VAL BADIA CASSA RAIFFEISEN de Renato Andriolode Renato 40 AGN LAFUJIUN DO 1972 -2012 YDAGNÌCUN TRADIZIUN MODEL DESUZÈS

1 2 DA FÀ SCEAN BUN DEFÀ VARA SINGUL N'ÉNIA “CHËL CHELE y RenatoAndriolo (direturgeneraldlaCassa Raiffeisennöia) Nunzio Bombace(capo-departimënt CreditdlaRegiun),AlfonsPezzei(presidënt) de ICCREAdaRoma),Silvius Magnago(presidëntdlaJuntaProvinziala), dr. Rainer(presidëntFederaziun RaiffeisendeSüdtirol),dr.Morelli(rapresentant Da manciampa:PaulvonGuggenberg (direturFederaziunRaiffeisen), Les autoritêsćiarajöyfirma ledocumëntofizialdlafujiun. Foto amandërta: F. W. RAIFFEISEN FORZA DEDEPLÜ” MËT ADÖMLA

3 IMPRESSUM

CONZET Y TESĆ Dr. Renato Andriolo

TRADUZIUN TL BADIOT Erika Pitscheider

FOTOGRAFIES Archif Cassa Raiffeisen Val Badia Istitut Ladin Micurà de Rü Planinschek Freddy

GRAFICA misign.it - San Martin de Tor

STAMPARIA Castaldi Grafica - Agordo

EDITUR Cassa Raiffeisen Val Badia . Ofize Marketing

FOTO COPERTINA Les autoritês pëia ia devers dla sënta nöia do avëi sotescrit le documënt ofizial dla fujiun. Da man dërta: Paul von Guggenberg (Diretur Federaziun Raiffeisen), Alfons Pezzei (Presidënt dla Cassa), Silvius Magnago (Surastant dla Provinzia), Erich Müller (Assessur regional al credit) y Pider Emil (Presidënt Ass. Turistica Corvara)

FOTO A MAN DËRTA: Corvara al tëmp dla fujiun

© Düć i dërć é resservà 2015 VAL BADIA CASSA RAIFFEISEN de Renato Andriolode Renato 40 AGN LAFUJIUN DO 1972 -2012 YDAGNÌCUN TRADIZIUN MODEL DESUZÈS ag t l a n Val R aiff

Ba ei di se a n

5

INDESC 12. 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. Prefaziun ......

Panorama economich- Inauguraziun dlasënta Maduraziun dlproiet a Corvara...... de fujiun...... Personal ...... Al vëgnarjignécalafujiun...... Governance . Organisaziun . finanziares tlscomenciamënt.... Condiziuns economiches- Inćiaries tiorganismszentrai..... Prinzip dlafujiun...... dla fujiun. Realisaziun contabla a fàlafujiun...... Motivaziuns dles4Casses finanziar tltëmpdlafujiun...... 64 56

46 44 38 34 24 19 16 12

62 8 9

17. 16. 15. 14. 23. 22. 21. 20. 19. 18. 13. Sozi,sostëgnfinanziar,

Rapines...... Assiguraziuns Filiales nöies...... Prospetives ysvilups reziprozité ysolidarieté...... dla fujiun. casses ytlasëntaalmomënt San Ćiascian. Reba ...... Svilup dlesfiliales. Organisaziun dlacontabilité...... Filiales ysënta. por ledagnì. Situaziun dlpersonaltlescater ...... 110 114 108 116 92 80 88 72 97 85 96

7 PREFAZIUN

Tl 2012 él stè 40 agn da canche al é Chësc scrit n’ô nia ester ma na gnü fat la fujiun danter les Casses cronologia di fać, mo ô presentè Rurales Ladinia da Calfosch, de Badia l’avenimënt tl spirit y tl contest sciöche cun sënta a Pedraces, da La Val y San al é gnü a s’al dè, portan dant inće Plü avisa é la fujiun gnüda 8 Martin. avenimënć che ti agn à fat da cornisc autorisada dala Banca d’Italia ai 27 ala fujiun. de mà 1972 y publicada söla Gasëta Al ne n’ê degügn modei che an ess Ofiziala ai 17 de jügn dl 1972. podü surantó, y an ne podô gnanca se Chëstes dates ne n’à nia na gran lascè sön na consulënza spezifica dla importanza, sce an ne tëgn nia cunt Federaziun Raiffeisen, deache al n’ê dl gran laûr da pionier fat ti agn degöna esperiënza de chësc vers. Mëte da denant. Al é stè n laûr zite, dal adöm cater Casses cun carateristiches momënt che chësta é stada la pröma dassënn desvalies ê na operaziun fujiun danter Casses Raiffeisen - scialdi complicada. Gnanca la Banca Raiffeisenkassen (da śëgn inant ti d’Italia n’ê buna de pité n model avisa dijarunse Casses Raiffeisen o BCC) da podëi ti jì do. Tan che un o dui di de nosta Provinzia, avisa sciöche la ispeturs che s’â presentè de jenà dl Cassa da Rina, metüda sö tl 1889 1973, n’orô atira do les operaziuns de sön iniziativa de Siur Ujöp Dasser y fujiun nia lascè avarëi che la prozedöra lasciada sö tl 1942, é stada la pröma foss bëgn gnüda fata sciöche al alda. Cassa Raiffeisen che é gnüda metüda Dal’atra pert â pö la Banca d’Italia dè sö te nosta Provinzia. Dër gonot gnô pro de ne se dè nia jö cun la consulënza les casses Raiffeisen metüdes sö sön mo cun le control. Dal momënt che iniziativa de proi. la fujiun ê gnüda autorisada tl 1972 dal punt de odüda legal, y che nos àn l’intenziun dla portè a fin inće aministrativamënter tl medemo ann, messâ la contabilité ai 31 de dezëmber 1972 gnì metüda adöm, por podëi se presentè cun n bilanz su, deache orôn che les cater Casses deventass ai 31 de dezëmber 1972 concretamënter la nöia „Cassa Rurala dla Val Badia“ da vigni punt d’odüda. minâ: „LaCassamessunse setignìpor Consëi d’Aministraziunporsones che desponibilité. ABadiaêldan lafujiuntl al éspoinćegnüdesmostrè, dansüa bunes decapìiteledebojëgn,sciöche d’Aministraziun imprenditurs, porsones le medemo,inćescealêtlConsëi Por laCassadeBadiavarôlnpü’ n svantaje. valada. Anl’odônpü’sciöche de ressursesdeversdlapertalta chësc esspodüorëidìletrasferimënt fujiun porfinanziéleturismyche al fossl’AltaBadiacheadorassla ai mesiadesposiziun)setemônche relativamënter bun(enproporziun A LaVal,Cassasterscia,gestida ćiampanilism. y algnôsödërtlernapoliticade y cunconseguënzestaninovatives cuntra nate’iniziativa,tanmoderna efetivamënter rural.Anseimpuntâ - êgnüdesgestidescunnspirit y chedöteslesCasses-apertCalfosch ara setratâdenainiziativanöia cossa niatanscëmpla,dalmomëntche Chësta êstadadaimprömainsöna alternativa alafujiun. Al êdatifàcapìchealn’êniana desponibilité dapertdlescaterCasses. Imprömadedöt êlinćedaverifichéla ma d’organisaziunyeconomiches. podü superèlesgrömdedificoltêsnia messân ponsèsuracocheaness Denant chearjignécalafujiun A FÀ LAFUJIUN MOTIVAZIUNS1. DLES 4 CASSES mo mavantaji. dalunc dal’AltaBadia,n’odônniaprighi Bunamënter deacheSanMartinêplü A SanMartinn’êldegügndërdecuntra. sënta fossstadaaCorvara. deache alêbeleodüdanforachela capofila tlesoperaziunsdefujiun, Rurala Ladiniaâciafèlafunziunde descriziun diprotagonisć.LaCassa gremium chefejmannacörta formalisades cundeliberesdapertdi Les adejiunsalproietêgnüdes Casses confermèsüadesponibilité. fondamentales. Alafinâlescater te chërescheanâtutlesdezijiuns vigni sentadadlessingolescasses, deboriada cunAlfonsPezzei-a canć. Ledr.Mussnerâtutpert- dr. Mussnerstèbundabaiésödüć Cun nbunlaûrdecoordinaziunêle sü scioldi. che chiscultimitiesstertoadoratut scioldi tlaCassadeachealêlatëma pa gnancadebunedlcheostismetô nos bacans“.Chëstesporsonesneodô

9 10 Calfosch: odüdacuntraCorvara ite scioldidales10:00ales12:00. podôn lasabedaydomëniabaratè dales 16:00ales16:45.Tratanlasajun regolarmënter dales8:30ales12:30y La portinaêdavertavignidé fà laiscriziuntlcataster. amortisé laćiasayanâmessü An êgnüssuracancheanâorü mo aln’êmaignüscritalaCassa. deache alêgnüfatsösönsoterac de proprietédlaFraziundaCalfosch, an éspognüssuracheêtresćiamò che minânfossdlaCassa,mo portina tlprömpartimëntdlfabricat La CassaRuralaLadinia/Calfoschâna LADINIA/CALFOSCH LA FUNZIUNDLACASSA „Kienzle“, cumpradadesecundaman D’otober êlspognücumprènamascinn „Durchschreibebuchhaltung“. le sistemcheportodëschdijôn La contabilitégnôfataamancun Josef Pizzinini. di CunćêlgnümetüJohannDapunty ê deventèpresidënt.SciöcheRevisurs Hubert PescostayAlfonsPezzeiche Declara, LuigiThaler,RudiGranruaz, d’Aministraziun êlgnülitéAlois ai 12deaurì1972ytlConsëi di RevisursCunćêgnüdatignida d’Aministraziun yl’ultimasentada L’ultima sentadadlConsëi Porsenù. „Fureria delBattaglioneBolzano“ da critich àlmessüjìastlüje jöicunćdla fujiun. Momadërchetlmomënt plü lizënza porpodëidaidéarjignécala al âdamanèdedezëmberdl1973na Cassa ycunRenatoAndriolo,tanche 1973. Impòêltresencontatcunla sorvisc chealessrovéai12dejenà 1969. LaôtaêRaimundproisoldâs, tëmp indeterminéal1.desetëmber sciöche cassierenproayconfermèa Irsara, tutsöai20demessè1969 messè dlmedemoannyRaimund 1967 ydefinitivamënterdal1.de Marlene Clara,enproadal1.deaurì I dependënćdesetëmber1972ê Andriolo. a UrtijëicunAlfonsPezzeiyRenato Perathoner êdiretur.Inćeëlâfatl’ITC dala RAIKAdeĆiastel,olacheHans Cun lafujiundevëntaCorvarasëntadlaCassaRaiffeisenyciafainsciöinćenaportina. y organisélastrotöra. contabilmënter yaministrativamënter inće searjignécamaterialmënter,odì pratiches burocratichesmoanmessâ por fàlafujiunnebastâlniamales suravijiun dlproiet,serendôcuntche Le presidëntAlfonsPezzeicheâla deventada laCassaRuraladlaValBadia. de fàchilòlasëntachërachefoss portina aCorvaracunlaprospetiva d’Aministraziun deliberédedaurìna en previjiundlafujiun,âleConsëi fujiun. Beleai31demerz1969,propi snel ycunconvinziundeversdla Te chëstaCassajôdötinantbindebò

11 12 - - - CORVARA fora insciö: dl 1972ćiarâlasituaziunpersonal a BadiaylesecundoCalfosch.Alafin Feichter yAlessandroIrsara,leprömê n’ê ćiamògnütutsöduidenüs:Paul la firmaGattereraBornechlaurè.Al jenà 1973inant,deachedenantêlpro Eusebio Sottara,moimpormòdai13de y RaimundIrsaraêlinćegnütutsö A CorvaradlungiaaRenatoAndriolo DLA FUJIUN 2. REALISAZIUNCONTABLA - - BADIA - - CALFOSCH impormò dai13dejenà1973inant) (pro laportinamosciöchedit, Eusebio Sottara periodicamënter adaidéfora) scomenciamënt dlannnü, (danter lafindlannyle Raimund Irsara Renato Andriolo (part-time, trëidisal’edema) Oswald Pitscheider dla ScoradeSchidaCorvara) (impormò gnütutsö;exdependënt Paul Feichter esperiënza sajonalatebanca) (impormò gnütutsö,mocun Alessandro Irsara (che laurâbeledenantaCalfosch) Marlene Clara saltâ daöna nafilialaal’atra. gnì coordinadadaRaimund Irsarache messâ laformaziundisingui bilanc Tles filiales(ôdì,vedlesCasses) passada t’ofize. de TrëntyBalsangnôlafindlann eletronics. Porejëmpl,inćetlaBanca ćina ch’ann’âniaćiamòstromënć calcolà amaninćetiagndanlafujiun, Cassa RaiffeisenValBadia.Ifićgnô vare importantdeversdldagnìdla propi dìfestejada,deacheanâfatn palsa yngotedespumante.Anpo gnüda festejadatebancacunnapicera Ai 31dedezëmber1972êlamesanöt messâ icunćcorënćesterajornà. dezëmber, inćedeacheal1.dejenà y tućitetlacontabilitéanteri31de messâ ifićesterdanman,registrà che porpodëistlüjejöalafindlann i fićsöncunćcorënćcalcolàamany contabilité. Daosservèélchelaôtagnô de credityalêinćedastlüjejöla dla fujiunêlinćetresplüdomandes che dascialdiplülaûr.Porgauja an messâdaurìtröccunćnüs,cossa pa niatanordinara,dalmomëntche l’ativité ordinaradeportina,chen’ê messân esterbugndaportèinant Cun chëscorganichalafindl1972 - S. MARTIN - LA VAL (part- time,trëidisal’edema) Oswald Pitscheider Giovanni Moling dalunc dachëra daśëgn)yportèdant nosta realté(l’informatica êlaôtabëgn cherdada, pordècuntsöl andamëntde a Balsan,denostainiziativa osön ispeziuns periodichesmo inćevijites Chisc grömdecontaćn’orôniamadì pö dlareputaziundenostaCassa. dër importantchealjissbun,nenjôra albü cunlaBancad’Italia.Alêporchël stè leprömdigrömdecontaćcheân che àspoinćedoréinant.Chëscêma raporć cunlaBancad’Italia; do dassënnporcheiéssondebun cun süabunacolaboraziunàdaidé I recorduncunplajëichëscispeturche insciö yalêdefataindôrevegnü. ia dalaspordüda.Moaran’êniastada da Balsanseponsasschealfosstomè cruziân dër,deacheisetemônchechi Balsan dijonchealêtomèia.Nosse rovà adalerchylecoleghâtelefonèa s’ê stèmalnvalgügndisdocheaiê stè lecapoispeziundr.DeMatteische l’ater desmostrègrandesponibilité,êl ispeturs dlaBancad’Italia,cheàdanter despartì. Porćichereverdaidui vignidé dacontabilisésambëgndöt döta ladocumentaziundllaûrda reverdâ lafujiun,implü,sciöchedit, a Corvaranmüdldedocumënćche jenà êlporchëlsölamësadladireziun Ai 31dedezëmberytiprömsdis plü lunchcoduimetri. „direziun“, ynbancoporitliënć,püch döes mëses,cumpedaninćechëradla lerch adesposiziun.Tlasostanzaân tan sauridasceanconscidralapüćia chëra chereverdâlafujiun;cossania moscedè nialacontabilitédldécun A Corvaramessânmëteaverdadane dependënć ymez. de apëna50metricuadraćycundui fujiun decaterCassessönnaspersa atres Cassesmonosêntllaûrdefàla Chisc êproblemschereverdâinćeles Banca d’Italia. sambëgn tignoniteiterminnsdla consulënzes, domandesdecredity nia dafàproportina:dauridadecunć, copies. Chëscêdafàcancheann’â cancelè yscrìdanüsöndötescin’les les platesysceansefalâ,messân plates. Anmessâtresindômëteindërt avisa tlescaselesdedötescinchles stè indërt.Alêdërrîdafàiteidać fà lescopiesyaranejôniadale sbrisciâl, inćeporgaujadlpapier inant lepapiercunlamascinndascrì, medemes dimenjiuns.Cancheanmenâ ê inćelepapierporfàlescopiesdles de papierbindebòincompri.Sambëgn cin’ copies,adoranformularsdërgragn trimestrala, cheanmessâscrìforate PUMA. Dantadötjôradlacontabilité rovâ spotlsistemdesegnalaziun periodicamënter lacontabilitéche scialdi plüleria,porpodëiscrìfora s’arjigné namascinndascrìaposta, la Bancad’Italiaunselaôtamessü menada yciafadatreslaposta.Por da scrìydötalacorespondënzagnô Laôta messânfàdötcunlamascinn informaziuns chereverdalabanca. Śëgn ciafal’organndecontrolatirales danfora dalscomenciamëntincà. daurida defilialescheêbeleodüdes proieć deinvestimënćimobiliarsy

13 14 la BancadeTrëntyBalsan leVangele n liberdetecnicabancara cheéstèpor gnüdes adoradesdërtröp êle„Goisis“, Öna dlesfontanesteoriches cheê messân inćes’lainventè. messâ atirachirìforaladërta,yenpert ê laôtadesvaliesypüchtleresan Mo lesalternativesadesposiziun Odü dadopormez,pêldötdërscëmpl. punt d’odüdaaministratif/contabl. despartis. Aiânatersignificatdal metü adömdacunćgestionalmënter contabilmënter unifichédeachealvëgn de capitai.Lebilanzunifichééma na cooperativacontrolëiasozieté cooperatives gnìsselfatmatlcajeche na prozedöraparticolara.Porles adöm dalasozietécheéaće,tres de aziëndes.Chëscvëgnmetü patrimoniala yfinanziaradengrup rapresentè lasituaziuneconomica, consuntif dl’ativitécunchëlcheanô Le bilanzconsolidééndocumënt Mo ledr.DeMatteisâlesideestleres. ispeturs „jogn“dlaBancad’Italiaminâ. „unifiché“ yniaconsolidésciöcheundi Le bilanzmessâalafindlanngnì Di prömsunsedërnbunrecord. düć canćserecordunsećiamòiinoms. gnüs tućsöêlnpü’aterraport.De sura massa.Cunchicheêimpormò iudicâ ytolôdezijiunszënzaponsè sterscia yporchëlvalutâilasituaziun, dër competënćycunnapersonalité profescionalmënter npü’plüvedliê pröm particolarmënteravisa.Chi singoles CassesRaiffeisenêtl dan dalaprömafujiundanterles I ispetursdlaBancad’Italiacheê patrimone. stada dassënndeütlpormëteadömle avantajades fiscalmënter,cossacheé Banches deCreditCooperatifscialdi potenzial scialdimaiù.Molaôtaêles relativamënter debles,moadömêle caje gnôlmetüadömcateraziëndes fej niaadinforanapotënza.Tenosc la uniundedeplüforzesdeblesne inće laBancad‘Italiadijdlesfujiuns: se damanâcoraje,deache,sciöche ê orientèaladô.Alnainiziativache investimënć. Nosccomportamëent gestiun adatà.Chëscorôdìfàdegran de atrezatöresysistems costruziun desëntesnöies,lacumpra ê ladauridadefilialesnöies, Ći chenosânimëntcunlafujiun meso das’imaginéval’dete’. control chemüdatresforanefósselnia y cunlamuntdedesposiziuns Al dédaincöcunladeregolamentaziun La prömaediziundl„Goisis“ê1947. liber navaliditédenvalgügndejenars. ćina tlmëtemandiagn’70.Laôtaânte’ Rag. RaimundIrsara Dr. RenatoAndriolo

15 16 agn danlafujiungnôlforatlerchësta Raiffeisen ydalaBancad’Italiatiultims Dales relaziunsfatesdalaFederaziun poscibilité. che indereadöméssonalbüchësta en espanjiun.Anêdlaconvinziun ales esigënzesdl’economiaturistica stades bunesdasorestitignìbot stersces ymanajadesdamì,nefossnia gnanca lesatresdöes,scebëgncheplü n’êl degönaprospetivadasuravire,y Por döesdechëstescaterCasses dassënn. svilup dl’economiachelaôtajôinant bancares porlesadatèalanezescitédl la vitadecaterpiceresaziëndes de salvèysporazionalisémodernisé stades deplü.Dantadötêllanezescité Les gaujescheàportèalafujiuné 3. PRINZIPDLAFUJIUN Foto storicadaCalfosch,paîscplüalalttlaValBadiacheàinćealbüngransvilupturistich. Tl 1965s’àAlfonsPezzeiylaCassa Pezzei àmetümanchilòsüaativité. dependance dlHotelSport.Alfons Calfosch basìteyspoplüterttla süa sëntatlascoraelementarada La CassaLadiniaâtlscomenciamënt PROMOTURIA CASSA RURALA LADINIA, Mussner odüledebojëgndefàval’. à AlfonsPezzeiyledr.Ferdinand plü sterscestlesultimesispeziuns, chëstes constataziunsdeventades mosöres straordinares.Dantadötdo y Badiascealnefossniaatiragnütut licuidaziun dlesCassesdaSanMartin situaziun; enparticolarodôndanforala pröm daldötniaentusiast.Sopere Sport, moalédadìchen’êpatl tla portinadladependancedlHotel presënza lungiatlmonnRaiffeisen Alfons Pezzeiàmetümansüa n’à niadlaurela“. d’Aministraziun „ineröiiniaadalerch,i domisdé dannasentadadlConsëi che alêsu.O,val’iadetacâlsönporta üsc: „iröiidefatazoruch“,dalmomënt por jìtlaposta-spometôlnscritsön messâ jìdemezporval’gauja-magari Laôta podôlsozedechescelebanchier ćiamò dlafraziun. de lascèscrìlaproprietécheresultâ d’atri problemsdelogistica,atercochël La CassaRuralaLadinian’àniaalbü porta, rovânitedaldotur. l’ambulatore dldotur.Sceansefalâjö nosta filialayolachealêplüdadîinće ann aCalfosch,chëlolachealéśëgn Ladinia trasferìtledifizefatsöenchël y lemonndlvolontariattlaValBadia Aiüt finanziarysolidarieté:laCassaRaiffeisenmëtmandesostignìlesassoziaziuns Alfons Pezzeiafezionèyérestè,tanda man cheanpodôodëiprogresc,s’à man chelaCassachersciô,y y laBancadeTrëntBalsan.Man de colaboraziuncunRenatoAndriolo l’ann cheAlfonsPezzeiâtutsöcontać y d’atrisorvisc.L’ann1965êinćestè cambiales finanziaresycomerziales gnü icunćcorënć,libridaiscećyles operaziun chelaCassafajô.Spoêl y lesdeponüdesdesparagnêlasora Le capitalêlaôtade50miliunslires ch’i staischilòdötalavita!“. âl azetè,dijon:„Nestedepaaponsè Mo spo,pornetifàniantortasopere proieć. Alfons âditdeno,deacheald’atri ess orütoitesopostprovisoriamënter. jì proisoldas,âldamanèAlfonssceal dal momëntcheHeiniDeclaramessâ Cassa ypornerestèniazënzacassier, Mariangelo Pezzeiêaministradùdla

