ARTUR SHKURTI

N BESA libri i shenjtë

FEJA IME, E FËMIJËVE TË MI, DHE E BUJARËVE SHQIPTARË

FALTORJA SHQIPTARE

Falenderoj Zotin që më caktoi mua ta bëj këtë punë dhe të nderoj shqiptarët kudo që janë duke e kthyer fenë e tyre nga një gjendje e gaztë, në të lëngët dhe më së fundi në gjendje të ngurtë me hartimin e Librit të Shenjtë “Besa” dhe me statutin e Faltores Shqiptare.

Artur Shkurti bujar shqiptar

3

[BN - 1]

Shqipja në mbrëmje në qiejt fluturoi e lartazi shkoi. Tue fluturuar lartaz nga qielli dhe, para se të hynte, në hijen e natës e çojti lart fletën e saj dhe shkrojti në qiellin me yj të ARBËRISË: “BESA E SHQIPËRISË”.

Ibrahim Kodra [BN - 1]

5

BESA N LIBRI I SHENJTË

BESA - ZBULESA E SHENJTË feja ime, e fëmijëve të mi dhe e bujarëve shqiptarë

Çdo njeri e ka një fjalë ku vë kryet. Vargjet e Pashko Vasës “E mos shikoni kisha e (Frederik Reshpja) xhamia / Feja e shqiptarit është shqiptaria” ishin e para fjalë shkëndijë e fesë së re. “BESA” është Fjala ku dua të mbështet kryet unë, Vetë Pashko Vasa flet qartë për fenë tonë në këto fëmijët e mi dhe bujarët shqiptarë. vargje: Libri i Shenjtë “BESA” është Zbulimi i Fesë së Si atje n’empir të lartë, Shqiptarëve, që ka për profet të vet Naim Frashërin ku Hyu qëndron gjithmonë, dhe për ndjekës të saj – bujarët shqiptarë. këndojnë shpirtrat me fletë krejt himnin e fesë sonë, Gjithë ç’jemi Shqipëtarë, t’mbarën i bien njerëzimit Jemi një fis e një farë, me vepër t’lartë mirësie. (Pashko Vasa) Kemi të tërë një shpresë, Një gjak, një gjuhë, një Besë. Naimi Frashëri u bë Profeti i vërtetë i kësaj feje. (Naim Frashëri) Shumë shpejt, që në të gjallë të tij, ai mblodhi Leu dh’u la për trashëgim aq dashuri nga shqiptarët sa nuk kishte mbledhur - Me nderim e me qëndrim – asnjë njeri tjetër i mendimit. Kjo dashuri mbeti e Besa jon’ e shentëruar. pashuar brez pas brezi. (Lasgush Poradeci) “Shekujt vijnë e vitet shkojnë, Shqiptarë ne na thonë, Naim, djemtë ligjërojnë.” (polifonia labe) bëjmë si ç’kemi zakonë, O shokë ndë kemi Besë, NAIMI është njeriu që Migjeni e kërkonte për kush ka lindur dhe do vdesë, kombin tonë, edhe pse Migjeni lindi e vdiq pas Ndë u vra nga trimëria, Naimit. Njeriu i Migjenit në të vërtetë nuk u lind, Namin e merr Shqipëria. por u rilind. (popullore) Dashuria, tungjatjeta, “Të lindet një njeri, midis çiftit të selitur i madh si madhni, dhe me Besën ton’ të situr, dhe ndërgjegjet tona t’i ndezi në dashni, është e ëmbël shumë e shkreta, për një ide të re, ideal bujar, është gosti nga qielli zbritur! për një agim të lum e të drejtë kombtar.” (Ali Asllani)

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 7 BESA N LIBRI I SHENJTË

Me “BESËN” ne do të ngremë FALTORET E pra, ti, o perëndi, pse na le në dorë të djallit, SHQIPTARE, që janë bashkësitë e bujarëve që na shtypi, na përtypi shqiptarë që besojnë në Zot dhe besojnë se fjala nëpër nofulla të çakallit? e NAIMIT është frymëzim hyjnor i mjaftueshëm; që Po tani u bë ç’u bë, ti, o zot i këtij dheu, besojnë se copëra frymëzimi hyjnor shpërndahen s’mund të bësh asgjë, si mjegull në shpirtrat e shqiptarëve në shekuj, një t’i thuash kohës: prapa kthehu!, pjesë të të cilës e ka mbledhur ky libër shpalljesh edhe rri e bën sehir, bën sikur asgjë nuk di, aty ku burimi është më i sigurt se është i pastër pra dhe neve jemi kundra, (Ti me gojët e tyre fole...); që besojnë se duhet të duam një tjetër perëndi! japin Besën për të qenë Bujarë; dhe që besojnë Duam një zot që do të mund se është koha e duhur për të patur faltoret tona të na kap’ e të na tund, dhe për t’i kthyer xhamitë e kishat në një kujtim të na tund e të na shkund, historik. vëllavrasjes t’i jap fund. Perëndi, o perëndi, vi përpara zotris’ sate, Eja t’a ndrrojmë ankimin duke pasur përmbi supe n’nji hymn uzdaje, eja një vandak të rënd’ mëkate, t’ndërtojm’ permbi gërmadha po mëshira hyjnore ësht’ e thell’ e ësht’ e gjërë faletoret e reja. (Ernest Koliqi) më e thellë nga gjith’ mëkatet që ka vendi yn’ i tërë. Po më fal për këto fjal’, Nuk është qëllimi ai që e bën luftën e që guxova e i thashë, i rrëmbyer e i trembur, shenjtë, por është lufta ajo që e bën qëllimin e mbasi gjuha më rreh dhëmbin, shenjtë (Niçe). atë dhëmb që më ka dhëmbur. Vendi ynë që ka jetuar Shenjtërinë e këtij libri e ka vendosur herë me pushkë e her me shat, lufta e shqiptarëve për t’ju afruar Zotit në atë s’mund të lihet tash e tutje mënyrë që kombi i tyre të mos humbë në rrjedhën si një flet’ në degë të that’, e historisë njerëzore. ai lipset që të rrojë, qoft’ me hir’ e qoft’ pa hirë, dhe aty ku bie zjarri, bëhet lulja më e mirë. S’duem me humbë në lojë të përgjaktë të historis (Ali Asllani) njerëzore, jo! jo! s’i duem humbjet prore – Libri i shenjtë “BESA” vjen pas shekujsh reflektimi duem ngadhnim! dhe fermentimi të idesë sonë fetare dhe ngadhnim ndërgjegje dhe mendimi të lirë! kombëtare. Në çështjet fetare kombi ynë thuajse S’duem për hir i provoi të tëra: paganizmin, krishterizmim, të kalbsinave të vjetra që kërkojnë “shejtnim”, muslimanizmin, ateizmin shtetëror, konvertimet, të zhytemi prap në pellgun e mjerimit varësinë dhe autoqefalinë. Mbajti respektin për që të vajtojmë prap këngën e trishtimit, profetët dhe ruajti edhe dyshimin për ata që e kangën monotone, pa shpirt, të skllavnis – sollën fjalën e tyre. Nga një stad në stadin tjetër, të jem’ një thumb i ngulun ndër trutë e njerëzis. zhvillimet botërore patën një rol kryesor, por edhe shqiptarët nuk e lanë veten pasivë dhe bën më të (Migjeni) mirën për kombin e tyre.

8 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË

“Sot mund të flitet me krenari për “sintezën Mund të lini Perëndinë? shqiptare” të feve monoteiste, çka duhet ruajtur Dhe Krishtin’ e Shqipërinë? jo vetëm si vlerë shqiptare, por edhe si vlerë Edhe i fali Moresë? europiane dhe botërore.” (Abdi Baleta) Q’është pa-fe e pa-besë. Dhe ju hoxh’ e ju dervishë, Ne nuk kemi tagër t’u themi priftërinjve dhe Mos shihni Xhami e Kishë, hoxhallarëve të kujdesen për fatet e kombit Si Kisha ësht’ dhe Xhamija shqiptar. Ata janë në “biznesin” e tyre. Kleri Tekdo është Perëndia. (Naim Frashëri) katolik ka për qendër Vatikanin dhe mungon organizimi kombëtar autoqefal si tek fetë e tjera, Fjalëve t’armiqve të egër kurrë mos u vini veshin, kleri ortodoks e kishte autoqefalinë dhe pranuan Se ata duan gjithmonë, me intriga të urrejtshme, t’u shkelet me këmbë, muslimanizmin në Shqipëri Me çdo mjet ta bëjë fenë vegël të shkatërrimit më shumë e kanë mbrojtur laikët. tonë. Ata duan të na ndajnë për të tyret interesa. (Naim Frashëri) Naimi i porositi klerikët e krishterë dhe muslimanë dhe fjala ra shpesh në vesh të shurdhër: “BESA” është përpjekja për të kompaktësuar kombin shqiptar, këtë pjesë të njerëzimit, për t’iu Fet’ e besëtë t’i kemi kundërvënë më fuqishëm pasojave më negative Po të ndarë të mos jemi, të zhvillimeve të shoqërisë së sotme dhe të Hoxh’ e xhami e dervishë, ardhshme njerëzore. Nuk mund të ketë bashkim Priftër’ e kllogjër’ e kishë e përparim njerëzor pa bashkime të forta e të Nderë që kanë ta kenë, shëndosha kombëtare, siç nuk mund të ketë kombe Po të duan Mëmëdhenë, të shëndetshëm pa familje të shendetshme. Vlerat Të duan njerëzinë, e përbashkëta njerëzore fillimisht përvetësohen Dhe të tërë Shqipërinë, nga organizimet kombëtare dhe pastaj shkojnë Mirësit’ e urtësitë në nivelin e njeriut. Rruga tjetër nga universalja T’i kenë përpara dritë, direkt tek njeriu është e mundshme por është e Të ken’ udhë njerëzinë, pasigurt në masivizimin e saj, pasi çdo individ dhe zot gjithë Perëndinë; në radhë të parë u përket grupeve shoqërore të Me dritët të Perëndisë organizuara që janë kombet. T’i ndihinë Shqipërisë, E të ngrenë Shqipëtarë “BESA” në një kuptim është edhe mohim edhe Të bëhet si ish më parë (Naim Frashëri) pohim i feve ekzistuese. Është mohim i të gjitha feve tradicionale në truallin shqiptar, pasi del me Ju priftërë mjekrë-gjatë! përfytyrim të veçantë për Perëndinë, e cila i jep Q’u quan kombi uratë, vendin e duhur njeriut, lutje të reja, me rite të reja Uratë e Perëndisë, të besimit dhe një kuptim të ri për hyjnoren në Q’është drit’ e gjithësisë, përgjithësi. Ajo mban prej të gjitha feve besimin Mund të bëhi të pa-besë në Zot, pikërisht sepse besimi në zot nuk është Për të mirët të Moresë? produkt i fesë, por feja është produkt i besimit në zot. Lidhja më e fuqishme me to është vetë historia jonë e harmonisë fetare.

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 9 BESA N LIBRI I SHENJTË

Parimet e moralit fetar të shqiptarëve janë Po kërkoj një Tokë të Re krejt të ndryshme me ato të korrupsionit politik, Që duhet të jetë shoqëror dhe të degjenerimit social, si edhe krejt Atdheu im. të ndryshme nga hipokrizia fetare e derisotme. Kjo Tokë e Re Ndaj edukoni fëmijët me këtë libër, recitojuni Ekziston diku atyre çdo ditë diçka dhe ja tek do të keni të O dheu im, por nuk është prej dheu. tjera frymëzime dhe ja tek e keni tërmetin në (Lindita Arapi) themelet e së Keqes. Mos u interesoni se Si e Nëse ne nuk bëjmë më të voglin mundim që “BESËN” Qysh do të bëhet e mundur që prej së ardhmes ta kthejmë në realitet, atëherë çfarë pritet prej së fëmijëve tuaj do të zhduken retë e zeza të nesh? Veç një rrjedhje drejt fatit të paracaktuar?! pesimizmit. Deduksionet që ata do të bëjnë janë Uji i lumit dihet se ku shkon. Veç se para se Drini të Pashmangshme dhe pas deduksioneve vjen të derdhet kot në det, ne i marrim energjinë dhe Kauza dhe pastaj Veprimi. Nuk mund të mendohen me të ndriçojmë shtëpitë e shqiptarëve. Atëherë mënyrat kaq të ndryshme, kaq me fantazi për ta të mos shkojnë kot breza të tërë shqiptarësh, pa shpërbërë nga themelet atë çka quhet “E KEQE” bërë dritë në jetën e tyre. edhe pse ajo sot duket e konsoliduar në themelet e jetës shoqërore shqiptare, si një virus që ende Ej ti që mban trishtim, nuk i është gjetur bari. “Isha e sigurt se ky ishte Jo! Jo! Jo! Mos prit! Lufto! zëri i Zotit. Isha e sigurt se ai më thërriste mua. Bëj dritë si një Naim, Mënyra se si më thirri nuk duhet të të preokupojë, Dhe jeto! (Alqi Boshnjaku) se kjo është diçka midis Zotit dhe meje: ç’është me rëndësi, është se Zoti e thërret secilin në mënyrë “BESA” nuk është shpikje, por zbulim: zbulimi i të ndryshme. Ne nuk kemi ndonjë meritë. Ajo që shpirtit fetar dhe kombëtar shqiptar. është shumë me rëndësi është që t’i përgjigjemi me gëzim thirrjes së tij. Unë tani jam aq e sigurt sa Lutjet sjellin Besën, Besa sjell Dashurinë, dhe ç’kam qenë në ato çaste të rënda dhe dramatike Dashuria sjell Ndihmën reciproke. Kjo ide vjen prej se kjo ishte punë e Zotit dhe jo e imja. Dhe, pasi bujares së famshme shqiptare Gonxhe Bojaxhi. që kjo ishte punë e Zotit, unë e dija se bota do të Çfarë ndihme të ndërsjelltë kërkojmë ne prej përfitonte” (Gonxhe Bojaxhi) njëri-tjetrit? Ndihmën e shqiptarit për shqiptarin. Na duhet një fe që të na kthejë atdheun, Atëherë çfarë dashurie duhet të sjellë këtë pasojë, ose më mirë me thënë dashurinë për atdheun. përveç se dashuria për kombin? Çfarë feje duhet Flamuri kombtar nuk ka shka ban nder ne, të sjellë këtë dashuri përveçse një fe me tipare të Po kje se dashtuni nuk kem p’r Atdhe! theksuara kombëtare? (Gjergj Fishta) Çifutët e kërkuan atdheun për qindra vjet duke Përderisa bashkohemi në lutjet tona për të qenë jashtë tij. Kurse ne e kërkojmë atdheun duke ardhmen e kombit tonë, nuk mund të mos qenë brenda tij. Ose më mirë me thënë se po bashkohemi në të njëjtën fe. Le t’u japim fëmijëve kërkojmë dashurinë e munguar për atdheun, duke tanë “BESËN” që i bashkon dhe jo fe të tjera që i patur një atdhe. mbajnë ata përsëri të ndarë në vlera tek të cilat Kur ta gjejmë, atëherë do të shohim sa të duhet të besojnë. Le t’i shmangemi përmes fesë largpamës dhe sa të verbër kemi qenë në histori. sonë njëanshmërisë në vlerësimin e qytetërimeve lindore dhe perëndimore.

