Polacy Na Syberii Od Xix Do Xxi Wieku
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
POLACY NA SYBERII OD XIX DO XXI WIEKU POLACY NA SYBERII OD XIX DO XXI WIEKU Monografia wieloautorska pod redakcją naukową Sergiusza Leończyka Recenzenci: Prof. dr hab. Zbigniew Wójcik Prof. dr hab. Valentina Tuguzhekova Projekt graficzny, typograficzny i okładki IMPRESJE.NET Miłosz Trukawka Korekta Wojciech Korwin-Kossakowski Koordynator projektu Roman Wróbel Indeks osób i miejsc, skład, łamanie i druk IMPRESJE.NET Miłosz Trukawka © Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” Wydawca Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” ul. Krakowskie Przedmieście 64 00-322 Warszawa Przedsięwzięcie jest finansowane ze środków otrzymanych od Kancelarii Senatu w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą. ISBN 978-83-64206-39-9 ISBN 978-83-64206-40-5 – e-book Warszawa 2019 Zapraszamy na stronę internetową www.wspolnota-polska.org.pl Spis treści Wstęp .............................................................................................................................................................................. 7 Karolina.Kondracka Polskie badania w Jakucji na przełomie XIX i XX wieku .................................................................... 11 Krzysztof.Żabierek Powstanie Zabajkalskie w 1866 roku – zapomniana historia ............................................................ 17 Jewgienij.W..Siemienow Miejsca prac katorżniczych polskich zesłańców politycznych w latach 60. XIX wieku na terenie Zabajkala ................................................................................................................................................ 23 Sergiusz.Leończyk Dobrowolne osadnictwo Polaków na Syberii na przełomie XIX-XX wieków. Włościanie, robotnicy, kolejarze, inteligencja ........................................................................................... 33 Paweł.Kosieradzki Oblicza syberyjskich wspomnień – różne formy na utrwalenie zesłania ................................... 41 Rafał.Lange Pochodzenie kresowe Polaków ......................................................................................................................... 49 Artem.Chernyshev Muzyka i folklor polski na Syberii w XIX–XXI wiekach ..................................................................... 55 Jan.Wiśniewski Liczebność Polaków we Wschodniej Rosji i na Syberii w latach 1914–1918. Zarys problematyki ................................................................................................................................................. 63 Spis treści Adam.Cz..Dobroński Wojsko Polskie na Syberii .................................................................................................................................... 75 Jolanta.Załęczny „Ale wolno mi tylko smutnym wędrowcem być” – trasa syberyjskiej wędrówki we wspomnieniach i wierszach Ludwiki z Czaplińskich Biesiadowskiej-Szklarek ................ 83 Maria.Iwanowa Promocja polskiej kultury w Buriacji ............................................................................................................ 91 Svetlana.Goreva Dzieje Szkoły polonijnej w Abakanie 1994–2019 .................................................................................... 99 Marek.Zieliński Polityka państwa polskiego wobec Polaków na Syberii ....................................................................... 103 Jana.Kabardina Parafia katolicka w Abakanie na przełomie XX-XXI wieków .......................................................... 109 Поляки в Сибири от XIX до XXI вв. ......................................................................................................... 115 Poles in Siberia from the 19th to the 21st century ...................................................................................... 119 Autorzy .......................................................................................................................................................................... 123 Indeks osób ................................................................................................................................................................. 127 Indeks miejsc .............................................................................................................................................................. 