17 18 fat l’osservaziunsche:„le sistem d’Italia àdosüesispeziuns gonot Al bastaponsèchelaBanca originar dlasolidarietéfora. i obietifsbëgnscialdisuraleconzet nöia cunprozedöresnöies.Porchëljô sistem d’organisaziunadatèalarealté colaboradus competënć,mëteajìn nöies, fàinvestimënćimobiliars,chirì söl teritorecunladauridadefiliales les sëntescheêbele,seslariéfora l’artejanat. Anorôymessârenovè y deconseguënzachersciôinće le turismchechersciôtresdeplü concret dl’iniziativaêchëldesostignì spirit imprenditorial,deachelefin tl prinzipdeRaiffeisen,mocunn Provinzia, valorisanlacooperaziun tla tradiziundeRina,prömaCassadla An ponsâdetidèalafujiunnpercurs Raimund Irsara. Calfosch, postspoinćesurantutda da cassierprolaCassaLadinia Efetivamënter setrataradlpost Mo lescossesêjüdesatramënter. Col AltodeproprietédlafamiliaPezzei. cassier tlaconditoriaMartagondlHotel pröm momëntâRaimundIrsaracapì Irsara sc’alessorüfàlecassier.Ten presidënt tl1969,âldamanèRaimund Canche AlfonsPezzeiêdeventè - - - percurs: avëi ćiamòśëgnnainćiariadochësc Val Badia presidënt dlaCassaRaiffeisen dal 1972incà(ydötaurelaćiamò) CassaLadinia dal 1969al1972presidëntdla dal 1965al1969dependënt fajon patrimone. imprenditoriala, ćiaransön ledavagny debojëgn demanajèdöt cun mentalité de solidarieté,moporfà chësc êl Chësta êpornoslaformaconcreta tres deplü. tres plücompetënć,mocheghirâinće ê tllaûrdasesvilupécunimprenditurs rural moanastrotöraeconomicache ti dèchiscsorviscniamaalambiënt na organisaziunefiziëntachepodess la valadasorviscbancarsmoderns, Comuns porpodëiinsciötipitéadöta rëi sölteritorecunfilialestedüći a chiscprinzipsslarianforanosta da 150agn.Nosorôntidèforma ma cheitëmpsêmudàrespetadan mëte enpraticatenamanirasterscia, prinzips cheiéssondesmostrèspode fondamentai dlprinzipRaiffeisen; finanziar ysolidarieté,cheéielemënć realisé iprinzipsdereziprozité,aiüt tres lafujiunporesterbugnde ê laorentèderenforzèlesCasses Le prinzipdeRaiffeisendl’iniziativa Val Badia,alinterndenostaCassa. miù chearajôlesideesiteticonfinsdla nüsc proieć.Alnebastâniamagestìle cherié ncontestgeneralchejissbunpor politiches ylesstrategiesdaidéproa de terzolivelporpodëiinfluenzèles ti organismsdigrupsdesecundoy al êindespensablinćecorìinćiaries le dagnì,cheêndlaconvinziun odô danforasvilupsimportanćpor I s’ânmetüfinstanambiziuscyan gran straufunghes. sciöche conseguënzainćebindebòde dimenjiuns dl’aziënda“,cossach’à d’organisaziun nevaniabunporles che reverda l’IGA él da dì che al é stè che reverdal’IGAéldadì che aléstè Grup, niamadenostaCassa. Porći inće suraiconfinsfora,tl interèsdl poscibilité deslariéforanüsc orizonć da Desproch.Chëscnesàdèla Bayern, dlraiundeVienaydl’Université d’Aministraziun élinćerapresentanćde rapresentanza deSüdtirol.TlConsëi Palla éRenatoAndriolostètlCDAen dl Tirol.Deboriadacunlediretur de SüdtirolyFederaziunRaiffeisen é metüadömdaFederaziunRaiffeisen Alpenraum) cunsëntaaDesproch.L’IGA für Genossenschaftsforschungim Consëi d’AministraziundeIGA(Institut Renato Andrioloéinćestèmëmberdl Assimoco VitayDagns. pert lesdöescompagniesoperatives agn vizepresidënt.DlaHoldingfejel Assimoco aMilan,doesterstèdeplü esperć dlesassiguraziunstlaHolding atualmënter mëmberdlcomitêdi dl RVDportröcagnalalungia.Ëlé Renato Andrioloéstèvizepresidënt a Balsan. Raiffeisen ydlaFederaziun ti Consëisd’AministraziundlaZentrala Federcasse ydeIccreaaRoma, ti Consëisd’Aministraziunde Alfons Pezzei de düćilivì: inćiaries posciblestiorganismszentrai dötaurela ćiamò,unsecorìdötesles Dai prömsagndolafujiunincà,y Ales intenziunstiéljüdoifać. ORGANISMS ZENTRAI TI 4. INĆIARIES ne selasciâpaniasciampè l’ocajiun nia nfattannormal,deache Bornech raporć decolaboraziun.Chëscn’épa unse dagnoraalbüdebuniscimi organisms. CunlaCassadaBornech importantes adüćilivìyte cun letëmpyśëgnàrainćiaries chëra daBornech.Soimpëgnéchersciü tl scomenciamëntniatandassënn-ê Grup, seporvâtancolanosta-inćesce La soraCassa,chealinterndenosc dla ĆiamenadeComerz. promoziun dlaformaziun,chefejpert y émëmberdlWIFI,istitutporla dles banchesdlaFederaziunRaiffeisen, implü fejelinćepertdlcomitêdeesperć tres tlConsëid’AministraziundiRVDy Le direturdaśëgnHubertObwegsé dantadöt cuncontabilité. y tegrupsdelaûrches’àdèjö Raimund Irsaraéstègonottecomitês derevers lemedemodé. Federcasse yIccreajôlaRomagnô sentades diConsëisd’Aministraziunde Al éinćesozedücheportopertales ne s’àAlfonsPezzeimaitratzoruch. ara setratâdetosöchëstesinćiaries, che nesreverdâdiretamënter.Canche de podëibaiéargomënćdesvalis y dlesorganisaziunsdesuramunt cun chëresdlaFederaziunRaiffeisen confrontè tlessentadesnostesvijiuns deache iâninsciöl’ocajiundepodëi pert deboriadacunledireturPalla, particolarmënter importantpodëifà

19 20 desfantâ iasimpaticamënter, inćesce y niaPuster.Chëstespiceres beghesse Al batôsönlefatchenos sunValBadia deache ifajônpertdlRaiun dePuster. se conscidrassnaCassadePuster, che nesoportâniachidaBalsan picia stritariadôlcacunRaimundIrsara y porchëlseconesciôldërbun.Val’ fat nvalgönesrevijiunstenostaCassa spo aBornechycunchëstainćiariaàl denant codeventèdireturaPorsenùy revisur prolaFederaziunRaiffeisen avenimënt simpatich.Kostaéinćestè pro vigniincuntadavëgnelbaiédeval’ y Pezzeiédagnorastatanbugn,che Balsan ćinaalscomenciamëntdl2015) (Presidënt dlaFederaziunRaiffeisena Andriolo, śëgnObwegs,Nicolussi dla CassaRaiffeisendaBornech)y les döesCasses,danterKosta(diretur iade cheëll’incunta.Iraporćdanter dëida recordèaRenatoAndriolovigni Val BadiaaBornech.TonyKostatile n’atra bancaitröcscioldichejôdala a Bornechydijoncheéssonfatjìte manacian dedaurìnanostafiliala â debojëgndeval’sorvisctecité,i Bornech tratesbunnüsctliënćche (cun lesbunes)chelaCassada tl medemomomënt„pretendônse“ „Badioć“ cheviôaBornech.Moniama, istituziuns. Ychëscvarôinćepori che iBadioćêliàasüateraysües porvè. Porëlêldemorvëiadaodëitan Badia, inćescetlscomenciamëntài cun itliënćdlaCassaRuralaVal sozedü ochealédërdainré te vigniocajiunchechëscn’émai Puster. LedireturTonyCostaafermëia de titotliënćalesCassesplüdlungia sospetusc tllocal,fajonna descriziun chisc duichealênvalgügn elemënć plü tert,tiâRenatoAndriolo splighéa êl duijandarmsydeache algnôtres n’orô niaplügnìfora.Deforadallocal tan debunavëiachenvalgügndlgrup l’atmosfera daCarnescèêsöpro.Düć Arlberg (alêtert)tenlocalolache zoruch ênstorćproaSt.Antonam grup. AlêCarnescèysöliadedagnì Dać chepodôesteradatèpornosc odëi ćisortdeZënterElaboraziun nosc presidëntAlfonsPezzeiêjüpor fat niadetenabancaaBregenz,yinće Incër lafindiagn‘70àchësccomitê i cosćcheëls’essspodedôcacèsö. chël cheall’àmantignì,moinćepor por lasbürlachealtiàdèylelivelsön nia dadesmentiéporsüescapazitês, la mëntdlZënterdeElaboraziunDać, ultimo éspodeventèledireturmitich, Renato AndrioloyStroblmair.Chësc Bornech, dlaValadadeTüresc,Sterzing, danter l’aterinćerapresentanćda Tl mëtemanêltechëscgrupdelaûr Balsan. Chilòmetómelitenbelrecord. deplü agncunsentadesregolaresa fin diagn‘70.Legrupdelaûràlaurè informatifs RaiffeisenR.I.S.)incërla Zënter deElaboraziunDać(sistems de laûrches’àcruziémëtesön sunse dalscomenciamëntincàtlgrup cun l’organisaziundlGrup.Porejëmpl Obwegs), inćeticomitêschesedajö ćiamò, (dantadötledireturHubert desvalis. Isunstagonot,yi corì inćiaries ti Consëis d’Aministraziun Mo noscimpëgnn’êpaniamachëlde lisiera. Raimund Irsaranelatolôpaniatanala por mostrèsölesdesfarënzies. Tlalista I fajunnalistadedötesles 15sozietês assiguraziuns tlaProvinzia. dles prömes15agenzies chepîta à arjuntteca.20agntlatlassifica Odun niadećiposiziunchelaRVD Raiffeisen yAssimoco. d’Aministraziun deFederaziun spo ćichealàorüdìestertlConsëi Tl capitulassiguraziunsodarunse manco denate’istituziun. Mo śëgnnepodessdegönaCassafàa cossa cheniadöteslesCassesàfat. inće nosdaidédoalfinanziamënt, Cumpran önanapartezipaziununse vëgnes fatnasëntatlzënteraBalsan. à daidédoniapüchalfatche d’Aministraziun dla„CassaZentrala“ La presënzadeAlfonsPezzeitlConsëi le potenzialdeIccrea. fasa decostituziunynen’âniaćiamò La ZentralaRaiffeisendeSüdtirolêtla pert disozidlConsëid’Aministraziun. responsabilité, nianafideiussiun,da gnôl damanèdaRomanalëtrade fat nadomandaregolara.Tlprömse momënt ydedôgnôlsposambëgn Datrai bastâlnatelefonadaalultimo gnô conzedüatira,zënzaproblems. tl Consëid’Aministraziun.Lecreditnes credit aIccrea,olacheAlfonsPezzeiê al sigüporlafindlann,damanann nosta licuiditéjôsöyjö-semetesson gonot chenos-dalmomënt â finsconcreć,nejëmpl:alsozedô rapresentanza formala,mocheara ti organismsdegrupn’êniamana Por desmostrèchelapartezipaziun fora yanâpodüjìinant. avisa. Insciöêsispotlafinadagnüs ------19 miliunsdeeuro. sciöche GrupRaiffeisenanasomade ite dalessingolescasses,rovunse de nostaagenzialesprovijiunstrates laora aBalsan.Sceiajuntunalasoma dales agenziesdlescompagniesche fej referimëntalesprovijiunstratesite che conesciun.Lessomesreportades él lessozietêscherapresentëiaicolosc 550.682 Assicurazioni Lorenzi 742.648 Itas 777.447 Südtiroler Versicherungsdienst 908.055 Plusminus -Brokerservice 914.539 Klapfer ePattis 949.592 Assimeran 1.017.782 Eurobroker 1.148.948 Prima 1.182.418 Assoglobal 1.441.948 Eisendle 1.520.847 Multilife 1.998.059 Alps Optmima 3.075.645 Assibroker International 3.313.760 Südtirol Vita&DanniGmbh 4.419.585 Raiffeisen Versicherungsdienst

21 22 bele porprinzipdecuntra, zënzamaifà resserves, cuntrachiche êdagnora chi nazionai,IccreayFedercasse, zënza trami iorganismsprovinziai moinćea elemënt debalanza,dansostëgna che nostaCassaédagnorastadan messâ coordinédöt.Anpoesterbraui é stèdërrî.LaFederaziunRaiffeisen Casses apassèala„CassaZentrala“ s’ess mudétandassënn.Baiésöles Sparagn. Cheesspaditchelescosses scrì forascećzircolarsdlaCassadl Dantadöt aldédaincöfósseldërnegatif dl Grupcheanêtllaûrdamëtesö. ê val’dërdenegatifyjôcuntral’imaja sceć ded’atresbanchesconcorëntes inće laCassadlSparagn.Scrìfora a Iccrea.Prochëstaconcorënzaêl se refodandescrìforascećzircolars alalungia iscioldiprolaconcorënza, à tröpesCasseslascèinantporagn Inće dedô,cancheIccreaêenfunziun, scriôres forascećzircolars. Iccrea deventassoperativadaldöt, banches concorëntes,ydenantche Zentrala“ metôlesCassesiscioldite mudâ. Danlacostituziundla„Cassa y organisaziun,tlGrupêltröpchese Zentrala“ êtenafasadecostituziun inće sceenpertdacapì:la„Cassa da dopormeznen’êchëscniaiustifiché, fin dlordinndédlessentades.Odü direturs cheann’êniabugndarovéala fora nte’sotissuradanterpresidënćy Raiffeisen dötatercobugn.Datraignôl raporć danterZentralayFederaziun le tlimatlaFederaziunRaiffeisenyi medemes, diretursypresidënć)êlaôta de nvalgönesporsones(dagnorales Por gaujadencomportamëntcritich comportamënt. à spopaiésurainstëssesporchëscso crisa. Nvalgönesdechëstesporsones demez dantadöttechëstafasade Raiffeisen, organismsniadaponsè daidé fàplüsterscialaFederaziun chersciüda dla„Zentrala“yn’àgnanca economics, mon’àniacontribuìala decuntra“ àinderealbüatiravantaji por lastabilitétecnica.Chiche„ê deplü dećichenefossstènezesciar püć investimënćtetituicheessportè y s’afermè.NostaCassafajôporchël ara âdebojëgndesostëgnporcrësce nosta licuiditéynüscsorvisc,deache caje alaZentrala,metonadesposiziun Nos ùndesmostrèlafedelté,techësc albü conseguënzesnegativespornos. istituć. Monosccomportamëntàinće contëntes deavëilesostëgndidui cun süesCassesyéspostades Zentrala, àspoplütertalbüdificoltês funzionala dlaCassaRaiffeisen materiala (fabricat),operativay che êcontraresalarealisaziun rapresentâ val‘püćesCassesRaiffeisen N valgönesdechëstesporsonesche propostes costrutives. Le fabricatdlaCassaRaiffeisenZentralaaBalsantlastradaLaurin. Le fabricatdlaFederaziunRaiffeisenaBalsantlastradaRaiffeisen.

23 24 100 150 200 250 300 350 TL SCOMENCIAMËNT ECONOMICHES-FINANZIARES 5. CONDIZIUNS SVILUP DICREDIĆENMILIUNSDEEURO dantadöt esternstromëntdebalanza de control.Lepatrimonedess tecniches odüdesdanforadaiorganns patrimone corespognesalesbalanzes patrimone. Alnebastaniachele tëmp investì,avëinütlycöieadöm ô dìcheorônymessântlmedemo pice patrimoneadesposiziun.Chësc che arajô,mocunenproporziunn nos orôninvestìtröpyleplüdebota sostanza, sciöcheidijuntresindô: patrimoniala tlmëtemandebla.En Sciöche iùnbeledit,êlastrotöra 50 0

0,4 1972

1,1 1976

6,3 1980

8,3 1984

18 1988

38 1992

45 1993

53 1994

65 1995

75 1996

123 2000

135 2001

163

2002 deponüdes. fić yleraportdanterinvestiziuns/ l’esecuziun diproieć,leporcënt mosoran avisalesressurses, cun lagestiunfinanziarayeconomica, Nos tisunstabugn,metonaverda dij: „nagestiunsanayprudënta“. se pormëtechërachelaBancad’Italia economica/finanziara porcheanpois

174 2003

191 2004

206 2005

222 2006

224 2007

248 2008

268 2009

289 2010

300 2011

301 2012

298 2013

296 2014 100 150 200 250 300 350 400 strotöra produtivaylacarateristica gauja dlafujiun.Conscidranlasortde la cuotademarćécheaumentâpor De nüsccredićmessâninćemonitoré tan sauridadagestì. cuantité descioldichen’ênianacossa adalerch tratanlasajunaltanagran monocultura turistica.Leturismporta Nosta economiaécaraterisadadana dles investiziunsychëradicredić. mo inćelabalanzadanterdorada la cuantitédlesposiziunssingoles, de risch.Aranejôniamadavaluté ési dal’atrapertinćelamaiùfontana fontana dedavagnpornabanca,spo y, sceicredićédaönanapert la domandadecreditêlaôtadërgrana messâ gnìgestìsciöchealalda,deache determinanta porleresultatdl’ativité, Chësc parameter,cheànafunziun SVILUP DLESDEPONÜDESENMILIUNSDEEURO 50 0

0,6 1972

1,1 1976

6,3 1980

8,3 1984

17,7 1988

38 1992 1993 45

53 1994

1995 65 1996 75

124 2000

181 2001

194 2002

Mediocredito yCreditoFondiario. a Iccrea,CassaZentralaRaiffeisen, credić atëmpmesanylunch Döt chëscorôdìpornosdamanè inant cunnagestiunniadërcalcolada. gnô lesaziëndesporleplümenades avëi problemsd’organisaziunylaôta medema cuantitédescioldiorôinćedì N’avëi niatresadesposiziunla cunć corënć. tres plügonotsüscioldimasöi n aterfenomennprigorus:itliënćmetô investiziuns ydeponüdes,fajôlovèsö massa nagrandesfarënziadanter dassënn instabila,acompagnadada dles domandes.Nacuantitédescioldi dl rischynsmëndrimëntdeseletivité livel dìautomaticamënternaumënt cuota demarćédicredićsurancer’ demografica denoscteritore,orôna

213 2003

226 2004

243 2005

264 2006

291 2007

291 2008

327 2009

337 2010

349 2011

361 2012

373 2013

397 2014

25 26 10 M 20 M 30 M 40 M 50 M 60 M An mësssavëichelaôtaâlesatres ne dônniadiretamënterl’imprëst. fat demorvëia,damananćiodìche d’intermediaziun, s’âiatriaconsiadus Consëi âtratènostaprömadomanda Pezzei serecordachecanchele d’Aministraziun dal1972incà.Alfons deache AlfonsPezzeiêtlConsëi Tla „Zentrala“jôraćiamòdamì, cört tëmp. contać cheejaminâlesdomandesten (tla ViaCalepina,1)olacheiânnarëide Paradisi, 1)yproleCreditoFondiario da ćiasaproleMediocredito(tlaVia Laôta podônbëgndìcheênfeter investiziuns/deponüdes. a tëmpcört,influenzaninćeleraport Nos daidândocunprefinanziamënć SVILUP DLPATRIMONE ENMILIUNS DEEURO

0

21.687 1972

64.169 1975

176.412 1978

507.160 1981

1.235.386 1984

2.300.727 1987

4.500.000 1989

7.200.000 1993

13.000.000 1995

16.000.000 1997

tres intermediarsdl130%. le raportfossenteoriastèzënzacredić consulënza). Aléstèmomënć,olache deache alvëgndamanèplügonotna programada dapertdlesaziëndes(inće de intermediaziun,nagestiunplü gaujes desvalies:lacrisa,nostaativité investiziuns/deponüdes plübas,por plü bas.Śëgnéinćepronosleraport Casses engeneralnraportscialdi

25.000.000 2001

31.000.000 2004

2007 34.500.000

37.000.000 2008

40.000.000 2009

41.800.000 2010

45.360.000 2011

49.154.000 2012

52.515.000 2013

56.256.000 2014 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 DAL 1973AL2014ENMILIUNSDEEURO VALSVILUP DLÜTLDLACASSARAIFFEISEN BADIA Corvara tlann1969

0,05 1973

0,1 1977

0,3 1981

0,4 1985

0,8

1989

3,4 1993 2,6

2,4 1997

2,1 2001

1,2 2005

2,6 2006

1,7

2007 1,9 2008 2,2

2,6 2009

2,2 2010

2,3 2011

2,7 2012

3,6 2013 2,9

3,2 2014

27 28

2.000.000 2.100.000 2.200.000 2.300.000 2.400.000 2.500.000 2.600.000 2.700.000 2.800.000 2.900.000

DAL 2002AL2014 VALSVILUP DLESPRESËNZESTURISTICHESTLA BADIA Le paîscdaSanĆiascianfotografèPizLaIlajö.

2.290.609 2002

2.435.679 2003

2.453.456 2004

2.486.691 2005

2.423.302 2006

2.525.551 2007

2.588.847 2008

2.642.887 2009

2.718.084 2010

2.698.303 2011

2.706.925 2012

2.692.602 2013

2.584.494 2014

DAL 2002AL2014 SVILUP DLESPRESËNZESTURISTICHESAREBA /FODOM 280 290 300 310 320 330 340 350 360 370 380 390 Reba odüdadaĆiaulunch,fraziundlComundeLaPliFodomcheàregistréleplügransvilup.

334.470 2002

319.815 2003

358.082 2004

363.741 2005

344.221 2006

370.539 2007

377.400 2008

372.625 2009

2010 369.263

335.045 2011

339.195 2012

341.946 2013

315.000 2014

29 30 1000 1500 2000 500

Zona artejanaladaPidrô.

BADIA DAL 1971AL2011 SVILUP DLESDITESTLAVAL 0

467 1971

1229 1981

1311 1991

1440 2001

1592 2011 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 LAURAN SVILUP DLNUMERDI VAL BADIA DAL 1971AL2011

0

1971 1347

1981

4206 TLESDITESDLA

1991 3266

2001 4250

2011 7179 1000 DAL 1971AL2011 TURISTICHES SVILUP DLESSTROTÖRES San ĆiasciancunleHotelRosaAlpinaySportFranzplüdadî. 200 400 600 800

0

1971 208

803 1981

717 2001

759 2011 TURISTICH DAL 1971AL2011 CHI CHELAORA TLSETUR SVILUP DLNUMERDE 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 500

0

517 1971

2280 1981

1355 2001

4107 2011

31 32 SVILUP DILAURAN Tres plüjëntdlpostciafaocupaziun,soradötteprofesciunsliadesalturism. TI COMUNSDAL 1971AL2011 1000 2000 3000 4000 5000 6000

0

2776 1971

3184 1981

4085 1991

RESIDËN

4066 2001

5121 2011

Corvara tiagn’70. (a manciampalaütiadeBoètiagn’70yadërtalenü PizBoèAlpineLounge). Le svilupselasciainćeodëitlmudamëntdlesütiesdamunt inauguraziun dla ütia Kostnersön Festa de Valun.

