Amor Ruibal Filólogo
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
AMOR RUIBAL FILÓLOGO aMOR RUIBAL FILÓLOGO (Actas do Simposio Internacional sobre a Obra Filolóxico-Lingüística de Ángel Amor Ruibal [1869-1930] celebrado en Santiago de Compostela do 15 ao 17 de decembro de 2005) Coordinadores ANDRÉS TORRES QUEIRUGA ANTONIO DOMÍNGUEZ REY PABLO CANO LÓPEZ CONSELLO DA CULTURA GALEGA SIMPOSIO INTERNACIONAL SOBRE A OBRA FILOLÓXICO-LINGÜÍSTICA DE ÁNGEL AMOR RUIBAL [1869-1930] (1º. 2005. Santiago de Compostela) Amor Ruibal Filólogo : Actas do Simposio Internacional sobre a Obra Filolóxico-Lingüística de Angel Amor Ruibal [1869-1930] celebrado en Santiago de Compostela do 15 ao 17 de decembro de 2005 / coordinadores Andrés Torres Queiruga, Antonio Domínguez Rey e Pablo Cano López. –– Santiago de Compostela : Consello da Cultura Galega, 2009. –– 428 p. ; 23 cm. –– (Colección Base) D.L. PO 377-2009. –– ISBN 978-84-96530-94-2 1. Amor Ruibal, Ángel (1869-1930) - Crítica e interpretación - Congresos e asembleas. I. Torres Queiruga, Andrés. II. Domínguez Rey, Antonio. III. Cano López, Pablo. IV. Consello da Cultura Galega. V. Título © CONSELLO DA CULTURA GALEGA Pazo de Raxoi, 2º andar Praza do Obradoiro, s/n 15705 Santigo de Compostela Tel. 981 957202 Fax 981 957205 [email protected] Web: http://www.consellodacultura.org Proxecto gráfico e deseño de cubertas MANUEL JANEIRO Ilustración da cuberta: Fragmento dun retrato de Corredoira ISBN 978-84-96530-94-2 Depósito legal PO 377-2009 Imprime LITOSPRINT, S.L. Avda. Montecelo, 6. Mourente. Pontevedra ÍNDICE Nota acerca da edición .......................................................... 9 Prólogo .................................................................................. 13 Siglas identificativas e descricións bibliográficas das obras de Ángel Amor Ruibal máis profusamente citadas ...... 17 Andrés Torres Queiruga O lugar da filoloxía no pensamento de Amor Ruibal ............ 23 Ángel López García Un pionero de la lingüística científica: Ángel Amor Ruibal .... 55 Gregorio del Olmo Lete Amor Ruibal y la filología comparada .................................... 77 Javier Arias Navarro Amor Ruibal y la tipología lingüística .................................. 161 Johannes Kabatek Fontes e contexto europeo da lingüística segundo Amor Ruibal .......................................................... 193 Pablo Cano López Notas sobre os aspectos historiográficos de Los problemas fundamentales de la filología comparada, de don Ángel Amor Ruibal .................................................. 219 Ana García Lenza Ángel Amor Ruibal ou cando a historia da lingüística debe unha recuperación necesaria. Revisión ideolóxica das súas clasificacións lingüísticas e dalgúns conceptos relacionados .... 303 Víctor M. Longa A gran relevancia das ideas lingüísticas e filosóficas de Amor Ruibal: tres exemplos (filosofía da ciencia, concepción da metáfora e tratamento da orixe da linguaxe) .... 329 Javier Martínez Contreras Ser humano, lenguaje, ser. El núcleo lingüístico del pensamiento de Ángel Amor Ruibal ................................ 365 Antonio Domínguez Rey La cognición lingüística de Ángel Amor Ruibal .................... 385 Xesús Alonso Montero Amor Ruibal na miña biografía filolóxica .............................. 403 Índice onomástico ................................................................ 415 NOTA ACERCA DA EDICIÓN A mediados deste ano encargóuseme a preparación última do texto das conferencias do Simposio Internacional sobre a Obra Filolóxico-Lingüística de Ángel Amor Ruibal (1869-1930). Dada a varie- dade dos textos, foi preciso tomar algunhas decisións importantes para a fasquía destas Actas. Estou a pensar, sobre todo, na adopción do sistema de cita tradicional, hoxe en retroceso por mor das súas evidentes incomodidades. O certo é que, de corresponderme a min a potestade, eu había optar polo que se adoita chamar sistema esta- dounidense. Mais, unha vez que se adoptou e comezou a aplicar o tra- dicional, substituílo supuña unha carga de traballo difícil de asumir. Había, pois, que mantelo, asegurándose de que se respectase en todo momento (cousa que non sucedía no texto que eu recibín) e tratan- do de paliar os seus inconvenientes. Entre todos eles, non é o máis pequeno a facilidade con que o lector se extravía no medio dunha selva de op. cit., ibid., id., etc. Para evitar confusións molestas, e potencialmente perigosas, eu tentei acadar o máximo nivel de expli- citude compatible coas esixencias do sistema. De aí que, por exem- plo, o op. cit. vaia sempre precedido das primeiras palabras do título da obra; de aí tamén que non nos remita xamais a notas de confe- rencias distintas daquelas en que se atopa (no que atinxe ás referen- cias bibliográficas, cada un dos traballos do volume é un todo