Gdinsko Klęka Pismo Gdyńskiego Oddziału Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego • Kwartał I (63) 2012
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
• • GDINSKO KLĘKA PISMO GDYŃSKIEGO ODDZIAŁU ZRZESZENIA KASZUBSKO - POMORSKIEGO • KWARTAŁ I (63) 2012 ISSN 1506-7327 Rok Młodokaszubów które doprowadziły w efekcie do ostatecznego kształtu ruchu młodokaszubskiego. Antoni Chołoniewski w broszurze „Nad morzem Pol- skiem" wydanej w 1912 r., tak pisał o rodzącym się ruchu: „Czołową postacią ruchu młodokaszubskiego był dr Aleksander Majkowski, który na studiach medycznych w Cryfii, Monachium i kończąc dyplom w Berlinie, zało żył „Towarzystwo Akademickie- VISTULA" w Monachium /1901/. Wracając ze studiów zatrzymał się w Gdańsku, gdzie jesienią 1904 roku rozpoczął obowiązkową prak tyką lekarską. Bez wiedzy zwierzchników gdańskiego szpitala podjął 1 marca 1905 roku pracą naczelnego re daktora „Gazety Gdańskiej", która w owym czasie była Rok 2012 został ogłoszony przez Zarząd Główny jedynym pismem polskim krzewiącym pracą narodowo i Radę Naczelną ZKP Rokiem Młodokaszubów. - oświatową na północnych Kaszubach. Wydaje też pi Kim byli Młodokaszubi, do czego dążyli, jakie były semko kaszubskojęzyczne „DRUŻBA". Pismo, dló pol- główne ich założenia? scich Kaszubów /6 V 1905/ „Drużby"- pisma literackie Warto przyjrzeć się sytuacji Kaszubów pod koniec XIX go- ukazało sią tylko sześć numerów, gdyż Majkowski i na początku XX wieku. W tym okresie bardzo nasiliły odszedł z „Gazety Gdańskiej". się tendencje ze strony Niemców zmierzające do germa Za sprawą dwóch działaczy: nauczyciela Izydora Gul- nizacji Kaszubów. Taka działalność powodowała opór gowskiego oraz doktora Fryderyka Lorentza w 1907 roku ludności pomorskiej i nasilenie badań naukowych, two powstało Kaszubskie Towarzystwo Ludoznawcze, które rzenie organizacji społeczno- kulturalnych, dzięki którym skupiało inteligencję i działaczy. Aleksander Majkowski budziła się młoda inteligencja kaszubska. początkowo popierał działalność owego Towarzystwa, To z kolei nie podobało się Niemcom, w związku jednakże z czasem zauważył, że prowadzi ono działal z tym na posiedzeniach parlamentu i sejmu pruskiego, ność jedynie „rejestracyjną"- zbieranie i zachowanie war które odbyły się 26 kwietnia 1886 r., przyjęto ustawę tości kulturowych Kaszub. o utworzeniu Komisji Kolonizacyjnej. jej zadaniem był W 1908 roku zaczęto wydawać „Gryfa". W jego wykup ziemi od polskich rolników i przekazywanie jej pierwszym numerze Aleksander Majkowski nakreślił w ręce niemieckie. Kolejnym działaniem zmierzającym program ruchu młodokaszubskiego. Pisał między innymi: do osłabienia inteligencji kaszubskiej i polskiej na tere „My tymczasem, wierząc w odrodzenie Kaszub chce nach pomorskich było wprowadzenie 15 lipca 1886 r. my na tych wszystkich przejawach skromnej kultury swoj ustawy dotyczącej zatrudniania nauczycieli, jednak chy skiej budować dalej. Uprzytamniając sobie, że stare for ba najgorsze było rozporządzenie niemieckiego ministra my życia muszą ustąpić miejsca nowym, chcemy zacho oświaty Gosselera z 7 września 1887 roku usuwające na wać skarby nagromadzone przez ojców dla przyszłych ukę języka polskiego ze szkół oraz dwa tygodnie później pokoleń, i jednych i