33 34 fora, n’élasaturaziuntlraport danter mo deachelaValBadiaé plüslariada Val BadiayteGherdënaê feteranfat, (mà 2015). da namostrametüdaforaaUrtijëi döta l’Europa.Chëscéćicheanpoodëi - metümandaesportèbelelaôtate de lëgnyjüć),cheaiâ-sciöchedit conesciüda „chiena“(dete’picilaûrs fontanes dedavagn,lesciafantla Gherdënes messüs’inventèdenöies por l’economiaagricola.Porchëlâi porchël plüdegönaprospetivadesvilup danter teritoreyabitanćalnen’ê dl 1600arjuntlasaturaziuntlecuiliber Al édadìcheGherdënaâincërlafin manira determinanta. ala formaziundlPildlavaladatena esportâ tedötlemonnychecontribuî lëgn chejôzoruchalafindl1600, mo araâbelelaôtanartejanatdl Gherdëna âimedemilimićgeografics vijines êlasituaziunatramënter. dl patrimone.PorlesCassesnostes ossessivamënter npotenziamënt che s’ânmetüdant,sesburlâachirì feter macunleturism)yiobietifs y lecomerzchilòdanostacaadöm na monoculturaturistica(l’artejanat geografics yeconomicscaraterisàda savëi demessëisemöietenüsclimić dezijiuns despëisesydavagns.Le ala gestiun,mosoréforabunles realisaziun ànmessümëtedëraverda definì beledalmëtemaninsö.Porla intenziun ydenprogramavisa,döt Döt chëscésozedüaladôdena 6. ORGANISAZIUN

Le numerdiabitanćtla I ùnnosmessüsemëteadöm n dles copiescanchealgnô fatcontroi. canche algnôćiarèjöibilanc ychëres la FederaziunRaiffeisen coiô adöm n’êl porchëlnia,scenìachëresche Informaziuns suralesCassesne n ZënterdeElaboraziunDać. tl scomenciamënt,n’êlpölaôtagnanca Gnanca laFederaziunRaiffeisenneiâ esigënzes da laôta y por nosta strotöra. jö nbudgetchefossjübunpornostes por lecontroldlagestiunymëte ćiamò danmanprogramsorganics ressurses ylimitéirisć.Aln’ênia valorisé lemiùchearavalespiceres s’à sforzèagestìdötcunlezitënza,por I dijunćiamòniadechechëstarealté ma chëldllat. Bornech. Zoruchvëgnelpraticamënter che vadalaValBadiaalaCassada Por sefànaideabàstelodëićicapital por sorvisccheditesdaBornechfej. scioldi chevëgndalesvaladesincërìa Implü àlaCassadaBornechinćei sostentamënt sciöchetlaValBadia). al’agricoltöra (chen’éniamade plü importantesd’Europa),al’edilizia, prezijiun porlesindustriesdiauti mecanica (chefejde y stersc,dalcomerzdllignan,ala Bornech âseturseconomicsdesvalis Ćina ancer’puntplücoleturism. sciöche l’artejanatyleturism. s’à spoinćesvilupéd’atresativitês por lesvilupdl’agricoltöraytratan tan teniade,lascianinsciöplülerch abitanć yteritoreniagnüdaas’aldè zënza problems.Ultimamënter él compliché, podônbaratè le porcënt Inće scelesistemêbindebò categories deinvestiziun. licuidité cheêrapresentadadapüćes les previjiunssöiatridać,sciöchela condiziuns, ćiarèdoćiamòniade mudé val’sölporcëntosölesatres odüs danforadalesprevijiuns,podôn l’ann cheiresultaćn’êniasciöche mëis, pordötl’ann.Sceanodôtratan inće dlacuantitédescioldi,mëispor dles investiziunsydicredićporchël cun lesprevijiunsdlporcëntdifić, dać verificàalafindlanndadenant, cun lescomenciamëntdlanni a man.Laprömaoperaziungnôfata y inćelesprevijiunsgnôcalcolades man iresultaćdaarjunjeamesal’ann sciöche aldédaincö.Algnôcalcolèa n’ê niaćiamòtananaliticaycomplicada reportada amandalacontabilitéche mo razionalaytlera.Vignizifragnô sön papier,cossabindebòdalaûr Tl scomenciamëntgnôlscritdöt metü ajìleproiet. Federcasse -unseatira convinziun, che-deboriadacun sciöche lanostayântannagran tlermënter definidatesüprinzips Al parôfatapostapornacassa adatè pornostesesigënzes. capiss dalapresentaziunchealê y iânnüsclimić,cheùnćiarèan n’ân tandebojëgn,arajôdetröp olache RenatoAndrioloàtutpert.I ocajiun denseminartlHotelGuncina, da Federcasseyégnüpresentèen Al êmetüadömaladôdenmodelfat sistem, ches’àspodesmostrèefiziënt. previjiun trimesterpor dles scomenciamënt dlannfajôn les ala findlanndadenant, y cunle Sciöche dit,anpiâiacunidaćajornà resultat final. automaticamënter amudéatirale variaziun teönadlestabeles,jôchësc metô itenaterdatosceanfajôval’ a man,mocunlevantajechescean Inće sölPCmessâdötcantgnìdèite messâ dötescantesgnìcoliades. les formulesdleströpestabelesche s’à dantadötmostrèsciöcheanadorâ cun l’aiütdentecnichdlaDatorche döt dalpapieralcomputer,sambëgn entusiasm. Nosinstëscùnreportè i proiećdesüaaziëndacungran Inće Guariellol’adorâbeleporgestì Excel. calcolaziun denantchealgnissadorè imparè daadorènprömprogramde â metüsöyêleproprietardladita,por personalmënter daling.Guariello,che Renato Andrioloserecordadeesterjü computer. de reportèdötlesistemdalpapieral dita DatordaBornech,cunl’intenziun söl marćé,n’unseatiracumprèundala mans. SciöchealêgnüforaiprömsPC la contabilitéycheseporvâcunpîsc pö RaimundIrsaracheconesciôafunz porchël sölcunteconomich.Implüân y sölamaiùpertdlesinvestiziuns di fićâconseguënzessöndötlecapital La mudaziunintenzionadadlporcënt mënder. conseguënza êlerischsöifićscialdi ite limitaziunsdechëscvers.De stè iorgannsdecontrolcheàportè

35 36 les previjiunsporlerestdlann. efetifs yscealêdebojëgngnôlmudé baratân foraidaćdlaprevijiuncunchi atres condiziuns.Spoiaporl’ann investiziuns, dlporcëntdifićydles dl Trentinyaladôdlesprescriziuns Rorëi chelaurâcunleCasses Rurales man nacolaboraziuncun naditada budgeting fatdanos,unse laôtametü gestiun organich,dlungiachëlde Por avëiinćensistemdecontrol control degestiun. finanziares, yn’êniansistemde ma ütlporfàprevijiunseconomiches/ ne leconesciônia.Mochëscsistemê i ispetursdlaFederaziunRaiffeisen presentaziun tlHotelGuncina,deache fà yaadorènte’sistem,pianiacunla Bunamënter sunsenosstaisusca danfora) denostescuotesmarćé. dl normaldalachersciüda(niadaodëi scomenciamënt gnôrainfluenzadafora la racoiüdafossstada,deachetl man maenpertodëidanforasciöche les informaziunscheanâbeledan tla racoiüdadelicuidité,podôncun Dal momëntchealênagranoscilaziun l’ann. fontanes dedavagnstabilestratandöt y Bornech,olachel’economiaâd’atres nominades dessura,sciöcheGherdëna trö’ demancolesdöesCasses Chësc fenomennreverdâporejëmpl por gaujadlamonoculturaturistica. dassënn dasciöchelasajunfossjüda, de capitalylicuidité,chedependô al êplürîfàprevijiunssölaracoiüda dependô danostaorentè,deperpoche condiziuns yl’investimëntdecapital

Les cun lesistemPuma. che laBancad’Italiadoalesbanches punć, cheêensostanzalavalutaziun cun navalutaziuntrataadömtecin proieziuns trimestralestratanl’ann, fora alafindlann,moinćesöles dan navalutaziunniamadidaćciafà nöia. ite sistematicamënterlanormativa colaboraziun cunlaBancad’Italiaytolô program êgnüfatdachëstaditaen n gransuzès,deache,sciöchedit,le Cun chëstapropostan’unseniaalbü chëra dedespartìsödeplüiresultać. nostes esigënzesparticolares,sciöche che jôninantpodônseinćeportèdant a sedèjöcunchësclaûr.Manman dita yalêdantadötRaimundIrsara I êntresencontatcunletitolardla valorisé lelaûrcheânfatćinaśëgn. de noscbudgetyalgnôdanterl’ater ite aman.Algnôdèenpertidać sön PCmoolacheidaćmessâgnìdà n soprogramdecontrolcheêbëgn dla Bancad’Italia.Iânporchëlcumprè de credić(caraterisadada ngran proporziun dependënćy conzesciun la valutaziungnôldantadöt tutcala nosta produtivitémodeache porfà Al gnôvalutépositivamënterinće sblochè oaicrediććiamòdaincassè? a chicredićchelabancaàćiamòda avëi valutéassàirisć,ponsaninće üsc tliënćéapost,mosëisesigüscde le risch,gnôlporejëmplgonotdit: da conzedecredić.Porćichereverda licuidité, produtivité,reditivité,risch de sciöcheanâdasecomportècun critiches yalgnôinćefatpropostes gnôl ćiamòniadefatosservaziuns

Le programanalisâlagestiun,

Pro vignipunt nüsc proiećdeespanjiunambiziusc. economiches finanziarespormeza insö -dilimićdenostesposcibilitês dagnora cunt-dalscomenciamënt chël decöieadömcapital,tignon de gestiunafidablcheâsciöchefin n sistemdeprevijiunycontrol dit, nosùntresalbül’ossesciunde dla gestiun,deache,sciöchebele Nos s’ùndèjötröpcunchëstachestiun gestiun dlrisch“. chësc podessesternegatifpornadërta credit élfetermassapüćdependënć; fat l’osservaziun:„porpodëigestìle raport investiziuns/deponüdes)gnôl La CassaRuraladeSëlva âporejëmpl medemo momëntinćebindebo debla. sü prinzipsdedötalaprovinzia ytl la strotöraplütlermënter definidate Te chëlmomëntênselaCassacun mostrè éstèanfatsciöcheleconsuntif. savun niacanchechëlbudgetchealà süa Cassaanbunsuzès.Inćesceine diretur, cheàportècunsüsistems d’espanjiun. Aléimpòstèdërnbun la findiagn‘80ycundegunprogram inće itelasënta,restrotoradaincër ma önanafiliala,unnedifizechetolô de nacassalaôtamaiùcolanosta,cun döt scritforaaman.….Alêlediretur sciöche chëresdengransföidascora, fora degofanaplatadacadrì,öna sciöche alêgnüfatyledireturàtut proscimo ann,àlditdescê,tispligan sce alêbelegnüfatlebudgetpor le direturàdamanèRenatoAndriolo depresciun RenatoAndriolo.Canche chël cheândebugnraporćfatjìen N iadeàndireturdenacassacun

vantaji. y chemalesCassesplüsterscesess che lesforzesgnissmassaazentrades Tles deliberesponinćechilòlìdlatëma fujiun égnüdafatananndolanosta. medemo ann.Chëscôdìchechësta Generala dlestrëiCassesédejügndl mà dl1973yladeliberadlasentada L’autorisaziun dlaBancad’Italiaéde „Raiffeisenkasse Bruneck“. des MittlerenPustertales“o che dodeventèla„Raiffeisenkasse Reischach, portidèinsciövitaachëra cun laprevijiundedaurìnaportinaa Rasun-Antholz (cheêendificolté), fujiun danterlesCassesdaFalzesy à ai19.10.1971fatnadeliberade deache laCassadaSanLaurënz Bruneck“ d’aldédaincönasciüda, A Bornechéla„Raiffeisenkasse Gherdëina -Ciastel“. deventada „CassaRaiffeisen dl 2013élaCassaRuraladeSëlva gnü laurèforalasëntalegalayd’aurì d’Aministraziun. Demessèdl2002él mëss esterrapresentàtlConsëi metü tlstatutchedüćtrëiiComuns daurì lafilialaaUrtijëi,tl1995élgnü dl 1988;deotober1987élgnü che égnüdaampliadasöntrëialzades tl 1973élgnüfatsölasëntalegala él gnüdaurìlafilialaaSantaCristina, metüda söl’ann1897,d’agostdl1971 na coriosité:chëstaCassaégnüda n’àra trëi,cuntralesnostesnü.Por ma önanaportina.Atualmënter

37 38 vëgn düćidependënćinformà sönći de argomënćdesvalis,mo dantadöt ëi é.Techëstessentades vëgnelbaié düć icolaboradus,anfatde ćilivelche coordinaziun dlsecundosebaratajö coordiné daldiretur,deperpocheporla almanco niadealmëis.Leprömvëgn gnô yvëgntignidesregolarmënter, secundo düćidependënć.Lesreuniuns tol iteinćiariesprinzipales,yprole ćiamò treslapròicolaboradusche cualité. Proleprömaldîl,yalalda cualité yRgc,reuniungeneralade ti unsemetüinomCdc,Comitêde Comunicaziun. Achiscduiorganisms ite tl’areadlaCualitéyplüavisa manira tanstara,cheégnüsmetüs y organigram,moniaorganisàtena interns, paralelamënteraorganich Insciö êlgnümetüsöduiorganisms aziendai, poritràitetenüscobietifs. de tignìinformàdüćiorganisms nia itelanezescitéynostaintenziun gerarchich-funzionala cheneodô chësta êmalagovernanceoperativa le volumd’afarschegnôtresmaiù.Mo fora), porlasituaziunteritorialay maiù pertdlpersonalêdalesperts fać tlaSënta,messâgnìdezentrà(la compić cheessmessüpordërtgnì les mansciuns,tignoncuntchetröc da surandèydescrìlesfunziuns organich avisa,achëlchealêdebojëgn numer didependënćyinćealadôden gnì adatèalnumerdlesfilialesy organigram avisa,chemessâtresindô La governances’àsvilupéaladôden 7. GOVERNANCE (döt lepersonal), finanzié diretamënterdasüsozi cun lacostituziundlClubRaiffeisen, s’incuntè. Chëscégnürealisédantadöt iniziatives yded’atresocajiunspor minunga ćiamòdebojëgnded’atres se sintissćiamòplütraćite,êldonosta che vëgnfat.Moporidependënć Federaziun Raiffeisen. s’incuntânse inćecuniispetursdla resultat dl’ispeziunépositif.Datrai che confermèsüaadejiun,dijô:scele ispeturs dlaBancad’Italiache,denant jüch alpalê,olacheêdatraiinćei inće sönPizSoregacunpartidesde Sas dlaPorta.Implüs’incuntânse él enchëliadesönSenesyspo y dedô„arpizadadasnait“.Darecordè i soldas:dormìtetenda,alzabandira, „aćiampamënć dad’isté“,npü‘sciöche d’incuntada, sciöcheporejëmpli Mo inćeforadlClubêltröpesocajiuns manifestaziun forapordötl’ann. jites anualestedötal’Europayd’atres momënć d’incuntadayculturai,cun dla Cassa.Sofinêchëldeorganisé

y cunncontribut Palsa donapartidadepalêcunirevisursdlaFederaziunRaiffeisensönPizSorega. Foto storicadl„aćiampamëntdad’isté“doesterstàsönlapizadeSasdlaPorta.

39 „Aćiampamënt da d’isté“ sön Senes cun la tenda dla presidënza y dla direziun.

Foto de grup sön Sas dla Porta do le lovè dl sorëdl. Palsa do ester jüs sön Sas dla Porta (da man ciampa: Leo Crepaz, Hubert Frontull, Gilbert Irsara).

Foto dl „aćiampamënt da d’isté“ do la discesa dl Sas dla Porta. 42 Palsa donapartidadepalêcunirevisursdlaBancad’Italia(dot.Piccoliycolegh)sönPizSorega. Foto degrupcunleClubRaifffeisensölconfinl’Ungaria,dlungiaNeusiedlersee. Palsa donapartidadepalêcunirevisursdlaBancad’Italia(dot.Piccoliycolegh)sönPizSorega. Foto degrupdla“incuntadaanualateütia2014” . Grup delaûr“incuntadaanualateütia2014” ches’àdèjöcunleplannstrategich.

43 44 döt cant“. leteralmënter: „puchiscàbelefat situaziun âitelefonèaBalsandijon fà lafujiun“.Docheais’âćiarèjö Federaziun Raiffeisenporse„daidé 1973 rovéadalerchduiispetursdla nöia. Insciöêliprömsdiescdisdejenà Casses jissadömcunlemëtemandla a namanirachelastlütadlesvedles d’ofize cunl’intestaziunnöia.Iânfat êl tratanbelegnüarjignélematerial cun chech’aiâdanenfà.Danterl’ater caje nen’essitl1973niasalpüavisa gnüda retlamisadadassënn.Techësc pert alafestaenonurdlafujiuncheê do chechiscâai13demà1973tut credibilité ticonfrunćdisoziytliënć, finanziara, yspoinćed’imajade ressanamënt dlasituaziuneconomica- ess portècomplicaziuns,dantadöttl anter l’ann.Moinćechëstaprozedöra l’oblianza dlafujiunaministrativa Banca d‘Italiadl1972n’odôniadanfora ia porl’ann,deachel’autorisaziundla y lesmëteadömaministrativamënter vignöna cunsüaativitétratanle1973 casses ai31dedezëmber1972,jìinant jö normalmënteribilancdlescater poscibilité fossstadachëradestlüje Ara nejôniadafàatramënter.N’atra al 1.dejenà1973cunl’aziëndanöia. A chëstamaniramessâdötmëteman CA LAFUJIUN 8. ALVËGNARJIGNÉ te süaćiasaaSëlva. i esponënćdlesatrescaterCasses,inće y aCorvara,àlinćealbüincuntadescun Alfons PezzeitlasëntadlaFederaziun fujiun. Dlungiaalesincuntadescun sostëgn determinanttlpercursdla Pezzei. FerdinandMussneréstèn danter FerdinandMussneryAlfons madurida propidilanaicontaćregolars Raiffeisen. L’ideadenafujiuné primara tladireziundlaFederaziun Ferdinand Mussnerânaposiziun minunghes. iniziatives, inćescedatraicund’atres sostignì zënzaresservestenostes mius tltëmp„Palla“ches’àdagnora Chisc bugnraporćéćiamòdeventà de chëscversnaporsonaimportanta. Renato AndrioloyAlfonsPezzei,éstè che âfatl’ITCaUrtijëideboriadacun incà. DantadötFerdinandMussner, sostëgn alafujiundalscomenciamënt che laFederaziunRaiffeisendaisso d’Aministraziun. Inćechëscàdaidédo dai 18deaurì1970incàteConsëi Raiffeisen, olacheAdolfPezzeié la CassaLadiniayFederaziun i raporćdecrëtacheêbeledanter Chësc fatàmagariinćedaidérenforzè Corvara tl1969. Raimund Irsaraàdagnoraalbüntalënt messâ porchëlinćestlüjejösobilanz. 6. ReggimentoAlpino“aPorsenùy contabilité dl„BattaglioneBolzanodel chi dismessâlinćesedèjöcunla canche alâdlaurela,dalmomëntche Andriolo deboriadacunRaimundIrsara chësc verss’àcruziédantadötRenato cuadrać, arjignadaitealabuna.De la VillaEdit,sönnaspersade50metri Döt égnüfattlasëntanöiaaCorvara, gnü fat5bilanc,dechiscunnunifiché. Chësc ôdìcheai31dedezëmberél cater cassessingolarmënter. 31 dedezëmber1973yfàibilancdles impröma dastlüjejölacontabilitéai Tla soluziunchenosânchirìfora,êl program. cun iproiećcheanâtllaûrychisönle la poscibilitédesedèjöcunplüliberté la contabilitétiàdèaRenatoAndriolo s’à dèjöcuncompetënzaypasciun aratâ dërta.LefatcheRaimundIrsara Federaziun seadatassalaformacheël y datraipretendôlćinamaichela tres lefilterdlaFederaziunRaiffeisen, materia decontabilité,zënzapassè les desposiziunsdlaBancad‘Italiaen che alêëlainterpretèdiretamënter Al bastaponsèchealgnôinćedant à inćedesmostrècunlepassèdiagn. particolar porlacontabilité,sciöcheal

45 46 denant. valada dechitëmpsytidejenars da inće npanoramadl’economia dla vijiun sölasituaziundles Casses,mo Federaziun Raiffeisenpitânabuna atres. IverbaidlaBancad‘Italiay sides dlaCassadaCalfoschchedles denant, dalscomenciamëntinsö, letöra diverbaid’ispeziunagnda dediché bunapertdesotëmpala Renato Andrioloàtechësctëmp y dlmonnRaiffeisen. natöra denabancacreditcooperatif por sefànaideadlasituaziun, cun laCassaLadinial’anndo,tl1971, Andriolo essmetümandatosöcontat cun lafujiun.Tramiérestàaönache Andriolo fossstèaönadasedèjö stada incërlafindl1970,porodëisce se recordatresćiamòdl’incuntada, Sides AlfonsPezzeicoRenatoAndriolo San Ćiascian. tëmp êltllaûrdasefàsönaćiasaa poscibilitês defàcariera.Tlmedemo de nafilialatecité,cunbunes Chilò êlstèprëscnannsciöchediretur laûr, dochealêgnütrasferìaBalsan. 10 agnprolaBanca,âlmessüdèsöle Ila, olachealêdiretur.Tl1970,doindöt 1965 laBancadeTrëntyBalsanaLa savëi cheRenatoAndrioloâmetüsötl Mussner yAlfonsPezzeiêgnüsal scora detramiduiaUrtijëi.Ferdinand dr. FerdinandMussner,compagnde cun RenatoAndriolo,sönconsëidl Tl 1971âAlfonsPezzeitutsöcontat 9. PERSONAL cun RaimundIrsaraporchëra operativa. cun AlfonsPezzeiporlapert strategicay caraterisada danagrancolaboraziun a CalfoschyspoCorvara, éstada Andriolo, dal1971al1972,impröma La prömafasadl’ativitédeRenato Comun aLaVal. les demisciunsporjìafàlesecretêrde arpizadù apascionè.Toscdedôàldè Giuvani Pescollerêinćenfotografy daurì d‘invernpüćesedemesdenant. parëi sud-estdlSassonghercheëlâ man, timostrâldaviderforanaviasöl mostrâ sciöcheantignîlacontabilitéa che GiuvaniPescollerdeperpoalti dl 1972.RenatoAndrioloserecorda che âdèlesdemisciunsai31demerz en sostituziundeFortunatoFlatscher novëmber 1971al1.deagost1972 à GiuvaniPescollerlaurèdai29de Por lacronaca:tlaCassadaCalfosch sö ai8dejenà1973. dezëmber 1972yEusebioSottara,tut Alessandro Irsara,tutsöai18de denant dependëntdlaScoradeSchi, tut söai20denovëmber1972y pröma fasadlafujiunêPaulFeichter, mëte enpraticaconcretamënterla I colaboradusnüsches’arjignâa propi tlafasapüchdanlafujiun. sö definitivamëntersciöchediretur, dal 1.deotober1972élspognütut 29.02.1972) élgnütutsöpordaidéy al 1.demerz1972(cundeliberadi Ala finàRenatoAndrioloazetèy Insciö inćepordèval’fitstraordinar, l’autorisaziun aldireturgeneral aTrënt. de piceresiniziativesmessân damanè Fondiario) tl’etéasburgica. Inćemapor â laurè(chëscultimoproleCredito agn), sideslecapodlispetoratSartori, dan danvalgügnagncunpassa100 diretur generaldalaôtaPallaoro(mort organisaziun zentralisada;sidesle banca organisadadërbun,mocunna La BancadeTrëntyBalsanêna tliënć. les condiziunschelabancapodôfàai na stletareputaziun)chescriôdant bancario“ (incöconesciüporavëidër söles investiziuns;laôtaêlle„cartello dla normativaenforza,pitéfićplüalć de capitalpodôlaCassaRurala,aladô Dantadöt porćichereverdalaracoiüda de afermèsüabancatlavalada. „sleala“) aRenatoAndriolocheporvâ concorënza (daval’puntd’odüda ti fajôtlmedemomomëntnagran Inće sceanmëssdìcheAlfonsPezzei La Ilayais’âgonotincuntèporlaûr. filiala dlaBancadeTrëntyBalsana dla CassaLadiniaylesecundo por baiédlafujiun.Leprömêdiretur bele metümandenantcos’incuntè Urtijei ylacolaboraziundanteriduiâ jüs deboriadaascoratlITCRezia Alfons PezzeiyRenatoAndrioloêbele da organisélelaûrdiartejans. dles mascinnsydlmaterialdaofize, aredamënt ydiimplanćporlasënta, aministrativa êlinćedasecruziédl Al êdötdaarjignéca;dlungialafujiun gnôl paiéforaencontanć, yscenògnôl Sce ladesfarënzian’ênia grana,spo Trënt yBalsanledédo le contrar. dl Sparagnchejôdamisdé tlaBancade paià. NiadeêlledependëntdlaCassa avisa gnôlbaratèforavignidéisceć de fat,pornasort„clearing“,yplü êl pordërtgnüfatnasortdeacordanza de TrëntyBalsanlaCassadlSparagn ma ndependëntsuydanterlaBanca Laôta êltlaCassadlSparagnaLaIla cooperatif, plü„democratich“. la CassaLadiniadaCalfosch,decarater comerzial, cunlefindeütl,dal’atrapert de TrëntyBalsancaraterprivat Pezzei. DaönanapertêllaBanca confrunt tresRenatoAndrioloyAlfons dant lesdöessortdecassesmetüdesa mëte manledé.Chëscmaporportè contabilité fossbeleapostdenantco tles dërtesmansyporćiarèchela porta ydlarmèdesegurëzaêbëgn che aiaspetâ,porodëiscelatléde êsi beledalessetdadomandanporta Canche iispetursgnôafànaispeziun, do l’egafora“.L’ispetoratêdërrigorus. inant insciö,spovalecunteconomich chësc fit,morecordessechescearava „Ći orëispacheiVesdiji,déimefo ofizial dechëbanca): (tl dialettrentin,deachechëlêlelingaz na deponüdavincoladacunl’anotaziun damanè, conzedünfitstraordinarsön le direturgeneral,stüfdegnìtresindô concorënza dlaCassaLadinia.Niadeâ indespensabl portiesterala

