Kołobrzeg - Najbardziej Ekologiczna Gmina! Str

naturalnie 3/2009 Biuletyn Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Kołobrzeg - Najbardziej Ekologiczna Gmina! str. 4

Mielno otrzymało str. 16 unijne donansowanie

Jantra uruchomiła największą w regionie sortownię odpadów str. 39

Setny rezerwat przyrody w województwie zachodniopomorskim str. 56 Szanowni Państwo!

Serdecznie zapraszam do lektury kolejnego numeru Biuletynu „Natural- nie”. Znajdziecie w nim Państwo szereg ciekawych informacji na temat działalności Funduszu, jak również różnych przedsięwzięć, związanych z ekologią, ochroną środowiska czy inwestycjami realizowanymi przez naszych beneficjentów.

Głównym tematem bieżącego wydania biuletynu jest podsumowanie konkursu na Najbardziej Ekologiczną Gminę. Decyzją Komisji Konkursowej główne nagrody pojadą do Kołobrzegu, gdyż w kategorii miast triumfował Kołobrzeg, natomiast w kategorii gmin wiejskich – gmina Kołobrzeg! Ser- decznie gratulujemy!

Z drugim beneficjentem w regionie (Gmina Mielno) podpisaliśmy umowę o dofinansowanie ze środków POIiŚ. Kolejnym będzie Urząd Morski w Słup- sku, który otrzyma ponad 88 mln na zabezpieczenie brzegu morskiego w Kołobrzegu. Dzięki realizacji tej inwestycji już niebawem (2011 rok) plaże w okolicach Kołobrzegu będą szersze o około 30 metrów.

Przed nami najprawdopodobniej ostatni konkurs w ramach I osi priorytetowej (gospodarka wodno-ściekowa). Tym samym jest to ostatnia szansa dla beneficjentów, aby otrzymać dotacje na tego typu inwestycje. Prze- widujemy, że z terenu woj. zachodniopomorskiego wnioski złoży 8 gmin a łączna wartość wszystkich projektów powinna przekroczyć 700 mln zł!

Ostatnio bardzo aktywnym partnerem Funduszu stała się Komenda Wo- jewódzka Policji w Szczecinie. Policja otrzymała wsparcie na rozbudowę zaplecza dla policyjnych psów służbowych oraz w ramach programu „Eko- logiczny kierowca” Fundusz sfinansował zakup analizatora spalin z dymomierzem oraz całym oprogramowaniem (ponad 70 tys. zł). Następnym projektem, który zostanie dofinansowany będzie zakup 6 quadów w ramach programu „Ekologiczny patrol”.

15 lipca spółka Jantra uruchomiła nowoczesną linię do segregacji odpa- dów komunalnych. Według założeń technologicznych dziennie procesowi segregacji może być poddanych ok. 400 ton odpadów komunalnych. To duży krok na drodze do racjonalizacji gospodarki odpadami aglomeracji szczecińskiej.

Jednym z głównych zobowiązań akcesyjnych jest wzrost udziału czystej energii w globalnym bilansie. O zasadach finansowania zadań inwestycyj- Wydrukowano na papierze ekologicznym nych z zakresu odnawialnych źródeł energii piszemy w kolejnym artykule. redakcja: WFOŚiGW w Szczecinie Duża lesistość terenu, duży areał ciągle niezagospodarowanych nieużyt- wydawca: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska ków, rolniczy charakter województwa, wietrzne tereny umożliwiające loka- lizacje ferm wiatrowych sprawiają, że województwo zachodniopomorskie i Gospodarki Wodnej w Szczecinie ma ogromny potencjał w tej dziedzinie. ul. Solskiego 3, 71-323 Szczecin skład i opracowanie Licząc na dalszą owocną współpracę z naszym Funduszem gorąco zachę- cam do lektury. graficzne: Studio x3 okładka: Studio x3,

druk: Studio x3 Jacek Chrzanowski Studio x3 – www.studiox3.pl Prezes Zarządu WFOŚiGW w Szczecinie ISSN 2080-0681 Spis treści Naturalnie nr 3/2009

Jacek Chrzanowski Najbardziej Ekologiczna Gmina 2007-2008...... 4 Kategoria: gmina miejsko – wiejska: I miejsce: Kołobrzeg...... 6 II miejsce: Szczecinek ...... 7 II miejsce: Police...... 8 Kategoria gmina wiejska: I miejsce: Kołobrzeg...... 9 II miejsce: Malechowo...... 10 III miejsce: Przelewice...... 11

ZWIK Sp. zo.o. w Szczecinie – Oczyszczalnia już działa!...... 12 Piotr Urban – Mielno otrzymało unijne dofinansowanie...... 16 Kinga Jacewicz – Podsumowanie I półrocza 2009 w wydatkowaniu środków w ramach programów operacyjnych...... 18 Małgorzata Piwczyńska – Szeroka plaża za unijne pieniądze...... 20 inż. Tomasz Płowens – Bezpieczeństwo przeciwpowodziowe...... 22 M. Kamińska-Kierzkowska, W. Skorupska – Ocena oddziaływania na środowisko – również na Obszarach Natura 2000...... 24 Łukasz Myśliwiec – Strumień euro płynie do gmin...... 30 Robert Michalski –Projekty ekologiczne w zachodniopomorskim RPO...... 32 Aleksandra Charuk-Jakubowska – Otwarcie RDOŚ ...... 35 mł. asp Czesław Sudoł – Policyjne działania ekologiczne ...... 36 Alicja Bierbasz-Krawczyk – Kierowco! Dbaj o środowisko!...... 38 Agnieszka Sobolewska – „Jantra” uruchomiła największą w regionie sortownie odpadów...... 39 Aleksandra Organiszczak – Europejska Sieć Ekologiczna „Natura 2000”...... 41 Aleksandra Charuk-Jakubowska – Konferencja szkoleniowa Funduszu...... 44 Agnieszka Sobolewska – 1,5 mld zł środków krajowych na realizacje zadań inwestycyjnych z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii ...... 45 Jerzy Sarnowski – W trosce o środowisko ...... 48 Witold Maziarczyk – Dopłaty do kredytów – bilans półrocza ...... 50 Jakub Skorupski – Baltic Green Belt ...... 52 Urząd Miasta w Koszalinie – Sprzątanie Świata – Koszalin 2009...... 54 Lewandowska Agnieszka – Setny rezerwat przyrody w województwie zachodniopomorskim...... 56 Agnieszka Lech – Ścieżka edukacyjna Maszewo...... 58 Monika Nieckarz – Edukacja ekologiczna w Miejskich Wodociągach i Kanalizacji w Koszalinie...... 60 INFORMACJA: Polski Kongres Oczyszczania Miast...... 63 Jacek Chrzanowski – Prezes Zarządu WFOŚiGW w Szczecinie Najbardziej Ekologiczna Gmina 2007-2008 Wspólnie z Marszałkiem Województwa organizowany co dwa lata przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Konkurs „Najbardziej Ekologiczna Gmina” został rozstrzy- gnięty. Jego edycja 2007-2008 cieszyła się jak zawsze dużym zainteresowaniem. Kryteria oceny zawarte w Regulaminie Podejmowane działania w tym zakre- W ocenie dokumentacyjnej i formal- Konkursu oraz opracowanych przez sie ocenialiśmy w odniesieniu do sze- nej konkursu za lata 2007-2008 opar- WFOŚiGW w Szczecinie ankietach roko pojętych warunków i poziomu liśmy się na pracy zespołu ekspertów zostały dla obecnej edycji znacznie życia mieszkańców gminy. powołanego spośród pracowników zmienione i zmodyfikowane. Dotych- WFOŚiGW. W ten sposób uniknęliśmy czas w ocenie konkursów brano pod Szczególną rolę w oddziaływaniu / tak jak to było dotychczas/ dodatko- uwagę głównie postęp zanotowany na środowisko odgrywają działania wych, niemałych kosztów związanych w zakresie działań edukacyjnych, or- edukacyjne, szczególnie te bezpo- z wypłatą honorariów ekspertom po- ganizacyjnych i inwestycyjnych w od- średnio wpływające na kształtowanie woływanym z zewnątrz. niesieniu do poprzedniego okresu. nawyków i zachowań proekologicz- W tej edycji zwracaliśmy szczególną nych. W tym zakresie na szczególną Do konkursu przystąpiło 31 jednostek uwagę na stan środowiska naturalne- uwagę zasługują działania na wskroś samorządu terytorialnego. Nadesłana go, wielkość ponoszonych nakładów profesjonalne, prowadzone przez or- na konkurs bardzo bogata dokumen- przez poszczególne jednostki samo- ganizacje pozarządowe, szkoły i jed- tacja, była podstawą do opracowania rządu terytorialnego ogółem oraz nostki edukacyjne oraz coraz lepiej wstępnego rankingu gmin. Tę pracę wykonał zespół ekspertów, weryfi- kując nadesłane przez gminy ankiety z dokumentami i danymi statystycz- nymi, które są w posiadaniu WFO- ŚiGW, Urzędu Marszałkowskiego, Zachodniopomorskiego Urzędu Wo- jewódzkiego, RIO, Sanepidu, Inspekcji Ochrony Środowiska i innych jednostek.

Zgodnie z Regulaminem Konkursu do finału zakwalifikowano po pięć jednostek w każdej z kategorii. W końcu maja i do połowy czerwca Jury Konkursu wizytowało wszystkie te jednostki, dokonując ostatecznej analizy nadesłanych materiałów. Za- poznano się ze stanem środowiska w przeliczeniu na jednego mieszkań- a w niektórych przypadkach wręcz naturalnego, doświadczeniami gmin ca, pozyskiwanie środków na inwe- wzorowo prowadzona działalność i ich osiągnięciami. stycje służące ochronie środowiska przez pracowników administracji sa- a także przyrost potencjału urządzeń morządowej. Członkowie jury konkursu byli pod związanych z ochroną środowiska. dużym wrażeniem wielu inicjatyw

4 naturalnie – 03/2009 i nowatorskich rozwiązań w zakresie ochrony środowiska. sanatoryjnym, atrakcyjnym miejscem dla swoich miesz- Na szczególne podkreślenie i uznanie zasługuje zaanga- kańców, jak również potencjalnych inwestorów. Działania żowanie wielu mieszkańców gmin w ochronę środowiska, władz samorządowych cechuje tu jednocześnie: dbałość szczególnie selektywną zbiórkę odpadów, porządek w za- o zrównoważony rozwój gminy i zachowanie naturalnych grodach, budowę przyzagrodowych oczyszczalni ście- walorów przyrodniczych miasta. ków, płyt gnojownikowych oraz uprawy roślin metodami ekologicznymi. Na drugim miejscu uplasował się Szczecinek, miasto prze- żywające aktualnie boom inwestycyjny, gdzie widać rów- W kategorii gmin wiejskich zwyciężyła gmina Kołobrzeg, nież harmonię między dynamicznym rozwojem a dbało- będąca laureatem poprzednich edycji konkursu. Obok ścią o stan środowiska. Jako wzór do naśladowania można modelowo prowadzonej edukacji ekologicznej i przyrod- podać przykład rekultywacji 400 ha jeziora Trzesiecko, niczej gmina może poszczycić się wieloma inwestycjami którego wody do niedawna były pozaklasowe, a obec- proekologicznymi, między innymi budową kolektorów nie akwen ten staje się podstawowym atrybutem miasta. ściekowych i nowych magistrali wodnych, realizowanych W ocenianym okresie uporządkowano gospodarkę wod- w ramach związku Gmin Dorzecza Parsęty. Inwestycje no-ściekową (aktualnie trwa modernizacja oczyszczalni te mają kapitalne znaczenie z uwa- ścieków). Podczas areacji mobilnej gi na turystyczny charakter gminy. W kategorii gmin miejskich i miejsko – i stacjonarnej wspomagany jest wiejskich zwyciężyły: biomanipulacją polegającą na in- Drugie miejsce zajęła gmina Male- •• I miejsce – miasto Kołobrzeg tensywnym zarybianiu. Miasto wraz chowo, dysponująca zdecydowanie •• II miejsce – miasto Szczecinek z innymi gminami powiatu szcze- •• III miejsce – gmina Police mniejszym potencjałem gospo- cineckiego aktualnie przystępuje darczym i finansowym. W gminie W tej kategorii wyróżnienie zdobyły także do kompleksowego programu ter- tej gospodarkę wodno-ściekową gmina Sianów oraz gmina Białogard. momodernizacji obiektów użytecz- porządkuje się przez budowę ma- Zwycięskie gminy otrzymają nagrody pie- ności publicznej, konsekwencją łych biologicznych oczyszczalni niężne w wysokości odpowiednio: którego będzie poprawa estetyki ścieków, charakteryzujących się budynków, ale również wymierna relatywnie niskimi nakładami in- 300.000 zł za zajęcie I miejsca, 200.000 zł, oszczędność energii. westycyjnymi. Koszty eksploatacji za II miejsce oraz 100.000 zł, za III miejsce. Środki te zgodnie z regulaminem konkursu tych urządzeń również są niepo- Trzecie miejsce zajęły Police, laure- zostaną przeznaczone na finansowanie in- równywalnie niższe, co w znaczą- westycji proekologicznych. at poprzednich konkursów. Miasto, cy sposób wpływa na cenę wody które stale inwestuje w ekologię, i ścieków, którą obciążani są lokalni W kategorii gmin wiejskich zwyciężyły: ochronę środowiska i infrastrukturę odbiorcy. •• I miejsce – gmina Kołobrzeg równoważąc w ten sposób oddzia- •• II miejsce – gmina Malechowo ływanie Zakładów Chemicznych Po- Trzecie miejsce zajęła gmina Prze- •• III miejsce – gmina Przelewice lice, produkujących nawozy mine- lewice dysponująca najcenniej- W tej kategorii wyróżnienie zdobyła gmina ralne dla rolnictwa. Spółka miejska szym w województwie Ogrodem Będzino. zarządza Zakładem Utylizacji Odpa- Dendrologicznym. W wyremon- dów, który chyba najlepiej w woje- towanym pałacu w Przelewicach Zwycięskie gminy otrzymają nagrody pie- wództwie radzi sobie z segregacją niężne w wysokości 300.000 zł za I miejsce od wielu lat działa Ośrodek Edukacji odpadów komunalnych. Źródłem oraz 150.000 zł za II i III. Środki te zgodnie Przyrodniczej, który prowadzi zaję- z regulaminem konkursu zostaną przezna- finansowania inwestycji proekolo- cia dla dzieci i młodzieży z całego czone na finansowanie inwestycji proeko- gicznych jest bogaty w tym mieście regionu. Jak na gminę dysponującą logicznych. Gminny Fundusz Ochrony Środowi- niewysokim budżetem, samorząd ska oraz środki zewnętrzne, które może pochwalić się wysokim stopniem zwodociągowania od lat Police skutecznie pozyskują. (99%) oraz skanalizowania gminy (77%). Większość miesz- kańców ma dostęp do gazu ziemnego, na terenie całej W imieniu jury konkursu oraz Zarządu WFOŚiGW w Szcze- gminy prowadzona jest selekcja odpadów. cinie, wszystkim którzy wzięli udział w konkursie, szcze- gólnie laureatom konkursu składam najlepsze gratulacje W kategorii miast zwyciężył Kołobrzeg, w sposób zdecy- i życzenia. Przed nami kolejna edycja konkursu „Najbar- dowany zdaniem jury jak i komisji dystansuje pozostałe dziej ekologiczna gmina 2009-2010”. Zachęcam wszystkie gminy, które zgłosiły się do konkursu. Ten nadmorski ku- gminy do aktywnego w niej udziału. rort jest dzisiaj dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem

03/2009 – naturalnie 5 Kategoria: gmina miejska i miejsko-wiejska

I miejsce: Kołobrzeg

Kołobrzeg jest atrakcyjnym uzdrowiskiem usytuowanym ru stwierdzono występowanie wielu rzadkich gatunków bezpośrednio nad morzem. Charakteryzuje się łagodnym zwierząt i roślin. Poza tym w granicach administracyjnych klimatem, czystym powietrzem oraz silnym nasłonecznie- Kołobrzegu ustalone są fragmenty obszarów Sieci Natura niem. Głównymi walorami miasta są wody i plaże Bałtyku, 2000: Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski (SOO) źródła solankowe i borowiny, swoisty mikroklimat oraz PLH 320032, Dorzecze Parsęty (SOO) PLH 320011 oraz Zato- rozbudowana infrastruktura turystyczno-uzdrowiskowa ka Pomorska (OSO) PLB 990003. miasta. Wszystko to sprawia, że Kołobrzeg posiada szereg możliwości dotyczących lecznictwa uzdrowiskowego, Władze miasta stale podejmują działania zmierzające turystyki i rekreacji. Właściwe wykorzystanie tych dóbr do poprawy jakości środowiska naturalnego w Gminie Mia- może przyczynić się do wzrostu konkurencyjności miasta sto Kołobrzeg. Systematycznie dąży się do poprawy jakości jako kurortu, zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. terenów zielonych na obszarze miasta, poprawy jakości W konsekwencji wymaga to szczególnego dbania o jakość wód powierzchniowych oraz poprawy jakości zdrowia i ży- środowiska naturalnego i wymusza intensyfikację działań cia mieszkańców. określanych ogólnie jako pro-ekologiczne. Do głównych zadań proekologicznych realizowanych ak- Miasto stara się wyeksponować swoje walory naturalne tualnie w mieście należą: odbudowa plaż i ochrona brzegu poprzez m.in. rewitalizację zieleni miejskiej, właściwe za- morskiego, odbudowa i naprawa brzegów rzeki Parsęty, bezpieczenie terenów chronionych i pomników przyrody realizowane od połowy 2008r. bardzo duże przedsięwzię- istniejących na terenie Gminy Miasto Kołobrzeg, ochronę cie dot. rewitalizacji terenów zieleni oraz realizacja zadań środowiska naturalnego przed szkodliwą działalnością wynikających z posiadanego Programu usuwania azbestu człowieka i wspieranie działań związanych z wykorzysta- i wyrobów zawierających azbest. niem ekologicznych źródeł energii oraz wspieranie i inicjo- wanie przedsięwzięć mających na celu szeroko rozumianą Do ostatnich sukcesów zaliczyć można uruchomienie edukację ekologiczną. Gminnej Zbiornicy Odpadów, w której mieszkańcy Miasta mogą bezpłatnie pozbyć się zużytych opon samochodów Znaczna powierzchnia miasta znajduje się w granicach ob- osobowych, świetlówek i wszelkiego rodzaju zużytego szaru ochrony krajobrazu. W granicach niniejszego obsza- sprzętu elektronicznego i elektrycznego, objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnej zbiórki odpadów oraz zorganizo- wanym systemem zbiórki odpadów, a także zakończenie dwóch etapów rekultywacji składowiska – pozostał jeszcze jego bieżący monitoring i zale- sienie. Gmina Miasto Kołobrzeg może pochwalić się bardzo wysokim stopniem zwodociągowania i skanalizowania gminy bo aż 99% i 98%, gazyfikacją gminy w 85 % i uciepłowieniem gminy w 70%. Poza tym Miasto stara się zwięk- szać świadomość ekologiczną swoich mieszkańców organizując w tym celu szereg akcji i konkursów z zakresu ochrony środowiska i przyrody.

Miasto stara się wyeksponować swoje walory naturalne poprzez m.in. rewitalizację zieleni miejskiej, właściwe zabezpieczenie terenów chronionych i pomników przyrody istniejących na terenie Gminy Miasto Kołobrzeg.

Publikacja przygotowana przez Urząd Miasta w Kołobrzegu 6 naturalnie – 03/2009 Kategoria: gmina miejska i miejsko-wiejska

II miejsce: Szczecinek

Działania proekologiczne mają dla Szczecinka prioryte- Schronisko dla bezdomnych zwierząt może pomieścić towe znaczenie. Jednym z najważniejszych realizowany do 100 psów i 10 kotów, jest także ważnym elementem od 2004 roku jest kompleksowy program rewitalizacji Je- edukacji ekologicznej. Obiekt został wybudowany zgod- ziora Trzesiecko i ochrony wód. nie z najnowszymi standardami.

Podniesienie jakości wód ma decydujące znacznie dla Dużą wagę przywiązujemy w Szczecinku do gospodarki zwiększenia możliwości użytkowania jeziora Trzesiecko odpadami. Całe miasto objęte jest systemem selektyw- dla celów rekreacyjnych, rozwoju sportów wodnych, a tak- nej zbiórki odpadów, dzięki czemu odzyskuje się szkło, że związanych z nimi imprez i wydarzeń promujących mia- makulaturę i butelki PET. Dodatkowo, na wysypisku śmie- sto. Efektem rewitalizacji jest poprawa stanu środowiska ci pracuje linia do przesiewania odpadów zmieszanych. naturalnego, a w szczególności warunków bytowania flory Co kwartał organizowana jest zbiórka odpadów wielkoga- i fauny zamieszkującej jezioro. Rewitalizacja jeziora prze- barytowych, która umożliwia mieszkańcom wygodne po- biega wielokierunkowo. Na jeziorze pracują dwa aeratory zbycie się najbardziej kłopotliwych śmieci z gospodarstw stacjonarne, napędzane siłą wiatru, które napowietrzają domowych – mebli, zużytego sprzętu AGD i RTV, itp. Jest wody jeziora. Regularnie stosowane są także zabiegi aera- także punkt przyjmowania elektrośmieci. Organizowane cji mobilnej, połączonej z dozowaniem koagulantu zapo- są dla szkół i przedszkoli konkursy na zbiórkę zużytych ba- biegającego zakwitowi sinic. Miasto wspomaga procesy terii. rekultywacji jeziora również poprzez aktywne formy gospodarki rybacko-wędkarskiej. Wyeliminowaliśmy odłowy Powyższe działania nie wyczerpują bogatego wachlarza gospodarcze, konsekwentnie realizujemy program za- przedsięwzięć proekologicznych, realizowanych w Szcze- rybiania, co nie tylko doprowadza do korzystnych zmian cinku. Zainteresowanych dodatkowymi informacjami w ekosystemie Trzesiecka, ograniczając mniej pożądane na powyższe tematy, zachęcamy do kontaktu z naszymi gatunki ryb, ale także cieszy wędkarzy, których połowy specjalistami z Wydziału Komunalnego Urzędu Miasta są tutaj co raz bardziej udane. Szczecinek, tel. 0-94 37 14 118.

Nie mniej istotne jest uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w okolicy jeziora. Miasto zabezpieczyło na swoim odcinku linii brzegowej wszystkie wyloty kanalizacji deszczowej w separatory i podczyszczacze, eli- minujące przedostawanie się zanieczyszczeń z wód opa- dowych i roztopowych. Rozszerzenie od 1 stycznia 2010 roku granic administracyjnych Szczecinka o sołectwo Świątki i część sołectwa Trzesieka umożliwi miastu upo- rządkowanie tych kwestii także po drugiej stronie jeziora. W trakcie wykonywania zabiegów rekultywacyjnych pro- wadzony jest stały monitoring wód Trzesiecka dla oceny realizowanych działań. Projekt rekultywacji finansowany jest z budżetu miasta, przy corocznym wsparciu WFOŚiGW w Szczecinie, a także przy udziale funduszy powiatowych oraz środków pochodzących od zlokalizowanej na terenie miasta firmy z branży przemysłu drzewnego.

Kolejnym „sztandarowym” przedsięwzięciem proeko- logicznym Szczecinka jest nowoczesne schronisko dla bezdomnych zwierząt przy ulicy Rybackiej. WFOŚiGW Efektem rewitalizacji jest poprawa stanu środowiska naturalnego, a w szczególności warun- w Szczecinie przyznał preferencyjną pożyczkę na taki cel. ków bytowania flory i fauny zamieszkującej jezioro.

