DOCSLIB.ORG

Aleksander Majkowski: Remus

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Aleksander Majkowski: Remus OKŁADKA PIERWSZEGO WYDANIA Z ROKU 1938. BIBLIOTEKA LITERATURY POLSKIEJ W INTERNECIE http://monika.univ.gda.pl/~literat/index.htm VIRTUAL LIBRARY OF POLISH LITERATURE http://cogito.univ.gda.pl/biblioteka/ Aleksander Majkowski: ŻËCÉ I PRZIGODÉ REMUSA.ZVJERCADŁO KASZUBSKJI. Aleksander Majkowski Dedykacja - reprodukcja z wydania z roku 1938 BIOGRAFIA BIOGRAPHY ANDRZEJ BUKOWSKI:ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ ALEKSANDRA MAJKOWSKIEGO ŻËCÉ I PRZIGODÉ REMUSA.ZVJERCADŁO KASZUBSKJI. Pisownia kaszubska według cytowanego wydania z roku 1938. SPIS TREŚCI PIERWSZY DZEL: NA PUSTKOWJU. I. Wobeczaje Remusa i ludzkô wo njim wudba. II. Początk pjisanjô Remusovigo. Jak won posoł dobetk i jak sę dovjedzoł wo Straszku, chturen mjeszkoł na pustkovju. III. Wo trzech dzivnich chojnach, wukorunovani jarzębjinje, zapadłim zomku, zaklęti krolevjonce i trzech strasznich wukozkach. IV. Jak Marcijanna vëvadzeła małigo Remusa i jak won ji nokazu nje słuchoł. V. Jak Remus nalozł na zomkovjisku czorni gronk i złoti mjecz i jak won za to skorą zapłaceł. VI. Jak Remus szukoł Straszka na pustkovju a v gromadze z Martą zaczął chodzëc na nowukę. VII. Jak Straszka na pustkovjé vëpuscilë i jak Remus valczeł z Golijatem i na njim dobeł. VIII. Jak ratovelë żeda Gabę wod mrozovi smjercë i jak Remus sobje kupjił pjerszą ksążkę a czervjoną blevjązkę dlo Martë. IX. Jak Remusovji sę svjat wodmjenjił i jak won doł svój złoti mjecz vjelgji panji, chterna mu lubjiczka zadała. X. Jak Remusova krolevjonka beła zdovanô i jak svjat dlo njego vëzbeł vszelką vortosc. XI. Jak Złé kuseło Remusa. XII. Jakjimi dręgjimi lekoma stari Mjichoł lekovoł Remusa. XIII. Mjichoł wopovjodô wo dovnich dzejach a Straszk neko z pustkovjô precz. XIV. Jak Smjerc klepała kosę za stodołą i jak Remus sę dovjedzoł wo robotach Ormuzda i Smętka v dzejach kaszubskjich. XV. Jak vjezlë na smętorz cało pana Jozva zaboczoną drogą i jak Remus sę woddzękovoł z pustkovjem. DRUGI DZEL: NA VOLI I NA NJEVOLI . XVI. Jak Remus sę vzął do hańdlarstva. XVII. Remus jidze v svjat w gromadze z muzikańtem Trąbą. XVIII. Jak Remus ve młinje na strachu dobeł. XIX. Jak Remus spjevoł na pjekjelnim litkupje. XX. Remus i Trąba na Glonku i tańcującô kopjica sana. XXI. Remus i Trąba v gromadze z krolem jezora wudbają sobje jisc z kompanjiją do Vejherova. Wo muzikańtach i wobraznjikach koscerskjich. XXII. Remus wuszedłszë wobjeżë szandaróv, jidze z kompanjiją przez Mjirachovskji las i vjidzi vojsko duchóv. XXIII. Co sę dzejało v Strzepczu pod figurą. XXIV. Na Kalvarijach Vejherovskjich. Czimu krol jezora nje povjeseł szczudła na krziżu. XXV. Jak Remus v gromadze z krolem jezora głębokjimi lasami do dom vędrovalë. XXVI. Jak Remus po bjitvje ze szandarami i Szabelką dostoł sę do sodze. XXVII. Jak Remusa sąd pruskji wobsądzeł. XXVIII. Remus v sodzë. XXIX. Wostatné godzenë krola jezora. XXX. Vjerné drużstvo Trąbë. TRZECI DZEL: SMĘTK. XXXI. Jak Remus vëmaszerovoł ze sodze pruskji z muzeką. Wo pannje Klemje na Vesokjich Zoborach. XXXII. Krijovka krola jezora na Glonku. XXXIII. Jak Remus v gromadze z ksędzem Pavłem sę zatacilë na Vdzidzkjich vodach i jak jich szandarzë woblegelë. Wo stolimach. XXXIV. Jak ksędza Krauzego puscilë na volą a pastora Krauzego arasztovelë. Jak Remus szedł ze Zobór bez woddzękovanjô. XXXV. Jak Remus sę modlił v koscele Wolivskjim za dusze ksążąt kaszubskjich i jak szedł na zochod przez Żarnovjickji jezoro. XXXVI. Remus i Trąba v pjekle. XXXVII. Wu wostatnigo Kaszubë v Pomorsce. Malorz cze też Czernjik? XXXVIII. Korovodë duchóv v dvornjicë Sorbskjigo zomku. Remus sę doznaje, że mô ducha Vjitosłava. XXXIX. Remus vëzbivô karę na Łebskjich Błotach v noc Małgorzatë, ale ratuje żëcé Trąbë i svoje. XL. Remus