W NUMERZE
Dwumiesięcznik Maciej S. Sobański Vol. XV, Nr 73 (5/2005) Z życia flot 2 ISSN-1231-014X, Indeks 386138
Redaktor naczelny Jarosław Malinowski Maciej S. Sobański 4 Kolegium redakcyjne Lato 2005 – czarne dni rosyjskiej floty Rafał Ciechanowski, Michał Jarczyk, Maciej S. Sobański
Współpracownicy w kraju Mariusz Borowiak, Jarosław Cichy, Andrzej Danilewicz, Maciej Szopa Przemysław Federowicz, Maciej K. Franz, Jan Front, Doggerbank 1915 9 Michał Glock, Tadeusz Górski,Tomasz Grotnik, Krzysztof Hanuszek, Marek Herma, Jerzy Lewandowski, Andrzej Nitka, Grzegorz Nowak, Grzegorz Ochmiński, Jarosław Palasek, Radomir Pyzik, Jan Radziemski, Marcin Schiele, Maciej Szopa, Marek Supłat, Tomasz Walczyk Maciej S. Sobański 17 Japońskie krążowniki ciężkie typu Współpracownicy zagraniczni BIAŁORUŚ Furutaka i Aoba, część II Igor G. Ustimienko BELGIA Leo van Ginderen, Jasper van Raemdonck, Maciej S. Sobański CZECHY René Greger, Ota Janeček Brytyjskie slupy lat 1926-1946, część IV 25 FRANCJA Gérard Garier, Jean Guiglini, Pierre Hervieux HISZPANIA Alejandro Anca Alamillo HOLANDIA Aleksandr Mitrofanov Robert F. van Oosten 32 IZRAEL Ewakuacja Hanko – tryumf i tragedia Aryeh Wetherhorn LITWA Aleksandr Mitrofanov MALTA Joseph Caruana Jarosław Palasek NIEMCY Amerykańskie okręty dowodzenia, 36 Siegfried Breyer, Richard Dybko, Hartmut Ehlers, Jürgen Eichardt, Zvonimir Freivogel, Bodo Herzog, część IVa Werner Globke, Reinhard Kramer, Peter Schenk, ROSJA Siergiej Bałakin, Borys Lemaczko, Nikołaj W. Mitiuckow, Przemysław Federowicz Konstantin B. Strelbickij STANY ZJEDNOCZONE. A.P. 43 Operacja „Ostfront”, część I Arthur D. Baker III UKRAINA Anatolij N. Odajnik, Władymir P. Zabłockij WIELKA BRYTANIA Ralph Edwards Zvonimir Freivogel WŁOCHY 47 Maurizio Brescia, Achille Rastelli Ramb III – Kiebitz – Galeb Niewiarygodna historia pewnej jednostki
Adres redakcji Wydawnictwo „Okręty Wojenne” Krzywoustego 16, 42-605 Tarnowskie Góry Przemysław Federowicz Polska/Poland tel: +48 (032) 384-48-61 57 Niemieckie okręty desantowe www.okretywojenne.pl e-mail: [email protected] w Głogowie
Skład, druk i oprawa: DRUKPOL sp. j. Kochanowskiego 27, 42-600 Tarnowskie Góry Zvonimir Freivogel tel. (032) 285-40-35, www.drukujemy.pl Typ Wespe i Seelöwe – pierwsze pełnomorskie 60 trałowce Bundesmarine, część I © by Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2005 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą wydawnictwa Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adjustacji Maciej S. Sobański tekstów. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść 66 Marynarka Wojenna publikowanych artykułów, które prezentują wyłącznie Socjalistycznej Republiki Wietnamu opinie i punkt widzenia ich autorów.
Nakład: 1500 egz. Tomasz Grotnik Uniwersalny okręt desantowy Dok-do 76
Na okładce: Recenzje Japoński krążownik ciężki Kinugasa 80 sfotografowany w październiku 1928 roku. fot. zbiory Shizuo Fukui Z życia flot
z attachatów wojskowych w Tehera- okres 12 miesięcy okręt podwodny nie, wskazujące, że miniaturowy okręt Gotland wraz z załogą i niezbędną eki- podwodny nie nadaje się raczej do bez- pą obsługi technicznej, który trafił do pośredniego użycia bojowego, a może bazy U.S. Navy w San Diego, gdzie bę- służyć jedynie do przerzutu grup dywer- dzie przedmiotem szczegółowej anali- syjnych czy rozpoznawczych. zy technicznej w związku z zastosowa- Zgodnie z wszelki prawdopodo- niem na nim napędem niezależnym od bieństwem nowe irańskie miniaturowe powietrza atmosferycznego. okręty podwodne stanowią rozwinię- Gotland (typ A-19) został zbudowa- cie jednostek typu Yugo produkowany ny w stoczni Kockums w Malmö w la- Nowy algierski okręt szkolny zbudowany w Chinach. fot. Internet w KRL-D, których od 3 do 9 zostało za- tach 1992 – 1996. Wyporność nawod- ALGIERIA 6,2 m i zanurzeniu 5,8 m. Napęd kla- kupionych przez Iran w okresie wojny na 1384 t, a podwodna odpowiednio Nowy okręt szkolny syczny stanowią 4 silniki wysokoprężne z Irakiem w latach 1980 – 1988, o na- 1494 t przy długości całkowitej 60,6 Stocznia Qiuxin w Szanghaju ukoń- MTU współpracujące z silnikiem elek- stępujących parametrach taktyczno- m, szerokości 6,1 m i zanurzeniu 5,6 czyła budowę dużego okrętu szkolne- trycznym, układ ten ma zapewnić mak- -technicznych: wyp. 90/110 t, 20 x 3,1 m. Napęd klasyczny – 2 silniki wyso- go dla marynarki wojennej Algierii, wzo- symalną prędkość podwodną powyżej x 1,6 m, 350 KM pręd. 10,5/ 8 w., za- koprężne VA 185 o łącznej 2600 KM rowanego na zbudowanym w latach 20 węzłów oraz zasięg nawodny 6500 sięg naw. 550 Mm/10 w i podwodny 50 +2 generatory elektryczne Jeumont- 1986-1987 dla floty ChRL Zhenghe Mm przy 8 węzłach, a podwodny 550 Mm/4 w., załoga 4 ludzi + 5-7 grupa Schneider o mocy 1520 kW z silnikiem (81). Wyporność normalna jednost- Mm przy 4 węzłach. desantowa. elektrycznym ASEA oraz 2 generatory ki wynosi 4500 t, a pełna odpowiednio Uzbrojenie okrętu stanowi 6 dzio- Warto także pamiętać, że Iran za- Stirling VA-275R Mk II o mocy po 75 5448 t przy długości całkowitej kadłu- bowych wyrzutni torpedowych kal. kupił również 3 rosyjskie okręty pod- kW do pracy niezależnie od powietrza ba 132,1 m, szerokości 16,4 m i zanu- 533 mm, które pozwalają na wystrzeli- wodne typu Kilo zbudowane w latach atmosferycznego. Prędkość nawod- rzeniu 5,3 m. Napęd stanowią 2 silniki wanie z nich nie tylko torped, w tym kie- wysokoprężne SEMT-Pielstick o łącznej rowanych przewodowo „Black Shark”, mocy 7800 KM, które zapewniają mak- ale również pocisków rakietowych prze- symalną prędkość 20 węzłów. Zasięg ciwokrętowych Aerospatiale SM-40 5000 Mm/15 węzłach. „Exocet”. Jednostka ognia na pokładzie Okręt posiada zapewne uzbrojenie, okrętu składa się z 18 torped i rakiet. które w przypadku chińskiego proto- Nie jest w tej chwili jeszcze wiadomo typu składało się z 2 podwójnie sprzę- czy wszystkie okręty powstaną w stocz- żonych dział plot. kal. 57 mm L/62 Typ ni francuskiej, czy też jak to jest w indyj- 66, 2 podwójnie sprzężonych dział plot. skiej tradycji w stoczni krajowej przy kal. 30 mm Typ 69 (AK-230) oraz 2 pię- znaczącym współudziale Francji. ciorurowych miotaczy bomb głębino- wych. Nie są znane szczegóły dotyczą- IRAN ce uzbrojenia okrętu budowanego na Budowa okrętów podwodnych Okręt podwodny Gotland wydzierżawiony Amerykanom zamówienie Algierii, należy jednak są- W dniu 10 maja 2005 r. telewi- na jeden rok. fot. U.S. Navy dzić, że jest ono podobne (co najwyżej zja irańska pokazała stojący przy na- zastosowano nowsze modele) brzeżu w porcie Bandar Abbas mi- 1991‑1994, jednak obecnie z uwagi na na 10 węzłów, podwodna na chrapach Jednostka z uwagi na swój charak- niaturowy okręt podwodny. Wg słów zły stan techniczny co najmniej 2 z nich 10 węzłów, a podwodna swobodna 20 ter posiada bogate wyposażenie elektro- kierującego zakładem budującym jed- znajdują się w bazie Bandar Abbas węzłów. niczne, obejmujące radary nawigacyjne, nostki adm. Mohammad Reza Zahedi, w stanie nie operacyjnym. Uzbrojenie stanowią 4 dziobowe wy- radar obserwacji powietrznej oraz kiero- Iran, a konkretnie Organizacja Przemysłu rzutnie torpedowe kal. 533 mm z za- wania ogniem artylerii plot., a także so- Obronnego, podjął już seryjną produkcję SZWECJA pasem 12 torped Tp 613 i Tp 22 oraz nar kadłubowy. takich okrętów, które mogą być uzbro- Wypożyczenie Gotlanda 2 rufowe wyrzutnie torpedowe kal. 400 Etatowa załoga liczy 190 marynarzy jone w torpedy i rakiety. Doniesieniom Szwecja w maju 2005 roku „wy- mm z zapasem 4 torped Tp 422 i Tp 45 i oficerów oraz dodatkowo 30 instrukto- tym przeczą informacje pochodzące pożyczyła” Stanom Zjednoczonym na pop. Na zewnątrz kadłuba okrętu można rów i 180 kursantów. również przytwierdzić 22 miny morskie Piąty japoński duży niszczyciel z systemem AEGIS na pochylni Tp 42. Załoga Gotland liczy 23 maryna- stoczni Mitsubishi w Nagasaki. fot. „Ships of the World” INDIE rzy i oficerów. Kontrakt stulecia Innym prawdopodobnym celem W dniu 12 września 2005 r. przy amerykańskich prób ze szwedzką jed- okazji wizyty w Paryżu premiera Indii nostką jest opracowanie taktyki i środ- Manmohan Singh został podpisany ków zwalczania niewielkich klasycz- nowy „kontrakt stulecia” przewidują- nych okrętów podwodnych na wodach cy budowę przez Francję za kwotę 2,4 przybrzeżnych. mld Eu 6 nowych okrętów podwodnych typu Scorpéne, a drugiej części również URUGWAJ zakup 43 samolotów pasażerskich typu Zaopatrzeniowiec z Niemiec Airbus. Władze Urugwaju zakupiły w Niem- Przypomnijmy wyporność nawodna czech wycofany ze służby okręt za- jednostek typy Scorpéne wynosi 1668 t, opatrzeniowy A 1413 Freiburg, zbu- a podwodna odpowiednio 1908 t przy dowany w Hamburgu w latach 1965 długości całkowitej 66,4 m, szerokości – 1968, który otrzymał nazwę General
2 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Z życia flot
portowcu desantowym LPD‑18 New Crombie, Londyn i Durham, został uro- Orleans. Wg zapewnień dowódcy jed- czyście definitywnie wycofany ze służ- nostki kmdr Johna B. Skillman, okręt do by brytyjski lotniskowiec Invincible. służby w roku 2006 i trafi do bazy San W uroczystościach opuszczenia bande- Diego w Kalifornii, skąd po dalszym ry uczestniczył Pierwszy lord Morski sir przeszkoleniu załogi prawdopodobnie Alan West, dowódca floty adm. Jonthon do Sasebo w Japonii. Band, Drugi Lord Morski wiceadm. W trakcie budowy znajdują się kolejne James Burnell-Nugent oraz ponad 500 jednostki serii – Mesa Verde (LPD‑19). dawnych oficerów lotniskowca. Który został wodowany 15 stycznia 2005 Przypomnijmy Invincible R 05 został w Pascagoula oraz Green Bay (LPD‑20) zbudowany w stoczni Vickers w Bar- i New York (LPD‑21) nad którymi prace row w latach 1973‑1980 jako pierw- Podniesienie urugwajskiej bandery na zaopatrzeniowcu General trwają w stoczni w Avondale. szy z serii 3 jednostek. Wyporność Artigas w Wilhelmshaven, 4 kwietnia 2005 roku. fot. Hartmut Ehlers Ustalone zostały również nazwy dla 16 970/20 710 t przy długości kadłu- Artigas. Jednostka należy do typu 701E, stanowią 4 silniki wysokoprężne MTU dalszych 4 okrętów serii, będą to – San ba 210,0 m, szerokości 36,0 m i zanu- jej wyporność wynosi 3900 t przy dłu- o łącznej mocy 16 000 KM, które za- Diego (LPD-22), Anchorage (LPD‑23), rzeniu 6,5 m (8,8 m z opływką sonaru). gości całkowitej 118,3 m, szerokości pewniają maksymalną prędkość 38 wę- Arlington (LPD‑24) oraz Somerset Napęd stanowią 4 turbiny gazowe Rolls- 13,2 m i zanurzeniu 4,3 m. Napęd za- złów. Zasięg 600 Mm przy 33 węzłach. (LPD‑25). Royce Olympus TM-3B o łącznej mocy opatrzeniowca zapewniają 2 silniki wy- Uzbrojenie pierwotnie w wersji niemiec- Przypomnijmy w skrócie podsta- 112 000 KM, które zapewniały mak- sokoprężne Maybach MD 874 o łącz- kiej składało się z 2 pojedynczych ar- wowe dane taktyczno-techniczne no- symalną prędkość 28 węzłów. Zasięg nej mocy 5600 KM, które pozwalają na mat OTO Melara kal. 76 mm L/62, 4 wych transportowców desantowych (a 7000 Mm przy 18 węzłach. Moc elek- rozwijanie maksymalnej prędkości 17 przeciwokrętowych pocisków rakieto- jak chcą niektórzy desantowca dokują- trowni pokładowych 14 000 kW. węzłów. Zasięg 3000 Mm przy 17 wę- wych MM 38 Exocet, 2 wkm kal. 12,7 cego). Wyporność pełna 25 296 t przy Skład pokładowej grupy lotniczej złach. mm oraz 2 wyrzutni torpedowych kal. długości całkowitej 208,5 m, szeroko- zmienny, z reguły do 9 samolotów pio- Uzbrojenie stanowi 1 podwójnie 533 mm dla torped pop. Czy uzbrojenie ści 32,0 m i zanurzeniu 7,0 m. Napęd nowego startu i lądowania „Sea Harrier” sprzężone działo plot. kal. 40 mm L/70 to zostanie zachowane w całości w cza- stanowią 4 silniki wysokoprężne o łącz- FA 2 oraz 9 – 12 śmigłowców „Sea Bofors. Załoga niemieckiej jednostki li- sie służby pod banderą tunezyjską, trud- nej mocy 41 000 KM, które zapew- King”. Uzbrojenie obronne obejmu- czyła od 71 do 82 ludzi, liczebność uru- no w tej chwili powiedzieć. Załoga okrę- gwajskiej nie jest znana. Jednostka, tu liczyła 40 marynarzy i oficerów. która może przewozić do 1.100 t za- Pierwsze 2 kutry rakietowe – opatrzenia jest wyposażona w lądowi- Sperber S65 i Greif S63 zostały prze- sko dla śmigłowca. jęte przez tunezyjskie załogi w dniu 30 „Nowy” okręt zastąpił noszącą do- czerwca 2005 roku w Warnemünde tychczas nazwę General Artigas starą i po krótkim przeszkoleniu w Wilhelm- fregatę, eks-francuską Victor Schneider shaven przeszły na ojczyste nowy. Nie typu Commandant Riviére, którą wyco- są znane ich aktualne, nowe nazwy. fano z eksploatacji w maju 2005 roku. Pozostałe jednostki, które opuszczą nie- miecką banderę do końca 2005, będą TUNEZJA sukcesywnie przejmowane przez no- Kutry rakietowe z Niemiec wego właściciela. Tunezja zakupiła w Niemczech za Amerykański transportowiec desantowy Green Bay (LPD-20) kwotę 33 mln. Eu 6 używanych dużych USA w budowie. fot. Mariusz Adamczyk kutrów rakietowych typu 143B Albatros, Budowa desantowców zbudowanych w latach 1972‑1977. Mimo kłopotów wywołanych przej- niają maksymalną prędkość 22 węzły. je 3 zestawy kal. 30 mm „Goalkeeper” Okręty typu Albatros mają mieszaną ściem huraganu „Katrina”, trwa- Uzbrojenie obronne 2 działka plot. kal. oraz 2 pojedyncze działka plot. kal. 20 drewniano-metalową konstrukcję ka- ją w stoczni Avondale (rejon Nowego 30 mm Bushmaster II oraz 2 bębnowe mm L/90 Oerlikon GAM-BO1. dłuba, a ich wyporność wynosi 398 t Orleanu) należącej do Northrop wyrzutnie pocisków plot. RIM-116A, Załoga liczyła 685 ludzi, w tym 60 przy długości całkowitej 57,5 m, szero- Grumman Ship Systems (NGSS), pra- każda o pojemności 21 rakiet. oficerów, zaś pokładowa grupa lotnicza kości 7,8 m i zanurzeniu 2,6 m. Napęd ce wykończeniowe na nowym trans- Zdolność przewozowa okrętów to dalsze 366 osób, w tym 80 oficerów. desant w sile do 800 ludzi, 14 pojaz- Po wycofaniu ze służby Invincible, Podniesienie bandery na tunezyjskich kutrach rakietowych. dów desantowych AAAV i 2 podusz- związanym jak twierdzi Mike Hancock, fot. „Strategie und Technik” kowce desantowe. Na pokładzie moż- poseł do Parlamentu z ramienia Partii na także zaokrętować własną grupę Liberalnej z okręgu Portsmouth, z po- lotniczą w składzie 2 lub 4 śmigłowców szukiwaniem oszczędności w związ- względnie 2 przemiennopłaty MV-22B ku z rosnącymi kosztami przedłużają- „Osprey”. Załoga ma liczyć 363 ludzi, cego się udziału w interwencji w Iraku, w tym 28 oficerów. jedynym lotniskowcem Royal Navy po- siadającym status operacyjny będzie WIELKA BRYTANIA Illustrious R 06, bowiem Ark Royal R 07 Pożegnanie z Invincible przechodzi obecnie modernizację, która W dniu 3 sierpnia 2005 r. w bazie zakończyć ma się w roku 2006. Portsmouth, po ostatnim rejsie wzdłuż Royal Navy zamierza zastąpić wyco- południowego wybrzeża Anglii, trak- fany Invincible lotniskowcem nowej ge- cie którego odwiedził Southampton, neracji w roku 2012.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 3 Rufa fregaty Nieukrotimyj z widocznym przygłębieniem.
fot. ITAR-TASS Lato 2005 – czarne dni
rosyjskiej floty Maciej S. Sobański ozpad Związku Radzieckiego spo- Taki stan floty przejęła marynarka rowcowym, w głównej mierze na ro- Rwodował, że potężna, druga co wojenna Federacji Rosyjskiej czy jak pę naftową i gaz ziemny, wywołała do wielkości flota świata, znalazła się to woli Rosji, w której składzie znala- odczuwalne ożywienie gospodarcze. w nader przykrym położeniu. Z jednej zła się znakomita większość okrętów Nowy, dynamiczny i młody (jak na ro- strony, po zakończeniu „zimnej wojny” floty dawnego Związku Radzieckiego. syjskie relacje) prezydent podjął rów- okazała się po prostu już zbędna w do- Tyle tylko, że ogólny kryzys, jaki do- nocześnie działania reformujące pań- tychczasowym kształcie, z drugiej zaś tknął Rosję w latach dziewięćdziesią- stwo, które objęły także siły zbrojne. niemal równocześnie utraciła źródło tych, a zwłaszcza jego aspekty finanso- Ich celem było dopasowanie kształtu, swego finansowania, jakim był ZSRR, we, spowodowały, że regres floty stał wielkości i pochodzącej jeszcze z ra- co spowodowało, proces jej „moralne- się widoczny gołym okiem. Na złom dzieckich czasów struktury do wymo- go starzenia” zaczął postępować lawi- poszły setki okrętów, z których część gów współczesności. Działania te obję- nowo. w trakcie lub zaraz po ciągnących ły również marynarkę wojenną, która W czasach radzieckich główny na- się latami kosztownych remontach. choć pierwszy raz od kilkunastu lat cisk kładziony był na budowę wciąż Za prezydentury Borysa Jelcyna o bu- otrzymała nieliczne nowe okręty, co nowych, „lepszych” jednostek, co do- dowie nowych jednostek, większych zahamowało nieco proces jej degra- prowadziło do sytuacji, że we flocie od przybrzeżnego kutra patrolowego dacji, to jednak nadal cierpi na nie- znajdowała się wielka różnorodność dla Federalnej Straży Granicznej, nikt dowład organizacyjno-techniczny. typów i modeli okrętów, skutecz- nie słyszał. O tym, że nie są to puste frazesy, wy- nie utrudniając bieżącą eksploatację. Brak środków finansowych wpływał starczy tylko wspomnieć zatonięcie Przy mimo wszystkim dość ograniczo- destrukcyjnie niestety również na per- w dniu 12 sierpnia 2000 roku na Mo- nym potencjale przerobowym własne- sonel marynarki wojennej, z którego rzu Barentsa uderzeniowego atomo- go przemysłu okrętowego, forsowanie do wszelkiej maści „biznesu” odeszła wego okrętu podwodnego Kursk i całą budowy nowych jednostek, oznaczało spora część młodych, dobrze wyszko- aferę związaną z tą tragiczną katastro- nie mniej nie więcej jak to, że znajdują- lonych specjalistów. Pogorszyły się wa- fą, która ujawniła niedowład organiza- ce się w służbie mają niewielkie szan- runki bytowe kadry, obniżyła dyscypli- cyjny panujący w rosyjskiej marynar- se na przeprowadzenie remontu. Tym na, czego najlepszym dowodem były ce wojennej. bardziej, że znakomita większość ra- wybuchające raz po raz afery związa- Zdawać by się mogło, że wnioski dzieckich stoczni znajdowała się w eu- ne z kradzieżami mienia wojskowego wyciągnięte z tragedii Kurska pozwo- ropejskiej części kraju, podczas, gdy czy sprzedażą okrętów na złom, w któ- lą na usprawnienie pracy służb ob- potrzeby remontowe dotyczyły przede re zamieszani byli również wyżsi ofi- serwacyjnych i ratowniczych, ale tak- wszystkim operujących w szcze- cerowie ze szczebla dowództw flot. Co że informacyjnych i prasowych, by gólnie trudnych warunkach Floty gorsza z uwagi na oszczędności finan- o awariach, które w mniejszym czy Oceanu Spokojnego i Floty Północnej. sowe i prozaiczne braki paliwa ograni- większym stopniu dotykają praktycz- W rezultacie stan techniczny nie re- czono wychodzenie okrętów w morze, nie wszystkie floty, nie trzeba było do- montowych systematycznie okrętów zarówno na ćwiczenia jak i dozory, po- wiadywać się z „drugiej ręki”, czę- szybko się pogarszał, co uwzględniając wodując spadek poziomu wyszkolenia sto w sensacyjnej i niewiele mającego także, nie najwyższy poziom kultury załóg, a tym samym i gotowości bojo- wspólnego z rzeczywistością formie. technicznej samych załóg, prowadzi- wej rosyjskiej marynarki wojennej. Zintensyfikowano proces szkole- ło do szybszego, niż to miało miejsce Objęcie władzy w Rosji przez prezy- nia rosyjskich marynarzy, włączając w przypadku flot innych państw, wy- denta Władymira Putina, spowodowa- na powrót w jego tok manewry na peł- cofywania jednostek ze służby i kiero- ło pewną konsolidację społeczeństwa, nym morzu. Trwają prace nad nowy- wania ich na żyletki. zaś dobra koniunktura na rynku su- mi modelami uzbrojenia, odpowia-
4 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Czarne dni rosyjskiej floty dającego wymogom współczesnego się wody zaburtowej do pomieszczeń 32,2 węzła 2. Zapas paliwa szacowany pola walki. W stoczniach powstają, siłowni. Na pokładzie wszczęto alarm na 450-550 t, pozwala na osiąganie za- choć powoli i z dużymi oporami, ko- i załoga okrętu przystąpiła do loka- sięgu 640 Mm przy 30 węzłach i od- lejne okręty. Słowem wszystko powró- lizacji i ustalania przyczyn przecie- powiednio 4000 Mm przy prędkości ciło na właściwe tory i flota rozwija ku, którym okazało się rozszczelnie- ekonomicznej 14 węzłów 3, zaś autono- się już normalnie. Tymczasem jednak nie płyt poszycia kadłuba na prawej miczność wynosi 30 dób. wydarzenia, jakie miały miejsce latem burcie między wręgami nr 127 a nr Energię elektryczną niezbędną 2005 roku stawiają duży znak zapyta- 130. Źródło przecieku zostało zloka- do zasilania wszystkich systemów po- nia przed tym procesem sanacji. lizowane przez nurków, którzy nało- kładowych zapewnia 5 agregatów prą- Rosyjska marynarka wojenna, wzo- żyli w uszkodzonym miejscu plaster dotwórczych o łącznej mocy 3000 kW, rem radzieckiej, obchodzi swoje do- uszczelniający, co pozwoliło załodze napędzanych silnikami wysokopręż- roczne święto zawsze w ostatnią nie- na usuwanie z kadłuba własnymi siła- nymi. dzielę lipca, a kulminacyjnym punktem mi wody, której ilość szacowano nawet Fregata, jako okręt zbudowany jest zawsze parada morska (piszący te na około 200 t. Wydarzenie z 30 lipca z przeznaczeniem do zwalczania jed- słowa miał przyjemność oglądać taką wyeliminowało Nieukrotimyj z udziału nostek podwodnych została wyposażo- paradę Floty Czarnomorskiej w lipcu w paradzie z okazji Dnia Floty, a rów- na w system URPK-4 „Rastrub”, składa- 1973 roku w Sewastopolu). W roku nocześnie spowodowały wszczęcie jący się z poczwórnej wyrzutni KT-106 bieżącym święto wypadło w niedzie- śledztwa w sprawie ustalenia przyczyn z 4 rakietotorpedami typu 85RU (SS- lę 31 lipca, zaś dla jego uświetnienia awarii. Zamiast na paradę okręt w no- N-14 „Silex” w kodzie NATO) o dono- w Sankt Petersburgu miała się od- cy z 30/31 lipca trafił do doku, gdzie śności do 50 km, których część bojową być na Newie parada wraz z pokaza- dokonano oględzin uszkodzeń kadłu- stanowi torpeda UMGT. Jako element mi bojowych możliwości uczestniczą- ba i wykonano niezbędne prace spa- uzupełniający zamontowano 2 dwuna- cych w niej okrętów Floty Bałtyckiej. walnicze. storurowe wyrzutnie RBU-6000 z ra- Do udziału w paradzie wyznaczono Nieukrotimyj został zbudowany kietowymi bombami głębinowymi zespół składający się z 10 okrętów róż- w Stoczni „Jantar” (nr 820) w Kalinin- RGB-60, a masie 119,5 kg, w tym ładu- nych klas, z których część stacjono- gradzie w latach 1976‑1977 jako BPK nek wybuchowy 23,5 kg. Pociski RGB- wała w miejscowej bazie, a pozosta- (pol. „duży okręt zop”) typu Krivak- 60, których zapas na pokładzie wynosi łe przyszły z Bałtijska, gdzie obecnie II (proj. 1135M Burewiestnik-M). 144 sztuki mogą razić cele podwodne mieści się główna baza rosyjskiej Floty Przejściowo w latach 1988‑1990 okręt na głębokości 450 m przy donośności Bałtyckiej. Wśród okrętów znalazły się: nosił nazwę Komsomolec Litwy, jed- do 5,7 km. jednostka szkolna Smolnyj (proj. 887, nak po usamodzielnieniu się państw Do zwalczania celów powietrznych zbudowany w roku 1976 w Szczeci- bałtyckich, powrócił do pierwotnej. Nieukrotimyj dysponował 2 dwupro- nie), niszczyciel Nastojcziwyj (proj. Wyporność standardowa okrę- wadnicowymi wyrzutniami „Osa-M” 956), fregata, a oficjalnie duży dozoro- tu wynosi 3305 t, a pełna odpowied- (SA-N-4) z rakietami 9M-33 „Gecko” wiec Nieukrotimyj (proj. 1135M), duży nio 3505 t 1 przy długości całkowi- o masie startowej 130 kg, w tym gło- okręt desantowy Minsk (zapewne proj. tej 123,4 m, (w linii wodnej 113,0 m), wica bojowa 19 kg. Rakiety plot 9M-33 775), 3 małe okręty zop, mały okręt de- szerokości 14,2 m i zanurzeniu 4,6 m. mogły razić cele w odległości od 1,6 santowy na poduszce powietrznej, tra- (7,3 m z opływką sonaru ). Kadłub jed- do 10 km poruszające się na wyso- łowiec bazowy i trałowiec redowy. nostki podzielony jest na 14 wodosz- kości od 50 do 6000 m. Okręt posia- Nieukrotimyj wyszedł z Bałtijska by czelnych przedziałów, zaś nadbudów- dał na pokładzie zapas 40 sztuk rakiet w dniu 26 lipca 2005 osiągnąć redę ki zostały wykonane z lekkich stopów tego typu. Sankt Petersburga, a następnie zająć aluminiowo-magnezowych. Artylerię pokładową reprezentowa- na Newie miejsce w szyku okrętów Napęd w systemie COGAG składa ły 2 pojedyncze uniwersalne działa kal. uczestniczących w paradzie, wzdłuż się z 2 turbin gazowych M-62 prędko- 100 mm L/59 AK-100, wystrzeliwują- Nabrzeża Angielskiego, między mosta- ści ekonomicznej, każda o mocy 7475 ce z prędkością początkową 880 m/s mi Dworcowym a Lejtnanta Szmidta. KM oraz 2 turbin gazowych marszo- pociski o wadze 15,6 kg do celów na- W sobotę 30 lipca 2005 r. w przed- wych pełnej prędkości M-8K, każda wodnych na maksymalną odległość dzień parady około godz. 13.00 (czasu o mocy 20 000 KM. Łączna moc si- 21,5 km. Działa kal. 100 mm AK-100 moskiewskiego) wachtowy na pokła- łowni pracującej na 2 śruby, wyno- posiadały zapas amunicji liczący 1200 dzie fregaty stwierdził przedostawanie si 54 950 KM. Prędkość maksymalna sztuk. Fregata wyposażona była również w dwie poczwórne wyrzutnie torpedo- we kal. 533 mm typu UTA-53-1135TT, rozmieszczone na burtach w rejonie śródokręcia za bryłą dziobowej nad-
1. wg Pawłow A.S., Wojenno-morskoj Fłot Rossiji i SNG 1992 g, Sprawocznik, Jakuck 1992, wyporność fregaty wynosiła 3100 t (standard) i odpowiednio 3900 t (pełna). 2. wg Combat Fleets of the World 2002-2003 Akcja ratownicza pod red. AD. Baker III, Annapolis 2002, prędkość przy burcie maks. wynosiła 30,6 węzła. Nieukrotimyj. 3. wg Pawłow A.S., Wojenno-morskoj... zasięg przy prędkości 30 węzłów wynosił 1600 Mm, fot. ITAR-TASS a przy 20 węzłach odpowiednio 4600 Mm.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 5 Czarne dni rosyjskiej floty budówki. W wyrzutniach znajdowa- kowanego prywatnego jachtu, wywo- na pokład okrętu dotarła z batyskafu ły się 4 torpedy SET-65 oraz 4 torpe- łało fale, która spowodować miała ze- informacja, że jednostka podwodna dy 53-65K. Na pokładzie znajdowały rwanie się z kotwicy miny, którą prąd nie może podnosić się swobodnie. Tym się również tory minowe pozwalające rzeki zdryfował w pobliże burty fre- nie mniej jednak początkowo zało- na przyjmowanie min morskich – 12 gaty Nieukrotimyj. W rezultacie cze- ga AS-28 próbowała wyrwać się z pu- typu KSM względnie 14 typu KRAB go silniejszy niż zwykle ładunek eks- łapki własnymi siłami, co niestety do- lub 16 typu IGDM-500. plodował w odległości zaledwie 3 m prowadziło do jeszcze mocniejszego Zróżnicowane wyposażenie elektro- od burty, zamiast jak planowano 60 m, zaplątania się w podwodną przeszko- niczne obejmuje 2 radary nawigacyjne powstała podwodna fala uderzenio- dę, określaną początkowo umownie – 1 MR-212/201 („Palm Frond”) i Mius wa spowodowała uszkodzenie kadłu- jako „sieć rybacka”! Około południa 4 („Spin Trough”), radar obserwacji po- ba i przeciek. sierpnia stało się już jasne, że uwięzio- wietrznej MR-310U Angara-M („Head Za bezpośredniego winnego zdarze- ny na głębokości około 190 m batyskaf Net-C”), 2 radary Drakon („Eye Bowl”) nia prowadząca dochodzenie komisja nie wypłynie samodzielnie, wobec cze- kierowania ogniem rakieto torped, 2 Floty Bałtyckiej uznała d-cę grupy sa- go utworzono natychmiast specjalny radary MPZ-301 Baza („Pop Group”) perów kpt. III rangi (kmdr ppor.) Olega sztab do prowadzenia akcji ratunko- kierowania ogniem rakiet plot. oraz Miedwiediewa, który mimo polecenia wej ściągając równocześnie na miej- radar MR-114 Lew („Kite Screech-A”) nie zmniejszył ładunku pirotechniczne- sce awarii dostępne jednostki ratow- do kierowania ogniem dział kal. 100 go. Równocześnie jednak komisja wy- nicze. Wśród nich znalazły się Ałagez 6, mm. sunęła zarzut braku należytego nadzo- KIL-168 7 oraz kablowiec Biriusa 8, zaś Do wykrywania celów podwodnych ru w toku przeprowadzanych ćwiczeń z Władywostoku wezwano okręt ra- służyły kadłubowy sonar MGK-332MC wyższym oficerom z dowództwa towniczy Sajany 9, z tym jednak, że ten Titan-2 („Bull Nose”), holowany so- bazy morskiej w Sankt Petersburgu, ostatni mógł dotrzeć na miejsce dopie- nar MG-325 Wega („Mare Tail”) oraz w tym wiceadm. Władymirowi ro po 3 dobach marszu. opuszczany MG-329 Oka. Kudriawcewowi oraz szefowi szta- Teraz nieco o samej „ofierze” – AS- Jednostka wyposażona była również bu LenWMB kontradm. Iwanowi 28 typ Priz (proj. 1855) został zbu- w 4 szesnastoprowadnicowe wyrzut- Położnemu. Wspomniany brak nadzo- dowany w roku 1989 w stoczni nie KL-101 celów pozornych PK-16 ru, który wyczerpywał jak zapewnia „Krasnoje Sormowo” w Gorkim nad z zapasem 128 rakiet kal. 82 mm oraz prokuratura Leningradzkiego Okręgu Wołgą, obecnie Niżnym Nowgorodzie, 2 holowane cele pozorne dla torped. Wojskowego znamiona art. 349 kk w oparciu o założenia miejscowe- Załoga fregaty liczyła 139 ludzi, Federacji Rosyjskiej, polegał na nie za- go Biura Projektowego Lazurit, spe- w tym 18 oficerów 4. pewnieniu odpowiedniego reżimu że- Nieukrotimyj przeszedł w latach glugi w czasie prowadzonych ćwiczeń na Newie, co oznacza, że winnych 4. wg Combat Fleets... załoga fregaty liczyła 1995‑2000 remont i modernizację, 191 ludzi, w tym 23 oficerów i 28 miczmanów po zakończeniu którego powrócił awarii prócz sankcji dyscyplinarnych (chorążych). do służby we Flocie Bałtyckiej. czekać może również sprawa karna. 5. Georgij Kozmin – okręt ratowniczy proj. 05360, zbud. Wyborg 1980, wyp. 10 700 t, dł. 130 Przeprowadzone dochodzenie wy- m, szer. 17,7 m, zan. 7,3 m., 1 silnik wysokopręż- kazało, że 30 lipca w przeddzień świą- * * * ny 6700 KM, prędkość maks. 16 w., zasięg 12 000 tecznej parady i pokazów przeprowa- Awaria w Sankt Petersburgu nie wy- Mm/15,5 w, załoga 70 ludzi, etatowo wyposażo- ny w 2 miniaturowe głębokowodne aparaty ra- dzono raz jeszcze ostatnie ćwiczenia czerpała jednak wcale letniego limitu townicze. powtarzające wszystkie zaplanowane zdarzeń nadzwyczajnych w rosyjskiej 6. Ałagez – okręt ratowniczy proj. 537, zbud. marynarce wojennej. Nie darmo prze- 1987 Nikołajew, wyp. 19 000/22 500 t, dł. 175 m, wcześniej elementy imprezy. Jednym szer. 24,5 m, zan. 8,5 m, 4 silniki wysokoprężne z tych elementów był punkt programu cież mówi się, że nieszczęścia chodzą 20 000 KM, prędkość maks. 17 w., uzbr.: 4 x 23 określony jako „niszczenie miny mor- parami, więc na kolejne drugie, nie mm AK-630, załoga 400 ludzi, etatowo wyposa- żony w 2 miniaturowe głębokowodne aparaty ra- skiej”, który w praktyce polegał na tym, trzeba było wcale długo czekać. townicze. że do zakotwiczonej miny ćwiczebnej, W czwartek 4 sierpnia 2005 roku 7. KIL-168 – okręt ratowniczy proj. 141, zbud. zaopatrzonej w ładunek pirotechnicz- miniaturowy głębokowodny okręt pod- 1989 Warnemünde (NRD), wyp. 6000 t, dł. 90 m, szer. 19,5 m, zan. 7,1 m, 4 silniki wysokoprężne ny z zapalnikiem czasowym, strzelano wodny (batyskaf) typu Priz AS-28 (proj. 24 480 KM, prędkość maks. 18 w., załoga 71 lu- ślepymi nabojami. Zadziałanie w odpo- 1855) drugi dzień z rzędu przepro- dzi. wadzał zanurzenia na Moru Beringa 8. Biriusa – kablowiec proj. 1175, zbud. 1985 wiednim momencie zapalnika powo- Värtsilä (Finlandia) , wyp. 2400 t, dł. 86,1 m, szer. dowało wybuch ładunku, co stwarza- w rejonie Zatoki Bierezowoj, oddalo- 12,6 m, zan. 3 m, 2 silniki wysokoprężne 2180 ło wrażenie trafienia i zlikwidowania nej o zaledwie 3 godziny o głównego KM, prędkość maks. 11,8 w., załoga 40 ludzi. 9. Sajany – okręt ratowniczy proj. 05361 zbud. miny, czego rezultatem był efektowny portu Kamczatki – Pietropawłowska 1984 Nikołajew – pozostałe dane jak Georgij słup wody. Z reguły w takich przypad- Kamczackiego, wykonując jak się póź- Kozmin. kach do miny ćwiczebnej, jak zapew- niej miało okazać prace przy elemen- niał komendant bazy morskiej w Bał- tach podwodnego systemu wczesnego tijsku wiceadm. Aleksander Klecow, ostrzegania. Jednostka współpraco- instalowano ładunek wybuchowy, sta- wała z okrętem ratowniczym Georgij nowiący ekwiwalent około 100 g troty- Kozmin 5. Już w godzinach rannych lu. Tymczasem w toku śledztwa okaza- ło się, że saperzy zainstalowali w minie znacznie silniejszy ładunek PP-3, za- Schemat zaplątania AS-28 wierający 2,5 kg materiału wybucho- w anteny podwodnego systemu wczesnego ostrzegania. wego. Niespodziewane przejście Newą w rejonie ćwiczeń dużego niezidentyfi- fot. NTW
6 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Czarne dni rosyjskiej floty
Miniaturowy Na miejscu przebieg akcji ratowni- okręt podwodny czej nadzorował oprócz, co zrozumia- AS-30 bliźniak łe d-cy Floty Oceanu Spokojnego adm. pechowego AS-28. Wiktora Fiedorowa również minister obrony Rosji Siergiej Iwanow. Może fot. NTW świadczyć to o wadze, jaką pomne po- litycznych skutków katastrofy Kurska, władze rosyjskie przywiązywały tym razem do uratowania uwięzionych w głębinach marynarzy. Aparaty podwodne, wpierw brytyj- ski, a następnie i amerykańskie dotar- ły do Kamczatki w sobotę 6 sierpnia, przy czym Brytyjczycy, którymi kiero- wał kmdr Ian Riches z miejsca przy- cjalizującego się w pracach nad pod- ką rocznicę katastrofy na Morzu stąpili do działania, tym bardziej, że wodnymi jednostkami ratowniczymi. Barentsa, która kosztowała flotę życie informacje dochodzące z batyska- Wyporność jednostki wynosi 55 t, 118 marynarzy i oficerów. fu wskazywały, że jego załoga zaczęła zaś długość 13,5 m, szerokość 3,8 m, Podstawowe pytanie, jakie dręczy- już racjonować powietrze. W niedziele a wysokość 4,5 m. Wykonany ze sta- ło ratowników brzmiało, na jak długo 7 sierpnia wczesnym rankiem brytyj- li tytanowej, praktycznie niezniszczal- wystarczy uwięzionym pod wodą zapas ski Scorpion zanurzył się i przystąpił ny kadłub, umożliwia bezpieczne za- powietrza, przy czym w tej mierze poja- do pracy, polegającej na przecinaniu nurzanie się na głębokość do 1000 m. wiały się bardzo różne, często sprzecz- manipulatorami plątaniny stalowych Zasilany z baterii akumulatorów silnik ne z sobą informacje. Początkowo mó- lin i okablowania podwodnego syste- elektryczny zapewnia rozwijanie mak- wiono o zapasie na 96 godzi, a później mu ostrzegawczego, otaczających ba- symalnej prędkości 3,3 węzła, a eko- już tylko o 48, a nawet 24 godzinach. tyskaf. W pewnym momencie robot nomicznej 2,3 węzła. Prędkość w ru- W początkowej fazie operacji ratow- z przyczyn technicznych musiał prze- chu pionowym przy za i wynurzaniu niczej Rosjanie postanowili zahaczyć rwać swą pracę i wynurzyć się na po- wynosi 0,5 m/s, a zasięg sięga 21 Mm. o tkwiący w pułapce batyskaf trał, by wierzchnię, jednak po krótkim czasie Autonomiczność jednostki 120 go- następnie wyciągnąć, a właściwie pod- powrócił do kontynuowania opera- dzin przy etatowej załodze 4 ludzi, zaś nieść na płytszą wodę, gdzie na głębo- cji. Ostatecznie po uwolnieniu z pod- w przypadku zabrania na pokład 20 kości około 100 m do akcji mogliby wodnej AS-28 7 sierpnia 2005 o godz. – maksymalnej dopuszczalnej liczby wejść już klasyczni nurkowie. Operację 07.25 (czasu moskiewskiego) wypłynął rozbitków z okrętu podwodnego, au- tę przez cały czas nadzorował bezzało- na powierzchnię z całą i zdrową, choć tonomiczność spada do zaledwie 10 gowy aparat głębinowy „Tajger”, jed- mocno wyziębioną 7-osobową załogą. godzin. W skład wyposażenia baty- nak mimo starań w jej wyniku, w któ- Załoga batyskafu trafiła na pokład skafu wchodzą manipulatory umożli- ry tak naprawdę nie wierzył chyba Ałagez, następnie po wstępnych bada- wiające podwodne prace z ładunkiem żaden z ratowników, udało się pod- niach lekarskich została przewieziona do 50 kg 10. nieść mocno zaplątany w stalowe liny do Pietropawłowska Kamczackiego, Batyskafy typu Priz zgodnie z zało- i okablowanie batyskaf raptem o oko- gdzie przeszła już kompleksowe bada- żeniami przeznaczone są do prowa- ło 30 m. Okazało się bowiem, że an- nia, po czym trafiła na zasłużoną reha- dzenia akcji ratowniczych i ewakuacji teny podwodnego systemu wczesnego bilitację11. rozbitków z okrętów podwodnych me- ostrzegania w które zaplątał się AS-28 Sam AS-28 został w poniedzia- todą „suchą” za pomocą śluz w prze- utrzymywały na miejscu martwe ko- łek 8 sierpnia przeholowany również działach dekompresyjnych lewej twice o masie 60 t. do Pietropawłowska Kamczackiego, i prawej burty. Jednostki mogą być W piątek 5 sierpnia 2005 rosyjska a następnie ma zostać poddany re- transportowane na pokładach okrę- marynarka wojenna zwróciła się ofi- montowi i modernizacji, co oznacza, tów ratowniczych proj. 05360 i proj. cjalnie o pomoc w przeprowadzeniu że pozostanie nadal w służbie. 05361, które mogą wodować je za po- operacji ratunkowej do amerykań- Co prawda trzydobowy dramat mocą własnych urządzeń przeładun- skiej Floty Pacyfiku, która postanowi- AS-28 zakończył się szczęśliwie, ale kowych o udźwigu 100 t przy stanie ła wysłać na Kamczatkę ze swej bazy z miejsca pojawiły się całkiem poważ- morza do 5°. San Diego w Kalifornii 2 głęboko- ne pytania dotyczące faktycznej kon- W dniu 5 sierpnia 2005 (piątek) in- wodne aparaty typy Super Scorpion. dycji rosyjskiej marynarki wojennej. formacje o awarii AS-28 dotarły do me- Liczono, że przetransportowanie Pierwsza i zasadnicza kwestia dotyczy diów, przy czym nie jest do końca ja- urządzeń na miejsce zajmie oko- tego, czy Rosjanie byli w stanie ura- sne czy o zdarzeniu poinformowało ło doby. Równocześnie swoją pomoc tować załogę uwięzionego batyska- dowództwo marynarki wojennej czy w akcji same zadeklarowały Japonia też ktoś z członków rodzin uwięzio- i Wielka Brytania. Pierwsi gotowi byli 10. wg Postnow A.A., Spasatielnaja podwodna- nych marynarzy. Przy okazji w media przysłać 4 okręty ratownicze, nato- ja łodka projekta 949, „Tajfun” nr 9(40)/ 2001. dał się z miejsca wyczuwać syndrom miast Brytyjczycy potrafili przerzu- 11. w skład załogi AS-28 wchodzili kpt. I rangi (kmdr) Walerij Lepotiucha, kpt-lt (kpt.) Kurska, polegający na świadomym za- cić drogą lotniczą bezzałogowy robot Wiaczesław Miłaszewskij, st. lt (por.) Aleksander tajeniu przez władze informacji o awa- podwodny typu Scorpion na miejsce Iwanow, st. miczman (st. chorąży) Siergiej Biełozierow i Anatolij Popow, miczman (chorąży) rii, tym bardziej, że przypadek AS-28 katastrofy w czasie zaledwie 10 go- Aleksander Ujbin oraz z-ca głównego konstrukto- miał miejsce niemal dokładnie w piąt- dzin. ra CBK LAZURIT Giennadij Bołonin.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 7 Czarne dni rosyjskiej floty
AS-28 w końcu specjalizowanego, aeromobilnego ra- wypłynął szczęśliwie towniczego zespołu nurków, gotowego na powierzchnię. w każdej chwili do prowadzenia akcji fot. AFP na dowolnym akwenie. Rosjanie ustami prokuratora Floty Oceanu Spokojnego gen. Walerija Suczkowa, oceniają koszty operacji ratowniczej AS-28 prowadzonej u wy- brzeży Kamczatki na około 10 mln rubli. Koszty te nie obejmują udziału w akcji ratowników brytyjskich, które wyniosły około 205 tys funtów szter- lingów (czyli kolejne 10,5 mln ru- bli), z tym jednak, że ponieśli je sami Brytyjczycy. Nieporównanie większe mają być fu samodzielnie, to znaczy bez zagra- zentował Ałagez, powinny zgodnie koszty usunięcia uszkodzeń podwod- nicznej pomocy. Szef sztabu rosyjskiej z etatem być wyposażone w 2 głęboko- nego systemu wczesnego ostrzegania, marynarki wojennej adm. Władymir wodne aparaty ratownicze. Powinny powstałych w trakcie akcji ratowni- Masorin zapewniał, że było to zupeł- i co z tego, kiedy na pierwszym z nich czej, które szacowane są nawet na kwo- nie możliwe, bowiem flota dysponuje był tylko jeden, właśnie ów nieszczę- tę 300 mln USD. Wynika to zapewne własnym nowoczesnym podwodnym sny AS-28, za to na drugim nie było ich z konieczności nie tyle samego proste- robotem Wenom, o parametrach tech- wcale, bowiem dużo wcześniej zosta- go odtworzenia istniejącego systemu, nicznych wcale nie gorszych od bry- ły odstawione do remontu, z którego który został zapewne dokładnie ”roz- tyjskiego Scorpion, tyle tylko, że na sa- nie zdążyły jeszcze powrócić. Okazało poznany” w czasie akcji uwalniania AS- mym początku w akcji ratowniczej się więc wtedy, że na całym radziec- 28, ale jego modernizacji tak by znów na Morzu Beringa urządzenie zosta- kim Dalekim Wschodzie (czyli inne- stanowił tajemnicę dla postronnych. ło niemal od razu uszkodzone wsku- mi słowy w dyspozycji Floty Oceanu Zakończone na szczęście bez ofiar tek błędów obsługi. Zdaniem admira- Spokojnego) jedyną jednostką ratow- w ludziach awarie, jakie dotknęły la- ła to nie braki techniczno-finansowe, niczą posiadającą sprawny batyskaf tem 2005 roku Nieukrotimyj i AS-28, ale właśnie czynnik ludzki zawodzi okazały się Sajany (proj. 05361), któ- unaoczniły wszystkim zainteresowa- najczęściej, dając o sobie znać w po- re stacjonowały akurat we Włady- nym, w tym również władzom Rosji, staci jakże typowego braku odpo- wostoku, skąd na miejsce awarii do- że marynarka wojenna tego kraju na- wiedzialności, niedbalstwa i niedołę- trzeć mogły w najlepszym przypadku dal jeszcze daleka jest od normalności. stwa oraz zakłamania na wszystkich po 3 dobach. Co gorsza rosyjskie ba- Za ostatnie „wpadki” floty zapłacił sta- szczeblach. Słowa mocne, ale głębo- tyskafy są w sumie mało mobilne, bo nowiskiem jej aktualny dowódca adm. ko prawdziwe. Choć z drugiej strony z uwagi na swoje znaczne rozmiary Floty Władymir Kurojedow (w cza- braki techniczne, bez względu na to nie nadają się do transportu drogą lot- sie awarii AS-28 przebywał on w szpi- czy wynikające z czynnika finanso- niczą. Stąd też zamiar zakupu w naj- talu, jakoś dziwnie kojarzy się to z lo- wego (który tak naprawdę też zależy bliższym czasie za kwotę 3 mln USD sem Kuzniecowa w czasie zatonięcia od ludzi) czy też czysto ludzkiego, są przez rosyjską marynarkę wojenną Noworossyjska w Sewastopolu w paź- łatwo zauważalne. Pierwszy z brzegu w Wielkiej Brytanii nowszego mode- dzierniku 1955 roku). Co więcej, był przykład z akcji ratunkowej u brzegów lu podwodnego aparatu ratowniczego nawet formalny powód przeniesie- Kamczatki. Rosyjskie okręty ratow- typu Pantera (ulepszony Scorpion), któ- nia Kurojedowa w stan spoczynku, nicze proj. 05360, a takim był Georgij ry ma stać się podstawą do utworzenia w dniu 5 września br. kończy on 61 Kozmin czy proj. 537, ten typ repre- w Rosji w pełni profesjonalnego, wy- lat. Głównym kandydatem na stano- wisko dowódcy marynarki wojennej jest 57 letni adm. Władymir Masorin, dotychczasowy szef sztabu, które- go z kolei ma zastąpić 48 letni adm. Michaił Abramow, aktualny d-ca Floty Północnej. Główne pytanie brzmi zaś, czy te zmiany personalne poprawią coś w funkcjonowaniu rosyjskiej ma- rynarki wojennej? Bibliografia 1. Combat Fleets of the World 2002-2003 pod red. Uratowana AD. Baker III, Annapolis 2002. załoga AS-28 2. Pawlow A.S., Wojenno-morskoj Fłot Rossiji po przybyciu i SNG 1992 g. Sprawocznik, Jakuck 1992. do Pietropawłowska 3. Postnow A.A., Spasatielnaja podwodnaja łodka Kamczackiego. projekta 940, „Tajfun” nr 9(40)/2001. fot. AFP 4. Internet strony: www.lenta ru i www.vesti ru.
