Steve Mcclaren Sportpsychologie in De Praktijk

Home , Andries Ulderink, Jan Zoutman, Pieter Huistra, Steve McClaren

01_Cover_01 09-02-12 13:09 Pagina 1 DeVoetbalTrainer 183 29 e JAARGANG | FEBRUARI 2012 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Mini-special Van voetballen naar psychologie Steve McClaren Sportpsychologie in de praktijk

Kunstgras Herken de eigenschappen

Trainerscongres 18 mei in Zwolle

De opbouw Zeven methodische stappen

Middenkatern: De JeugdVoetbalTrainer

De JeugdVoetbalTrainer 6 1e JAARGANG | FEBRUARI 2012 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Duitse jeugdopleiding Marcel Lucassen

A-jeugd Tim Busschops

B-jeugd Jos Weerink

C-jeugd Robert Peterman

D-jeugd Daniel de Lange

KARTOTHEEK WEKEN UW TRAININGEN NU MET 50% KORTING IN KAART GEBRACHT

2 = 1 actie Twee kartotheken halen, één betalen.

Alle kartotheek combinaties mogelijk

Uw trainingen nu met 50% korting in kaart gebracht. Actie wegens succes verlengd.

Tot en met 1 april 2012 geldt voor alle kartotheken in de Voetbaltrainer webshop 2 halen = 1 betalen. U betaalt dus voor 2 kartotheken naar keuze slechts € 21,- ipv € 42,- Iedere kartotheek bevat een uitgebreide verzameling van 60 kaarten met spelen oefenvormen. Een uitstekende voorbereiding voor een compleet trainingsprogramma. Trainingen zijn gerubriceerd in de onderdelen dribbelen, Bestel snel via de webshop passen en trappen en positie-en partijspelen. op www.devoetbaltrainer.nl

DeVoetbalTrainer devoetbaltrainer.nl 03_Inhoud_03 09-02-12 07:54 Pagina 3

In dit nummer Van de redactie

Tijdens het jaarlijkse coachcongres Bill Beswick laat trainer grote plaatje zien 8 van NLCoach trof de redactie van dit vakblad maar weinig voetbaltrainers Steve McClaren aan op de deelnemerslijst. Blijkbaar Het vak van trainer is veel te complex om het worden sportoverstijgende presenta allemaal in je eentje af te kunnen. Een sport- ties en workshops niet interessant psycholoog kan een toegevoegde waarde zijn genoeg gevonden door het gros van voor een trainer en zijn team. Steve McClaren ons trainersgilde. En dat is jammer. maakt al jaren gebruik van de diensten van Voor de trainer die in staat is om zelf Paul Geerars Bill Beswick. Op het NVA Symposium vertelde vertaalslag te maken naar zijn ei Hoofdredacteur den McClaren en Beswick inspirerend over de gen praktijk kan een dergelijke bijeen wijze waarop zij samenwerken. komst namelijk boeiend zijn.

Een onderdeel uit alle presentaties wil de redactie u niet Teamontwikkeling: Samen aan het werk 18 onthouden. René Wormhoudt, conditie en hersteltrainer bij Ajax, vertelde onder meer een paar uitgangspunten bij het Pieter Huistra opleiden van de club uit Amsterdam. Een thema dat de laat ‘Als je het als trainer hebt over acceptatie, gaat ste tijd ongevraagd nogal veel in het nieuws is. Desgevraagd het vooral om de zaken waar je zelf invloed op vertelde Wormhoudt hoeveel aandacht er bij de jongste hebt. Dan doel ik dus niet zozeer op het bud- Ajaxjeugd is voor nietvoetbalspecifieke trainingsinhoud. get waar je mee kunt werken, maar dus wel op Daarmee wordt dan bedoeld: judo, gymnastiek, loop en de manier waarop ik mijn trainingen inricht coördinatietraining en dergelijke. Bij de Fjeugd van Ajax en de manier waarop we spelen.’ Pieter Huistra betreft dat ongeveer 45% van de trainingstijd en dat per vertelt hoe hij bij FC Groningen met René centage loopt geleidelijk af tot circa 25% bij de veertienjari Felen werkt aan teamontwikkeling. ge voetballers van de landskampioen. De bedoeling van dit nietvoetbalspecifieke programma is om op jonge leeftijd eerst atleten te ‘maken’ en daarna pas specialisten. Speer Vereenvoudiging bij opbouw van achteruit 64 punten daarbij zijn aanpassingsvermogen en balans. Aan passen aan topniveau is iets wat je in de genen hebt meege Zeven methodische stappen kregen, maar het valt ook te leren, aldus Wormhoudt. 1 Tijdens een van de bijeenkomsten die De Graafschap jaarlijks organiseert voor haar con- Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een boek van 3 5 2 venantpartners uit het amateurvoetbal demon- coauteur Wormhoudt waarin concrete oefenstof wordt uit 11 9 6 10 streerde hoofdtrainer Andries Ulderink een me- gewerkt op basis van de biologische leeftijdskenmerken van 8 6 thodische trainingslijn voor de opbouw van jeugdspelers, hun groeiversnelling met bijbehorende gevol 9 1 achteruit. Voor De Voetbaltrainer ging Ulderink gen voor belasting en belastbaarheid. Met dit boek wordt 4 dieper op de getoonde oefenstof in en gaf daar- een koppeling gelegd tussen wetenschap en oefenstof. De naast de vervolgstappen aan. vertaling wordt dus voor de lezer gemaakt. Dat proberen wij doorgaans ook te doen in De Voetbaltrainer: het verhaal van De JeugdVoetbalTrainer 6 1e JAARGANG | FEBRUARI 2012 | www.devoetbaltrainer.nl een trainer of andere specialist vertalen naar een praktisch nummer

Duitse jeugdopleiding Marcel Lucassen herkenbaar en bruikbaar verhaal. In deze editie van het vak De JeugdVoetbalTrainer: blad beginnen we met een minispecial genaamd Van voet ballen naar psychologie, ingegeven door het gelijknamige De Duitse nationale jeugdopleiding 32 symposium van de Nederlandse Voetbalacademie. De Voet

A-jeugd Tim Busschops B-jeugd baltrainer was daar als enige mediavertegenwoordiger aan De A-, B-, C- en D-jeugd 38 Jos Weerink

C-jeugd Robert Peterman

D-jeugd ild wezig teneinde dit precaire thema zo helder mogelijk, dus in voetbaltaal, voor het daglicht te brengen in dit vakblad. Verder: Beoordeelt u zelf of dat gelukt is! Van voetballen naar psychologie 4 Coachen van spelers in een team: 13 boeken 23 Ton van Rhoon: ‘Trainers moeten strategisch invoegen’ 26 Actueel: De jeugdtrainer en zijn contract 29 Af en toe treft u in dit vakblad een zogenaamde Het Nederlands Trainerscongres: 18 mei 2012 in Zwolle 47 Tips bij het spelen op kunstgras 48 QRcode aan. Voor de voetbaltrainers onder ons De mediatheek van De Voetbaltrainer 52 met een Ipad of smartphone is dit Aan de zijlijn: nuttige links en tips voor voetbaltrainers 53 symbool een handig hulpmiddel om Voorbereiden van lichaam op volgende inspanning 54 snel bij een genoemde website te Osteopaat D’havé gelooft niet in toevallige noncontactblessures 58 komen. De module Spelersportfolio van Talento 71 De Verlenging 72

2 3 De Voetbaltrainer 183 2012 04-07_Verheijen Hiddink_04-07 09-02-12 07:55 Pagina 4

Van voetballen

naar psychologie Tekst: Paul Geerars

Van voetballen naar psychologie

Raymond Verheijen is in De Voetbaltrainer veelvuldig aan het woord gekomen. Vrijwel altijd stond dan het thema voetbal conditie centraal. Dat is niet verwonderlijk, want Verheijen heeft zich als trainer verdiept in de inspanningsfysiologie. Zijn rijke ervaring als assistent van onder meer Guus Hiddink en Dick Advocaat op diverse grote eindtoernooien heeft zijn scherpe blik op het voetbalspel echter verbreed.

Verheijen is initiatiefnemer geweest specialisten rondom de voetbaltrainer. Wetenschappelijke inzichten worden om de Nederlandse Voetbalacademie Dat voetbalgrootheden als Guus Hid- dicht bij de praktijk van elke voetbal- (NVA) op te richten. Vanuit die organi- dink en Marco van Basten hun naam, trainer gebracht. ‘Van voetballen naar satie worden diverse bijscholingen als beschermheer of adviseur, willen psychologie’, zo luidde het thema van aangeboden voor trainer/coaches en verbinden aan de NVA is veelzeggend. het symposium dat de NVA in december organiseerde in Amsterdam.

Raymond Verheijen: “We hebben het Een team thema ‘van voetballen naar psycholo- Guus Hiddink: “De vraag wat nu een team maakt of breekt, is niet makkelijk gie’ heel bewust gekozen. Ik ben na- te beantwoorden. Het is altijd situatie-afhankelijk. Om een team ‘als team’ te melijk zeer gefascineerd door de voet- beoordelen, vindt men veel aanwijzingen in het spel zelf. Je kunt twee be- baltaal: hoe de mensen praten over langrijke zaken onderscheiden. Hoe staat een team teamtactisch en hoe voetbal, hoe mensen voetbal analyse- functioneert een team in termen van onderlinge acceptatie. Deze zaken kun ren. Welke woorden gebruiken men- je weliswaar onderscheiden, maar je kunt ze niet scheiden. Het één heeft al- sen en klopt hun terminologie wel? In tijd met het ander te maken. Het resultaat van deze twee belangrijke facto- eerste instantie heb ik dat in de fysio- ren is hoe een team in de wedstrijd ‘staat’. Dat kun je vrij snel zien. Bijvoor- logie in kaart proberen te brengen. beeld aan de manier waarop je spelers het duel ingaan. Dan heb ik het in Van oudsher is de gedachte ‘van con- eerste instantie over de duels in wedstrijden. In Engeland echter kan ik daar ditietraining naar voetbal’. Door het ook de trainingen bij voegen, want daar was elke training een wedstrijd te periodiseringsmodel hebben we dat noemen. Ik hoefde de spelers daar als coach niet te enthousiasmeren. Terug proberen om te draaien met voetbal- naar de duels: ik kijk dus vooral naar de verdedigende duels. Dan kun je zien len als vertrekpunt en binnen het of het team goed ‘staat’. Ook ik ontkom op dit moment niet aan het gebruik voetballen conditie te trainen. Condi- van de vage begrippen als ‘scherp zijn’ en ‘geconcentreerd zijn’ hierbij, maar tie wordt dan in voetbaltaal gedefi- iedereen weet dan wel wat ik bedoel.” nieerd. Op die manier kun je zaken veel beter duiden.

www.devoetbaltrainer.nl 04-07_Verheijen Hiddink_04-07 09-02-12 07:55 Pagina 5

Beweging voelen Guus Hiddink: “Een trainer wordt beter in zijn vak dankzij zijn ervaring. Daarnaast denk ik dat ook de beginnende trainer bepaalde ‘voelsprieten’ kan hebben voor de essentie van de sport of van een beweging. Voor de trainer zonder al te veel ervaring is het van groot belang dat hij de karakteristieken van zijn sport compleet ‘doorvoelt’. Vervolgens is het de vraag of hij zijn boodschap goed kan overbrengen en of zijn spelers de juiste antennes hebben om de boodschap inderdaad op te nemen. Toen ik zelf als achttienjarige jongen op het CIOS les kreeg, had ik als beginnende trainer/coach mijn antennes wijd uitstaan voor mijn docenten. Ik weet nu dat ik toen heel open heb gestaan om van die docenten mee te krijgen hoe een sport gespeeld moest worden of hoe een beweging zou moeten voelen. Het is een zijweg, maar wat betreft het doorgronden van bewegingen vraag ik me ook dikwijls af in hoeverre een scheidsrechter kan aanleren hoe een voetbalbeweging gaat of behoort te gaan. Ik zie namelijk dikwijls een verkeerde inschatting door de scheidsrechter van een bewegingspatroon door een voetballer.”

Het probleem van taal binnen voetbal kan ik goed uitleggen door middel van een metafoor, die ik vaak gebruik als ik in het buitenland ben. Ik vertel dan dat ik iemand ben uit Nederland en dat er in mijn land Nederlanders wonen. Die mensen spreken Neder- lands. Dat is de taal die hoort bij Ne- derland. Als ik bijvoorbeeld in Enge- land ben, heb ik te maken met Engel- sen die Engels spreken. Welke taal ga ik dan spreken als ik daar ben? Blijf ik mijn eigen taal spreken, of spreek ik de taal van dat andere land? Aan het begin van iedere presentatie in het buitenland spreek ik altijd eerst 30 seconden in het Nederlands. Zo laat ik mijn toehoorders voelen hoe het is als iemand uit een andere wereld jouw wereld binnenstapt maar wel gewoon zijn eigen taal blijft spreken met woorden die jij niet verstaat. Ver- volgens gebruik ik deze metafoor om een link te leggen naar de voetbalwereld. Foto: Pro Shots Pro Foto:

4 5 De Voetbaltrainer 183 2011 04-07_Verheijen Hiddink_04-07 09-02-12 07:55 Pagina 6

Van voetballen naar psychologie

Taal en cultuur Guus Hiddink: “Op de momenten dat ik in het buitenland werk, hecht ik gro- ken. Daarom dienen we vanaf nu niet te waarde aan de aanwezigheid van een staflid dat uit de betreffende cultuur meer te spreken over ‘mentaal’ maar komt. Die persoon voelt namelijk tot in zijn vezels waar het in die cultuur over ‘denken’ en in de voetbalcontext om draait. Ik als coach kan daar veel voordeel uit halen. Dingen die ik juist over het zogenaamde ‘voetbalden- wel moet doen en dingen die ik juist niet moet doen. Je wint er enorm veel ken’. Ik hoop dat we langs deze weg tijd mee. Je komt eerder achter dingen die je anders veel later zou doorgron- over enige tijd de psychologie niet als den. een geïsoleerde factor beschouwen, De taal is ook een belangrijk gegeven. Het gaat mij dan niet om het kunnen maar als een integraal onderdeel bin- voeren van een gesprek op straat, maar wel om de voetbaltaal. Ik gebruik dan nen voetbalcoachen, zoals dat ook een lijst met vertaalde voetbaltermen waardoor ik de belangrijkste voetbal- met de voetbalconditietraining is ge- principes op het veld kan duidelijk maken aan mijn spelers. Daarnaast zijn lukt.” er nog de besprekingen. Als de voertaal dan niet Engels, Duits of Spaans is, dan vraag ik aan mijn assistent-trainer die de taal beheerst om een bepaalde Symposium boodschap over te brengen. Het is dus niet zo dat ik op dat moment zelf een Op het symposium van de Nederland- bespreking houd en die laat vertalen door hem.” se Voetbalacademie werd het thema ‘van voetballen naar psychologie’ op diverse niveaus besproken: het coachen van de individuele speler, het In de voetbalwereld werken voetbal- chologie. Ook dit is een vakgebied coachen van een team en het mensen en die spreken de voetbaltaal waar we in de voetbalwereld iets aan coachen van de coach. Aan het woord zoals drukzetten, vrijlopen, aanvallen, kunnen hebben. Veel voetbaltrainers kwamen onder meer de hoofdtrainers verdedigen etc. De voetbalwereld kan willen graag weten hoe je het beste Pieter Huistra, Peter Bosz en Steve weliswaar profijt hebben van kennis een individuele speler, een team of McClaren. Zij vertelden over hun uit andere werelden zoals de ‘condi- een staf coacht, maar dat lukt alleen praktijkervaringen op het gebied van tiewereld’ maar uitsluitend indien de- als deze kennis is beschreven in voet- voetbalpsychologie. Hun verhaal ze kennis concreet gemaakt wordt in baltaal. Tot op heden worden coaches kreeg een extra dynamiek door de voetbaltaal. Echter, de voetbalwereld echter nog steeds bestookt met be- aanwezigheid en presentatie van de wordt overspoeld door conditietrai- grippen als mentaal, stress, concen- persoon die bij hen als respectievelijk ners uit de conditiewereld die gewoon tratie en focus. Dit zijn contextloze teamontwikkelaar (René Felen), sport- hun eigen conditietaal blijven spre- containerbegrippen zonder enige be- psycholoog (Paul van Zwam) en men- ken met woorden als aeroob, anaer- tekenis in het voetballen. Deze woor- tor (Bill Beswick) functioneren. Ray- oob, lactisch, a-lactisch en Vo2max. den laten daardoor veel ruimte voor mond Verheijen liet De Voetbaltrainer Deze termen hebben totaal geen bete- interpretatie en subjectiviteit. We aanwezig zijn bij deze presentaties kenis in het voetballen. Toch vinden staan in mijn ogen voor de uitdaging om er een exclusief verslag van te deze conditietrainers dat voetbaltrai- om dergelijke begrippen niet meer te ners hun conditietaal moeten begrij- hoeven gebruiken omdat we ze kun- pen. Hoe arrogant is dat? Dat is het- nen verwoorden in voetbaltaal. zelfde als dat ik in Engeland een presentatie geef in het Nederlands en Om te beginnen, dienen we af te stap- dat ik vind dat de Engelsen mijn Ne- pen van de verdeling ‘lichaam en derlands moeten kunnen begrijpen. geest’, oftewel ‘fysiek en mentaal’. Het is namelijk vreemd om te spre- Inmiddels is het probleem op het ge- ken over lichaam en geest als twee bied van de conditietraining opgelost verschillende eenheden maar het ver- omdat binnen het ‘Periodiseren van volgens wel te hebben over ‘een ge- voetballen’ de voetbalconditie is ge- zonde geest in een gezond lichaam’. definieerd in concrete voetbaltaal, zo- Dat suggereert namelijk dat de ‘geest’ als ‘explosievere voetbalactie’ (in onderdeel is van het lichaam en niet plaats van anaeroob vermogen) en een aparte eenheid. Uit beeldspraken het ‘sneller herstellen tussen voetbal- als ‘in het koppie’ en ‘tussen de oren’ acties’ (in plaats van aeroob vermo- blijkt al snel dat met de ‘geest’ wordt gen). Maar hetzelfde probleem dreigt gerefereerd aan de hersenen. De her- te ontstaan op het gebied van de psy- senen stellen ons in staat om te den-

www.devoetbaltrainer.nl 04-07_Verheijen Hiddink_04-07 09-02-12 07:55 Pagina 7

maken. Daarmee is de aftrap voor een psycholoog Willem Hoogduin inzicht in die organisatie en in samenwer- vernieuwde voetbaltaal gegeven. Ma- in de positie van de coach binnen een king met de personen om hem heen nagement- en communicatiedeskun- voetbalorganisatie. Zij gaven handvat- het optimale resultaat uit zijn inspan- dige Ton van Rhoon gaf tezamen met ten hoe de trainer zich kan ‘bewegen’ ningen kan halen.

De coach zijn rol. Bijvoorbeeld bij Zuid-Korea, waar ik Pim Verbeek Guus Hiddink: “In het begin van mijn trainerscarrière als assistent had. Als bondscoach komt er zo veel op je was ik supporter. Ik zat in mijn coaching altijd na de ac- af en ben je niet altijd overal bij. Dan is het prettig als je tie. Ik reageerde achteraf, zoals een supporter dat ook erop kunt vertrouwen dat je assistent het overneemt doet. Als speler heb ik veel geleerd van de trainers die ik waar het nodig is. zelf had. Vooral ook dingen die ik als trainer juist niet In mijn tijd bij het Nederlands elftal heb ik gebruik ge- moest gaan doen. Een trainer moet zich in mijn ogen maakt van een psycholoog met wie ik wekelijks contact niet te belangrijk maken. Je moet niet alles zien. Soms had. Met hem besprak ik wat ik deed en wilde gaan trek je juist spelers aan die graag het conflict aangaan. doen. Hij kon mij dan bevestigen of bijsturen. In ieder Dat type speler moet je dan ook het podium bieden. En geval kon hij onderbouwen wat er gebeurde of moest soms moet je hen dusdanig beïnvloeden dat ze niet gebeuren. kunnen ontsnappen aan het podium en wel móeten Als trainer heb je met een aantal partijen te maken. Ten presteren. Je moet sommige spelers enige mate van ver- eerste de spelers, met wie ik altijd heel zuiver en direct antwoordelijkheid bieden zonder dat je daardoor conti- ben omgegaan. Doe je dat niet, dan prikken de echte nu van koers gaat veranderen. Als het vertrouwen hon- topspelers daar doorheen. In de tweede plaats heb je te derd procent is, dan is het ook een kwestie van gunnen. maken met media en bestuur. Dan wordt er meer een Gun de topspeler zijn podium. Gun je assistent-trainer spel gespeeld. Als trainer heb je dan een bepaalde rol.” Foto: Pro Shots Pro Foto:

6 7 De Voetbaltrainer 183 2011 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 8

Van voetballen

naar psychologie Tekst: Paul Geerars en Ruud Doevendans

‘Een trainer is soms een toneelspeler’ Bill Beswick laat Steve McClaren het grote plaatje zien

Het vak van trainer is hedentendage veel te complex om het allemaal nog in je eentje af te kunnen. Een sportpsycholoog kan een toegevoegde waarde zijn voor een trainer en zijn team. Steve McClaren maakt al bijna twee decennia gebruik

van de diensten van Bill Beswick en zweert bij de inzichten een fantastische uitdaging! We spelen tegen het beste team uit Amerika, het van de voormalige basketballcoach. Op het NVA Symposium hele land kan ons zien en het stadion is uitverkocht. En dat is nog niet alles! vertelden McClaren en Beswick inspirerend over de wijze Ik heb een groep geweldige jonge spelers in mijn team. Natuurlijk weet ik waarop zij samenwerken. wel dat de tegenstander technisch, tactisch en fysiek zeker even sterk is Bill Beswick: “Het zit je als trainer na- over, en zeven van hen waren nog als wij, maar op inzet en mentaliteit tuurlijk niet altijd mee. Soms komt slechts achttien jaar oud. Hij zag er zijn we ze zeker de baas. Ik heb het onheil van alle kanten op je af. Al- als een berg tegenop. Ik gaf hem de enorm veel vertrouwen in die jonge thans dat denk je. Je hebt als het ware opdracht om me een uur later nog kerels. Dit wordt de mooiste dag, die ‘geleerd’ om zo te denken. Neem nou eens te bellen, maar dan het verhaal ik tot nu toe als trainer beleefd heb.’ het telefoontje dat ik enige tijd gele- op een heel andere manier te benade- Ze wonnen met 2-0. den ontving van een Amerikaanse ren. Voor hij trainer die ik begeleid. Je kon al aan kon vragen Dit is precies wat zijn stem horen, dat hij helemaal in wat ik precies ‘Je moet eerlijke mijn werk in- de put zat. Er werd vaak verloren en bedoelde, had houdt. Ik help de volgende wedstrijd was ook nog ik al opgehan- feedback krijgen, trainers en eens tegen de beste ploeg van Ameri- gen. coaches om situ- ka. De wedstrijd kwam in het hele Een uur later juist als er ver- aties anders te in- land op tv en het stadion was uitver- ging de tele- terpreteren. De kocht. Een week eerder waren vier foon. Het was beterpunten zijn’ ervaringen en uit- van zijn spelers gepakt op doping, dus dezelfde trai- dagingen veran- die moest hij uit zijn team zetten. Er ner. Hij zei: ‘Bill, ik kijk zo enorm uit deren ons. We beginnen als ‘vechter’, waren nog maar veertien fitte spelers naar de wedstrijd van zaterdag. Wát maar door alles wat er om ons heen

www.devoetbaltrainer.nl 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 9

spectief te zien. De rest heeft hij zelf gedaan.”

Hardware en software Steve McClaren: “Toen ik net begon als voetbaltrainer, was ik eigenlijk nog de speler Steve McClaren. Als jonge trainer bezocht ik zeventien jaar gele- den een trainerscongres, waar Bill Beswick een van de sprekers was. Op sportpsychologie rustte nog een ta- boe. Beswick vroeg aan het aanwezige publiek wat Alan Shearer nu tot zo’n goede voetballer maakte. Er werd van alles geroepen. Beswick schreef alle kreten op, maar splitste de opsom- ming op in twee onderdelen: hardware en software (zie figuur 1).

Vervolgens stelde hij de vraag hoeveel procent van hun tijd de trainers be-

steedden aan de hardware en de soft- Shots Pro Foto: ware. Het antwoord laat zich raden: Wat maakt Alan Shearer tot een goede

Foto: VI Foto: Images veruit de meeste aandacht, 90/95%, voetballer? ging naar de hardware. Beswick vertelde erbij dat de coaches een speler moest iedereen vanaf dat moment al- gebeurt en de manier waarop we er- misschien één procent beter zouden leen nog vooruit kijken en niet meer mee omgaan, evolueren we tot maken als ze zich in die mate zouden naar dat wat geweest was. Het was ‘slachtoffer’. Dan komen de opmer- bezighouden met de hardware. Als je een soort refocus voor de staf.” kingen als ‘ik baal ervan’, ‘ik zie het echter vanaf de eerste dag aan de niet meer zitten’, ‘stel dat we zaterdag software werkt, verbeter je een speler Sterker dan resultaat verliezen, wat dan?’ of ‘nog een paar per direct en tot wel zo’n 20%. Ik wil- Bill Beswick: “Als een beginnend slechte resultaten, en dat kost me de anders zijn dan mijn collega’s en coach heb ik mijn laatste geld bijeen- mijn loopbaan’. Je wordt ook een zag op dat moment het licht. Deze gebracht en heb een ticket gekocht slachtoffer van de spelers, je wordt ontmoeting veranderde mijn naar Turijn, waar een beroemde Ame- van hen afhankelijk. Als het dan eens coachingstijl, mijn carrière, mijn le- rikaanse coach een toespraak zou misgaat, ga je ze anders zien. Zij zijn ven. houden. Zijn naam was Hubie Brown, geen spelers meer die prachtige din- en hij veranderde mijn leven. Hij ver- gen kunnen laten zien en geweldige Bij Derby County werkte ik met telde dat hij in de NBA (National Bas- resultaten kunnen behalen, maar je hoofdtrainer Jim Smith, een ouder- ziet hen als geboren verliezers. Je be- wets ogende manager. We stonden nadert hen negatief. Je wordt een bovenaan in de First Division (een-na- Alan Shearer slachtoffer van de omstandigheden, hoogste niveau, red.) en we hadden van het publiek, de media. Terwijl je nog tien wedstrijden te spelen. Het Hardware Software juist trots op jezelf moet zijn, omdat kampioenschap lag voor het oprapen, Sterk Leider, aanvoerder jij doet wat anderen niet doen en maar het ging niet echt goed meer Snel Eigen drive vaak zelfs niet kunnen. Maar om dat met het team. De energie raakte op. Kopsterk Winnaar te beseffen en aan te kunnen, is een Beswick werd op mijn advies door de Doelgericht Geloof in jezelf sterke houding nodig. Een vechters- club ingehuurd en gaf een aantal eer- Tactisch sterk Zelfverzekerd houding. Als we praten over Steve ste adviezen mee. We formuleerden McClaren, dan heb ik hem alleen ge- een doelstelling voor de laatste wed- Figuur 1. De software van een speler is makkelijker te leerd om zaken vanuit een ander per- strijden van het seizoen. Verder beïnvloeden dan de hardware.

8 9 De Voetbaltrainer 183 2011 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 10

Van voetballen naar psychologie

ketball Association, red.) het team met het minste talent onder zijn hoede had. Hij heeft zich toen gericht op alle andere zaken die je als coach kunt beïnvloeden, anders dan het pure talent. Zo had ik er nog nooit naar gekeken. Hij had het over psychologie, emotie, energie, mentaliteit. Zijn laatste zin heb ik altijd onthouden: ‘There is always a way to win.’ En dat is de uitdaging voor de trainer/coach. De vechter zal zeggen: ‘Het ziet er niet best uit, maar we vinden wel een

manier om te winnen. Ik moet die Shots Pro Foto: weg vinden, want de spelers verwachten van me dat ik hen help.’ Een trai- Focus ner moet ervoor zorgen dat hij altijd Een van de vaardigheden die sportpsychologen iemand kunnen aanleren is die vechter blijft. Sir Alex Ferguson is focus. Steve McClaren verkiest liever een manier binnen de voetbalcontext altijd de vechter, ongeacht wat er ge- om de focus van zijn spelers te verbeteren. beurt. Altijd scherp, altijd de situatie Steve McClaren: “Ik wil, zoals iedere trainer, dat mijn team de gehele wed- onder controle, altijd het grote plaatje strijd bij de les is, goed oplet en geen fouten maakt. Noem het gefocust zijn. in gedachten. Als Steve McClaren het Ik kan dit trainen in een passen trapoefening. Eerst duurt de oefening twee een keer moeilijk heeft, dan zeg ik te- minuten. Door middel van mijn coaching, waarbij ik let op alle technische gen hem: ‘Doe alsof je Sir Alex bent.’ details, zorg ik dat de spelers bij de les zijn. De oefening moet geconcentreerd afgewerkt worden. Vervolgens duurt dezelfde oefening drie minuten De beste trainers bouwen de beste oren zo bouw ik dit geleidelijk op. Spelers worden gedwongen om steeds langer ganisatie om zich heen. Niet met hun geconcentreerd te zijn in de uitvoering. Anders gezegd, door gebruik te ma- beste vrienden, maar met de beste ken van de hardware (aandacht voor techniek), train ik de software (focus).” specialisten op ieder vakgebied. Het belangrijkste in zo’n team van mede- werkers is iemand die jou onomwon- allerbelangrijkste: als je al angst hebt De keuze voor een goede vertrou- den confronteert met jezelf. Iemand of negatief bent, dan mag je het nooit wenspersoon past daarbij. Hij zorgt die jou uit je eigen wereldje met je ei- overbrengen op je spelers. Die ver- ervoor dat je coach gefocust blijft, je gen interpretaties haalt, en je gewoon trouwenspersoon kan dat in een voor- om kunt gaan met de moeilijke mo- de waarheid vertelt. Dat hoeft niet al- tijdig stadium onderscheppen. Want menten en dat je zaken in je hoofd op tijd op gezette tijden overdag te zijn. spelers hebben het haarfijn in de ga- een rijtje houdt.” Immers, juist overdag zijn er zoveel ten als jij de kleedkamer binnenkomt zaken die je aandacht vragen, dat een of de ruimte waarin je je bespreking Van leraar tot mentor keer goed doorpraten over je eigen gaat houden, en je bent bang dat je Steve McClaren: “De eerste keer dat gedrag en je eigen oplossingen er gaat verliezen. Beswick aanschoof, of beter gezegd in vaak maar wat bij inschiet. Ontmoet een hoekje ging zitten bij een team- elkaar een keer buiten ‘werktijd’, ga Een van de belangrijkste vragen die ik bespreking, was hoofdtrainer Smith een hapje eten, spreek af in een café. aan mijn trainers stel voor een be- nogal sceptisch. Na afloop had hij het In de tijd met Steve McClaren waren langrijke wedstrijd, is: ‘Wie is sterker, idee dat Bill steeds zijn gedachten dat de momenten deze wedstrijd probeerde te lezen. Zeventien jaar la- waarop ik hem of jij?’ Als jij ter kan ik zeggen dat Beswick mij al weer op het juis- ‘Ik werk aan focus sterker bent dan die tijd heeft gecoacht in mijn rol als te pad zette. Als de komende manager en trainer, in mijn manier er al sporen op- door middel van wedstrijd, dan van coachen, mijn kennis, mijn ont- traden van een zul je niet af- wikkeling. Ook heeft hij een toege- ‘slachtoffer’ dan een passoefening’ hankelijk zijn voegde waarde als het gaat om de was hij aan het van het resul- coaching van individuele spelers, de einde van de avond weer een ‘vech- taat. Je mag niet meegesleurd worden staf en het team in zijn geheel. Aan- ter’. De trainer gaat van negatief naar de diepte in. De trainer maakt iedere vankelijk was Bill de leraar en ik de positief en kan dat daardoor ook uit- dag keuzes, maar de belangrijkste leerling. Als een spons zoog ik alles stralen op zijn spelers. En dat is het keuze is: met wie ga je samenwerken. op. Ik las alles, vooral autobiografieën

www.devoetbaltrainer.nl 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 11

van Amerikaanse coaches, want die gaan tot in de kleedkamer, tot in de gedachten van de coach. Ik keek video’s, keek naar coaches van andere sporten. Ik liet specialisten langsko- men bij de club, ook om mezelf te ontwikkelen. Als je iemand hebt die jou als coach coacht, is het cruciaal dat hij de waarheid vertelt. Je moet eerlijke feedback krijgen, juist als er verbeterpunten zijn. Je hebt niets aan ja-knikkers. Vervolgens doe ik op mijn beurt niets anders met mijn staf en spelers: altijd eerlijke feedback geven. Beswick veranderde voor mij van ‘leraar’ of ‘psycholoog’ naar ‘mentor’. Een ervaren, eerlijk, betrouwbaar persoon. In de nabijheid zijn van een mentor is het beste wat je als trainer kunt hebben. Zo heb ik onder meer ook te maken gehad met Sir Alex Ferguson en Sven- Göran Eriksson, die ook die rol inna- men ten opzichte van mij. Eriksson was een gemoedelijke manager, die geen overhaaste acties of beslissingen nam. Ik zeg nu ook altijd: nooit haast hebben met het nemen van een beslissing.” ‘Sir Alex Ferguson is altijd de vechter, ongeacht wat er gebeurt.’ Gedrag Bill Beswick: “Voor Steve McClaren worden? Wat schetste mijn verbazing nam: ‘Hoe denk je dat Alex Ferguson waren er momenten genoeg in zijn toen bleek, dat veruit in de meeste dit zou doen?’ Steve zei: ‘Die loopt loopbaan dat hij er onderdoor kon gevallen de hoofdtrainer degene bleek naar die gasten toe, zonder aarzeling, gaan. Het is een drama als je met En- te zijn die de meeste negatieve in- kijkt ze recht in hun ogen en blaast ze geland wordt uitgeschakeld voor deel- vloed uitoefent op de spelers. Het ge- bij iedere vraag weg: ik heb een fan- name aan het EK 2008. Maar geen en- drag van de coach bleek enorme in- tastisch team, vandaag was een goede kel negatief resultaat kon hem bre- vloed te hebben op de mentale kracht leerschool voor me, het gaat helemaal ken, omdat hij boven dat resultaat van de spelers en dus van het team. in orde komen.’ Steve liep die ruimte bleef staan. McClaren verloor zijn eer- Die spelers verliezen misschien een in, maar toen gebeurde er iets onver- ste vier wedstrijden met Middles- wedstrijd en weten niet hoe ze dat wachts. Iemand die daar liep, had een brough. De kritiek was hevig, maar we een plek moeten geven. Op die mo- klein kindje meegenomen. En Steve bleven knokken en hielden vast aan menten kun jij als trainer het verschil stopte, en besteedde anderhalve mi- ons plan. We wonnen de volgende maken: ‘Okay, dit is een teleurstelling. nuut aandacht aan dat kind. Heel na- twee wedstrijden en hadden vijf ge- Maar ik wist dat er een teleurstelling tuurlijk. En die persjongens maar weldige jaren. Een doelpunt tegen in zou kunnen komen. Ik heb gezien wachten. Het was geweldig. Dit alles de eerste minuut, een slachtoffer zal waar we aan moeten werken en ik leerde mij, dat de kracht en het en- zeggen ‘Balen, 1-0 achter’. Een vechter heb er alle vertrouwen in dat we er thousiasme van een voetbalclub voor- zegt: ‘Nog 89 minuten om dit goed te bovenop komen.’ namelijk afhangt van de hoofdtrainer. maken, dat komt goed!’ Hoe kom je ’s ochtends binnen, hoe Steve McClaren verloor zijn eerste kijk je uit je ogen, hoe ben je gekleed, In het begin dacht ik dat alles om de wedstrijd als coach met Middles- hoe communiceer je, herinner je je de spelers draaide. Ik ondervroeg hen brough thuis met 4-0. En dan moet je namen van de spelers of juist niet, doorlopend: wat kan ik voor je bete- dus door die lange gang waar de pers hoe ga je met teleurstellingen om, kenen, wat houdt je bezig, wat belem- klaarstaat om je af te maken. Dat was noem maar op. Daarom heb ik in mijn mert je om die geweldige speler te een moment waarop ik Steve apart tweede jaar mijn tijdsbesteding dras-

10 11 De Voetbaltrainer 183 2011 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 12

Van voetballen naar psychologie

tisch veranderd. Minimaal vijftig procent van de tijd ging naar de hoofdtrainer. Als een trainer ’s ochtends binnenkomt en hij is slecht gekleed of chagrijnig, dan vertel ik hem dat: ‘Op deze manier zul je vandaag niemand positief beïnvloeden.’”