autosuficiente); de aí, en fin, a renuncia ao uso dos ibid. e dos id., que dan axilidade ás notas, pero propician tamén os malentendidos. Menor importancia revestiron outros problemas como, por exemplo, o da ortografía e o da puntuación das citas de textos cas- 10 Nota acerca da edición teláns dos séculos XVIII-XIX e do primeiro decenio do XX. Nos tra- ballos, tal como chegaron ás miñas mans, reinaba a máis xenerosa licenza. Había autores que modernizaban sempre, mentres que outros se inclinaban pola reprodución de todos os pormenores do orixinal. Eu, pola miña parte, estimei que conviña modernizar, porque deste xeito se evitaba que a atención dos lectores se desví- ase das ideas para centrarse en algo tan accesorio como o seu reves- timento gráfico. Creo, ademais, que non cabe poñer serios reparos a esta decisión, porque non se trataba de peculiaridades gráficas que se correspondesen con diferenzas de índole fonética-fonolóxi- ca. Máis conservador fun no tocante á puntuación, en atención ao feito de que neste ámbito resulta un tanto máis difícil establecer un criterio firme de corrección. Nalgunhas ocasións, porén, foi imprescindible introducir signos de puntuación que non aparecían nos orixinais, a fin de evitar escuridades e/ou concederlle un res- piro ao sufrido lector. En casos tales, por suposto, o signo engadi- do aparece sempre entre corchetes. Mediante os corchetes sinalei, de feito, todas as interpola- cións que nas citas se deben á miña man, trátense de meros signos de puntuación, de glosas ou de informacións adicionais (datas de nacemento e morte, lugares de publicación, nomes de editores e impresores, etc.). Mais, dadas as dimensións destas actas (que con- teñen centos e centos de citas), non podo dar por seguro que todas as interpolacións estean debidamente marcadas. Si podo dicir que puxen todo o meu empeño para que así fose... e podo tamén rogar indulxencia para os erros que de seguro se detectarán. Antes de que alguén pase o traballo de sinalarmo, hei de dicir que son consciente de que o aproveitamento destas Actas como instrumento de traballo se ve dificultado pola falta dun índi- ce temático, e mais pola dispersión das referencias bibliográficas ao longo de máis de duascentas páxinas. Creo que son eu –permitá- seme este xesto de presunción– quen máis fondamente lamenta tales carencias (por non falar da imposibilidade de non facer nada para remedialas!). O espallamento das referencias –xa o sinalei ao comezo desta nota– é a consecuencia dunha decisión que veu imposta e que non era razoable modificar. En troques, canto á falta Nota acerca da edición 11 do índice temático, eu son o único responsable. Na miña defensa advertirei que o que me privou do tempo necesario para elaboralo non foi a indolencia, senón o fundado temor de esgotar a infinita paciencia do Consello, así como a obriga de harmonizar o labor editorial con outras obrigas e compromisos que non veñen ao caso. Teño, polo demais, a esperanza de que o exhaustivo index nominum que pecha este volume solucione en parte os prexuízos que oca- siona a ausencia do index rerum. Dito isto, o único labor que aínda teño pendente é, ao meu xuízo, o de ofrecer un breve comentario aclaratorio sobre a orde en que os textos das conferencias aparecen no volume. Cando come- cei a matinar neste asunto só tiña dúas ideas claras: unha, que o primeiro dos textos debía ser o do profesor Andrés Torres Queiruga, non só porque súa foi a conferencia inaugural do Simposio, senón tamén en proba de agradecemento a quen foi o grande animador e promotor desta reunión cientifíca; a outra, que o último texto debía ser o da conferencia do profesor Xesús Alonso Montero, non só porque con ela se pechou o Simposio, senón tamén (e sobre todo) como xesto de respecto obrigado ante quen foi un pioneiro na reivindicación da vertente lingüística da obra amorruibaliana. Unha vez sentadas estas dúas bases, a disposición do resto dos textos era relativamente indiferente. Non sen unha migalla de arbitrariedade –ou de deformación profesional– decidín poñer nun primeiro termo as achegas que abordaban o Amor Ruibal lingüista desde o punto de vista máis estritamente lingüísti- co (máis libre de adherencias filosóficas, se así se pode dicir). Refírome aos traballos dos profesores Ángel López García, Gregorio del Olmo Lete, Javier Arias Navarro, Johannes Kabatek, Pablo Cano López, Ana García Lenza e Víctor Manuel Longa. A conti- nuación, aparecen os escritos que contemplan o Amor Ruibal lin- güista a través dun cristal de corte bastante máis filosófico. Son os que asinan os profesores Javier Martínez Contreras e Antonio Domínguez Rey. Fago votos para que ninguén se sinta molesto por estas decisións, cuxa arbitrariedade eu mesmo recoñezo. Coido que xa chegou o momento de lle poñer o pecho a estas notas. Antes de facelo, porén,