drugich łączyć pasmem tradycji..." sze- nakazujące nauczanie religii wyłącznie w języku nie Program pisma można zatem określić następująco: mieckim. Takie tendencje germanizacyjne powodowały • zahamowanie postępującego procesu germanizacyj- powoływanie towarzystw filomackich i tajne nauczanie, nego, szczególnie wśród inteligencji, zwiększenie ilości wydawnictw. • wzmocnienie i rozwój rodzimej kultury kaszubskiej jednak nie wykształciło się jeszcze pokolenie nowych • przekształcenie Kaszubów w społeczeństwo nowo twórców, pisarzy, poetów. Po wyjeździe Derdowskiego czesne, ze swoimi ludźmi we wszystkich dziedzi za ocean nie widać było przez długi bardzo czas jego nach życia publicznego, następcy. • obrona praw Polski do morza, Działacze kaszubscy od dawna myśleli o powołaniu • zacieśnianie współpracy z Polakami ze wszystkich własnej organizacji. Przyglądali się też tym działaniom. dzielnic Polski. „Gryf" ukazywał się w nakładzie pomiędzy nie. W 1895 roku Majkowski zdał egzamin dojrzałości 700 a 1000 egzemplarzy. Zamieszczano w nim utwory i w 1897 roku, dzięki pomocy krewnych i ludzi dobrej prozatorskie, poetyckie, opowieści ludowe, bajki, rozma woli mógł zapisać się na medycynę w Berlinie. ity materiał folklorystyczny. Szczególne miejsce zajmowa W 1898 roku otrzymał zaproszenie na uroczystość ły polemiki na tematy regionalne i kulturowe. odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie, W 1909 roku Majkowski zamieścił w nim artykuł która wywarła na nim ogromne wrażenie. Tak pisał we „Ruch młodokaszubski", w którym pisał o zadaniach dla wspomnieniach: młodej inteligencji kaszubskiej, o wprowadzaniu do kul „I ta chwila, kiedy padła zasłona z postaci wieszcza tury ogólnopolskiej motywów regionalnych, o wypraco narodowego z ręką na sercu, jakby chciał powiedzieć: waniu stanowiska, że „co kaszubskie, to polskie". Maj kocham za miliony,- a ja stałem u jego stóp z nielicznymi kowski podkreślał, że „nigdy my młodzi Kaszubi z oka reprezentantami społeczeństwa, wywarła na mnie nieza spuszczać nie powinniśmy tego, co nas łączy z całym na tarte do dzisiaj wrażenie". rodem". W dalszej części artykułu autor zaznacza: „Myśl Debiut literacki Majkowskiego nastąpił w roku 1899. zasadniczą, że właśnie na pierwiastkach swojskich trze Ukazał się bowiem jego poemat literacki „Pielgrzymka ba oprzeć pierwiastki ogólnopolskie, że ideały kaszub Wejherowska" oraz humoreska pisana po kaszubsku „Jak skie i ogólnopolskie trzeba organicznie spoić, tą myśl ze w Koscérznie koscelnygo obrele abo Pięc kawalerów wszystkimi dalszymi jej konsekwencjami nazwano ideą a jedna jedyno brutka". Po pobycie w Berlinie przyszły młodokaszubską". doktor udał się do Gryfii, gdzie wydział medyczny cie W 1912 roku odbyły się zjazdy Młodokaszubów, szył się wielką sławą. W 1901 roku, za zakładanie związ na których tak Aleksander Majkowski, jak i Karnowski, ku robotniczego /jako pomoc dla polskich robotników przedstawiali program ruchu. Obecni byli przedstawiciele sezonowych/ został relegowany z uczelni. Wybrał Mona z różnych miast Polski. Burzliwa dyskusja pokazała, jakie chium jako kolejne miejsce swoich studiów. Tu spotkał się obawy żywili zgromadzeni. Bali się przede wszystkim z bawarskim regionalizmem, który nie był bez znaczenia o