vrijdag 16.09.2011 Venice Baroque 20.00 Concertzaal 19.15 Inleiding door Orchestra Ignace Bossuyt Vivaldi. Stabat Mater & Gloria

20110916_VBO.indd 1 5/09/11 18:49 Biografieën

Het Venice Baroque Orchestra werd in 1997 leiding in zijn uitvoeringen van Händels opgericht door en behoort Ariodante vorig seizoen in Oviedo. inmiddels tot de meest vooraanstaande barokensembles die werken met historisch De Belgische sopraan Céline Scheen verantwoorde instrumenten. Een van studeerde aan de conservatoria van Mons en de topprioriteiten van het orkest is de Brussel, en aan de Londense Guildhall School herontdekking van meesterwerken uit de of Music bij Vera Rosza. Ze werkte samen met 17e en 18e eeuw. Zo verzorgde het moderne bekende dirigenten als René Jacobs en Jean premières van vergeten muziek van onder Tubéry, en vertolkte in heel Europa talrijke andere Cavalli, Marcello en Boccherini. belangrijke rollen in opera’s van Monteverdi De uitgebreide en meermaals bekroonde tot Poulenc, met een sterke klemtoon op het discografie van het orkest, bij Sony en barokke repertoire. In 1999 nam ze samen met Deutsche Grammophon, bevat ook meer Musica Antiqua Köln de muziek op van Gérard bekende werken van Vivaldi, Händel en Bach. Corbiau’s film Le Roi Danse, onder leiding van Het Venice Baroque Orchestra geniet de steun Reinhard Goebel. van het Fondazione Cassamarca uit Treviso. Romina Basso startte haar carrière als Sinds de oprichting in 1987 specialiseert het mezzosopraan aan het conservatorium Chœur de Chambre de Namur zich enerzijds van Venetië en behaalde tevens een in muziek van eigen bodem en anderzijds in diploma Italiaanse literatuur aan de het grote koorrepertoire – zowel Lassus en universiteit van Trieste. Ze specialiseerde Grétry als Bach, Mozart en Fauré komen aan zich vooral in het barokke repertoire en de bod. Het kamerkoor maakte zo’n 50 cd’s en muziek van Rossini, en won verschillende werd door grote dirigenten geleid, zoals Jordi nationale en internationale wedstrijden. Savall en Philippe Herreweghe. De huidige Tot de gereputeerde orkesten waar ze dirigent is de jonge Argentijn Leonardo García mee samenwerkte, behoren onder meer Alarcón. Het Chœur de Chambre de Namur , Orchestra of the Age of wordt gesteund door de Franse Gemeenschap Enlightenment en Ricercar Consort. Basso nam Wallonië-Brussel (dienst muziek en dans), door verschillende cd’s op met werk van Vivaldi, de Nationale Loterij, en door de stad en de Händel en Porpora. provincie Namen. De Italiaanse trompetvirtuoos Gabriele Andrea Marcon behaalde zijn diploma Cassone staat bekend om zijn uitvoeringen Oude Muziek aan de Schola Cantorum op originele, tijdsgebonden instrumenten, Basiliensis, waar hij orgel, klavecimbel zoals de barokke natuurtrompet en de en directie studeerde. Vandaag de dag ventielkornet. Daarnaast is hij ook vertrouwd wordt hij wereldwijd erkend als een van de met eigentijdse muziek: hij bracht Luciano richtinggevende interpreten van barokke en Berio’s Sequenza X voor trompet solo in klassieke orkestmuziek. Hij deelde de podia première en is bovendien zelf een gevierd met sterren als Cecilia Bartoli, Anna Netrebko hedendaags componist. Cassone speelde op en , en won verschillende ’s werelds beroemde podia en nam zo’n 20 prijzen, waaronder de Spaanse ‘Premio Lirico cd’s op met muziek van de barokperiode tot Teatro Campoamor’ voor de beste muzikale nu.