47 48 Le localdlaCassadlSparagnênfabricatdenasoraalzada,sciöcheevidenziétlafoto. La Ilaalafindiagn’60-scomenciamënt‘70 al ânaćiamena.Alêdërresservèyde gnô dlunsaltandaPedracessö,olache por s’alenè.Dadomanl’incuntâncheal cuntè chealdormîdatraideforatlanëi al’aventöra sölNangaParbatyalgnô chi agns’arjignâGüntherMessnerca impröma aLaIlayspoCorvara.Te Günther Messner(fredeReinhold),stè le dependëntdlaCassadlSparagnê fin diagn‘60(1968o1969),canche 1965 al1970.Chëscsozedôincërla Renato AndrioloéstèaLaIladal sön plazaaBalsan. medemo. Chëscgnôinćeporejëmplfat dè le„bëgnstèbancar“discećcheê sorvisc. dello Sport,âlimpòdlaureladefàchisc dan laCassadlSparagnalìGazzetta scebëgn chealfossscialdisölbanch n bunraport.Naterdependënt,che dl SparagnaLaIla,yinćecunëlêldër alalungia âDeLazzerlaurètlaCassa jì itetiparticolars.Pornvalgügnagn Al âcuntèdenaspediziunmozënza bunes manires,dagnoravistìdescür. Gita dlpersonalClubRaiffeisentl2014aVarsavia. na listadengromuncopies. surandà alabancaautorisada adöma rapresentada dasceć,che tignô La valütaesteraêlaôtaen granpert Balsan impedealaCassadlSparagn. la valütaesteraalaBancadeTrënty Ladinia tutladezijiundatisurandè Te ncer’momëntàlaCassaRurala economich. valüta ênfaturimportantporlecunt estera. Ledavagnsölingiamiéla dantadöt porćichereverdalavalüta colaboraziun tesetursdesvalis,mo Alfons Pezzei(CassaLadinia)êlna Danter RenatoAndriolo(BTB)y passâ nötsintieresafàlistes, tiàl a CalfoschyâodücheRaimund Irsara Canche RenatoAndrioloê rovéniade fates daRaimundIrsara a Calfosch. curs dlavalüta.Chësteslistesgnô por avëiencuntraprestaziunnmiù danter AlfonsPezzeiyRenatoAndriolo, scech. Chëstaêlacondiziunfatafora ch’à scritforalescechynumerdl che àdèjölescech,l’inomdlaporsona data deemisciun,l’inomdlaporsona scrì): l’inomdlabancadereferimënt,la messân dèdant(cunlamascinnda an âstlütlaportina.Porvigniscech n grömdeoreslaûr,dafàdoche Por scriforachëstescopiesêliadedô

49 50

10 20 30 40 50 60 70 80 trasport yd’assiguraziun. gnì as’lató,surantolonlesspëisesde da Balsan).Chëstabancasecruziâde (che êlaôtaćiamòlaBancaPopolara la valütaesteracunBancaPopolara fujiun, unsefatn’acordanzadepor na bancaautorisada.Pornstrüf,dola contać direćcunl’estero,messâresjìda mo dalmomëntchechëstesn’ânia Casses Ruralesdleszonesturistiches, ê naoperaziuncheportâtröpporles bun aRaimundIrsara.L’ingiamiévalüta listes. Chësctiàsambëgnsonèdër Rurala, spomessârasefàinstëssales y BalsanorôlavalütaesteradlaCassa Andriolo âditchescelaBancadeTrënt datrai polescossesinćesemudéy â respognüchelaBTBorôinsciö.Mo damanè leporćiodì.RaimundIrsarati DAL 1973AL2014 VALNUMER DIDEPENDËNĆDLACASSARAIFFEISEN BADIA

0 1973 8

14 1977

19 1981

19 1985

27 1989

42 1993

47 1997

55 2001

63 2005

Raimund Irsara,dapüchdiretur. da SanFrancëschyd’avëiincuntè d’ester jüniadeaBadiamarćé Dan lafujiunserecordaAlfonsPezzei de nafirmachetrasportavalurs. dependënć dlabanca,nia Chi dlaBancaPopolaraêma gnüda fatasöinsomlalovina. la valütalaìte.Lasurandadadlcuferé pormez alalovinaadèjölecufercun Andriolo tutl’autoyêjüsćinasö y porchëlâRaimundIrsaraRenato desgatié porgaujesdeassiguraziun rové ćinaCorvara.Nosmessâns’un Calfosch yaln’êinsciöniamesoda de nalovinacheêgnüdajösura Popolara nepodôniapassèporgauja N iadeêlsozedüchechidlaBanca 68 2006

66 2007

69 2008

71 2009

69 2010

69 2011

68 2012

68 2013

68 2014 s’l’à paniatantutasö,deache tena cruzié. RenatoAndriolodeperpo ne Raiffeisen. DantadötRaimund s’àdër che âfatesperiënzainće foradlmonn al jôaperdenaporsonacompetënta êl stènburmomëntpornos,deache Tl 2001,cancheëlâdèlesdemisciun, Vandoies ćinatl2009. 2009 àlspofatledireturdlaRaikada àl corìdal2001al2006y Raika Welschnofen.Chëstainćiaria demisciuns pordeventèdireturdla tla sëntaaCorvara.Tl2001àldèles revijiun, dl’organisaziunydlaformaziun 2001. Implüêlinćeresponsabldla diretur dlafilialadaPedracesćinaal gnü tutsötenostaCassasciöche diretur dlafilialadaLana.Tl1992él de UrtijëiyPozaFasciasciöche Balsan, tlasëntaatlesfiliales al 1992àllaurètlaBancadeTrënty Desproch dal1982al1987y Ël àstudiéeconomiaaziendalaa surantuta daHubertObwegs. diretur. Tl2009échëstainćiariagnüda ilò vizediretur)tutsöl’inćiariada en ponsiun,àRaimundIrsara(ćina Tl 1998,docheRenatoAndrioloéjü por puzenèles9filiales. tignun cuntdlesëreschefejval‘ora fin dl2014unse60dependënćy68sce 8 dependënćpor5portines.Śëgn,ala Sciöche dit,al1.dejenà1973ânindöt manira, alêd’atritëmps. che alêndédefestanazionala.Avigni stlüt enchëscdédefesta.Raimunddij â ditcheporëlêlval’denormaltignì demorvëia cancheRaimundIrsarati Alfons Pezzeis’âbëgnfatdassënn impröma insö: tl organigramycheéstades lapròda che àlaôtaalbüinćiaries importantes fora. Chësteséstadesles porsones posiziuns sciöcheiânbelealbüfat y lepersonalégnüvalorisétesües manira, aln’éniastèdegranproblems sort depoliticacheanorôfà.Avigni avisa cunleConsëid’Aministraziunla an àtlscomenciamëntmessüstlarì fà lovèsöproblemsinterns,inćesce che ëlinstësâdaidémëteimpé,zënza s’à indôlaurèitedanütenoscambiënt, l’elemënt determinant.HubertObwegs l’esperiënza deHubertObwegséstada les cualitêspordeventèdiretur,mo fóssel stèlaôtaplücouncheessalbü Danter düćnüscfunzionarsnen â döteslescualitêspordeventèdiretur. porchël unsenospordünaporsonache grave; BrunoMorlangs’àamarè,y diretur. Tratanélsozedünacossadër da letoindôsöytidèl’inćiaria d’Aministraziun cheàtutladezijiun Por chëstagaujaélstèleConsëi sentades generalescunngraninterès. agn chealéstèdemez.Altolôpertales Obwegs n’àmairotiadaldöticontaćti à dagnorasintìchësc,deacheHubert diretur, élgnüzoruch.RenatoAndriolo avëi ćiamòniadefatnaesperiëzada logistica. Ybelavisainsciöérastada;do mo inćeporgaujesdecomoditéy renunzié alaValBadia,porlafamilia sintîl cheHubertn’essniatansaurì stritoc ydeachetenacertamanira na bunacolaboraziun,zënzadegran i agnpassàtlaCassaRaiffeisenêlstè fora positivamëner,inćedeachetedüć manira ol’atrasintîlchedötfossjü

51 52 - - (dr. HubertObwegs–rag.RaimundIrsaradr.RenatoAndriolo) Direturs dlaCassaRaiffeisen (nüsc yded’atri),olacheal s’un responsabl dlseturfinanza ytitui Franco Bertoldi:vizediretury Erwin Clara. straordinars, cheantiàsurandèa y anàinćeinjuntènofizeporcredić che antiàsurandèaManfredVanzi metü sönofizedecontroldicredić, gnü potenziéleseturdicredić.Anà Raiffeisen chëstespolizes.Dedôél scomenciamënt venôlaCassa y inćecunAllianz,deachetl Credito FondiarioyMediocredito la porsonacheàalbülecontatcun credić straordinars.Ëlédagnorastè domandes ydajonconsulënzasön da vignipuntd’odüda,tolonsöles dantadöt dèjöcunleseturdicredić tl 1978,s’àdaimprömainsö Agostino Trebo,cheérovéadalerch - devers dlcontrolydl’osservaziun sposta tresdeplüdala„produziun“ le barizënterdl’ativitédla bancase crisa sciöchechëldaśëgn, olache y tresplüimportantatentëmpde lege. Alénacossafondamentala ël poadorèdeplëgnsüalaureaen avisa. Chëstaénafunziunolache talënt particolar).Ëlédërlezitënty Cunć, control(porchëlchealàn interna, raporćcuniRevisursdi dl seturrisk-management,revijiun laurâ beletlabanca,éresponsabl sü stüdiuniversitarscancheël Hansjörg Valentincheàstlütjö él undiduivizedireturs. mirit. DeboriadacunAgostinoTrebo i fićêscialdibasc)éengranpertso arjunć tibilancdiultimiagn(olache capësc foradërbun.Ibugnresultać Dependënć dlaCassaRaiffeisenValBadia-2demà1989 - Thomas Pescollderunggresponsabl laûr dlpersonal. n cörttëmppassale50%dedöt l’ativité decontroldirisćtolaràitete plü controi,élodüdanforache l’Autorité decontrolportaitetres nazionales yeuropeiches.Deache plü regolamentadadaautoritês por l’ativitédecontrol.Chëstaétres pon dìchealésozedülecontrar che reverdal’ativitébancara,spo regolamënć surpassàyniaadatà agn ’90incàtröpesnormesytröc gnü tutjödalscomenciamëntdi dl risch.Scealédaönanapert - en ponsiun. Setur Assiguraziunyintratanéljü medemo tëmpinćeresponsabldl agn aćedlaFilialadaLaIlaytl Alessandro Irsaraéstèpordeplü les relaziunsesternesdlaCassa. por lemarketing,lacomunicaziuny comunicaziun. Śëgnélresponsabl desmostrè ngrantalëntporla consulënt, moëlàdaimprömainsö da Corvara.Ëln’éniamadërnbun 15 agnélstèresponsabldlaportina tert tenoscorganigram.Porpassa esterna éimpormòrovépormezplü dl’area marketingycominicaziun

53 54 Dependënć dlaCassaRaiffeisenValBadia-24deaurì2015 livì dlorganigram. nia machitlasënta,düćcanćydei suzesc édantadötstaicolaboradus, mësson bëgndìcheipilastridechisc Val Badiaénastoriadesuzesc,spo Sce lastoriadlaCassaRaiffeisen - lezitënza. suzessur, cunlamedemapasciuny ciafè cunOttoOberbachernbun A CorvaraàRaimundIrsara volum d’afarsyprovijiuns. post alivelprovinzialporćichereverda Bornech danterleprömysecundo sce anpënsachenossebaratunjöcun chi ches’àdèjöcunlesassiguraziuns, Da alzèforaparticolarmënteréldüć gauja dlafujiunêldafàtresd’atrilaûrs. y dafàdüćilaûrschetignôdà.Por momënć plürî-datosöresponsabilité Düć édagnorastaaöna-inćeti Badia. Dötchëscsozedôtenambiënt che süaconcorënzalaorainćetlaVal Bornech àtrö’namaiùconcorënza.Ma Renon, Lana.Kostaédlaminungache vëgnel CassessciöchePorsenù,Balsan, diretur dlaRaikadaBornech.Donos ofëne nosccompagnTonyKosta tröp dandaiatri-alprömpost,zënza fondamental dl’assiguraziun,sunse- Tl setur„dagns“,cheéle à dèlesdemisciuns. s’à stentèdas’adatèanoscambiënty n’él niadaldötvëi.Deplüéstachiche à azetèatiralesmansciunsciafades, Mo canchedijunchedüćicolaboradus regolamentè dërbun:lenost.

55 56 definitif dla Cassa Rurala dla Val Badia. definitif dlaCassaRuralaValBadia. chël chefossspodeventèlestatut Bele ai2deagost1970êlgnüejaminé monn dapaur. da denantcheêplücoaterliadesal governance), ensostituziundechëres (al dédaincödijéssoncheâla Piccolruaz, cheâsurantutladireziun Nagler, GiuseppeThaleryAlbert sciöche IacoFrenademetz,Franz porsones cunspiritimprenditorial fujiun, êltlaCassadeBadianvalgönes Ti agncheanêtllaûrdefàproiećporla döt leliber. Dles CassesLadiniaunsescrittröpte Badia cunPedracesySanLinert BADIA LADINIA DL PROIET DEFUJIUN 10. MADURAZIUN

plü inant, tla pert dedicada al frabiché, plü inant,tlapertdedicadaalfrabiché, gnì spostada,modechëscbaiarunse Inće chilòâlaCassadofujiunmessü che êinćelecassier. Linert, tlaćiasadeOswaldPitscheider La CassadeBadiaâsüaportinaaSan nia dötesn’êpassadessaurì. deboriada cunFerdinandMussner.Mo tut d’atresdezijiunimportantes,gonot Danter le1971ylafindl1972êlgnü dla ValBadia. lité lecomitêdecreditdlaCassaRurala en Sëlva.Ai7dedezëmber1972êlgnü cun FerdinandMussnertesüaćiasaia nominades dessurajüdesasciacarè Mussner. Denantêlesporsones de fujiunenpresënzaFerdinand Ai 24d’otober1970êlgnüfatladelibera

implü ma val’ dis al’edema. implü maval’disal’edema. apost. Alébëgndacapì;ëlêbelsuy a odëićichealêsozedü,modöt da piéiaCalfoschporjìaSanMartin Martin, s’âRenatoAndriolocruziétan degügn nerespognôaltelefonnaSan dijésson chealêstressè).Niade dan lafujiundërtröpdafà(aldédaincö Cun chiscduilaûrsâltiultimitëmps sartù. dis al’edema.Implüfajôlinćećiamòle inće ilòsciöchecassierpornvalgügn ores aldé.IatridislaurâlaSanMartin, dui aitrëidisal’edema,pornvalgönes ê OswaldPitscheider,chelaurâdai Flatscher. Sciöchebeledit,lecassier Franz Nagler,PaoloPizzininiyFelice y LuigiCastlunger.RevisursdiCunćê y daiaconsiadusAngeloPitscheider dal vizepresidëntIacoFrenademetz, adöm dalpresidëntAlbertPiccolruaz, L’ultimo Consëid’Aministraziunêmetü ales filialesyal’organisaziunnöia. I locaidlaportinaCassaRaiffesenaPedraces contabl-cassier êGiovanniMolingcun Paolo Complojersciöchesoziefetifs.Le presidënt, PeterPescollderunggy di CunćfajôpertPeterTolpeitsciöche Frenes yAlbertVallazza.DiRevisurs vizepresidënt, AngeloFrenes,Paolo presidënt, JosefVidesottsciöche metü adömdaJohannMolingsciöche So ultimoConsëid’Aministraziunê metüdes sösöniniziativadiproi. che tröpesCassesRuralesêgnüdes Chësc ênfatnormal,sceanconscidra se sintîbeleportradiziunliàaladlijia. ploan êinstëslecassier.Isoziporchël te calonia,sciöcheaRina,olachele manco lemedemo.Chëstaâlaportina Por laCassadaLaValélsozedüplüo networking yglobalquality. de marketingycomunicaziun, Al êd’atritëmps,naterconzet LA VAL

57 58 impormò plütert. gnì deliberadatechëstasentada,mo quorum porchëln’âlafujiunniapodü 15 deotober1971n’âniaarjuntle dla Cassanöia.Molasentadadi ess fatpertdlConsëid’Aministraziun 1972 êlgnünominéiaconsiadusche Sentada Generala.Ai2dedezëmber gnüda metüdasölordinndldédla la fujiunyai7deotober1971êra Ai 24d’otober1970âleConsëideliberé 12:00. döt ledéyladomëniadales10:00ales al’edema: lönesc,mercuiyvëndres solida. Laportinaêdavertacateriadi Moling, yaraêinćerelativamënter Rurala êmenadainantbundaGiovanni n contratatëmpindeterminé.LaCassa le prömpaîsczertifichéporjìapéteSüdtirol(Wanderdorf2015) La Valzënzalifćàaldedaincönturismsosteniblyédeventèofizialmëntertl2015 etica. sensaziun desegurëzaygaranzia de confesciun)ychësctrasmetôna porte porbaiénpü’cunëi(nasort le ploanchepassâdomëssaforapor te süafarsfinanziars.Implüêlgonot sintî itliënćtechëlambiëntinćesigüsc baratè daldötambiëntyporchëlse dala dlijiaalacalonia-bancazënza La domëniajôitliënćdiretamënter chedri desanćtacàsö. condejô inćetlastüadlprou,plënade y iatriaspetâdefora,tlgranporteche porta, npü’sciöcheteconfescional che podôjìite.Chejôitestlujôla calonia yalêmaunntliëntiade Sciöche ditêlaportinatenastüadla Casses Rurales.Alfejimpresciun odëi y poriadatèinćealTest unich dles ales legesbancarescheê mudades, cun letëmpgnüsmudà, por iadatè i prinzipsdecooperaziun.Istatućé valada, valorisantlmedemomomënt por sostignìlesvilupeconomichdla cun lafujiunêlgnümetüsöbasa de sodesfaziuns.Albastaponsèche cossa dërria,moches’âdèngröm contabl yd’organisaziunêlstèna punt d’odüdamaterial,aministratif- ćiarân plüinanttltëmp.Inćedal fać checunnostesintenziuns, inće desmostrè,poesterplücuni n’ê niadaponsèdemez.Lafujiunâ bëgn veramëntercapìchelafujiun Dan datandegraninovaziuns,pon valüta. dantadöt cunlecontroldlcursdla bancar tlaTaliagnücontrolèavisa restè devedl.Ćinailòêlesistem che àspomudédötćiêćiamò spo deconseguënzatlaglobalisaziun formala dlsistembancardiagn‘90y spo rovadatladeregolamentaziun bancara nöia,dërimportanta,chefoss les banchesyalmetômann’ativité Laôta gnôlmudélamanirademanajè provedimënć nazionaiyinternazionai. a livelnazionalyeuropeichda desposiziuns normativesdecontrol gnì garantidadadevignisort Al dédaincömessasslaetica beatifiché. Inćenosânngranrespet. à śëgndebunesprobabilitêsgnì mo deuncunncarismasterch,che Ara nesetratâniamadenprouacaje, dagnì. dles Banches“nesdàcrëta porle Raiffeisen sidesalcuarto posttl„Paîsc singoles Casses.Moimpò,lefatche importanza sölagovernancedles Chësc àscialdiplüpodëiynamaiù é organiséaltramëntercolenost. Svizera. LeGrupRaiffeisentlaSvizera Credite SuisseyBancaCantonala plü importantesdlaSvizera,doUBS, cuarto posttlatlassificadlesbanches é leGrupRaiffeisensvizerrovéal motivaziun. Dandanvalgügnmëisc Savëi chësc,nesdaćiamònamaiù banca cunchëstescarateristiches. Credit Cooperatifsaràlasorasortde tres lareformadlSistemBancar.Le che lesgeneraziunsnöiess’aspeta integrada danainovaziuntecnologia ma scearagnaràacompagnaday por leCreditCooperatif,sambëgn söl teritorel’elemëntplüimportant banca telematica,saràlapresënza gran inovaziuninformaticaydla vëgnel foracheinćetitëmpsdena (danter l’aterdlaDeutscheBank) Aladô denvalgügnstüdiconesciüs bancares ycunl’aumëntdisorvisc. zelulars yPCporlesoperaziuns banca telematica,laposcibilitéd’anuzé sun dandangrancambiamëntcunla les inovaziunsnezesciares,śëgnche da ivalorisécunconvinziuny inće porlesuzèstldagnì,scesavun al suzès,chesaràpunćdeterminanć Al épapropichiscvalursches’àportè de Raiffeisen,ôdì150agndenant. se destanziëiadaiprinzipsdeRinay tan püchcheiprinzipsfondamentai