10 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË

Le të vlerësojmë gjithçka ka arritur shoqëria Me zbulimet e BESËS, unë mund t’ua besoj njerëzore deri më sot. shpirtin e fëmijëve të mi pa frikë Naim Frashërit Me “Besën” shmanget diskutimi për dyzimin e dhe bujarëve të tjerë shqiptarë që kanë shkruar karakterit të shqiptarit në çështjet e besimit, që këtë libër me dorën time. Tashmë unë nuk do të vihet re që nga koha e këngës kushtuar konvertimit kem frikë se ata do të më dalin nga “rruga e në muslimanizëm të fisit të Gjolekajve: Zotit”. Është krejt e shëndetshme që ato të shëtitin Qishëz-o, moj qishëz-o, nëpër hapësirat e gjelbërta dhe të lulëzuara të të ma falçë fajin-o, Besës Shqiptare. Aty ato do të takojnë shpirtrat e synë e djathtë e kam tek ti, mrekullueshëm të shqiptarëve të gjallë e të vdekur, të mëngjërin në xhami. (Dukat, Vlorë) të shqiptarëve që jetojnë në atdhe dhe jashtë Sikur të ushtrohet për shumë kohë që syri i djathtë atdheut. “Besa” është një dritare e mjaftueshme të mbahet tek kisha dhe i majti te xhamia i bie që për të parë të tërë botën dhe për të futur brenda kombi të bëhet strabik dhe të mos fokusohet dot, të tërë dritën e kulturës së njerëzimit. si duhet, në të njëjtin objekt, dhe të mos ngrihet dot kurrë në këmbë. Seç më shtruan bukën, dhe buka s’më haet, Me çalue n’anë të djathtë, me çalue n’anë të një merak që kam majtë ... nga zemra s’më ndahet. (Përmet) Si paljaço i gjorë që kah t’ia mbajë s’di, mbasi kambën e theu n’akrobaci – Shpresoj që kjo farë që po mbjell rrallë, të më jet’ e tij asht helm pa asnjë pikë mjaltë. mbijë plot. (Migjeni) Ne rrugën drejt e mbajtëm gjithë me ndjesë, Të tretur shumë herë nga trishtimi; Ja, pse “BESA” është ajo që del nga shpirti i Por mjaltë krejt na dukej hidhërimi kombit shqiptar. “Besa” do t’i bëjë edhe më fetarë Kur shihnim se fjala jonë zinte Besë. shqitparët nga sa kanë qenë, pasi kjo është dhe (Asdreni) një fe jashtëzakonisht e bukur dhe e mbrujtur dhe të kthehet në realitet profecia e NAIMIT: shqipëtarisht. Sot shumica e shqiptarëve e shohin Në jan’ ata shqipëtarë, me dyshim angazhimin fetar të një personi, që i njoh e i di unë, sidomos kur ai dëshiron të bëhet edhe klerik. bota po ka për të parë “Çuditërisht” në vend se të thonë që i ka hyrë këtu një të madhe punë! rrugës së Zotit, thonë “ka dalë nga rruga e Zotit”. Kjo deri diku shpjegohet me faktin se “rruga e Falenderoj Zotin që më caktoi mua ta bëj këtë Zotit” për shqiptarët duhet të ishte gjetiu. Rruga punë dhe të nderoj shqiptarët kudo që janë duke e Zotit është jo besimi për besim, besimi për të e kthyer fenë e tyre nga një gjendje e gaztë, në ngrënë e për të pirë, por besimi i cili jep i vlera të të lëngët dhe më së fundi në gjendje të ngurtë me tilla shoqërisë që e bëjnë atë të ecë para. Nëse hartimin e Librit të Shenjtë “Besa” dhe me statutin ka një fushë ku feja mund të bëjë mrekullira, kjo e Faltores Shqiptare. është jeta shoqërore. Feja nuk mund të na shërojë zemrën e sëmurë, por mund të na japë një doktor ARTUR SHKURTI me besë që nuk i ngre çarkun e korrupsionit të tij bujar shqiptar pacientit tek dera e spitalit. drejtor i shkollës “Udha e shkronjave” (1997)

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 11

BESA

FALTORJA SHQIPTARE

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2]

Si atje n’empir të lartë, ku Hyu qëndron gjithmonë, këndojnë shpirtrat me fletë krejt himnin e fesë sonë, t’mbarën i bien njerëzimit me vepër t’lartë mirësie.

Pashko Vasa [BN - 2]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 15 [BN - 3] BESA N LIBRI I SHENJTË

S’do dëgjoj veç gjuhën që më flet pa zë: Po kur desh Zot’ i vërtetë, të dil faqeza në jetë, Naim Frashëri [BN - 3] ahere bëri njerinë, atje t’a gjesh Perëndinë! Kjo kupore e pafund që kemi sipër, Këto shkronja, këto radhë dhe ky libër Naim Frashëri [BN - 9] Të atij fytyrën çfaqin gjith’ këto, Lexo veten, o njeri, këtu kërko! Ç’sheh, është Zot’ i vërtetë, Ç’dëgjon, është zër’ i tija, Naim Frashëri [BN - 4] Gjithë ç’ka e s’ka në jetë, Është vetë Perëndija. Se je ti mëkëmbësi i tij në jetë; Vendi prej nga del në shesh thesari i fshehtë; Naim Frashëri [BN - 10] Pikëz e të thellit det të gjallërisë; Dhe një afsh nga shpirti i madh i Gjithësisë. Më çdo anë e kërkova, Thashë: ku ‘shtë Perëndija? Naim Frashëri [BN - 5] Po më pastaj e mësova, Qënke ndaj mej’ e s’e dija! Për Krijuesin e përsosur flet çdo send. Hirin e fytyrn’e tij shoh në çdo vend. Naim Frashëri [BN - 11]

Naim Frashëri [BN - 6] Kërkonja gjetkë ta gjeje Zotn’ e math e të vërtetë, Besojmë Zotn’ e vërtetë, Ajy qënkej ndaj meje, q’është gjithësija vetë, E paskësha unë vetë! pa atë s’ka vënt gjëkundi, ajy ‘shtë kreji dhe fundi Naim Frashëri [BN - 12] më ç’do anë, që shikojmë, fytyrën’ e tij vështrojmë, Pa s’vdes kurrë Perëndija. e tërë ç’është kjo jetë, Po kush vdes në jetë vallë? ësht’ay Zot’ i vërtetë! Gjë s’vdes, sepse gjithësija Është gjithnjë e gjallë. Naim Frashëri [BN - 7] Naim Frashëri [BN - 13] Luletë, që lulëzojnë, bukurin’ e tij tregojnë. Qeshë diell, ishnja hënë. Ajy është trëndafili; U bësh’ uj’ e balt’ e erë, ajy vetë dhe bilbili. Yll e zok e dash kam qenë Pa dhe njeri shumë herë. Naim Frashëri [BN - 8] Naim Frashëri [BN - 14]

16 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 26]

Sa det i math e i gjerë! Paskëtaj, o shokë, kurrë Edhe sa mijëra valë! Mos kërkoni Perëndinë Sicil’ atje do të bjerë, Nëpër murë e nëpër gurë, Prapë soje do të dalë. Po shihni mirë njerinë!

Naim Frashëri [BN - 15] Naim Frashëri [BN - 21]

Mijëra shpirtëra ngrihen, Zëmr’ e njeriut në jetë Bijen mijëra të tjera, Është vend’ i Perëndisë, Vjen dimëri, lulet pshihen, Ësht’ atje Zot’ i vërtetë, I nxjerr prapë në sheshtë vera. Det’ i math i gjithësisë.

Naim Frashëri [BN - 16] Naim Frashëri [BN - 22]

Nj’është, po ka gjyrë, Ay është gjithësija Duket sikur s’ka të ngjarë, Edhe udh’ e Perëndisë, E sheh fytyrë – fytyrë, Është vetëm njerëzija Po’ shtë i njëjt’ e i pandarë. Q’i duhetë njerëzisë. Naim Frashëri [BN - 23] Naim Frashëri [BN - 17] Hapësira e paanë është tempulli i Krijuesit. Mos shiko ç’rrobë ka veshur, Natyra gjith’anembanë është libri i shenjtë Është brenda vet’ i qetë, Dhe shkronja të atij libri janë trupat qiellorë. Syr’i t’urtit e sheh ç’veshur, Ndërsa si meshtar në tempull është shkenca, që Veç atij s’ka gjë ndë jetë. njeriun e afron tek Perëndia, q’është gjithëçka në botë. Naim Frashëri [BN - 18] Naim Frashëri [BN - 24] Zoti është gjithësija, Ay është gjithë ç’janë; E të madhit zot fytyrë është drita që shikojmë Po kush njeh vet’hen e tija, Dhe njeriu është korë edhe shëmbëlles’ e Zotit. S’e kërkon më tjatër anë. Zemra e tij e pastër është fron i Perëndisë Edhe vetëdija e tij një gjykatës brenda vetes; Naim Frashëri [BN - 19] E shpërblen për çdo të mirë, e mundon për çdo të keqe. Ti je ç’është jet’ e tërë, Ti je vetë gjithësija, Naim Frashëri [BN - 25] Ti vetë njeri je bërë, More fytyrën’ e tija. Çdo gjë që shohëm në këtë jetë, Tregon fuqin’ e Zotit vërtet. Naim Frashëri [BN - 20] Naim Frashëri [BN - 26]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 17 [BN - 27] BESA N LIBRI I SHENJTË

Nuk sheh tjetër po veç dritë bukurie, I bukur është qielli dhe si i tillë, Vetëtimë e zjarr vështrimesh Perëndie. neve na ndez me mall, dhe plot besim ai synon po fill, Naim Frashëri [BN - 27] psherëtimë n’çdo zemër t’kallë.

Zot’i math e i vërtetë! Pashko Vasa [BN - 34] gjithësija je ti vetë! më ç’do anë, që vërejmë, Duket një port, ku fatin e zezuar fytyrënë tënde gjejmë. shkon zemra ta vendosë për t’thithë pastaj një ajër më t’kulluar Naim Frashëri [BN - 28] ku dhimbja të jetë sosë.

Pa kur desh Zot’ i vërtetë, Pashko Vasa [BN - 35] të çfaqej në këtë jetë, nxori në jetë njerinë, Kështu mendja e njeriut, që shpresën hoqi atje e gjen Perëndinë prej botës së padrejtë, krijoi një emër që me ëndje e ndoqi Naim Frashëri [BN - 29] dhe atij iu mbërthye krejt;

Ç’do gjë që shohëm në jetë Pashko Vasa [BN - 36] na rrëfen Zotn’ e vërtetë, më ç’do anë, që shikojmë, edhe kur sos hareja e nis vajtimi atë fytyrë vështrojmë. që dhimbjen na lajmon Naim Frashëri [BN - 30] vetëm në qiell ka shpresë, jo te njerëzimi drejt tij, pra, fluturon. Kush pandeh’ të dil nga dheu Gjithë ky rrëmet q’është sot, Pashko Vasa [BN - 37] Oh! përveç se i madhi Zot, Që me dorë të ti e kreu. Kështu çdo vdekatar, kur rëndë lëshohet vetë dora e fatkeqësisë, Naim Frashëri [BN - 31] nga dheu dhe nga çdo e keqe e saj largohet dhe udhën ai e nis. Feja e kohës së sotme është vetëm njerëzimi. Pashko Vasa [BN - 38] Naim Frashëri [BN - 32] mu drejt asaj lavdie që n’fëmijëri Shpirt! o shpirt! ta dëgjonj zënë, lakmi nga djepi i mbeti, fjala jote poshtë s’bije, pa ditur nse tej varrit çdo njeri bëhenë gjithë ç’ke thënë, gjet’ hiçin o diç gjeti. ky është zë Perëndije! Pashko Vasa [BN - 39] Naim Frashëri [BN - 33]

18 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 49]

Se është pasqyra e një tjetër jete Në kulm, E kulluara e zemrës dlirësi Në thelb, Dhe një ditë do të shkelesh n’breg të detit Në fund të vetes s’ate Të asaj bote që ka veç përjetësi. Më mban, njeri; Me tëmbëla nër duar Zef Serembe [BN - 40] Kupto tashi çfardo dyshim që pate!

Në gjuhë shqype nanat t’ona Lasgush Poradeci [BN - 46] Shi prej djepit na kanë thanun, Se asht nji Zot, qi do t’a donna: Të flas me zë të fjalës së kulluar: Njatë, qi jeten na ka dhanun. Kur ti shijon... Kur ti përket.... Gjergj Fishta [BN - 41] Kur ti Një lules s’heshtur erë-i merr në fletë: Unë jam mjalti, unë jam helmi, Jam pemë... Unë jam plaga dhe melhelmi, flutur... Unë jam vdekja, unë jam jeta, lule..., o njeri: Unë jam shpresa, e vërteta. Je lëng... Arben Duka [BN - 42] Je pluhur... J’er’ e lules vetë... Unë jam Ati, Biri, Nëna, Lasgush Poradeci [BN - 47] Unë jam Dielli dhe Hëna, Unë jam gjumi, unë jam zgjimi, A sheh ku zbriti vera mi bregore? Unë jam fundi dhe fillimi. Dëgjon në pyll këmborën q’oshëtiu? Arben Duka [BN - 43] Je fije bar, Je tingëll prej këmbore: Unë jam zgjimi, unë jam gjumi, Jam vera, Unë jam zjarri, unë jam lumi, Jam këmbora vetvetiu. Unë jam brenga dhe gëzimi, Pra ndje tashi si ryn në det një vlak, Unë jam fundi dhe fillimi. Kupto tashi si shket... fundet... humbet... Arben Duka [BN - 44] Heu! tej-së-tejmi deti zemërak Nër vlak kullon!... Unë jam zogu, unë jam qielli, Njeri: Unë jam rrezja, unë jam dielli, Je vlak! Tek unë nis, tek unë mbaron, Jam det! Mjerë ai që s’më beson. Lasgush Poradeci [BN - 48]

Arben Duka [BN - 45] Në harmoninë universale pashë perfeksionin dhe besova në krijuesin.

Kujtim Murati [BN - 49]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 19 [BN - 50] BESA N LIBRI I SHENJTË

E prandaj, dyke filluar, ay Lart i shpije kryet Dh’i ngreh sipër-e-më-sipër gjer sa qafa ment i thyet. Asohere-e ndjej si dridhet me një zë pa shëmbëllim Asohere-e ndjej si foli: Të jam falë, - o Zoti im!

Lasgush Poradeci [BN - 50]

20 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 51]

Familja, që lutet së bashku, mbetet tok. Fryt i lutjes është feja. Fryt i besimit është dashuria. Fryt i dashurisë është shërbimi i ndërsjelltë ...”

Gonxhe Bojaxhiu [BN - 51]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 21 [BN - 52] BESA N LIBRI I SHENJTË

Falna, Zot i math, ne njerëzinë, Tregomu dhe Shqipëtaret udhën’ e punës së Edhe të mirat’ e dashurinë, mbarë, Vëllazërinë, zemrën’ e qruar, Bashkomi, bëmi vëllezër, edhe fjeshtë Mëndjenë pa faj, shpirt të uruar, Shqipëtarë. Bëna të drejtë në këtë jetë, Naim Frashëri [BN - 58] T’urt’e të mirë dhe të vërtetë. Falmi, falmi Shqipërisë, ditën’ e bardh’ e lirisë, Naim Frashëri [BN - 52] Udhën’ e vëllazërisë, vahn’ e gjithë mirësisë.

Det i p’an’ i mirësisë! q’emrin tënt s’e zë dot Naim Frashëri [BN - 59] n’goje, Qysh e ngrehe gjithësinë pa lënë farë nevoje! Nxir të vërtetënë në shesht, paskëtaj të mbretëronjë, Naim Frashëri [BN - 53] Errësira të përndahet, gënjeshtra të pushonjë.

Fali njeriut urtësinë, mirësinë, njerëzinë, Naim Frashëri [BN - 60] Butësinë, miqësinë, dashuri, vëllazërinë; Lutja për fëmijët Zot’i math e i vërtetë! Naim Frashëri [BN - 54] N’atë sy kurrë mos shtjerë Lotn’ e hidhur e të shkretë, Epu sheshevet lul’e bar, dhe pyjevet gjeth’ e Dhe mos e lërë të bjerë, fletë, Naim Frashëri [BN - 61] Resë shi, aravet bimë, e mos lërë gjë të metë, Po falu në buzët gazë, Fali erë trëndelinës, manushaqes, trëndafilit, Dhe në sythit bukurinë, Kalliut bukë, mizës pjesë, zogut ngrënie, zë E rriti cazë-nga-cazë, bilbilit, Duke dhënë urtësinë; E drurëve jepu pemë, dhe uratë bagëtisë, Naim Frashëri [BN - 62] Dërgo dhembj’e kujdes për to në zemërt të Epu jetëzën’ e gjatë, njerëzisë Edhe mos i lerë kurrë Naim Frashëri [BN - 55] Pa mëmëzë e pa atë, Dhe në breng e të sëmurë, Epu pjergulls’ e veshtit rrush dhe vozesë fali verë, Naim Frashëri [BN - 63] Mos e lërë pa të kurrë, kurrë thatë mos e lerë, S’munt t’i shoh të mallëngjyer, Fali diellit flak’ e zjar, dhe hënës’ yjet dritë A të varfër’ e të mjerë! Edhe detit ujë e kripë, gjithësisë jet’ e ditë. Dhe të grisur’ e të çqyer! Kurrë, kurrë mos i lerë! Naim Frashëri [BN - 56] Naim Frashëri [BN - 64] Falu gjithë mirësitë, Yjtë le të vinë rrotull dhe njerëzit të punojnë, Të rrojnë me nder në jetë, Të dëfrejn’ e të gëzohen, dhe si vëllezër të Të mësojnë dituritë, shkojnë. Të bëhenë të vërtetë; Naim Frashëri [BN - 57] Naim Frashëri [BN - 65]

22 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 76]

