Świętokrzyskie Świętokrzyskie Nr 14 (18) Środowisko » Dziedzictwo Kulturowe » Edukacja Regionalna
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Świętokrzyskie Świętokrzyskie nr 14 (18) Środowisko » Dziedzictwo kulturowe » Edukacja regionalna Kielce, sierpień 2014 r. nr 14 (18) ISSN 1895-2895 1914-2014 1914-2014 . Rzeczpospolita Rzeczpospolita Kielecka Kielecka . Żeromski Żeromski w Legionach . Strzelcy Strzelcy W numerze . Rzeczpospolita Kielecka i Sokoły . Żeromski w Legionach . Strzelcy i Sokoły http://sbc.wbp.kielce.pl www.wirtualnyparnas.blogspot.com www.wbp.kielce.pl dołącz do nas na Facebooku W numerze: Sto lat temu… 3 Rzeczpospolita Kielecka 6 Żeromski. Pod rozkazami Piłsudskiego 31 Legiony Polskie 47 Strzelcy i Sokoły - fragmenty 54 Wybuch I wojny światowej. Z zapisków ks. Józefa Rokosznego 72 Ocerska Szkoła Strzelecka w Stróży 77 Legion Polski nad Nidą – wrzesień 1914 roku 81 Oddziały Józefa Piłsudskiego w Tumlinie 89 Cmentarze legionowe na ziemiach polskich 93 „Ziemia Kielecka” 1915-1917 101 Tomasz Szymkiewicz - ordynans Piłsudskiego 103 Sytuacja zakładów przemysłowych w Kielcach i okolicy w latach I wojny światowej 104 Garnizon Kielce w latach 1918-1921 110 Obchody rocznic historycznych w Kielcach w pierwszych latach Wielkiej Wojny 117 Koszary 122 Obchody rocznic śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego w województwie kieleckim (1936-1939) 131 Z patriotycznych postaw zrodzony Dom WF i PW im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Kielcach 138 Legiony Polskie 1914-2014 – – wystawa czasowa w Muzeum Narodowym w Kielcach 156 Podróże pana Włodzimierza przedwojennymi „klejnotami” polskiej żeglugi 162 Upamiętnienie pobytu Józefa Piłsudskiego w Majkowie w 1914 roku 167 Pamięć o Wołyniu 170 Okładka: 1. str. akwarela na jedwabiu z okresu międzywojennego ze zbiorów Jerzego Osieckiego 2. str. akwarele Stanisława Praussa ze zbiorów Stanisława Machały Wydawnictwo powstało przy współpracy Samorządu Województwa Świętokrzyskiego. Patronat honorowy Marszałek Województwa Świętokrzyskiego Adam Jarubas. Wydawca Redakcja Wojewódzka 25-033 Kielce Andrzej Dąbrowski Druk Drukarnia Jawist 25-512 Kielce, Biblioteka ul. ks. P. Ściegiennego 13 Jerzy Osiecki ul. Warszawska 209, Publiczna Tel. 41 344 70 74 Korekta Andrzej Dąbrowski tel. 41 332 24 83 im. Witolda fax: 41 344 59 21 Jerzy Osiecki © Copyright by WBP Gombrowicza [email protected] Skład Mariusz Stec im. W. Gombrowicza w Kielcach Dyrektor: Andrzej Dąbrowski www.wbp.kielce.pl Nakład 1000 egz. ISSN 1895-2895 Pójdziemy, Serce Pójdziemy, Serce, tym pustkowiem, będziemy sobie pustce śpiewać – jeno nie wolno nam się żalić, upadać w męce, ni omdlewać Słabe będziemy witać zdrowiem, zdrowe będziemy w moc orężnić, weźmiemy wolę: świat rozpalić, rozpacz zniemiałą w bunt spotężnić. A gdy jedynie pustka głucha odbijać będzie nasze pieśni – to wszystko jedno jest dla ducha, który się tutaj w nas cieleśni. Bo nie dlatego dzwon rozbrzmiewa, by ludzi wołać do pokłonu – lecz, że ma serce w swojem wnętrzu i w spiżu moc zaklętą tonu. (Władysław Orkan - 4 p.p. Leg.) Sto lat temu… Jerzy Osiecki Andrzej Dąbrowski bieżącym roku przypada setna rocznica Wcześniej, 16 sierpnia, w Krakowie utworzony został W wkroczenia do Kielc Pierwszej Kompanii Naczelny