20110916_VBO.indd 2 5/09/11 18:49 Uitvoerders en programma

Venice Baroque Orchestra: orkest Tomaso Giovanni Albinoni (1671-1750/51) Chœur de Chambre de Namur: koor Concerto à 5 in a, opus 5 nr. 5 (1707) Andrea Marcon: klavecimbel en dirigent - Allegro Céline Scheen: sopraan - Adagio Romina Basso: mezzosopraan - Allegro Gabriele Cassone: trompet — Concerto in G voor twee violen, strijkers en basso continuo, RV516 (na 1725) Giuseppe Torelli (1658-1709) - Allegro Sonate in D voor trompet, strijkers en - Largo – Larghetto basso continuo, G1 (1690) - Allegro - (Andante) - (Allegro) Antonio Vivaldi - Grave Gloria voor solisten, trompet, hobo, strijkers - (Allegro) en basso continuo, RV589 (ca. 1715) - Gloria in excelsis Deo Antonio Vivaldi (1678-1741) - Et in terra pax hominibus Concerto in g voor twee cello’s, strijkers - Laudamus te en basso continuo, RV531 (na 1720) - Gratias agimus tibi - Allegro - Propter magnam gloriam tuam - Adagio - Domine Deus, Rex caelestis - Allegro - Domine Fili unigenite - Domine Deus, Agnus Dei Antonio Vivaldi - Qui tollis peccata mundi Stabat Mater voor alt, strijkers en - Qui sedes ad dexteram Patris basso continuo, RV621 (1712) - Quoniam tu solus sanctus - Stabat Mater - Cum Sancto Spiritu - Cuius animam - O quam tristis - Qui est homo - Quis non posset - Pro peccatis - Eia Mater - Fac ut ardeat - Amen

— pauze — Dit concert sluit aan bij TRIBUNE11. Provincie West- Vlaanderen en de West-Vlaamse cultuurhuizen openen het cultuurseizoen van 01.09 t/m 30.09.2011.

VOX FOCUS Uw applaus krijgt kleur dankzij de bloemen van VIVALDI Bloemblad.

Met Nederlandse boventiteling

20110916_VBO.indd 3 5/09/11 18:49 Antonio vivaldi en de laatbarok: een meesterlijke fusie van emotie, drama, lyrisme en virtuositeit

Een van de sleutelbegrippen van zowel de de delen onderling (langzaam-snel-langzaam- vocale als de instrumentale muziek in de snel) en de afwisseling in stijl: in het Andante barok is de ‘concerterende stijl’. ‘Concerteren’ domineert de zangerige melodie, in het betekent dat uitvoerders van diverse aard en eerste Allegro de ‘geleerde’ stijl, gebaseerd samenstelling met elkaar in dialoog treden: in op het traditionele contrapunt, met een de vocale muziek stemmen met instrumenten, sterke onafhankelijkheid van alle partijen. in de instrumentale muziek één of meerdere In het Grave overheersen de akkoordische solisten met het voltallige ensemble. Een passages, afgewisseld met solistische van de absolute hoogtepunten van de interventies (hier van de viool in plaats van concerterende stijl is zonder twijfel het oeuvre de trompet), en in de finale het dansante van Antonio Vivaldi (1678-1741), niet alleen in element. Deze variatie blijft de sterke troef zijn talrijke instrumentale concerti, maar ook in van alle latere concerti, zoals bij Tomaso zijn religieuze vocale werken. Albinoni (1671-1751) in zijn twaalf concerti Vanaf het einde van de 16e eeuw kwam de voor viool, opus 5 uit 1707. Vooruitstrevend bij term ‘concerto’ in voege voor liturgische Albinoni is de driedeligheid (snel-langzaam- composities voor stemmen en instrumenten. snel), die Vivaldi voor het concerto als norm Broedplaats van het genre was Venetië, vestigde. Een opvallende vernieuwing is ook tevens de plek waar Vivaldi geboren werd. het uitgesproken lyrisme in het langzame De bezetting kon wisselen van één of middendeel. enkele stemmen met basso continuo tot monumentale composities voor meerdere Dat Antonio Vivaldi in de laatbarok als de vocale en instrumentale koren. In de loop van absolute grootmeester van het concerto geldt, de 17e eeuw werd het concerterend principe staat buiten kijf. De uitgave van zijn opus 3, ook toegepast op de zuiver instrumentale L’estro armonico (‘De muzikale wedijver’) muziek: binnen het ensemblespel werden met twaalf concerti voor één tot vier violen solistische passages ingelast. Een pionier en strijkers, gepubliceerd in Amsterdam in op dit gebied was de Romein Arcangelo 1711, was een gebeurtenis van formaat. Corelli (1653-1713) met een reeks van twaalf Vivaldi liet duidelijk een ‘nieuw geluid’ horen, concerti voor strijkers, met als solisten twee dat als een bom insloeg. Vooreerst gaf hij violen en een cello. Een belangrijk centrum definitief vorm aan het concerto als een voor de evolutie van het solistische concerto driedelige, symmetrische structuur. Bovendien was de Basilica San Petronio in Bologna, vond hij een even ingenieus als eenvoudig waar vooral de trompet als solo-instrument bouwprincipe uit voor de snelle hoekdelen, optrad, in het bijzonder tijdens de feestelijke bekend als de ‘ritornello’- of ‘refrein’-vorm. liturgie ter ere van de patroonheilige op Vivaldi begint doorgaans met een fragment 4 november. De belangrijkste componist voor het ensemble, dat vier of vijf keer, al dan van concerti met trompet in Bologna was niet gevarieerd, als een refrein terugkeert, Giuseppe Torelli (1658-1709). Zijn Sonate in onderbroken door passages voor de solist. D voor trompet, strijkers en basso continuo In de tussenliggende sologedeelten voert is een vierdelig concerto met solotrompet de solist (of solisten) het hoge woord. (de termen concerto, sonate en sinfonia Tenslotte sprak (en spreekt) Vivaldi’s muziek werden toen nog vaak door elkaar gebruikt). onmiddellijk aan dankzij de ‘motorische Typisch zijn de contrasterende tempi tussen ritmiek’, een stuwende kracht die steunt op

