Biuletyn Nr 61
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ISSN: 0551-3782 BIULETYN ARCHIWUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK NR 61 Warszawa 2020 BIULETYN ARCHIWUM POLSKIEJ AKADEMII NAUK NR 61 Warszawa 2020 Przygotowuje Komitet Redakcyjny w składzie Joanna Arvaniti, Anita Chodkowska, Hanna Krajewska, Katarzyna Słojkowska Redakcja Joanna Arvaniti Korekta Joanna Arvaniti Tłumaczenie Urszula Pawlik Adres Redakcji Archiwum PAN 00-330 Warszawa, ul. Nowy Świat 72 Wydano z dotacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego ISSN: 0551-3782 Skład, łamanie i druk AMALKER sp. z o.o. 03-715 Warszawa, ul. Stefana Okrzei 21/4 www.amalker.com Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów występujących w inwentarzach ....... 5 Joanna Arvaniti Inwentarze archiwalne .................................................................... 6 Marek Ciara Materiały Grzegorza Białkowskiego ............................................... 8 Elżbieta Sztraj Materiały Henryka Mierzeckiego.................................................. 16 Jarosław Matysiak Materiały Bohdana Winiarskiego ................................................. 36 Katarzyna Słojkowska Kilka słów o Władysławie Deszczce ............................................. 98 Marek Ciara Wilno i Kraków w czasie wojny polsko‑bolszewickiej... Dwa ośrodki akademickie w dzienniku Józefa Kallenbacha ....... 105 Marek Ciara Artur Śliwiński i Rada Obrony Stolicy w 1920 roku ................... 115 Mateusz Sobeczko Źródła do historii przemysłu w zasobie Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie Oddziale w Katowicach ....................... 137 Mateusz Sobeczko Rydułtowy w świetle zasobu Polskiej Akademii Nauk Archiwum w Warszawie Oddziału w Katowicach ........................................ 146 Izabela Gass Węgierskie zainteresowania profesora Jana Dąbrowskiego ...... 157 4 Spis treści Izabela Gass Wystawa „Rapperswil na dawnych pocztówkach” ........................165 Wanda Krystyna Roman Między standardami a różnorodnością... Analiza ewidencjonowania i opracowania spuścizn archiwalnych na wybranych przykładach .................... 167 Dorota Piętka-Hadała XI Warszawski Piknik Archiwalny...Czekamy na zielone światło ......................................................................................... 183 Dorota Piętka-Hadała Festiwal Nauki w Pałacu Staszica .............................................. 186 Sprawozdanie z działalności PAN Archiwum w Warszawie w 2019 roku ................................................................................ 189 Inwentarze zespołów archiwalnych ogłoszone w numerach 1–61 „Biuletynu Archiwum PAN” (układ chronologiczny) ............ 207 Inwentarze zespołów archiwalnych ogłoszone w numerach 1–61 „Biuletynu Archiwum PAN” (układ alfabetyczny) ................ 220 Summary ............................................................................................ 227 WYKAZ WAŻNIEJSZYCH SKRÓTÓW WYSTĘPUJĄCYCH W INWENTARZACH b.d. brak daty kkp. kserokopia b.m. brak miejsca ks. nab. księga nabytków b.p. brak paginacji l. luźne, list b.t. brak tytułu (w korespondencji) cz. część masz. maszynopis dop. dopiski m.b. metr bieżący dot. dotyczący mkf. mikrofilm dz. dział nadb. nadbitka egz. egzemplarz neg. negatyw fasc. fascicule nlb. nieliczbowane fkp. fotokopia not. notatka fot. fotografia odb. odbitka j.a. jednostka archiwalna odp. odpowiedź j. alb. język albański opr. oprawne j. ang. język angielski oprac. opracowane j. czes. język czeski pkt punkt j. fin. język fiński poczt. pocztówka j. franc. język francuski pow. powielany j. grec. język grecki poz. pozycja j. hiszp. język hiszpański pozyt. pozytyw j. hol. język holenderski r. recto, rok, rocznik j. jap. język japoński rec. recenzja j. lit. język litewski rkp. rękopis j. łac. język łaciński rys. rysunek j. łot. język łotewski s. strona j. niem. język niemiecki ss. strony j. norw. język norweski sz. szyte j. pol. język polski szkl. szklane j. port. język portugalski t. tom j. ros. język rosyjski tel. telegram j. rum. język rumuński v. verso j. serb. język serbski vol. wolumin j. słow. język słowacki w. wiek j. szw. język szwedzki wiz. wizytówka j. tur. język turecki wyc. pras. wycinek prasowy j. ukr. język ukraiński wyd. wydanie j. węg. język węgierski z. zeszyt j. wł. język włoski zał. załącznik k. karta, kartka zap. zaproszenie (w korespondencji) zaw. zawiadomienie Joanna Arvaniti Warszawa INWENTARZE ARCHIWALNE Z okazji ustanowienia przez Senat RP roku 2020 Rokiem Fizyki w tegorocznym „Biuletynie APAN” publikujemy inwentarz Grzegorza Białkowskiego, fizyka, poety, filozofa, profesora i rektora UW. Brał on udział w obradach Okrągłego Stołu po stronie Solidarności. 