Publikacja przygotowana przez Urząd Miasta w Szczecinku 03/2009 – naturalnie 7 Kategoria: gmina miejska i miejsko-wiejska

III miejsce: Police

Sięganie po ekologiczne laury, gdy ma się za plecami hałdy od- transgranicznej ochrony wód podziemnych, w ramach które- padów chemicznych, to duże wyzwanie. Ale taki cel postawiły go realizowana jest kanalizacja gminy. W latach 2007-2008 zbu- sobie władze Polic: zrobić wszystko, co możliwe, by chronić dowano ponad 65 km sieci kanalizacyjnej. przyrodę, bo tylko w ten sposób można chronić ludzi. „Białej” czy „zielonej” góry, tj. hałdy fosfogipsu czy siarczanu żelazawe- Ochrona powietrza w Policach to głównie ograniczenie emisji go, nie da się zlikwidować z dnia na dzień. Ale dyrekcja Zakła- zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery w tym m.in. dwu- dów Chemicznych „Police” S.A. od wielu lat podejmuje działa- tlenku węgla. Na terenie gminy głównym źródłem ciepła jest nia w kierunku ograniczania wpływu szkodliwych substancji ciepłownia, w której wykorzystuje się miał węglowy. W po- na środowisko. Siarczan żelaza (II) wykorzystywany jest do pro- zostałych 22 ciepłowniach wykorzystywany jest gaz. Nie ma dukcji m.in. koagulantów do uzdatniania wody i oczyszczania małych, lokalnych kotłowni, zasilanych węglem. Ponadto pro- ścieków, a wokół hałdy fosfogipsu posadzono drzewa. wadzona jest termomodernizacja budynków komunalnych i budynków wspólnot z udziałem gminy. To zmniejsza zapo- Poza obszarem Zakładów Chemicznych „Police” dbałość o śro- trzebowanie na energię cieplną o ok. 25%. W ostatnich latach dowisko naturalne zaczyna się od pojedynczego gospodar- w wielu obiektach zmieniono system grzewczy oparty na wę- stwa domowego. Przy niemal każdym kontenerze na śmieci glu i koksie, na bardziej ekologiczne np. ogrzewanie gazowe. pojawiły się pojemniki do selektywnej zbiórki odpadów. Re- Dla swoich mieszkańców gmina refunduje część kosztów zultat: w 2008 roku zebrano 288 ton szkła, 158,5 tony tworzyw związanych z modernizacją systemu grzewczego w kierunku sztucznych, 190 ton makulatury, 13 ton aluminium i 284,5 tony bardziej przyjaznym środowisku. odpadów biodegradowalnych. Wszystko to trafiło do Zakładu Odzysku i Składowania Odpadów Komunalnych w Leśnie Gór- Gmina Police zajmuje obszar 25.167 ha, z czego prawie 60% nym i zostało przekazane do recyklingu. W zakresie gospodar- objęto ochroną w formie Europejskiej Sieci Ekologicznej NATU- ki wodno-ściekowej do najważniejszych inwestycji ostatnich RA 2000. Przyrodnicze skarby gminy to trzy obszary specjalnej lat należy budowa stacji uzdatniania wody w Policach na uję- ochrony ptaków „Jezioro Świdwie”, „Ostoja Wkrzańska”, „Za- ciu przy ulicy Grzybowej. To strategiczne źródło – zaopatruje lew Szczeciński” oraz dwa specjalne obszary ochrony siedlisk w wodę 36 tys. mieszkańców, czyli zaspokaja 80% potrzeb „Police – kanały” i „Ujście Odry i Zalew Szczeciński”. Gminę za- całej gminy. W sumie gmina ma 6 ujęć wody pitnej i 4 stacje mieszkuje 40,5 tys. mieszkańców. W 2008 roku budżet gminy uzdatniania wody. Gmina uczestniczy także w programie wyniósł prawie 124 mln zł. Wydatki na ochronę środowiska wyniosły blisko 27 mln zł.

W 2007 roku gmina Police otrzymała tytuł „Lidera Polskiej Ekologii” w konkursie, organizowanym przez Ministra Środowiska. W tym samym czasie Police zostały uzna- ne za „Najbardziej Ekologiczną Gminę 2004-2006” w konkursie organizowanym przez Marszałka Województwa Zachod- niopomorskiego oraz Wojewódzki Fun- dusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

W roku 2009 otrzymała kolejne wyróżnie- nie: trzecie miejsce w konkursie na „Naj- bardziej ekologiczną gminę 2007-2008” województwa zachodniopomorskiego. To wielki zaszczyt i zobowiązanie. W zakresie gospodarki wodno-ściekowej do najważniejszych inwestycji ostatnich lat należy budowa stacji uzdatniania wody w Policach na ujęciu przy ulicy Grzybowej. To strategiczne źródło – zaopatruje w wodę 36 tys. mieszkańców, czyli zaspokaja 80% potrzeb całej gminy.

Publikacja przygotowana przez Urząd Miejski w Policach 8 naturalnie – 03/2009 Kategoria gmina wiejska

I miejsce: Kołobrzeg

Jest nad Bałtykiem taki region...najbardziej ekologiczny! go projektu uzyskano dofinansowanie w wysokości ponad Gdzie go szukać? To Gmina Kołobrzeg – jeden z najbar- 2 mln euro ze środków unijnych. Dzięki rosnącej świado- dziej malowniczych zakątków Polski. Usytuowana na za- mości ekologicznej mieszkańców obserwuje się wzrost chód od miasta Kołobrzeg, zajmuje 145 kilometrów kw., zainteresowania alternatywnymi źródłami energii i w kon- gdzie w 27 miejscowościach mieszkają 9472 osoby. sekwencji intensyfikację montażu urządzeń takich jak kolektory słoneczne czy pompy ciepła. Szczególnym walorem Gminy Kołobrzeg, największej w Powiecie Kołobrzeskim jest 11 kilometrów bezpośred- Zabezpieczone środki Gminnego Funduszu Ochrony niego dostępu do Morza Bałtyckiego, dzięki któremu ist- Środowiska gwarantują gminie zwiększenie recyklingu, nieje tu tak unikatowy klimat. Jednak pomimo bliskości udzielanie dotacji dla usuwania wyrobów zawierających plaży i wydm, jeziora Resko i rzeki Parsęty całościowo jej azbest, pielęgnację zieleni czy szeroko pojętą edukację charakter określa się jako rolniczo-turystyczny ze wzglę- ekologiczną, dzięki której między innymi każdy gimnazja- du na 70% pokrycie powierzchni gruntami rolnymi i brak lista „z urzędu” odbywa zajęcia w ośrodku edukacji ekolo- uciążliwego przemysłu. gicznej w Lipiu.

Ze względu na ochronę siedlisk naturalnych, dzikiej fauny Warto zauważyć, że pomimo znacznego charakteru rolni- i flory powołana została sieć obszarów Natura 2000, która czego i nienajwyższego dochodu na mieszkańca, gmina zajmuje obszar około 80% powierzchni gminy. Dzięki temu przoduje w działaniach ekologicznych i osiąga najwyższe łatwiej jest kierować się zasadą zrównoważonego rozwo- sukcesy. Świadczą o tym zawsze czołowe miejsca w kolej- ju, zachowując dotychczasowe dziedzictwo przyrodnicze. nych edycjach konkursu „Najbardziej Ekologiczna Gmina” Dlatego szczególną uwagę zwraca się na problemy ochro- w tym trzy najwyższe a także wyróżnienie w dziedzinie ny środowiska i ekologię. gospodarki wodnej na szczeblu krajowym pn.: „Nasza Gmina w Europie”. Wielkie znaczenie ma bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna, tj. zwodociągowanie, zgazyfikowanie te- Wszystkie działania gminy przodują w rozwoju lokalnym renu oraz tak ważne skanalizowanie. Kończymy obecnie i regionalnym, co niesie ze sobą szereg korzyści nie tylko system rozbudowy kanalizacji ściekowej dla obszaru gmina szczeblu finansowym ale także pozwala uzyskać zakła- ny, który realizowany jest poprzez projekt Związku Miast dane efekty ekologiczne. i Gmin Dorzecza Parsęty pn. Zintegrowana Gospodarka Wodno-Ściekowej Dorzecza Parsęty finansowany z pienię- dzy uzyskanych z Unii Europejskiej – Fundusz Spójności (85% dofinansowania) jak i środków pożyczkowych z NFOŚ i WFOŚ (15%). Cały projekt otrzymał dofinansowanie 150 mln euro z tego na Gminę Kołobrzeg przypadło około 10 mln euro.

Dzięki atrakcyjnym warunkom, zapewnionym przez Gmi- nę, realizuje się inwestycje w zakresie pozyskiwania „czystej” energii odnawialnej: budowę farm wiatrowych i re- alizację dwóch nowatorskich bioelektrowni do produkcji energii i bionawozów. To na terenie Gminy Kołobrzeg zre- alizowana została innowacyjna, przodująca w tym zakresie w skali światowej instalacja do produkcji energii ze źródeł odnawialnych metodą quasi-pirolizy niskotemperaturo- wej, dzięki której unieszkodliwiane są w sposób przyjazny Ze względu na ochronę siedlisk naturalnych, dzikiej fauny i flory powołana została sieć obsza- dla środowiska odpady. Na realizację tego prekursorskie- rów Natura 2000, która zajmuje obszar około 80% powierzchni gminy

Publikacja przygotowana przez Urząd Gminy Kołobrzeg 03/2009 – naturalnie 9 Kategoria gmina wiejska

II miejsce: Melechowo

Gmina Malechowo jest administracyjnie przynależna do po- Po zakończeniu tych zadań jeszcze w bieżącym roku 34 % wiatu Sławieńskiego. Położona w malowniczej dolinie rzeki mieszkańców będzie posiadać uregulowaną gospodarkę ście- Grabowej. Jej powierzchnia ogólna wynosi 22.494 ha. Gmina kową poprzez sieć ogólnospławną. Posiadamy już też opraco- podzielona jest na 26 sołectw, w których znajdują się 44 miej- waną dokumentację techniczną na zadanie, pn:„Budowa sieci scowości. kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalnią ścieków w m.Lejko- wo”, o dofinansowanie, którego ubiegamy się w ramach środ- Cechą gminy jest jej rolniczy charakter oraz wysokie walory ków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Łączna wartość przyrodnicze, które stwarzają dobre perspektywy dla rozwo- inwestycji wyceniona została na kwotę 1,0mln.zł. Na ukończe- ju agroturystyki. Na terenie gminy działają 972 gospodarstwa niu jest dokumentacja techniczna na budowę sieci kanalizacji rolne, z czego 956 o łącznej powierzchni 9.628 ha należą do rol- sanitarnej wraz z oczyszczalnią ścieków w m.Laski. Zadanie ników indywidualnych, a 16 to gospodarstwa osób prawnych, to zamierzamy zrealizować przy udziale środków własnych i ich łączna powierzchnia to 4.358 ha. Prawie 40% powierzchni WFOŚiGW. Po ukończeniu tego zadania odsetek gospodarstw gminy zajmują tereny zalesione, W 44 miejscowościach gminy odprowadzających ścieki do gminnych oczyszczalni przekro- zameldowanych na pobyt stały jest 6.698 osób. czy 40%. W miejscowościach, które nie posiadają kanalizacji sanitarnej udostępniamy powtarzalny projekt budowy przy- Gmina posiada sieć wodociągową zasilającą ponad 98 % znaj- domowej naturalnej roślinno-stawowej oczyszczalni ścieków dujących się na terenie gminy miejscowości. Uregulowaną go- system polski, którą zgodnie z prawem budowlanym można spodarkę ściekową w postaci dostępu do sieci ogólnospławnej wybudować jedynie na zgłoszenie robót w starostwie. Oczysz- posiada aktualnie 30% mieszkańców. Wiele gospodarstw po- czalnie te składają się z osadnika gnilnego, przepompowni siada przydomowe oczyszczalnie ścieków. Wiele jeszcze posia- (w zależności od ukształtowania terenu) filtra roślinnego i da zbiorniki bezodpływowe. stawu denitryfikacyjnego. Budowa oczyszczalni przydomowych jest uzasadniona ekonomicznie w gospodarstwach Od 2006 r. po dni dzisiejsze, realizując inwestycje proekologicz- znacznie oddalonych od przebiegu kolektora gminnego, ne korzystamy z pożyczek Wojewódzkiego Funduszu Ochrony gdzie przyłączenie pochłonęłoby niewspółmiernie wysokie Środowiska w Szczecinie łącznie środki. Obecnie na terenie gminy funkcjonuje 16 przydomowych oczyszczalni ścieków wybudowanych z wykorzystaniem Na terenie gminy miejscowości, posiadające kanalizację sani- tego projektu. W bieżącym roku wydano już kolejne projek- tarną odprowadzają ścieki do biologicznych oczyszczalni ście- ty i mamy nadzieję, że już niebawem liczba funkcjonujących ków, tzw. oczyszczalni korzeniowych, wierzbowych i stawu oczyszczalni przydomowych znacznie wzrośnie. trzcinowego. Redukcje zanieczyszczeń w ściekach oczyszczo- nych wynoszą odpowiednio BZT5 – 93,05% CHZT5 – 82,14%, zawiesina ogólna – 91,25%, Zawartość fosforu–50%, Zawar- tość azotu-50%

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z siecią wodociągową w Ostrowcu. W 2006 r. – pożyczka 387.000 zł i w 2008 r. pożycz- ka w wysokości 230.000 zł. W 2007 Budowa kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków w Karwicach 2 pożyczki – 200.000 + 672.000 zł razem 872.000 zł

Obecnie realizowane przy udziale pożyczek z WFOŚiGW ze Szczecina SA zadania inwestycyjne, pn: „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Ostrowcu – III etap” – pożyczka 286.000 zł, oraz „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Gorzycy” – 808.000 zł.

Publikacja przygotowana przez Urząd Gminy Malechowo 10 naturalnie – 03/2009 Kategoria gmina wiejska

III miejsce: Przelewice

Gmina Przelewice leży na obszarze 162 km² w południo- Gmina corocznie sponsoruje akcję Sprzątania Świata. Dy- wej części województwa zachodniopomorskiego, należy rektorzy naszych szkół otrzymują niezbędne materiały do powiatu pyrzyckiego. Gmina ma charakter rolniczy. do przeprowadzenia akcji. Do akcji przyłączają się też po- W strukturze użytkowania gruntów zdecydowanie prze- szczególne sołectwa z terenu gminy ważają użytki rolne – 78,9%. Gospodarka na wsi oparta jest głównie na aktywności ekonomicznej ludności prowadzą- Blisko 7 % powierzchni gminy zajmują lasy. Prowadzimy cej gospodarkę rolną. Wiodącym kierunkiem jest produk- aktywną politykę zalesiania naszych terenów. W ramach cja roślinna. tego działania od wielu lat otrzymujemy od Nadleśnictwa Choszczno sadzonki drzew, które przekazujemy mieszkań- Naczelną zasadą przyjętą w Programie Ochrony Środowi- com. ska jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiają- ca harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego Jednym z najważniejszych zamierzeń w dziedzinie eduka- z ochroną walorów środowiskowych. Długoterminowy cji ekologicznej gminy Przelewice było otwarcie Botanicz- cel można sformułować następująco: społeczny i ekono- nego Centrum Badawczo – Wdrożeniowego w Ogrodzie miczny rozwój gminy Przelewice w harmonii z wymogami Dendrologicznym w Przelewicach. W ramach jego działal- ochrony środowiska. Cel ten został przyjęty jako misja roz- ności prowadzone są wspólne prace badawcze, sympozja woju gminy Przelewice. naukowe, wymiana naukowa grup studenckich, prace ma- gisterskie i doktorskie oraz organizowane zajęcia dla grup Z inicjatywy władz samorządowych, jak i mieszkańców, młodzieżowych w języku polskim i niemieckim. W ramach podejmuje się szereg działań proekologicznych mających edukacji ekologicznej organizowane są konkursy, konfe- na celu ochronę środowiska. Efektem tych działań jest mię- rencje, szkolenia i seminaria. Oferta edukacyjna obejmie dzy innymi skanalizowanie gminy w 77% oraz zwodocią- również doradztwo i konsultacje w odniesieniu do szcze- gowanie w 99%. W 2008 r. wybudowano przyobiektową gółowych założeń dla konkretnych gospodarstw, przesta- biologiczną oczyszczalnię ścieków przy Publicznej Szkole wienia profilu produkcji, zachowania obszarów cennych Podstawowej w Jesionowie. Zmodernizowano stację wo- przyrodniczo na terenach prywatnych i komunalnych. dociągową w miejscowości Żuków – dokonano odwiertu nowych studni głębinowych przy wodociągu w Żukowie Wójt Gminy Przelewice: mgr Marek Kibała i Wołdowie.

Nastąpiła również znaczna i przebiegająca sukcesywnie zmiana sposobu ogrzewania z węgla na gaz. Dokonano modernizacji obiektów użyteczności publicznej i komunalnych podległych gminie pod kątem likwidacji emisji zanieczyszczeń do powietrza. Zakupiono dwa nowe kotły dla Gminnej Biblioteki Publicznej w Przelewicach. W budynku Urzędu Gminy zmodernizowano istniejący kocioł gazowy oraz wykonano termomodernizację budynku.

Gmina od wielu lat dba o segregację odpadów stałych. Na terenie gminy ustawiono 24 pojemniki na szkło i maku- laturę oraz 26 pojemników na tworzywa sztuczne. Dzięki dobrej współpracy z Pyrzyckim Przedsiębiorstwem Komu- nalnym Sp. z o.o. gmina otrzymała 15 pojemników na zu- żyte baterie. Pojemniki zostały rozstawione w sklepach oraz w budynku Gminy. Misją rozwoju gminy Przelewice: społeczny i ekonomiczny rozwój gminy Przelewice w harmonii z wymogami ochrony środowiska.

Publikacja przygotowana przez Urząd Gminy Przelewice 03/2009 – naturalnie 11 UNIA EUROPEJSKA Fundusz Spójnoœci

ZWIK – w Szczecinie „Pomorzany” ruszyły! Z każdym dniem efektywniej Uruchomiono najważniejszą, wartą prawie 47 mln euro inwestycję programu „Poprawa jakości wody w Szczecinie” – oczyszczalnię ścieków „Pomorzany”. W piątek 21 sierpnia br. po raz pierwszy „puszczono” ścieki do mechaniczno – biologicznej instalacji. Pre- zydent Szczecina Piotr Krzystek, włączając pierwsze dmuchawy i mieszadła bloku biologicznego, potwierdził sedno tego przedsięwzięcia: – Uruchomienie tej oczyszczalni oddala widmo kar za zanieczyszczanie środowiska, które ciążyły nad miastem… Trze- ba bowiem przyznać, że podwyższone, naliczone opłaty za korzystanie ze środowiska urosły w ciągu kilku lat do ogromnej sumy 153 mln zł. Zrealizowany pomysł naszych ojców Dzisiejsze, symboliczne uruchomienie, to rozpoczęcie nie- odwracalnego procesu oczyszczania ścieków na lewobrzeżu Szczecin, miasto położone u ujścia Odry należy do nie- Szczecina – mówi Olgierd Geblewicz Prezes Zarządu ZWiK chlubnego grona największych trucicieli Bałtyku, gdy – u i dodaje: – Wkrótce nasza aglomeracja będzie nowocze- tymczasem pierwszym planom budowy oczyszczalni ście- śniejsza, czystsza i przyjazna środowisku naturalnemu. ków na „Pomorzanach” minęło właśnie 40 lat. Dotychczas na planowaniu się jednak kończyło. Dopiero akcesja Polski Szczecinianie pytani czy akceptują fakt, że miejskie ścieki do struktur europejskich przyniosła mechanizmy i pie- płyną wprost do rzeki,zgodnie odpowiadają, że nie. niądze na realizację takiego zamierzenia. Nie było zresztą innego wyjścia bo Unia Europejska nie godziła się na taki To nieprawdopodobne, żeby takie duże miasto jak Szczecin stan rzeczy. nie miało swojej oczyszczalni ścieków – przyznaje pan Jerzy Adaszak ze Świerczewa, szczecinanin od pół wieku. – Wstyd, że fekalia wypuszczamy wprost do rzeki. Nad Odrą powinny być bulwary, ale jak je zbudować, gdy rzeka jest ściekiem.

Wstyd był tym większy w momencie, gdy śmierdzące ście- ki defilowały wzdłuż nabrzeży Wałów Chrobrego i oble- piały żaglowce w trakcie Zlotu czy Dni Morza. Cumujące oldtimery, wycieczkowce czy okręty Marynarki Wojennej, każdym ruchem silników wzburzały i wydobywały z dna na powierzchnię brunatne osady. Niebawem takie obrazki przejdą do historii. ZWiK zaślepia bowiem ostatnie,,dzikie” kolektory, zrzucające surowe ścieki wprost do rzeki. Ostat- nio zamknięty został taki kolektor na ul. Zapadłej. Kiedy nagle z rury przestało wydobywać się to, co płynęło przez dziesięciolecia, wędkarze obserwowali „zdziwione ptaki”, które zawsze żerowały w tym miejscu.

Gaz, niewybuchy i pięć lat budowy Oczyszczalnia „Pomorzany” jest jedną z najbardziej oczekiwanych i najważniejszych inwestycji w powojen- Oczyszczalnia ścieków,,Pomorzany” – sierpień br. nym Szczecinie. Jej najnowsza historia sięga 2004 roku.

12 naturalnie – 03/2009 2004 rok – teren przeznaczony pod budowę oczyszczalni,,Pomorzany”

To wówczas międzynarodowe konsorcjum firm: WTE Was- Palami do Berlina sertechnik GmbH (Niemcy) – Polimex Mostostal Siedlce Zanim na terenie dawnego wysypiska zbudowano system S.A. (Polska) – OTV S.A.(Francja), zobowiązało się do za- połączonych ze sobą wielkich, betonowych zbiorników, projektowania, zbudowania i uruchomienia mechaniczno należało wzmocnić grząski nadrzeczny grunt. Było to nie- – biologicznej oczyszczalni,,Pomorzany”. Rok trwały prace zbędne, ponieważ pokłady nośne w niektórych miejscach „papierowe”, polegające m.in. na gromadzeniu dokumen- znajdowały się na głębokości nawet 24 metrów w głąb tacji, projektowaniu i uzyskiwaniu pozwoleń. Roboty kon- ziemi. Dość powiedzieć, że betonowe pale i kolumny żwi- strukcyjne zaczęły się w 2005 roku i nie były prowadzone rowe, wbite pod konstrukcje oczyszczalni na powierzch- w majbardziej sprzyjających okolicznościach. ni 8 ha, mają długość 120 km – czyli tyle, że układając je wzdłuż autostrady A6 i niemieckiej A11 sięgałyby ze Szcze- To wiąże się z najtrudniejszymi momentami podczas realiza- cina aż po Berlin. Łącznie w obiekty wbudowano 20 tys. m³ cji projektu – wspomina Piotr Kurzawa – inżynier kontraktu betonu i 6 tys. ton stali zbrojeniowej. Szacuje się, że w celu z belgijskiej firmy TPF. – Nie spodziewaliśmy się tego, co za- usunięcia śmieci i posadowienia obiektów wykonano 350 staliśmy pod cienką powierzchnią ziemi, na której musieliśmy tys. m³ wykopów. zbudować obiekty. W trakcie budowy nie brakowało także problemów natu- To zalegający w odpadach starego wysypiska śmieci gaz ry inżynieryjnej. Najpoważniejszym była nieudana próba stanowił realne zagrożenie. Po odgazowaniu szybko oka- szczelności bloku biologicznego. Po próbnym napełnieniu zało się, że obszar przyszłej oczyszczalni, to również swo- wodą okazało się, że odkształcenia są większa niż zakła- iste „pole minowe”. Dlatego ze względów bezpieczeństwa, dano. Trzeba było przeprowadzić dodatkowe ekspertyzy wykonawca zlecił stary nadzór saperski nad całością wyko- wykonane przez niezależnych ekspertów oraz wykonać nywanych prac. Dodatkowo doszły problemy, które prze- wzmocnienia, które zastosowano później we wszystkich żywał cały polski rynek budowlany: odpływ pracowników trzech bioblokach. Ostatnią spektakularną operacją na bu- na rynki zachodnie i duże koszty robocizny, wzrost cen dowie oczyszczalni „Pomorzany” – która była mocno na- materiałów budowlanych oraz niekorzystny kurs złotówki głaśniana w szczecińskich mediach – był montaż zbiorni- do euro, powodujący zmniejszenie opłacalności zawiera- ków fermentacyjnych. Odbył się on na początku stycznia nych w Polsce kontraktów. Głównie te obiektywne czyn- br., gdy mróz sięgał minus 10 stopni Celsjusza. O przełoże- niki sprawiły, że po uzgodnieniach z instytucjami nadzoru- niu operacji nie było jednak mowy. Dwa 60 tonowe płasz- jącymi program, planowane pierwotnie na grudzień 2007 cze o średnicy 19 i wysokości 16 m sprawnie przetrans- zakończenie kontraktu przesunięte zostało o dwa lata. portowano i ustawiono na żelbetowych, podziemnych

03/2009 – naturalnie 13 częściach zbiorników. Wewnątrz będą zachodziły procesy jak wspomniano wcześniej, potrzebne jest wyhodowanie fermentacji i powstanie m.in. biogaz, dzięki któremu pod na miejscu w oczyszczalni odpowiednio dużej ilości szcze- względem energetycznym oczyszczalnia będzie samowy- pów bakterii, które posłużą do rozkładu ścieków. Oczywi- starczalna. ście można przywieźć drobnoustroje z innej oczyszczalni, ale istniałoby w takim przypadku niebezpieczeństwo, „Pomorzany” – oczyszczajcie! że będą one „zarażone”. Chemiczne unicestwienie takich Tłoczenie ścieków na ,,Pomorzany” rozpoczęła pompow- „zarażonych” kolonii byłoby kosztowne i długotrwałe. Dla- nia,,Białowieska”, a wkrótce po niej również pompownia- tego wykonawca obiektu postanowił rozmnożyć własne ,,Górny Brzeg”. Ścieki w ilości ok. 25 tys m³ na dobę, m.in. bakterie, które naturalnie występują w ściekach. Ze wzglę- z Bezrzecza, Gumieniec, Pomorzan, Krzekowa czy Świer- du na temperatury powietrza obecny okres sprzyja takie- czewa trafiają tam po wstępnej obróbce: wcześniej są pod- mu rozwiązaniu, a proces ten może trwać 4 do 6 tygodni. czyszczane mechanicznie w pompowniach, a następnie wtłaczane do kolektorów. Na ,,Pomorzanach” powtórnie Zakładam, że w listopadzie „Pomorzany” osiągną przynaj- usuwane są zanieczyszczenia stałe m.in. piasek i tłusz- mniej połowę zakładanej skuteczności oczyszczania na blo- cze, a jednorodne ścieki trafiają do części biologicznej. kach biologicznych. W grudniu będziemy gotowi do przeka- W bioblokach ścieki poddawane są procesom mieszania zania inwestycji – mówi Kurzawa. i napowietrzania. To właśnie tutaj specjalne szczepy bakterii żywią się materią organiczną i efektywnie redukują Kiedy oczyszczalnia osiągnie pełną sprawność ścieki, które zawartość substancji biogennych tj. związki azotu i fosforu przez nią przepłyną będą oczyszczone na poziomie sięga- znajdujące się w fekaliach. W ostatnim etapie ścieki,,krążą” jącym 99 proc. Jej przepustowość obliczona jest na 66 tys. w osadnikach wtórnych, gdzie ostatecznie są doczyszcza- m³ ścieków na dobę. To oznacza, że będzie ona zdolna ob- ne i jako sklarowana, bezpieczna dla środowiska woda służyć nawet 400 tys. mieszkańców miasta. zrzucane są do odbiornika. Tak w bardzo dużym uprosz- czeniu można przybliżyć procesy zachodzące w oczysz- Oczyszczalnie dwie i dużo więcej czalni. W najbliższym czasie będą tam uruchamiane kolej- Oczyszczalnia,,Pomorzany” to nie jedyny realizowany ne urządzenia i instalacje. kontrakt w ramach szczecińskiego programu. W latach ubiegłych systematyczne dostawy wody mieszkańcom za- Już po trzech dniach od rozruchu wyniki laboratoryjne poka- pewniono dzięki wybudowaniu hali filtracji wody na złożu zywały pierwsze efekty oczyszczania. Pod względem mecha- węgla aktywnego i dwóch magistral wodociągowych. Nie nicznym redukcja zanieczyszczeń zwiększyła się kilkukrotnie zapomniano również o gospodarce ściekowej. Zakładane – dodaje Kurzawa. efekty ekologiczne uzyskuje rozbudowana i zmodernizo- wana prawobrzeżna oczyszczalnia,,Zdroje”, poddano re- Teraz z każdym kolejnym dniem będzie wzrastać efek- nowacji stare i ułożono setki km nowych sieci kanalizacyj- tywność oczyszczania w blokach biologicznych. Do tego, nych, pracują nowe pompownie ścieków. – Mam nadzieję, że już wkrótce będziemy mogli złożyć wniosek do Fundacji Helsińskiej o wykreślenie miasta z listy największych trucicieli Bałtyku – podkreśla Olgierd Geblewicz Prezes Zarządu szczecińskich wodociągów.