8 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst Dość efektowne ujęcie płonącego, przechylonego na lewą burtę, Blüchera. fot. zbiory Andrzej Danilewicz
Maciej Szopa Doggerbank 1915
ok 1914 nie przyniósł rozstrzy- zatopił aż 3 krążowniki dowództwo bry- wagę brytyjską w krążownikach linio- gnięcia pomiędzy dwoma naj- tyjskie było bliskie paniki). Z kolei po klę- wych o 2 jednostki. Najpierw wyruszyły Rwiększymi flotami wojennymi. sce pod Helgolandem Wilhelm II jak 4 U-booty, które „zabezpieczyły” teren Co więcej główne siły Wielkiej Brytanii również wyższe dowództwo niemiec- akcji, następnie wyruszyła przynęta dla i Niemiec nie miały jeszcze okazji się ze kie (admirał von Ingenohl, admirał von brytyjskiej floty, czyli szybki zespół kontr- sobą zetrzeć. Większe starcia morskie Pohl) stali się zwolennikami „małej woj- admirała von Hippera. Składały się na pierwszego roku wojny to bitwa lżejszych ny”, toczonej przez lekkie siły nawod- nią 1 grupa rozpoznawcza (Seydlitz, sił pod Helgolandem i dwie bitwy sto- ne i dowodzące swej wartości U-booty. Moltke, Von der Tann i Blücher) oraz czone przez Eskadrę Dalekowschodnią Niemieckie okręty liniowe i krążowniki 2 grupa rozpoznawcza w składzie 4 krą- wiceadmirała von Spee: Coronel 1 liniowe miały stać w bazach i stanowić żowników lekkich. Po półtorej godzi- i Falklandy 2. Największymi okrętami stałe zagrożenie dla wroga, tzw. koncep- nie po przynęcie wyszły główne siły w tych bitwach były brytyjskie krążow- cja „floty w pogotowiu” (fleet in beeing). Hochseeflotte. Celem Hippera było niki liniowe: Invincible i Inflexible pod Wg tej koncepcji sam fakt istnienia peł- Yarmouth, wokół którego postawio- Falklandami oraz Lion, Queen Mary, nowartościowej floty był argumentem no około 100 min i które próbowano Princess Royal, Invincible i New Zealand w rokowaniach pokojowych i wpływał ostrzelać. Miasto ocaliła bohaterska po- pod Helgolandem3 . W pierwszym z tych na wojenne poczynania przeciwnika. stawa brytyjskich szczupłych sił patrolo- starć udowodniły one swoją miażdżącą Sprzeciwiał się temu twórca niemieckiej wych (2 kontrtorpedowce i kanonierka przewagę nad krążownikami pancerny- floty wielki admirał von Tirpitz5 , jednak torpedowa), które zachowywały się tak mi, które mając mniejszą siłę ognia i za- wywołaną na ten temat dyskusję zakoń- agresywnie, że Niemcy myśleli, że stoją razem mniejszą prędkość były dla nich czył cesarz forsując pierwszy pomysł. za nimi większe siły. W tej sytuacji pod- łatwym łupem. Swej wartości dowiódł W tej sytuacji jedyną formą aktywności jęli oni ostrzał z dużego dystansu, któ- także niemiecki Goeben, który dzięki większych sił niemieckich były wypady ry zrył tylko plażę. Miny zostały wykryte swojej prędkości zdołał wyrwać się ob- pod południowo-wschodnie wybrzeża przez Brytyjczyków i unieszkodliwione, ławie floty francuskiej i brytyjskiej Floty Wielkiej Brytanii, połączone z ostrzeli- wpadł na nie tylko jeden okręt podwod- Śródziemnomorskiej4 . Nie doszło jed- waniem nadbrzeżnych miast i instalacji nak do starcia sił głównych, do którego portowych. Cele tych wypraw były na- 1. Coronel – pierwsza, zwycięska bitwa stoczo- dążyły początkowo obie strony konflik- stępujące: zaminowanie wybrzeży i tym na przez Eskadrę Dalekowschodnią 1.11.1914 roku. W jej wyniku zostały zatopione 2 brytyjskie tu. Niemcy w celu zmiany układu sił na samym paraliżowanie żeglugi przybrzeż- krążowniki pancerne. morzu i dla bezpośredniego zagrożenia nej i spowodowanie jak największych 2. Falklandy – druga i zarazem ostatnia bitwa terytorium brytyjskiemu, Brytyjczycy strat flocie brytyjskiej, ważniejszym było Eskadry Dalekowschodniej, stoczona 8.12.1914 roku. Brytyjczycy zatopili w tym starciu 2 nie- zaś aby zlikwidować takie ryzyko i za- jednak wywabienie części sił nieprzyja- mieckie krążowniki pancerne i 2 lekkie ponosząc pewnić sobie możliwość desantu na cielskich na morze, gdzie mogłyby paść jedynie umiarkowane straty w ludziach. 3. Helgoland – bitwa stoczona 28.08.1914 niemieckim wybrzeżu. Niestety oby- ofiarą U-bootów lub większych sił nie- roku pomiędzy lekkimi siłami brytyjskimi, wspie- dwie strony podobnie jak armie lądowe mieckich. Ostrzał wybrzeży miał na celu ranymi przez 1 eskadrę krążowników liniowych utknęły w martwym punkcie. Atak na niszczenie infrastruktury portowej jak Beatty’ego a niemieckimi jednostkami pilnujący- mi wód wokół Helgolandu, Niemcy pozbawieni wrogie bazy był wykluczony ze wzglę- i szerzenie terroru wśród ludności (po- wsparcia cięższych okrętów stracili w jej wyniku du na liczne obronne pola minowe jak dobnie jak naloty sterowców). 2 krążowniki lekkie i kontrtorpedowiec. i ciężką artylerię nadbrzeżną broniącą Pierwszy taki wypad miał miejsce 4. 2-10.08.1914 r. 5. Argumenty swoje wymienia Tirpitz w swo- strategicznych punktów. Wszelkie inne w dniach 2-4 listopada. Dodatkową oko- ich wspomnieniach. A. von Tirpitz Wspomnienia, projekty działań były paraliżowane stra- licznością sprzyjającą Niemcom było Warszawa 1997, s. 307-313. 6. Krążowniki liniowe Invincible i Inflexi- chem przed okrętami podwodnymi (po wysłanie eskadry Strudee’go na połu- ble otrzymały rozkaz wypłynięcia na Atlantyk sukcesach U 9 22.11.1914 roku, kiedy to dniowy Atlantyk6 , zmniejszało to prze- 4.11.1914 r.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 9 Doggerbank 1915 ny (D 5), za to Niemcy stracili krążownik Dzięki działalności swojej ko- szansa, przed jaką stanęła Hochseeflotte pancerny Yorck, który wpadł na własne mórki deszyfrującej, tzw. Room 407 , w czasie całej wojny: szansa zniszcze- pola minowe przy wpływaniu do Wil- Brytyjczycy wiedzieli o planach nie- nia trzonu brytyjskiej floty bez większych helmshaven. mieckich już 14 grudnia. Nie wiedzie- strat własnych. Utracono też szansę upo- Brytyjczycy przeczuwali, że kolejny li jednak najważniejszego, mianowi- korzenia przeciwnika i zniszczenia mitu wypad nastąpi wkrótce i aby mu zapo- cie tego, że z Wilhelmshaven wyruszyła brytyjskiej potęgi morskiej. Szansę na biec lub raczej przechwycić cenne nie- Hochseeflotte. Dlatego do działania za- spotkanie ze sobą miały nadal siły von mieckie krążowniki liniowe, przeba- angażowano szczupłe siły czyli: 1 eska- Hippera, Warrender i „Wielkie Koty” zowali do Rosyth 3 eskadrę okrętów drę krążowników liniowych Beatty’ego, Beatty’ego. Dodatkowo Hipper nie wie- liniowych wiceadm. E. E. Bradforda 2 eskadrę okrętów liniowych wiceadm. dział, że nie stoi już za nim wsparcie, (11 starych okrętów liniowych) oraz Warrandera, dowódcy operacji (składa- Ingenohl nie poinformował go o zmianie 3 eskadrę krążowników kontradm. W.C. ła się ona z 6 najnowocześniejszych pan- sytuacji, tym razem przed szansą stanę- Pakenhama (4 krążowniki pancerne), cerników brytyjskich), oprócz tego wraz li Brytyjczycy. „Mieć tę ogromną nagrodę- dla niepoznaki, aby zmylić niemiecki z Beattym płynęła 1 eskadra krążowni- eskadrę niemieckich krążowników linio- wywiad stworzono eskadrę sobowtórów ków kom. Goodenougha, złożona z sze- wych, których strata upokorzyłaby całą – 14 starych statków przebudowano tak ściu najszybszych i najnowocześniej- niemiecką marynarkę i nie mogłaby być aby przypominały przesunięte jednostki. szych jednostek, 3 eskadra krążowników nigdy zastąpiona- wreszcie w zasięgu na- Kolejny wypad niemiecki nastą- pancernych kontradm. Packenhama szych szponów...”8 . Tak swoje ówczesne pił 15 grudnia. Celem miały być mia- i dwa dywizjony kontrtorpedowców. nadzieje opisywał Churchill. Nadzieje sta Hartlepool, Scarborough i Whit- W rejon Terschellingu wysłano 8 flo- te okazały się jednak płonne. Kiedy oko- by. Grupy rozpoznawcze Hippera tyllę okrętów podwodnych (8 jedno- ło 11.25 krążowniki Goodenougha na- miały je ostrzelać i postawić miny. Plan stek +2 kontrtorpedowce) pod dowódz- wiązały walkę z krążownikiem niemiec- niemiecki zakładał wciągnięcie czę- twem komandora Keysa. Adm. Jellicoe kim i kontrtorpedowcami, Beatty wydał ści sił brytyjskich w pościg za Hippe- chciał do tej akcji zaangażować główne im nieprecyzyjny rozkaz, w wyniku, któ- rem a następnie przechwycenie ich siły jednak jego wniosek został odrzuco- rego Goodenough wycofał się i utracił przez czatującą we wschodniej części ny przez Operations Division. Ta odmo- kontakt z wrogiem. W rzeczywistości Doggerbank Hochseeflotte (14 dred- wa mogła wiele kosztować marynarkę Beatty’emu chodziło o wycofanie tyl- notów i 8 starych okrętów liniowych). brytyjską. 2 eskadra Warrendera, mają- ko 2 z 4 okrętów, miały one nadal roz- Wg doktryny niemieckiej właśnie takie ca odciąć drogę Hipperowi, znajdowa- poznawać czoło formacji, podczas gdy działania miały powoli zmieniać układ ła się w krytycznym momencie o 10 mil reszta miała z powodzeniem potykać sił. Teren działań został zabezpieczony od Hochseeflotte. Kiedy siły lekkie oby- się z Niemcami. W wyniku tego zbie- przez U-booty, z których jeden przepro- dwu flot starły się ze sobą, dowodzący gu okoliczności nie doszło do spotkania wadzał dalekie rozpoznanie, dwa zaś za- Hochseeflotte von Ingenohl rozkazał od- czaiły się u ujścia rzeki Humber. Tym ra- wrót myśląc, że ma przed sobą Grand zem grupa rozpoznawcza von Hippera Fleet. Przez godzinę, od 8 do 9 rano 16 7. 26 sierpnia 1914 flota rosyjska prze- chwyciła książkę kodów sygnałowych krążow- została wzmocniona o świeżo ukończo- grudnia 2 eskadra goniła za całą potę- nika Magdeburg, który rozbił się na skałach ny krążownik liniowy Derfflinger co ra- gą morską Niemiec (Warrender myślał, Odensholmu. Rosjanie przekazali tę książkę w październiku tegoż roku, zaś 17 października zem z Blücherem dawało liczbę pięciu że ma do czynienia jedynie z lekkimi si- Brytyjczycy przechwycili niemiecką siatkę opera- cięższych okrętów. Oprócz tego pod roz- łami). Dopiero kiedy dotarła do eskadry cyjną, służącą do odnajdowania położenia wła- kazami wiceadmirała była 2 grupa roz- wiadomość o bombardowaniu miast snych i nieprzyjacielskich okrętów. Została ona wzięta z zatopionego niemieckiego kontrtorpe- poznawcza oraz 1 i 9 flotylla kontrtorpe- przez Hippera zawróciła ona na za- dowca. dowców (o łącznej sile 20 jednostek). chód. Tym samym przepadła największa 8. W. S. Churchill World Crisis , s. 467- 468
Moltke w marszu z pełną prędkością ginący w obłokach dymu. fot. zbiory Andrzej Danilewicz
10 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Doggerbank 1915
Niemiecki krążownik pancerny Blücher w pełnym ekspresji ujęciu. Mimo zewnętrznego podobieństwa do krążowników liniowych był jednak zbyt wolny i słabo uzbrojony aby działać wespół z nimi. fot. zbiory Andrzej Danilewicz sił głównych. Spowodowało to gniew długa na około 260 kilometrów, szero- Formacja niemiecka wyglądała nastę- Beatty’ego i ostrą jego krytykę w sto- ka na około 30, głębokość tego obszaru pująco: czoło formacji rozpoznawały sunku do komandora Goodenougha, waha się między 14,6 a 36,5 metra. Była Graudenz i Starlsund, za nimi płynęła który zbyt ściśle trzymał się rozkazu, obszarem intensywnego połowu ryb, 1 grupa rozpoznawcza (w kolejności po- nie próbując ich logicznie zinterpre- głównie dorsza i śledzia. W celu zadania danej wyżej) na lewym skrzydle płynął tować. „Przegrał dla mnie trzy bitwy” – strat jednostkom patrolującym ten ob- Kolberg na prawym zaś Rostock. Całość przyznał później Beatty9 . Jednak wg szar, jak i dla wykonania kolejnego nę- zdążała na północny-zachód. współczesnej oceny historyków bry- kającego wypadu von Ingenohl wysłał Tym razem brytyjski nasłuch działał tyjskich winę za niepowodzenie pono- znów szybkie siły Hippera, które opuści- bez zarzutu. Tego samego dnia Rosyth sił oficer odpowiedzialny za sygnaliza- ły Jade o 17.45, 23 stycznia 1915 roku. opuściły siły Beatty’ego, po reorganiza- cję (flag lieutenant) na Lionie, który źle Trzon zespołu tworzyła 1 grupa roz- cji stanowiły je 1 eskadra krążowników wyraził rozkaz10 . Ostrzeżony przez wła- poznawcza: Seydlitz (flagowy), Moltke liniowych: Lion, Tiger i Princess Royal sny krążownik Hipper zdołał wymknąć i Derfflinger oraz wolniejszy i gorzej oraz 2 eskadra krążowników linio- się Beatty’emu i Warrenderowi i wrócić uzbrojony Blücher. Osobiste dowództwo wych: New Zealand i Indomitable, do- do bazy. sprawował tu Hipper. W składzie jego wodzona przez kontradmirała Moora. Bezpośrednio po rajdzie, pod na- grupy zabrakło von der Tann, który zo- Pierwsza płynęła eskadra Beatty’ego, ciskiem opinii publicznej eskadra stał uszkodzony11 . za nim eskadra Moora, kolejność okrę- Beatty’ego została przebazowana z Cro- Franz Ritter von Hipper (1863-1932) tów była zaś taka jak wymieniona powy- marty na południe do Rosyth aby móc pochodził z Bawarii, od 18 roku życia żej. Ciężkim jednostkom towarzyszyła łatwiej dopaść Hippera. Sam niemiec- służył w cesarskiej flocie, przez dzie- 1 eskadra krążowników lekkich komo- ki kontradmirał zyskał sobie w Wielkiej więć lat pełnił służbę na wodach kolo- dora Goodenougha w sile czterech okrę- Brytanii przydomek „baby killer” i niena- nialnych, zaś od roku 1890 związał się tów (Southampton [F], Birmingham, wiść brytyjskiego społeczeństwa. Prawdę z Hochseeflotte. Nigdy nie był człon- Lowesoft i Nottingham)14 . mówiąc ewentualne starcie w grud- kiem sztabu, nie znosił papierkowej ro- David Beatty (1871-1936) rozpo- niu 1914 roku mogłoby okazać się dla boty, specjalizował się w broni torpe- czął swoją karierę w marynarce w wie- Anglików dużo większą porażką. Niemcy dowej i był zawsze związany z siłami ku 13 lat jako kadet (naval cadet). dysponowaliby tą samą liczbą krążow- rozpoznawczymi floty. Dowódcą sił roz- W latach 1896-98 służył w Egipcie ników liniowych co Brytyjczycy (cztery) poznawczych został mianowany w ro- i dodatkowo mieliby jeszcze Blüchera, ku 191212 . Jego największym sukcesem 9. A. J. Marder Dreadnought to Scapa Flow. późniejsze starcia pokazały, iż była to spo- miał być dopiero udział jego eskadry 10. R. Hough The Great War at Sea, Oxford ra przewaga. Nie szczędzono słów kryty- w bitwie Jutlandzkiej, kiedy to jego gru- 1983, s. 128. 11. 24.12.1914 roku siedem brytyjskich wod- ki admirałowi von Ingenohl, wytykano pa nie tylko uszła spod ognia całej Grand nosamolotów zaatakowało Cuxhaven, ich pier- mu, że przestraszył się kilku kontrtorpe- Fleet ale zatopiła 3 krążowniki liniowe. wotnym celem miały być sterowce ale nie odnale- dowców, nie rozpoznawszy nawet prze- Lekcją przed tym największym starciem ziono ich z powodu mgły i bombardowano przy- padkowe cele. W wyniku alarmu okręty niemiec- ciwnika i naraził grupę von Hippera na było dla Hippera właśnie Dogger Bank. kie zaczęły wypływać na pełne morze co spowo- śmiertelne niebezpieczeństwo. Druga grupa rozpoznawcza (kontrad- dowało kolizję von der Tann z innym krążowni- Aby nie dopuścić do niemieckiego mirała Hebbinghausa) posiadała 4 krą- kiem. Było to pierwsze uszkodzenie okrętu w wy- niku nalotu. R. Hough Great War at Sea, s. 131. ataku z zaskoczenia jednostki brytyjskie żowniki lekkie (Graudenz [F], Rostock, 12. Z. Flisowski Bitwa Jutlandzka, s. 49-50. patrolowały Doggerbank, rozległą ławi- Starlsund, Kolberg). Całość była ubez- 13. J. Gozdawa-Gołębiowski Pierwsza Wojna Światowa na Morzu, Gdańsk 1973, załącznik nr cę na Morzu Północnym, między Wielką pieczana przez 18 kontrtorpedowców 7, s. 564-565. Brytanią a Płw. Jutlandzkim. Jest ona (5 flotylla oraz 15 i 18 półflotylla)13 . 14. Ibidem.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 11 Doggerbank 1915
Najnowszy brytyjski krążownik liniowy Tiger, tutaj na fotografii powojennej z 1924 roku, ze swoją słabo wyszkoloną i mało zgraną załogą okazał się najgorzej strzelającym okrętem w bitwie, pomylił nawet cele. fot. zbiory Siegfried Breyer i Sudanie zaś w 1900 roku brał udział mil morskich na zachód od Helgolandu- Z okrętów niemieckich najcięższą arty- w działaniach skierowanych prze- na przypuszczalnej trasie sił niemiec- lerią mógł poszczycić się Derfflinger – ciw Powstaniu Bokserów. Już w wie- kich. Rankiem tego dnia odnotowano 10 x 305 mm, Moltke i Seydlitz miały ra- ku 29 lat został mianowany kapitanem. idealną widoczność18 . zem 20 dział 280 mm (po 10 każdy) zaś W roku 1911, jako kontradmirał zo- O godzinie 07.10 krążownik Aurora Blücher 12 dział 210 mm. Dawało to sal- stał sekretarzem Winstona Churchilla – z sił Harwich przysłał Beatty’emu sy- wę o 1/3 lżejszą – 10 200 kg.20 Pierwszego Lorda Admiralicji. Dwa lata gnał, iż nawiązał kontakt z Hochse- Beatty miał przeciwnika przed sobą, później powierzono mu dowództwo nad eflotte. Była to oczywiście nieprawda z lewej strony. Prędkość jego okrętów ro- Battle Cruiser Fleet. Pierwszym sukce- i wiadomość ta rozbawiła tylko sztab sła powoli z 24 do 26 węzłów aż wresz- sem Beatty’ego w tej wojnie była bitwa na pokładzie Liona19 . W rzeczywistości cie przed godziną 09.00 nakazał pręd- Helgolandzka, za którą został odzna- Aurora napotkała krążownik Kolberg. kość 29 węzłów. Żaden z jego okrętów czony Orderem Łaźni15 . Był on człowie- W wyniku ostrzału oba okręty uzyska- nigdy nie próbował płynąć tak szyb- kiem impulsywnym, obdarzonym żywą ły kilka trafień. Wkrótce, w kontakt ko i taka prędkość groziła uszkodze- psychiką i umysłem. Przystojny, sław- wzrokowy wszedł także Southampton niem maszyn. Najlepszym dowodem ny i lubiany w Anglii za zwycięstwo hel- Goodenougha a wreszcie sam Beatty. na to jest fakt, iż żaden z krążowników golandzkie, u szczytu popularności sta- Kiedy główne siły brytyjskie ujrzały prze- nie osiągnął tej szybkości. Przez półtorej nął dopiero po bitwie pod Doggerbank. ciwnika, szedł on już na południowy godziny sztab Beatty’ego rozważał kie- Charakteryzowała go szybkość i śmia- wschód, czyli rozpoczął odwrót. Hipper dy otworzyć ogień, bano się, że pierwsze łość w podejmowaniu decyzji, wg ad- wiedział, że bez elementu zaskoczenia strzały skłonią nieprzyjaciela do zwięk- mirała Jellicoe był nawet zbyt odważny. jego misja nie ma już szans na powo- szenia prędkości21 . Tymczasem Hipper Miał nie poukładane życie osobiste (roz- dzenie. Wbrew nadziejom admiralicji nie spieszył się zbytnio, wywiad doniósł wodnik), swoje frustracje ukrywał jed- Beatty nie dostał się pomiędzy Hippera mu, iż na jego spotkanie wyszła 2 eska- nak pod pozą człowieka pewnego siebie, a jego bazy, miał jednak nadal szansę dra krążowników liniowych, nad któ- z fantazyjnie założoną czapką i nieprze- dogonienia uciekającego wroga. Wiatr rą miał dużą przewagę szybkości (typ pisową ilością guzików w marynarce16 . wiał z północnego-wschodu, dzięki cze- Indomitable osiągał maksymalnie około Dla ochrony wschodniego wybrze- mu Anglikom miał nie przeszkadzać ża i ewentualnego wsparcia Beatty’ego dym, poza tym z powodu powolnego 15. Encyclopedia Britannica, t. II. admiralicja wysłała też 3 eskadrę okrę- Blüchera (mógł on wyciągnąć najwy- 16. Z. Flisowski Bitwa Jutlandzka, s. 44. tów liniowych wiceadmirała Bradforda. żej 23 węzły, podczas gdy wszystkie krą- 17. Były to 1 i 3 flotylla kontrtorpedowców oraz 7 kontrtorpedowców bezpośrednio przydzie- Wieczorem 23 stycznia ze Scapa Flow żowniki liniowe o 4-5 węzłów więcej). lonych bezpośrednio do flagowego krążownika ruszyła Grand Fleet zaś z Harwich wy- Niemcy byli pozbawieni atutu prędko- Tyrwhitta – Arethusy. ruszył w stronę Terschelling komodor ści. Beatty dysponował sporą przewa- 18. 8 do 10 mil, stan morza 3-4 stopnie w ska- li Beauforta. J. Gozdawa-Gołębiewski, T. Wywerka- Keyes (2 kontrtorpedowce i 4 okręty gą nad Hipperem, Dysponował 5 krą- Prekurat Pierwsza Wojna Światowa na morzu, s. 91. podwodne). O siódmej rano 24 stycznia żownikami liniowymi z czego: Lion, 19. R. Hough Great War at Sea, s. 132. do Beatty’ego dołączyły siły Harwich Tiger i Princess Royal miały po 8 dział 20. Dane techniczne zaczerpnąłem z Wyka- zu stanu flot wojennych państw uczestniczących komodora Tyrwhitta w sile 3 krążowni- 343 mm zaś New Zealand i Indomita- w Pierwszej Wojnie Światowej opr. T. Wywerka ków lekkich i 34 kontrtorpedowców17 . ble po 8 dział 305 mm. Dawało to ra- Prekurat w J. Gozdawa – Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat Pierwsza Wojna Światowa na Morzu. Spotkanie nastąpiło około 30 mil mor- zem salwę 24 dział 343 mm i 16 dział 21. R. Drax Addendum to Diary, 24 January skich na północ od ławicy Dogger i 180 305 mm o łącznym ciężarze 15 232 kg. 1915 entry.
12 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Doggerbank 1915
25,5 węzła). W czasie pierwszego półto- nie jak Blücher” miał mniejszą prędkość X wyleciała w powietrze, zaś siła ognia rej godziny pościgu Brytyjczycy zmieniali od reszty zespołu (25 węzłów) i nie osią- krążownika spadła o połowę. Zginęły kilkakrotnie kurs, bali się, że manewrują- gnął jeszcze odpowiedniej odległości. załogi obydwu wież. Z pokładu okrę- ce kontrtorpedowce niemieckie stawiają Mniej więcej o 09.10 otworzyli wresz- tów wyglądało to jak „wielka świecą- na ich drodze miny22 . O godzinie 08.52 cie ogień Niemcy. Tymczasem krążow- ca masa ognia” („great glowing mass Beatty zdecydował się na oddanie poje- niki Goodenougha obchodziły Niemców of fire”), przez chwilę wszyscy myśleli, dynczego strzału w stronę Blüchera23 , z lewej burty, siły Harwich trzymały się że to koniec Seydlitza. Faktycznie okręt na odległość 20 000 jardów (18 280 m). Beatty’ego. uratowało tylko szybkie wpuszczenie Pierwszy strzał był za krótki, drugi – ob- Około 09.35, na Lionie wywieszo- 1000 ton wody do komór amunicyj- liczony o 200 jardów (180 metrów) prze- no kolejny sygnał: „Atakować odpowia- nych, skutkiem czego spadła prędkość niósł za daleko. Był to szczęśliwy zbieg dające okręty z linii wroga” („Engage a zanurzenie rufy wzrosło do 11 me- okoliczności, który pozwolił na szybkie the corresponding ships in enemy’s trów. Sytuacja Hippera stawała się cięż- uzyskanie trafienia. Jak pisze Reginald line”). Sygnał podany był nieprecyzyj- ka. Blücher był już trafiony kilkukrotnie Drax, 34- letni oficer sztabu Beatty’ego: nie, gdyż nie wymieniał okrętów z na- i stawał się zawadą dla reszty zespołu, „Nasz trzeci i czwarty strzał spowodował zwy. Ponieważ okrętów brytyjskich było teraz kłopoty miał również okręt flago- wytworzenie się niewyraźnej chmury żół- 5, niemieckich zaś 4 sygnał ten można wy. Jednak lepsze wyszkolenie artyle- tawego dymu i wydawało się, że dzięki było różnie interpretować. Beatty wie- rzystów niemieckich i właściwszy wy- sporej dozie szczęścia uzyskaliśmy trafie- dział, że Indomitable jeszcze nie dotarł, bór celów zaczęły przynosić rezultaty. nie. Z pewnością było to trafienie osiągnię- Lion miał więc walczyć z Seydlitzem, Wkrótce po godzinie 10.00 Lion zaczął te z największej odległości kiedykolwiek Tiger z Moltke, Princess Royal z Derfflin- otrzymywać trafienia ciężkimi pociska- pomiędzy dwoma okrętami w akcji” 24. gerem a New Zealand z „Blücherem”. mi. Przez całe starcie Lion otrzymał aż Tymczasem Hipper, kiedy zobaczył wy- Tymczasem dowódca Tigera, nie wie- 15 ciosów, to że przetrwał świadczyło- raźnie sylwetki ścigających rozkazał dział o absencji ostatniego okrętu w szy- by o wytrzymałości brytyjskich krążow- zwiększyć prędkość do 27 węzłów, ale ku. Sądził, że Lion i Tiger mają wziąć na ników liniowych wbrew rezultatom tylko do 23 węzłów Blücherowi. O 09.02 cel okręt flagowy Hippera, a kolejne jed- późniejszej bitwy Jutlandzkiej, kiedy to Beatty kazał wywiesić sygnał „Otworzyć nostki pozostałych Niemców. To spra- aż 3 jednostki tej klasy wyleciały w po- ogień i nawiązać walkę z wrogiem”. wiło, że Moltke był wolny od ostrzału wietrze (w tym Queen Mary, czyli okręt Po trafieniu osiągniętym przez Liona po- i mógł prowadzić skuteczniejszy ogień. tego samego typu). Najgroźniejsze jedyncze strzały zaczął oddawać drugi Strzały Tigera zaś były i tak niecelne, uszkodzenia zadały trafienia nr 5 i 14. okręt w szyku – Tiger. Brytyjczycy przyję- jego artylerzyści uznawali upadki poci- Na początku starcia 210 mm pocisk li szyk schodami, w ten sposób, że ostat- sków Liona za swoje własne, skutkiem z Blüchera, wyłączył z akcji lewą arma- ni okręt ich szyku był najbardziej wysu- czego nie mogło być mowy o skutecz- tę wieży „A”. Magazyn wieży „A” ogar- nięty w kierunku kursu niemieckiego, nym ogniu. Tymczasem pierwsze trzy nął pożar grożąc wybuchem. O 10.01 flagowy Lion był zaś najbardziej oddalo- krążowniki niemieckie skoncentrowały ciężki granat uderzył pod linię wodną, ny. Niemcy przyjęli formację odwrotną, ogień na Lionie. pozbawiając okręt energii elektrycznej. najbliżej był prowadzący Seydlitz, najda- Flagowy okręt Beatty’ego strzelał Została ona przywrócona czasowo oko- lej zaś Blücher. Około 09.10 Lion, Tiger, jednak skutecznie. O 09.43 jego cięż- ło 11.00. Groźny był jeden z dwóch po- Princess Royal prowadziły już ogień cią- ki pocisk przebił barbetę wieży na rufie cisków Derfflingera, które uderzyły jed- gły do najlepiej widocznego Blüchera, Seydlitza wywołując pożar. Uciekający wkrótce dołączył do nich New Zealand. przed ogniem marynarze otworzy- 22. Ibidem. Do walki nie włączył się na razie ostat- li po drodze drzwi do komory amuni- 23. Ibidem. ni z szyku – Indomitable, który podob- cyjnej, co spowodowało wybuch. Wieża 24. Ibidem.
Natomiast krążownik liniowy New Zealand od początku bitwy prawidłowo ostrzeliwał Blüchera. fot. zbiory Siegfried Breyer
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 13 Doggerbank 1915
rys. Przemysław Federowicz nocześnie o 10.18. Trafił on w słabo wo w czasie burzy, okręt zdawał się rozla- U-bootów. Beatty sądził, że Hipper wcią- opancerzoną burtę, na wysokości linii tywać na kawałeczki”25 gnął go w zasadzkę, na obszar działa- wodnej powodując zalanie zbiornika O godzinie 10.51 lewoburtowe turbi- nia okrętów podwodnych. Sam potem paliwa lewoburtowego kondensatora, ny przestały pracować (brakowało im przyznał się, że widział kilwater pery- uszkodzenie to nie zostało początko- paliwa). Beatty rozkazał zalać magazyn skopu28 . Aby uniknąć domniemanej pu- wo wykryte, co wkrótce miało wpłynąć wieży „A” wodą. Kapitan Liona wydał łapki wydał rozkaz zwrotu na lewą burtę na wynik bitwy. Jak wspomina Flison następujący rozkaz: „zmniejszyć pręd- Young, znajdujący się wówczas na bo- kość i zreperować nasze uszkodzenia, zga- 25.F. Young With the Battle Cruisers, London cianim gnieździe: sić pożary i zająć z powrotem miejsce w li- 1921. „Lion otrzymał wtedy trafienie tak nii”26 Był to koniec bitwy dla Liona. 26. R. Drax Addendum to Diary, 24 January 1915 entry. gwałtowne, że myśleliśmy iż zostaliśmy Nieco przed 11.00 obserwator na 27. Być może zauważonym „U-bootem” była storpedowani. Wydawało się, że okręt się Lionie zameldował o peryskopie z pra- przedwcześnie wystrzelona torpeda z kontrtorpe- 27 dowca V 5. zatrzymał a maszt, na którym znajdowa- wej burty . Dał tu o sobie znać strach 28. R. Hough The Great War at Sea 1914-1918, ło się gniazdo trząsł się i falował jak drze- dowódców brytyjskich przed atakami s. 136.
Seydlitz miał wyjątkowe szczęście po trafieniu przez Liona w wieżę „X”. fot. zbiory Andrzej Danilewicz
14 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Doggerbank 1915
Krążownik liniowy Lion, okręt flagowy zespołu brytyjskiego, również otrzymał w bitwie kilka groźnych trafień, w tym i od Blüchera. fot. zbiory Siegfried Breyer o 90 stopni dla obydwu eskadr krążow- jego rozkaz został źle zrozumiany prze- były zaś po obu stronach. Po stronie bry- ników liniowych. Nieoczekiwany zwrot siadł się na kontrtorpedowiec Attack tyjskiej poważnego remontu wymagał Brytyjczyków spowodował odwołanie o 11.50 i ruszył w stronę eskadry (swoją Lion, Niemcy stracili okręt przestarza- ataku niemieckich kontrtorpedowców, flagę wywiesi na Princess Royal o godzi- łej już klasy, uszkodzony był zaś Seydlitz. które Hipper chciał rzucić w akcie de- nie 12.20). Blücher bronił się do końca Zarówno Lion jak i Seydlitz wkrótce zno- speracji. Okręty niemieckie odchodzi- z dwóch ostatnich sprawnych dział 210 wu były gotowe do działania31 . ły nadal na południowy-wschód zosta- mm, przyjął na siebie wiele pocisków Jeśli chodzi o ilość trafień to tu- wiając za sobą Blüchera. Tymczasem a jego blachy były rozgrzane do czerwo- taj celowali Niemcy, uzyskując 22 tra- 4 minuty po zwrocie na lewą burtę ności. Brytyjczycy rzucili do ataku torpe- fienia w tym 16 w Liona i 6 w Tige- Beatty wydał rozkaz pogoni za Hippe- dowego 4 kontrtorpedowce, następnie ra. Brytyjczycy trafili 2 razy w Seydlitza rem kontradm. Moore’owi wraz z pod- kolejne trzy. Jednak dopiero celna torpe- i raz w Derfflingera32 , wielokrotnie tra- ległymi mu teraz Princess Royal, Tigerem da odpalona z krążownika Arethusa za- fiony był za to Blücher, około 70 razy i New Zealand, dopływający Indomitable kończyła agonię okrętu. Blücher zatonął ale były to głównie trafienia z końco- miał później rozprawić się do końca o godzinie 12.30 wraz z większością za- wej fazy bitwy różnych kalibrów, i odda- z Blücherem. „Koty miały kontynuować łogi. Zginęło 792 marynarzy, 189 dosta- ne z małej odległości. Do słabej celności pościg żywych ofiar, podczas gdy dziel- ło się do niewoli. Być może uratowano Brytyjczyków przyczyniła się zarówno nemu lecz wolniejszemu Indomitable by więcej rozbitków, gdyby nie niemiec- duża prędkość, z jaką płynęły ich okrę- miała przypaść piękna tłusta mysz...” 29. ki wodnosamolot, który zaczął ostrzeli- ty jak i zasłona dymna postawiona przez Jednak po raz kolejny zawiodła sygna- wać łodzie ratunkowe, spowodowało to niemieckie kontrtorpedowce, było to lizacja. Pierwszym sygnałem był „kurs ich odwołanie. Beatty był wściekły, kie- pierwsze użycie zasłony dymnej w bi- północno-wschodni”, następnym zaś, dy zrozumiał, że reszta nieprzyjaciół mu twie morskiej. wywieszonym, kiedy jeszcze wisiał sy- uciekła. Kazał Indomitable wziąć Liona Po bitwie posypały się liczne głos kry- gnał poprzedni „atakować tył forma- na hol i zarządził odwrót o 12.45. Bitwa tyczne pod kątem dowódców obydwu cji wroga” („attack the rear of the ene- była skończona. stron. W Wielkiej Brytanii, pomimo, że my”). Sygnały zostały wywieszone źle Jeśli chodzi o porównanie strat w lu- opinia publiczna określiła Doggerbank i odczytane: „atakować tył formacji wro- dziach to olbrzymi sukces odnotowali jako wielki sukces, admiralicja krytyko- ga na kursie północno- wschodnim” („at- tu Brytyjczycy. Stracili oni 14 zabitych, wała dowódcę Tigera – Pelly’ego a także tack the rear of the enemy, bearing NE”). dziesięciu na Tigerze i czterech na kontr- kontradm. Moora. Lord Fisher nazwał Taki namiar na nieprzyjaciela wskazy- torpedowcu Mentor. Na ciężko uszko- Pelly’ego tchórzem za to, że źle zrozu- wał dokładnie na Blüchera i tak został dzonym Lionie paradoksalnie nikt nie miał rozkaz wyboru celów i zostawił odczytany przez Moora. Decyzja ta wy- zginął, było tylko 17 rannych. Niemcy Moltkego wolnego od ostrzału. Fisher dawała się Moorowi logiczna, z powo- oprócz całej załogi Blüchera, która albo uważał także, że Pelly powinien prze- du poprzedniego rozkazu zwrotu o 90 poległa albo dostała się do niewoli (ra- stopni i z powodu dostrzeżenia domnie- zem 981 ludzi) stracili 159 marynarzy manych U-bootów. Innych sygnałów z Seydlitza, tych którzy zginęli w wybu- 29. F. Young With the Battle Cruisers, London 1921. oprócz sygnalizacji flagami Beatty nie chu wież rufowych. Trzech ludzi stracił 30. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka mógł użyć z powodu braku elektryczno- też w początkowym starciu Kolberg 30. Prekurat Pierwsza Wojna Światowa na Morzu, za- ści na Lionie. Łącznie zginęło 954 Niemców. Straty łącznik nr 7, s. 564-565. 31. Lion był gotowy po 6 tygodniach, Seydlitz Princes Royal i Tiger zaczęły więc w ludziach nie miały jednak takiego już w kwietniu brał udział w ataku na Lowesoft. okrążać Blüchera uderzając ze wszyst- znaczenia w wojnie na morzu jak stra- 32. Wg J. Gozdawa- Gołębiowski , T. Wywerka Prekurat Pierwsza Wojna Światowa na Morzu, wg kich dział. Wkrótce przyłączyły się ty w okrętach, te były o wiele trudniej- danych z książki R. Hougha The Great War at Sea do nich lżejsze okręty. Beatty widząc, że sze do odbudowania. Straty w okrętach Seydlitz i Derfflinger miały być trafione po 3 razy.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 15 Doggerbank 1915 jąć inicjatywę po wyjściu Liona z szy- spół na straty. Jedyną akcją podjętą przez Ententy, oczekującej jakiegoś przełomu. ku nie bacząc na rozkazy z Liona, tak Ingenohla było wysłanie depeszy otwar- Jednak bitwa pod Doggerbank również jego zdaniem wyglądać miał Nelsoński tym szyfrem „Hochseeflotte wychodzi” nie była żadnym przełomem, niemiec- duch w marynarce a wykonywać rozka- a szyfrem „jak będzie gotowa”, zosta- kie siły rozpoznawcze nadal próbowały zy mógł każdy głupiec33 . Beatty stwier- ło to jednak uczynione rano 24 stycznia atakować, m.in. 24 kwietnia 1915 wyko- dził, że Moore nie ma wystarczającej i nie mogło mieć wpływu na toczącą się nały one atak na miasto Lowesoft, nie- fantazji aby dowodzić eskadrą krążow- właśnie bitwę. Admirał von Ingenohl od- szcząc 200 domów i zabijając setki ludzi. ników liniowych. Awans Moore’a został szedł 2 lutego a jego miejsce zajął adm. Ważniejsze było to, że społeczeństwo wstrzymany a on sam został mianowa- von Pohl. Zmienił się także szef sztabu brytyjskie odzyskało wiarę w możliwo- ny dowódcą eskadry krążowników na Hochseeflotte, na miejsce kontradmira- ści obronne swojej floty. Dla Niemców Wyspach Kanaryjskich. Pelly’emu na- ła Eckermanna mianowanego dowódcą Doggerbank było już kolejną porażką na tomiast się upiekło, wstawił się za nim 1 eskadry okrętów liniowych przyszedł morzu, po Helgolandzie i Falklandach. Beatty w trosce o morale w eskadrze wiceadm. Bachmann. Hipper po raz ko- Morale marynarzy niemieckich stale (morale zawsze spadało po usunięciu lejny potwierdził swoją zdolność do im- zmniejszające się wg Tirpitza z powo- starych oficerów). Beatty’ego nikt ofi- prowizacji w trudnych warunkach i za- du bezczynnego siedzenia w porcie na cjalnie nie krytykował, pozwalając mu chował stanowisko. Krytykowano także pewno nie wzrosło po tej bitwie. cieszyć się rosnącą sławą zwycięskie- dołączenie Blüchera do eskadry roz- go dowódcy. Nikt nie wytykał mu tego, poznawczej. Okręt ten, słabiej uzbrojo- Bibliografia że przyjął przestarzałą taktykę walki li- ny a przede wszystkim dużo wolniejszy 1. Bennet G., Naval Batles of the First World War, niowej, tzn. że każdy okręt miał strzelać był prawdziwą piętą Achillesową zespo- London 1983. do odpowiednika w linii nieprzyjaciela, łu. Niemcy wzmocnili pancerz pomiędzy 2. Churchill W., The world crisis 1911-18, London zamiast próbować wyeliminować wrogi wieżami głównego kalibru aby nie dopu- 1964. okręt flagowy. Tragicznie funkcjonowa- ścić do tego co miało miejsce na Seydlitzu, 3. Gozdawa-Gołębiowski J. Wywerka Prekurat T., ła artyleria Tigera, był to okręt najnowszy który omal cały nie wyleciał w powietrze, Pierwsza Wojna Swiatowa na Morzu, Gdańsk 1973. w eskadrze, wszedł w jej skład 6 listopa- gdyby nie szybkie zalanie odpowiednich 4. Hough R., The Great War at Sea, New York 1983 da 1914 roku34 i nigdy nie odbywał strze- przedziałów. Poprawki te okazały się bar- 5. Marder A. J., From Dreadnought to Scapa Flow, lania do ruchomego celu. Dodatkowo dzo udane, miało to się okazać w bitwie tom II, London 1961-66 . jego załoga składała się w dużej części Jutlandzkiej, w której ten sam Seydlitz po- 6. Jane’s fighting ships of World War I, London 1990. z dezerterów i różnego podejrzanego wróci do bazy pomimo otrzymania 21 7. von Tirpitz A., Wspomnienia, Warszawa 1997. elementu35 , co było dość dziwne w przy- trafień ciężkimi pociskami36 . 8. Young F., With the Battle Cruisers, London 1921. padku najnowszej jednostki tej klasy. Bitwa była niewątpliwie sukcesem W Niemczech cała wina spadła na Brytyjczyków. Nie tylko zapobiegli oni 33. Fisher to Beatty 21 January 1915; Marder Fear God, s. 150-151. głównodowodzącego flotą adm. von kolejnemu niszczącemu atakowi na wła- 34. R. Hough The Great War at Sea, s. 142. Ingenohla, obwiniano go za to, że nie sne wybrzeża ale także zmusili przeciw- 35. Ibidem. 36. J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka wysłał Hochseeflotte dla wsparcia nika do ucieczki i zadali mu pewne stra- Prekurat Pierwsza Wojna Światowa na Morzu, za- Hippera i po raz kolejny naraził jego ze- ty. Była to pożywka dla opinii publicznej łącznik 8, s. 573.
FOTOKOLEKCJA
Brytyjski krążownik lekki Curacoa na początku latach trzydziestych. fot. zbiory Andrzej Danilewicz
16 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst Maciej S. Sobański część II
Aoba widoczna w połowie lat trzydziestych. Widać dobudowane osłony dla dział kal. 120 mm na śródokręciu. fot. zbiory Shizuo Fukui
Japońskie krążowniki ciężkie typu „Furutaka” i „Aoba”
Typ Aoba Wyposażenie okrętów nie uległo za- na zastosowanie kotłów parowych Początkowo druga para krążowni- sadniczym zmianom. Liczba pokłado- o mieszanym systemie opalania, zapas ków „waszyngtońskich” – Aoba i Ki- wych środków pływających wynosiła paliwa na pokładzie krążowników obej- nugasa, które zostały zamówione również 10 sztuk, z tym jednak, że je- mował zarówno paliwo płynne (1400 t) w ramach planu budżetowego na lata dynie 2 kutry wiosłowe o długości 9 m jak i węgiel (400 t), przy czym Aoba i Ki- 1923/24, miały stanowić proste po- zostały rozmieszczone obok tylnego nugasa w przeciwieństwie do pierwszej wtórzenie wcześniejszych jednostek masztu. pary jednostek zabierały dokładnie ilość typu Furutaka. Wskutek jednak wy- Opancerzenie okrętów typu Aoba przewidzianą projektem. raźnych sugestii Morskiego Sztabu stanowiło w zasadzie powtórzenie roz- W związku z wyposażeniem krą- Generalnego, kmdr por. Fujimoto, wiązania zastosowanego we wcześniej- żowników typu Aoba w większą licz- który objął kierownictwo pracami szych krążownikach typu Furutaka. bę różnego rodzaju odbiorników FOTOKOLEKCJA konstrukcyjnymi po kmdr Hiraga, do- Łączna masa pancerza wynosiła energii elektrycznej, jednostki otrzy- konał istotnych modyfikacji projek- 1197,2 t, co stanowiło około 12,2% cał- mały nowe, napędzane silnikami wy- tu pod kątem zwiększenia potencjału kowitej masy jednostki. Z uwagi na pe- sokoprężnymi agregaty prądotwórcze bojowego okrętów, tak że nowe jed- wien wzrost zanurzenia, z pasa głów- o łącznej mocy 450 kW, w tym 2 o mo- nostki stały się de facto odrębnym ty- nego pancerza burtowego o szerokości cy po 90 kW oraz kolejne 2 po 135 kW, pem Aoba. 4,12 m, zaledwie 2,05 m znajdowało wytwarzające prąd o napięciu 225 V. Modyfikacja projektu doprowadziła się powyżej konstrukcyjnej linii wod- Łączna masa urządzeń napędowych oczywiście do wzrostu wyporności już nej okrętu, choć zgodnie z założenia- wraz z niezbędnym wyposażeniem po- i tak mocno „przeładowanych” krą- mi projektowymi winno to być 3,20 m mocniczym wynosiła 2173, 7, co sta- żowników. Zgodnie z pierwotnym pro- (na jednostkach typu Furutaka powyżej nowiło 22,1% masy krążownika 29. jektem wyporność standardowa miała lustra wody wystawał pas o szerokości wynosić 7500 t, ale w przypadku Aoba 2,21 m). Uzbrojenie było to 8520 t, a dla Kinugasa – 8630 Największe zmiany zaszły w zakre- t. Wyporność pełna dla pierwszej jed- Układ napędowy sie uzbrojenia okrętów. Jednostki typu nostki sięgała odpowiednio 10 960 t, Układ napędowy drugiej pary krą- Aoba otrzymały 6 dział kal. 50 3 Nendo a dla drugiej 10 923 t 28. Wymiary ka- żowników klasy „A” stanowił w zasa- Shiki 20 cm Nr 1, o identycznych pa- dłuba pozostały praktycznie identycz- dzie proste powtórzenie rozwiązania za- rametrach jak typ Furutaka, tyle tyl- ne jak w typie Furutaka, więc przyrost stosowanego we wcześniejszym typie ko, że rozmieszczonych w 3 dwudzia- wyporności zaowocował zwiększe- Furutaka. Na krążowniku Aoba były to łowych wieżach artyleryjskich model niem średniego zanurzenia, które ważące 200,0 t (zespół) turbiny parowe „C”. Dwie wieże zostały umieszczone wzrosło do 5,71 – 5,72 m. typu Mitsubishi-Parsons, a na Kinugasa w superpozycji w osi symetrii krążow- Waga konstrukcji kadłuba nowych ważące 203,4 t (zespół) turbiny paro- nika na pokładzie dziobowym, a trze- krążowników, które otrzymały nieco we Kawasaki Brown-Curtis, o łącznej cia na pokładzie rufowym. zmodyfikowaną bryłę dziobowej nad- projektowanej mocy 102 000 KM, któ- budówki, wynosiła 3131,1 t, co stano- re miały gwarantować uzyskanie mak- 28. wg Apalkow J.W., Bojewyje korabli... wiło 31,9% całkowitej masy jednostki. symalnej prędkości 34,5 węzła. Z uwagi 29. wg Lacroix E., Wells L., Japanese...
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 17 Japońskie krążowniki typu „Furutaka” i „Aoba”
Aoba na próbach maksymalnej prędkości w 1927 roku. fot. zbiory Shizuo Fukui
Waga opancerzonej wieży mo- cisków i ładunków miotających. Mimo pewnej zmiany kształtu dzio- del „C” (płyty ze stali NVNC o gru- Konstrukcja wież zapewniała kąt bowej nadbudówki, skład i rozmiesz- bości 25,4 mm z frontu, tył, boków podniesienia luf dział w przedziale czenie środków kierowania ogniem oraz dachu) wynosiła około 157 t. od -5° do +40°, co umożliwiało uzy- dział głównego kalibru nie uległ zmia- Wieża w której lufy dział znajdowały skiwanie maksymalnej donośności 26 nie. Jedynie drugie (pomocnicze) urzą- się w odległości 1,9 m jedna od dru- 700 m. Szybkostrzelność w granicach dzenie Typ 14 na krążownikach typu giej, poruszała się po bieżni o śred- 3 strzałów na minutę z lufy. Zapas Aoba zostało przesunięte w kierunku nicy 5,03 m dzięki 2 silnikom elek- amunicji kal. 200 mm rozdzielnego rufy i umieszczone na dachu hangaru trycznym o mocy 75 KM i 50 KM, ładowania, przechowywanej w dzio- wodnosamolotów za rufowym masz- napędzającym system pomp hydrau- bowej i rufowej komorze amunicyjnej tem. licznych i hydromotorów. Każde na pokładzie magazynowym, wyno- Wieże nr 2 i nr 3 dział głównego ka- z dział w wieży posiadało własny sił 120 pocisków na lufę, czyli łącznie libru krążowników zostały wyposażo- wyciąg amunicyjny, odrębny dla po- 720 sztuk na okręcie. ne we własne dalmierze Typ 14 o bazie
Aoba na próbach po ukończeniu budowy w 1927 roku. fot. zbiory Shizuo Fukui
18 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Japońskie krążowniki typu „Furutaka” i „Aoba”
Aoba już po wejściu do służby w 1927 roku. Dobrze widoczna linia kadłuba. fot. „Ships of the World”
6 m, których maksymalny zasięg wy- Widok dziobowych wież dział artylerii głównej na Kinugasa na początku lat nosił 35 000 m. Błąd pomiaru odległo- trzydziestych. fot. „Ships of the World” ści przy wykorzystaniu tych dalmierzy dla maksymalnej donośności 26 700 m przy kącie podniesienia lufy +40° wy- nosił około 235 m 30. Obronę przeciwlotniczą jednostek zapewniały 4 pojedyncze działa plot. 45 kal. Typ 10 12-cm mod. B (odkry- ty i obsługiwany ręcznie). Działa zosta- ły rozmieszczone na specjalnych, nie- wielkich sponsonach na lewej i prawej burcie przed dziobowym i rufowym ko- minem. Działa wystrzeliwały pociski ważące 20,45 kg z prędkością począt- kową 825 m/s. Kąt podniesienia lufy w przedziale -10° +75°, maksymalna donośność pozioma 15 600 m, a pułap teoretyczny 10 065 m, zaś praktyczny jedynie 8450 m. Szybkostrzelność teo- retyczna 10-12, a praktyczna 8 strza- łów na minutę. Zapas amunicji scalonej po 210 naboi na lufę, łącznie 840 sztuk amunicji plot. kal. na krążowniku31. Waga działa plot. kal. 12-cm na sta- nowisku ogniowym 7,8 t 32. Do obrony przeciwlotniczej bli- skiego zasięgu służyły 2 zamontowa- ne na skrzydłach mostku km-y typ Lewis kal. 7,7 mm 33. Ich teoretyczny pułap ognia plot. wynosił do 2200 m, a donośność pozioma odpowiednio 4100 m, zaś szybkostrzelność mieści- ła się w przedziale 270 – 310 strzałów na minutę. Okręty otrzymały silne, identyczne jak w przypadku krążowników typu
30. wg Lacroix E., Wells L., Japanese... 31. wg Lacroix E., Wells L., Japanese... 32. wg Apalkow J.W., Bojewyje korabli... 33. o 5 km-ach typ Lewis kal. 7,7 mm wspomi- na Apalkow J.W., Bojewyje korabli...
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 19 Japońskie krążowniki typu „Furutaka” i „Aoba”
Kinugasa w 1930 roku w czasie jednej z cesarskich parad floty. fot. zbiory Shizuo Fukui
Furutaka uzbrojenie torpedowe, skła- jako pierwszy okręt cesarskiej mary- ni Yokosuka Navy Yard „bliźniaczy” dające się z 12 kadłubowych wyrzutni narki wojennej wyposażony w pokła- Aoba. torpedowych (6 par) Typ 12 uzbrojony- dową katapultę Kure Typ No 1 Model1, Na pokładzie okrętów miał bazo- mi w nowe torpedy Typ 8 61-cm. w której czynnikiem miotającym było wać 1 wodnosamolot, dysponują- Krążowniki typu Aoba również za- sprężone powietrze. Katapulta mia- cy niewielkim hangarem Od roku liczane do „krążowników rozpoznaw- ła długość całkowitą 19,4 m, a czę- 1929 był to wodnosamolot rozpo- czych” zgodnie z projektem miały ści roboczej 15,4 m i szerokość 1,2 m. znawczy Typ 15 (Nakajima E2N1). otrzymać pokładowe wyposażenie lot- Pozwalała ona na nadawanie wodno- Ten dwumiejscowy wodnosamo- nicze, uznane za niezbędne do prowa- samolotom o masie startowej do 2000 lot rozpoznawczy o masie startowej dzenia rozpoznania na rzecz eskadr kg prędkości początkowej 26 m/s. Już 1950 kg napędzany silnikiem o mocy okrętów liniowych. Aoba i Kinugasa w początkach 1929 katapulta ta zo- 340 KM rozwijał maksymalną pręd- weszły jednak w roku 1927 do służ- stała wymieniona na nową o napę- kość 172 km/godz., a przelotową 120 by bez przewidzianych na ich wypo- dzie prochowym, określaną następnie km/godz., zaś jego zasięg sięgał 600 sażenie katapult. Które znajdowały jako Kure Typ No 2. W taką samą kata- km. Uzbrojenie maszyny obejmowa- się wówczas jeszcze w stadium prób. pultę w roku 1930 (wg inny źródeł już ło 1 km kal. 7,7 mm 34. W początkach Kinugasa został w marcu 1928 roku w 1929) został wyposażony w stocz- 1932 wodnosamoloty zostały za- stąpione przez nowsze Typ 90 Mod. Start wodnosamolotu typu Yokosuka E1Y z katapulty krążownika Kinugasa. Fotografia 2 (Nakajima E4N2). z końca lat dwudziestych. fot. zbiory Shizuo Fukui Łączna masa uzbrojenia (wszelkich rodzajów) jednostek typu Aoba wyno- siła 1088,9 t, co stanowiło około 11,2% całkowitej masy krążowników. Zgodnie z projektem załoga krą- żowników typu Aoba miała liczyć 622 ludzi, w tym 45 oficerów. W praktyce jednak bardzo szybko okazało się, że li- czebność ta została przekroczona. Na pokładzie Kinugasa było 632, a Aoba nawet 647 marynarzy i oficerów. Koszt budowy krążowników drugiej pary, podobnie jak w przypadku wcze- śniejszych okrętów typu „A” wyniósł po około 15 mln jenów za jednostkę. Modernizacje jednostek Budowany przez stocznię Mitsubishi Shipbuilding & Engineering Co w Na- gasaki Aoba wszedł do służby 20 wrze- śnia 1927, zaś powstający w stocz-
34. wg Januszewski T., Zalewski K., Japońskie samoloty...