4 czerwca 1989 roku został wybrany na senatora I kadencji w województwie piotr- kowskim z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego, nie zdążył jednak zło- żyć ślubowania, gdyż zmarł niespodziewanie na serce. W 61. numerze „Biuletynu APAN” kontynuujemy w związku z 100. rocznicą powstania UP publikowanie inwentarzy wybitnych poznańskich profesorów. Tym razem prezentujemy materiały Bohdana Winiarskiego, prawnika, sędziego i przewodniczącego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, posła na Sejm II i III kadencji w II RP z li- sty Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego. Był on uważany za jednego z najwybitniejszych na świecie znawców zagadnień prawnych komunikacji międzynarodowej. Jak twierdzi Tomasz Szymański, pracownik naukowy w Muzeum Przyrody w Drozdowie, „Winiarski wy- stępował przeciw wulgarności w polityce i zastępowaniu dyskusji o meri- tum międzypartyjnymi wojnami, w wyniku czego życie polityczne staje się w myśl jego słów «placem boju, terenem zaciętych walk, w których zwycięzcy nie mają litości dla zwyciężonych, przeciwnik polityczny jest traktowany nie jako przeciwnik, dla którego trzeba mieć szacunek, lecz jako wróg, który powinien być zgładzony za wszelką cenę»”1. Warto za- pamiętać też aktualne szczególnie dziś słowa tego wybitnego uczonego: „Każdy naród ma taki rząd, na jaki zasługuje, i ponosi solidarną odpowie- dzialność przed historią często nie dlatego, że się z rządem dobrowolnie solidaryzował, ale że niezdolny był do dania sobie innego rządu”2. 1 Tomasz Szymański, Bohdan Winiarski ― od zaborów do PRL, „Myśl Polska”, 2019, nr 17–18. 2 Tamże. Inwentarze archiwalne 7 Bohaterem naszego tegorocznego „Biuletynu…” jest też lekarz der- matolog Henryk Mierzecki, ekspert Światowej Organizacji Zdrowia, członek Polskiego Towarzystwa Lekarskiego i Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego oraz Komisji Medycyny Pracy PAN i Międzynarodowej Komisji Medycyny Pracy w Genewie. Naszą uwagę zwrócił ciekawy i za- bawny artykuł Henryka Mierzeckiego zamieszczony w 102 nr. „Przekroju” z 23 marca 1947 r. Jak prababki swą urodę pielęgnowały, w którym m.in. czytamy: „Wrogiem w owych czasach urody kobiecej były czynniki at- mosferyczne. Dlatego kobiety dbające o swą urodę nosiły w zimie maski aksamitne (tourets de nez), a latem maski fularowe dla ochrony przed pie- gami”3. Mamy więc szansę być piękne. „Biuletyn…” zawiera artykuły prezentujące osiągnięcia polskiej nauki oraz okolicznościowe teksty związane z obchodzoną w 2020 r. 100. rocznicą Bitwy Warszawskiej (wspomnienia Artura Śliwińskiego i Józefa Kallenbacha), która została uhonorowana wystawą przygotowa- ną przez pracowników Archiwum PAN Uczeni w 1920 roku. Na wstępnej planszy ekspozycji czytamy: „W walkę o wschodnią granicę odrodzonej Rzeczypospolitej ogromny wysiłek włożyło całe społeczeństwo. Chlubną kartę polskiej historii zapisali uczeni, studenci i uczniowie. Jedni zgłosili się do Armii Ochotniczej, w której walczyli w polu lub pełnili służbę sanitarną, inni wspierali działania wojskowe, pełniąc służbę obywatel- ską w strukturach państwowych i cia- łach obywatelskich, jak Rada Obrony Stolicy, jeszcze inni służyli piórem”. Przypadającej w tym roku 220. rocznicy powstania Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1800–1832), które zrzeszało badaczy różnych specjal- ności i skupiało uczonych, literatów, osobistości oficjalne oraz tzw. przyjaciół nauk z ziem polskich i obcych, Archiwum PAN zadedykowało wystawę ubarwioną rysunkami Pauliny Kopestyńskiej. Poczesne miejsce na wspomnianych wystawach zajmu- ją materiały uczonych, którzy poświęcili całą swą wiedzę i umiejętności walce z zagrożeniem epidemicznym: Witolda Chodźki, Wilhelma Malcza, Feliksa Przesmyckiego. 3 Henryk Mierzecki, Jak prababki swą urodę pielęgnowały, „Przekrój”, 1947, nr 102. Grzegorz Białkowski Marek Ciara Warszawa MATERIAŁY GRZEGORZA BIAŁKOWSKIEGO (1932–1989) (III–297) Grzegorz Białkowski urodził się 8 grudnia 1932 r. w Warszawie ja- ko syn Aleksandra, urzędnika placówek skarbowych, i Jadwigi z domu Czopowicz, księgowej. W 1950 r. ukończył Liceum Ogólnokształcące imienia Stefana Batorego w Warszawie. W tym samym roku został laureatem I Olimpiady Matematycznej. W latach 1950–1955 studiował na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1955 r. uzyskał tytuł ma- gistra po przedstawieniu pracy Masa własna fotonu w zewnętrznym po‑ lu elektromagnetycznym, napisanej pod kierunkiem profesora Wojciecha Królikowskiego. W 1959 r. na podstawie dysertacji pt. Rozpraszanie mezo‑ + nów K na nukleonach w stanie S1/2 w przybliżeniu Tamma Dancoffa, której promotorem był profesor Wojciech Królikowski, uzyskał tytuł doktora. Po doktoracie wyjechał na kilkumiesięczny (od lutego do lipca 1960 r.) staż do Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej. Od stycznia do lutego 1963 r. przebywał na stażu w CERN (Conseil européen pour la recherche nucléaire) w Genewie. Od lutego do września 1963 r. uzupełniał studia w Instytucie Fizyki Uniwersytetu w Turynie. W 1964 r. po przedstawieniu rozprawy