Manage upwards Steve McClaren: “Een van de eerste dingen die ik van Beswick leerde, was ‘to manage upwards’, oftewel je lei- dinggevende(n) managen. Om goed te functioneren in een club is het aan te raden een goede relatie te hebben

met de voorzitter, het bestuur, het Shots Pro Foto: managementteam en de hoofdtrainer ‘Dankzij de videoanalyse kunnen spelers zich niet meer verbergen’ in het geval je zelf assistent-trainer bent. We hebben talloze avonden, zo zijn assistent een training toe, zoals Spelers zijn daar erg gevoelig voor. Als niet nachten doorgezakt om elke vol- hij zijn spelers vertrouwt wanneer zij zij de indruk hebben dat aan al dit gende ochtend weer om tien uur in het veld in stappen.” soort zaken door de hoofdtrainer aan- de trainerskamer paraat te zijn. Smith dacht is geschonken, dan voelen ze vroeg dan aan mij welke training ik Inspiratie zich serieus genomen. In de top zijn had voorbereid. Ik liet het zien op de Bill Beswick: “Een trainer is in zekere de verschillen op technisch, tactisch flipover, maar mijn presentatie was zin ook een acteur. De kleedkamer en en fysiek gebied erg klein geworden. nog niet voorbij of hij had het flip- het trainingsveld zijn je podium. Op Ik ben ervan overtuigd dat de wed- overvel al verscheurd. ‘Wat heb je nog dat podium moet je soms een rol spe- strijden gewonnen worden door de meer bedacht?’, vroeg hij. Ik had geen len. Je staat ’s ochtends op en voelt je teams die mentaal het sterkst zijn. De back-up plan. De volgende dag het- waardeloos, maar op het moment dat ploeg die zich herstelt na een 1-0 ach- zelfde ritueel. Plan A werd ver- je die groep onder ogen komt, ben je terstand, die 95 minuten lang in de scheurd, maar daarachter zat plan B. opeens Superman. Die spelers kijken wedstrijd blijft, zal aan het einde vaak Dat was ook niet goed genoeg, maar naar de trainer en de manier waarop winnen.” ik had ook nog plan C. Dat viel in de hij handelt, heeft direct invloed op smaak. Soms had ik niet voldoende hen. De topsporter van vandaag zoekt Doel en analyse aan plan C, samenwerking Steve McClaren: “Ik ben een voetbal- maar ging Smith met zijn trainer, trainer die zijn spelers graag wil ver- tot en met Z ‘Alex Ferguson is noem het een re- beteren. Daarbij gebruik ik twee be- voordat het goed latie. Hij wil langrijke middelen. Het eerste is het was. zo succesvol is geïnspireerd wor- stellen van doelen met de spelers. Alex Ferguson den. Hij wil ook Aanvankelijk probeerde ik mijn spe- was het tegen- omdat hij goed een trainer die lers te stimuleren om te bereiken wat overgestelde. Ik zijn emoties al- ik dacht dat ze konden bereiken. In- denk dat hij zo kan delegeren’ tijd onder contro- middels probeer ik mijn spelers te succesvol is om- le houdt. laten bereiken wat zij zelf willen nadat hij goed kan Omdat spelers streven. Hun doel, niet zo zeer dat delegeren. De eerste dag van mijn een goede relatie met de trainer zo van mij. We hadden een goede spits dienstverband bij Manchester United belangrijk vinden, werk ik vooral met in de selectie. Hij scoorde geregeld, kwam ik ruim op tijd in de trainers- de assistent-trainers aan deze vaar- maar was misschien wat lui. Ik vroeg kamer en vroeg aan Ferguson welke digheden. Simpel, de hoofdtrainer aan hem wat hij wilde bereiken. Hij taak voor mij klaarlag. Hij keek me moet soms impopulaire beslissingen wilde graag topscorer van de Premier verbaasd aan en vroeg zich af wat ik nemen. Dat is zijn vak. Dan is het be- League worden. Prima, maar ik maak- in hemelsnaam in de trainerskamer langrijk dat er ook weer mensen zijn te hem duidelijk welke vijf dingen hij deed. ‘Ga naar buiten en training ge- die de spelers opvangen en hun de daarvoor moest doen of laten. Als eer- ven!’ Ik verwachtte dan op z’n minst zaken in het juiste perspectief laten ste op de club komen, als eerste op oefenstof, maar ik mocht zelf weten zien. Dat moeten mensen zijn die het trainingsveld staan, als laatste wat we gingen trainen. Hij vertrouwt door die speler vertrouwd worden. van het trainingsveld af gaan, niet

www.devoetbaltrainer.nl 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 13

langer uitgaan met vrienden en tot zo veel ervaring heeft? Maar als het ganisatie. Je moet hem alleen overtui- slot stoppen met drinken en roken. mis gaat, dan hebben de anderen het gen, maar met argumenten lukt dat.” De volgende ochtend kreeg ik van gedaan. Hij is vergeten aandacht te (zie figuur 2) hem te horen wat hij daarvan dacht. besteden aan delen van het team, Ik zou zijn leven veranderen! Helaas, maar juist die spelers krijgen op hun Rol van resultaat hij dacht slechts te kunnen voldoen kop als er verloren wordt. Deze trai- Bill Beswick: “Het resultaat van een aan twee van de vijf noodzakelijke ner is kansloos. Ik zal hem niet kun- wedstrijd is natuurlijk belangrijk. De veranderingen. Zo werd zijn doel niet nen helpen. voetbalwereld is een industrie die zich ‘topaanvaller’ maar ‘gemiddelde aan- Dan zijn er trainers die het tegenover- baseert op resultaten. Maar het mag valler’. En dat laatste werd hij. Een gestelde belichamen. De trainer die nooit zo ver gaan dat het jou als trai- wijze les voor mij als trainer. Je moet voor alles openstaat en naar iedereen ner aan het wankelen krijgt. Deze weten wat je spelers daadwerkelijk luistert. Hij verandert de opstelling el- wedstrijd is maar één van die vele willen. Je kunt een paard wel naar het ke week, hij verandert de speelstijl el- momenten op de lange reis die jij met water brengen, maar je kunt hem niet ke week. Omdat hem dat de laatste je team maakt. Je motivatie, de plan- dwingen te drinken. dagen is ingefluisterd. Hij leest alles. ning en het totaalplaatje dat jij voor Maar hij heeft geen basis om op terug ogen hebt, mag nooit gebroken wor- Het tweede belangrijke middel voor te vallen. Hij waait met alle winden den door het resultaat van een wed- mij om spelers te beïnvloeden is pres- mee. Ook deze trainer heeft een meer strijd. Dus je zegt: ‘Jongens, we hebben tatieanalyse door middel van video- dan serieus probleem. verloren vandaag en dat is een teleur- beelden. Bij Derby County gebruikte ik De laatste groep is de trainer waar ik stelling voor ons allemaal. Maar ik heb als eerste Prozone. Vervolgens kwam het meest mee zal bereiken. Hij is een voldoende dingen gezien waarmee ik Amisco en in trainer die goed wél blij was. Als we daarnaast ook nog Nederland ge- heeft nagedacht werken aan de zaken die we moeten bruikte ik ‘Dankzij de video- over de manier verbeteren, dan komt het allemaal SportsCode. waarop hij wil goed.’ Op die manier benader je de Dankzij de vi- analyse kunnen spelen en hoe wedstrijd op een andere manier. Je deoanalyse kun- hij met zijn wordt geen slachtoffer en je zegt ‘we nen spelers zich spelers zich niet mensen wil om- hebben een paar problemen maar we niet meer ver- gaan. Aan die vinden wel een oplossing’. Wedstrij- bergen. We kon- meer verbergen’ uitgangspunten den win je door te werken. Je kunt den als trainer houdt hij vast, niet verslappen. De mental coach kan de spelers altijd al eerlijke feedback te allen tijde. En een ervaren voetbal- de trainer daarbij helpen. De trainer geven op het trainingsveld. Nu kun- man mag voor een groot deel op zijn op zijn beurt helpt de hele club. Want nen we dat ook tijdens een bespre- ervaring afgaan. Immers, door al die als vertrouwenspersoon van de coach king. Zodra je aan een gewisselde jaren gespeeld en getraind te hebben, communiceer ik nooit binnen de club. speler kunt laten zien waarom hij ge- hééft hij die ervaring. Op basis daar- Dat doet de coach zelf. wisseld is, door al zijn balverliesmo- van zal hij veelal goede beslissingen menten achter elkaar te zetten, dan nemen. Maar hij staat ook open voor Resultaten kunnen eenvoudig leiden laat hij het een volgende keer bij een ontwikkelingen. Alles wat zijn team tot euforie of angst. Dit zijn twee ge- wisselbeurt wel uit zijn hoofd om zijn een paar procent kan verbeteren, pakt moedstoestanden die ik bij mijn trai- shirt demonstratief op de grond te hij aan om een plek te geven in de or- ners ten koste van alles wil voorko- gooien.”

Type trainer Bill Beswick: “Je hebt als mental coach in grote lijnen met drie soorten trainers te maken. Het eerste type is een trainer met een grote loopbaan achter de rug. Hij is ervan overtuigd dat hij op basis daarvan precies weet hoe het moet. Hij heeft immers zelf Type trainer 1: Type trainer 2: Type trainer 3: grote trainers gehad? Hij gaat het dus De trainer die De trainer die voor De trainer met vaste uit precies zo doen als die trainers. Inter- alles al weet alles openstaat gangspunten, die open esse in hoe het misschien nog beter staat voor ontwikkelingen zou kunnen, heeft hij niet. Wie kan hem nu nog iets vertellen, nu hijzelf Figuur 2. Drie types trainers.

12 13 De Voetbaltrainer 183 2011 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 14

Van voetballen naar psychologie

gende stap in je proces te maken. Dat proces heeft te maken met de doelen die je op lange termijn wilt bereiken. Je beseft dat ieder stapje dat je vandaag zet, een stap in de goede richting is. Je gaat uit van het goede: de doelen die je stelt, zijn bereikbaar voor jou en je team. Je blijft optimis- tisch gestemd. Je kunt jezelf een eind op weg helpen door ’s ochtends vroeg zes dingen met jezelf af te spreken, die je die dag zult doen. Dat helpt je om je vooral met vandaag bezig te houden." (zie figuur 3)

Grote kern Steve McClaren: “Van Bill Beswick kreeg ik ook allerlei wetenswaardig- heden over groepsdynamiek te horen. Over het belang van hiërarchie en acceptatie van ieders rol in de kleedka-

Foto: Pro Shots Pro Foto: mer en daarbuiten. Als voetbaltrainer ‘Alex Ferguson en Roy Keane hebben in al die tijd misschien twee gesprekken gehad. Dat kan, zo moet je controle hebben over de lang de aanvoerder maar de standaard van het team bewaakt.’ kleedkamer. Een goede aanvoerder is daarbij onontbeerlijk. De aanvoerder moet de standaard zetten en bewa- men. Euforie veroorzaakt een bepaal- kunt doen om het toekomstig goed ken. Alex Ferguson en Roy Keane heb- de vorm van gemakzucht. Opeens stel te laten gaan. Je angst creëert pessi- ben misschien twee gesprekken ge- je vast dat je vandaag op de training misme. Het resultaat van de wedstrijd had. Dat kan, zo lang de aanvoerder alleen maar toegekeken hebt, en nau- is sterker geworden dan jij, je bent maar de standaard van het team be- welijks gecoacht. Je kijkt wat je in het bang geworden voor de uitslag. waakt. Om Roy Keane aan ons, de verleden bereikt hebt. Maar het verle- Het is erg be- staf, te binden den geeft je geen garantie voor van- langrijk dat de heb ik aan Bes- daag of de toekomst. Je zult het op- trainer zich ‘De oudere spelers wick gevraagd nieuw moeten verdienen. Een eufori- vooral met van- om aan de groep sche persoon is gericht op de korte daag bezig- zijn de politie- iets te vertellen termijn en zal op den duur ingehaald houdt. Het voorover strijders en worden door de realiteit. Even ge- komt dat je mannen van de gladiatoren. Dat vaarlijk is de angst die je kan bevan- doorslaat in eu- sprak onze aan- gen, angst vooral voor de komende forie of in angst. kleedkamer’ voerder bijzon- wedstrijd. Je bent alleen nog maar Ben je met je der aan. We met de directe toekomst bezig: ‘Wat hoofd bij vandaag, dan ben je direct hadden hem vanaf dat moment aan als het mis gaat, hoe moet het dan gefocust op de opdrachten die je op ons gebonden en tot op de dag van verder?’ Je vergeet wat je vandaag deze dag moet uitvoeren om de vol- vandaag maakt - nu trainer - Keane gebruik van Beswicks adviezen. Een totaal andere relatie had ik met Gareth Southgate bij Middlesbrough. Resultaat Wij hadden misschien wel dagelijks overleg. Aan het begin van een sa- Euforie Realiteit Angst menwerking met een aanvoerder heb Verleden Nu Toekomst ik een gesprek over zijn rol. Ik vind Verlies van focus Focus Verlies van focus dat een aanvoerder namelijk aan be- Korte termijn Lange termijn Korte termijn paalde voorwaarden moet voldoen. Figuur 3. Houd Gemakzucht Optimisme Pessimisme Hij moet het goede voorbeeld geven, je vooral met Ongezond Gezond Ongezond de lat hoog leggen voor iedereen. Hij vandaag bezig. moet de beste instelling hebben op

www.devoetbaltrainer.nl 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 15 Foto: Pro Shots Pro Foto: ‘In de kleedkamer zijn de oudere spelers van grote invloed. Ik noem hen de politiemannen van de kleedkamer.’

het trainingsveld, gedisciplineerd zijn. buiten? Als die tweede groep te groot spelers in de cirkel zitten. Zij beïn- Tijdens de wedstrijden moet de aan- is, kan dat een probleem zijn (zie fi- vloeden namelijk de rest. voerder zijn team onder controle hou- guur 4). Het is zaak als trainer om zo Sommige spelers zitten er net buiten, den en de scheidsrechter beïnvloeden veel mogelijk spelers in de kern te andere - bijvoorbeeld een vedette - als dat nodig is. Ook moet hij met de krijgen. Zij die binnen de cirkel zitten, zitten er ver vandaan. We hadden bij- staf kunnen overleggen als er proble- accepteren jouw manier van werken voorbeeld Alen Bokšić bij Middles- men zijn binnen de spelersgroep. Dat en communiceren. In ieder geval brough. Hij was een vedette en stond zijn nogal wat verantwoordelijkhe- moeten je aanvoerder en de oudere ver buiten de cirkel. Het was onmoge- den. Tegen iedere andere speler zeggen we ‘do your job’. Tegen de aanvoerder zeggen we ‘do your job as captain’. Dan verwachten we iets meer van je.

In de kleedkamer zijn de oudere spelers van grote invloed. Ik noem hen de politiemannen van de kleedkamer. Zij moeten er dezelfde standaarden als de aanvoerder op nahouden. Op die manier ‘beheren’ zij gezamenlijk de kleedkamer. Om goed te presteren met het team moet de zogenaamde kern van spelers zo groot mogelijk zijn. Wie horen erbij en wie vallen er- Figuur 4. De kern van je team moet zo groot mogelijk zijn.

14 15 De Voetbaltrainer 183 2011 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:04 Pagina 16

Van voetballen naar psychologie

lijk hem erbinnen te krijgen. Dat was geen probleem zo lang hij maar doelpunten bleef maken. Op dat moment Steve McClaren accepteert iedereen in de cirkel mak- Clubs als speler: Hull City, Derby County, Lincoln City, Bristol City en kelijker dat Bokšić een status aparte Oxford United. heeft. Stopt hij met scoren of is er Clubs als trainer: Oxford (ass.), Derby County (ass.), Manchester United geen acceptatie van de anderen, dan (ass.), Middlesbrough, Engeland, FC Twente, VfL Wolfs- heb je een probleem. Iedereen raakt burg, Nottingham Forest en opnieuw FC Twente. gefrustreerd.” Prijzen als hoofdtrainer: League Cup met Middlesbrough en landskampioen- schap met FC Twente. Trying easy Steve McClaren: “Een ander aspect dat Beswick mij bijbracht was het Filosofie Ik houd mijn spelers voor dat je als plaatsen van de zaken in juist per- Steve McClaren: “Ik ruilde mijn trai- team niet te verslaan moet zijn. Dan spectief. Als manager moet je een he- ningspak in voor een pak. Ik werd speel je minimaal gelijk, 0-0. Daarvoor likopterview hebben om alles over manager. ‘Je hebt nu echt een filosofie moet je georganiseerd op het veld een geheel seizoen te kunnen over- nodig’, zei Bill Beswick tegen me. Een staan, discipline kunnen opbrengen. zien. Hoe belangrijk vind je één wed- filosofie bepaalt wie je bent, wat je Ben je vervolgens in staat om een strijd, één overwinning? Zie je voetbal doet en hoe je teams voetballen. Een goed positiespel te spelen, wil je de als zaak van leven of dood? Juist filosofie heb je niet van de ene op de bal graag hebben en kom je tot een rondom grote wedstrijden moet je dit andere dag. Die komt met de tijd. eindproduct (scoringskans, doelpunt), niet overdrijven. ‘Trying easy’ is dan Daarom bewonder ik de Nederlandse dan ga je wedstrijden winnen. Wil je het devies. In de week voorafgaand trainers ook zo. De meeste ex-profs echter kampioen worden, dan zul je aan de League Cup-finale van Mid- wachten namelijk nog even met het te allen tijde als team moeten opere- dlesbrough tegen Bolton Wanderers aanvaarden van het hoofdtrainer- ren. Alleen teams winnen een prijs. had ik grote schap. Eerst een Voetbal is een teamsport. Ik zal nooit plannen. Trai- paar jaar als as- vergeten dat assistent-trainer Erik ten ning hier, be- ‘You never lose, sistent-trainer Hag bij FC Twente de opdracht gaf aan spreking daar, werken. In Enge- het team om een verplaatsbaar doel nog meer trai- you just run out land wordt er op de middenlijn te zetten. Alle spe- ningen hier, doorgaans eerder lers hielpen vervolgens mee. Daar nog meer be- of time’ ingestapt in het wilde ik een foto van hebben, om mee sprekingen ambt van hoofd- op te kunnen scheppen in Engeland.” daar. Mijn assistent-trainers gaven trainer. In hoofdlijnen komt het neer geen tegengas. Bill floot me terug en op: de beste willen zijn, hard en ge- Psycholoog raadde me aan om het wat rustiger disciplineerd werken, altijd blijven le- Steve McClaren: “Ook al gaat het niet aan te doen en onder meer een ten- ren, succesvol willen zijn. Je moet goed in de wedstrijd, zorg dat je ‘in de nistoernooi in te gelasten. Dat was zorgen voor een situatie dat je na een wedstrijd’ blijft. Een wedstrijd duurt nogal tegen mijn gevoel van de juiste verloren wedstrijd van het veld stapt, doorgaans 95 minuten. Je kunt niet voorbereiding in, maar ik luisterde. zonder dat je dan naar iemand of iets verliezen, hooguit tijd te kort hebben Toeval of niet, binnen zeven minuten kunt wijzen in je eigen organisatie om te winnen. Je kunt ook tegenslag in de finale stonden we met 2-0 voor.” waardoor je verloren hebt. ondervinden in je carrière, in plaats van in een wedstrijd. Ik kwam in die situatie toen ik bondscoach was van Engeland. Juist dan heb je iemand no- De vijf belangrijkste zaken voor de trainer van vandaag, dig om er weer bovenop te komen. Na volgens Bill Beswick: mijn ontslag als bondscoach trok ik me terug en schreef ik alles van me 1. Houd, terwijl je met de dingen van de dag bezig bent, het ‘grote plaatje’ in beeld. af. Ik evalueerde alles, de zaken die 2. Volg de ontwikkelingen van het spel en van het trainers- en coachvak op de voet. goed en verkeerd waren gegaan. Dat 3. Bouw aan je presentatie, je persoonlijkheid en je communicatievaardigheden om mensen te proces duurde misschien wel drie laten geloven in hun opdracht. maanden! Opschrijven, wegleggen, de 4. Zorg dat je op de hoogte blijft van alle analysemogelijkheden zodat je die in je voordeel lessen meenemen en achter je laten. kunt gebruiken en dat het je helpt om betere beslissingen te nemen. Wat mij betreft zit het verschil tussen 5. Wees altijd stabiel en bouw aan een goede relatie met spelers, je technische staf en de fans. winnen en verliezen binnen het top- voetbal in het hoofd. Ik vind dan ook

www.devoetbaltrainer.nl 08_17_McClaren_08-17 09-02-12 08:05 Pagina 17

Foto: VI Foto: Images Bill Beswick Bill Beswick was aan het begin dat alle voetbaltrainers psycholoog schappen bezitten en meestal ontvan de jaren tachtig assistent- moeten zijn. Richt je vooral op de breekt er minimaal eentje: voldoende coach en vervolgens van 1984 tot software van spelers. Je kunt je spe- ervaring, de juiste persoonlijkheid, 1986 hoofdtrainer van het Engel- lers dan snel, voortdurend en sub- praktische boodschap (geen theoreti- se nationale basketbalteam. In stantieel verbeteren. Als je werkt met sche), vertrouwen en respect ontvan- 1999 verruilde hij samen met Ste- een sportpsycholoog, dan zou ik advi- gen en geven. En soms, en dat kan ve McClaren Derby County voor seren om zo veel mogelijk zélf de best lastig zijn, moet je je er als trai- Manchester United. Toen McCla- boodschap over te brengen aan je ner helemaal niet mee bemoeien. ren in 2001 de trainer werd van spelers. Goede psychologen zijn bin- Laat staan dat je er een psycholoog Middlesbrough, werd Beswick zijn nen het voetbal moeilijk te vinden. Ze bij haalt.” assistent. In 2006 volgde hij op- moeten namelijk een aantal eigen- nieuw McClaren toen deze bondscoach werd van Engeland. Ook bij het vanaf 2008 door Mc- Claren getrainde FC Twente werd De voorbespreking uit Any given Beswick op incidentele basis in- Sunday, waarvan Steve McClaren gezet als mentaal begeleider van gebruikmaakte in het de eerste selectie. In mei 2011 te- kampioensjaar bij kende Beswick een driejarig con- FC Twente. tract bij de Tukkers. Naast voetbal-, basketbal en rug- byteams begeleidde Beswick ook Zoek in YouTube op de trefwoorden individuele sporters als tennisser Any given Sunday of gebruik deze Roger Federer en golfer Tiger QRcode Woods.

16 17 De Voetbaltrainer 183 2011 18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 18

Van voetballen

naar psychologie Tekst: Gerjos Weelink

Teamontwikkeling: Samen aan het werk

‘Wie heeft er wel eens in een goed team gespeeld?’ Deze vraag wordt gesteld door René Felen en Pieter Huistra op het tweede symposium van de Nationale Voetbalacademie. ‘En wat waren dan de kenmerken van dat team, samengevat in één woord?’ Vanuit de zaal klinken enkele kreten: ‘samen, winnaars, vrienden.’

René Felen: “Voetballen doe je in ringen die door menigeen vaak erva- organisatie of een team. Dat is bepa- teamverband. Maar wie horen er bij ren worden als lastig. Toch kunnen lend of de beoogde resultaten worden dat team? Gaat het dan alleen om de veranderingen ook interessant zijn en behaald. Om te komen tot een verbe- spelers? Of telt de trainer ook mee? uiteindelijk zelfs productief. Het tering staat het gedrag van spelers in En de verzorger? Je kunt je alleen ver- draait dan vooral om samenwerken relatie tot elkaar centraal. Als ze zich beteren als je bereid bent om te veren de wijze waarop mensen kunnen bewust worden van hun eigen gedrag anderen. En het zijn juist die verande- of bereid zijn samen te werken in een en het effect daarvan op hun omge-

René Felen rondde in 1991 de ALO af en is op dit moment werkzaam bij consul- tancybureau TripleWinSport in Drachten. Felen is specialist op het gebied van teamontwikkeling en kwam bij FC Groningen in de tijd dat Ron Jans er de scepter zwaaide. Ook Jans’ opvolger Pieter Huistra ziet de meerwaarde van Felen bij de eerste selectie. Laatstgenoemde houdt bij de FC Groningen in de gaten hoe het team in elkaar steekt en zich ontwikkelt. Hij attendeert trainers op de fases die met teamontwikkeling te maken hebben en leert ze de juiste vragen te stellen aan spelers.

www.devoetbaltrainer.nl 18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 19 Foto’s: Pro Shots Pro Foto’s:

ving, geeft dat een enorme stimulans kunt bijvoorbeeld als trainer in een ‘There is no I in TEAM.’ voor het verder verbeteren van de on- bepaald systeem willen spelen, maar Toen de fameuze basketballcoach Phil derlinge samenwerking. Een goed als de acceptatie vanuit de spelers- Jackson aantrad bij Chicago Bulls, team zorgt ervoor dat er meer wordt groep ontbreekt, gaat dat ten koste hield hij zijn spelers voor ‘There is no geleerd en er is steeds terugkoppeling van het resultaat. I in TEAM’. Zijn sterspeler Michael op het feit hoe de speler het zelf doet. Pieter Huistra: “Als je het als trainer Jordan antwoordde: ‘But there is an I Het is uitdagend om beter te worden.” hebt over acceptatie, gaat het vooral in ‘WIN’.’ om de zaken waar je zelf invloed op René Felen: “Het kenmerk van een E = K x A hebt. Dan doel ik dus niet zozeer op goed functionerend team is de hoge De wet van Maier, E = K x A oftewel het budget waar je mee kunt werken, acceptatie in de groep. De vraag is al- Effect = Kwaliteit x Acceptatie. Deze maar dus wel op de manier waarop ik leen hoe je dat als trainer bewerkstel- wet is op veel organisaties en teams mijn trainingen inricht en de manier ligt. Een manier om te herkennen of toepasbaar. De kwaliteit van een be- waarop we spelen. Ik probeer daar de mate van acceptatie hoog is in een sluit of maatregel moet uitstekend dan ook een zo maximaal mogelijk spelersgroep, is door te kijken naar de zijn, maar de acceptatie van datzelfde rendement uit te halen. Door het veel reservebank bij een gescoord doel- besluit of maatregel ook. Is er geen over voetbal te hebben en spelers punt. Bij FC Barcelona juicht de hele acceptatie, dan vermenigvuldig je als constant bewust te maken van wat er reservebank op het moment dat er het ware met 0 en dat betekent dat de nodig is om een goed team te worden, gescoord wordt. Dat is voor mij een uitkomst (lees: effect) dus ook 0 is. Je werk je aan die acceptatie.” teken dat het daar met de ‘acceptatie’

18 19 De Voetbaltrainer 183 2012 18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 20

Van voetballen naar psychologie

wel goed zit. Het gaat om het belang Vragenlijst sprek te gaan. We kunnen ook verge- van de ploeg.” Pieter Huistra: “We laten bij FC Gro- lijkingen maken tussen wedstrijden. ningen de spelers na elke wedstrijd Hoe het bijvoorbeeld kan dat we te- Beïnvloeden teamprestatie een vragenlijst invullen, waarbij ze gen de ene club over het algemeen No Surrender zichzelf moeten beoordelen (zie fi- veel minder initiatief hebben geno- Pieter Huistra: “Er zijn diverse midde- guur 1). De uitkomsten hiervan ver- men dan tegen een andere club. Ik len om een teamprestatie positief te werken en bespreken we. Dit kan met merk zelf dat het een goed instru- beïnvloeden. Toen ik bij Glasgow Ran- een individu, maar ook met een linie ment is om met mijn spelers in ge- gers speelde, zongen de supporters tij- of de gehele groep. Het gaat ons niet sprek te komen. De discussie zorgt dens wedstrijden vaak het lied ‘I was zozeer om het cijfer dat ze invullen, voor binding en die binding zorgt born under a union jack’. In dat lied maar meer om de gedachte die ach- weer voor een beter team.” komt het thema ‘No Surrender’ naar ter een beoordeling schuilgaat. Als voren. In de spelersgroep was dat een een spits bij een vraag een 3 invult, Verbeteren individu soort slogan geworden en op het mo- ben ik benieuwd waarom hij die 3 in- In 1908 deden de psychologen Robert ment dat we achter kwamen in een vult en niet een 6. Bovendien kunnen M. Yerkes en John D. Dodson een wedstrijd, begon het publiek uit volle spits en trainer van mening verschil- interessante ontdekking. Ze kwamen borst dat lied te zingen. Er kwamen len en ook dat is interessant. Als de na een experiment met muizen (1) tot dan krachten vrij in het team en als drie middenvelders totaal verschil- de conclusie dat de diertjes door mid- speler kreeg je een bepaald gevoel van lende cijfers invullen, kan dat een re- del van stimulatie tot op een bepaald ‘wij gaan dit nog wel winnen’.” den zijn eens met deze linie in ge- niveau beter presteerden. Zodra men

www.devoetbaltrainer.nl 18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 21

Ik heb alleen maar aan mijzelf gedacht. Ik heb alleen maar aan anderen gedacht.

