Dom Osiedle Mieszkanie 1939 Styczeń
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA REFORMY MIESZKANIOWE! ZAŁOŻONY W R. 1929 PRZEZ TE ODOR A TOEPLITZA fi WYDAWNICTWA ROK XI • NR. 1. STYCZEŃ 1939 • CENA zł 1. - ' N U MER J UB I LEU SZO WY I D ZIESIĘCI OLE CI A PISMA I PO Ś WI ĘCON Y PAMIĘCI i: TE O DORA TOEPLITZA DOM OSIEDLE MIESZKANIE ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA REFORMY MIESZKANIOWEJ ZAŁOŻONY W R. 192 9. PRZEZ TEODORA TOEPLITZA ROK XI STYCZEŃ 1939 Nr. 1 4i 0 uve' 0 4i TEODOR TOEPLITZ NOTATKA BIOGRAFICZNA Urodzony 3 lipca 1875 r. Szkołę średnią kończył w Warszawie u Beniego. Studiował początkowo w politechnice Berlińskiej. Brał udział, już jako student, w organizacji socjalistycznej wspólnie ze Sta nisławem Przybyszewskim. Aresztowany po roku pobytu w Berlinie, został odstawiony przez po licję niemiecką, jako niepożądany cudzoziemiec, do granicy b. Kongresówki. Dalsze studia wyższe kontynuuje w Belgii, kończąc Akademię Handlową w Antwerpii. Nie przestaje brać udziału w ru chu socjalistycznym, zbliżając sie wówczas z Romualdem Mielczarskim — pionierem spółdzielczości spożywców w Polsce, Bolesławem Miklaszewskim, Mikulskim i innymi. Przyjaźni się również z Ed wardem Abramowskim i przyjaźń tę zachowuje do końca życia wielkiego teoretyka i ideologa naszego ruchu spółdzielczego. Po ukończeniu studiów wyjeżdża Teodor Toeplitz na Ukrainę, gdzie pracuje początkowo w Kramatorsku, a następnie od 1900 do 1910 roku w Charkowie. Dom Toeplit- zów jest ośrodkiem pracy konspiracyjnej organizacji P. P- S. na Ukrainie, dostarczającej środków materialnych i bojowników dla akcji niepodległościowo-socjalistycznej w Kraju. Częstym gościem jest u niego Aleksander Sulkiewicz, niezmordowany emisariusz P. P. S., zatrzymuje się u niego józef Piłsudski, pracuje zarobkowo w firmie H. Meyera skazany na wysiedlenie z granic Kongresówki Rom uald M ielczarski. W okresie 1905/7 roku do ścisłeg o Komitetu C harkow skiego P. P. S. n ależą: Leon Berbecki, Teodor Duracz, Robert Kunicki, Wacław Liihe i Teodor Toeplitz. Od 1910 do 1915 roku mieszkanie Toeplitzów przy ul. Sewerynów 5 w Warszawie staje się takim samym ośrodkiem pra cy konspiracyjnej, ale już w Polsce. W 1915/16 roku datuje się praca T. Toeplitza w organizacjach opiekuńczych wygłodzonej przez okupantów stolicy. W tym okresie rozpoczyna się również jego praca samorządowa z niezwykle realnym, dalekowidzącym, gospodarczym i społecznym podejściem. Idea Wielkiej Warszawy, zachowania dla miasta i włączenia w jego granice gruntów, zajmo wanych na cele wojskowe przez Rząd carski, stworzenie faktu dokonanego zajęcia tych terenów i za gospodarowania przez miasto — to idea Toeplitza. Skromna ze swej nazwy, utworzona w 1916 r. Komisja Uprawy Gruntów Podmiejskich pod przewodnictwem Toeplitza, organizuje wielkie roboty publiczne, zatrudnia do 40.000 robotników, uzupełnia aprowizację Warszawy, jest początkiem przy szłej Administracji Gospodarstwa Rolnego i Leśnego (Agril). Specjalną uwagę zwraca Toeplitz na zalesienie nieużytków, zakładanie sadów i ogródków jako działacz samorządowy, w ciągu 9 lat radny i ławnik m. st. Warszawy, budzi zaintereso wanie i zajmuje się specjalnie zagadnieniami terenowymi i mieszkaniowymi. Jest