Të nderojnë mëmëdhenë, Tregona udhën’ e mirë, Vjeftënë t’ia lartësojnë, Mos na lërë n’errësirë, Mbi gjithë botët t’a ngrenë, Dhurona gjithë të mirat, Si lule t’a zbukurojnë. Mërgona nga të pështirat. Naim Frashëri [BN - 66] Naim Frashëri [BN - 70] Zot! falna vëllazërinë, Begatoje, o Zot, ti këtë vend! Dashurinë e miqësinë, Epu njerëzve të tij ti mbroth e shend! Epna dëshirë të msojmë, Hi u bëfshin gjithëmon’armiqtë e tij! E të mirat të punojmë, Gaz përjetë paçin zotërit e tij! Bëna të but’ e të qetë, I begatë, i lulëzuar qoftë ai, E të urt’ e të vërtetë, Një të ardhme pastë plot me lumturi! Jetënë ta trashëgojmë. Naim Frashëri [BN - 71] Naim Frashëri [BN - 67] Zot’ i math e i vërtetë! Fali, fali Shqipërisë Edhe gjithë ju të Mirët! gjithë’ ke të mirësisë. Mos na lini keq’ e shkretë, Edhe ju gjithë të mirët! N’arratit e n’errësirët. mos na lini n’errësirët! Naim Frashëri [BN - 72] Naim Frashëri [BN - 68] Po falini Shqipërisë, Shqipërinë mos e lerë, Fatbardhësin’ e lirinë, të prishetë e të bjerë, Gazë në vendit të zisë, po të jetë gjall për jetë, Edhe gjithë mirësinë. gjithë ç’i duhet, t’a ketë, Naim Frashëri [BN - 73] të rronj’ e të mbretëronjë, të jetë lulez’ e zonjë, Zot’ i math e i vërtetë! fali ti vetëz’uratë, të qofshim falë për jetë, që të jetë jetë gjatë. mërgona nga marrëzitë, Naim Frashëri [BN - 69] nga të gjitha ligësitë. Naim Frashëri [BN - 74] Zot i math e i vërtetë! Që kreve ç’shohim në jetë, Zot i math e i vërtetë! Edhe të tjerë që janë Të qofshim falë për jetë! Pa funt e pa krye pa anë, Falna shënden’ e fuqinë, Edhe kudo je ti vetë, Miqt’ e gjithë njerëzinë, Syri ynë tekdo shikon, Naim Frashëri [BN - 75] Që nga lint e gjer tek perndon, Më çdo vënt të sheh fuqinë, Zot i math e i vërtetë! Urtësinë’ e madhërinë, Bëna të urt’ e të mirë, Falna gjithë mirësitë, Epna në zëmrë mëshirë. Epna dituri e dritë, Naim Frashëri [BN - 76]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 23 [BN - 77] BESA N LIBRI I SHENJTË

Zot i math e i vërtetë! Me vëllazëri të shkojmë, Falna gjithë urtësitë, Jetënë ta trashëgojmë. Mirësit’ e dituritë, Nga çdo mënxyrë shpëtona, Naim Frashëri [BN - 77] Udhën e drejtë tregona. Mos na lërë kurrë shkretë! Zot i math e i vërtetë! Zot i math e i vërtetë! Mos na lërë n’errësirë, Naim Frashëri [BN - 82] Rrëfena udhën’ e mirë Dërgona në shpirtit dritë, Ruana, Zot i vërtetë, Të njohëmë mirësitë. nga ç’do pun’ q’ësht’ e metë Naim Frashëri [BN - 78] hiqu ligësi e ndyrë, në zëmërë mos na hyrë! Zot i math e i vërtetë! Naim Frashëri [BN - 83] Mërgona nga ligësija, Nga punërat e këqija, Zot’i math! O Zot’ i mirë! Prej çdo farë marrëzije, falna durim e mëshirë! Që s’i ka njeriut hije, Naim Frashëri [BN - 84] Nga të ligatë vetija, Që nuk i qas vetëdija. Zot’i math e i vërtetë! Naim Frashëri [BN - 79] bëna t’urtëth e të qetë, falna gjithë mirësitë, Ndiej’, o Zot, se nuk dinë epna dituri e dritë, Se ç’bëjnë, janë mahnitur, dhe njerëzi e mëshirë, Rrahin të prishin shtëpinë; mos na lerë n’errësirë, Pun’ e lig’edh’ e mërzitur! afërona urtësinë, Naim Frashëri [BN - 80] e mërgona djallëzinë, hiqna nga makutëritë, Zot i math e i vërtetë! dhe nga gjithë marrëzitë, Bëna njerës të vërtetë, nga dëmi, nga lëkmimi, Pa të keq’ e pa të metë, e na shpjerë te gëzimi, Të mos jemi fajëtorë, udhën’ e drejtë rrëfena, Të liq, të mjerë, e të gjorë, me kamjet t’ënde ushqena, Të ndyerë e të pabesë, falna durime dhe shpresë, Të mundurë e të pashpresë, urat’e shpëtim e ndjesë, Nga të ligatë mërgona, mos na turpëro në jetë, Në mirësit’ afërona, Zot’i math e i vërtetë. Mos na lërë në mundime, Naim Frashëri [BN - 85] Në s’mundje dhe në lëngime. Naim Frashëri [BN - 81] Zot i math e i vërtetë mos na lërë kurrë shkretë, Falna Zot’ i math! uratë, Naim Frashëri [BN - 86] Të mos bijem në mëkatë!

24 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 96] ti je Zot’ i gjithësisë, Po si Zot’ i Zotëruar, Perëndi e Shqipërisë, Vet’ ajy të mbretëronjë. urdhëri yt po të jetë Naim Frashëri [BN - 93] e po të duash ti vetë, gjithë punëtë mbarohen, Engjëll i bukur, pa xbritmë, gjëkundi nukë ndalohen. dhe, me dritët të uruar, Naim Frashëri [BN - 87] shko përpara mej’ e ndritmë, të shoh gjithë ç’kanë shkuar. Zot’i math! Zot’i vërtetë! Naim Frashëri [BN - 94] fali, fali Shqipërisë gjithë ç’i duhet në jetë, Lutja e Skënderbeut se je Mbret’i gjithësisë. “Zot’i math i vërtetë! Naim Frashëri [BN - 88] Le të bënet ç’është thënë”, tha, “se unë s’rronj për jetë; Shqipëtari trim me fletë, po më ki kujdes, Ti vetë, si ka qënë, le të jetë, shqipëtar’ e Shqipërinë, të ketë gjith’urtësinë, mos m’i lërë kurrë shkretë e ta dojë Shqipërinë, se Ti e do mirësinë; të vdesë për Mëmëdhenë, në dorë të huaj kurrë Naim Frashëri [BN - 89] Shqipërija të mos bjerë, të jetë trim e i mirë, shqipëtari trim e burrë po të mos jet’ egërsirë, të jet’ e ta ketë nderë; të jet’ i qytetëruar, mbaje Shqipërinë zonjë, i ditur’ e i mësuar, të ketë gjithë të mirat, t’i apë nder Shqipërisë të rronj’ e të mbretëronjë, U bëftë e Perëndisë. të mos ta han’egërsirat, Naim Frashëri [BN - 90] fali lirinë ta ketë edhe gjithë mirësitë, Epi Shqipëtarit dritë, të jetë m’emrë për jetë, Zot’ i vërtetë! të shohë, epi jet’ e dit’ e dritë!” Të marrë vesh mirësitë, Të vërtetën ta njohë. Naim Frashëri [BN - 95] Naim Frashëri [BN - 91] Lutja e mbretëreshës Fali njësin’ e bashkimnë. “Zot’i math e i vërtetë!” Trimërin’ e urtësinë, tha mbretëresha, “kam shpresë, Zotërizën’ e shpëtimnë, bëj si të duash, ti vetë, Besën’ e vëllazërinë. se të kemi prurë besë”. Naim Frashëri [BN - 92] Naim Frashëri [BN - 96] Të jetë i papenguar, Me ner në jetë të rronjë,

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 25 [BN - 97] BESA N LIBRI I SHENJTË

O Zot i lum, qi vetem n’dorë Ti i ke Mos i largo nga unë sytë e dlirë Shartet e popujve e mbretnive t’tana, Më mbaj mua të zinë në tënden dorë E gja pa hiri kurr Ty s’t’ndodhë mbi dhe, Se shumë e dëshiroj jetën e mirë As nalt mbi qiellë, ku shndrisin dielli e hana, Dhe gjithë këngët e mia t’i bëj kurorë. Deh! Ti, i Pushtetshëm heret si ne e vona, Shih e gjyko mbi gjith kto kobet t’ona. Zef Serembe [BN - 104]

Gjergj Fishta [BN - 97] Shëromi plagët që kam këtu në gji Nemi ato vite t’arta Në shpirtin tim vendos ti qetësi, që zemra i humbi shqimit, Bëj që mbretëria e dashurisë të kthehet nem ato ide të larta, Dhe çdo mëkatar si unë të prehet. që feja i sjell njerëzimit. M’i pastro lotët në qerpikë tani, Pashko Vasa [BN - 98] Kthema zambakun që quhet pafajësi. nem’ t’ëmblat ndiesi, Zef Serembe [BN - 105] nëm dashurinë tënde t’dëlirë, nëm ndjenjat pa kufi Degjomë, Zot, në halle të zemrës sate aq të mirë; Mos më lër Ti më, as në stuhi, Pashko Vasa [BN - 99] Ma dhuro paqen, të lartin mal, Tani që brenga ma treti at rini. Mëshirë o Zot, mos ki për mua Në s’jam i ndershëm të rroj nuk dua. Zef Serembe [BN - 106] Pano Taçi [BN - 100] Të lus, o Lajmës qielluar! “Pranoje këtë flijim, o Zot, O Frym’ e Zotit, Vetë Zot! Dëshmi e përbetimit që të dashuroj, Me hirin t’ënd të pashteruar Ndihmoi gjallesës Tënde sot Që ka mburim përjetësije, Që emrin do ta madhëroj!” Hirplot, o Shpirt, nër gaze Ti-je. Gonxhe Bojaxhiu [BN - 101] Dhe nër mjerime je hirplot! Lasgush Poradeci [BN - 107] “Si shpërblim, Të lus o i Hirt’, O Ati ynë plot mirësi Më merr në krahët e tua Të më japësh vetëm atë shpirt Si merr fëmijët nëna, Atë shpirt që – veçse Ti e di”. Që ballin të ma puthë Gonxhe Bojaxhiu [BN - 102] Edhe dielli, edhe hëna.

E gjeta dritën Të lutem, o perëndi, atje ku terri më thoshte vdis për një simfoni dhe nisa të shkruaj vargun e parë me tinguj t’argjendtë në mure të qelisë. e akorde t’artë.

Kujtim Murati [BN - 103] Migjeni [BN - 108]

26 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 114]

Lutja e nënës Zoti im, e s’ka më tjetër “Perëndi, lemë të gjallë,- Më largo nga çdo gënjeshtër, Të mund të rrit këtë djalë, Mos më bëj mbret me thesar, S’ka një javë që ka lerë. As të varfër gjynahqar. Kush do ta marrë ta rrijë? Jetimi që do të rrojë? Arben Duka [BN - 114] Kush do t’i apë të pijë? Si unë kush do ta dojë? Çajupi [BN - 109]

Po, po; Ti sod, o gurra e dashtnis shejte, Lshoj fashë zemrat e njerzvet, Vllaznoj popuj e mbreten, E ban qi paqa vrik t’na ngushllojë jeten;

Gjergj Fishta [BN - 110]

Pse bota mbarë, atëherë, kah len e kah merr dielli ka me t’lavdue me t’ambla jone t’reja, E ma e kerthnesët ka me lulzue prap Feja.

Gjergj Fishta [BN - 111]

Lusim, Atë, një fat më të mirë, Na i shkri ëndrrat ngurosur në erë, Kjo dritë që digjet është gjaku yt, Dashuria, fryma Jote eterne ...

Timo Flloko [BN - 112]

Lem, pra lem se, deomos, sot a nesër un’ do sos, dhe do bëhem fije bari, ose plis i një ugari, ose fletë e një hardhie do më ndukë një dhëmb dhie!

Ali Asllani [BN - 113]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 27

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 115]

Zot’ i math e i vërtetë! emri yt qoft’i lëvduar, të qofshim falë për jetë, mos qofshim teje mërguar!

Naim Frashëri [BN - 115]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 29 [BN - 116] BESA N LIBRI I SHENJTË

Zot’ i math e i vërtetë! E nëse, Ti, Perëndi, na hedh vështrimin, emri yt qoft’i lëvduar, Zemra jonë shndërrohet në parajsë të qofshim falë për jetë, Largohen njollat, del prapë shkëlqimi mos qofshim teje mërguar! Dhe me gas gjen njeriu lirinë e parë. Naim Frashëri [BN - 116] Zef Serembe [BN - 122] Ti i dhe nder mirësisë, dhe zëmërs’ së mallëngjyer Po, shpresa e ambël je për ne në vajt e në mes të zisë Pse zemra e jote asht fort e mirë, ngushëllim’ i ke rrëfyer! Sjelli syet t’ne e mos harro ket dhe Naim Frashëri [BN - 117] E të keshë edhe për ne mallë e dishirë.

Zot, o Zot Shkodër [BN - 123] Që më përkunde Në ujëvara drite, S’je vallë ti Pafundësia? S’lëviz vallë Kur më hodhe me vullnetin tënd çdo qënie në gjithësi? Me një dorë Prej Teje s’vjen çdo dhimbje? A s’ringjall Me tjetrën më prite. në gjokset tona gazin prapë ti? Arben Duka [BN - 118] E fjala jote paqe s’i premton Rruga ime, atij që drejt teje sytë i ngre në mjerim? Thikë e pjerrët Apo, o Zot, kërkon S’shoh asgjë me sy në dëshpërim të shuhet Ti në shtegun më të errët shkëndija jote që dergjet në mërgim? Më ndez një qiri. Arben Duka [BN - 119] Zef Serembe [BN - 124] Zot, o Zot Të dua unë Ti mbret i Qiellit! Zot, Perëndi! Përmbi çdo njeri Ty të rrethojnë yjet e kupa e qiellit. Se pa ty Rrezaton botë drite prej nga del Nuk do të kisha jetë e re që në gjithësi përhapet. Asnjë dashuri. Arben Duka [BN - 120] Zef Serembe [BN - 125]

Dhe sa herë hapja sytë përsëri Dritë e amshuar! Dije! Dashuri! Çdo çast gjithnjë ma shihje, Perëndi, Nga zëri yt i fshehtë rrahin flatrat Ma njihje mendjen, të zjarrtën dëshirë Dhe luftohet e lind në mënyrë të paedukuar Që tek Ti seç e drejtonte zemra e dlirë Rendi më i bukur e kënga më e lumtur. Dhe në dritën e qetë të mikes hënë Me pëshpëritjen e flladit këngën plot trishtim Zef Serembe [BN - 126] Që bilbili këndonte plot vajtim. Me lot ta shprehja dhimbjen e pathënë. I plotfuqishëm je ... E unë që rrethuar Zef Serembe [BN - 121] nga brenga plot jetë e kam kaluar

30 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 131] fuqinë e mbretërisë sate ndjej Porsi dyllë i shkrin Ti ata qiej.

Zef Serembe [BN - 127]

Qënia buron nga Ti e Ti s’do të vdesë, prandaj i jep dashurinë e zemrën.

Zef Serembe [BN - 128]

Manë qiellore mbi njerëzoren brengë Pa shih, Zot, të harmonishëmin mendim që ndriti përmbi djepin tim dhe unë me art të ri e zemër të re të vizatoj ëndërroja çdo drithërim që njeriu thellë fsheh dhe këngët t’ia kushtoj atij që vdekjen mposhti. Zef Serembe [BN - 129]

Sa herë në heshtje, në të natës errësi, ndërsa në qiellin lart yjet shkëlqenin mendimi e zemra në gji drejt shëmbëlltyrës sate fluturonin n’ekstazë! Vërtiteshin gremina bukurie Vepra të reja në dritë dlirësie lindnin dhe ndihej në pafundësi si e humbiste buçimën çdo stuhi.

Zef Serembe [BN - 130]

Dhe sa herë hapja sytë përsëri çdo çast gjithnjë ma shihje, o Perëndi, ma njihje mendjen, të zjarrtën dëshirë që tek ti seç drejtonte zemra e dlirë dhe në dritën e qetë të mikes hënë me pëshpëritjen e flladit, këngën plot trishtim që bilbili këndonte plot vajtim me lot te shprehja dhimbjen e përhirë.