to, że z czasem ruch ten dążyć będzie do oderwania dla jego dalszej drogi artystycznej. W 1902 roku założył Kaszub od Polski. Podczas tego zjazdu nie doszło do za Majkowski koło studentów polskich „Vistula", które stano wiązania organizacji, dlatego też postanowiono zwołać wiło zalążek późniejszego ruchu Młodokaszubów. następny zjazd, ale zaprosić tylko tych, którzy złożyli ak To w Bawarii zaczął pracować nad kaszubskim po ces do przyszłej organizacji kaszubskiej. Tym razem /22 ematem epickim „Jak Smętk poe świece wędrowöł. Po- sierpnia 1912 r./ wszystko odbyło się zgodnie z zaplano ewiöstka". Po zakończeniu studiów medycznych w 1903 wanym harmonogramem. Podczas zjazdu: roku Majkowski przeniósł się do Zurychu i tam napisał • powołano Towarzystwo Młodokaszubów dysertację doktorską. Stopień doktora medycyny uzyskał • uchwalono jego statut 21 września 1904 roku w Monachium. W tym też roku • wybrano zarząd i radę nadzorczą. powrócił na Kaszuby i odbył staż w Gdańsku w szpi W wyniku wyborów przewodniczącym został ks. talu Św. Marii. Tu, oprócz pracy lekarza, objął stanowi Ignacy Cyra, funkcję sekretarza miał pełnić dr Aleksander sko redaktora naczelnego dziennika „Gazety Gdańskiej". Majkowski, zaś skarbnikiem został dr F. Kręćki. W 1905 roku wydał w Poznaniu zbiór wierszy kaszub Czołowymi działaczami ruchu młodokaszubskie- skich „Spiewe i frantówci". Pod koniec roku przeniósł się go byli: Majkowski do Kościerzyny i rozpoczął prywatną prak • Aleksander Majkowski tykę lekarską. W tym czasie aktywnie działał w wielu • Jan Karnowski polskich organizacjach, organizował letnie wędrówki po • Leon Heyke Kaszubach dla młodzieży studenckiej. Nawiązał znajo • przez pewien czas Franciszek Sędzicki mość z Izydorem i Teodorą Gulgowskimi we Wdzydzach. • Jan Patock. Obok pracy zawodowej oddawał się Majkowski inten Poniżej przedstawiamy krótkie biogramy wymienio sywnej działalności pisarskiej. Pierwsze swoje opowiada nych działaczy. nie prozą „Nigde do zgubę nie przyjdą Kaszube. Obra zek z Kaszub" opublikował w numerach „Gryfa" w latach Aleksander Majkowski urodził się 17 lipca 1876 roku 1908- 1909. Kolejny utwór, również jako obrazek z Ka w Kościerzynie, w rodzinie rolniczej. W 1885 roku jego szub „Judica domine nocentes me" opowiada o sporze ojciec Jan utracił swoje gospodarstwo i zaczął zarabiać dwóch chłopów o łąkę. Zmęczony sytuacją w mieście, jako woźnica. Aleksander rozpoczął edukację w progim- dusząc się w nim wręcz, Majkowski wyjeżdża na Śląsk, nazjum w rodzinnym mieście, a następnie kontynuował gdzie pracuje jako lekarz. Miłość do stron rodzinnych ją w gimnazjum w Chojnicach. Nauka była możliwa dzię była jednak tak wielka, że w roku 1911 wrócił na Pomo ki stypendium Towarzystwa Pomocy Naukowej w Chełm rze, osiadł w Sopocie i tu otworzył praktykę lekarską. w 1913 r. wydał w Warszawie przewodnik po Kaszu Ale znacznie ważniejszy powód jest ten, że każdy bach zatytułowany „Zdroje Raduni. Przewodnik po tak z nas- przyznających się do swojej tożsamości etnicznej zw. Szwajcaryi Kaszubskiej z mapą i 22 ilustracyami". Był - na drodze życia napotykał sytuacje, które powodowa jeszcze dwukrotnie wznawiany. ły chwile zastanowienia, zwątpienia czy obaw. jak mały Kiedy wybuchła I wojna światowa Majkowski został