20110916_VBO.indd 4 5/09/11 18:49 de herhaling van één of enkele korte, snedige excelsis, de introverte stemming op Et in terra ritmische motieven – als een regelmatig pax (als uitdrukking van rust en vrede) en ‘draaiende motor’. Deze typisch vivaldiaanse Domine Deus, Agnus Dei (voor altsolo, met ritmische ‘schwung’ kenmerkt vooral de snelle koorinterventies Qui tollis peccata mundi) en hoekdelen. Het langzame deel sluit sterk aan het dansante karakter in het duet Laudamus bij de opera, doordat Vivaldi hier de soliste(n) te. heel expressief laat ‘zingen’ (zoals een zanger Ook Vivaldi’s (minder bekende) Stabat Mater, in lyrische aria’s) of ‘spreken’ (zoals een zanger voor alt en strijkers, is een meesterwerkje van in dramatische recitatieven). Op onnavolgbare muzikale stemmingskunst. Hij componeerde wijze slaagt Vivaldi erin een evenwicht te het waarschijnlijk in 1712 voor de Chiesa Santa realiseren tussen stabiele momenten (in het Maria della Pace in Brescia. De droefheid refrein voor het ensemble) en dramatische van de treurende moeder bij het kruis spanning (in de meer virtuoze solistische wordt sober én ontroerend geportretteerd passages). Intrigerende voorbeelden van in acht langzame delen, afgesloten met Vivaldi’s concerti zijn een aantal werken voor een berustend Amen in snel tempo. De meerdere solisten, zoals het eerder donkere solostem wordt prachtig ondersteund door Concerto voor twee cello’s (RV531) – zijn de strijkers, die in zelfstandige fragmenten enige werk voor deze bezetting – en het meer de sfeer uitstekend treffen of elders de solist extroverte Concerto voor twee violen (RV516). bescheiden, maar efficiënt begeleiden, perfect in eenklank met een gelijkgestemde vocale Lange tijd stond Vivaldi’s vocale oeuvre in partner. de schaduw van zijn instrumentale muziek. Ten onrechte evenwel. Zijn religieuze werken Ignace Bossuyt bevatten briljante pareltjes, zoals het Gloria (RV589) en het Stabat Mater (RV621). Het Gloria, voor strijkers, hobo, trompet, koor en vocale solisten (twee sopranen en alt) is ongetwijfeld zijn bekendste geestelijke compositie. De aanleiding voor de compositie van dit glansrijke werk was wellicht de Venetiaanse overwinning in augustus 1716 tijdens een van de oorlogen tegen de Turken. De trompet, als instrument van de glorierijke pracht, speelt een centrale rol bij het begin en als climax aan het slot. Vivaldi splitst het Gloria in twaalf onderdelen, in een wisselende vocale en instrumentale bezetting, met veel contrasten in coloriet, emotionele uitdrukking, textuur (van eenvoudige akkoordische declamatie tot complex Arie Abbenes, stadsbeiaardier van Utrecht, contrapunt) en ritmische vitaliteit. Vaak speelt op zaterdag 17.09 om 11 uur speciaal bepaalt de tekst de wijze van toonzetting, voor de Focus Vivaldi een bewerking van zoals de overwinningsroes op Gloria in diens Vier Jaargetijden op de beiaard van het