Zef Serembe [BN - 131]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 31 BESA N LIBRI I SHENJTË

LUTJA E BUJARIT SHQIPTAR

Me zëmrë shumë të qetë Zot’ i math e i vërtetë! lith duartë në kraharuar, emri yt qoft’i lëvduar, pa thotë: “Zot i vërtetë! të qofshim falë për jetë, emri yt qoft’i lëvduar!” mos qofshim teje mërguar Falna, Zot, i math ne njerëzinë, (Naim Frashëri - BN - 761) Edhe të mirat’ e dashurinë, Vëllazërinë, zemrën’ e qëruar, Gjatë lujtes kthehemi me fytyrë nga varri i Naim Mëndjenë pa faj, shpirt të uruar, Frashërit në Tiranë, sytë i mbajmë nga qielli, me Bëna të drejtë në këtë jetë, duar të kryqëzuara në gjoks dhe duke thënë “Zot T’urt’e të mirë dhe të vërtetë. i vërtetë, emri yt qoft’i lëvduar”. Simbolika është ndërthurje e simboleve: (Naim Frashëri)

- Kthimi nga varri i Naim Frashërit nderon profetin Lutja e dytë është për atdheun. e shqiptarëve. Zot’ i math e i vërtetë! - Fytyra nga qielli nderon Zotin. emri yt qoft’i lëvduar, të qofshim falë për jetë, - Duart kryqëzuar në formën e një shqiponje me mos qofshim teje mërguar dy kokë mbi zemër tregojnë shpirtin vetjak dhe Begatoje, o Zot, ti këtë vend! kombëtaren. Epu njerëzve të tij ti mbroth e shend! Hi u bëfshin gjithëmon’armiqtë e tij! - lutja ““Zot i vërtetë, emri yt qoft’i lëvduar”” Gaz përjetë paçin zotërit e tij! është e profetit Naim Frashërit. (Naim Frashëri) Për një BUJAR SHQIPTAR, praktikant i BESËS lutja është e detyrueshme të bëhet në ditët e agjërimit, Lutja e tretë është personale dhe zgjidhet nga në ditët e adhurimit që vijnë një ditë pas tyre, si libri “BESA” ose formulohet sipas personit, por edhe çdo ditë të mërkurë dhe të dielë, si edhe në gjithnjë fillon me vargjet: ditët e përcaktuara familjarisht një herë në javë, tre herë në ditë, mëngjes, drekë dhe darkë, me zë Zot’ i math e i vërtetë! të ulët ose pa zë, e para prej të cilave është lutja emri yt qoft’i lëvduar, e mëposhtme e NAIM FRASHËRIT: të qofshim falë për jetë, mos qofshim teje mërguar

(Naim Frashëri)

32 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 132]

O Zot, o Zot, përse, nga lart çdo gjë duket njëlloj, por kur zbret poshtë atje, njerëzit ndryshe jetojnë. Të lutem, ndihmoi, o Zot, i solle të barabartë në këtë botë.

Alqi Boshnjaku [BN - 132]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 33 [BN - 133] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ah! o moj ti vdekj’ e shkretë, Të mjerët ne! ahtet tona ç’le një hidhërim për jetë! i ka ndrydhur fatkeqësia! Njeriu me kaqë shpresë, T’mjerët ne! se neve shpirtin qysh të bjerë e të vdesë? na e spastron rrept dhimsuria! vallë si bëhetë fundi? kemi tjatrë vënt gjëkundi? Pashko Vasa [BN - 138] a këtu kthehemi prapë? përgjigje kush munt të m’apë? Lëviz, o Zot, kah unë ktheji sytë, se mirë e njoh un’ zemrën tënde t’butë; Naim Frashëri [BN - 133] pa mjete jam, jetoj i rrezikuar, e ti ma jep një ndihmë n’kët’trishtim. O ti! që bëre njerinë, ç’e mundove ditë-zinë, Zef Serembe [BN - 139] pa s’i dhe gjë besa besë! veç një durim e një shpresë, Pa asnjë gëzim, asnjë hov të dlirë, nuk’ e marr vesh si kove, Jeta për tmerr tani po më thahet. e të gjorit j’a ngarkove! Mos më braktis, pra, Ti, o Perëndi t’ja epnje drurit, e thante! Në këtë botë të trishtuar pa lumturi. gur’ e drasënë e çante! Zef Serembe [BN - 140] Naim Frashëri [BN - 134] Ndihmomë, o Zot, sepse më kanë mbështjellë Po fuqi e gjë e shkretë e po më çojnë në fund mjerimet, çdo punë e muntkan në jetë një dhimbje e egër dhe e thellë dh’e drejta edh’e vërteta po ma tret lulen e rinisë sime mbetkanë fare të shkreta, dhe pres, shpresoj e kurrë s’lind agimi paska fuqi djallëzia, i faljes sate, i mëshirimit sa s’e muntka urtësija, mbi këtë zemër të brengosur të gjithë nuk e durojmë. që lëngon e vuan në dhimbjen e pasosur.

Naim Frashëri [BN - 135] Zef Serembe [BN - 141]

Si i kroit ujët shkojnë pa pushim Çdo gjë u zhduk! Mandej Oqeanin Asnjë gjë nuk rron përjetë, ah, ç’mjerim! përshkova i shtyrë nga mendimi i zi. Dhe ty t’u luta, Zot, po ti Naim Frashëri [BN - 136] rënkimet tim larg i ndjeftë.

I pikëlluari: Çdo përpjekje, çdo rropatje, është e Zef Serembe [BN - 142] kotë, Lum ai që s’e pa fare këtë botë! Më le dhe rashë si guri i kotë në dhe. Naim Frashëri [BN - 137] Zef Serembe [BN - 143]

34 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 157]

Bashkë me rrugën mua m’u zhduk çdo shpresë Sa errësi s’zhduk Dielli vallë, dhe më rrethoi një natë pa agim kur ndriçon botën e detin e ndes flakë, dhe kur m’u shqye kraharori përtërihet gazi e dëgjon vallet bota me qeshje e me tallje më mbuloi dhe bukuria në plotësi seç shfaqet. Mbeta bashkë me hidhërimin Të ëndërroj për kujtimin. Zef Serembe [BN - 151]

Zef Serembe [BN - 144] E nëse Ti, Perëndi, ma hedh vështrimin zemra jonë shndërrohet në parajsë Po Ti, o Perëndi, zgjohu e m’u afro, largohen njollat, del prapë shkëlqimi më hidh një vështrim të dhëmbshur në këto dhe me gaz gjen njeru lirinë e parë. hidhërime Zef Serembe [BN - 152] Zef Serembe [BN - 145] Eja, pra, Zot, eja; në halle I ëmbël siç je Ti, kuptomë, nxito, mos më lërë Ti më, as në stuhi, mos më gjyko se jam plot me gabime. ma dhuro paqen e të senjtit mal, tani që brenga ma treti at’rini. Zef Serembe [BN - 146] Zef Serembe [BN - 153] Si bimë vetmitare në shkretëtirë, si ujë përroi që nuk di të ndalet, Në hijen e qeparizit natë për natë pa asnjë gëzim, asnjë hov të dlirë, këtë fat njerëzor do të vajtoj jeta për tmerr tani po më thahet. dhe Ty, o Zot, uratën mbi krahë dashurie do lartësoj. Zef Serembe [BN - 147] Zef Serembe [BN - 154] Mos më braktis, pra, Ti, o Perëndi në këtë botë të trishtuar pa lumturi. Dhe kur t’jem lodhur nga rruga e ulliri hijen e vet të këndshme do më falë, Zef Serembe [BN - 148] i mbushur plot me atë shkëlqim të artë që kur kthehet sjell prilli Shëromi plagët që kam këtu në gji, një këngë të re do Thur në shpirtin tim vendos Ti qetësi, Zef Serembe [BN - 155] bëj që mbretëria e dashurisë të kthehet dhe çdo mëkatar si unë të prehet. dhe do thuhet: Lavdi Emrit plot nur Emrit të shenjtë të shpresës e ngushëllimit. Zef Serembe [BN - 149] Zef Serembe [BN - 156]

M’i pastro lotët në qerpikë tani, Po më shkallmojnë, o Hyj, kthema zambakun që quhet pafajësi. flijime të njëpasnjëshme! Zef Serembe [BN - 150] Agron Tufa [BN - 157]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 35 [BN - 158] BESA N LIBRI I SHENJTË

Si m’u bë e zhbë rinia? Pse toka ime e bekuar, Haj e zeza jetë, haj. Nuk çel?... Rri e qesh burgjet e mia Pse dielli rri kaq i menduar, se nuk di të qaj. Kur del?.... Pano Taçi [BN - 158] Arben Duka [BN - 165] Më përbuzi dashuria, Në vend të këgëve veç krisma, haj e zeza jetë, haj. Dëgjoj!.... Rri e qesh ndjenjat e mia Vajza të reja me vello zie.. se nuk di të qaj. Shikoj… Pano Taçi [BN - 159] Fëmijë të vegjël rrinë të menduar, Se ç’heq, s’m’i mban pleqërija, Si pleq… haj e zeza jetë, haj. Po kush na ka ngatërruar, Rri e qesh brengat e mia Kaq keq?... se nuk di të qaj. Arben Duka [BN - 166] Pano Taçi [BN - 160] Zotin nga gjumi dua ta zgjoj, Më harroj dhe Perëndia, Të hapi sytë, të na vështrojë. haj e zeza jetë, haj. Arben Duka [BN - 167] Rri e qesh lutjet e mia se nuk di të qaj. Dua t’i lutem me përgjërim, Pano Taçi [BN - 161] Të na çlirojë nga ky mallkim. Bir, mos u mërzit Arben Duka [BN - 168] Ky është një privilegj i ëmbël, Të mbjellim lulet e mirësisë, Ti këtu do të gjesh njerinë. Të ndezim zjarrin e dashurisë. Ja, që fati na caktoi pikërisht ne Arben Duka [BN - 169] të gatuajmë me gjakun tonë lirinë. Si trëndafili të çeli jeta, Kujtim Murati [BN - 162] Nga mirësia dhe e vërteta. Arben Duka [BN - 170] Tufanët pastaj, na hodhën tutje. Ne trokitëm ndër shtëpitë e zotit. Hedhim shikimin mbi detin blu, Shpresëhumbur thurëm nga një lutje. një zë ndiejmë që na bekon, Ndihmë i kërkuam, më të fortit.... atdheu është me ne këtu, Mbase Zoti do t’na dojë më shumë bashkë me ne po udhëton. Meqë.... s’na ndihmoi që në fillim Alqi Boshnjaku [BN - 171] Ne që nuk i derdhëm lotët lumë.... Por sakrifikuam gjithë rininë. O Zot, o Zot, përse, Mimoza Ahmeti [BN - 163] nga lart çdo gjë duket njëlloj, por kur zbret poshtë atje, Pse sytë e Nënës janë mbuluar. njerëzit ndryshe jetojnë. Me lot? Të lutem, ndihmoi, o Zot, Po ti pse vallë na ke harruar, i solle të barabartë në këtë botë. O Zot?.. Alqi Boshnjaku [BN - 172] Arben Duka [BN - 164]

36 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 184]

Brigjet i puth i njëjti det, Duam një zot që do të mund të na kap’ e të na retë dhurojnë të njëjtin shi, tund, tokën e ngroh i njëjti diell, të na tund e të na shkund, vëllavrasjes t’i jap të njëjtin qiell kanë çati. fund. Alqi Boshnjaku [BN - 173] Ali Asllani [BN - 179]

O Zot, kujt t’i qahem? Perëndi, o perëndi, vi përpara zotris’ sate, Kush zemrën ma qetëson, duke pasur përmbi supe një vandak të rënd’ askush veç Teje mëkate, brengën nuk ma shëron. Ali Asllani [BN - 180] Alqi Boshnjaku [BN - 174] po mëshira hyjnore ësht’ e thell’ e ësht’ e gjërë Po shpresa ime nuk humb, më e thellë nga gjith’ mëkatet që ka vendi yn’ i Se do të ketë një gjyq në fund, tërë. Paskëtaj do hapen retë, Ali Asllani [BN - 181] E mira shpallet si mbret. Arben Duka [BN - 175] Po më fal për këto fjal’, që guxova e i thashë, i rrëmbyer e i trembur, E pra, ti, o perëndi, pse na le në dorë të djallit, mbasi gjuha më rreh dhëmbin, atë dhëmb që më që na shtypi, na përtypi nëpër nofulla të ka dhëmbur. çakallit? Ali Asllani [BN - 182] Ali Asllani [BN - 176] Vendi ynë që ka jetuar herë me pushkë e her me Po tani u bë ç’u bë, ti, o zot i këtij dheu, shat, s’mund të bësh asgjë, t’i thuash kohës: prapa s’mund të lihet tash e tutje si një flet’ në dëgë të kthehu!, that’, Ali Asllani [BN - 177] Ali Asllani [BN - 183] edhe rri e bën sehir, bën sikur asgjë nuk di, ai lipset që të rrojë, qoft’ me hir’ e qoft’ pa hirë, pra dhe neve jemi kundra, duam një tjetër dhe aty ku bie zjarri, bëhet lulja më e mirë. perëndi! Ali Asllani [BN - 178] Ali Asllani [BN - 184]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 37 [BN - 185] BESA N LIBRI I SHENJTË

Të lindet një njeri nga gjin’ i dheut tonë të rim me lot të vakët, nga thalb’ i shpirtit tonë që shkrihet në dëshirë të flakët për një gen të ri.

Të lindet një njeri! Pa hyll në ball, por që me fjalë të pushton, që të rrëmben qetsin e ban gjakun të të vlojë rrkajë, e ban synin ligshtin të zgjetojë, që nëpër shekuj ndërgjegjen na tradhton.

Të dali një njeri! Të mkambi një Kohë të Re! Të krijojë një Epope! Ndër lahuta tona të këndohet Jeta e Re ... Migjeni [BN - 185]

38 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 186]

Të gjithë kombet po dehen n’epopea të veta, flakë e zjarrmit të tyne na i përzhiti ftyrat dhe nëpër to një nga një po shtohen rrudhat, e nën këmbë e mbi krye tinzë po na ikën jeta.

(Liri! – Po, liri dhe gaforrja gëzon, por gaforre asht... Liri, ku plogsi ndërgjegje gjallon, jo, liri nuk asht!)

Të lindet një njeri i madh si madhni dhe ndërgjegjet tona t’i ndezi në dashni për një ide të re, ideal bujar, për një agim të lum e të drejtë kombtar.

Migjeni [BN - 186]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 39 [BN - 187] BESA N LIBRI I SHENJTË

FJALËT E QIRIRIT Jakëni rreth meje rrini. Flisni, qeshni, hani, pini. Në mest tuaj kam qëndruar, Naim Frashëri [BN - 194] E jam duke përvëluar, Që t’u ap pakëzë dritë Në shpirtit kam dashurinë, Natën t’ua bënj ditë. Po digjem për njerëzinë, Naim Frashëri [BN - 187] Naim Frashëri [BN - 195]

Do të tretem, të kullohem, Lemëni të përvëlohem, Të digjem, të përvëlohem, Nukë dua më të ftohem. Që t’u ndrinj mir’ e të shihni, Naim Frashëri [BN - 196] Njëri-tjatrin të njihni. Naim Frashëri [BN - 188] Dua ta djek trupn e shkretë Për atë Zotn’ e vërtetë. Për ju do të rri të tretem, Naim Frashëri [BN - 197] Asnjë çikë të mos mbetem, Të digjem e të qanj me lot, Me zjarr ta djek mushkërinë, Se dëshirën s’e duronj dot, E të tretem për njerinë. Naim Frashëri [BN - 189] Naim Frashëri [BN - 198]

Unë zjarrit nuk i ndruhem, Bashkë me gëzimt të tija, Dhe kurrë s’dua të shuhem, të vete te Perëndija. Po të digjem me dëshirë, Naim Frashëri [BN - 199] Sa të munt t’ju ndrinj më mirë. Naim Frashëri [BN - 190] Unë dua njerëzinë, Mirësin’ e urtësinë. Kur më shihni që jam tretur, Naim Frashëri [BN - 200] Mos pandehni se kam vdekur, Jam i gjall’ e jam ndë jetë Në bëni shokë me mua, Jam në dritë të vërtetë. Në më doni si u dua, Naim Frashëri [BN - 191] Njëri – tjatrinë në doni, Të paudhë mos punoni. Unë jam në shpirtit tuaj, Naim Frashëri [BN - 201] Mos më kini për të huaj. M’është falurë durimi, O zemëra fluturake, Andaj po digjem si trimi, Qasju pakë kësaj flake, Naim Frashëri [BN - 192] Mbase krahët t’i përvëlon, Po dhe shpirtin ta shenjtëron. Se ma kënda t’u bënj mirë, Të mos mbeti n’errësirë. Naim Frashëri [BN - 202] Naim Frashëri [BN - 193]

40 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 218]

Unë duke përvëluar, Dua shumë fjalë t’u them, Njerëzit i kam ndrituar. Po trembem mos i bënj ujem. Naim Frashëri [BN - 203] Naim Frashëri [BN - 212]

Kam qenë mik me njerinë, E ku shkruhenë në kartë Andaj i di e më dinë: Fjalët e gjuhës së Zjartë? Naim Frashëri [BN - 204] Naim Frashëri [BN - 213]

Gjithë tuajt i kam parë, LUTJA PËR FËMIJËT Mëm’ e at’ e fis’ e farë, Si tani gjith’ i kam ndër mënt, Lerini gjithë të vinë Që rrininë më këtë vent. Të vegjëlthitë ndaj meje Naim Frashëri [BN - 205] Se edhe vetë Perëndinë Ndër ata donja ta gjeje, Edhe sot nër ju ata shoh, Se shpirtin e tyre ua njoh, Naim Frashëri [BN - 214] Dhe unë si ju kam ndruar, E jam përzjer’ e ndryshuar. Janë ëngjëj të vërtetë, Naim Frashëri [BN - 206] Xbriturë nga Perëndija, Posi luletë në jetë, Pa jam bërë shumë herë Q’u ngjajnë nga miturija, Zjar e uj’ e balt’ e erë. Naim Frashëri [BN - 207] Naim Frashëri [BN - 215]