20 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Japońskie krążowniki typu „Furutaka” i „Aoba”
Data Data Nazwa jednostki Stocznia Wejścia Rozpoczęcia Zakończenia Stocznia Położenia stępki Wodowania do służby modernizacji modernizacji Mitsubishi Aoba 04.02.1924 25.09.1926 20.09.1927 11.1938 30.10.1940 Sasebo Nagasaki Kinugasa Kawasaki Kobe 23.01.1924 24.10.1926 30.09.1927 15.10.1938 30.10.1940 Sasebo ni Kawasaki Dockyards Co w Kobe O zmianach dokonanych w latach w Kure w związku z zaplanowanym na Kinugasa niedługo później, bo 30 wrze- 1930 i 1931 w wyposażeniu lotniczym lato 1937 roku przeprowadzeniem ich śnia 1927 roku. Oba krążowniki trafiły krążowników wspomniano już wcze- poważniejszej modernizacji. Z uwagi do składu Sentai 5. śniej. jednak na prowadzone przez Japonię W okresie między lipcem a grud- W okresie między październikiem działania zbrojne na obszarze Chin, niem 1929 dokonano moderniza- 1932 a lutym 1933 oba okręty otrzy- obie jednostki pośpiesznie reaktywo- cji turbin parowych typu Kawasaki mały dodatkowe specjalne sponso- wano i skierowano do transportu wła- Brown-Curtis krążownika Kinugasa ny na lewej i prawej burcie dziobowej snych wojsk na teren konfliktu. Okręty na którym równocześnie zmieniono nadbudówki na poziomie mostka, na odstawiono ponownie doi rezerwy system wentylacji zbiorników paliwa których zamontowano sprzężone po- we wrześniu 1937. Ograniczenia bu- płynnego. czwórnie wkm-y kal. 13,2 mm L/76 dżetowe spowodowały, a trzeba pamię- W miesiącach marzec – kwiecień Hotchkiss, importowane z Francji. tać, że prowadzono już modernizację 1930 na pokładzie obu krążowników Ten model uzbrojenia otrzymał w Ja- jednostek typu Furutaka, że do faktycz- dokonano wymiany artylerii plot. do- ponii oznaczenie HQ Typ 13-mm, zaś nych prac modernizacyjnych przystą- tychczasowe działa 45 kal. Typ 10 jego podstawowe parametry taktycz- piono w arsenale w Sasebo (Sasebo 12‑cm na łożach „B” zamieniono iden- no-techniczne były analogiczne jak Kaigun Kosho) dopiero w końcu 1938 tyczną liczbą dział nowszej wersji w przypadku wkm Typ 93 kal. 13,2 roku. Na Kinugasa w październiku, Model „B2”. Działa te posiadały sta- mm L/76. Istotna różnica dotyczyła je- a na Aoba w listopadzie. Prace moder- lowe osłony o grubości 1,6 – 3,2 mm dynie masy broni, bowiem sprzężony nizacyjne objęły praktycznie wszystkie chroniące obsługę przed odłamka- poczwórnie wkm HQ Typ 13-mm na systemy okrętowe. mi, ale także wpływami warunków at- stanowisku ogniowym ważył 1,163 t. Krążowniki wzorem jednostek typu mosferycznych i bryzgami fal. (warto W dniu 20 maja 1933 wszystkie Furutaka otrzymały tzw. „bąble prze- pamiętać, że stanowiska ogniowe ar- „krążowniki rozpoznawcze” klasy „A”, ciwtorpedowe” , których większa część tylerii plot. znajdowały się na niewiel- zarówno typu Furutaka jak i Aoba zo- znajdowała się poniżej konstrukcyj- kich sponsonach, przestających na ze- stały włączone w skład Sentai 6, który nej linii wodnej okrętu. „Bąbel” wy- wnątrz poza obrys kadłuba okrętów). na długie lata miał się stać ich jednost- konany był ze stali Ducol o grubości Poza tym działa miały elektryczno-hy- ką macierzystą. 10 – 14 mm. W jego wnętrzu znajdo- drauliczne urządzenia napędowe uła- W miesiącach maj – czerwiec 1934 wał się przedział wodoszczelny, któ- twiające obsłudze ich naprowadzanie na jednostkach typu Aoba przeprowa- rego większość pojemności przezna- zarówno w płaszczyźnie poziomej jak dzono modernizację wyposażenia ra- czona była na dodatkowe zbiorniki i pionowej. Waga nowych dział plot. diowego. paliwa płynnego. Na krążownikach na stanowisku ogniowym wynosiła Z dniem 1 grudnia 1936 Aoba i Ki- typu Aoba „bąble” były bardziej rozbu- około 10,0 t. nugasa zostały odstawione do rezerwy dowane – szersze, co spowodowało,
Kinugasa w 1936 roku zakotwiczony w Kure – tuż przed modernizacją. fot. zbiory Shizuo Fukui
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 21 Aoba 1927
Kinugasa 1933 Japońskie krążowniki typu „Furutaka” i „Aoba”
Kinugasa po ostatniej modernizacji widoczna na fotografii z 1941 roku. fot. „Ships of the World”
że po ich zabudowania całkowita sze- Większe zmiany objęły kotłownie. mu uzyskano maksymalną donośność rokość jednostek wzrosła do 17,56 m. Zrezygnowano ostatecznie z dotych- 28 900 m. Z uwagi na wprowadzenie Montaż „bąbli” z jednej strony wzmac- czasowego mieszanego systemu opa- do uzbrojenia nowych pocisków kal. niał sztywność konstrukcji i poprawiał lania kotłów, przechodząc wyłącznie 203,2 mm Typ 91 w wersji AP i Com- obronę przeciwtorpedową, okręty nie na paliwo płynne. Pierwotnie zamie- mon o długości 0,91 m z większymi ła- miały klasycznej wzdłużnej pancernej rzano nawet wymienić wszystkie kotły dunkami miotającymi, przebudowano grodzi przeciwtorpedowej, tym bar- na nowszy model „RO GO” Kampon komory amunicyjne, dźwigi amunicyj- dziej, że w górnej ich części znajdowa- „duży” i ograniczyć ich liczbę do 10, ne oraz hydrauliczne dosyłacze. ły się zasklepione stalowe rury, z drugiej tak jak uczyniono to już w przypadku System kierowania ogniem artylerii zaś poprawiał również stateczność krą- jednostek typu Furutaka. Z uwagi jed- głównego kalibru obejmował 2 urzą- żowników. W związku z uzbrojeniem nak na znaczne ograniczenia budżeto- dzenia Typ 94, główne na szczycie jednostek w cięższe, dwudziałowe wie- we (powszechna zmora wszystkich flot dziobowej nadbudówki, a pomocnicze że artyleryjskie głównego kalibru, sta- czasów pokoju!) ostatecznie wymie- we wieżyczce za rufowym kominem, teczność okrętów uległa pogorszeniu niono jedynie 2 tzw. kotły „małe” z ko- dalmierze oraz „komputer” artyleryj- w porównaniu z typem Furutaka. tłowni Nr 6 i Nr 7 na opalane paliwem ski Typ 92. Modernizacja krążowników dopro- płynnym, zachowując w stanie nie- Wymieniona została lekka artyleria wadziła, mimo zabudowania na nich zmienionym pozostałe. Równocześnie plot. bliskiego zasięgu, w której skład „bąbli przeciwtorpedowych” do wzro- zmodernizowano system wentylacji po modernizacji wchodziły 4 podwój- stu wyporności. Wyporność standar- przedziałów kotłowni i maszynowni. nie sprzężone działa plot. Typ 96 25- dowa jednostek typu Aoba po moder- Na zbiorniki paliwa płynnego prze- -mm, umieszczone na nadbudówce nizacji wynosiła 10 822 t, zaś pełna budowano bunkry węglowe oraz wy- w rejonie rufowego komina, po 2 pary odpowiednio 11 660 t przy zanurzeniu korzystano na ten cel część pojemności na lewej i prawej burcie. Jej uzupeł- 6,05 m 35. dolnych partii „bąbli przeciwtorpedo- nienie stanowiły 2 podwójnie sprzę- Przebudowie uległa dziobowa nad- wych”. Dzięki tym zabiegom zwiększo- żone wkm-y Typ 93 13-mm (z faktycz- budówka, która straciła nieco ze swej no zapas paliwa płynnego na pokła- nym kalibrem 13,2 mm), umieszczone „pagodowatości” na rzecz bardziej dzie do maks. 2040 t, które zapewniało w przedniej części bryły dziobowej masywnego kształtu. Równocześnie teoretycznie zasięg 8000 Mm przy nadbudówki na poziomie E (gór- płytami ze stali Ducol o grubości 36 prędkości ekonomicznej 14 węzłów. ny pokład dowodzenia). Parametry mm (2 x 18 mm) zabezpieczono także W praktyce zasięg Aoba przy tej pręd- taktyczno-techniczne wspomnia- pomost nawigacyjny. kości niewiele odbiegał od zakładane- nych modeli uzbrojenia przedstawio- Modernizacja objęła także układ na- go i wynosił 8223 Mm 36. no już wcześniej w części poświęco- pędowy okrętów. Zachowano dotych- Modernizacja objęła również artyle- nej modernizacji krążowników typu czasowe 4 zespoły turbin parowych, rię krążowników. Działa głównego ka- Furutaka. Aoba i Kinugasa były jedy- mimo pierwotnego zamiaru ich wy- libru oznaczone jako kal. 50 Typ 3 No 1 nymi krążownikami klasy „A”, któ- miany, jednak dzięki zastosowanym 20-cm, zamontowane w 3 wieżach ar- re w toku modernizacji otrzymały usprawnieniom zdołano zwiększyć tyleryjskich typu „C”, zostały zastąpio- teoretyczną moc siłowni do 110 000 ne przez działa kal. 50 Typ 3 No 2 20- 35. wg Lacroix E., Wells L., Japanese..., po- KM, dzięki czemu krążowniki mimo -cm o faktycznym kalibrze 203,2 mm. dobnie Apalkow J.W., Bojewyje korabli..., nato- miast Daszian A.W., Korabli wtoroj mirowoj woj- wzrostu wyporności miały zachować Konstrukcja samych wież pozosta- ny. WMS Japonii (czast 1), „Morskaja Kollekcija” wcześniejszą prędkość maksymal- ła w zasadzie niezmieniona, z tym, że 6/2004, Moskwa 2004, podaje wyporność stan- dardową 9000 t, a pełną 11 475 t przy zanurze- ną zakładaną na poziomie 34 węzłów zwiększono do +40° kąt podniesienia niu 5,7 m. przy 360 obrotach śrub na minutę. luf zamontowanych dział, dzięki cze- 36. wg Lacroix E., Wells L., Japanese...
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 23 Japońskie krążowniki typu „Furutaka” i „Aoba”
2 urządzenia kierowania ogniem arty- Na okrętach wymieniono także re- mieszkalne, co obok zwiększenia licz- lerii plot. dużego kalibru (12-cm) Typ flektory bojowe na 3 sztuki Typ 93 by sanitariatów i poprawy wentylacji, 94 HA, współpracujące z 2 dalmie- o średnicy lustra 110 cm i zasięgu poprawiło trudne warunki bytowe za- rzami o bazie 4,5-metrowej oraz prze- do 8000 m. łogi. Sama modernizacja nie spowo- licznikiem artyleryjskim Typ 94 HA. Z uwagi na bardzo szybki roz- dowała znaczącego wzrostu liczebno- Do kierowania ogniem dział plot. Typ wój lotnictwa pokładowe wyposaże- ści załóg krążowników. W przypadku 96 25-mm i wkm-ów Typ 93 13-mm nie lotnicze znalazło się na celowni- Kinugasa było to 657 ludzi, w tym 50 służyły 2 urządzenia Typ 95 w specjal- ku autorów projektu modernizacji. oficerów, zaś dla Aoba, który miał peł- nych wieżyczkach umieszczonych na Krążowniki otrzymały po 1 procho- nić funkcję jednostki flagowej Sentai, obu burtach na śródokręciu przed ru- wej katapulcie Kure Typ 2 Model 5 odpowiednio 680 ludzi, w tym 54 ofi- fowym kominem. o długości całkowitej 19,4 m, w tym cerów 38. Totalna zmiana objęła uzbrojenie część robocza 15,4 m i szerokości 1,2 Prace modernizacyjne na jednost- torpedowe. Zdemontowano 6 par m. Katapulta ta pozwalała na nadanie kach typu Aoba stanowiły w zasa- nieruchomych, kadłubowych wy- wodnosamolotom o masie całkowitej dzie powtórzenie wariantu wypróbo- rzutni torpedowych Typ 12 (12 rur), do 4000 kg prędkości początkowej 28 wanego wcześniej na krążownikach a w ich miejsce na górnym pokła- m/s. Do obsługi zamontowanej bliżej typu Furutaka. Modernizacja pozwo- dzie zainstalowano 2 czterorurowe rufy katapulty służył specjalny długi liła na przystosowanie jednostek za- wyrzutnie Typ 92 Model 1 kal. 61- bom ładunkowy trójnożnego masztu projektowanych jeszcze w początkach -cm, każda o wadze 16,2 t. wyrzutnie rufowego. Zgodnie z projektem okręty lat dwudziestych, a właściwie w sensie zostały umieszczone na lewej i pra- miały zabierać 2 trzymiejscowe wod- koncepcyjnym w końcowym okresie wej burcie za rufowym masztem. Na nosamoloty rozpoznawcze Typ 94 No światowego konfliktu lat 1914‑1918, pokładzie krążowników typu Aoba 2 (Kawasaki E7K2 „Alf”), z których do wymogów współczesnej wojny znajdowało się 16 torped, z cze- jeden znajdował się na katapulcie, morskiej. Mimo wykonania tych prac go 8 bezpośrednio na wyrzutniach, a drugi na platformie obok rufowego okręty typu Aoba nie w pełni zasługi- a pozostałe 8 zabezpieczone osło- masztu. W praktyce jednak na pokła- wały na określenie „krążownik cięż- ną w bezpośrednim sąsiedztwie wy- dach krążowników występowały róż- ki”, przede wszystkim z uwagi na słabe rzutni, na specjalnych rolkach umoż- ne kombinacje wodnosamolotów 37. uzbrojenie, składające się z zaledwie liwiających szybkie przeładowanie. W wyniku modernizacji do 6 zre- 6 dział kal. 203,2 mm oraz symbo- Początkowo w wyrzutniach Typ 92 dukowano liczbę pokładowych środ- liczne wręcz opancerzenia, których to stosowano parogazowe torpedy Typ ków pływających, pozostawiając 4 ku- wad nie udało się usunąć. 90, a po roku 1940 Typ 93 Model 1 try wiosłowe o długości 9 m (po 2 na z głowicami bojowymi zawierający- dziobie i rufie) oraz 2 łodzie motoro- (ciąg dalszy nastąpi) mi większą ilość materiału wybucho- we o długości 11 m względnie 12 m na wego. Do kierowania ogniem torpe- śródokręciu. Zapis nazwisk japońskich wg schematu euro- pejskiego, to znaczy wpierw imię, a następnie na- dowym służyły 2 urządzenia Typ 91 Dzięki zlikwidowaniu kadłubo- zwisko. Model 3, 2 urządzenia Typ 92, 2 urzą- wych wyrzutni torpedowych udało się dzenia Typ 93 sokutekiban oraz prze- na jednostkach typu Aoba wygospo- 37. wg Apalkow J.W.., Bojewyje korabli... licznik („komputer”) Typ 93. darować dodatkowe pomieszczenia 38. wg Lacroix E., Wells L., Japanese... FOTOKOLEKCJA
Niemiecki okręt liniowy Gneisenau krótko przed wybuchem wojny. fot. zbiory Andrzej Danilewicz
24 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst
Cauvery po wejściu do służby. fot. National Maritime Museum Maciej S. Sobański
część IV Brytyjskie slupy lat 1926-1946
budowane w stoczniach bry- indyjskie, gdzie podjął funkcję jednost- wadzonego w Bombaju we wrześniu tyjskich slupy, z których nie ki szkolno-treningowej dla miejsco- 1940 eskortowiec otrzymał ASDIC Zwszystkie, a zwłaszcza należą- wych sił morskich. Zadania te slup oraz uzbrojenie do zwalczania okrę- ce do typu Modified Black Swan, zdo- realizował nieprzerwanie do chwili tów podwodnych. Po zakończeniu re- łały wejść do służby przed zakończe- wybuchu II wojny światowej, gdy zo- montu Hindustan trafił do Adenu i na niem II wojny światowej, operowały stał podporządkowany Royal Navy wody Morza Czerwonego, gdzie ope- nie tylko w składzie Royal Navy, jak to pod względem operacyjnym. Wówczas rował do czerwca 1941. Po ponownym zostało przedstawione w poprzedniej też zamontowano prawdopodobnie remoncie w Bombaju w połowie części artykułu. Bardzo szybko, bo już na pokładzie poczwórnie sprzężony 1941 jednostka powróciła do Adenu, w roku 1930 pojawiła się pierwsza jed- wkm plot. kal. 12,7 mm Vickers Mk gdzie pozostawała do grudnia 1941. nostka tej klasy – Hindustan w skła- III i zdjęto, zbędne w warunkach wo- Wybuch wojny z Japonią w grud- dzie Royal Indian Marine. Wkrótce jennych 4 działa salutacyjne Hotchkiss niu 1941 spowodował powrót okrętu przyszła kolej na następne eskortow- 3‑funtowe (47 mm). na macierzyste wody. W początkach FOTOKOLEKCJA ce, także do chwili zakończenia świa- W początkowym okresie wojny 1942 Hindustan przeszedł do Rangu- towego konfliktu w 1945 do wówczas okręt pełnił służbę na wodach Zatoki nu, gdzie w marcu tego roku uczestni- już Royal Indian Navy trafiło ogó- Perskiej, a jednym z pierwszych zadań czył w ewakuacji portu. W roku 1942 łem 8 slupów. Okręty tej klasy w licz- było eskortowanie starych kanonierek eskortowiec otrzymał 2 działa plot. bie 4, zbudowane w stoczni australij- Gnat i Cockchafer na trasie z Bombaju kal. 20 mm Oerlikon, po czym został skiej, znalazły się w latach 1935-1940 do Basry. W czasie remontu przepro- skierowany do obsługi trasy z Bomba- również pod banderą Royal Australian Navy. Hindustan w przedwojennej krasie. fot. National Maritime Museum Poza tym ogółem 7 slupów typu Modified Black Swan ukończonych już po wojnie zasiliło Royal Navy w la- tach 1945 (4 jednostki), a nawet 1946 (3 okręty). Dzieje wspomnianych wyżej grupy eskortowców stanowią przedmiot po- niższej części artykułu. HMIS Hindustan L 80, U 80, F 80 Stanowiący powiększoną, a przede wszystkim przedłużoną i dostosowa- ną do warunków tropikalnych wer- sję typu Hastings, Hindustan wszedł do służby w końcu października 1930 i został wkrótce przerzucony na wody
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 25 Brytyjskie slupy lat 1926-1946 ju na Ceylon, gdzie działał do końca brytyjskich i indyjskich wojsk z Adenu. kryptonimem „Zipper”, a polegającej 1943. W roku 1943 dokonano wymia- Po zakończeniu tych działań jednost- na przeprowadzeniu desantu w Pe- ny głównego uzbrojenia artyleryjskie- ka pozostała w Adenie aż do momen- nang i Port Swettenham. Z uwagi na go instalując w miejsce dotychczaso- tu ataku japońskiego w grudniu 1941. kapitulację Japonii we wrześniu 1945 wych 2 działa kal. 102 mm L/45 QF Po ataku Indus dołączył do Floty Indii do realizacji operacji już nie doszło. Mk V przystosowane do prowadze- Wschodnich w Colombo, po czym pod- Jednostka brała udział w obsadzaniu nia ognia do celów powietrznych 55. jął działania obronne na wodach in- przez siły alianckie Malajów, a 25 paź- Prawdopodobnie wówczas też za- dyjskich. W styczniu okręt odszedł na dziernika 1945 weszła do Hongkongu. montowano miotacz pocisków głębi- północ z konwojem do Kalkuty, a na- W wyniku podziału dawnej Royal nowych typu „Hedgehog”, choć w tej stępnie z transportowcem Manoora Indian Navy w roku 1947 Godavari mierze brak zgodności źródeł. do Rangunu w Birmie. Na wodach trafił do nowoutworzonej marynar- Po modernizacji eskortowiec prze- birmańskich eskortowiec wspierał od- ki wojennej Pakistanu, gdzie otrzy- szedł na wschodnie wybrzeże Indii, wrót brytyjskich i indyjskich wojsk lą- mał nazwę Sind. Służbę pod banderą gdzie działał w północnej części Zatoki dowych. W dniu 6 kwietnia 1942 dys- Pakistanu okręt pełnił do roku 1959, Bengalskiej aż po port Chittagong. ponujący słabym uzbrojeniem plot. po czym został skreślony z listy flo- Po zakończeniu wojny Hindustan Indus został zaatakowany i zatopio- ty. W dniu 2 czerwca 1959 jednostkę został rozbrojony i przeklasyfikowa- ny przez lotnictwo japońskie na redzie sprzedano na złom. ny na jednostkę pomiarową i szkolną. Akyab 56. W wyniku podziału Royal Indian Navy HMIS Jumna U 21, F 21 w roku 1947 okręt trafił do marynar- HMIS Godavari U 52, F 52 Po wejściu do służby w połowie maja ki wojennej Pakistanu (Royal Pakistan Okręt po wejściu służby w koń- 1941 roku okręt pozostawał począt- Navy), gdzie otrzymał nazwę Karsaz. cu czerwca 1943 pozostawał w Sca- kowo na wodach brytyjskich operu- Służba pod nową banderą nie trwała pa Flow, gdzie zgrywano jego załogę, jąc między Milford Haven a Belfastem jednak długo, bowiem już około roku przygotowując ją przede wszystkim jako obrona plot. lokalnych konwojów. 1951 eskortowiec skreślono z listy flo- w zakresie zadań z zakresu obrony We wrześniu 1941 jednostka wyruszy- ty, po czym złomowano w Pakistanie. plot. Eskortowiec początkowo peł- ła w eskorcie konwojów na wody in- nił służbę na wodach brytyjskich oraz dyjskie trasą via Freetown i Capetown. HMIS Indus L 67, U 67 w obsłudze trasy konwojowej do Gi- W tym ostatnim porcie zmieniono roz- W połowie marca 1935 roku braltaru. W dniu 22 grudnia 1943 do- kaz na Suez, do którego eskortowiec wszedł do służby kolejny slup Royal szło do kolizji ze statkiem Manchester wszedł 18 listopada 1941. Indian Marine noszący nazwę Indus. Progress, której skutki usuwano Z chwilą wybuchu wojny z Japonią Jednostka ta stanowiła w zasadzie w stoczni w Londonderry. Następnie w grudniu 1941 okręt skierowano na powtórzenie wcześniejszego okrętu Godavari otrzymał przydział do Floty wody Indii, które osiągnął w końcu Hindustan, tyle tylko, że z silniejszym Wschodniej. Trasa pokonywana wraz roku. Pierwszy konwój transportujący uzbrojeniem artyleryjskim składają- z kolejnymi eskortowanymi konwoja- oddziały wzmocnienia wiódł do Sin- cym się z 2 dział kal. 120 mm L/45 QF mi biegła przez Port Said do Bomba- gapuru, który osiągnięto 13 stycznia Mk IX. Eskortowiec po przejściu na in- ju, a następnie do bazy Floty w Trinco- 1942. W końcu stycznia 1942 okręt po- dyjskie wody podjął przede wszystkim malee na Ceylonie, którą osiągnięto 25 wrócił do Colombo, po czym przeszedł działalność jako jednostka szkolna, któ- kwietnia 1944. do Bombaju, gdzie między 13 marca rej zadaniem prócz treningu było rów- Jednostka pełniła służbę patrolo- a 25 kwietnia przeprowadzono szybki nież „prezentowanie bandery” w licz- wą i konwojową w zachodniej czę- remont. W czasie tego remontu praw- nych portach półwyspu dekańskiego. ści Oceanu Indyjskiego, uczestnicząc dopodobnie wymieniono poczwór- Służbę taką prowadził Indus do chwi- w poszukiwaniach nielicznych ope- nie sprzężony wkm plot. kal. 12,7 mm li wybuchu II wojny światowej, gdy rujących na tych wodach U-bootów. Vickers Mk III na 4 pojedyncze działa został podporządkowany operacyj- W czasie jednego z takich patro- plot. kal. 20 mm Oerlikon. nie Royal Navy i skierowany do ob- li z Trincomalee do Killindini, dzia- Po zakończeniu remontu Jumna sługi konwojów na trasie Suez – Aden. łający w składzie Force 66 Godavari eskortował konwoje na trasie mię- Prawdopodobnie wówczas okręt zo- wraz fregatą Findhorn wytropił i znisz- dzy Bombajem a Colombo, by następ- stał uzbrojony w sprzężony poczwór- czył w dniu 12 sierpnia 1944 w rejo- nie wkm plot. kal. 12,7 mm Vickers nie Seszeli niemiecki okręt podwodny 55. wg Conway’s All the World’s Fighting Ships Mk III. Działania przeciwko okrę- U 198 57. 1922‑1946, London 1980. tom podwodnym i siłom powietrznym W listopadzie 1944 w związku z re- 56. nie jest do końca jasne, kto był spraw- cą zatopienia Indus, Perepeczko A., Burza nad na wodach Morza Czerwonego pro- organizacją Floty eskortowiec wszedł Atlantykiem T IV, Warszawa 2002, podaje, że wadził eskortowiec do wiosny 1941. w skład Floty Indii Wschodnich, były to samoloty z zespołu japońskich lotniskow- ców Akagi, Hiryu, Soryu, Shokaku i Zuikaku, po- Wówczas przeszedł remont w Bomba- po czym został skierowany na krótki re- dobne informacje podaje Lipiński J., Druga woj- ju, w którego trakcie zdemontowano mont do Bombaju. W trakcie remontu na światowa na morzu, Gdańsk 1976, jest to o tyle zbędne działa salutacyjne Hotchkiss zamontowano prawdopodobnie dodat- dziwne, że właśnie 06.04.1942 zespół lotniskow- ców wiceadm. Nagumo działał w rejonie Ceylonu 3- funtowe (kal. 47 mm) i prawdopo- kowe podwójnie sprzężone działo plot. po pierwszym ataku na Colombo (05.04.1942) dobnie zainstalowano 2 działa plot. kal. 20 mm Oerlikon. Po zakończeniu za Flisowski Z., Burza nad Pacyfikiem T 1, Poznań kal. 20 mm Oerlikon. Okręt powró- remontu okręt przeszedł na Ceylon, 1986. 57. U 198 – niem op typ IX D2 – wyp. 1616/ cił na Morze Czerwone, gdzie uczest- gdzie pozostawał praktycznie do koń- 1804 t, dł. 87,6, szer. 7,5, zan. 5,4 m, prędkość niczył w operacji pod kryptonimem ca wojny. W sierpniu 1945 Godavari 19,2/ 6,9 w., uzbr.: 1 x 105 mm, 12 x 37 mm plot, 1 x 20 mm plot., 6 wt kal. 533 mm, załoga 57 lu- „Chronometer”, której celem było opa- wszedł w skład zespołu wyznaczone- dzi, zatonął z całą załogą pod dow. OL (por) nowanie Assab w Erytrei przez desant go do przeprowadzenia operacji pod Burhard Heusinger v.Waldegg.
26 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Brytyjskie slupy lat 1926-1946 nie przejść na trasę do Adenu i Zato- ki Perskiej, na której działał do maja 1943. W maju 1943 jednostka przeszła na Morze Śródziemne, gdzie działała do września 1943, po czym powróciła na ojczyste wody. Bazujący w Bomba- ju eskortowiec ochraniał konwoje na trasie do Adenu i Killindini do końca 1943. Po krótkim remoncie w Bomba- ju z końcem stycznia 1944 jednostka weszła na trasę do Kalkuty. W czasie eskortowania konwoju JC 36 w dniu 11 lutego 1944 Jumna wraz z australij- skimi trałowcami Lauceston i Ipswich wykrył i zniszczył na wodach Zatoki Bengalskiej japoński okręt podwodny Ro 110 58. W pierwszej połowie roku 1944 eskortowiec obsługiwał trasę Kalkuta Narbada krótko po wejściu do służby w ciekawym kamuflażu. fot. National Maritime Museum – Chittagong, zaopatrującą walczą- ce w Birmie wojska. W miesiącach li- Wschodniej. Od października 1943 Milford Haven – Belfast. W sierpniu piec – wrzesień 1944 przeprowadzono do stycznia 1945 eskortowiec obsługi- Sutlej otrzymał rozkaz przejścia do In- remont okrętu w stoczni w Bomba- wał trasę do Chittagong, którą trans- dii trasą wokół Afryki via Freetown, ju, po czym ponownie skierowano go portowano zaopatrzenie dla walczą- Capetown i Aden. Ostatecznie skie- do zadań patrolowych i konwojowych. cych w Birmie alianckich oddziałów. rowano okręt via Freetown, wyspę Od końca 1944 aż do czerwca 1945 Od stycznia 1945 jednostka prowa- Świętej Heleny, Durban i Mombasę Jumna uczestniczyła w operacji pod dziła aktywne wsparcie różnych lo- do Suezu, który osiągnął na początku kryptonimem „Lighting” przeprowa- kalnych operacji wojskowych i desan- listopada 1941. W Suezie eskortowiec dzając operacje wsparcia wojsk lądo- tów wzdłuż birmańskiego wybrzeża. pełnił funkcję jednostki obrony plot. wych wzdłuż wybrzeża Birmy. W czasie tych operacji dysponujący sil- aż do momentu wybuchu wojny z Ja- Długotrwała eksploatacja spowo- ną uniwersalną artylerią eskortowiec ponią w grudniu 1941. Okręt opuścił dowała, że okręt wymagał niezbędnie często wchodził w górę rzek w głąb Suez 11 grudnia kierując się do Colom- dokowania, a ponieważ stocznie in- lądu by niszczyć stanowiska japoń- bo, które osiągnął 23 tego miesiąca, by dyjskie były przeładowane jednostkę skiej obrony. Działania te prowadzo- następnie przeprowadzić 2 konwoje skierowano do Massawy nad Morzem no do marca 1945, po czym Narbada z wzmocnieniem do Singapuru. Sutlej Czerwonym w Erytrei, gdzie w daw- przeszedł na remont do Bombaju, za- opuścił Singapur 7 lutego 1942 kieru- nym włoskim suchym doku przepro- kończony 23 maja 1945. jąc się do bazy Trincomalee, dzięki cze- wadzono remont. Do Bombaju eskor- Jednostka została skierowana do ba- mu zdołał szczęśliwie uniknąć upad- towiec powrócił dopiero 23 listopada zy floty w Trincomalee, gdzie pozosta- ku miasta. W okresie między marcem 1945. ła do końca wojny. W dniu 14 września a majem 1942 eskortowiec operował W wyniku podziału dawnej Royal 1945 okręt wszedł do Rangunu, zaś na trasach konwojowych u wschod- Indian Navy w roku 1947 okręt przy- 26 września 1945 przyjmował w Port nich wybrzeży Indii, następnie w koń- padł Indiom, które zmieniły nazwę, Blair kapitulację sił japońskich. cu maja przeszedł na zachodnie wy- a precyzyjniej jej transliterację na Po zakończeniu wojny w wyniku po- brzeże, a od września 1942 obsługiwał Jamuna. Początkowo jednostka pełniła działu dawnej Royal Indian Navy w ro- trasy między Bombajem a portami służbę pod banderą indyjską jako slup, ku 1947 okręt przypadł nowoutworzo- Morza Arabskiego. Prawdopodobnie a następnie fregata, by później stać się nej marynarce wojennej Pakistanu wówczas zainstalowano na pokładzie okrętem szkolnym, a w końcu karie- (Royal Pakistan Navy), gdzie otrzy- jednostki 4 pojedyncze działa plot. kal. ry pomiarowym. W dniu 31 grudnia mał nazwę Jhelum. Służba jednostki 20 mm Oerlikon oraz miotacz poci- 1980 okręt ostatecznie skreślono z listy pod banderą Pakistanu trwała do lata sków głębinowych typu „Hedgehog”. floty i przeznaczono na złom. 1957. W dniu 15 lipca 1957 roku wy- Na Morzu Arabskim Sutlej operował cofany ze służby eskortowiec został do maja 1945, gdy został przesunię- HMIS Narbada U 40, F 40 sprzedany na złom, a następnie roze- ty na Morze Śródziemne. Okręt pod- Po wejściu do służby w końcu brany w Pakistanie. porządkowano 1 Grupie Eskortowej kwietnia 1943 jednostka pozostawa- Konwojów Levant Command, w któ- ła do sierpnia w Tobermory i Scapa HMIS Sutlej U 95, F 95 rej składzie operował na trasach kon- Flow, gdzie zgrywała załogę. W rejs Po wejściu do służby w końcu kwiet- wojów zaopatrujących 8 Armię wzdłuż na ojczyste wody okręt wyszedł 12 nia 1941 okręt początkowo pozosta- wybrzeża Libii i Tunezji. Po zdobyciu sierpnia 1943 w eskorcie konwoju wał jeszcze na wodach brytyjskich Sycylii jednostka przeszła do wschod- do Algieru. Wraz z kolejnym konwo- szkoląc w Scapa Flow oraz Tobermory jem przeszedł do Aleksandrii by osta- załogę i usuwając drobne usterki. tecznie przyprowadzić konwój z Ade- W okresie między końcem czerwca 58. Ro 110 – jap op typ Ro 100 – wyp. 525/782 t, dł. 59,4, szer. 6,0, zan. 3,5 m, prędkość 14,2/8 nu do Bombaju. W dniu 14 września a sierpniem 1941 jednostka zapew- w., uzbr.: 2 x 25 mm plot. 4 wt kal. 533 mm, za- 1943 Narbada wszedł w skład Floty niała obronę plot. konwojów na trasie łoga 25 ludzi.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 27 Brytyjskie slupy lat 1926-1946 niej części Morza Śródziemnego zadaniem było zajęcie od strony mo- jął działania wzdłuż birmańskiego obsługując konwoje z Aleksandrii rza Rangunu oraz prowadziła patro- wybrzeża. Zadaniem jednostek RIN do portów Libanu i Palestyny. W dniu le na obszarze Wysp Andamańskich. było wsparcie nacierających na połu- 1 grudnia 1943 skierowano eskorto- Cauvery należał do jednych z pierw- dnie wojsk alianckich. W operacji tej wiec z powrotem na indyjskie wody. szych alianckich jednostek, które we- eskortowiec uczestniczył do marca W dniu 27 grudnia 1943 jednostka we- szły do Singapuru po kapitulacji jego 1945, po czym przeszedł na remont szła do Bombaju wraz z konwojem japońskiego garnizonu we wrześniu do Bombaju. Po remoncie okręt prze- z Adenu, po czym przeszła na wschod- 1945. Do końca 1945 eskortowiec szedł do bazy w Trincomalee, skąd nie wybrzeże. Do czerwca 1944 okręt pozostawał w rejonie Manus – bazy w czerwcu i lipcu 1945 prowadził pa- obsługiwał trasę między Kalkutą Brytyjskiej Floty Pacyfiku. trole w rejonie Wysp Andamańskich. a Chittagong, którą zaopatrywano od- W wyniku podziała dawnej Royal Po kapitulacji Japonii we wrześniu działy walczące w Birmie. Między Indian Navy w roku 1947 okręt pozo- 1945 jednostka znalazła się w Penang czerwcem a wrześniem 1944 jednost- stał pod banderą indyjską, choć zmie- na Malajach, skąd powróciła do głów- ka prowadziła patrole pop w oparciu nił nazwę na Kavari (tak na dobrą spra- nej bazy indyjskiej marynarki wojen- o bazę w Trincomalee, po czym zo- wę była to jedynie zmiana formy zapisu nej w Bombaju. stała skierowana do Bombaju na re- z angielskiego na indyjski). Slup peł- W wyniku podziału w roku 1947 mont. W marcu 1945 mimo nieukoń- nił przez długie dziesięciolecia funkcję dawnej Royal Indian Navy Kistna po- czonego remontu Sutlej powrócił na okrętu szkolnego kadetów. W dniu 30 został pod banderą indyjską, z tym że Ceylon by wziąć udział w przygoto- września 1977 został oficjalnie skreślo- pod nową nazwą (a właściwie jedy- wywanej operacji pod kryptonimem ny z listy floty, a w 1979 sprzedany na nie ze zmienionym zapisem) Krishna. „Dracula”, której zadaniem było ob- złom jednej z firm indyjskich. Slup pełnił przez długie lata funkcję sadzenie z morza Rangunu. Udział okrętu szkolnego kadetów, a następ- w kolejnych patrolach w rejon Wysp HMIS Kistna U 46, F 46 nie jednostki pomocniczej. W dniu 31 Andamańskich uniemożliwiły awa- Jednostka weszła do służby w koń- grudnia 1981 okręt został oficjalnie rie, które zmusiły okręt do powrotu cu sierpnia 1943, jednak aż do końca skreślony z listy floty, a następnie zło- w sierpniu 1945 do stoczni w Bom- października trwało w Londonderry mowany w Indiach. baju. Remont zakończono ostatecznie usuwanie stoczniowych niedoróbek, dopiero w lutym 1946. po czym do końca roku eskortowiec HMAS Parramatta L 44, U 44 W wyniku podziału dawnej Royal operował na trasie konwojów z Gre- Okręt wszedł do służby w kwiet- Indian Navy w roku 1947 Sutlej po- enock do Gibraltaru. W styczniu zapa- niu 1940 i po niezbędnym przeszko- został w gestii Indii i pod starą nazwą dła decyzja o przerzuceniu jednostki na leniu załogi podporządkowany został pełnił funkcję fregaty, a następnie jed- wody indyjskie. Kistna wyszedł z Wiel- Royal Navy i skierowany na Morze nostki pomiarowej. W dniu 31 grud- kiej Brytanii do Port Said w eskorcie Czerwone. Na tych wodach jednostka nia 1978 jednostka została ostatecznie konwoju KMS 36, osiągając 15 lutego w sierpniu 1940 uczestniczyła w ewa- skreślona z listy floty i rozebrana na 1944 Bombaj wraz z konwojem AB 30 kuacji brytyjskich sił lekkich z Soma- złom w Indiach. z Adenu. Przez krótki czas okręt obsłu- lii do Adenu by następnie pełnić służ- giwał trasę Bombaj – Zatoka Perska – bę konwojową na trasie Aden – Suez. HMIS Cauvery U 10, F 110 Aden, po czym przeszedł do Colombo, Po rozpoczęciu brytyjskiej ofensywy Po wejściu do służby w końcu paź- a następnie Kalkuty. Podstawowym we tzw. „Włoskiej Afryce Wschodniej” dziernika 1943 okręt pozostawał zadaniem okrętu na wodach Zatoki dalsza obecność slupa na Morzu w Scapa Flow, gdzie szkolił załogę, Bengalskiej była obsługa konwojów Czerwonym nie była już konieczna, a następnie eskortował lokalne kon- na trasie Kalkuta – Chittagong zaopa- wobec czego Parramatta wraz z bliź- woje by w końcu przejść do Tobermo- trującej armię walczącą w Birmie. niaczym Yarra przeszły na Morze ry. W marcu 1944 jednostkę skierowa- Później przez krótki czas eskortowiec Śródziemne, gdzie weszły w skład no do Floty Wschodniej, dokąd wyszła obsługiwał trasę Kalkuta – Colombo Floty Śródziemnomorskiej. w eskorcie konwoju KMS 29A do Port wzdłuż wschodniego wybrzeża Indii, Wiosną 1941 we wschodniej części Said. Z kolejnym konwojem Cauvery by następnie przejść do Bombaju. Morza Śródziemnego siły brytyjskie przeszedł via Aden do Colombo, które Z końcem roku 1944 Kistna powró- były zaangażowane w zapewnienie osiągnął 4 kwietnia 1944. cił na Ceylon i od stycznia 1945 pod- łączności i zaopatrzenia dla oblężone- Bazując w Colombo jednostka we- szła w skład grupy Force 66, której Parramatta po wejściu do służby. Zwraca uwagę brak działa w pozycji „B”. zadaniem było poszukiwanie i zwal- fot. Australian War Memorial czanie nieprzyjacielskich okrętów podwodnych u wschodnich wybrze- ży Indii, między Ceylonem a Killindi- ni. W operacji tej eskortowiec nie od- niósł żadnych sukcesów i w listopadzie 1944 został skierowany do Bombaju na remont, który zakończył się w lu- tym 1945. Po powrocie do służby jednost- ka operowała w rejonie Akyab u wy- brzeży Birmy, uczestniczyła w opera- cji pod kryptonimem „Dracula”, której
28 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Brytyjskie slupy lat 1926-1946 go garnizonu Tobruku, którego gro za- nostka przyjmowała w dniu 19 wrze- wie 1940 Yarra została przerzucona na łogi stanowiły oddziały australijskie. śnia 1945 kapitulację japońskich sił na Morze Czerwone, gdzie podjęła służ- Trudno się też dziwić, że tym więk- wyspie New Ireland. bę w ochronie konwojów zagrożonych szym zaangażowaniem w operacjach W służbie czynnej slup pozostawał atakami włoskich sił z portów Erytrei. tych prowadzonych głównie na przy- do roku 1948, gdy został odstawiony Jeden z ataków włoskiego niszczycie- brzeżnych wodach egipskich i libij- do rezerwy. W roku 1956 Swan reakty- la eskortowiec odparł w dniu 21 paź- skich, uczestniczył australijski eskorto- wowano, poddano remontowi i prze- dziernika 1940 – rocznicy pamiętnego wiec. W czasie jednej z akcji w dniu 24 budowano na okręt szkolny dla kade- zwycięstwa Nelsona pod Trafalgarem. czerwca 1941 slup uczestniczył rato- tów marynarki. W tym charakterze Wiosną 1941 jednostka pełni- waniu rozbitków z zatopionego w re- jednostka pełniła służbę do 21 wrze- ła służbę na Stacji Indii Wschodnich. jonie Tobruku przez włoskie lotnictwo śnia 1964, gdy została ostatecznie W kwietniu tego roku weszła w skład slupa Auckland. skreślona z listy floty. Okręt sprzeda- utworzonych doraźnie sił alianckich, W dniu 27 listopada 1941 59 w cza- no firmie Hurley & Dewhurst, która których zadaniem było zdławienie an- sie eskortowania konwoju z amunicją w Sydney w latach 1965-1966 roze- tybrytyjskiego zamachu stanu w Iraku. dla Tobruku Parramatta został w re- brała eskortowiec na złom. W dniu 19 kwietnia 1941 Yarra zajęła jonie Bardii storpedowany i zatopio- Basrę. Opanowanie Iraku nie zakoń- ny przez U 559 pod dowództwem KL HMAS Warrego U 73 czyło wcale brytyjskich kłopotów w re- (kpt) Hans-Otto Heidtmann. Okręt wszedł do służby w końcu jonie Zatoki Perskiej, bowiem już latem sierpnia 1940 i z miejsca został włączo- tego roku okręt uczestniczył w opera- HMAS Swan L 74, U 74 ny do organizowanych na wodach au- cji pod kryptonimem „Countenance”, Okręt należący do jednostek „pierw- stralijskich sił trałowych. Po wybuchu której zadaniem było opanowanie, szej pary” podniósł banderę w grudniu wojny z Japonią w grudniu 1941 jed- tym razem irańskich portów. W dniu 1936, a w 1937 rozpoczął służbę na nostkę przesunięto na północ Australii. 25 sierpnia 1941 slup opanował prak- australijskich wodach. Z chwilą wybu- W czasie ataku japońskiego lotnic- tycznie bez oporu ze strony irańskiej chu II wojny światowej jednostka wraz twa na Darwin w dniu 19 lutego 1942 port i centrum przerobu ropy naftowej z bliźniaczym slupem Yarra oraz 2 tra- Warrego znajdował się w porcie, jed- w Abadanie. łowcami utworzył 20 Flotyllę Trałową, nak wyszedł z opresji obronną ręką, Jesienią 1941 jednostka została której zadaniem była ochrona wschod- bowiem Japończykom mimo usilnych przerzucona na Morze Śródziemne, nich wybrzeży Australii przed minami starań nie udało się uzyskać żadnych gdzie uczestniczyła w ochronie 2 kon- wystawianymi skrycie przez niemiec- trafień w pobliżu okrętu, które mogły wojów z zaopatrzeniem dla oblężone- kie rajdery. Jak wykazać miała wo- by spowodować jego uszkodzenia. go Tobruku. W czasie drugiej opera- jenna praktyka ochrona ta była nader W roku 1942 jednostkę poddano cji konwojowej okręt udzielił w dniu iluzoryczna. Zadania ta pełnił Swan przezbrojeniu, zwiększając w istot- 7 grudnia 1941 w rejonie Tobruku po- do chwili wybuchu wojny z Japonią ny sposób potencjał jej artylerii plot, mocy uszkodzonemu w wyniku tra- w grudniu 1941, po czym w związ- a tym samym przystosowując do wy- fienia bombą lotniczą w rufę slupo- ku z zagrożeniem spowodowanym ja- mogów współczesnej wojny. Okręt wi Flamingo, a następnie odholował pońskimi działaniami na Malajach i w uczestniczył w działaniach na wodach okręt do Aleksandrii, którą osiągnął 10 Holenderskich Indiach Wschodnich Południowo Zachodniego Pacyfiku, grudnia. został przesunięty na północ Australii. głownie wspierając wojska lądowe Z chwilą, gdy stało się realne zagro- Jednostka wraz z bliźniaczym Warrego oraz zabezpieczając operacje trałowe żenie wybuchu konfliktu na Dalekim znajdowała się w dniu 19 lutego 1942 poprzedzające desanty. W początkach Wschodzie eskortowiec opuścił Morze w Darwin w czasie, gdy port ten stał 1945 Warrego uczestniczył w opera- Śródziemne by dołączyć do utworzo- się celem ataku japońskich samolotów cji lądowania w Zatoce Lingayen, na nych doraźnie sił działających na obsza- z zespołu wiceadm. Chuichi Nagumo. Mindanao i Panay, a następnie w maju rze Holenderskich Indii Wschodnich Okręt nie został trafiony bezpośrednio, 1945 na wyspie Wewak. i kontynuować służbę konwojową. jednak wybuchy bomb w jego pobli- Po zakończeniu wojny eskortowiec Przewaga Japończyków była jednak żu spowodowały powstanie uszkodzeń został rozbrojony i pełnił funkcję jed- miażdżąca i Alianci musieli opusz- i straty wśród załogi. Zginęło 3, a ran- nostki pomiarowej aż do 8 sierpnia czać kolejne wyspy. Stąd też istotnym nych zostało dalszych 19 marynarzy 60. 1963, gdy został ostatecznie wycofa- problemem stała się ewakuacja ocala- Po naprawie i dokonanym w ro- ny ze służby. Okręt sprzedano firmie łych jeszcze sił oraz ludności europej- ku 1942 przezbrojeniu, którego ce- Hurley & Dewhurst, która w Sydney skiej. Był to problem tym trudniejszy, lem było zwiększenie potencjału plot. w latach 1965‑1966 rozebrała jednost- że Japończycy panowali w powietrzu okrętu Swan powrócił do wojen- kę na złom. i dysponowali wyraźną przewagą na nej służby, którą pełnił głownie u wy- morzu. W dniu 4 marca 1942 w odle- brzeży Nowej Gwinei i wśród wysp HMAS Yarra L 77, U 77 głości 280 Mm od Tjilatjap eskortowa- Południowo Zachodniego Pacyfiku. Okręt podniósł banderę w połowie ny przez Yarra został wykryty przez ja- Głównym zadaniem jednostki było grudnia 1935, po czym podjął służ- poński zespół sił wiceadm. Nobutake wspieranie działań lądowych australij- bę na wodach australijskich. Z chwilą Kondo, w którego składzie znajdowały skich oddziałów. wybuchu II wojny światowej jednost- się 2 ciężkie krążowniki Atago i Takao. W końcowym etapie wojny na ka weszła w skład 20 Flotylli Trałowej, Pacyfiku eskortowiec uczestniczył tak- której zadaniem była ochrona wschod- 59. wg Perepeczko A., Burza nad Atlantykiem, że w operacjach desantowych, mię- niego wybrzeża Australii przed minami T IV, Warszawa 2002, do zatopienia Parramatta doszło w dniu 28.11. 1941. dzy innymi na Wewak w maju 1945. stawianymi skrycie przez niemieckie 60. wg Kaczmarek R., Australijski Pearl Harbor, Po zakończeniu wojny z Japonią jed- rajdery. Wkrótce jednak, bo w poło- „MSiO” nr 3/2004.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 29 Brytyjskie slupy lat 1926-1946
Wynik starcia był z już góry przesą- dzony i w po trwającym między 07.40 a 09.00 nierównym boju australijski slup poszedł na dno, a wkrótce podą- żyły za nim idące w konwoju zbiorni- kowiec Francol (4900 t) oraz okręt-ba- za Anking (3470 t) 61.
* * * Zakończenie II wojny światowej wpierw na froncie europejskim, a na- stępnie we wrześniu 1945 na Dalekim Wschodzie zastała 7 slupów typu Modified Black Swan w trakcie bu- dowy. Budowę okrętów ostatecz- nie zakończono po wojnie, a do służ- by w Royal Navy weszły one w latach 1945 i 1946. Opossum na Clyde w czerwcu 1945 roku. fot. National Maritime Museum Actaeon U 07, F 07 Okręt ukończono w końcu lip- wało, że do chwili zakończenia wojny odstawiony do rezerwy. W rezerwie ca 1946, a jego ówczesne uzbrojenie z Japonia we wrześniu 1945 Alacrity Modeste wchodził w skład komplek- składało się z 3 podwójnie sprzężo- zdołał zaledwie osiągnąć Colombo. su Vernon II jako hulk mieszkalny dla nych uniwersalnych dział kal.102 mm W dniu 19 września 1945 eskortowiec kadetów. W tym charakterze okręt L/45 QF Mk XVI, 2 podwójnie sprzę- dotarł do Hongkongu i rozpoczął służ- pozostawał do roku 1950, w koń- żonych dział plot. kal. 40 mm Bofors bę na wodach chińskich. Między inny- cu 1952 został poddany remonto- oraz 4 pojedynczych dział plot. kal. 20 mi reprezentował Royal Navy w Szan- wi i otrzymał w styczniu 1953 swój mm Oerlikon. Slup został wysłany na ghaju. Okręt wszedł w skład 32 Flotylli pierwszy prawdziwie morski przy- Południowy Atlantyk, a następnie re- Eskortowej w której pełnił służbę do lu- dział do 3 Dywizjonu Fregat Floty prezentował Royal Navy w Indiach tego 1946, gdy został wysłany na re- Dalekowschodniej. Zachodnich oraz u wybrzeży Ameryki mont i dokowanie do Auckland w No- W składzie Floty Dalekowschodniej Południowej. Czynna służba jednost- wej Zelandii. Po zakończeniu remontu Modeste pozostawał praktycznie ki zakończyła się już w połowie 1953, w kwietniu 1946 Alacrity został okrę- do końca 1958. W tym okresie uczestni- gdy eskortowiec odstawiono do re- tem flagowym 1 Flotylli Eskortowej. czył w angielsko-francuskiej-izraelskiej zerwy w Portsmouth. Następnie okręt Gdy Brytyjska Flota Pacyfiku została interwencji w Egipcie w październi- przeszedł do Lisahally, gdzie pozosta- w roku 1949 przekształcona we Flo- ku-listopadzie 1956, działając na wo- wał do maja 1956. Wówczas zapadła tę Dalekowschodnią eskortowiec zo- dach Morza Czerwonego. Po powrocie decyzja o odstąpieniu jednostki nowo- stał w maju przydzielony do 3 Flotylli do Wielkiej Brytanii w końcu 1958 utworzonej niemieckiej Bundesmarine Fregat, w której składzie pozostawał eskortowiec został w Portsmouth wy- w charakterze okrętu szkolnego. do końca 1951. cofany do rezerwy. W rezerwie jed- W dniu 11 listopada 1957 sprzedano Po powrocie do Wielkiej Brytanii jed- nostka pozostawała do 8 marca 1961 slup Republice Federalnej Niemiec. nostka została w Portsmouth odstawio- gdy została postawiona do dyspozycji Po przeprowadzonym w Wielkiej na do rezerwy, a następnie przesunięta BISCO. Ostatecznie okręt kupiła fir- Brytanii remoncie i modernizacji do Lisahally. Od roku 1953 oczekiwa- ma JA White & Co. Ltd , która jeszcze okręt wszedł do służby w dniu 9 grud- no na decyzję o skreśleniu okrętu ze w marcu rozpoczęła jego złomowanie nia 1958 pod nazwą Hipper. Pod ban- stanu floty. W roku 1956 Alacrity zo- w St. Davids on Forth. derą niemiecką jednostka pozosta- stał postawiony do dyspozycji BISCO, wała do 31 lipca 1964, gdy została który sprzedał slup firmie W.H. Arnott, Nereide U 64, F 64 przekształcona w hulk, a następnie Young & Co. Ltd. W połowie września Krótka kariera tego okrętu rozpo- 25 października 1967 sprzedana na 1956 jednostkę przeholowano na zło- częła się we wrześniu 1945, a więc złom firmie Eisen & Metall KG z Ham mowanie do Dalmuir, zaś kadłub osta- już po zakończeniu II wojny świa- burga. tecznie rozebrano w Troon. towej. Po zgraniu załogi w koń- cu 1946 jednostkę wysłano zgodnie Alacrity U 60, F 60 Modeste U 42, F 42 z pierwotnym przeznaczeniem slu- Okręt wszedł co prawda do służby Budowę jednostki ukończono pów do służby w zamorskich sta- w połowie kwietnia 1945, a więc wła- we wrześniu 1945, a więc już po za- cjach. W przypadku Nereide była to ściwie w momencie zakończenia dzia- kończeniu II wojny światowej, co Stacja Południowego Atlantyku na któ- łań na wodach europejskich, stąd też spowodowało, że na jej dalszej karie- rej eskortowiec pozostawał aż do ro- z miejsca został skierowany na Daleki rze zaważyły typowe dla okresu po- ku 1954, nie licząc oczywiście okresu Wschód, jednak rejs rozpoczął dopie- wojennego oszczędności. Początkowo remontów czy niezbędnych wymian ro 19 czerwca z powodu konieczno- eskortowiec pełnił służbę jako szkol- załóg. W końcowym okresie służby ści usunięcia stwierdzonych usterek. ny okręt artyleryjski przydzielo- Kolejne usterki musiano usuwać już ny do szkoły HMS Excellent w Por- 61. wg Lacroix E., Wells L II, Japanese cruisers na trasie rejsu na Malcie, co spowodo- tsmouth, po czym szybko został of the Pacific War, Annapolis 1997.