20110916_VBO.indd 5 5/09/11 18:49 Venetië en de kunsten ten tijde van Vivaldi

Antonio Vivaldi is niet de enige kunstenaar die spontaan geassocieerd wordt met het barokke Venetië. In zijn tijd herbergde de stad ook heel wat andere artiesten in de meest uiteenlopende disciplines. Johan Huys houdt gelijke tred met de FOCUS VIVALDI en stelt bij elk concert een andere artistieke Venetiaan aan u voor.

De schilder Canaletto (1697-1768) bijt de spits af. Dat het niet zo’n grote stap is van diens prachtige stadsgezichten of vedute naar de muziek van Vivaldi, beschrijft auteur Stefan Hertmans in zijn bundel Steden. Verhalen onderweg: ‘Canaletto, die eigenlijk Antonio Canal heette, is voor mij altijd een beetje de Vivaldi van de schilderkunst geweest: helder, overvloedig, transparant en misleidend in zijn lichtheid. Net als Vivaldi, die andere grote Venetiaan, was Canaletto iemand die gepoogd heeft de sentimenten van een stad op het toppunt van zijn roem vast te leggen. Openheid, terugval in intimiteit, grote bewegingen, lichte melancholie. Breed en toch met oog voor ritme en detail.’

Canaletto: San Marcoplein. Zicht op het oosten, op de San Marco-basiliek en de Campanile.

20110916_VBO.indd 6 5/09/11 18:49 Venice Baroque Orchestra Chœur de Chambre de Namur

eerste viool sopraan Luca Mares Julie Calbète Massimiliano Tieppo Elke Janssens Nicola Mansutti Céline Remy Giuseppe Cabrio Amélie Renglet Mathilde Sevrin tweede viool Caroline Weynants Giorgio Baldan Gianpiero Zanocco alt Massimiliano Simonetto Corinne Bahuaud David Mazzacan Jean Sébastien Beauvais Daniel Cabena altviool Josquin Gest Alessandra Di Vincenzo Véronique Gosset Mario Paladin Vinciane Soille

cello tenor Francesco Galligioni Robert Buckland Daniele Bovo Peter De Laurentiis Jacques Dekoninck violone Eric François Alessandro Sbrogiò Csapo Jozsef Thierry Lequenne hobo Michele Favaro bas Jean Ballereau luit Grégory Decerf Ivano Zanenghi Benoît Giaux Sergio Ladu orgel Grantley Mc Donald Magdalena Hasibeder Jean-Marie Marchal

20110916_VBO.indd 7 5/09/11 18:49 In de kijker

La Risonanza Holland Baroque Society

za 08.10.11 / 20.00 / Concertzaal vr 13.01.12 / 20.00 / Concertzaal La Senna festeggiante / La Risonanza Holland Baroque Society & Rachel Podger & Fabio Bonizzoni Vivaldi – La Cetra Na hun projecten rond de Italiaanse cantates De unieke energie en hoorbare speelvreugde van Händel keren Fabio Bonizzoni en La van de Holland Baroque Society zijn nu al Risonanza terug naar hun oude liefde Vivaldi. legendarisch. Voor dit Vivaldiproject werkt Samen met drie uitgelezen solisten vertolken het gezelschap samen met de Engelse violiste ze La Senna festeggiante. Dit feestelijke werk en publiekslieveling Rachel Podger. Zij zet is Vivaldi’s beroemdste serenata en een pure haar tanden in enkele vioolconcerti van lofzang op Lodewijk XV. Vivaldi’s opus 9, La Cetra. Springlevende en aanstekelijke muziek, die klinkt alsof de inkt van Vivaldi’s partituren nog maar nét droog is!

In het Concertgebouwcafé kunt u gezellig nagenieten met cultuurliefhebbers en mogelijk ontmoet u er ook de artiesten.

tribune 11

Grensoverschrijdend netwerk voor klassieke en hedendaags klassieke muziek

Coverbeeld: Antonio Vivaldi / V.U. Katrien Van Eeckhoutte, ’t Zand 34, 8000 Brugge

20110916_VBO.indd 8 5/09/11 18:49