12345678910

Ik weet niet wat mijn rol is. Ik heb mijn rol perfect uitgevoerd.

12345678910

Figuur 2. Comfortzone Model 3 Daniel H. Pink, auteur van het boek Ik heb afgewacht. Ik heb initiatief genomen. ‘Drive: The Surprising Truth About What Motivates Us’ (Riverhead, 2009) 12345678910stelt dat om te leren, mensen een plek nodig hebben waarin ze zich niet ge heel comfortabel voelen. Als je te com 4 fortabel bent, ben je niet productief. En als je té oncomfortabel bent, ben je Ik kan slecht met tegenslag omgaan. Ik kan goed met tegenslag omgaan. ook niet productief.

12345678910

Ik vind dit geen bijzonder team. Ik ben trots op dit team.

12345678910

Figuur 1

boven dat niveau uitsteeg, ondervon- bruik van het Comfortzone model. nig kunnen terugvallen op hun erva- den de muizen te veel stress en daal- Het is een eenvoudig denkkader, op ring en routine of omdat er een dun- de hun prestatievermogen weer. Mede basis waarvan je goed kunt inschat- ne leerzone is. Het is dan ook zaak naar aanleiding van dit experiment ten hoe je individuele teamleden be- deze speler terug te brengen in de werd een model ontwikkeld, dat men ter kunt laten presteren. Het gaat er comfortzone en inzichtelijk te maken nu kent onder de naam Comfortzone in de basis om dat spelers alleen iets wat zijn sterktes zijn. In die sterktes model. (zie figuur 2) kunnen leren, als ze uit hun comfort- moet de speler eerst ervaring opdoen (1) “The relation of strength of stimu- zone durven te stappen. Dus uit dat- om daarna te werken aan persoonlij- lus to rapidity of habit-formation”, gene waar ze vertrouwd mee zijn. ke groei. Het zich bevinden in de voor het eerst gepubliceerd in het Sommige spelers zijn zo ambitieus en comfortzone geeft een zelfverzekerd Journal of Comparative Neurology kunnen daardoor te snel gaan, dat ze en ‘lekker’ gevoel. Door steeds uit de and Psychology, 18, 459-482 door de leerzone heen ‘schieten’ en in comfortzone te stappen en er weer de paniekzone terechtkomen. Met als terug te keren, wordt die zone steeds René Felen: “Om prestaties van het gevolg dat ze daarmee middelmatig groter. En het gaat juist om het oprek- individu te verbeteren, maken we geworden. Dit komt doordat ze te wei- ken van die zone. Dat is leren.”

20 21 De Voetbaltrainer 183 2012 18-22_Huistra_18-22 09-02-12 08:09 Pagina 22

Van voetballen naar psychologie

1. 3. Beleefdheidsstadium Normeringsfase René Felen: “Het beleefd- René Felen: “Als je als trai- heidsstadium zie je wel in ner kunt zorgen dat con- Pieter Huistra: “Spelers die in de com- een nieuwe groep, tijdens flicten in een win-winsitu- fortzone zitten, maken geen fouten. de voorbereiding. De spe- atie worden opgelost en er Maar leren dus ook niets bij. We pro- lers zijn enthousiast en is draagvlak en acceptatie, beren de spelers uit te dagen om uit vriendelijk en de sfeer is kom je in de normeringsfa- hun comfortzone te stappen en zich goed. Er wordt in deze fase se. Er worden afspraken ge- daardoor te ontwikkelen. Neem bij- nog niet echt gezegd wat maakt en de sterke en voorbeeld jonge spelers aan het begin men denkt en spelers zul- zwakke punten van elkaar van het seizoen. Ze komen nieuw bij len niet snel komen met zijn duidelijk. Spelers kun- de selectie en kijken eerst de kat uit kritiek op de trainer. Het is nen elkaar hierin dus ook de boom. Pas als ze zich veilig voelen voor een trainer wel be- ondersteunen. Belangrijk is durven ze uit hun comfortzone te langrijk dit te doorbreken op te merken dat de rol stappen. We praten met zo’n speler en in een vroeg stadium te van de trainer verschoven en moedigen hem aan dit al eerder te achterhalen waar de irrita- is van sturend naar onder- doen. Dat kan van waarde zijn voor ties zitten. Een coach steunend. Hij neemt nog het team.” stuurt elke speler afzon- steeds beslissingen, maar derlijk aan.” hij kan wel meer verant- Samenvatting: woordelijkheid geven.” • Het kenmerk van een goed functionerend team is de hoge acceptatie in de groep. • Het oprekken van de comfortzone zorgt voor een leerproces. 2. • Discussie zorgt voor binding. • Binding zorgt voor een beter Positioneringsfase team. René Felen: “Zodra de basi- self eenmaal bekend is en er min of meer bepaald is waar men staat, komen de conflicten. Spelers lezen interviews in de kranten, 4. worden ontevreden en gaan dat ook uiten. In deze Prestatiefase fase kun je gericht afspra- René Felen: “Eigenlijk is je Teamstadia ken maken en kijken wat team in deze fase niet In het benaderen van de sterke en zwakke pun- meer zo afhankelijk van teams worden vier fases ten van het team zijn. Als een trainer. Hij geeft nog onderscheiden: we praten over teamont- korte opdrachten en de 1. Beleefdheidsstadium (De wikkeling, zijn conflicten spelers voeren het als van- coach geeft individueel daar een onderdeel van. zelf uit. De trainer wacht opdrachten) Ook al is het aangaan van meer af tot spelers bij hem 2. Positioneringsfase (Con- conflicten niet leuk, het is komen. Spelers van teams flicten oplossen door wel nodig om verder te die kampioen zijn gewor- spelers met elkaar in groeien. Belangrijk hierbij den, beschrijven deze situ- contact te brengen) is dat spelers zich durven atie nogal eens. Men er- 3. Normeringsfase (De te uiten. Iemand die zich vaart dat het proces dat ze coach staat tussen de stilhoudt, draagt niet bij hebben doorgemaakt van- spelers) aan de groei van het team. zelf verlopen is. We probe- 4. Prestatiefase (De coach De coach probeert spelers ren hier zelf heel bewust geeft korte opdrachten in deze fase met elkaar in mee om te gaan, om zo die van buiten de groep) contact te brengen.” stappen te versnellen.”

www.devoetbaltrainer.nl 23-25_Bosz_23-25 09-02-12 08:17 Pagina 23

Van voetballen

naar psychologie Tekst: Pieter Fischer

Coachen van spelers

in een team De twaalf uitgangspunten bij het coachen van spelers in een team

1. Psychologie gaat over het beïnvloeden van ge- Op het tweede symposium van de Nationale Voetbalacade drag. 2. Je kunt spelers beter beïnvloeden als je ze kent mie maakten Peter Bosz en psycholoog Paul van Zwam – emotie, overtuiging en conditionering. 3. Cirkel van invloed – waar besteed ik mijn ener- duidelijk hoe psychologische kennis bij Heracles in de praktijk gie aan? 4. Daadkracht – niets laten sudderen. wordt toegepast. Dit deden zij aan de hand van een lijst met 5. Stabiliteit – wat communiceer je tussen de regels door? twaalf uitgangspunten bij het coachen van spelers in een 6. Ieder gedrag heeft een functie – empathie. 7. Belonen werkt beter dan straffen – emotionele team. Een deel van de kennis is op te doen door de boeken te bankrekening. 8. Hoe kijk je naar een speler – wat is je paradig- lezen die staan op de boekenlijst die door Bosz en Van Zwam ma? 9. Elk gesprek heeft een doel nodig – wat wordt je werd uitgedeeld. Deze boekenlijst is voor de lezers van De insteek? 10. Je communiceert ook met emotie – energie Voetbaltrainer aangevuld met een korte beschrijving van de overbrengen. 11. Het wordt interessant als een speler de fout inhoud van ieder boek. ingaat – teambuilding. 12. Spelers moeten geloven in de kracht van onze manier van voetballen – samen presteren.

22 23 De Voetbaltrainer 183 2012 23-25_Bosz_23-25 09-02-12 08:17 Pagina 24

Van voetballen naar psychologie

Boekenlijst voor trainers die meer willen weten ov

De 7 eigenschappen van effectief leiderschap; Stephen R. Covey Covey geeft heldere aanwijzingen om een leider te worden: 1. Wees proactief. Besef dat je altijd iets kunt doen aan je omstandigheden en ontdek eerst hoe je je eigen leven kunt gaan sturen. 2. Begin met het einde voor ogen. Begin met een goede omschrijving van je doel, voor je ernaar kunt streven. 3. Belangrijke zaken eerst. Maak onderscheid tussen wat belangrijk is voor het behalen van je doel en wat niet. 4. Denk win-win. Als je je doel hebt gesteld, probeer dan met een ander samen te werken om jullie beider doelen te bereiken. 5. Eerst begrijpen, dan begrepen worden. Met anderen communiceren begint met luisteren en begrijpen, dat opent de dialoog. 6. Synergie. Samenwerken levert altijd meer op dan wanneer je de afzonderlijke bijdragen zou op- tellen; dit is het principe van creatieve samenwerking. 7. Houd de zaag scherp. Voortdurende vernieuwing, bijsturing en bijstellen van de doelen.

Situationeel leiderschap; Mindset; Jacky Reardon & Hans Dekkers Paul Hersey Het boek gaat over tennis maar is toepasbaar In zeven hoofdstukken gaat dit op alle sporten en allerlei aspecten van het le- boek in op: ven. Kern van het boek is het vervangen van 1. Leiding geven aan mensen het ‘verhaaldenken’ (oordelen, rationaliseren) 2. Stijlen van leiding geven door ‘actiedenken’ (waarnemen, visualiseren). 3. Situaties inschatten Spanning en frustratie kunnen worden omge- 4. Het kiezen van de juiste stijl zet in zelfvertrouwen en plezier. 5. De touwtjes in handen nemen 6. Winnaars kweken 7. Teruglopende prestaties Why do zebras don’t get ulcers?; Robert M. Sapolsky opvangen Sapolsky legt uit dat dieren vluchten of vechten als ze spanning voelen. Mensen blijven veel langer met spanning rondlopen en ontwikkelen daardoor allerlei (gezondheids)klachten. Sapolsky geeft technieken om met stress om te Tot hier en nu verder; gaan en de negatieve gevolgen te reduceren. Marshall Goldsmith Marshall Goldsmith helpt topmensen uit het zakenleven om sommige ge- Alles wat je aandacht geeft, groeit; Cora Smit woontes te doorbreken en De schrijfster betoogt dat je vooral aan- zo nog succesvoller te dacht moet geven aan het gedrag dat worden. gewenst is. Vertel duidelijk wat je verwacht en geef complimenten als jouw 1. De valkuil van succes. mensen hun best doen. Ongewenst ge- Jij bent hier. drag kan je beter negeren. Als je te veel 2. De twintig gewoontes last krijgt van negatief gedrag dan leert die jou hinderen naar de schrijfster hoe je daarmee moet om- de top. gaan in drie stappen: geef feedback, 3. Hoe we ten positieve confronteer en voer een slecht-nieuws- kunnen veranderen. Jij gesprek. bent nu hier.

www.devoetbaltrainer.nl 23-25_Bosz_23-25 09-02-12 08:17 Pagina 25

en over leiderschap, coaching en psychologie

Succesvol coachen; John Whitmore De dynamiek van coaching; Willem Goed coachen is een vaardigheid die een grote mate Verhoeven van begrip en praktijkervaring vereist. Hiermee kan een Verhoeven beschrijft zes aspecten die optimaal resultaat bereikt worden. De principes van bij het coachen een belangrijke rol coaching worden duide- spelen: verantwoordelijkheid, bewust- lijk uitgelegd en geïllus- zijn, visie, realiteitstoetsing, opties en treerd met voorbeelden acties. Verhoeven stelt dat de essentie van topprestaties uit het van coaching is dat je probeert ie- zakenleven en de sport. mands potenties ten volle aan te bo- Het boek blijft het ren. Dat gebeurt niet wanneer je pro- GROW-model volgen en beert iemand an- The inner game of ten- verduidelijkt het proces ders na te doen. Hij nis; Timothy Gallwey en de praktijk van stelt dan ook dat Gallwey is een van de gro- coaching. GROW staat alle voorbeelden en te inspirators van de voor Goal: Wat wil je be- notities in zijn sportpsychologie. Sinds de reiken? – Reality: waar boek alleen van publicatie van zijn Inner sta je nu? – Options: Wat waarde zijn wan- game-boeken worden in- zijn je mogelijkheden? – neer ze je helpen je nerlijke vaardigheden Will: Motivatie, actie- eigen stijl als coach door atleten en trainers plan, conclusie. te ontwikkelen. net zo belangrijk gevonden als technische kwaliteiten. Volgens Gallwey is het leren door ervaren ef- Focused for Soccer; Bill Beswick Psychology in football; Mark Nesti fectiever en beter dan het Beswick gaat in elf hoofdstukken Nesti heeft als psycholoog gewerkt voor leren door instructie. in op het psychologisch profiel Chelsea, Fulham en Blackburn Rovers. van de speler, zelfvertrouwen, Hij vertelt wat een sportpsycholoog zelfsturing, concentratie, visuali- moet doen om te slagen bij een profes- satie, mentale weerbaarheid, sionele voetbalclub. Nesti gaat in op in- strijdvaardigheid, communicatie, dividuele begeleiding, begeleiding van taakverdeling, teamgeest en trainers en het verbeteren van de orga- coaching. nisatie van de voetbalclub.

Winnen; Hans van Breu- kelen Het beste uit jezelf halen bereik je door de juiste in- I trust U; Tica Peeman stelling. En daar heb je dus Mensen groeien door ver- zelf invloed op. In Winnen trouwen en kwijnen weg schrijft Van Breukelen over door wantrouwen. Zo sim- mentale vaardigheden en pel is het. Toch lijkt er va- heeft hij praktische tips ker wantrouwen dan ver- om je te ontwikkelen tot trouwen te heersen. Men- topspeler. Het gaat om sen worden te veel gecon- passie, overtuiging, regels, troleerd, geïnstrueerd en vitaliteit, strategie, brug- ingeperkt waardoor zij zelf gen bouwen en communi- gas terugnemen en alleen catie. nog maar doen wat is op- gedragen.

24 25 De Voetbaltrainer 183 2012 26-28_Rhoon_26-28 09-02-12 08:31 Pagina 26

Van voetballen

naar psychologie Tekst: Ruud Doevendans

Discipline en organisatie noodzakelijk Trainers moeten strategisch invoegen Foto: Pro Shots Pro Foto: ‘In mijn visie zou iedere trainer van maandag tot en met do

Hoe verloopt nu het spel tussen de trainers en de invloedrijke partijen, te waar niemand aan kan komen. Het is jouw domein. Maar daaromheen genwoordig veelal de stakeholders genoemd? Ton van Rhoon is deskundi speelt natuurlijk van alles wat van invloed is op jouw werkzaamheden. ge op het gebied van management en communicatie en was jarenlang do Een cirkel die dicht om jouw werkter- rein is heengetrokken, is de omgeving cent op de Cursus Coach Betaald Voetbal. Samen met psycholoog Willem waarbinnen je werkt, zoals de club. Daar weer omheen bevindt zich een Hoogduin gaf hij zijn visie op hoe trainers kunnen handelen in de omgang cirkel van personen en instanties die we tegenwoordig zo graag stakehol- met die belangengroeperingen, in het bijzonder de voorzitter van de club. ders noemen, partijen die niet heel dicht bij je staan maar die op een of andere manier belang hebben bij de Ton van Rhoon: “De positie van een und Angelpunkt. Om dat allemaal op manier waarop jij je werk doet en coach is een bijzondere positie in een een goede manier een plaats te kun- daar ook invloed op proberen uit te bijzondere wereld. De voetbalwereld nen geven, moet je organiseren. Je oefenen. Voor de topcoach is het be- is niet zo maar te vergelijken met moet structuur brengen in je werk. langrijk om dit goed in beeld te heb- welke andere industrie dan ook. Dat Om uiteindelijk toe te komen aan al ben. Neem nu Twitter, of sociale me- wil ook weer niet zeggen dat de processen die zich in de voetbalwereld afspelen, per se ook altijd anders zijn ‘Organisatie en structuur zijn dan die in het bedrijfsleven. De topcoach van vandaag onmisbaar om goed aan je werk heeft een heel interessante en tegelijkertijd ook ingewik- toe te komen’ kelde functie. Je bent van alles: de vakman, de kogelvan- ger, de strateeg, de leider, de die zaken die jij op je bordje hebt lig- dia in zijn algemeenheid. Gratis en manager, de voorwaarden- gen, is het organisatieplaatje onont- voor niets komen al deze tweets, al schepper maar je bent bo- beerlijk. deze meningen, zo maar jouw cirkel venal verantwoordelijk. Je Als trainer sta je, samen met je staf binnengewandeld. Iedereen vindt wel bent de man waarom het en met je spelers, in een cirkel. Die iets van wat jij doet en hoe jij het draait, zoals de Duitsers dat cirkel is jouw terrein. Dit is de plaats doet. De vraag is dan, hoe je daarmee Ton van Rhoon zo mooi zeggen het Dreh- waar jij verantwoordelijk bent en omgaat. Belangrijker nog is of jij in

www.devoetbaltrainer.nl 26-28_Rhoon_26-28 09-02-12 08:31 Pagina 27

tijdens de trainingen zich onbekom- invloedsferen, zul jij maatregelen merd kunnen bewegen. moeten nemen om dit in de hand te Bovendien kun je op deze manier de houden. Je hebt voorzitters, zoals Jan spelvormen trainen waarvan het niet Smit bij Heracles en Joop Munster- de bedoeling is dat iedereen ze met- man bij FC Twente, die voortreffelijk een kan zien, bijvoorbeeld je stan- werk doen maar ook de neiging heb- daardsituaties. Tegenwoordig kan bin- ben zich erg dicht in de buurt van de nen twee minuten iedereen op de we- spelers op te stellen. Smit komt in de reld te zien krijgen wat jij met je kleedkamer, Munsterman staat vaak team traint, en dat is voor jou natuur- naast de dugout. Vanuit zijn zelfbeeld lijk hoogst onwenselijk. Een besloten en vanuit de rol die hij speelt, zal de training kan dan de oplossing zijn.” coach ervoor moeten zorgen dat hij deze belangenpartijen buiten de cir- Buiten de cirkel kel houdt van trainers en spelers. Het Ton van Rhoon: “Ook vanuit de club begint allemaal met organiseren. Ik kunnen zich diverse situaties voor- vind het onbegrijpelijk als ik een doen die jou het werken moeilijker alom gerespecteerde coach als Ton maken. Hoe ga je nu om met die Boot hoor zeggen: ‘Alle bestuurders en g tot en met donderdag besloten moeten trainen.’ ‘Haal bestuurders dichtbij om

staat bent om zo te opereren, dat de ze te kunnen hanteren’ invloeden van anderen buiten de deur blijven.” machtsverhoudingen binnen een managers zijn slecht, tenzij het te- Besloten trainen club? Hier raken we een elementair gendeel bewezen is.’ Die bestuurders Ton van Rhoon: “Vaktechnisch is er punt voor de coach. Denk maar eens horen zogenaamd allemaal op af- dit jaar een bijzondere ontwikkeling aan de voorzitter die aan de voor- stand. Ik vraag me dan af: wat doen te signaleren. Coaches besluiten veel avond van het seizoen de microfoon ze dan op afstand? Is dat wel in jouw vaker dan voorheen om besloten te grijpt en allerlei beloftes doet waar- voordeel? Je moet bestuurders juist gaan trainen. Daar is veel kritiek op van jij denkt: ‘Oei, zo hadden we dat dichtbij halen zodat je ze ook kunt gekomen. Het zou niet kunnen in ver- toch niet afgesproken?’ Met name hanteren. Maar je laat ze niet direct band met het imago van de club, de binnen de club, dus binnen de directe binnen jouw domein komen, dat supporters, gezelligheid en wat dies meer zij. Neem als voorbeeld Fred Rutten, een trainer die in de media toch al vaak onder vuur ligt. En dan óók nog het lef heeft om besloten te trainen! Terwijl in mijn visie iedereen van maandag tot en met donderdag altijd besloten zou moeten trainen. En dan kun je op vrijdag, zoals bijvoorbeeld in Engeland veelal ook gebeurt, de hekken open zetten en dan mag iedereen komen kijken. Er zijn veel argumenten die vóór besloten trainingen pleiten. De eerste is al heel belangrijk: de spelers vinden het geweldig want ze kunnen vrij bewegen. Dat is van groot belang. Im- mers, binnen de besloten ruimte van de cirkel van spelers en trainers moe-

ten die spelers zich optimaal vrij en Shots Pro Foto: veilig voelen. Het vergt dus organisa- ‘Vanuit zijn zelfbeeld en vanuit de rol die hij speelt, zal de coach ervoor moeten zorgen dat hij be tie om te garanderen dat je spelers langenpartijen zoals het bestuur buiten de cirkel houdt van trainers en spelers.’

26 27 De Voetbaltrainer 183 2012 26-28_Rhoon_26-28 09-02-12 08:31 Pagina 28

Van voetballen naar psychologie

Een coach werkt met vlees en bloed, genwaarde en is egocentrisch. Hij het is allemaal mensenwerk. Als je de houdt geen rekening met de effecten discipline opbrengt om alles te onder- van zijn eigen gedrag op anderen. De zoeken en je optimaal voor te berei- narcist ziet zijn eigen tekortkomingen den, dan maakt dat vrij. Maar reali- niet, is in zijn eigen ogen een bijzon- seer je ook dat je psychologisch in- der iemand. Kortom, hij is een van de zicht nodig hebt om de krachten en groten der aarde. Hij ziet de ander als machten die zich binnen jouw cirkel inferieur, in het beste geval als een en daarbuiten afspelen, te kunnen bewonderaar. managen. Spelers verschillen, karak- Een groot probleem is dat de narcisti- ‘Op de werkvloer heb je niets aan emotie en veel aan strategie’

ters verschillen, culturen verschillen. sche persoonlijkheden verbaal de Van daaruit zul je een teamproces op sterkste groep zijn. Met een paar gang moeten brengen.” woordspelingen heeft deze persoon de ander zó in een hoek geduwd. Als Emotie versus strategie je de strijd aangaat, dan pakt dat Willem Hoogduin: “De relatie tussen veelal niet goed voor je uit. Het is

Foto: Pro Shots Pro Foto: de trainer en de voorzitter is heel be- zaak deze types te herkennen. Een te ‘Een topcoach bereidt alles tot in de details voor.’ langrijk. Voetbaltrainers hebben door- groot ego van de trainer ten opzichte gaans een behoorlijk ontwikkeld ge- van die voorzitter is dan niet handig. voorbehouden is aan jouw staf en de voel voor eigenwaarde. In relatie tot Zonder je eigen persoonlijkheid nu spelers. Hetzelfde geldt voor de pers. een voorzitter van je club kan dat tot helemaal aan de kant te schuiven, Die moet je naar je toe halen, maar serieuze problemen leiden. Voorzit- kun je toch beter in zekere mate de tegelijkertijd ook weer buiten de di- ters vertonen veel overeenkomsten bewonderaar spelen. Het enige dat recte cirkel houden. Om binnen jouw met directeuren, niet zelden zijn zij hier verstandig is, is ‘strategisch in- cirkel met de spelers min of meer vrij ook directeuren. Als het gaat om hun voegen’. Emotie is prima, maar dat te kunnen opereren, moet je naar bui- persoonlijkheid dan zie je in de prak- doen we na vijven. Op de werkvloer ten toe je rol strategisch spelen. Daar- tijk meestal twee typen. heb je alleen iets aan strategie.” in moet je rationeel te werk gaan.” De ene helft bestaat uit dwangmatige persoonlijkheden. Ze hebben een ge- Samenvatting: Discipline maakt vrij brek aan aanpassingsvermogen en • De invloedsferen rondom de Ton van Rhoon: “Een topcoach bereidt zijn star in hun opvattingen. Zij zijn trainer bestaan uit drie cirkels: alles tot in de details voor. Laten we niet flexibel, perfectionistisch, niet de spelers en de staf, mensen als voorbeeld de dirigent Jaap van pragmatisch, overgevoelig voor kritiek binnen de club en belangen- Zweden nemen. Als hij een orkest in en erg normatief. Hoe denken zij? Zij groeperingen daarbuiten. Amerika moet dirigeren, sluit hij zich voelen zich competent en verant- • Door besloten te trainen voelen eerst drie weken op. Dat doet hij om woordelijk, en zij vinden dat anderen spelers zich veelal veiliger. zich helemaal te verplaatsen in wat dat dus niet zijn. Als jij nu de rol kunt • Belangrijke groeperingen kun je hij moet gaan doen. Begrijpt hij het oppakken dat jij ook competent bent beter naar je toe halen, om ze stuk? Kan hij de partituur goed lezen? en verantwoordelijkheid draagt, dan uiteindelijk op de gewenste af- Weet hij voor zichzelf hoe hij het wil word je een van hen en dan kun je stand te kunnen laten. uitvoeren? Wat is het niveau van het goed met elkaar door een deur. Het is • Een gedisciplineerde werkwijze orkest? Pas als hij dat alles weet, gaat een kwestie van strategisch invoegen helpt je optimaal te functione- hij aan het werk. Ben je niet voorbe- in hun gedachtewereld. ren. reid, dan ben je een naïeve profes- Het andere gedeelte bestaat uit nar- • Probeer het type voorzitter met sional. Dan werk je op basis van aan- cistische persoonlijkheden. Deze per- wie je te maken hebt, te door- names. Dat is funest. soon heeft een sterk gevoel voor ei- gronden.

www.devoetbaltrainer.nl 29-30_Actueel_29-30 09-02-12 08:32 Pagina 29

ACTUEEL Tekst: Ruud Doevendans Foto: Pro Shots Pro Foto:

Waar moet je op letten bij contractgesprekken? De jeugdtrainer en zijn contract

Wat doen we volgend jaar? Gaan we wensband te werken en de progressie (van tweededivisionist AGOVV B1 en door met de huidige trainer of is het te boeken die je wilt zien. de Vitesse/AGOVV Voetbal Academie) tijd voor vers bloed? En wat wil de Maar onvermijdelijk valt op enig mo- en Bas van Baar (momenteel Rigters- trainer zelf? Ziet hij nog perspectief ment de uitnodiging toch op de deur- bleek D1, volgend seizoen ATC ’65 D1), voor een langer verblijf of is hij toe mat: of je eens wilt komen praten hoe zij hun gesprekken met de clubs aan een nieuwe uitdaging? In de eer- over de toekomst. In het positieve ge- aanpakken en aan welke elementen ste maanden van het nieuwe kalen- val komt het tot een nieuw contract. zij de meeste waarde hechten. derjaar worden veel beslissingen ge- Waar moet de trainer dan allemaal op nomen. Voor menigeen komen deze letten? De proftrainer zal zich veelal Wat vindt u de ideale tijd om tot af- gesprekken te vroeg. Immers, vaak laten vergezellen door een zaakwaar- spraken te komen over uw samen- wordt er al na een half seizoen een nemer van wie mag worden aangeno- werking met een club voor het nieu- oordeel uitgesproken over de werk- men dat hij van de hoed en de rand we seizoen? Waarom vindt u juist de- zaamheden van de trainer, terwijl de- weet. Voor een jeugdtrainer liggen de ze periode ideaal? ze met zijn team de fase van kennis- zaken in dat opzicht totaal anders. Hij Bart van Rooijen: “Ik probeer altijd making nauwelijks achter de rug zal vooral moeten terugvallen op zijn rond de jaarwisseling in gesprek te heeft. Zeker als het gaat om het bege- eigen ervaringen. De Voetbaltrainer raken met de club over de toekomst. leiden van een jeugdteam is vaak vroeg aan twee jonge maar toch al er- Dat is een mooi moment, omdat je meer tijd nodig om aan een vertrou- varen jeugdtrainers, Bart van Rooijen dan inmiddels enige ervaring met el-

28 29 De Voetbaltrainer 183 2012 29-30_Actueel_29-30 09-02-12 08:32 Pagina 30

ACTUEEL

kaar hebt en er gefundeerde keuzes vind ik dat de trainer, als hij oudere vaak heel veel buiten een contract om gemaakt kunnen worden. Mocht je er jeugd of senioren onder zijn hoede afgesproken, zeker bij de jongere met elkaar niet uitkomen, dan is er heeft, tot op zekere hoogte zelf de jeugd. Ik heb gemerkt dat clubs dan ook nog voldoende tijd voor zowel de keuze moet hebben in wát hij traint. relatief weinig in een contract vast- club als de trainer om te zoeken naar Het wedstrijdresultaat wordt dan im- leggen. Afspraken over trainingstij- een nieuwe trainer of club.” mers belangrijker.” den, materiaal en de staf gaan dan Bas van Baar: “De eerste gesprekken vaak in onderling overleg en in goed vinden vaak plaats in december. De Welke zaken dienen wat u betreft in vertrouwen.” clubs beginnen dan na te denken over een contract altijd geregeld te zijn? het volgende seizoen en als trainer Bart van Rooijen: “Ik zorg er altijd Wie stelt u binnen uw staf aan en wil je niet te laat zijn. Je hebt echter voor dat exact duidelijk is wat mijn hoe verdeelt u de verantwoordelijk- pas een half seizoen achter de rug en takenpakket is. Daarin is het aantal heden? natuurlijk kun je bepaalde zaken eva- trainingsuren dat ik voor mijn reke- Bart van Rooijen: “Eigenlijk vind ik lueren, toch blijft het erg vroeg. Van ning neem, het eerste waarover ik dat dit niet zo zeer een taak van de mij mag het best iets later, maar je praat. Daaraan gekoppeld uiteraard trainer is. Ik beschouw de trainer als hebt simpelweg met de markt te ma- de vergoeding, alsmede een vergoe- een passant, hetgeen in beginsel niet ken. Dan zouden alle clubs en trai- ding voor reiskosten. Verder ben ik hoeft te gelden voor de andere bege- ners later moeten beginnen.” een trainer die zich graag ontwikkelt, leiders rond het team. Daarom zie ik en daarom stel ik ook altijd prijs op het liefst dat de club de posities in- Veel clubs vragen van hun trainers een budget voor studiekosten.” vult. De leider regelt alle organisatori- binnen de kaders van een opleidings- Bas van Baar: “In een contract regel ik sche zaken rond het elftal, de verzor- plan te werken. Wat mag de club in in ieder geval het takenpakket, de ger is verantwoordelijk voor de medi- dit opzicht verwachten van u als tijdsindeling, de financiële vergoe- sche begeleiding en uiteraard neem ik trainer, en wat wilt u zelf kunnen ding, eventuele reiskostenvergoeding, zelf alles wat betreft trainingen en bepalen? het kledingpakket, het materiaal en wedstrijden op mij.” Bart van Rooijen: “Ik vind het logisch de staf. Logischerwijs staat er ook de Bas van Baar: “Dit seizoen heb ik een dat clubs een vaste speelwijze willen functie in, alsmede de periode waarin perfecte situatie met drie leiders. Er en daaraan dient de trainer zich dan je voor de club werkzaam zult zijn. zijn twee moeders die veel organisa- ook te houden. Wat ik verder heel be- Tot slot wil ik graag de opleidingsmo- torische zaken regelen zoals het wed- langrijk vind, is de voetbalintentie van gelijkheden vastleggen.” strijdformulier, uitstapjes, een presen- de club. Wil men aanvallend spelen, of tje voor een geblesseerde speler, het verkiest men juist een meer behou- Welke afspraken maakt u voor de sa- updaten van onze eigen website enz. dende speelwijze. Het is goed daar- menwerking, buiten het contract om? Daarnaast is er een vader die assis- over duidelijkheid te hebben zodat je Bart van Rooijen: “Ik laat geen onder- tent-scheidsrechter is en het materi- later niet in de problemen komt. werpen buiten het contract, ik pro- aal regelt en met wie ik kan overleg- De club dient verder duidelijk aan te beer alles wat maar enigszins rele- gen over de technische en tactische geven wat men verwacht met betrek- vant is, erin op te nemen.” aspecten van het voetbal. Wat mij be- king tot het doorschuiven van spelers, Bas van Baar: “In de praktijk wordt treft is dit ideaal werken.” en het laten meetrainen van spelers met hogere of oudere teams. De trainer moet zich daarin kunnen vinden en moet zich dan ook daaraan Belangrijke aandachtspunten bij houden.” uw contract: Bas van Baar: “Als het goed is, werkt • Een heldere omschrijving van uw taken en verantwoorde- een trainer bij een club die bij hem lijkheden. past en trekt een club de trainer aan • Een correcte weergave van uw vergoedingen. Let daarbij op die bij de club past. In dat geval zal de een eventuele splitsing tussen arbeidsbeloning en kosten- visie van de trainer passen bij het op- vergoedingen. Bij een onverhoopt vroegtijdig ontslag kan de leidingsplan van de club. Het is be- club weigeren u de kostenvergoedingen door te betalen. langrijk dat een club een rode draad • Steeds vaker wordt aan u gevraagd een proeftraining te ge- in haar jeugdopleiding heeft, zodat de ven. Bepaal voor uzelf vooraf hoe u daar tegenover staat. groei van spelers kan doorgaan onaf- • Duidelijkheid wat uw eigen speelruimte is binnen de kaders hankelijk van welke trainer voor de van een opleidingsplan. groep staat. Aan de andere kant vind • Wat zijn de criteria waarlangs wordt bepaald of u contract- ik dat je als trainer vrij moet zijn in verlenging krijgt aangeboden. de keuze van je oefenstof. Bovendien

www.devoetbaltrainer.nl 31_Cover JVT_31 09-02-12 08:33 Pagina 31

De JeugdVoetbalTrainer 6 1e JAARGANG | FEBRUARI 2012 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Duitse jeugdopleiding Marcel Lucassen

A-jeugd Tim Busschops

B-jeugd Jos Weerink

C-jeugd Robert Peterman

D-jeugd Daniel de Lange 32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 32

PROFVOETBAL Tekst: Qasim Hakim en Marcel Lucassen

Duitse nationale jeugdopleiding Geen verandering, maar verbreding van filosofie

Het Duitse nationale voetbalelftal heeft een rijk verleden met behaalde we reldtitels in 1954, 1974 en 1990. Het EK werd gewonnen in 1972, 1980 en 1996. Na de eindzege op het EK van 1996 in Engeland brak een mindere periode aan, met als absoluut dieptepunt de 22e plaats op de FIFAranking in maart 2006, de laagste klassering in de geschiedenis van het Duitse voet bal. Duitsland bemachtigde weliswaar een finaleplaats in 2002 tijdens het WK in Japan en ZuidKorea (20 verlies tegen Brazilië), maar ‘Die Mann schaft’ was pas tien jaar na het winnen van de Europese titel in Engeland weer echt toonaangevend op het eigen continent en daarbuiten.