Program,,Poprawa jakości wody w Szczecinie” jest drugim co do wielkości tego typu przedsięwzięciem w Pol- sce. Jego realizacja pochłonie ponad 282 mln euro, jest w 66 % współfinansowany przez europejski Fundusz Spój- ności. Pozostałe pieniądze pochodzą z kredytów udzie- lonych przez Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Bank Ochrony Śro- dowiska. Do końca 2010 roku zaplanowano zakończenie rzeczowe i rozliczenie finansowe projektu. Prezydent Szczecina Piotr Krzystek uruchamia pracę pierwszego bloku biologicznego w oczyszczalni,,Pomorzany”

14 naturalnie – 03/2009 03/2009 – naturalnie 15 Piotr Urban – WFOŚiGW w Szczecinie Mielno otrzymało unijne dofinansowanie! 24 sierpnia podpisano drugą umowę w woj. Zachodniopomorskim o dofinansowanie ze środków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruk- tura i Środowisko – I Oś Priorytetowa – gospodarka wodno-ściekowa.

Całkowita wartość projektu wynosi 18.374.479,39 zł, kwota dofinansowania z UE to: 8.184.060,92. Zrealizowanie inwestycji pozwoli na dostarczanie wody do obszaru już zabudowanego w części miejscowości Unieście i Gąski oraz odprowa- dzenie i oczyszczenie ścieków z tych terenów.

Stanisław Gawłowski, Podsekretarz Stanu Aleksander Janowski, prezes Zakładu Wod- w Ministerstwie Środowiska no-Kanalizacyjnego, Spółka z o.o. w Unieściu

Jak w Polsce wykorzystujemy środki unijne przeznaczo- Co zakład wybuduje dzięki podpisanej umowie? ne na ochronę środowiska? W Gąskach brak wodociągów i kanalizacji był już palącym We wrześniu ogłosimy ostatni konkurs i wszystkie pieniądze, problemem, mieszkańcy i wczasowicze mieli utrudniony do- które były do dyspozycji zostaną alokowane czyli wyłonimy stęp do dobrej wody, ścieki wywożono wozami asenizacyjny- beneficjentów. Są oni świetnie przygotowani do realizacji pro- jektów, to znaczy mają przygotowaną dokumentację technicz- mi. Dzięki realizowanemu projektowi wybudowana zostanie ną w całości lub w bardzo zaawansowanym stopniu. Pozwoli sieć wodociągów i kanalizacji o łącznej długości około 20 to na szybkie przystąpienie do fazy realizacji inwestycji. Tak kilometrów oraz 6 przepompowni ścieków, 5 w Gąskach i 1 więc głosy krytyczne, głównie opozycji, o tym jakoby rząd nie w Unieściu. radzi sobie z wykorzystaniem środków unijnych są niezgodne z prawdą. Rząd radzi sobie doskonale z wydawaniem pienię- Czy prace będą utrudniały życie mieszkańcom i tury- dzy z UE. stom? Będziemy starali się tak działać, żeby prace które będą prowa- Jak wygląda województwo zachodniopomorskie na tle dzone w sezonie, jak najmniej dawały się we znaki. kraju, jeśli chodzi o poziom wykorzystania pomocy UE na ochronę środowiska? Jaka jest skala tego zadania biorąc pod uwagę wielkość Bardzo dobrze i czasami muszę się nawet tłumaczyć z trybu- zakładu i gminy? ny sejmowej dlaczego aż tak dobrze. Opozycja pyta, dlaczego To jest bardzo duża inwestycja. W tej chwili gmina ma nieco tak dużo wniosków jest z województwa zachodniopomorskie- ponad 110 kilometrów kanalizacji. Wynika więc, że przez tro- go? To proste, są tu chętni na środki unijne w ramach POIiŚ chę więcej niż rok powstanie prawie 20 procent tego, co do tej i przygotowują oni dobre projekty. Wnioskodawcy przykłada- pory wybudowano. ją się do pracy, mocno ich wspiera WFOŚiGW w Szczecinie. Efekt końcowy jest taki, że województwo zachodniopomorskie, po uwzględnieniu proporcji demograficznych, jest najlepsze w korzystaniu z pieniędzy unijnych na ochronę środowiska.

16 naturalnie – 03/2009 Moment podpisania umowy z Zakładem Wodno – Kanalizacyjnym Sp. Zo.o w Unieściu. Na zdjęciu: Prezes Zarzadu ZWK Sp. zo.o. w Uniesciu – Aleksander Janowski, Wójt Gminy Mielno – Zbigniew Choinski, Prezes WFOSiGW w Szczecinie – Jacek Chrzanowski oraz Sekretarz Stanu w Ministerstwie Srodowiska – Stanislaw Gawlowski

Zbigniew Choiński, wójt gminy Mielno

Jakie znaczenie dla gminy ma ta inwestycja? Czy gmina będzie jeszcze występowała o środki unijne Zakończy ona budowę sieci kanalizacyjnej i wodociągowej przeznaczone na ochronę środowiska? w gminie. Gąski były ostatnią miejscowością, z której ścieki Na pewno, bo musimy jeszcze zmodernizować i rozbudować musiały być do oczyszczalni dowożone. Inwestycja ta jest bar- oczyszczalnię ścieków, przed nami także modernizacja magi- dzo potrzebna stałym mieszkańcom oraz turystom i zdecydo- strali wodociągowej do Koszalina. wanie podniesie standard życia i pobytu w tej nadmorskiej miejscowości. Mieszkańcy będą mieli lepszej jakości wodę, Jak Pan ocenia osiągnięty przez gminę stan ochrony a do Bałtyku w okolicach gminy Mielno nie będą już wpływać środowiska? ścieki Gmina Mielno będzie po inwestycji w Gąskach w stu pro- centach skanalizowana i „zwodociągowana”, rozpoczniemy, Czy liczy Pan na dodatkowe efekty po zrealizowaniu może już w tym roku, budowę w Gąskach i Chłopach sieci ga- przedsięwzięcia? zowej. Myślę, że gmina ma już infrastrukturę na odpowied- Wartość terenów uzbrojonych jest wyższa i nie ma co ukry- nim poziomie, by powiedzieć, że dość skutecznie chronimy wać, że stają się one atrakcyjniejsze dla inwestorów indywi- środowisko. dualnych i firm. Oczywiście wzrasta cena gruntów i nieru- chomości na takim terenie, co pewnie cieszy ich właścicieli. A jak Pan ocenia współpracę z WFOŚiGW w Szczecinie? Gmina nie będzie miała wiele bezpośrednich korzyści z tej in- Układa się wzorowo. Jestem wójtem już 19 lat, przez cały ten westycji, więcej za to mieszkańcy i o to przecież chodzi. To oni okres gmina korzystała ze środków Funduszu, kiedyś kosza- prowadzą działalność gospodarczą i zarabiają, to nasz cel. lińskiego, obecnie w Szczecinie. Jestem z tej współpracy za- dowolony.

03/2009 – naturalnie 17 Kinga Jacewicz – zastepca dyrektora ds. funduszy europejskich WFOŚiGW w Szczecinie Podsumowanie I półrocza 2009 w wydatkowaniu środków w ramach programów operacyjnych

Według informacji, które pojawiły się na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego pod względem wnioskowania do KE o pieniądze z budżetu 2007-2013, Polska zajmuje drugie miejsce w Europie. Utrzymując takie tempo oraz biorąc pod uwagę, że okres programowania jeszcze się nie kończy, może uda się zająć miejsce lidera i wyprzedzić Niemcy. W podsumowaniu wykorzystania planowanej alokacji na I półrocze 2009r., Program Operacyjny Infrastruktura „W chwili obecnej zbliżamy się do pełnej prędkości je- i Środowisko plasuje się na pierwszym miejscu, z uwagi żeli chodzi o wydawanie środków z budżetu unijnego na fakt, że wartość wszystkich zadeklarowanych wydat- na lata 2007-13 –powiedziała minister Elżbieta Bieńkow- ków kwalifikowanych aż 36-krotnie przewyższa zapla- ska na konferencji prasowej. – Plan przedkładania wnio- nowaną na to półrocze alokację w wysokości ponad 35 sków o płatność Komisji Europejskiej, przyjęty przez mln. Zainteresowanie obszarami, które zaproponowano Radę Ministrów, jest wykonywany zgodnie z założenia- w POIiŚ umożliwiając tym samym beneficjentom uzy- mi – dodała minister Bieńkowska”. skanie dofinansowania ze środków unijnych na realizowane przez nich projekty m.in. środowiskowe, okazało oraz Urząd Morski w Słupsku. Mobilizacją do podjęcia wy- się ogromne. Wobec powyższego, a także starając się, siłku w przygotowanie wysokiej jakości projektów, bo tyl- aby jak najwięcej środków unijnych trafiło do naszego ko takie mogą uzyskać dofinansowanie, jest topniejąca regionu, WFOŚiGW w Szczecinie pełniący rolę Instytucji alokacja środków i prawdopodobieństwo zorganizowania Wdrążającej (IW) dla I i II osi priorytetowej POIiŚ, w opar- we wrześniu ostatniego już konkursu w ramach gospodar- ciu o ankietę przeprowadził badanie, którego celem było ki wodno-ściekowej. wyłonienie podmiotów zainteresowanych aplikowaniem o dofinansowanie w przedmiotowych osiach. Jednocze- 10 mln ze środków Funduszu Spójności dla śnie wychodząc naprzeciw oczekiwaniom potencjalnych beneficjentów regionu zachodniopomorskiego, którzy Rewala wyrazili chęć starania się o dofinansowanie, wyznaczono Pierwsze środki z Funduszu Spójności w ramach wspiera- koordynatorów spośród pracowników punktów konsul- nia gospodarki wodno-ściekowej POIiŚ w naszym regionie tacyjnych naszej instytucji, których zadaniem jest pro- zostały wypłacone gminie Rewal, która realizuje projekt wadzenie bieżącego monitoringu prac nad przygotowa- pn.: „Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Po- niem dokumentacji i udzielanie wsparcia merytorycznego bierowie – gmina Rewal”. Kwota przekazanej dotacji roz- w przypadku wystąpienia problemów bądź wątpliwości wojowej przekroczyła 10 mln zł, z czego prawie 8 mln po stronie beneficjenta. Do grona potencjalnych benefi- zł stanowiło refundację poniesionych przez beneficjenta cjentów naszego regionu przystąpili: gmina Darłowo, ZO- wydatków. Mając na uwadze fakt, że od dnia podpisania iSOK – Leśno Górne, gmina Myślibórz, Przedsiębiorstwo umowy z beneficjentem do dnia przekazania pierwszych Wodociągowo – Kanalizacyjne „Płonia” Sp. z o.o., gmina środków na realizację ww. projektu upłynęły tylko 4 mie- Kamień Pomorski, Związek Gmin Zlewni Jeziora Miedwie, siące, nasuwa się wniosek że beneficjent zaprezentował Związek Miast i Gmin Pojezierza Drawskiego, ZWIK Sp. profesjonalizm nie tylko w przygotowaniu dokumenta- z o.o. w Szczecinie, gmina Połczyn Zdrój, gmina Białogard cji projektowej, ale również w przygotowaniu procesu

18 naturalnie – 03/2009 wdrożenia zaplanowanego przedsięwzięcia. Podjęte przez ubieganie się o środki w formie zaliczki i płatności pośredniej beneficjenta działania przyczyniły się w bardzo krótkim czasie do wysokości 95% maksymalnej kwoty dofinansowania. Po- do osiągnięcia wysokiego stanu zaawansowania rzeczowego zostałe 5% jest przekazywane pod warunkiem zrealizowania i finansowego projektu, co stanowi o nieuchronnie zbliżają- pełnego zakresu rzeczowego projektu, rozliczeniu zaliczek, cym się terminie zakończenia realizacji projektu. Jednak nie akceptacji wniosku o płatność końcową oraz przeprowadze- oznacza to zakończenia współpracy z naszym beneficjentem, niu kontroli przez Instytucję Wdrażającą, której wyniki po- z uwagi na obowiązek utrzymania trwałości projektu, która twierdzą zrealizowanie projektu zgodnie z postanowieniami będzie również przedmiotem kontroli przeprowadzanej przez umowy i decyzji o dofinansowaniu. IW. Beneficjent nie tylko może otrzymać zaliczkę z IW na realiza- cję projektu, ale również może takiej zaliczki udzielić swoje- Nowości w systemie rozliczeń środków unij- mu wykonawcy, a następnie ubiegać się o jej refundację pod nych. warunkiem udokumentowania wypłaty środków fakturą bądź Jednym z najbardziej istotnych elementów przygotowania innym dokumentem księgowym o równoważnej wartości dokumentacji aplikacyjnej jest przedstawienie montażu fi- dowodowej. Możliwość przekazania zaliczki wykonawcy ob- nansowego umożliwiającego zrealizowanie projektu. Niestety ligatoryjnie musi być uregulowana w umowie z wykonawcą nie jest to łatwe, bowiem beneficjenci obligatoryjnie muszą o udzielenie zamówienia publicznego i nie może przekroczyć zapewnić środki stanowiące ich wkład własny. Z tego powo- 20% kwoty wydatków kwalifikowanych określonych w umo- du Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wprowadziło zmiany wie o dofinansowanie. Zaliczka wypłacana jest na wniosek w założeniach finansowania projektów w ramach programów wykonawcy po ustanowieniu i wniesieniu przez niego zabez- operacyjnych, które stanowią nie tylko ułatwienie dla benefi- pieczenia, którego formy określa Rozporządzenie Ministra Roz- cjentów, ale również mają umożliwić bardziej efektywną i sku- woju Regionalnego z dnia 7 września 2007r w sprawie wydatków teczną absorpcję środków wspólnotowych. Bardzo korzystną związanych z realizacją programów operacyjnych (Dz.U. z dnia 24 zmianą jest wprowadzenie zaliczki do systemu rozliczeń, bo- września 2007r.). wiem dotychczas płatności odbywały się wyłącznie w formie refundacji poniesionych wydatków, co mogło np. w wyniku Przyjęte rozwiązania w systemie zaliczkowym z całą pewno- przedłużającej się procedury uruchamiania środków unijnych ścią przyśpieszą tempo realizacji projektów oraz proces wy- stanowić zagrożenie płynności finansowej beneficjenta. kazywania poniesionych wydatków we wnioskach o płatność przedkładanych przez wnioskodawców. Jednocześnie stano- Aktualnie system rozliczeń składa się z trzech elementów: za- wią też zachętę do podjęcia decyzji o realizacji przedsię- liczki, płatności pośredniej i płatności końcowej. Wzór umowy wzięcia z uwagi na możliwość wykorzystania zapropono- o dofinansowanie zawiera zapis umożliwiający beneficjentowi wanych instrumentów ułatwiających finansowanie.

03/2009 – naturalnie 19 Małgorzata Piwczyńska – WFOSiGW w Szczecinie Szeroka plaża za unijne pieniądze

Już jesienią 2011 roku wybierając się na spacer na wschód od kołobrzeskiego molo przejdziemy plażą szerszą o około 30 metrów. Będzie to możliwe po zrealizowaniu przez Urząd Morski w Słupsku projektu pn. „Budowa i rozbudowa umocnień brzegu morskiego w Kołobrzegu km 330,4 – 333,4”. WFOŚiGW w Szczecinie pełni dla tego projektu rolę Instytucji Wdrażającej.

Trzy kilometry poszerzonej plaży powstaną dzięki unijnego materiału przez falochrony portowe jest przyczyną mu wsparciu na kwotę około 75 mln zł. Całkowita wartość spłyceń, które stają się zmorą dla portów morskich. Tory projektu to ponad 88 mln zł – pozostałą część przedsię- podejściowe do nich robią się zbyt płytkie dla statków. wzięcia (ponad 13 mln zł) będzie sfinansowane bezpo- Dlatego systematycznie prowadzi się roboty pogłębie- średnio z budżetu państwa. niowe dla utrzymania odpowiednich głębokości torów. Piasek wydobywany w tym procesie z dna wykorzysty- Dlaczego trzeba ratować plażę? wany jest do ochrony brzegu morskiego poprzez od- Od czasu ukształtowania się linii lądów i oceanów trwa kładanie go na plaży, czyli refulację. Zadaniem refulacji nieustająca walka ziemi z wodą. O sile morza przeko- jest powiększenie spłyconej strefy brzegowej. Jednak nują się nie tylko marynarze, ale również mieszkańcy wystarczy często jeden większy sztorm, żeby zniszczyć lądu, szczególnie ci, którzy mieszkają na jego wybrze- długotrwałe i kosztowne prace związane z odbudową żu. Najbardziej spektakularnym oddziaływaniem morza brzegu. Dla podniesienia trwałości umocnień brzegu na brzeg jest sztorm. W wyniku działania mocnego wiatru morskiego stosuje się dodatkowe elementy, których powierzchniowe warstwy wody z dużą energią uderzają zadaniem jest utrzymanie linii brzegowej w zamierzo- w linię brzegową powodując jej niszczenie. Napierające nym przebiegu – falochrony brzegowe, ostrogi, sztuczne na plażę rozpędzone masy wody wraz z odpływem za- rafy lub progi podwodne. Ich zadaniem jest rozbijanie bierają jako swoje żniwo to, co znajduje się na brzegu morskim. Począw- szy od piasku, kończąc na wszystkim, co na nim zbudowano lub pozosta- wiono. Ten proces destrukcji określa- ny jest mianem abrazji brzegu morskiego.

Falochrony portowe, uregulowane ujścia rzek, wały przeciwsztormowe – zakłócają naturalne procesy zacho- dzące w morzu. W wyniku działal- ności człowieka prądy wzdłużbrze- gowe, które odpowiedzialne są za odkładanie piasku na brzegu morskim, zmieniły swoje kierunki. Dla- tego to, co wcześniej znalazłoby się na brzegu morskim zostaje skierowane w głąb morza w sposób nieodwra- calny. Zjawisko odrzucania niesione- Wykonanie wszystkich elementów zapewni efektywną ochronę brzegu morskiego na odcinku 3 kilometrów

20 naturalnie – 03/2009 uderzającej fali daleko od plaży, aby osłabić jej impet, Efekt – szersza plaża. a przez to zmniejszyć destrukcyjne działanie. Łączne wykonanie powyższych elementów zapewni efektywną ochronę brzegu morskiego na odcinku 3 ki- Jak uratować plażę? lometrów. W ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjne- go Infrastruktura i Środowisko wyznaczono działanie Najpierw rozpędzone fale morskie będą rozbijać się o pro- 2.2 – Przywracanie terenom zdegradowanym wartości gi podwodne. Następnie – rozproszone na wypłyconym przyrodniczych i ochrona brzegów morskich. Przezna- przez refulację brzegu – w łagodny sposób rozpłyną się czone na ten cel około 200 mln euro ze środków unijnych po powierzchni plaży. Dla utrzymania piasku na brzegu pozwala na prowadzenie przedsięwzięć związanych mię- i zwiększenia efektu rozbijania fal morskich odtworzone dzy innymi z kompleksową odbudową plaż. Realizację zostaną ostrogi brzegowe, które będą spełniały również celów działania 2.2 rozpoczął Urząd Morski w Gdyni pro- rolę „chwytacza” dla piasku niesionego prądami morski- jektem „Zabezpieczenie brzegów Morza Bałtyckiego bę- mi. Dzięki tym procesom zostanie zrealizowany główny dących w administracji Urzędu Morskiego w Gdyni”. cel projektu – plaża szersza średnio o 30 metrów.

Powiązanie współgrających ze sobą elementów ochrony Inwestycja realizowana będzie przez okres ponad dwóch brzegu morskiego przewidziano również w projekcie przy- lat i jest pierwszą w kraju o takim zasięgu i zastosowanych gotowanym przez Urząd Morski w Słupsku. Jest to dru- rozwiązaniach. gi projekt w kraju złożony w ramach działania 2.2 II-ej osi priorytetowej POIiŚ. Beneficjent: Urząd Morski w Słupsku. Tytuł projektu: „Odbudowa i rozbudowa umocnień Inwestycja „Odbudowa i rozbudowa umocnień brzegu brzegu morskiego w Kołobrzegu km 330,4 – 333,4”. morskiego w Kołobrzegu km 330,4 – 333,4” zakłada: Całkowita wartość projektu: 88.022.171,34 zł Dofinansowanie ze środków Funduszu Spójności: •• odbudowę systemu ostróg brzegowych (pali 74.818.845,64 zł. drewnianych wbijanych prostopadle do brzegu morskiego) o długości około 110 m, Przewidywane zakończenie realizacji: wrzesień 2011 roku. •• budowę progów podwodnych (będą to ułożone wzdłuż linii brzegowej podwodne wały z kamieni), Okres realizacji: 2 lata. •• sztuczne zasilenie brzegu morskiego piaskiem (re- Aktualny stan zaawansowania projektu: zakoń- fulacja). czyła się ocena merytoryczna II stopnia.

W wyniku działalności człowieka prądy wzdłużbrzegowe, które odpowiedzialne są za odkładanie piasku na brzegu morskim, zmieniły swoje kierunki.

03/2009 – naturalnie 21 Inż. Tomasz Płowens – Dyrektor ZZMiUW Bezpieczeństwo przeciwpowodziowe

ZZMiUW rozpoczął przygotowania do zgłoszenia następnych projektów na listę projektów kluczowych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Łączna wartość obu projektów to kwota prawie 210 mln złotych gdzie 50% stanowić będzie refinansowane ze środków unijnych.

Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych alizacja w sposób niezbędny zabezpieczy zagrożone tereny w Szczecinie wykonuje w imieniu Województwa Zachodnio- przed powodzią poprzez zwiększenie ilości zasobów dyspo- pomorskiego i Marszałka Województwa między innymi za- zycyjnych wód niezbędnych dla ludności i gospodarki oraz dania polegające na poprawie bezpieczeństwa powodzio- poprzez zwiększenie naturalnej retencji dolin rzecznych wego w Województwie Zachodniopomorskim i w ramach z zachowaniem dobrego stanu ekologicznego (zwiększenie tych zadań zgłosił do dofinansowania w Programie Opera- stopnia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego przy rów- cyjnym Infrastruktura i Środowisko, III Oś priorytetowa „Za- noczesnym zapobieganiu skutkom suszy). rządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środo- wiska”, Działanie 3.1.: „Retencjonowanie wody i zapewnienie Pierwsza z wymienionych inwestycji zakłada odcinkową bezpieczeństwa przeciwpowodziowego” dwa projekty: odbudowę około 50 km wałów przeciwpowodziowych usy- „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe doliny rzeki Parsęty tuowanych w zlewni rzeki Odry, Jeziora Dąbie oraz Zalewu poniżej m. Osówko w tym m. Kołobrzegu, Karlina i Białogar- Szczecińskiego, które są w najgorszym stanie technicznym du” oraz „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe doliny rzeki i w chwili obecnej w niewystarczającym stopniu chronią Regi ze szczególnym uwzględnieniem miasta Trzebiatów”. ludność mieszkającą na terenie objętym projektem. Przed- Uwarunkowania realizacyjne obu inwestycji opisywane były miotowe zadanie wyodrębnione zostało po przeanalizowa- już w numerze 1/2009 biuletynu „Naturalnie”. niu ilości i położenia obszarów, które są najbardziej nara- żone na wystąpienie powodzi. W efekcie stworzona została Jednocześnie wraz z w/w inwestycjami, ZZMiUW rozpoczął lista inwestycji wymagających realizacji, a pogrupowanie przygotowania do zgłoszenia na- stępnych projektów na listę projek- tów kluczowych Programu Opera- cyjnego Infrastruktura i Środowisko, są nimi: „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe Szczecina, Polic i terenów przyległych do jeziora Dąbie i Zale- wu Szczecińskiego” oraz „Zabezpie- czenie przeciwpowodziowe zlewni jeziora Jamno wraz z rewitalizacją rzeki Dzierżęcinki – zabezpieczenie przeciwpowodziowe terenów zabudowanych m. Koszalin”. Łączna war- tość obu projektów to kwota prawie 210 mln złotych gdzie 50% stanowić będzie refinansowane ze środków unijnych.