30 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Brytyjskie slupy lat 1926-1946 slup znajdował się na Stacji Ameryki II, po czym został w Devonport odsta- łą mocą dopiero w wojennych zmaga- i Indii Zachodnich do połowy 1954, wiony do rezerwy, a następnie przesu- niach stanowiły główne zagrożenie tak po czym powrócił do Wielkiej Brytanii. nięty do Barry. Eskortowiec nie został dla samych eskortowców jak i powie- Po powrocie jednostkę odstawiono już reaktywowany i zadecydowano rzonych ich pieczy konwojów. Okręty w Portsmouth do rezerwy. Okręt nie o jego skreśleniu z listy floty. W dniu 23 operowały praktycznie na wodach ca- został już nigdy reaktywowany, skut- sierpnia 1960 Snipe przybył do New- łego świata, można było napotkać je na kiem czego ominęła go dalsza służba, port, gdzie firma J Cashmore Ltd roz- Atlantyku, Morzu Śródziemnym i Czer- wchodząc w skład Grupy Rezerwowej poczęła złomowanie. wonym, wodach Arktyki, Oceanie Portsmouth. W roku 1958 jednostka Indyjskim czy Pacyfiku. Wspaniałą kar- została skreślona z listy floty i przezna- Sparrow U 71, F 71 ty swych dziejów zapisały slupy dzia- czona na złom. W dniu 18 maja 1958 Sparrow był ostatnim slupem typu łając w składach Grup Eskortowych Nereide przybył do Bo’ness, gdzie fir- Modified Black Swan, który wszedł czy Grup Wsparcia, których zadaniem ma P & W MacLellan Ltd. Rozpoczęła do służby dopiero w połowie grud- było wykrywanie i niszczenie niemiec- złomowanie. nia 1946. W chwili wejścia do służ- kich „wilczych stad” na oceanach, by uzbrojenie plot. slupa obejmowało przede wszystkim Atlantyku. Choć nie- Opossum U 33, F 33 2 podwójnie sprzężone oraz 4 po- którzy dowódcy utyskiwali na walory Jednostka weszła do służby w po- jedyncze działa kal. 40 mm Bofors. slupów, okazały się one jednak okrę- łowie czerwca 1945 i z miejsca zo- W styczniu 1947 eskortowiec otrzy- tami o większej dzielności morskiej, stała wyekspediowana na Daleki mał przydział do Stacji Ameryki wytrzymałości konstrukcji i zasięgu Wschód by wzmocnić siły eskortowe i Indii Zachodnich, na której służ- od alianckich „koni roboczych” typu Brytyjskiej Floty Pacyfiku. W trakcie bie pełnił do 1952, nie licząc oczywi- Flowers. Najlepszym potwierdzeniem służby na Pacyfiku okręt przeszedł re- ście okresów remontów i zmian za- prawdziwości tych słów może być fakt, mont w Sydney, po czym został włą- łóg. W końcu 1952 jednostka weszła że właśnie jednostki tej klasy zapisały czony w skład 1 Flotylli Eskortowej. w skład 3 Dywizjonu Fregat Floty na swoje konto zniszczenie ogółem 52 Po powrocie do Wielkiej Brytanii Dalekowschodniej, jednak już w1954 nieprzyjacielskich okrętów podwod- w końcu 1947 eskortowiec został od- powróciła na Południowy Atlantyk. nych, w tym 29 samodzielnie, a dal- stawiony do rezerwy w Portsmouth. Służba na tej Stacji obejmowała rów- szych 23 we współdziałaniu z okrę- W roku 1951 jednostkę reaktywowa- nież wybrzeże Ameryki Łacińskiej. tami innych klas. Ze slupów szeroko no i ponownie skierowano do służby W połowie 1956 Sparrow powrócił korzystali tak znani „łowcy” U-bootów na Dalekim Wschodzie. Po ukończeniu do Wielkiej Brytanii, gdzie został od- jak Walker, Macintyre czy Gretton. remontu i modernizacji Opossum stawiony do rezerwy w Portsmouth. Po zakończeniu wojny slupy, na- jesienią 1952 wszedł w skład 3 Okręt nie został już reaktywowany, a w wet te najnowsze typu Modified Black Dywizjonu Fregat, w ramach którego końcu maja 1958 oddano go do dyspo- Swan, jako okręty przestarzałe, któ- pozostawał do 1957. Po opuszczeniu zycji BISCO. Jednostkę sprzedano na rych koncepcja pochodziła jeszcze Dalekiego Wschodu eskortowiec zo- złom firmie Shipbreaking Industries z lat dwudziestych, dość szybko znikły stał przydzielony do 7 Dywizjo- Ltd. W dniu 26 maja 1958 holow- ze składu bojowego Royal Navy. Nieco nu Fregat z którym pełnił służbę na nik Masterman odholował jednostkę dłużej pozostawały we flocie Australii, Południowym Atlantyku, a następ- do Charleston, gdzie przeprowadzono Indii, Pakistanu i choć jedynie w cha- nie na Stacji Południowej Ameryki. złomowanie. rakterze jednostek szkolnych, o zgro- W roku 1959 slup powrócił do Wiel- zo również dawnego przeciwnika – kiej Brytanii, gdzie w roku 1959 został * * * Niemiec. Trochę szkoda, że do dnia w Devonport odstawiony do rezerwy. Jak więc zatem należy oceniać slupy dzisiejszego nie zachował się w zasa- Wkrótce został definitywnie wycofa- jako klasę okrętów? dzie żaden egzemplarz okrętu w stanie ny ze służby i sprzedany na złom fir- Uczestniczące w działaniach II woj- pierwotnym, bowiem slupy, zwłaszcza mie Demmelweek & Redding, która ny światowej slupy powstały koncep- ostatnich typów, miały naprawdę raso- w kwietniu 1960 rozpoczęła w Plymo- cyjnie jako uniwersalne jednostki, wą sylwetkę, cieszącą oko wszystkich uth złomowanie okrętu. w pierwszym rzędzie do realizacji za- „shiploverów”. dań o charakterze policyjnym na od- Snipe U 20, F 20 ległych wodach Imperium, a dopiero Bibliografia: Okręt wszedł do służby dopiero w po- w dalszej kolejności trałowania min 1. Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922 – czątkach września 1946, przy czym czy zwalczania zagrożenia ze strony 1946, London 1980. modyfikacji uległo uzbrojenie plot. skła- okrętów podwodnych. Jak się to nie- 2. Flisowski Z., Burza nad Pacyfikiem T 1, Poznań dające się z 2 podwójnie sprzężonych stety często zdarza, ograniczenia fi- 1986. oraz 2 pojedynczych dział kal. 40 mm nansowe okresu pokojowego odbiły 3. Freyer P.H., Der Tod auf allen Meeren, Berlin Bofors. Jednostka została przydzielona się negatywnie na dzielności morskiej 1987. do Stacji Ameryki i Indii Zachodnich jednostek, które były po prostu prze- 4. Hague A., Sloops 1926‑1946, Kendel 1993. na której pozostawała do roku 1952, ładowane, co ograniczało zakres ich 5. Kaczmarek R., Australijski Pearl Harbor, nie licząc przerw związanych z remon- ewentualnej modernizacji. „MSiO” nr 3/2004. tami i wymianą załóg. II wojna światowa, jakościowo 6. Lacroix E., Wells L II, Japanese cruisers of the W połowie 1952 Snipe powrócił nowa w porównaniu z wszystkimi Pacific War, Annapolis 1997. do Wielkiej Brytanii, gdzie został przy- wcześniejszymi konfliktami, stano- 7. Lipiński J., Druga wojna światowa na morzu, dzielony do 6 Dywizjonu Fregat Floty wiąc ogromne wyzwanie dla slupów. Gdańsk 1976. Ojczyźnianej. Okręt uczestniczył w Pa- Lotnictwo i okręty podwodne, których 8. Perepeczko A., Burza nad Atlantykiem T IV, radzie Koronacyjnej Królowej Elżbiety walory i znaczenie ujawniły się z ca- Warszawa 2002.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 31 Radziecki transportowiec WT-521 (eks-Iosif Stalin) na mieliźnie u przylądka Suurupi. fot. „Gangut”
Aleksandr Mitrofanov (Litwa) Ewakuacja Hanko – tryumf i tragedia Po pokonaniu Finlandii w „wojnie wietrzu panowało lotnictwo wroga. i bombowe oraz artyleria nadbrzeżna. zimowej” lat 1939-1940, ZSRR otrzy- Poza tym aktywnie działały lekkie siły Próby zakłócania przez nieprzyjacielską mał w dzierżawę na 30 lat bazę mor- floty oraz okręty podwodne. artylerię i lotnictwo załadunku w por- ską Hanko. Baza ta znajdowała się na W tej sytuacji w drugiej połowie cie Hanko były likwidowane przez ar- półwyspie o długości 25 km i szeroko- października Stawka podjęła decy- tylerię nadbrzeżną bazy oraz myśliwce ści 5 km oraz 400 pobliskich wyspach, zję o ewakuacji garnizonu Hanko. z miejscowych lotnisk. W czasie całej zabezpieczając trwałość północnego Operacja miała zostać przeprowadzo- operacji tylko jeden z pocisków dosię- skrzydła Centralnej Pozycji Minowo- na w dwóch etapach. W pierwszym gnął niszczyciel Smietliwyj. Artyleryjskiej, która miała uniemoż- etapie miały zostać wywiezione od- Ewakuację obrońców Hanko rozpo- liwić wdarcie się floty ewentualnego działy drugiego rzutu i ludność cywil- częto w trudnych warunkach 23 paź- przeciwnika na wody Zatoki Fińskiej. na. Najlepsze oddziały liczące 10 – 12 dziernika. Tor wodny był przestrzeliwa- Przed wybuchem Wielkiej Wojny tys. żołnierzy chciano ewakuować jed- ny przez artylerię z przylądka Juminda Ojczyźnianej garnizon Hanko stano- nocześnie na dużych transportowcach (Estonia) oraz z fińskiego brzegu, zaś wiła wzmocniona Brygada Strzelecka, i okrętach wojennych w ostatnim eta- w rejonie działały kutry torpedowe, pododdziały artylerii oraz sapersko- pie operacji. Kierownictwo całej opera- okręty podwodne i lotnictwo przeciw- -budowlane, kilka eskadr myśliwców, cji pozostawiono w rękach kontradm. nika, dysponujące bazami w odległości 7 ścigaczy typu „MO” oraz 16 jedno- W.P. Drozda, dowódcy eskadry Floty zaledwie 8 – 12 Mm. Największym jed- stek pomocniczych. Artyleria nadbrzeż- Bałtyckiej. nak zagrożeniem były miny. Wstępnego na dysponowała działami o kalibrze Trasę między Hanko a Kronszta- trałowania nie sposób było przeprowa- do 305 mm włącznie. Garnizon liczył dem (około 240 Mm) postanowiono dzić z uwagi na panowanie nieprzyjacie- ogółem 23 500 ludzi, a funkcję jego do- pokonywać w dwóch etapach, przede la w rejonie tras przejść oraz zagród mi- wódcy pełnił gen. mjr służby brzegowej wszystkim w nocy. W pierwszą noc nowych. W nocy 3 listopada niemiecki S.I. Kabanow. należało osiągnąć po pokonaniu 130 stawiacz min Kaiser postawił 150 min W dniu 22 czerwca lotnictwo nie- – 140 Mm wyspę Hogland. Tam kon- na zachód od Juminda na przewidywa- mieckie przeprowadziło atak na woje przeczekiwały dzień, mając moż- nej trasie radzieckich konwojów, zaś 12 Hanko, zaś od 26 czerwca baza znala- liwość schronienia się przed sztormo- listopada 2 fińskie jednostki tej klasy wy- zła się pod ostrzałem fińskiej artylerii. wą pogodą, pozostając poza zasięgiem stawiły dodatkowe pola minowe na pół- Bohaterska obrona Hanko trwała 164 ognia artyleryjskiego nieprzyjacielskiej nocny-zachód od Juminda. W tych oko- dni, w czasie których odparto 36 sztur- artylerii nadbrzeżnej oraz korzystając licznościach radziecki konwój posuwał mów oddziałów fińskich, wspieranych z osłony myśliwców z lotnisk w pobliżu się bezpośrednio za trałami wystawio- przez lotnictwo i flotę. Na bazę spadło Leningradu. Patrolowce i kutry torpe- nymi przez trałowce bazowe. Wyciąg w tym czasie 350 tys. pocisków (niektó- dowe miały również możliwość uzupeł- z dziennika pokładowego stawiacza min re źródła mówią nawet o 500 tys.) nienia zapasu paliwa. Dla zabezpiecze- Marti doskonale ilustruje złożoność i nie- Po upadku Tallina i wyjściu Niemców nia ruchu okrętów i statków konwojów bezpieczeństwo przejścia: na południowe wybrzeże Zatoki sformowano bazujący na Hogland od- 2 listopada 1941 Fińskiej, Hanko znalazło się na głę- dział ratowniczy pod dowództwem sze- 18.30 Zakończono załadunek wojsk. bokich tyłach przeciwnika, co bardzo fa Ochrony Wodnej Rejonu kpt. II rangi Przyjęto 2029 ludzi, 60 różnych dział, utrudniło zaopatrywanie bazy. Zatoka I.G. Swiatowa, w którego skład weszły wiele zapasów, karabinów, moździerzy, była dosłownie naszpikowana minami trałowce, holowniki, jednostki ratowni- amunicji oraz różnego sprzętu wojsko- (do tego czasu Finowie i Niemcy posta- cze oraz patrolowce i kutry torpedowe. wego wili 4631 min i 3361 ochraniaczy pól Konwoje zabezpieczały także rozwinię- 19.12 Oddanie cumów, wyjście z portu minowych), przestrzeliwana ogniem te na pozycjach radzieckie okręty pod- 21.47 Pływająca mina w odległości 20 artyleryjskim z obu brzegów, zaś w po- wodne, lotnictwo minowo-torpedowe m od prawej burty
32 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Ewakuacja Hanko – tryumf i tragedia
22.00 Z prawej burty przeszła pływa- gnął Hanko. W ciągu doby dołączył minę i zatonął patrolowiec Virsaitis, jąca mina do niego kolejny zespół złożony z trans- a krótko potem uszkodzona została ka- 23.25 Bezpośrednio przed dziobem wy- portowca 538 (parowiec Maija), BTSzcz- nonierka Wołga. W dniu 4 grudnia lo- buch miny na trale trałowca bazowego 210, kanonierka Wołga, patrolowiec dołamacz Jermak wprowadził konwój 23.37 Pływająca mina w odległości Virsaitis, trałowiec Udarnik oraz 2 ściga- do Kronsztadu. 10 m od lewej burty czy typu „MO”. W końcu listopada na re- Drugi zespół, którym dowodził kontr- 23.38 Z lewej burty 2 miny pływające, dzie Hanko znajdowało się ostatecznie adm. W.P. Drozd w składzie niszczycie- z prawej burty mina pływająca w odle- 15 okrętów wojennych, 2 transportow- le Stojkij i Sławnyj, transportowiec Iosif głości 10 m ce, 4 holowniki i kilka kutrów. Stalin, 7 trałowców bazowych, 7 ści- 3 listopada 1941 Wycofywanie wojsk z zajmowanych gaczy typu „MO” oraz 4 kutry torpe- 02.22 Bezpośrednio przed dziobem wy- pozycji i załadunek na oczekujący kon- dowe, opuścił Hanko w dniu 2 grud- buch miny na trale trałowca bazowego wój planowano rozpocząć 30 listopa- nia o godz. 21.30. Wkrótce przyłączył 02.27 Bezpośrednio przed dziobem wy- da i prowadzić przez około 2,5 doby. się do niego bazujący na Hanko dy- buch miny na trale trałowca bazowego Do godziny 16.00 w dniu 2 grudnia na wizjon kutrów torpedowych (7 jedno- 02.42 Z lewej burty w odległości 30 m przednim skraju pozostały tylko pod- stek typu „D-3” i „G5”, przerzuconych pływająca mina oddziały zabezpieczenia, które o godz. z Kronsztadu i Wysp Moonsundzkich). Wybuch pocisku w odległości 5 kabli. 18.00 zostały samochodami przerzuco- Kutry te wzięły na pokład ostatnich sa- Ogień prowadzi bateria z Juminda ne w rejon załadunku. Jako ostatni wy- perów. Konwój poruszał się z prędko- 03.0 z prawej burty przeszły 2 pływa- cofywał się oddział liczący 200 saperów ścią 13 węzłów. jące miny i minerów. Po kilku godzinach konwój wszedł 03.25 Bezpośrednio przed dziobem wy- Iosif Stalin przyjął na pokład 5589 na gęste pole minowe. Wybuchy min buch miny na trale trałowca bazowego ludzi, Maija – 2800 ludzi, poza tym zniszczyły trały 3 trałowców bazo- 03.27 Drugi wybuch na trale trałow- transportowce zabrały 1715 t żyw- wych. Transportowiec WT-521 utrzy- ca bazowego ności, czołgi, amunicję i paliwo. mywał niebezpiecznie dużą odległość 03.55 Z lewej burty pływająca mina. Niszczyciele zabierały po 600 żołnie- od idącego bezpośrednio za trałowcem Wykonano unik rzy z bronią osobistą, trałowce po po- niszczyciela Stojkij (8 kabli). Dowódca 07.55 Oddanie kotwicy w zatoce nad 300, zaś na kanonierce Wołga roz- transportowca, gdy zauważył wybuch Suurkiula na wyspie Hogland. mieszczono 558 ludzi. Wieczorem na trałach znajdującego się w przo- W dniu 4 listopada wszedł na minę 2 grudnia okręty i statki zaczęły opusz- dzie trałowca bazowego, wydał komen- i zatonął niszczyciel Smietliwyj, a 12- czać zatoki Hanko. Jako pierwszy wy- dę zwrotu w lewo i statek znalazł się -go uszkodzony został transportowiec szedł zespół dowodzony przez kpt-lt poza przetrałowanym pasem. Parawan – statek pasażerski Żdanow. 14 listopa- P.W. Szewcowa (transportowiec Maija, transportowca podciął minę, która wy- da na minie tonie niszczyciel Gordyj, kanonierka Wołga, BTSzcz-210, pa- buchła. Następnie wybuchła kolejna co niestety wcale nie kończy jeszcze li- trolowce Virsaitis i Laine, trałowiec mina w pobliżu rufy transportowca, po- sty strat. Ewakuacja jednak trwa dalej, Udarnik 2 ścigacze typu „MO” oraz wodując poważne uszkodzenia steru, a uczestniczą w niej niszczyciele, tra- 4 holowniki). Wkrótce ogień do kon- jednej ze śrub napędowych oraz niektó- łowce, stawiacze min i sieci, kutry tor- woju otwarła fińska artyleria nad- rych pomieszczeń. Iosif Stalin utracił pedowe i patrolowe, a także inne okrę- brzeżna z wyspy Miakiluoto, jednak możliwość samodzielnego poruszania ty i jednostki transportowe, w tym duże nie uzyskała żadnych trafień. Później się. Artyleria nadbrzeżna przeciwnika liniowce pasażerskie Żdanow i Iosif doszło do krótkiej potyczki z 2 okręta- z przylądka Suurupi, usłyszawszy wy- Stalin, ogółem 88 okrętów wojennych mi nieprzyjaciela. Rankiem wszedł na buch otwarła ogień. i statków. Niekiedy w czasie przejścia konwojów dochodziło do prawdziwych Ciekawa fotografia statku pasażerskiego Iosif Stalin pochodząca z łotewskiej gazety bitew. Wieczorem 30 listopada zmierza- z 1940 roku. Jest w niej informacja, że jednostka regularnie kursuje na linii Leningrad- Lipawa. fot. zbiory Dmitrij Dmitrijew jący do Hanko zespół został zaatako- wany przez 2 fińskie kanonierki, 4 ku- try oraz 2 niemieckie kutry torpedowe przy wsparciu baterii nadbrzeżnej kal. 305 mm z wyspy Miakiluoto, który uda- ło się odeprzeć bez strat własnych. Na koniec listopada na Hanko pozo- stało jeszcze 12 tys. żołnierzy, których wszystkich należało wywieźć za jed- nym razem. W tym celu z Kronsztadu wyszedł 29 listopada konwój w składzie wojenny transportowiec WT-521 (pa- sażerski turbinowiec Iosif Stalin zbud. w Holandii, dł. 136 m, szer. 18,5 m, zan. 6,4 m tonaż 7645 BRT, napęd 2 x 5900 KM, prędkość ponad 20 węzłów, 496 miejsc pasażerskich), niszczyciele Stojkij i Sławnyj, 6 trałowców bazowych, 7 ści- gaczy typu „MO” oraz 4 kutry torpedo- we. Rankiem 30 listopada zespół osią-
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 33 Ewakuacja Hanko – tryumf i tragedia
nikowym. Operację ratunkową utrud- niał nasilający się sztorm oraz spadek temperatury do ‑18°C, powodujący ob- lodzenie mniejszych jednostek. Tym niemniej udało się zdjąć z uszkodzone- go transportowca ogółem 1740 ludzi. „Obudziłem się rankiem (3 grud- nia). Wyszedłem na pokład, pogoda była mroźna, świeża. Wokół bezkresne mo- rze. Okręt utrzymywał się na powierzch- ni. Pod wodą znajdowały się 2 pokłady (trzeci był już częściowo zatopiony), ale odczuwało się, że jednostka coraz bar- dziej pogrąża się w morską toń. Na po- kładzie działo się, bóg jeden wie co. Było wielu rannych, a 2 padających z nóg le- karzy starało się udzielać im pomocy. A nad górnym pokładem wisiał z jed- ną ręką w przód, a jedną w górę, wyrzu- Niszczyciel Sławny brał aktywny udział w ratowania transportowca oraz żołnierzy. cony siłą nocnego wybuchu trup w ma- Na dziobie okrętu widoczny wytyk przeciwminowy. fot. zbiory Anatolij N. Odajnik rynarskim mundurze. Dziwny obrazek. Niektórzy żołnierze i oficerowie próbu- Do uszkodzonego statku podszedł być bliżej burty i zdążyć przeskoczyć na ją wykonywać z drzwi i obicia wnętrza niszczyciel Sławnyj (d-ca kpt. III rangi zbawczy kuter. Oto jak niektórzy zdołali kabin tratwy, które spuszczają na wodę M.D. Osadczyj ), kilka trałowców i ku- się uratować...” by tą drogą dostać się na ląd. Niestety ter „MO”. Sławnyj i BTSzcz-217 otrzy- Sławnyj, który odszedł od transpor- wiatr odpycha tratwy od statku i uno- mały rozkaz wzięcia transportowca na towca i stanął na kotwicy przyjął na po- si w głąb morza. Ludzie znajdujący się hol, jednak w tym czasie pod kadłubem kład, ponad 300 rozbitków. Trałowce na tratwach, zalewani bryzgami lodo- nastąpił wybuch kolejnej miny. Sławnyj, bazowe i ścigacze typu „MO” zaczęły watej wody gdy zrozumieli, że nie ma dla który miał już na pokładzie 700 żołnie- podchodzić do burty Iosif Stalin i zdej- nich ratunku kończą strzelając do sie- rzy, odszedł od statku i stanął na ko- mować z niego ludzi. BTSzcz-205 przy- bie”. (S.W. Tirkeltaub, młodszy dowód- twicy. Dwa trałowce bazowe przetra- jął około 200 żołnierzy, 207 ponad 100, ca 181- samodzielnego batalionu łącz- łowały akwen wokół WT-521 i Slawnyj a 211 i 215 około 500 ludzi, 217 po- ności). podał hol. Niestety pod dziobową czę- nad 600, zaś ścigacze około 400 rozbit- Dowódca Floty Bałtyckiej W.F. ścią transportowca nastąpił czwarty ków. Około godz. 05.00 rano, kutry tor- Tribuc rozkazał oddziałowi ratowni- wybuch, zrywając hol oraz powodując pedowe otrzymały rozkaz wyrzucenia czemu I.G. Swiatowa wyjść w morze, dalsze poważne uszkodzenia. Zaraz po- torped i rozpoczęcia ratowania rozbit- ...zdjąć ludzi z dryfującego transpor- tem w transportowiec trafił pocisk kal. ków. Niektóre z kutrów podjęły z wo- towca, a następnie zatopić sam statek. 305 mm wystrzelony przez artylerię dy po 20 żołnierzy, rozmieszczając ich Jednak po otrzymaniu danych z ...roz- nadbrzeżną, który eksplodował w dzio- w opróżnionych korytach torpedowych poznania lotniczego o miejscu w któ- bowej ładowni, gdzie znajdowało się i przykrywając brezentem, a następnie rym znajdował się WT-521 i wobec 600 ludzi oraz wiele materiałów wojen- rozgrzewając po kolei w przedziale sil- komplikującej się sytuacji lodowej (do nych. Rozległa się wyjątkowo silna eks- plozja, która zniszczyła pokład, część Jeden z trałowców biorących dział w ewakuacji garnizonu Hanko. fot. zbiory Anatolij N. Odajnik nadbudówek z mostkiem. W wyniku eksplozji zginęła prawie cala załoga po- kładowa WT-521, która w tym czasie zajęta była próbą ponownego zamoco- wania podanego z niszczyciela holu. Oto jak opisuje ten moment znajdu- jący się wówczas na pokładzie trans- portowca żołnierz 343-go pułku arty- lerii F.I. Siemienczenko: „Słyszymy jak z głośnika informują: «Towarzysze, uwa- ga Ratujcie się jak kto może» I wtedy za- częła się dopiero panika. Ludzie z szu- mem wychodzą z niższych ładowni na pokład i zbliżają się do burt. A żołnierzy na pokładzie tylu, że palca między nich nie wsadzisz. Niektórzy dowódcy z na- ganów, a żołnierze z karabinów strzelają sobie w łeb. Inni żołnierze, a i oficerowie przepychają się do relingów, spycha- jąc słabszych do wody, tak by samemu
34 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Ewakuacja Hanko – tryumf i tragedia
Kronsztadu i Leningradu nie można jeszcze na pokładzie dostali się do nie- prawdy, lecz tym niemniej jednak oko- już było wejść bez pomocy lodołama- woli. Przed niemieckim pododdziałami liczności zatonięcie Iosif Stalin zasługu- czy) Rada Wojenna Floty Bałtyckiej za- na miejsce katastrofy przybyły uzbro- ją na dokładne zbadanie. wezwała oddział Swiatowa do powrotu jone grupy estońskich nacjonalistów Mimo wspomnianej tragedii, ewaku- na redę Hogland, którą osiągnął w no- „Kaitselijt”, które sprawiły prawdziwie acja Hanko zakończyła się powodze- cy 4 grudnia. krwawą łaźnię radzieckim żołnierzom. niem. Z 27 000 żołnierzy na „Wielką Do wieczora 3 grudnia stan WT-521 W dniu 11 maja 1945 statek został zdję- Ziemię” wywieziono 22 822 ludzi, ar- znacznie się pogorszył, przechyl osią- ty z mielizny, przyprowadzony do Talli- tylerie polową i przeciwlotniczą, 1700 t gnął 45 stopni, zaś sama jednostka za- na, gdzie rozebrano go na złom. żywności, 1000 t amunicji, wiele broni częła dryfować w kierunku zajęte- A oto jak opisuje tragedię Iosif Stalin i sprzętu wojskowego. Ogółem w okre- go przez Niemców wybrzeża. W dniu szwajcarski historyk Jürg Meister sie między 23 października a 5 grudnia, 4 grudnia do transportowca podeszły w książce Deer Seekrieg in dem osteuro- przeprowadzono 11 konwojów ewaku- 2 okręty, jeden pod niemiecką, a dru- päischen Gewassern 1941-1945. acyjnych, w czasie których stracono 11 gi pod fińską banderą. Z jednego z okrę- „W nocy z 2 na 3 grudnia trzy (?) ra- okrętów i transportowców, a także 13 tów spuszczono szalupę, która pod białą dzieckie konwoje opuściły Hanko. Na ich mniejszych jednostek, wszystkie od min flagą przybiła do Iosif Stalin. Na pokład pokładach znajdował się cały bez wyjąt- nieprzyjaciela. weszło kilku parlamentarzystów, którzy ku garnizon, a także spora część sprzętu udali się na wojskowego. ... W drodze na wschód (?) Tłumaczenie z języka rosyjskiego mostek. Później przez sieć głośników, okręty poderwały się na minach. Nowy Maciej S. Sobański która co ciekawe działała rozległ się ko- munikat: „Prosimy starszych oficerów o przybycie na mostek”. Po rozmowach, które trwały 30 – 40 minut, ze sterów- ki wyszedł kapitan i oficerowie, już bez pasów i broni, po czym przeszli do cze- kającej szalupy. Gdy szalupa odeszła od burty, z jej głośnika zakomunikowa- no, że po pozostałych podejdą wkrót- ce barki, zaś w przypadku sprzeci- wu transportowiec zostanie zatopiony ogniem dział okrętowych. S.W. Tirkeltaub, tak opisuje dalsze wydarzenia: „Wkrótce pojawił się holow- nik z żołnierzami uzbrojonymi w auto- maty, który ciągnął za sobą 3 barki i jakiś jacht. Holownik strasznie długo, z obawy przed atakiem z naszej strony podchodził do burty transportowca. W końcu udało się przycumować barki przy burcie i wte- Przejmowanie przez Finów żołnierzy z uszkodzonego WT-521. fot. „Gangut“ dy wydano rozkaz: «Przechodzić na bar- ki bez broni». Rozpoczął się załadunek. statek pasażerski «Iosif Stalin» kilka razy Bibliografia: Chłopcy poukrywali w kieszeniach pisto- z rzędu wszedł na miny w rejonie pola 1. Krasnoznamiennyj Bałtijskij Fłot w Wielikoj lety, granaty i przechodzili na barki. Ja minowego «Kipinila I», jednak zachował Otieczestwiennoj Wojnie, Moskwa 1981. schowałem w kieszeni 2 «limonki» (ręcz- zdolność do manewrowania (?) i dotarł 2. Biereżnoj S.S., Korabli i suda WMF SSSR 1928- ne granaty obronne – przyp. tłumacza) do estońskiego brzegu. Jednostki radziec- -1945, Moskwa 1988. i podążyłem za nimi. Pojawiła się na- kiego konwoju podeszły do burty trans- 3. Kuzniecow N.G. Kursom k pobiedie, Moskwa dzieja, przede wszystkim trzeba dostać się portowca i zabrały wyższych oficerów 1989. na brzeg, a tam zaczniemy walkę i spró- oraz komisarzy, a także 500 żołnierzy, po- 4. Tribuc W.F., Bałtijcy wstupajut w boj, Kaliningrad bujemy uniknąć niewoli. zostawiając pozostałych własnemu loso- 1972. Holownik doprowadził nas do nabrze- wi. Pozostający na pokładzie uszkodzone- 5. Wajner B.A., Sowietskij morskoj transport w Wie- ża w Paldiski, które oddalone było o 200 go statku radzieccy żołnierze zbuntowali likoj Otieczestwiennoj Wojnie, Moskwa 1989. m od brzegu, na który długi, wąski drew- się, rozstrzelali lub powiesili resztę ofice- 6. Buszyjew W.A., Torpiednyje katiera w bojach niany pomost. Na nabrzeżu i pomoście rów, a następnie bez oporu poddali się 2 za Pribałtiku, Tallin 1989. pełno uzbrojonych w automaty żołnie- niemieckim patrolowcom, które próbo- 7. Meister J., Der Seekrieg in dem osteuropäischen rzy. Barki podprowadzali do nabrzeża wały odholować ciężko uszkodzoną jed- Dewassern 1941-1945, München 1958. po kolei, zaś ludzi przepuszczali pojedyn- nostkę. Na pokładzie statku było w przy- 8. Bojewoj put’ Sowietskogo Wojenno-Morskogo czo, po dokładnym obszukaniu. Nadzieja bliżeniu około 4000 zabitych w wyniku Fłota, Moskwa 1988. na przebicie się zgasła. Całe zabrane ze wybuchów min, a także 2000 żywych 9. „Tajfun” Nr 4, 2000, Sankt Petersburg. sobą uzbrojenie przyszło utopić w mo- żołnierzy. «Iosif Stalin» osiadł na mieliź- 10. Dważdy Krasnoznamiennyj Bałtijskij Fłot, rzu. Oto jak zaczęła się moja niewola”. nie i dopiero po kilku latach został pod- Moskwa 1990. Na wpół zatopiony transportowiec niesiony, odprowadzony do Tallina i zło- 11. „Gangut”, Wypusk 9, Sankt Petersburg 1995. 5 grudnia osiadł na mieliźnie mię- mowany. Około 10 000 ludzi z garnizonu 12. Suda Ministerstwa morskogo fłota, pogibsze dzy przylądkami Suurupi i Pakri (na Hanko zdołało osiągnąć Kronsztad”. w pieriod Wielikoj Otieczestwiennoj Wojny 1941- Zachód od Tallina), gdzie pozostający Zaprezentowane fakty, nie sugerują -1945 gg. Sprawocznik, Moskwa 1989.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 35 Tekst Biscayne (AVP-11) w dniu 7 maja 1942 roku, w okresie kiedy pełnił Jarosław Palasek jeszcze na Atlantyku służbę okrętu-bazy wodnosamolotów. fot. zbiory Arthur D. Baker III
Amerykańskie okręty dowodzenia Część IVa – pozostałe okręty dowodzenia siłami desantowymi okresu II wojny
Oprócz będących tematem poprzednich części niniejszego artykułu jednostek typów konywanie dystansu 6000 Mm przy Appalachian, Ancon i Mount McKinley pełniących w okresie II wojny światowej we flo- prędkości marszowej 12 węzłów. Ich cie Stanów Zjednoczonych służbę podstawowych okrętów dowodzenia siłami desantowy- zbiorniki wody słodkiej miały pojem- mi (AGC), udział w operacjach inwazyjnych brały także mniejsze jednostki przystosowane ność 47 m3, a wydajność zainstalowa- do koordynowania operacji amfibijnych. Chociaż bowiem w pierwotnych założeniach ca- nych wyparowników 38 m3 na dobę. łością każdej z wielkich operacji desantowych zamierzano kierować z pojedynczych okrę- Bazy typu Barnegat zostały wyposa- tów flagowych szybko okazało się, że zasadne było aby lądujące na brzegu dywizje mia- żone w usytuowane w rufowych czę- ły swoje, indywidualne okręty dowodzenia. Ponadto, do koordynowania zwłaszcza opera- ściach nadbudówek potężne dźwigi cji desantowych o mniejszym znaczeniu strategicznym, wystarczały niewielkie i nie tak do- dla obsługiwanych wodnosamolotów skonale wyposażone okręty flagowe. oraz zbiorniki paliwa lotniczego o po- jemnościach po 303 m3. Na pokładach Baza wodnosamolotów Biscayne Barnegat została przyjęta na 1722 tony rufowych jednostki mogły prze- Mały okręt-baza wodnosamolo- (1695 ts), a pełna na 2592 tony (2551 wozić po jednym wodnosamolo- tów Biscayne (AVP-11) należał do typu ts) przy zanurzeniu 3,78 m. Długość cie typu Vought OS2U „Kingfisher”. Barnegat, jednostek które Marynarka jednostek wynosiła 91,44 m na linii Załogi okrętów stanowiło po 215 ofi- Stanów Zjednoczonych wprowadzi- wodnej i 94,72 m całkowita, a szero- cerów i marynarzy oraz dodatkowo ła do służby na początku lat czterdzie- kość kadłubów określono na 12,52 m. po 152 osoby personelu obsługi wod- stych ubiegłego wieku. Ideą budowy Uzbrojenie stanowiły po dwa poje- nosamolotów. tych okrętów była obsługa dywizjonów dyncze działa uniwersalne kalibru Pierwsze cztery jednostki typu wodnosamolotów na płytkich wo- 127 mm L/38 w zamkniętych wieżach Barnegat, wśród których był także dach małych portów i atoli Pacyfiku. Mk 30 oraz po cztery najcięższe kara- Biscayne (AVP-11) zostały zbudowa- W związku z przewidywanymi dla biny maszynowe 12,7 mm Browning. ne w ramach programów lat finan- nich zadaniami, okręty te zostały za- Zgodnie z projektem, napęd jednostek sowych 1938 i 1939 w Puget Sound projektowane w taki sposób, aby zmi- typu Barnegat stanowiły po dwa dwu- Navy Yard w Bremerton, w stanie nimalizować ich zanurzenie. Podczas nastocylindrowe wysokoprężne silni- Waszyngton. Stępkę Biscayne położo- działań wojennych, dzięki charakte- ki spalinowe General Motors o łącznej no w dniu 27 października 1939 roku. rystyce technicznej zbliżonej do jed- mocy 6080 KM. Silniki te pracując po- Jednostkę wodowano w dniu 23 ma- nostek eskortowych, niektóre z nich przez przekładnie redukcyjne na dwie ja 1941 roku i wprowadzono do służ- były wykorzystywane do konwojo- śruby napędowe mogły nadawać okrę- by w dniu 3 lipca tego samego roku. wania zespołów większych okrętów- tom prędkość maksymalną 20 wę- Na początku wojny bazujący w Bo- -baz. Jednostki te otrzymały wówczas złów. Elektrownię okrętową stanowiły stonie okręt obsługiwał wodnosamo- uzbrojenie do zwalczania okrętów po dwa wysokoprężne zespoły prądo- loty patrolujące wschodnie wybrzeże podwodnych oraz hydrolokatory. twórcze o mocach po 200 kW i dwa Stanów Zjednoczonych. Wzmocniono Zgodnie z założeniami projektowy- o mocach po 100 kW. Pojemność przy tym jego uzbrojenie przeciwlot- mi wyporność standardowa małych zbiorników paliwa jednostek wyno- nicze instalując zamiast zdemontowa- okrętów-baz wodnosamolotów typu sząca po 312 m3 umożliwiała im po- nych karabinów maszynowych dwa
36 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Amerykańskie okręty dowodzenia podwójne stanowiska działek 40 mm Po zakończeniu przebudowy Desantowych, a jednocześnie główno- oraz sześć pojedynczych działek 20 mm Biscayne przeszedł do Bizerty w Tu- dowodzący częścią morską przygoto- Oerlikon. W końcu maja 1942 roku nezji, gdzie brał udział w przygoto- wywanej właśnie operacji „Shingle” Biscayne został przebazowany na No- waniach do kolejnej operacji desanto- – lądowania jednostek sprzymierzo- wą Funlandię, aby przez cztery miesią- wej w basenie Morza Śródziemnego nych pomiędzy Anzio i Nettuno na za- ce pełnić rolę bazy wodnosamolotów – inwazji na Sycylię. Podczas opera- chodnim wybrzeżu środkowej czę- i jednostki komunikacyjnej na wodach cji „Husky” okręt pozostawał jednost- ści Włoch. Biscayne został okrętem Grenlandii. W październiku 1942 roku ką flagową kontradmirała Richarda flagowym Południowego Zespołu jednostka przeszła do Freetown w Sier- L.Conolly, dowódcy Task Force 86, Uderzeniowego („X-Ray” Force), któ- ra Leone, gdzie pełniła rolę okrętu-ba- których zadaniem było wysadzenie ry w dniu 22 stycznia 1944 roku wy- zy wodnosamolotów 92 Dywizjonu desantu na południowym wybrze- sadził desant wojsk amerykańskich Patrolowego. W dniu 18 listopada 1942 żu Sycylii. Wczesnym rankiem 10 lip- dowodzonych przez generała majo- roku Biscayne został przebazowany ca 1943 roku okręt przybył do wyzna- ra J.P. Lucasa. U wschodnich wybrze- do Casablanki w Maroku Francuskim. czonego miejsca w okolicach Licata ży Włoch jednostka pozostawała przez Zapotrzebowanie na okręty dowo- i koordynował lądowanie dowodzonej kilka kolejnych dni, po czym w dniu dzenia siłami desantowymi na europej- przez generała Luciona Truscotta gru- 2 lutego 1944 roku ponownie odeszła skim teatrze działań wojennych spo- py operacyjnej „Joss”, tj. desant żoł- do Bizerty. wodowało, że dowództwo Marynarki nierzy 3 Dywizji Piechoty wspomaga- W maju 1944 roku Biscayne zo- Stanów Zjednoczonych podjęło decy- nej przez dwa bataliony komandosów. stał okrętem flagowym kontradmira- zję o przydzieleniu Flocie Atlantyckiej Po uzyskaniu powodzenia operacji ła B.J. Rodgersa – dowódcy 2 Grupy przebudowywanego na początku przez kilka następnych dni jednostka Desantowej. Ostatnią wielką opera- 1943 roku eks-liniowca pasażerskiego dowodzenia pozostawała u wybrzeży cją desantową na europejskim teatrze Ancon (AGC-4) 1. Okręt ten nie zdołał Sycylii, po czym w dniu 22 lipca po- działań wojennych, w której wziął jednak wejść do służby w takim czasie wróciła do Bizerty. udział okręt była operacja „Dragoon” aby uczestniczyć w inwazji w Afryce Następną operacją desantową – inwazja w południowej Francji Północnej. Jego przebudowę ukończo- na europejskim teatrze działań wo- na odcinku jej śródziemnomorskie- no przy tym na tyle wcześnie, że mógł jennych, w której brał udział Biscayne go wybrzeża pomiędzy Tulonem, wziąć udział w następnych operacjach było prowadzone już po kapitulacji a Cannes. Rankiem 15 sierpnia 1944 desantowych począwszy od inwazji Włoch lądowanie w położonej około roku, będący jednostką flagową Task na Sycylię. Konieczność wsparcia jego 30 Mm od Neapolu Zatoce Salerno. Force 85 Biscayne zajął pozycję w sek- działań spowodowała, że dowódz- Podczas operacji noszącej krypto- torze „Delta” i koordynował lądo- two Floty poszukiwało innej jednost- nim „Avalanche” jednostka pozosta- wanie żołnierzy 45 Dywizji Piechoty ki, którą w stosunkowo krótkim moż- wała w dalszym ciągu okrętem flago- na wybrzeżu zatoki Bougnon, poło- na by wprowadzić do służby jako okręt wym kontradmirała Conolly. Rankiem żonej u wejścia do zatoki St. Tropez. dowodzenia siłami desantowymi. 7 września 1943 roku Biscayne wy- Udział w operacja „Dragoon” okręt Wybór padł na Biscayne, który w dniu szedł z Bizerty na czele konwoju FSS-2 zakończył w dniu 16 września 1944 26 kwietnia 1943 roku przeszedł do al- i dwa dni później dotarł w okolice roku, po czym w dniu 10 paździer- gierskiego portu Mers-el-Kebir, gdzie Paestum i Agropoli – rejon lądowania nika 1944 roku zmieniono wreszcie jako swój okręt flagowy obrał go kontr- Południowego Zespołu Uderzeniowego jego sygnaturę na oznaczenie przy- admirał Robert L. Conolly – dowódca – Task Force 81. Podczas desantu, któ- należne okrętom dowodzenia siła- Jednostek Desantowych i Baz w Afry- ry rozpoczął się we wczesnych godzi- mi desantowymi, tj.: AGC-18. Dwa ce Północno-Zachodniej. nach rannych 9 września, okręt zna- dni później Biscayne został odwoła- Przystosowania jednostki do roli lazł się pod ostrzałem niemieckich ny z Morza Śródziemnego i skierowa- okrętu dowodzenia siłami desantowy- baterii dział 88 mm, szczęśliwie jed- ny na wschodnie wybrzeże Stanów mi dokonali w Mers-el-Kebir remon- nak nie odniósł żadnych uszkodzeń. Zjednoczonych, przy czym jego por- towcy z okrętu warsztatowego Delta W czasie operacji „Avalanche” jed- tem docelowym był Boston w stanie (AR-9) w dniach od 2 do 31 maja 1943 nostka dowodzenia pełniła także rolę Massachusetts. roku. Pomieszczenia Biscayne prze- tymczasowego okrętu szpitalnego dla W grudniu tego samego roku okręt aranżowano w taki sposób, że oprócz żołnierzy desantu. W dniu 12 września został oddelegowany na Pacyfik etatowej załogi liczącej teraz 17 ofi- drużyna przeciwawaryjna z Biscayne i w dniu 9 stycznia 1945 roku dotarł cerów, 13 podoficerów i 212 mary- wzięła udział w ratowaniu płonące- do Pearl Harbor, gdzie został jednost- narzy mógł on zaokrętować 30 ofice- go brytyjskiego transportowca amuni- ką flagową komodora F. Moosburgera, rów i 148 żołnierzy sztabu desantu. cji Lyninge. Marynarze amerykańscy dowódcy 63 Dywizjonu Niszczycieli. Okręt został wyposażony w dodatkowe przyczynili się do lokalizacji pożaru Pierwszą z wielkich operacji desanto- urządzenia radiokomunikacyjne oraz ratując przed skutkami ewentualnej wych na nowym teatrze działań wojen- wzmocniono nieco jego małokalibro- eksplozji nie tylko transportowiec bry- nych, w których wziął udział Biscayne wą artylerię przeciwlotniczą instalując tyjski, ale i przebywające wokół inne była operacja „Detachment” – inwa- trzy dodatkowe, podwójne stanowiska jednostki desantu. Biscayne przebywał zja na Iwo Jima. Rankiem 19 lute- działek 40 mm Bofors. Wyporność peł- u wybrzeży Włoch do 11 października go 1945 roku okręt zakotwiczył u wy- na jednostki wzrosła do 2794 ton (2750 kiedy to po raz kolejny powrócił do tu- brzeży wyspy i przez dwa następne ts), przy zanurzeniu zwiększonym nezyjskiej Bizerty. tygodnie koordynował działania nisz- do 4,12 m. Mimo zmiany funkcji okręt W dniu 7 listopada 1943 roku ban- zachował dotychczasową sygnaturę derę na okręcie podniósł kontrad- bazy wodnosamolotów, tj. (AVP-11). mirał Frank J. Lovry dowódca 8 Sił 1. Patrz: poprzednie części artykułu.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 37 Amerykańskie okręty dowodzenia czycieli osłaniających akwen desan- rozpoczął w dniu 20 września 1946 tem znalazły się należące do U. S. Co- tu. Swoje zadania w ramach inwa- roku, przy czym jego portem bazowym ast Guard patrolowce typu „Treasury”. zji na Iwo Jima jednostka zakończyła został Boston w stanie Massachusetts. Siedem, zbudowanych w latach w dniu 4 marca. Pod koniec lat czterdziestych jednost- 1935-1937 okrętów tego typu, w cią- Ostatnią wielką operacją desan- ka przeszła modernizację, której celem gu ich długoletniej trwającej niemal tową, w której brał udział Biscayne było przystosowanie jej do służby w ro- aż do czasów nam współczesnych była operacja „Iceberg”, której celem li patrolowca. Okręt otrzymał nowe, służby, było uważanych za najlepsze była Okinawa – największa z Wysp nawrotne silniki napędu bezpośred- jednostki amerykańskiej straży przy- Ryukyu. Udział w inwazji okręt rozpo- niego Fairbanks-Morse o łącznej mocy brzeżnej. Do 1967 roku, w którym to czął w dniu 26 marca 1945 roku koor- 6150 KM, które umożliwiały mu osią- podniesiono banderę na patrolow- dynując działania zespołu niszczycieli ganie prędkości 17,35 węzła. Zbiorniki cu Hamilton (WHEC-715) były także osłaniającego lądowanie dowodzonej paliwa o pojemności 545 m3 pozwa- największymi jednostkami U.S. Coast przez generała majora Andrew Brucea lały na uzyskanie zasięgu 17 900 Mm Guardu. Konstrukcyjnie, okręty typu 77 Dywizji Piechoty na położonych przy prędkości 10 węzłów. Jako je- „Treasury” były przy tym przystoso- w południowo-zachodniej części ar- dyne jego uzbrojenie pozostawiono wane do pełnienia zarówno służby chipelagu Ryukyu wyspach Kerama. wówczas na dziobie pojedyncze dzia- patrolowej w okresie pokojowym, jak Zajęcie ich miało szczególne zna- ło uniwersalne kalibru 127 mm L/38 i wykonywania zadań eskortowych czenie strategiczne dla właściwego w wieży Mk 30. Okręt otrzymał boga- po wybuchu konfliktu zbrojnego. celu operacji „Iceberg”, ze względu te wyposażenie oceanograficzne i hy- Zbudowane pod koniec lat trzydzie- na znajdujące się pomiędzy nimi do- drograficzne oraz radiolokacyjne, któ- stych ubiegłego wieku jednostki typu godne kotwicowiska. W dniu rozpo- re stanowiły radary: SPS-23, SPS-29D „Treasury”, w założeniach miały sta- częcia inwazji – 1 kwietnia, Biscayne i sonar AN/UQN-1D. Do kierowania nowić powiększoną i udoskonaloną przeszedł na Okinawę, na wodach któ- i kontroli ognia artyleryjskiego pa- wersję uważanych wówczas za uda- rej pozostawał do początków czerwca trolowiec wyposażono w dalocelow- ne patrolowców poprzedniego typu 1945 roku. Wtedy to, będąc okrętem nik Mk 52 oraz radar Mk 26. Załogę – „Lake”. Konieczność ich budowy flagowym kontradmirała Lawrence zmodernizowanej jednostki stanowiło wynikała z nasilającego się od poło- F. Reifsnidera, wziął udział w ope- 10 oficerów, 2 chorążych oraz 66 pod- wy lat trzydziestych przemytu do Sta- racjach desantowych na wyspy Ihea oficerów i marynarzy. Wyporność nów Zjednoczonych narkotyków dro- i Aguni. Pierwszy z tych desantów, okrętu po przebudowie zmniejszyła się gą morską, do którego zwalczana podczas którego na położonej na pół- do 2482 ton, przy zanurzeniu 3,86 m. potrzebne były szybkie jednostki da- noc od Okinawy wyspie wylądowali Zmodernizowany patrolowiec lekiego zasięgu. Ponadto, dynamicz- żołnierze batalionu rozpoznawczego wprowadzono do służby w dniu ny rozwój lotniczego transportu pasa- 2 Dywizji Piechoty Morskiej miał miej- 8 czerwca 1949 roku, przy czym nada- żerskiego powodował, że za przydatne sce w dniu 3 czerwca. Sześć dni póź- no mu nową nazwę: Dexter 2 oraz sy- do prowadzenia morskich operacjach niej miało miejsce lądowanie batalionu gnaturę Coast Guardu: WAVP-385. poszukiwawczo-ratowniczych zaczęto marines z tej samej dywizji na drugiej W grudniu 1952 roku okręt ponownie uważać samoloty pokładowe jednostek z wysp. Okręt pozostawał u wybrzeży wycofano i na ponad pięć lat posta- pływających. Zgodnie więc z wyma- Okinawy do 1 lipca 1945 kiedy to zo- wiono w stoczni Straży Przybrzeżnej ganiami dowództwa amerykańskie- stał odesłany na Leyte. w Curtis Bay w stanie Maryland. go Coast Guardu nowe okręty miały Po przeszło dwumiesięcznym po- Jednostkę przywrócono do służby osiągać prędkość 20 węzłów i zasięg bycie na Filipinach, w dniu 8 wrze- w dniu 30 czerwca 1958 roku prze- 8000 Mm, a zwiększenie powierzchni śnia Biscayne został włączony w skład bazowując ją następnie do Alameda ich pokładów rufowych miało umoż- sił okupacyjnych operujących na wo- w stanie Kalifornia. Przez następnych liwić zabudowę hangarów dla wodno- dach Korei i Chin. Swą służbę wo- niemal dziesięć lat Dexter pełnił służ- samolotów. Obszerne pokłady rufowe jenną, za którą odznaczono go sze- bę patrolową, holowniczą i ratunko- niejako przy okazji miały zabezpie- ścioma gwiazdami bojowymi, okręt wą w składzie regularnych jednostek czyć miejsce dla obsługi dużych ha- zakończył w dniu 30 października pływających amerykańskiej Straży ków holowniczych w jakie także mia- 1945 roku, kiedy to został odwołany Przybrzeżnej. W dniu 1 maja 1966 ły być wyposażone jednostki. Założono do Stanów Zjednoczonych. W dniu roku okręt przeklasyfikowano na pa- więc, że okręty będą miały konstruk- 21 grudnia jednostka zawinęła do San trolowiec dalekiego zasięgu i zmie- cję podobną do poprzedników i na- Diego, po czym przeszła na Wschod- niono jego sygnaturę na: WHEC-385. pęd jednośrubowy, lecz będą od nich nie Wybrzeże i w dniu 7 stycznia 1946 Dexter został ostatecznie wycofany szersze. Ich długość zostanie ponad- roku przybyła do Portland w stanie ze służby w dniu 18 stycznia 1968 ro- to powiększona do 96,32 m (316 stóp), Maine. Następnie okręt został na kil- ku, po czym w dniu 9 lipca 1968 roku co da możliwość osiągania zakładanej ka miesięcy przejęty przez tamtejszą przekazano go Marynarce Stanów prędkości. Akademii Marynarki, przez którą był Zjednoczonych, która przypuszczalnie W tym samym czasie do projekto- wykorzystywany jako hulk instruk- jeszcze w tym samym roku zatopiła go wania jednostek podobnej wielkości torów pilotażu. W dniu 29 czerw- jako okręt-cel. do planowanych nowych patrolow- ca Biscayne został wycofany ze służ- ców Straży Przybrzeżnej przystąpiła by i 19 lipca 1946 roku w Curtis Bay Patrolowce typu „Treasury” Marynarka Stanów Zjednoczonych. w stanie Maryland przekazano go Wśród licznych typów jednostek U.S. Coast Guard. amerykańskich przystosowanych 2. Od nazwiska Samuela Dextera – Ministra Powojenną służbę we flocie amery- w okresie II wojny światowej do peł- Skarbu USA w administracji prezydenta Johna kańskiej Straży Przybrzeżnej Biscayne nienia roli okrętów dowodzenia desan- Adamsa.
38 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Amerykańskie okręty dowodzenia
Spencer (WPG-36) w pierwotnej konfiguracji uzbrojenia i wyposażenia patrolowca amerykańskiej Straży Przybrzeżnej, z dwoma pojedynczymi działami 127 mm L/51 na odkrytych stanowiskach dziobowych. fot. zbiory Arthur D. Baker III
Ponieważ specyfikacje kanonierek liczbę jednostek następnej serii – typu funtowe oraz 2-4 karabiny maszynowe typu Erie i patrolowców „Treasury” Owasco. Nazwy wszystkich okrętów 12,7 mm Browning. Na obszernych były bardzo zbliżone, dowództwo typu pochodziły od nazwisk amery- pokładach rufowych okręty mogły Coast Guardu postanowiło wyko- kańskich ministrów ( sekretarzy ) skar- przenosić po jednym wodnosamo- rzystać projekt Marynarki adaptując bu – stąd używana przeważnie nazwa locie Curtiss SOC-4 „Seagull” albo go do swoich celów. Standaryzacja „Treasury” 3. Czasami na określenie Grumman JF-2 „Duck”, wykorzysty- obydwu typów okrętów umożliwiała tego typu spotyka się również nazwę wanym do celów obserwacyjnych. bowiem ograniczenie kosztów, zmniej- „Secretary”, albo rzadziej Campbell – Wodnosamoloty te były wodowa- szonych dodatkowo dzięki seryjnej od pierwszej jednostki, która została ne i podnoszone za pomocą bomów, budowie jednostek w stoczniach ma- wprowadzona do służby. wspartych na głównych masztach rynarki. Patrolowce otrzymały więc Patrolowce typu „Treasury” mia- okrętów. Napęd patrolowców typu podobne do kanonierek typu Erie pod- ły wyporność standardową 2032 ton „Treasury” stanowiły dwie turbiny pa- wodzie, zład kadłuba oraz podział (2000 ts) oraz pełną 2388 ton (2350 rowe produkcji Westinghouse Co. jego wnętrza, a także napęd dwuśru- ts). Okręty miały gładkopokłado- o mocach nominalnych po 3100 KM. bowy dwoma turbinami parowymi. wy kadłub o długości na linii wodnej Poprzez dwustopniowe, mechaniczne Wzmocnione zostały jednak niektó- 93,88 m i długości całkowitej 99,67 m przekładnie redukcyjne napędzały one re elementy konstrukcyjne ich kadłu- (tj. 327 stóp – stąd czasami jednostki dwa wały śrubowe z trójskrzydłowymi ba takie jak stewy dziobowe i rufo- te bywają nazywane także „327-kami”) śrubami o średnicach 2,74 m. Energię we oraz skegi. Ponadto, dla uzyskania oraz szerokości 12,50 m. Ich zanurze- elektryczną dla potrzeb sieci okrętowej większej powierzchni pokładów rufo- nie średnie wynosiło 3,51 m, a maksy- dostarczały pojedyncze turbognera- wych skrócono ich nadbudówki. Typ malne 3,81 m. W pierwotnej konfigu- tory o mocach po 300 kW. Para prze- „Treasury” miał początkowo liczyć racji patrolowce były uzbrojone w dwa 10 okrętów. Ostatecznie jednak zbudo- działa kalibru 127 mm L/51, dwa dzia- 3. The Treasury” – z ang. „Skarb Państwa”, tak- wano ich siedem, powiększając o trzy ła sześciofuntowe, jedno działko jedno- że: „Ministerstwo Skarbu Państwa”.