Met het aanstellen van Matthias Sam- sief als defensief waarbij iedereen aan- tinië werden weggevaagd met respec- mer als sportdirecteur van de Duitse vallend georiënteerd is. Daarnaast tievelijk 4-1 (achtste finale) en 4-0 voetbalbond (DFB) is de voetbaloplei- heeft Duitsland iets wat andere landen (kwartfinale). Duitsland heeft tegen- ding in Duitsland rigoureus aan het minder of zelfs niet bezitten. De zoge- woordig frivole voetballers met een veranderen. De stokpaardjes ‘mentaal’ heten ‘Duitse Tugenden’ zoals spel- optimaal rendement als Bastian Sch- en ‘fysiek’ zijn niet verdwenen maar vreugde, bezetenheid, discipline en weinsteiger, Lukas Podolski, Mesut respectievelijk veranderd in spelerper- daaraan gekoppeld de absolute wil om Özil, Thomas Müller, Toni Kroos en Ma- soonlijkheidsontwikkeling en algeme- te winnen, nooit opgeven en strijden rio Götze; allemaal aanvallend inge- ne en voetbalspecifieke fitness met re- tot de slotseconde. stelde spelers die het beste tot hun gelmatige belastinganalyses. De ele- Duitsland maakte veel indruk tijdens recht komen in het combinatievoetbal. menten ‘techniek’ en ‘tactiek’ zijn er het EK van 2008 in Oostenrijk en Zwit- Sammer heeft met de huidige bonds- nadrukkelijk aan toegevoegd en min- serland (verliezend finalist) en tijdens coach Joachim Löw de speelwijze van stens zo belangrijk geworden. Het be- het WK 2010 op Zuid-Afrikaanse bo- ‘Die Mannschaft’ verder ontwikkeld heersen van perfecte basistechnieken dem. In Zuid-Afrika werden in zeven die wordt doorvertaald naar de jeugd- en positiespecifieke technieken die on- wedstrijden maar liefst zeventien opleiding van de DFB, maar ook rich- der alle druksituaties kunnen worden doelpunten geproduceerd en gingen ting de Bundesligaclubs. Titels van de toegepast staan centraal binnen het de Duitsers met een bronzen medaille nationale teams Onder 21, Onder 19 en segment ‘techniek’. Tactisch wordt ver- naar huis. Andere voetbalinstituten en Onder 17 zijn daar al het succesvolle taald als dominant zijn, zowel offen- titelfavorieten als Engeland en Argen- gevolg van geweest. Ook de doorstro-

www.devoetbaltrainer.nl 32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 33

De JeugdVoetbalTrainer

digende teams van Onder 15 tot Onder van het voetbal bestaat ook uit drie 21. Hij maakte onlangs onder andere onderdelen: basis (individuele tech- een videoanalyse van de wedstrijden niek, mentale en fysieke gesteldheid), Duitsland Onder 16-Schotland Onder positiespecifiek en collectief. Ook wel 16, Duitsland Onder 17-Nederland als individueel, linie en team om- Onder 17 en Duitsland Onder 17-Italië schreven. In dit artikel wordt het on- Onder 17. derdeel aanvallen/balbezit uitgelicht.

Verleden en toekomst Balbezit Duitsland gooit niet haar filosofie uit Een handeling met of zonder bal be- het verleden overboord, maar voegt er staat uit tijd en ruimtelijke waarne- dus voetbalspecifieke zaken aan toe. mingen. Deze bepalen welke actie op De Duitse historie staat nog altijd cen- het moment in kwestie nodig is. traal in de opleiding. Iedere nieuwe 1. Positie speler die voor het Duitse team, in 2. Moment welke leeftijdscategorie dan ook, gaat 3. Richting spelen krijgt eerst een boek en dvd 4. Snelheid mee die bestudeerd moeten worden. In het boekwerk staan de successen De componenten positie, moment, beschreven, maar ook de tegenslagen richting en snelheid zijn bepalend die het A-team heeft gekend. Van het voor het beslissingsmoment en de winnen van de eerste wereldtitel in uitvoering 1954 tot de eliminaties tijdens de eerste rondes van de EK’s in 2000 en 2004. Acties die in een aanvallende of balbe- Overal kan lering uit getrokken wor- zittende situatie gemaakt kunnen worden. De spelers moet lezenderwijs den zijn bijvoorbeeld vrijlopen, voorac- gaan beseffen dat spelen voor de natie, passing, balaanname, balmeena- tionale ploeg vraagt om een uiterst me, balbezit onder druk en schieten. professionele houding met daaraan gekoppeld het behalen van een maxi- De uitvoering van een pass is afhan- maal rendement: de beste van de we- kelijk van: reld worden en blijven. Spelen voor - Positie: Hoe staat mijn lichaam? Heb Duitsland is meer dan speciaal, een ik de bal vóór of onder mijn li- grote eer, het land moet met alle chaam? Een speler is coördinatief macht verdedigd worden met ‘aanval- stabiel in balbezit als hij licht door

Foto’s: Pro Shots Pro Foto’s: len’ als nieuw toverwoord. Bij het zien zijn knieën zakt, het lichaam licht van de dvd spreken grote spelers uit voorover heeft gebogen en de armen het verleden de (jeugd)spelers toe. Ze licht gebogen naast het lichaam ming van jeugdige talenten naar het vertellen over hun ervaringen en wat heeft hangen ter stabiliteit in de to- profvoetbal en het internationale top- spelen voor de nationale ploeg voor taalbeweging. niveau wordt in Duitsland steeds gro- hen heeft betekend, maar ook over de - Moment: Het contact van de voet ter. waarden en normen zoals verantwoor- met de bal. Waar raakt de speler de Het hanteren van de lange bal is uit ding, passie, teamgeest, zelfbewustzijn bal? den boze en geldt meer en meer als en leergierigheid. Van Uwe Seeler tot - Richting: Welke kant moet ik de bal noodoplossing. Het creëren van spe- Franz Beckenbauer en van Oliver Kahn op spelen? Hoe is de ballijn? lers met het predicaat ‘wereldtop’ die tot Matthias Sammer en Michael Bal- - Snelheid: Zet de speler de kracht in teamverband optimaal functioneren lack. Daarnaast krijgt iedere speler juist om bij balcontact? Spant de is het doel. Niet alleen wordt er naar naast ‘De Gids’ een dagboek mee speler zijn voetspieren aan? het aankomende WK van 2014 in Bra- waarin hij moet bijhouden wat hij per zilië gekeken, maar ook naar de gene- dag verricht aan trainingsarbeid. Daar- Het maken van de juiste keuze is af- ratie die in 2022 in Qatar de wereldtitel onder valt bijvoorbeeld ook de voeding hankelijk van: moet zien te grijpen. Dat is momenteel en de rust die iemand neemt. - Oriëntatie: Hoeveel tijd en ruimte het elftal Onder 15. De Nederlander heb ik? Marcel Lucassen is in dienst van de Voetbalinhoud - Waarneming: Wat is de spelsituatie? Duitse voetbalbond als specifiek tech- Volgens de DFB bestaat voetbal uit Is er wel of geen beweging? Dit heeft niek- en tactiektrainer. Hij analyseert drie elementen: aanvallen, omschake- te maken met non-verbale en verba- de verrichtingen van de vertegenwoor- len en verdedigen. De ontwikkeling le communicatie.

32 33 De Voetbaltrainer 183 2011 32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 34

PROFVOETBAL

Spelsituaties in balbezit

Opstelling Duits elftal 1:4:2:3:1

Neuer; Höwedes, Hummels, Mer- tesacker, Lahm; Khedira, Schwein- steiger; Müller, Özil, Podolski; Klo- se. 9 Klose Ter verduidelijking worden er namen gekoppeld aan de genoemde posities bij deze spelsituatie. 11 10 7 In dit geval heeft de linker centrale Podolski Özil Müller verdediger, Per Mertesacker, in een 1:4:2:3:1 systeem de bal. Bij hem 8 6 moeten positie, moment, richting Schweinsteiger Khedira en snelheid in balans zijn. Bij zijn oriëntatie en waarneming heeft hij contact met de rechter controle- 5 4 3 2 rende middenvelder Sami Khedira. Lahm Mertesacker Hummels Höwedes Mertesacker coacht (verbale communicatie) dat hij kan draaien. Khedira moet in dit geval opengedraaid bewegen (oriënteren: tijd en 1 ruimte). Bij het tijdig herkennen Neuer van tijd en ruimte kan hij vóór het 1 balcontact waarnemen wat de ver- volgsituatie is en daarop handelen. Heeft hij contact met zijn medespelers (non-verbale communicatie) zodat hij weet welke loopacties er plaatsvinden. Dit wordt gedefi- nieerd als ‘voororiëntatie’. Hij heeft oogcontact gemaakt met de spits, Miroslav Klose (non-verbaal). Op dat moment maakte de linker controlerende middenvelder Bastian Schweinsteiger een voorwaartse loopactie, terwijl de middelste aanvallende middenvelder naar de lin- kerkant trekt waardoor Klose in de balbaan van Khedira kan komen en aanspeelbaar is. Conclusie: Hande- De visie van het analyseren en trainen/coachen van de individuele speler op lingen zonder bal waarbij keuzes te technisch en tactisch vlak in balbezit is de visie van Lucassen welke stapsgewijs maken hebben met oriëntatie, ingevoerd gaat worden bij de nationale teams. Dit gebeurt ook door middel van waarnemen en verbale/non-verbale vervolgopleidingen bij de 'regiotrainers' van districtelftallen en de trainers van communicatie. Daarnaast is mede de opleidingscentra van de Duitse profclubs. Omdat Lucassen de afgelopen drie het slagen afhankelijk van de han- jaar zijn manier van werken succesvol heeft geprojecteerd op verschillende delingen met bal, dus de uitvoering (jeugd)teams van Bundesligaclubs is hij door de DFB verantwoordelijk gemaakt van de technieken vooractie, ba- voor de toekomstige ontwikkeling van de individuele speler bij de nationale laanname/meename, passing. teams.

www.devoetbaltrainer.nl 32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 35

De JeugdVoetbalTrainer

Duitsland onder 17Nederland onder 17

Op het moment dat de keeper bij essentieel om de eerste linie een opbouw de bal speelt naar de van de tegenstander al voor- rechter centrale verdediger moet de- bij te komen. Ook de uitvoe- ze opengedraaid staan. Van daaruit ring van vrijlopen van de an- moet hij de bal vooruitspelen of zelf dere centrale verdediger (of naar voren dribbelen. Speelt hij de vleugelverdediger) is mede bal breed naar de linker centrale debet aan het snel naar vo- verdediger dan blijft de spelsituatie ren kunnen handelen. De hetzelfde en kan de tegenstander handeling zonder bal bete- druk zetten. Conclusie: een vaak kent: lichaam is dynamisch voorkomende situatie. Het vrijlopen actief naar voren gericht be- (oriënteren naar het benutten en wegend op de bal van de hebben van ruimte) is belangrijk om voorvoeten. Enerzijds om 4 3 een aanvallende rol als centrale ver- een strak ingespeelde bal dediger te kunnen innemen, boven- meteen naar voren te kun- dien is dan het waarnemen van ver- nen aannemen, anderzijds volgopties bij balbezit beter met als om snel te kunnen reageren 1 gevolg betere en snellere keuzes. op onverwachte situaties 2 Als er een breedtepass gespeeld (zwak ingespeelde bal, hoge wordt, is de uitvoering van passen bal of stuiterende bal).

De linkervleugelverdediger dribbelt worden keuzes sneller en be- aan de zijkant naar voren. Als de ter gemaakt. Doordat de spe- rechtermiddenvelder van de tegen- ler namelijk ná de kapbewe- stander hem onder druk zet en hij ging met zijn lichaam recht- heeft gezien dat er niemand vrij- op komt, haalt hij de snel- loopt draait hij in één beweging te- heid uit zijn handeling met rug, legt hij de bal voor zijn goede als gevolg geen drukpass en voet en speelt terug naar de linker geen snelle vervolgmogelijk- centrale verdediger. heid. Conclusie: Zijn loopactie was goed, zijn voororiëntatie ook, maar na de kapbeweging moet de bal in het eer- 5 ste contact met een drukpass ingespeeld worden naar de linker cen- 4 trale verdediger. Deze kan dan snel het spel verleggen, daardoor wordt een andere spelsituatie gecreëerd in een overtal. Een ogenschijnlijk nor- 3 male handeling in het voetbal, maar door de uitvoering te perfectioneren

34 35 De Voetbaltrainer 183 2011 32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 36

PROFVOETBAL

Duitsland onder 16Schotland onder 16

De rechter centrale verdediger wint teen dynamiek betekenen. een kopduel, de linker centrale verde- De afspeelopties zijn groter diger dekt goed zijn rug en komt in waardoor ook het aanvals- balbezit. Vanaf dat moment stelt de spel van achteruit variabel is. rechter centrale verdediger zich pas- De herkenning, oriëntatie en sief op in plaats van dat hij coacht en waarneming zijn aandachts- zich opnieuw aanbiedt. Conclusie: punten voor de centrale ver- Doordat de rechter centrale verdediger dediger, daarnaast komt dan zich niet actief aanspeelbaar maakt de uitvoering van vrijlopen. voor de linker centrale verdediger kan (dynamisch, actief, dus juiste de tegenstander zijn aandacht naar aanspanning van spieren). 9 één kant richten. Actief vrijlopen ná de verdedigende handeling zou me- 4 3

De linker centrale verdediger die zijn nog een ruimte in voor- eigen ruimte afgedekt ziet worden waartse richting kan indrib- door de spits van de tegenstander belen (de tegenstander wordt speelt de bal naar de rechter centrale nog meer gedwongen tot een verdediger die het middenveld in drib- actieve verdedigende hande- belt. Op dat moment maakt de linker ling). De linker controleren- controlerende middenvelder zich los de middenvelder heeft door van de tegenstander en maakt zich zijn oriëntatie en waarne- vrij. Zijn lichaamshouding (non-ver- ming van de situatie een baal contact) geeft aan dat hij inge- juiste timing van vrijlopen. speeld kan worden. De rechter centra- Maar, zoals vaker, de bal le verdediger speelt de linker controle- wordt niet met een actief dy- rende middenvelder in, maar laatstge- namische houding naar de noemde kan geen vervolgactie maken aanvallende richting aange- omdat hij zich niet heeft voorgeoriën- nomen (of liever nog, meege- teerd. Hij neemt de bal met zijn rech- nomen) met als gevolg geen 8 tervoet aan en staat zo niet openge- aanvallende handeling, on- 9 draaid. Conclusie: Nu is ná het inspe- danks dat de eerste linie van 3 len van de linker centrale verdediger de tegenstander al omspeeld 4 de vervolgactie van de rechter centrale is door de voorwaartse han- verdediger goed, namelijk meteen in deling van de centrale verde- voorwaartse richting. Tijdens de tem- diger. Het vrijlopen was podribbel dient hij zich ruimtelijk te goed. Maar tijdens het aan- oriënteren om meerdere keuzes te bieden, vóórdat er werkelijk 5 kunnen maken en uiteindelijk de bes- balbezit is, moet voororiënta- te. Nu blijft zijn focus bij de linker tie plaatsvinden. controlerende middenvelder, waar hij

www.devoetbaltrainer.nl 32-37_Duitse opleiding_32-37 09-02-12 08:33 Pagina 37

De JeugdVoetbalTrainer

Duitsland onder 17Italië onder 17

De rechter centrale verdediger 9 Coachen

speelt terug op de keeper met vol- 10 11 Al deze hierboven doende snelheid. Ook de keeper ver- beschreven momen- legt het spel met voldoende snel- ten worden door heid naar de linker centrale verdedi- 6 Marcel Lucassen ger zodat deze het middenveld kan met de trainer en

indribbelen. Op dat moment maakt 4 spelers besproken de rechter controlerende midden- 3 en getraind, zowel velder zich vrij. Hij krijgt de bal aan- individueel als gespeeld. Op dat moment kijkt hij collectief. Gebie- 1 pas waar hij de bal naar toe kan dend coachen spelen, terwijl drie aanvallend inge- 6 als ‘speel snel- stelde spelers tegelijkertijd allemaal ler’, ‘concen- naar voren rennen. De rechter con- treer je’ en trolerende middenvelder geeft een ‘maak de goede keuze’ zijn loze kre- lange pass die balverlies inleidt. passer. De rechter controlerende ten. Alles wat een speler doet, moet Conclusie: De rechter controlerende middenvelder zal gecoacht moet wetenschappelijk of voetbalinhoude- middenvelder blijft met zijn geworden in voororiënteren, daar- lijk onderbouwd worden. Het gaat er- zichtsveld op de bal gericht, dus hij door zullen vervolghandelingen en om de individuele speler beter te ma- ziet maar een beperkte dimensie keuzes beter en sneller gemaakt ken en dus heeft de speler behoefte van het speelveld. Bovendien biedt kunnen worden. Ook de non-ver- aan concrete uitleg. Dit betekent dat hij zich naar de bal toe aan, onnodig bale communicatie tussen de drie de trainer/coach in detail en concreet omdat de bal naar hem toe komt, aanvallende spelers is een trai- dient te trainen en te coachen weten- dat is de verantwoording van de nings- en coachitem. de wat de individuele ontwikkelings- mogelijkheden van de spelers zijn. Het maken van een gedetailleerde analyse van een handeling maakt ook duidelijk aan spelers wat het gevolg en vervolg is of kan zijn. Tevens De linker centrale verdediger speelt geeft het ook het belang de bal naar rechter centrale verde- 3 aan van het trainen en oe-

diger. Op dat moment maakt de 9 fenen van basis- en gevor- rechter controlerende middenvelder derde handelingen tot per- een voorwaartse loopactie en maakt fectie, weliswaar binnen hij ruimte voor de rechter centrale de individuele (motori- verdediger om de middelste aanval- sche) mogelijkheden. Het 10 7 lende middenvelder in te spelen. coachen van het maken

Deze speelt de rechter aanvallende 6 van betere en/of snellere middenvelder in die al een voor- keuzes is een ander as- waartse loopactie maakt. Deze geeft pect, dat natuurlijk di- een voorzet aan de spits die achter 3 rect te maken heeft zijn directe tegenstander staat en met de uitvoering van uit zijn rug komt. Conclusie: voor- 4 de handelingen. Her- oriëntatie goed, snelheid van pas- kennen van de situ- sen goed, non-verbale en verbale atie en daarop me- communicatie goed. Iedere pass 7 teen kunnen was vooruit en heeft een eindsta- coachen, bevriezen tion op perfecte wijze bereikt. van het moment of opnieuw doorspelen maakt het con- creter.

36 37 De Voetbaltrainer 183 2011 38-39_A-jeugd_38-39 09-02-12 08:34 Pagina 38

A-JEUGD

Wedstrijdvoorbereiding

Tim Busschops: “Het voorbereiden van een wedstrijd kent verschillende aspecten, zowel voor spelers als voor de trainer. Veel verenigingen en trainers gebruiken logischerwijs de wekelijkse trainingsuren om toe te leven naar de wedstrijd die komen gaat. Waar de eerste trainingen veelal worden gebruikt voor het werken aan algemene doelen of vaardigheden, staat de laatste training grotendeels in het teken van de wedstrijd van komend weekend. Wedstrijdelementen komen aan bod en er wordt getracht de laatste puntjes Tim Busschops is al sinds zijn op de i te zetten, waarbij het volgens sommige trainers ook noodzakelijk is de boel ‘op zestiende actief als trainer. Hij is scherp’ te zetten. Tijdens de bespreking op de wedstrijddag zelf worden belangrijke za- begonnen bij v.v. Dindua uit ken nogmaals belicht en gemaakte afspraken en vastgestelde doelen doorgenomen en Enkhuizen en kwam via Reiger waar nodig verduidelijkt. Hiermee komt de gemiddelde wedstrijdvoorbereiding tot een Boys uit Heerhugowaard terecht einde en denkt men klaar te zijn voor de wedstrijd. In een notendop geeft het boven- bij v.v. De Zouaven. Op dit staande de wedstrijdvoorbereiding weer, zoals deze door veel trainers gebruikt wordt. moment traint hij daar de A1, dat Naar mijn idee is er op dit terrein echter veel meer uit te halen.” uitkomt in de Hoofdklasse. Daarnaast is hij sinds enkele jaren actief als techniektrainer bij voetbalschool SoccerX, dat op Netwerk verschillende locaties in Noord Holland techniektrainingen Tim Busschops: “Veel trainers vinden het te veel tijd kosten om zich met tegenstanders verzorgt. Zelf speelde Busschops bezig te houden. Echter, behalve dat je als trainer in de loop der tijd een netwerk op- bij v.v. Dindua uit Enkhuizen. bouwt van collega’s is het, zeker tijdens de voorbereiding, ook goed mogelijk om verschillende tegenstanders aan het werk te zien. Via beide wegen is een schat aan extra informatie te verzamelen. Voor trainers die in de gelukkige omstandigheid zijn te beschikken over een heuse technische staf, is het zelfs gedurende het gehele seizoen mogelijk om via observatie informatie in te winnen. Voor de grote groep die deze mogelijkheid niet heeft, bieden de communicatiemiddelen uitkomst.”

Tegenstander De praktijk

Tim Busschops: “Of je je als trainer nu richt op de ontwik- Tim Busschops: “Vervolgens is het zaak iets met deze informatie keling van het individu of de prioriteit legt bij de team- te doen, niet alleen tijdens trainingen, maar juist ook tijdens de prestaties, een bepalende factor in het voetbal is onvermij- wedstrijdbespreking. Afhankelijk van waar ik het accent op leg, delijk de tegenstander. Hoewel iedereen dit zal beamen, lenen afrond- en partijvormen zich uitstekend voor het inbren- heeft ervaring mij geleerd dat er maar zeer weinig gen van de komende tegenstander in mijn training. Denk hierbij (jeugd)trainers zijn die hier, op het praatje in de rust na, aan het spelen tegen twee spitsen, tegen opkomende middenvel- iets mee doen. Een gemiste kans. Door namelijk als trainer ders of tegen een ploeg die vanwege opkomende backs zeer of technische staf informatie in te winnen over de tegen- kwetsbaar is in de omschakeling. Aansluitend op de trainingen stander, voorkom je niet alleen dat je tijdens wedstrijden en op bovenstaande inleiding, is ook de wedstrijdbespreking voor verrassingen komt te staan, maar ben je als trainer hierbij een dankbaar hulpstuk. Ik begin deze bespreking bijvoor- ook in de gelegenheid om zowel het team als het individu beeld met informatie over de tegenstander en bouw van daaruit beter voor te bereiden en daarmee te ontwikkelen. Tijdens verder. Ik vertel hoe de tegenstander speelt en vraag of bespreek trainingen geef ik al aan hoe tegenstanders spelen en wat dit betekent voor ons eigen team. En ik stel vragen: Wie pakt neem ik dit in bepaalde oefeningen mee. Spelers worden wie op? Wat is anders dan dat wij gewend zijn? Waar liggen de hierdoor niet alleen voorbereid, maar zijn ook bezig met gevaren maar zeker ook, waar liggen de kansen? Ik merk dat dit het leren herkennen van situaties. Spelers laten merken allemaal vragen zijn die de spelers na verloop van tijd zelf kun- dit zeer prettig te vinden en blijken na verloop van tijd nen beantwoorden. Spelers worden geprikkeld om zelf na te den- veel sneller in staat om zelf situaties te herkennen en ver- ken en oplossingen te zoeken, hetgeen de motivatie ten goede volgens een oplossing te vinden.” komt.”

www.devoetbaltrainer.nl 38-39_A-jeugd_38-39 09-02-12 08:34 Pagina 39

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van het samenwerken tussen aanvallers en midden- 1 velders tijdens druk zetten (storen) op de helft van de tegenstander 3 4 Organisatie 2 het veld is 70 meter lang en 50 meter breed 5 • 9 • voldoende hesjes 7 • voldoende ballen 11 • een groot doel 6 8 • zes pylonen 8 6 Inhoud • 5 tegen 6+K • aanvallende partij (rood) speelt 2:3 • verdedigende partij (blauw) speelt 1:4:2 • voor de aanvallers: na onderschepping kan er binnen 20 seconden gescoord worden • voor de verdedigers: er kan gescoord worden door de trainer aan te spelen in het eindvak

Coaching Aanvallers - ‘9 dwing de opbouw een kant op.’ - ‘9 voorkom de dieptebal.’ Inzicht - ‘7 en 11 kort dekken en voorkom de dieptebal.’ - ‘Probeer het moment van druk zetten te herkennen.’ - ‘6 en 8 scherm de passlijn af.’ - ‘Werk samen zodra er druk wordt gezet.’ - ‘6 en 8 dek kort en kantel op het juiste moment.’ - ‘Scherm passlijnen af en durf je tegenstander los te laten.’

Communicatie - ‘Houd de onderlinge afstanden klein.’ - ‘Coach elkaar.’

Methodiek • pas de veldgrootte aan • meer of minder mensen bij de aanvallende of verdedigende partij • verdedigende partij het eindvak in laten dribbelen in plaats van de trainer aan te spelen • het terugspelen op de keeper verbieden • trainer beweegt in het eindvak, om aanspelen moeilijker te maken Foto’s: Peter Jonker Peter Foto’s:

38 39 De Voetbaltrainer 183 2012 40-41_B-jeugd_40-41 09-02-12 08:35 Pagina 40

B-JEUGD

Samen

Jos Weerink: “Samen met Peter Ekkelenkamp train ik de B1, maar we assisteren ook veel bij B2 dat getraind wordt door Henk Guttink. In totaal hebben we zo’n dertig B- spelers. Doordat we met drie trainers verantwoordelijk zijn voor deze twee groepen, kennen we alle B-junioren door en door. Dit heeft tal van voordelen. Elke speler weet zich gezien en krijgt veel aandacht. Bovendien is het voor de spelers die aan het begin van het seizoen bij B2 zijn ingedeeld een extra motivatie om goed te trainen, omdat ze dan mee kunnen spelen met B1. Daar komt nog eens bij dat we met B1 en B2 op dins- Jos Weerink doorliep de dagen en donderdagen trainen, naast elkaar. Er is met trainers onderling dus veel over- jeugdopleiding van vv Raptim in leg. We geven in principe ook dezelfde trainingsvormen, waarbij wel gezegd moet wor- Coevorden en speelt er al den dat we in de methodiek variëren. Bij positiespelletjes kun je bij een B1 soms vol- jarenlang in diverse staan met twee keer raken, waar dat bij B2 nog vrij spel is. Het is belangrijk dat je de seniorenteams. De laatste vijf stof aanpast aan het niveau van de spelers.” jaar speelt hij ook nog in de zaal, bij stadgenoot Germanicus. Als jeugdtrainer begon Weerink bij de D1 en stond vervolgens ook bij de C1, A1 en dit jaar bij de B1 aan Doorstroom het roer. Weerink werkt en woont in Coevorden. Jos Weerink: “Er is nog een reden waarom we drie trainers bij de B-selectie hebben. Om een goede doorstroming naar elk seniorenelftal te kunnen garanderen, zul je met name flink moeten inzetten op de B-junioren. Het is een leeftijdsgroep die eenvoudig andere keuzes maakt. We willen dat spelers betrokken blijven bij het voetbalspel en proberen uitstroom tegen te gaan. Om te komen tot een goede indeling van B1 en B2 zijn we dan ook erg zorgvuldig te werk gegaan. Gesprekken met trainers van de C, het spelen van Discipline selectiewedstrijden en het veelvuldig bekijken van spelers resulteerde in een indeling, die eigenlijk al voor het grootste gedeelte in maart of april van het vorige seizoen is Jos Weerink: “De B-selectie is een rondgemaakt. En spelers van deze leeftijdsgroep kunnen meestal ook zelf wel inzien in rustige groep. Dat is niet altijd een welk team ze het beste op hun plek zitten. De indeling geschiedt niet op basis van leef- voordeel. Want in wedstrijden tijd, maar op basis van kwaliteit.” waar het er echt om gaat, merk ik nog wel eens dat we een win- naarsmentaliteit missen. Als trainer is het lastig dat er echt in te krijgen. Er zijn weinig conflicten Competitie in het team en de sfeer is goed. Aan het begin van het seizoen Jos Weerink: “Doordat de samenwerking tussen B1 en B2 nauw is, ontkomen we er niet maken we afspraken over bijvoor- aan ook op zaterdagen in dezelfde formatie te spelen. Maar ook hier variëren we, met beeld te laat komen, of trainen in name op het middenveld. In B1 spelen we met de punt naar voren. Bij B2 is dat niet een lange broek vanaf november. vastgelegd, ook omdat we daar veel doorwisselen om iedereen speeltijd te geven. We Het feit dat we op disciplinair ge- hebben weinig spelers die op 10 kunnen spelen. Met B1 spelen we in een competitie, bied weinig problemen hebben, waarbij het niveau van de tegenstanders wisselend is. In de beleving ontstaan er dan zegt misschien ook wel iets over bijzondere processen in mijn spelersgroep. Zaken als onderschatting en gemakzucht het karakter van de jongens. We komen om de hoek kijken. Tegen zwakkere teams zijn er weinig rouwmomentjes, want willen graag naar de Hoofdklasse de bal wordt toch snel heroverd. Tegen de sterkere teams is dat anders. Je merkt dat promoveren en om dat te berei- spelers sneller en langer in die rouwmomenten blijven hangen. Ik laat hen dat dikwijls ken willen we bij de eerste vier gewoon ervaren en kom er later bij hen op terug. Het nadeel van spelen tegen zwakke- eindigen. We zijn in dat geval so- re tegenstanders is dat de scherpte ontbreekt. Balletjes over een meter of vijf gaan al wieso zeker van een periode. In verkeerd. Het is een proces waar je als trainer erg druk mee bent.” de winterstop staan we derde in de eerste klasse, dus we zijn op de goede weg.” VOLG De VoetbalTrainer

www.devoetbaltrainer.nl 40-41_B-jeugd_40-41 09-02-12 08:35 Pagina 41

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van het aanbieden van de middenvelders, op het moment dat de verdedigers balbezit hebben

Organisatie • het veld is 50 meter breed en 70 meter lang • 10 ballen groot doel • 6 2 kleine doeltjes 8 • 10 6 pylonen 10 • 6 • 6 tot 8 rode hesjes 8 • het veld is verdeeld in twee vakken (aanvalsvak en verdedigingsvak), die gescheiden zijn door een (denkbeeldige) lijn 11 7 Inhoud 5 9 2 het te coachen team speelt 1:4:3 1 4 • 3 • de tegenpartij speelt 3:3 • het viertal probeert na een opbouw de middenvelders in te spelen en te scoren op de kleine doeltjes 1 • de spitsen en middenvelders van de tegenpartij proberen de bal af te pakken en te scoren op het grote doel • als er gescoord is of de bal uit het spel is gegaan, wordt er gestart bij de keeper • opbouwers mogen de bal niet over de lijn dribbelen, maar moeten een middenvelder aanspelen. Als de middenvelder aangespeeld wordt, mag één opbouwer bijsluiten om 4:3 uit te spelen Coaching Aanvallend - ‘Maak het veld groot.’ - ‘Speel elkaar op het juiste been in.’ - ‘Probeer alvast diep te kijken, voordat je de bal hebt gekregen.’ - ‘Kies het juiste moment om een aanvaller in te spelen.’ - ‘Middenvelders kom los van je verdedigers, maak een vooractie.’ - ‘Vraag om de bal, laat je horen.’