Wymienione inwestycje są kolejnymi Jedna z inwestycji zakłada odcinkową odbudowę około 50 km wałów przeciwpowodziowych usytuowanych w zlewni rzeki Odry, z listy zadań priorytetowych, a ich re- Jeziora Dąbie oraz Zalewu Szczecińskiego, które są w najgorszym stanie technicznym i w chwili obecnej w niewystarczającym stopniu chronią ludność

22 naturalnie – 03/2009 Wykonanie zadań poprawi znacznie zdolności przepuszczania wielkich wód wezbraniowych wywołanych wylewami sztormowych wód morskich, spiętrzonych długotrwałymi wiatrami północ- nymi oraz występującymi coraz częściej nagłymi i intensywnymi opadami deszczu tych inwestycji, zgodnie z ideą kompleksowości wskazało nia przewidziano wykonanie następujących prac budowla- na trzy najważniejsze obszary położone przy rzece Odrze: nych: •• wykonanie przepławek na istniejących budowlach 1. Odcinek Cedynia – Widuchowa, wodnych w celu doprowadzenia do swobodnej mi- 2. Odcinek Widuchowa – Szczecin, gracji ryb, 3. Ujściowy odcinek rzeki Odry (od wyspy Puckiej, •• odbudowę koryta rzeki w celu zapewnienia swo- przez Jezioro Dąbie i Zalew Szczeciński do Świno- bodnego spływu wód w korycie rzeki poprzez ujścia) likwidację przymulisk zatorów i lokalnych wyrw w skarpach, Odbudowa wałów przeciwpowodziowych chroniących •• odbudowę istniejących umocnień brzegowych pierwsze dwa spośród wymienionych obszarów realizowa- i zapewnienie swobodnego spływu wód w korycie na będzie w oparciu o środki pochodzące z Programu dla rzeki poprzez przebudowanie istniejących urzą- Odry 2006. Trzecie zadanie, pierwotnie także miało być fi- dzeń infrastruktury technicznej i komunikacyjnej nansowane z tego Programu jednak niestety z powodu przecinających koryto rzeki, w tym także zbiornika ograniczeń wprowadzonych przez Pełnomocnika Rządu retencyjnego i stopnia na wypływie z jeziora Lubia- ds. Programu dla Odry 2006 zostało ono z niego wykre- towo. ślone. W związku z zaistniałą sytuacją ZZMiUW przystąpił do opracowywania programu inwestycyjnego obejmujące- W obu przypadkach wykonanie zadań poprawi znacznie go obiekty hydrotechniczne, zabezpieczające przed powo- zdolności przepuszczania wielkich wód wezbraniowych dzią Szczecin, Police oraz tereny przyległe do jeziora Dąbie wywołanych wylewami sztormowych wód morskich, spię- i Zalewu Szczecińskiego. Zakres planowanych do realizacji trzonych długotrwałymi wiatrami północnymi oraz wystę- robót kompleksowo podnoszących bezpieczeństwo powo- pującymi coraz częściej nagłymi i intensywnymi opadami dziowe wymienionych terenów, przed wszystkimi typami deszczu, a efekt polegający na ochronie przeciwpowodzio- zagrożeń powodziowych, to kwota 150 000 tys. PLN. Do- wej terenów zurbanizowanych, wymienianych w projektach datkowo realizacja inwestycji przyczyni się do uregulowania miast, jak również obszarów położonych pomiędzy nimi, stosunków wodnych, a co za tym idzie, do ustabilizowania należy rozpatrywać w kontekście modernizacji całych zlew- funkcjonowania istniejącego w obszarze oddziaływanie in- ni. westycji ekosystemu. Podsumowując, Zachodniopomorski Zarząd Melioracji Podstawowym celem drugiego z planowanych do realizacji i Urządzeń Wodnych, a tym samym Województwo Zachod- zadań pn.: „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe zlewni je- niopomorskie po raz kolejny ma możliwość pozyskania ziora Jamno wraz z rewitalizacją rzeki Dzierżęcinki – zabez- środków finansowych na realizację zadań z zakresu gospo- pieczenie przeciwpowodziowe terenów zabudowanych m. darki wodnej. Możliwości takiej nie było by z całą pewno- Koszalin” jest zabezpieczenie przeciwpowodziowe zlewni ścią gdyby nie wsparcie udzielone przez Wojewódzki Fun- jeziora Jamno i terenów zabudowanych miasta Koszalina dusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, z którego oraz wyrównanie przepływu wody w korycie rzeki Dzier- to środków dofinansowano opracowanie dokumentacji żęcinki, co przyczyni się do poprawy funkcjonowania cieku technicznej obu projektów. i przywrócenia jego naturalnych walorów przyrodniczych (zapewnienie ciągłości biologicznej). W ramach tego zada-

03/2009 – naturalnie 23 Monika Kamińska Kierzkowska, Wanda Skorupska – WFOŚiGW w Szczecinie Ocena oddziaływania na środowisko Nowelizacja Ustawy – Prawo ochrony środowiska dokonana w roku 2005 roku nie w pełni przetransponowała pojęcie „development consent” (zezwolenie na inwesty- cję). Interpretacja tego pojęcia jako decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub pozwolenia na budowę nie została zaakceptowana przez Komisję Europejską. Skut- kiem tego, beneficjenci, którzy starali się o dofinansowanie ze środków unijnych mieli trudności z ich uzyskaniem. Błędna była też transpozycja pojęcia „zainteresowana społecz- c. zapewnienie możliwości udziału społeczeń- ność”, a także inne zagadnienia związane z postępowaniem stwa w postępowaniu. i wydawaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W ramach tej oceny poddaje się analizie: W związku z tym, niezbędnym było znowelizowanie ustawy a. bezpośredni i pośredni wpływ przedsię- Prawo ochrony Środowiska (listopad 2008). wzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne zabyt- „Development consent” – zdaniem KE, oznacza zbiór niezbęd- ki, wzajemne oddziaływanie między ww. nych decyzji, koniecznych do uzyskania w procesie inwesty- elementami, dostępność do złóż kopalin, cyjnym, warunkujących rozpoczęcie robót, którego ostatnim b. możliwości oraz sposoby zapobiegania etapem jest pozwolenie na budowę. i zmniejszania negatywnego oddziały- wania przedsięwzięcia na środowisko, Pomocą dla beneficjentów nowej perspektywy finansowania c. ewentualnie wymagany zakres monito- przy współudziale UE są Wytyczne Ministra Rozwoju Regio- ringu. nalnego w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziały- 2. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia wania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych na obszary Natura 2000 to: z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych. Okre- ocena j.w. ograniczona do badania oddziaływa- ślają one szczegółowo tok postępowania właściwych organów nia przedsięwzięcia na obszary Natura 2000. przy przeprowadzaniu oceny oddziaływania na środowisko. 3. Postępowanie transgraniczne: Dla ułatwienia, Wytyczne zostały podzielone na okresy cza- przeprowadzane w przypadku stwierdzenia sowe, analogicznie do zmian, jakie zachodziły w ustawodaw- możliwości oddziaływania przedsięwzięcia stwie. na środowisko poza granice Rzeczypospolitej Polskiej (a także, gdy oddziaływanie pochodzić Przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko, można może spoza granic RP). ogólnie podzielić w następujący sposób: 1. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na śro- Wynikiem postępowania w sprawie oceny oddziaływania dowisko to: na środowisko jest decyzja o środowiskowych uwarunko- postępowanie w sprawie oceny oddziaływania waniach. Aby ją uzyskać należy zwrócić się do właściwego na środowisko planowanego przedsięwzięcia, organu z wnioskiem o wydanie decyzji środowiskowej: obejmujące w szczególności: •• przed podjęciem decyzji zezwalającej na reali- a. weryfikację raportu o oddziaływaniu przed- zację (art. 72 ustawy z 03.10.2008 r.) np. decyzji sięwzięcia na środowisko, o warunkach zabudowy i zagospodarowania te- b. uzyskanie wymaganych ustawą opinii renu, pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie i uzgodnień, urządzeń wodnych, „pozwolenia na budowę”;

24 naturalnie – 03/2009 •• w stosunku do przedsięwzięć mogących znacząco sięwzięcie, w porozumieniu z zainteresowanymi regio- oddziaływać na środowisko (z tzw. I i II grupy) tj. nalnymi dyrektorami ochrony środowiska (analogicznie a. przedsięwzięć mogących zawsze zna- w przypadku doś, wydawanych przez wójta, burmistrza, cząco oddziaływać (tzw. I grupa) – za- prezydenta miasta). Analogiczne postępowanie ma miej- wsze wymagają oceny, sce, gdy decyzję wydaje wójt, burmistrz lub prezydent b. przedsięwzięć mogących potencjalnie miasta. oddziaływać (tzw. II grupa) – wymagają oceny, gdy organ w drodze postanowie- W przypadku przedsięwzięcia realizowanego w części nia stwierdzi, iż mogą znacząco oddziały- na terenie zamkniętym oraz na obszarze morskim – dla wać na środowisko. całego przedsięwzięcia decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje regionalny dyrektor ochrony środo- W przypadku gdy realizacja przedsięwzięcia wymaga wię- wiska. cej niż jednej decyzji z art. 72.1 (np. wzizt + pozwolenie na budowę) uzyskuje się jedną decyzję środowiskową Do wniosku o wydanie doś należy dołączyć następujące i dołącza ją do wniosku o każdą z wymaganych decyzji. dokumenty: •• dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco od- Organem właściwym do wydania decyzji o środowi- działywać na środowisko – raport o oddziaływa- skowych uwarunkowaniach (doś) jest: niu na środowisko, a w przypadku gdy wniosko- 1. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska – dawca złożył wniosek o ustalenie zakresu raportu w przypadkach określonych w art. 75 ust.1, – kartę informacyjną przedsięwzięcia; pkt.1) tj. •• dla przedsięwzięć mogących potencjalnie znaczą- a. dla przedsięwzięć mogących zawsze zna- co oddziaływać na środowisko – kartę informacyj- cząco oddziaływać na środowisko: drogi, ną przedsięwzięcia; linie kolejowe, napowietrzne linie elek- •• kopię mapy ewidencyjnej obejmującej teren troenergetyczne, instalacje do przesyłu przedsięwzięcia i zasięg oddziaływania; ropy naftowej, produktów naftowych, •• wypis z ewidencji gruntów, obejmujący teren substancji chemicznych lub gazu, sztucz- przedsięwzięcia i zasięg oddziaływania; ne zbiorniki wodne, •• w przypadku, gdy organem wydającym jest RDOŚ b. przedsięwzięcia realizowane na terenach – wypis i wyrys z miejscowego planu zagospoda- zamkniętych, rowania przestrzennego lub informacje o braku c. przedsięwzięcia realizowane na obsza- mpzp. rach morskich, d. zmiany lasu, niestanowiącego własności Karta informacyjna przedsięwzięcia jest to dokument Skarbu Państwa, na użytek rolny; zawierający podstawowe informacje o planowanym e. dla przedsięwzięć polegających na reali- przedsięwzięciu, w szczególności dane o rodzaju, skali zacji inwestycji w zakresie lotniska użytku i usytuowaniu, o powierzchni zajmowanego obiektu bu- publicznego oraz portu LNG, dowlanego, rodzaju technologii, ewentualnych wariantach 2. starosta – w przypadku scalania, wymiany lub przedsięwzięcia, rozwiązaniach chroniących środowisko, podziału gruntów; możliwym oddziaływaniu transgranicznym na środowi- sko, przewidywanej ilości wykorzystywanej wody, surow- 3. Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Pań- ców, materiałów i energii, rodzajach i przewidywanej ilości stwowych – w przypadku zmiany lasu, stano- wprowadzanych do środowiska substancji lub energii przy wiącego własność Skarbu Państwa, na użytek zastosowaniu rozwiązań chroniących środowisko. rolny; 4. wójt, burmistrz, prezydent miasta – w przy- Raport o oddziaływaniu na środowisko jest wykony- padku pozostałych przedsięwzięć. wany wtedy, gdy organ przeprowadzający postępowanie nałoży na wnioskodawcę taki obowiązek. Określenie za- W przypadku przedsięwzięcia, dla którego wydaje decyzję kresu raportu następuje w drodze postanowienia, po za- regionalny dyrektor, wykraczającego poza obszar jedne- sięgnięciu opinii RDOŚ i właściwego organu Państwowego go województwa decyzję o środowiskowych uwarunko- Inspektora Sanitarnego. waniach wydaje regionalny dyrektor ochrony środowiska, na którego obszarze właściwości znajduje się największa Raport jest zasadniczym elementem oceny oddziaływa- część terenu, na którym ma być realizowane to przed- nia na środowisko i dokumentem będącym przedmiotem

03/2009 – naturalnie 25 weryfikacji w toku oceny oddziaływania na środowisko. Organizacje ekologiczne, obecnie mogą uczestniczyć Od jakości sporządzonego raportu zależy jakość wydanej w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i dalszych na prawach strony. decyzji inwestycyjnych, efektywność i czas trwania procesu inwestycyjnego (brak potrzeby uzupełnień raportu wo- Jeżeli z przeprowadzonego postępowania wynika zasad- bec stwierdzonych w nim braków merytorycznych skraca ność realizacji przedsięwzięcia w innym wariancie, niż pro- czas trwania postępowań administracyjnych). ponowany przez wnioskodawcę, organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, za zgodą Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wnioskodawcy, wskazuje w decyzji wariant dopuszczony powinien uwzględniać jego stan przed realizacją inwesty- do realizacji lub w razie braku zgody wnioskodawcy, od- cji (wariantowo) oraz w czasie i po realizacji. mawia zgody na realizację przedsięwzięcia. Natomiast, jeżeli postępowanie wykaże negatywne oddziaływanie Zakres raportu został szczegółowo opisany w art. 66, Roz- na obszary Natura 2000, organ właściwy do wydania de- dział 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku cyzji odmawia zgody na realizację przedsięwzięcia, o ile i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie Środo- nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art.34 ustawy wiska oraz o ocenie oddziaływania na środowisko. o ochronie przyrody z 2004 roku.

Przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarun- Ocena oddziaływania przedsięwzięcia kowaniach, organ właściwy do jej wydania musi podać do publicznej wiadomości informację o wszczętym po- na obszary Natura 2000 stępowaniu oceny oddziaływania na środowisko (udziału Organ właściwy do wydania decyzji wymaganej przed społeczeństwa), możliwości zapoznania się z dokumenta- rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia, innego niż przed- cją sprawy, sposobie i miejscu składania uwag i wniosków sięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, oraz o terminie i miejscu rozprawy administracyjnej otwar- które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru tej dla społeczeństwa, jeżeli ma być ona przeprowadzona. Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, jest obowiązany

26 naturalnie – 03/2009 do rozważenia, przed wydaniem tej decyzji, czy przedsię- miejscowo Regionalnemu Dyrektorowi wniosku o wydanie wzięcie może potencjalnie oddziaływać na obszar Natura tej decyzji wraz z kartą informacyjną przedsięwzięcia oraz 2000. poświadczoną przez właściwy organ kopią mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym bę- Do decyzji, przed wydaniem których trzeba rozważyć po- dzie realizowane przedsięwzięcie oraz obejmującej obszar, tencjalne znaczące oddziaływanie, należą w szczególności na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie. (decyzje potencjalnie wymagające oceny habitatowej): •• decyzje, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1 – Po otrzymaniu dokumentów, Regionalny Dyrektor stwier- 13 (przed wydaniem których wymagana jest „kla- dza, uwzględniając kryteria selekcji, w odniesieniu do od- syczna” OOŚ) oraz działywania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, •• inne decyzje: w szczególności w odniesieniu do integralności i spójności –– wszelkie koncesje górnicze, tych obszarów oraz biorąc pod uwagę skumulowane od- –– wszelkie pozwolenia wodnoprawne, działywanie przedsięwzięcia z innymi przedsięwzięciami, –– zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów, w drodze postanowienia, obowiązek przeprowadzenia oce- –– pozwolenie na wznoszenie i wykorzystywanie ny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich W postanowieniu tym, Regionalny Dyrektor nakłada obo- wiązek przedłożenia raportu o oddziaływaniu przedsię- Jeżeli organ wydający decyzję uzna, że przedsięwzię- wzięcia na obszar Natura 2000 i określa jego zakres. W przy- cie inne, niż przedsięwzięcie mogące znacząco od- padku stwierdzenia, że przedsięwzięcie nie będzie mieć działywać na środowisko, które nie jest bezpośrednio znaczącego oddziaływania na obszar Natura 2000, Regio- związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wyni- nalny Dyrektor stwierdza, w drodze postanowienia, brak ka z tej ochrony, może potencjalnie znacząco oddzia- konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przed- ływać na obszar Natura 2000, wydaje postanowienie sięwzięcia na obszar Natura 2000. w sprawie nałożenia obowiązku przedłożenia właściwemu

03/2009 – naturalnie 27 Po przeprowadzeniu oceny oddziaływania na obszar Na- Organ prowadzący postępowanie wydaje decyzję uwzględ- tura 2000, Regionalny Dyrektor wydaje postanowienie niając warunki realizacji przedsięwzięcia, określone w po- w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzię- stanowieniu dotyczącym Natury 2000. W decyzji tej, organ cia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000, jeżeli: może nałożyć na wnioskodawcę obowiązki dotyczące: •• z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar •• zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie nie będzie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, tak- znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar; że wykonania kompensacji przyrodniczej, •• z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar •• ograniczania transgranicznego oddziaływania Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może na środowisko w odniesieniu do przedsięwzięć, dla znacząco negatywnie oddziaływać na ten obszar których przeprowadzono postępowanie dotyczące i jednocześnie zachodzą przesłanki, o których transgranicznego oddziaływania na środowisko; mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. W przypadku decyzji, o której mowa w art. 74 ust. 1 pkt 1, organ ma prawo zobowiązać wnioskodawcę do przedsta- Jeżeli z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar wienia analizy porealizacyjnej, określając jej zakres i termin Natura 2000 wynika, że przedsięwzięcie może znacząco przedstawienia. negatywnie oddziaływać na ten obszar i jeżeli nie zacho- dzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 Najczęściej występujące problemy dotyczące kom- kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody – Regionalny Dyrek- pletności dokumentacji środowiskowej tor Ochrony Środowiska odmawia uzgodnienia warunków 1. Warianty w dokumentacji o oś (raport) nie realizacji przedsięwzięcia. są spójne z wariantami w studium wykonal- ności. Przed wydaniem postanowienia, Regionalny Dyrektor wy- 2. Odnoszenie się bezpośrednio do przepisów stępuje do organu prowadzącego postępowanie o prze- wynikających z Rozporządzenia Rady Mi- prowadzenie procedury udziału społeczeństwa. nistrów z dnia 9 listopada 2004r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogą- cych znacząco oddziaływać na środowisko

28 naturalnie – 03/2009 oraz szczegółowych uwarunkowań zwią- należy dołączyć zaświadczenia właściwych zanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia organów, potwierdzające, że kryteria te były do sporządzenia raportu o oddziaływaniu uwzględnione przy wydawaniu decyzji na środowisko zamiast do załączników dy- o środowiskowych uwarunkowaniach zgody rektywy. na realizację przedsięwzięć. 3. Organy prowadzące postępowanie przyj- mują bardzo ogólne i niekompletne wnioski Akty prawa europejskiego i krajowego: o wydanie decyzji środowiskowych, nie żą- •• Dyrektywa 2001/42/EC w sprawie oceny oddziały- dają uzupełnienia, co w efekcie (słabe wnio- wania pewnych planów i programów na środowi- ski/karty informacyjne przedsięwzięcia) sko, powoduje wydawanie słabych decyzji środo- •• Dyrektywa 85/337/EEC z 27 czerwca 1985 r. w spra- wiskowych. wie oceny skutków niektórych publicznych i pry- 4. Streszczenia raportów w języku niespe- watnych przedsięwzięć dla środowiska znowelizo- cjalistycznym nie zawierają odniesienia wana Dyrektywą Rady 97/11/WE i 2003/35/WE, do wszystkich rozdziałów raportu. •• Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie siedlisk 5. Warianty realizacji przedsięwzięcia – w więk- przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory szości raportów autorzy opisują wariant ze- z 1992 roku, rowy i wariant wybrany do realizacji. Brakuje •• Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko ży- innych wariantów odnoszących się do lokali- jących ptaków z 1979 roku. zacji i technologii. 6. Brak wystarczającego uzasadnienia do de- Ponadto kluczowe są akty prawa krajowe- cyzji środowiskowej. W takim przypadku, go: •• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz akty wykonawcze do ustawy, •• Ustawa z dnia 03 października 2008 roku o udo- stępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowi- ska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, a także szereg innych ustaw w zależności od rodzaju przedsięwzięcia: ustawa o ochronie przyrody, ustawa Prawo Wodne, ustawa Prawo geologiczne i górnicze, ustawa o lasach, ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa o odpadach, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu prze- strzennym, ustawa Prawo Budowlane, ustawa o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, ustawa o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk i inne, •• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępo- wania administracyjnego •• Rozporządzenie z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szcze- gółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko.

03/2009 – naturalnie 29 Łukasz Mysliwiec – zastępca dyrektora Wydziału PROW, Zachodniopomorski Urząd Marszałkowski Strumień euro płynie do gmin

Województwo zachodniopomorskie to region, w którym wieś i rolnictwo zajmują znaczącą pozycję społeczną i gospodarczą. Ponad połowa powierzchni wojewódz- twa to tereny rolnicze. Dzięki członkostwu Polski w Unii Europejskiej, rolnicy, wiej- scy przedsiębiorcy i mieszkańcy wsi mogą budować przyszłość, wykorzystując środki unijnych funduszy strukturalnych. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomor- Leader skiego wykonuje zadania delegowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencję Restrukturyzacji W ramach działania Wdrażanie lokalnych strate- i Modernizacji Rolnictwa dotyczące wdrażania następu- gii rozwoju nabór wniosków trwał od 01.12.2008 r. jących działań w ramach Programu Rozwoju Obszarów do 29.01.2009 r. W ogłoszonym naborze wnioski zło- Wiejskich na lata 2007-2013: żyło 15 podmiotów – Lokalnych Grup Działania z terenu 1. Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju (Leader). Województwa Zachodniopomorskiego, ubiegających 2. Funkcjonowanie lokalnej grupy działania (Le- się o realizację działań przypisanych osi 4 Leader PROW ader). 2007-2013. 7 lipca 2009 r. Samorząd Województwa 3. Wdrażanie projektów współpracy (Leader). Zachodniopomorskiego zawarł umowy „O warun- 4. Odnowa i rozwój wsi. kach i sposobie realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju” 5. Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności ze wszystkimi 15 wnioskodawcami. LGD dysponują li- wiejskiej. mitem środków na lata 2007 – 2013 dla naszego woje- 6. Poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwią- wództwa w wysokości 88 241 130 PLN, w tym na ope- zanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa racje z zakresu: i leśnictwa: schemat I – Scalanie gruntóworaz schemat II – Gospodarowanie rolniczymi zaso- •• działania „Małe projekty” – 24 877 779 PLN, bami wodnymi. •• działania „Różnicowanie w kierunku działalności nie- rolniczej” – 11 162 885,36 PLN, •• działania „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” – 14 133 773 PLN, •• działania „Odnowa i rozwój wsi” – 38 066 692 PLN.

Od 7 lipca br. w Zachodniopomorskiem działa 15 Lokal- nych Grup Działania, które realizują Lokalne Strategie Roz- woju w ramach PROW na lata 2007-2013. O wybór wniosko- wało 15 Lokalnych Grup Działania (LGD) z Województwa Zachodniopomorskiego – zostały wybrane do realizacji Lokalnych Strategii Rozwoju. Jednocześnie wszystkie grupy złożyły wnioski na działanie Funkcjonowanie lokalnej grupy działania. W ramach tego działania LGD dysponują limitem środków na lata 2007-2013 w wysokości 22 060 300 PLN, wnioskowały zaś o środki finansowe w kwocie 17 648 240 PLN.

Obecnie trwa weryfikacja wniosków o dofinansowanie Od 7 lipca br. w Zachodniopomorskiem działa 15 Lokalnych Grup Działania, które realizują Lokalne Strategie Rozwoju w ramach PROW na lata 2007-2013 w ramach powyższego działania, zaś od 7 lipca br. istnieje

30 naturalnie – 03/2009 Województwo Zachodniopomorskie to region, w którym wieś i rolnictwo zajmują znaczącą pozycję społeczną i gospodarczą także możliwość składania przez LGD wniosków w ramach tę 137 237 804 PLN. Dostępny limit środków w ramach tego działania Wdrażanie projektów współpracy. działania w roku 2009 dla Województwa Zachodniopomor- skiego wynosi 128 209 536, 38 zł. Zatem w chwili zakończe- Odnowa i rozwój wsi nia naboru beneficjenci złożyli wnioski pokrywające 107,04% limitu pomocy w ramach działania na rok 2009 oraz 53,52% Nabór w ramach tego działania został przeprowadzony limitu pomocy w ramach działania na lata 2007-2013. w terminie od 02.02.2009 r. do 03.04.2009 r. Złożone zostały 154 wnioski o udzielenie pomocy o łącznej warto- Wnioski zostały złożone przez 68 wnioskodawców, w tym 57 ści 52 333 969 PLN. Wśród 148 wnioskodawców znajduje gmin, 6 gminnych zakładów budżetowych oraz 5 jednooso- się 89 gmin (spośród 103 gmin uprawnionych do wnio- bowych spółek gminy. 64 wnioski dotyczą gospodarki wod- skowania), 27 instytucji kultury, 25 parafii rzymskokatolic- no-ściekowej, 8 – tworzenia systemu zbioru, segregacji lub kich i 7 organizacji pozarządowych o statusie organizacji wywozu odpadów komunalnych, natomiast 4 – wytwarzania pożytku publicznego. lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych.