Główne daty związane z budową patrolowców typu „Treasury” Okręt Stocznia Położenie stępki Wodowanie Wejście do służby Port bazowy, Stan Nazwa Sygnatura George M.Bibb WPG-31 Charleston Navy Yard 15.08.1935 14.01.1937 10.03.1937 Norfolk, Virginia George W.Campbell WPG-32 Philadelphia Navy Yard 01.05.1935 03.06.1936 16.06.1936 Stapleton, Nowy Jork William J.Duane WPG-33 Philadelphia Navy Yard 01.05.1935 03.06.1936 16.08.1936 Oakland, Kalifornia Alexander Hamilton WPG-34 New York Navy Yard 11.09.1935 10.11.1936 04.03.1937 Oakland, Kalifornia Samuel D.Inghram WPG-35 Philadelphia Navy Yard 01.05.1935 03.06.1936 12.09.1936 Port Angeles, Waszyngton John C.Spencer WPG-36 New York Navy Yard 11.09.1935 06.01.1936 01.03.1937 Cordova, Alaska Roger B.Taney WPG-37 Philadelphia Navy Yard 01.05.1935 03.06.1936 20.11.1936 Honolulu, Hawaje
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 39 Amerykańskie okręty dowodzenia grzana o ciśnieniu 28 kg/cm2 i tem- w których częstokroć pełniły funk- biegało tylko uzbrojenie eskortowca peraturze 210 oC zasilająca maszyny cję jednostek flagowych eskorty. Przez Taney (WPG-37). Okręt ten jako jedy- główne i pomocnicze była wytwarza- cały okres służby wojennej patrolow- ny został bowiem eksperymentalnie na przez dwa sekcyjne kotły wodno- ce typu „Treasury” były jednak do- uzbrojony w cztery pojedyncze arma- rurkowe produkcji Babcock & Wilcox. wodzone przez oficerów i obsadzane ty uniwersalne kalibru 127 mm L/38 Okręty wyposażono w wyparowniki przez załogi Coast Guardu, przy czym w zamkniętych wieżach Mk 30. o wydajności nominalnej po 62 tony ich etatyzację zwiększono do oko- Podczas służby wojennej jednostki na dobę. Zakładaną projektową pręd- ło 21 oficerów oraz 215 podoficerów typu „Treasury”, wykazały się doskona- kość maksymalną 20 węzłów jednost- i marynarzy. Przystosowując okręty łą sprawnością bojową. Uzyskały one, ki rozwijały przy mocy maszyn na wa- do eskortowania, jeszcze w 1941 roku wśród różnych typów okrętów eskorto- łach wynoszącej 6200 KM. Zapas zdjęto z nich wodnosamoloty. W ich wych, najlepszy współczynnik zatopień paliwa w ilości 581 ton, wody kotło- miejsce zamontowano na rufach do- niemieckich okrętów podwodnych. wej 145 ton i wody słodkiej wynoszący datkowe, trzecie działa 127 mm L/51 W ich przypadku wyniósł on 0,57 na 111 ton umożliwiał im pokonywanie oraz uzupełniono uzbrojenie prze- okręt, wobec średniej dla niszczycie- odległości 9500 Mm przy prędkości ciwlotnicze o trzy działa 76 mm li eskortowych równej 0,10. Jedynym 11 węzłów, 8000 Mm przy 12,5 węzła, L/50 i cztery wielokalibrowe karabi- patrolowcem typu „Treasury” zato- albo 4200 Mm przy prędkości maksy- ny maszynowe 12,7 mm Browning. pionym podczas działań wojennych malnej. Załogę patrolowców stanowi- Uzbrojenie przeciwpodwodne okrę- był Alexander Hamilton 4 (WPG-34). ło 16 oficerów oraz 107 podoficerów tów stanowiły dwie wyrzutnie i poje- Osłaniający pod koniec stycznia 1942 i marynarzy. Koszt budowy pojedyn- dynczy miotacz typu „Y” (Mk5) bomb roku konwój ON-57 eskortowiec, zo- czej jednostki typu „Treasury” zamykał głębinowych. W kolejnych latach woj- stał storpedowany i ciężko uszkodzo- się kwotą zbliżoną do 2,5 mln. ówcze- ny konfigurację uzbrojenia eskortow- ny przez niemiecki okręt podwodny snych dolarów amerykańskich. ców typu „Treasury” nieco zmienio- U 132. Ciągle utrzymująca się na wo- W latach międzywojennych jednost- no zdejmując jedno działo 127 mm dzie, przewrócona do góry dnem jed- ki typu „Treasury” pełniły służbę kon- L/51, rezygnując z karabinów maszy- nostka została zatopiona ogniem ar- wencjonalnych patrolowców straży nowych Browning oraz wzmacnia- tyleryjskim niszczyciela Ericsson przybrzeżnej Stanów Zjednoczonych, jąc uzbrojenie przeciwlotnicze i prze- (DD-440). W lutym 1942 roku współ- przy czym na tych okrętach, które ciwpodwodne. Przykładowo, w 1943 towarzyszem dwóch z pośród eskor- przenosiły wodnosamoloty zdejmo- roku uzbrojenie artyleryjskie Duane towców typu „Treasury”: Campbell wano zwykle ze względów stateczno- (WPG-33) stanowiły 2 działa 127 mm (WPG-32) oraz Spencer (WPG-36) ściowych po jednym dziale 127 mm. L/51, 4 działa 76 mm L/50 i 2 działka podczas służby w eskorcie konwoju Na przełomie wiosny i lata 1937 roku 20 mm Oerlikon. W skład uzbrojenia ON-166, był polski niszczyciel Burza. nazwy okrętów uproszczono skraca- przeciwpodwodnego okrętu wchodzi- W starciu z „Wilczym Stadem” nie- jąc je jedynie do nazwisk patronów. ły: pojedynczy miotacz pocisków głę- Wraz z wybuchem wojny patrolow- binowych „Jeż” oraz dwa miotacze 4. Ze względu na zbieżność nazw patrolowca ce przeszły pod rozkazy Marynarki typu „K” (Mk6) i dwie wyrzutnie kon- oraz należącego do Marynarki szybkiego stawia- cza min Hamilton (DMS-18), w dniu 12 stycznia i zostały przydzielone do zadań zwią- wencjonalnych bomb głębinowych. 1942 roku jednostce Straży Przybrzeżnej przy- zanych z eskortowaniem konwojów, Od 1944 roku od tej konfiguracji od- wrócono pełną nazwę: Alexander Hamilton.
Taney (WPG-37) w konfiguracji eskortowca w środkowym okresie zmagań wojennych. Jako jedyny z patrolowców typu „Treasury” okręt ten został uzbrojony eksperymentalnie w cztery działa uniwersalne kalibru 127 mm L/38 w pojedynczych, zamkniętych wieżach. fot. zbiory Arthur D. Baker III
40 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Amerykańskie okręty dowodzenia
Duane 1944
rys. J. A. Tilley mieckich okrętów podwodnych naj- zostało przebudowanych na pomocni- ry „WAGC-”, zachowując jednak swo- pierw Spencer zatopił U 225, a później cze okręty dowodzenia siłami desan- je dotychczasowe numery rozpoznaw- Campbell staranował i zatopił U 606 towymi. Zapotrzebowanie na okrę- cze, tj. ‑31 i ‑32 oraz ‑35 do ‑37. uprzednio obrzucony bombami głę- ty dowodzenia było bowiem tak duże, Podczas przebudowy patrolowców binowymi i zmuszony do wynurzenia że eks-patrolowce zdecydowano się typu „Treasury” mającej na celu ich przez Burzę. Wskutek zderzenia okręt wycofać ze służby na Atlantyku. Ich przystosowanie do służby w roli po- amerykański odniósł poważne uszko- miejsce jako liderów osłony konwo- mocniczych okrętów dowodzenia si- dzenia tak, że groziło mu zatonięcie. jów zajęły wówczas przedwojennej bu- łami desantowymi, ich nadbudów- Niszczyciel polski pozostał u jego boku dowy niszczyciele typów Benson i Gle- ki zostały wydłużone niemal do samej przez półtorej doby biorąc na swój po- aves. Konieczność przebazowania ich rufy. Zaaranżowano w nich min. cen- kład większość jego załogi. Akcja Burzy z Pacyfiku spowodowała zresztą opóź- trum informacji bojowej oraz dodatko- zyskała wiele uznania wśród maryna- nienie programu przebudowy jed- we pomieszczenia dla oficerów dowo- rzy amerykańskich, którzy wyrazili się nostek typu „Treasury”. Początkowo dzących oddziałami desantowymi i ich o niej jako o: „najwaleczniejszym okrę- zamierzano przy tym okręty, podob- sztabów, a także żołnierzy Armii przy- cie jaki kiedykolwiek widzieli”. nie jak jednostki typów Appalachian, dzielanych do obsługi środków łącz- Konieczność zapewnienia odpo- Ancon i Mount McKinley przekazać ności. Okręty otrzymały bogate wy- wiednich okrętów dowodzenia dla de- Marynarce, dlatego też dla pierwsze- posażenie w najnowsze urządzenia santowych zgrupowań taktycznych go z przebudowywanych patrolow- radioelektroniczne, w śród których wielkości dywizji, niezbędnych zwłasz- ców – Duane zarezerwowano sygna- znalazły się środki łączności w posta- cza dla koordynowania nie tak istot- turę AGC-6, tj. przynależną okrętom ci min. 25 nadajników i 35 odbior- nych ze strategicznego punktu widze- dowodzenia siłami desantowymi 5. ników radiowych. Ich anteny linowe nia operacji desantowych oraz zupełny Ostatecznie jednak jednostka podob- rozpięto pomiędzy pozostawionymi niemal brak mniejszych jednostek tej nie jak inne eks-patrolowce pozosta- klasy spowodowały, że wszystkie sześć ła we władaniu amerykańskiej Straży pozostających w służbie patrolowców Przybrzeżnej, w związku z czym 5. Stąd w sygnaturach jednostek dowodzenia siłami desantowymi poprzednio opisanych ty- typu „Treasury” od późnej jesieni 1944 nadano jej sygnaturę WAGC-6. pów występuje „luka” pomiędzy Catoctin (AGC-5) roku do wczesnej wiosny 1945 roku Pozostałe otrzymały również sygnatu- i Mount McKinley (AGC-7).
Główne daty związane ze służbą patrolowców typu „Treasury” w roli okrętów dowodzenia Przebudowa Okręt Przywrócenie do konfiguracji patrolowca Port bazowy na okręt dowodzenia Stocznia po przywróceniu Stocznia Nazwa Sygnatura Czas trwania do służby w USCG, Stan Czas trwania Charleston Navy Yard Charleston Navy Yard Boston, Bibb WAGC/WPG-31 11.1944-29.01.1945 ?-? 1946 Massachusetts Boston Navy Yard Charleston Navy Yard Cambell WAGC/WPG-32 Brooklyn, Nowy Jork 30.12.1944-28.03.1945 ?-Maj 1946 Norfolk Navy Yard Charleston Navy Yard Argentia, Duane WAGC-6/WPG-33 17.01.1944-06.03.1944 ?-Luty 1946 Nowa Funlandia Charleston Navy Yard Inghram WAGC/WPG-35 Charleston Navy Yard 07.04.1946-07.1946 Norfolk, Virginia 24.07.1944-21.10.1944 Norfolk Navy Yard Spencer WAGC/WPG-36 Charleston Navy Yard 25.02.1946-07.1946 Boston, Massachusetts 26.06.1944-11.09.1944 Boston Navy Yard Taney WAGC/WPG-37 Charleston Navy Yard 29.11.1946-02.1947 Alameda, Kalifornia 10.1944-19.01.1945
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 41 Amerykańskie okręty dowodzenia masztami głównymi, a zabudowanym do 2888 ton (2842 ts), przy zanurzeniu sce w dniu 1 maja 1966 roku, sygnatu- w rufowych częściach nadbudówek maksymalnym sięgającym 4,57 m. ry patrolowców typu „Treasure” zostały nowymi masztami kolumnowymi. Wszystkie sześć jednostek typu zmieniono z „WPG-…” na „WHEC-…”. Za nadbudówkami jednostki otrzy- „Treasure”, które przetrwały wojnę po- W latach siedemdziesiątych zdemon- mały dodatkowe, trzecie maszty ko- wróciły do służby w Straży Przybrzeżnej towano uzbrojenie przeciwpodwod- lumnowe z rejami sygnałowymi. Stanów Zjednoczonych w 1946 roku, ne okrętów, przystosowując jednostki Okręty wyposażono w stacje radio- przy czym przywrócono im konfigu- do szybkiego jego montażu w poprzed- lokacyjne dozoru powietrznego typu rację wyposażenia i uzbrojenia patro- niej konfiguracji w razie konieczno- SK na masztach rufowych oraz stacje lowców. Artyleryjskie uzbrojenie okrę- ści. Wyposażenie elektroniczne pa- dozoru nawodnego SG na masztach tów stanowiło wówczas pojedyncze trolowców w latach osiemdziesiątych głównych. Zdemontowano całe uzbro- działo kalibru 127 mm L/38 w zakry- stanowiły: radar dozoru nawodnego jenie zastępując je różnymi konfigura- tej wieży Mk 30 oraz małokalibrowe SPS-53, radar dozoru powietrznego cjami dział przystosowanych do zwal- działka przeciwlotnicze: dwa 40 mm SPS-29D, artyleryjski system kierowa- czania samolotów. Większość okrętów Bofors (1xII) i dwa 20 mm Oerlikon nia ogniem Mk-52 oraz hydrolokator uzbrojono w dwa, pojedyncze dzia- (2xI). Ich broń przeciwpodwodna skła- kadłubowy SQS-36A. Powojenna wy- ła uniwersalne kalibru 127 mm L/38, dała się z miotacza rakietowych poci- porność standardowa jednostek wy- w wersjach montowanych na stat- sków głębinowych „Hedgehog” oraz nosiła 2250 ton (2215 ts), a pełna przy kach handlowych oraz małokalibro- rufowych wyrzutni bomb głębinowych. zanurzeniu 4,57 m ( 7,37 m z opływką we działka przeciwlotnicze 40 mm W latach sześćdziesiątych zdemonto- sonaru ) – 2698 ton (2655 ts),. Załogi systemu Bofors (3 x II) i od 4 do 8 (In- wano artylerię małokalibrową okrętów okrętów liczyły wówczas po 13 ofice- gham, Spencer) pojedynczych działek zastępując ją dwoma karabinami ma- rów oraz 131 podoficerów i maryna- 20 mm Oerlikon. Od tej konfiguracji szynowymi 12,7 mm Mk 2 Browning, rzy. Patrolowce typu „Treasure” były wyraźnie odbiegało jedynie uzbro- a uzbrojenie przeciwpodwodne uzu- jednymi z najdłużej pełniących służ- jenie Duane, który otrzymał jedynie pełniono o dwa potrójne zestawy wy- bę jednostek pływających Stanów działka 40 mm Bofors (2 x IV i 3 x II) rzutni kalibru 324 mm Mk 32 dla Zjednoczonych. Ze składu floty Coast oraz 8 pojedynczych działek 20 mm torped Mk 44/46. Wyposażenie elektro- Gardu zostały wycofane wraz z koń- Oerlikon. Na okrętach pozostawiono niczne jednostek stanowiły wówczas: cem pierwszej połowy lat osiemdziesią- typowe dla jednostek Coast Guardu radar dozoru nawodnego SPS-52, ra- tych ubiegłego wieku, przy czym dwa wyposażenie łodziowe tj.: dwa moto- dar dozoru powietrznego SPS-29D, ar- z nich pełnią dzisiaj rolę okrętów-mu- rowe welboty o długości 7,93 m oraz tyleryjski system kierowania ogniem zeów, a dwa pod koniec lat osiemdzie- dwa tej samej długości pontony typu Mk-26 oraz hydrolokator kadłubowy siątych zostały zatopione u wybrzeża Monomoy z napędem silnikami zabur- SQS-11. Po zmianie klasyfikacji jed- Florydy jako elementy sztucznej rafy. towymi. Wyporność pełna przebudo- nostek pływających amerykańskiej wanych patrolowców zwiększyła się Straży Przybrzeżnej, która miała miej- (ciąg dalszy nastąpi)
Eks-patrolowiec Spencer (WAGC-36) opuszczający po przebudowie Norfolk Navy Yard. Doskonale widoczna jego nowa konfiguracja okrętu dowodzenia siłami desantowymi, z charakterystycznymi trzema masztami kolumnowymi i pojedynczym działem uniwersalnym kalibru 127 mm L/38 na rufie. fot. zbiory Arthur D. Baker III
42 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst Scharnhorst prawdopodobnie podczas prób w rejonie Brestu w 1941 roku. fot. zbiory Pierre Hervieux
Przemysław Federowicz
Operacja „Ostfront”część I Bitwa o konwoje cją. Do marca 1942 r. do arktycznych Obecność niemieckiej Grupy W dniu 22 czerwca 1941 r. hitle- portów w Archangielsku i Murmań- Bojowej (Kampfgruppe) zmusiła rowskie Niemcy rozpoczęły kolejną sku wpłynęło 110 statków ze sprzę- Aliantów do podjęcia kroków, których wielką operację wojskową, tym ra- tem wojennym tracąc zaledwie jeden celem było zapewnienie bezpieczeń- zem skierowaną ku wschodniemu, transportowiec. stwa szlakom żeglugowym na Morzu jeszcze niedawno sojuszniczemu pań- Klęski wojsk hitlerowskich w Rosji Barentsa i na Atlantyku 3. Na bazujące stwu. Ogromne sukcesy państw osi oraz coraz śmielsze poczynania alian- okręty w Faetenfjordzie i Lofjordzie w Rosji i trzymanie w szachu Wielkiej tów na wodach norweskich 1 zmusi- lotnictwo bombowe wykonało kilka Brytanii, zmusiło oba te wielkie mo- ły Hitlera do rozważenia planu prze- bezskutecznych nalotów, 4 a w skład carstwa, wsparte pomocą Stanów rzucenia większych sił do środkowej Zjednoczonych, do wzajemnej współ- i północnej Norwegii. Ostateczną pracy i pomocy. 28 września 1941 r. jego decyzję przypieczętowały pogło- 1. M.in operacje komandosów „Claymore” 4 marca 1941, „Gauntlet” we wrześniu 1941 oraz do Moskwy przybyli przedstawicie- ski o planowanej operacji desantowej „Anklet” i „Archery” w grudniu 1941 roku. le brytyjsko-amerykańskiej komisji w tymże rejonie rozgłaszane przez wy- 2. Prinz Eugen do połowy maja 1942 r. kotwi- Panowie Beaverbrook i Harriman. wiad angielski. Już 16 stycznia 1942 czył w Lofjordzie, gdzie został prowizorycznie na- prawiony i nie brał udziału w działaniach floty. 4 października zostało podpisane, r. do Trondheim został przebazowa- 16 maja 1942 r. powrócił do Niemiec w ramach wspólne, alianckie postanowienie do- ny pancernik Tirpitz, tworzący zalą- operacji „Zauberflöte”. 3. 26 marca 1942 r. rozpoczęła się opera- tyczące dostaw sprzętu wojennego żek przyszłej silnej grupy bojowej. 24 cja, której celem było zniszczenie doku Forme do Rosji. Osiem dni później z Wielkiej lutego dołączyły do niego ciężkie krą- Normandie w St. Nazaire przez staranowanie go Brytanii wyruszył pierwszy konwój żowniki Admiral Scheer i Prinz Eugen, niszczycielem Campbeltown. Dok ten stanowił je- dyne miejsce remontowe w tymże rejonie dla z pomocą wojskową oznaczony kryp- który dzień wcześniej został ciężko pancernika Tirpitz, którego wyjścia na Atlantyk tonimem PQ-1. Na pokładach frach- uszkodzony torpedą przez brytyjski obawiała się admiralicja brytyjska. towców znajdowało się 140 czołgów, okręt podwodny Trident 2. Dowództwo 4. Pierwszy nalot odbył się w nocy z 27 na 28 marca 1942 r. (43 samoloty), kolejne 28/29 100 myśliwców „Hurricane”, 200 po- nad pancernikami i niszczycielami marca (34 bombowce z 4 i 5 Grupy Bombowej), jazdów opancerzonych, 200 działek objął wiceadmirał Otto Ciliax podno- 30/31 marca (34 „Halifaxy” z 4 Grupy Bombowej), operacja „Bluebeard” w nocy 27/28 kwietnia przeciwpancernych z amunicją i 50 sząc 24 lutego 1942 r. swoją flagę na (32 „Halifaxy” i 12 „Lancasterów”) i kolejny 28/29 lekkich działek 25 mm wraz z amuni- Tirpitzie. (23 „Halifaxy” i 11 „Lancasterów”).
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 43 Operacja „Ostfront” konwojów przydziel ono ciężką gru- „Kampfgruppe II” tów niemieckich w ramach operacji pę osłonową składającą się z pancer- Miejsce bazowania: „Title”, także zakończonej porażką 6. ników, krążowników i lotniskowca. Zatoka Bogen koło Narviku 8 listopada 1942 r. rozpoczęła się Pierwszą operacją tworzącej się Dowódca: aliancka operacja desantowa w pół- Kampfgruppe był wypad przeciw- wiceadmirał Oskar Kummetz nocno-zachodniej Afryce znana jako ko konwojowi PQ-12 i powrotne- Okręty: operacja „Torch”. Związana z nią mu QP-8. 6 marca zespół w składzie Lützow, Admiral Scheer, Z 24, Z 27, duża koncentracja sprzętu i zaopa- pancernik Tirpitz wraz z niszczy- Z 28, Z 29, Z 30 i Richard Beitzen. trzenia wpłynęła na podjęcie decy- cielami Z 25, Paul Jacobi, Hermann zji rządu Wielkiej Brytanii o wstrzy- Schoemann i Friedrich Ihn opuścił 2 lipca 1942 r. Kriegsmarine rozpo- maniu ruchu konwojowego aż Trondheimfjord i skierował się ku częła operacje „Rösselsprung” skiero- do stycznia 1943 r. Jednakże w wy- wykrytym transportowcom alianc- waną przeciwko wykrytemu konwo- niku interwencji prezydenta Stanów kim. Rezultatem starcia było zatopie- jowi PQ-17. Zdobyta przez wywiad Zjednoczonych podjęto decyzję o roz- nie jedynie radzieckiego zbiornikow- brytyjski informacja o opuszczeniu poczęciu ruchu statków przez Morze ca Iżora (2815 BRT). Po powrocie przez niemieckie okręt bazy spowodo- Barentsa od razu po zakończeniu do bazy, głównodowodzący flo- wała rozproszenie się konwoju i po- operacji „Torch”. W kręgach dowód- tą, admirał Reader zgłosił propozy- wrót brytyjskiej, ciężkiej grupy osło- czych admiralicji brytyjskiej istniały cję jeszcze większego wzmocnienia nowej do bazy. Przechwycony rozkaz dwa rozbieżne stanowiska dotyczące składu grupy bojowej oraz zwięk- nakazujący rozproszenie konwoju ilości statków wchodzących w skład szenia liczby lotnictwa rozpoznaw- oraz uszkodzenie Lützowa i dwóch konwojów. Pierwsze zakładało prze- czego i bombowego w Norwegii. niszczycieli (weszły na skały) spowo- prowadzenie jednego dużego konwo- 21 marca w Lofjordzie rzucił kotwi- dował odwołanie ataku obu grup bo- ju z silną eskortą i drugie, silnie po- ce ciężki krążownik Admiral Hipper, jowych. Zniszczeniem konwoju zajęły pierane przez głównodowodzącego który został wcielony w skład grupy się okręty podwodne i lotnictwo bom- Home Fleet admirała Toveya, które bojowej. Do lipca 1942 r. prowadził bowe. Konwój stracił 24 statki. zakładało przeprowadzenie dwóch w jej strukturze intensywne szko- Kolejnym wzmocnieniem sił mor- mniejszych konwojów. Argumenty ta- lenia przygotowując się do wspól- skich w Norwegii było przybycie kie jak: mniejsze ryzyko wykrycia, lep- nej akcji. 22 marca w Trondheim- w lipcu 1942 r. do Trondheim krą- sza ochrona przez eskortę i łatwiej- fjordzie znajdowały się: pancerniki żownika Köln. Miał on uczestniczyć sze manewrowanie zgrupowaniem Tirpitz i Admiral Scheer, krążow- w operacjach minowych „Rasputin” w trudnych warunkach atmosferycz- niki ciężkie Admiral Hipper i Prinz i „Meisenbalz” oraz w ataku wraz nych stały się przyczyną akceptacji Eugen (uszkodzony), niszczyciele z krążowniki Admiral Hipper na kon- drugiego wariantu. Paul Jacobi, Hermann Schoemann, wój QP-14. Operacje te przewidywano Niemieckie działania Kriegsmarine Friedrich Ihn, Z 24, Z 25, Z 26, Z 30 na wrzesień 1942 r. 9 sierpnia uszko- w listopadzie 1942 r. ograniczy- oraz torpedowce T 15, T 16 i T 17. dzony na skałach ciężki krążownik ły się tylko do operacji „Hoffnung” Okręt te stanowiły silną formację Lützow został skierowany do Niemiec („Nadzieja”), skierowanej przeciw- mogącą zagrozić każdemu konwo- celem remontu, a pozostałe okręty po- ko radzieckim szlakom żeglugowym jowi. Jednakże z powodu straszliwe- zostały w swoich bazach. Jedynie krą- w Arktyce. Została ona przeprowa- go braku paliwa do akcji przeciwko żownik Admiral Hipper wziął udział dzona przez krążownik Admiral alianckiej żegludze używano nisz- w operacji ofensywnej „Wunderland” Hippera oraz cztery niszczyciele 7. czycieli i okrętów podwodnych ba- („Kraina cudów”) na Morzu Karskim Na Bałtyk także odwołany pancernik zujących w Kirkenes oraz lotnictwa w dniach od 16 do 30 sierpnia 1942 r. Admiral Scheer, który 12 listopada za- bombowego. 20 maja, w ramach Kolejną akcją Hippera była operacja winął do Świnoujścia. Zastąpił go lek- operacji „Walzertraum”, do Tron- minowa „Zarin” („Caryca”) w dniach ki krążownik Nürnberg przebazowany dheimfjordu została przerzucona od 24 do 28 września, która zastąpi- na północ z południowej Norwegii. kolejna ciężka jednostka – ciężki ła wcześniejszą operację pod kryp- W połowie grudnia do Norwegii zo- krążownik Lützow. tonimem „Rasputin”. Kolejne plano- stał przerzucony wyremontowany Po zaciętej walce Luftwaffe prze- wane operacje „Blitz” („Błyskawica”) ciężki krążownik Lützow (w ramach ciwko konwojowi PQ-16 niemiec- i „Donner” („Grom”) z udziałem krą- operacji „Prometheus”), który zako- ka Kriegsmarine rozpoczęła przy- żowników Admiral Hipper i Köln, zo- twiczył w Kaafjordzie, jednej z odnóg gotowania do operacji ofensywnych stały jak poprzednie odwołane 5. Altafjordu. stojącej bezczynnie grupy bojowej. Po tragedii PQ-17 admiralicja bry- Pierwszy aliancki, nowy konwój, Organizacyjnie okręty został podzie- tyjska wstrzymała konwoje do wrze- oznaczony kryptonimem JW-51A lone na dwa zgrupowania: śnia 1942 roku, kiedy to wyruszył wyruszył z Loch Ewe w północnej kolejny konwój PQ-18. Duże straty po- Szkocji 15 grudnia 1942 r. i bez- „Kampfgruppe I” niesione w wyniku skoordynowanego Miejsca bazowania: ataku niemieckiego lotnictwa i okrę- 5. Operacja „Blitz” – atak na stacje polarne Faeten i Lo-Fjord (Trondheimfjord) tów podwodnych, zmusiły admirali- na Wyspie Barentsa, operacja „Donner” atak na Dowódca: cję do kolejnego wstrzymania ruchu obiekty lądowe Wyspy Jan Mayen. admirał Otto Schniewind konwojów. Jedyne zaopatrzenie prze- 6. Celem operacji „Title” było zniszczenie pan- cernika Tirpitz zakotwiczonego w Faetenfjor- Okręty: woziły od tego czasu pojedyncze stat- dzie przez dwie kierowane torpedy przeholowa- Tirpitz, Admiral Hipper, Karl Galster, ki wysyłane w odstępach 200 milo- ne do Trondheimfjordu przez norweski kuter ry- backi Arthur. Friedrich Ihn, Hans Lody, Theodor wych. 25 października alianci podjęli 7. Rezultatem wypadu było zniszczenie ściga- Riedel, T 7, i T 15. jeszcze jedną próbę zniszczenia okrę- cza BO 78 i zbiornikowca Donbass (7925 BRT)
44 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Operacja „Ostfront” piecznie, nie wykryty, dotarł do Mur- We wrześniu skład Kampfgruppe należało się liczyć z nie zaistnieniem mańska. Dostarczył 100 000 t zaopa- uległ dalszemu zmniejszeniu. Lützow tychże korzystnych warunków. Silne trzenia. Ciemności nocy polarnej, został odwołany na Bałtyk, a pancer- sztormy, ciemności, wiatry i niskie silne sztormy oraz osłabienie lotnic- nik Tirpitz odniósł uszkodzenia w wy- temperatury były bardziej sprzyjają- twa niemieckiego tudzież braki pali- niku ataku brytyjskich miniaturo- cymi aliantom, niż Niemcom, prze- wowe Kriegsmarine stały się wielkimi wych okrętów podwodnych 9. Jedyną jawami natury. Możliwy atak pancer- sprzymierzeńcami alianckich statków. sprawną jednostką Kampfgruppe zo- nika, przy niedoskonałości własnych Jednakże kolejny konwój JW-51B zo- stał wówczas pancernik Scharnhorst urządzeń radarowych, był możliwy stał wykryty przez niemieckie lotnictwo oraz niszczyciele z 4 i 6 flotylli. 17 li- jedynie około południa gdy następuje rozpoznawcze i zaatakowany przez stopada 1943 r. na południe została krótki okres półmroku. Jak się później okręty Kampfgruppe II w składzie odwołana cała 6 flotylla niszczycie- okaże żadne z przyjętych wstępnych Admiral Hipper, Lützow, oraz 5 nisz- li pozostawiając eskortę pancernika warunków do ataku nie zostało speł- czycieli (operacja „Regenbogen”) 8. okrętom 4 flotylli. Flotylla ta składała nione. A staranie ułożony plan opera- Zaangażowanie dużych sił marynarki się z 5 dużych niszczycieli Z 30, Z 33, cji „Ostfront” faktycznie nie był reali- i narażanie wartościowych okrętów na Z 34, Z 38 oraz flagowego Z 29. zowany ze swoimi założeniami. zatopienie nie ponosząc tym samym żadnych sukcesów wywołało u Hitle- Plan operacji „Ostfront” Przeciwnicy ra wielki gniew. Wydał on natychmia- Kryptonimem „Skagerrak” w szta- Grudzień 1943 r. zastał sztab stowy rozkaz o demontażu uzbroje- bie Admirała Morza Norweskiego Kampfgruppe niekompletny i zupeł- nia z ciężkich okrętów, a ich samych (Admiral Nordmeer) określono ope- nie nie przygotowany do prowadzenia poddaniu kasacji. Stanowisko Hitlera rację skierowaną przeciwko żegludze operacji bojowych przeciwko alianc- spowodowało złożenie dymisji przez konwojowej. 28 marca 1943 r. trafi- kiej żegludze. Bierne wykorzystanie admirała Raedera i zastąpienie go do- ła ona do sztabu grupy bojowej, ce- okrętów, wynikające z braków pali- wódcą okrętów podwodnych admira- lem zaznajomienia się z jej założe- wowych i szans na zwycięstwo, było łem Dönitzem. niami i taktyką. Sugestie ze strony przyczyną braku gotowości bojowej Pod koniec stycznia do Niemiec zo- sztabu Kampfgruppe spowodowały, niemieckich załóg i upadku ich mora- stały odwołane krążowniki Admiral że 1 maja 1943 r. Admiral Nordmeer le. Od listopada dowódca grupy bojo- Hipper oraz Köln. Zostały one za- wydał zmodyfikowany plan operacji wej (Befehlshaber der Kampfgruppe) stąpione pancernikiem Scharnhorst „Skagerrak”, określony jako operacja wiceadmirał Oskar Kummetz prze- (operacja „Paderborn”), który rzu- „Ostfront” („Front wschodni”). Nowe bywał na długotrwałym urlopie cił kotwicę 9 marca w Zatoce Bogen założenia były bardziej elastyczne w Niemczech. Podobnie I oficer ko- koło Narviku. Natychmiast został on od pierwotnego planu i umożliwia- mandor Hansjürgen Reinicke oraz II także włączony w skład nowej grupy ły zależnie od wielu czynników zasto- oficer komandor podporucznik Fritz- bojowej składającej się z pancerników sowanie różnych metod ataku. Plan, Günther Boldemann, którzy przeby- Tirpitz i Lützow, krążownika Nürnberg głównie zależny od trudnych warun- wali na przepustkach w kraju. Jedyne oraz niszczycieli i torpedowców. ków przewidywał, atak: wystawione zastępstwo obejmowa- Do końca sezonu zimowego • samymi niszczycielami, ło stanowisko dowódcy grupy, pozo- Admiralicja Brytyjska przeprowadzi- • niszczycielami i pancernikiem, stałe I i II oficera prawdopodobnie ła jeszcze cztery konwoje ponosząc lecz Scharnhorst jako eskorta niszczy- w wyniku braku przekonania do wyj- jedynie minimalne straty wynoszą- cieli, ścia na akcję bojową, nie zostały ob- ce pięć zatopionych transportowców. • wspólnym ataku obu typów okrę- sadzone. Dodatkowo na zbliżające Po ustaniu nocy polarnej ruch żeglu- tów, się Święta Bożego Narodzenia wyda- gowy został przerwany, a Admiralicja • atak samego pancernika. no także 80 przepustek zezwalających rozpoczęła przygotowania do sezo- Przyszły atak mógł być przepro- na spędzenie świat w Niemczech. nu zimowego. Przygotowania te mia- wadzony tylko przy korzystnych wa- Funkcje tymczasowego dowódcy gru- ły za zadanie wyeliminować ciężkie runkach odniesienia zwycięstwa, do- py bojowej sprawował 45 letni kontr- okręty niemieckie. kładnie określonych przez sztaby admirał Erich A. Bey 10. Głównym Tymczasem niemieckie szta- marynarki. Wstępnym warunkiem czynnikiem, który zapewne zdecydo- by opracowywały coraz to kolej- rozpoczęcia operacji było zlokalizo- wał o jego kandydaturze była przyszła ne operacje ofensywne z udziałem wanie samego konwoju, jak i jego cięż- strategia defensywna, której główny- Kampfgruppe. Rozważano kontynu- kiej grupy osłonowej. W przypadku mi zadaniami miały stać się opera- ację operacji „Wunderland”, niedo- wykrycia zgrupowania pancerników szłego wypadu „Aurora” czy planu musiały one znajdować się w takiej „Hektor” przewidywanych na wio- odległości aby był możliwy szyki wy- 8. Operacja „Regenbogen” zakończyła się uszkodzeniem Hippera, zatopieniem niszczycie- snę i lato 1943 roku. W planach ope- pad grupy bojowej i bezpieczny jej po- la Friedrich Eckoldt, oraz brytyjskich: niszczyciela racyjnych pojawiły się projekty kolej- wrót. Dodatkowo warunki atmosfe- Achates, trałowca Bramble i uszkodzeniem nisz- nych ofensywnych operacji „Husar”, ryczne musiały być na tyle względne, czyciela Onslow. 9. Operacja „Source” – atak trzyosobowych „Dudelsack”, „Südwind”, „Sizilien”, aby umożliwić skuteczne rozpoznanie mini okrętów podwodnych X 5, X 6, X 7, X 8, X „Ostfront” (pierwotnie oznaczo- lotnicze, oraz zapewnić możliwość 9 i X 10 na okręty zakotwiczone w Altafjordzie. na jako „Skagerrak”), „Aussenjade” użycia broni torpedowej w przypad- Tirpitz został ciężko uszkodzony przez 4 miny i wyeliminowany z operacji morskich. czy „Borkumriff”. Jednakże z bra- ku ataku niszczycieli i okrętów pod- 10. Erich Bey urodzony w Hamburgu 23 mar- ków paliwowych jedynie dwie z nich wodnych. Kolejnym czynnikiem było ca 1898 r. Podczas I wojny w cesarskiej marynar- ce wojennej, podczas II wojny dowódca niszczy- „Sizilien-Zitronella” oraz „Ostfront” zaskoczenie. Jednakże w klimacie ciela Z 14, później dowódca 4 i 6 flotylli niszczy- doczekały się realizacji. północy i warunkach nocy polarnej cieli, a od 1940 r. dowódca niszczycieli (F.d.Z).
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 45 Operacja „Ostfront”
Kontradmirał Erich Bey który kierował Dowódcą Scharnhorsta w jego ostatniej Admirał Bruce Fraser, dowódca planowaną operacją. akcji był komandor Fritz Julius Hintze. brytyjskiej Home Fleet. fot. zbiory Siegfried Breyer fot. zbiory Siegfried Breyer fot. zbiory Siegfried Breyer cje minowe na wodach norweskich. go duże doświadczenie i wspólna dla skich. Doświadczenie kadry oficerskiej Podczas jego nominacji, mało osób niego i kontradmirała Beya taktyka, i wyszkolenie załóg, a także nowo- w sztabach w Berlinie, Kilonii czy czyniła go silnym przeciwnikiem 13. czesny sprzęt radiolokacyjny tworzy- Narwiku przewidywało ponowie- Dowódcami poszczególnych okrętów ły z nich bardzo groźnych przeciwni- nie operacji ofensywnych z udziałem byli: Z 29 (flagowy) komandor podpo- ków, z którymi według dyrektyw SKL pancerników, w których kierowaniu rucznik Mutius, Z 30 komandor pod- i Hitlera niemieckie okręty nie powin- Bey nie miał doświadczenia. 25 grud- porucznik Lampe, Z 33 komandor ny wdawać się w żadne potyczki. nia, krótko przed wyjściem na akcję podporucznik Holtorf, Z 34 koman- Zespołem osłony bliskiej, złożo- bojową, uzupełnił on braki kadro- dor podporucznik Hetz oraz Z 38 ko- nym z krążowników X eskadry, dowo- we w sztabie Kampfgruppe oficera- mandor podporucznik Brutzer. dził 56 letni admirał Robert Lindsey mi z pokładu uszkodzonego pancer- W maju 1943 r. nowym główno- Burnett (1887-1959). Podczas I wojny nika Tirpitz. dowodzącym Home Flett, został ad- światowej był dowódcą torpedow- Stanowisko dowódcy pancerni- mirał Bruce A. Fraser (1888-1963), ca i niszczyciela, a w okresie mię- ka Scharnhorst sprawował koman- który zastąpił na stanowisku admira- dzywojennym służył jako dowódca dor Fritz Hintze 11, który objął je 14 ła Toveya (1885-1971). 55 letni admi- flotylli niszczycieli i eskadry krążow- października 1943 r. zastępując ko- rał odznaczał się dużym doświadcze- ników we wschodniej Azji i południo- mandora Friedricha Hüffmaiera. niem zdobytym już podczas I wojny wej Afryce. W latach II wojny świato- Operacja „Ostfront” miała być jego światowej (od 1902 w brytyjskiej ma- wej obejmował stanowiska dowódcy pierwszym wyjściem w morze po ob- rynarce wojennej). W 1943 r. bezpo- sił minowych, niszczycieli i eskadry jęciu tegoż stanowiska. Pozostałe sta- średnio dowodził operacjami konwo- krążowników 14. Podczas eskorty kon- nowiska oficerskie zajmowali: I oficer jowymi na Morzu Barentsa z pokładu woju JW.-55B dowództwo nad okrę- komandor porucznik Dominik Ernst jednego z okrętów ciężkiej grupy osło- tami Force 1 sprawowali: Belfast (od kwietnia 1943 r.), oficer nawiga- nowej. Podczas eskorty konwoju JW- (flagowy) komandor F.R. Parham, cyjny komandor podporucznik Lanz 55B dowództwo nad okrętami gru- Norfolkkomandor. D.K. Bain oraz Edgar (od lutego 1943 r.), I oficer py osłonowej (Force II) sprawowali: Sheffield komandor C.T. Addis. Załogi artylerii komandor podporucznik Duke of York (flagowy), komandor tychże okrętów zdobywały doświad- Bredenbreuker Walter (od kwietnia G.H.E. Russell, Jamaica, komandor czenie już od 1941 r. podczas opera- 1943 r.), główny mechanik komandor J. Hughes-Hallett, Samuarez, kapi- cji konwojowych na Atlantyku, a póź- podporucznik (inż.) König Otto (od tan marynarki E.W. Walmsley, Savage, niej także na Morzu Barnetsa i Morzu października 1943 r.). komandor podporucznik M.D.G. Norweskim. Stan osobowy załogi w dniu 25 Meyrick, Scorpion, kapitan marynar- grudnia 1943 r. wynosił 1888 ma- ki W.S. Clouston oraz Stord, kapitan (ciąg dalszy nastąpi) rynarzy i oficerów w tym także 40 marynarki S. Storcheill. (inne źródła 100) kadetów marynarki. Pancernik Duke of York już od marca 11. Fritz Hintze – urodzony 13 maja 1901 r. W wyniku pośpiechu zaniedbano tak- 1943 r. wraz z bliźniaczym King Georg Do lata 1942 jako oficer nawigacyjny na krążow- niku Admiral Hipper. że zaokrętowanie grupy nasłuchowej V osłaniał arktyczne konwoje, a po po- 12. B-Dienst (Beobachtung – Dienst) – odział B-Dienst, co było rutynową czynno- wrocie z operacji „Torch” rozpoczął nasłuchu radiowego kontrwywiadu armii. ścią podczas akcji niemieckich cięż- ponowny żmudny okres patroli na 13. Rolf Johannesson od 1938 r. dowódca nisz- czyciela Z 15, później dowódca niszczyciela ZG 3, 12 kich okrętów . Morzu Norweskim i Morzu Barentsa. a od 10 kwietnia 1943 r. dowódca 4 flotylli nisz- Wsparciem pancernika była 4 flo- Podobnie załogi pozostałych okrętów czycieli. Po śmierci Admirała Beya od lutego 1944 r. dowódca Kampfgruppe w Norwegii. tylla niszczycieli dowodzona przez ko- posiadały spore doświadczenie naby- 14. Od połowy 1944 r. głównodowodzący na mandora Rolfa Johannessona, które- te podczas rozmaitych operacji mor- południowym Atlantyku.