59 60 dè na sbürla al turism che ê tl laûr da dè nasbürlaalturismche êtllaûrda surantut lagestiundlaPro Locoporti dl Comun,modeacheiân intrataninće indô jüszoruchtlaćiasade proprieté da śëgn.Cancheilaûrsêstarovàsunse ćiasa deFranzZingerle,visalafiliala laûrs ênsejüsprovisoriamëntertla laûrs derestrotoraziun.Tratanchisc Le Comunâdèpro,moanmessüfà contat) le plüêRichardPradalaporsonade man desciacarècunleComun(por defata stèmassapiceyanâindômetü sön strada).Moinćechësclocalê tl’alzada dessura(1.alzadacunazès sciacarè cunleComunporciafèilocai ê massapiceyanâmetümande Bëgn toscânodüitechechësclocal Kassl tllocaldeproprietédlComun. basìte, olachealéśëgnlabotëgade gnü trasferìtlaćiasadeGiuseppeFlöss, n localdlascora.Dolafujiunêl’ofize la CassadaSanMartininćestadate inant daunndependëntsu.Denantê Chëstes döescassesgnômenades Badia yimplüfajôlinćećiamòlesartù. laorâ sidesaSanMartincotlaCassa 1971 incàOswaldPitscheiderche Sciöche iùnbeledit,êldal1.deagost cun lesistemamerican. Martin gnôlacontabilitétignidaaman, dales 13:30ales16:00.InćeaSan 8:00 ales11:00,lajöbiaydomënia ê detrëidisal’edema:lemertescdales d’Aministraziun ai5desetëmber1971 L’orar dedauridafatforadalConsëi Martin tlaćiasadeGiuseppeFlöss. fujiun, êlaCassaRuraladaSan Laôta, cancheiêntllaûrdefàla SAN MARTIN por ciafè inće l’alzada dessura. por ciafèinćel’alzadadessura. limić), atiraavëinafaziun sönnpice porcënt difićmirada(śëgn élgnümetü Laôta podôncunnamudaziun dl y podëimëtemanlasentada. messü fàdlesdötesporlejìdemez y âmetümandasebaudiédifić.Iân adalerch ntliënt,s’âsentèjöpromësa Al scomenciamëntdlasentadaêlrové sentada êstadatlvedllocalbasìte. la situaziunalultimomomënt.La comedé leporcëntdifićporsistemé inće tutpert.Techëstaocajiunêlgnü Consëi d’Aministraziun.Ëlinstësâ Insciö âlatiraorganisénasentadadl lion leverbaldlaFederaziunRaiffeisen. pordüda. RenatoAndriolos’âintenü che anessstlütjölebilanzcunna dala FederaziunRaiffeisenêlgnüfora Dal ultimocontrolfattratanl’isté atres trëiCasses. L’iter dlafujiunéstèsciöchechëldles 1972. L’ultima sentadaêstadaai30dejügn inće lecontesteconomichêdërlimité. dependô niadötmadalesporsones, situaziun ypodëimudéval’.Moalne finanziars portiestermanëciaala d’informaziun, d’organisaziunygnanca sciöche alalda,mochen’âniaimesi Serafino Irsara.Alêdessigüporsones Cunć êRichardPrada,GiovanniVanziy Conrater, PietroRivesyiRevisursdi Tavella, GuglielmoClara,Albert adöm daGiovanniVerginer,Giuseppe L’ultimo Consëid’Aministraziunêmetü chësc n’êniaval’dërdesigü. porta rovândalaProLocotenüscofiziy dërta dl’entradaporlaProLoco.Dana a manciampa,lascianl’ofize se svilupé,ânsearjignéitenüsclocai cunt economichnegatifn’éniaval’ cun l’organisaziun.NaCassan Porchël s’unsenosdèjödërtröp é stènagranorganisaziundoìa. Cassa tlscomenciamënt,vëigoncheal Sce anćiaraladimenjiunchenosta dimenjiun chenostaCassaàarjunt. dimenjiuns arjuntes“.Albastaćiarèla „organisaziuns niasönmosöraporles Banca d‘Italia,ytröpesCassescun sciöche aresvëgndefinidesdala gestiuns nia„sanesyprudëntes“, conseguënza dlacrisa,éltröpes por dötleGrup.Atualmënter,en y d’imaja,porchëlinćedestabilité de granconseguënzeseconomiches n’ê laôtaniadas’imaginé,yalessalbü N bilanznegatifpornaCassaRuralane püćes. deponüdes ydlesinvestiziunsêma cunt economich.Lescategoriesdles Odüda daJùcuntraSanMartincunlazonaartejanala l’independënza operativadlaCassa. che saltaite,modedôstrënjeraite Al éspolaFederaziunRaiffeisen bilanz negatifnianacossaezezionala. y sciöcheinćetlaSvizera,nen’én Raiffeisen yCasseséatramënter, i raporćistituzionaidanterFederaziun olache lastrotöradlgrupRaiffeiseny plan achëstescosses.Inćetl’Austria, éson balditllaûrdas’auséitebel cossa sceria.Tlasituaziunatuala che sozeddainré,moalétresna

61 62 ti confrunćdlmarch.Deperpo gnôle da d’invern,deachelaliraêtandebla cun ipriscdetrëiiaditan porlasajun de granproblems.Val’ostisêjüssö banches assestâleporcëntdifićzënza positifs, sceanmetônpü’averda.Les ê naconjuntörachepodôinćeavëiefeć massa basc,lescumpransenos.Moal da mëtelescartelessölmarćéoaprisc tliënt, cancheleFondiarion’êniabun dè zoruch100.Val’iade,pordaidéle un s’indebitâde100,ciafâ70ymessâ a tëmplunch.Techëstescondiziuns messëi niamassaselascèitesöicredić tröc credićdlCreditoFondiario,porne cun fistidi,deachenosdônpöinant ê jüjöa70.Chëscfatsefajônpü’stè Fondiario cunnvalurnominalde100 credit“ (nasortdeobliaziun)dlCredito le valurdemarćédles„carteles Al êiagnolachefićsurale20%y cun larevoluziuntlIran. La crisaéspoindôstadadanütl1979 17%. di agndolaverayl’inflaziunéstadadl Tl 1976élstèlaplügrancrisadlalira proibiziun dajìcunl’auto. y tl1974surale21%,anérovàana stada incërle5%érovadatl1973al14% L’inflaziun cheêtiagn1970y1972 araba-israeliana, lacrisadlpetröre. él saltèfora,porgaujadlavera Tl 1973,propitltëmpincërlafujiun, FUJIUN DLA TLTËMP - FINANZIAR 11. PANORAMA ECONOMICH i fićsölmarćémonetarrovà aarjunje Le vëndres,ai11desetëmber 1992ê rovass a1.400,ledoplco danle1992. lires pormarchyansetemô cheara 50% ćinaarovénvalurdeprësc1200 fin dl1992yle1996s’âlalirasvaluté dl marchfissöles750lires.Danterla debić enmarch.Danle1992êvalur plü bascyporchëlêllatendënzadafà d’ingiamia. ImplüêifićtiPaîscTodësc momënt êrajüdadacontrolèlerisch parité d’ingiamatlSME.Ćinatechësc capital alèsteryinćepordefënela na manirachealnegnissniaportè messü tignìinantifićalć,porfàa messü s’adatèal2,25%yaraâinće 31 dedezëmber1989âinćelaTalia la Talia,cunnaoscilaziundl6%.Dai dl 2,25%.Naezeziunêsambëgnindô europeica val’defis,cunnaoscilaziun Dal 1987al1992êlecursdlavalüta chësc fatsereverdâpöinćenos. cruziân sambëgninćenpüch,deache sterlina êlsozedülemedemo.Nosse (Sistema MonetarEuropeich).Cunla ćinamai gnüdasciuradaforadlSME êl gnüspicolétandassënnchearaé chëra dlavalütadiscioldi.Sönlalira Tl 1992êlspostèn’atragrancrisa: tendënza dafàdebić. mo inćeporleturism,êllaôtanpü’la gauja dl’inflaziun.Porchëstesgaujes, debit didebitursdlaCassamënderpor cuntè cheniade,gnonsö porlarampa problem dlpëis.Lepresidënt sada le presidënt.Scen’ântröpa, êlinćele nos instësc,cunnoscauto. Gonotjô chësta banca.Atolamonëdajônse Lires“. Chëscôdìchejôntresindôda „tl’ultima spediziun“manćiâl116.000 ala CassaRuraladeS.Elena(PD)che de messè1977,olacheticomunicân ite dötes.Iùnlacopiadenalëtradi14 monëdes messânses’leslascètomè gauja porchëstaćiarestia.Porrovépro figöra. Ann’àmaicapìcaracheêla Te süconfrunćfajônsenaburtiscima foradecà cancheaiorôingiamiéscioldi. portina, dantadötchëracunitliënćda d’eliminé, deachealtignîsöl’ativitéde pice problem,mocheanmessâporvè manćianza demonëdesfer.Alên 100 ylebenzinn300lires,éstèchëldla 1975, canchenfolietcostâ150,cafè N aterproblemdiagn‘70,dantadöttl gnüda compensadadalvantajesöifić. catastrofica dećicheansetemô) söl curs(chealafinêstadamanco sön lerisch,yimplüêpertdlapordüda Canche aiâfatl’imprëstêsignüsavisà nia albüdegranproblemscunitliënć. Al contrardećichesetemôn,n’ânse indô jüjöa990liresylalirarevalutada. de retüda.Mospo,porfortüna,êlecurs le valurdlesgaranziesycapazitês foss idebićenmarchradoplà,superan rové a1400liressciöcheansetemô, nia taninsöchealfossrové.Sce march jôsödërdebotayannesavô en march.Lecuntravalurdldebit banches -relativamëntertröcimprësć por noscheân-enconfruntalesatres le 40%.Chëscêstènmomëntdërzite madër indôgnüalömmonëdadefer. 200 miliargdelires.Yspoteniade,él che aln’égnüscritforapornvalurde vantaji porlesbanches,sceanpënsa sceć n’émaignüsincassà,cundegran dijô „Alpendollar“.Ngromundechisc coienâ bëgndërdassënn.Itodëscti da 100Liresy50Lires.Iforesć proibida) cunnpiceimport,dantadöt sceć zircolars(cossaofizialmënter les banchesmetümandascrìfora Por tisciampèalproblemàingalin chësta monëdaad’atrescasses. resultëiel chenosdôninantpertde rosedè dofora.Dalacorespondënza ërta dlgarageaAunejia,àlrisćédese

63 64 Conrater, GiuseppeNagler)êlinće (Albert Piccolruazpresidënt,Albert Sepl Videsott)yaiRevisursdiCunć Franz Nagler,GiovanniVerginer, Giovanni Dapunt,IacoFrenademetz, sciöche vizepresidënć,LoisDeclara, Pezzei, AngeloFrenesyRichardPrada gnü metüsöyêoperatif(Alfons Consëi d’Aministraziuncheêintratan Dlungia anüscpresidënć,aldiretury credit decompetënzadlaRegiun. regional yinćenazional.Laôtaêle tl seturdlcreditalivelprovinzial, pert döteslesporsonesimportantes dl cinemaaCorvara,olachealàtut fujiun cunn’incuntadatlsalamënt Ai 13demà1973élgnüfestejéla SËNTA ACORVARA 12. INAUGURAZIUN DLA Corvara incërle1970cunfabricatdlasëntanöia(sciöcheevidenziétlafoto) operaziuns particolares. lascè iteitliënćporlaconsulënzao 9 metricuadrać,olachealgnôinće de chiscduilocaiêladireziun,zirca â apënalerchcaterporsoneslaìte.Un dui daverćalpublichêtanpiciche dassënn. Andijlocai,tanpordì;chi s’â conscidréjöavisailocai,laldan ê püchdalunc.Ledr.SilviusMagnago ćiarè ofizialmënteralasëntanöiache Ala findl’incuntadaêdüćjüsapéti salamënt êplëgndesoziytliënć. y ledireturdlaBancad‘Italia.Le Bombace, lePresidëntdeFedercasse credit Müllercunsocapo-departimënt Provinziala), l’AssessurRegionalal Silvius Magnago(PresidëntdlaJunta SËNTA ACORVARA 12. INAUGURAZIUN DLA tignida aCorvaratlSalfdlCinemaLadiniaai13 de mà 1973. Festa deinauguraziundlafujiundlesCassesRaiffeisenValBadia(1972) At ufizialdlafujiundlesCassesRaiffeisen:Corvara,ai13demà1973

65 Franz Kostner (ombolt da Corvara), Robert Rainer (presidënt Federaziun Raiffeisen), Alfons Pezzei (presidënt Cassa Raiffeisen Val Badia), dr. Silvius Magnago (surastant dla Provinzia) y Vincenzo Frena (ploan da Calfosch) Nunzio Bombace (diretur dipartimënt credit dla Regiun), Erich Müller (assessur regional al credit), Emil Pider (presidënt assoziaziun turistica Corvara), Franz Demez (vizepresidënt provinzial, rapresentant di Ladins) y Hermann Pescollderungg (ombolt de Badia) 68 Foto storicadlasentadafujiuntl1972salfdlCinemaLadiniaaCorvara capì avisasciöchearaégnüdaas’al de porsones,deliberes,zifres.Anmëss ma ejaminéautorisaziuns,dates,listes renovamënt dlafujiunnebàstelnia Por capìdeplëgnlespiritde Banca d‘Italia. copies ymenàperiodicamënterala dla Cassa.Chiscgnôscrićforatedeplü plata düćidaćeconomicsypatrimoniai bindebò gran,deachealêsönönana por scrìforaidocumënćtenformat gran mascinndascrìcheanadorâ An s’âstentèdaciafèlalerchporna baiun de„mëndri“avenimënć. Al n’éporchëldessigüniapornia,scei grup inćedalpuntd’odüdaoperatif. comportè sciöchepertintegrantadl a Calfosch,s’àdagnorasintìy Pezzei, cheâmetümansciöchecassier An mëssdìchelePresidëntAlfons suzès. les plüimportantesporsvilupyle che pêmancoimportantes,êenrealté che serendôcuntpropilescosses l’intusiasm yl’impëgndicolaboradus, dè, inćetlescosseschepêsecondares, gnì foralefaxyfotocopiadù.Toscêl gelus dechëstamascinn.Alstôpor gnì adoradadaPaulFeichtercheêdër la mascinndadupliché,chepodôma chëres perdemascinnscheân,sciöche proprietars afitâiaaisciori.Chilòêlinće fora metonadömdöesćiameneschei salf dlConsëi.Chëstalerchânabiné desposiziun êltl’alzadadessurale bele dërnapiciaćiasa.Tlapertanosta (despartida verticalmënter),cheêpö Edith, odamì,temesalaVillaEdith I locaidlasëntaêadinfittlaVilla Sentada generalaai24d’aurì2015 teater, olachealsozedôdldöt.Itamez pon confruntècunnapaladinaden Chësta picialerchjödapédestiga ia tlmedemoporte. tres naportademetal,olacheanrovâ Consëi rovâninćepassandaladireziun podôn jìtlsafdlConsëi.Tlsalf proprietars. Tresnporteynastiga prinzipala olacheanrovâtilocaidi sorvisc dancàamandërtadlaentrada Mo lasëntaâinćenaentradade sostituida dalfax. gnü latelescrivëntacheêatiragnüda

69 70 pert dlPizdaLecêltl’alzadaaterana stôl saurì.Iadal’atrapertdlaćiasa,dala Raimund Irsaran’êniadalunc,spose por damanèdoRaimundIrsara.Sce dl proprietarchepicâdachëlbüscsö, salf dlConsëi.Implüêlvignitantleće da tutres,cherovâćinasötiofiziytl datrai dalessfëssesdlcuertlsöntof fora. Incërlesönescdanmisdégnôl sön lecuertl,nen’êsiniabugndagnì datrai chilòiteyfora.Scevalgügnê sce alên’atraentrada,jôimpòćiamò direziun, ivedliproprietars,cheinće dessura, tliënćchegnôiteporjìte datrai idependënćchejôtl’alzada apartamënt. Techëscporteincuntân stiga porjìjötećianoa,olachealêso i duivedliproprietarsatempàâla êl nasortdecuertdadaurìsö,olache Corvara tiagn‘70aitëmpsdlafujiun ghips cheaspetânaindenisaziun. dagnora nacodadeporsonescunn Feichter. Levëndresylasabedaêlchilò d’assiguraziun. LeresponsablêPaul che s’âfatmèyânasüapoliza gnôl inćechilòpaiéforaischiadus Tres n’acordanzacunleSkipass scioldi, cheâlaôtanagranimportanza. Chilò ântlpröml’ofizeporbaratèite nosta sëntadalapertdlHotelItalia. êl gnütutadinfitlaVillaJuve,dlungia botëga porpodëiinćetoitechëlerch, se mëteaönacunlesproprietaresdla massa picera,y,deachearanejôniada Mo porfortünaêlasëntadefatagnüda dant enlineacunlesnostesdöes. Chësta botëgaânasüaentrada,ca picia botëgachevenôtesciüsd’ert. La fujiunéaprovadadalaBanca d’Italiayégnüdapublicada

71 72 - - - deplü tratatives: Tl medemotëmpportânseinćeinant valô porlessentadesgenerales. dagnora cunresservatëza.Lemedemo les reuniunstignidestilocaipublics, la Cassan’âniaćiamòdesülocai,gnô te unyniadeaterComun.Olache d’Aministraziun gnüdestignidesniade Cassa nöia,élesreuniunsdlConsëi dantadöt sönlescatercheâformèla strotöra teritorialanöiasönlesfiliales, öna. Deachein’orônniafàpesèla impò inćelaBancad‘Italiastadaa y niaaladôdlteritore.Moalafinê gnì chirisforaporsüaprofescionalité deache iaconsiadusesspordërtmessü critêr derapresentanzateritoriala, n’ê laBancad‘Italianiaaönacunchësc êl önescaconsiadus.Daimprömane rapresentada datrëiporsones.Porchël laôta döesportinesychemessâgnì porsones, apertCorvara,cheâbele vigni Comunfossrapresentèdadöes tliënć. Beletlstatutêlodüdanforache pesè lasituaziunnöiasönisoziy döta lastrotöraaziendalapornefània de secundoyterzolivel,fàfunzioné y sorviscnüs,colaborècuniorganisms personal, ciafètliënćnüspitancualité rové pormez,daurìfilialesnöies,tosö beles sëntes,teposćsauriscdati dl’organisaziun ydlsvilup:fàde Do dachëstafasametôlmanchëra 13. FILIALESYSËNTA por cumprèlaVillaJuve por cumprèdötalaVillaEdith botëga yingrandìiofizidla sënta por podëitoadinfitlelocal dla ------daurì. spo fàsölafilialadaLaIlacheorôn Caserma diCarabinieri,olacheorôn por cumprèdaLoiseRottonarala Comun daLaVal de Caloniayjìadinfittenlocaldl por podëitrasferìlafilialafora fujiun gnüdes fatesplütert,niatiagndla sö nafiliala.Chëstestratativesê cumprè dlungiasüaostaria,porfà por anuzéletòchdeteraccheân Ostaria PostaaAlPlanlebëgnstè por ciafèdaFritzMutschlechnerdl Cassa Ruraladal1894al1942 deache techëlComunêlbelestèna dantadöt tresUgoDeBattista, fodomi chedamanâtresindôdo, por daurìnafilialaaFodom,cuni n solocalsotleHotelDasser por ciafèdalComundaSanMartin por trasferìlafilialadaSanLinert por cumprèduifrabicaćaPedraces AL PLAN: LA VAL: La Cassa Raiffeisen é tla Ćiasa de Comun in afit filiala dlaCassaRaiffeisendaurida tl1976

73 74 SAN MARTIN: dal 2006inantenproprietétlfabricatnü Raiffeisen cinale2006 filiala dlaCassa SAN MARTIN: dl 2009 Comun tl‘aisciüda ite tlaĆiasade i nüslocaibas trasferimënt te Raiffeisen dôle filiala dlaCassa LA VAL:

filiala dlaCassa daurida tl1992 Raiffeisen LA ILA: PIDRÔ: filiala dlaCassaRaiffeisendauridatl1993 filiala dlaCassaRaiffeisen PEDRACES:

75 76 CALFOSCH: dal 1972sënta Raiffeisen Val CORVARA: dla Cassa filiala dla Cassa Raiffeisen Badia tl 1991 Raiffeisen daurida filiala dlaCassa REBA: CORVARA: CORVARA: l’edifize dlasëntadenantchealgnissingrandìylaurèdaitefora ai 30deaurì1978:inauguraziundlasëntaingrandidaylauradafora portines CORVARA:

77 78 CORVARA CORVARA dla Direziun Generala ofize : sëntadochearaégnüdaingrandidaylauradadaiteforatl2013 :

Raiffeisen portines dlaCassa CORVARA : les döesćiases modenantchepodëi podëi ingrandìsüapension. Śëgnân de teracdlafraziundaCorvara, por daidé iproprietarsdarové prontòch ala finjüdesabunfin,do cheân la VillaEdithinant.Inćechëstesê Deperpo jôlestratativesporcumprè olache anâpodümëtejödüćiofizi. êl gnüfatsölaprömaverjiundlasënta se fàsönaćiasaiaPescosta.Tl1978 Juve, deacheleproprietarêtllaûrda momënt êrajüdadacumprèlaVilla ćiases VillaEdithyJuve.Tenpröm n frabicatsu,metonadömlesdöes dal scomenciamëntinsö,chëldefà Por jìzoruchaCorvara:noscfinê, CORVARA: salf dl Consëi d’Aministraziun iade, radicalmëntertl2013. fata söćiamòduiiadi,tl1995 yl’ultimo la sëntadaśëgn,deache chëra égnüda proiet yfàsölasënta.Ine podunniadì Ala findl1984érajüdadarealiséle ater azès,iadôlaVillaEdith. desposiziun diproprietarsdlgarnìn problem êlstènprozèsyiânmetüa por leprömproblem.Porsecundo Na indenisaziunêstadalasoluziun sënta nöia,exVillaJuve,ylaEdith. da renunziéasoazèscheêdanterla messâ ivijins(VillaLinda)esteraöna ćiarè detoyjìlabotëga,dal’atrapert realisé leproietmessândaönanapert ofize dlaPresidënza CORVARA:

79 80 filiala aPedraces,monoscfinêchël Porchël podônseśëgnatiratrasferìla adinfit. momënt nofizedeminicomputers fat sösciöchelavandariaycheêtechël ê dlungia,danlaćiasaDarizych’êgnü cumprè lefabricataönanaalzadache N’atra condiziunêinćechërademessëi stada lasëntadlaCassadlSparagn. l’ésson spocumprada.Ćinailòêchësta dlungia l’AlbergoPosta,acondiziunche che s’âmetüadesposiziunlaćiasa gnüda dadadaLoiseFrenademetz, la filialaaPedraces.L’ocajiunnesê Linert. Laintenziunêchëradetrasferì tla ćiasadeOswaldPitscheideraSan A Badia,sciöchebele recordè, êla filiala 14. SVILUPDLESFILIALES Badia -ćiasa„Corradini“chetiàdèalberchalaCassaRaiffeisen prinzipal ydlfrabicatdlungia. a Pedraces,lacumpradlfrabicat trasferimënt dlafilialadaSanLinert d‘Italia, portandantnoscproiet:le I âninsciötutsöcontatcunlaBanca - chefóssonimprömabugndetoyjìla - checumpràssoninćelaćiasadlungia, - chelaBancad‘Italiasedess condiziuns: Chësc proietdependôdatrëi Frenademetz orô. de cumprèlaćiasa,sciöchesignura botëga cheêtlaćiasadlungia. d‘Italia, tres cunl’autorisaziundlaBanca trasferimënt yspoalacumpra l’autorisaziun, daimprömaal La cumprastrategicadebëgnsimobiliarsporfàsölafilialadaPedraces Pedraces, ai01.08.1982:benedisciunyinauguraziundlafiliala

81 82 la situaziundlesCassesyćichean L’Organn deControlconëscalmomënt scialdi tratètresviatelematica. rigorosa cośëgn,macheśëgnvëgnel Laôta êlaBancad‘Italiaćiamòplü cumprun impò“. Banca d‘Italiatenamaniratlera:„nosla auti adesposiziun,ânserespognüala y SanLinert,cunnaplazadaparchèi pormez, sölaincrujadadanterPedraces posiziun ezelënta,sauridadarové ia l’ocajiundepodëiselascèjötena cumpra dlalavandaria,sejomaninsciö cumprè lefrabicatprinzipalzënzala Mo, dalmomëntcheinepodônnia reverdâ lacumpradlalavandaria. al telefonnstadannoporćiche Bele tratanlestratativesêlaresposta PEDRACES: filiala dlaCassaRaiffeisen ciafè l’autorisaziunyanâinsciöpodü n valgügnstlarimënćânsetlafinada comportè tenamaniracostrutiva.Do conseguënzes, molaBancad‘Italias’â Nosta respostaesspodüavëideburtes baié söêdegranimportanza. carater diinterlocutursysüaabilitéde la reputaziun,soliditédlaCassa,le fates personalmënterdaiinteressày al’interpretaziun. Lestratativesgnô nia tantlmenüyantilasciâinćelerch injuntes stampades.Annecontrolâ vigni domandagnôlmetüngrömde tres telefonnocunincuntadesypro gnôl scialditutsöcontattreslëtres, manco poscibilitêsportratatives.Laôta normes decontrolvarëntes.Alétrö’ po onenia,depënddaidaćydales buniscima colaboraziun,dalaôtaćina Dreika. Cunëlunsedagnoraalbüna Kirchmaier àspometüsötl1978la dla dita„AmonnMebliporOfize“. laôta responsabldlseturvenüdes êl gnüsciacarècunlesign.Kirchmair, l’atrezatöra daofizedlasëntaaCorvara Por ćichereverdal’aredamënty dagnora tenamaniraiüsta. al édatraignüstrité,mosecomportan ispetur recordètlesaudanzessciöche ispetur. Alafindlann2014àchësc à dötaurelaćiamòcontatcunchësc Rurala dlaValBadia.RenatoAndriolo deventè plütertnsostenidùdlaCassa cun chëlcheânalbüdastrité,êspo programs. LecapodlControldaBalsan, se dedichéalarealisaziundenüsc PEDRACES: filialadlaCassaRaiffeisen apartamënć afitàia.LaCassadeBadia Cavallino, olachealênvalgügn se tratâdlaćiasadlungial’albergo n’atra chestiundamëteapost.Ara Atira dolafujiunânseaPedraces fora maninćecunl’aiütdlaDreika. fat deplüfai,cheêspognüscomedà les poscibilitêsdecostruziun.Alêgnü che chiscesssfrutélemiùarajô le plannurbanistichdlpaîsc,ponsan dui architëćdaBalsancheâapënafat tl seturbancar.Leproietêgnüfatda spezialisades tlseturdlahotelariaynia damanè ditesdlpost,machechëresê da Pedracesêlgnüminéfàdërt Por l’aredamëntyl’atrezatöradlafiliala restrotoré lasëntanöiaaCorvara. de dezëmberdl2013canchealégnü

