USIKK Og TRADISJON
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 1 USIKK og TRADISJON Tidsskrift for forsking i folkemusikk og folkedans Nr. 30, 2016 Framhald av Norsk folkemusikklags skrift Utgitt av Norsk folkemusikklag, nasjonal avdeling av ICTM Redaktør: Sveinung Søyland Moen Redaksjon: Bjørn Aksdal, uavhengig forskar og forfattar, Per Åsmund Omholt, Høg- skolen i Sørøst-Norge, Rauland, Anne Svånaug Blengsdalen, Høgskolen i Sørøst-Norge, Bø, Maj Vester Larsen, Norsk senter for folkemusikk og folkedans og NTNU, Trondheim Redaksjonsråd: Egil Bakka, NTNU, Trondheim Jan-Petter Blom, Universitetet i Bergen Tellef Kvifte, Høgskolen i Sørøst-Norge, Rauland Dan Lundberg, Svenskt visarkiv, Musikverket, Stockholm Niklas Nyqvist, Finlands svenska folkmusikinstitut, Vasa Astrid Nora Ressem, Nasjonalbiblioteket, Oslo Lisbet Torp, Musikmuseet, København MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 2 © Novus AS 2016 ISSN 1892-0772 ISBN 978-82-7099-878-4 Redaktør: Sveinung Søyland Moen Omslagsbilete: Bearbeiding av illustrasjon s. 141 i Olaus Magnus, Historia de gentibus septentrionalibus (Roma 1555): Ann-Turi Ford Trykt med stønad frå: Noregs forskingsråd Stiftinga for folkemusikk og folkedans støttar årsskriftet «Musikk og tradisjon» og drifta av Norsk folkemusikklag. www.folkemusikkogfolkedans.no Grafisk utforming: Novus forlag, Oslo Trykk: LaserTrykk.no MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 3 Innhald Forord ............................................................................................ 5 Artiklar Utbildning som hot och som möjlighet: organiserad undervisning för folkdansspelmän och allmogespelmän under 1920- och 30-talen .... 7 Karin L. Eriksson Europeiske spor i hardingfelespringaren .......................................... 31 Ånon Egeland Stadsmusikanter og musikkforpaktere i Bratsberg amt på 1700-tallet ................................................................................. 55 Anne Svånaug Blengsdalen «I saw it on the telly» – The history and revival of the Meråker clarinet ............................................................................. 81 Bjørn Aksdal Minneord Reidar Sevåg til minne .................................................................... 106 Bokmeldingar Sigrid Bø og Jarnfrid Kjøk: Lekamslyst II. Erotisk folkedikting i Noreg. (Novus forlag, 2015) ...................................................................... 108 Stephen J. Walton Lene Halskov Hansen: Balladesang og kædedans. To aspekter av dansk folkevisekultur (Museum Tusculanums forlag, 2015) ....................... 112 Ingrid Gjertsen MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 4 4INNHALD Konferanserapportar Norsk folkemusikklags seminar 2016: «Det dansar så lett gjennom lun- den…» Balladene – musikken – melodiene .................................... 117 29th symposium of the ICTM Study Group on Ethnochoreology ............................................................................ 119 «Music – Gender – Activism: Transcultural Conversations». The 9th Symposium of the ICTM Study Group on Music and Gender .......................................................................... 121 Cut & Paste: Dance Advocacy in the Age of Austerity og ICTM Substudy Group of Movement Analysis .......................... 123 Musiketnologiskt seminarium ........................................................ 125 XXXII European Seminar in Ethnomusicology .............................. 127 Møte i UNESCO-konvensjonen for sikring av immateriell kulturarv ...................................................................... 129 Samandrag av folkemusikkrelaterte masteroppgåver ..................... 132 Bidragsytarar i dette nummeret ..................................................... 138 Norsk folkemusikklag, nasjonal avdeling av ICTM ....................... 142 Tidlegare nummer av Norsk folkemusikklags skrifter/ Musikk og tradisjon ....................................................................... 144 Rettleiing for artikkelforfattarar .................................................... 