Verdedigend - ‘Kies het juiste moment om druk te zetten.’ - ‘Werk samen om de bal af te pakken.’ - ‘Durf je tegenstander los te laten.’

Methodiek • variëren met de aantallen • het veld groter of kleiner maken • variëren met het aantal spelers dat over mag stappen naar een ander vak • de aanvallende partij maximaal twee of drie keer laten raken Foto’s: Dennis Kok Foto’s:

40 41 De Voetbaltrainer 183 2012 42-43_C-jeugd_42-43 09-02-12 08:50 Pagina 42

C-JEUGD

Organisatie Procesgericht

Emiel Pluimers: “Excelsior’31 is Robert Peterman: “Als trainers werken wij proces- steeds aan het kijken hoe het gericht. Binnen procesgericht werken sturen wij de jeugdopleiding kan verbete- als trainers aan op eigen keuzes. Spelers mogen ren. Een onderdeel hierin is de hierbinnen dus eerst ook 'foute' keuzes maken. visie om spelers zo breed moge- Dit in tegenstelling tot resultaatgericht werken lijk te scholen. De jeugdspelers (zie schema), waarbij de trainer probeert foute krijgen daarom loopscholing, keuzes te voorkomen. Wij zien dat door spelers de Robert Peterman (C1, foto) en techniektraining en krachten mogelijkheid te geven eigen keuzes te maken, ze Emiel Pluimers (C2) werken als stabiliteitsoefeningen in een rein verschillende situaties sneller de juiste keuze trainers van de twee Cselecties guliere voetbalweek. Een recen- maken. Deze ontwikkeling maakt de spelers flexi- van Excelsior'31 nauw met elkaar te ontwikkeling is het werken beler. Met resultaatgericht werken leg je de ‘goede’ samen. Pluimers heeft als speler met ‘jaargroepen’. Bij de F- en beslissing op. Dit levert op de korte termijn wel- de jeugdopleiding van de E-jeugd wordt dit al gedaan licht resultaten op, maar op de lange termijn zul- Excelsior'31 doorlopen en is er en dit seizoen is het voor de C- len spelers rigide worden en hierdoor in nieuwe reeds negen jaren werkzaam als selectie een pilot. De C1 bestaat situaties minder goed kunnen handelen.” jeugdtrainer. Peterman komt als dit seizoen grotendeels uit speler en jeugdtrainer van sv tweedejaars en de C2 uit eerste- Procesgericht Resultaatgericht Cupa. Beide trainers beschikken jaars. Dit doen we om spelers over het diploma TC2 en hebben nog meer op hun eigen niveau Eigen keuzemogelijkheid Foute keuzes voorkomen zowel D, C, B en Ateams te laten voetballen. De conse- laten zien (opgelegde beslissing) getraind. Peterman is quentie hiervan is dat de C2 in Inzicht is veelal blijvend Geen eigen inzicht onderwijzer in het VMBO. de competitie het fysiek veelal Pluimers is Psychomotorisch af zal moeten leggen. Daarente- Ontwikkeling Wedstrijdresultaat Therapeut. gen maken ze tactisch en mentaal wel grotere sprongen dan Flexibele speler Rigide speler normaal.” VOLG De VoetbalTrainer

Keuzes maken

Robert Peterman: “Binnen onze trainingsvormen streven wij naar oefeningen met veel keuzevrijheid. Ook in simpe- le aanvalsvormen (afwerkvormen) moeten er keuzemogelijkheden zijn. Dezelfde keuzemogelijkheden komen vervolgens terug in meer complexe vormen zoals aanval-verdedigingsvormen en partijvormen. We proberen de spelers tijdens trainingen zo veel mogelijk in de (wedstrijdgerichte) situatie te brengen die we op dat moment willen trainen. In de vormen geven wij de spelers meerdere opties. Tijdens de voorbespreking van een wedstrijd komen we altijd terug op de verschillende opties die we hebben om een tegenstander te bespelen. In de wedstrijd moeten de spelers proberen zelf die situaties te herkennen. Eerst krijgen ze zelf de mogelijkheid die te herkennen. Lukt dit niet, dan proberen wij door onze coaching de situatie herkenbaar te maken. Als de speler de situatie leert herkennen tijdens een training, dan kan hij ook in de wedstrijd zijn keuze maken. Langs de lijn coachen we dan ook vrijwel alleen op situaties en de keuzes die reeds besproken zijn. Tijdens trainingen merk je dat, als een speler voor het eerst in bepaalde situaties komt, het hem tijd kost om een keuze te maken uit de aangeboden opties. Wat de juiste keuze is hangt van meerdere factoren af. De speler neemt de situatie waar, moet dan eerst denken over de keuze die hij wil maken en handelt vervolgens. Als spelers zeer waarnemen denken doen frequent in die situatie zijn gekomen ontstaan automatismen: ze nemen de situatie waar en handelen meteen (zie kader 2). Ze wordt weten zonder na te hoeven denken wat op dat moment de juis-

waarnemen doen tijdwinst te keuze is. De vormen moeten dan ook zo gekozen zijn dat een speler vaak in de gewenste situatie komt.”

www.devoetbaltrainer.nl 42-43_C-jeugd_42-43 09-02-12 08:50 Pagina 43

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel • verbeteren van de samenwerking tussen middenvelders en spitsen bij het aanvallen door het centrum

Organisatie • het veld is 40 meter lang en 50 meter breed 1 • de buitenspellijn ligt op 25 meter • de ballen liggen bij het lege doel • voldoende hesjes, ballen en pylonen 3 Inhoud 2 5 7 • 6 tegen 5 + keeper 11 3 9 • het zestal start steeds met bal vanaf het lege doel 8 2 • het zestal scoort op het doel met keeper 10 de tegenpartij scoort op het lege doel • 10 6 1 Coaching 8 - ‘Maak de passlijn naar de spits open.’ - ‘Gebruik/ervaar de verschillende opties vanuit de aanvalsvorm (afwerkvorm)’ - ‘Gebruik zowel rechts als links.’ - ‘Speel strak in en ook aan de juiste kant.’ - ‘Kies het juiste moment om vrij te komen.’ - ‘Voor de opbouwers, druk de ruimte voor je niet dicht.’

Methodiek • het vijftal meer vooruit laten verdedigen (de buitenspellijn opschuiven) • een extra centrale verdediger bij vijftal • overgaan naar partijvorm (van 6:5 + keeper naar 6:6 + twee keepers) Foto’s: www.excelsior31.nl Foto’s:

42 43 De Voetbaltrainer 183 2012 44-45_D-jeugd_44-45 09-02-12 08:36 Pagina 44

D-JEUGD

VOLG De VoetbalTrainer

Speelwijze

Daniel de Lange is al bijna twintig Daniel de Lange: “Zoals in ons jeugdbeleidsplan is beschreven spelen bij De Graafschap jaar trainer, waarvan de laatste alle jeugdteams in een 1:4:3:3 formatie, waarbij trainers kunnen variëren met hun bezet- negen jaar bij De Graafschap. Na ting op het middenveld. Bij de D1 ligt de nadruk bij balbezit tot nu toe op het laten indrib- twee jaar de D2 te hebben belen van achteruit door een verdediger, om een overtal op het middenveld te creëren. getraind, heeft hij sinds vijf jaar Welke verdediger indribbelt, is niet belangrijk. Het gaat erom dat ze het moment van in- de D1 onder zijn hoede. Hij speelt dribbelen herkennen. De progressie is enorm. Mede doordat de samenwerking met de met dat team op het hoogste middenvelders steeds beter verloopt, is het vertrouwen gegroeid. In het begin gebruikte ik niveau in Nederland. De Lange is vaak een passen trapvorm zonder weerstand om situaties herkenbaar te maken. Nu het in het bezit van het diploma TC2 steeds beter gaat, heb ik dat verder uitgebouwd in positiespel en partijspel met volledige en heeft de cursus TC1 op de weerstand. Voorin probeer ik de aanvallers te stimuleren de juiste keuzes te maken: planning staan. In het dagelijks acties, dribbels, combinaties zoeken of uithalen. Door kleine aanvalsvormen met de tegen- leven werkt hij als adviseur stander kort of juist op afstand dekkend, moeten ze dat zelf ervaren. De middenvelders marketingcommuncatie in betrek ik daar altijd bij. Zij moeten hun passing daar natuurlijk ook weer op leren af te Aalten. stemmen.”

Trainingen Belasting

Daniel de Lange: “We trainen met de D1 vier keer Daniel de Lange: “Onze spelers maken lange dagen en het is dan ook per week. Daarbij sta ik vaak met andere trainers op niet vreemd dat ze wel eens moe zijn. Spelers worden om 7.00 uur op- het veld om in kleine groepjes heel gericht te kun- gehaald en met busjes naar het jeugdcomplex gebracht. Vervolgens nen werken. Zo hebben we een techniektrainer, een gaan ze per fiets naar school. Tussen 16.00 en 17.30 uur wordt er ge- keeperstrainer en een spitsentrainer in dienst waar traind en om 19.00 uur worden de spelers weer thuisgebracht. Dit ge- alle trainers veel gebruik van maken. Eerste-elftal- beurt dagelijks, met uitzondering van de donderdag. De wedstrijd op de speler Jochem Jansen assisteert regelmatig bij de zaterdag is door het hoge niveau waarop we spelen dikwijls een eind trainingen. Zijn kennis en ervaring zijn erg interes- rijden, naar bijvoorbeeld Groningen of Leeuwarden. Ik probeer op sant om te gebruiken bij de jeugdspelers. Een be- individueel niveau heel preventief te handelen. Ik merk dat het werkt. langrijk onderdeel van de trainingen zijn de coördi- We hebben weinig blessures en de jongens komen altijd met plezier natie- en stabiliteitsvormen. Drie keer per week la- naar de training. Ik heb liever dat ze drie keer op kwalitatief hoog ten we dat in de warming-up terugkomen, zowel niveau trainen en goede wedstrijden spelen, dan vier keer minder goed statisch als dynamisch en waar mogelijk met bal. trainen en zaterdags te vermoeid de wedstrijden ingaan. Zelf probeer ik Elementen die onder andere aan bod komen zijn signalen op te vangen van vermoeide spelers, maar leg de verantwoor- rompstabiliteit, lenigheid, reactiesnelheid, voeten- delijkheid ook bij henzelf. Spelertjes van 12 jaar willen natuurlijk altijd werk en wendbaarheid. We weten dat bij de coördi- heel graag voetballen, maar begrijpen inmiddels steeds beter wat ik met natie de meeste winst te behalen valt bij de jongste deze werkwijze bedoel. Ze moeten zuinig zijn op zichzelf. Natuurlijk pas jeugd. Vandaar dat we er in de onderbouw direct ik ook de intensiteit in de training aan om overbelasting tegen te gaan. mee beginnen en stapsgewijs uitbouwen richting de Naast deze maatregelen meet de medische afdeling iedere eerste week A1 en het eerste elftal. Met een goede beheersing van de maand het gewicht en de lengte van iedere speler. Als een van het lichaam is het veel makkelijker de bal opti- speler meer dan een centimeter is gegroeid, traint hij automatisch één maal te controleren, waardoor er zo optimaal moge- keer minder in de week mee. Ook deze preventieve maatregel werkt lijk gepresteerd wordt.” positief.”

www.devoetbaltrainer.nl 44-45_D-jeugd_44-45 09-02-12 08:37 Pagina 45

De JeugdVoetbalTrainer

Trainingsvorm

Doel 1 • verbeteren van het indribbelen van het centrale duo, in samenwerking met de middenvelders om zo tot een aanval te komen 3 2 4 Organisatie 5 11 9 7 • het veld is 60 meter lang en 50 meter breed 6 voldoende ballen en hesjes 10 8 • 10 twee grote doelen 6 • 8 • twee afgezette hoeken

Inhoud 9 • 9:9 inclusief twee keepers 3 4 • de formaties zijn 1:4:3:1 tegen 1:2:3:3 1 • de aanval start bij de keeper van het centrale duo

Coaching Techniek - ‘Speel in op het goede been.’ - ‘Neem de bal voor je aan, zodat je snel door kunt passen en dribbelen.’ - ‘Dribbel in op tempo, maar blijf medespelers en tegenstander zien.’

Taktiek - ‘Beweeg op het juiste moment weg van de tegenstander.’ Communicatie - ‘Wees aanspeelbaar door goed positie te kiezen.’ - ‘Dribbel in als je de ruimte hebt.’ - ‘Maak een tegenactie om vrij te komen.’ - ‘Coach elkaar nadat je hebt ingespeeld.’ - ‘Dribbel in als je de ruimte hebt.’ - ‘Heb oogcontact voordat je de bal inspeelt.’

44 45 De Voetbaltrainer 183 2012 46_SummercampHeino-adv:46 07-02-12 10:17 Pagina 46

Advertorial

Summercamp Heino is hét adres voor geslaagde seizoenouverture of -afsluiting!

Summercamp Heino is met 1000 bedden niet alleen het grootste Summercamp, maar dankzij de vele faciliteiten ook het leukste! Nabij Zwolle ligt het 15 hectare grote terrein midden in een bosrijke omgeving. Een bioscoop, disco, sporthal, zwembad én volop mogelijkheden tot outdoor activiteiten zoals de Challenge Run, klimmen, ka- noën enzovoorts. Het maakt Summercamp Heino tot hét adres voor een geslaagde seizoenafsluiting of als team- buildingsplek in de voorbereiding. Talloze jeugdteams hebben de weg naar Heino de afgelopen jaren al veelvuldig weten te vinden.

85.000 overnachtingen maar wel op zoek zijn naar een extra bindende factor voor Veel jeugdtrainers en TC mensen bij clubs uit heel Europa zijn hun spelertjes, dan is Summercamp Heino uitermate geschikt inmiddels bekend met de vele mogelijkheden die Summer- voor een geslaagd voetbalkamp voor de C-D-E-F Jeugd. camp Heino al 50 jaar te bieden heeft. Jaarlijks strijken ruim Een groot oefenveld direct voor je deur of bij slecht weer de honderdvijftig jeugdteams neer in de bosrijke omgeving van sporthal in. Wat wil een trainer nog meer wensen? Wel als Heino. Voetbalkampen, schoolkampen, weekenduitjes en team er even uit, maar niet constant voetballen? Ook dat kan teambuildingsactiviteiten zorgen ervoor, dat Summercamp probleemloos met de vele andere recreatiemogelijkheden. Heino per jaar goed is voor ruim 85.000 overnachtingen! Een compleet voetbalkamp van vrijdagavond tot zondagmid- dag is al te boeken voor maar € 54.20 p.p. Dit is inclusief ge- Internationaal jeugdtoernooi bruik van de faciliteiten en 5 maaltijden, geserveerd in Altijd al willen schitteren op een internationaal jeugdtoernooi? buffetvorm in ons restaurant + toeristenbelasting (Meer info Summercamp Heino biedt clubs daar vier keer per jaar de kans op www.heino.nl). toe! In samenwerking met Euro-Sportring worden jaarlijks vier internationale voetbaltoernooien gehouden in de regio Heino. Challenge run of kampioensbus winnen? Euro-Sportring organiseert de toernooien en Summercamp Wie een bezoek brengt aan de website www.heino.nl vindt Heino zorgt voor onderdak, maaltijden en vermaak. daarop een speciale quiz. Door het beantwoorden van de vra- Summercamp Heino heeft meerdere huizen voor diverse gen ding je direct mee naar twee prachtige prijzen. De eerste groepsgroottes. Iedere groep krijgt een eigen huis met dag- prijs is een volledig verzorgde dag Challenge Run voor het verblijf, kleine keuken, douches, toiletten en meerdere slaap- complete team. Spelertjes kunnen zich dan uitleven op een kamers. aantal sportieve attracties ter land, ter zee en in de lucht. De tweede prijs is één dag gebruik maken van een cabriobus Voetbalkamp (www.CabrioBus.nl) voor een teamuitje, uitwedstrijd of Voor clubs die niet persé aan een toernooi willen deelnemen, kampioenshuldiging! Dus snel naar de site en quizzen maar!

Summercamp Heino | Schaarshoekweg 1 | 8131 RE Wijhe | 0572 – 393 049 | [email protected] 47_RMA_47 09-02-12 08:37 Pagina 47

TRAINERSCONGRES 2012

Vrijdag 18 mei in Zwolle Nederlands Trainerscongres 2012 Met onder meer: demonstratietrainingen en de uitreiking van de Rinus Michels Awards

Noteer 18 mei alvast in uw agenda. Voor programma en inschrijving: houd de website www.devoetbaltrainer.nl of www.trainerscongres.nl goed in de gaten.

46 47 De Voetbaltrainer 183 2012 48-51_Kunstgras_48-51 09-02-12 08:38 Pagina 48

KUNSTGRAS Tekst: Guy Oldenkotte

Herken de eigenschappen Doe je voordeel met kunstgras

Trainers zijn zelden betrokken bij de besluitvorming omtrent de keuze voor een kunstgras voetbalveld. Hoewel het de Tijdens het WK kunstgrasindustrie is gelukt om producten te ontwikkelen die voor U17 in Peru in 2005 werden de kenmerken van natuurgras bijna weten te evenaren kent alle wedstrijden op kunstgras ge kunstgras nog altijd enkele bijzondere eigenschappen. Het speeld. Veel van de spelers van herkennen van deze eigenschappen kan trainers en hun elftal toen vormen nu de basis van na len een strategisch voordeel opleveren. tionale elftallen.

Tegenwoordig beschikt bijna elke veld dat minder onderhoud vergt en Breukelen. Daar staat tegenover dat voetbalvereniging in Nederland wel dat minder kwetsbaar is, waardoor spitsen ook niet langer kunnen pro- over tenminste één kunstgrasveld ter- het vaker gebruikt kan worden voor fiteren van ballen die doodvallen in de wijl ook de stadions van verschillende concerten of evenementen. Van de modder, zoals Johan Cruijff incalcu- betaald-voetbalverenigingen zijn voor- trainer, op zowel amateur- als profes- leerde bij een voorzet die hij eens gaf. zien van een kunstgrasveld. Voor veel sioneel niveau, wordt doorgaans ver- Die voorspelbaarheid heeft het spel amateurverenigingen is het een ideale wacht dat hij de bijkomende conse- echter wel veranderd. “Aanvallend in- oplossing om het nijpende capaci- quenties voor het spel en gebruik zal gestelde teams hebben een voordeel teitsgebrek op te vangen terwijl sta- accepteren. Hoe kan hij kunstgras in op kunstgras omdat de balcirculatie dioneigenaren in de gelegenheid wor- het voordeel van zijn team gebruiken? sneller is. Teams die gewend zijn aan den gesteld om meer inkomsten te het spelen op kunstgras spelen de bal genereren nu ze beschikken over een Veranderd spel? sneller en vaker rond. De afstand De kunstgrasindustrie is er zonder waarover dit gebeurt, is echter niet an- twijfel in geslaagd met oplossingen te ders dan op natuurgras. Dat neemt komen die lijken op perfecte natuur- niet weg dat op kunstgras teams juist grasvelden en waarop de bal zich, min compacter spelen”, merkt Blake Woos- of meer, hetzelfde gedraagt. “Voor ter op. Spelers klagen keepers is het juist ideaal omdat het nog wel eens gedrag van de bal beter voorspelbaar dat ze op is,” zegt Frans Hoek, Nederlands be- Tip 1 kunstgras min kendste keeperstrainer. Volgens Hoek der grip heb hoeven keepers niet langer bevreesd te Train de ben dan op ge zijn voor incidenten zoals het befaam- woon gras. de polletjesincident van Hans van balcirculatie

www.devoetbaltrainer.nl 48-51_Kunstgras_48-51 09-02-12 08:38 Pagina 49

Kwaliteitsnormen Sinds januari 2010 zijn alleen de FIFA One-Star en FIFA Two-Star kwaliteitseisen nog van belang voor kunstgras voetbalvelden in Nederland. De eigen va- riant die de KNVB tot dan toe hanteerde als aan- vulling, is sinds die datum geharmoniseerd met de eisen van FIFA. Velden die gebruikt worden in de hoogste klasses en het betaald voetbal moeten voldoen aan de FIFA Two-Star eisen. Voor de breedtesport volstaat de One-Star norm. Velden moeten regelmatig worden getest en daarbij voldoen aan minimale eisen voor onder meer de balrol, balstuit en schokabsorptie. FIFA is momenteel druk bezig het FIFA One-Star en FIFA Two-Star programma te evalueren en verwacht, op basis van de resultaten, later dit jaar enkele wijzigingen door te voeren. De (her)introductie van onder meer een norm voor de hoeveelheid energie die een veld mag teruggeven is daarbij aan- nemelijk. Informatie over en een update van de normen en eisen waaraan een kunstgrasveld moet voldoen, kan men vinden in de sectie 'pitch and equipment' op de website van FIFA.

destijds voornamelijk werden gebruikt. Pas met de introductie van de langvezelige en open-kunstgrasconstructies midden jaren negentig kreeg voetbal pas echt zijn eigen product. Ondanks de verbeterde kwaliteit van kunstgras bleef vrees voor blessures lange tijd de Wooster analyseerde in opdracht van vast door middel van speciale came- reden om aanschaf van kunstgras te FIFA gedurende verschillende jaren ra’s en software. “Teams met ervaring heroverwegen. “Hoewel het argument wedstrijden op natuur- en kunstgras. op kunstgras schieten vaker op doel. van vrees voor blessures als gevolg van Het onderzoek van Wooster richtte Het aantal goals dat ze scoren is ook slidings altijd en overal ter sprake is zich daarbij op wedstrijden in natio- hoger, ongeacht de ondergrond waar geweest laten de cijfers zien dat spe- nale competities alsmede de Cham- ze op spelen. Uiteindelijk komt het lers juist op kunstgras meer slidings pions League en zelfs wedstrijden tij- neer op vertrouwen en voorspelbaar- maken dan op natuurgras,” zegt Woos- dens wereldkampioenschappen voor heid; je weet hoe de bal reageert en ter, die verder opmerkt dat de cijfers jeugdteams. durft ernaar te handelen.” uit Nederland enigszins afwijken van het internationale beeld. “In Nederland Blessures was het verschil tussen het aantal sli- Tip 2 Vooral de oudere generatie kan zich dings op kunst- of natuurgras overi- nog levendig de lelijke blessures herin- gens minimaal.” Schiet vaker neren die spelers opliepen tijdens de Slidings leveren dus op de huidige ge- eerste testen met voetballen op kunst- neratie kunstgras niet meer blessures op doel gras. Enthousiast door het succes in op dan op natuurgras. Bovendien zou- hockey besloten verschillende clubs in den spelers minder kans hebben op Blake Wooster: “De condities op een het Engelse betaald voetbal midden ja- ernstig hersenletsel wanneer ze spelen kunstgrasveld zijn overal hetzelfde ren tachtig om ook over te stappen op op kunstgras. Dat beweert althans de waardoor de balstuit en balrol worden kunstgras. De destijds beschikbare op- bond die verantwoordelijk is voor gegarandeerd. Als je dat weet en lossing bleek echter minder geschikt voetbal op scholen in de Verenigde daarop traint dan kun je daar dus voor voetbal. Menige speler liep daar- Staten, de NCAA. Volgens deze bond is voordeel mee boeken.” Tijdens zijn door lelijke brand- en schaafwonden dat te danken aan de veelvuldige toe- onderzoek legde Wooster alle acties op op de zandingestrooide velden die passing van shockpads in kunstgras-

48 49 De Voetbaltrainer 183 2012 48-51_Kunstgras_48-51 09-02-12 08:38 Pagina 50

KUNSTGRAS

velden. Tot voor kort werden die met name toegepast in kunstgras voor American Football. “Kunstgrasvelden hebben een sporttechnische laag. Die draagt met name bij aan de verbete- ring van de schokabsorptie en energie- restitutie. Shockpads zijn een oplossing voor die sporttechnische lagen. Zij spelen een belangrijke rol bij het behalen van de juiste veerkracht uit een veld”, zegt Frenk Stoop namens de werkgroep Shockpads van de European Synthetic Turf Organisation, een non-profit organisatie waarin de kunstgrasindustrie De diverse partijen voeren veel testen en onderzoeken uit om de kwaliteit van zich heeft verzameld. kunstgras verder te verbeteren.

Dr. Jan Ekstrand werkt al jaren als medisch consulent voor onderzoek naar blessures wel anders was. “Tot voor zij toepassing van een shockpad, kunstgras vanuit de UEFA en publi- kort klaagden spelers nog wel eens kunstgrasvelden veiliger zijn en lan- ceerde in 2006 nog de resultaten van over spieren die het gehele seizoen ger aan de sporttechnische eisen vol- een omvangrijke studie naar mogelij- geïrriteerd waren. We zijn tot de con- doen. Bovendien maakt toepassing ke blessures op kunstgras. “Toepassing clusie gekomen dat dit werd veroor- van een shockpad het mogelijk om van shockpads heeft nog een ander zaakt doordat ze regelmatig moesten een dunne laag alternatief instrooima- aanvullend effect. Op velden met een wisselen van ondergrond; gedurende teriaal te gebruiken dat milieuvrien- shockpad wordt de energie die spelers de week trainden ze op kunstgras en delijker is zonder dat de prijs van een op het veld uitoefenen in horizontale in de weekenden speelden ze op na- kunstgrasveld aanzienlijk hoger richting afgevoerd terwijl dit op vel- tuurgras. Die wisselende hard- en wordt. “Dankzij de gezamelijke elasti- den zonder shockpad juist in verticale zachtheid van de grond bleek iets sche waardes van de shockpad en het richting gebeurt. Dat laatste draagt bij waar de spieren zich moeilijk aan instrooimateriaal voldoet een veld aan aan verhoogde irritatie van de pezen konden aanpassen. Tegenwoordig is de sporttechnische eisen die worden en eerdere gevoelens van vermoeid- de kwaliteit van de kunstgrassyste- gesteld,” zegt Patrick Balemans na- heid omdat de energie van bijvoor- men echter dermate dat die verschil- mens de KNVB. Het idee lijkt een win- beeld een sprong eerst in de grond len kleiner zijn geworden.” Onderzoe- win situatie die veel gemeentes posi- gaat, daar terugveert en uiteindelijk ken van onder meer Thomas Alleguer tief stemt. Een beter veld dat minder een resonantie in de spieren veroor- in 2008 tonen aan de de absorberende weerstand oproept in de gemeen- zaakt die deze niet gewend zijn. Het kwaliteiten van kunstgras met shock- schap. Maar Balemans heeft zo z’n lijkt er dus op dat spelers op velden pads tegenwoordig sterk overeenko- twijfels. “Het lijkt er op dat die rubber- met shockpads ook een beter uithou- men met die van natuurgras. laag nu zo dun wordt dat de speler dingsvermogen en minder last van niet langer kan profiteren van de geïrriteerde spieren hebben.” Een van Het gebruik van shockpads begint ook veerkracht van het rubber omdat de zijn verdere conclusies was dat het in Nederlands steeds meer gemeen- noppen niet meer in het rubber staan, aantal blessures niet toenam dankzij goed te worden. De kunstgrasindustrie maar meer op de laag zand die onder kunstgras maar dat de aard van de is tot de conclusie gekomen dat, dank- het rubber zit.” De laag zand van zo’n 2 centimeter is nodig om te voorkomen dat de mat gaat verschuiven bij Doorsnede van een kunstgrasveld voor een sliding. “Spelers hebben daarom voetbal. Van boven naar onder: het gevoel dat ze spelen op beton.” De kunstgras keuze voor een dergelijke oplossing is rubber infill laag (zwarte laag) daarom niet altijd in het belang van zandlaag (gele laag, bestemd om te de speler of trainer. “We hebben daar- voorkomen dat een mat gaat schuiven om besloten om dit te gaan onderzoe- of 'opvouwen') ken we hopen medio 2012 de eerste shockpad (gitzwart, in dit geval is het resultaten te kunnen presenteren.” een asfaltlaag) onderbouw (bestemd om het water Schoenkeuze goed af te voeren) De keuze van de juiste schoenen is

www.devoetbaltrainer.nl 48-51_Kunstgras_48-51 09-02-12 08:38 Pagina 51

Het Luschniki stadion in Moskou had de primeur voor de eerste Champions League Momenteel is er een discussie gaande of wedstrijd op kunstgras. kunstgrasvelden ook moeten voldoen aan bepaalde waardes voor de energie die het teruggeeft aan een speler. erg belangrijk voor voetbal op kunst- onderzoek verricht naar de biomecha- gras. In 2005 merkte Jules van der nische interactie tussen speler en Veen van het Sportmedisch Centrum kunstgras. Het onderzoek werd uitge- Papendal al op dat voetballers vaker voerd met verscheidene schoensoor- te kampen hadden met blessures aan ten. Hoewel het onderzoek zich be- Tip 4 voeten en enkels vanwege kunstgras. perkte tot schoenen van één leveran- De fysiotherapeut was van mening cier trokken Kastelijn en Claus de Kies bewust je dat dit kwam doordat hun schoeisel conclusie dat schoenen die speciaal geen rekening hield met de eigen- ontwikkeld zijn voor kunstgras ook schoeisel en laat schappen van een veld. Een van de daadwerkelijk een meerwaarde heb- adviezen van Van der Veen destijds ben. Het probleem is echter dat spe- je leiden door was om een maatje groter te nemen lers zich vaak laten inspireren door voor het spelen op kunstgras. Omdat hun idolen bij de keuze van hun kwaliteit kunstgras warmte reflecteert in plaats schoeisel, een keuze die niet altijd in van absorbeert zoals natuurgras, is de het voordeel van de speler werkt. temperatuur op een kunstgras voetbalveld altijd een paar graden hoger. Van der Veen was van mening dat voeten daardoor sneller zouden zwel- Derde Generatie len en uiteindelijk zouden gaan knel- Kunstgras voor voetbal wordt doorgaans Derde Generatie Kunstgras genoemd len in de schoenen. Meer recent heb- omdat de langvezelige mat met instrooimateriaal de derde soort kunstgras was die de kunstgrasindustrie introduceerde na aanvankelijk twee verschillende oplossingen te hebben ontwikkeld voor honkbal en hockey. Vanwege Tip 3 de toepassing van instrooimateriaal tussen de vezels wordt kunstgras voor voetbal ookwel ‘rubberingestrooid’ kunstgras genoemd. Dankzij de open Wissel niet te structuur en de langere vezels hebben voetballers op dit soort kunstgras meer grip en kunnen ze betere slidings maken. veel tussen Voor de breedtesport wordt doorgaans gekozen voor een instrooimateriaal dat bestaat uit een combinatie van zand en vermalen autobandenrubber. kunstgras en Omdat de prijs doorgaans leidend is bij de keuze voor een kunstgrasveld is dit goedkope instrooimateriaal daarom vaak de meest betaalbare oplossing. natuurgras Voor kunstgras voetbalvelden in stadions of sporthallen maakt men doorgaans gebruik van een alternatieve rubbersoort. De eisen aan brandveiligheid ben Tyas Kastelijn en Matthieu Claus, en de noodzaak om optimale speleigenschappen te krijgen maken dat de onderzoekers aan de Faculteit Ge- brandbestendigheid en elasticiteit van deze alternatieve rubbers de voorkeur neeskunde en Gezondheidsweten- krijgen bij deze aansprekende installaties. Stadioneigenaren zijn, in tegen- schappen van de opleiding Lichame- stelling tot gemeentes, doorgaans wel in staat de extra kosten voor deze lijke Opvoeding en Bewegingsweten- soorten instrooimateriaal te betalen. schappen van de Universiteit in Gent,

50 51 De Voetbaltrainer 183 2012 52_Mediatheek_52 09-02-12 07:52 Pagina 52

MEDIATHEEK

Mediatheek van De Voetbaltrainer De moderne voetbaltrainer vindt zijn oefenstof ook online

In de Mediatheek vindt u honderden fragmenten oefenstof. Door middel van de handige zoekfunctie krijgt men snel de oefenstof van zijn keuze te zien.