83 84 messü selascèscrìlaćiasa,mache liber dlesamortisaziuns.Iânporchël danü, chegnôdantdassùtlbilanzy valgügn agndenantâlaCassafatletët y proprietara,moaran’êniainsciö.N minâ deesterlasuzessurialegitima de dërtaustriachylaCassaBadia „Spar- undDarlehenskassenverein“ Y belavisa,araêscritaalinomdla che chëstaćiasan’éniaosta“. chësta ćiasa,âlesecretêrdit:„Ćiarede te Comunporchestiunschereverdâ süa proprieté,moniadecheênjüs minâ chechiscapartamënćfossde BADIA: ćiasastoricatlzënterde San Linertchetià dè alberchalaCassaRaiffeisen Darlehenskassenverein“. de Badiayporchëldla„Spar-und ê lacontinuaziundlaCassaRurala nüs chelaCassaRuralaValBadia cun ngrömdedocumënćvedliy Raiffeisen ValBadia,desmostran tratan messânlefàcunlanöiaCassa dla ProvinziadeBalsana fàchëscvare. defin denü.Iênlapröma CassaRurala Provinzia yforadlaRegiun êinćeval’ Le fatdedaurìnafilialafora dla gnüda stlütacunnavanzdegestiun. finanziares ointernesdlaCassa.Araê rajuns politichesyniapordificoltês la Cassaêgnüdalasciadasöpor da śëgn.Interessantélodëiche nia atramëntercochich’étistatuć I prinzipsdlaCassan’êensostanza talian. corespondënza cunlesautoritêsêpor La PlideFodom.Lestatutydötala cun garanziailimitadasëntaa Cassa RuraladiPrestiti,registrada lege austriacadl1873cunl’inom dl 1.deagost1984,sölabasadla metüda söcunnstatutladata La vedlaCassadaFodomêgnüda agn dochëradaRina). 1942, metüdasötl1894(porchëlpüć dit -êlbelestènaCassaRuralaćinadl nüsc vijins.AFodom-sciöchebele y insciöânsealbütresplücontatcun 1973 êlgnüdamanèdotresplügonot Do cheândaurìlasëntaaCorvaratl ponsè dedaurìnafilialaaFodom. Trebo, metümanconcretamënterde de UgoDebattistaydlomboltBruno abitanć deFodom,particolarmënter nöia, ânse,söndomandadengröm renforzè lafujiunorganisanl’aziënda jö cundüćchiscproiećyporvânda 1973, deperpocheêntllaûrdesedè pert realisénagrandiproieć.Tl Śëgn ênsestabugndeinviéiayen 15. REBA indô danüdeliberes,yan êjüsngröm ânse sidesnoscheleComun fattres de BalsanyBelun.Te prësc vintagn iadi datifàpresciaalaBanca d‘Italia y dedomandes,alêgnüporvèplü ê gnüscritdesënesydelëtres Le percursn’êniadagnorastèsaurì.Al dezëmber 1991. ćina aladauridacheêstadaai8de dl 1973porjìinantzënzainteruziun Fodom ânsemëtümantiprömsmëisc Cun lapraticapordaurìnaportinaa Federaziun RaiffeisendeBalsan. ê laCassagnüdacontroladadala bunamënter ćinaiteporiagn‘20, Por nvalgügnagnalalungia, atuala. ći cheéodüdanforadalalegislaziun sort desozieté.Chëscéplüomanco dî ćinach’anessindômetüsönate’ Desproch, prolaJuntaProvinziala,tan foss gnüdalasciadasö-gnìdepositéa patrimone messâ-tlcajechelaCassa êl natlausolacheodôdanforale Tl statutdlavedlaCassadaFodom ai 23denovëmber1990. injuntes cheùnmenèalaBancad‘Italia la copiadl’ultimalëtracundötesles te nte’caje.Nostiùnporatermenè lëtra pordamanèconsëisdecos’astilé 1992 s’àledireturNeulichedmenèna restâ tlteritoredlaRegiun.Dejenàdl daurì nafilialatlaValdeFascia,modöt Nöia Ladina(Welschnofen)cheàorü Tl 1992élstèlaCassaRaiffeisende

85 86 Cassa RuraladaCortina, metüda söte documënć chebaiadlafondaziun dla tl Ćiadura.Interessantél da odëichei ê tllaûrdedaurìnaportina aSanVito Cortina, chen’âniaazetè,deacheara dezijiun dedamanèlaCassaRuralada Ingalin âleComundaFodomtutla Sella Ronda. Corvara porlecarosseldaischidla turistica dantadötdanterRebay geografica ydenamaiùintegraziun y storica,medemolingaz,vijinanza de nspiritpatriotich:identitéculturala fates dedôytechëreschealgnôbaié A nian’âjovèlesgrömdedomandes Comun.“ zoruch, êgnüdesfatessöndomandadl Belun, mocheéspognüdessciurades menades alaBancad‘ItaliadeBalsany instës. Lesdomandesd’autorisaziun cutes ychëldatesorierporleComun baratè itescioldi,lesorviscdetràles o, sceéssonalmancofatlesorviscda damanè sceiéssondaurìnaportina, dl 1973àl’AministraziundeComun ma 700unitês.Belealscomenciamënt olache leraportabitanć/portineséde banches ôisselascèjötlaValBadia, deperpo ch’iaratunched’atres poscibilité unicaynaturalad’espanjiun, chësc teritorerapresentëiapornosna de Fodom,deacheisunsigüscche I sunmotivàadaurìnafilialatlComun de nafilialatlComunFodom“ „Al reverda:domandadeautorisaziun insciö: d‘Italia d’agostdl1973ânsemotivé Nosta prömadomandaalaBanca ombolt porchirìnlocaladatè. de iadiaRebayAndractlaćiasadl Nos ùnmandocumënt(mod. 137Vig. l’abilitaziun dalaurètechël teritore. delibera dlCICR,unsenos tl1984ciafè Da recordèélche,sölabasa dena da l’autorisaziundaurìnaportina. documënt dlaBancad‘Italiachese che reverdaReban’unsenosnian l’aprovaziun. Danterladocumentaziun gnô niaditdenoporscrit,spoorôldì 1993, ycheodôdanforascealne gnüdes fora cun le DL dl 1. de setëmber che reverdâlesbanchesyicredić, desposiziuns generalesnöiesporći mo alêstèlaconseguënzadles tratâ niaden’autorisaziunspezifica, por daurìlafilialaaReba.Aranese Tla finadaânseinćeciafèl’autorisaziun Penazzi yRaimundPescoll. dependënt aReba,cunElisabeth Gilbert Irsara,cheêinćestèlepröm i sorviscdatesoriergnôfaćaPidrô Comun, chefajôntlafilialaaPidrô.Düć da fàlesorvisctesorierpor Cun letëmpânseciafèl’autorisaziun statales ylecontrar. y regionaleschestlujôforachëres Datrai êllesagevolaziunsprovinziales por ćichereverdalesagevolaziuns. ala regolamentaziunnazionala,inće ess pordeplügaujesmessüs’adatè foss stècomplicaziunstlagestiunche regionala, cunlaconseguënzacheal dì perdelacarateristicadebanca de nafilialaforadlaRegiunessorü buna das’informècheladaurida stada doachëscfat,l’âingalinminada La FederaziunRaiffeisenchetiêtres chi agn,édeperposcrićportodësch. balanzes tecniches. ùn arjunt,dantadötlasoliditédles teritorialmënter, aprijëiairesultaćche esigënzes demarćéporsesvilupé por avëitutenconscideraziunles valur denostesstrategies,neslalda Tla lëtrareconëscledr.DeGrandi iüst. avisa tenostaCassa.Ëlêdëravisa,mo Banca d‘Italiacheàfatnaispeziunplü dr. EnzoPoznasky,leprömispeturdla La Ila.Cunplajëiserecordunseinćedl tl laûrdafàsöydaurìlafiliala cun plajëi.Ëlêinćiariacanchenosên dl direturDeGrandi,chenosrecordun mëis dedezëmber1991ynaresposta d‘Italia, cheiéssondaurìlaportinatl olache nostilasciunalsavëialaBanca cun ladatadi2dedezëmber1991), FODOM: tl1991ciafaRebaindônafilialadlaCassaRaiffeisen Tla lëtrascrìeldanterl’ater: „ .....L’iniziativa che ora si realizza con con realizza si ora che .....L’iniziativa „ l’apertura di questa nuova dipendenza dipendenza nuova questa di l’apertura si inserisce validamente nel quadro quadro nel validamente inserisce si di una strategia costantemente costantemente strategia una di imperniata su una attenta stabilitá stabilitá attenta una su imperniata delle esigenze del mercato, cui cui mercato, del esigenze delle si é accompagnato il conforto dei dei conforto il accompagnato é si lusinghieri risultati raggiunti. risultati lusinghieri Nella convinzione che le affermazioni affermazioni le che convinzione Nella sin qui raggiunte dalla Cassa Rurale Rurale Cassa dalla raggiunte qui sin della Val Badia - testimoniate dalla dalla testimoniate - Badia Val della soliditá degli equilibri tecnici e e tecnici equilibri degli soliditá dall’apprezzabile opera svolta per per svolta opera dall’apprezzabile lo sviluppo economico della zona di di zona della economico sviluppo lo competenza - costituiscano la migliore migliore la costituiscano - competenza garanzia di successo anche per la la per anche successo di garanzia Filiale di Arabba.“ di Filiale

87 88 dui ofiziadinfittlafurnariaPloneress presidënt. Ansetemôcheinćeundi cun ThomasPescollderunggsciöche terac dlaFraziundaSanĆiascian, la BTByl’AssoziaziunTuristica)sön la furnariaPloner(olachealêadinfit tl zënterdlpaîsc,danterlaCaloniay Le frabicatnüessmessügnìfatsö olache RenatoAndrioloêpresidënt. continuaziun dlPicMuseoLadin, costruziun denmuseumnü,sciöche alalungia gnôlbaiéaSanĆiasciandla dla concorënzasönplaza.Mobeledî cun 1000abitanćâbeledöesfiliales de daurìnafilialaaSanĆiascian,che proieć. In’ânmaiponsèsceriamënter portè afinnabunapertdenüsc Dan le2006,2007y2008ânse 16. SANĆIASCIAN SAN ĆIASCIAN: „Museum LadinUrsusLadinicus“ assoziaziun turisticaniadalunc. atira sotlemuseum,museumdlungia, i autisotìte,plazadalascèjö Al fossstèdërnbunpost:garagepor y d’atriaparaćadesposiziundlpublich. alzada éssonpodümëtelebancomat prinzipala dlmuseum.Tlapröma cun leliftdalgaragesö,odalaporta frabicat nü,dapodëitirovépormezo 60 metricuadrać,tlaprömaalzadadl da chëlLaIla.Alfossstènofizede daurì aSanĆiasciannofizedestachè alzada dlmuseum.Anâvalutésce spo gnücoliécunnliftćinatlapröma diretamënter sotalmuseum,chefoss post dalascèjönautotlParkCenter, â nostaCassainćebelecumprèn podü setrasferìtlfrabicatnü.Porchël renunzié alproietyanàvenülepost nia aseslariéforadeplü.Anàinsciö la crisadl2007-2008cheneincorajâ por gaujesfinanziares.Tratanêlgnü de cocheanneminâ,niadainultima costruziun égnüdafatasöatramënter Mo lescosseséjüdesatramënter.La SAN ĆIASCIAN SAN ĆIASCIAN , ai30demessè2011:inauguraziundlMuseumLadin : proiećporlocaideconsulënzabancara Museum LadinĆiasteldeTor. „Museum LadinUrsusLadinicus“al ti àsurandèlagestiundlmuseum convenziun cunlaProvinziadeBalsan Fraziun daSanĆiascian,che,cunna gnü fatsöcungranentusiasmdala da lascèjönauto.Molemuseumé

89 90 91 92 sö contatcunAllianz(laplü gran pornache arajô,yânporchël tut orôn mëtemancunlesassiguraziuns dantadöt cunirisćdlesCasses. Nos y gnancatlaProvinzia.Arasedojö n’â niaćiamòagenzieschilòincërch Artigiane), metüdasötl1972,moche MOCRA (MovimentoCasseRuralied Al êbelenacompagniacheâinom ocajionalmënter. agenzies sölpost,ocheareslaorâma che laorâtlaValBadian’ânia O chelescompagniesd’assiguraziun dé, ches’essadatèanate’ativité. desposiziun 9portinesdavertesvigni 700 abitanćporportina.Nosâna por zirca10.000abitanć,cheôdì cunt élchetlaValBadia14portines n iadecheanlesàcumprè.Datignì fóssel dërrîchearescambieslecurs che prolespolizesd’assiguraziun pro lesdeponüdes,ênsedlaminunga l’atra. Adesfararënziadećichesozed oscilaziuns danternasajunturisticay deponüdes tignìcuntcunlesgran por nacassa.Implümëssonproles che édanteraterlemaiùfaturderisch dala cuantitédeimprësćconzedüs, deponüdes/investiziuns, yporchël dl porcëntdifić,dalraportde spana difićchedepënddalandamënt davagn plüstabilaenconfruntala Chëstes podôesternafontanade agn ‘80gnüponsèalesassiguraziuns. ütl porisozi,êlalscomenciamëntdi de davagnnöiesyorônpitésorvisc Canche iêntllaûrdechirìfontanes 17. ASSIGURAZIUNS stades maportalianyine savônnia stè chëldllingaz:lespolizes fossdötes problems. Unnproblem foss dessigü raiun, moinćetechësccaje odônse deboriada cund’atresCassesdenosc I éssonpodüporvèdefàchëscvare n’agenzia MOCRAval’niatandesigü. Zanvarise fossstèaöna,mopornosê Badia. - tresnostaCassan’agenziatlaVal idea yporbaiédlaposcibilitédedaurì incuntè aCorvaraportisplighénosta y referëntdlMOCRA.Deplüiadis’ânse presidënt dlaCassaZentraladaTrënt I âncherdèitelerag.Zavarise, economics. tëmps derealisaziunnüscobietifs y aranejôporchëlniadatignìitei jü tandebotasciöchenoss’ânimaginé Mo lesvilupcunchëscsistemn’ênia sorvisc aisozi. dla Cassa.Chëstaativitéêütlasciöche de previdënza,tesointerèsychël d’assiguraziuns sölavita,sanitaresy sozi laposcibilitédestüjejöpolizes Mo nosorôndanteraterinćetipitéai cun chëldlesassiguraziuns. prinzipala êchëradicredić,nseturcolié Ël êdapüchgnütutsö,ysüaativité dla CassaRaiffeisenchëstaativité. coordinâ porleSorviscd‘Assiguraziuns Tl mëtemanêlAgostinoTreboche y l’edemadoportâlspolespolizes. Corvara asetolesghiranzesditliënć N iadeal’edemagnônsoinćiariéa agenzies daBornechyPorsenù. compagnia tiPaîscTodësc)tresles d’assiguraziun prolesCasses Rurales Chësta êstadalanasciüda dl’ativité resultać. Śëgn dessigüniaplü,sceanvëigai fat netiâniadèpüćespreocupaziuns. vers êlnlalt,moanpodôcapìchele Cassa RaiffeisenValBadia.Deunn ester fetergnüsforzèdafàchëscdala Dedô àledireturPalladitplüiadide de Balsan. agenzia dl’AssimocoporlaProvinzia d’Assiguraziun Raiffeisen),sciöche Servizi AssicurativiRaiffeisen-Sorvisc (Raiffeisen Versicherungsdienst- na belasomapormëtesöleRVD Raiffeisen, olachealêgnüdestiné Consëi d’AministraziundlaFederaziun ê AlfonsPezzeijüalasentadadl s’â desmostrèinteressà.Toscdedô de nproietmascimayipresënć odü nostadeterminaziun,êlgnübaié interessades tutpert.Canchechiscâ inće rapresentanćded’atresCasses te naütiasönPizSorega.Chilòâ rag. Pallayânorganisénaincuntada cun ledireturdlaFederaziunRaiffeisen metüda sötl1972.Alêgnüsciacarè se esssposvilupél’Assimoco,inće por leMOCRA,foradechëracheal ester nacompagniadeconcorënza magari alivelprovinzial.Alesspodü n’agenzia alinterndenoscGrup, ânse menèdoiteaBalsandedaurì crëta anoscproietytencer’momënt mo zënzasuzès.Monostiânnagran Raiffeisen, tiportandantnostaidea, spo porvèdatraitelaFederaziun te nüscprogramsd’informatica.Iân sciöche arafossjüdadalesintegrè 2. Cassesaönadecolaborè, momaa 1. Cassesaönades’atrezèy dè jö,tetrëicategories: Casses aladôdesüadesponibilitédase dant nmodeldestrotöra,partinsöles alternativa ystabila.Ëlâporchëlportè ponsada poravëinafontanadedavagn mëte man.Chëstainiziativaêdantadöt chëstes condiziunsn’êlgnancada Renato Andriolorespognüchecun s’organisé ys’afermè.Sönnataraâ agn, deacheiéssonimprömamessü de partìforaprovijiunspordeplü dit chenosneéssonniapodüs’aspetè rapresentant dlaFederaziunRaiffeisen danter Cassesinteressadesâle insö. Teönadlesprömessentades dè jödeplëgnbeledalscomenciamënt Cassa. Nospiâniacunl’intenziundese foss stadadërdesvaliadanterCassay odôn danforachelaorentèdasedèjö le personal.Nosânlesideestleresy se tratâsambëgninćedearjignéca l’organisaziun dechëstaativité.Ara ares êarjignadesdasedèjöcun ê aönadefàpertytaninantche Śëgn êlmaplüdaodëićiCassesche gestiun yportèdantsüesnezescitês. instësses podôgnìtratesitetla les esigënzesdlgrupyCasses sozieté nöiaRVDpodônportèite Al ênasoluziunideala,deachetla y inćechilòênsenosstaipioniers. regolarmënter. n consulëntdlRVDchefoss passè se limitandaciafèl’assistënza de contat cunitliënć,dèconsulënza, söl postdötal’ativité,odì:tosö arjignan calepersonalaladô,fajon s’organisé deplëgnsciöchenos,

93 94 y HubertObwegs (Andrioloinće Dîalalungia élstèRenato Andriolo d’Assiguraziun Raiffeisen aBalsan. tl Consëid’Aministraziun dlSorvisc Grup. Isunstadaimpröma incàinće Revisurs diCunćtisetursoperatifsdl é tlConsëid’Aministraziunyproi Bornech ydlaFederaziunRaiffeisen Esponënć dlaCassaRaiffeisenda laôta yaléćiamò,nesponëntR+V. dl Comitêdiesperć.Presidëntêl Badia (RenatoAndriolo),śëgnmëmber esponënt dlaCassaRaiffeisenVal sciöche vizepresidëntdlaHoldingn dl GrupAssimocoêlstèdalaôtaincà, Paîsc Todësc.TlConsëid’Aministraziun Paîsc Todësc,lamaiùcompagniadi Raiffeisen yBanchesPopolaresdi Vita dlaR+V,compagniadlesBanches fej pertAssimocoDagnse dl’Assimoco Holding,dechëracheal gran vantajeêstèlepodëifàpert cumprè aziunsdl’Assimoco.N Raiffeisen ylesCasses(niadötes) Tla fasadedôâlaFederaziun adatamënć. sce alêtresindôstèdebojëgndefà sistem yanâatirametüman,inće An s’âspometüaönasönchësc schema. manira proporzionalaaladôdechësc Casses essmessügnìpartidesforaen Les provijiunsdecompetënzadles 3. Cassescheselimitâdatilascèal tliënt, zënzafània. savëi alRVDl’interèsdapertden consulënza. dl RVD,cheessinćesurantutla gnüdes fatesdanrapresentant deperpo chelespolizesfossspo öna detosölesdomandesditliënć, 2. Śëgncheibilancdles sozietês 1. Imessunvalutédanülemodelde al restatresn„workinprogress“: val’ ches’àmetüapostcunletëmp,mo Le Sorviscd’AssiguraziunRaiffeisené cooperatif. suradöt porćichereverdancredit na potënzafinanziarayàngransavëi y darestèsopartnerstabil.LaR+Vé se tignìlespartezipaziunsAssimoco R+V presënćsotliniélaintenziunsda pert, àdüćiorgannsplüimportanćde chëres cheRenatoAndrioloàinćetut Assimoco Holding,VitayDagns,a sciöche tlessentadesGenerales ne s’àmaitratzoruch.Tevigniocajiun, superè deplüproblems,moiTodësc Te sopercursàl’Assimocomessü Assimoco Holding. R+V cumprèlamaioranzadlesaziuns ess orülelascè)aMilan.Intratanà le barizënterdaRoma(olachetröc inće dagnoraaratèimportantspostè nosc dagnìtlesassiguraziunsyiùn n elemëntniadaponsèdemezpor Nos ùndagnoraconscideréleR+V Obwegs dasu. vizepresidënt); śëgnélmaplüHubert partezipaziuns. por partìfora l’ütlpornostes é apost,mëssonciafèna forma positif ylesbalanzestecniches Assimoco mëtmandastlüje jöen dles provijiuns. sides avantajadestladestribuziun trates iteyporchëléldërtcheares polizes, volumd’afarsyprovijiuns jö alprömpostsciöchevenüdade deplü tlesassiguraziunsysebarata ejëmpl, échërescheàinvestìtröp nosta CassaychëradaBornechpor destribuziun dlesprovijiuns,deache 10.000 12.000 14.000 2005 AL2014 Ć D’ASSIGURAZIUNSVILUP DICONTRA DAL patrimoniai ypersonaiporsestravardèdaconseguënzesinzidënćdesgrazies. Le sorviscd’AssiguraziundlaCassaRaiffeisensetoldantdaassigurébundüćivalurs 2.000 4.000 6.000 8.000

0

10.003 2005

2006 10.593

11.110 2007

11.606 2008

12.168 2009

12.914 2010

13.060 2011

13.175 2012

13.133 2013

2014 13.328

95 96 che anâmessücondüje la dischëtaite ofizi dauriss.Nvalgügniadi êlsozedü Ëra aspetâbeledagnora denant chei chësc laûrydedôWaltraud Ferdigg. Impröma êlMarleneCostachefajô contabilité lauradaforadigitalmënter. d’isté cod’invern.ACorvaragnôspola dles filialeszënzas’intardié,sides stimené). Lecuriermessâfàlaroda s’intardié (chëscorôdìchedötmessâ jö yarjignécalacontabilitézënza döt messâjì.Lesfilialesstlüje An pocapìtanavisaydebotache Dać cunncurierchegnôas’lato. iade menadaalZënterdeElaboraziun Por nasigüdagnôladischëtaćiamòn telefonica alZënter de ElaboraziunDać. eletronicamënter tresnaconesciun na copia,ydedôgnôidaćmenàite sön nadischëta,dechëracheanfajô Döta lacontabilitégnômemorisada porchël iteledomisdédldédenant. Elaboraziun Dać.Lacontabilitétolô n’ê niacolié„online“cunleZënterde por gnìbatüdesitesölcomputer,che messâ rovéportëmpyoraaCorvara cöie adömleplatesdecontabilitéche misdé asefàlarodadlesfilialespor so computer,êlnosccurierchejôda 1983, canchevigniportinaâciafèn unificada dlescinCasses.Ćinatl particolara porpodëitignìlacontabilité Raiffeisen, orôlesternaorganisaziun de ElaboraziunDaćdlaFederaziun Denant chealgnissmetüsöleZënter DLA CONTABILITÉ 18. ORGANISAZIUN stromënć yprozedöresnöies. dan man,yimplüàresadesposiziun nos, àpodüfàreferimëntamodeibele Les Cassesches’àmetüadömdoda baia denostafujiun. baié denlaûrdapionier,canchean Da chësccapëscionćiodìchealvëgn nia dacapì.Dötéspognülascèester. ladin tanartifizialchenestratcuntn’ê laôta messüs’inventènlingaztecnich él stènacomplicaziunenplü.Anâ tliënć nel’àniaaprijéyporidependënć al n’éniastènabunaidea,deachei Elaboraziun Daćydestinàaitliënć.Mo te düćiscrićlaoràforadalZënterde ladin, dlungiaachëltodëschytalian, unse inćeponsèdaajuntèlelingaz gran scemplificaziun.Techëstaocajiun Elaboraziun Dać.Chëstaéstadana Corvara, cheêcoliadacunleZënterde so computercoliécunlasëntada 1986, canchevigniportinaâciafè Na granscemplificaziunêlstètl maiù pertdiiadiéljüdötbun. dal ZënterdeElaboraziunDać,mola