sę modli ve Zmartvichvstanjé na gorze Revekole i je svjodkjem jak pjorun Boskji poli wostatni koscoł kaszubskji na Pomorsce. XLI. Straszné przigodë v chace na polu. Smjerc Trąbë. XLII. Jak Remusa procem jego voli wożenjilë. XLIII. Jak Remus wuzdrzoł na woczë wukozkę Njevorto i jak pjorun spoleł gnjozdo jego szczescô. XLIV. Jak v Svjętojańską noc na Łisce stracilë Remus i Julka i jak tam dobeł Smętk. XLV. Wostatni dnje Remusa. SŁOWNICZEK KASZUBSKO-POLSKI - PRZEDRUK Z CYTOWANEGO WYDANIA DYPLOM POLSKIEJ AKADEMI LITERATURY Z DNIA 5 LISTOPADA 1935 przyznany Aleksandrowi Majkowskiemu za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej PODZIĘKOWANIA: Opracowanie powstało dzięki: mądrym radom prof.dr hab. Jerzego Tredera (Uniwersytet Gdański); pomocy mgr Janiny Kurowskiej (Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie); otwartości Pana Zbigniewa Jankowskiego (Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie). Materiały ilustracyjne ze zbiorów: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie; 84-200 Wejherowo, ul. Zamkowa 2a. Dofinansowanie: Urząd Miejski w Gdańsku. OPRACOWANIE TEKSTU: MAREK ADAMIEC WSPÓŁPRACA: H&M PODSTAWA TEKSTU: Aleksander Majkowski, Żëcé i przigodë Remusa. Zvjercadło kaszubskji. Przedmowę o życiu i twórczości autora napisał Andrzej Bukowski,Toruń 1938. KARTA ZE SZKICOWNIKA ALEKSANDRA MAJKOWSKIEGO – ZE ZBIORÓW Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie. PIERWSZY DZEL: NA PUSTKOWJU I Wobeczaje Remusa i ludzkô wo njim wudba. Kjej dziseszé pokolenjé jesz chodzeło na dzecinnich nożkach, chtuż tej na Kaszubach nje znoł Remusa? — Naksztołt tego smjecocha, chternigo zema vënekô na wuliczkji vsóv i mjasteczk, kanął won kożdą razą v przedednjé jarmarku, wodpustu abo i vjelgjigo svjęta mjedze ludztvem. V svojim vampsu foliszovim sztoperczeł won tej głovą, wokretą mucą barankovą, vesoko nad gromadą, zebraną na jarmarku v Brusach abo vestrzod bogato i bestro wobleczonich bjałk na wodpusce Matkji Boskji ve Vjelu: vsach, co berło trzimją żezni, vjesołi i spjevni Zemji Zaborskji. Nje wodbełë sę bez Remusa targji i wodpustë v zelonim, wod svojich lip tak przezvanim Lipuszu, chdze dravim prądem bjeżi Czornôvoda, spjeszącô sę do vjelgjich Vdzidzkjich jezór. Znała Remusa przesvjetnô Koscerzna, chdze podług stari ludzkji godkji Judosz sę mjoł wurodzëc, i zemja Skarszevskô, chdze potomcë sprovadzonich przez biskupóv kujavskjich za czasóv ksążęca Sambora kolonjistóv dzis jeszcze movją godką polaszącą. Navetk i daleko na połnjé za Charzichovskjim jezorem żijąci Gochovje ricerskjigo rodu kupalë jego tovarë: szkapłerze, różańce, ksążkji i pjesnjikji, — v czestim i chędogjim ale srodze zjnemczałim Betovje. Kosznjedrzë, godką nom cuzi, krevją blizkji — bo bjałkji z Kaszub bjerzą — vjidivelë Remusa pod Pękatą Vjeżą abo i przë Czervjoni Karczmje przedającigo svój tovor bjedni. Znałë Remusa wobjedvje Stężece: krolevskô i szlacheckô, po wobu brzegach Redunji wusadłë, tak że jich chędogji budinkji, czervjoni z ceglë, szaro-zelonavi v srąb, jak v zvjercadle szklą sę v ji vodach. Znałë jego i Serakojce, vjes głovnô Czestich Pól a przë tim przemeslnô i pełnô zëcô, i Chmjelno, wonegde głova całigo zemstva, chterne mjono vzęło wod chmjelu, co vërosł po wobu stronach koscoła z grobóv porë ludzi kochającich sę za żëcô v dovnich vjekach minjonich. V Parchovje, vsë zataconi za dużimi lasami, przedovoł Remus svoje ksążkji i pjesnjikji Kaszubom parafiji Parchovskji i tim, co sedzelë nad Vjelgjim Moluszem, i tim, co z Pomorskji ze za granjice provinceji zazerelë do svojich braci za mjedzą. V Suleczinje, chdze koscoł nji mô zvonnjice, jakji bełbe jarmark bez Remusa? Wu njego bo też nabivac beło możno książkji, jakjich nje przedovelë v njiżodni kscgarnji, jak: "Płacz i narzekanjé Wojcóv Svjętich v wotchłanji", "Róża z Tandeburga", "Ali Baba