46 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst
Zvonimir Freivogel (Niemcy)
Jugosłowiański Galeb w pierwszym okresie swojej powojennej służby uzbrojony w cztery armaty kal. 88 mm i liczną artylerię plot. fot. Bibliothek für Zeitgeschichte (BfZ) Ramb III – Kiebitz – Galeb Niewiarygodna historia pewnej jednostki
W historii żeglugi było wiele statków i okrętów, które przez długi czas pływały pod bande- opuszczona w jednej z chorwackich rami różnych państw. Najczęściej były to, i nadal są statki handlowe, w przypadku których stoczni remontowych, gdzie się praw- zmiana armatora, czy przejście pod inną banderę nie są niczym nadzwyczajnym. Inaczej dopodobnie jej los dopełni. rzecz ma się z okrętami. Te z kolei podnosiły inne bandery ze względów oszczędnościo- wych wzgl. kiedy stawały się zdobyczą wojenną. Włoskie plany użycia krążowników pomocniczych Interesującym przykładem powyż- portowa i stawiacz min pod nazwą Historia Galeba alias Kiebitz rozpo- szego stwierdzenia jest historia pew- Kiebitz, by być następnie po wojnie już czyna się we Włoszech w okresie mię- nej niepozornej na pierwszy rzut oka wykorzystanym przez Jugosłowian dzywojennym. Marynarka Wojenna jednostki pomocniczej, która po sto- w charakterze stawiacza min, okrę- Włoch (Regia Marina) zamierzała wzo- sunkowo krótkim czasie służby w sze- tu szkolnego i jachtu państwowe- rem innych państw przygotować kil- regach swojego właściciela, konty- go pod nazwą Galeb. Po rozpadzie ka swoich statków handlowych do peł- nuowała ją pod banderami dwóch tego wielonarodowościowego two- nienia w czasie konfliktu zbrojnego innych państw. Była kilkakrotnie ru, jednostka była nadal utrzymywa- służby w charakterze krążowników uszkodzona oraz raz zatopiona, aby na w służbie przez marynarkę wojen- pomocniczych. Powyższy zamiar i de- ostatecznie – jak się wydaje – zakoń- ną Republiki Federacyjnej Jugosławii cyzja opierały się na dekrecie królew- czyć ostatecznie swój „ziemski ży- (obecnie Serbia i Czarnogóra) a na- skim nr 865 z 16 maja 1926 r., określa- wot” w jednej ze stoczni złomowych. stępnie sprzedana osobie prywatnej, jącym m.in. techniczne założenia dla Mowa o byłym jugosłowiańskim w rękach której miała rozpocząć ka- budownictwa okrętowego, z dokład- okręcie szkolnym Galeb, który zszedł rierę wycieczkowca dla turystów nymi zarządzeniami w jaki sposób na- z pochylni we Włoszech w roku o wyższych wymaganiach. Brak środ- leży wzmocnić konstrukcję kadłuba, 1938 jako Ramb III. W latach 1943- ków finansowych nie pozwolił jednak aby móc później ustawić uzbrojenie, -1944 służył na Adriatyku niemieckiej na zrealizowanie tego zamiaru i jed- tudzież rozmieszczeniem pomieszczeń Kriegsmarine jako jednostka trans- nostka na dzień dzisiejszy znajduje się i tuneli, które zamierzano zaadopto-
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 47 Niewiarygodna historia pewnej jednostki
maty kal. 135 mm, z czego ostatecznie zrezygnowano po zmianie japońskiej polityki zagranicznej, o czym mowa była już wyżej. Skoncentrowano się natomiast na przyszłych działaniach przeciwko brytyjskim liniom komu- nikacyjnym, zamierzając przez wyko- nany z zaskoczenia atak, w trójkącie Gibraltar, Aleksandria, Aden zmienić na swoją korzyść sytuację militarną. Jednocześnie wychodząc z założenia, że dla prowadzenia wojny na dalekich akwenach Atlantyku wystarczą duże okręty podwodne i „kilka krążowni- ków pomocniczych”. Istniały również plany zablokowania Kanału Sueskiego przez jedną zamaskowaną jednostkę. Jednostki typu Ramb‑I Większość wspomnianych wyżej Kadłub Ramb IV sfotografowany w triesteńskiej stoczni w 1937 roku. fot. zbiory F. Petronio planów odłożono ostatecznie ad acta, wać docelowo na komory amunicyj- nia, że to właśnie Japonia zechce temu wybierając w roku 1937 cztery znajdu- ne i ich wyciągi. Przewidziano rów- zaatakowanemu przez Włochy krajo- jące się jeszcze w budowie motorow- nież stworzenie nowego typu okrętu wi pospieszyć z pomocą. Nic z tego ce do przewozu bananów (bananieri) wzgl. statku handlowego o wyporno- jednak nie wyszło, gdyż w tym też cza- i pasażerów typu „Ramb‑I” na przyszłe ści 5000 ton, który miał spełniać rolę sie rząd w Tokio wyraził chęć nawią- włoskie krążowniki pomocnicze nowej eskortowca konwoju. Tylko dla dużych zania przyjaznych stosunków z Rzy- generacji. Jednostki nosiły wprawdzie statków pasażerskich przewidziano na mem. nazwę od skrótu firmy państwowej wypadek wojny określenie „krążowni- Na podstawie doświadczeń z Bar- „Regio Azienda Monopolio Banane” ka pomocniczego” (icrociatore ausi- boreą zdecydowano się przeklasyfi- (R.A.M.B.), ale de facto stanowiły wła- liare), natomiast mniejsze zamierzano kować na „małe krążowniki pomoc- sność państwa włoskiego, a jako arma- klasyfikować jako „eskortowce kon- nicze” cztery dalsze jednostki typu tor figurowało Ministerstwo ds. Kolonii wojów” (nave scorta convogli). W tym „Barbarigo” (Barbargio, Birmania, (Ministerio dell`Africa Italiana). Były okresie potencjalnego wroga upatry- Cortelazzo, Volpi zbudowane w latach to piękne jednostki o nośności 3667 wano we Francji i Jugosławii i dopie- 1930-31), pływające pod szyldem ar- BRT (Ramb II – 3685 BRT, a Ramb IV ro później w wyniku pogorszenia się matora „Societa di Navigazione a Va- – 3676 BRT), charakteryzujące się bar- stosunków z Wielką Brytanią zmieniła pore di Venezia” na Daleki Wschód. dzo dobrymi właściwościami morski- się również sytuacja polityczna. Z tego Jednostki miały być uzbrojone w czte- mi. Ich kadłuby mierzyły 112 m i były też powodu kierownictwo floty wło- ry armaty kal. 120 mm, dwa karabi- szerokie na 14,6 m. Dwa dwusuwowe skiej opracowało w roku 1935 nowe ny maszynowe kal. 13,2 mm i czte- silniki spalinowe typu Fiat o łącznej plany, zgodnie z którymi po raz pierw- ry wyrzutnie torped i przystosowane mocy 7200 KM (5294 kW) umożliwia- szy mowa była o użyciu „uzbrojonych do wzięcia na pokład 50 min i dwóch ły rozwinięcie prędkość 17 węzłów, statków (okrętów) przeciwko nieprzy- nowoczesnych wodnosamolotów typu a przez krótki okres gwarantowa- jacielskim liniom komunikacyjnym”. IMAM RO 43. W późniejszym okresie ły rozwinięcie maksymalnej prędko- Jednostki te miały uzupełniać w swo- zamierzano przezbroić jednostki na ar- ści 19,5 węzła. Wspomniane jednost- im działaniu, a nie zastępować, duże krążowniki pomocnicze (w tym okre- Zbudowany w Monfalcone koło Triestu Ramb II był jedną z trzech jednostek fot. „Storia Militare” sie były to transatlantyckie giganty Rex, bliźniaczych Ramba III. Conte di Savoia, Conte Grande i Vulca- nia). Pierwszą jednostką nowej katego- rii był motorowiec Arborea (4959 BRT, 16 w., zbudowany w roku 1929 dla armatora „Tirrenia”), przebudowany z początkiem roku 1936 we Włoskiej Afryce Wschodniej na krążownik po- mocniczy uzbrojony w cztery armaty kal. 120 mm pochodzące z jednej z ba- terii nadbrzeżnych. Jednostka mia- ła zostać również wyposażona w dwa wodnosamoloty i operując na wodach Oceanu Indyjskiego (zasięg 14 000 mil morskich) przechwytywać ewentual- ne dostawy broni i innych materiałów do Etiopii, gdyż wychodzono z założe-
48 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Niewiarygodna historia pewnej jednostki
Ramb III (1939) rys. Danijel Frka
ki zbudowano na podstawie planów go typu, zainstalowane już na nowych miały rozpocząć działalność na Morzu nieco mniejszych i wolniejszych stat- torpedowcach, co było mocno przesa- Śródziemnym po upadku na tym ków typu „Duca degli Abruzzi”, któ- dzone, gdyż jednostki miały w końcu akwenie brytyjskich baz. rych eksploatacja pozwoliła ze- operować przeciwko słabo lub w ogó- brać bardzo dobre doświadczenia. le nie uzbrojonym samotnym jednost- Działalność operacyjna Wspomniane trzy statki (Duca Degli kom wroga. Załogę każdego okrętu krążowników pomocniczych Ramb I, II i IV Abruzzi, Capitano Bottego, Capitano A. stanowiło 120 oficerów, podoficerów Sprawy przybrały jednak zupełnie Cecchi), które w chwili wybuchu woj- i marynarzy. Połowa przewidziane- inny obrót niż pierwotnie przypusz- ny zamierzano uzbroić i przebudo- go uzbrojenia i wyposażenia (po dwa czano. Jeszcze w kwietniu 1940 r., czy- wać na krążowniki pomocnicze, zbu- komplety) magazynowana była w Ne- li na dwa miesiące przed przystąpie- dowała szwedzka stocznia Eriksborg apolu i Massawie. Po uzbrojeniu jed- niem Włoch do wojny, Ramb I i Ramb w Göteborgu. Dwa „Ramby” zbudo- nostki miały operować z Chisimaio, II umieszczono na liście jednostek wała stocznia S.A. Ansaldo w Sestri a później z nowej bazy w Ras Dante. Regia Marina, jako „szkolne krążow- Ponente/Genua (Ramb I oraz Ramb Już w roku 1939 zauważono, że niki pomocnicze” (navi ausiliari per l` III), a dwa kolejne koncern Cantieri uzbrojenie czterech „Rambów” jest adestramento del personale). Razem Riuniti dell`Adriatico/CRDA w swoich w zasadzie zbyt słabe. Po wybuchu z nieuzbrojonym Rambem IV, który filiach w Monfalcone (Ramb II) wzgl. II wojny światowej Wielka Brytania zaadoptowano w lutym 1941 na statek Trieście (Ramb IV). Wszystkie czte- uzbroiła swoje krążowniki pomocni- szpitalny (nave ospedale), jednostki po- ry miały kursować między Neapolem cze w osiem armat kal. 152 mm, więc zostały w Massawie, wychodząc spo- a Mogadiszu we włoskim Somali i w następne włoskie krążowniki pomoc- radycznie na krótkie rejsy rozpoznaw- wypadku wybuchu działań wojen- nicze (nowy motorowiec Pietro Orseolo cze. Wspomnianego wyżej Ramba IV nych zamierzano je uzbroić w Massa- i trzy znajdujące się w budowie bliź- nie można było uzbroić, gdyż trzeci wie lub Neapolu w cztery armaty kal. niaki Monginevro, Monviso, Montreale) i czwarty komplet uzbrojenia maga- 120 mm L/40 (po dwa na podwyż- miały również być uzbrojone w ar- zynowany był, jak pamiętamy, w Ne- szonych platformach na dziobie i ru- maty kal. 152 mm L/40. Orseolo miał apolu. Gdyby się zdecydowano jednak fie) oraz dwa karabiny maszynowe kal. wspólnie z czterema jednostkami typu uzbroić Ramba IV w trzy znajdujące 13,2 mm. Zrezygnowano natomiast „Ramb” działać na Oceanie Indyjskim, się w Erytrei armaty kal. 152 mm, co z torped i wodnosamolotów, gdyż wią- a pozostała trójka na Atlantyku. Reszta też krótko rozważano, oznaczałoby to zało się to z przebudową kadłubów na krążowników pomocniczych, o któ- w praktyce pozbawienie tej włoskiej szerszą skalę. Ogniem artylerii kiero- rych już była mowa (duże statki pasa- kolonii artylerii nadbrzeżnej. wać miały dwa urządzenia najnowsze- żerskie i jednostki typu „Barbarigo”) Już 8 kwietnia 1941 r. Ramb IV za- trzymany został przez brytyjski nisz- Ramb III sfotografowany w Ankonie w 1938 roku. fot. zbiory Achille Rastelli czyciel Kingston, który nakazał mu za- winąć do neutralnego portu. Ponieważ Ramb IV powrócił do Massawy zo- stał tam dwa dni później zagarnięty przez Brytyjczyków, pomimo że wło- ski statek znajdował się na oficjalnej liście jednostek Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Brytyjczycy ko- rzystali z niego później nadal jako stat- ku szpitalnego, aż do 10 maja 1942 r. kiedy to w Aleksandrii zniszczyło go niemieckie lotnictwo. Po upadku włoskich posiadłości w Afryce Wschodniej pozostałe tam jednostki, wśród nich Ramb I oraz Ramb II przejść miały do Japonii lub Europy (także kilka włoskich okrętów podwodnych). Ramb II dotarł do Kraju
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 49 Niewiarygodna historia pewnej jednostki
przez Leandera. Jego agonię przyspie- szyła własna załoga, która otworzy- ła zawory denne. Uratowało się w su- mie 103 członków załogi; pozostałych 17 zginęło na swoim okręcie. Opisane spotkanie mogło się też skończyć zgo- ła inaczej, co dowiódł dziewięć mie- sięcy później niemiecki krążownik pomocniczy Kormoran, który przede wszystkim dzięki natychmiastowe- mu użyciu torped pokonał równy so- bie uzbrojeniem lekki krążownik au- stralijski Sydney (zmodyfikowany typ „Leander”), odnosząc jednak przy tym tak poważne uszkodzenia, że jego za- łoga musiała go zatopić. Australijski dowódca z pewnością mało wiedział o spotkaniu Leandera z Rambem I, lub przypuszczał, że jemu coś takiego zda- rzyć się nie może. Ramb IV wpadł w Massawie w ręce Brytyjczykom, którzy korzystali z niego również jako ze statku szpitalnego. fot. „Storia Militare” Ramb III jako eskortowiec konwojów Kwitnącej Wiśni wraz z awizem kolo- Ramb I nie miał tyle szczęścia. Powróćmy jednak na Morze nialnym Eritrea, gdzie jednostki inter- W drodze do Japonii natknął się Śródziemne i do historii Ramba III. nowano. Po drodze krążownik pomoc- w dniu 27 lutego 1941 koło Malediwów Z uwagi na brytyjskie panowanie na niczy częściowo rozbrojono (zdjęto na nowozelandzki krążownik lekki morzu, udział Ramba III w charak- dziobowe armaty które złożono w ła- Leander (rok budowy 1931, 7200 t, 8 terze zamaskowanego korsarza nie downi) przemianowując go na Calitea, x 152, 8 x 102 mm, 32 węzły). Włoska wchodził w rachubę (brytyjskie kon- głównie po to aby nie wzbudzić podej- jednostka zamaskowana na brytyj- woje na Morzu Śródziemnym były rzeń brytyjskiego konsulatu w Kobe. ski transportowiec owoców próbowa- chronione przez silne zespoły Royal Po przystąpieniu Japonii do wojny do- ła uniknąć kontroli, a kiedy to okazało Navy i tylko atak całej włoskiej flota tychczasowa Calitea eks-Ramb II wy- się niemożliwe, włoski dowódca, kapi- wspartej własnym lotnictwem i nie- korzystywany był pod nazwą Calitea II tan mar. (Tenente di Vascello) Bonezzi miecką Luftwaffe miał szanse na jakieś w japońskim czarterze jako transpor- rozkazał podnieść włoską banderę wo- powodzenie), a z uwagi na zabloko- towiec do dnia 9 września 1943 r. kie- jenną i otworzyć ogień do silniejszego wane wyjście na Atlantyk zdecydowa- dy to w Kobe został zatopiony przez przeciwnika. Brytyjski krążownik za- no się użyć jednostkę w charakterze własną załogę. Japończycy następnie inkasował wprawdzie kilka trafień, nie eskortowca osłaniającego własne kon- statek podnieśli i po remoncie nadal odnosząc jednak żadnych poważniej- woje. W dniu 11 czerwca 1940 r. wykorzystywali. W dniu 12 stycznia szych uszkodzeń, gdyż stare pociski Ramb III przezbrojony został na krą- 1945 r. padł ofiarą amerykańskich nie eksplodowały w celu! Ramb I nie żownik pomocniczy. Oprócz czte- bombowców w Osace, tonąc ponow- miał żadnych szans w tym pojedyn- rech armat kal. 120 mm zainstalowa- nie, lecz tym razem już ostatecznie. ku i w krótkim czasie został pokonany no na nim cztery armaty plot. kal. 20 mm L/70. Jednostce nadano oznacze- Ramb IV w brytyjskiej służbie po ataku niemieckiego lotnictwa płonie w okolicach nie D.6 (według innych źródeł D.29), fot. zbiory M. Cicogna Aleksandrii – 10 maja 1942 roku. która służyła następnie jako eskorto- wiec na trasie Włochy – Albania oraz Włochy – Afryka Północna. Między 25 a 27 czerwca 1940 r. wraz z torpe- dowcami Orsa i Procione przeprowa- dziła pierwszy włoski konwój z Ne- apolu do Trypolisu, który składał się z transportowców Esperia i Victoria z 1727 żołnierzami. W dniu 21 paź- dziernika 1940 r. Ramb III wszedł w skład morskiej grupy transportowej „Maritrafaba” (kierującej zaopatrze- nie do Albanii) z siedzibą w Brindisi, którą tworzyły jeszcze stare niszczy- ciele Mirabello i Riboty, torpedowce Calatagimi, Curtatone, CAStelfidardo, Monzanbano, Confienza, Solferiono, Prestinari, Cantore, Fabrizi, Medici i Stocco, tudzież inne zmobilizowa- ne statki handlowe, takie jak Capitano
50 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Niewiarygodna historia pewnej jednostki
Cecchi, Lago Tana i Lago Zual oraz kutry torpedowe (MAS) 13. Flotylli. Niektóre z wyżej wymienionych torpe- dowców stały się w późniejszym okre- sie niemiecką zdobyczą wojenną i kon- tynuowały swoją służbę na Adriatyku i Morzu Egejskim. Podczas brytyjskiego rajdu na Tarent w nocy z 11 na 12 listopada 1940 r. je- den z zespołów Royal Navy zapuścił się do Cieśniny Otranto, aby zaatako- wać włoskie połączenia. Były to lekkie krążowniki Orion, Sydney i Ajax oraz niszczyciele Mohawk i Nubian pod do- wództwem wiceadmirała Pridham- Wippela, które zaskoczyły w ciem- Ramb III po storpedowaniu koło Bengazi w dniu 30 maja 1941 przez brytyjski okręt nościach nocy koło wyspy Saseno podwodny Triumph. fot. „Storia Militare” zmierzający z Valony do Brindisi kon- wój składający się z czterech transpor- towych typu „Siebel” i kilku mniej- rze z utworzonych w międzyczasie towców, eskortowany przez Ramba III szych jednostkach. Całą operację Morskich Sił Zbrojnych „Niezależnego i torpedowiec Fabrizi. Na dno poszły osłaniał stary krążownik Niobe (eks- Państwa Chorwackiego” („NDH”). frachtowce Antonio Locatelli, Capo Cattaro, eks‑Dalmacija, eks‑Niobe), Nowym stawiaczem min dowodził Vado, Catalani i Premuda, natomiast torpedowiec TA 21 (eks‑Insidioso), niemiecki oficer marynarki wojennej, jednostki eskorty zdołały wyjść z opre- patrolowiec przybrzeżny Najade oraz kmdr por. (Fregattenkapitän) rezerwy sji obronną ręką. Inna operacja prze- kilka wodnosamolotów. Zdobyto kilka Walter von Hansmann. prowadzenia między 5 a 7 marca 1941 mniejszych jednostek partyzanckich, W odróżnieniu od często cytowa- r. konwoju (trzy frachtowce) z Try- a ich załogi wzięto do niewoli, wśród nego, błędnego zresztą „faktu“ z hi- polisu do Neapolu, który eskortował nich znajdowali się przedstawicieli storii opisywanej tutaj jednostki, któ- Ramb III i dwa torpedowce zakoń- alianckiej misji wojskowej. ry „straszy” niestety po dzień dzisiejszy czyła się natomiast sukcesem. W dniu Po tej operacji jednostkę przebu- we wszystkich na ogół „dobrze” po- 30 maja 1941 r. Ramb III zaatakowa- dowano na stawiacz min, zmienia- informowanych podręcznych rocz- ny został koło Benghazi przez brytyjski jąc jej nazwę na Kiebitz (pol. Czajka) nikach morskich, należy w tym miej- okręt podwodny Triumph, który uloko- i w tym charakterze wziął udział scu z całą stanowczością stwierdzić, wał w jego części dziobowej jedną tor- w swojej pierwszej akcji, w dniu 15 lu- że Kiebitz alias Ramb III nigdy nie był pedę. Mimo dużej ilości wody, która tego 1944 r. (jeszcze bez żyrokom- przemianowany na Kuckuck! Chodzi wdarła się do kadłuba, jednostka zdo- pasu!). Jego uzbrojenie składało się w tym przypadku o zupełnie inną, łała się uratować i dojść do portu, skąd z trzech włoskich armat szybkostrzel- również włoską, choć bardzo podob- wysłano ją następnie do Triestu, gdzie nych kal. 120 mm, jednej armaty plot ną jednostkę o nazwie Vittorio Locchi, miano usunąć uszkodzenia. Ramb III kal. 37 mm modelu Breda, pięciu ar- również zatopioną w Fiume (Rijeka), wziął w sumie udział w 86 operacjach, mat plot. kal. 20 mm i czterech karabi- podniesioną następnie po II wojnie z czego w ośmiu jako transportowiec nów maszynowych. Okręt mógł zabrać światowej przez Jugosłowian i prze- i w 41 w charakterze eskortowca. 240 min morskich. Załoga była mniej- mianowaną przez nich na Učka, któ- sza niż w czasach włoskich, tzn. trzech ra następnie posłużyła za wzór dla kil- Pod banderą Kriegsmarine oficerów i 64 podoficerów i maryna- ku statków handlowych zbudowanych W momencie kapitulacji Włoch rzy. Pewną jej część tworzyli maryna- przez jugosłowiańskie stocznie. we wrześniu 1943 r. Ramb III znaj- dował się w triesteńskiej stocz- Były Ramb III sfotografowany jako niemiecki Kiebitz w trakcie prac wyposażeniowych, ni „Stabilimento Tecnico Triestino”, już w nowym „mundurze”. fot. Bibliothek für Zeitgeschichte (BfZ) gdzie też 16 września zdobyty zo- stał przez żołnierzy Wehrmachtu. Po prowizorycznej naprawie uszko- dzeń jednostka wzięła udział w li- stopadzie 1943, w charakterze transportowca wojska, w operacji „Herbstgewitter” (niemieckiego lą- dowania na wyspach Krk, Cres i Lo- sinj), skierowanej przeciwko jugo- słowiańskim partyzantom, którzy w międzyczasie wyzwolili spod wło- skiej okupacji duże połacie wybrzeża wschodniego Adriatyku. Lądowania dokonały oddziały 71. Dywizji Piechoty, które zaokrętowano na Rambie III, trzech promach desan-
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 51 Niewiarygodna historia pewnej jednostki
Kiebitz (1944) rys. Danijel Frka
Kiebitz brał udział w wielu ope- stawiacz min został przeholowany wał, gdyż jeden z jego członków załogi racjach minowych. Pierwsza tego do Triestu, gdzie zamierzano napra- wypadł za burtę. Kiebitz nie miał żad- typu, w dniu 18 marca 1944 r. zosta- wić uszkodzenia. Dopiero 7 sierpnia nych środków ratunkowych na pokła- ła przedwcześnie przerwana, gdyż idą- jednostka osiągnęła ponownie goto- dzie, więc nieszczęśnika wyratował TA cy na czele zespołu torpedowiec TA wość bojową i w nocy z 7 na 8 sierp- 38. Znajdujące się w pobliżu nieprzyja- 36 (eks–Stella Polare) z dowódcą 11. nia razem z torpedowcami TA 38 i TA cielskie kutry torpedowe, z obecnością Zgrupowania Eskortowego (niem. 39 (eks–Daga) postawiła zagrodę mi- których się liczono do akcji nie weszły. 11. Sicherungsdivision), kmdr ppor. nową koło Umag. W dniu 12 sierpnia Po przebazowaniu trzech nowocze- (Korvettenkapitän) von Kleistem w wy- przeprowadzono operację minową snych torpedowców (TA 37, 38 i 39) na niku błędu nawigacyjnego wszedł na „Chinchilla I”, w której obok Kiebitza Morze Egejskie akcje Kiebitza ponow- jedną ze starszych zagród minowych udział wzięły TA 37, 38, 39 i 40 (eks- nie zaczęły osłaniać starsze jednostki, i zatonął. W dniu 19 marca położo- –Pugnale). Następnej nocy te same jak np. między 14 a 16 września (ope- no zagrodę koło San Giorgio, wespół jednostki wzięły udział w operacji mi- racja „Waschbär”; postawienie min z torpedowcami TA 20 (eks–Audace) nowej „Marder”. Zagroda minowa na wodach Kwarneru), kiedy jednost- i TA 21 oraz ścigaczem okrętów pod- „Murmel I” (Kiebitz, TA 38, TA 39) zo- kę osłaniał stary TA 20 i nowy TA 40. wodnych Uj 205 (była włoska korweta stała postawiona między 27 a 29 sierp- W ciemnościach nocy zespół stoczył Colubrina typu „Gabbiano”). W nocy nia 1944 r. Do tego celu niemieckie krótki pojedynek artyleryjski, ostrzeli- z 19 na 20 kwietnia 1944 r. wspólnie jednostki przeszły z Wenecji, skąd mia- wując pomyłkowo własne kutry torpe- z kutrem trałowym R 185 postawiono ły wydłużyć istniejące zagrody „Paula dowe z 24. Flotylli. Operację „Murmel zaporę minową „Hermelin”. Między 1‑3” o dodatkowe miny. W trakcie 16-20” przeprowadzono między 27 8 a 11 lipca 1944 r. torpedowce TA 37 przechodzenia do obszaru operacyj- a 29 września, w trakcie której TA 20 i TA 38 (eks-Gladio i Spada) osłaniały nego jednostki były atakowane przez był drugim minowcem, a TA 40 jed- Kiebitza w jego operacji stawiania za- nieprzyjacielskie samoloty. Nie zanoto- nostką ubezpieczającą. W czasie wcho- pory „Maulwurf” koło Ankony, która wano jednak żadnych strat. Operacja dzenia do portu w Wenecji jednost- składała się z kilku części. W dniu 13 „Murmel II” (u wejścia do Porto ki zaatakowane zostały bezskutecznie lipca z powodu awarii maszyn Kiebitz Corsini i Cervia) nastąpiła z 8 na 9 przez nieprzyjacielskie lotnictwo. poderwał się na dwóch niemieckich września 1944 r. I tym razem w eskor- Ostania akcja stawiania min (ope- minach i w eskorcie TA 38 udał się naj- cie Kiebitza szły torpedowce TA 38 racja „Lama 3”) nastąpiła 3 listopa- pierw do Poli (Puli). Oględziny wyka- i TA 39. Tej nocy na stawiaczu min po- da 1944 r., kiedy to Kiebitz w osłonie zały, że w podwójnym dnie znajdowa- nownie odmówił posłuszeństwa żyro- torpedowców TA 40, TA 44 (eks–Anto- ło się przebicie o wymiarach dwa na kompas, więc torpedowce musiały za- nio Pigafetta) i TA 45 (eks–Spica) po- trzy metry, a stępka w części dziobo- jąć się nawigowaniem. Po zrzuceniu stawił miny na północnym Adriatyku. wej była nadłamana. Następnej nocy siódmej miny stawiacz min zastopo- Tym razem ataki nieprzyjacielskie- go lotnictwa zdołano jesz- Fotografia Kiebitza z nowym uzbrojeniem: na dziobie z jedną armatą a na rufie z dwiema cze odeprzeć, ale dwa dni armatami kalibru 120 mm, które uzupełniały trzy armaty plot. kal. 37 mm i kilka poczwórnych później dopełnił się los podstaw kal. 20 mm. fot. BfZ Kiebitza, kiedy to 5 listopada 1944 r. przebywając w Ri- jece/Fiume zatopiony został przez trzy amerykańskie sa- moloty wraz z torpedowcem TA 21 i eskortowcem G 104 (jednostka małej marynar- ki wojennej Niezależnego Państwa Chorwackiego {NDH}). Jedna z bomb tra- fiła w bunkry paliwowe i wznieciła pożar, w którym życie straciło 25 członków załogi (według innych da-
52 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Niewiarygodna historia pewnej jednostki
zły się w obozie zwyciężo- przeprowadzono na holu do później- nych, będąc zobligowanym szej stoczni „Uljanik” w Puli, którą an- do zapłacenia repara- glo-amerykańskie siły zbrojne opuściły cji wojennych państwom w roku 1947. Jednostkę wprowadzono przez nich zaatakowanym. do doku i po remoncie kadłuba Kiebitz, Dzięki temu Jugosłowianie a właściwie już Galeb (pol. Mewa), bo uzyskali dostęp do Istrii taką nową nazwę otrzymał, zacumo- i Fiume/Rijeka, którego im wał przy molo w zachodniej części wy- w roku 1918 jeszcze odmó- spy Uljanik, które nazwano później wiono, mogąc tym samym „Molem Galeba”. Prace remontowe, „uzupełnić” swoje dotych- którym poddano teraz Galeba stano- czasowe terytorium. Tylko wiły doskonałą praktykę nowej kadry Triest po kilku kryzysach robotników i inżynierów pracujących i dzięki mediacji mocarstw na terenach byłej austro-węgierskiej (Arsenał Morski w Poli) i włoskiej Tonący po amerykańskim stoczni (Cantiere Navale), która obec- nalocie na Rijekę nie stała się jugosłowiańską. (Fiume) Kiebitz w dniu 5 listopada 1944 r. W wyniku zakończonych w roku Dobrze widoczne armaty 1952 prac sylwetka jednostki ponow- na dziobie, rufie i obok mostka nie się zmieniła. Uzbrojenie główne oraz końcówki „nowego” okrętu szkolnego i stawia- torów minowych na rufie. cza min stanowiły po dwie (na dzio- fot. zbiory Dinko Predoevic bie i rufie) niemieckie armaty plot. kal. 88 mm (druga i trzecia w superpozy- cji), które uzupełniało sześć armat plot. kal. 40 mm Boforsa oraz 24 poczwórne podstawy niemieckich armat plot. kal. 20 mm, C 38 (Flak-38-Vierling). Liczbę zabieranych na pokład min prawdo- podobnie zmniejszono, gdyż jednost- ka miała również służyć w charakterze okrętu szkolnego, co też trwało do roku 1966, kiedy to jednostkę poddano nie- znacznym pracom modernizacyjnym. Od roku 1959 Galeba klasyfikowano jako okręt pomocniczy. Przestarzałe już wtedy armaty kal. 88 mm zdano na ląd, co korzystnie wpłynęło na wy- gląd zewnętrzny jednostki. Bateria ar- tylerii plot. małego kalibru składała się w tym okresie z sześciu armat plot. kal. 40 mm L/60 – Bofors i kilku armat kal. 20 mm. Boki dziobowego kompleksu nadbudówek poszerzono, które sięga- nych zginęło tylko sześciu, a kilku od- zachodnich stał się na powrót włoski. ły teraz obu burt, a mostek powiększo- niosło lekkie obrażenia). Stawiacz min W Rijece, podobnie jak zresztą wzdłuż no. Galeb służył również w charakte- zatonął na równej stępce na głębo- całego dalmatyńskiego wybrzeża, zna- rze jachtu państwowego prezydenta kości 22 metrów, więc często powta- leziono dużą liczbę wraków i czę- Jugosławii Josipa Broz–Tito oraz jed- rzana wersja, że ponad lustro wody ściowo zatopionych jednostek. Jedną nostki szkolnej, krążącej po oceanach. wystawały nadbudówki nie może od- z nich był Kiebitz. Po podniesieniu W czasie manewrów, czy w okresie kry- powiadać prawdzie. W czasie swo- okrętu w dniu 12 marca 1948 r. z dna zysów międzynarodowych, nie mówiąc jej krótkiej służby – między marcem basenu portowego w Rijece, z głębo- już o nowej wojnie Galeb miał prze- a listopadem 1944 r. – pod banderą kości 22 metrów, o czym mowa była wozić do 1000 (!) w pełni wyposażo- Kriegsmarine Kiebitz postawił około już wyżej przez dopiero co powołaną nych żołnierzy. Wielu rezerwistów z by- 5000 min morskich. do życia firmę ratownictwa okrętowe- łej Jugosławii, którym przyszło w tym go „Brodospas” ze Splitu, zdecydowa- czasie odbywać zasadniczą służbę woj- Nowi właściciele no, że dalszy remont będzie opłacalny. skową wspomina takie transporty na W odróżnieniu od okresu po za- Kadłub wraka uszczelniono, szczegól- zamkniętym i zaciemnionym okręcie, kończeniu I wojny światowej kiedy to nie w okolicach ładowni i po wtłocze- kiedy ich przewożono ściśniętych jak Włochy znajdowały się po stronie zwy- niu sprężonego powietrza i przy wy- przysłowiowe „śledzie w beczce” w po- cięskich państw, w roku 1945 (pomi- korzystaniu odpowiedniego pontonu mieszczeniach ładowni. Załoga Galeba mo przejścia we wrześniu 1943 r. na jednostka podniosła się z dna. Cała składała się ze 139 oficerów i maryna- stronę aliantów i kontynuowaniu dzia- operacja firmy „Brodospas” zasłu- rzy (78 ludzi stałej załogi i 115 słucha- łań wojennych przy ich boku) znala- giwała na najwyższe uznanie. Wrak czy Akademii Morskiej wraz z ich wy-
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 53 Niewiarygodna historia pewnej jednostki
które nie należały do żadnego z blo- ków militarnych. Sam Tito osobiście odbył na pokładzie jednostki 14 rej- sów. Pierwszy, w roku 1953 powiódł do Wielkiej Brytanii. Po złożeniu wi- zyty w Londynie jednostka zawinę- ła jeszcze do Tulonu, Gibraltaru, na Korfu, do Aleksandrii, Bejrutu, Lataki w Syrii oraz Stambułu i Pireusu. W następnym roku jednostka wraz z niszczycielami eskortowymi Triglav, Biokovo, Durmitor i Učka (eks włoskie torpedowce i eskortowce) odwiedzi- ła Stambuł, Pireus, Saloniki i Korfu. W dłuższy rejs, bo aż do Birmy i Indii jednostka wybrała się wraz z niszczy- cielami eskortowymi Triglav i Bioko- Ponownie Galeb w pierwszym okresie swojej powojennej służby uzbrojony w cztery vo na przełomie lat 1954/1955, skła- armaty kal. 88 mm i liczną artylerię plot. fot. BfZ dając wizyty w Port Saidzie, Adenie, Bombaju, Wisakhapattam, Kalkucie, kładowcami). W ostatnich latach służby ju napędowego i 650 t wody. Jej autono- Madrasie, Kochin i Rangunie, by la- uzbrojenie zmieniono ponownie, skła- miczność wynosiła 30 dni, a zasięg 10 tem 1955 roku podczas rejsu po Mo- dało się one z czterech armat plot. kal. 000 mil morskich. Wyporność standar- rzu Śródziemnym zawinąć do Bizer- 40 mm Bofors (po dwie na dziobowej dowa okrętu to 5182 t, a pełna 5377 t. ty w Tunzeji, La Valetty na Malcie, i rufowej nadbudówce), ośmiu armat Długość maksymalna kadłuba wynosi- Izmiru i Korfu. Kolejny dłuższy rejs plot. kal. 20 mm (dwie poczwórne pod- ła 117 m, szerokość 15,13 m (wysokość powiódł na przełomie lat 1955/1956 stawy typu M-75; armaty typu Hispano boczna 8,35 m), a zanurzenie wynosi- do Etiopii (Massawa, Asab) i Egip- Suiza) i trzech poczwórnych wyrzutni ło 5,7 m. Jednostka wyposażona była tu (Port Said, Port Suez, Aleksandria), MTU-4 do odpalania przeciwlotniczych w stosunkowo nowoczesne systemy na- a latem 1956 roku Galeb popłynął pocisków rakietowych typu „Strela-2” wigacyjne i radarowe, jak np. radary do Norwegii (Oslo), Danii (Helsingör), krótkiego zasięgu. Na jednostce znajdo- typu Decca RM-1226 AC, Decca RM- Polski (Gdynia) i Szwecji (Sztokholm), wały się jeszcze dwie armaty salutacyj- 1226, żyrokompasy firmy Anschütz a w drodze powrotnej odwiedził jesz- ne kal. 76 mm. Urządzenia napędowe Standard IV-S i VI, głębokościomierz cze Algierię (Oran). W krótkim rejsie również zmodernizowano. W miejsce Atlas-470, czy autopilot. na Korfu towarzyszyły jej niszczyciele dwóch silników spalinowych typu Fiat Triglav i Biokovo. W roku 1957 jednost- zainstalowano dwa silniki spalinowe „Statek pokoju” ka odwiedziła ponownie Aleksandrię, Burmeister & Wain o mocy 1840 kW Jako jednostka szkolna i jacht pre- Bejrut, Latakię i Pireus, a w roku na- każdy (w sumie 5000 KM), które po- zydencki Galeb spełniał zarazem funk- stępnym – ponownie w towarzystwie zwalały rozwinąć prędkość ekonomicz- cję „statku pokoju”, gdyż prezydent Triglava i Biokovo – Sewastopol. ną 15 węzłów wzgl. maksymalną 18,5 Tito jako jeden z przywódców Ruchu Oddany do służby w roku 1958 duży w (w późniejszym okresie tylko 17,6 w). Państw Niezaangażowanych często niszczyciel Split towarzyszył Galebowi Jednostka mogła bunkrować 460 t ole- składał wizyty głowom innych państw, w latach 1958/1959 w kolejnej po-
Jugosłowiański Galeb w roku 1953 z prezydentem Tito na pokładzie, powracający z Wielkiej Brytanii do Jugosławii. Fotografię wykonano w Tulonie. fot. BfZ
54 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Niewiarygodna historia pewnej jednostki dróży „dookoła” świata, która wiodła rynarka wojenna byłej Socjalistycznej do Egiptu, Indonezji (Dżakarta, Bali), Federacyjnej Republiki Jugosławii Indii (Madras), Sri Lanki (Kolombo), (JRM) doszło w latach 1991/1992. Birmy (Rangun), Etiopii (Massawa), Galeb pozostał w składzie marynar- Sudanu (Port Sudan), Syrii (Latakia ki wojennej byłej Jugosławii i przeba- i Grecji (Rodos i Saloniki), po której zowany został z innymi jednostkami jednostka poszła do stoczni remonto- ze Splitu na wyspę Vis, co miało za- wej, gdzie oprócz rutynowego prze- pobiec zagarnięciu jednostek przez glądu przeprowadzono na niej prace Chorwatów. W zdominowanej przez związane z przebudową, co było po- Serbów marynarce wojennej uda- wodem, że Galeb znikł z mórz i oce- ło się z portów w Puli, Losinj, Vis, anów na prawie dwa lata, gdyż następ- Lastovo i z Boki Kotorskiej efektyw- ny rejs szkolny odbył dopiero w roku nie zablokować wybrzeże chorwac- 1961, odwiedzając z trzema niszczy- kie. W końcowej fazie konfliktu Galeb cielami (Split, Pula, Kotor) państwa wykorzystany został podczas odwrotu w Afryce; Ghanę, Liberię, Gwineę, „jugosłowiańskich” jednostek do Czar- Maroko, Tunezję i Egipt. Wspomniane nogóry jako jednostka transportowa, niszczyciele, Split i Kotor towarzyszy- by następnie wieść życie „bezrobotne- ły Galebowi w roku 1962 i 1964 w rej- go” w Zatoce Kotorskiej; początkowo sach do Aleksandrii. W roku 1965 w Tivacie a później w Bijeli. Galeb ponownie udał się do Sewasto- Po wystąpieniu z Federacji pozosta- pola, tym razem w eskorcie niszczycie- Galeb w roku 1953 z prezydentem Tito łych republik to co z niej zostało przy- fot. zbiory Zvonimir Freivogel li Kotor i Pula, odwiedzając po drodze na pokładzie. brało nazwę „Republiki Związkowej Algierię. Ponowną wizytę w Egipcie nia. Początek zrobiły w roku 1991 Jugosławii”, a ostatnio na mapie jednostka złożyła w roku 1966 i 1967. Słowenia i Chorwacja, które zgodnie Europy i świata pojawiła się nazwa W roku następnym rejs szkolny po- z konstytucją chciały wystąpić z Fe- „Serbia i Czarnogóra”. Wspólna mary- wiódł jednostkę do Tulonu i Algie- deracji. Słowenii udało się to prawie narka wojenna z dawnych czasów oka- rii (Algier), w roku 1969 do Turcji bez rozlewu krwi, lecz w stosunku zała się być zbyt liczna jak na drastycz- (Stambuł), Libanu (Bejrut) i na Cypr do Chorwacji – gdzie zamieszkiwa- nie skróconą linię wybrzeża, którego (Famagusta). Rejsy szkolne odbywa- ła serbska mniejszość – siedzący u ste- miałaby obecnie bronić. Chcąc finan- ły się niemal co roku (1972 do Włoch ru władzy w Belgradzie i zdominowa- sować korzystanie z urządzeń i in- i Libii, 1973 do Związku Radzieckiego, ne przez Serbów siły zbrojne miały stalacji o charakterze militarnym, tu- Rumunii i Grecji, 1974 do Algierii, inne plany. Coraz częściej dochodziło dzież miejsc postoju okrętów Belgrad Tunezji i Egiptu, 1975 do Francji i Ma- do zbrojnych incydentów, które dopro- sprzedał Czarnogórze pewną liczbę roka). W roku 1976 prezydent Tito od- wadziły ostatecznie do serbskiego po- jednostek pomocniczych, wzgl. prze- był ostatnią swoją dłuższą podróż, wstania na terenach Chorwacji, inter- kazał je w formie zapłaty. Pomiędzy do Sri Lanki. Galeba wysłano do Co- wencji jugosłowiańskich sił zbrojnych nimi znajdował się również Galeb, któ- lombo odpowiednio wcześniej, aby i wybuchu otwartej wojny. Ta skończy- ry miał być z kolei sprzedany w roku służył tam jako pływająca rezydencja. ła się w roku 1995 oswobodzeniem 1999 Słowenii, lecz ostatecznie został W drodze powrotnej jednostka zawi- zajętego przez Serbów terytorium sprzedany w dniu 15 czerwca 2000 nęła do La Valetty, Pireusu i Stambu- Chorwacji. Do najzaciętszych walk, za 750 000 dolarów greckiemu arma- łu. W latach następnych Galeb odbył w których brała również udział ma- torowi J. P. Papanicolau, który miał za- jeszcze kilka krótkich rejsów szkol- nych ze słuchaczami akademii mor- Wychowankowie Akademii Morskiej na pokładzie Galeba. fot. zbiory Zvonimir Freivogel skiej na pokładzie; w roku 1977 do Li- bii, Algierii i Włoch, 1978 do Syrii i Grecji, 1979 do Włoch i Libii i w roku 1980 do Algierii. W tym samym roku zmarł prezydent Tito, ale „jego” okręt niezmordowanie kontynuował swo- ją służbę, odwiedzając porty basenu Morza Śródziemnego (m.in. ponownie La Valettę, Tripolis w Libii, Stambuł, Pireus, Tulon, Ankonę i Korfu; w roku 1985 był ponownie na Morzu Czarnym rzucając kotwicę w Sewastopolu i ru- muńskiej Konstancy) aż do rozpadu Jugosławii. W cieniu zapomnienia Po kilku dekadach „wspólnego po- życia” różnice między poszczególny- mi republikami wchodzącymi w skład Jugosławii stały się nie do pokona-
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 55 Niewiarygodna historia pewnej jednostki miar przebudować jednostkę na luk- w przyszłości rzeczywiście wydarzy 9. Jane’s Fighting Ships, różne roczniki z lat 1959 susowy jacht dla dobrze sytuowanych się cud i Galeb alias Ramb III alias – 2000/2001. turystów. Prace zamierzano przepro- Kiebitz powstanie z popiołów niczym 10. Roger W. Jordan, The World´s Merchant Fleets wadzić w chorwackiej stoczni remon- legendarny Feniks, aby rozpocząć 1939, Chatham Publishing, London 1999. towej „Viktor Lenac” w Rijece za oko- nowe życie? 11. Dieter Jung, Arno Abendroth, Norbert ło 14 milionów dolarów. Wspomniany Kelling, Anstriche und Tarnanstriche der deut- armator dokonał już przedtem zaku- Tłumaczenie z języka niemieckiego schen Kriegsmarine, Bernard & Graefe Verlag, pu jachtu Christina, który należał swe- Michał Jarczyk München 1977. go czasu do greckiego multimiliardera Korekta: Jarosław Cichy 12. Karl von Kutzleben, Wilhelm Schroeder, Onassisa, zmieniając nazwę jednost- Jochen Brennecke, Minenschiffe 1939-1945, ki na Christina O., a jego przebudo- Bibliografia Koehlers Verlagsgesellschaft, Herford 1974. wę zlecił wspomnianej stoczni w Rije- 1. Autorengruppe, Razvoj oruzanih snaga SFRJ 13. Gian Paolo Pagano, Navi Mercantili Perdute, ce. Jego śladami podążył w lipcu 2000 1945-1985 – Ratna mornarica (Rozwój sił zbroj- Ufficio Storico della Marina Militare, Roma 1997. r. Galeb, mając po pewnym czasie po- nych Socjalistycznej Federacyjnej Republiki 14. Jürgen Rohwer, Gerhard Hümmelchen, nownie przemierzać wody mórz i oce- Jugosławii 1945-1985 – Marynarka wojenna), Chronology of the War at Sea 1939-1945, Greenhill anów jako Galeb T. (to T z uwagi na Beograd 1985. Books, London 1992. prezydenta Tito). Pomieszczenia i salo- 2. Friedrich-Karl Birnbaum, Carlheinz Vorsteher, 15. Weyer´s Flottentaschenbuch, różne roczniki, ny zamierzano zrekonstruować w sty- Auf verlorenem Posten – Die 9. Torpedoboot- 1959-2001. lu z epoki Tito. Czas okazał się być Flottillen, Motorbuch Verlag, Stuttgart 1987. 16. Archiwum autora. jednak złym sprzymierzeńcem, gdyż 3. „Brodospas“ – Spasavanje na Jadranu po ataku terrorystycznym na World (Ratownictwo okrętowe na Adriatyku), monogra- Trade Center w Nowym Jorku, jesie- fia firmy „Brodospas“ wydana z okazji 40 roczni- Wiadomość z ostatniej chwili: nią 2001 r. zagrożenie dalszymi ata- cy założenia), Split 1987. kami terrorystycznymi było zbyt duże 4. Enrico Cernuschi, I corsari mancati della w dniu 31 lipca 2005 r. Chorwację i wiele inwestycji okazało się być nie- Regia Marina, „Storia Militare” Nr. 58, Juni 1998, obiegła wiadomość, że rdzewiejący rentownymi. Na dodatek za remont Tuttostoria, Parma 1998. wrak ma być zlicytowany na aukcji, wspomnianej Christiny O. grecki ar- 5. Aldo Fraccaroli, Italian Warships of World War aby pokryć koszty poniesione przez mator rzekomo „zapomniał” uregulo- II, Ian Allan, London 1968. stocznię i pośrednika oraz aby opła- wać rachunek, więc stocznia w Rijece 6. Giorgio Giorgerini, Augusto Nani, Almanacco cić niektórych członków byłej zało- wstrzymała wszelkie prace na Galebie, Storico delle Navi Militari Italiane 1861-1995, który od roku 2001 zapomniany przez Ufficio Storico della Marina Militare, Roma 1996. gi. Wśród ewentualnych kupców zna- świat znajduje się w jednym z kątów 7. Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass, Die lazły się władze miejskie Rijeki, które stoczni remontowej, która w między- deutschen Kriegssschiffe 1815-1945, Band 3, U-Boote, zainteresowane są jego kupnem, za- czasie zbankrutowała. Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger und Sperrbrecher, mierzając w przyszłości przekształcić Wielkim wstydem jest, że nie czy- Bernard & Graefe Verlag, Koblenz 1985. jednostkę w okręt-muzeum. Życzmy ni się absolutnie nic, aby tę właśnie 8. Josip Iskra (Red.), „Uljanik“ (monografia wy- jednostkę, tak silnie związaną z hi- dana z okazji 130 rocznicy powstania stoczni), powodzenia! storią uchronić od zniszczenia. Może Uljanik, Pula 1986.
Jeden z ostatnich rejsów Galeb odbył na Morze Czarne. Fotografię wykonano z mostu nad Bosforem spinającego Europę z Azją. fot. zbiory Leo van Ginderen).
56 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst Niemieckie okręty desantowe w Głogowie
Przemysław Federowicz
Okręt desantowy 863 w trakcie manewrów na początku lat sześdziesiątych. Proszę zwrócić uwagę na poszerzenie górnego pokładu, gdzie umiejscowione były tory minowe. fot. Lech Zielaskowski
W lutym 1945 r. miasto Głogów Na początku lat pięćdziesiątych nie- 306 t; wymiary 49,80 x 6,60 x 1,20/ nad Odrą zostało zdobyte przez woj- mieckimi promami „MFP” zaintereso- 1,35 m; napęd 3 wysokoprężnymi sil- ska radzieckie po krwawych walkach wała się Polska Marynarka Wojenna. nikami typu 3-D-6 o mocy 330 kW o Festung Glogau (Twierdza Głogów). Postanowiono je wyremontować (450 KM) każdy; prędkość 7-7,5 wę- Kilka miesięcy później tereny głogow- i wcielić do służby. W 1950 r. zostały zła; zasięg 560 Mm; ładowność wyno- skiej stoczni rzecznej i pozostałych za- one przejęte przez PMW i wyremon- siła 3 czołgi średnie T-34-85 lub 120 kładów przemysłowych zostały prze- towane w Stoczni Rzecznej w Gło- żołnierzy z pełnym ekwipunkiem; za- jęte przez polską administrację. Na gowie. Jednostki otrzymały oznacze- łoga liczyła 19 ludzi. Tylko BDD-1 po- terenie dawnych zakładów Beucheldt nia „BDD” (Barki Desantowe Duże). siadała zamontowane uzbrojenie zło- Glogau znaleziono na pochylniach Pierwsze dwie barki weszły do służby żone z działa typu 90-K kal. 85 mm cztery nieukończone promy desanto- w pierwszej połowie 1952 r. (BDD-1 przed nadbudówką i działka typu we „MFP” (Marinefährprahm) typu i BDD-2). Pozostałe wcielono do służ- 70-K kal. 37 mm za nią. Dwie ostatnie „D”. Znajdywały się one w zaawan- by 18 lipca 1953 r. Pływały one w ze- barki podtypu „DM” posiadały posze- sowanym stadium budowy i były go- spole środków desan- towe do wodowania. Należały one towych. W połowie lat Mapa Głogowa z zaznaczoną stocznią Beucheldt Glogau. do serii budowanych podczas wojny pięćdziesiątych bar- fot. zbiory Przemysław Federowicz w Głogowie okrętów F 1081 – F 1085. ki przeklasyfikowano W rejonie portu znaleziono także dwa na Okręty Desantowe kolejne promy „MFP”. Jeden porzu- Duże („ODD”), a w la- cony przez Niemców (w pełni spraw- tach sześćdziesiątych ny) oraz jeden zatopiony podczas przydzielono im trzy- walk przez Rosjan lub samozatopio- cyfrowe numery iden- ny przez Niemców. Oba okręty nale- tyfikacyjne. Zostały żały do podtypu „DM” charakteryzu- one wycofane ze służby jącego się możliwością stawiania min. w latach 1957-63. Porzuconą przez Niemców jednostką Charakterystyka ba- był prom F 1066, który był już zwodo- rek w polskiej służ- wany i gotowy do oddania do służby. bie była następująca: Jednostka zatopiona nie została ziden- wyporność 239 t, wy- tyfikowana. porność z ładunkiem
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 57 Niemieckie okręty desantowe w Głogowie
Nieukończone niemieckie promy desantowe „MFP” typu D w stoczni Beucheldt Glogau. Fotografia wykonana w 1948 r. fot. zbiory Przemysław Federowicz rzony do 8,60 m pokład górny, gdzie ukończonych barek desantowych typu dowy. Ich losy powojenne nie są zna- umiejscowione były tory minowe dla „PiLb 40” (Großes Landungsboot 40 ne. Prawdopodobnie zostały przebudo- 34 min morskich. lub Pionierlandungsboot 40). Posiadały wane na jednostki cywilne, złomowane Oprócz promów desantowych w Gło- one numery PiLb 590 – PiLb 595. lub przejęte przez PMW (nie zostały gowie znaleziono także kilka (6 ?) nie- Znajdywały się w różnym stadium bu- skonfiskowane przez Rosjan).
Fotografia lotnicza portu w Głogowie wykonana na początku 1945 r. W lewym górnym rogu znajduje się stocznia Beucheldt Glogau. fot. zbiory Przemysław Federowicz
58 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Niemieckie okręty desantowe w Głogowie
Kolejna fotografia promów „MFP” na pochylni stoczni Beucheldt Glogau w 1948 r. fot. zbiory Przemysław Federowicz
Nazwa niemiecka Typ Nazwa polska W służbie: Późniejsze oznaczenia Wycofany
F 1081 – F 1085 D BDD-1 1952 ODD-1 28.12.1957
F 1081 – F 1085 D BDD-2 1952 ODD-2 28.12.1957
F 1081 – F 1085 D BDD-3 18.07.1953 ODD-3 ?