Dla Województwa Zachodniopomorskiego na rok 2009 w ra- Wydział Programów Rozwoju Obszarów Wiejskich prowadzi mach powyższego działania przyznano limit środków w wy- teraz weryfikację wniosków o dofinansowanie. sokości 51 371 287 PLN. Zatem w chwili zakończenia naboru beneficjenci złożyli wnioski pokrywające 101,87% limitu po- Poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwią- mocy na rok 2009 oraz 50,94% limitu środków dla działania zanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa na lata 2007 – 2013. i leśnictwa (kod działania 125)– schemat II – Pracownicy Wydziału Programów Rozwoju Obszarów Wiej- Gospodarowanie rolniczymi zasobami wod- skich zajmują się obecnie weryfikacją wniosków o dofinanso- nymi wanie (II poprawki). Przewidywany termin podpisania umów Nabór wniosków o dofinansowanie projektów w obszarze o dofinansowanie z Wnioskodawcami – przełom sierpnia tego działania trwa od 23 lipca 2009. Termin składania wnio- i września 2009 r. sków mija 14 sierpnia br. W ramach tego działania, Zachod- niopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych składa Podstawowe usługi dla gospodarki i ludno- wnioski o dofinansowanie inwestycji, których celem jest re- ści wiejskiej (kod działania 321) gulacja stosunków wodnych i retencja oraz poprawa ochrony Nabór w ramach tego działania został przeprowadzony w ter- użytków rolnych przed powodziami. Dla Województwa Za- minie od 11.05.2009 r. do 30.06.2009 r. Złożonych zostało 77 chodniopomorskiego na rok 2009 w ramach powyższego wniosków o dofinansowanie realizacji operacji na łączną kwo- działania przyznano limit środków w wysokości 98 772 396 PLN.

03/2009 – naturalnie 31 Robert Michalski – zastępca dyrektora Wydziału RPO, Zachodniopomorski Urzad Marszałkowski Projekty ekologiczne w zachodniopomorskim RPO Bez względu na to czy buduje drogę, infrastrukturę turystyczną czy też szerokopasmo- wy internet – w punkcie A13 wniosku każdy wnioskodawca będzie musiał opisać, dlaczego jego projekt jest zgodny z zasadą zrównoważonego rozwoju. Aby nieco ułatwić wnioskodawcom RPO WZ takie przygotowanie projektów, aby wpisywały się w zasady zrównoważonego rozwoju, na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Za- chodniopomorskiego, powstał Poradnik dobrych praktyk w zakresie zrównoważone- go rozwoju. Dokonując analizy RPO WZ pod kątem ekologii, warto odnieść się do tej publikacji, notabene sfinansowanej ze środków pomocy technicznej RPO WZ.

Poradnik ma inspirować przyszłych beneficjentów RPO •• osiągnięte zostały konkretne rezultaty projektu WZ do podejmowania działań zgodnych z zasadami zrów- w odniesieniu do oddziaływań na środowisko lub noważonego rozwoju, przez co rozumie się również pod- do stanu środowiska, noszenie ogólnie rozumianej jakości projektów oraz sty- •• projekt przynosi wymierne efekty społeczne i go- mulowanie ich innowacyjności, zwłaszcza w kontekście spodarcze, ich wpływu na jakość środowiska. Poradnik został zreda- •• projekt reprezentuje wysoki poziom kompetencji gowany tak, aby zademonstrować potencjalnemu benefi- oraz zaawansowania rozwiązań. cjentowi, jak realizować projekty w poszczególnych osiach priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego „Poradnik dobrych praktyk w zakresie zrównoważonego stosując rozwiązania zgodne z zasadami zrównoważone- rozwoju” dostępny jest w wersji elektronicznej na stronie go rozwoju. Poradnik prezentuje projekty, które stanowią internetowej http://www.rpo.wzp.pl „dobrą praktykę” np. w przypadku dotacji inwestycyjnej dla przedsiębiorcy lub budowy infrastruktury transpor- towej. Dzięki poradnikowi potencjalni beneficjenci mogą znaleźć wskazówki, jak realizując przedsięwzięcie z natury „nieprzyjazne” środowisku (np. z zakresu transportu czy uzbrajania terenów przemysłowych) można „wplatać” elementy wywołujące pozytywny efekt ekologiczny.

W celu określenia zasad oraz identyfikacji przykładów dobrych praktyk przyjęto kryteria i sposób wyłaniania projektów o wysokim poziomie integracji celów zrówno- ważonego rozwoju. Kryteria te miały charakter uniwersal- ny. Stanowiły one jednocześnie podstawę do określenia szczegółowych zasad dobrych praktyk w poszczególnych zakresach omawianych problemów. •• osiągnięte rezultaty projektu mają trwały charakter (zapewniona jest kontynuacja i wykorzystanie rezultatów projektu), •• rozwiązania zastosowane w jednym projekcie mogą być wykorzystywane w innych projektach,

32 naturalnie – 03/2009 Alokacja EFRR Główny strumień środków przezna- Działanie / Poddziałanie czonych na działania z szeroko rozu- (w euro) mianym ekologicznym charakterem 4.1. Energia odnawialna i zarządzanie energią związany jest z osią priorytetową nr 4 4.1.1. Energia odnawialna: wiatrowa 4 000 000 „Infrastruktura ochrony środowiska” 4.1.2. Energia odnawialna: słoneczna 3 000 000 w RPO WZ. W jej ramach jest do rozdy- 4.1.3. Energia odnawialna: biomasa 10 000 000 sponowania 61 280 000 EUR, co stano- 4.1.4. Energia odnawialna: hydroelektryczna, 2 000 000 wi 7,33 % całości alokacji środków unij- geotermiczna i pozostałe 4.1.5. Efektywność energetyczna, kogeneracja i nych na program. 2 000 000 zarządzanie energią Pierwszy obszar wsparcia w tej osi Tabela 1. Środki RPO WZ na energię odnawialną priorytetowej to energie odnawialne. Alokacja EFRR Działanie / Poddziałanie Realizowane w ramach działania 4.1. (w eur o) RPO WZ projekty mają przyczynić się 4.2. Gospodarka odpadami 9 070 000 do zwiększenia wykorzystania energii 4.3. Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków 19 000 000 ze źródeł odnawialnych w regionie, 4.4. Ochrona powietrza 6 000 000 redukcji emisji gazów cieplarnianych, 4.5. Ochrona przyrody i zapobieganie zagrożeniom zmniejszenia stopnia degradacji śro- 4.5.1. Zintegrowany system zapobiegania i kontroli dowiska naturalnego oraz globalnie zanieczyszczeń 2 210 000 przyczyniać się do realizacji polskich 4.5.2. Promowanie bioróżnorodności i ochrona przyrody (w tym NATURA 2000) 2 000 000 zobowiązań akcesyjnych w zakresie 4.5.3. Zapobieganie zagrożeniom 2 000 000 zwiększania udziału energii pochodzą- Tabela 2. Pozostałe obszary wsparcia w ramach osi priorytetowej nr 4 RPO WZ cej ze źródeł odnawialnych. W ramach działania realizowane będą projekty dotyczące rozwoju na złożonych projektów). Na konkurs przeznaczono całość infrastruktury służącej produkcji energii pochodzącej z al- dostępnej alokacji – 68 258 070,00 PLN. ternatywnych źródeł. Ogłoszenie konkursu w obszarze energii odnawialnych planowane jest na przyszły rok. Ochrona powietrza to kolejny obszar wsparcia, w którym realizowane będą mogły być projekty o pozytywnym Wnioskodawcy będą mogli wystąpić o wsparcie m.in. pro- efekcie ekologicznym.. W ramach tego działania planowa- jektów mających na celu rozwój i zwiększenie wykorzystane są do realizacji zadania mające na celu poprawę jakości nia energii odnawialnych, obejmujące roboty i wyposaże- powietrza, obejmujące roboty oraz wyposażenie w środ- nie w środki i zasoby z zakresu infrastruktury i urządzeń ki i zasoby z zakresu systemów, infrastruktury, urządzeń niezbędnych do wytwarzania energii elektrycznej wraz i technologii służących do zmniejszania emisji zanieczysz- z przyłączeniem. czeń (w tym gazowych i pyłowych) wytwarzanych przez producentów energii elektrycznej lub cieplnej. Nabór pro- Kolejny istotny obszar w osi priorytetowej nr 4 RPO WZ jektów planowany jest na przyszły rok. to Gospodarka odpadami. Celem niniejszego działania w RPO WZ jest usprawnienie systemu gospodarki odpada- Ostatnie działanie w osi priorytetowej nr 4 RPO WZ mi oraz ograniczenie ilości zanieczyszczeń emitowanych to Ochrona przyrody i zapobieganie zagrożeniom. Jakie do powietrza, wód i gleby. Realizowane projekty mają projekty będą możliwe do realizacji? Oto jak to wygląda wdrażać nowoczesne technologie odzysku i unieszkodli- w rozbiciu na poddziałania: wiania odpadów komunalnych (w tym termiczne prze- kształcanie odpadów) oraz intensyfikację odzysku, w tym •• 4.5.1. – czyli projekty mające m.in. na celu upo- recyklingu odpadów oraz ich unieszkodliwiania w proce- wszechnienie stosowania zintegrowanych sys- sach innych niż składowanie. temów zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, obejmujące roboty oraz wyposażenie w środki Działaniem z drugą pod względem alokacją, po energii i zasoby z zakresu systemów, infrastruktury, urzą- odnawialnej i zarządzaniu energią (4.1.) jest działanie 4.3. dzeń i technologii służących do eliminacji i zapo- Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków. To jedyne biegania szkodliwych oddziaływań i uciążliwości jak dotąd działanie w osi priorytetowej nr 4, w którym zo- dla środowiska, optymalizacji wykorzystania zaso- stał przeprowadzony konkurs. Nabór projektów zakończył bów (energia, woda, surowce), eliminacji wytwa- się 5 czerwca br. i w chwili powstawania artykułu nie był rzania odpadów, ograniczania emisji zanieczysz- znany jego wynik (trwała ocena merytoryczno-technicz- czeń do środowiska (tzw. inwestycje „końca rury”),

03/2009 – naturalnie 33 spełnienia wymogów określonych w krajowych nia zagrożeniami naturalnymi i technologicznymi, i wspólnotowych przepisach oraz w dokumentach budowa lub remont infrastruktury technicznej referencyjnych Najlepszych Dostępnych Technik (w tym budynków) wraz z wyposażeniem w insty- (BAT). Drugi obszar to działania towarzyszące, tucjach działających w ramach Krajowego Systemu związane z certyfikacją, jak na przykład działania Ratowniczo-Gaśniczego, przedsięwzięcia na rzecz audytowe, działania dostosowawcze, działania ratowania i ochrony brzegów, retencjonowanie związane z ekoznakami i ekoetykietami. wody i zapewnienie bezpiecznego przejścia wód •• 4.5.2. – czyli projekty mające na celu rozwój bio- powodziowych i lodów. różnorodności i ochrony przyrody, obejmujące roboty oraz wyposażenie w środki i zasoby z za- Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż w przypadku pod- kresu: przywracania właściwego stanu siedlisk działań 4.5.2. Promowanie bioróżnorodności i ochrona przyrodniczych (ekosystemów) i ostoi gatunków przyrody (w tym NATURA 2000) oraz 4.5.3. Zapobieganie na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagrożeniom ogłoszenie konkursów ma nastąpić już we zagrożonych wyginięciem gatunków oraz różno- wrześniu br. rodności genetycznej, zahamowanie strat różno- rodności biologicznej na wszystkich poziomach W przypadku prawie wszystkich działań i poddziałań w osi jej organizacji, wzbogacania składu gatunkowego priorytetowej nr 4 wnioskodawcy będą mogli ubiegać się drzewostanów (w tym eliminację monokultur), o dotację o maksymalnej wielkości 50% całkowitych kosz- odbudowy i przywracania drożności korytarzy tów kwalifikowalnych. W przypadku projektów zlokalizo- ekologicznych umożliwiających przemieszczanie wanych wyłącznie na terenie gmin o niekorzystnej sytuacji się zwierząt i funkcjonowanie populacji, opraco- społeczno-gospodarczej zgodnie z załącznikiem 6 do RPO wania planów ochrony dla obszarów chronionych, WZ będzie to już 60% całkowitych kosztów kwalifikowal- zwiększania świadomości w zakresie potrzeby nych. Jeśli przedłożony projekt będzie objęty pomocą i właściwych metod ochrony środowiska, przyro- publiczną, wsparcie wyniesie 40% całkowitych kosztów dy i krajobrazu. kwalifikowalnych. •• 4.5.3. – czyli projekty mające m. in. na celu zapobieganie i ograniczanie skutków zagrożeń natu- Wyjątkiem jest działanie 4.3. Zaopatrzenie w wodę ralnych i technologicznych, takich jak wdrażanie i oczyszczanie ścieków wnioskodawcy w zakończonym już planów i instrumentów zapobiegania i zarządza- naborze mogli starać się dotację w wielkości 75% całkowi- tych wydatków kwalifikowalnych. W przypadku projektów zlokalizowanych wyłącznie na terenie gmin o niekorzystnej sytuacji społeczno-gospodarczej zgodnie z załączni- kiem 6 do RPO WZ wnioskodawca mógł wystąpić aż o 85% całkowitych wydatków kwalifikowalnych.

Zainteresowani projektami ekologicznymi powinni rów- nież przeanalizować dwa poddziałania w osi priorytetowej nr 5: Promowanie walorów przyrodniczych (5.4.1.) oraz Ochrona i waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego (5.4.2.). W ramach pierwszego z tych poddziałań będą realizowane projekty, dotyczące m.in. tworzenia na obszarach cennych przyrodniczych szlaków turystycznych, ścieżek dydaktycz- nych, tablic informacyjnych, miejsc odpoczynku, budowy wież i platform widokowych. Z kolei w drugim z wymienionych poddziałań możliwe będzie także realizowanie pro- jektów obejmujących rewaloryzacje zabytkowych parków gminnych i podworskich oraz cmentarzy.

34 naturalnie – 03/2009 Aleksandra Charuk – Jakubowska – WFOŚiGW w Szczecinie Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w nowej siedzibie Przez pierwsze miesiące istnienia RDOŚ miała swoją sie- i innymi formami ochrony przyrody, na zasa- dzibę w budynku Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie. dach i w zakresie określonych ustawą z dnia 16 Od 24 sierpnia Dyrekcja ma już nowy adres: kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, 5. wydawanie decyzji na podstawie ustawy z dnia Jagiellońska 32 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, dotyczy 70-382 Szczecin to głównie decyzji w zakresie ochrony gatunko- tel.: 91 – 43 05 200 wej roślin, grzybów i zwierząt, rezerwatów przy- fax: 91 – 43 05 229 rody i decyzji ustalającej warunki prowadzenia e-mail: [email protected] robót na obszarach o stwierdzonych warto- Godziny urzędowania: 7.30 – 15.30 ściach przyrodniczych, Godziny przyjęć interesantów: 8.00 – 14.00 6. przeprowadzanie postępowań i wykonywanie innych zadań, o których mowa w ustawie z dnia Obowiązki Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom pełni dr Przemysław Łagodzki. Jego zastępcą i jedno- w środowisku i ich naprawie, cześnie Regionalnym Konserwatorem Przyrody jest mgr 7. prowadzenie baz danych informacji o środowi- Dorota Janicka. sku, 8. wykonywanie zadań związanych z udziałem or- RDOŚ powstała na mocy ustawy o udostępnianiu infor- ganizacji w systemie ekozarządzania i audytu macji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeń- (EMAS) na zasadach i w zakresie określonych stwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziały- w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym wania na środowisko z dnia 15 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr systemie ekozarządzania i audytu (EMAS), poz.1227). Jest to jednostka administracji rządowej, nieze- 9. współpraca z organami jednostek samorządu spolonej. terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody, Do zadań Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska 10. współpraca z organizacjami ekologicznymi i in- należy: nymi jednostkami organizacyjnymi, promocja 1. udział w strategicznych ocenach oddziaływania i komunikacja w obszarach Natura 2000. na środowisko, których obowiązek przeprowadzenia dotyczy strategii, planów, programów i polityk opracowywanych dla rożnych dziedzin, w tym obowiązkowo dla studiów i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin, 2. przeprowadzanie ocen oddziaływania przedsię- wzięć na środowisko lub udział w tych ocenach, dotyczy to wszystkich przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko i mogą- cych potencjalnie znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000 3. tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody Uroczystym otwarciu nowej siedziby uczestniczyli u Sekretarz Stanu w Ministerstwie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. Środowiska Stanisław Gawłowski Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska Michał Kiełsznia Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Władysław Husejko Wicewojewoda o ochronie przyrody, Zachodniopomorski Andrzej Chmielewski oraz Prezes Zarządu Wojewódzkiego Funduszu 4. ochrona i zarządzanie obszarami Natura 2000 Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Jacek Chrzanowski

03/2009 – naturalnie 35 mł. asp. Czesław Sudoł – asystent Wydziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie Policyjne działania ekologiczne Rozbudowa zaplecza dla policyjnych psów służbowych celem zwiększenia skuteczności monitorowania zagrożeń związa- nych z ochroną przyrody w garnizonie Zachodniopomorskiej Policji. Postępująca cywilizacja i procesy z nią związane, niestety kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych). Realizacja nie są przyjazne dla środowiska naturalnego oraz ochrony tego celu osiągnięta będzie poprzez niezbędne działania or- przyrody. Narastający ruch turystyczny w rejonach terenów ganizacyjne, inwestycje (w tym wdrażanie postanowień Trak- leśnych, akwenów wodnych oraz rozwijający się przemysł tatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu powoduje wzrost przypadków łamania prawa również w za- korzystania ze środowiska. kresie ochrony środowiska. Widząc te realne zagrożenia zwią- zane z degradacją środowiska naturalnego, Policja czynnie Stąd celami realizacyjnymi polityki ekologicznej są: uczestniczy w przedsięwzięciach, wynikających z polityki •• wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środo- ekologicznej kraju, na mocy porozumienia ministrów Ochro- wiska, ny Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Spraw •• ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 1995 roku, wykorzystanie zasobów przyrody, w sprawie wspólnego zwalczania wszelkich zagrożeń środo- •• zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody wiska naturalnego. i energii, •• dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeń- Aby jednak realizować w pełni te zadania, koniecznym jest stwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkań- posiadanie odpowiednich sił i środków, umożliwiających sku- ców Polski, tecznie rozpoznanie, zapobieganie wszelkiemu rodzajowi •• ochrona klimatu. skażeń, zanieczyszczeń, przejawom kłusownictwa leśnego i wodnego. Istnieją dwa podmioty, które przez swoją działalność prowa- dzą do zanieczyszczeń środowiska naturalnego. Pierwszy Ponadto w dniu 1 maja 2004 roku Polska stała się członkiem wytwarzany na dużą skalę przez wielkie ośrodki przemysło- Unii Europejskiej. Oznacza to, że z dniem tym stała się nie tyl- we, emitujące do środowiska (ziemi, powietrza i wody), wielko biorcą wspólnej polityki ekologicznej, ale uzyskała możli- kie ilości toksycznych substancji. Drugi rodzaj zanieczyszczeń wość efektywnego i skutecznego kreowania tej polityki. wytwarzany jest przez samych ludzi, którzy korzystając z do- brodziejstw natury, zanieczyszczają nasze środowisko natu- Z członkostwa w U N wynikają dwa istotne obowiązki: ralne. •• Po pierwsze Polska musi terminowo zrealizować zo- bowiązania zawarte w Traktacie Akcesyjnym oraz Następnym niepokojącym zjawiskiem narastającym w ostat- efektywnie wdrażać wymagania wynikające z no- nich latach jest kłusownictwo. Jest to polowanie na dziką wych przepisów ochrony środowiska U E. Dlatego zwierzynę z naruszeniem obowiązującego prawa łowieckie- realizację wymagań wynikających z Traktatu, uzna- go, bądź nielegalny połów ryb. Zazwyczaj polega na polo- no za priorytetowe zadania polityki ekologicznej waniu bez przestrzegania okresów i wielkości ochronnych, państwa. bez uiszczenia wymaganych opłat lub z użyciem niedozwo- •• Po drugie Polska powinna włączyć się do realizacji lonych środków łowieckich zamiast przewidzianej prawem wspólnej polityki ekologicznej i strategii tematycz- broni myśliwskiej. Pod kłusownictwo należy podciągnąć róż- nych wspierających tę politykę. nego rodzaju działalność hobbystyczną typu zbieranie pta- sich jaj lub wypychanie zwierząt, zwłaszcza chronionych. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego

36 naturalnie – 03/2009 Policja jest jednym z wielu podmiotów realizującym cele W 2008 zachodniopomorska Policja odnotowała polityki ekologicznej państwa. Podczas licznych spotkań 25088 przypadków dotyczących naruszenia przepi- kierownictwa Zachodniopomorskiej Policji oraz po anali- sów związanych między innymi z: zie stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego stwier- •• ochroną przyrody, dzono, że w większości przypadków do tego typu naru- •• ochroną zwierząt, szeń prawa dochodzi w jednostkach nadmorskich z uwagi •• rybactwem śródlądowym, na ogromną migrację ludności w sezonie letnim. •• art. 145 kodeksu wykroczeń (zaśmiecanie drogi, ulicy, placu, trawnika lub zieleńca). Jednym z narzędzi Policji wykorzystywanych do walki z tego typu zagrożeniem są przewodnicy psów służbowych. Znaczna ilość podjętych przez funkcjonariuszy interwencji Z uwagi na specyfikę służby mogą być kierowani do służby została zakończona nałożeniem grzywny w postaci man- prewencyjnej w rejony trudno dostępne dla patroli zmoto- datu karnego, bądź skierowaniem wniosku o ukaranie ryzowanych. Zwiększenie tych patroli na terenach leśnych do sądu grodzkiego. W przypadkach, gdzie doszło do nie- oraz w rejonach akwenów wodnych pozwala na bieżące wielkich naruszeń przepisów związanych z ochroną przy- monitorowanie wszelkiego typu zagrożeń oraz natychmia- rody i sprawca zobowiązał się do usunięcia wyrządzonej stową reakcję w przypadku stwierdzonych przestępstw szkody, zastosowano środek oddziaływania prewencyjne- i wykroczeń związanych z ochroną środowiska. go w postaci pouczenia.

Dlatego też Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie Dla porównania chciałbym podać, że w analogicznym w 2008 roku, zwróciła się do Wojewódzkiego Funduszu okresie 2007 roku, garnizon zachodniopomorskiej Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Policji odnotował 21664 przypadków naruszeń prze- z wnioskiem o przekazanie środków w kwocie 50.000zł. pisów związanych z ochroną środowiska naturalnego. na dofinansowanie rozbudowy zaplecza dla policyjnych psów służbowych celem zwiększenia skuteczności monito- Jak łatwo zauważyć, nastąpił znaczny wzrost ujawnia- rowania zagrożeń związanych z ochroną przyrody w woje- nych tego typu przestępstw i wykroczeń. Zwiększenie wództwie zachodniopomorskim. liczby przewodników i psów służbowych oraz kierowaniu do służby w rejony szczególnie zagrożone, przyniósł ocze- Przekazane środki przyczyniły się do rozbudowy bazy psów kiwane efekty zakładane podczas licznych analiz w zakre- służbowych w niektórych jednostkach garnizonu zachod- sie: niopomorskiej Policji. Takim przykładem może być Komen- •• poprawy bezpieczeństwa na obszarach zielonych da Powiatowa Policji w Kołobrzegu, gdzie z uwagi na niewy- i akwenach wodnych, starczającą ilość środków pozostających w dyspozycji KWP, •• ujawnianiu sprawców przestępstw i wykroczeń wspomniana jednostka nie posiadała specjalistycznej bazy nie respektujących przepisów dotyczących środo- dla psów służbowych i była wyposażona tylko w jednego wiska naturalnego. przewodnika z psem w kategorii patrolowo – tropiący. Dzię- ki przekazanym środkom dokonano rozbudowy bazy i wy- Należy także pamiętać o aspekcie psychologicznym i ,,od- posażono ją w specjalistyczne kojce. działywaniu” prewencyjnym tych służb na potencjalnych sprawców czynów zabronionych. O ile pewne podjęte Następnie zgodnie z zapotrzebowaniem złożonym przez przez Policję czynności w zakresie ochrony środowiska, Komendantów jednostek Policji na zakup i wyszkolenie można określić liczbami, to niemożliwym staje się przed- przewodników psów służbowych, wyszkolono kolejnych stawienie liczby zdarzeń podczas których widok przewod- przewodników i skierowano do służby wraz z psami w re- nika z psem służbowym skutkuje zaniechaniem popełnie- jony szczególnie zagrożone degradacją środowiska natural- nia czynu zabronionego przez ewentualnego sprawcę. nego. W chwili obecnej przedstawiona jednostka posiada na stanie 4 przewodników psów patrolowo – tropiących Widząc znaczące efekty pracy i skuteczność patroli prze- oraz jednego przewodnika psa specjalnego. Piąty z prze- wodników psów służbowych w ochronie środowiska wodników psów patrolowo – tropiących przebywa na szko- naturalnego oraz zapobieganiu w popełnianiu innych leniu z zakupionym psem w Zakładzie Kynologii Policyjnej przestępstw i wykroczeń, planowane jest systematyczne Centrum Szkolenia Policji z siedzibą w Sułkowicach. zwiększanie tych patroli i kierowaniu do służby w miejsca szczególnie narażone na popełnianie przestępstw i wy- Dzięki pozyskanym środkom na rozbudowę zaplecza dla kroczeń związanych z ochroną przyrody. policyjnych psów służbowych nastąpił wzrost ujawnianych przestępstw i wykroczeń.