i szterdzesce rozbojnjikóv", "Skorb kaszebsko-słovjińskji movë" naszigo Cejnovë, Mjoł won na svoji karze frantovkji Jarosza Derdovskjigo: Poceszną povjostkę wo bjednim "Jasku z knjeji", płaczlevé i poceszné przigodë pana Czorlińskjigo, chturen do Pucka jachoł sece kupac a przez pjekjelnigo mula, co mu go zadoł mscevi żid, dalek i szerok vanożëc muszoł po kaszubskjim kraju, jaż go vjernô bjałka navroceła do dom. Ksążkji, jakji le jeden Fijałek v Chełmnje mjoł v svoji ksążnjicë, Remus wobvozeł po vsach i mjastach kaszubskjich: "Valek na jarmarku" i "Vëmarsz żedóv do Palestinë", zełgané przez psotnjika Derdę. Wu njego jedinigo nabëc beło możno marsz, wułożoni przez kaszubskjigo ksędza Kelera: "Marsz, marsz, me serce na Kalvariją!", chturen spjevają v Mjirachovskjim lese, kąde jidą naszi kompanjija do Vejherova. Vo z eł Remus na svoji karze takji pjesnjikji, jakji norod kaszubskji lubjił vëspjevivac. Z jego mizernigo vozedła na jednim kole szłë te pjesnje do chat ludu, chdze wuczilë sę jich przë kominkach młodi wod starich, njepomnąci, że bjedni Remus jim te pjesnje przënjosł na rozvjeselenjé serca... Zkąd won sę vzął?... Njicht tego nje vjedzoł. Njicht nje znoł jego matkji, anji wojca, anji przejacelstva, anji chatë, v chterni sę wurodzeł, anji vsë, co go vëchovała. Po zemji kaszubskji chodzeł i noseł ludovji pjesnjikji i ksążkji, nobożné i svjatové, a lud je broł, jakbe to tak bëc muszało. A njikomu nje przëszło do głovë, jak to dzivno, że takji prosti, njewuczałi człovjek, vzoru strecha, hańdluje pravje ksążką i pjesnjikjem. Znają na Kaszubach takjich, co ze szopką chodzą kole Gód i Svjętich Trzech Kroli i pokazują Matkę Boską z Dzecątkjem v stanji v tovarzestvje pastuszkóv i njemigo stvorzenjô. Za to jim gburzë dają dobrą kolędę: chleba, słonjinë i mąkji. Znani są też dżadë pod koscołem spjevająci wo Svjętim Jerzim i Svjęti Barbarze. A lud jich barzo wuvożô i chętno vtikô detka v wodemkłą rękę. Są i takji, co v koszu na plecach noszą zobovkji dlo dzeci i jinszi gvoł i przedovają to po checzach i po jarmarkach. Remus beł jinszi mjarë. Nje proseł won ręką vëcignjętą wo detka i litoscevą jałmużnę,
Load more

Recommended publications
  • Piaśnica a Scene of German Crimes in Pomerania in 1939
    Piaśnica A scene of German crimes in Pomerania in 1939 Introduction by Monika Tomkiewicz PhD, historian and member of the Regional Commission for Investigation of Crimes Against the Polish Nation in Gdańsk Scientific consultation Prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski Text edited by Janosz Józefczyk Mirosław Odyniecki Correction of texts by Mateusz Ihnatowicz, PhD Jacek Pudliszewski, PhD Biographical notes written by Mateusz Ihnatowicz, PhD Cover design by Karol Formela First edition The Stutthof Museum in Sztutowo Wejherowo 2017 ISBN 978-83-946986-5-2 Published by: The Stutthof Museum in Sztutowo for the Branch Office: The Piaśnica Museum in Wejherowo (in organisation) 11/2 Św. Jacka St., 84-200 Wejherowo phone/fax: +48 58 736 11 11 e-mail: [email protected] www.muzeumpiasnickie.pl Table of Contents Introduction. Massacre in Piaśnica ................................................. 4 Piaśnica ......................................................................................... 11 Main Memorial ............................................................................. 13 Crossroads – “Pensive Christ” ...................................................... 14 Grave No. 4 ................................................................................... 15 Grave No. 1 ................................................................................... 16 Grave No. 2 ................................................................................... 17 Monument to Leon Najman – Mirza Kryczyński ......................... 18 Memorial