Regelmatig vindt er een update plaats van de Media theek met nieuwe oefenstof.

Honderden voetbaltrainers gingen u voor! Word als lezer van De Voetbaltrainer met 20 euro korting abonnee op de Voor meer informatie: mediatheek van dit vakblad. www.devoetbaltrainer.nl

www.devoetbaltrainer.nl 53_Langs_de_zijlijn_53 09-02-12 08:40 Pagina 53

AAN DE ZIJLIJN

Opleiden zoals Barcelona

Iedere club of jeugdopleiding die nieuwe plannen presenteert gooit er de laatste jaren dezelfde modeterm tegenaan ‘we gaan opleiden zoals FC Barce- lona’. En dat terwijl Barça weinig naar buiten brengt hoe de club nou daadwerkelijk werkt. De Engelse krant Daily Mail ging op onderzoek uit hoe de Six second rule nieuwe Messi’s van deze wereld gratis worden opgeleid. Het zeer uitgebreide artikel is meer dan de moeite van het lezen Een vaste stelregel bij datzelfde FC Barcelona is de waard. ‘six second rule’. Binnen zes seconden na balverlies www.url4u.nl/8850 moet de bal zijn heroverd. Is de bal in die periode nog niet terug in bezit, dan wordt er pas gescha- keld naar de defensieve stellingen. Vooral met luchtshots is deze werkwijze van Barcelona prachtig te zien. Fluiten blijft mensenwerk www.url4u.nl/6secVT

De rol van de scheidsrechter ligt steeds meer onder het vergrootglas, waarbij ook de KNVB inmiddels een groot voorstander is van het invoeren van elek- tronische hulpmiddelen. Op de website van De Voetbal- trainer is een uitgebreid artikel over de conclusies en standpunten van de voetbalbond te lezen. www.devoetbaltrainer.nl/2012/01/fluiten-het-blijft-mensenwerk Lesmap voor Op de hoogte blijven van basisonderwijs trainersnieuws? Volg @DeVbt op Twitter. De KNVB heeft een speciale lesmap ontwikkeld waarmee leer- krachten en trainers kant-en-klare voetballessen kunnen aanbieden in het basisonderwijs. ‘Wij krijgen Vrije trap voetballes’, zoals het project heet, bevat onder meer uitgebreide uit- Met enige regelmaat krult Rasmus Elm namens AZ een vrije trap raak. De middenvelder ging leg van de voetbalvormen, onder- in de Zweedse media in op het geheim van zijn vrije trappen. Voor hem is het van heilig be- steund met foto’s en overzichtste- lang dat iedere bal op het doel komt, keningen, en een dvd met daarop de snelheid volgt daarna. “Het gaat de uitvoering van de lessen. De erom hoe je de bal op doel krijgt. Het voetbalbond heeft als achterlig- klinkt eenvoudig, maar het is onmo- gende gedachte dat zij hoopt dat gelijk om te scoren wanneer de bal verenigingen steeds meer gaan een lange weg heeft af te leggen. Als samenwerken met het onderwijs. je de bal op doel krijgt, kan het een Informatie via www.knvb.nl, goal worden. Vooral als er veel snel- zoeken op basisonderwijs. Een heid aan de bal zit. Ik schiet de bal voorbeeld van de over de muur en probeer zo dicht oefenstof: mogelijk bij een paal in de buurt te www.youtube.com/

Foto's: Pro Shots Pro Foto's: komen.” watch?v=aV5rF3O7bdA

52 53 De Voetbaltrainer 183 2012 54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:40 Pagina 54

FYSIOLOGIE Tekst: Bjorn Rekelhof

Voorbereiden van lichaam op volgende inspanning To adapt or not to adapt

In dit vakblad is vaak aandacht voor fysieke trainingen, voet balconditie en periodisering. Het is de taak van het begelei dingsteam om binnen de turbulente voetbalwereld te zorgen dat de spelers optimaal presteren en zich ontwikkelen. In dit artikel pleit Bjorn Rekelhof (fysieke trainer sc Heerenveen) voor een trainingsproces gebaseerd op de functionele syste men van het menselijk lichaam om de mentale en fysieke stress in het voetbal te kunnen weerstaan.

Kennis van onder andere fysiologie, adaptatieproces van de speler, de wij- Beste van twee werelden nieuwe technologie in testen en me- ze waarop het lichaam van de speler In de westerse wereld kijken wij veel- ten en ervaringen maakt dat je je ont- zich aanpast aan de eisen. Op veel al naar de output en zijn wij bijvoor- wikkelt als trainer/coach. Looptrainer, stressoren heb je geen directe in- beeld erg geïnteresseerd in statistie- fysieke trainer, performance- vloed. Zo is geen enkele speler men- ken tijdens wedstrijden. Deze statis- coach/manager, wat je functie ook is, taal en fysiek hetzelfde en een ieder tieken kunnen zeer nuttig zijn bij het naar mijn idee blijf je bezig je trai- zal zich dan ook op zijn unieke wijze maken van een voetbalprofiel van een ningsfilosofie te ontwikkelen om het aanpassen aan deze omstandigheden, bepaalde speler en aan welke voor- trainingsproces te optimaliseren. De training en competitie. Presteren is waarden een speler minimaal moet doelen die daarbij horen zijn: daardoor een zeer dynamisch proces voldoen. 1. Optimaliseren van de uitkomst van dat niet te vangen valt in een model. De Russische methodologie van de elke trainingssessie; We zien het lichaam als één geheel, sportwetenschap is gebaseerd op filo- 2. Bereiken van constante prestatie bestaande uit meerdere functionele sofie. Eerst start je vanuit een idee gedurende het seizoen; systemen. Dit wordt later uitgelegd. (gebaseerd op filosofische principes) 3. Kansen vergroten op een succesvol- Om individuele ontwikkeling te laten en dan probeer je het idee te bewij- le wedstrijd. plaatsvinden, zijn de afzonderlijke zen. De filosofie is dan ook bedoeld De uitdaging zit hem in het feit dat de systemen wel van belang. Vaak liggen om de fysieke mogelijkheden van de voetbalwereld vol zit met stressoren ook hier de oplossingen voor het niet speler te maximaliseren. Om dit te (positieve en negatieve prikkels die de presteren of de oorzaak tot het ont- doen moet je de vier belangrijke pij- speler continu beïnvloeden) zoals een staan van blessures. Aan de andere lers van een lichaam als functioneel intensieve competitiekalender, het ve- kant liggen voor topsporters hier ook systeem vergroten (cardiologisch sys- le reizen, grotere belangen en druk op de mogelijkheden om hun lichamelij- teem, musculair systeem, centraal ze- doorstroming van talenten. Al deze ke en mentale kwaliteiten nog meer nuwstelsel en hormonaal systeem), stressoren zijn van invloed op het tot hun recht te laten komen. wat je de mogelijkheid geeft energie

www.devoetbaltrainer.nl 54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:40 Pagina 55

tot de adaptatiemogelijkheden van de functionele staat van de speler. Als trainingsbelasting niet in de juiste verhouding staat tot de mogelijkheden van het lichaam, zal de speler zijn compensatiemechanismen acti- veren. Het uitblijven van adaptatiere- serves kan uiteindelijke resulteren in vermoeidheid, stress, verminderd ar- beidsvermogen, ziekte en blessures. Adaptatievermogen is onder andere afhankelijk van genetische mogelijkheden, trainingshistorie, voeding, slaap en mentale stress. Om deze bovenstaande redenen is het van cruciaal belang de effecten van trainingbelasting te monitoren op basis van het adaptatievermogen van de speler. Dit alles om spelers te ontwikkelen en wedstrijdfit te maken.

Effectiviteit Het lichaam dient weer in balans te zijn als er gepresteerd moet worden Het stressen van Luciano Narsing met en maakt geen verschil in mentale of weerstandsprints om zijn biologische fysieke stressoren. Door het toedie- kracht te vergroten. nen van stressoren (training, wedstrij-

Foto’s: Foto Persbureau Heerenveen Persbureau Foto Foto’s: den, coachen etc.) wil je de functionele reserves van het lichaam vergroten en specificeren naar de tak van sport. te creëren door het complete lichaam. ke punten te verbeteren en kwalitei- Vaak wordt dit het ‘scheppen van In 2004 is sc Heerenveen door de heer ten te benutten. voorwaarden’ genoemd. Het lichaam Nasedkin met deze ideeën in aanra- is doorlopend bezig met de regulatie king gekomen. De ervaringen zijn ge- Adaptatie van deze lichaamreserves. Hoe goed baseerd op de Russische school van Het continu verbeteren van spelers is deze processen in je lichaam verlo- fysiologie en onderbouwd met prakti- gebaseerd op het optimaliseren van pen, bepaalt uiteindelijk de effectivi- sche ervaringen uit het westen onder adaptatieprocessen. De primaire ma- teit van het functioneren van het li- andere met enkele vooraanstaande nier om spelers te beïnvloeden met chaam. In het model van Bayevskiy & Europese voetbalclubs en andere in- fysieke en mentale stress gebeurt Motylianskaya wordt dit weergegeven. ternationale topsportorganisaties. Het door training en competitie. Wij on- heeft ons de mogelijkheid gegeven derscheiden twee soorten van fysieke Wat bepaalt presteren? om het beste van twee werelden te adaptatie. De verandering van directe Presteren wordt bepaald door drie combineren in een trainingsfilosofie. korte-termijnadaptatie naar stabiele factoren; vaardigheden, biologische Daarna zijn wij bij de selectie met de- lange-termijnadaptatie is gebaseerd kracht en de vorm op een specifiek ze visie en ervaringen aan de slag ge- op structurele verandering van de moment van een speler. gaan. De samenwerking levert ons functionele biologische systemen en • Vaardigheden zijn de biomechani- voordelen op om een steeds specifie- regulatiemechanismen van het li- sche precisie en efficiëntie waarmee ker voetbalprofiel te ontwikkelen en chaam. de speler zijn sportspecifieke han- het trainingsproces steeds meer te De adaptatieprocessen kunnen hel- delingen uitvoert. optimaliseren. Er wordt gestart met pen om de functionele staat van de • Biologische kracht zijn de mogelijk- een uitgebreide analyse van de speler, biologische systemen te vergroten of heden van de speler om energie te voordat we hem verder kunnen ont- te verbeteren. Positieve ontwikkelin- produceren die nodig is voor snel- wikkelen. Deze analyse leggen we gen zijn alleen bereikbaar wanneer heid, kracht, uithoudingsvermogen naast het voetbalprofiel om zo zwak- trainingsbelasting in verhouding staat voor een bepaalde tijd.

54 55 De Voetbaltrainer 183 2012 54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:41 Pagina 56

FYSIOLOGIE

Functionele reserves Kwaliteit van regulatie van het lichaam van lichaamsreserves

maximale functionele Optimale samenwerking/ kracht balans tussen CZS/hormo nale systeem/vochthuis efficiëntie (energie, houding en autonome biomech.) circuit van regulatie op systematisch, orgaan, arbeidsbereik van functio cel en subcellulair niveau neren

kinetica van verande ringsprocessen

Kalmeren inin hethet bosbos tijdenstijdens eeneen hersteltraining.hersteltraining.

Effectiviteit van het functioneren van het lichaam als functioneel systeem gelijk te gebeuren. Een voorbeeld hiervan is dat ‘krachttraining’ bestaat uit specifieke handelingen die passen Model Bayevskiy & Motylianskaya bij voetbal. Deze training heeft dan ook vele doelstellingen van coördina- tietraining, vermogenstraining tot het stimuleren van hormonen om een op- • Vorm is de mogelijkheid om gebruik ten in de filosofie van periodiseren timale vorm te krijgen van wedstrijd te maken van vaardigheden en bio- opgesloten. De trainingsprikkels zijn naar wedstrijd. logische kracht op het moment dat uitgewerkt in zoveel mogelijk speci- het nodig is om te presteren. fieke voetbaltrainingen, maar ook in ‘Regulatietraining’ Vorm is een weergave van de huidige individuele sessies zoals fiets-, snel- Het herstel van energiesystemen staat van de belangrijkste biologische heid- en krachttrainingen. wordt vaak naar de voorgrond ge- systemen van het lichaam en maakt bracht. Vaak ten onrechte, omdat de het onderscheid tussen een gemid- De voorwaarden wedstrijdbelasting bij goed getrainde delde prestatie en een ‘topprestatie’. De ‘voorwaarden’ (het functioneel spelers niet zwaar genoeg is om tot Het gaat erom dat je het beste pres- systeem) worden zo sportspecifiek uitputting te komen. Als het trai- teert in de wedstrijd. Bij goed getrain- mogelijk getraind in allerlei specifieke ningsproces van functioneel systeem de spelers gaat het erom de vorm te voetbalvormen. Hiervoor gebruiken naar vaardigheden op orde is, zal de verbeteren, zodat ze optimaal de we algemene bewegingen die dicht bij speler vaak zelf weer in balans ko- wedstrijd ingaan. het voetbal liggen, zoals bijvoorbeeld men en weer voldoende vorm hebben loop- en sprintvormen. Daarna ma- om de volgende wedstrijd te kunnen Biologische kracht ken we gebruik van coördinatieve as- presteren. Spelers kunnen ook uit ba- Er zijn vier systemen van belang voor pecten, zoals bijvoorbeeld laden en lans gebracht worden door acute en het functioneren van het menselijk li- ontladen, balanceren, reageren, ritme chronische stress, zoals bijvoorbeeld chaam. Dit zijn het cardiologisch sys- (cross motortraining) om de transfer intensieve wedstrijdblokken, stress teem, het musculair systeem, het te kunnen maken naar specifieke mo- van een transfer, een blessure en veel centraal zenuwstelsel en het hormo- torprogramma’s in het voetbal. Deze reizen maar ook niet-sportspecifieke nale systeem. Al deze systemen wer- zijn bijvoorbeeld accelereren, absolute stress. De speler dient actief te herken continu samen om mentale en snelheid, decelereren, veranderen van stellen zonder de belangrijke adapta- fysieke stress te verwerken. Bij SC richting, springen en duelleren. Dit al- tieprocessen te verstoren, zodat hij Heerenveen verbeteren wij het func- les om spelers voor te bereiden op weer in balans komt en niet overbe- tionele systeem met trainingsprinci- handelingen die later aan bod komen last raakt. Een doordacht trainings- pes en trainingsprikkels die voldoen in hun specifieke technieken vaar- proces, hersteltechnieken door para- aan de adaptatieprocessen die ge- digheidstraining. De transfer van han- medisch personeel en psychologisch wenst zijn. De trainingsprincipes zit- delingen dient zo sportspecifiek mo- management (feedback van de coach

www.devoetbaltrainer.nl 54-57_Rekelhof_54-57 09-02-12 08:41 Pagina 57

traind zijn of in een stresssituatie ver- herstellen dien je tegenovergesteld te keren zal het gaspedaal dominant denken: rem/stressen, gas/kalmeren zijn na inspanning. Spelers kunnen om snel herstel te garanderen. dus wisselen in dominantie afhanke- In de periode tussen wedstrijden pas- lijk van de staat waar zij in verkeren. sen wij steeds meer herstelmaatrege- Als wij een herstel-regulatietraining len/hersteltrainingen toe, zodat spe- na de wedstrijd doen delen wij onze lers beter adapteren en daardoor in- spelers in naar bovenstaande typen tensievere trainingen aankunnen. en passen wij de regulatietraining Voorbeelden hiervan zijn sauna, wis- hierop aan. In eerste instantie bestaat selbaden, massages, behandelingen, de hersteltraining uit een algemeen baden, voedingssupplementen en circulatiedeel van twintig minuten stretchen. Het variëren in herstelme- met een intensiteit van 55-65%. Dit thoden is belangrijk om de natuurlij- kan mét of zónder bal. Daarna vinden ke adaptatieprocessen van het li- er losmakende oefeningen plaats en chaam niet te verstoren. Herstel kun stretchen we de belangrijkste spier- je zeker plannen in je programma groepen. Na het algemene deel vindt maar dient specifiek te zijn naar type er een specifiek regulatiedeel plaats en de staat van de functionele syste- naar typen. De spelers waar het gas- men van de speler. Herstel is ook een pedaal nog dominant is, dienen ge- vorm van training , maar een vorm en mentale begeleiding) helpen de kalmeerd te worden door bijvoorbeeld die misschien minder bij onze cultuur spelers sneller te herstellen en dus in een warm bad en ontspannende mas- past! balans te komen. Deze methoden zijn sages. De spelers die een dominante gericht op het cardiologische systeem, rem hebben, dienen gestrest te wor- Wil je reageren of heb je vragen over het musculaire systeem, het centraal den door bijvoorbeeld extensieve in- dit artikel? Stuur een e-mail naar zenuwstelsel en het hormonale sys- tervalvormen, lichte core-stabiliteits- [email protected] teem. training en wisselbaden. Om actief te Het centrale zenuwstelsel heeft echter langer de tijd nodig om te herstellen en dit voelen spelers ook vaak de Tips bij goed getrainde spelers: tweede dag na een wedstrijd. Bij een intensievere wedstrijdperiode neemt • Elke speler is uniek en adapteert anders. Individualisering is dan ook vanzelfsprekend in het het belang van herstel toe, maar ze- trainingsproces. ker ook bij jongere spelers. Ook hier • Training is een proces, moet gefocust zijn en geïndividualiseerd gemanaged en gecontro- geldt weer dat geen speler hetzelfde leerd. Training dient gezien te worden als het gehele proces van stress en herstel, niet als herstelt. De hersteltechnieken die ge- een simpel programma op papier. bruikt worden, dienen dan ook speci- • Het trainingsprogramma moet voldoen aan de juiste soort van stress gericht op je specifieke fiek te zijn voor de speler. Een belang- behoefte en doelen. rijk aspect in het herstel is dat je het • 80% van de trainingen zijn specifieke voetbaltrainingen op het veld. 20% is buiten het veld, lichaam actief helpt om sneller te re- zoals bijvoorbeeld vermogenstraining in de krachtruimte. Individuele accenten hebben hun guleren. Het autonome zenuwstelsel plek binnen en buiten de groepstrainingen. speelt hierbij een cruciale rol. Hier • Veel onnodige omvang in het trainingsproces heeft plaatsgemaakt voor specifiekere en in- zijn grofweg twee delen van, het para- tensievere trainingen. Het verschil in top of subtop zit in het vermogen. Betere spelers heb- sympatisch zenuwstelsel dat zorgt ben meer Watts per kilogram lichaamsgewicht! dat het lichaam in een toestand van • Train op een hoog niveau gedurende het seizoen. Bewaak hierbij de neuromusculaire ver- rust en herstel komt (te vergelijken moeidheid, dit is een groot risico voor prestatiedaling en blessures. met een rem) en het sympatisch ze- • Spaar hormonen in de cyclus van wedstrijd naar wedstrijd en zorg dat het centraal zenuw- nuwstelsel dat zorgt dat het lichaam stelsel voldoende is uitgerust. In een snelle technisch/tactische sport als voetbal is het cen- arbeid kan verrichten (te vergelijken traal zenuwstelsel van doorslaggevend belang. Denk na wat de oefening inhoudt voor het li- met een gaspedaal). Goed getrainde chaam als een functioneel systeem. In de Voetbaltrainer 132 in 2005 hebben wij een struc- voetballers hebben meestal een domi- tuur voor een voorbeeldweek beschreven. nante rem waardoor het lichaam di- • Het trainingsproces is een dynamisch geheel van objectieve en subjectieve waarheden, maar rect na inspanning actief is om zich- vooral de kunst van het coachen. Gebruik de zintuigen van het gehele begeleidingsteam. zelf te reguleren zodat het snel her- • Actief herstellen is niet onze natuur, maar past in een trainingscultuur. Maak individuele stelt en klaar is voor de volgende in- herstelprogramma’s voor spelers. spanning. Bij spelers die minder ge-

56 57 De Voetbaltrainer 183 2012 58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 58

MEDISCH Tekst: Yves Brokken

Osteopaat Thomas D’havé gelooft niet in toevallige noncontactblessures ‘Lichaam is zo sterk als zwakste schakel’

Thomas D’havé is gespecialiseerd in het opsporen van de oor zaken van noncontactblessures zoals verstuikingen en spier letsels ten gevolge van eerdere contactletsels. De 32jarige Gentenaar is een pionier en bezeten van zijn vak. In zijn ogen kunnen letsels zelfs een positieve invloed hebben om zware blessures in de kiem te smoren. ‘Ik ben de bewaker van de vol ledige carrière én de langetermijngezondheid van een speler.’

‘To find those weaknesses that the derliggende zwakheden van de spe- uitlijning van een wagen verstoord en players have learned to compensate lers te detecteren en weg te werken. verslijten de banden veel sneller. Zo for’, is de slogan van osteopaat Tho- Vergelijk het met een F1-wagen. Hoe kan een toevallige kruisbandblessure mas D’havé. “Ik ga op zoek naar de dikwijls laat Vettel zijn wagen uitlij- in relatie staan met een hoofdtrauma verborgen zwaktes”, verduidelijkt hij. nen? Met een lichaam is het net zo. van enkele maanden eerder. Vanuit “Alles in je lichaam wordt onthouden: Elk onderdeel van het lichaam is be- een soort helicopterview focus ik me een enkelverzwikking, een val van de langrijk in onze speurtocht. We spo- op de oorzakelijke mechanismen van trap op je zestiende of een elleboog ren met onze handen alle bewegings- een blessure zoals eerdere traumata, tegen je hoofd in de jeugdreeksen. verliezen op in het lichaam en bren- voeding en stress. Vaak is een bles- Dergelijke zaken verstoren dus de uit- gen deze in relatie tot de klachten sure trouwens een samenkomst van lijning van je lichaam, waardoor de van de speler. Wat me in deze context een aantal onderliggende factoren speler automatisch gaat compense- uitermate fascineert is de blessurege- waarbij elk detail belangrijk is. Je kan ren. Deze compensaties kunnen de schiedenis van de speler omdat daar de meest krachtige motor hebben, prestaties beïnvloeden en leiden vaak de oplossing te vinden is. Wat maar als je geen remmen hebt, kom vroeg of laat tot blessures, meestal op was er eerst? Zo is het mijn stelling je bij de eerste bocht in de proble- het moment van vermoeidheid of dat traumatische contactletsels aan men. Dit betekent dat elk detail moet stress. Dagelijks hoor ik spelers van het hoofd of de schouder vroeg of laat kloppen. alle niveaus zeggen dat ze geen pijn leiden tot non-contactletsels zoals hebben tijdens de match... als ze spierscheuren van bijvoorbeeld de Je kan je bijvoorbeeld blijven focussen vooraf medicatie nemen. Hier wil ik hamstrings. Vergelijk het opnieuw op stabiliteitsoefeningen en lokale een alternatief betekenen door de on- met de auto: na een aanrijding is de therapie, maar als je longen onvol-

www.devoetbaltrainer.nl 58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 59 Foto’s: Pro Shots Pro Foto’s:

doende functioneren of je bekken is van West Ham United over de vloer op zijn schouder valt, met een sub- uit balans, kom je sowieso in de pro- die was doorgestuurd door de clubfy- luxatie (ontwrichting schouder waar- blemen zodra je het veld op rent. Al- sio. Hij had al verschillende ham- bij ligamenten geraakt zijn) tot ge- les moet dus juist zitten. Je lichaam is stringblessures opgelopen en er werd volg. Het is leuk dat je die informatie ook maar zo sterk als je zwakste gevreesd voor zijn carrière. Ik heb kan documenteren door beelden, schakel. Die zwakste schakel kunnen meteen een blanco onderzoek ge- maar mijn conclusie stond wel voor- wij als osteopaten opsporen. Als je daan, wat betekent dat ik hem van af al vast. kaak uit balans is, mag je gelijk welke top tot teen onderzoek. Dit doen we correctie uitvoeren, je lichaam zal trouwens altijd, over welke klacht Zo’n radeloze speler opnieuw een toe- niet blijvend herstellen. Zo is het met het ook gaat. Wat ik meteen merkte komst geven, in samenwerking met elk onderdeel. Uiteindelijk geven wij was dat hij in het verleden een tik op de mensen van de club, daar gaat een speler zijn intrinsieke mogelijk- zijn hoofd had gehad en een pro- mijn hart sneller van slaan. Die beel- heden terug die hij gedurende zijn bleem met de schouder had opgelo- den zijn dus eigenlijk een leuk extra, blessuregeschiedenis verloren heeft, pen. Om te checken legde ik mijn oor maar geen must omdat we eigenlijk zodat hij opnieuw aan honderd pro- te luister bij zijn club en mijn ver- vooral vóelen waar de problemen zich cent van zijn potentieel kan functio- moeden werd inderdaad bevestigd. bevinden. Vandaar ook dat het niet neren.” De wedstrijdbeelden werden erbij ge- uitmaakt of ik nu een prof, een ama- haald en daarop was duidelijk te teur of een jeugdspeler in mijn han- Check-up zien dat hij in een kopduel hoofd te- den krijg; de oorzakelijk onderliggen- Thomas D’havé: “Een praktisch voor- gen hoofd gaat met zijn tegenstan- de mechanismen zijn vergelijkbaar. Ik beeld. Onlangs kreeg ik een speler der en vervolgens buiten bewustzijn geef nog een interessant voorbeeld.

58 59 De Voetbaltrainer 183 2011 58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 60

MEDISCH

Cesc Fabregas, toenmalig speler van Arsenal, is al jaren op de sukkel met zijn hamstrings. Wist je dat hij tijdens de World Cup is vervangen na een val op de schouder en tijdens een andere wedstrijd een hoofdletsel heeft opgelopen? Hij heeft ook al drie keer een trap gekregen tegen zijn been – wat zijn knie instabieler maakt en de hamstrings rond de knie bijna altijd verstoort. In deze blessuregeschiedenis ligt voor mij de sleutel van zijn beterschap verborgen. Dát zijn de belangrijke zaken. Every injury is an opportunity, every re-injury is a massive opportunity.”

Lichaam in shock Thomas D’havé: “Als de blessure op medische beeldvorming zoals rönt- genfoto waar te nemen is, dan gaat het in eerste instantie om een dok- tersindicatie en niet om een osteopatische indicatie. Dat betekent dat er mogelijk een operatie nodig is. Pas als dergelijke zaken uitgesloten zijn, kan ik mijn rol als osteopaat spelen. Als na een stevig duel je schouder uit de kom is, kan dat ook andere gevolgen hebben: je sleutelbeen dat niet meer volledig vrij is of je nek die uit balans is. De mogelijke gevolgen voor wie op ‘Een kneuzing na een tik tegen de kaak kan allerlei soorten blessures veroorzaken.’ zijn schouder neerkomt, zijn analoog. De uitlijning van je lichaam is helemaal verstoord, je lichaam is in shock. Om een voorbeeld te geven. nieuw geprovoceerd. Dit verstoort de dere mate een verstoring van het Schouder en hamstring bewegen al- coördinatie en aansturing van de kaakgewricht dat het lichaam partieel tijd samen. Als je rechterbeen naar hamstrings. uit balans brengt. Niet geheel abnor- achter gaat, gaat je linkerschouder maal, want wie krijgt er gedurende eveneens naar achter. Als je gewoon Bij klassieke testen valt een dergelijke zijn carrière niet eens een elleboog te- jogt, geeft dat geen problemen. Wie zwakte van de hamstring nooit op te gen het hoofd? Een kaak die uit ba- aan een hoog tempo loopt of een sporen. Het probleem doet zich im- lans is, geeft een keten die heel je li- sprint mers al- chaam uit balans haalt. Een kaakcon- trekt, voelt leen voor tusie (kneuzing na tik tegen de kaak) het met- ‘Als je voor je lichaam als de kan dus alle soorten blessures veroor- een. De schouder zaken: bekken, adductoren en in de maximale zorgt op maandag, volledig liesstreek. Zo zijn er in het lichaam armzwaai naar ach- veel stijgende en dalende ketens. zorgt er- zal je lichaam voor jou ter be- Clubfysio’s zijn meestal wel op de voor dat weegt. Zo hoogte van de invloed van de stij- de schou- zorgen op zaterdag’ kent het gende keten. Ze weten dat een voet- der hele- lichaam probleem bijvoorbeeld last in de knie maal achteruit gaat en daardoor vele geheimen en heeft iedere bles- kan veroorzaken. Maar een schou- wordt de locatie waar het schouder- sure zijn verhaal. Bijna de helft van derprobleem dat liespijn tot gevolg probleem zich precies bevindt op- de spelers heeft in mindere of meer- heeft, dat is al iets anders. We focus-

www.devoetbaltrainer.nl 58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:42 Pagina 61

Emmer ledigen komen tijdens een check-up bij ‘ge- Thomas D’havé: “Bij een eerste bles- zonde’ voetballers. Ik ga ervan uit dat sure van een speler kom ik er zelden elke speler minstens vijf procent mist aan te pas. Daar hebben clubs een fy- van zijn totaal potentieel. In een paar siotherapeut voor die dagelijks met sessies werken we dat weg. de spelers werkt, hen van heel nabij volgt en de juiste oefentherapie toe- Onderzoek toont aan dat oude bles- past. Pas als er een aantal letsels bij sures de grootste risicofactor zijn iemand optreedt, kom ik in beeld. voor nieuwe blessures. Je kan rustig Een voorbeeld: een speler heeft op stellen dat je bijna bij elke speler een paar weken tijd rugpijn, zijn lin- een aantal belangrijke zaken vindt. kerknie bezeerd en zijn rechterenkel Hoe jonger de spelers, hoe minder verzwikt. Dan is het aan mij om het letsels en hoe meer ze kunnen com- onderliggende verhaal te gaan detec- penseren. Oudere spelers hebben teren. Dus als het lokaal niet oplos- een hele voorgeschiedenis en krijgen baar is, doe ik een algemene osteopa- sneller last van blessures als er zich tische check-up. een probleem voordoet. Er is een verschil tussen een auto die één on- Het mooiste is werken met een speler geluk gehad heeft en een die er al op een preventieve manier, dus voor drie moest incasseren. Bijkomend de echte klachten zich manifesteren. voordeel van een screening vind ik Alleen is het dus niet altijd eenvou- dat de speler zelf de sterktes en de dig om een speler te motiveren om zwaktes van zijn eigen lichaam beter preventief te werken als hij (nog) leert kennen en zo tijdens het sei- niets voelt wanneer hij op het terrein zoen reeds consulteert bij beginnen- staat. Dat raakt voorlopig nog nauwe- de symptomen. Door de problemen lijks verkocht, terwijl het zoveel effi- in een vroeg stadium aan te pakken ciënter is omdat je bepaalde proble- kan je erger voorkomen.” men vóór kunt zijn. ‘Als je voor je lichaam zorgt op maandag, zal je li- Sterker worden chaam voor je zorgen op zaterdag’, is Thomas D’havé: “De laatste tijd is er een van mijn uitgangspunten. Het veel te doen rond kaak- en tandpro- lijkt helaas wel pensioensparen ver- blemen. Je moet eigenlijk een onder- kopen aan baby’s: veel spelers ont- scheid maken tussen twee soorten zien de extra investering in hun li- oorzaken: posttraumatische zaken die chaam en denken op korte termijn. heel vaak voorkomen in voetbal, bij- sen bij voetballers dus vaak op een Beter voorkomen dan genezen, maar voorbeeld een elleboog tegen het totaal andere plaats dan de locatie daar hebben de meesten geen oren hoofd of hoofd tegen hoofd. Hierdoor van de klacht. naar. De spelers die naar mij in de is er een verplaatsing tussen de on- Een schedeltrauma kan makkelijk ja- praktijk komen, zijn dan ook jongens derkaak en de schedel zelf waardoor renlang gevolgen hebben: schedel ge- die problemen hebben. Het is echter raakt, kaakgewricht verplaatst of de de kunst om op te treden voordat een nek uit balans. Die zaken maken het letsel zich doorzet. Dat proberen we in de clubs te doen. Ideaal is dat ik tijdens de voorbereiding op het nieuwe seizoen spelers preventief kan screenen om de aanwezige zwaktes op te sporen. Ik ken elke speler dan een groene, oranje of rode code toe. In overleg met de medische cel van de club kan ik dan overleggen welke spelers we een bepaalde tijd moeten risico op een blessure aanzienlijk volgen om de speler weer in de veili- Keten vanuit de kaak die kan leiden tot groter omdat 33 procent van alle opge groene zone te brengen. Je zou er- lies, hamstring, knieproblemen. Uit stijgende informatie naar de herse- van versteld staan hoeveel gevolgen Anatomy Trains, Thomas Myers nen net afkomstig is uit dit gebied.” van oude blessures er aan het licht