Jam një shkëndijë prej qielli, Ah! mos i bëni të qajnë, Dhe një drudhëzë pej dielli. Kurrë të mos mallëngjehen, Syt’ unjur të mos i mbajnë, Naim Frashëri [BN - 208] Dhe të meken’ e të ndehen;

Edhe ndër qiej fluturonj, Naim Frashëri [BN - 216] Edhe brenda në dhet qëndronj, Po të qeshin të nxitojnë, Naim Frashëri [BN - 209] Të bredhin’ e të gëzohen, Të prëhen’ e të këndojnë, Shumë herë fle në baltë, E kurrë të mos mejtohen, Diku ndodhem dhe ne mjaltë; Naim Frashëri [BN - 217]

Naim Frashëri [BN - 210] Më vjen keq t’u mardhnjë dora, E faqeza bukuroshe, Bëhem qënq e kec i pirë, Kur bij’ e shkreta dëbora, Lul’ e bar e gjeth i mbirë. Dhe këmbëza vogëloshe. Naim Frashëri [BN - 211] Naim Frashëri [BN - 218]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 41 [BN - 219] BESA N LIBRI I SHENJTË

O foshnjazët’ e uruar! Edhe pse një hi si ti në dukje jam, U kam mall’ e dashurinë, Një të madhe flakë, moj, në zemër kam. Më k’ënda t’u mbanj nër duar, U dua si Perëndinë. Naim Frashëri [BN - 226] Naim Frashëri [BN - 219] Larg nga bota më gremisi, ah, kjo Rrotë, Zot’i math e i vërtetë! Që të tretem në mundime e në lotë, N’atë sy kurrë mos shtjerë Që një mall të ri të kem mbi mallin e vjetër Lotn’ e hidhur e të shkretë, Pranë ndarjes të shijoj një ndarje tjetër. Dhe mos e lërë të bjerë, Naim Frashëri [BN - 220] Naim Frashëri [BN - 227]

Po falu në buzët gazë, Gjersa të vinj’e të bjerë Dhe në sythit bukurinë, Pik’ e shpirtit tim si lumi E rriti cazë-nga-cazë, Në det të math e të gjerë; Duke dhënë urtësinë; Zëmrën time s’e zë gjumi. Naim Frashëri [BN - 221] Naim Frashëri [BN - 228] Epu jetëzën’ e gjatë, Edhe mos i lerë kurrë Më dërgoi dhe tek ti Zoti, Pa mëmëzë e pa atë, Që të t’ap jetëz’ e ditë, Dhe në breng e të sëmurë, Të të bije shpirt e dritë, Naim Frashëri [BN - 222] E të bëhesh si qëmoti. Naim Frashëri [BN - 229] S’munt t’i shoh të mallëngjyer, A të varfër’ e të mjerë! Më s’më gjen këtu në botë, Dhe të grisur’ e të çqyer! po më kërko nd’atë jetë, Kurrë, kurrë mos i lerë! pranë Zotit të vërtetë. Naim Frashëri [BN - 223] Naim Frashëri [BN - 230]

Falu gjithë mirësitë, Urdhëro, Zot’i vërtetë! Të rrojnë me nder në jetë, e më dërgo tatëpjetë Të mësojnë dituritë, ëngjëllinë krahzjartë, Të bëhenë të vërtetë; fjalë-ëmbl’ e këmbëartë. Naim Frashëri [BN - 224] Ti me gojët time fole, Naim Frashëri [BN - 231] Të nderojnë mëmëdhenë, Vjeftënë t’ia lartësojnë, Mbi gjithë botët t’a ngrenë, Si lule t’a zbukurojnë. Naim Frashëri [BN - 225]

42 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 243]

Pranë Bundës, Moisiut, Në gji të çdo mëmëdhetari Në atë bir’it Perëndisë, të mund t’a përtëritte mallë Pranë Muhamet – Aliut, Dhe një të tërë varg dëshirash Lëçin shpirt i Zotnisë! Q’i thurri mendja jote-e rrallë,-

Dushi Jorgobaba [BN - 232] Lasgush Poradeci [BN - 238]

Ku psherëtin dëshir’ e djegur, Me ç’zë të pastër lavdurimi Në shesh të kuq të Qerbelasë, Do kish bekuar varfëritë! Mes trimërish shtërgjyshërishte Vaj’ e një çasi-i këngës s’ate Të shoh tek po m’i bje xhurasë. Përjetësisht do dil në dritë!

Lasgush Poradeci [BN - 233] Lasgush Poradeci [BN - 239]

E me të lum, me të përmallshmë Po t’u pat thënë short’ e verbër Të sjell në dritën e mejtimit Të përvëlohesh nër padije: Ndaj fërfëllon si yll me flakë Me mijë rreze shkrepëtimi Prej shkretëtirës së harimit: Mezi të ndritish po një fije ...

Lasgush Poradeci [BN - 234] Lasgush Poradeci [BN - 240]

Qëndroj në tmerr zili’ e botës Dh’aher’ i dehur prej durimit, Se më s’u lodhe dyke ndritur, Në mall të math të këngës s’ate, Se më s’të treti prush’i vojtjes Kaq zilitar këpute zemre Në kraharorin e zhuritur. Ç’më të paçmuarshmë ti pate.

Lasgush Poradeci [BN - 235] Lasgush Poradeci [BN - 241]

Po ti me vrap të piraustit Dh’u ngrite për në të vërtetën Që fluturon në zjarr e flakë, Me fluturim të artit mjeshtër: Therorësin’ e vetëvetes U drodh alltari jon’ i lashtë E pate dhimbjen më të pakë ... Sapo t’a ndjeu të shentën eshtër ...

Lasgush Poradeci [BN - 236] Lasgush Poradeci [BN - 242]

O, sikur këng’ e zemrës s’ate Se ngashërim’ e vjershës s’ate Që ligjëroj aq më të kotë, Ish mall i fellë-e pa të ngjarë, Që veç me fjalë dhembshurije Posi një krua pastërsije U pat dëgjuar përmbi botë, Këndimi yt nër ne pat rarë;

Lasgush Poradeci [BN - 237] Lasgush Poradeci [BN - 243]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 43 [BN - 245] BESA N LIBRI I SHENJTË

U pat tërhedhur shpirt’ i kombit A! po n’u trete prej mendimesh N’atë vajtim aq të lënduar Me tëmbla t’ulura nër duar: Q’e thurri gjuha jote-e-zjarrtë, Në ç’qjell të larg pat gjetur prehje Dhe balli yt i frymëzuar; Kjo zemra jote- e përvëluar?

Lasgush Poradeci [BN - 245] Lasgush Poradeci [BN - 251]

Se bukuritë-e vetes s’onë Nga fluturoi bilbil finoshi Mendimi yt desh të na falë, Q’e fryri era posi fletë? O! Fjal’ e pikave qiriri, Ku vanë pendët e pëllumbit E pika lotëvet o Fjalë! Q’e shtiu në dhet mërgim’ i shkretë?

Lasgush Poradeci [BN - 246] Lasgush Poradeci [BN - 252]

Q’ahere dyke shpënë sytë Sikur të shoh, i tmerrshmë Frashër, Nga Toskëri’ e Gegërija, Tek po mban zi përgjithmonë, Shpesh e më shpesh patm’ëndërruar Ti: më besniku trashëgonjës Si ndrin në famë Shqipëria. I dashuris’ së vendit t’onë.

Lasgush Poradeci [BN - 247] Lasgush Poradeci [BN - 253]

Mes ligësish armiqërishte Na vdiqe, Drit, na le o Vlla, Stolismë lulen e vullnetit ... T’met’ nat ç’t’man, i lum’ aj dheu! Sbuluam gur margaritari Punt’ ç’i nise, s’t’shkuen vra m’vra, Prej fundit thëthimtar të detit ... N’bot t’njifen, t’i njef Atdheu.

Lasgush Poradeci [BN - 248] Shtjefën Gjeçovi [BN - 254]

E m’i çkëlqyer sesa djelli, Emn’i Jot, s’ka m’u harrue, M’i lum se kohët që më s’janë Sa koh t’ndrrohet gjithësia Filloi për ne ndryshim i motit T’gjith Shqyptart kan me t’bekue, Me një të pritme të pa anë: Se për Ty, Shqypnis i erdh dia.

Lasgush Poradeci [BN - 249] Shtjefën Gjeçovi [BN - 255]

Ti! Fjalëtor i mallëngjyer! E kur t’vin koha ç’p’e presim... Ti! Këng’ e rritur ndaj selvisë! Vorr’ i Jot ngrehet n’pomendtar Ti! O rapsod i lasht’ i kombit, Kto fjal, ktij, n’ball do t’ja njesim: Ti pate pjes-urgjin’ e zisë!- “NAIM FRASH’RI A KTU SHQYPTAR!”

Lasgush Poradeci [BN - 250] Shtjefën Gjeçovi [BN - 256]

44 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 267]

U ndritët shpirti në qiell Ju mbi të kurrë mos shkelni Edhe qoftë për ne ndihmë Se keq i vjen njerëzisë, U bëfshi Hënë e Diell Rreth e rrotull lule çelni E ndritofshi Shqipërinë. Atij Shënjtorit Shqipërisë.

Petro Nini Luarasi [BN - 257] M.A.Përmeti [M.Vejsiu] [BN - 263]

Si ty o Vidhehem, e Mek’ e Arabisë Nuk di, është fshehtësira që kalon me fat në Që kini lerë Muhamet, e Krisht të krishterisë duar; Është për mua Frashëri, vent i Perëndisë Është njoll’ e zez’ e qiellit që lë pas një yll i Atje ku lerë Naim beu, zemr’ e Shqipërisë! shuar; Heshtj’ e këngës që pat qarë me një harmoni Mihal Grameno [BN - 258] divine: Po nër bijt e Mëmës s’ate-yll i ndritur yll! me Ay ish ëngëll rënë mi dhe për të ndritur kombinë zjarr!- Edhe ta nzjerrë në liman, si Moisiu me shkopnë Vetëtim e harmonishmë që pushove nënë varr! Vëllazëri e dashuri, t’u apë e kërkojnë Nga gjumi Shqipërinë, ta xgjojnë e lirojnë. Lasgush Poradeci [BN - 264]

Mihal Grameno [BN - 259] ... Të përmbysim vetëdijen kur na fton mburim i jetës?! Të qofshim falë atje ku je, o engjell’ i pavdekur ... Të mendojmë kaqe errët mun në mes të së Ty që eshtrat kurrë-kush, s’të janë për të tretur! vërtetës?! Gëzo ti zemrën e dëfre se farën që ke hedhur ... Ta mjerojmë kuvendimin me kaq helm e kaqe U rrënjos mirë e lulëzoi, një pemë fort të çelur. prishmë Kur fillon t’ja thotë shqipja me një hir të Mihal Grameno [BN - 260] perëndishmë?!

Mi gjitha anët nuku dëgjon, përveç se muziqinë Lasgush Poradeci [BN - 265] Duke kënduar emrin tënd, ashtu si Perëndinë! Se ti, o ëngjëll tinë na le, të njohëm kombësinë Sepse hir të perëndishmë kish kuvendi yt, Naim, Edhe të vdesëm me gëzim, për mëmë Shqipërinë. Ajo këng’ e tepërlumtur që më s’pati shëmbëllim; Se mendimi yt kish flakën e kuptimit të kulluar, Mihal Grameno [BN - 261] Goja jote vjershëtore kish një zë të pastërtuar;

Të lutem, o Balt’ e Varrit, Lasgush Poradeci [BN - 266] Mos i rëndo, lehtësohu, Bëji nder shqiptarit, Po ti dridh-u,o! komb i lashtë, me-atë zemërën e Dimër verë, lulëzohu. gjërë, E në gaz të drithmës sate le të tundet bot’ e tërë! M.A.Përmeti [M.Vejsiu] [BN - 262] Le të ndritet Shqipëria nën bregor-e nër fushore Si buçet me zë të thjeshtë frym’ e gojës

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 45 [BN - 267] BESA N LIBRI I SHENJTË stërgjyshore; Ti je Kisha, je Xhamija, Si flet shqip’e lumturuar e bekon me gjith bekimin O bashkim për njerëzinë, Vjazërinë- e virgjërinë ... – zemërimin ...- Je i ardhur nga Perëndija renegimit Një Profet për Shqipërinë.

Lasgush Poradeci [BN - 267] Mediha Frashëri [BN - 272]

Gjuha: shpirti i shenjt’ i kombit, që kalon dyke Një rreth ëngjëjsh kordhëtarë, kënduar! Ty mbi krye lart të ngritnë Gjuha: zjarr ku djeg me dritë një mendim i Ishin burra Shqipëtarë frymëzuar! Tok me Ty në Qiej u ngjitnë. Gjuha: afsh’ i gjall’ i jetës! shpat’ e ndritur e lirisë! Mediha Frashëri [BN - 273] Gjuha: yll’ i vjershërisë! Gjuha: Verb’ i Perëndisë! Na ke lënë gjurmën tënde, Lasgush Poradeci [BN - 268] Fjala jote nuk vdes kurrë, Të kujtojnë këto vende Se guxove të na thuash me kalem të zi në kartë Për Ty qajnë gur e drurë. Mall’ e Math që të pat djegur: Fjalët e Gjuhës së Zjarrtë. Mediha Frashëri [BN - 274]

Lasgush Poradeci [BN - 269] O Naim! na bije dritë ... mall të madh e ngashërim Atëherë o i shënjtë dolle si Orpheu O Naim! m’u përcëllove nga një zjarr pa O Naim! E guxove shëmbëllim Me notën shqip shqipen këndove O Naim! të shkoi të ritë, atje ku është tjetër natë dëshmitar të janë qielli e dheu O Naim! të vështroj pyllit, ndaj vë veshin mbi E Zoti q’e ndëgjoi lutjen q’i drejtove. xhuratë Kur mbaroi ... një regëtimë, i tha Zotit Isuf Luzaj [BN - 270] Po të vim’ Si Bilbil zemër- copëtuar ... si një Bir Një endje gas e mall të ri mbolle si një NAIM! Në fytyrë të bukur në kraharor prej molle dashurija në çifte këngës s’ate u dhurua Syrja Minarolli [BN - 275] Nën emrin e femrës Shqipërija u këndua e melodi e shtrënjt Pra në botë e një fyelli të shenjt Me të plotë Shekujt do t’a kenë kujtim Do të falemi, O Naim! Shpirt gjerë i pavdekur shënjtor, o Naim! Fmijve tonë Dhe ma vonë Isuf Luzaj [BN - 271] Do t’ia lamë kët’ trashëgim! Mustafa Greblleshi [BN - 276]

46 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 289]

Të falemi, o Dritë, o Yll i Perëndisë! Bir i madh i kombit që s’u shemb Që me veprat tua, i dhe shije jetës; Nga rrebesh’ i egër shekullor, Të falemi, Naim, o Birë i Shqipërisë! Ti me zjarr të ligjërimit tënd Mësonjës’ i lart’ i shkollës së vërtetës. Ndez flakë shpirtin arbënor. Jorgo Bllaci [BN - 283] F.Vokopola [BN - 277] Kënga jote kujt s’i zgjon dëshirën Shpirti Yt’ shprehja e frymës shenjtëruar. T’i flijohet Mëmës Shqipëri? Shpirti i kombit, zgjohu, rrëmbe lirën, Të falemi, Naim, o Yll’ i Shqipërisë, Përvëlona gjokset përsëri! Kujtimi Yt’ qoftë amëshimi i jetës, Jorgo Bllaci [BN - 284] Të falemi, o Dritë, Dritë e Kombësisë, Qofshë pranë Zotit, burim i së vërtetës. Të të bënin ty, donin, Shqipëri memece, F.Vokopola [BN - 278] Por ja, erdhi Naimi, Si yll mbi ty ecte. Larg këtij dheu frym’ e fundit t’u shpërnda dhe Ismail Kadare [BN - 285] shkoj në Qiell Dorën e zbehtë Ibrahim Hasnaji [BN - 279] Mbi ballë ta vuri, Të të hiqte zjarrllëkun Por qetsohu pse’ n’Shqipni përmbi t’gjitha fjal’ e Prej të sëmuri. jote. Ismail Kadare [BN - 286] Thellë ka hy në fund t’ç’do shpirti qi ka emnin e Arbnorit, Pastaj, kur zbardh dita, e shoh përsëri: Tue fillu n’kërthi t’njomë, me mbarue në gjoks as në dritën e diellit nuk zbehet, flakë e tij, t’malsorit që digjet në përjetësi. Pa dyshim do t’na udhëheqi sa t’ketë rruzlli stin’ e mote! Bilal Xhaferri [BN - 287] Ibrahim Hasnaji [BN - 280] Digjeshe ti flakë e bardhë Thonë është grisur dorë e Naimit, tek i bëje ze pranverës, që si dorë e rrezes gris një errësirë, kur Atdheu s’kish behar, atje lart në qiell, porsi yll i ndrirë Ti na dhe “Lulet e Verës”. të shoh kryelartë, o shpirti Naimit! Qazim Sheme [BN - 288] Dhimitër Mino [BN - 281] Etje, Etje, Kam etje, Nuk ndez qiri në çast trishtimi, Po ku, ku është burimi? Kur errësira më pushton, Dal jashtë, verbtas, kërkoj Dhe them “gjersa jeton Naimi Takoj Naimin. Këtu qiriri i tij mjafton”... Dritëro Agolli [BN - 282] Xhevahir Spahiu [BN - 289]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 47 [BN - 290] BESA N LIBRI I SHENJTË