    [Show full text]
  • Euromosaic III Touches Upon Vital Interests of Individuals and Their Living Conditions
    Research Centre on Multilingualism at the KU Brussel E U R O M O S A I C III Presence of Regional and Minority Language Groups in the New Member States * * * * * C O N T E N T S Preface INTRODUCTION 1. Methodology 1.1 Data sources 5 1.2 Structure 5 1.3 Inclusion of languages 6 1.4 Working languages and translation 7 2. Regional or Minority Languages in the New Member States 2.1 Linguistic overview 8 2.2 Statistic and language use 9 2.3 Historical and geographical aspects 11 2.4 Statehood and beyond 12 INDIVIDUAL REPORTS Cyprus Country profile and languages 16 Bibliography 28 The Czech Republic Country profile 30 German 37 Polish 44 Romani 51 Slovak 59 Other languages 65 Bibliography 73 Estonia Country profile 79 Russian 88 Other languages 99 Bibliography 108 Hungary Country profile 111 Croatian 127 German 132 Romani 138 Romanian 143 Serbian 148 Slovak 152 Slovenian 156 Other languages 160 Bibliography 164 i Latvia Country profile 167 Belorussian 176 Polish 180 Russian 184 Ukrainian 189 Other languages 193 Bibliography 198 Lithuania Country profile 200 Polish 207 Russian 212 Other languages 217 Bibliography 225 Malta Country profile and linguistic situation 227 Poland Country profile 237 Belorussian 244 German 248 Kashubian 255 Lithuanian 261 Ruthenian/Lemkish 264 Ukrainian 268 Other languages 273 Bibliography 277 Slovakia Country profile 278 German 285 Hungarian 290 Romani 298 Other languages 305 Bibliography 313 Slovenia Country profile 316 Hungarian 323 Italian 328 Romani 334 Other languages 337 Bibliography 339 ii PREFACE i The European Union has been called the “modern Babel”, a statement that bears witness to the multitude of languages and cultures whose number has remarkably increased after the enlargement of the Union in May of 2004.
    [Show full text]
  • Title: Magic, Devils, and the Power of Darkness in Kashubian Tales and Beliefs
    Title: Magic, Devils, and the Power of Darkness in Kashubian Tales and Beliefs. Author: Agniezka Gutthy, Southeastern Louisiana University Kashubians are an old Slavic group living in the northern part of Poland. Their original homeland extended through the Pomeranian territory from Gdañsk to Szczecin, but with time the process of history moved their territory more and more east of the river Odra. Pomerania has always been a border area between two cultures: Polish and German. For centuries the Kashubian language has survived between those two dominant languages; never studied at schools, pushed into the status of ‘second rate’ language, spoken at home only by supposedly uneducated people, it has survived in the oral form, creating a rich output of legends, tales, and beliefs. It has been only in the last hundred fifty years that it developed literature in written form, created a professional theatre, standardized the rules of spelling and grammar, entered the school programs in Kashubia in Poland, and became a topic of scientific research. Through the work of Stefan Zaromski, Aleksander Majkowski, Günter Grass the Kashubian region has entered not only Polish but also European literature. The present paper will examine some of these Kahubian beliefs and how they spilled beyond the folklore and into literature. It will discuss for instance the use of magic to summon or counteract the powers of darkness, the different incarnations of a devil - Smetek being the one who mostly appealed to literary imagination of writers like Aleksander Majkowski or Stefan Zeromski and poets like Aleksander Labuda. The inexhaustible source of information is the seven-volume Dictionary of Kashubian Dialects compiled over the span of almost ten years, from 1967 to 1976, by a priest, poet and researcher, father Bernard Sychta.