- bienala sölbilanz2013,resultëiache: Raiffeisen enocajiundl’ultimaispeziun da nainrescidafatadalaFederaziun tol enconscideraziunche: desmostrè dalecapìindortöra,scean stëntes npü’dalecapì,mocunifaćài Cun lesparorespêlcheisozise nia püchdacöieadömpatrimone. por sostignìicosć.Chëscs’âavantajè (y niaalesatresCasses),êncontribut scomenciamënt alesCassesRurales Le vantajefiscalchetignôdètl zirca 35.000Euro. inće sceiùnvigniannpordüdesde Tl interèsdisoziitignunseenfunziun, Fodom, Longiarü,RinayAntermëia). filiales (LaPlideMareo,La inće tipaîscolachein’ùnniadenostes I ùnporejëmplmetüdeplübancomać teritore, mëssinćegnìfinanziada. studiada avisasönmosöraporle detail, cunstrotöresysorviscmoderns, capì chenastrotöraorganisadatantl finanziar. Gonotsefejisoziertda y chevëgnmetüsenrelaziuncunl’aiüt elemënć plütlersysauriscdacontrolè, fić osölesatrescondiziunscheéi I sozis’aspetadantadötvantajisöi REZIPROZITÉ YSOLIDARIETÉ 19. SOZI, SOSTËGNFINANZIAR, bancar, toloniteinćelevantaje di fićmesandlrestsistem ći cheanessciafècunnporcënt i porcënćdifić,sceanconfrontëia finanziara, ôdìporćichereverda le vantajedisozitlagestiunma po tidèygarantìasüsozi. valurs chemalemonndlacooperaziun che lapoliticadisoziéimpostadasöi di sozidlaCassaRaiffeisendesmostra La continuitétlachersciüdadlnumer tres tlbilanzdalapertpositiva. scioldi dapodëiadorètlagestiun- - inćescealn’éniapatrimonede te debunesposiziuns.Chëscröia Ara setratadebëgnsimobiliars 2008) depassa10miliunsEuro. atuala (porchëldolacrisadl2007- te bëgnsimobiliarscunnavalüta medemo momëntunseinćeinvestì de rischdesvalies.Moniama;tl (Banca d‘Italia)porlescategories parametri odüsdanforadalControl soma plücoadeguadaporcorìdüći scioldi apassa51.000.000deEuro, momënt unseportèlepatrimonede vantaje porlacomunité.Tlmedemo sozi dërevidënt,moanvëigainćele d’Aministraziun élevantajepori Euro dàenbenefiziënzadalConsëi sponsorisaziuns yretlam100.000 500.000 Europartisforapor 500.000 Euro.Sceanmëtlaprò söles polizesd’assiguraziun,éde

97 98 1000 1500 2000 2500 SVILUP DLNUMERDISOZI VAL DLA CASSARAIFFEISEN BADIA öna tl’atra. categories, deachearess’intrëciaite iniziatives teönadechëstesdöes efiziënć. Alérîdamëtenostes y dlacomunitéstrotöressorvisc dagnora metüadesposiziundisozi da sostignìisoziendificoltéyùn avisa dessura.Iùndagnoraporvè fondamentai, sciöcheiùndesmostrè finanziar yniamatresvantajifinaziars de cooperaziun,solidarietéyaiüt Nos ùndagnoratignìalaltlesignificat 500

0

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

- - promöie iniziativesdechëscvers: Te chisc40agnunsedagnoraporvède 1997 SOLIDARIETÉ: 1998

Val’ iade,cancheanodôche la organn deControl. manira nosccomportamënt dandal ùn dagnoramessüiustifiché teval‘ assestamënt dorédeplüagn.Nos Te tröccajiàchëstesfasesde reorganisé lesaziëndestocades. falimënt yùnpitéassistënzada confrunt aldërvalur)oćinamaile foss gnütratitetröpdemancoen evité lalizitaiudiziara(olacheal de tituidavagnycredit,por sozi tlseturdicredić,treslacumpra Iniziatives pordaidédiretamënteri

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013 2014 imprësć tresintermediars êćiamòala 15 miliargdeLires).Ledebit totaldi imprësć muntâsöalafin dl1996prësc Fondiario ynosta„Zentrala“. (Chisc intermediars daMediocredito,Credito en conscideraziuniimprësćtres y alfossstèdl122%sceiéssontut respet alesdeponüdes–de113%, - ôdìlacuantitédiimprësćconzedüs nosc raportdeponüdes/investiziuns n’ê pornosniaassà.Alafindl2000ê Ma l’intermediaziunblotayscëmpla - - - FINANZIAMËN sort deCassa. odüs danforadalControlpornosta imprësć damanàn’êniadanterchi poscibilitês, ocanchelasortde de espanjiunêmaiùconostes nosc marćécunl’ediliziatlafasa „en pool“,canchelanezescitéde finanziamënć otresoperaziuns ambiënt, tresl’intermediaziunde abiné capitainiamatenosc Por noséldagnorastèimportant dl’aziënda. forma chevaisaönacunlesvilup dificolté, ćiarandeciafèladërta finanziamënć poraziëndesen Archirida tedeplüfasesdedër nos dunncontribut. por l’assiguraziunditiers,olache locala, sciöchel’istituziundenfonds Iniziatives porsostignìl’economia dër momëntporiamortisé. adebité sönncuntapert,aspetanle de control)ifićsönimprësćpor odüs danforadaladesposiziuns gnü blochèpornpez(anterilimić situaziun podôgnìressanada,él Ć particolars sciöchele„Bausparen“, cun l’ambiëntaustriachte seturs poscibilité demëtemansinergies Veneto (fenomennbeleconesciü laôta), orizonć: racoiüdaforadlaRegiun,tl gran soma.Anesspodüslariéforai cumprè dötleMediocredito,pitanna soma. NacassadaMilanêaönade Federaziun Trentina,niazitecunći ê interessadesal’operaziunyla la FederaziunRaiffeisendaSalzburg él lefatchelaFederaziunVenetay mesana ylungia.Adesmostraziun Regiun tlseturdlcreditdenadorada Mediocredito, cheêlaCassaleadertla dl Trentin,beledassënnativestl por mantignìl’ecuilibercunlesCasses a nos,racomanëielchëstainiziativa lëtra di28dejenà1997,menadainće Durnwalder êdassënnpor.Tena Presidënt dlaJuntaProvinzialaLuis chësta iniziativa,deperpochele La FederaziunRaiffeisenêcuntra l’avocat Brandstätterlepresidënt. püch podëiportodezijiuns.Laôtaê aladô denostaminunga,cunmassa d’Aministraziun deMediocredito,mo Nosc GrupêbeletlConsëi n’atra sortmocunlemedemovalur. che pognìpaiadeszeruchcuntituide la cumpradenasortobligaziuns a naumëntdecapital,danteratertres strategica tlMediocredito,tolonpert l’oportunité detoitenaposiziun Tl medemoannânoscGrupalbü desposiziun pornostesoperaziuns. Trënt yBalsan,n’êporchëlniaplüa tut itetlesCassesdlSparagnde Tl 1997êleCreditoFondiariognü fin dl2014de72miliunseuro.

99 100 Mo dötêgnüsburléana sentada dezijiun dejìtlaRLBpor to nadezijiun“. direziun, tanchealêspo gnütutla les minunghesmandejì te önana presidënt deMediocredito.Chilòmetô Durnwalder cunl’avocatBrandstätter Presidënt dlaJuntaProvinziala avisa. Dales11:00êlegrupjüdal ê deplëgnaönayâmotivaziuns minunghes desvalies;malaValBadia „Al scomenciamëntdlareuniunêl Raiffeisen, tresleverbaldeAndriolo: di 5deforà1997,stadatlaZentrala capì damì,portunsedantl’incuntada chëstes s’unseincuntèdeplüiadi.Por Balsan, Lana,Überetsch,Ćiastel.Cun danter chëstesBornech,Algund, grup cund’atresCassesinteressades, ânse ponsèdesvilupél’iniziativaten al impedimëntFederaziunRaiffeisen che édedoradalungia.Portisciampè La CassaRaiffeisenValBadiacompëdaaldédaincöpassa2.000sozi nia l’intenziund’orëifàle banchier. alsavëi tresDurnwalderde n’avëi do laProvinzia(50,5%),che lasciâ 20% ydeventèazionisćde referimënt podônse rovépronapartezipaziundl desposiziun. Cunchëstacumpra Indöt prësc12di20miliarga - ValBadia1miliarddeLires - Überetsch2miliargdeLires - Balsan1,5miliargdeLires - Algund2,5miliargdeLires - Lana2miliargdeLires - Bornech3miliargdeLires öna das’impegnéinsciö: Durnwalder s’âspoipresënćdetlarèa che êaönatresdeplü.Danda details dlproiet.Lenumerdipresënć Brandstätter tutpertyalêgnübaiéde inće lePresidëntDurnwalderyl’avocat Junta Provinziala.Achëstaincuntadaâ preodüda pori7deforàtlasëntadla province diTrentoeBolzano eil – CassaCentrale.Unvertice trale gestiti, alvialafusioneMediocredito intitolé: „Nascelasuperbanca, 7miliardi Adige di23dedezëmber2014à descrit dessuraychelefolietAlto n’operaziun copiadechëracheùn agn, canchearaégnüdatratacada é gnüdaconfermadadoprësc20 L’idea n’éniajüdaaperde;süavalidité chit. Federaziun Raiffeisenydötérestè por coretëzan’ùnniaorüjìcuntrala rapresentant dlaValBadia.Monos aconsiadù cheessmessüestern proposta aMediocreditodemëten la FederaziunRaiffeisen,ydefà diretamënter, lasciansönnapert (Algund) fatlapropostadejìinant süa, s’àönadlesCassesinteressades Federaziun Raiffeisenrestâsönla por dötleGrup).Dalmomëntchela tres leMediocredito(ychëscvarô ésson podüiconzedediretamënter impede intermediéfinanziamënć, ënt publichchen’orôniafàlebanchier), (azionist dereferimëntcunle20%yn I aratânchecunchëstaprospetiva sorvisc datidèinantasüesCasses. poscibilitês porrovéprolicuiditéy manira chelaRLBàngrömdebunes RLB ylemarćéfinanziarsvilupétena respidlé sölaRLB.Motratans’àla s’ess lacrisadelicuiditéchëstes diretamënter dachëradlesCasses, momënt chesüalicuiditédepënd lunch, monossetemônchedal düć irecuisićporpodëilaurèatëmp comportamënt: tratanâlaRLBciafè Por podëisplighétlmenünosc - - - iniziatives cheàalbünoscsostëgn: I orunchilòcuntèsönvalgönes solidarieté tlaValBadiayiteaFodom. de aiütfinanziar,reziprozitéy ascutè söidebojëgnsylesdomandes La CassaRaiffeisenàdagnoraćiarèy Porchël ânserajun. Regione.“ l’acquisizione dellaquota oltre il50%diMediocreditoattraverso Rurali –Raiffeisenkassen“salirannoa il vialiberaall’iniziativa.Le„Casse Credito cooperativoregionalehadato SOLIDARIETÉ AIÜT FINANZIAR, REZIPROZITÉ Y INIZIATIVES PARTICOLARES DE diretamënter. IncërCorvara ne le latyfejćiajóvënnćern frësca suzès dilüscdapaurche laórasö podü funzioné.Albastaodëi le albü namiùorganisaziun,éssera convinziun, ysceisozidlastalaess Fodom. Scenoséssonalbünamaiù porvè dacolaborècunlalataria Senni, signuraGiannottiyùn Raiffeisen ydl’ex-direturiadla por ejëmpldapertdlaFederaziun la gestiun.Iùndamanèconsulënzes Corvara, deventansoziysurantolon da sostignìla„stalasoziala“a I ùnporvèpordeplüagnalalungia Maratona dlesDolomites. por l’organisaziunylagestiundla I ùnmetüadesposiziunilocai consulënza. n local,olachesoresponsablda dl’Assoziaziun diArtejagnLVH-APA I ùnmetüadesposiziun

101 102 che alvëgninćedantlelogo Assimoco Versicherung) tiPaîscTodësc. Lefat la R+V(RaiffeisenundVolksbanken él inćeindiretamënterna faziunpor significat poriscioritodëscyporchël le Grup.Implüà„Raiffeisen“inćen nia maporlaValBadia,modöt bel daodëi.Lafaziunn’éporchël perts iloghi„Raiffeisen“y„Assimoco“ che nossponsorisunàdatramesles na faziuneconomicadireta.L’elicoter s’al dèpornos,RaiffeisenyAssimoco, Deache anpol’odëidërbun,vëgnela nia daponsèdemezpornoscturism. por süaefiziënzanafaziunpositiva de davagn,mocheportaporsoütly n’assoziaziun devolontariatzënzafins formalmënter onlus,porchëlde Ara setratadenaistituziun al 1985. Aiut Alpinédl1990,mol’ideavazoruch dla popolaziun.Lanasciüdaofizialadl Alpin fejnsorviscdesocursticonfrunć suravire incërlafindiagn’80.L’Aiut Alpin Dolomites(AiütAlpin)porpodëi stè lesostëgnchetiùndèalAiüt nosta zonaengranpertturistica-é n sorviscniadaponsèdemezpor - dlverschenosùndaidémantignì sides deaiütfinanziarcosolidarieté che ùndaidérealiséyfejpert Öna dlesiniziativesplüimportantes - surantolon inćelagestiun. desposiziun nlocalporlaProLoco A SanMartinunsemetüa söl imajaturistica. sön pastüra,cunnafaziunnegativa vëigon śëgngnancaplüdërvaćes de socursédantadötl’esperiënza de l’Aiut Alpindad’atresorganisaziun L’efiziënza yćichedesfarenziëia valëi. sciöche inotiziarsysölastampapo por leplütlestrasmisciunćiarades l’elicoter dlAiütAlpincunnüscloghi, la sponsorisaziundenevënt),l’odëi regolara yniamaepisodica(sciöche proporziuns, tanchenasponsorisaziun An poporchëlfàfora,doavëifatles döt lemonn)vêl700Euroalsecund. söla televijiun(chevëgnmostradasura promozionala dlatrasmisciungara ia enGherdënaàcalcolèchelafaziun de schidlaCopadlMonn„Sasslong“ „Raiffeisen“. Iorganisadusdlagara y cheseidentifichëiaoramaicun cöce“ cunnüscloghibeldaodëi i intervënćdesocursdl„elicoter la televijiunmostrafetervignidé Al écertesperiodesdetëmpolache stabilmënter l’AiutAlpin. a desposiziunpordaidésponsorisé y dantadötitodëscches’àspometü la FederaziunRaiffeisen,lesCasses tecniches adorades.Chëscpormotivé cuntâ diintervënćstraordinarsydles Costamoling yGinoGiacomelliche êl dagnoraRaffaelKostneryWilly elicoter endotaziun.Prolesincuntades sön PizSoregacunlapresentaziundl incuntades chenosmetônajìvigniisté diretamënter interessades,ales Raiffeisen deSüdtirolylesCasses 20 agn),deboriadacunlaFederaziun la direziundeR+Vtutpertgonot(te à nafaziundopla.Propiporchësc (olache itodëscàśëgnlamaioranza) desposiziun –aturnus ćians dapert tl cajedelovines,vëgnelinće metüa 17 scuadreslocales.Implü, d’inverny Alpin metüadesposiziun daönadles binda, sciöcheinćedanmëmberdlAiüt dotur anestesist,unchelaoracunla d’intervënt metüadömda:npilot, Dolomites aPontivesànteam La sëntalogisticadlAiütAlpin (Bergrettungsdienst tlAlpenverein). soccorso alpinodlC.A.I.)yB.R.D. alpin dlC.N.S.A.S.(corponazionale cun les17scuadresdlsocurs colaboraziun preziosayinsostituibla gofes. L’efiziënzaéinćedadadilanala canalun dlesDolomitessciöchesües Raffael) conëscivignipiciavaladay i duipiloćMarcoyGabriel(fredescde y l’amurporlesmunts,y,deboriadacun adöm lapasciunporl’ativitédesocurs dla ValBadiaydeFascia.Ëimët respetivamënter presidënćdlAiütAlpin Giacomelli sücolaboradus,mënacrëpy – ydeWillyCostamolingGino Raffael Kostner-cheéstèl’ideadù Sënta logisticadlAiütAlpinDolomitesaPontives tut aBalsanladezijiunsön lapriorité fates tres le118 y deconseguënzagnôl dezijiun chelescherdades messâgnì dui elicoteri„Pelikan“ingalin tutla Implü àlaProvinziacheinstëssa n’altëza deplüomanco1.100metri. a Pontives,niadaluncdaUrtijëi la basagnüdatrasferidajötlavalada, rajuns ecologichesyambientales,é dassënn letëmpdejore.Plütert,por n’altëza de1850m,cheascurtâ zënza l’intervëntdemediaturs,da ia diretamënteraladôdlescherdades, Raffael sönMuntdeSuc.L’elicoterpiâ basa, laôtasödalaÜtiaSanonde gnô plüdadîfatesdiretamënterala Les cherdadesdesocursalAiütAlpin saurì damanajè. model EC135T3,ćiamòplüefiziënty vëgnel fatiintervënćcunl’elicoternü, Carabinieri. Dalmëisdeforà2015incà di Finanza),dlaPoliziadeStaty S.A.G.F. (soccorsoalpinodellaGuardia dles scuadresdlC.N.S.A.S.,B.R.D.,

103 104 Palla. N granmiritdechëscvers àlediretur deboriada cunirapresentanć deR+V. Düć àmenèdotiorganisms aMilan, diretur dlaCassaRaiffeisenValBadia. da BornechydeRenatoAndriolo Kosta direturdlaCassaRaiffeisen Raiffeisen signurKonradPalla,Anton la presënzadldireturdlaFederaziun pert deAssimocoégnüdaas’aldètres La desponibilitédlasponsorisaziunda podü salvèlasituaziun. sponsorisaziun regolara.Insciöàn n contributcheéspodeventèna döt piéia.Anâmetüadesposiziun portè dantlasituaziun.Insciöêspo Willy êrovàadalerchcunl’elicoteryâ al’ativité dlAiutAlpin.InćeRaffaely Casses Raiffeisendlraiuninteressades Federaziun CassaRaiffeisenydles olache alêinćerovéadalerchsozidla ofiziala tenaütiasönPizSorega tert êlspognüorganisénaincuntada por fànareuniuntlHotelColAlto.Plü inće mëmberdlAiütAlpindaCorvara) Raffael yWillyjüsdaAlfons(cheê â cuntèdechëstasituaziun.Dedôê iade incuntèRaffaelaBalsancheti Incër lafindiagn’80âRenaton Raiffeisen. se dèdafàcunnsostëgndlesCasses fora chëstasituaziun,êlgnüponsèda ê gonotencontatycanchealgnü mesi. Willy,Alfons,RenatoyRaffael â RaffaelyWilliinstëscpaiécunsü gran crisafinanziara.Npezalalungia dassënn zoruch,tandalemëtetena y porchëlêiintervënćdlAiütAlpinjüs scialdi latendënzademenèi„Pelikan“ y ćielicotercheêdamenè.ABalsanêl - 3aLaVal - 118tl’AltaBadia - 196teGherdëna - Intervënćtl2012indöt 698, dechisc: dessot: promozionala étrataadömtidaćchilò L’ativité dlAiütAlpinysüafaziun Grup. tla creaziundevalurpornosyle assiguraziuns ydalespromöie)àalbü iniziativa (dasedèjöcunles Al étlerćiimportanzachenosta comisciuns incassadesdalesCasses. pröm post,tlatlassificachetoliteles jö regolarmëntercunBornechal de eurocomisciuns.Isebaratun sperunse derovédefataa1.000.000 Por ćichereverdanostaCassa, 2013. n aumëntde900.000eurorespetal 9.250.000 Eurodecomisciuns,cun agenzies chelaoratlaProvinzia): al prömposttlalistadles15sozietês/ Raiffeisen (chesciöcheditdessuraé fata tresleSorviscd’Assiguraziun tla Provinzia,porl’ativitéd’assiguraziun Assimoco paiéforaalesCassesdlGrup, Raiffeisen yAssimoco.Tl2014à Nia dadesmentién’élereclampor raiun. che l’AiütAlpintiàdèalturismdenosc l’importanza dlcontributpromozional I reportunchëscpordesmostrè zones. partin söleteritoreprovinzialtetrëi é leplüdlungiaalpostdlintervënt, capì l’importanzadamenèleteamche Intratan ànspoinćealivelprovinzial Inće chilòsunsestaipromoturs. todëscia y92deatresnaziuns. nazionalité taliana,162de intervënć, 415éstàcundesfortunàde te namaniraparticolara.Dedüći - Total414tleszonesches’interessëia - 118aSucysölaMuntde - 11aAlPlan - 7aLaVal - 116tl’AltaBadia - 161teGherdëna - Intervënćtl2013indöt669,dechisc: todëscia y127deatresnaziuns. nazionalité taliana,165de intervënć, 406éstàcundesfortunàde te namaniraparticolara.Dedüći Total 453tleszonesches’interessëia - 116aSucysölaMuntde - 20aAlPlan Aiüt AlpinDolomites Dolomites fat628intervënć. Tl 2015cinamezagostàl‘AiütAlpin todëscia y91deatresnaziuns. nazionalité taliana,167de intervënć, 449éstàcundesfortunàde te namaniraparticolara.Dedüći - Total411tleszonesches’interessëia - 109aSucysölaMuntde - 23aAlPlan - 4aLaVal - 93tl’AltaBadia - 182teGherdëna - Intervënćtl2014indöt707,dechisc:

105 106 y Copa dl Monn y Copa Europa Copa de gares Sponsoring dla dlijiadl Lungiarü tët ressanamënt le por Contribut U13” „scuadra VSS palê campionat Sponsoring a San Martin San a meditaziun de tru le por Contribut invernales joniles ativitês Sponsoring Sponsoring TennisclubSponsoring Ladinia la dlijiaVal da La prò laurs por Contribut Badiamusica Sponsoring Contribut ala Musiga de San Martin de Tor de Martin San Musiga de ala Contribut Concurs internazional de dessëgn de internazional Concurs