I dëgjoi djaloshi këngët, Vdiq Naimi, po vajtoni fjalët e dheut të ndritur, Shqipëtarka, Shqipëtarë! tok me qumështin e nënës Naimnë kur ta kujtoni, gjuhën shqipe pati thithur. mos pushoni duke qarë! Ato fjalë që t’i tha zemra, Çajupi [BN - 295] o bilbil, kumbojnë mes nesh; qysh fëmijë, “Mbaj vesh!, tha nëna, Vdiq Naimi, Naim Beu, dhe babai më tha: “Mbaj vesh”! vate te zot i vërtetë! Futi brenda kraharorit Qysh u nda nga mëmëdheu thuaj, siç themi ne ngaherë dhe iku e la për jetë? që kur lindim, gjersa vdesim: Çajupi [BN - 296] “Ti, Shqipëri, më jep nder!...” Vdiq Naimi, gjithë thonë, Xhevahir Spahiu [BN - 290] qani turq, qani kaurë! bilbil i gjuhës tonë Gjuh’ e zogjve nëpër djepe, s’do të dëgjohet më kurrë! zgjove kombin, dritë derdhe, Çajupi [BN - 297] bilbil i vendeve të mia, bilbil-o, more Naim Shqipëria. Vdiq Naimi, që këndoi Vlorë [BN - 291] trimërinë, Skënderbenë; Shqipëri, o shkëmb i sertë, vdiq Naimi, që lëvdoi ti bilbila i bën djemtë, dhe nderoi mëmëdhenë! shekujt vin e vitet shkojnë, Çajupi [BN - 298] Naim, djemtë ligjërojnë. Vlorë [BN - 292] Vdiq Naimi, po ç’të gjeti, o moj Shqipëri e mjerë! Vallë dergjja jote-e fellë pat pushim e lumtëri? Vdiq Naimi, po kush mbeti? A t’j’u çduk dobare gjumit e përjetëshmeja zi? Si Naimi s’ka të tjerë. N’atë varr ku për së fundi mort’ i keq të zu në Çajupi [BN - 299] rrasë, Të çkëlqeu pakmos së largu fush’e ndriçm’ e Vdiq Naimi, vdekje e shkretë, Qerbelasë? pse more të tillë burrë? Të këndoj me këngë malli Drini plak e i kulluar? I ndritë shpirti për jetë Zot, o! Zot, të qofshim falë që Naimi pat mos i vdektë nami kurrë! pushuar! Çajupi [BN - 300] Lasgush Poradeci [BN - 293] “Naimi preu shkurret, shkuli ferrat, Vdiq Naimi, vdiq Naimi, Pastaj qilizmë truallin punoi; moj e mjera Shqipëri! Fidanët mbollën me durim të tjerët Mendje larti zemërtrimi Dhe vreshti i bukur shpatin gjelbëroi. vjershëtori si ai! Kur vajta unë atje, - ma tha Lasgushi, Çajupi [BN - 294] Një mbrëmje buzë gjolit tek shëtisnim, -

48 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 310]

Hardhitë kishin lidhur vile rrushi, Unë e çmova si ju dhe pas gjurmëve ndoqa Por, kemi etje! dukej sikur flisnin. Naimin, Ahere ç’bëra? Nëpër shkëmb të malit, Ai ma pushtoi dikur si shenjti shpirtin tim dhe Një brazdë hapa deri tek burimet mendimin. Dhe më së fundi, ujrat si kristali Dritëro Agolli [BN - 303] U derdhën nëpër të me mërmërime.” Shpirti i dlirë, tungjatjeta, Si tha këto, mbështeti të dy duart Një stërnip të përshëndet Përmbi bastun, dhe shtoi si nëpër lotë: Ti, o tempull me dy veta “E keni radhën ju për ta punuar Një shenjtor e një poet. Këtë të bukur vresht, pa shok në botë, Pano Taçi [BN - 304] Ta rritni të shëndetshëm, ta selitni, Vështroj tej edhe përhumb, Ta doni si thesarin më me vlerë; Nëpër tis të poezisë. Dhe neve, që aty e lamë shpirtin, Ti më rri si një pëllumb Na sillni nëpër mend ngandonjëherë! ...” Në altar të pavdekësisë. Pano Taçi [BN - 305] Jorgo Bllaci [BN - 301] Marr lexoj ungjillin tënd, Hënë e diell edhe qiell Thyej gjunjët mëkatarë, Naim Frashërin a e njihni? Edhe ndjej se përnjëmënd Për liri ai përpiqesh, Vishem e pastrohem ar. për lirin’ e Shqipërisë. Pano Taçi [BN - 306] Të lutem, o baltë e varrit, Brenda vetes ndjej një himn, mos iu rënd e lehtësoju, Te qiriri yt bëj rit bëni nderin shqipëtarit, Ç’tmerr që kam shenjti Naim, dimër, verë lulëzoju. Fjala jote ma bën dritë. Dhe ju shi, dëbor’ e erë, Pano Taçi [BN - 307] kini mendjen kur zemrohi, Si në ëndrra feks e ndizet, varrin e atij të mjeri Toka amë siç qe një herë, shqipëtari, mos ngarkoni, Presim ne sërish të ngjizet, Ju mbi të kurrë mos shkelni, Katër copash ç’e kanë prerë. se keq i vjen njerëzisë, Pano Taçi [BN - 308] rreth e rrotull lule çeli, O Zot një me Perëndinë! Ati i shenjt’ i Shqipërisë. N’ini të vërtetë si thonë, Dallëndyshet kudo shkojnë, Kini kujdes Naimn prej qyteti ku kalojnë, Se punoi për kombin tonë. vjershat shqipe që ka thënë, Adham Shkaba [BN - 309] të dëgjojë dhe të zgjohet. Librat’ e Zotëris’ së tija Ditën e Shëngjergjit, më njëzet e tri, Njeriut i apin shpresë, se ç’u doq dhe Frashëri, Rrëfejnë ç’është gjithësija Digjeni të shkretin dhe e bëni hi; E bëjnë njeri me besë. u doq, u shkretua për këtë Shqipri Adham Shkaba [BN - 310] dhe foshnjat qajnë lajthi më lajthi. Frashër, Përmet [BN - 302]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 49 [BN - 311] BESA N LIBRI I SHENJTË

E mbushin dhe me dëshirë Kur isha i vogël, E bëjnë të urt’ e të qetë, Dy pëllëmbë e pak, Rrëfejnë bukur e mirë Im atë një gështenjë, Zotn’ e Math e të vërtetë! Preu me merak. Adham Shkaba [BN - 311] Emri kurrë mos j’u harroftë Nga gjithë trungu mori, Vjershëtorit, Shqipërisë! Ç’i duhej për vete, Shpirti i tij për herë qoftë, Aq sa mund të bënte, Në dritë të Perëndisë! Për mua një djepe. Adham Shkaba [BN - 312] Kur e bëri gati, Ej, ti që mban trishtim, Për të tundur djepin, Jo, Jo, Jo, mos prit lufto! Te koka i gdhendi Bëj dritë si një Naim. Naimit portretin. Dhe jeto! Arben Duka [BN - 317] Alqi Boshnjaku [BN - 313] Nëna ime zogë O vjesht’ e dytë, o mot i tretë, Kur më jipte gji, Që na përmbyse një shpirt të bukur, ç’kishte bërë për mua Ku vallë e shputë? Ku vallë e fshehtë? një ninull flori. në gji të Zotit! A ku ësht’ futur? Eh, ç’qe ajo ninull, Jani Vruho [BN - 314] që këndonte Zoga: “M’u rriç biri i nënës, Shokë e vëllezër, o Shqiptarë! Me flori tek koka!...” Ky shpirt i shenjtë s’duhet harruar, Arben Duka [BN - 318] Se na tregoi udhën e mbarë, I ndritët balta, ku është mbuluar! Shpejt kaluan vitet, Si një fllad i lehtë, Jani Vruho [BN - 315] Pak nga pak fillova, Këto të këqia punë Të këndoja vetë. që hoqa dhe po heq unë s’i duron as det, as lumë. Atë nina-nana, dhe kush t’i shohë në gjumë, Që ma thoshte nëna, do të tretet si qiri! Desha ta kuptoja, Po e kam zemrënë shkëmb Si ma donte zemra. këto plagë i kam si gjëmb, po të ishte tjatër komb, Floriri i rrallë, do pëlcit të bënte bomb, Te jastëku im, do shuhej dhe emëri. S’mund të ishte veç, I madhi Naim. Koto Hoxhi [BN - 316] Arben Duka [BN - 319]

50 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 325]

Prapë kaluan vitet, Eh, moj nënë shpirti Si një fllad i lehtë, Naimi ç’më bëri, Nisa ndonjë këngë Nga ai u vesha, Të thurja dhe vetë. Me flori i tëri. Arben Duka [BN - 321] Naim zemërmadhi, Thesarin ç’ma hapi, M’i hodhi në dorë, Gjithë florinjtë që pati. Arben Duka [BN - 320]

FRASHËRI

Sikur të shoh, i tmerrshmë Frashër, Një e nga një i sollën fshatërët këta gurë të Tek po mban zi përgjithmonë, çmuar Ti: më besniku trashëgonjës Për këtë shtëpi të rrallë, I dashuris’ së vendit t’onë. Si foshnja të sapolindura i mbanin ndër duar - Kujdes ustallarë! Lasgush Poradeci [BN - 322] Dhe, ja, tani ... Dikush pluhurat fshin ngadalë, Këtu mbaj erë trëndafil, Dikush me manushaqe odën e stolis, dhe fjalët i kam këngë. E dikush tjetër reciton ngadalë: Më mbushet gjoksi me tërfil, “O malet e Shqipërisë!” selvitë më bëhen këmbë. Tani është gati muzeu, Le të vinë vëllezërit në shtëpinë e tyre Këtu kam qejf të kthehem tokë Dhe vetë dielli vizitor ja behu me drurin, lumin, erën, bilbilin, Malet, gërxhet, fushat, pyjet ... ta kem hollaken hënë mbi kokë – Oh, për këta vëllezër muzeu qiriri i Naimit. Qenka i madh sa Atdheu ...

Kam qejf një plis të jem në Frashër, Zenel Anxhaku [BN - 324] një gur i fortë që mban qoshet. Kur dielli të më ngrohë krahët Si ty o Vidhehem, e Mek’ e Arabisë të ngrihem e të shkoj poet. Që kini lerë Muhamet, e Krisht të krishterisë Është për mua Frashëri, vent i Perëndisë Teodor Keko [BN - 323] Atje ku lerë Naim beu, zemr’ e Shqipërisë! Mihal Grameno [BN - 325]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 51 BESA N LIBRI I SHENJTË

ADHURIMI I DITËLINDJES SË PROFETIT NAIM FRASHËRI 25 MAJ 1846

Fillon me lutjen e përbashkët të mëngjesit: Lutja e fundit është për fëmijët: Zot’ i math e i vërtetë! emri yt qoft’i lëvduar, Zot’i math e i vërtetë! të qofshim falë për jetë, N’atë sy kurrë mos shtjerë mos qofshim teje mërguar Lotn’ e hidhur e të shkretë, Falna, Zot, i math ne njerëzinë, Dhe mos e lërë të bjerë, Edhe të mirat’ e dashurinë, Po falu në buzët gazë, Vëllazërinë, zemrën’ e qëruar, Dhe në sythit bukurinë, Mëndjenë pa faj, shpirt të uruar, E rriti cazë-nga-cazë, Bëna të drejtë në këtë jetë, Duke dhënë urtësinë; T’urt’e të mirë dhe të vërtetë. Epu jetëzën’ e gjatë, (Naim Frashëri) Edhe mos i lerë kurrë Pa mëmëzë e pa atë, Vijon me leximin e ndonjë prej pjesëve të librit Dhe në breng e të sëmurë, “BESA”. S’munt t’i shoh të mallëngjyer, Në orën 11:00 ndizen tri qirinj: një për kujtimin e A të varfër’ e të mjerë! Naimit, një për mbarësinë apo kujtimin e prindërve Dhe të grisur’ e të çqyer! dhe një për mbarësinë e fëmijëve. Qirinjtë mund të Kurrë, kurrë mos i lerë! ndizen në cilindo mjedis të zgjedhur personalisht. Falu gjithë mirësitë, Të rrojnë me nder në jetë, Lutja e drekës. Të mësojnë dituritë, Zot’ i math e i vërtetë! Të bëhenë të vërtetë; emri yt qoft’i lëvduar, Të nderojnë mëmëdhenë, të qofshim falë për jetë, Vjeftënë t’ia lartësojnë, mos qofshim teje mërguar Mbi gjithë botët t’a ngrenë, Begatoje, o Zot, ti këtë vend! Si lule t’a zbukurojnë. Epu njerëzve të tij ti mbroth e shend! Hi u bëfshin gjithëmon’armiqtë e tij! (Naim Frashëri) Gaz përjetë paçin zotërit e tij! (Naim Frashëri) Në këtë ditë fëmijët organizojnë festat e tyre. Duke qenë se Naimi kishte një dashuri të Dreka është festive dhe kalohet në bashkësi. veçantë për kafshët, ushqimi i kësaj dite është vegjetarian. Pasditja është një kohë bujarie e trefishtë: a) njëra bujari duhet të jetë patjetër për fëmijë, Kafshët edhe bagëtinë, që u ka kaqë nevojë, (p.sh. dhuratë) Njëriu duhet t’i shohë, t’i ketë kujdes, t’i dojë. b) bujaria e dytë duhet të jetë për institucion (p.sh. Të mos t’i mundojë kurrë, po si fëmijë t’i kemi, një libër për një bibliotekë) Është mëkat edhe fjalë të ligë për to të themi. c) bujaria e tretë sipas zgjedhjes personale. Naim Frashëri [BN - ]

52 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 327/9]

PARAJSA DHE SKËTERRA

Parajsa, kopsht’ ndrejtuar M’anët tjatërë skëterra, për të mirët është shtruar, mbushurë gjëmba e ferra, s’ta pret mendja, si të thuash një rripë, një shkretëtirë, me nonj’emrë s’munt t’a quash një natë që s’ka të gdhirë! kur të shohç një vent të gjerë mjerë të liqt’ atë ditë! një mirësi të paprerë, djallë gjejn’ e ligësitë, një fatbardhësi për jetë, një të madhe errësirë, atje dhe Zotth’ i vërtetë, për ata po s’ka mëshirë, edhe gjith’ata që vanë mundonjësit i përpshijnë, të dashuritë, që na lanë, edhe në zjart’ i vërvijnë! dhe ata, që do të lemë në mos qofshinë të rremë. Naim Frashëri [BN - 329]

Naim Frashëri [BN - 327]

Lum të mirëtë ku venë! sa çpërblim nga Zoti gjenë!

Naim Frashëri [BN - 328]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 53

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 330]

Edhe vetëm filli të jesh, mos del udhës njerëzisë, Je bashkë me shpirtin tënt, je përpara Perëndisë.

Naim Frashëri [BN -330]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 55 [BN - 331] BESA N LIBRI I SHENJTË

FJALA E ZOTIT Perëndija njerin’ e parë e mori pej dore vetë, Nga gjithë ç’pat gjithësija, të kam dhënë dhe ty E zbriti mbi faqet të dheut, q’ish me lulez’e me pjesë, fletë, Në u bëfsh si them, i mirë, emr’i math do të të Më të drejtënë të themi, mbi faqet të dheut e mbesë. ngriti, E bëri të zotthin’e dheut edhe kështu e porositi: Të kam dhënë mënt, të mësosh, të vërtetën me të ta shohç, Nga kjo baltë të kam bërë, rri këtu, në paç Dhe zëmër’ e vetëdijë, të mir’, e të drejtë të uratë, njohç, Mos u lodh e mos psho kurrë, po përpiqu dit’ e natë, Do të të lë dhe nevojën, udhënë të të tregonjë, Të të ndihnjë më çdo punë, të të psonj’ e të të Sheh si punon gjithësija, ashtu të punosh edhe ti, zgjonjë. Të mos rrish kurrë pa punë, e të vësh duartë në gji. Gjithë të mirat që janë, këtu në dhet i kam mbluar, Mos u bëj i lik e i keq, i paudh’ e i pabesë, Po gjësendi në shesh s’nxjerr dot pa dirsur e pa I rrem, i ndyrë, i dëmshim, i rënduar e pa munduar, shpresë, I gjen të gjitha me kohë, po rrëmo thellë e më thellë, Mërgohu nga të këqijat, pej çdo fare ligësije, Çdo gjë duhet kërkoje, barku i tij do ta pjellë. Pej nakari, pej lakmimi, pej vjedhje, pej Sa gjërërazë të vlera do të gjesh ti këtu brenda, marrëzije, Edhe përsipërë soje, e sa do të t’i ket’ ënda!