03/2009 – naturalnie 37 sierż. Alicja Bierbasz – Krawczyk Wydział Ruchu Drogowego KWP w Szczecinie Kierowco! Dbaj o środowisko! „Ekologiczny kierowca” to nowatorski program zachodniopomorskiej drogówki, dzięki któremu możliwe stało się usuwanie z dróg aut nie- sprawnych technicznie, zagrażających środowisku naturalnemu.

Z roku na rok wzrasta liczba aut poruszających się po dro- Sonometry zakupione w ramach realizacji projektu „EKO- gach naszego kraju i regionu. Na drogach robi się coraz LOGICZNY KIEROWCA zostały także wykorzystane pod- ciaśniej. W miastach tworzą się korki, które w dużej mierze czas działań przeprowadzonych przez zachodniopomor- przyczyniają się do podwyższenia emisji dwutlenku węgla ską drogówkę w Rewalu. Dzięki posiadanym miernikom do atmosfery. poziomu dźwięku, patrol drogówki wykluczył z ruchu aż 10 nadmiernie hałasujących pojazdów ( 3 quady, 3 cię- Dynamiczny wzrost ilości pojazdów nie wpływa jednak żarówki i 4 samochody osobowe). na poprawę świadomości technicznej kierowców. Nieste- ty, wciąż zbyt wielu właścicieli pojazdów odwiedza mecha- Istotnym elementem programu „EKOLOGICZNY KIEROW- nika dopiero w momencie awarii. Jak wynika z policyjnych CA” jest także kampania edukacyjna. Każdy kierowca statystyk z powodu złego stanu technicznego pojazdów kontrolowanego pojazdu otrzymuje ulotkę z poradami w ubiegłym roku na drogach województwa zachodnio- zawierającymi sposoby na ekologiczne korzystanie z auta. pomorskiego doszło do 16 wypadków, w których ranne Plakaty kampanii umieszczone zostały w punktach dia- zostały 24 osoby. gnostycznych woj. zachodniopomorskiego. W dużej mierze bowiem od rzetelności wykonywanych przez diagno- Dlatego zachodniopomorska drogówka stawia na edu- stów przeglądów zależy stan techniczny poruszających się kację kierowców oraz podnoszenie ich świadomości, po drogach aut. co do wpływu stanu technicznego pojazdu na bezpie- czeństwo na drogach a także na środowisko naturalne. Całkowity koszt programu to blisko 200 tysięcy złotych. Zakup specjalistycznego sprzętu oraz kampania informa- Aby eliminować z ruchu auta, które są niesprawne tech- cyjna zostały sfinansowane przez Wojewódzki Fundusz nicznie oraz zagrażają środowisku naturalnemu, potrzeb- Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie. ny jest specjalistyczny sprzęt, przy użyciu którego poli- Dotacja WFOŚiGW wyniosła ponad 70 tysięcy złotych. cjant będzie w stanie sprawdzić czy spaliny pojazdu nie przekraczają dopuszczalnych norm oraz czy auto nie jest zbyt głośne. Dzięki dotacji uzyskanej ze środków Woje- wódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie policjanci z zachodniopomorskiej drogówki dysponują już takim sprzętem. Analizator spalin z dymomierzem, sonometry, agregat prądotwórczy oraz komputer wraz z drukarką umieszczone zostały w zakupionym przez KWP w Szczecinie pojeździe marki Fiat Du- cato.

Przy użyciu specjalistycznego sprzętu policjanci z zachodniopomorskiej drogówki przeprowadzili już blisko 70 sprawdzeń stanu technicznego pojazdów. Mundurowi zatrzymali 15 dowodów rejestracyjnych (6 samochodów osobowych, 9 ciężarówek). 8 kierowców ukarano manda- tami karnymi.

38 naturalnie – 03/2009 dr inż. Agnieszka Sobolewska – Dyrektor Biura, WFOŚiGW w Szczecinie „JANTRA” uruchomiła największą w regionie sortownie odpadów komunalnych 15 lipca br. odbyło się uroczyste otwarcie sortowni przy ulicy Księżnej Anny w Szczecinie

Spółka „Jantra” od 1992 roku prowadzi działalność na te- i mineralnych oraz frakcji odpadów do odzysku. Frakcja renie miasta Szczecina w zakresie odbioru, segregacji, przeznaczona do odzysku surowców wtórnych jest kiero- przeładunku oraz transportu odpadów (komunalnych wana na 10 ręcznych stanowisk sortowniczych, gdzie pra- zmieszanych i po selektywnej zbiórce, po budowlanych, cownicy segregują makulaturę, opakowania szklane oraz przemysłowych) do miejsc ich zagospodarowania. Dodat- tworzywa sztuczne. Według założeń technologicznych kowo Spółka świadczy usługi w zakresie porządkowania dziennie może być poddanych procesowi segregacji ok. i pielęgnacji terenów oraz likwidacji nielegalnych skła- 400 ton zmieszanych odpadów komunalnych, co w skali dowisk odpadów. Do momentu uruchomienia inwestycji roku stanowi poziom ok. 120 tys. ton. Proces segregacji odpady komunalne nie były poddawane segregacji, tylko oprócz wydzielenia poszczególnych frakcji z masy odpa- w formie zmieszanej transportowane pojazdami wielko- dów, związany jest również z wstępnym przygotowaniem gabarytowymi na składowiska. Uruchomienie nowocze- wydzielonych frakcji do dalszego zagospodarowania. snej sortowni odpadów z zastosowaniem sprawdzonej Głownie dotyczy to frakcji odpadów surowcowych, które technologii znacząco wpłynie na efektywność gospodar- po przesortowaniu są odpowiednio magazynowane, be- ki odpadami w Szczecinie, głównie poprzez zmniejszenie lowane przy użyciu automatycznej prasy hydraulicznej ilości odpadów skierowanych na składowiska. Instalacja i przekazywane odbiorcom do ponownego przetworze- wyposażona jest w mechaniczny separator bębnowy (sito nia. Zgodnie z deklaracją beneficjenta w wyniku funkcjo- rotacyjne) służący do oddzielania frakcji organicznych nowania instalacji zostanie osiągnięty roczny efekt rzeczo-

Jest to pierwsza umowa realizowania w oparciu o nowy produkt WFOŚiGW w Szczecinie, czyli dopłaty do odsetek kredytów bankowych udzielanych na zadania inwestycyjne powyżej 1 mln zł.

03/2009 – naturalnie 39 wy w zakresie ochrony litosfery polegający na: odzysku krajowy oraz Wspólnotowym związanym z koniecznością surowców wtórnych na poziomie około 10 tys. ton oraz od- wdrożenia dyrektyw unijnych: odpadowej, składowisko- padów organicznych i mineralnych po 8 tys. ton. Głównym wej i opakowaniowej. Problem jest o tyle istotny, że w ob- efektem ekologicznym zadania jest zwiększenie ilości od- szarze zagospodarowania odpadów jako kraj członkowski padów zebranych selektywnie oraz zmniejszenie strumie- mamy duże zaległości. nia odpadów komunalnych skierowanych na składowiska. Udział WFOŚiGW w Szczecinie w realizacji tej inwestycji po- Należy podkreślić, że inwestycja ta bezpośrednio wpisuję lega na dofinansowaniu zadania poprzez dopłatę do odse- się w listę przedsięwzięć priorytetowych WFOŚiGW na rok tek do kredytu udzielonego Spółce przez Bank Ochrony 2009 oraz kierunki działań wskazane w Strategii, a także jej Środowiska S.A. Całkowity koszt zadania wyniósł 7 300 000 powstanie jest w pełni poparte dokumentami strategicz- zł netto, z czego 4 mln uzyskała Spółka w ramach umowy nymi o zasięgu lokalny i regionalnym, ustawodawstwem kredytu. Zarząd na wniosek beneficjenta podjął decyzję o dofinansowaniu zadania w formie dopłaty do odsetek, na poziomie 3 punktów procentowych, co stanowi kwotę ponad 266 tys. zł., w całym okresie kredytowania. W dniu 19 sierpnia została podpisana umowa dotacji.

Jest to pierwsza umowa realizowania w oparciu o nowy produkt WFOŚiGW w Szczecinie, czyli dopłaty do odsetek kredytów bankowych udzielanych na zadania inwestycyjne powyżej 1 mln zł. Produkt jest o tyle wygodny, że beneficjent dokonuje wyboru banku z którego pozyskuje kapitał, zgodnie z obowiązującą go procedurą. Następnie po zawarciu umowy z bankiem, ewentualnie uzyskaniu promesy kredytu występuję z wnioskiem do dofinansowanie do Funduszu. Decyzje o przyznaniu dofinansowania w zależności od zakresu finansowego inwestycji oraz proponowanej wysokości udziału w montażu finansowym podejmuje odpowiedni organ Funduszu.

Według założeń technologicznych dziennie może być poddanych procesowi segregacji ok. Frakcja przeznaczona do odzysku surowców wtórnych jest kierowana na 10 ręcznych 400 ton zmieszanych odpadów komunalnych, co w skali roku stanowi poziom ok. 120 tys. ton stanowisk sortowniczych, gdzie pracownicy segregują makulaturę, opakowania szklane oraz tworzywa sztuczne

40 naturalnie – 03/2009 Aleksandra Organiszczak – Przewodniczący Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Szczecinie, Ministerstwo Środowiska Europejska Sieć EkologicznaNatura 2000 Z dniem wstąpienia Polski do Unii Europejskiej zobowiązani jeste- śmy do stosowania prawa wspólnotowego, którego kluczowym segmentem są dyrektywy odnoszące się do ochrony różnorodno- ści biologicznej, tzw. dyrektywa siedliskowa i dyrektywa ptasia.

Na mocy tych dwóch dyrektyw przyjętych przez Unię Eu- Środowiska pt. „Komunikacja, świadomość społeczna ropejską tworzona jest europejska sieć ekologiczna Na- i wzmocnienie instytucjonalne dla funkcjonowania euro- tura 2000, której zadaniem jest ochrona najcenniejszych pejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000” W ramach pro- europejskich siedlisk przyrodniczych oraz gatunków fauny jektu realizowana będzie kampania społeczna, która ma i flory. Proces jej tworzenia w Polsce, jak również w innych dostarczyć społeczeństwu informacji o korzyściach dla państwach Unii Europejskiej, napotyka na wiele trudności obecnych i przyszłych pokoleń, czyli zachowania tego, mających swoje podłoże w braku dostatecznego zrozu- co najcenniejsze w polskiej przyrodzie, jak również korzy- mienia, czym tak naprawdę jest sieć Natura 2000 i jakimi ści dla mieszkańców oraz gmin, powiatów i województw. rządzi się prawami. Od początku wdrażania sieci Natu- ra 2000 w Polsce, ciągle budzi obawy dotyczące przede W Polsce brakuje wiedzy na temat szans i możliwości, ja- wszystkim możliwości jej realizacji bez ograniczeń dla roz- kie stwarza sieć Natura 2000, nie tylko w obszarze ochrony woju gospodarczego całego kraju. Warto przypomnieć, przyrody, lecz również zrównoważonego rozwoju gospo- że sieć Natura 2000 to instrument zrównoważonego darczego lokalnych społeczności i całych regionów. rozwoju, który już od 1991 roku jest podstawową zasadą rozwoju Rzeczpospolitej Polskiej, wówczas zapisaną pod W Polsce zasady funkcjonowania sieci Natura 2000 okre- pojęciem „ekorozwój” w polityce ekologicznej Państwa śla ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. a następnie, już pod pojęciem „zrównoważonego rozwo- Określono tam miedzy innymi, że plan ochrony każdego ju”, w konstytucji. z obszarów będzie musiał być uzgodniony przez właściwe miejscowo rady gmin. Daje to społecznościom lokalnym Właśnie zwiększenie świadomości społecznej w tym za- wpływ na działania podejmowane na ich terenie. W tym kresie było głównym przesłaniem projektu Ministerstwa również na realizację inwestycji nie oddziaływujących na gatunki dla których tworzy się obszary Natura 2000. Możliwa będzie także realizacja szczególnie ważnych inwestycji nadrzędnego interesu publicznego pomimo, że ich wpływ na środowisko będzie negatywny. W takich przypadkach niezbędne jednak będzie wykazanie, że nie istnieje korzystniejsze rozwiązanie oraz zasto- sowanie wszelkich możliwych działań łagodzących oddziaływanie na śro- dowisko i kompensujących zaistniałe straty przyrodnicze. Ustawa o ochronie przyrody nie ogranicza działalno- ści gospodarskiej, rolniczej oraz leśnej. Ustawa stwierdza także, że w przypadkach gdy ochrona przyrody będzie wymagała ograniczeń w działalności

03/2009 – naturalnie 41 gospodarczej czy rolnej, istnieje możliwość wypłaty re- kompensat lub płatności rolno-środowiskowych pokrywa- jących zaistniała stratę.

Polska wieś w zgodzie z naturą Polska wieś wnosi do Unii Europejskiej ogromne bogactwo w postaci pięknych krajobrazów rolniczych, tradycyjnych metod użytkowania ziemi oraz rodzimych ras zwierząt i odmian roślin. Niestety w skutek intensyfikacji i nadmier- nej chemizacji produkcji rolniczej na obszarach wiejskich zauważa się wiele niekorzystnych dla przyrody zjawisk tj. zmniejszanie się populacji ptaków, jak również zagrożone wyginięciem niegdyś popularne rośliny.

Jednym z działań, które mogą pomóc zapobiegać nieko- rzystnym zmianom jest program rolno-środowiskowy. Dopłaty z tego programu stanowią wielka szansę, która pozwoli zarówno na zachowanie piękna przyrody i kra- jobrazów polskiej wsi, a jednocześnie zapewni rolnikom odpowiednie dochody. Program rolno-środowiskowy jest jednym z działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), który będzie realizowany w latach 2007-2013. Waż- ne dla rolników jest to, że udział w programie rolno-śro- dowiskowym nie wymaga współfinansowania ze strony rolnika. Program rolno-środowiskowy jest instrumentem finansowym, służącym zachęceniu rolników do stosowania bądź kontynuacji praktyk rolniczych, prowadzących do ekologizacji produkcji rolniczej, zgodnej z wymogami ochrony środowiska i przyrody.

Natura 2000 w gospodarce wodnej Analizując zasady gospodarowania wodą na obszarach objętych siecią Natura 2000, trzeba wziąć przede wszystkim pod uwagę Ramowa Dyrektywę Wodną. Gospodarka wodna ukierunkowana na osiągnięcie celów Dyrektywy, siedlisk, a następnie powiązanie ich z warunkami panu- a zwłaszcza „dobrego stanu ekologicznego wód” po- jącymi w przyległych ciekach, albo w górnej części rzeki. zwoli na harmonizowanie działań z zakresu zaopatrzenia Postępowanie takie umożliwi zindywidualizowaną ocenę w wodę i ochrony przeciwpowodziowej oraz utrzymania istotności wpływu poszczególnych działań technicznych walorów przyrodniczych rzek i ich dolin. Należy podkre- w obrębie ostoi lub na terenach hydrologicznie z nią zwią- ślić, iż celem planowania i działań wodno – gospodarczych zanych. Taka indywidualna ocena jest konieczna przy pla- w obecnym stanie prawnym jest dobry stan środowiska nowaniu wszelkich działań na obszarach Natura 2000 lub przyrodniczego, przy konieczności zaspokojenia potrzeb w ich otoczeniu. społeczno – gospodarczych. Samorządy w sieci Natura 2000 Ponieważ podstawowym czynnikiem wpływającym na go- Ważnym krokiem, który pozwala na harmonizacje rozwo- spodarkę wodną na obszarach Natura 2000 jest koniecz- ju gmin z siecią Natura 2000 jest wpisanie walorów przy- ność odpowiedniego kształtowania warunków wodnych rodniczych gminy do studium uwarunkowań i kierunków w siedliskach, istnieje potrzeba rozpoznania pożądanych zagospodarowania przestrzennego. Uwzględnienie ich warunków wodnych dla wszystkich typów chronionych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzen-

42 naturalnie – 03/2009 obowiązku wykonywania oceny decyduje miejsce wy- wierania oddziaływania, a nie sama lokalizacja inwestycji, dlatego tez obowiązkowi oceny podlegają także plany i projekty przedsięwzięć zlokalizowanych poza obszarami Natura 2000.

W przypadku oceny negatywnej nie wyklucza się w bez- względny sposób przeprowadzenia takich inwestycji, któ- re wynikają z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego. Zezwolenie na takie inwestycje może być jednak wydane wyłącznie wtedy, gdy zostanie wyka- zane, że nie ma lepszych rozwiązań alternatywnych oraz zapewnione musi być tez wykonanie wszelkich możliwych działań łagodzących negatywne oddziaływanie oraz kom- pensacja przyrodnicza. Powyższe regulacje nie blokują rozwoju infrastruktury w Polsce, wymuszają jednak wybór rozwiązań w maksymalny sposób omijających i oszczędza- jących miejsca ważne dla chronionych gatunków i siedlisk przyrodniczych.

Taka procedura pozwoli uniknąć niepotrzebnych konflik- tów oraz przyczyni się do efektywnego wykorzystania funduszy unijnych.

Z art.8 Dyrektywy Siedliskowej wynika zobowiązanie Unii Europejskiej do współfinansowania działań podejmo- wanych na obszarach zaliczonych do sieci Natura 2000. W okresie programowania 2007-2013 instrumentami współfinansowania obszarów Natura 2000 będą: •• Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) •• Europejski Fundusz Społeczny (EFS) •• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) •• Europejski Fundusz Rybactwa (EFR) nego, ustrzeże zarówno samorząd przed niepotrzebnymi •• Instrument Finansowy na rzecz Środowiska ( LIFE) konfliktami jak również nie zahamuje rozwoju gospodar- •• VII Program Ramowy czego gminy. Istnienie obszaru Natura 2000 na terenie gminy może być Jeśli wyznaczono na danym terenie obszar Natura 2000, czynnikiem promującym region pod kątem usług tury- oznacza to, że nie zabrania się na nim wykonywania jakich- stycznych oraz produkcji markowej żywności. Natura 2000 kolwiek działań, lecz jedynie tych mogących w istotny spo- może też być wykorzystywana jako rozpoznawalny znak sób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych, lub negatyw- marketingowy „ekogminy” nie wpłynąć na gatunki, dla których ochrony wyznaczono obszar. Znowelizowana ustawa Prawo Ochrony Środowi- Podsumowując można powiedzieć, że Natura 2000 ska wprowadziła kategorię „przedsięwzięcia mogącego to nowe podejście do ochrony przyrody, jak również szan- znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000” Ustawa nie sa dla społeczności lokalnych na rozwój w zgodzie ze śro- określa listy tych przedsięwzięć, nakłada jednak obowią- dowiskiem naturalnym. Natura 2000 opiera się bowiem zek uzyskania tzw. decyzji o środowiskowych uwarunko- na partnerstwie, na którym zyskują wszyscy zainteresowa- waniach zgody na realizację przedsięwzięcia. O powstaniu ni. Wykorzystajmy wiec szanse, którą daje nam przyroda.

03/2009 – naturalnie 43 Aleksandra Charuk – Jakubowska – WFOŚiGW w Szczecinie Konferencja szkoleniowa dla beneficjentów WFOŚiGW w Szczecinie W dniach 1 – 2 czerwca 2009 roku, w Hotelu Amber Baltic odbyła się kolejna już konferencja szkoleniowa dla beneficjentów Wojewódzkiego Funduszu pn. ZAANGAŻOWA- NIE ŚRODKÓW UNIJNYCH W RAMACH PROGRAMU OPERACYJNEGO INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO W REALIZACJI PROJEKTÓW PROEKOLOGICZNYCH W REGIONIE.

Wychodząc naprzeciw potrzebom beneficjentów Fundu- szu podczas konferencji poruszono problematykę dostęp- nych mechanizmów finansowania działań z zakresu ochrony środowiska w ramach środków krajowych i unijnych. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska Stanisław Gawłowski oraz Aleksandra Malarz dyrektor Departamen- tu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w MŚ przedstawili aktualny stan wdrażania Programu za- równo w kraju jak i w regionie. Gościliśmy również przedstawicieli Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Instytutu Paliw i Energii Odnawial- nej oraz Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, którzy przekazali zebranym dane dotyczące alokacji środ- ków, oraz harmonogramy konkursów w ramach poszcze- gólnych osi POIiŚ. Nie zabrakło także informacji na temat nowoczesnych rozwiązań technicznych, technologicznych oraz organizacyjnych, stosowanych w trakcie realizacji projektów w tym zakresie.

Podczas konferencji przedstawiono także zagadnienia związane z zaangażowaniem banków komercyjnych we współfinansowaniu projektów proekologicznych. Przed- stawiciele: BOŚ Bank S.A, DNB Nord oraz PKO BP, zadekla- rowali gotowość do podjęcia współpracy w tym zakresie. Jej potwierdzeniem jest list intencyjny, podpisany przez przedstawicieli przedmiotowych banków oraz Prezesa Za- rządu WFOŚiGW w Szczecinie Jacka Chrzanowskiego.

Kolejna konferencja szkoleniowa odbędzie się w grudniu. Serdecznie zapraszamy.

44 naturalnie – 03/2009 dr inż. Agnieszka Sobolewska – Dyrektor Biura, WFOŚiGW w Szczecinie 1,5 mld zł środków krajowych na realizacje zadań inwestycyjnych z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w sierpniu ogłosił na swoich stronach interneto- wych informację o II naborze konkursowym wniosków o dofinansowanie realizacji projektów inwestycyjnych w ramach „Programu dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji.”, tzw. OZE cz.1. Składanie wniosków przez potencjalnych beneficjentów programu, w ramach alokacji na rok 2010, powinno nastąpić w terminie od 01.12.2009 do 31.12.2009. Planowana alokacja budżetu zgodnie z założeniami programu wynosi 500 mln zł. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od Pani dyr. Agnieszki Za- grodzkiej – Departament Ochrony Klimatu Narodowego Funduszu, w pierwszym konkursie, w którym nabór trwał do 27.04.2009 r. wpłynęło 61 wniosków o dofinansowanie, z czego 2 zostały odrzucone ze względów formalnych. Pozostałe wnioski są na etapie oceny merytorycznej, któ- rej wyniki w formie listy rankingowej zostaną ogłoszone w miesiącu listopadzie br. Zgodnie z zapewnieniami Pani dyrektor podstawowymi tytułami aplikacji były biogazow- nie oraz małe instalacje wiatrowe (ze względu na ograniczenie mocy do 10 MWe). Alokacja budżetu w ramach tego konkursu wyniosła 750 mln.