? DM BDD-5 18.07.1953 ODD-5 (863) 24.09.1963
F 1066 DM BDD-6 18.07.1953 ODD-6 (864) 24.09.1963
F 1081 – F 1085 D BDD-7 18.07.1953 ODD-7 (865) 24.09.1963
Widok na rufę promów „MFP” typu D w 1948 r. Nieukończone barki desantowe „PiLb 40” (Pionierlandungsboot 40) PiLb 590 – PiLb fot. Zbiory Przemysław Federowicz 595 w Głogowie. Fotografia powojenna. fot. zbiory Przemysław Federowicz
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 59 Tekst Zvonimir Freivogel (Niemcy) część I
Wespe (eks-M 24) sfotografowany w Kilonii w 1958 roku. fot. zbiory Siegfried Breyer
Typ Wespe i Seelöwe – pierwsze pełnomorskie trałowce Bundesmarine
iemiecka, a właściwie zachod- Trałowa została ostatecznie rozwiąza- 24 października 1950 r., kiedy to po- Nnioniemiecka Bundesmarie zo- na, co jednak nie przyczyniło się do po- wołano do życia tzw. Urząd Blanka stała powołana do życia dopiero w ro- lepszenia stosunków między byłymi (Amt Blank) przekształcony 7 czerw- ku 1956: około 11 lat po zakończeniu aliantami. Już rok później po zainspi- ca 1955 r. w Federalne Ministerstwo II wojny światowej i klęsce Niemiec, rowanym przez Związek Radziecki Obrony (Bundesverteidigungsminis którym zwycięskie mocarstwa zabro- prokomunistycznym puczu w Czecho- terium, później Bundesministerium niły wprawdzie podjęcie ponowne- słowacji i w obliczu rosnącego zagro- der Verteidigung). W dniu 16 stycz- go zbrojenia się, lecz wspomniane re- żenia ze Wschodu, Francja i Wielka nia 1956 r. w Wilhelmshaven utwo- strykcje były stopniowo „luzowane”, Brytania zawarły w maju 1947 r. Układ rzona została pierwsza szkolna kom- a to głównie za sprawą tarć i niepo- Dunkierski, a w roku 1948 zawarty zo- pania marynarki wojennej (Marine rozumień, do których doszło w obo- stał Układ Brukselski. Po przystąpieniu – Lehrkompanie), a 6 marca kierow- zie państw zwycięskiej koalicji. Oprócz do niego państw Beneluksu powsta- nikiem departamentu sił morskich mi- tego zaistniała pilna potrzeba oczysz- ła Unia Zachodnioeuropejska (WEU). nisterstwa obrony (później Inspektor czenia wód przybrzeżnych z oko- Równolegle do niej powołano do ży- Bundesmarine) zostaje wiceadmirał ło 223 000 niemieckich i 357 000 cia w dniu 4 kwietnia 1949 r. NATO, Friedrich Ruge. Początki były nader alianckich min, które w okresie woj- w skład którego wchodziło początko- skromne, gdyż brakowało dosłownie ny zostały tam postawione. Do tego wo 12 państw (Stany Zjednoczone, wszystkiego, począwszy na mundu- celu, już w roku 1945 ze spraw- Kanada, państwa członkowskie Unii rach a kończąc na łóżkach polowych nych trałowców byłej Kriegsmarine Zachodnioeuropejskiej oraz Dania, i latarniach potrzebnych do nocnych utworzono z rozkazu Brytyjczyków Islandia, Włochy, Portugalia i Nor- patroli; nie mówiąc już o broni i jed- Niemiecką Służbę Trałową (Deutscher wegia. W roku 1952 dołączyły Grecja nostkach pływających. Minenräumdienst {German Mine i Turcja, a Niemiecka Republika W dniu 23 maja 1956 r. powoła- Sweeping Administration = GMSA}). Federalna (założona w roku 1949) do- no do życia Dowództwo Sił Morskich Już wkrótce jednak ostro zaprotesto- piero 9 maja 1955 r. W „rewanżu” nie- (Kommando der Seestreitkräfte) prze- wał Związek Radziecki twierdząc, że jako państwem członkowskim Paktu mianowane następnie na Dowództwo ów rozbudowany ponad stan zespół Warszawskiego stało się 27 stycznia Floty (Kommando der Flotte, później niemiecki stanowi dla niego poważne 1956 r. drugie państwo niemieckie, Flottenkommando). zagrożenie, żądając jednocześnie prze- Niemiecka Republika Demokratyczna, Pierwsze jednostki pływające przy- kazania pozostałych przypadających która w międzyczasie przeszła do hi- dzielono utworzonej na przeło- ZSRR z podziału floty niemieckiej jed- storii. mie wiosny i lata 1956 r. Eskadrze nostek trałowych. Było to powodem, W połowie 1951 r. zaczęto formowa- Sił Minowych (Geschwader der że GMSA uległo stopniowej redukcji, nie pierwszych oddziałów morskich Minenstreitkräfte). Chodzi w tym przy- lecz jeszcze jesienią 1946 r. w jej skład federalnej straży granicznej, lecz gene- padku o trałowce redowe i trałow- wchodziło 840 jednostek z 27 000 lu- za powstania tego zalążka zachodnio- ce bazowe (Hochseeminensucher), dzi. W roku 1947 wspomniana Służba niemieckich sił morskich datuje się na które operować miały w składzie
60 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Typ Wespe i Seelöwe
1. i 3. Eskadry trałowców redowych ła innym charakterze (tendry, eskor- wania, kadłuby trałowców podzielone („Schnelles Minengeschwader”) oraz towce, itp.). W następnym świato- były na 12 wodoszczelnych przedzia- 2. Eskadry trałowców bazowych wym konflikcie udział wzięło jeszcze łów, a nadbudówki wykonano częścio- („Hochseeminensuchgeschwader”). 35 reprezentantów wspomnianego wo ze stali lekkiej, co miało uchronić W późniejszym okresie wspomniane wyżej typu „M-1”, z których to 19 zo- jednostki przed zbytnim przegłębie- związki taktyczne nazwane zostały stało zniszczonych, a pozostałe w licz- niem na dziób. Jednostki wyposażone 1., 2. i 3. Eskadrą Trałowców. W roku bie 16 przypadło w wyniku podziału były w dwa stery. 1958 utworzono jeszcze 4., 5. i 6. Kriegsmarine Stanom Zjednoczonym Uzbrojenie składało się z dwóch Eskadrę Trałowców, a w późniejszym (te kontynuowały swoją służbę w ra- szybkostrzelnych armat morskich ka- okresie jeszcze 7., 8. i 10. Eskadrę. mach wspomnianego wyżej GMSA), libru 105 mm L/45, dwóch armat plot. Dowództwo Sił Trałowych (później a trzy Związkowi Radzieckiemu. kal. 37 mm i tyleż kalibru 20 mm. Flotylla Sił Minowych {Flottille der „Jednostki zastępcze” nie mogły Oprócz tego jednostki przystosowa- Minenstreitkräfte}) utworzono 1 paź- przekraczać nałożonych Niemcom ne były do wzięcia na pokład do 30 dziernika 1957 r. z siedzibą w Cuxha- przez Traktat Wersalski, limitom wy- min morskich. Załoga w czasie poko- ven, od 1 kwietnia 1968 r. w Wilhelm- pornościowym określonym dla tej kla- ju składała się z pięciu oficerów i 90 shaven, a ostatnio (od 28 września sy okrętu w wysokości 600 ton, a kon- podoficerów i marynarzy, a w czasie 1994 r.) w Olpenitz. struktorzy nie zamierzali odchodzić wojny na pokładzie przebywało w za- Podczas gdy w skład 1. i 3. Eskadry od sprawdzonej konstrukcji trałowca sadzie trzech oficerów i do 116 mary- Trałowców wchodziły trałowce redowe typu „M-1916”. Oprócz tego nowe jed- narzy. (kutry trałowe typu „R” {Räumboot}) nostki miały spełniać zadania eskor- W roku 1936 udzielono zleceń na bu- po byłej Kriegsmarine, 2. Eskadrę tra- towca działającego w pobliżu własnej dowę w sumie dziewięciu trałowców, łowców bazowych (w skrócie MSG 2) linii brzegowej. Z tego też powodu a otrzymały je (po trzy): H.C. Stülcken- zasiliło sześć zwróconych Niemieckiej uzbrojenie artyleryjskie zwiększone Werft w Hamburgu, Oderwerke Republice Federalnej trałowców wo- zostało do dwóch armat kalibru 105 w Szczecinie i Flenderwerft w Lube- jennego typu „M 40” wzgl. „M 43” mm. Wyporność nowych jednostek ce. Nieco później każda z wymienio- (typu Seelöwe, klasyfikowane również oficjalnie określana była na 600 ton, nych stoczni miała zbudować po jed- jako Minensuchboote, Klasse 319). przy następujących parametrach ka- nej jeszcze jednostce (M 10‑12). Do tego Bundesmarine dysponowa- dłuba; maksymalna długość: 68,10 m W roku następnym stoczni Stülcken ła jeszcze pięcioma trałowcami peł- (między pionami 66,00 m), szerokość: zlecono budowę czterech następnych, nomorskimi typu „M 35”, wzgl. „M 39 8,30/8,70 m; zanurzenie: 2,12/2,65 m, Oderwerke w Szczecinie trzech a pię- (Mob)”, które klasyfikowano jako typ lecz w rzeczywistości granica ta zosta- ciu Flenderwerft w Lubece. W latach Biene wzgl. Geleitboote (eskortow- ła mocno przekroczona, gdyż wypor- 1937‑1940 z pochylni spłynęły w su- ce) Klasse 319. Zostały one odkupio- ność standard wynosiła 682 tony, kon- mie 24 trałowce, które weszły do służ- ne od Francji, służąc następnie w skła- strukcyjna 772 tony, a bojowa 874 tony. by między rokiem 1939 i 1941. dzie utworzonej w dniu 3 stycznia Dla tych jednostek przewidziano zain- Zaplanowano również budowę na- 1957 r. w Wilhelmshaven 1. Eskadry stalowanie zbiorników przeciwprze- stępnych 12 jednostek (M 25-36), ozna- Eskortowców (Geleitgeschwader) chyłowych, co nie było bez znaczenia czonych jako typ 1938 (731/908 t, 71 i podporządkowanej do 1 kwietnia w przypadku gdyby jednostka zmuszo- x 9,2 x 2,12 m, wyposażone w pędnik 1958 r. Dowództwu Sił Morskich, na by została do użycia swej artylerii, cykloidalny Voith-Schneidera), lecz tworząc następnie od 1 października wzgl. rozpocząć akcję trałowania. po wybuchu wojny plany konstrukcyj- 1959 r. Eskadrę Szkolną. Parę dostarczały dwa kotły wysoko- ne zostały zmienione, a wspomniane Historię tych jedenastu jednostek, ciśnieniowe systemu Wagner lub La trałowce zamówiono ostatecznie jako które służyły pod kilkoma banderami Mont, każdy w osobnym pomieszcze- typ „35/39 (Mob)”. Zrezygnowano ze chciałbym opisać na łamach niniejsze- niu, która przenoszona była na dwie zbiorników przeciwprzechyłowych, go artykułu. Jednostek tych już nie ma, tłokowe maszyny parowe podwójne- a w ich miejsce zainstalowano stęp- dawno temu pocięto je na złom, lecz go rozprężania typu Lentz. Ta również ki przechyłowe. Zmieniono również ich losy w odróżnieniu od wielu in- znajdowała się w osobnym pomiesz- kształt części dziobowej, dzięki zasto- nych jednostek Kriegsmarine, nie wy- czeniu. Zapewniała ona moc od 1500 sowaniu bardziej rozchylonych wręg kluczając tutaj jednostek bliźniaczych do 1750 KM (1100 – 1290 kW), napę- i zdecydowano się na umieszcze- które po prostu miały mniej szczęścia, dzając dwie śruby napędowe o średni- nie pod rufą tzw. klinów spiętrzają- potoczyły się zupełnie inaczej. cach 1,75 m umożliwiające rozwinię- cych (niem. Staukeile, zwane również cie prędkości 17 węzłów. W czasie prób „Totholz”), w rezultacie czego kadłuby Trałowce typu 1935 i 1939/ jednostki rzeczywiście rozwinęły pręd- jednostek wydłużyły się do 68,40 m. późniejszy typ Biene kość od 18,2 do 18,3 węzła. Bunkry pa- Jednostki zachowały jednak swoje rufy W przypadku trałowców typu liwowe mieściły zapas 143 litrów oleju pawężowe, a to z kolei miało nega- „M 35” (M-Boot 35) chodziło o pierw- napędowego, co wystarczało do poko- tywny wpływ na rozwijaną prędkość sze jednostki tej klasy okrętów wo- nania 5000 mil morskich przy prędko- i dzielność morską. jennych, które niemiecka marynar- ści 10 węzłów. Elektrownia znajdowa- Od roku 1939 zlecenia na budo- ka wojenna zbudowała po I wojnie ła się między tylnym pomieszczeniem wę kolejnych trałowców przydzie- światowej, mające zastąpić starsze kotłowni (Kesselraum I) a maszynow- lane były następującym stoczniom: trałowce typu „M-1” (M-Boot 1916), nią i składała się z jednego turbogene- M 25‑28 Stülcken, M 29‑32 i M 37 z których to po zakończeniu działań ratora o mocy 100 kW i dwóch gene- Oderwerke, M 33 i M 34 Lübecker wojennych w służbie pozostało jeszcze ratorów wysokoprężnych o mocy 40 Maschinenbaugesellschaft (LMG), 39 jednostek; niektóre z nich w zgo- kW każdy. Zbudowane metodą spa- M 38 i 39 Atlaswerke w Bremie, M 81‑85
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 61 Typ Wespe i Seelöwe
ka Brytania 5). Amerykanie odstąpili następnie Francji 15 wspomnianych wyżej jednostek, z których 12 we- szło do służby (Somme, Ailette, Meuse, Bapaume, Oise, Laffaux, Yser, Craonne, Belfort, Peronne, Ancre, Vimy), a pozo- stałe stanowiły rezerwuar części za- miennych. Pięć z nich, pozostają- cych w aktywnej służbie sprzedane zostało następnie w roku 1956 za de- taliczną cenę jednego miliona marek Niemcom Zachodnim, gdzie w skła- dzie Bundesmarine kontynuowały swoją służbę w charakterze jednostek szkolnych. W Niemczech klasyfikowa- ne były jako eskortowce (Geleitboote) lub „fregaty”, otrzymując nazwy owa- dów: Wespe, Hummel, Brummer, Biene i Bremse. Ich wymalowane na bur- tach numery taktyczne (Pennant num- Były M 81, oraz jednostki bliźniacze, po przekazaniu przez Francuzów w bazie Wilhelmshaven, koniec 1956 roku. fot. zbiory Siegfried Breyer ber) przyznawane były na ogół frega- tom. Z szóstej jednostki, dla której już LMG, M 101‑104 Ricksmerswerft skich frontach. Brytyjczycy nadali im zarezerwowano nazwę (Mücke) zre- w Bremerhaven, M 131‑133 Lindenau przydomek „Channel Destroyers”, zygnowano ostatecznie. Tworzące Memel (Kłajpeda), M 201‑206 A.G. gdyż z uwagi na swoją dużą siłę ognia tzw. „Eskadrę Owadów” – niem. Neptun Rostock, M 251‑256 Deutsche i zwrotność okazały się być przeciwni- Insektengeschwader) wspomniane Werke Hamburg, Zleceń na budowę kiem, z którym należało się poważnie wyżej jednostki służyły w charakterze trałowców M 40‑M 80, M 86‑M 100, liczyć. Uzbrojenie przez dodanie licz- okrętów szkolnych do roku 1963, a po M 105‑M 130, M 135‑150, M 157‑200, nych armat plot. małego kalibru zo- wycofaniu z aktywnej służby wykorzy- M 207‑250, M 251‑M 256, M 257‑260 stało wzmocnione, a w trakcie dzia- stywane były następnie jako hulki lub nie udzielono. W sumie zbudowano łań wojennych stracono w sumie 34 okręty-cele. 69 trałowców, które weszły do służby jednostki tego typu, a te które ocalały W czasie służby pod trójkolorową w latach 1940‑1942. Jednostki te po- zwycięskie mocarstwa podzieliły mię- banderą wygląd wspomnianych tra- kazały się ze swojej najlepszej strony, dzy siebie (Stany Zjednoczone 20 tra- łowców nie uległ zmianie, nie licząc za- sprawdzając się na wszystkich mor- łowców, Związek Radziecki 12 i Wiel- instalowanych na tylnej krawędzi komi-
Bremse, Brummer oraz trzecia nieustalona z nazwy jednostka w bazie. Fotografia dobrze ukazuje rozmieszczenie uzbrojenia. fot. zbiory Siegfried Breyer
62 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Typ Wespe i Seelöwe
rys. Tomasz Grotnik na wsporników anten. Tylko późniejszy zainstalowane zostały na rufie, z cze- (Bremse, Hummel i Wespe) wypełnio- Hummel (Laffaux, eks-M 81) otrzymał go jedna znajdowała się w superpozy- no 700 cbm styropianu, co miało zapo- trójnożny maszt, a późniejszy Brummer cji), od 2 do 4 armat plot kal. 20 mm biec zbyt wczesnemu zatonięciu. (Yser, eks-M 85) miał maszt skrócony. i jednego miotacza typu „Hedgehog”. Wespe należał do 24 jednostek pierw- Jednostki przystosowano do zabiera- Kalendarium służby szej serii i nieznacznie różnił się od póź- nia na pokład min morskich. W tym Biene został oddany do służby nie- niejszych jednostek tego typu, mając samym czasie kominy podniesiono mieckiej Kriegsmarine w dniu 4 li- nieco inny kształt części dziobowej. o 1,5 m do góry wieńcząc je mocno stopada 1941 jako M 205, operu- Uzbrojenie jednostek typu Wespe ściętymi kołpakami. Podczas nawiga- jąc w składzie 5. Flotylli Trałowców w chwili przejmowania ich od Fran- cji korzystano z urządzenia radarowe- na Zachodnim TDW, stając się w ro- cuzów było takie same, jak w cza- go i radionamiernika. Ogniem artylerii ku 1945 zdobyczą wojenną zwycię- sach kiedy trałowce służyły pod ban- kierowano za pomocą urządzenia typu skich mocarstw. Jednostka kontynu- derą Kriegsmarine, tzn. 2 x 105 mm, OGR 7. Sprzęt komunikacyjny i ratun- owała swoją służbę w ramach GMSA 2 x 37 mm plot i od 2 do 4 armat plot kowy obejmował: jedną pinasę moto- w 4. Zgrupowaniu Trałowców oraz 5. kal. 20 mm. W trakcie przebudowy na rową, kuter i dingi. Charakterystyczny Flotylli Trałowców. W dniu 9 paździer- ląd zdano całe wyposażenie trałowe, dla tych jednostek był ustawiony na nika 1947 przekazany Francji, służył a po jej ukończeniu okręty uzbrojone prawej burcie prostokątny wysięgnik następnie pod nową nazwą Belfort już były w tylko jedną armatę kal. 105 do opuszczania i podnoszenia wspo- (M 606). Wycofany z aktywnej służby mm (na rufie), jedną armatę plot kal. mnianej pinasy, nazywany w żargo- w dniu 22 listopada 1956 r. przekla- 40 mm L/70 oraz 4 – 8 x 20 mm, któ- nie, z uwagi na swój kształt, „bramką syfikowany został na hulk otrzymu- re w późniejszym czasie zredukowano piłkarską” (niem. Fussballtor). Sprzęt jąc nowe oznaczenie Q 76. W tym sa- ponownie do liczby od dwóch do czte- ratunkowy uzupełniały początkowo mym roku odkupiony przez Niemcy rech. Uzbrojenie uzupełniał miotacz tratwy ratunkowe, a w późniejszym Zachodnie. W dniu 1 grudnia zawinął bomb głębinowych typu „Hedgehog”, okresie pięć „wysepek ratunkowych”. do Wilhelmshaven i następnego dnia który ustawiono na dziobie w miej- Załoga każdej jednostki składała się ze został wprawdzie przejęty w skład flo- sce armaty kal. 105 mm. Ostateczne 100 ludzi, w tym słuchacze Akademii ty, ale na wcielenie do służby trało- uzbrojenie jednostek składało się Morskiej. wiec musiał jeszcze trochę poczekać, z dwóch armat plot. kal. 40 mm L/70, Trzy jednostki, które pod koniec gdyż wiosną 1957 r. przeholowano go po jednej na dziobie i rufie (na Biene służyły w charakterze okrętów‑celów do Cuxhaven, a latem tego samego
Typ „Wespe”
Położenie Nazwa Stocznia Data wodowania Data oddania do służby Stępki Bienne (F 207) A.G. Neptun, Rostock 03.11.1941 / – 03.05.1941 eks Belfort, eks M 205 (Nr stoczniowy 498) 28.02.1957 Bremse (F 208) Deutsche Werft, Hamburg 21.04.1941 / – 23.11.1940 eks Vimy, eks M 253 (Nr stoczniowy 287) 12.02.1957 Brummer (F 209) 18.09.1942 / – 06.12.1941 eks Yser, eks M 85 Lübecker Maschinenbau- 12.02.1957 Gesellschaft, Lübeck Hummel (F 210) 17.07.1941 / (Numer stoczniowy 431 i 427) – 20.12.1940 eks Laffaux, eks M 81 28.02.1957 Wespe (F 211) Flenderwerke, Lübeck 22.02.1941 / 31.07.1939 12.10.1940 eks Ailette, eks M 24 (Numer stoczniowy 261) 28.02.1957
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 63 Typ Wespe i Seelöwe
Brummer oddany 18 września 1942 r. do służ- by w składzie 6. Flotylli Trałowców jako M 85. Jego dalsze losy są bardzo po- dobne do losów opisanego wyżej Bremse; służba w ra- mach GMSA, przekazanie Francji, wcielenie do Ma- rine Nationale jako Yper (M 604), wycofany ze służby 22 listopada 1956 r., następ- nie hulk Q 78; po sprzedaży Niemcom Zachodnim zawi- nął 7 stycznia 1957 r. do Wil- helmshaven. Już w dniu 12 lutego wcielony do Bun- desmarine jako Brummer Bremse w bazie Wilhelmshaven, 1957 rok. fot. zbiory Siegfried Breyer (F 209) zasilił skład 1. Es kadry Eskortowców. Od roku w hamburskiej stoczni Stülcken ta została przez Francuzów, kontynu- lata 1957 r. przebudowany w stocz- Sohn rozpoczęto prace związane z je- ując swoją służbę jako Vimy (M 608). ni Mützelfedtwerft w Cuxhaven. go remontem generalnym i przebudo- Po wycofaniu z aktywnej służby nada- Brummera wycofano z aktywnej służ- wą. Jednostka osiągnęła więc spraw- no jej oznaczenie Q 77. W roku 1956 by 5 października 1963 r., następnie ność operacyjną dopiero wiosną 1958 r. sprzedano ją Niemcom Zachodnim. wykorzystywany był jako okręt szkol- r. i w dniu 28 lutego 1958 r. została ofi- W dniu 7 stycznia 1957 r. zawinęła ny przyszłych nawigatorów, słuchaczy cjalnie oddana do służby, otrzymując do Wilhelmshaven, a 12 lutego tego sa- Akademii morskiej w Mürwik, następ- nazwę Biene (F 207). Przydzielono mego roku wcielono ją do służby jako nie postawiony „na sznurku” w arse- ją do 1. Eskadry Eskortowców, którą Bremse (F 208), działając następnie nale w Wilhelmshaven. Po pewnym 1 października 1959 r. przebazowa- w składzie 1. Eskadry Eskortowców. czasie przebudowany na okręt‑cel, no na Bałtyk. Z dniem 1 lipca 1960 r. W dniu 5 października 1963 r. jednost- a od 9 czerwca 1966 r. wykorzystany ten związek taktyczny przeszedł pod kę wycofano z aktywnej służby, prze- jak hulk szkolny w Neustadt (Szlezwik- Dowództwo okrętów szkolnych. Biene budowując ją następnie na okręt‑cel Holsztyn) dla przyszłych członków został wycofany z aktywnej służby pod nieoficjalną nazwą Max. Po pięciu drużyn awaryjnych. W dniu 8 kwietnia w dniu 20 września 1963 r., przeby- latach, bo 14 kwietnia 1968 r. skreślo- 1974 r. jednostka została sprzedana na wając następnie w arsenale morskim no ją z listy floty i 24 sierpnia 1976 r. złom firmie Zerssen & Co. w Kilonii. w Wilhelmshaven, gdzie go przebudo- za pośrednictwem wspomnianej wy- Hummel oddany został 17 lip- wano na okręt‑cel. Od 28 maja 1968 żej firmy VEBEG sprzedano ją firmie ca 1941 do służby jako M 81 i zasi- r. jednostka znajdowała się w Neu- „Jade-Stahl” z Wilhelmshaven, która lił operującą na Bałtyku 4. Flotyllę stadt (Szlezwik-Holsztyn) w charak- pocięła ją na złom. Trałowców. Między latem a jesie- terze stacjonarnego hul- Brummer w ładnym ujęciu ¾ od dziobu. fot. zbiory Siegfried Breyer ku, na którym szkolono przyszłych członków dru- żyn awaryjnych. W dniu 8 kwietnia 1974 r. nastąpiło jego skreślenie z listy floty i za pośrednictwem firmy VEBEG, która zajmowa- ła się dalszym wykorzysta- niem zdemobilizowanego sprzętu wojskowego sprze- dany został firmie Zerssen & Co. w Kilonii, która z dniem 31 lipca 1974 r. za- jęła się jego złomowaniem. Bremse oddany został do służby w dniu 21 kwiet- nia 1941 r. zasilając jako M 253 5. Flotyllę Trałowców, która operowała na Zachodnim TDW. Historia tej jednostki potoczyła się podobnie jak bliźnia- czego Biene, gdyż przeję-
64 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Typ Wespe i Seelöwe nią w składzie 1. a następ- nie 5. Flotylli Trałowców, po czym ponownie w skła- dzie 4. Flotylli. Od stycznia 1942 r. na Zachodnim TDW, a od marca na wodach nor- weskich. Od 13 marca 1945 r. ponownie w składzie 5. Flotylli. W dniu 15 kwietnia 1945 r. ciężko uszkodzo- ny pociskami rakietowymi. Powojenne losy są podob- ne do jego jednostek bliź- niaczych. Pod trójkolorową banderą nadano jednostce nazwę Laffaux (M 607), słu- żąc jako tender (jednostka Tym razem Hummel w ujęciu burtowym. fot. zbiory Siegfried Breyer pomocnicza) okrętów pod- wodnych i bazującego w Breście okrę- stępnie do służby jako okręt‑cel dla tem związanym z przebudową Wespe, tu liniowego Jean Bart. Z początkiem potrzeb stacjonujących w Eckernförde podobnie zresztą jak Biene i pozosta- lat 50. przebudowany i przezbrojony, wojsk lądowych (Bundeswehra) jako łe jednostki bliźniacze pozostawała służył jako „awizo II klasy” odbywając „Klasse 746 für Erprobungsstelle 71”. w służbie do roku 1963. Z aktywnej rejsy szkoleniowe na potrzeby szkoły Ostatecznie skreślono ją ze stanu floty służby wycofana została 20 września kwatermistrzów Akademii Morskiej w roku 1975, a 19 marca sprzedano ją 1963 r., a następnie przebudowana zo- w Breście. W dniu 1 listopada 1956 r. firmie „Zerssen” na złom. stała na okręt cel. Podobnie jak bliź- wycofany ze służby, kontynuował dal- Wespe oddany do służby 22 lu- niaczy Hummel, Wespe zerwała się szą służbę jako hulk z nowym oznacze- tego 1941 r. jako M 24 zasilił 8 podczas silnego orkanu z łańcucha niem Q 75. Po odsprzedaniu Niemcom Flotyllę Trałowców. Po wojnie służ- i została wyrzucona na zachodni brzeg Zachodnim opuścił w dniu 30 listo- ba w GMSA, przekazany Francji, któ- wyspy Röem. Między kwietniem a ma- pada 1956 r. wraz ze swoimi jednost- ra wcieliła go do służby jako Ailette (M jem 1967 została ściągnięta z mieli- kami bliźniaczymi Ailette (później- 605). Po dziewięciu latach wycofany zny, kontynuując następnie dalej swo- szy Wespe) i Belfort (późniejszy Biene) z aktywnej służby z dniem 1 września ją służbę w charakterze okrętu‑celu. Brest, zawijając w dniu 1 grudnia 1956 r., następnie jako hulk Q 74. Pod Uszkodzenia doznane w dniu 22 paź- do Wilhelmshaven. Przejęcie przez koniec 1956 r. odsprzedany Niemcom dziernika 1973 r. na Morzu Północnym Niemców nastąpiło następnego dnia, Zachodnim. Jednostka zawinęła w dniu okazały się do tego stopnia poważne, a 28 lutego 1957 r. jednostkę odda- 1 grudnia do Wilhelmshaven a 28 lu- że jednostka zatonęła w nocy z 24 na no do służby na potrzeby 1. Eskadry tego 1957 r. wcielona została do skła- 25 października. Eskortowców jako Hummel (F 210). du 1. Eskadry Eskortowców jako Wiosną 1957 r. na holu Passata trało- Wespe (F 211). Po przeprowadzonym (ciąg dalszy nastąpi) wiec udał się do Cuxhaven, by następ- w stoczni Norddeutscher Lloyd (patrz nie w stoczni Norddeutscher Lloyd również Hummel) między latem 1957 Tłumaczenie z języka niemieckiego (NDL) w Bremerhaven przejść ro- r. a latem 1958 r. generalnym remon- Michał Jarczyk boty związane z general- nym remontem i przebu- Ostatnia jednostka serii Wespe, również w efektownym ujęciu. fot. zbiory Siegfried Breyer dową. Między latem 1958 r., kiedy to jednostka we- szła ponownie do aktyw- nej służby, a 5 październi- ka 1963 r., kiedy nastąpiło wycofanie ze służby, opi- sywany trałowiec przebył w sumie 29 233 mil mor- skich. Następnie jednost- kę przebudowano w Wil- helmshaven na okręt‑cel. W grudniu 1966 r. kiedy Hummel cumował na za- chód wyspy Sylt zerwał się w czasie orkanu z kotwicy. Wichura wyrzuciła okręt na zachodni brzeg wyspy Fanö. W maju 1967 r. jed- nostkę ściągnięto z mie- lizny przywracając ją na-
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 65 Tekst Maciej S. Sobański
Baza Da Nang sfotografowana w 1996 roku. Od lewej widoczne: Kutry rakietowe typu Tarantul-I, kutry torpedowe typu Turya, trałowce typów Sonya i Yurka, na końcu były rosyjski lodołamacz Semen Czeluskin. fot. Leo van Ginderen Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu
W początkach maja bieżącego wą, co udowodnił kilka lat później pro- konfliktu zbrojnego na tle interpretacji roku minęła „okrągła”, bo 30 roczni- wadząc na terytorium Kambodży prze- zapisów wspomnianego wcześniej po- ca upadku, a raczej zdobycia przez re- ciwko „Czerwonym Khmerom”. rozumienia. Konflikt zbrojny francusko gularne oddziały wojskowe z Półno- W tym kontekście warto poświę- – wietnamski toczył się z różnym nasi- cy przy symbolicznym raczej wsparciu cić nieco uwagi obecnemu stanowi jed- leniem aż do roku 1954, gdy po klęsce lokalnych sił partyzanckich NFWWP nemu z komponentów wietnamskich Francuzów pod Dien Bien Phu w dni (Narodowego Frontu Wyzwolenia sił zbrojnych, a mianowicie marynar- 8 maja, strony szybko zawarły zawie- Wietnamu Południowego) Sajgonu ce wojennej Socjalistycznej Republiki szenie broni, a następnie przystąpiły (dziś miasto Ho Chi Minh), kończące- Wietnamu, zwłaszcza, gdy uwzględ- w Genewie do rozmów pokojowych. go de facto zarówno byt państwowy ni się geopolityczne położenie same- Podpisany 20 lipca 1954 w Genewie Republiki Wietnamu (dla młodszych go Półwyspu Indochińskiego oraz stale układ pokojowy przewidywał wycofa- i mniej wtajemniczonych czytelników wzrastające zainteresowanie Chińskiej nie wszystkich sił francuskich z całych tzw. Wietnamu Południowego) jak i cią- Republiki Ludowej nieodległymi prze- Indochin i przekazanie pełni suweren- gnącą się od roku 1945 z różnym na- cież „Morzami Południowymi”. nej władzy powstałym na gruzach Unii sileniem i krótkimi przerwami woj- W dniu 2 września 1945 roku w ob- Indochińskiej niepodległym państwom nę wietnamską. Zwycięstwo wojsk liczu klęski okupujących Indochiny – Laos i Kambodża oraz dwóm pań- Demokratycznej Republiki Wietnamu od 1940 Japończyków, w Hanoi ogło- stwom wietnamskim, rozdzielonym li- (tzw. Wietnamu Północnego), było to- szono utworzenie na terytorium daw- nią demarkacyjną na 17 równoleżniku talne, jedynie bardzo nieliczne oddzia- nych francuskich obszarów zależ- – Republice Wietnamu i Demokratycz- ły armii południowo wietnamskiej nych Kochinchiny, Annamu i Tonkinu, nej Republice Wietnamu. zdołały uniknąć pogromu i opuścić te- Demokratycznej Republiki Wietnamu Po zakończeniu wojny siły zbrojne rytorium kraju, uszła natomiast zna- (DRW) na której czele stanął premier DRW zostały gruntownie zmodernizo- cząca liczba cywilnych uchodźców. Ho Chi Minh. Wówczas też nowe wła- wane i zorganizowane przy czynnym W wyniku zwycięstwa obie części kraju dze zaczęły organizować własne siły udziale państw socjalistycznych, głów- połączono w jeden organizm państwo- zbrojne na bazie utworzonej 19 grudnia nie Związku Radzieckiego i ChRL, które wy, który zaczęto „integrować” w ca- 1944 z luźnych oddziałów partyzanc- zapewniły nie tylko pomoc specjalistów łość, z czasem zmieniając także nazwę kich, Wietnamskiej Armii Ludowej. Od i doradców, ale także dostawy sprzętu na Socjalistyczną Republikę Wietnamu. samego początku w ich składzie znala- wojskowego. Proces modernizacji objął „Nowy” Wietnam dzięki mocno rozbu- zła się flotylla śródlądowa składająca także marynarkę wojenną, której głów- dowanym, nieźle wyposażonym przy się z uzbrojonych dżonek i sampanów, nym zadaniem była obrona wybrzeża „bratniej” pomocy ówczesnych państw które wykonywały przede wszystkim morskiego kraju przed ewentualną pró- socjalistycznych, a przede wszystkim zadania transportowe, a w mniejszym bą ataku o charakterze dywersyjnym. dobrze wyszkolonym i dysponującym stopniu patrolowe, wykorzystując roz- Stąd też w składzie floty zaczęły poja- sporym doświadczeniem bojowym, si- budowany system dróg wodnych kra- wiać się od początku lat sześćdziesią- łom zbrojnym, które dodatkowo jeszcze ju. Mimo porozumienia się już w mar- tych lekkie jednostki patrolowe, ku- zawładnęły znacznymi zapasami ame- cu 1946 roku w sprawie formalnego try torpedowe i ścigacze artyleryjskie, rykańskiego sprzętu wojskowego daw- uznania przez Francję państwowej nie- pochodzące ze stoczni ZSRR i ChRL. nej armii południowo wietnamskiej, zależności DRW, niemal natychmiast Wówczas po roku 1961 pod bande- stał się szybko lokalną potęgą wojsko- doszło między stronami do otwartego rę DRW trafiły radzieckie kutry torpe-
66 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu dowe typu P 41 , uzupełnione następnie wersja amerykańska!), gdy na radarze nentnie naruszały wybrzeże Republiki w 1967 większymi kutrami torpedowy- zaobserwowano ruchy 3 niewielkich jed- Wietnamu, przerzucając wsparcie dla mi typu P 62 w wersji radzieckiej i chiń- nostek, które rozpoznano jako kutry tor- operujących na terytorium tego kraju sił skiej. We wczesnych latach sześćdziesią- pedowe typ P 4. Około godz. 04.08 wiet- partyzanckich, zresztą także oddziałów tych w składzie floty znalazły się także namskie kutry torpedowe zaatakowały regularnej armii DRW. pochodzące z ChRL kutry artyleryjskie Maddox, odpalając w jego kierunku tor- W pierwszej połowie lat siedemdzie- typu Shantou3 , a w drugiej połowie de- pedy, które na szczęście nie dosięgły celu. siątych do floty Północnego Wietnamu kady również typu Shanghai II4 wyko- W nadbudówkę niszczyciela trafił jednak trafiły duże radzieckie kutry torpedowe nujące zadania patrolowe. Uzupełnienie pojedynczy pocisk z wkm kal. 14,5 mm, typu Shershen proj. 2069 oraz pochodzą- sił stanowiły pozyskane w roku 1963 ra- który nie wyrządził żadnych szkód. Sam ce z Chin pojedyncze egzemplarze tra- dzieckie patrolowce przybrzeżne typu Maddox odpowiedział ogniem i szybko łowców typów Wusung, Wochang i Yen- Poluchat I5 oraz chińskie patrolowce uzyskał trafienia. Wycofujące się do ba- kwan, których pojawienie się związane rzeczne typu Huangpo6 . zy uszkodzone wietnamskie P 4 zostały było ze wzrostem zagrożenia minowe- Nie jest znana dokładna liczba jed- po drodze zaatakowane przez wezwane go na wodach wietnamskich, spowodo- nostek pływających różnych klas prze- na pomoc samoloty F-8 „Crusader” z lot- wanym stawianiem min morskich przez kazanych flocie DRW w latach sześć- niskowca Ticonderoga (CVA-14), któ- lotnictwo Stanów Zjednoczonych. dziesiątych, tym bardziej, że po roku re zdołały posłać na dno jeden z kutrów Ostateczne zwycięstwo DRW w kon- 1964 kraj ten znalazł się de facto w sta- torpedowych. flikcie odniesione w maju 1975 spo- nie niewypowiedzianej wojny ze Stanami Do kolejnego starcia miało dojść w no- wodowało, że w ręce Wietnamczyków Zjednoczonymi. Stan taki powodował po- cy 4 sierpnia 1964, a tym razem celem z Północy wpadła niemal cała flota mor- wstawanie określonych strat bojowych, ataku był zarówno Maddox (DD-731) jak ska i śródlądowa Republiki Wietnamu, głownie wskutek działania amerykań- i drugi niszczyciel dozoru Turner Joy (DD- o ile nie liczyć zespołu 26 jednostek z po- skiego lotnictwa, a z drugiej strony ozna- 951). Okręty amerykańskie znajdowały nad 30 tys. Marynarzy, członków ich ro- czał intensyfikację „bratniej” pomocy, się wówczas również na wodach między- dzin i innych przeciwników „nowego co dodatkowo jeszcze utrudniało próbę narodowych Zatoki Tonkińskiej, ponoć porządku” na pokładach, który w koń- określenia sił i stanu posiadania północ- w odległości aż 65 Mm od najbliższego no wietnamskiej marynarki wojennej. lądu. Załogi niszczycieli sygnalizowały To właśnie z wietnamską marynar- atak torpedowy i meldowały o zatopieniu 1. P4 – radz. kuter torp., wyp. 22,5/26 t, dł. 18,7 m, szer.3,4 m, zan. 1,0 m, 2 silniki wysokoprężne ką wojenną wiąże się nierozerwalnie jednego z kutrów torpedowych. M50, 2000 KM, prędkość maks. 42 w., zasięg 410 rozpoczęcie otwartej fazy konfliktu ze W odwet za przeprowadzenie ata- Mm/30 w., uzbr.: 2 wt kal. 457 mm, 2 wkm kal. 14,5 mm, załoga 5 ludzi. Stanami Zjednoczonymi. Siły DRW in- ków prezydent Stanów Zjednoczonych 2. P6 – radz. kuter torp. bud. Także w ChRL filtrowały stale obszar swego południo- Lyndon B. Johnson rozkazał przeprowa- (Szanghaj), wyp. 64/73 t, dł. 25,4 m, szer. 6,2 m, wego sąsiada wspierając w mniej czy dzenie przez lotnictwo pokładowe lotni- zan. 1,2 m, 4 silniki wysokoprężne M50, 4800 KM, prędkość maks. 41 w., zasięg 450 Mm/30 w, bardziej zakamuflowanej formie pro- skowców VII Floty U.S. Navy ataków i 600 Mm/15 w, uzbr.: 2 wt kal. 533 mm, 2 x II kal. komunistyczny ruch partyzancki w Re- na cele na terytorium DRW, które zo- 25 mm (2M-3), załoga 15 ludzi. publice Wietnamu. Jeden ze sprawdzo- stały podjęte już w dniu 5 sierpnia 1964. 3. Shantou – chiński kuter art., wyp. 60/80 t, dł. 25,5 m, szer. 5,8 m, zan. 2,0 m, 4 silniki wysoko- nych szlaków infiltracji wiódł od strony Równocześnie przyjęta w dniu 7 sierp- prężne 2700/3000 KM, prędkość 28/30 w., zasięg morza. Dla zahamowania tego proce- nia 1964 tzw. „Tonkin Golf Resolution” 500 Mm/28 w, i 750 Mm/15 w, uzbr.: 2 x II kal. 37 mm, 2 wkm kal. 12,7 mm, 8 bg, załoga 17 ludzi. deru Amerykanie rozpoczęli długofalo- pozwalała prezydentowi na użycie ame- 4. Shanghai II – chiński kuter art., wyp. 112/ wą operację pod kryptonimem „Desoto rykańskich sił zbrojnych przeciwko 134 t, dł. 38,8 m, szer. 5,4 m, zan., 1,7 m, 2 silni- Patrol”, polegającą na systematycz- wietnamskiej partyzantce komunistycz- ki wysokoprężne M-50F-4 + 2 x 12D-6, 4220 KM, prędkość 28,5 w., zasięg 800 Mm/15,5 w., uzbr.: nym rozpoznawaniu wód przybrzeż- nej i wspierającej ją Demokratycznej 2 x II kal. 57 mm L/70, 2 x II kal. 25 mm L/80, 10 nych DRW pod kątem zbierania ma- Republice Wietnamu. min, bg, załoga 36 ludzi. teriałów wywiadowczych. Warto Czy w chwili, gdy doszło do „Incyden- 5. Poluchat I – radz. patrol. wyp. 100t, dł. 29,6 m, szer. 5,8 m, zan.1,5 m, 2 silniki wysokoprężne zauważyć, że podobne działania prowa- tu Tonkińskiego” okręty amerykańskie 1700 KM, prędkość 20 w., zasięg 1500 Mm/10 w., dzone były u wybrzeży ChRL, KRL-D rzeczywiście znajdowały się na wodach uzbr.: 2 x II kal. 25 mm (2M-3M), załoga 16 ludzi –przekazano prawdopodobnie 2 jednostki. a nawet Związku Radzieckiego. U brze- międzynarodowych, czy może jed- 6. Huangpo – chiński patrol. rzeczny, wyp. 42/ gów północnej części Wietnamu opera- nak naruszyły wody terytorialne DRW, 50 t, dł. 27,7 m, szer. 4,1 m, zan. 1,0 m, 2 silniki cje takie prowadzone były przy użyciu trudno dziś jednoznacznie stwierdzić. wysokoprężne 600 KM, prędkość 14/ 15 w., za- sięg 400 Mm/9 w., uzbr.: 2 x I kal. 37 mm (70-K), szybkich kutrów torpedowych pod ban- Rzecz znamienna, obecnie nawet ame- 2 wkm kal. 12,7 mm, załoga 15 ludzi. derą Republiki Wietnamu oraz znacznie rykańskie źródła mówią już, po wnikli- 7. Maddox (DD-731) – nisz. typ. Allen. M. praktyczniejszych, choć powolniejszych wej analizie wszystkich własnych doku- Sumner, zbud. 1943-44, Bath (USA), wyp. 2900/ 3320 t, dł. 114,7 m, szer. 12,5 m, zan. 5,7 m, tur- amerykańskich niszczycieli, które gwa- mentów (z oczywistych względów poza biny parowe 60 000 KM, prędkość 32,1 w, zasięg rantowały dłuższy czas dozoru. nadal niedostępnymi wietnamskimi), że 3240 Mm/20 w, i 4620 Mm/12 w, uzbr.: 3 x II kal. 127 mm L/38, 2 x II kal. 76 mm L/50, 6 wt pop W początkach sierpnia 1964 roku wówczas 2 i 4 sierpnia 1964 niszczyciele Mk 32, załoga 336 (279) ludzi, w roku 1972 wy- wody wzdłuż wybrzeży Północnego U.S. Navy nie zostały wcale zaatakowa- cofany ze służby w U.S. Navy i przekazany na Wietnamu dozorował niszczyciel ne przez siły morskie DRW8 . Tajwan (ROC). 7 8. wg Marolda E.J., Summary of the Tonkin Maddox (DD-731) , dowodzony przez Wojna wietnamska weszła w nową Golf Crisis of August 1964, Naval Historical kmdr por. Herberta L. Ogier Jr. W nocy fazę otwartego zbrojnego konfliktu, któ- Center, Washington 2005. 2 sierpnia 1964 około godz. 01.30 okręt ry rozgrywał się przede wszystkim na lą- 9. Shershen – radz. kuter torp., wyp. 134/170 t, dł. 34,7 m, szer. 6,7 m, zan. 1,5 m, 3 silniki wyso- miał się znajdować na wodach między- dzie i niebie nad Indochinami. Rola pół- koprężne M503A 12 000 km, prędkość 45 w., za- narodowych w odległości 28 Mm od wy- nocno wietnamskiej marynarki wojennej sięg 460 Mm 42 w, i 850 Mm/30 w, uzbr.: 4 wt kal. 533 mm, 2 x II kal. 30 mm L/65, załoga 23 lu- brzeży DRW oraz 40 Mm od północno w tym konflikcie była zdecydowanie dzi, prawdopodobnie przekazano łącznie 18 jed- wietnamskiej wyspy Hon Me (oficjalna drugorzędna, choć jej jednostki perma- nostek.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 67 Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu
O tym, że nie są to tylko pu- ty podwodne typu Song-O, zbudowa- ste frazesy najlepiej świadczyć ne w stoczni Bong Dao Bo w Singpo może fakt, że w roku 1986 li- (KRL-D) około roku 1991. Jednostki te czebność personelu mary- zostały nabyte przez Wietnam w latach narki wojennej Wietnamu 1997-1998. szacowano na około 4000 Wyporność nawodna jednostek wyno- marynarzy i oficerów, pod- si 295 t, a podwodna 325 t przy długości czas gdy w 1973 flota samej 34,0 m, szerokości 3,8 m i zanurzeniu Republiki Wietnamu liczyła 3,2 m. Klasyczny układ napędowy skła- około 42 000 ludzi11 . W tym da się z silnika wysokoprężnego o mocy samym 1986 roku w czynnej 300 KM i elektrycznego o mocy 200 KM. służbie ze „zdobyczy” pozo- Maksymalna prędkość nawodna 7 wę- stawały 2 fregaty – Pham Ngu złów, a w zanurzeniu 8 węzłów. Zasięg Lao (typ US Barnegat) i Tran na chrapach sięga około 2700 Mm/8 wę- Khanh Du (typ US Savage), złach. Uzbrojenie obejmuje 4 dziobowe 3 korwety typ US Admirable wyrzutnie torpedowe kal. 533 mm (bez o nieustalonych nazwach, torped zapasowych) względnie w wa- 15 patrolowców typ PGM 59 riancie minowym 16 min morskich na i PGM 712 oraz okręty de- specjalnych wysięgnikach na zewnątrz santowe 3 reprezentujące typ kadłuba. Prymitywne wyposażenie elek- LST 1 i dalsze 3 typ LSM 112 . troniczne obejmuje radar nawigacyjny Poza tym w rezerwie znajdo- Furuno oraz środki łączności, zaś załoga wało się jeszcze 25 patrolow- składa się z 19 marynarzy i oficerów. ców przybrzeżnych typ USCG Wg posiadanych informacji oba okrę- Point i 99 typ Swift, 563 różne ty znajdują się w złym stanie technicz- jednostki rzeczne (w tym 503 nym i mogą być co najwyżej używa- produkcji amerykańskiej i 60 ne do celów szkoleniowych na wodach francuskiej) oraz 54 różne jed- przybrzeżnych. nostki desantowe, w tym 13 Sygnalizowane już parokrotnie roz- typ LCU 501, 38 typ LCM 8, mowy Wietnamu z Rosją na temat moż- 2 typ LSIL 355 i 1 typ LSSL13 . liwości nabycia „normalnego” okrę- Aktualne (dane z roku tu podwodnego, rozbijają się, podobnie 2001) liczebność marynar- zresztą jak w przypadku innych projek- rys. Przemysław Federowicz ki wojennej Socjalistycznej tów, o kwestię braku niezbędnych środ- Republiki Wietnamu sza- ków finansowych. cu kwietnia odszedł w rejon wyspy Son cowana jest na około 12 000 maryna- Podstawę sił pełnomorskich stanowi na południowy zachód od portu w Vung rzy i oficerów oraz 25 000 żołnierzy 5 radzieckiej budowy korwet typu Petya- Tau, by następnie dać się internować na Korpusu Obrony Granic, podległego II i Petya-III oraz zachowany jeszcze Filipinach. Pojedyncze jednostki znala- Ministerstwu Obrony14 . w służbie eks-południowowietnamski, zły również schronienie w portach są- Siedziba dowództwa marynarki wo- a właściwie amerykański, patrolowiec siedniej Tajlandii i Malezji10 . Spora część jennej mieści się w Hanoi, zaś główny- typu US Barnegat. „zdobyczy” już wcześniej została odsta- mi bazami floty są Zatoka Cam Ranh Korwety typu Petya-II (proj. 159A) zo- wiona do rezerwy przez ówczesne wła- (wcześniej podstawowa baza amerykań- stały zbudowane w stoczni w Chaba- dze Wietnamu Południowego z powo- skiego COMNAVFORV, po którym zo- rowsku (ZSRR) w latach 1970‑1973, du braku środków na ich eksploatację, stała bogata i rozbudowana infrastruk- zaś przejęte przez marynarkę wojenną po wycofaniu się Amerykanów z kon- tura brzegowa, a następnie zespołów Wietnamu w latach 1983 i 198416 . fliktu w roku 1973. Zaledwie nieznacz- radzieckich i rosyjskich okrętów Floty Wyporność standardowa okrętów na część eks-południowowietnamskich Oceanu Spokojnego) oraz Can Tho, Da wynosi 938 t, a pełna odpowiednio 1077 okrętów powróciła do czynnej służ- Nang, Hue i Hajfong. Większość infor- t przy długości całkowitej kadłuba 81,8 by pod banderą DRW. Na przeszkodzie macji o flocie wietnamskiej ma charak- stanęły zarówno wysoki na ogół sto- ter fragmentaryczny, przykładowo nie są pień zużycia technicznego, brak czę- znane nazwy większości znajdujących 10. wg Sobański M.S., Marynarka wojenna Wietnamu Południowego, „OW” nr 3/2004 (65). ści zamiennych jak i specjalistów prze- się w służbie okrętów, a co najwyżej ich 11. wg Jane’s Fighting Ships 1986-87, London szkolonych w obsłudze nietypowego, bo znaki taktyczne. 1986 oraz Marolda E.J., The Navy of the Republic of Vietnam, Naval Historical Center, Washington nie pochodzącego z ZSRR czy ChRL, Marynarka wojenna Wietnamu dys- 2003. sprzętu i uzbrojenia. Z pomocy mary- ponuje w swoim składzie organicznym 12. wg Jane’s Fighting Ships 1986-87, London narzy i oficerów dawnej floty Republiki lotnictwem morskim. W roku 201 po- 1986. 13. wg Jane’s Fighting Ships 1986-87, London Wietnamu, o ile wcześniej nie kierowa- siadało ono 3 radzieckie łodzie latające 1986. no ich do „obozów reedukacyjnych” nie typu Beriew Be-12 „Czajka” w wersji zop 14. wg Combat Fleets of the World 2002-2003 skorzystano ze względów natury ideolo- oraz 8 bazujących na lądzie śmigłow- pod red. A.D. Baker III, Annapolis 2002 15. wg Combat Fleets of... gicznej. W rezultacie „zdobycz” zaczę- ców typu Kamow Ka-28PŁ „Helix-A” 16. HQ-13 (eks-SKR-141) zbud. 1970-71, ła nader szybko przeobrażać się w kupę również w wersji ZOP15 . od 1983 w Wietnamie, HQ-15 (eks-SKR-130), zbud. 1970, od 1984 w Wietnamie oraz HQ-17 złomu, a w konsekwencji znikać ze spi- Flota wietnamska posiadała w swo- (eks-SKR-135), zbud. 1972-73, od 1984 w Wiet- sów floty. im składzie 2 małe, przybrzeżne okrę- namie
68 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Tekst m, szerokości 9,2 m i zanurzeniu 2,85 Drodzy Czytelnicy m, a z opływką sonaru 5,85 m. Napęd w systemie CODAG obejmuje 2 turbiny Poniżej zamieszczamy ankietę, której głównym celem jest poznanie opinii naszych gazowe M-2, każda o mocy 15 000 KM Czytelników. Dzięki niej pragniemy się dowiedzieć jak oceniacie nasze czasopismo, co wam oraz silnik wysokoprężny 61-B3 o mo- się w nim podoba a co należy zmienić. Prosimy o wypełnienie ankiety i przesłanie na adres cy 6000 KM, które pracując na 3 śruby redakcji: „Okręty Wojenne”, Krzywoustego 16, 42-605 Tarnowskie Góry. zapewnia maksymalną prędkość 29 wę- Pragniemy zaznaczyć, że ankieta jest anonimowa i zostanie przetworzona tylko dla celów złów. Zapas paliwa wynoszący 120 t, po- redakcji, następnie zostanie zniszczona. zwala osiągać zasięg 450 Mm przy pręd- kości maksymalnej 29 węzłów i 4800 Wybrane tematy prosimy zaznaczać symbolem V lub X Mm przy prędkości ekonomicznej 10 węzłów na silniku wysokoprężnym. Najbardziej interesuje mnie okres: Uzbrojenie składa się z 2 podwójnie Epoka wiosłowa sprzężonych dział kal. 76,2 mm L/59 AK- Epoka żaglowa 726 DP, wystrzeliwujących pociski o wa- Początki pary dze 5,9 kg z prędkością początkową 980 I wojna światowa m/s na maksymalny dystans 15,7 km. Okres międzywojenny Do zwalczania okrętów podwodnych II wojna światowa służą 2 pięciorurowe wyrzutnie torped Epoka atomu pop kal. 406 mm oraz 2 dwunastolufo- we wyrzutnie rakietowych bomb głębi- Które z powyższych okresów są najmniej interesujące: nowych RBU-6000, a także 2 zrzutnie bomb głębinowych. Jednostki mogą za- ...... bierać na pokład 22 miny morskie. Najbardziej interesują mnie działy: Elektronika pokładowa obejmuje ra- Monografie okrętów dar nawigacyjny Don-2, radar obserwa- Bitwy morskie cji przestrzeni powietrznej Fut-N (Strut Z życia flot Curve), radar kierowania ogniem arty- Współczesne floty świata leryjskim Fut-B (Hawk Screech) oraz sonary – kadłubowy Titan MF i bojowy Lotnictwo morskie Wyczegda HF. Artyleria nadbrzeżna Załoga korwet liczy 92 ludzi, w tym Statki handlowe i rybacki 8 oficerów, zaś autonomiczność jedno- Statki pasażerskie stek wynosi 10 dób. Korwety typu Petya-III (proj. 159AE) Które z powyższych działów są najmniej interesujące: powstały w stoczni w Chabarowsku ...... w latach 1975‑1978, a ich przejęcie przez Wietnam nastąpiło bezpośrednio Moim zdaniem więcej miejsca powinno się poświęcać: ze stoczni w roku 197817 . Okręty te mają ...... bardzo podobną charakterystykę tak- W dotychczasowych numerach „OW” najbardziej podobał mi się artykuł/artykuły: tyczno-techniczną do wersji Petya‑II. Ich wyporność standardowa wynosi 960 t, ...... a pełna 1040 t. większe różnice pojawia- ją się w uzbrojeniu korwet. HQ-09 po- ...... siada 2 podwójnie sprzężone działa kal. W dotychczasowych numerach „OW” najmniej podobał mi się artykuł/artykuły: 76,2 mm L/59 AK-726, trzyrurową wy- ...... rzutnię torped kal. 533 mm oraz 4 szes- nastorurowe wyrzutnie rakietowych W najbliższych numerach „OW” pragnąłbym przeczytać o: bomb głębinowych RBU-2500 i 2 zrzut- ...... nie bomb głębinowych. Druga z jedno- stek HQ-11 jest uzbrojona w 2 podwój- ...... nie sprzężone działa kal. 76,2 mm L/59 Uważam, że atrakcyjność „OW”rośnie/maleje Dlaczego? AK-726, 2 podwójnie sprzężone działa plot. kal. 37 mm L/63 W-11, 2 podwójnie ...... sprzężone działa plot. kal. 23 mm ZSU- Za największą wadę/wady „OW” uważam: 23 oraz 4 szesnastorurowe wyrzutnie ...... rakietowych bomb głębinowych RBU- 2500 i 2 zrzutnie bomb głębinowych. Uważam iż monografia okrętu/typu powinna mieć: Wszystkie wietnamskie korwety typu do 6 stron Petya są mocno zużyte pod względem 8-10 stron powyżej 10 stron
17. HQ-09 (eks-SKR-82), zbud. 1975-77, HQ-11 (eks-SKR-96), zbud. 1975-78, oba od 21.12.1978 Czy monografie okrętu/typu powinno się dzielić na części ze względu na ich objętość: w Wietnamie. Ta k Nie 69 Moim zdaniem należy: Zwiększyć ogólną ilość stron technicznym, z niesprawną elektroni- Zwiększyć ilość stron kolorowych ką, co mocno ogranicza ich możliwości Zwiększyć ilość fotografii kosztem tekstu ewentualnego bojowego wykorzystania. Jeden z okrętów HQ-13 miał nawet zo- Czy „OW” mają być: stać w roku 1996 rozbrojony i odstawio- Dwumiesięcznikiem ny do rezerwy, jednak w końcu 1997 po- Miesięcznikiem wrócił do służby. Swoistym Matuzalemem marynar- Czytam „OW” gdyż: ki wojennej Socjalistycznej Republiki Jestem związany zawodowo z marynarką wojenną Wietnamu jest patrolowiec HQ-01 Pham Ngu Lao (eks-Tham Ngu Lao) zbudo- Interesuję się okrętami wany w latach 1941-1943 w Houghton Interesuję si ę wojskiem (USA) jako tender wodnosamolotów Interesuję się historią typu US Barnegat pod nazwą AVP 23. Z innych powodów (jakich) ...... Później jednostka pełniła służbę w U.S. Coast Guard jako WHEC 374 i USCG Czytam „OW”: Absecon, by wreszcie w 1971 trafić pod Od początków banderę Południowego Wietnamu jako Od niedawna fregata. Po zwycięstwie roku 1975 zdo- Czytam je pierwszy raz bycz została przejęta przez flotę DRW. Wyporność standardowa okrętu wy- Czytam „OW”: nosi 1766 t, a pełna 2800 t przy długo- Każdy kolejny numer ści całkowitej 94,7 m, szerokości 12,5 Od czasu do czasu m i zanurzeniu 4,1 m. Napęd stanowią Całe pismo 4 silniki wysokoprężne Fairbanks-Morse Połowę numeru 38D8 o łącznej mocy 6080 KM, które pracując na 2 śruby zapewniały mak- Tylko niektóre wybrane artykuły symalną prędkość 18 węzłów (obecnie już mniej). Zasięg przy prędkości eko- Posiadam dostęp do „OW” poprzez: nomicznej 10 węzłów sięga 20 000 Mm. Prenumeratę Moc elektrowni pokładowej 600 kW. Kupuję w Empiku Uzbrojenie składa się z 1 uniwersal- Kupuję w sklepie internetowym nego działa kal. 127 mm L/38 Mk 30 DP, Kupuję w księgarniach specjalistycznych 3 pojedynczych dział plot. kal. 37 mm Pożyczam od kolegi L/63, 2 podwójnie sprzężonych dział plot. kal. 25 mm L/60 2M-3M oraz 2 wy- Niestety mam następujące trudności w dostępie do „OW”: rzutni pocisków plot. Fasta-4M. Załoga ...... patrolowca liczy około 200 marynarzy i oficerów. Przy zakupie pisma kieruję się: Jednostka jest w bardzo kiepskim sta- Okładką nie technicznym, czemu po ponad 60 la- Monografią wiodącą tach od wejścia do służby, trudno nawet Przeglądam numer przed zakupem się dziwić. Działo kal. 127 mm ma raczej jedynie charakter atrapy z uwagi na brak Po przeczytaniu pisma: systemu kierowania ogniem. Czy Pham Zbieram każdy numer Ngu Lao znajduje się jeszcze w stanie Zbieram wybrane numery operacyjnym trudno ocenić. Trzeba przy Wycinam interesujące mnie artykuły tym pamiętać, ze inne 2 zdobyczne okrę- Przekazuję znajomym ty – patrolowiec Dai Ky (typ US Savage) i HQ-07 (typ US Admirable) po wycofa- Będziemy wdzięczni także za informacje o sobie: niu z czynnej służby w roku 1998 pełnią nadal funkcje stacjonarnych jednostek Wiek: do 15 lat 16-19 lat 20-29 lat szkolnych i hulków mieszkalnych. 30-39 lat 40-49 lat 50 i więcej W roku 1996 Wietnam zamówił w Ro- Wykształcenie: podstawowe średnie wyższe sji dokumentację fregaty typu KBO 2000. Dokumentacja miała dotrzeć do Wietna- Miejsce zamieszkania: wieś miasteczko miasto powiatowe mu w marcu 1999. Nowy okręt o cha- miasto wojewódzkie rakterystyce zbliżonej do typu Gepard Moje dochody uważam za: niskie średnie wysokie (proj. 1165.1) miał mieć wyporność 2000 t i uzbrojenie składające się z 8 po- Imię i nazwisko cisków przeciwokrętowych „Uran” (SS- N-25 „Switchblade”), 8-prowadnicowej ...... wyrzutni „Klinok” pocisków plot. (9M- Adres -330), 1 działa kal. 100 mm L/59 AK-190 ...... 70 Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu
DP, 2 dział plot. kal. 30 mm L/54 AK-630, 2 dwururowych wyrzutni torpedowych kal. 533 mm oraz śmigłowca pokłado- wego. Fregata ma powstać w stoczni w mieście Ho Chi Minh (Sajgon), brak jednak informacji czy w ogóle przystą- piono do prac nad nią. Wietnam nadal, podobnie jak to miało miejsce w okresie wcześniejszym sporą wagę przywiązuje do lekkich sił uderze- niowych, co więcej próbuje je nawet bu- dować w kraju z niezłym skutkiem. Najnowszym „dzieckiem” jest kuter rakietowy typ BPS 500 (ros. proj. 12418 , który wszedł do służby w roku 2000. Jest to rozwinięcie dla wietnamskich po- trzeb starego, choć zmodernizowanego Alarm w bazie kutrów rakietowych typu Osa-II. fot. zbiory Joe Jin-ho gruntownie przez stocznię Siewiernaja Wierft w Sankt Petersburgu projektu 2,1 m. Napęd w systemie COGAG obej- się w przedziale 35‑37 węzłów. Zasięg proj. 1241 Tarantul, zaś sam okręt zo- muj 2 turbiny gazowe marszowe DMR- 500 Mm przy 34 węzłach i 750 Mm przy stał zbudowany, a raczej w przeważają- 76, każda o mocy 4000 KM oraz 2 tur- 25 węzłów. Moc elektrowni pokładowej cej mierze zmontowany, w stoczni w Ho biny gazowe szczytowe PR-77, każda 400 kW. Chi Minh. o mocy 12 000 KM. Łączna moc pracu- Uzbrojenie obejmuje 4 pociski prze- Wyporność standardowa okrętu wy- jącej na 2 śruby siłowni 32 000 KM, co ciwokrętowe P-15/20 „Rubież” (SS-N-B/ nosi 517 t, a pełna 600 t przy długości zapewnia maksymalną prędkość 43 wę- C „Styx”) oraz 2 podwójnie sprzężone 62,0 m, szerokości 11,0 m i zanurzeniu zły, a marszową 13 węzłów. Zasięg przy działa plot. kal. 30 mm L/65 AK-230. 2,2 m. Napęd stanowią 2 silniki wysoko- prędkości maksymalnej 760 Mm, a przy W skład elektroniki pokładowej wcho- prężne MTU o łącznej mocy 19 600 KM, ekonomicznej 1400 Mm. Moc siłowni dzi radar obserwacji nawodnej i kiero- które zapewniają maksymalną prędkość pokładowej 500 kW. wania ogniem rakietowym Rangout 32 węzły, a ekonomiczną 15 węzłów. Uzbrojenie obejmuje 4 pociski prze- (Square Tie) i radar kierowania ogniem Jednostkę wyposażono w 2 pędniki wod- ciwokrętowe P-20/21 „Rubież” (SS-N- artyleryjskim MR-104 Rys (Drum Tilt). ne KaMeWa, ułatwiające operowanie na 2C „Styx”), 1 działo kal. 76,2 mm L/59 Załoga jednostek liczy 28 ludzi, w tym płytkich wodach przybrzeżnych. Zasięg AK-176 DP, 2 pojedyncze działa plot. 4 oficerów, zaś ich autonomiczność wy- 2200 Mm przy prędkości 14 węzłów. kal. 30 mm L/65 AK-630 oraz 4-pro- nosi 5 dób. Uzbrojenie składa się z 8 pocisków wadnicową wyrzutnie MTU-40S z poci- Aktualny stan techniczny wspomnia- przeciwokrętowych Kh-35 Uran (SS-N- skami plot. „Streła”. Wyposażenie elek- nych jednostek wskazuje, że możliwość 25 „Switchblade”), 1 działa kal. 76,2 mm troniczne obejmuje radar nawigacyjny ich bojowego użycia jest nieznaczna. L/59 AK-176 DP, 1 działa plot. kal. 30 Kiwacz-3, radar kierowania ogniem ra- Flota wietnamska posiada również mm L/65 AK-630 oraz 2 pojedynczych kietowym Garpun-E (Plank Shave), ra- kutry torpedowe. Najnowszymi jednost- wkm-ów kal. 12,7 mm. Wyposażenie dar kierowania ogniem artyleryjskim kami tej klasy są 3 okręty na płatach no- elektroniczne obejmuje radar nawiga- MR-123 Wympel (Bass Tilt) oraz 2 16- śnych, radzieckiego typu Turya (Sztorm, cyjny, radar obserwacji nawodnej i po- -prowadnicowe wyrzutnie celów pozor- proj. 206M) zbudowane przez stocz- wietrznej MR-352 Pozitiw-E (Cross nych PK-16. nię we Władywostoku (ZSRR) w ro- Dome ), radar kierowania ogniem ar- Załoga liczy 39 ludzi, w tym 7 oficerów, ku 198420 . Ich wyporność standardowa tyleryjskim MR-123E Wympel-E (Bass zaś autonomiczność okrętów 10 dób. wynosi 215 t, a pełna 250 t przy długo- Tilt) oraz 2 16-prowadnicowe wyrzutnie Kolejne 2 kutry rakietowe typu ści całkowitej kadłuba 39,6 m, szeroko- celów pozornych PK-16. Załoga jednost- Tarantul, miały zgodnie z planem wejść ści 7,6 m (z płatami 9,6 m) i zanurzeniu ki liczy 28 marynarzy i oficerów. do służby w roku 2000, ostatecznie jed- 2,0 m. (z płatami 4,0 m). Napęd podob- Wg niepotwierdzonych informa- nak do transakcji nie doszło z uwagi na nie jak w przypadku kutrów rakieto- cji w budowie ma znajdować się jesz- brak środków finansowych strony wiet- wych typu Osa-II (proj. 205ME), stano- cze druga jednostki serii. Przy budowie namskiej. wią 3 silniki wysokoprężne typu M-504 w szerokim zakresie korzystano z rosyj- Pod banderą Socjalistycznej Republiki o łącznej mocy 15 000 KM. Maksymalna skiej dokumentacji roboczej, dostaw wy- Wietnamu pozostają jeszcze stare ra- prędkość na płatach nośnych, przy spo- posażenia i uzbrojenia, a także pomocy dzieckiej budowy kutry rakietowe typu kojnym stanie morza, mogła dochodzić specjalistów. Osa-II (proj. 205ME), których 8 zostało nawet chwilowo do 48 węzłów, jednak W służbie znajdują się także 2 kutry dostarczone w latach 1979-198119 . przy stanie morza 5° spadała do 35 wę- rakietowe typu Tarantul-I (proj. 1241RE) Wyporność standardowa jednostek złów. Zasięg na płatach 600 Mm/37 wę- zbudowane przez stocznię w Rybiń- wynosi 200 t, a pełna 245 t przy długości złach i 1450 Mm/14 węzłach (z uniesio- sku (Rosja) i dostarczone bezpośrednio 38,6 m, szerokości 7,6 m i zanurzeniu nymi płatami). do Wietnamu w roku 1994. 2,0 m. Napęd stanowią 3 silniki wyso- Wyporność standardowa okrętów koprężne typ M-504 lub M-504B o łącz- 18. są to HQ-371 i HQ-372. wynosi 385 t, a pełna odpowiednio nej mocy 15 000 KM, które pracując na 19. są to HQ-359, HQ-360, HQ-384, HQ-385, HQ-386 oraz dalsze 3 o nieustalonych numerach 455 t przy długości całkowitej kadłuba 3 śruby zapewniały pierwotnie prędkość taktycznych 56,1 m, szerokości 10,2 m i zanurzeniu do 40 węzłów, a w praktyce mieszczącą 20. są to HQ-331, HQ-332 i HQ-333
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 71 Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu
Uzbrojenie składało się z 1 podwój- nie sprzężonego działa plot. kal. 57 mm L/70 AK-725, które wystrzeliwało ważą- ce 2,8 kg pociski z prędkością początko- wą 1020 m/s na maksymalny dystans 12,9 km i pułap 6,7 km, 1 podwójnie sprzężonego działa plot. kal. 25 mm L/80 2M-3M oraz 4 wyrzutni torped typ OTA-33-206M kal. 533 mm (z 2 torpeda- mi typ 53-65K i 2 torpedami typ 53-56B względnie typ 53-56BA). Elektronika obejmuje radar obserwacji nawod- nej Bakłan (Pot Drum), radar kierowa- nia ogniem artyleryjskim MR-103 Bars (Muff Cob) oraz holowany sonar Rat Tail. Załoga liczy 26 ludzi, w tym 5 ofi- cerów, zaś autonomiczność okrętów wy- nosi 5 dób. Mały patrolowiec wietnamskiej budowy HQ-55 ulepszonego typu Zhuk. Z otrzymanych ze Związku fot. G. Kuvel via Paolo Marsan Radzieckiego 18 (wg innych źródeł 16) dużych kutrów torpedowych typu Załoga okrętów liczy 28 ludzi, w tym liczy 3 ludzi, może on jednak zabrać na Shershen (proj. 206)21 w służbie pozosta- 4 oficerów, zaś ich autonomiczność się- pokład 38 pasażerów. ły jeszcze 4 okręty22 . Z wycofanych jed- ga 10 dób. Kutry typu Stolkraft 22,4 m mogą być nostek jedna, po zdemontowaniu uzbro- Do zadań patrolowych przeznaczo- wykorzystywane do zadań patrolowych, jenia torpedowego, została przydzielona ne są także 2 okręty na płatach nośnych ratowniczych i służby celnej. do sił policyjnych. typu Turya (Sztorm proj. 206ME)23 zbu- W wietnamskiej stoczni Vinashin po- Długa i rozbudowana, zwłaszcza dowane we Władywostoku w roku 1986 wstały począwszy od roku 1998 4 patro- w południowej części kraju w delcie i przejęte bezpośrednio ze stoczni przez lowce typu HQ-37 25 stanowiące rozwi- rzeki Mekong, linia brzegowa powo- flotę wietnamską. Okręty posiadają iden- nięcie radzieckich jednostek typu Zhuk duje znaczne zapotrzebowanie na róż- tyczną charakterystykę taktyczno-tech- (proj. 199). Wyporność standardowa jed- nej wielkości jednostki patrolowce, które niczną jak omówione już wcześniej jed- nostek wynosi 38 t przy długości 29,0 m. są dość licznie reprezentowane w wiet- nostki typu Turya (Sztorm proj. 206M) Napęd stanowią 2 silniki wysokopręż- namskiej marynarce wojennej. w wariancie torpedowym, jedyna w za- ne Saab Scania DI-14 o łącznej mocy Najnowszymi, a zarazem najwięk- sadzie różnica polega na usunięciu 2500 KM, które pracując na 2 śruby za- szymi jednostkami tej klasy są 2 okręty w wariancie patrolowym uzbrojenia tor- pewniają prędkość maksymalną 30 wę- typu Svetlyak proj. 1041.2, zbudowane pedowego (4 wyrzutni kal. 533 mm typ złów. Uzbrojenie składa się z 2 podwój- w stoczni Ałmaz w Sankt Petersburgu OTA-53-206M). nie sprzężonych wkm-ów kal. 14,5 mm w latach 1999‑2002 na wietnamskie za- Siły patrolowe obejmują również jed- 2M-7, a wyposażenie elektroniczne obej- mówienie. nostki mniejsze, przeznaczone do dzia- muje radar nawigacyjny Lotsija i środki Wyporność standardowa patrolow- łania w strefie przybrzeżnej i na wo- łączności. Załoga liczy 11 – 14 maryna- ców wynosi 328 t, a pełna 382 t przy dach śródlądowych. W roku 1996 rzy i oficerów. długości 49,5 m, szerokości 9,2 m i za- Wietnam zamówił w Australii nowe, W wietnamskiej służbie pozostaje nurzeniu 2,1 m. Napęd stanowią 3 sil- szybkie kutry patrolowe określane jako jeszcze także 11 radzieckich patrolow- niki wysokoprężne typ M-520B o łącz- typ Stolkraft 22,4 m. Pierwsze 4 okręty ców typu Zhuk (proj. 1400M)26 pocho- nej mocy 15 000 KM, które pracując na serii zostały wykonane przez Brisbane dzących z dostaw w latach 1978‑1996 3 śruby zapewniają maksymalną pręd- Ship Corporation w Brisbane (Australia) (ostatnie 2 jednostki dotarły już z Ukra- kość 32 węzły, a ekonomiczną 13 wę- i przekazane do służby w marcu 199724 , iny). Ogółem do Wietnamu trafiło 17 pa- złów. Zasięg przy maksymalnej 500 zaś budowę dalszych 12 ma podjąć wiet- trolowców, z których najbardziej zuży- Mm, a przy prędkości ekonomicznej namska firma Pacific Asia Industries tych zostało już złomowanych. 2200 Mm. Moc elektrowni pokładowej w Vung Tao. Wyporność standardowa okrętów 400 kW. Wyporność standardowa, posiadają- wynosi 35,9 t, a pełna 50 t przy długości Uzbrojenie obejmuje 1 działo kal. cych kadłub ze stopów aluminium, jed- wykonanego ze stopów aluminiowych 76,2 mm L/59 AK-176M DP, 1 dzia- nostek wynosi 36 t, a pełna 43,3 t przy kadłuba 23,8 m, szerokości 5,0 m i zanu- ło plot. kal. 30 mm L/54 AK-630M, długości 22,4 m, szerokości 7,5 m i zanu- rzeniu 1/1,9 m. Napęd stanowią 2 silni- 16 pocisków plot. typ SA-14/16 „Igła”, rzeniu 1,2 m. Napęd zapewniają 2 silniki ki wysokoprężne M-401 o łącznej mocy 1-2 granatniki AGS-17 oraz granatnik wysokoprężne Iveco-FIAT 8061-SRM- DP-64 do zwalczania płetwonurków. -25 o łącznej mocy 1000 KM, porusza- 21. dane taktyczno-techniczne kutrów torpe- W skład wyposażenia elektroniczne- jące 2 pędniki wodno-odrzutowe Vosper dowych typu Shershen – patrz przypis 9. go wchodzi radar nawigacyjny i obser- Thornycroft. Maksymalna prędkość po- 22. są to HQ-301, HQ-354, HQ-359 i HQ-360. wacji nawodnej Rejd (Peel Cone) lub wyżej 20 węzłów, nieznany zasięg, zaś 23. są to HQ-334 i HQ-335. 24. są to HQ-56, HQ-57, HQ-58 i HQ-59. Mius, radar kierowania ogniem arty- autonomiczność 5 dób. Uzbrojenie obej- 25. są to HQ-37, HQ-55 przydzielony policji leryjskim MR-123 Wympel-AM (Bass muje 1 działo plot. kal. 20 mm L/90 BP-29-01-01 oraz jeden o nieustalonym numerze taktycznym. Tilt) oraz 2 wyrzutnie celów pozornych Oerlikon, a wyposażenie elektroniczne 26. są to T-864, T-874, T-880, T-881 oraz dal- PK-16. radar nawigacyjny. Załoga patrolowca szych 7 o nieustalonych numerach taktycznych.