Mos vra, mos merr tek s’ke vënë, edhe ki nom Me fuqit, që të kam dhënë, them që të vinjë një dashurinë ditë Të marrç udhën e së mirës e të gjesh të madhe Bes’ e fe ki urtësinë, të drejtënë, mirësinë. dritë, Të març vesh dalengadale sa punëra, që kam Në bëfsh mirë, liksht s’gjen kurrë, po në bëfsh bërë, liksht, mos prit mirë, Diell, hënë, yj, dhe, qiej e gjithësinë të tërë!

Ki dëshirë për të mirë, dhe në zëmërë mëshirë, Po që u bëre i urtë, mua më ke afër teje, Ndryshe, - qofsh i mallëkuar, edhe mërguarë Ji i but’, i urt’, i vjyer, e mos u bëj kurrë makut, meje! I egër’ e i mërzitur dh’i mahnitur e ladut, Të parit tënë Perëndija këto fjalë vetëm i tha, Mos ju afro dhelpërisë, po së drejtësë ju nis pas; I fali gjithë të mirat, i dha uratën dhe e la. Në dëgjofsh fjalët e mija, do të jesh gjithnjë në gas. Naim Frashëri [BN - 331]

56 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 345]

Bes’është Perëndija Po të nderojë njeriu njerinë Për gjithë Shqipëtarët E ka nderuar dhe Perëndinë. Edhe vëllazërija, Naim Frashëri [BN - 339] Urtësia, të mbarët, Fe është njerëzia. Duaj atën’ edhe mëmën, Naim Frashëri [BN - 332] Të jesh fatbardhë në jetë, Se po të t’apinë nëmën, Do udhën’ e Perëndisë? Kurrë nukë bën përpjetë. Mos ju mërgo njerëzisë, Duaj motërn’ e vëllanë, S’ajy, që do Perëndinë, Bëje zakon dashurinë, Bën gjithnjë mirësinë. Duaj atë, që ke pranë, Nga të ligat kush mërgohet, Edhe gjithë njerëzinë. Te Zot’i math afërohet. Bëhu qënq i but’ i leshtë, E mos rro si egërsirë, Naim Frashëri [BN - 333] Që të bënesh njeri i fjeshtë, I nderuar’ e i mirë. Doni fjalën e vërtetë Naim Frashëri [BN - 340] njeriu është kuran vetë, besa është në kraharuar Fjalëve t’armiqve të egër kurrë mos u vini veshin, nuk është në kartë shkruar. Se ata duan gjithmonë, me intriga të urrejtshme, Me çdo mjet ta bëjë fenë vegël të shkatërrimit Naim Frashëri [BN - 334] tonë. Ata duan të na ndajnë për të tyret interesa. Me fjal’ e me agjërime Nuk’ e gjen dot Perëndinë, Naim Frashëri [BN - 341] As me kreshm’ e me kungime, Si punojn’ ata që s’dinë. Nga e drejta rrugë kurrë mos u ndaj, Naim Frashëri [BN - 335] Të mos thuash: Ç’bëra unë, ah, pastaj.

Është ndaj teje i gjallë, Naim Frashëri [BN - 342] Ti e kërkon nëpër gurë, Në të rrem’ e në përrallë, Bëhu shok e mik me gjithë njerëzinë! Andaj nuk’ e gjen dot kurrë. Naim Frashëri [BN - 336] Naim Frashëri [BN - 343]

Ne e dinim ndryshe, rrugn’ e Perëndisë Mërgo shtypjen, ligësinë dhe mërinë! Pa e lamë dashurin’ ndaj njerëzisë. Naim Frashëri [BN - 344]

Naim Frashëri [BN - 337] E si munden që të bëhen pluhur vallë Vepra e mirë, shpirti i dëlirë, zemra e gjallë! Ai bir që do njerinë, - ai ka Zot. Naim Frashëri [BN - 338] Naim Frashëri [BN - 345]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 57 [BN - 346] BESA N LIBRI I SHENJTË

Po qe se nuk do njerinë, s’je njeri. Veç një njeri shoh pa punë dhe të mjer’ e të Shpirt e zemër s’janë gjë pa dëlirësi. brengosur, Ndaj nga zemra jote kthehu vështrimplot! Të këputur, të mejtuar, të grisur e të rreckosur; Lipën i gjori pa shpresë, se atje e pru përtimi, Naim Frashëri [BN - 346] S’i ka mbetur gas në zemrë, se s’i la vend idhërimi. Dëlire shpirtin, o ti miku besëdëlirë, Është njeri, si dhe neve, po epini, o të pasur, Që kështu të gjesh pastaj të Zotit hirë! E mos e lini të urët dhe të mjer’ e buzëplasur, Se përtimn’ e zi, që e pruri të gjorin më këtë Naim Frashëri [BN - 347] ditë, Nuk e dimë vetë e zgjodhi, apo ja dhanë Ndrite zemrën, mbaje larg nga ligësitë perënditë; Që të bjerë tek ajo e madhja dritë! ... Edhe për një mizë, kur heq, i vjen keq njeriut të mirë, Naim Frashëri [BN - 348] Zëmëra s’thuhet zëmrë me mos pasurë mëshirë.

Te njeriu ke pasqyrn’ e Perëndisë, Naim Frashëri [BN - 354] Ndaj hiq dorë, o njeri, prej ligësisë! Pa lodhur e pa këputur, pa djersë e pa mundime Naim Frashëri [BN - 349] Njeriu i gjorë në jetë nukë gjen dot as thërrime! Si të punosh ditë e natë e të bësh ç’duhenë Ai që me brumn’ e vuajtjes na gatoi, gjithë, Zemrën, shpresën dhe durimin e dhuroi. Aherë kërko nga Zoti të t’apë bukëz e drithë. Njeri! puno, mos psho kurrë, dhe lark nga Naim Frashëri [BN - 350] makutërija, Zemërënë kije të gjerë, mos ki keq, pa t’ep Është i vetëm, i brengosur, i urishëm, Perndija. Si një gur në mes të lumit të furishëm. Puna ka duk e uratë, Zot’i math e ka bekuar, Kush e bën atë të qesh i ngazëlluar, Njerinë mbi faqet të dheut e dërgoj për të Pa dyshim të vetën zemër ka gëzuar. punuar.

Naim Frashëri [BN - 351] Naim Frashëri [BN - 355]

Thelbin tënd s’e di njeriu, moj natyrë, Ju shokë, kur pini verën, mos dehi, mos zemërohi, Dhe pse thellë kësaj fushe i ka hyrë. Mos u zihni, mos u shani, mos lëvdohi, mos qërtohi, Naim Frashëri [BN - 352] Se përçmoni Perëndin, q’i ka falur hardhisë rrush, Edhe kërkon dashurinë, e ndodhet pshehtazi ndaj Kjo e gjera hapësirë pa kufi, jush; Kaqë drita dhe të fshehta mban në gji. Po gëzohi, prehi, qeshni, duhi, xbaviti, dëfreni, Flisni fjalë të pëlqyer, loni, këndoni, kërceni, Naim Frashëri [BN - 353] Bëjeni zëmërn të gjerë edhe shtoni dashurinë,

58 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 364]

Mirësinë, njerëzinë dhe besën e miqësinë; Lëfton gënjeshtra me të vërtetën Se në breng’ e në të keqe, në punë e në të pirë, Dhe errësira dritën lëftonte Mirretë vesh njeriu i lik, njihetë njeriu i mirë. Që t’errësonte së gjithash jetën Dhe djallëzija të mbretëronte. Naim Frashëri [BN - 356] Naim Frashëri [BN - 361]

Dhe zemra i gëzohet, pa i faletë Perëndisë Trajstën’ e ke plot me bukë Q’e çpërblen punën e djersën e mundimn’ e Edhe hiqesh si i mjerë, njerëzisë. Dhe ke zën’ e thua nukë E lipën derë më derë. Naim Frashëri [BN - 357] Naim Frashëri [BN - 362]

Është nj’udhëtar i gjorë, që ka mbetur në Oh, epni ju që kini! dëborë, Kush i ndih varfërisë, I kanë ngrirë të mjerit vesh’e goj, e këmb’e dorë; Ay q’ep, po e dini Ngrihet i zoti i shtëpisë, edhe të huajthin e mer Q’i huan Perëndisë. E vë në krye të vatrës me njerëzi, me të math T’apim, se vjen një ditë nder, Q’e lemë këtë jetë Posa e shohënë që vjen, i ngrihen gjithë fëmija, Dhe gjën’ e bagëtitë, Se të huajnë më derë na e dërgon Perëndija; Vemi në të vërtetë, Pa i bëjnë zjar e ngrohet, edh’e mbajnë me të Përpara Perëndisë mirë, Që do të na gjykonjë; I sjellin shtresë të flerë, edhe të ngrën’ e të pirë. Urat’ e varfërisë Kështu të huajt’ e miqtë njeriu q’është i uruar Arrin të na shpëtonjë. I pret me krahëror hapur, e i përsjell të gëzuar. Naim Frashëri [BN - 363] Epni t’u falnjë Zoti Naim Frashëri [BN - 358] Juve gjithë të mirat E të mos muntnjë moti A e doni miqësinë edhe dashurinë tonë? T’u sjellë të pahirat. Hiqni dorë nga sofizmat, nga gënjeshtrat, nga Mba unazat në dorë mashtrimet. Pa një farë nevoje! Zonjë! Shumë të gjorë Naim Frashëri [BN - 359] Vdesën për bukë ngoje! Ep t’apë Perëndija Se ky shekull, o vëllezër, është shekulli i dritës, Të gjitha mirësitë, Dhe pa gjuhën dhe pa shkencën, pa shkollën e Të të kenë fëmija mbrothësinë, Shëndet e jet’ e ditë. Pa të mjafta dituri, sot asgjë nuk vlen në botë. Zot i math’, i vërtetë E gjithë ju të Mirët, Naim Frashëri [BN - 360] Mos e lini përjetë Njerin n’errësirët! Naim Frashëri [BN - 364]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 59 [BN - 365] BESA N LIBRI I SHENJTË

Zemëra, q’ësht’ e qëruar Mos e kthe fjalën kurrë, Kurdoher’ ësht’ e gëzuar. Po qëndro më një si burrë. Naim Frashëri [BN - 365] Naim Frashëri [BN - 373] Mos ji me dy faqe kurrë, Ji i drejt’, i mir’ e burrë. Kohën e çdo pune e ndaj, Naim Frashëri [BN - 366] Çdo punë ka kohën’ e saj. Naim Frashëri [BN - 374] Njerëzija anë mb’anë Janë gjithë një fëmijë: Çdo gjë e verë në vënt të saj, Një mëm’ e një atë kanë, Të mos mundonesh ta gjesh pasdaj. Dhe një shpirt e një vetijë. Naim Frashëri [BN - 375] Naim Frashëri [BN - 367] Për çdo gjë që ke dëshirë, Shiko faqebardhë të rrosh, Mos pandeh se ësht’ e mirë. E përpiqu të bësh mirë. Naim Frashëri [BN - 376] Edhe me çdo njeri të shkosh I pa dëm edhe i lirë. Lipset në këtë jetë Naim Frashëri [BN - 368] Të jemi të vërtetë: Perëndinë ta besojmë Kusëria, ligësia, Njerinë ta nderojmë, Dhe sa të këqia janë, Të varfërin ta qasim, Edhe gjithë marrëzia Gjësendi të mos ngasim, Paditjenë mëmë kanë. Si vëllazër të shkojmë, Naim Frashëri [BN - 369] Të ligat t’i harrojmë Të drejtën ta gjejmë, Mos mesavit e mos përqish, Të mirën ta shpërblejmë, Mos shaj, të rreme mos thuaj, Fajet tona t’i ndreqim, Qëro zëmrënë ligësish. E njeri të mos heqim, Nga të këqijat u ruaj. Gjithnjë të punojmë, Se dëmi me ligësinë Kurrë të mos përtojmë, E përçmojnë fort njerinë. Kurrë të mos gënjejmë, Naim Frashëri [BN - 370] Fajëtorë ta ndjejmë, Të jemi të kënduar, I dëgjo fjalët e pleqet. Se ata janë të vuar, Të ditur’ e të msuar, Edhe punërat’ e jetës një nga një i kanë msuar. Të rrim e të dëgjojmë, Dhe fjalën ta peshojmë. Naim Frashëri [BN - 371] Me skamje shum’ e me vjet Naim Frashëri [BN - 377] S’bënesh dot i math vërtet, Sado i pasur të jesh, Po bënesh me urtësi, Punënë të mos e lesh. Me ment e me njerëzi. Naim Frashëri [BN - 372] Naim Frashëri [BN - 378]

60 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 391]

Ka uratë nga Perndija Pa msuarë dituritë, Kush ha me djersët e tija. Nuk e gjen dot Perëndinë, Naim Frashëri [BN - 379] Lipset të kesh shumë dritë, Pa ta shohç q’është tek tinë. Mos zërë punë që nuk e bën dot, Se do mundohesh e të lodhesh kot. Naim Frashëri [BN - 385] Naim Frashëri [BN - 380] Kur të jesh i zëmëruar, Zoti vërtet njerinë Mëndja ësht’ e trumbulluar, E bëri të shpenguar, Bëj durim sa të kullohet, Po i dha urtësinë, Se njeriu pastaj pendohet. Dhe ment për të menduar. Naim Frashëri [BN - 386] Naim Frashëri [BN - 381] Lum ay q’ësht i vërtetë, Po s’pati njeriu zëmrën të qruar, Veç së mirës s’bën gjë tjatër, Shpirtin të mirë e të bekuar, Se lë emërin përjetë. Vetijën e ti të lartësuar. Dhe i vete Zotit afër. Dhe njerëzinë; Po s’zuri udhën’ e Perëndisë Naim Frashëri [BN - 387] Të marrë gjurmën’ e mbarësisë, Të mos bënjë gjë, veç mirësisë, Mos u mburr kurrë me mënt, S’ngjan më njerinë. As me fis e me ergjënt.

Naim Frashëri [BN - 382] Naim Frashëri [BN - 388]

Do të rrosh me nder mbi dhe? Po s’zuri të drejtën e të vërtetën, Me të liq mos u përzje. E po s’mori vesh se ç’është jetën, Naim Frashëri [BN - 389] Po s’mbajti besën, po e ktheu fletën Ka djallëzinë. Mos u hiq nga njerëzija, Dhe nga vetij’ e pëlqyer, Naim Frashëri [BN - 383] Se mërgohe nga Perndija, Pa pasdaj del i gënjyer. Ki në zemërë mëshirë, Naim Frashëri [BN - 390] Bëhu i urtë dhe me mënt, E mos rro si egërsirë, Të varfërinë ta duash, Po ruaje nderthinë tënt, Sikur do djalënë tënt, Të bëhesh njeri i mirë, Dhe vëlla e bir ta quash, Dhe i lëvduar më ç’do vent. Se Zoti andaj të dha mënt. Naim Frashëri [BN - 391] Naim Frashëri [BN - 384]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 61 [BN - 392] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ki njohënë të qëruar, Mos lerë punën për pasdaj, Dhe zëmërënë të larë, Çdo kohë ka punën’ e saj. Shpirtinë të lartësuar, Naim Frashëri [BN - 401] Edhe punënë të mbarë. Naim Frashëri [BN - 392] Miku njihet, q’është mik, Në të keq e në rrezik. Përveçse një e vërtetë, Naim Frashëri [BN - 402] Gjësendi s’ka nder në jetë. Naim Frashëri [BN - 393] Trupi shëndoshet me të punuar, Mëndja ndritohet me të mësuar. Njeriu që vetëm për vethe punon, Është si një dru, që pemë s’lëshon. Naim Frashëri [BN - 403] Folë kur është nevojë, Naim Frashëri [BN - 394] Pa nevoje mos hap gojë. Naim Frashëri [BN - 404] Ki durimn’ e trimërinë, Se shum’ e gjejnë njerinë. Po s’bëre një të mirë në botë, Naim Frashëri [BN - 395] Jetën’ e bëre dëm, vate kotë.