149 MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 5 Forord I 1965 overtok Reidar Sevåg stafettpinnen etter Ole Mørk Sandvik og vart den andre leiaren i Norsk folkemusikklag si historie. Dette var eit verv han hadde heilt fram til Tellef Kvifte overtok i 1980. Sevåg vart seinare utnemnd til heidersmedlem i laget for innsatsen sin, og me vil med dette minnast denne sentrale folkemusikkforskaren som gjekk bort i november. Fire tid- legare kollegaer av Sevåg har bidratt med eit minneord til skriftet. Utgjevinga av Musikk og tradisjon er den viktigaste oppgåva til Norsk folkemusikklag, ved sida av det årlege seminaret. Tidsskriftet presenterer gjerne innlegg frå seminaret, men denne utgåva av skriftet er ei samling frie artiklar med brei tematisk variasjon. I første artikkel tar Karin L. Eriksson føre seg den organiserte under- visinga for spelmenn i Sverige på 1920- og 30-talet. Ho har vald å konsent- rera seg om undervisinga organsert av «Svenska ungdomsringen för bygdekultur» med særleg vekt på dei ideologiske motiva for denne under- visinga. Eriksson har sett nærare på kva type undervising spelmennene fekk, kvifor undervisinga vart arrangert og innhaldet i denne, og presenterer her nokre konklusjonar frå desse undersøkingane. Ånon Egeland ser i sin artikkel nærare på opphavet til dei eldre hard- ingfelespringarane med utgangspunkt i europeiske dansemusikkmotar på 1600- og 1700-talet. Det har tidlegare hovudsakleg vorte forska på saman- hengen mellom desse europeiske impulsane og pols- og springleiktradisjo- nen på vanleg fele, men kan desse impulsane òg ha hatt ein større påverknad på utforminga av dei eldre hardingfelespringarane? Med ei samanlikning av metrum, rytmikk og namnebruk i melodimaterialet, diskuterer Egeland med bruk av notedøme ulike sider ved dette spørsmålet. «Statsmusikanter og musikkforpaktere i Bratsberg amt på 1700-tallet» er tittelen på den tredje artikkelen i skriftet. Denne er skriven av Anne Svå- MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 6 6FORORD naug Blengsdalen og bygger på avhandlinga hennar frå 2015. Med utgangs- punkt i statsmusikantordninga i Skien, ser ho nærare på korleis denne ord- ninga vart organisert frå bykjernen og ut i distrikta i Bratsberg amt (Telemark). Statsmusikantane delegerte gjerne deler av dei musikalske pri- vilegia sine til andre musikarar i distrikta, musikkforpaktarar, og Blengsda- len har sett nærare på kven desse var og korleis dette vart organisert. I 1981 vart det sendt eit program frå Meråker på Norge Rundt, der Harald Gilland spela på ein heimelaga klarinett. Bjørn Aksdal såg dette programmet og tok kontakt med Gilland for å læra meir om instrumentet og gjera opptak med han. I den siste artikkelen i dette nummeret av Musikk og tradisjon, skriv Aksdal om den historiske og organologiske bakgrunnen til Meråkerklarinetten, samt revitaliseringa av dette instrumentet på 1950- talet. Meråkerklarinetten vert òg sett i samanheng med klarinetten si his- torie i Noreg og Europa elles. Etter artiklane kjem faste postar som bokmeldingar, der Stephen J. Wal- ton og Ingrid Gjertsen har levert gode bidrag, rapportar frå spanande kon- feransar norske folkemusikkforskarar har deltatt på det siste året og samandrag av folkemusikkrelaterte masteroppgåver frå 2016. Takk til artikkelforfattarar, bokmeldarar, redaksjonen, redaksjonsrådet, Novus forlag, alle dei anonyme fagfellene og andre som har bidratt til dette skriftet! Sveinung Søyland Moen Januar 2017 MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 7 Utbildning som hot och som möjlighet: organiserad undervisning för folkdansspelmän och allmogespelmän under 1920- och 30-talen Karin L. Eriksson Abstract This article presents a study of organised workshops for fiddlers in the 1920s and 30s in Sweden. It presents an overview of the teaching that was organised for fiddlers, the ideological and pragmatic motives for organising it, and – to a lesser extent – the structure and content. The existence of workshops for fiddlers during this period was part of the formalization of the Swedish folk music and dance. The teaching was seen as both desirable and potentially harming. That is, for a certain group of fiddlers – those who played folk dance music – the courses were considered to be a necessary effort both for recruiting more fiddlers to play folk dance music and to raise their technical level. But for those fiddlers who were considered to represent a more genuine folk tradition, the workshops could jeopardise their individual and characteristic styles. För att få en nyrekrytering av spelmän för folkdansmusiken kommer under nästa år att anordnas en kurs i folkdansmusik, varför de föreningar, som har medlemmar som äro intresserade därav, redan nu böra medverka till att få dessa anmälda till kursen. För nybörjare kunna lektioner ordnas. (Distriktsbladet, 1938, nr 4: 2) I dag finns stora möjligheter att som spelman utveckla sitt spel och bredda MOT 2016 ombrukket 4.qxp_Layout 1 03.02.2017 15.49 Side 8 8KARIN L. ERIKSSON sin repertoar genom kortare och längre kurser runt om i Sverige. Men olika former av undervisningsinsatser för spelmän var redan för de första orga- nisationerna för spelmän en del av verksamheten, och därmed också en del av 1900-talets ökade formalisering och organisering av folkmusik. Nyckel - ordet är här «ökade» och Gunnar Ternhag understryker att: Redan i det förindustriella samhället fanns organisation i mycket av det som vidmakthöll den folkliga spelmanstraditionen. Det är