Komitet Narodowy, polityczna siła, która Kadrowej oraz sformowania 1. pułku piechoty Legionów powołała Legiony Polskie jako oddziały, które działać Polskich. To święto całej Polski. Ten jubileusz jednak będą w ramach wojska austriackiego. O tym fakcie szczególnie ważny jest dla Kielc i kielczan. Nasze Piłsudski poinformował strzelców, jak i społeczeństwo miasto przygotowuje się do niego bardzo starannie. polskie w stosownym rozkazie wydanym w Kielcach W dniu 12 sierpnia na Placu Wolności w Kielcach 22 sierpnia. odsłonięty zostanie konny pomnik Józefa Piłsudskiego. Pod monumentem odbędzie się w tym roku szczególnie Rosjanie, którzy powrócili do Kielc dnia 13 sierpnia, uroczyste zakończenie kolejnego - 49. Marszu Szlakiem nałożyli na miasto nieludzką kontrybucję w wysokości Pierwszej Kompanii Kadrowej. 100 000 rubli w srebrze, dając na spłatę, pod groźbą zbombardowania i spalenia miasta, termin 24 godzin. W 1914 r. w naszym mieście po 120 latach niewoli Jako powód okrutnego ultimatum generał Aleksander zapoczątkowany został proces formowania Wojska Polskiego, a także tworzenia struktur odradzającego się państwa. Tutaj w ciągu trzech tygodni w dniach 12-13 sierpnia, a następnie 19 sierpnia – 10 września stacjonowały oddziały strzeleckie Piłsudskiego. Tu utworzony został 1. pułk piechoty, na bazie którego w grudniu 1914 r. powstała I. Brygada Legionów Polskich. Pierwsza Kompania Kadrowa wyruszyła z Krakowa w kierunku Królestwa Kongresowego dnia 6 sierpnia 1914 r. Po drodze do Kadrówki dołączały nowe oddziały, co sprawiło, że dnia 12 sierpnia Józef Piłsudski wkroczył do Kielc na czele batalionu witany serdecznie przez niemałą grupę patriotycznie usposobionych mieszkańców. Świadczą o tym liczne wspomnienia i pamiętniki strzelców. Jeszcze tego samego dnia batalion kadrowy został zaatakowany przez przeważające siły rosyjskie i wyparty z miasta w kierunku południowym. Strzelcy bronili się dzielnie i do dnia 14 sierpnia sformowali wraz z austriacką 7. dywizją kawalerii gen. Ignaza Kordy linię obrony w rejonie Brzegi – Chojny nad Nidą. Tutaj oddziały strzeleckie przeszły swój, bardzo udany, chrzest bojowy. Bitwa nie została rozstrzygnięta, a Rosjanie wycofali się w okolice Iłży. Fakt ten otwierał Piłsudskiemu ponownie drogę do Kielc. Kilkudniowy postój w rejonie na zachód od Chęcin, koło Korzecka, pozwolił na przeformowanie oddziału. Siły Komendanta znacznie wzrosły, a ich liczebność pozwalała tworzyć strukturę pułku. Dnia 19 sierpnia jeden batalion, zaś 22 sierpnia całe zgrupowanie strzeleckie ponownie zajęło Kielce. Sztafeta pokoleń Świętokrzyskie nr 14 (18) 3 Sto lat temu… Nowikow podał sprzyjanie miejscowej ludności i W wydarzeniach uczestniczyła ogromna liczba osób, oddziałom strzeleckim. Miasto niezwłocznie zapłaciło które w przyszłości w odrodzonej Polsce sprawować tę kwotę (plus łapówka 5 000 rubli dla Nowikowa), będą najwyższe urzędy państwowe. W Kielcach zadłużając się w Banku Łódzkim. Pomimo tego Kielce w 1914 r. znalazło się dziesięciu przyszłych premierów zostały złupione i splądrowane przez rozbestwione (Józef Piłsudski, Jędrzej Moraczewski, Aleksander żołdactwo. Wielu mieszkańców zostało zabitych lub Prystor, Janusz Jędrzejewicz, Leon Kozłowski, Walery zesłanych w głąb Rosji. Na miasto padł strach, stąd