W ramach Programu OZE cz.1 mogą być realizowane inwestycje z zakresu produkcji energii cieplnej i elektrycznej w oparciu o biomasę oraz biogaz, energię wiatru, geoter- mie oraz energie wody. Program uwzględnia również moż- liwość finansowania inwestycji z zakresu wysokosprawnej kogeneracji bez użycia biomasy. Beneficjent może uzyskać dofinansowanie do 75% kosztów kwalifikowanych, w formie pożyczki w kwocie od 4 mln zł do 50 mln zł, z oprocen- towaniem 6% w skali roku. Założono w programie moż- liwość uzyskania umorzenie w wysokości do 50% kwoty udzielonej pożyczki, ale tylko dla projektów nie efektyw- nych o ujemnym wskaźniku NPV. Program OZE cz. 1 za- kłada minimalną wartość projektu na poziomie 10 mln zł. Dla beneficjentów realizujących inwestycje poniżej progu

03/2009 – naturalnie 45 minimalnego Narodowy Fundusz przygotował uzupełnia- W dniu 12 sierpnia br. odbył się w siedzibie Narodowego jące narzędzie programu tzw. OZE cz.2. wdrażane przez Funduszu spotkanie zespołu roboczego ds. odnawial- wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki nych źródeł energii, powołanego zgodnie z zapisami Kar- wodnej. ty współpracy Narodowego i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W skład ze- Budżet programu OZE cz. 2 ustalono na poziomie 560 mln społu wchodzą przedstawiciele Funduszy wojewódzkich zł, przy czym w roku 2009 alokacja wyniesie 400 mln zł. z Poznania, Katowic, Lublina, Łodzi oraz Szczecina. Ideą Ostatecznymi beneficjentami programu są podmioty re- funkcjonowania zespołu roboczego jest wypracowanie alizujące inwestycje z zakresu odnawialnych źródeł energii jak najlepszych warunków współpracy w obszarze OZE i wysokosprawnej kogeneracji, przy czym zakres finanso- z narodowym Funduszem w zakresie realizacji zobowią- wy projektów obejmuje przedział od 1 mln zł do 10 mln zań unijnych wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz zł. Program obejmuje następujące rodzaje przedsięwzięć: odpowiednich dyrektyw unijnych. Podstawowymi kwe- •• wytwarzanie energii cieplnej w oparciu o biomasę stiami poruszonymi w trakcie spotkania były zagadnienia – instalacje o mocy poniżej 20 MW, związane z: •• wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej sko- •• stopniem zaawansowania wdrażania Programu jarzeniu przy użyciu biomasy – instalacje o mocy OZE cz.1, poniżej 3 MW, •• uporządkowaniem pytań, sugestii i wątpliwości •• wytwarzanie energii elektrycznej i/lub ciepła potencjalnych beneficjentów Programów OZE cz.1 z wykorzystaniem biogazu, i cz.2, •• elektrownie wiatrowe – moc poniżej 10 MW, •• szczegółowe warunki realizacji projektów w ra- •• pozyskiwanie energii ze źródeł geotermalnych, mach Programu OZE cz.2, głownie w zakresie za- •• elektrownie wodne – moc poniżej 5 MW, sad współpracy Funduszy wojewódzkich z Naro- •• pompy ciepła, dowym Funduszem, •• wytwarzanie energii elektrycznej w instalacjach •• innymi możliwościami finansowania projektów fotowoltaicznych oraz cieplnej w instalacjach so- inwestycyjnych z zakresu poszanowania energii larnych, oraz wykorzystania energii ze źródeł odnawial- •• wysokosprawna kogeneracja bez użycia biomasy. nych, również w zakresie montaży finansowych ze szczególnym uwzględnieniem projektów Zgodnie z założeniami programu beneficjent może uzy- współfinansowanych ze środków unijnych. skać dofinansowanie do 75% kosztów kwalifikowanych zadania w formie pożyczki preferencyjnej oprocentowanej Wszystkie zainteresowane podmioty podjęciem działań na poziomie 3% w skali roku. Maksymalny okres spłaty po- inwestycyjnych w obszarze objętym Programem mogą życzki do 10 lat od wypłaty pierwszej transzy, z możliwości uzyskać więcej informacji w instytucjach wdrażających, karencji w spłacie rat kapitałowych do 18 miesięcy. czyli Narodowym Funduszu oraz odpowiednich Fundu- szach Wojewódzkich. Zainteresowanych z naszego regionu zapraszamy serdecznie do współpracy.

46 naturalnie – 03/2009 03/2009 – naturalnie 47 Jerzy Sarnowski – Zastępca Prezesa WFOŚiGW w Szczecinie W trosce o nasze środowisko Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przewiduje w najbliższych latach znaczne zwiększenie aktywności i zaangażo- wania w finansowanie przedsięwzięć z zakresu gospodarki odpadami.

W dniu 5 sierpnia 2009 r. odbyło się w Warszawie, w sie- narzędziami finansowania. Środki, jakimi dysponuje są bo- dzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska wiem niewielkie w stosunku do ogromnych potrzeb gmin i Gospodarki Wodnej robocze spotkanie, na którym naszego województwa. przedyskutowano problematykę zadań priorytetowych wymagających wsparcia finansowego w latach 2009-2011. Szczególnie ważne są projektowane przedsięwzięcia inwe- Wspólnie z przedstawicielami urzędów marszałkowskich stycyjne w omawianym obszarze skierowane do dofinan- i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodar- sowania ze środków unijnych w ramach II osi prioryteto- ki wodnej z całej Polski zastanawiano się, które działania wej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, w zakresie gospodarki odpadami i ochrony ziemi wyma- a także ujęte w Regionalnym Programie Operacyjnym gają dofinansowania w najbliższych latach. Województwa Zachodniopomorskiego / działanie 4.2/ i w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich / działanie 3.3/. Zarząd Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie wychodzi z propozycją Biorąc pod uwagę zakres finansowy planowanych inwe- współpracy w tym zakresie, popartą jednak adekwatnymi stycji oraz możliwości WFOŚiGW w Szczecinie, zasadne jest większe zaangażowanie NFOŚiGW w celu uzupełnie- nia środków finansowych beneficjentów programów unijnych, zwłaszcza tych, dla których Instytucją Wdrażającą jest Narodowy Fundusz. Równocześnie w ramach środków statutowych WFOŚiGW w Szczecinie będzie wspierał w formie pożyczek i dopłat do kredytów bankowych te działa- nia, które z różnych przyczyn nie wpisują się w programy operacyjne, ale są ujęte w Wojewódzkim Planem Gospo- darki Odpadami.

Wśród programów priorytetowych Narodowego Fundu- szu znajdują się te, których beneficjentami są jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty, które w wielu przypadkach mogą uzyskać dotację bądź znaczne umorzenie.

Lista priorytetowych programów Naro- dowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w obszarze ochrony ziemi i gospodarki odpadami: 1. Program dla przedsięwzięć w zakresie redukcji ilości składowanych odpadów poprzez uzupeł- nianie i rozbudowę systemów służących ich zagospodarowaniu. 2. Program dla przedsięwzięć w zakresie zamyka-

48 naturalnie – 03/2009 nia i rekultywacji składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, niespełniających W dniu 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów podjęła uchwa- wymogów obowiązującego prawa. W przy- łę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego padku Programu nr 2 umorzenie może sięgać pn. „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata do 50% i to bez warunku przeznaczenia umo- 2009-2032”. rzonej kwoty na cele związane z ochroną środo- wiska. Program zastępuje dotychczasowy „Program usuwa- 3. Program dla przedsięwzięć w zakresie likwida- nia azbestu i wyrobów zawierających azbest, stosowa- cji mogilników zawierających przeterminowane nych na terytorium Polski”. Utrzymuje dotychczasowe środki ochrony roślin. cele i określa nowe zadania niezbędne do oczyszcze- 4. Program dla przedsięwzięć w zakresie usuwania nia kraju z azbestu. i unieszkodliwiania PCB i PCT. 5. Program dla przedsięwzięć w zakresie wsparcia W imieniu Ministra Gospodarki koordynację, moni- zbierania i demontażu pojazdów wycofanych toring i zarządzanie Programem prowadzi powołany z eksploatacji oraz gospodarowanie odpadami przez niego Główny Koordynator. powstałymi w wyniku demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Program nr 5 ad- Jest nim pan Tomasz Bryzek – Radca Ministra w De- resowany jest do gmin oraz przedsiębiorców, partamencie Instrumentów Wsparcia. a finansowanie jest w formie dotacji. Zgodnie z treścią Rozporządzenia Rady Ministrów Nr Zadaniem Głównego Koordynatora jest przede 932 z dnia 5 sierpnia 2008 r. w sprawie szcze- wszystkim zapewnienie efektywnej realizacji wszyst- gółowych warunków przeznaczania wpływów kich zadań finansowanych bezpośrednio ze środków pochodzących z opłat w zakresie recyklingu po- budżetowych pozostających w dyspozycji Ministra jazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. z 2008 Gospodarki. r. Nr 147, poz. 932 z późn. zm.) dopłata wynosi : •• dla przedsiębiorców – dla każdej stacji demontażu GIOŚ, można uzyskać dotację do 80 % kosztów pojazdów stanowi iloczyn kwoty 500 zł i ustalonej kwalifikowanych, a nabór wniosków jest ciągły. w rozporządzeniu sumy mas odpadów, 11. Program dla przedsięwzięć związanych z reali- •• dla gmin – stanowi iloczyn kwoty 4000 zł oraz licz- zacją rządowego „Programu usuwania azbestu by zebranych pojazdów przekazanych do stacji i wyrobów zawierających azbest”. demontażu. – Należy zwrócić uwagę na objętość wniosku nie przekraczającą jednej strony. Całkowite usunięcie azbestu ze środowiska do końca 2032 6. Program dla przedsięwzięć w zakresie wsparcia roku jest poważnym problemem z uwagi na skalę przed- gospodarowania odpadami zużytego sprzętu sięwzięcia. Program nr 11 będzie więc na nowo redagowa- elektrycznego i elektronicznego oraz edukacji ny w związku z przyjętym przez rząd w lipcu br. nowym ekologicznej i rozwoju technologii w tych dzie- krajowym programem usuwania azbestu na lata 2009 – dzinach. 2032. 7. Program dla przedsięwzięć w zakresie wsparcia gospodarowania odpadami opakowaniowy- W roku 2009 WFOŚiGW w Szczecinie zarezerwował w pla- mi i poużytkowymi oraz edukacji ekologicznej nie finansowym 2 mln zł złotych ze swoich środków statu- i rozwoju technologii w tych dziedzinach. towych na dofinansowanie w formie dotacji działań zwią- 8. Program dla przedsięwzięć w zakresie wsparcia zanych z demontażem i utylizacją wyrobów zawierających gospodarowania substancjami kontrolowanymi azbest. Dotychczas podpisano 15 umów o dofinansowa- oraz edukacji ekologicznej i rozwoju technologii nie / na koniec lipca br./, a do końca września trwa kolejny, w tych dziedzinach. trzeci już, nabór wniosków. 9. Program dla przedsięwzięć związanych z mię- dzynarodowym przemieszczaniem odpadów. Przypominam, dofinansowanie adresowane jest do samo- 10. Program dla przedsięwzięć w zakresie wsparcia rządów woj. Zachodniopomorskiego realizujących gmin- gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, ne / powiatowe programy usuwania azbestu. w tym niebezpiecznymi odpadami medyczny- mi i weterynaryjnymi. W Programie nr 10, który Wnioski o dofinansowanie należy składać według wzoru jest nakierowany na likwidację tzw. bomb eko- o symbolu AZBEST/2009. Szczegóły na naszej stronie inter- logicznych, choć wymagana jest rekomendacja netowej www.wfos.szczecin.pl

03/2009 – naturalnie 49 Witold Maziarczyk – Główny Księgowy WFOŚiGW w Szczecinie Dopłaty do odsetek od kredytów bankowych – bilans półrocza Rok 2009 jest kolejnym okresem współpracy WFOŚiGW w Szczecinie przede wszystkim z BOŚ SA w zakresie udzielania kredytów inwestycyjnych na przedsięwzięcia proekologiczne z dopłatami do odsetek ze strony Funduszu. Na dzień 01 stycznia 2009 roku w BOŚ SA (w oddzia- kwotą udzielonego kredytu – 141.214,39 zł przy łącznym łach w Szczecinie i w Koszalinie) było aktywnych łącznie zadłużeniu w wysokości 2.683.073,49 zł – ponad 26,8% 466 kredytów na ogólną kwotę zadłużenia w wysokości oraz ilości kredytów wynoszącej 19. 10.003.105,32 zł. W pierwszym półroczu 2009 roku udzielono łącznie 58 Największym zainteresowaniem cieszyły się kredyty nowych kredytów na ogólną kwotę 1.914.142,84 zł. Naj- na dofinansowanie inwestycji z zakresu wykorzystania większym zainteresowaniem, w dalszym ciągu, cieszyło się odnawialnych źródeł energii (np. kolektory słoneczne, dofinansowanie inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł pompy ciepła, kotły opalane biomasą, systemy kominko- energii – 33 nowe kredyty na ogólną kwotę 1.072.371,50 zł. we, małe elektrownie wodne, siłownie i turbiny wiatrowe), Ponadto znacznym zainteresowaniem w tym roku cieszą z tytułu których łączne zadłużenie wynosiło 4.255.227,41 się kredyty na inwestycje energooszczędne dotyczące ter- zł – ponad 42,5%, przy największej liczbie kredytów – 214. momodernizacji budynków – udzielono ich już łącznie 10 na ogólną kwotę 517.840,50 zł. Z kolei kredyty na inwestycje z zakresu usuwania odpa- dów zawierających azbest (demontaż powierzchni azbe- Według stanu na 30 czerwca 2009 roku zadłużenie ogó- stowych, unieszkodliwianie odpadów, zakup i montaż łem z tytułu kredytów z dopłatami WFOŚiGW w Szczecinie nowych pokryć) charakteryzowały się największą średnią wyniosło 11.432.730,69 zł i było o 14,3% wyższe od stanu na początek roku. Łączna ilość aktywnych umów kredytu wynosi 521 sztuk. Z kolei ogólna kwota wypłaconych przez Fundusz dopłat do odsetek od przedmiotowych kredytów w okresie 01.01.2009 – 30.06.2009r. wyniosła 119.422,71 zł.

Biorąc pod uwagę średnie zadłużenie w omawianym okresie (10.717,9 tys. zł) można stwierdzić, że według stanu na 30 czerwca 2009 roku współczynnik środków przezna- czonych na realizację inwestycji proekologicznych w naszym regionie do wysokości środków publicznych (dopłat Funduszu) zaangażowanych średniomiesięcznie w ich finansowanie (19,9 tys. zł) wynosi ponad 53.858%, czyli:

1 złotówka zaangażowanych przez Fundusz środków publicznych przynosi ekonomiczny i rzeczowy efekt inwestycji w ekologię w wysokości 538,58 zł.

Dla przypomnienia podstawowe zasady udzielania przez Fundusz dopłat do kredytów inwestycyjnych na przedsię- wzięcia proekologiczne:

50 naturalnie – 03/2009 Przedmiot i zakres podlegający kredyto- Podmioty uprawnione do ubiegania się waniu: o kredyt: L1 – inwestycje energooszczędne – zadania inwesty- Wszyscy realizujący inwestycje w województwie zachod- cyjne polegające na modernizacji i budowie systemów niopomorskim, w tym w szczególności osoby fizyczne nie grzewczych, prowadzące działalności gospodarczej. L2 – inwestycje z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii – zadania inwestycyjne wykorzystu- Kredyt nie przysługuje przedsiębiorcy, który nie spełnia jące odnawialne źródła energii, przynoszące wymierny warunków określonych w ustawie z dn. 30.04.2004r. o po- efekt ekologiczny w wyniku pozyskania energii w sposób stępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej inny niż tradycyjny, (Dz.U. 2004.123.1291 z późn. zmianami), umożliwiających L3 – inwestycje z zakresu budowy oczyszczalni ście- udzielenie dofinansowania. ków – zakup, budowa i instalacja oraz modernizacja oczyszczalni ścieków, w tym małych i przydomowych, Powyższe zasady obowiązują dla podpisanych przez Fun- L4 – inwestycje energooszczędne dotyczące termomo- dusz umów z Bankami – wszelkie formalności załatwiane dernizacji budynków – zadania inwestycyjne polegające są bezpośrednio w Banku. na zakupie i montażu stolarki (okna i drzwi zewnętrzne) oraz dociepleniu budynku, przynoszące wymierny efekt W odniesieniu do podmiotów gospodarczych i jednostek w postaci zmniejszenia zużycia energii, samorządu terytorialnego, szczególnie przy kwotach po- L5 – inwestycje z zakresu usuwania odpadów zawiera- życzek/kredytów przekraczających maksymalną kwotę jących azbest – zadania inwestycyjne polegające na wy- kredytu 1 mln zł oraz dla zadań dużych i szczególnie waż- mianie powierzchni dachowych azbestowych i/lub elewa- nych dla ochrony środowiska w województwie zachodnio- cji z płyt azbestowych oraz ich unieszkodliwieniu, pomorskim przewiduje się indywidualną procedurę pozy- L6 – inwestycje z zakresu budowy i modernizacji sieci skiwania dopłat – po szczegółowe informacje zapraszamy i przyłączy kanalizacji sanitarnej – zadania inwestycyj- bezpośrednio do biur Funduszu w Szczecinie i w Koszali- ne polegające na budowie, modernizacji sieci i przyłączy nie. kanalizacji sanitarnej w zakresie zakupu materiałów i urzą- dzeń oraz wykonania robót budowlano-montażowych celem przyłączenia obiektów do zbiorowych systemów kanalizacyjnych, L7 – inwestycje dotyczące zagospodarowania odpa- dów – zakupy związane między innymi z organizowaniem systemów selektywnej zbiórki i transportu odpadów lub modernizacją składowisk odpadów i innych obiektów słu- żących zagospodarowaniu odpadów oraz zakup urządzeń związanych z usuwaniem, odzyskiem i unieszkodliwia- niem odpadów. Warunki kredytowania: 1. Kwota kredytu: do 1.000.000 zł lecz nie więcej niż 80% całkowitego kosztu inwestycji. 2. Okres realizacji zadania – do 12 miesięcy od daty postawienia kredytu do dyspozycji kredytobior- cy. 3. Okres kredytowania – do 10 lat dla wszystkich podmiotów 4. Oprocentowanie – WIBOR 3M – 3p.p. – lecz nie mniej niż 1p.p. w skali roku 5. Prowizja – zgodnie z tabelą opłat i prowizji Ban- ku. 6. Odsetki płatne miesięcznie od wysokości aktu- alnego zadłużenia.

03/2009 – naturalnie 51 Jakub Skorupski Baltic Green Belt Projekt Baltic Green Belt w Polsce, czyli jak rolnictwo zrównowa- żone może przyczynić się do poprawy stanu środowiska przyrodniczego Bałtyku

Federacja Zielonych GAJA jest współtwórcą i współreali- środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego. Bałtyc- zatorem międzynarodowego projektu Baltic Green Belt ki Plan Działań określa warunki ochrony środowiska przy- (www.balticgreenbelt.uni-kiel.de), którego liderem jest rodniczego Bałtyku, jako Szczególnie Wrażliwego Obszaru Christian-Albrechts-Universität z Kilonii. W realizacji pro- Morskiego (PSSA), poprzez przeciwdziałanie eutrofizacji jektu uczestniczy ponadto 13 innych instytucji i organiza- i realizację wizji Komisji Helsińskiej. Sam projekt natomiast cji z 7 państw zlewni Morza Bałtyckiego, w tym organiza- przyczynić się ma również do ustanowienia funkcjonalnej cje międzynarodowe, takie jak Coalition Clean Baltic i IUCN platformy ekologicznej dla ochrony przyrody i promocji (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów). rozwoju zrównoważonego zlewni Morza Bałtyckiego oraz Realizację projektu wspiera również Wojewoda Zachod- ochrony jego zasobów. niopomorski. Polska część projektu koncentruje się na realizacji założeń Swym zasięgiem inicjatywa Baltic Green Belt obejmuje Bałtyckiego Planu Działania i Konwencji o ochronie środo- wszystkie kraje nadbałtyckie, a jej celem jest polepszenie wiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego w obszarze warunków ekologicznych terenów nadmorskich oraz pro- zróżnicowanego gospodarowania na terenach wiejskich, mocja społecznych i ekonomicznych aspektów zrównowa- zwłaszcza w kontekście przeciwdziałania eutrofizacji żonego rozwoju wybrzeży, jako gwaranta dynamicznego Morza Bałtyckiego. Myśl przewodnią podjętych działań rozwoju gospodarczego. Projekt przyczynić ma się do im- wyrażają najpełniej słowa Radosława Gawlika ze Stowa- plementacji Bałtyckiego Planu Działań, czyli podpisanego rzyszenia Ekologicznego „Eko-Unia” – „Bałtyk zaczyna się w listopadzie 2007 r. strategicznego dokument Komisji u źródeł rzek”. Słowa te przypominają zapominaną, a czę- Helsińskiej (HELCOM), organu wykonawczego ratyfikowa- sto w ogóle nieuświadomioną ideę potrzeby i możliwości nej przez wszystkie kraje bałtyckie Konwencji o ochronie ochrony morza nawet w głębi lądu.

52 naturalnie – 03/2009 Celem wypełnienia powyższych założeń podjęte działania ne w zakresie zrównoważonego rolnictwa, opracowanie podzielono na dwie sekcje – doradztwo rolne nastawio- mapy środowiskowych i społecznych konfliktów związa- ne na zrównoważony rozwój na obszarach wiejskich oraz nych z wielkoprzemysłową produkcją zwierzęcą w Polsce, monitoring funkcjonowania wielkoprzemysłowych ferm promocja swobodnego dostępu do informacji na temat zwierząt, pod kątem przestrzegania przepisów ochro- ferm wielkoprzemysłowych, jako informacji publicznej ny środowiska oraz możliwości ograniczenia ich nega- o instalacjach podlegających obowiązkowi uzyskania po- tywnego wpływu na społeczności lokalne i środowisko zwolenia zintegrowanego oraz monitoring oficjalnych baz przyrodnicze. Działania projektu skupią się na obszarze danych tych instalacji (internetowa baza danych Minister- województw nadmorskich – Zachodniopomorskiego, Po- stwa Środowiska, European Pollutant Emission Register morskiego i Warmińsko-mazurskiego (pełny tytuł kompo- (EPER), opracowanie i prowadzenie internetowej bazy da- nentu polskiego brzmi Promocja zrównoważonego rolnic- nych pol-skich ferm wielkoprzemysłowych, promocja me- twa i monitoring wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej tod minimalizacji i/lub eliminacji negatywnego wpływu w kontekście redukcji eutrofizacji Morza Bałtyckiego i jako wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej, uczestnictwo narzędzie ochrony środowiska i ochrony przyrody na ob- na prawach strony w postępowaniach administracyjnych szarach wiejskich). dotyczących wydawania pozwoleń zintegrowanych oraz społeczny monitoring mechanizmów kontroli sektora Szczegółowe działania projektu obejmują m.in. konsul- wielkoprzemysłowej produkcji zwierzęcej. tacje w zakresie rozwoju zrównoważonego na obszarach wiejskich (rolnictwo zrównoważone, ochrona łąk, ochrona Czas realizacji projektu Baltic Green Belt obejmuje lata ptaków i siedlisk przyrodniczych, ochrona zagrożonych 2009 – 2012, a źródłem jego finansowania jest Baltic Sea ras zwierząt hodowlanych i odmian roślin uprawnych, Region INTERREG III B – The Baltic Sea Region Program- ochrona gleb i wód, strefy buforowe i miedze śródpol- me 2007-2013, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska ne, rolnictwo ekologiczne, działalność rolnicza na obsza- i Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz środki własne Fe- rach Natura 2000, zasady gospodarowania na obszarach deracji Zielonych GAJA. szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych, instrument Projekt jest częścią paneuropejskiej inicjatywy European cross-compliance), opracowanie i prowadzenie Interneto- Green Belt www.europeangreenbelt.org. wego Punktu Doradczego dla rolników, działania medial-

03/2009 – naturalnie 53 Urząd Miejski w Koszalinie Sprzątanie Świata 2009

11 września 2009 r. w Koszalinie rozpoczęła się piętnasta edycja „Sprząta- nie Świata 2009”. Dlaczego postanowiono, że ogólnopolska inauguracja kampania na rzecz zrównoważonego rozwoju „Pomagajmy Ziemi – codziennie” rozpocznie się w Koszalinie? Odpowiedź jest prosta: Koszalin to Miasto Zielone, a my, koszalinianie, codziennie pokazujemy jak decyzje podejmowane w domu, szkole, pracy czy sklepie mogą wpływać na środo- wisko, w którym żyjemy. W Polsce koordynacją międzynarodowej akcji „Sprząta- biorstwa Gospodarki Komunalnej Centrum Edukacji Eko- nia Świata” zajmuje się fundacja „Nasza Ziemia”, która logicznej . została powołana w 1994 roku przez Mirę Stanisławską – Meysztowicz. Akcja „Sprzątanie świata” zmieniła atmos- – Cieszą mnie wszystkie, nawet najmniejsze pozytywne wia- ferę społeczną wokół sprawy odpadów i przyczyniła się domości: że gdzieś zasadzono drzewo, zlikwidowano dzikie do uchwalenia przez Sejm ustawy o utrzymaniu czystości wysypisko, rozpoczęto edukację ekologiczną lokalnej spo- i porządku w gminach. Gminy likwidują dzikie wysypiska, łeczności, oczyszczono miejscową rzeczkę itp. Cieszy mnie to, egzekwują od mieszkańców umowy na wywóz odpadów, bo jest dowodem nowej świadomości i zmieniającego się sto- wprowadzają segregację, budują bezpieczne składowiska sunku człowieka do przyrody na przyjazny naturze – mówi i instalacje dla odzysku odpadów. Corocznie do sprząta- Mira Stanisławska-Meysztowicz. nia stają miliony uczestników, a efektem akcji są tysiące ton zebranych śmieci i odzyskanych surowców wtórnych. Tegoroczne „Sprzątanie Świata” będzie w Koszalinie skła- Takie postawienie sprawy wpływa na świadomość ekolo- dać się z kilku elementów. Akcja rozpocznie się o godz. 10 giczną społeczeństwa. W Koszalinie na ekologię stawia się na placu przed ratuszem, gdzie odbędzie się happening od dawna, a z jej założeniami mieszkańcy zapoznają się pod hasłem „Sprzątamy i malujemy świat”. Będzie okazja od najmłodszych lat w działającym w ramach Przedsię- nie tylko wziąć udział w licznych konkursach zarówno dla

54 naturalnie – 03/2009 przyświeca Fundacja „Nasza Ziemia”, należy traktować w ka- tegoriach wskazówki i przypominania o rzeczach, o których w codziennej krzątaninie życia najczęściej zapominamy.

– Dbając o ziemię, dbamy także o siebie – uważa Tomasz Uciński, prezes Krajowej Izby Gospodarki Odpadami, a jednocześnie prezes koszalińskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej. – O ekologię można dbać na różne sposoby: od segregowania zużytych materiałów, przez nowoczesne metody składowania i obróbki odpadów, po wykorzystanie surowców wtórnych. Najważniejsze jednak, aby działania prowadzić systematycznie i ze zrozumieniem wagi tematu.