    [Show full text]
  • Kaschubische Anthologie
    Slavistische Beiträge ∙ Band 61 (eBook - Digi20-Retro) Ferdinand Neureiter Kaschubische Anthologie Verlag Otto Sagner München ∙ Berlin ∙ Washington D.C. Digitalisiert im Rahmen der Kooperation mit dem DFG-Projekt „Digi20“ der Bayerischen Staatsbibliothek, München. OCR-Bearbeitung und Erstellung des eBooks durch den Verlag Otto Sagner: http://verlag.kubon-sagner.de © bei Verlag Otto Sagner. Eine Verwertung oder Weitergabe der Texte und Abbildungen, insbesondere durch Vervielfältigung, ist ohne vorherige schriftliche Genehmigung des Verlages unzulässig. «Verlag Otto Sagner» ist ein Imprint der Kubon & Sagner GmbHFerdinand. Neureiter - 9783954793389 Downloaded from PubFactory at 01/10/2019 06:11:47AM via free access S l a v is t i c h e B eiträge BEGRÜNDET VON ALOIS SCHMAUS HERAUSGEGEBEN VON HENRIK BIRNBAUM UND JOHANNES HOLTHUSEN REDAKTION: PETER REHDER Band 61 Ferdinand Neureiter - 9783954793389 Downloaded from PubFactory at 01/10/2019 06:11:47AM via free access FERDINAND NEUREITER KASCHUBISCHE ANTHOLOGIE VERLAG OTTO SAGNER • MÜNCHEN Ferdinand Neureiter - 9783954793389 Downloaded from PubFactory at 01/10/2019 06:11:47AM via free access Bayerisch© Staatsbibliothek München ISBN 3 87690 070 0 Copyright by Verlag Otto Sagner, München 1973 Abteilung der Firma Kubon und Sagner, München Druck: Alexander Großmann 8 München 19, Ysenburgstraße 7* Ferdinand Neureiter - 9783954793389 Downloaded from PubFactory at 01/10/2019 06:11:47AM via free access 00046920 Inhalt V о r w о г t ...................................................................................... VII Übersicht über die kaschubische Literatur ................... 1 Die Laute der kaschubischen Literatursprache ............ 20 B ibliographie ...................................................................................... 23 Florian С e у n o w а ................................................................. 26 Jan Hieronim (Jarosz) D e rd ow s к i ...................... 38 Aleksander M a j к о w s к i ...............................................
    [Show full text]
  • The Effects of Stigmatization, Group Sentiment and Standardization Movements on the Future of the Kashubian Language
    Prospects for an Endangered Language: The Effects of Stigmatization, Group Sentiment and Standardization Movements on the Future of the Kashubian Language Patricia S. Vandel A Senior Essay in Linguistics Presented on May 6, 2004 Yale University New Haven, CT BA, Linguistics Berkeley College Advisor: Darya Kavitskaya Department ofLinguistics TABLE OF CONTENTS 1.0 Introduction 3 1.1 Overview ofthe Kashubian Language .4 1.2 Influence ofPolitical Climate on the Study ofKashubian 5 1.3 Linguistic History ofKashubia 6 1.4 Literature 7 1.5 Press and Media 8 1.6 Religion 9 1.7 Education 9 2.0 Use ofthe Kashubian Language 11 2.1 Language versus Dialect ~ .11 2.2 Dialectal Variation within Kashubia 12 2.3 Differences between Kashubian and Polish 13 2.3.1 Phonological Differences 13 2.3.2 Lexical Differences 15 2.3.3 Register Differences 16 2.3.4 Prestige Differences 17 2.4 Cultural Differences 17 2.5 Diglossia 18 3.0 Group Sentiment Among the Kashubs 21 3.1 Ethnicity '" 21 3.1.1 Language as a Symbol ofEthnicity 23 3.1.2 Kashubian Ethnic Identity 24 3.2 Nationalism ; 25 3.2.1 Language and Nationalism 27 3.2.2 Kashubian National Identity and the Post-Communist Transformation 28 4.0 Language Standardization 32 4.1 Adopting a Standard Language 34 4.2 Kashubian Efforts at Standardization 36 4.3 Problems Associated with Standardization 38 5.0 The Future ofKashubian 40 5.1 Efforts to Sustain Language Awareness ; 40 5.2 Language Shift 41 5.3 Why Are Speakers Abandoning the Kashubian Language? 45 6.0 Conclusion •................................................................................