60 61 De Voetbaltrainer 183 2011 58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:43 Pagina 62

MEDISCH

Thomas D’havé, ervaringsdeskundige het kaakgewricht uit balans is. Deze trauma-aanpak is een van mijn stok- • Osteopathic Football Consultant (o.a. spelers van AA Gent, West Ham United). paardjes. Hiernaast heb je de pure • Coördinator opleiding ‘Osteopathie in de Sport’, 2-jarige post graduaat op- problemen met de tanden zoals ont- leiding te Gent met verschillende gastsprekers. stekingen of problemen met de ver- • Docent International Academy of Osteopathy (IAO), voornamelijk in Gent standskiezen. Deze laatste zijn een (België) en Zeist (Nederland). tandartsindicatie maar zijn voor ons • Gastdocent Universiteit Gent, Master Sport Kinesitherapie en Revalidatie. een heel belangrijke oorzaak om te • Organisator Master Classes voor de Nederlandse Voetbalacademie (NVA). detecteren. Elke tand staat immers in relatie met een spier. Veel liesklachten komen dan ook rechtstreeks voort zelf. Als osteopaat behandel ik niet de steken met je studs en daarbij kruis- uit een gebitsprobleem. Ook de ver- blessure op zich, maar de voetballer banden scheuren, dat heeft andere standskiezen kunnen storen. Je hebt in zijn geheel. Dit betekent dat we oorzaken. Dat zit ook in die keten. eigenlijk zeven tanden onderaan en niet uitsluitend de pijnuitlokkende Om een voorbeeld te geven. Een spe- zeven bovenaan. Normaal moet de structuur behandelen, maar het volle- ler van Club Brugge brak in november achtste, de verstandskies, er achter- dige lichaam van de speler terug in 2010 zijn neus. Exact drie maanden aan ook doorkomen rond de leeftijd balans willen brengen. We beant- later scheurt hij zijn kruisband. Tus- van 17-21 jaar. Naarmate er plaats is, woorden vragen als: hoe komt het dat sendoor moest hij al één wedstrijd komt die er echter goed of minder dit letsel optreedt? Welke zwaktes aan zich voorbij laten gaan met een goed door. Sommige verstandskiezen moest de speler compenseren? Deze knieblessure. Ik ben ervan overtuigd komen er gekanteld door, wat de ge- visie sluit aan bij het werk van he- dat die neusbreuk de oorzaak is van hele kaak uit balans kan halen. En dendaagse revalidatiefysio’s als Lie- zowel de knie- als de kruisbandbles- dan komen ven Maes- sure. Op deze momenten kun je de we weer bij schalck (Ant- club en de speler veel geld besparen die dalende ‘Veel liesklachten werps topfysio door preventief in te grijpen. Onder- keten. Het is op wereldni- tussen is het gelukkig zo dat sommi- markant dat komen rechtstreeks veau, red.). ge spelers na een tik tegen de schedel ruim de helft zich preventief laten uitbalanceren van de spe- voort uit een Ook zij benut- om te vermijden dat ze in zo’n situ- lers die ik ten de revali- atie terechtkomen. De subtiele gevol- over de vloer gebitsprobleem’ datietijd opti- gen vinden van schijnbaar banale krijg een maal om het traumata met een gigantische invloed kaakgewricht heeft dat niet in balans volledige lichaam sterker te maken bij op de rest van het lichaam van voet- is. Wanneer dit het gevolg is van een de comeback van een speler. Ik zie ballers is mijn absolute passie en spe- trauma tegen de schedel behandel ik het als mijn taak om hun werk te fa- cialiteit. Ik zie het dan ook als mijn osteopatisch; wanneer we vermoeden ciliteren. Het is een én én verhaal. Bij missie om trainers, spelers, fysio’s, dat de oorzaak een ontsteking is van een combinatie van én goede fysio- artsen en collega’s te sensibiliseren een tand zelf, overleggen we met de therapie én osteopathie wint de spe- over wat ik noem de ‘impact van een tandarts. Voor mij is een blessure een ler altijd. De meest gestelde vraag in impact’, de gevolgen van een trauma- kans om sterker te worden, een kans mijn praktijk is: ‘Kan ik zondag spe- tisch letsel.” die je absoluut moet grijpen. Ik ver- len?’ Ik voel me echter in de eerste klaar me nader. Bij het oplopen van plaats de bewaker van de volledige Proprioceptie een blessure is de aandacht van de carrière én de langetermijngezondheid Thomas D’havé: “Proprioceptie is oe- medische staf gefocust op het letsel van een speler. Dit verkies ik steevast fentherapie om je evenwicht en stabi- boven het belang van de eerstkomen- liteit te verbeteren. Dat is eigenlijk fy- de wedstrijd. De speler moet sterker siowerk. Veel fysiotherapeuten geven Online terugkomen dan voorheen.” echter oefentherapie aan een niet www.thomasdhave.com goed uitgebalanceerd lichaam. Als er twitter.com/#!/ThomasDhave Toeval bestaat niet nog verborgen letsels aanwezig zijn in www.soccerlinq.com Thomas D’havé: “Ik geloof helemaal enkel, heup of zelfs kaakgewricht, dan www.osteopathie.eu niet in toevallige non-contactbles- is de neurologische informatie naar de www.blessurelab.nl sures. Een non-contact voorste kruis- hersenen verstoord. Sowieso is een ef- band, dat kán geen toeval zijn. Blijven ficiënt antwoord vanuit de hersenen

www.devoetbaltrainer.nl 58-63_Havé_58-63 09-02-12 08:43 Pagina 63

Tips voor de trainer

naar de spieren die de gewrichten 1) Blessure. Als osteopaat is het van belang snel te worden ingeschakeld moeten stabiliseren onmogelijk. In de bij een blessure. Vaak komen de spelers pas bij ons als de revalidatie niet vlot praktijk komen vaak spelers bij mij na of bij een re-injury. Dit is een gemiste kans. Wanneer we in een vroeg stadium een re-injury of herletsel. Dit zijn bij- worden betrokken faciliteren we het werk van elke revalidatietherapeut. voorbeeld spelers die ondanks een perfecte revalidatie toch opnieuw een 2) Preventie. Elke speler mist minstens 5% van zijn totale potentieel. letsel oplopen. Zo ben ik bezig met Wacht daarom niet tot een speler geblesseerd is om een osteopatische een jonge speler van vijftien jaar die screening uit te voeren. ‘A focus on details, from good to excellent.’ tweemaal door dezelfde knie is gegaan met een kruisbandletsel tot ge- 3) Na een behandeling. Training na een osteopatisch consult kan beter volg. Voor mij is het logisch dat er dan niet op 100% intensiteit plaatsvinden. Het lichaam moet 24 uur de tijd meer aan de hand is. krijgen om zich aan te passen, zeker de eerste keer.

Zoals eerder aangeven kan de oor- 4) Heupbuigers. Spelers zitten uren in de schoolbanken of te spelen op zaak zich letterlijk overal in het li- een playstation. Hierdoor ontstaan gemakkelijk verkortingen in deze voor chaam bevinden. Deze oorzaak zorgt voetballers belangrijke spier. Besteed hier extra aandacht aan. ervoor dat de spieren die bijvoorbeeld de knie moeten stabiliseren en be- 5) Verstandskiezen. Lage rugpijn, hamstringletsels en problemen met de schermen niet of net te laat contrahe- buikspieren die zich beginnen te manifesteren rond 17-21 jaar worden vaak ren met ligamentaire schade als ge- mede veroorzaakt door dwars doorkomende verstandskiezen. volg. Samen met de fysio die het lokale herstel opvolgt, komt het erop aan 6) Voeding. Veel voetballers nemen voor de training een uitgebreide maal- zo’n jongen opnieuw een toekomst te tijd. Advies is een ontbijt met fruit en noten. Anders is het lichaam tijdens de geven (zie kader). In de revalidatie is training eerder bezig met de vertering van boterhammen dan met energie het absoluut een meerwaarde als een vrijstellen naar de spieren. osteopatische screening vooraf kan plaatsvinden aan de proprioceptieve 7) Melk. Bij scheenbeenvliesontsteking moet je ook de kwaliteit en belast- oefentherapie. Voor mij is niet de baarheid van het bot van de speler ter discussie stellen. In deze context is er knie- of de hamstring van belang, wel heel wat controverse over melk de laatste tijd. Melk drinken zou het bot de speler in zijn totaliteit die een knie verzwakken in plaats van versterken. of hamstringletsel heeft opgelopen. Kortom: wij normaliseren de opstij- 8) Vitamine D. Voor een goede kwaliteit van het bot is het ook belangrijk gende informatie vanuit de gewrich- dat een speler voldoende vitamine D opneemt. Dit zit normaal in zonlicht. ten, kapsels en ligamenten naar de Spelers vertonen nu zelfs in de zomer tekorten. hersenen, fysio’s zijn meester in oefentherapie.” 9) Rust. Bij groeipijnen altijd andere aspecten in rekening brengen. Hoe is de totale energiehuishouding van de speler? Stel dat hij honderd energie- Samenvatting: eenheden te verdelen heeft en hij besteedt er twintig aan groeien en dertig • Thomas D’havé gelooft niet in aan voetbal. Hoe besteedt hij de rest? Voldoende rust? Goede voeding? Stress toevallige letsels zoals een non- op school? In België zitten sommige talenten op een topsportschool. Deze contact kruisbandletsel. jongens trainen ’s ochtends en ’s avonds met de club. In Nederland begrijpen • Elk letsel is een kans om de ze dit niet. speler sterker te maken. • Thomas D’havé meent dat vijf- 10) Slapen. De kwaliteit van slapen navragen. Slaapt de speler gemakkelijk tig procent van de spelers een in? Slaapt hij door? Normaal moet een speler in vijftien minuten inslapen en verborgen kaakdysfunctie heeft. vijf uur doorslapen. Een goede slaap is belangrijk voor het herstel. • De reden voor een blessure is vaak terug te vinden in de bles- 11) Eiwitten. Na een spier- of ligamentair letsel de speler aanraden veel suregeschiedenis van de speler. vlees, vis en eieren te eten in combinatie met groenten en fruit. Deze bouw- • Als je zorgdraagt voor je stoffen bevorderen het herstel veel meer dan de koolhydraten uit pasta, lichaam op maandag, zal je brood, aardappelen en rijst. lichaam voor je zorgen op zaterdag.

62 63 De Voetbaltrainer 183 2011 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 64

OEFENSTOF Tekst: Hans Nijboer

Zeven methodische stappen Vereenvoudiging bij opbouw van

achteruit Shots Pro Foto:

Tijdens een van de bijeenkomsten die De Graafschap jaarlijks wordt het voor trainers ook makkelijker om spelers te bevragen over de organiseert voor haar convenantpartners uit het amateurvoet keuzes die ze maken. In de wedstrijd moet je ze laten gaan, maar tijdens bal demonstreerde hoofdtrainer Andries Ulderink een metho een training kun je de partij stilleggen en middels gerichte vragen spelers dische trainingslijn voor de opbouw van achteruit. Aan trai aan het denken zetten. Zij leren op die manier al vroeg om mee te den- ners en bestuurders van talloze clubs uit de Achterhoek en de ken over oplossingen voor voetbalpro- blemen.” Liemers liet de voormalige jeugdtrainer en hoofd opleidingen Spelplezier op De Vijverberg twee vereenvoudigde oefenvormen zien. Andries Ulderink: “Er wordt ook wel eens wat verder van de wedstrijd ge- Voor De Voetbaltrainer ging Ulderink dieper op de getoonde traind, een BVO heeft vaak vier trainingen extra in een week. Met name oefenstof in en gaf daarnaast de vervolgstappen aan. de specifieke technische vaardigheid wordt wel eens droog of met beperkte weerstand getraind. Die technische Andries Ulderink: “De hoofdmoot van werken. De speler die de bal ontvangt vaardigheden dienen dan zo snel mo- de demonstratie was het thema ‘de moet altijd open staan en zorgen dat gelijk toegepast te worden in wed- opbouw van achteruit’. Ik wilde een de bal bij de eerste aanname alweer strijdeigen vormen. Daar gaat het uit- methodische lijn bij het opbouwen en speelklaar ligt om te passen. Zij moe- eindelijk allemaal om. Een goede aanvallen binnen de vereniging laten ten de bal zodanig aannemen dat die jeugdtrainer moet in staat zijn om díe zien. Deze lijn start bij de D2-pupil- schuin voor ze komt te liggen. Bij een vormen te kiezen die bij de betreffen- len. Vandaag heb ik naast enkele be- BVO is het wat makkelijker om die de leeftijdsgroep passen. langrijke inzichtelijke facetten vooral accenten te leggen. Wij trainen zeven Voor mij is spelplezier ook een heel aandacht besteed aan de technische tot acht keer in de week, terwijl een belangrijk aandachtspunt. Helaas zie aspecten van de opbouw. Aandachts- amateurtrainer meestal maar twee of je wat mij betreft nog te vaak trainin- punten daarbij waren onder andere drie keer met zijn spelers kan oefe- gen bij een temperatuur van vier gra- balsnelheid en balrichting. Ik heb de nen. Wij proberen bij De Graafschap den, met windkracht 5 en een regen- spelers er regelmatig op gewezen dat met onze trainingen wedstrijdsitu- bui, waarbij de kinderen 45 minuten ze de bal in het midden moeten raken aties zo goed mogelijk na te bootsen. lang geïsoleerd een techniekje leren. en de bal over de grond moeten spe- Ik denk dat datzelfde principe ook Dat kan echt niet. Wij als trainers len zodat het voor de ontvangende voor amateurtrainers belangrijk is. hebben de taak om jonge voetballers speler makkelijk is om de bal te ver- Door dichtbij de wedstrijd te blijven, te enthousiasmeren en uit te dagen.

www.devoetbaltrainer.nl 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 65

De Graafschap De Graafschap streeft samen met een groot aantal convenant- Vaardigheden partners, die verenigd zijn in het Regionaal Samenwerkingsver- Andries Ulderink: “Ik train nog regel- band Voetbal Jeugdopleidingen (RSVJ), naar het verbeteren en verhogen van matig een F-team. Bij mij is de ‘laat- het regionale voetbalniveau. Het mes moet daarbij aan twee kanten snijden. ste man’ ook de keeper. Dat doe ik om De Graafschap wil zelf de talentvolle jeugd in de regio goed in beeld krijgen technische en inzichtelijke vaardighe- en aan zich binden, terwijl de clubs geholpen worden bij het totale clubbeleid den te ontwikkelen. Want pas als de- en de ontwikkeling van talenten door specialisten van de Doetinchemse club. ze vaardigheden goed ontwikkeld zijn en ook de kracht toereikend is, kun je Talentenscholen naar grotere ruimtes en afstanden In de regio heeft De Graafschap vijf talentenscholen opgezet, waarbij zo’n der- gaan. Doe je dat te vroeg, dan wordt tig tweedejaars E-pupillen en eerstejaars D-pupillen wekelijks op de accommo- de doelstelling van het spel niet meer datie van een amateurclub trainingen krijgen van jeugdtrainers die werkzaam gehaald. Ik ben daarom ook voorstan- zijn bij de Achterhoekse club. Bij deze trainingen krijgen jeugdtrainers van de der van het spelen van 9:9. Ik vind dat amateurclub de kans om zich te laten scholen in de Wiel Coerver trainingsme- je dat in ieder geval bij de eerstejaars thodiek. Uit die 150 talentvolle amateurspelers wordt in januari/februari jaar- D-pupillen moet spelen. Nu stokt de lijks een elitegroep gevormd. Vanuit deze elitegroep stromen de meest getalen- opbouw nog te vaak omdat spelertjes teerde spelers weer door naar een jeugdteam van De Graafschap. qua kracht nog niet in staat zijn om de dichtstbijstaande speler over te slaan. Als een tegenstander hoog druk zet en 1-op-1 speelt, kun je de spelbe- Pas dan kunnen ze zich echt ontwik- lers tot je beschikking. Met deze vorm doeling, een verzorgde opbouw van kelen. Herhalingen zijn daarbij onont- kon ik een aantal technische en in- achteruit, al bijna vergeten. Deze vor- beerlijk. Maar steeds hetzelfde doen zichtelijke dingen aangeven. Boven- men waren bedoeld om accenten is saai. Daarom pleit ik ervoor om ge- dien is het kunnen meevoetballen voor de E- en D-pupillen en de C-juni- varieerd hetzelfde te trainen. De me- van keepers een belangrijke kwaliteit oren aan te geven. Het gaat altijd om thodische lijn die we bij de opbouw in het moderne voetbal. Ik had ook vaardigheden die ze per leeftijdsgroep van achteruit hanteren, voldoet denk kunnen kiezen voor twee centrale net aankunnen. Daar horen ook in- ik aan die voorwaarde.” verdedigers in de opbouw. In de ver- zichtelijke facetten bij. Een E-pupil volgstappen (zie trainingsvormen 3 moet langzaam het begrip en het ge- Keepers t/m 8, vanaf pagina 68) krijg je na- voel krijgen wat het betekent om het Andries Ulderink: “In de eerste vorm, tuurlijk wel het meevoetballen van de veld groot te maken. Daarna komt pas een partijspel 5:5, speelt de keeper keeper vanuit zijn positie in het doel het besef hoe je het beste in die gro- een belangrijke rol in de opbouw (zie en de samenwerking met de twee tere ruimte kunt bewegen. In de D- en tekening 1). Samen met een centrale centrale verdedigers.” C-jeugd komen hier andere facetten verdediger moet hij in de opbouw een bij. De samenwerking met de spelers 2:1-situatie creëren. Op deze manier Veldbezetting voor en naast je wordt belangrijker. krijg je een veldbezetting en spelsitu- Andries Ulderink: “Essentieel is de Ook het wennen aan en het leren om aties die overeenkomen met de wed- veldbezetting. Het veld moet door de 11:11 te spelen is in die leeftijdsgroep strijd. Middels die man-meersituatie balbezittende partij zo groot mogelijk een heel wezenlijk aspect. Vanaf de B- ten opzichte van de spits van de te- gemaakt worden. Spelers moeten dus junioren komt het facet van de om- genpartij moet er doorgevoetbald zowel in de breedte als in de diepte schakelmomenten duidelijker naar worden naar de eigen spits. Het zien vrijlopen. Door ook de buitenspelregel voren. Andere aandachtspunten zijn: van de vrije man en het oog hebben te hanteren, boots je een wed- voor het vervolg, zijn de essenties van strijdsituatie na. Je zag dat bij de het positiespel. Bij deze vorm was de ene partij de spits niet diep kon 1 keeper gedwongen om mee te voet- gaan staan, omdat de tegenpartij 3 ballen en waren de spelers genood- erg hoog op speelde. Zij kwamen 9 zaakt om snel aan te sluiten, want heel moeizaam tot aanvallen. Je een treffer was pas geldig als iedere zou dat in de oefenfase kunnen 2 11 11 veldspeler zich op de helft van de te- oplossen door met een buitenspel- 7 genpartij bevond. Ik heb bewust geko- lijn te werken. Om te voorkomen 9 1 zen om de keepers in de oefenvorm dat de spitsen te veel naast elkaar 3 mee te nemen. Ik wilde echter één en niet onder elkaar komen te spe- 1 methodische lijn van E naar het eer- len zou je ook nog met vakken ste elftal aangeven. Bij een E-team kunnen gaan werken.” heb je daarnaast vaak maar tien spe-

64 65 De Voetbaltrainer 183 2011 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 66

OEFENSTOF

Als de ene spits wegtrekt, dient de één verdediger door mag schuiven andere spits diep te gaan. Ze moeten naar het aanvalsvak. Naast eerderge- steeds tegengesteld bewegen. Andere noemde aandachtspunten komen oplossingen om tot kansen te komen, hier aspecten als de juiste keuzes ma- zijn de eentweecombinatie en de ken bij het inspelen, het vrijlopen steekpass op de diepe spits. De vleu- zonder bal van de spits ten opzichte gelspitsen moeten bij voorkeur in de van twee centrale verdedigers en het voeten aangespeeld worden, omdat scoren aan de orde. Bij de laatste va- het spelen tegen verschillende syste- ze dan in een 1:1-situatie komen, riant speelt het te coachen team in men, het anticiperen op verschillende waarin ze een individuele actie kun- een 1:1:3:3-formatie en de tegenpartij spelopvattingen en het omgaan met nen maken. Als dat lukt is de kans in een 1:3:3:1-formatie. Vanuit een het moeten winnen van wedstrijden.” groot dat je een vrije-mansituatie 2:1-situatie in de opbouw worden dan voor het doel kunt creëren en tot sco- accenten gelegd op een goede samen- Vrije man ren kunt komen. En daar gaat het werking tussen de middenvelders en Andries Ulderink: “Het herkennen toch allemaal om.” de spitsen. Je zou hier op de hoeken, van de vrije man komt in alle oefen- waar de posities niet bezet worden, vormen terug. Het gaat er in eerste Afstemming kunnen kiezen voor twee vakken, instantie natuurlijk om iemand vrij te Andries Ulderink: “Bij de laatste drie waar geen spelers mogen komen. spelen in de opbouw, maar uiteinde- partijvormen spelen we 8:8. In de eer- Daarmee voorkom je dat de buitenste lijk moet alles erop gericht zijn om ie- ste vorm (zie tekening 2 en trainings- middenvelders als vleugelverdedigers mand voor het doel van de tegenstan- vorm 6 op pagina 70) ligt het accent komen te spelen. Je zou dit overigens der in vrije scoringspositie te bren- op de vier aanvallende spelers. Zij ook door gerichte coaching kunnen gen. Spelers zonder bal moeten niet spelen in een 1:1 situatie waardoor bereiken. Belangrijke aspecten bij de- te vroeg om de bal gaan vragen. Pas het accent van deze training ligt op ze vorm zijn het aansluiten van de als de balbezittende speler een tegen- het juiste moment van aanspelen van middenvelders, de loopacties van de stander gelokt heeft, is het zinvol om deze spelers en vervolgens op hun in- vleugelspitsen, het uitspelen van de je aan te bieden. Vanaf de derde oe- dividuele oplossingen in balbezit. De 1:1-situatie, de bezetting voor het doel fenvorm (7:7) wordt de opbouw niet spits (9) dient een goed aanspeelpunt en het anticiperen en oppakken van langer verzorgd door de keeper en te zijn, hij moet loopacties maken de tweede bal door de middenvel- een centrale verdediger, maar door zonder bal, uit de rug komen van de ders.” twee centrale verdedigers. De tegen- tegenstander en hij moet ook het veld partij begint met vier verdedigers groot houden. Daarnaast moet hij Samenvatting: achterop, maar kan indien de situatie goed samenwerken met de aanvallen- • Samenwerking tussen De Graaf- erom vraagt een van de centrale verde middenvelder (10). Deze moet op schap en de opleidingen van dedigers laten doorschuiven naar de het juiste moment diepte kiezen, als veel amateurclubs moet zorgen opkomende centrale verdediger van derde man fungeren en als de ruimte voor het verbeteren van het re- de aanvallende partij. Voor de aanval- er ligt de eentweecombinatie opzoe- gionale voetbalniveau. lers is het belangrijk om driehoekjes ken. In de opbouw vormt hij een drie- • Gevarieerd hetzelfde trainen is te maken en goed samen te werken. hoek met de centrale verdediger en bij de jeugdopleiding van De de keeper. Bij een goed positiespel is Graafschap een belangrijk uit- de afstemming op elkaar heel wezen- gangspunt. lijk. Een aandachtspunt is de voorac- • In de methodische lijn die De 1 tie van de vleugelspitsen. Eerst in de Graafschap in de jeugdopleiding voeten vragen, maar toch diep de bal hanteert bij de opbouw van ach- willen hebben en andersom. Daarna teruit zit zowel herhaling als va- 3 5 wordt de bezetting voor het doel be- riatie. 2 7 11 9 langrijk, want als die in orde is, heb je • Door tijdens trainingen dichtbij een grotere kans om te scoren. Bij het de wedstrijd te blijven en spe- 6 tweede partijspel 8:8 spelen beide lers te bevragen over de keuzes 10 5 7 11 teams in een 1:4:3-formatie. Vanuit de die ze maken, leren jonge spe- 9 2 opbouwsituatie 5:3 ligt het accent op lers al vroeg om mee te denken 4 1 het aanspelen van de drie spitsen en over oplossingen voor voetbal- het inschuiven van een van de cen- problemen. trale verdedigers. Om weer een 1:1-si- • Het zien van de vrije man en het 2 tuatie te creëren zou je dit spel in oog hebben voor het vervolg zijn twee vakken kunnen spelen, waarbij de essenties van het positiespel.

www.devoetbaltrainer.nl 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 67

Trainingsvorm 1: Partijspel 5:5 met twee keepers Trainingsvorm 2: Partijspel 6:6 met twee keepers

Doel Doel • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van de opbouw van achteruit • creëren van een 2:1-situatie in de opbouw door keeper en cen- • verbeteren van de samenwerking tussen de aanvallende mid- trale verdediger denvelder en de spits • het in de opbouw leren doorvoetballen naar de spits • verbeteren van het driehoeksspel

Organisatie Organisatie • 2 grote doelen • 2 grote doelen • 2 keer 5 hesjes van verschillende kleur • 2 keer 6 hesjes van verschillende kleur • 4 pylonen • 4 pylonen • speelveld 40 m x 50 m • half speelveld, wat versmald

Inhoud Inhoud • partijspel 5:5 • partijspel 6:6 • bij dit partijspel speelt de keeper een belangrijke rol tijdens de • bij deze aantallen komt de aanvallende middenvelder onder de opbouw, samen met de centrale verdediger zorgt hij voor een spits erbij 2:1-situatie in de opbouw • overal op het veld dienen nu driehoeken ontstaan • beide teams kunnen scoren op de grote doelen met keeper • bij dit partijspel speelt de keeper een belangrijke rol tijdens de opbouw, samen met de centrale verdediger zorgt hij voor een 2:1 Coaching situatie in de opbouw Techniek • beide teams kunnen scoren op de grote doelen met keeper • ‘Sta goed open.’ • ‘Speel de centrumspits over de grond aan.’ Coaching • ‘Speel de centrumspits strak aan.’ Techniek • ‘Centrale spits kijk over de bal als je acties maakt.’ • zie trainingsvorm 1 • ‘Neem de bal zodanig aan, zodat hij meteen speelklaar is.’ • ‘Speel de bal strak en aan de goede kant van de speler aan.’ Tactiek • ‘Raak de bal in het hart.’ • zie trainingsvorm 1 • ‘Zorg dat je de bal snel en goed vrijmaakt.’ • ‘Spits en aanvallende middenvelder: stem loopacties op elkaar • ‘Houd bij individuele acties het overzicht.’ af.’ • ‘Kom er als derde man op juiste moment en op juiste plek on- Tactiek/inzicht der.’ • ‘Kies goed positie zonder bal.’ • ‘Nummer 10 ga op het juiste moment diep.’ • ‘Gebruik de ruimtes goed.’ • ‘Kies bewust voor eentweecombinatie of individuele actie.’ • ‘Houd het veld groot bij balbezit.’ • ‘Heb oog voor en werk goed samen met de spelers aan de zij- • ‘Keeper durf mee te voetballen en in te dribbelen.’ kant.’ • ‘Centrumspits blijf weg als er ingedribbeld wordt en de balbezit- • ‘Kies bewust voor een steekpass of in de voet.’ tende speler niet wordt aangevallen.’ • ‘Spits, blijf weg voor de individuele actie van de vleugelspelers en • ‘Centrumspits bied je gevarieerd aan.’ kom vervolgens in de juiste positie voor de eindpass of voorzet.’ • ‘Spelers aan de buitenkant maak de juiste loopacties.’ • ‘Sluit op juiste moment bij voor de eentweecombinatie.’ • ‘Houd ballijnen open.’ • ‘Nummer 10 houd contact met de twee opbouwers.’ • ‘Probeer een driehoek voor de inschuivende centrale verdediger • ‘Wees op het juiste moment aanspeelbaar voor de driehoek.’ te creëren.’ • ‘Beweeg op het juiste moment weg om ruimte te maken voor in- • ‘Herken de vrije man.’ schuivende laatste man.’

1 1 3 3 9 9 2 11 11 2 10 7 10 11 11 9 1 7 3 9 3 1

66 67 De Voetbaltrainer 183 2011 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:44 Pagina 68

OEFENSTOF

Trainingsvorm 3: Partijspel 7:7 met twee keepers Trainingsvorm 4: Partijspel 7:7 met twee keepers

Doel Doel • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van het positiespel met en zonder bal • verbeteren van het positiespel met en zonder bal • verbeteren van het aanvalspel • verbeteren van het aanvalspel • verbeteren van het aanvallende duel 1:1 Organisatie • 2 grote doelen Organisatie • 2 keer 7 hesjes van verschillende kleur • 2 grote doelen • 4 pylonen • 2 keer 7 hesjes van verschillende kleur • half speelveld • 4 pylonen • half speelveld Inhoud • partijspel 7:7 Inhoud • in dit partijspel wordt de opbouw verzorgd door de twee centra- • in dit partijspel staat het 1:1 over het hele veld le verdedigers • de keeper speelt nadrukkelijk mee in de opbouw • de tegenpartij start met vier achterop maar mag een centrale • de 2:1 situatie moet leiden tot een moment van overtal, van verdediger doorschuiven naar het middenveld op het moment hieruit krijg je dat een van de drie spitsen aangespeeld kan dat er ingeschoven wordt. worden • de halfspelers zijn ondersteunend (bij eentweecombinatie, Coaching bijsluiten als derde man) Techniek • Zie trainingsvorm 1 en 2 Coaching Techniek Tactiek • zie trainingvormen 1 en 2 • Zie trainingsvorm 1 en 2 • ‘Nummer 10, maak een driehoek met de centrale verdedigers.’ Tactiek • ‘Een van de centrale verdedigers dribbelt in naar het midden- • ‘Kies goed positie zonder bal.’ veld en creëert daar een man-meersituatie.’ • ‘Speler 6 of 8 moet driehoek met keeper en centrale verdediger • ‘Vleugelspelers probeer in een 1:1 situatie te komen, vraag bal in maken.’ de voet.’ • ‘De centrale verdediger moet indribbelen als de ruimte ervoor • ‘Samenwerking 9 en 10 in het bewegen zonder bal moet opti- aanwezig is.’ maal zijn.’ • ‘Bij 1:1 situaties in de voet van de vleugelspelers spelen.’ • ‘Als 9 wegtrekt, gaat 10 gaat diep.’ • ‘Let op een goede samenwerking tussen 9 en 6 en 8.’ • ‘Als 10 wegblijft, maakt centrale verdediger een eentweecombi- • ‘Spelers 6 en 8 moeten lijn open maken naar 9.’ natie met 9.’ • ‘Als 6 er als derde man onder komt, dan moet 8 voor diepte zorgen of andersom.’ Variatie • ‘Let op een goede samenwerking tussen 7/6 en 11/8.’ • spelen met een buitenspellijn • ‘Spelers 6 en 8 moeten ruimte maken voor de individuele actie van 7/11 (eronder blijven).’ • ‘Spelers 6 en 8 moeten bijsluiten voor de eentweecombinatie of voor het uitdraaien.’ • ‘Spelers 6 en 8 moeten zorgen voor overlapping in de diepte.’