133 6 Wstęp Geopolityczne i historyczne uwarunkowania losów narodów Środkowo-Wschodniej i Wschodniej Europy wpisały doświadczenie Syberii na stałe w kanon doświadczeń tych ludów od XVII do XX wieku. Polskie doświadczenie Sybiru-Syberii ma cechy szczególne – zapoczątkowane w XVII wieku, w epoce romantyzmu stało się mitem kultury polskiej, fantazmatem poetów, ideą historiozofów, a kolejne powstania i zrywy aż po II wojnę światową przynosiły zsyłki, depor- tacje, zesłania w głąb terytorium rozciągającego się od Murmańska i Archangielska do stepów kazachskich, od Uralu do wyspy Sachalin. Jeszcze w 1928 r. Michał Janik napisał, że „Związki Polski z Syberią nie zostały dotychczas należycie oświetlone” i nawet teraz to wciąż unikatowy temat, wymagający nieustającej pracy. Tematyka niniejszej publikacji ukazuje dzieje Polonii syberyjskiej na przestrzeni XIX-XXI wieków. Czternastu autorów skupiło się na prezentacji ciekawych kart z życia Polaków i Polonii syberyjskiej. Karolina Kondracka (Instytut Sztuki PAN) w artykule Polskie.badania.w Jakucji. na przełomie.XIX.i XX.wieku poruszyła zagadnienia polskich badań na terenie Jakucji na prze- łomie XIX i XX w. Jakucja okazała się miejscem, w którym wielu polskich zesłańców odniosło sukcesy badawcze. W czołówce badaczy znaleźli się tacy Polacy, jak: Adam Szymański i Edward Piekarski, którzy prowadzili badania nad językiem i życiem Jakutów; Sergiusz Jastrzębski, który oprócz zagadnień językowych badał literaturę ustną tego ludu; Bazyli Troszczański i Mikołaj Witaszewski, których interesowała religia oraz Wacław Sieroszewski, który opublikował mo- nografię poświęconą Jakutom. Krzysztof Żabierek (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) w swoim artykule Powstanie.zabajkalskie.1866.roku.–.walka.o godność.i wolność poruszył znane i nieznane kwestie tego jedynego, a zarazem tragicznego w skutkach zrywu polskiego na dalekiej Syberii, które miało miejsce w czerwcu 1866 r. W swoim artykule Miejsca.prac.katorżniczych.polskich.zesłańców.politycznych.w latach.60.. XIX.wieku.na terenie.Zabajkala Eugeniusz Siemionow, reprezentujący Wschodnio-Syberyjski Państwowy Instytut Kultury w Ułan Ude, opisał i dokładnie oznaczył na mapie miejsca tych Wstęp zesłań. Artykuł oparty jest na dokumentach źródłowych z archiwów syberyjskich oraz wspo- mnieniach zesłańców. W polskiej świadomości Syberia kojarzy się jako miejsce związane z martyrologią polskiego narodu w związku z licznymi zrywami niepodległościowymi, jakie podejmowali nasi przodkowie, aby zrzucić z siebie jarzmo niewoli. Mało jednak osób zdaje sobie sprawę, że Syberia stanowiła również miejsce dobrowolnego osadnictwa Polaków szukających tam szans na zrobienie kariery, majątku i stabilizację, co było praktycznie niemożliwe na ziemiach polskich zagarniętych przez Rosję. Temu zagadnieniu jest poświęcony artykuł Dobrowolne.osadnictwo.Polaków.na Syberii. na przełomie.XIX-XX.w..Włościanie,.robotnicy,.kolejarze,.inteligencja, przygotowany przez re- daktora naukowego monografii autorskiejSergiusza Leończyka (Instytut Historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach). Paweł Kosieradzki, doktorant Instytutu Historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach w swoim opracowaniu Oblicza.syberyjskich.wspomnień.–.różne.formy.na utrwalenie. zesłania zauważa, że pamiętniki, listy, notatki czy też obrazy stały się niezwykłymi dokumenta- mi, który pomaga odbiorcy poznawać życie codzienne polskich zesłańców w XIX w. Opisuje on postacie takich zesłańców jak malarz Leopold Niemirowski, geolog Aleksander Czekanowski, oraz etnograf i publicysta Ludwik Niemojowski. Autor dotarł do nieopracowanych listów znaj- dujących się w Muzeum im. ks. J. Jarzębowskiego w Licheniu Starym. Rafał Lange (Dział badań rynku i opinii NASK PIB) w swoim opracowaniu socjologicznym Pochodzenie.kresowe.Polaków przedstawia wyniki badań socjologicznych, które świadczą, o tym, że 15% Polaków pochodzi z Kresów i dochodzi do konkluzji, że istnieje społecznie ważna potrzeba dalszych badań statystycznych oraz socjologicznych, pozwalających z jednej strony precyzyjnie oszacować liczebność tej populacji, a z drugiej zeksplorować trendy i dynamikę postaw, opinii i zachowań Kresowiaków oraz ich potomków. Dotychczasowy brak takich badań jest wielkim zaniedbaniem zarówno polskich akademików, jak i instytucji państwowych. Artem Chernyshev (XXXIX Liceum im. Lotnictwa Polskiego w Warszawie) w artykule Muzyka.i folklor.polski.na Syberii.w XIX–XXI.wiekach przedstawił miejsce muzyki i folkloru polskiego w życiu wielokulturowej Syberii na przestrzeni prawie trzech wieków. Szczególnie skupia się na inicjatywach promowania polskiej muzyki przez społeczne organizacji polonijne na Syberii w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Podsumowując pisze, że wszystkie te inicjatywy niewątpliwie przybliżają polską muzykę i folklor mieszkańcom wielonarodowej Syberii, dla których muzyka ta już nie jest obca, ponieważ jest znana i lubiana od ponad 200 lat. Jan Wiśniewski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) w swoim opracowaniu Liczebność.Polaków.we Wschodniej.Rosji.i na Syberii.w latach.1914–1918..Zarys.problematyki,. opierając się na bogatej bazie źródłowej z archiwów polskich, rosyjskich, ukraińskich i cze- skich dochodzi do wniosku, że w 1917 r. na terenie