72 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu
2200 KM, które zapewniają prędkość Kadłuby trałowców proj. 266, których koprężne 3D12 o łącznej mocy 600 KM. maksymalną 30 węzłów. Zasięg wyno- żywot dobiega już kresu, zbudowane są Maksymalna prędkość wynosi 11 wę- si 500 Mm/13,5 węzła, a moc elektrowni z elementów stalowych o niskim pozio- złów, a zapas paliwa 2,7 t zapewnia za- pokładowej 48 kW. mie magnetyzmu i stopów aluminio- sięg 400 Mm/10 węzłach. Uzbrojenie kutrów składa się z 2 po- wych. Uzbrojenie składa się z 1 podwójnie dwójnie sprzężonych wkm-ów kal. Do grupy trałowców bazowych na- sprzężonego wkm-u kal. 14,5 mm L/93 12,7 mm L/60 Uties-M, a wyposażenie leży zaliczyć 4 okręty typu Sonya (proj. 2M-7, granatnika rakietowego MRG-1 elektroniczne z radaru nawigacyjne- 1265E) 28 zbudowane przez stocznię oraz 12 bomb głębinowych. Jednostki są go Lotsiya. Załoga liczy 10 ludzi, w tym we Władywostoku i odbierane suk- wyposażone w radar nawigacyjny Mius 1 oficer, a autonomiczność 5 dób. cesywnie przez Wietnam w latach (Spin Trough), sonar MG-7 oraz system Większość znajdujących się jeszcze 1987‑1990. Jednostki o kadłubach wy- telewizyjny Neva-1 umożliwiający wy- w służbie patrolowców typu Zhuk znaj- konanych z drewna powlekanego two- krywanie min na głębokości do 30 m. duje się w kiepskim stanie technicznym. rzywem sztucznym, mają standar- Stosowane są trały VKT-1 (mechanicz- W służbie na wodach śródlądowych dową wyporność 401 t, a pełną 430 t ny), AT-2 (akustyczny) oraz SEMT-1 (elek- pozostaje jeszcze nieznana bliżej liczba przy długości 48,8 m, szerokości 10,2 tro-akustyczny). Załoga liczy 10 ludzi, eks-amerykańskich patrolowców rzecz- m i zanurzeniu 2,8 m. Napęd stano- w tym 1 oficer, a na czas trałowania na nych typu PBR Mk-II, zdobytych w roku wią 2 silniki wysokoprężne DRA-210-A pokład zabiera się dodatkowo 2 – 4 nur- 1975. Te niewielkie, ale szybkie jednost- o łącznej mocy 2000 KM, które zapew- ków. Autonomiczność trałowców proj. ki mają wyporność 6,7/8,0 t przy wy- niają maksymalną prędkość 14 węzłów. 1258 wynosi 3 doby. miarach 9,7 x 3,5 x 0,6 m. Napęd stano- Do poruszania się z małą prędkością Flota wietnamska ma w swoim skła- wią 2 silniki wysokoprężne G.M. 6V53N służą 2 specjalne dysze. Zapas paliwa dzie również okręty desantowe, general- o łącznej mocy 430 KM, które porusza- 27 t pozwala na osiąganie zasięgu 1500 nie jednak są to jednostki bardzo wieko- ją 2 pędniki wodnoodrzutowe Jacuzzi. Mm/10 węzłach. Moc elektrowni pokła- we, mocno zużyte o niewielkiej wartości Maksymalna prędkość wynosi 24 węzły, dowej 350 kW. bojowej. a zasięg 150 Mm/23 węzły. Uzbrojenie Uzbrojenie składa się z 1 podwójnie Na pierwszym miejscu należy wymie- kutrów stanowią 3 wkm-y kal. 12,7 mm sprzężonego działa plot. kal. 30 mm L/65 nić 3 pochodzące ze „zdobyczy” wojen- (1 x II i 1 x I) oraz moździerz kal. 60 mm, AK-230 i 1 podwójnie sprzężonego dzia- nych roku 1975 stare eks-amerykańskie zaś załoga liczy 4 marynarzy. ła plot. kal. 25 mm L/80 2M-3M. Na po- okręty typu US LST30 . Marynarka wojenna Wietnamu dyspo- kład można także zabierać 5 min mor- Wyporność standardowa jednostek nuje również trałowcami. Największymi, skich. W skład wyposażenia trałowego wynosi 1623 t, a pełna odpowiednio pełnomorskimi są 2 jednostki radziec- wchodzą trały GKT-2 (kontaktowy), 4080 t przy długości 100,0 m, szerokości kiego typu Yurka proj. 26627 , zbudowane ST-2, AT-2, PEMT-2 (akustyczne i elek- 15,2 m i zanurzeniu 4,3 m. Okręty mimo we Władywostoku, a przekazane przez tro-akustyczne) oraz IT-3. Elektronika upływu lat zachowały pierwotny układ Flotę Oceanu Spokojnego w grudniu pokładowa obejmuje radar nawigacyjny napędowy, składający się z 2 silników 1979 roku. Ich wyporność standardowa Mius (Spin Trough) oraz sonar kadłubo- wysokoprężnych G.M. 12-567A o łącz- wynosi 520 t, a pełna 610 t przy długości wy MG-89 Sierna. nej mocy 1700 KM, które zapewniają 52,1 m, szerokości 9,6 m i zanurzeniu Załoga liczy 32 ludzi, w tym 5-6 ofi- maksymalną prędkość około 11 węzłów. 2,7 m. Napęd stanowią 2 silniki wysoko- cerów, zaś autonomiczność okrętów wy- Zapas paliwa wynoszący 590 t gwaran- prężne M-503B-3E o łącznej mocy 5000 nosi 10 dób. KM, które pozwalają osiągnąć maksy- Najmniejszymi jednostkami są 2 tra- 27. są to HQ-851 i HQ-885. malną prędkość 16 węzłów. Zasięg przy łowce redowe typu Yevgenya (proj. 1258) 28. jest to HQ-864, numery taktyczne pozosta- prędkości maksymalnej wynosi 600 Mm zbudowane w stoczni „Ałmaz” w Lenin- łych 3 trałowców nie są znane. 29. trałowiec typu Yevgenya przejęty przez oraz 1500 Mm/12 węzłach. Moc elek- gradzie, a dostarczone do Wietnamu Wietnam w roku 1979 został już złomowany. trowni pokładowej 500 kW. w roku 198429 . Wyporność standardo- 30. HQ-501 Tran Khanh Du (eks-LST 938) Uzbrojenie jednostek składa się wa okrętów wynosi 88,5 t, a pełna 97,9 zbud. 1944 Hingham (USA), przekazany do Wiet- namu Południowego w 1962 HQ-502 Qui Nhon z 2 podwójnie sprzężonych dział plot. t przy długości 26,1 m, szerokości 5,9 m (eks- LST 509) zbud. 1943-44 Jeffersonville kal. 30 mm L/65 AK-230, na pokład i zanurzeniu 1,4 m. Trałowce posiadają (USA), przekazany do Wietnamu Południowego w 1970 HQ-503 Vung Tau (eks-LST 603) zbud. można także zabierać 10 min morskich. kadłuby wykonane z włókien szklanych, 1943‑44, Seneca (USA), przekazany do Wietnamu Wyposażenie trałowe umożliwia likwi- zaś ich napęd stanowią 2 silniki wyso- Południowego w 1969. dację min odnajdywanych na głębokości od 25 do 150 Stary okręt desantowy HQ-501 amerykańskiego typu US LST. fot. NAVPIC-Holland m przy pomocy specjal- nej holowanej kamery. Wyposażenie elektroniczne obejmuje 1-2 radary nawi- gacyjne Don-2, radar kie- rowania ogniem artyleryj- skim MR-104 Rys (Drum Tilt) oraz sonar kadłubowy MG-69 Łań. Załoga liczy 46 ludzi, w tym 5 oficerów, zaś au- tonomiczność okrętów wy- nosi 7 dób.
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 73 Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu tuje zasięg 6000 Mm/9 węzłach. Moc elektrowni pokładowej 300 kW. Okręty posiadają zróżnicowane uzbrojenie stanowiące swoisty konglo- merat modeli amerykańskich i radziec- kich. HQ-501 zachował 2 podwójnie sprzężone działa plot. kal. 40 mm L/60 Bofors Mk 1 Mod 2, 4 pojedyncze dzia- ła plot. kal. 40 mm L/60 Bofors Mk 3 oraz 4 pojedyncze działa plot. kal. 20 mm L/70 Oerlikon Mk 10, natomiast dwie pozostałe jednostki posiadają jedy- nie 2 podwójnie sprzężone działa plot. kal. 37 mm L/63 Typ 74. Z wyposażenia elektronicznego poza środkami łączno- ści okręty mają tylko radary nawigacyj- Transportowiec HQ-608 otrzymał później oznaczenie BD-621. fot. NAVPIC-Holland ne. Załoga liczy około 100 marynarzy i oficerów. ku względnie do 300 żołnierzy. 5 500 Mm/ 12 węzłach. Wyposażenie Czas służby desantowców typu LST Uzupełnienie sił desantowych wiet- elektroniczne składa się z 1 – 2 radarów dobiega już nieubłaganie swego kresu, namskiej marynarki wojennej stano- nawigacyjnych Don-2. Załoga liczy 39 a ich aktualna wartość bojowa jest prak- wi do 14 radzieckich kutrów desanto- marynarzy i oficerów. tycznie znikoma. wych typu T4 (proj. 1785), przekazanych Podobne zadania wykonuje zapewne Wśród jednostek desantowych pod po roku 1979. Wyporność standardowa BD-105 holownik pełnomorski radziec- banderą wietnamską są też „polonica” – 3 jednostek wynosi 35 t, a pełna 93 t przy kiego typu Sorum (proj. 745.0) zbudo- okręty typu Polnocny-B (proj. 771)31 zbu- wymiarach 20,4 x 5,4 x 1,2 m. Dwa sil- wany przez stocznię w Jarosławlu w ro- dowane w Stoczni Północnej w Gdań- niki wysokoprężne 3D-6 o łącznej mocy ku 1973, a przekazany Wietnamowi sku w latach 1968‑1970, a przekazane 300 KM, zapewniają maksymalną pręd- w 1995. Wyporność standardowa jed- Wietnamowi w latach 1979‑1980. kość 10 węzłów. Zasięg 300 Mm/8 wę- nostki 1210 t, a pełna 1656 t przy dłu- Wyporność standardowa wynosi 558 złow. Załoga liczy 2 – 3 marynarzy, gości 55,5 m, szerokości 12,6 m i zanu- t, a pełna 884 t przy długości całkowitej a autonomiczność 2 doby. Kutry mogą rzeniu 4,6 m. Napęd diesel elektryczny 75,0 m, szerokości 9,0 m i zanurzeniu zabierać na pokład do 50 t ładunku. – 2 silniki wysokoprężne 2D42 + 2 silni- 1,2/2,4 m. Napęd stanowią 2 silniki wy- W służbie wietnamskiej mogą się jesz- ki elektryczne o łącznej mocy 3000 KM. sokoprężne 40DM o łącznej mocy 4400 cze prawdopodobnie znajdować rów- Maksymalna prędkość 13,8 węzła. KM, które pracując na 2 śruby zapew- nież eks-amerykańskie okręty desanto- Zapas paliwa wynoszący 322 t za- niają maksymalną prędkość 18 węzłów. we typów LCM (6), LCM(8), LCVP i LCP pewnia zasięg 6200 Mm/11 węzłach. Zasięg 700 Mm przy prędkości maksy- zdobyte w roku 1975, jednak nie jest Wyposażenie elektroniczne obejmuje malnej i 2000 Mm przy 16 węzłach. znana ani ich liczba, ani też inne szcze- 2 radary nawigacyjne. Cywilna załoga li- Uzbrojenie składa się z 2 podwójnie góły dotyczące służby. czy 35 ludzi, zaś autonomiczność holow- sprzężonych dział plot. kal. 30 mm L/65 Marynarka wojenna Socjalistycznej nika to 40 dób. Jednostka przeznaczona AK-230 oraz dwóch 18-prowadnico- Republiki Wietnamu prócz jednostek jest do operowania w rejonie spornych wych wyrzutni WM-18 niekierowanych bojowych posiada również pomocnicze, Wysp Spratly na Morzu Południowo pocisków rakietowych kal. 140 mm. których zadaniem jest wszechstronne Chińskim, stąd może ona zabierać do- Elektronika obejmuje radar nawigacyj- zabezpieczenie działań floty. Jednostki datkowo na pokład 40 pasażerów. ny Mius (Spin Trough) oraz radar kie- te pochodzą głównie z dostaw radziec- W służbie pozostają jeszcze 2 zdobycz- rowania ogniem artyleryjskim MR-104 kich i rosyjskich, choć znajdują się jesz- ne eks-amerykańskie holowniki typu US Rys (Drum Tilt). cze także „zdobycze wojenne” i nieliczne Cholocco32 oraz do 9 małych holowni- Załoga liczy 37 ludzi, w tym 5 ofice- okręty wietnamskiej budowy. ków portowych typu US YTL33 . rów. Ładunek do 237 t, obejmuje 6 czoł- Największą jednostką pomocni- Pierwsze zostały zbudowane w latach gów, względnie 30 samochodów lub 180 czą jest eks-rosyjski lodołamacz (!) typu 1945‑1946 w Portland (USA) i przekaza- żołnierzy z wyposażeniem. Dobrynya Nikitich zbudowany w ro- ne flocie Wietnamu Południowego w ro- W służbie zachowano nadal do 5 eks- ku 1965 w Leningradzie jako Semen ku 1971. Ich standardowa wyporność -amerykańskich zdobycznych okrę- Czeluskin, a przejęty przez Wietnam wynosi 260 t, a pełna 350 t przy wymia- tów desantowych typu US LCU 1466 w bazie Da Nang w 1996, zapew- rach 30,8 x 8,5 x 3,7 m. Napęd stano- o wyporności pełnej 367 t przy wymia- ne w charakterze okrętu ratowniczego wią 2 silniki wysokoprężne Enterprise rach 35,4 x 10,4 x 1,5 m. Napęd stano- i pełnomorskiego holownika. o łącznej mocy 1270 KM, które zapew- wią 3 silniki wysokoprężne G.M. Gray Wyporność pełna 2940 t (2305 BRT, niają maksymalną prędkość 11 wę- Marine 64YTL o łącznej mocy 675 KM, 1092 DWT) przy długości 67,7 m, szero- złow. Uzbrojenie obejmuje 2 pojedyncze które zapewniają maksymalną pręd- kości 18,3 m i zanurzeniu 6,1 m. Napęd kość 8 węzłów. Zasięg 1200 Mm/6 wę- diesel-elektryczny – 3 silniki wysoko- 31. są to HQ-511, HQ-512 i HQ-513. złach. Uzbrojenie składa się z 2 podwój- prężne 13D100 z generatorami + 3 sil- 32. jednostki te nosiły wcześniej numery tak- tyczne HQ-9550 i HQ-9551. nie sprzężonych dział plot. 20 mm L/70 niki elektryczne o łącznej mocy 5400 33. są to eks-YTL 152, eks-YTL 200, eks-YTL Oerlikon Mk 24. KM. Maksymalna prędkość 14,5 wę- 206, eks-YTL 245, eks-YTL 423, eks-YTL 452, eks- -YTL 456, eks-YTL 457 i eks-YTL 586, aktualne Załoga liczy 14 marynarzy i oficerów. zła, a robocza 12 węzłów. Zapas pali- wietnamskie oznakowanie holowników nie jest Jednostki mogą zabierać do 150 t ładun- wa 600 t pozwala na osiąganie zasięgu znane
74 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Marynarka Wojenna Socjalistycznej Republiki Wietnamu wkm-y kal. 12,7 mm, wyposażenie elek- 10, zaś załoga liczy 23 marynarzy i ofice- byczne eks-amerykańskie doki pływają- troniczne 2 radary nawigacyjne, zaś za- rów. Jednostki mogą zabierać na pokład ce, zbudowane jeszcze w okresie II woj- łoga liczy 8 marynarzy. ok. 860 t paliw płynnych. ny światowej37 . Małe holowniki portowe, zbudowane W składzie floty znajduje się także w różnych amerykańskich stoczniach zbiornikowiec wodny BO-82, radziec- * * * w latach 1941‑1945, trafiły do Wietna- kiego typu MVT-6 (proj. 561) zbudowany Na zakończenie warto zadać sobie mu Południowego między rokiem 1955 w Kaliningradzie w latach pięćdziesią- nieco retoryczne pytanie, jaką faktycz- a 1971. Ich wyporność standardowa tych, a przejęty przez Wietnam w roku nie wartość bojową przedstawia obec- wynosi 70 t, a pełna 80 t przy wymia- 1996. Wyporność standardowa jednost- nie marynarka wojenna Socjalistycznej rach 20,2 x 5,2 x 2,4 m. Napęd zapew- ki wynosi 982 t, a pełna 2115 t (ok. 1000 Republiki Wietnamu. Większość jej okrę- nia silnik wysokoprężny o mocy 300 BRT) przy długości 81,5 m., szeroko- tów ma już swoje lata, niektóre pamięta- KM. Maksymalna prędkość 10 węzłów, ści 11,5 m i zanurzeniu 3,3 m. Dwa sil- ją nawet jeszcze czasy II wojny świato- a moc elektrowni pokładowej 40 kW. niki wysokoprężne 8DR30/50 o łącznej wej, co zatem idzie trudno przypuszczać Załoga holowników liczy 4 ludzi. mocy 1600 KM zapewniają prędkość by znajdować się mogły w dobrym sta- Obsługa Wysp Spratly wymaga jed- 12 węzłow. Zasięg 2000 Mm/9 węzłach. nie technicznym, tym bardziej, że swoje nostek zaopatrzeniowych. Specjalnie Wyposażenie elektroniczne obejmuje ra- robi także klimat Indochin, nie bez racji w tym celu w wietnamskiej stoczni dar nawigacyjny, a załoga liczy 38 mary- uważany za jeden z najbardziej niszczy- w Halong w roku 1994 zbudowano HQ narzy i oficerów. Autonomiczność zbior- cielskich dla wszelkiej techniki. Ambitne 966 Truong Sa-01 o wyporności 1200 t nikowca wynosi 15 dób. zamiary wymiany jednostek na nowe, (ok. 1000 DWT) przy długości 70,6 m Z „drobnicy” wśród okrętów po- częściowo budowane już w stoczniach i szerokości 11,8 m. Napęd stanowią sil- mocniczych wymieć należy 2 jednost- krajowych, realizowane są szczątko- niki wysokoprężne, zaś uzbrojenie skła- ki typu Nyryat (proj. 376U) zbudowane wo z powodu poważnych trudności fi- da się z 2 podwójnie sprzężonych dział w latach pięćdziesiątych przez stocz- nansowych Wietnamu. (nie jest to znów plot. kal. 25mm/80 2M-3M. Dla ułatwie- nię w Jarosławlu (ZSRR), a przekazane szczególnie odosobniony przypadek, nia operacji przeładunkowych jednostkę Wietnamowi po roku 1975, gdzie pełnią znamy go przecież z własnego podwór- wyposażono w pojedynczy dźwig pokła- funkcję kutrów nurkowych. Mają one ka). O poziomie wyszkolenia personelu, dowy o udźwigu 1,5 t. wyporność pełną 50 t przy wymiarach podobnie zresztą jak i o faktycznej struk- Niemal identyczne parametry taktycz- 21,0 x 3,9 x 1,5 m. Napęd kutrów sta- turze organizacyjnej floty, tak na dobrą no-techniczne mają 3 inne zaopatrze- nowi silnik wysokoprężny 3D-6 o mocy sprawę niewiele konkretnych rzeczy niowce34 wprowadzone do służby około 150 KM, który zapewnia prędkość 9 wę- można powiedzieć. roku 1990. Podstawowa różnica spro- złow. Zasięg wynosi 1600 Mm/8 wę- Należy mieć nadzieje, że rozwój wadza się do uzbrojenia, które w przy- złach. Załoga liczy 10 ludzi, a autono- Socjalistycznej Republiki Wietnamu padku tych okrętów składa się z 2 poje- miczność okrętów 5 dób. związany z zapoczątkowanym proce- dynczych wkm-ów kal. 12,7 mm L/79. Niemal identyczne parametry tak- sem urynkowienia gospodarki pozwoli Flota dysponuje 2 zdobycznymi zbior- tyczno-techniczne mają także 2 kutry ro- z czasem na modernizację floty i dopro- nikowcami typu US YO35 o wyporności bocze (eks-patrolowce) typu PO-2 (proj. wadzenie jej do stanu porównywalnego standardowej 440 t i pełnej 1390 t przy 376) zbudowane również w Jarosławlu z marynarkami wojennymi ościennych długości 53,0 m, szerokości 9,8 m i za- (ZSRR), które trafiły do Wietnamu w ro- państw, takich jak Tajlandia czy Malezja, nurzeniu 3,9 m. Napęd stanowią poje- ku 1980. od których obecnie wyraźnie odstaje. dyncze silniki wysokoprężne o mocy Funkcję jednostek pomocniczych peł- 640 KM względnie 540 KM, które za- nią 2 okręty typu Poluchat-I (proj. 368), Bibliografia pewniają maksymalną prędkość 11 wę- pierwotnie poławiacze torped, wykorzy- 1. Combat Fleets of the World 2002-2003, pod red. złow. Moc elektrowni pokładowej 80 kW. stywane również jako patrolowce36 . A.D. Baker III, Annapolis 2002. Uzbrojenie składa się z 2 pojedynczych Uzupełnieniem taboru pomocniczego 2. Jane’s Fighting Ships 1986-87, London 1986. dział plot. kal. 20 mm L/70 Oerlikon Mk floty wietnamskiej są 2 zachowane zdo- 3. Marolda E.J., The Navy of the Republic of Vietnam, Naval Historical Center, Washington 2003. Mały zbiornikowiec BO-82 typu MVT-6. fot. zbiory Wolfgang Kramer 4. Marolda E.J., Summary of the Tonkin Golf Crisis of August 1964, Naval Historical Center, Washington 2005. 5. Pawłow A.S., Wojenno-morskoj fłot Rossii i SNG 1992 – Sprawocznik, Jakuck 1992. 6. Pawłow A.S., Korabli kitajskogo fłota, Jakuck 1996. 7. Sobański M.S., Marynarka wojenna Wietnamu Południowego, „OW” nr 3/2004 (65).
34. są to BD-621, BD-622 i BD-632. 35. są to: eks-HQ-472, zbud. 1945 Neponset (USA), przekazany do Wietnamu Południowego w 1967, eks-HQ-475, zbud. 1944-45 Camden (USA), przekazany do Wietnamu Południowego w 1972. 36. parametry taktyczno-techniczne typu Poluchat I - patrz przypis 5 37. są to: eks–HQ-9600 nośność 1000 t wymia- ry 61,0 x 19,5 m i eks–HQ-9604 nośność 1900 t wymiary 87,8 x 19,5 m
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 75 Tekst
Uroczysta ceremonia wodowania bohatera naszego artykułu. fot. Hanjin Heavy Industries via Joe Jin-ho Uniwersalny okręt desantowy Tomasz Grotnik „Dok-do”
12 lipca w stoczni Han-jin Heavy Industries & Constructions Co. w Pusan uroczyście napędowym AIP. We wrześniu 2002 r. zwodowano desantowiec dokujący określany mianem Landing Platform-Experimental zawarto wstępny kontrakt na budowę (LP-X). Jednostkę o nazwie Dok-do i numerze taktycznym ‘6111’, flota Korei Południowej dwóch okrętów LP-X, lecz problemy otrzyma w 2007 r. Nazwa okrętu pochodzi od wysuniętej najdalej na wschód wyspy nale- polityczno-finansowe, spowodowa- żącej do tego kraju i będącej przyczyną sporów z Japonią od kilku dekad. ły pewne opóźnienia. Dopiero w koń- cu 2004 r. umowę ratyfikowano osta- Intensywny rozwój floty Korei W planach rozbudowy koreań- tecznie, otwierając drogę do realizacji Południowej, pretendującej do mia- skiej floty nie zabrakło również okrę- projektu. Koszt pojedynczej jednost- na kolejnej po japońskiej, potęgi mor- tów o bardziej wszechstronnym prze- ki wyniesie ok. 266,2 mln USD. Dla skiej Dalekiego Wschodu, obserwu- znaczeniu i możliwościach doskonale kolejnych jednostek zarezerwowano jemy od początku lat 90-tych XX wkomponowanych we współczesne już nazwy, również wysp koreańskich stulecia. Wówczas koreański prze- realia polityczne. Plany budowy uni- i będą to w kolejności: Marado oraz mysł stoczniowy rozpoczął w opar- wersalnego okrętu desantowego-do- Baek-ryong. Program LP-X zbliżo- ciu o własne biura konstrukcyjne, pra- ku, przystosowanego do transportu ny w swej idei do japońskiego desan- ce nad nowymi generacjami okrętów wojska, zwiększającego możliwości towca typu Osumi, jednoznacznie sy- wojennych. Pierwszą odsłoną było po- piechoty morskiej pojawiły się oko- gnalizuje chęć zwiększenia wpływów łożenie stępki w 1995 r. pod prototy- ło roku 2000. O potrzebie posiada- Korei w regionie. powy niszczyciel rakietowy, budowa- nia jednostki „strzegącej interesów kra- Projekt desantowca LP-X powstał ny w ramach właśnie zainicjowanego ju na oceanach i odgrywającej rolę w biurze projektowym Han-jin Heavy programu KDX (Korean Destroyer obrońcy światowego pokoju”, prze- Industries & Constructions Co. w opar- Experimental). Do chwili obecnej zbu- konywał swoją administrację pre- ciu o wytyczne sformułowane przez dowano sześć okrętów dwóch typów, zydent Kim Dae Jung już w marcu przyszłego użytkownika, siły morskie a bieżącym roku rozpoczęto budowę 2001 r. Flota określiła swoje zapo- Korei Południowej. Pierwotnie pla- kolejnej serii niszczycieli z systemem trzebowanie na trzy-cztery takie okrę- ny zakładały „zmieszczenie się” w ka- AEGIS. Uzupełnieniem floty nisz- ty. Desantowce mają stanąć na cze- dłubie o wyporności rzędu 10 000 ton. czycieli będą nowe fregaty, rozwija- le trzech flot szybkiego reagowania Ostatecznie jednak, okręt osiągnął wy- ne w ramach programu FFX oraz bu- wraz z niszczycielem AEGIS, dwo- porność standard 14 000 ton oraz peł- dowane na niemieckiej licencji okręty ma typu KDXI-II oraz fregatami FFX ną 18 800 ton stając się największym podwodne typu 214. i okrętem podwodnym z systemem okrętem zbudowanym dla floty kore-
76 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Uniwersalny okręt desantowy „Dok-do” ańskiej. Jest on również większy od ja- zła miejsce ma oddzielnym maszcie wy obrony bezpośredniej, dwa artyle- pońskiego protoplasty, który wypiera tuż przed rufowym kominem. System ryjskie i jeden rakietowy. W dziobowej maksymalnie 13 000 ton. Aby sprostać zapewnia wykrywanie celów po- części dachu wyspowej nadbudówki wysokim wymaganiom technicznym, wietrznych odległych o 400 km i śle- stoi 21-prowadnicowa wyrzutnia Mk marynarka zamierzała pozyskać no- dzenie w trybie automatycznym 1000 43 systemu RAM strzelająca pociska- woczesne systemy od zagranicznych z nich. Ciekawostką jest fakt, że antena mi RIM-116, wywodzącymi się z popu- producentów. W tym celu, na bazie widziana w trakcie ceremonii wodo- larnego „Stingera”. Korea jest trzecim ostatecznej, przygotowanej wcześniej wania była jedynie drewnianą makie- po USA i Niemczech użytkownikiem specyfikacji technicznej ministerstwo tą, podczas gdy oryginał przechodził tego uzbrojenia. Na przeciwległym obrony rozpisało otwarte kontrak- testy w oddziale THALESa w Henge- skraju nadbudówki znajdzie się artyle- ty na pożądane wzory urządzeń, sys- lo w Holandii. ryjski zestaw „Goalkeeper”, wyposażo- temów i uzbrojenia. Firmy zaintereso- W grudniu podpisano natomiast ny w siedmiolufowa armatę rotacyjną wane partycypowaniem w programie po czteroletnich negocjacjach kontrakt kal. 30 mm. Drugi „Goalkeeper” stanie rozwoju koreańskiego desantowca, na dostawę zespołu napędowego dla na pokładzie lotniczym w jego dziobo- udzieliły szczegółowej informacji tech- jednostki prototypowej. Jako dostaw- wej części. Taką kombinację wcześniej nicznej, która pomogła inżynierom cę wskazano francuskiego potenta- zastosowano na niszczycielach rakie- z Han-jin przygotować wspomniane ta S.E.M.T. Pielstick. Firma przygoto- towych KDX-I i II i z pewną dozą hu- wymagania. Na skutek tej współpracy wała pakiety konstrukcyjne, z których moru można powiedzieć, że jest to doszło do podpisania szeregu umów na Doosan Heavy Industries Construction koreańska odpowiedź na rosyjski, hy- dostawę wielu zaawansowanych urzą- Co. (DHICO) złoży cztery średnioobro- brydowy zestaw „Kortik”. Przed pokła- dzeń, wśród których pierwszym był towe diesle typu 16 PC2.5 STC. Każdy dówką wygospodarowano też miejsce wybór zintegrowanego systemu zarzą- z silników ma 16 cylindrów i jest wy- do ewentualnego montażu kadłubo- dzania systemami okrętowymi IMPS posażony w sekwencyjną turbosprę- wej wyrzutni pocisków przeciwlotni- firmy CAE. IMPS został już wcześniej żarkę, dzięki czemu przy prędkości czych ESSM. wnikliwie przebadany na pokładach obrotowej 520 obr./min. rozwija moc najnowszych europejskich fregat ty- 7650 kW. Każdy z silników umieszczo- Opis konstrukcji pów F124 i LCF. W produkcję syste- ny jest na elastycznych fundamentach. Dok-do jest typowym, szybkim, uni- mu zaangażowano lokalną wytwór- W kolejnym roku wytypowano wersalnym okrętem desantowym wy- nię Doosan Heavy Industries, Korea. producenta Sytemu Wspomagania posażonym w lądowisko i hangar dla IMPS integruje wszystkie czujniki Dowodzenia, który dostarczyła kore- śmigłowców oraz półzatapialny dok i podsystemy nadzorujące prawidłową ańska firma SangYong Information & w części rufowej. Jednostka jest prze- pracę maszynowni, elektrowni okręto- Communication Corporation. Ich dzie- znaczona do przerzutu wojska i techni- wej, urządzeń przesyłających energię, ło nie było jednak samodzielne – pomo- ki wojskowej, pełnienia funkcji okrętu urządzeń sterujących i systemu kon- cy udzielili fachowcy z Alenia Marconi dowodzenia floty, ewakuacji i pomo- troli uszkodzeń bojowych. Systems, którzy działali na mocy kon- cy w operacjach ratunkowych oraz in- Wrzesień 2002 r. przyniósł rozstrzy- traktu podpisanego w 2003 r. nych misji humanitarnych, w tym pod gnięcia dotyczące wyboru stacji radio- Oprócz systemów okrętowych, kuratela ONZ. Kadłub okrętu o dłu- lokacyjnych dla Dok-do. Do pojedynku równolegle zakontraktowano dosta- gości 199 m i posiada cztery pokła- na podstawowy radar dozoru ogólne- wy uzbrojenia okrętu. Specyfika jed- dy. Najwyższy, wielowarstwowy po- go stanęły stacje SMART-L oraz SPS- nostki sprawiła, że ma ono charak- kład startowy nosi na prawej burcie 48E. Wybór padł na SMART-L, dzieło ter całkowicie defensywny, dobrany nadbudówkę mieszczącą stanowiska THALES Netherland. Jest to trójw- przy założeniu, iż Dok-do będzie ope- nawigacji, kontroli ruchu lotniczego spółrzędna stacja radiolokacyjna pra- rował w składzie floty zapewniającej i częściowo mieszkalne. Na lewej bur- cująca w paśmie L (Signaal Multibeam osłonę przed zagrożeniem z powie- cie nadbudówki zabudowano oszklo- Acquisition Radar for Targeting – L trza i (spod) wody. Tym samym jedyne ne stanowisko kontroli lotów. Pokład band). Antena tego urządzenia znala- uzbrojenie okrętu stanowią trzy zesta- lotniczy może jednocześnie obsługi-
Widok okrętu z dalszej perspektywy. fot. Hanjin Heavy Industries via Joe Jin-ho
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 77 Uniwersalny okręt desantowy „Dok-do”
wać pięć maszyn wielkości UH-60, a ich transport do hangaru zapewnia- ją dwie windy, przed i za nadbudów- ką. Wielkość wind i hangaru pozwa- la na transport maszyn typów UH-60 i AH-1H oraz ewentualnie w przyszło- ści NH-90 lub E 101 „Merlin”. Dok-do może jednocześnie zaokrętować do 15 śmigłowców. Niektóre źródła sugerują możliwość operowania w przyszłości z pionowzlotami typu AV-8 lub F-35, co jednak zdaje się być mało prawdo- podobne, zaprzeczają temu autorytety wojskowe w Korei. Nie mniej jednak cała powierzchnia pokładu startowego została powleczona specjalną substan- cją – uretanem, znoszącą wysokie tem- peratury gazów spalinowych silników lotniczych. W przypadku pojawienia się tych samolotów, w dziobowej czę- ści zostanie zainstalowany moduł „ski- -jump”, czyli skoczni ułatwiającej skró- cony start. Przed bryłą nadbudówki stoi żuraw do załadunku bezpośred- nio z nabrzeża lub innych okrętów na morzu, wspomaga on również opera- cje związane z przemieszczaniem ła- dunków w rejonie pokładu. Dwie win- dy lotnicze uzupełniają dwie mniejsze, przeznaczone do transportu wyposa- żenia i uzbrojenia z magazynów na pokład. Niższy, drugi pokład to przede wszystkim pomieszczenia bytowe, sta- nowiska dowodzenia, bojowe centrum informacyjne oraz pomieszczenia de- santu. Okręt może transportować ba- talion piechoty morskiej w sile 700 marines wraz z ekwipunkiem osobi- stym. Komandosi wchodzą na pokład przez specjalną, składaną hydraulicz- nie furtę w sterburcie. Trzeci pokład obejmuje dok mogący pomieścić dwa poduszkowce desantowe LCAC oraz przestrzeń do załadunku wozów bo- jowych, inżynieryjnych i innych tra- ilerów. Dostęp do doku w stanie zato- pienia, zapewnia dwudzielna rampa w pawęży. LCAC ma długość 26,4 m i szerokość 14,3 m, może zabrać na pokład 60-75 ton ładunku, w tym czołg podstawowy. Przy pełnym obciążeniu
U góry: Widok od strony pokładu dziobowego. fot. Hanjin Heavy Industries via Joe Jin-ho
W środku: Ciekawe ujęcie podwodnej części z gruszką dziobową. fot. Hanjin Heavy Industries via Joe Jin-ho
Na dole: Ujęcie wyspy wraz z jej elektroniką. fot. Hanjin Heavy Industries via Joe Jin-ho
78 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE Uniwersalny okręt desantowy „Dok-do”
Dok-do
rys. Tomasz Grotnik poduszkowiec przerzuca na plaże ła- przy której zasięg maks. z ładunkiem „niezbędny” zestaw środków wspo- dunek z prędkością 40 węzłów. Osiąga wynosi 10 000 Mm. W części dziobo- magających operacje lotnicze i łącz- wtedy zasięg 320 km, a przy prędko- wej kadłuba, tuż za sporych rozmia- ność ze śmigłowcami. W przypadku ści zmniejszonej o 5 węzłów, 480 km. rów hydrodynamiczną gruszką, znaj- przekształcenia jednostki w pływają- Typowy ładunek to czołg K-1A1 i dwie duje się wspomagający manewry ster ce stanowisko dowodzenia, pomiesz- drużyny piechoty. Razem z LCAC i żoł- strumieniowy. Stabilizację poprzecz- czenia sztabowe są zlokalizowane nierzami marines, okręt może za- ną okrętu zapewniają trzy pary stę- w nadbudówce, odrębnie od Bojowe- brać na pokład 10 czołgów K-1A1 pek przeciwprzechyłowych oraz dwie go Centrum Informacyjnego zlokalizo- (maks. 70) lub 200 ciężarówek i po- pary aktywnych stabilizatorów w rejo- wanego na drugim pokładzie. dobny sprzęt. Wnętrze ładowni i doku nie śródokręcia. Na nadbudówce po- Wejście do służby prototypowego jest wysoce zmechanizowane i wypo- sadowiono dwa maszty, nośniki syste- Dok-do jest przewidziane na połowę sażone w dźwignice do transportu we- mów elektronicznych. Na dziobowym roku 2007, o ile nie nastąpią nieprze- wnętrznego. zainstalowano antenę stacji SPN-46 widziane komplikacje, zdarzające się Wspomniany zespół napędowy po- oraz radarów nawigacyjnych i aktyw- w przypadku okrętów rozpoczynają- rusza dwie pięciopórowe śruby na- no-pasywnego systemu WRE rodzimej cych serie. Zakończenie budowy dru- stawne, za którymi umieszczono produkcji Sonata SQL-200. Maszt ru- giej jednostki zapowiadane jest na rok po jednym sterze kierunku. Silniki fowy, jak już wspomniano niesie ma- 2010. rozmieszczono parami w dwóch od- sywną antenę SMART-L. Poza nimi na dzielnych siłowniach, z których każ- dachu pokładówki można dostrzec an- da posiada osobny komin na szczycie teny łączności i nawigacji satelitarnej Redakcja składa serdeczne podzię- pokładówki. Zapewniają one prędkość oraz łączności radiowej różnych czę- kowania dla Joe Jin-ho za przesłanie max. 23 węzłów oraz ekonomiczną 18, stotliwości. Okręt posiada również materiałów do niniejszego artykułu.
Wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych systemu RAM. fot. Shin in Kyun Widok na elektronikę w górnej części masztu. fot. Shin in Kyun
Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE 79 Recenzje
roryzmu morskiego oraz możliwości jego wystąpienia w naszym kraju. Stalowe drapieżniki – polskie okręty Terroryzm na morzu, choć nienazwany, występował przecież od podwodne w wojnie dawna, by wspomnieć tylko stare jak świat zjawisko piractwa. Mariusz Borowiak Całość pracy stanowi pięć rozdziałów, z których pierwszy nie- format 170 x 240 mm, s. 304 jako wprowadzający, stara się zaprezentować krótki rys historycz- bogato ilustorwana ny terroryzmu oraz funkcjonujące definicje tego zjawiska, zarów- wydawnictwo AJ-Press, Gdańsk 2005 no w sensie prawnym, militarnym jak i społeczno-politycznym. cena 56,00 PLN Warto przy tym zauważyć, że tak na dobrą sprawę nie funkcjonuje Stalowe drapieżniki to nowa pozycja znanego autora Mariusza na świecie żadna powszechnie stosowana i akceptowana definicja Borowiaka twórcy m.in. Małej Floty bez mitów. Tym razem autor terroryzmu, zaś poszczególne państwa tworzą at hoc równe defini- zgłębia historię polskich okrętów podwodnych. Znając poprzednie cje zjawiska w zależności od aktualnych potrzeb. W rozdziale tym pozycje tegoż autora i jego dociekanie do prawdy bez wahania na- przedstawiono również swego rodzaju próbę typologii współcze- byłem tą pozycję. Nie zawiodłem się. snego międzynarodowego terroryzmu. Każdy czytając kultowe już dzieła Pertka czy Kosiarza zadawał W drugim rozdziale autorzy rozpatrywali możliwości prowa- sobie wiele pytań, na które nie mógł znaleźć wówczas odpowiedzi. dzenia działań o charakterze terrorystycznym na polskim wybrze- Dlaczego Orzeł zawinął do Tallina, dlaczego okręty Sęp, Ryś i Żbik żu oraz w strefie polskiego obszaru morskiego. Wymieniono po- internowały się w Szwecji, dlaczego polskie op. w kampanii wrze- tencjalne cele ataku oraz możliwe formy działań terrorystycznych. śniowej patrolowały rejony tylko na Zatoce Gdańskiej, a nie zapusz- Podobnie do działań terrorystycznych potraktowane zostały w pra- czały się na ruchliwe szlaki żeglugowe m.in. na Zatoce Pomorskiej? cy działania specjalne sił zbrojnych państw, które ewentualnie mo- Na te pytania jak i na wiele innych stara się odpowiedzieć Mariusz gły by być przeprowadzone przeciwko celom w pasie nadmorskim Borowiak analizując najnowsze materiały archiwalne. Opisuje on Polski. Szczególną uwagę zwrócono na zagrożenie terroryzmem wydarzenia, o których milczało się lub je skrywano np. prawdę o ekologicznym, który w przypadku działań przeciwko transporto- dowódcy Orła komandorze Kłoczkowskim, który symulując choro- wi ropy naftowej i jej pochodnych, z uwagi na zamknięty charak- bę rozkazał wpłynąć do Tallina, konfliktach pomiędzy podwodnia- ter Bałtyku, może być źródłem znacznie większych szkód niż na in- kami (np. dowódcami Orła i Wilka kapitanami Janem Grudźińskim nych akwenach. oraz Bogusławem Krawczykiem) a dowództwem KMW (m.in. ad- Trzeci rozdział książki poświęcony jest przewidywanym następ- mirałem Jerzym Świrskim) zarzucającymi admirałom szybką ewa- stwom ataków terrorystycznych na cele o charakterze cywilnym, kuację z Polski we wrześniu 1939 r. Dość szeroko opisuje wydarze- przy czym tak jak już wcześniej zaznaczono, uwaga autorów skon- nie, które było niespotykane w PMW, a mianowicie samobójstwo centrowana została głównie na kwestii transportu paliw płynnych, znanego podwodniaka, dowódcy Wilka i bohatera, który przepro- ich przeładunku i składowaniu oraz pracy instalacji wydobywczych wadził okręt przez cieśniny duńskie. ropy naftowej na morzu w polskiej strefie ekonomicznej. Czwarty Autor poświęca dużo miejsca załogom polskich okrętów pod- rozdział dotyczy możliwości przeciwdziałania aktom terrorystycz- wodnych, nie mniej także losom samych okrętów, jednakże w tym nym na polskim obszarze morskim, w czym oczywiście kluczową przypadku prosi się o ich jeszcze dokładniejsze opisy. Stalowe dra- rolę odgrywają Morski Oddział Straży Granicznej oraz Marynarka pieżniki okazały się jednak „bezzębnymi drapieżnikami” aż do 1943 Wojenna. Na wstępie przedstawiono jednak uwarunkowania praw- roku, kiedy to faktycznie zaczęły odnosić znaczne sukcesy bojowe. ne dające mandat do prowadzenia działań o charakterze antyter- Książka jest bardzo dobrą pozycją na rynku księgarskim. Dla rorystycznym. W przypadku udziału w zwalczaniu zjawiska terro- każdego kto interesuje się Polską Marynarką Wojenną jest wręcz ryzmu jednostek pływających MOSG i floty zwrócono uwagę na pozycją obowiązkową. Zachęcam do lektury i poznania nieznanej rolę grup inspekcyjno-kontrolnych, stosowanych szeroko zarówno historii Polskiej MW. przez siły NATO na Morzu Śródziemnym. W ostatnim rozdziale za- Przemysław Federowicz prezentowano możliwości prowadzenia działań antyterrorystycz- nych w pasie wybrzeża morskiego i to zarówno tych skierowanych przeciwko szeroko rozumianym celom cywilnym jak i celom stric- Polska wobec zagrożenia te militarnym. Publikacja posiada bardzo bogatą bibliografię, za- terroryzmem morskim wierającą zarówno zbiór niezbędnych źródeł prawnych jak i efekty dotychczasowego piśmiennictwa przedmiotu polskiego oraz obco- Krzysztof Kubiak, Andrzej Makowski, języcznego. Piotr Mickiewicz Praca Polska wobec zagrożenia terroryzmem morskim jest niewąt- s. 265, format 205 x 145 mm, 31 tab. pliwie lekturą trudną, wymagającą od czytelnika orientacji by nie 8 wykresów, 2 schematy, 1 rys. powiedzieć przygotowania prawniczego oraz pewnej znajomości Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2005 działań ochronnych i antyterrorystycznych, co na pewno zawęża cena 28,00 PLN krąg jej odbiorców, którymi poza ludźmi z „branż” będą niewątpli- O tym, jak groźnym zjawiskiem jest współczesny międzynarodo- wie dziennikarze czy politolodzy. Lektura książki jest trudna, mimo, wy terroryzm, nie trzeba chyba nikogo przekonywać, wystarczy tyl- że autorzy starali się ją „uatrakcyjnić” licznymi materiałami staty- ko wspomnieć 11 września 2001 r. w Nowym Yorku czy z ostatnich stycznymi w formie tabel i wykresów. dni 7 lipca 2005 r. w Londynie. Trudno dziwić się zatem, że różne Polska wobec zagrożenia terroryzmem morskim Kubiaka, aspekty związane z zagadnieniami terroryzmu stanowią przedmiot Makowskiego i Mickiewicza, jest zapewne pierwszym na polskim zainteresowania autorów. Trzej oficerowie marynarki wojennej, na- rynku opracowaniem poświęconym niebezpieczeństwom grożą- ukowcy związani z Akademią Obrony Narodowej w Warszawie i cym naszemu wybrzeżu ze strony wszelkiej maści terrorystów oraz Akademią Marynarki Wojennej w Gdyni, Krzysztof Kubiak, Andrzej metodom zapobiegania ich akcjom, zatem miłośnicy zagadnień Makowski i Piotr Mickiewicz, w opublikowanej w roku 2005 roku prawno-polityczno-militarnych współczesności winni się z nią za- pracy Polska wobec zagrożenia terroryzmem morskim przedstawili poznać by poszerzyć zasób swej wiedzy. istotną, acz często pomijaną w różnych rozważaniach, kwestię ter- Maciej S. Sobański
80 Nr 73 (5/2005) • OKRĘTY WOJENNE