107 108 consolidaziun dlafujiuny dedôprole o indiretamënterâdaidé prola de chëlpersonalchediretamënter tla fasadanydolafujiun, sciöcheinće conscideraziun lepersonalchelaorâ al êyolachelaorâ.Itolarunen Ćiarun plüavisaćipersonalche dependënć. cater Cassesinteressades,indöt Canche algnôarjignécalafujiun,âles cun nasoraaziëndaai2dejenà1973. laurè tenofize)poresterbugndepiéia bele laurètlabancaoalmancocheâ portina, àorüdìtosöpersonal(cheâ contabilité davignidéyl’ativitéde di bilancdamëteadömteunsu,la jö lacontabilitédefinitiva,formaziun contabilité nezesciaraporpodëistlüje te vigniofizeincërlafindl1972 döta l’edema,lanezescitédetignì l’intenziun detignìdaverćdüćiofizi por ladauridadlasëntaaCorvara, Le laûrporunifichélesCasses,chël - SanMartin:1ameztëmp - LaVal:un - Badia:1ameztëmp - Calfosch:dui dependënć: arjigné calafujiun,âindötcater Les catercasses,protagonistestl FUJIUN SËNTA ALMOMËNTDLA TLES CATER TLA CASSESY 20. SITUAZIUN DLPERSONAL por podëispoadorèlamascinn cheê porvè foralacontabilitéa mascinn, Paul Feichterâporchëlćiamò podü contabilité. ân podüarbandonèlevedlsistemde man dalaRaikadeĆiastel,porchël mascinn Kienzle,cumpradadesecunda Da d’altonnêlrovéaCalfoschna le secretêrtlComundaLaVal. Pescoller âdèlesdemisciunsporjìafà la findedezëmberaBadia.Giuvani dl 1972porfàpratica,êgnümenèincër Feichter, tutsöaCalfoschdesetëmber intestada alCreditoRomagnolo.Paul por l’assunziuntenacopertaghela Alessandro Irsaraâdèjöidocumënć Credito Romagnolo.Iserecordunche Alessandro Irsara,cheâlaurèprole Clara, y,dai19dedezëmber1972inant A CalfoschêlalafindlannMarlene funzionamënt diofizi. filiales iultimidisdlannyspoporle „de rest“niaindespensablporles che aCorvarafósselrestèlepersonal Corvara porultima,deachealêtler I metunmancunCalfoschylasciun Cunć techësctëmp. Consëi d’AministraziunydiRevisurs daurida dl’ultimafiliala.Ibaiaruninćedl nöies cundötćichealdîlaprò,ćinaala svilup teritorialcunladauridadefiliales y aministraziun.Lasënta messâgnì po odëi,nejôraniamade contabilité che colaborundötaurela. Sciöchean tert àlmetüsölaDreika, cun chëra ê responsablporlesvenüdes.Plü ê gnütutdaAmonn,olacheKirchmair ćinamai lemateriald’ofize.Feterdöt aredamënt, l’armèdesegurëzay Balsan atomascinns,atrezatöres, presënt. Gonotêsijüsdeboriadaa cun AlfonsPezzeicheêdagnora dl’organisaziun dlasënta,deboriada 1. demerz1972,s’âdantadötcruzié dles CassesRaiffeisenaCalfoschdal jö cunlarealtéylefunzionamënt Renato Andrioloches’âdantadötdè ia Corvaratechëscmomëntcritich. Al êmaplüdaorganisé,gestìyfàpié ël conesciôbeledî. ciafè lelaûratëmpplëgntlafilialache A SanMartinâOswaldPitscheider deplü agndependënt. cun GiovanniMolingcheêbeleda A LaValêdötjüinantsciöchedenant, vëies dasëraêporchëldërflessibl. dal’ativité deportina.L’orardalascè le tëmpporfàlacontabilitédependô ofizi cunmaunndependëntsu,che Al édarecordè,ychëscvêlpordüći de OswaldPitscheideraSanLinert. tëmp plëgn.L’ofizeaBadiaêtlaćiasa tëmp ycheêsporovéaSanMartin Oswald Pitscheider,chelaorâamez surantut lelaûraBadia,impede I ultimidisdlannâPaulFeichter al êdërpüchtëmp. dezëmber. Sciöcheanpoodëi: Irsara cheêgnütutsöai19de ćiamò pordejüdainsignéjöAlessandro intratan inćetlofizeaBadia.Ëlâ portâ responsabilité. da mëteadömngrupchetignîy indô compićnüs.Aléstèmesoinsciö sta aönadaimparèiteyazetètres da s’adatè,colaborèyédagnora colaboradus dërorentis,cheéstabugn I messunbëgndìcheùnabiné na gransfidada. Pié iacunchëstescondiziunséstada tan pordì. êson indôrovàitetenritmnormal, zoruch, ycunEusebioSottarat’ofize, de jenà.CancheRaimundIrsaraêgnü gnü tutsö,âmetümansosorviscai8 deache EusebioSottara,cheêapëna ê RenatoAndriolorestèsuaCorvara, dl BattaglioneBolzano.Chiscduidis messü jìzoruchastlüjejölacontabilité ai 2y3dejenà,âRaimundIrsara cun lagestiun.Iprömsduidisdlann, cun l’organisaziundlofizedlasëntay intratan rovélesoldà)dantadötdèjö deboriada cunRaimundIrsara(cheâ I ultimidisdlanns’âRenatoAndriolo, daverta alpublichai2dejenà1973.

109 110 poscibilitês, ânsechirìforailocaide Do avëitutenconscideraziundeplü tëmp êlgnümetümandachirìnlocal. ânse menèiteladomandaytlmedemo Nos n’ânaprofitéyiteporiagn‘70 impormeton dasedèjöcunlacossa. Le dr.Magnagoâreagìpositivamënter, les gaujesstorichescheiconesciun. paîsc; cassacheêspognüdastlütapor funziun primaratlaRaiffeisendeso Comun deMareo.Feichterâalbüna de sedejidréladauridanaCassatl baié cunledr.SilviusMagnago,dijon Anton FeichterdaLaPlideMareojüa l’inauguraziun dlasënta,êlesignur De màdl1972,tratanlafestapor 21. FILIALESNÖIES AL PLAN: AL PLAN filialadlaCassaRaiffeisenValBadiadauridatl1976 che ânmessüpaié. importanza secondaran’êstèl’import ên stàbugndalabaiésö.Niade nia scepormiritdl’egadevitaodeache êra jüdadasemëteaöna,moannesa dorâ feterdagnorascialdidîyalafin ciafânse egadevita.Lesincuntades valënta deacheprovigniincuntada mo ëraêtlmedemomomëntinćedër Al n’êniasaurìdasciacarèimpara, dala botëgadenacertasignuraWalde. I locainominàdessuraêenperttućite spo lacostruziunyrestrotoraziun. acompagné ladauridadlesfilialesy Chilò âmetümanlestratativesche Carlo Tamers,tlfrabicatzënter. dles uniunsdlpaîsc. n salfporlessentades,adesposiziun cun l’atrezatöramoderna.Alégnüfat I ofiziégnüspartissöbunyarjignàite al éśëgnlacassa. é jüdadafàsönfrabicattlpostolache tratatives s’âtratenlunch,ćinacheara nia daciafèn’acordanzapordötyles sënta dlaScoradeSchi.Moaranejô sö naćianoacheéspodeventada so confin,acondiziuncheëlpoisfà ciafè laposcibilitédefrabichédlungia Posta ponsèdasfrutélasituaziun.Iân Mutschlechner, proprietardlAlbergo Deache nosâninterès,s’âlesignur de teracdlungialeHotelPosta. gnüda as’aldè,cancheiânciafèletoch fora nfrabicatdeproprieté.L’ocajiunê s’odô debunedl,ânseponsèchirì chësta plazadepaîsc,inćesceniadüć Do chearaêjüdabunpornpezsön AL PLAN: festadeinauguraziunporl’amodernamëntdilocaidlaCassatldezëmberdl2011

111 112 baié detràjölacasermacanchei interessè. CunLoiseRottonaraânse na Casermamodernayfunzionala, y porchëlêleColonel,chesperâte Balsan. Lefrabicatêenmalester iadi aBalsandalColoneldlCCda cun LoiseRottonarasunsejüsdeplü contat cuniCarabinieri,ydeboriada nia dërolâmëteman.Iânspotutsö ê atirastadaaöna,mochenesavô cun lasignuraLoiseRottonara,che Carabinieri. Iânimprömatutsöcontat tles CasermesdiCarabinieriélinćei a SanĆiascian.Mosciöcheansa, di Carabinieri,sölincrujadaporjì Ćiascian. LepostideâlêlaCaserma manira daabinéinćeitliënćSan ester tenaposiziunstrategica,a de corìbunleteritore.Lafilialamessâ deache cunlafujiuns’ânsetutdant Raiffeisen. Iorôndaurìnafiliala, A LaIlan’êlmaistènaCassa LA ILA LA ILA: filialadlaCassaRaiffeisenValBadiadauridatl1992 Penazzi. Irsara cunGüntherFistillyElisabeth Diretur defilialaédeventèAlessandro le frabicat. Ala finêdötjübunyanâpodüfàsö pesâ sönletëmpderealisaziun. problem êdlafam.Rottonara,moal plü granaymodernafajôfora.Chësc le fitnüpornaCasermadiCarabinieri por fàsödötlefrabicatystabilìtanche jö iauti,enrelaziunaicosćchenosân co partìsölefrabicatyiposćporlascè Fat forachësc,messânsefàavisa tres deproprietédlafam.Rottonara. y n’atrapertdestinadaafinscomerziai, restâ deproprietédlafam.Rottonara pert porlaCasermadiCarabinieriche spo deventadanostaproprieté,önana öna napertpornostafiliala,chefoss fà sönfrabicatdapartìtetrëiperts: Carabinieri s’unfossjüs.Iorônsponos gnü fatlifćdecoliamëntcunAlPlan. ess orüdìfàlifć,bunamënterfóssel chirì foradanterlesvilupturistichche referendum, olachelapopolaziunpodô tuta dalComun,dochealêgnüfatn artejanala aPidrô.Ladezijiunêgnüda Tl 1991êlgnümetümandefàlazona 16 „bed&breakfast“y20d’agriturism, artejanales, 24turistiches,dechëstes Tl paîscdaLaValêllaôta20dites comerziales. 40 éartejanales,5turistichesy10 al dédaincön’él55ydechëstes; a Pidrô.Laôtaêl12ditesPidrô, cun laposcibilitédaseslariéfora l’economia localadapaur/artejanala, ê gnüchirìforademantignì Al paîsc. tröp trafichyalfossgnürovinéle De conseguënzafósseldessigüstè PIDRÔ: PIDRÔ filialadlaCassaRaiffeisenValBadia

restrotoraziun internadlafiliala. zona s’àdamanècunletëmpna Le sorviscdatesorierylesvilupdla Ciafè nlocalaPidrôn’êniastèri. danter PidrôyLaValdeventàcinch. ënć publics.Enchëlannêidependënć ciafè lecompitdafàtesorierpori dui, dalmomëntchechëstafilialaâ Tl 1999éspoidependënćdeventà Dal 1993al1999êlmaunndependënt. al 1.desetëmber1993. efetivamënter gnüdadavertaalpublich dezijiun dedaurìnafiliala,cheéspo nosc Consëid’Aministraziuntutla En previjiundlsvilupdePidrôâ dependënć sön1.344abitanć. artejanales dlComuntidàlaûra260 2 comerziales.Lesatuales60dites

113 114 de iadiporrapina. preiudiché daPorsenù,arestèngröm arata cheundiduifossnconesciü n’é niaplüstadaafustié.Idependënć y daolacheiduileriésposciampà da Picolin)olacheaiéjüsforadestrada resultada arobada,söcuntraAnvì(Ju Dedô ésidebotasciampàcunnajeep, fora, söporlemürdl‘ostariaDasser. na sopoltöra,stlopetansurasüćes n grupdeporsoneschetolôperta êl ncomplizechetignôsotacontrol cun süapistoladaìtetllocal.Defora fajô dè100miliunsdeliresystlopetâ pié ial’alarmtratanchelerapinadùse Oswald Pitscheideréstèbundafà titolar BrunoMorlang.Ledependënt dla filiala,jondiretamënterdeversdl Na porsonamascheradavaitetilocai - SanMartin,ai13dejenà1987: spordüda cheiprotagonisćs’àdè. é ledannmastèfinanziar,apertla che baiarunchilòdessot.Porfortüna dal 1987inantalbürapines,dechëres desposiziun mesideprevenziun,unse ti paîsc.Moisefalân.Inćesceâna teritore, cunlesstradesporjìiteyfora sce anpënsaalaconformaziundl stè leprigodenarapina,mabele dagnora ponsèchealnefossniadër sistems d’alarmysegurëza,unse alt leliveldesegurëzaylacualitédi Inće sceanàdagnoraćiarèdetignì 22. RAPINES Ila yspoiteaSanĆiascian. devers deCorvara,jonspo cuntraLa Ottavio Mussnerypëia ia dötdassënn düć, fejimasentèiteArnoldAltony s’intënn chet’auton’élnialerchpor dependënć dajìpara,mocancheai punt comanaiduidelincuënćtrëi da jìparaimpedelatliënta.Achësc Arnold Altonsepîtacungrancoraje tliënta sciöcheostaje.Ledependënt plaza. Ilerivazeruchtlafilialaytolna é porjìdaportafora,iCarabinierisön Arjignà dasciampè,vëighicancheai se fejidèiscioldi,zirca35miliuns. presënta danmisdéia,ycunpistoles Trëi porsonesmascheradesse - Calfosch,28deaurì1994: jonn daKaltern. dla rapinasölRenon.Arasetratâden sön nfolietsciöchechëlresponsabl la Cassa-danydorapina,conesciü porsones chel’âodütlamüsa-dan pedia. Nvalgügnmëiscdedôàdöes l’albergo Rosalpinazënzalascèna sciampa spocunnautoparchegédan mile cheêascognüdes.Lemalvivënt ti dènialeszetolesda100y50 tresor. Moledependëntébundane fej dèisciolditecassayinćechi jö sönfunzitrëitliënćpresënć,se manacian cunnapistola,fejerapone cun naćialzafosciasuralećejö,y, co stlüjelaCassa,saltaitenaporsona Ala find’otoberdl1987,püchdenant - LaVal,otober1987 resultat. inće cunl’elicoter,n’àportèadegun Valparola. L’archiridadileri,fata va inantyvëgnspociafèsönJude ostaji itedalćiampsport.L’auto cuntra SanĆiascianyfejgnìforai ostacul (annesaniaco),vaspoinant cënć metri.Aiébugndasuperèchësc daverta daunnversporvalgügn strada êlaporrovéaLaIlama Al édatignìcuntcheporlaûrssön Articui dlesrapinesforadlfoliet“AltoAdige” violënza. n cörtiscimotëmp,porfortünazënza porta doplablindada.Dötésozedüte à portèafinlarapinainćescealêna sotissura leplanndiduidelincuënćche gnü itentliëntcheàinsciösciuré maiù, scealnefossniatechëlmomënt lires. Lasomaessćiamòpodüester i sciolditecassa,zirca70miliunsde sbürla idependënćtebagnysefejdè fora ncortel,saltasuralebancoite, tla filiala.Leprömdijval’denvalia,tira müs corì-imprömaunyspol’aterite Dales 9:50dadomanvaduiëicunle - SanMartin,ai27deotober2000:

115 116 mudaziuns cheiùnodü, por aumentè por lesBanchesPopolares les Dl atervers,scealvëgnodü danfora a natrasformaziunradicala. che inćeporëresésontllaûrdaponsè sot achëscprovedimënt,moansabele Les BCCnetomaporlemomëntniaite dal Guern. sozieté poraziuns,sciöcheodüdanfora dimenjiun: dasozietécooperativate dles BanchesPopolaresdenacerta De chëscversvainćelatrasformaziun patrimonialisé. dla governanceycapazitédase di grups,cunlefindlcontrolrisć, strotöres nöiessidesdlesbanchesche messëi mudéistatućporadatèales prevalënza, messaràntignìcuntde dl’Uniun Europeica,chetldagnìaràla sistem bancaralivelnazional, de nmarćélëdeyconcorënzatl imprenditorialité yalarealisaziun dant depromöieprinzipsispiràala (Assoziaziun BancaraTaliana)setol grups ydiraporćdanterëi.Scel’ABI la strotöradlessingolesbanches,di di guernsnazionaiyregolaràdanü nazionales, dlaComisciunEuropeica, Europeica), dlesbancheszentrales desposiziuns dlaBCE(BancaZentrala bancara europeica,chetolaràsöles nasce danterl’aternaassoziaziun a vignipuntd’odüda.Alétllaûrda tl laûrdasesvilupédërdassënn,sot Mai sciöcheśëgnélemonndlcredit POR LEDAGNÌ 23. PROSPETIVES YSVILUPS indespensabl chelepatrimone é. de credit.Ćiamòniadevëigon tan atif debilanz,metüenrelaziun alrisch adöm dalraportdanterpatrimone y solidité finanziaradenabanca,metüda tres plüpormez.Le„Tier1“mosörala chëra dlrestsistemdecredit-tiröia püch denantscialdiplübassarespeta di credićdasblochè-cheéstadaćina dl restsistemdicredić.Molasoma dër bun,respetanamesariadl11-12% registré n„Tier1“mesandl16%,cheé de Euroyai30jügn2014élgnü Le patrimonesuperëiai20miliarg artejagn yditespiceresmesanes. miliarg dantadötprolesfamilies,i de Euroyneninvestësc135.000 cöi adömdaitliënćpassa160miliarg Le gruptidalaûra37.000dependënć, popolares. dala maniradelaurèdlesbanches é ćichelesdesfarenziëiaensostanza danfora daistatućydalalege.Chësc ëres fejsüaativitéaladôdećicheéodü cun süespartezipaziuns.Chëscodìche dì cheëreslaoradantadötcunisoziy dà jödantadötcunl’aiütfinanziar,o La inrescidaconfermëiachelesBCCse bancar dlaTaliayaléenespanjiun. inrescida dl’Antitrustlecuartogrup Le sistemdlesBCCéaladôdena anfat. che lasituaziunporlesBCCrestes patrimonialisé, n’élniadapodëiponsè l’efiziënza ylacapazitédase Te nconvëgnmetüajì Balsan dala razionalisaziun dla„governance“. por superèilimićdladimenjiun y y aumentaninsciöl’integraziun por n’avëiniatannagrandespartiziun Federaziuns, Iccrea,CassesZentrales, metüda adömatualmënterdaBCC, na restrotoraziundlarëidlsistem, situaziun. Bunamëntergnaràlfat provedimënć porrazionaliséchësta tl scenareuropeichnü,gnaràltut sistem bancar.Aléporchëltlerche n elemëntdedeblëzatlcontestdl aladô dlaComisciunEuropeica- Chësta strotöradespartidasö,é- d’aministraziuns. 400 Consëisd’Aministraziunyinćetan tliënć. Mochëscoinćedanterl’aterdì passa nmiliundesoziy5miliuns regiun n’él100)cun4.500portines, BCC -CassesRurales(belematenosta Le grupéorganisétenarëide400 dr. ArturConrater,AngeloFrenes,ChristianThaler,raj.PasqualeVerginer dr. PaoloVanzi,p.i.GeorgMutschlechner,raj.BrunoCastlunger,RenatoAndriolo, dr. FortunatoVerginer,raj.AlfonsPezzei,HubertObwegs Consëi d’aministraziunyRevisursdicunć-27.04.2012 süa governance. Euro ytignoninćecuntdla validitéde 2014 épositifporca.90miliuns de tignon cuntchelebilanzconsolidédl dl bunliveldepatrimonialisaziunatual, ma lesCassesRaiffeisen,tignoncunt da larealiséalivelprovinzial,tolonite operaziun fataalivelnazional,yprô Raiffeisen) s’impuntacuntranate’ Nosc Grup(treslaFederaziun carater decreditcooperatif. Chësc pordìpüch,desfajessle maioranza decapitaldlaholding. che anàaldì,podessćinamaiavëila monn cooperatif,chesölabasadeći inće aziëndeschenefejniapertdl Casses, alivelnazional,lasciantopert de naholdingchetolessitedötesles - lasoluziunposciblatlacostituziun Carmelo Barbagallo-chefdlControl Banca d’Italiaai2deforà2014,odô

117 118 Consëi d’aministraziunyRevisursdicunć-24.04.2015 y sceanéliàalteritore. ma gnìfatsceanépresënćsölteritore cun isozi,mëssondèprochechëscpo finanziar vëgnelminédantadötl’ativité de speculaziunprivata“,ysceporaiüt carater deaiütfinanziarzënzafins „la funziunsozialadlacooperaziuna L’art. 45dlaCostituziunreconësc caje podessesterla„Zentrala“. holding alivelprovinzial,chetenosc en bun.Anpodessporchëlponsèana podess gnìfataporgrups,lasciasperè dr. Viscodèprochel’integraziun a Milan,àledireturdlaBancad’Italia Le fatchelemedemodé,ai12deforà, revista spezialisadadij: N articulgnüforadapüchsönna renovëia tresdanü. de ElaboraziunDaćmodern,chese vers, érapösostignidadanZënter Cassa éorganisadadërbundechësc banca) nagaranziadesuzès.Nosta por lesoperaziunsyisorviscdla en particolarcuni„smartphones“, tecnologies eletroniches/telematiches, multicanalisaziun (podëis’anuzéde sciöche lemobilebankingyla acompagnà dainovaziuntecnologica dla DeutscheBank),sceaivëgn stüdi conesciüs(danterl’ater Chisc elemënćé,aladôdenvalgügn “Un credito cooperativo, capace di di capace cooperativo, credito “Un mescolare tradizione, mutualità mutualità tradizione, mescolare e innovazione è immortale e ciò è è ciò e immortale è innovazione e talmente evidente che in un paese paese un in che evidente talmente notoriamente avanzato come gli gli come avanzato notoriamente USA si sta rilanciando il ruolo delle delle ruolo il rilanciando sta si USA „banche di prossimità“ (come vengono vengono (come prossimità“ di „banche chiamate le banche locali) perchè perchè locali) banche le chiamate considerate cinghia di trasmissione trasmissione di cinghia considerate insostituibile per lo sviluppo locale, locale, sviluppo lo per insostituibile tra economia finanziaria ed economia economia ed finanziaria economia tra reale. Ecco perchè qualsiasi modello modello qualsiasi perchè Ecco reale. di ristrutturazione del credito credito del ristrutturazione di cooperativo non potrà prescindere dalla dalla prescindere potrà non cooperativo salvaguardia delle sue caratteristiche caratteristiche sue delle salvaguardia fondamentali.” locala sann,sterchybalanzè. tliënć ysozipornsvilupdl’economia l’oportunité datistèdlungiaanüsc Badia yFodomsedaràinćetldagnì La presënzasönleteritoredlaVal revoluziun. rendun cuntcheimessarunafrontèna nos instëscydërmotivàinćescese cun nacertatrancuilité,signüscde De chëscverstićiarunseanoscdagnì

119 120 „Alpini“ aAostayteSüdtirol. al 1963porfàlesoldàsciöcheofizierdi Amesaìte élstènainteruziun,dal1962 buna pertl’inćiariadadireturdefiliala. che döraćinatl1970,toloniteporna pro laBancadeTrëntyBalsan,inćiaria Tl 1960mëtelmanl’ativitébancara y mîćusanzesteSüdtirol. dissertaziun sölastoria,cultura tla UniversitédaUrbino,cunna stüde antropologiaculturalatl1996 Laurea desoziologia,direziun aziendala tiagn‘60. Stüde universitardeeconomia valades LadinesdeSüdtirol. todësch odüdanforaporlesdöes le sistemdestüdeparitetichtalian- diplom darajoniertlann1960,cun mesana yaltaaUrtijëi,àlciafèle Do avëifatlascoraelementara, tla stradaGlira,40. dl 1940,residëntaSanĆiascian, provinzia deBalsan,ai25merz Nasciü aUrtijëi(Gherdëna)tla Dr. RenatoAndriolo NOTES SÖNL’ AUTUR Badia tl1889. de SüdtirolgnüdametüdasötlaVal Danter l’aterélaprömaCassaRurala storia dlesCassesRuralesdeSüdtirol. ann. Arasetratadlaprömafujiuntla suzès ydevëntaoperativabeleenchël Badia. Lafujiunvëgnas’aldècungran fujiun cunlesatrestrëicassesdlaVal da Calfosch,cunlefind’organiséla Tl 1972röieltlaCassaRuralaLadinia privates. jö cunsohotelyd’atresativitês en particolardal1970al1972,sedàl se dedichéalesativitêsdefamiliay Tl 1970làscell’ativitébancarapor 121 122