    [Show full text]
  • Dr Alexander Majkowski: a Physician and Kashubian Writer and Poet
    Acta medico-historica Rigensia (2010) IX:99-114 DOI: 10.25143/amhr.2010.IX.05 Dr Alexander Majkowski: A physician and Kashubian writer and poet Anna Kotulska, Eugene J. Kucharz Introduction Kashubians known also as Kassubians (in Kashubian language: Kaszëbi) are the Slavonic ethnic group inhabiting the East- ern Pomerania in Poland. They speak the Kashubian language that is classified as the West Slavonic language belonging to the Lekhitic group of languages. Kashubians are the direct descendants of Pomeranians [1]. The Pomeranians came into the north- ern part of Poland about the 5th century AC. The region they lived is now known as Pomerania. The oldest mention of the region’s name is a seal of prince Barnin the First of Pomerania from the 13th century. The primary region inhabited by Pomera- nians was located close to the Parsenta River that was the border separating them Dr Alexander Majkowski. from the region inhabited by Veletians. Photograph from the last years Most of the Pomeranians lost their ethnic of life identity when Pomerania became a part of Germany and the inhabitants were subjected to extensive Germanization. Those who were living in the Eastern Po- merania survived denationalization efforts of the German state. Now in the East- ern Pomerania in Poland, over 300.000 people consider themselves as Kashubians. Some estimation indicates for higher number of Kashubians, i. e. 500.000. Part of them declares Polish nationality. In 19th and 20th century, Poland and Poles even when there was no independent Polish state significantly supported actions 99 A. Kotulska, E. J. Kucharz for saving ethnic identity of the Kashubians (e.
    [Show full text]
  • Kobiety Piszą Po Kaszubsku – Autorki I Tematy
    2017 SLAVIA OCCIDENTALIS 74/2 Doi 10.14746/so.2017.74.26 iSSN 0081-0002 ADELA KUIK-KALINOWSka Akademia Pomorska w Słupsku Wydział Filologiczno-Historyczny Kobiety PiSzą Po KASzubSKu – AUTORKI I TEMATY. SZKIC INTERPRETACYJNY Nadchodzi czas kobiet W ostatnich dziesięcioleciach, kiedy badania filologiczne i literaturoznawcze odznacza- ją się dużą ekspansją w określaniu, definiowaniu oraz analizowaniu literatury kaszubskiej1, niewielka część zarówno szczegółowych, jak też syntetyzujących prac, poświęcona jest literaturze kaszubskiej pisanej piórem kobiet, szczególnie zaś w zakresie twórczości po- etyckiej (o twórczości prozatorskiej i dramaturgicznej Anny Łajming powstało kilka roz- praw i zbiorów o charakterze monografii2). Dzieje się tak z kilku zasadniczych powodów. Po pierwsze literatura kaszubska od jej zaczątków (druga połowa XiX wieku) poprzez 1 Należy w tym miejscu przywołać prace badawcze poświęcone literaturze kaszubskiej i jej rozwojowi, zarówno w perspektywie zjawisk zachodzących w jej obrębie w porządku diachronicznym, jak też synchronicz- nym, powstałe na przestrzeni XX i XXi wieku: W. Pniewski, Przegląd literatury kaszubskiej, „Rocznik Gdań- ski” 1928–1929, t. 2–3; A. bukowski, Regionalizm kaszubski. Ruch naukowy, literacki i kulturalny. Zarys mo- nografii historycznej, Poznań 1950; J. Drzeżdżon, Piętno Smętka. Z problemów kaszubskiej literatury regionalnej lat 1920–1939, Gdańsk 1973; J. Samp, Droga na sabat, Gdańsk 1981; F. Neureiter, Historia literatury kaszub- skiej. Próba zarysu, przeł. M. boduszyńska-borowikowa, Gdańsk 1982; J. Samp, Smętek. Studium kreacji lite- rackich, Gdańsk 1984; J. Drzeżdżon, Współczesna literatura kaszubska 1945–1980, Warszawa 1986; z. Szultka, Język polski w Kościele ewangelicko-augsburskim na Pomorzu Zachodnim od XVI do XIX wieku, Wrocław 1991; t. Linkner, Heroiczna biografia Remusa. W zwierciadle mitu i kaszubskich wierzeń, Gdańsk 1996; Pomo- rze – mała ojczyzna Kaszubów (Historia i współczesność) / Kaschubisch – Pommersche Heimat (Geschichte und Gegenwart), red.