Sławek, Felicjan Sławoj Składkowski, Władysław przyjęcie ponownie wkraczających oddziałów strze- Sikorski, Tomasz Arciszewski, Ignacy Daszyński), dwóch leckich dnia 22 sierpnia było zapewne chłodniejsze, marszałków (Piłsudski, Rydz Śmigły) – nie licząc niż w dniu 12 sierpnia. po stronie rosyjskiej Konstantego Rokossowskiego, Utrwalił się, rozpowszechniony przez lm Bohdana ponad pięćdziesięciu generałów, wielu posłów, Poręby „Polonia Restituta”, stereotyp zamykanych senatorów, wojewodów i działaczy samorządowych, okiennic i sklepów na widok oddziałów Piłsudskiego wśród nich Stefan Starzyński, we wrześniu 1939 r. wchodzących do Kielc. Ten stereotyp jest nieprawdziwy. bohaterski prezydent Warszawy wraz ze swymi dwoma Sam Piłsudski wielokrotnie wypowiadał się na ten braćmi, Romanem i Mieczysławem. Liczną grupę temat, wspominając pobyt w Kielcach jako jedno stanowili znani artyści: pisarze, malarze, rzeźbiarze, ze swoich najpiękniejszych przeżyć. Bardzo serdeczne muzycy, a także uczeni – przyszli profesorowie. słowa kierował pod adresem kielczan, między innymi podczas swoich wizyt w naszym mieście. Po I wojnie W Kielcach do 1. pułku wstąpiło 950 nowych był tu dwukrotnie. W 1921 r., gdy przyjmował god- żołnierzy. Oczywiście tylko część z nich stanowili ność Honorowego Obywatela Kielc oraz w 1926 r., mieszkańcy naszego miasta i okolic. Z kolei wśród by uczestniczyć w V Zjeździe Związku Legionistów strzelców, którzy przyszli tu od Krakowa też znajdo- Polskich. Dysponujemy pełnymi tekstami przemówień, wali się ludzie z Regionu Świętokrzyskiego. Można w których Marszałek z najwyższym wzruszeniem tu wymienić Tadeusza Kasprzyckiego, Felicjana wspominał Kielce. Zresztą już sam fakt okrutnego Sławoja Składkowskiego, Leona Kozłowskiego, wyroku na miasto wydanego przez gen. Nowikowa ułanów: Władysława „Belinę” Prażmowskiego, za sprzyjanie strzelcom, jest wystarczającym dowodem Stanisława „Grzmota” Skotnickiego, Zygmunta „Bończę” patriotycznej postawy kielczan. Karwackiego, Zdzisława Jabłońskiego. Kielce stały się w sierpniu i wrześniu 1914 r. W swoim monumentalnym dziele Przerwane niezmiernie ważnym ośrodkiem odradzającej się powstanie polskie 1914, Leszek Moczulski użył państwowości polskiej. Na trasie przemarszu oddziałów w odniesieniu do faktów z sierpnia i września 1914 r. strzeleckich z Krakowa do Kielc, a potem na terenie określenia „Rzeczpospolita Kielecka”. kilku powiatów wchodzących w skład dzisiejszego województwa świętokrzyskiego powstawały tzw. Tutaj – w Kielcach przez trzy tygodnie powstawały Komisariaty Wojskowe. W istocie były one, wbrew zręby odrodzonego Wojska Polskiego. Ogromna część nazwie, ośrodkami władzy cywilnej. W samych Kielcach aprowizacji (wyżywienie, wyposażenie, szwalnie, funkcjonowały dwa komisariaty: jeden obejmujący pralnie, zakłady rymarskie, zakłady zajmujące się miasto, drugi – obszar powiatu. Odgrywały one naprawą broni, wszelkiego sprzętu, itp.) funkcjo- olbrzymią rolę w zakresie sprawowania administracji, nowało dzięki współpracy i ofiarności ludności utrzymania porządku, patriotycznej propagandy, miasta i okolicy. Wiele pamiętników i wspomnień zaopatrzenia, w tym także nieuniknionych rekwizycji, świadczy o ogromnym zaangażowaniu w sprawę zbierania funduszy. Były zatem komisariaty