pionierern spo łecznego budownictwa mieszkaniowego. Pierwsze prace informacyjne i propagandowe w tej dziedzi nie wychodzą spod jego pióra. Zdobywa dużą erudycję i zapoznaje społeczeństwo polskie z odpowie dnią akcją na Zachodzie, nawiązuje łączność bezpośrednią z zagranicznymi organizacjami refor my mieszkaniowej. Zwraca uwagę na spółdzielczą formę budownictwa, jest jednym z współza łożycieli Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, której nadaje ogromny rozmach twórczy i popy cha na drogę szerokich zainteresowań walki z klęską mieszkaniową mas robotniczych i pracowni czych, inicjuje założenie Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego również na spółdzielczych za sadach opartego, bierze udział w organizacji Związku Spółdzielni i Zrzeszeń Pracowniczych R. P., jest prezesem Zarządu tego Związku, a następnie członkiem Rady Nadzorczej i przewodniczącym Sekcji Spółdzielni Mieszkaniowych (Komisja stała do spraw spółdzielni mieszkaniowych). Nie zaprzestaje pracy nad pogłębieniem więzi społecznej w osiedlach spółdzielczych, jest współ twórcą Stowarzyszenia „Szklane Domy", służy wiedzą, informacją i wskazówkami analogicznej pra cy za granicą. Znajduje ugruntowanie tej pracy w myślach, pismach i wypowiedzeniach Mickie wicza, Lelewela, Abramowskiego. Sprawie mieszkaniowej nadaje rozmach i zasięg niezwykle szeroki. Zakłada w 1929 r. przy pomocy H. Kampfmayera, sekretarza Międzynarodowego Związku do Spraw Mieszkaniowych — Polskie Towarzystwo Reformy Mieszkaniowej. Wydaje i redaguje przez 8 lat miesięcznik „Dom Osiedle Mieszkanie". Zajmuje się sprawami urbanistycznymi, staje się jednym z najczynniejszych członków Towarzy stwa Urbanistów Polskich. Jest propagatorem i jednym z najczynniejszych inicjatorów Towarzystwa Osiedli Robotniczych. ' ...... W ogólnym ruchu spółdzielczym Polski, jego doświadczenie i praca również znajduje zasłużone uznanie. Przewodniczy Radzie Nadzorczej Banku Spółdzielczego „Społem . Udział i praca To eplitza we wszystkich organizacjach nie ma charakteru zdawkowego. Stanowisk honorowych de no mine nie uznaje. Wszędzie jest czynny, zapladnia swoją ideą i myślą, nastawia, daje praktyczne wskazówki — i, gdy instytucja zaczyna żyć i rozwijać się samodzielnie, przerzuca się, centralizuje swoją energię gdzie indziej, tworzy nowe placówki pracy gospodarczej i społecznej. Na terenie międzynarodowym bardzo ceniony jako fachowiec i społecznik zajmował Teodor To eplitz przez szereg lat stanowisko Wiceprezesa Międzynarodowego Związku dla Spraw Mieszka niowych, reprezentował Polskę na wszystkich zjazdach tej organizacji oraz Międzynarodowego Zwią zku Miast, zdobył dla naszych wysiłków i pracy szerokie uznanie. Przygotowanie Kongresu Międzynarodowego w Paryżu w r. 1937, w najbliższym kontakcie z Prezesem Związku, francuskim ministrem zdrowia i opieki społecznej H. Sellier — jego również jest dziełem. Na Pierwszym Pol skim Kongresie Mieszkaniowym miał wygłosić jeden z zasadniczych referatów. Śmierć niespodziewana przerwała w dn. 26. kwietnia 1937 r. to niezwykle czynne życie Społecznika i O byw atela. 