    [Show full text]
  • Patriotyczna Działalność Wybranych Propagatorów Kultury Kaszubskiej
    Ars inter Culturas 201 4 ● nr 3 Marlena Winnicka Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Bydgoszcz PATRIOTYCZNA DZIAŁALNOŚĆ WYBRANYCH PROPAGATORÓW KULTURY KASZUBSKIEJ Słowa kluczowe: kultura kaszubska, folklor kaszubski, patriotyzm, regionalizm, wybitne postaci na Kaszubach Od wielu lat interesuje mnie działalność muzyczna i życie toruńskiego kompozyto- ra, dyrygenta i pedagoga Jana Michała Wieczorka. Zbadałam materiały znajdujące się w Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Archiwa Miejskie Torunia, a także dotarłam do żyjących członków jego rodziny. Efektem tych zainteresowań jest monografia o nim, wydana przez Wydawnictwo Uczelniane Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 1. W niniejszej publikacji pragnę również ukazać sylwetki kilku badaczy folkloru kaszubskiego i krzewicieli polskości, z którymi zetknął się Wieczorek podczas swych podróży poświęconych zbieraniu folkloru na Kaszubach w latach 30. XX wieku. Jan M. Wieczorek, choć wychował się na Ziemi Chełmińskiej, to region kaszubski i jego tradycje muzyczne darzył szczególnym zainteresowaniem. O początkach tej fa- scynacji pisał: „Moje zainteresowania pieśnią ludową kaszubską sięgają czasów, kiedy rozpocząłem naukę wyższej harmonii i kontrapunktu u mistrza Feliksa Nowowiejskie- go. Było to w roku 1923. Miał on już wtedy w poważnym stopniu zapoczątkowaną operę, której później nadał nazwę Legenda Bałtyku . Na każdej lekcji u niego przegry- wał mi pieśni ludowe, które miał na warsztacie kompozytorskim prawie już gotowe do wydania drukiem. Były to pieśni ludowe z Warmii, zawsze blisko jego serca leżące” 2. Pasję folklorystyczną, zaszczepioną przez Feliksa Nowowiejskiego, udało się Wie- czorkowi zrealizować dopiero po ukończeniu studiów muzycznych w Pradze i powro- cie do Torunia. To wtedy, na początku lat 30. XX wieku, zaczął zbierać fundusze, szu- kać kontaktów z osobami znającymi te zagadnienia.
    [Show full text]
  • Based on the Kashubian Novel Life and Adventures Of
    REMUS based on the Kashubian novel Life and Adventures of Remus by Aleksander Majkowski translation: Lech B¹dkowski adaptation and dramaturgy: Romuald Wicza-Pokojski direction: Remigiusz Brzyk set design supervision: Katarzyna Zawistowska director's assistants for set design: Monika Ostrowska, Katarzyna Skoczylas music: Adrian Jerzy Amrugiewicz cast: Jakub Ehrlich Edyta Janusz-Ehrlich Jacek Gierczak Agnieszka Grzegorzewska Wioleta Karpowicz Jacek Majok Hanna Miœkiewicz Jadwiga Sankowska Wojciech Stachura Joanna Tomasik Krystian Wieczyñski with a special apearance of Danuta Stenka violin: Jadwiga Sankowska premiere: 25 October 2014 running time: 1 hour 50 min with interval Production of the performance was financed as a part of the Contest for the Staging of Old Polish Literature ‘Living Classics’ organised for the 250 anniver- sary of public theatre in Poland. The competition was held by the Ministry of Culture and National Heritage and Theatre Institute of Zbigniew Raszewski. Remus won the special award in this contest. The Life and Adventures of Remus by Aleksander Majkowski is the first novel written entirely in Kashubian and at the same time the major epic of Kashubian literature. Here the real world mixes with the world of Kashubian legends and fairy tales. The hero of the story is Remus, a Kashubian, who, due to his speech impediment and unclear origin, becomes an outsider. As a child Remus helps an imprisoned queen, as an adult he sets off on a journey of the region, peddling books and fighting Smêtek, a Kashubian devil. The Life and Adventures of Remus is a colourful work of fiction, analogous to Don Quixote, with the main character being accompanied on his travels around the Kashubia by a faithful companion, a musician called Tr¹ba.
    [Show full text]
  • 1 Kashubian National Movement Emerged in the Mid-Nineteenth
    KASHUBIAN NATIONAL MOVEMENT. AN ATTEMPT AT THE HISTORY OVERVIEW Kashubian national movement emerged in the mid-nineteenth century out of the need to protest against the political consolidation and cultural assimilation enforced by the Prussian state, within the boarders of which were the Kashubians. Its purpose was the protection and development of their own identity, of which the language was the foundation, and struggle for the legal status on the German-Polish border. The development of Kashubian statehood was interrupted early, which stopped the natural formation of the Kashubian (Pomeranian) nation. Although the West State ruled by the royal Griffin dynasty survived from the Middle Ages to the seventeenth century, its population had been Germanized a lot sooner. In the Middle Ages Gdańsk Pomerania enjoyed independence for a little more than a century. After that it fell into the hands of the Teutonic Knights for almost 150 years. Further 300 years it was under the rule of Royal Prussia administered by Polish Kingdom, and finally, during the first partition of Poland it became a part of the Prussian State. Nevertheless, traditionally it is the whole of Pomerania from the Baltic Sea to the Notec river – defines Józef Borzyszkowski1 – by the lower Oder and Vistula, this is the original Kashubia, the spiritual homeland of contemporary Kashubians. It is this tradition that the representatives of native intelligence called for in the mid-nineteenth century, through which the remnant Slavs of the southern Baltic Sea coast – as it was already said about Kashubians – over the next several decades were awoken from their lethargy and started their own path to national revival.