1 1

3 5 3 5 9 2 2 10 7 7 11 11 9 6 10 10 8 10 6 9 9 1 4 3 1 4

www.devoetbaltrainer.nl 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:45 Pagina 69

Trainingsvorm 5: Partijspel 7:7 met twee keepers Trainingsvorm 6: Partijspel 8:8 met twee keepers vanuit een 1:3:3formatie vanuit een 1:3:1:3formatie

Doel Doel • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van het positiespel met en zonder bal • verbeteren van het positiespel met en zonder bal • leren herkennen van het moment dat vanuit een 4:3 situatie • verbeteren van het aanspelen van de aanvallend ingestelde spe- een van de spitsen aangespeeld kan worden lers • ontwikkelen van oplossingen van de individuele speler in balbe- Organisatie zit • 2 grote doelen • 2 keer 7 hesjes van verschillende kleur Organisatie • 4 pylonen • 2 grote doelen • half speelveld • 2 keer 8 hesjes van verschillende kleur • 2 vakken • 4 pylonen • speelveld tien meter langer dan een speelhelft Inhoud • in dit partijspel staat het 1:1 over het hele veld Inhoud • beide teams spelen in een 1:3:3-formatie • beide teams spelen in een 1:3:1:3-formatie • de keeper speelt nadrukkelijk mee in de opbouw (2:1) • de keeper speelt mee in de opbouw in een 4:3-situatie • vanuit de 4:3 situatie in de opbouw moet het moment van aan- • door de 1:1-situatie bij de vier aanvallende spelers ligt het ac- spelen van een van de spitsen centraal staan cent op het aanspelen van deze spelers en de individuele oplossingen aan de bal Methodiek • eerst starten in 2 vakken, één van de verdedigers mag bijsluiten Coaching in het tweede vak, daarna 4 : 3 + keeper op groot doel Techniek • zie trainingsvorm 1 en 2 Coaching Techniek Tactiek • zie trainingsvorm 1 en 2 • zie trainingsvormen 1 t/m 6 • ‘Verdedigers maak aan de bal de juiste keuzes.’ Tactiek • ‘Let op wie je aanspeelt en wanneer.’ • zie trainingsvormen 1 t/m 5 • ‘Speler 9, zorg dat je een aanspeelpunt bent, maak daarom loop- • ‘Verdedigers maak aan de bal de juiste keuzes.’ acties zonder bal.’ • ‘Speler 9 zorg dat je een aanspeelpunt bent, maak daarom loop- • ‘Speler 9, varieer je loopacties zonder bal, kom uit de rug van de acties zonder bal.’ tegenstander, houd veld groot.’ • ‘Centrale verdediger schuif op juiste moment in.’ • ‘Speler 9 en 10 werk goed samen, met oog voor diepte, derde • ‘Vleugelspitsen maak gevarieerde loopacties (voet-diep / diep- man en eentweecombinatie.’ voet).’ • ‘Speler 10, maak driehoek met centrale verdediger en keeper.’ • ‘Vleugelspitsen maak gevarieerde loopacties (voet-diep / diep- voet).’ • ‘Spelers 9 en 10 zorg voor een goede bezetting voor het doel.’

1 1

3 5 3 5 2 7 2 7 11 9 11 9

7 11 6 10 5 9 2 1 5 7 11 4 9 2 4 1

69 70 De Voetbaltrainer 183 2011 64-70_Opbouw_64-70 09-02-12 08:45 Pagina 70

OEFENSTOF

Trainingsvorm 7: Partijspel 8:8 met twee keepers Trainingsvorm 8: Partijspel 8:8 met twee keepers vanuit een 1:4:3formatie vanuit een 1:1:3:3formatie

Doel Doel • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van de opbouw van achteruit • verbeteren van het positiespel met en zonder bal • verbeteren van het positiespel met en zonder bal • verbeteren van het aanspelen van een van de drie spitsen • verbeteren van het samenspel van de drie middenvelders met • verbeteren van het inschuiven van een van de centrale de drie spitsen verdedigers Organisatie Organisatie • 2 grote doelen • 2 grote doelen • 2 keer 8 hesjes van verschillende kleur • 2 keer 8 hesjes van verschillende kleur • 4 pylonen • 4 pylonen • speelveld tien meter langer dan een speelhelft • speelveld tien meter langer dan een speelhelft • 2 vakken Inhoud Inhoud • het te coachen team speelt in een 1:1:3:3-formatie, de tegenpar- • Vanuit een opbouwsituatie 5:3 ligt het accent op het aanspelen tij speelt in een 1:3:3:1-formatie. Vanuit een 2:1-situatie (opbouw van de drie spitsen en het inschuiven van een van de centrale keeper + centrale verdediger) krijg je de samenwerking van de verdedigers drie spitsen en de drie middenvelders • Beide teams spelen in een 1:4:3-formatie Coaching Coaching Techniek Techniek • zie trainingsvorm 1 en 2 • zie trainingsvorm 1 en 2 Tactiek Tactiek • zie trainingsvormen 1 t/m 6 • zie trainingsvormen 1 t/m 6 • ‘Middenvelders, maak ruimte, maak lijn naar de spits open.’ • ‘Centrale verdediger schuif op het juiste moment in met of zon- • ‘Middenvelders sluit bij/aan als spits is ingespeeld.’ der bal.’ • ‘Middenvelders speel vleugelspitsen nauwkeurig aan en geef • ‘Centrumspits 9 loop goed vrij t.o.v. de twee centrale verdedi- ondersteuning.’ gers.’ • ‘Speel 1:1 uit en houd overzicht voor een goede voortzetting.’ • ‘Speel 1:1 situaties goed uit en kom tot scoren.’ • ‘Spitsen zorg voor een goede bezetting voor het doel.’ • ‘Spitsen, focus je op het scoren.’ Variatie • ‘Middenvelders, anticipeer op de tweede bal.’ • het partijspel kun je ook starten in twee vakken • één verdediger mag door naar het aanvalsvak (1:1-situatie) Variatie • twee vakken maken op de plekken waar de posities niet bezet zijn, om te voorkomen dat halfspelers vleugelverdedigers worden (je kunt dit ook door gerichte coaching bewaken)

1 1

3 2 3 9 4 5 2 5 7 11 7 11 9

4 10 7 7 11 5 11 8 9 9 2 6 4 3 1 4

www.devoetbaltrainer.nl 71_Talento_71 09-02-12 07:32 Pagina 71

SPELERSVOLGSYSTEEM Tekst : Gino van den Broecke De module Spelers- portfolio van Talento

Martijn de Harder is technisch coördinator bij Apeldoornse Boys en tevens trainer van de A1. Sinds de start wordt er bin nen de jeugdafdeling met het Talento Spelersvolgsysteem ge werkt. Momenteel worden alle relevante gegevens van de vijf selectieteams nauwkeurig bijgehouden. Vanaf seizoen 2012/2013 zullen alle jeugdteams met Ta

lento aan de slag gaan. Belangrijk onder voor mij ook visueel zichtbaar óf de trainers ook evalueren en wát er be- deel binnen de jeugdopleiding van ASV sproken wordt. Dat is ook het recht van onze spelers. Om dat allemaal Apeldoornse Boys is het gebruik van het goed in kaart te brengen ben je qua portfolio zo’n twintig minuten per spelersportfolio. speler per evaluatiemoment bezig. Verder moet je de wedstrijdinformatie Hoe gebruiken jullie bij Apeldoornse en omschakelen. Het is voor iedereen nog invullen, waar je ook een klein Boys het spelersportfolio in de een handige tool en vormt nu de op- half uur per week mee kwijt bent. praktijk? maat naar een totale database van Maar de informatie die je opbouwt Martijn de Harder: “We zijn een van onze jeugdspelers.” voor de speler, de technische staf én de pilotverenigingen die bij de start de club is zeer kostbaar. Ook voor de van Talento zijn uitgekozen om het Hoeveel tijd kost het voor een trainer? toekomst.” systeem uit te proberen. We zijn toen Martijn de Harder: “De trainers heb- gestart met drie teams, nu dus vijf en ben bij ons twee verplichte evaluatie- Jullie verwerken ook het POP-plan volgend seizoen gaan alle jeugdteams momenten met de spelers. Het staat van de spelers in Talento? ermee werken. Dat geeft aan dat het ook zo beschreven in ons jeugdbe- Martijn de Harder: “Ja, zij geven aan aanslaat en ons de informatie geeft leidsplan. Dankzij Talento wordt nu waar ze technisch, tactisch en sociaal die we zoeken. Nu houden we van aan willen en moeten werken om be- zo’n zeventig spelers alle gegevens bij ter te worden. Dat wordt ook in het tijdens wedstrijden en trainingen, portfolio opgenomen en komt in de Maak als maar ook naar het gedrag wordt ge- evaluatiegesprekken terug. We zijn een abonnee van keken. Trainers vullen hun bevindin- echte volksclub en zitten in een multi- De Voetbal gen in Talento in en gebruiken hun culturele wijk. Daardoor hebben we trainer dit informatie dan tijdens evaluatiemo- ook een verbindingsfunctie als club en seizoen gratis menten met de spelers over hun vor- is het sociale aspect in het POP-plan kennis met deringen, hun aandachtspunten en én binnen het portfolio voor ons erg het Spelers ook hun gedrag op en naast het veld. belangrijk. We hebben veel samenwer- volgsysteem We werken met drie verschillende king en overleg met omliggende scho- van Talento. evaluatieformulieren: voor de keeper, len en buurthuizen. Soms wordt er in- Zie de websi pupillen (7 tegen 7) en vanaf de D (11 formatie over een speler uitgewisseld te van De tegen 11). De formulieren zijn opgezet als de situatie erom vraagt. En daarbij Voetbal in de lijn van de KNVB en de bijbeho- is Talento met alle vergaarde informa- trainer. rende termen aanvallen, verdedigen tie een handig hulpmiddel.”

70 71 De Voetbaltrainer 183 2012 72_Verlenging_72 09-02-12 07:35 Pagina 72

Colofon

Uitgave: De Verlenging Eisma Businessmedia bv Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden Bezoekadres: Celsiusweg 41 Telefoon: 088-2944800 | Fax: 088-2944810 De opgang van het Nederlandse voetbal begon in de tweede helft van de jaren E-mail: [email protected] zestig, met toenemende internationale successen van met name Feyenoord (toen Directie: Egbert van Hes, algemeen directeur nog met een ij geschreven, later juist vanwege die internationalisering met Bouke Hoving, financieel directeur een y) en Ajax. Beide teams bestonden goeddeels uit Nederlandse spelers. Zij Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur spraken, letterlijk en figuurlijk, dezelfde taal. De entree van Velibor Vasovic bij Uitgever: Gerbert Tiecken Ajax en Ove Kindvall bij Feyenoord was echt een bijzonderheid. Alleen hun Hoofdredactie: namen al zorgden voor spraakverwarring. In Amsterdam sprak men doorgaans Paul Geerars (hoofdredacteur) van Faasofik en in Rotterdam is men er nog niet uit of Kindvall misschien, zoals Telefoon: 088-2944826 | 06-51904854 Fax: 088-2944810 | E-mail: [email protected] verslaggever Herman Kuiphof zei, als Tsjindwoll uitgesproken moest worden. Tjeu Seeverens (adjunct-hoofdredacteur) Tegenwoordig bestaan elftallen, zeker topteams, veelal uit een rijke schakering Telefoon: 043-4502304 | 06-23941973 aan nationaliteiten. Iedereen spreekt hun namen probleemloos uit. In de com- E-mail: [email protected] municatie tussen die spelers, zo heet het, is hun verschillende komaf geen pro- Adviseur: Henny Kormelink bleem. Immers, voetbaltaal is universeel. Als het om voetbaltermen gaat, begrijpt Telefoon: 06-50686964 | E-mail: [email protected]

iedereen elkaar. De goede voetballer heeft aan een oogopslag voldoende en weet Redactiemedewerkers: dan wat er gaat gebeuren. Maar geldt hetzelfde principe ook voor de trainer in Rob Baan, Gino van den Broecke, Yves Brokken, Ruud Doevendans, Theo Ducaneaux, Pieter Fischer, combinatie met de specialisten die hem omringen? Qasim Hakim, Henk Mariman, Hans Nijboer, Alex van Vogelpoel, Gerjos Weelink, Ron Weinbrecher

Aan dit nummer werkten verder mee: Als het gaat om Bill Beswick, Peter Bosz, Tim Busschops, Thomas D’havé, René Felen, Guus het beheersbaar Hiddink, Willem Hoogduin, Pieter Huistra, Daniel de Lange, Marcel Lucassen, Steve McClaren, Robert Peterman, Bjorn Rekelhof, Ton van Rhoon, Andries maken van trai- Ulderink, Raymond Verheijen, Jos Weerink, Jan Zoutman, Paul van Zwam

ningstermen uit Foto’s: verschillende spe- Peter Jonker, Dennis Kok, Pro Shots, Klaus Schwarten, VI Images, www.ex- celsior31.nl cialismen binnen Redactie-adres: voetbaltraining De Voetbaltrainer, Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden

beijvert Raymond Lay-out en productiebegeleiding: Verheijen zich al ZeeDesign, Postbus 13 - 8748 ZL Witmarsum Telefoon: 0517-531672 | E-mail: [email protected] jarenlang om we- Druk: tenschappelijke Veldhuis Media, Raalte terminologie te Boekbestellingen: vertalen naar de Jolanda Bloem Telefoon: 088-2944865 I E-mail: [email protected] voetbalpraktijk. In Abonnementen voor Nederland en België: zekere zin be- Nieuwe opgaven, adreswijzigingen en correspondentie over schouwt Verhe- abonnementen: Abonneeservice Eisma Businessmedia

Foto: Pro Shots Pro Foto: ijen de specialis- Postbus 2238 - 5600 CE Eindhoven Telefoon: +31 088-2266648 | E-mail: [email protected] ten die van buiten de voetbalsport komen, als ‘buitenlanders’. Als zij zich intro- duceren binnen de voetbalwereld, dan zullen zij de taal van die wereld moeten Abonnementsprijs: De Voetbaltrainer verschijnt 8 keer per jaar. De abonnementsprijs spreken. Dat geldt zeker ook nu het thema psychologie opgang doet binnen voor Nederland en België bedraagt voor jaargang 2012 (loopt van juli tot juli) € 95,- incl. 6% btw en is bij vooruitbetaling voetbal. Juist in die wetenschap treffen we immers veel termen aan die van verschuldigd. Andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een oudsher niet ‘des voetbals’ zijn. Volgens Verheijen kan de kennis vanuit de psy- maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; chologie alleen met succes worden toegepast, wanneer de specialisten die ken- u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. nis vertalen in voetbaltermen. Op het NVA Symposium dat onlangs in Amster- Marketing: Heleen Rodenhuis dam werd gehouden, gaf Verheijen opnieuw richting aan deze vertaalslag. Telefoon: 088-2944863 | E-mail: [email protected]

Advertentieverkoop: In dat kader vond de redactie van De Voetbaltrainer het artikel van Bjorn Rekel- Binnendienst Nynke Miedema Eddy Hoornstra hof, herstel- en conditietrainer bij SC Heerenveen, extra interessant. Rekelhof 088-2944852 Telefoon: 06-31768830 kiest ervoor zijn verhaal te doen in vakspecifieke taal die zeker niet speciaal is [email protected] e-mail: [email protected] toegesneden op de voetbalwereld. Dat is dus een andere manier van communi- Traffic, ZeeDesign Telefoon: 0517-531672 | Fax: 0517-531810 ceren met voetballers en trainers dan hiervóór beschreven. Rekelhof lijkt ook te E-mail: [email protected]

kiezen voor een scheiding tussen fysieke en mentale ‘stressoren’, een splitsing Bankrelatie: waarvan Verheijen denkt dat die over enkele jaren niet meer zal bestaan. Friesland Bank 29.80.05.298 © 2012, Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op ‘To adapt or not to adapt’ (aanpassen of niet aanpassen), zo luidt de titel boven enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren het verhaal van Rekelhof. Deze zin zou rechtstreeks van toepassing kunnen zijn dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de op de discussie of binnen voetbaltrainingen ook in alle gevallen de specifieke informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of voetbaltaal gesproken moet worden. Wat Raymond Verheijen betreft is het ant- beslissingen die gebaseeerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet woord al gegeven: de ‘externe specialist’ dient zich aan te passen. Samen met u geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. is de redactie van De Voetbaltrainer zeer benieuwd welke stroming de komende Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.n jaren de overhand zal krijgen.

72 73 De Voetbaltrainer 183 2012 INTERNATIONAL INSTITUTE FOR TRAINING I.I.T.VOF OUDE BAAN 19 5854 PJ NIEUW BERGEN (L) NEDERLAND TEL 0031-(0)485 34 34 26 E-MAIL [email protected] HOMEPAGE www.toinevandegoolberg.nl

ALLROUND CURSUS WORKSHOPS CONDITIE / HERSTELTRAINER FYSIEKE TRAINER VOETBAL • Duur: 3 uur op locatie • Erkend door het NGS (35 studiepunten) • Erkende methode Betaald Voetbal • Datum, tijdstip en groepsgrootte in overleg en Korps Mariniers, Atletiekunie (8 studiepunten) - NEC-Nijmegen 1ste team • Accreditatie KNGF voor RRS/KRS/ARS/HRS/FWS • 12 avonden van 19.30 – 22.30 uur, - Feyenoord-Rotterdam 1ste team Keuze uit de thema's: ca. 50% praktijk • 4 dagdelen: • Rug Revalidatie Systeem (RRS) • Hoofdthema’s zowel voor individuele sport - Dag 1 14.00 – 21.00 uur • Kracht Revalidatie Systeem (KRS) als teamsport: - Dag 2 09.00 – 16.00 uur • Aeroob Revalidatie Systeem (ARS) - Revalidatie, conditieopbouw, kracht-, • Hoofdthema’s: • Heart Rate System (HRS) / Polar Team2 System snelheid- en uithoudingsvermogen volgens - Opbouw loopvermogen • Free-Weight System (FWS) / FitroDyne De Rehaboom® en trainingsprogramma’s - Opbouw kracht • De Rehaboom® schrijven - Transfer naar voetbal • Onderwerp naar keuze • Cursusdata of/of: • Cursus start dinsdag 6 maart 2012 - Cursus A 01 + 02 juni 2012 Groepsprijs per workshop op aanvraag • Cursus start maandag 17 september 2012 - Cursus B 08 + 09 juni 2012 • Cursus start woensdag 14 november 2012 - Cursus C 10 + 11 augustus 2012 • Locatie NSC Papendal Arnhem DOCENT • Locatie NSC Papendal te Arnhem • Cursusprijs € 375,00 TOINE VAN DE GOOLBERG, IIT • Cursusprijs € 875,00 • Fysieke trainer 1ste team Feyenoord Rotterdam seizoen 2009-2012 • Kerndocent Masteropleiding Sportfysiotherapie Avans+ te Breda / NPi

U kunt voor aanvullende informatie ook contact opnemen:

Telefoon 0485-34 34 26 www.toinevandegoolberg.nl Fax 0485-53 09 54 E-mail Mobiel 06-53 33 2678 [email protected]

De Voetbaltrainer mediatheek, de online bibliotheek voor trainers die het beste uit hun team willen halen

Gratis Voordelen van de proberen? online mediatheek Ga naar devoetbaltrainer.nl/ ✓ mediatheek Onbeperkt en overal toegang tot de mediatheek ✓ Handige en snelle zoekfunctie (per categorie, thema of leeftijdsgroep) ✓ Snel te printen pdf.files van oefenstof ✓ Inloggen via computer, smartphones en tabloids ✓ Ga voor een online abonnement Speciaal voor abonnees geldt een op de mediatheek naar korting van € 20,-. U betaalt dan geen devoetbaltrainer.nl/mediatheek € 55,- maar € 35,- per jaar

DeVoetbalTrainer devoetbaltrainer.nl

onze kennis, uw succes Nr. 1 Mediabedrijf voor Professionals

Adformatie kerstrapport 2011, categorie vakbladen Triple 1 waardering door adverteerders, mediaplanners en overall Beste klanten, dank voor deze top waardering!

De Molenaar - PlattelandsPost - Het Schaap - Petfood Magazine - EVMI – De Paardenkrant - Paardenkrant Extra - Bit - Horses.nl - Hengstenboek - P|f - Sign+ Magazine - Stitch & Print International - De Voetbaltrainer - Loft - Bouwwereld - Aannemer - Eisma’s Schildersblad - SchildersVakkrant - Glas in Beeld - ArchitectuurNL - Technisch Gebouwbeheer - Installatie en Sanitair - Sanitair Design - ZZP’er in de bouw - Bouwproducten.nl - Aandrijftechniek - Metaal Magazine - Products4Engineers - Bulk & Roerwerk - Recycling Magazine Benelux - TTM - Bestelauto - Zakenauto - MarktVisie - Vismagazine - Vis in Bedrijf - Bakkers in Bedrijf - Vlees+ - Vakblad IJs! - Piloot & Vliegtuig- Eisma Business Spectrum.

Eisma Media Groep is uitgever van hoogwaardige informatie- en communicatieproducten en diensten (o.a. vaktijdschriften, websites, e-mail nieuwsbrieven, events & awards en leermiddelen) in diverse business to business- en educatieve markten. Vanuit de vestigingen in Leeuwarden en Doetinchem zorgen 140 professionals voor kennis en communicatie mogelijkheden die leiden tot succesvolle resultaten van onze klanten (meer dan een half miljoen ondernemers en onderwijsinstellingen in Nederland). www.eisma.nl

HORSESMEDIA

COACHES BETAALD VOETBAL

De CBV wil zich manifesteren als een vaste bij discussies met andere entiteiten in het Trainer/coaches, werkzaam in het Betaald en betrouwbare waarde in de wereld van Betaald Voetbal. Door deze stelling wordt Voetbal in Nederland of in het buitenland het Betaald Voetbal. Ze wil een volwaardig vastgesteld dat het voetbal in zijn totaliteit zijn lid van de CBV. gesprekspartner zijn van de KNVB en andere belangrijker is dan de individuele belangen belangenorganisaties. Ze biedt zich aan als van spelers, trainers, scheidsrechters en adviesorgaan voor overheid en bedrijfsleven andere professionals. Natuurlijk is het ook en als goed belangen behartiger van haar zo, dat wanneer het goed gaat met het leden en haar sponsors. Nederlandse voetbal, het ook goed gaat met alle mensen die in het voetbal MISSIE CBV werkzaam zijn. Dan is er voldoende De CBV vertegenwoordigt haar leden in werkgelegenheid en veel vraag naar in diverse organisaties ten behoeve van Nederland opgeleide Trainer/coaches. de professionaliteit en het verder professionaliseren van het vak Naast het verhogen van de kwaliteit van CBV trainer/ coach Betaald Voetbal. het voetbal heeft de CBV nog twee Postbus 1 8000 AA Zwolle doelstellingen. Het behartigen van de Bezoekadres: DE CBV, DE VAKVERENIGING VOOR DE belangen van haar leden en het vergroten Hogeland 10 8024 AZ Zwolle PROFESSIONELE TRAINER/COACH! van het imago van het vak Trainer/coach. Telefoon: 088 850 8610 Bij de CBV gaat het in de eerste plaats om Dat vele Trainer/coaches het daarmee Fax 088 850 8613 de kwaliteit van het voetbal te verhogen. eens zijn wordt bevestigd door het E-mail: [email protected] Als uitgangspunt is dit uitermate belangrijk ledenaantal van de CBV. Meer dan 480 Website: www.coachesbv.nl

Onze partners

DeVoetbalTrainer 182 29 e JAARGANG | DECEMBER 2011 | www.devoetbaltrainer.nl nummer

Een YouTube-avond Spelregelquiz Fitnessactiviteit Nieuwe club, of niet? De JeugdVoetbalTrainer

B-JEUGD De JeugdVoetbalTrainer Mini-special Winterstop

Evaluatiegesprekken Trainingsvorm Pieter Jongmans: 3#$ (, ,-! (1#$( ,* & +,&-#$/+#$( 0#(- +,-)* ! ! *&(#% /&.-# ! ,*+ %% ( *+- (()/ + +,- , #1) (," & - 1 ! Doel 1 4 ,*+ %% (.+ (-0#(-#!-)- +-#!'#(.- ( (/#( (*&-,#( (( + )'! /#(! 0 +')'$+$+%)"$" $$+$* )&%( ) ( (" -/ & - +,- ! &- /(" -! ,*+ %#," &#( )+' & (#%,- &/))+& '")'$$ (.()# )%&$$+$ 3 4 /+! (# -+ %%#(!" ()*" -! &#$%,& / (,"))&0 +% - +,- +.# $)'"+' '($'+"*"(&"'( 9 - (" -/) -& (!) , +(#,#-))%- +.!- 1# (#( *+ ,--# ,/( ,* 7 & +)*" -/ &" -#( )+' & & ,*+ % (0 ( )+'.&# +-1 #( /))+ Organisatie ",*(' &'+ + ##(!)*" -, #1) (" (#(! /.&*#-0)- )+'.&# +-+ (!-", %( ,, , )+" ( #)'"$$ #)'' 3 #" 0 11 .*.'+, /*$1&!' **)+-.(#-# ,"+ -, ,"+ / (1 ".(/))+% .+*),#-# ,,- +% *.(- ( (/ + 0 ""$ $)'"+' '( $ %+&/*$*(,% - +*.(- (/ +0"-#(! ()*1)0 &#(#/#. &&,!+) *,/&%(" -! ,*+ %%#$% ( 0 &."%$$ 8 10 !'"+!$'.((* 0 ,' ((+0-0 -)-(.-) " ( + #%- () *.(- (# -) (1#$(#(! $'%%)+()%",' $),!&'(()('%*"'$ 1 0 5 2 '*('.*.(% '+ /.&)*" - )+'.&# +#$! ,- &') - (0)+ ()2(! ,*+ %#,/))+1)0 &,* & +&, 2 ! ()%""' )(*,' &', -+#( + ) &)' %- ! / ( (- %+#$! (4 Inhoud 3 4 *$,"' "'"%-* "#! , 0 %$ $()') $$)'"+' ' *"&'',*"'"' .'"' 0 $) $(&"$%&# $+"',%')"!)()%& %" (*'"2/*!"#('*&* $'$)'"+' ' $/%&$)"'%((%& '$&)*".((*#0 Isoleren " $!(* )$ "#"+"'!,1",.'!,")%(& 0 )$+%%'/) ,%')'%$ ! '!, %"#$+%.'"+!"# Pieter Jongmans: 3( -+#(#(! ( *&#%0+" - (-)*&#!- (0+#(/ + 0 %$ $,%')%$) $*, (("%+'" $!($')( /*$1&%+(',() - +') -0)+ ( #(( ('#$(-+#(#(! ('%#%/))+" -!+))-,- ! &- ! +.#% 0 )$)" )%&)%&$$+$"+$$)'" ()%""' )(*,' / '"' /( #,- +#,# ' -+(,-,* - (/( ) +/ +' -") )% (#% ( +' '($)+'+%"+$&%( ) %$$$" $$ ! % ,(' &'+"+ ,*"'*.' /))+,-( +/(" -#,)& + (/(*),#-# ,%/#(-#,)& + ( &(!+#$%)'-$ ( -"$-", ' ' ,* # # %%.(--+#( ()* - "(#," .#-!(!,*.(- (/(# *),#-# ,# +))+ Coaching )*(&(.*.(*" +"1(''* +%- ,* & +/ +-+).0' - "( &#(! (# #$ (*),#-# ")+ ( ,* & (#( Centrale verdedigers ,/"."+"%'%"#$ ( )+'-# 0+))+#%-#$ (, - "(# %-+#(#(!1)/ &')! &#$%,* # # % 1)%$)+$$+$!)(+$# $+"'" ! #,)&-# /)+' (&-- +.!%)' ()) (-#$/))+ &'#$( (-+& .)&& ('+ '%(((&"$%%'"*)2 Vleugelspelers )*" -)* ( ((+ &#(%, ( + "-,.#- ( (/))+1 -/( .#- (,* & +, 1'%'&(( )%) #)'+%%'* )$(&"')&(($2 1 $#!$+%%') %#'* #))'3'$)' ') - 1 0)+ ( ! +)())+ ,*#-, (') -55(/('#$((/&& ( '# ( 1((") #),'(&"$$()'!!"2 +' $+$)$()$'2 $!! % Coachen / & +,)(,-(-"- +'#$(,*#-,%)' ( /+#-# "# +)*#,-'#$(&#(%,) 1%') '()$$#&') (/%)+%%'/) ') + "-,%/# /& .! &,)*%)' ( (( ()* (#(! (/))+1 -%.(( (! / (' - Middenvelders !$,%'$+$2 Pieter Jongmans: 3+# $+! & 1 & +)(#(!1# -+#(#(!,/)+' -/))+ &"# +/(#,#(/ +! &#$%#(!' - ( 1$#!$+%%') 2 1) $+%%'/))+$,%%'$'&*$) ( (#%! ,-+-' -" -#(1 - ( + *,, (-+*/)+'- ,* & +,/#$ -#!% +"- + &%+%.(( ()* ( (' - 1,$)!)($ ')%%'/%$'"' ) $ +$/() $2 - (/(*),#-# )" (-#$ (, 1)0 &" -!) &,/ +% + (#(*&-,/( (*,, (-+*/)+'0+#(0)+- /() $#)'2 1 $+%%'/)+$$'!$) $"%&$$'%$$ ! '#$(-+#(#(! ( (0 ,-+#$ ( ))+! +## +#(%(#%/))+-.+ ()" ()*/ + - +#(!/( 1 /) -&"( 1%# +%%'/)(* $)'(& )(%#)'%$$2 ),&"2 # +/))+" #%/ +,"#&& ( ) &#(! (1)- &% ,* & +/ +-+).0+%-' -1#$(*),#-# 4 "! % (! & 1 ( ( (, '#(+)/ + Spitsen *),#-# )" (! /)&! -*) 1'3''* #)%%' $'),),$2 ,#-# )" (" -! + ,.&- + 1%%& +%%'/)") %&($" $''()&"2 #("+')(# #(( ( !+) *# -, Trainingsindeling 0-#% +! &(!+#$%/#( &, Methodiek -+#( +" #%- '% (' -,* Pieter Jongmans: 3,-" -! / (/(#,)&-# /)+' (+ #%#%-#$ (,'#$(-+#(#(! ( 0 %&$$%&%&!%#$!( $&")(+$ De JeugdVoetbalTrainer & +,# #% 0.,-*+) +- ' ))%) (/)+' ((' - -+ %%#(!-)- " (#!" ##-)'-#$ $.(#)+ ( +"*"(&"'( 5 www.devoetbaltrainer.nl % (/(".(#(-+#(,# % ')-#/ )7+#(-# (#!" ##-").#(!,/ +')! ( (( &" # +!-) ( ' (( 0 /)$-)'$)'"+' ')$%+'(& )( -# #-) #%)( +( + ))+ ( + ,* & +,.#- %)' (1#$(1#$/%()!(# -#(,--)' (*,,)/ +/ +-#! 0 /)$-)'+' $# $+"')$%+' 1 - &- (+ & - + ()*".( # ' - +' -" -/ +% + (- ! / ( && ) (#(! (# #%".((+ #%0)+ ( %&!%#$$+""$# $+"' Talentontwikkeling ! (*+ ,- + ( &, (,* & + (#% 1)0 &' -&#(%,&,' -+ "-,.#-! /) +#$ (, -+#(#(! (') - ( ,* & +,' - Coaching / +,"#&& (/(' (#(! ,*+ 1)0 &&#(%,&,+ "-, (/))+1 -%.(( (! / ( +)( ( ()* ( (',-+.-..+ % (0 -4 /))+ ,* & +,- # ( (+ % (#(!- "). (' - &,-#(!1)+!#% +/))+- '#$(-+#(#(!,0 % +#(!+)- &#$( (" -1 & .#-1# - *'(! (#, +! 6,)& + - "(# %-+#(#(! (/#(- + (- +.!%)** &#(!/( 0 ,-+#$*&-,*#(,! ( De VoetbalTrainer 0)+- +' - &)(#-#)( &! -+#(*)( +!-+#( (0 --#,"! +#"-)* VOLG 0 ,-+#$# %)' (!-4

www.devoetbaltrainer.nl 42 43 De Voetbaltrainer 182 2011

A-jeugd John van den Brom

B-jeugd

C-jeugd D-jeugd vertrouwen, variatie, verantwoordelijkheid

DeVoetbalTrainer devoetbaltrainer.nl