W organizację imprezy zaangażowała się oczywiście Fun- dacja „Nasza Ziemia” oraz Urząd Miejski, Starostwo Powia- towe, Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej, Krajowa Izba Gospodarki Odpadami, Fundacja „Nauka dla Środo- wiska”, Centrum Kultury 105, Centrum Handlowo-Rozryw- kowe „Forum” oraz liczne koszalińskie placówki oświato- we. Wsparł ją Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. – Naszym zadaniem jest finansowe dorosłych, jak i dla dzieci oraz zdobyć atrakcyjne nagrody, wspieranie działalności związanej z ekologią. A „Sprzątanie ale również obejrzeć pokazy pojazdów sprzątających. Nie Świata” to wizytówka, pokazuje jak skutecznie walczyć o na- zabraknie także działań bezpośrednio związanych z ha- turalne środowisko. Dlatego o kwestionowaniu wsparcia tej słem happeningu: szybkie zapełnienie mega-gabaryto- inicjatywy nikt nawet nie wspominał – mówi Jacek Chrza- wych pojemników na odpady oraz wielkoformatowe ma- nowski, szef WFOŚiGW w Szczecinie. lowanie. Impreza potrwa przez dwie godziny.

W samo południe w Starostwie Powiatowym w Koszalinie rozpoczną się natomiast warsztaty dla nauczycieli.

W godz. 15-19 organizatorzy zapraszają do Centrum Han- dlowo-Rozrywkowego „Forum”. Główną atrakcją będzie ekogra, w której może wziąć udział każdy, polegającej na poszukiwaniu wiedzy, czyli znajdowania na terenie „Forum” odpowiedzi na pytania zawarte na specjalnej kar- cie startowej. Poza tym na specjalnej scenie zaprezentują się dzieci i młodzież, które przedstawią swoją wizję ochrony środowiska – nie zabraknie popisów artystycznych oraz pokazu mody ekologicznej. Oprócz tego ponownie obej- rzeć będzie można urządzenia sprzątające, a także zapo- znać się z ekologiczną ofertą koszalińskich firm i obejrzeć pokaz garfficiarzy, którzy „przystroją” śmieciarkę Przedsię- biorstwa Gospodarki Komunalnej w ekologiczne klimaty. O godz. 18 na scenie pojawi się DJ Zaju, który przez 60 mi- nut zabawiać będzie muzyką przyjazną dla ucha.

– Do ekologii w dzisiejszych czasach chyba już nikogo nie należy specjalnie przekonywać, ale nasze wygodnictwo sprawia, że w praktyce nie wszyscy stosują się do zasad zaleca- nych przez obrońców środowiska naturalnego – uważa prezydent Mirosław Mikietyński. – Dlatego działania, którym

03/2009 – naturalnie 55 Lewandowska Agnieszka – RDOŚ w Szczecinie Setny rezerwat przyrody w województwie zachodniopomorskim Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie oprócz prowadzenia procedury ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć, przeprowadzania postępowań i wykonywania zadań określonych w przepisach o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, uzgadniania projektów dokumentów i aktów prawa miejscowego w czę- ści dotyczącej wybranych form ochrony przyrody odpowiada za koordynowanie i zarzą- dzanie obszarami Natura 2000 i rezerwatami przyrody, a także ochronę gatunkową. Rezerwaty przyrody, zaraz po parkach narodowych, stano- „Trawiasta Buczyna im. Profesora Stefana Kownasa”, „Źró- wią jedną z najbardziej restrykcyjnych form ochrony przy- dliskowa Buczyna im. Jerzego Jackowskiego” i „Jezioro rody. Są powoływane w celu zachowania w stanie natural- Lubiatowskie im. prof. Wojciecha Górskiego” utworzono nym lub mało zmienionym, ekosystemów, ostoi i siedlisk w 1956 r. Najmłodszym obiektem jest powołany w stycz- przyrodniczych, a także siedlisk roślin, siedlisk zwierząt niu 2009 r. „Przełom rzeki Dębnicy”. i siedlisk grzybów oraz tworów i składników przyrody nie- ożywionej, wyróżniających się szczególnymi wartościami Lista zakazów obowiązujących w rezerwatach jest długa przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami i obejmuje praktycznie wszystko [reguluje to zapis art. 15 krajobrazowymi. Na obszarach graniczących z rezerwa- ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyro- tem przyrody może być wyznaczona otulina. dy (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.). Zezwolenie na od- stępstwa od ww. zakazów wydają w drodze decyzji admi- W województwie zachodniopomorskim (stan na dzień nistracyjnej: 14 sierpnia 2009 r.) istnieje 99 takich obiektów. Najstarsze •• Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska – jeże- z nich, tj. rezerwaty „Bukowe Zdroje im. Profesora Tadeusza li jest to uzasadnione wykonywaniem badań na- Dominika”, „Buczynowe Wąwozy im. prof. Floriana Celiń- ukowych lub celami edukacyjnymi, kulturowymi, skiego”, „Kołowskie Parowy im. Józefa Lewandowskiego”, turystycznymi, rekreacyjnymi lub sportowymi lub

Rosiczka okrągłolistna występująca w projektowanych rezerwatach „Bagno Raczyk” i „Sieciemińskie Rosiczki” (M. Kwiatkowska).

56 naturalnie – 03/2009 celami kultu religijnego i nie spowoduje to nega- niżej jeziora Dębno. Koryto Dębnicy tworząc tu przełom tywnego oddziaływania na cele ochrony przyrody przez wzgórza morenowe moreny czołowej, obejmując rezerwatu przyrody; różne formy geomorfologiczne z głazami narzutowymi •• Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – jeżeli oraz zbiorowiska leśne – przeważnie buczyny, czynią ten jest to uzasadnione potrzebą ochrony przyrody teren jednym z najcenniejszych fragmentów Drawskiego lub realizacji inwestycji liniowych celu publiczne- Parku Krajobrazowego. Obszar projektowanego rezerwa- go, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych tu wyróżnia bogata i zróżnicowana flora mszaków, w tym i po zagwarantowaniu kompensacji przyrodniczej gatunków borealno-góskich. w rozumieniu art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. „Bagno Raczyk” – obszar obejmujący ujście rzeki Cie- szynki do Jeziora Młyński Staw o łącznej powierzchni Podstawę do zarządzania rezerwatami i zapewnienia im 30,31 ha, położony w gm.Człopa. Grunty obiektu stanowią właściwych metod ochrony stanowią plany ochrony wy- własność skarbu Państwa w zarządzie Nadleśnictwa Łobez dawane w formie aktów prawa miejscowego (zarządzenia i Zachodniopomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń RDOŚ) na okres 20 lat. Zidentyfikowane są w nich: zagroże- Wodnych w Szczecinie. Celem ochrony przyrody w obiek- nia zewnętrzne i wewnętrzne dla rezerwatu, szereg dzia- cie będzie zachowanie kompleksu turzycowisk, trzcinowisk łań ochronnych, wyznaczane są obszary ochrony ścisłej, i łozowisk otaczających ujście rzeki Cieszynki do Jeziora czynnej i krajobrazowej, wskazane są obszary i miejsca Młyński Staw, oraz terasy źródliskowej porośniętej przez udostępniane dla celów naukowych, edukacyjnych, tu- dobrze zachowane olsy źródliskowe, jak również ochrona rystycznych i rekreacyjnych, sportowych, amatorskiego miejsc gniazdowania i żerowania kilkudziesięciu gatun- połowu ryb i rybactwa, a także wprowadzane są ustalenia ków ptaków, głównie wodno-błotnych i drapieżnych. do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy i planów zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego.

Na obszarze województwa zaproponowano dodatkowo utworzenie ponad 50 nowych rezerwatów. Propozycje te ujęte zostały głównie w waloryzacjach przyrodniczych gmin i licznych publikacjach naukowych. Do projektowanych do utworzenia w drugiej połowie 2009 r. rezerwatów należą m.in.:

„Sieciemieńskie Rosiczki” – obszar o łącznej powierzchni 12,22 ha, położony w gm. Malechowo. Celem ochrony obiektu będzie zachowanie torfowiska przejściowego za- rastające wody jeziorka dystroficznego z charakterystycz- nymi rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin, w tym: rosiczką długolistną, rosiczką okrągłolistną i rosiczką po- średnią, bagnem zwyczajnym, modrzewnicą północną, turzycą bagienną, bagnicą torfową, narecznicą grzebienia- stą, przygiełką białą, pływaczem drobnym i torfowcami. Rezerwat ten będzie setnym obiektem w województwie.

„Źródliskowe Zbocza” – obszar o łącznej powierzchni 51,21 ha położony na terenie gmin Węgorzyno i Ińsko. Celem ochrony obiektu będzie zachowanie krajobrazu o dużych deniwelacjach na Pojezierzu Ińskim wraz z licz- nymi źródliskami i wysiękami oraz występujących na tym terenie olsów, zwłaszcza w odmianie źródliskowej oraz zespołów żyznej i kwaśnej buczyny niżowej. Obejmować Bagno zwyczajne występujące w projektowanych rezerwatach „Bagno Raczyk” i „Sieciemiń- będzie górny bieg rzeki Dębnicy (dopływu Parsęty) po- skie Rosiczki” (A. Lewandowska).

03/2009 – naturalnie 57 Jadwiga Ferensztajn – Burmistrz Maszewa Ścieżka Przyrodniczo – Edukacyjna „DOLINA RZEKI LEŚNICY” Brak uciążliwego dla środowiska przemysłu, czyste jeziora, niepowtarzalna przyroda oraz ciekawa historia miasta i gminy wraz z istniejącymi zabytkami tworzą swoisty klimat niewielkiego miasteczka Maszewo. Położone w powiecie goleniowskim z pewno- ścią można nazwać perełką na mapie województwa zachodniopomorskiego.

Chcąc połączyć walory przyrodnicze, edukacyjne oraz hi- 1. ruiny dawnego Domu Strzeleckiego – siedziby storyczno – urbanistyczne miasta Maszewa powstał pro- „Bractwa Kurkowego” zlokalizowane w skarpie jekt stworzenia ścieżki „DOLINA RZEKI LEŚNICY” – Ścieżka doliny Rzeki Leśnicy, Przyrodniczo – Edukacyjna. Znajduje się ona na terenie 2. Pomnik pamięci żołnierzy polskich i niemiec- Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego Rynna – Maszew- kich poległych w I wojnie światowej. sko – Tychowska obejmującego teren rynny polodowco- wej wraz ze zboczami o spadkach dochodzących do 40% Teren przy rzece Leśnicy znajdujący się w obrębie ścieżki i innymi elementami krajobrazu jak: ciąg jezior maszew- stanowi teren ochronny rzeki Leśnicy. Trasa ścieżki w więk- skich, fragment górnego biegu rzeki Stepnicy oraz dol- szości biegnie tuż przy korycie rzeki dając możliwość bez- nego biegu jej dopływu – Leśnicy; obszary starodrzewia pośredniej obserwacji środowiska wodnego wód płyną- bukowego, miasto Maszewo z zachowanym historycznym cych. Jest to teren miejscami podmokły, umożliwiający układem urbanistycznym.W obrębie ścieżki stwierdzono obserwację gatunków roślin typowych dla tego rodzaju występowanie takich gatunków chronionych jak: – Piskorz siedlisk, – gatunek chroniony Dyrektywą siedliskową – występuje w ciągu rzeki Leśnicy i Stepnicy – Bluszcz pospolity m.in. Teren ścieżki jest bardzo urozmaicony, na początku jej bie- na kasztanowcach – ochrona ścisła. gu różnica poziomów pomiędzy ścieżką a lustrem wody w rzece wynosi ok. 6 m., a na dalszych odcinkach przebie- Na trasie przebiegu ścieżki w jej końcowym odcinku znaj- ga tuż przy korycie rzeki. dują się trzy zbiorniki wodne (w tym jeden staw hodow- lany) będące miejscem bytowania licznych gatunków Na trasie przebiegu ścieżki można spotkać wiele gatun- płazów, gadów i ptaków.Teren ścieżki znajduje się w Ewi- ków drzew. Swoje żerowiska posiada tam również bocian dencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z uwagi czarny gniazdujący w obrębie miejscowości Maciejewo, na:starodrzew – m.in. buki i kasztanowce,pomnik pamięci występuje na niej także wiele innych gatunków zwierząt. żołnierzy polskich i niemieckich poległych w I wojnie świa- towej.Rzeka Leśnica na trasie przebiegu ścieżki znajduje W obrębie ścieżki znajduje się również miejsce na odpo- się w znacznym obniżeniu w stosunku do miasta Maszewa czynek z wydzieloną częścią dla dzieci i urządzeniami za- o ok. 9-10 m.. Często meandrując w połączeniu z usytu- bawowo – edukacyjnymi w miejscu nazwanym „Zielona owaniem (obniżenie), starodrzewem oraz zabytkami two- Klasa”. Ze ścieżki można wejść na teren przyległy do boiska rzy ona bardzo malowniczy krajobraz o niepowtarzalnym sportowego, gdzie także znajduje się wydzielone miejsce klimacie. do wypoczynku, z wydzielonym miejscem na ognisko, tzw. „Miejsce pobytu dziennego”. Na ścieżce ustawiono 8 tablic edukacyjnych o tematy- ce związanej z rzeką Leśnicą i roślinnością znajdującą się Na ścieżce prowadzone będą zajęcia na trasie przebiegu na jej terenie oraz 2 punkty z obiektami zabytkowo – hi- ścieżki z możliwością przeprowadzenia zajęć lekcyjnych storycznymi: we wspomnianej już „Zielonej Klasie”.

58 naturalnie – 03/2009 Ścieżka stanie się integralną częścią edukacji ekologicz- Ścieżka historyczna na terenie miasta Maszewa, a na tra- nej prowadzonej w Szkołach Podstawowych w Maszewie, sie jej przebiegu m. in. obiekty zabytkowe, w tym: Basz- Rożnowie i w Dębicach, Przedszkola Miejskiego w Masze- ta Francuska, unikatowe na Pomorzu Zachodnim mury wie oraz Gimnazjum w Maszewie. Zostanie ona objęta obronne zachowane na całej swej długości, średniowiecz- patronatem przez uczniów Gimnazjum im. Jana Pawła II ny ryneczek z zabudową ryglową oraz ratuszem (siedziba w Maszewie. Urzędu Miejskiego), kościół p.w. M.B. Częstochowskiej (XV w.), ze znajdującym się na jego terenie pomnikiem przyro- Oprócz dzieci i młodzieży ze ścieżki korzystać będą miesz- dy – dębem szypułkowym. Zwieńczenie ścieżki stanowić kańcy gminy Maszewo oraz turyści. będzie kompleks drzew pomnikowych przy kaplicy Św. Al- berta Chmielowskiego w Maszewie – 7 lip oraz dąb szypuł- W ramach ścieżki wykonany zostanie folder informacyj- kowy zwanych siedmiu Apostołów oraz dąb Judasz. ny o ścieżce i jej walorach przyrodniczych i edukacyjnych oraz materiały promocyjne dot. projektowanej ścieżki. W 2008 r. Maszewo obchodziło 730 – lecie nadania praw Foldery te rozpropagowane zostaną wśród mieszkańców miejskich. Z tej okazji odbyła się impreza p.n. „Średniowie- Gminy Maszewo, m.in. w ramach obchodów „Dnia Ziemi” cze Czuj w Maszewie”, która kontynuowana jest każdego i „Sprzątania Świata” oraz w innych gminach, m.in. sąsiadu- roku w miesiącu sierpniu. Na terenie gminy Maszewo dzia- jących z Gminą Maszewo. Okazją do promocji ścieżki będą ła Bractwo Rycerskie, które swoją działalność opiera na tra- również imprezy o charakterze lokalnym (np. „Średniowie- dycjach średniowiecznych. W czasie uroczystości władza Czuj w Maszewie”) oraz różnego rodzaju targi o charakte- nad miastem przechodzi w ręce rycerzy. rze ponadlokalnym.

Wiosną 2010 r. wykonane zostaną nasadzenia drzew, któ- re staną się kolejnymi elementami edukacyjnymi ścieżki m.in. „Aleja drzew polskich”.

03/2009 – naturalnie 59 Monika Nieckarz – MWIK Koszalin EDUKACJA EKOLOGICZNA w Miejskich Wodociągach i Kanalizacji w Koszalinie W dążeniu do jakości, konkurencyjności i rozwoju ekonomicznego Miejskich Wodo- ciągów i Kanalizacji w Koszalinie znalazło się także miejsce na edukację ekologiczną. W jaki sposób? Spółka, jako jedna z pierwszych firm wodociągowych w Polsce, wdro- żyła systemy ISO niemal na wszystkich etapach działania. Także w zakresie ochrony środowiska. Od maja 2003 roku MWiK posiada certyfikat Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością i Środowiskiem ISO 9001 i 14001. Towarzyszące procesowi certy- fikacji liczne szkolenia pozwoliły uzmysłowić jak bardzo ważne jest działanie na rzecz środowiska, szczególnie dla przedsiębiorstwa świadczącego usługi komunalne w rejo- nie nadmorskim. W 2004 roku przygotowano na potrzeby edukacyjne salę powstawać działania edukacyjne. Koszalińskie Wodociągi konferencyjną w budynku przy oczyszczalni ścieków produktami wyznaczyły swoje obiekty technologiczne, w Jamnie, utworzono także stanowisko specjalisty ds. a dokładniej ich obszary, które mogłyby być bezpiecznie edukacji ekologicznej. Mając na uwadze mądrość przysło- udostępnianie odwiedzającym grupom. W ofercie znala- wia „Czego Jaś się nie nauczy…”, skierowano ofertę głów- zła się oczyszczalnia ścieków. nie do dzieci i młodzieży. Jednak, aby ją zbudować, najpierw należało określić produkt, wokół którego mogłyby Z szacunku dla pracy pokoleń załogi oraz zamiłowania za- rządu i pracowników firmy do kolekcjonowania pamiątek dokumentujących historię wodociągów w mieście, zrodził się pomysł utworzenia Muzeum Wody.

Na terenie ujęcia wody w Koszalinie, w budynku ponad stuletniej dawnej filtrowni znalazły miejsce pamiątki świadczące o blisko trzech wiekach historii koszalińskich wodociągów. Zobaczyć tu można m.in. fragment drewnianej XVIII-wiecznej rury wodociągowej, kolekcję starych wodomierzy, nieużywane już dziś pompy wodne, mapy i ryciny ilustrujące etapy powstawania sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w Koszalinie, a także historię rozwoju firmy. Większe urządzenia wyeksponowano na zewnątrz budynku. To zbiory pochodzące m.in. z archiwów miejskich i wykopalisk muzealnych. Wiele z nich zachowało się dzięki trosce pracowników Miejskich Wodociągów i Kanalizacji.

Wszystko po to, aby cykl edukacyjny nabrał pełnego wymiaru. Oferta ułożona została chronologicznie, czyli od historii budowy systemu wodociągowego w mieście, poprzez informacje na temat poboru i uzdatniania wody z elementami ochrony środowiska, na procesie oczyszcza- Fot. J. Gancarczyk, Koszalinianie mogą zaczerpnąć zdrowej wody wprost z systemu wodociągowego nia ścieków kończąc.

60 naturalnie – 03/2009 Fot. Studnia z pocz. XX w. W głębi ponad stuletni budynek dawnej filtrowni, w którym od maja 2005 r. mieści się Muzeum Wody

Fragment drewnianej XVIII-wiecznej rury wodocią- gowej odkryty w centrum Koszalina podczas prac wodociągowych w 2002 r.

Muzeum Wody licznie odwiedzają dzieci i młodzież z Koszalina i regionu

03/2009 – naturalnie 61 Z założenia edukacja wodociągowa miała biec swoim od- Wrażenia wzrokowe i zapachowe z kolektora na długo po- rębnym torem, który nie byłby zbieżny z wiedzą jaką mło- zostają w pamięci. Tym większa szansa, że zapamiętane dzież nabywa w murach szkolnych. Dlatego nie powiela zostaną także informacje jak na co dzień można ułatwiać się wiadomości np. o właściwościach fizyko-chemicznych proces oczyszczania, jak mniej szkodzić środowisku w sy- wody, ale inżynierowie wyjaśniają jak to się dzieje, że każ- tuacji, kiedy produkcja ścieków jest nieunikniona. dego dnia smaczna i zdrowa płynie z kranów. Jak oczyszczamy ścieki?

Fot. Stacja Uzdatniania Wody w Mostowie

Po drugie, bez znajomości specyfiki pracy Wodociągów Wyjaśnić ten proces pomagają teraz tablice edukacyjne, które ustawione i choćby ogólnych informacji na temat technologii uzdat- zostały na terenie oczyszczalni ścieków w Jamnie. niania wody oraz oczyszczania ścieków, trudniej zrozu- Wyjaśnić ten proces pomagają teraz tablice edukacyjne, mieć i wdrożyć zasady ochrony środowiska w codziennym które ustawione zostały na terenie oczyszczalni ścieków życiu. Niejednokrotnie dopiero, kiedy odwiedzający prze- w Jamnie. konają się jak wiele trudu i czasu trzeba było, by znaleźć i uruchomić ujęcie wody podziemnej, oraz jakich nakła- MWiK Koszalin uczestniczą także w działalności Zachod- dów potrzeba, żeby można było bezpiecznie napić się jej niopomorskiej Sieci Ośrodków Edukacji Ekologicznej prosto z kranu, wówczas są w stanie spojrzeć na zagadnie- i Przyrodniczej (www.ekoedukacja.gryf.pl). nie ekologii ze znacznie szerszej perspektywy. Podobnie rzecz ma się z gospodarką ściekową. W 2009 r. mija 5 lat od momentu powołania Cen- trum Edukacji Ekologicznej w Miejskich Wodociągach i Kanalizacji w Koszalinie. Od tamtej pory z oferty skorzystało blisko 8 tysięcy osób.

Rozwój technologiczny firmy postępuje w parze z popularyzacją zasad ochrony środowiska.

Pełne informacje na Fot. Antoni Majewski, I nagroda w konkursie”Moje lato z H2O” www.mwik.koszalin.pl, [email protected] Tel. 094 324 62 60 w. 79 Zapraszamy! Fot. Dzieci z koszalińskiego Przedszkola nr 12 w Muzeum Wody

62 naturalnie – 03/2009 POLSKI KONGRES OCZYSZCZANIA MIAST I GOSPODARKI ODPADAMI

W Szczecinie od 1974 r., cyklicznie co 5 lat, organizowany ków „POMORZANY” – obecnie w trakcie rozruchu techno- jest POLSKI KONGRES OCZYSZCZANIA MIAST I GOSPO- logicznego. DARKI ODPADAMI. Głównym organizatorem jest Oddział Uczestnicy Kongresu uzyskają informacje na temat Ekolo- Szczeciński Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników gicznej Gospodarki Odpadami w Szczecinie (EGOS) oraz Sanitarnych. budowy Zakładu Termicznego Unieszkodliwiania Odpa- Obecny VIII Kongres odbędzie się w roku Jubileuszu 90 – dów dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitarnego. lecia powołania stowarzyszenia, które obecnie funkcjonu- Podczas kongresu zostaną zaprezentowane dwa referaty je pod nazwą Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników przygotowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowi- Sanitarnych (PZITS). ska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Kongres odbędzie się w Szczecinie w dniach 08-10 paź- Dla uczestników przewidziano atrakcyjne imprezy towa- dziernika 2009 r., na terenie Międzynarodowych Targów rzyszące: spotkanie koleżeńskie w Zamku Książąt Pomor- Szczecińskich. skich, zwiedzanie Szczecina z przewodnikiem oraz spek- Współorganizatorem Kongresu jest Wydział Gospodarki takl kabaretowy, w wykonaniu aktorów Teatru Polskiego. Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Szczecin. Kongresowi będą towarzyszyły TARGI ZAGOSPODARO- Patronat honorowy nad kongresem objął Pan Bernard WANIA I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW I OSADÓW Blaszczyk – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowi- „EKOPOLI 2009”. ska, Pan Jan Krawczuk – Wicemarszałek Województwa Za- Program kongresu, karta uczestnictwa w kongresie, for- chodniopomorskiego oraz Pan Piotr Krzystek – Prezydent mularze zgłoszeniowe targów: Miasta Szczecina. www.not.szczecin.pl • www.egos.pl • www.mts.pl Przewodniczącym Komitetu Naukowego jest Pan prof. dr Szczegółowe informacje: Kazimierz Szymański – Dziekan Politechniki Koszalińskiej. Sekretarz kongresu: Irena Żywuszko; tel. kom. 603 817 070; W programie Kongresu m.in. referaty nt. nowoczesnych e-mail: [email protected] systemów gospodarki odpadami, problemów związa- MTS: nych z redukcją ilości odpadów komunalnych i osadów Paweł Sałabun; tel. 091 464 44 01 wew. 109; ściekowych, a także zwiedzanie ciągu technologicznego e-mail: [email protected] unieszkodliwiania i przeróbki osadów z oczyszczalni ście-

SZCZECIN • 8-10 października 2009 centrum targowe Międzynarodowych Targów Szczecińskich, ul. Struga 6-8 Wojewódzki Fundusz Ochrony Biuro w Koszalinie Środowiska i Gospodarki Wodnej ul. Kościuszki 33, 75-415 Koszalin ul. Solskiego 3, 71-323 Szczecin tel: 94 346 43 66, fax: 94 346 13 90 tel: 91 486 15 56, fax: 91 486 15 57 [email protected] [email protected] www.wfos.szczecin.pl