    [Show full text]
  • The First Kashubian Ethnographical Exhibition in Kościerzyna in 1911*
    ZAPISKI HISTORYCZNE — TOM LXXXII — ROK 2017 Zeszyt 3 http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2017.70 EDMUND KIZIK (The Institute of History, Polish Academy of Sciences) The First Kashubian Ethnographical Exhibition in Kościerzyna in 1911* Key words: national relations in Pomerania, the beginnings of the 20th century, the So- ciety of Young Kashubians, Aleksander Majkowski In his article published on 2nd July 1911, a “Poznań Courier” (“Kurier Po- znański”) journalist noted that: “after a long but scenic journey […] I have reached at 8.30 this morning [of the 29th June – E.K.] Kościerzyna, this bur- geoning capital of Kashubia. […] without hearing from Poznań to Tczew the utterance of a Polish word. I was disgusted by being surrounded by nothing but Germanness and felt like… cursing and my bitter feelings were soothed only by the sight of the angry faces of these «land owners» returning from a German exhibition in Poznań,1 cursing at […] East German fraud: and the expensive exhibition beer. […] Only from Pszczółka did Polish words start reaching my ear. At each station new groups entered the train, in festive out- fits, country men, «churls», craftsmen and so on all heading in the direction of Kościerzyna, to «our exhibition». When I heard them say that my spirits rose”.2 After a fifteen-minute-drive from Kościerzyna station by horse-drawn cab, the journalist got off in front of the “Bazar” (“Bazaar”) building, in which “[…] the first regional Polish exhibition of industry and Kashubian regional folk * This paper was delivered on 16th December 2015 in Toruń at the conference: “The role of the Toruń Society of Art and Sciences in shaping the cultural and historical heritage of the Kujawy-Pomerania region in the 19th and 20th centuries” („Rola Towarzystwa Naukowego w To- runiu w kształtowaniu dziedzictwa kulturowego i historycznego regionu kujawsko-pomorskie- go w XIX i XX w.”).
    [Show full text]
  • Pierwsza Kaszubska Wystawa Ludoznawcza W Kościerzynie W 1911 Roku Kizik, Edmund
    ZAPISKI HISTORYCZNE — TOM LXXXII — ROK 2017 Zeszyt 3 http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2017.35 EDMUND KIZIK (Instytut Historii PAN) Pierwsza kaszubska wystawa ludoznawcza w Kościerzynie w 1911 roku* Słowa kluczowe: Prusy Zachodnie, Kaszuby, wystawy gospodarcze, sztuka ludowa, Aleksander Majkowski Dziennikarz „Kuriera Poznańskiego” odnotował w reportażu opubliko- wanym 2 VII 1911 r.: „po długiej, ale malowniczej podróży […] dostałem się dziś rano [29 czerwca – E.K.] o pół do 9, do Kościerzyny, tej wzrastającej z rokiem każdym stolicy Kaszub. […] od samego Poznania począwszy aż po Tczew, w całej drodze ani jednego nie słyszałem słowa polskiego. Sami Niemcy i Niemcy, aż do obrzydzenia, aż do… zaklęcia. Jedyną słodycz do uczuć gorz- kich wsączyły… złe oblicza «panów ziemi» wracających z wystawy niemieckiej z Poznania1, a ferfluchtujących na […] ostdeutsche betrigerei: i na drogie… piwo wystawowe. […] od odległej dopiero Pszczółki począwszy […] zaczęły padać słowa polskie. Na każdej stacji przybywały nowe gromadki, odświętnie ubrane, gospodarze, «gburzy», rzemieślnicy itd., a wszystko do Kościerzyny na «naszą wystawę». Gdy to wymawiali oczy im się śmiały”2. Z kościerskiego dworca po piętnastominutowej jeździe dorożką dzienni- karz wysiadł przed gmachem „Bazaru”, gdzie urządzono „[…] pierwszą na Kaszubach polską wystawę przemysłu i kaszubskich zbiorów ludowych”3. Po- święcony 24 VII 1910 r., a usytuowany nieco na skraju miasta Dom Kaszub- * Tekst referatu wygłoszonego 16 XII 2015 r. w Toruniu na konferencji zatytułowanej „Rola Towarzystwa Naukowego w Toruniu w kształtowaniu dziedzictwa kulturowego i historycznego regionu kujawsko-pomorskiego w XIX i XX w.”. 1 Wystawa przemysłowa w Poznaniu (Ostdeutsche Ausstellung für Industrie, Gewerbe und Landwirtschaft Posen) odbyła się w dniach 15 V – 30 IX 1911 r.
    [Show full text]