2 Warszawa, 1932. Wyslawa „Tani Dom Własny" na Bielanach DR. STANISŁAW JURKIEWICZ PRZEWODNICZĄCY P O LSK IE G O TOW. REFORMY MIESZKANIOWEJ SŁOWO WSTĘPNE Zgodnie z jednomyślną uchwałą Zarządu Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej pierwszy tegoroczny numer Organu tego Towarzystwa „Dom Osie dle Mieszkanie", będący jednocześnie numerem jubileuszowym dziesięciolecia pisma, ma być poświęcony pamięci Założyciela pisma i Towarzystwa, Teodora Toeplitza. Celem wykonania powyższego zadania Polskie Towarzystwo Reformy Miesz kaniowej otwiera przeze mnie w tej chwili szereg artykułów, obejmujących frag menty różnorodnych dziedzin niezwykle czynnego życia i prawdziwie twórczej pracy ś. p. Teodora Toeplitza, a napisanych przez ludzi, którzy w pracy tej współ działali lub byli jej bliskimi świadkami. Zacznę od mojej pierwszej z nim rozmowy w lecie 1929 roku, w której zachę cał mnie do współpracy w Prezydium Zarządu organizowanego Towarzystwa. Cytuję możliwie wiernie główne myśli w tej rozmowie przez niego wypowie dziane: „Międzynarodowy Związek Mieszkaniowy skupił w sobie znaczny zastęp ludzi z różnych państw, wybitnych znawców i niestrudzonych działaczy w dzie dzinie mieszkaniowej. Pracę ich mózgów, naukę z ich doświadczenia płynącą przez współdziałanie z nimi i przez uzyskiwanie wydawnictw fachowych wyko- 3 Warszawa, 1932. Wystawa „Tani Dom Własny" na Bielanach rzystamy na potrzeby Polski, a potrzeby w tym względzie sq szczególnie znacz ne w państwie świeżo przywróconym do niepodległości, zniszczonym wojną na jego ziemiach przez tyle lat prowadzoną i karygodnie przez zaborców zanie dbanym. Współdziałanie z Międzynarodowym Związkiem Mieszkaniowym ułatwi nam obserwowanie i badanie praktycznych osiągnięć zagranicą. Ze swej strony bę dziemy się starali informować zagranicę o wszystkim co jest u nas dobre, zdro we i zasługujące na propagandę. Skupimy w Towarzystwie co najwybitniejszych znawców różnych dziedzin zagadnienia mieszkaniowego, różnych zawodów i do świadczenia. Będziemy śledzić, wyszukiwać i ustalać palące w kwestii mieszka niowej braki i potrzeby, pracować nad sposobami zapobiegania i leczenia, będzie my o nich informować władze państwowe i samorządowe i współdziałać z nimi, będziemy szerzyć wiadomości z dziedziny reformy mieszkaniowej, oraz zdobycze wiedzy i ustawodawstwa w zakresie polityki mieszkaniowej". Przejrzenie poszczególnych numerów pisma „Dom Osiedle Mieszkanie", za wierających coroczne sprawozdania z działalności Polskiego Towarzystwa Refor my Mieszkaniowej, dowodzi, że Towarzystwo starało się możliwie wiernie wyko nywać zamierzenia i dążenia swojego Założyciela, wyrażone w wyżej zacytowa nych prze mnie słowach, i jeśli te zamierzenia były w znacznej mierze, i w mia rę istniejących możliwości, realizowane — to ogromną w tym rolę odgrywała za wsze osobista praca, energia, inicjatywa, zapał, wiedza i doświadczenie ś. p. Teo dora Toeplitza. Nie będę szczegółowo wyliczał wszystkich prac i zasług Zmarłego dla Towa rzystwa, bo skromny ten artykuł niema charakteru sprawozdawczego i nie powi 4 nien przez zajęcie zbyt wiele miejsca stwarzać technicznych przeszkód w omówie niu innych fragmentów z życia Zmarłego — zwłaszcza że wiele prac jego przedsta wionych w następnych artykułach gozostaje w związku z jego działaniem w To warzystwie. Podkreślę tylko, że był on głównym organizatorem wystawy miesz kań, urządzeń