Tjatrin mos e gënje, Naim Frashëri [BN - 405] Po të drejtën i rrëfe. Naim Frashëri [BN - 396] Mos thuaj kurrë atë që s’ta pret, Njeriu peshonet me fjalët që flet. Ati puna s’i ka duk, Naim Frashëri [BN - 406] Që e bën për me u duk. Naim Frashëri [BN - 397] Ç’fjalë të thuash atëzë dëgjon, Gjithnjë do gjesh atë që kërkon. Mos u rrëmbe, mos u nxito, Naim Frashëri [BN - 407] S’dueht në çdo kohë çpejtim, Me urtësi, dhe me mejtim, Atë gjë, që ti ndruhesh pej asaj, Zërë ç’gjë munt, nuk ç’gjë do. Qysh kuxuake t’ia bësh tët vëllaj? Naim Frashëri [BN - 408] Naim Frashëri [BN - 398] Atë që i bën t’yt eti, Gjuha është thik’ e prehtë Ta preç nga yt bir edhe ti. Plag’ e saj nuk është e lehtë. Naim Frashëri [BN - 409] Naim Frashëri [BN - 399] E mir’ e mëmës kurrë s’çpërblehet, Shumë njerës gjuha mundon Si mjer’ ajy q’e bën të pshonjë, Ca të tjerë i turpëron. Mos e bëj kurr të mallëngjehet, Naim Frashëri [BN - 400] Dhe të të nëmnjë e të të mallkonjë. Naim Frashëri [BN - 410]

62 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 427]

Thuaj fjalën’ e mirë, Mos dëgjo tjatërin ç’thotë, E bëj punën e mbarë. Po shiko se ç’bën në botë, Gënjeshtra mos thuaj, Mos e pyet se ç’gjë beson, E gjë që s’ka të ngjarë. Po i shih punën që punon. Naim Frashëri [BN - 411] Naim Frashëri [BN - 420]

Kurrë mos qesh me shokë, Njeriu nga shokët njihet, Munt që të vjen më kokë. Rrushi sheh rrushn’ edhe nxihet, Naim Frashëri [BN - 412] Andaj të ligut, mos ju qas, E së ligës mos i hiq pas. Gjithë njerëzit, që janë, Naim Frashëri [BN - 421] Vëllezër janë të tërë, Një mëm’ e një atë kanë, Ay që hiqet i math, edhe mbahet rëndë, Nga një baltë janë bërë. E ka mendjen të vogël, e të lehtë pëndë. Naim Frashëri [BN - 413] Naim Frashëri [BN - 422]

Një që bën liksht, mirë s’gjen, Mos vërë kurrë nakar, Jeta njeriut ja çpërblen. Të djek zëmrën, është zjarr. Naim Frashëri [BN - 414] Naim Frashëri [BN - 423]

Mos gënje, se të mësojnë, Punëtori s’varfërohet, Pa pastaj më s’të besojnë. Përtesi s’bëhet i pasur, Naim Frashëri [BN - 415] I ligu kurrë s’nderohet, I pabesi s’është i dashur. Duhet të rronç i vërtetë, Naim Frashëri [BN - 424] Pa të lësh emër për jetë. Naim Frashëri [BN - 416] Mos i bëj njeriu në jetë Gjë që s’do ta pësonç vetë. E vërteta dhe e drejta kurdo njihen, Naim Frashëri [BN - 425] E shtrembëra dhe gënjeshtra nuk pshihen. Më i mir’i njerëzisë, Naim Frashëri [BN - 417] Ësht’ i zot’ i mirësisë. Naim Frashëri [BN - 426] A do të arrësesh djalën? Mos thua vetëm fjalën, Kohën e kurse, Bej mirë të të shohë, Se vet’ e më s’vjen, Që të mirën ta njohë. Shkon e më s’e gjen, Naim Frashëri [BN - 418] Ikën e të le, Me pun’ e fiton, Duhet që nga vogëlija, Pa punë dëm shkon. Bërë zakon mirësija. Naim Frashëri [BN - 427] Naim Frashëri [BN - 419]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 63 [BN - 428] BESA N LIBRI I SHENJTË

Kalliu, që ka bukë nuk ngre lart kokë, Ajy që ka dhe s’ep me nonj’anë, Ajy, që është fyl, del mi gjithë shokë. Është m’i varfër nga gjithë ç’janë. Naim Frashëri [BN - 437] Naim Frashëri [BN - 428] Njih vethenë se ç’gjë vëjen, Vetëm e mira njerinë, Se mëndjeja ty të gënjen. E afron me Perëndinë. Naim Frashëri [BN - 438] Naim Frashëri [BN - 429] Mendjeja pa dituri Nuk ka fort bukuri. Njeriu, që s’mba besën, dhe fjalënë që thotë, Naim Frashëri [BN - 439] Është shum’i panderçim dhe i frikshim në botë. Ndjenj’ e lartë njerinë, Naim Frashëri [BN - 430] E pjek me Perëndinë, Njerëzit duke msuar, E bën të shënjtëruar, Janë qytetëruar; Mërgohet djallëzija, Ata që nuk msojnë, Dhe buron mirësija Si kafsh’ e egër rrojnë. Brenda në kraharuar. Naim Frashëri [BN - 431] Naim Frashëri [BN - 440] Ajy që s’bën mirë, Është n’errësirë, Duaj njerinë e urtësitë, Është egërsirë, Dhe njerëzinë e dituritë. S’thuhetë njeri; Naim Frashëri [BN - 441] Naim Frashëri [BN - 432] Kush bën mirësinë, Dhe të të falin kamjen e jetës, E ka njerëzinë, Mos thua kurrë veç së vërtetës. Shëmbëllen njerinë, Naim Frashëri [BN - 442] Ka dhe Perëndi. Naim Frashëri [BN - 433] Mer vesh çë ke për të bërë, Pastaj mejtohu dhe zërë. Me udhë fito, me udhë kurse, Naim Frashëri [BN - 443] Dhe me udhë prish nga ato që ke. Naim Frashëri [BN - 434] Të këqijat mos i lëvdo, Se duket që je mik me to. Të varfërin mos e dëbo, Naim Frashëri [BN - 444] Që të vjen në der’ e kërkon, Duarthatë mos e dërgo, Njeri kurrë mos hiq, Vetëdija ty s’të qërton? E mos i vër ofiq. Naim Frashëri [BN - 435] Naim Frashëri [BN - 445]

Në mos ke e në mos ep dot, Kush përpiqet e punon, Për të mjerën lësho një lot. Gjithë punët i mbaron. Naim Frashëri [BN - 436] Naim Frashëri [BN - 446]

64 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 463]

Kurrë mos e duaj Vetëm ajy ësht’ i mjerë, Gjënë e huaj. Që s’ka njerëzin’ e nderë. Naim Frashëri [BN - 447] E mira të lartëson, Mos e qesh fatzinë, E liga të turpëron. Se çnderon njerinë. Naim Frashëri [BN - 456] Naim Frashëri [BN - 448] Njeriu as fare poshtë Mos zërë ngoje njeri, Nuk duhet të bjerë, përveçse me mirësi. As të mbahet i rëndë. Naim Frashëri [BN - 449] E kokënë ta ngrerë. Naim Frashëri [BN - 457] Fajet e tu po të mejtosh, Njeri kurrë s’do të qërtosh. Mos u qaj nga varfëria, Naim Frashëri [BN - 450] Po puno, se ka Perndija. Naim Frashëri [BN - 458] Gjithë botënë e duaj, Mos e pandeh për të huaj. Madhërija është me mënt, Naim Frashëri [BN - 451] Nukë me vjet e me ergjënt. Naim Frashëri [BN - 459] Njeriu duke vuar, Çdo gjë e ka mësuar. Njeriu po pati dëshirë, Naim Frashëri [BN - 452] E gjen punëzën’ e mirë. Naim Frashëri [BN - 460] Shpirtinë mos e fëlliqni, Se Zoti do ta gjykonjë, Dhelpërit e djallëzia, Nga e liga dorë hiqni, Ligësit’ edhe padija, Se do të u turpërojnë. S’kanë duk kurrë në jetë, Naim Frashëri [BN - 453] Pa njerin’ e lënë të shkretë. Njerëzinë ja rrëmbejnë, Mirësija,Dituritë, M’egërsir’ e shëmbëllejnë. Njerëzija, Urtësitë Naim Frashëri [BN - 461] Na nderojnë; Ligësitë, E padija, Njeriu po s’deshi kombin’ e tija Djallëzitë, Babëzija E mëmëdhenë, Na helmojnë. Nuk ka pjesë nga njerëzija Naim Frashëri [BN - 454] S’do as vetëhenë. Njeriu, q’ësht’ i lik, Naim Frashëri [BN - 462] I posht’ i ndyrë, I dëmçim, armik Kurr’armiqësi të mos kesh, Posi mynxyrë, Gjithënjë njerëzit t’i ndjesh. Nuk’ ësht’ i mirë. Naim Frashëri [BN - 455] Naim Frashëri [BN - 463]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 65 [BN - 464] BESA N LIBRI I SHENJTË

Njeriu, është vërtet, Kombin tënt e mëmëdhenë Kur vdes e hyn në dhet, Lipsetë shumë t’i duash, Edhe në qoftë mbret, Më teprë se vetëhenë, Me vethe gjë s’mer. Nga shpirti mos i çquash. Naim Frashëri [BN - 464] Naim Frashëri [BN - 472] Po puna, që punon Dh’emri që fiton, Për ta të vdeç, për ta të rroç, Mbi dhe përjetë rron Të përpiqesh nat’ e ditë, Gjithënjë i ep nder. T’i zbukuroç, t’i lartësoç, Naim Frashëri [BN - 465] T’i nderoç e t’u apç dritë.

Në mënxyr’ e në të keqe duhet durim e trimëri, Naim Frashëri [BN - 473] Dhe më çdo kohë’ e më çdo vënt lipset të kemi njerëzi. Gjuhën e mëmëdheut mëso, Naim Frashëri [BN - 466] Ajo munt të të ndritonjë, Edhe të tjerat’ i këndo, Ki dëshirë për të mirë Po atë të kesh për zonjë. E mos u bëj i pështirë. Naim Frashëri [BN - 467] Naim Frashëri [BN - 474]

Mos u lëvdo, të të lëvdojnë; Atë ta dha mëma jote Mos qërto, se të qërtojnë. Bashkë me qumështit të saj, Naim Frashëri [BN - 468] Pa të tjeratë pej bote I kë mësuar më pastaj. Mos shaj, mos rrih, mos vith, mos rren, Naim Frashëri [BN - 475] Mos i bëj dëm njeriut kurrë, Pa aherë munt të të them Nga gjithë bota më parë Je i mir’, i urt’ e burrë. Të nderojmë Shqipërinë. Naim Frashëri [BN - 469] Të duamë shqipëtarë Dhe shqipen si Perëndinë. Gjithë ç’jemi shqipëtarë, Jemi një fis e një farë, Naim Frashëri [BN - 476] Mëmë kemi Shqipërinë Edhe besë Perëndinë. Mësimi, vëllazëria, Naim Frashëri [BN - 470] Njerëzia, urtësië Bijenë qytetërinë Tek s’ke vënë, mos merr, E gjithë ç’janë të mirat, Se më s’të mbetetë nder. Dhe njësin’ e miqësinë, Naim Frashëri [BN - 471] Përhapinë errësirat. Naim Frashëri [BN - 477]

66 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 489]

Fort të larta kush kërkon, Perversitetin e përhapin më me lehtësi ata që Më së fundi e pëson. vetë janë prirur për të dhe e shijojnë atë. Është Naim Frashëri [BN - 478] përgjegjësi e veçantë e atyre që ngrenë mjete të informimit publik masiv që të kujdesen që këto Syr’i pangopur, mjete të mos përdoren nga kushdo si kobure për Lakmim i shkretë, mbrapshtira. Kufizimi i mundësisë për të përhapur Na ka brengosur të pamoralshmen, perversen, kriminalen nuk Në këtë jetë. është censurë. Por dhe nëse krijohen rrethana, Naim Frashëri [BN - 479] kur njëfarë censure bëhet e domosdoshme për të frenuar paturpësinë ose provokimin që vret Fjalët e zogut djali i dëgjoi, moralin e procesit të edukimit kjo censurë duhet Qau, edh’e puthi, pastaj e lëshoi. vendosur. Për këtë duhet të kujdesen në radhë të parë mekanizmat propagandistikë e shoqërorë, Naim Frashëri [BN - 480] pa qenë nevoja që të kërkohet ndihma qeveritare. Unë mund të shkoj disi dhe më larg e të shpreh një O, lulez’ e Perëndisë! dyshim se në minimin e moralit të përgjithshëm e të Që të mbolli vetë Zoti, moralit shqiptar në Shqipëri nëpëmjet mjeteve të Xgjohu tani q’u ngroh moti, informimit kanë dorë dhe mekanizma antishqiptare Erdhi koha e gjallësisë. të huaja që dinë të punojnë me shumë marifet. Naim Frashëri [BN - 481] Abdi Baleta [BN - 485] Se dheu an’e mb’anë mberoi, Të këqijat mos i lëvdo, E të vdekuritë u ngrinë, Se duket që je mik me to. Gjithë ç’janë u përsërinë, Naim Frashëri [BN - 486] Zoti nga gjum’i rënd’i xgjoi. Këjo jetë s’ësht’ e gjatë, Pse të futesh në mëkatë, Naim Frashëri [BN - 482] E të hysh në errësirë, Se e liga po s’del mirë. Mos i hiq pas ligësisë, Naim Frashëri [BN - 487] Se të fut në errësirë, Do t’i falesh Perëndisë? Merr udhën’ e Perëndisë, Bëji mirë njerëzisë. Të bashkohesh me të mirët. Naim Frashëri [BN - 488]

Naim Frashëri [BN - 483] Ajy, q’i sjell Zotit besë, Kurrë nuk mund të vdesë, urtësit’ e mirësitë, Mos vrisni kurr’ e mos shani, ato na nxjerrin në dritë, Nga e mira mos u ndani, se njerinë mirësija, Është lark tej kurvërisë e shpije te Perëndija, Udh’e mbar’ e Perëndisë. ajy, që nuk’ësht’ i mirë, futetë në errësirë. Naim Frashëri [BN - 484] Naim Frashëri [BN - 489]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 67 [BN - 490] BESA N LIBRI I SHENJTË

Mërgohu nga ligësitë, Mos pandeh, se Perëndija Mirësin’ e mba si burrë; s’e di ç’bëjnë njerëzija Mirësia është dritë, mirësinë ka pëlqyer, Që nuk shuhetë kurrë. ç’do punë e ka ç’përblyer. Naim Frashëri [BN - 490] Naim Frashëri [BN - 499]

Lum kush është zemrë-qëruar, Kushdo, q’u bë i pabesë posi lumi i kulluar, mallkimnë pastë pjesë. mjerë kush vete i ngarkuar Naim Frashëri [BN - 500] si lumi i trubulluar. Naim Frashëri [BN - 491] Ajy, që zë djallëzinë, s’piqetë me Perëndinë. Atë mos e bëj në jetë, Naim Frashëri [BN - 501] që s’do t’a pësonç ti vetë. Naim Frashëri [BN - 492] Njeriu në këtë jetë duhet të jet’i vërtetë Një e drejt’e nj’e vërtetë mirë duhet të punonjë, na nderon në atë jetë. sa të jet’ e sa të rronjë, Naim Frashëri [BN - 493] atë, që bën, do të gjenjë, se Zotnë s’munt t’a gënjenjë. Për këto të paka ditë Naim Frashëri [BN - 502] pse të bëjmë ligësitë? Naim Frashëri [BN - 494] Do t’i falem Perëndisë, T’i ap udhë njerëzisë. Zotnë atje kur ta gjejmë, Naim Frashëri [BN - 503] nukë mundim ta gënjejmë; njeriu kur të gjykohet, O njeri! mba Perëndinë! atje shumë turpërohet hidhe poshtë djallëzinë! Naim Frashëri [BN - 495] Naim Frashëri [BN - 504]

Ne na gjykon vetëdija Zot’ i math! më parë nga Perëndija. trim i mirë’ e punë mbari, Naim Frashëri [BN - 496] të qofsha falë për jetë! Ti je vërtet i vërtetë! Në qiej fluturuan, nuk le gjë pa ç’përblyer, te Zot’ i vërtetë shkuan. edhe zëmërë të thyer! Naim Frashëri [BN - 497] të mirënë e nxjerr mirë, mirësija ‘sht’ e pavdirë, Mjer’ajy q’ësht’i pabesë! i ligu gjen ligësinë, e s’ka njerëzije pjesë. edhe vete në greminë! Naim Frashëri [BN - 498] Naim Frashëri [BN - 505]

68 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 515]

Ësht’ e mirë urtësija, E drejta edh’ e vërteta mirësi e njerëzija, s’mbetenë kurrë të shkreta, është udh’e Perëndisë tek mbretëron urtësija, mirësi e njerëzisë, atje është Perëndija. po kur shtohet ligësija, Naim Frashëri [BN - 512] sa s’e duron Perëndija, bëhet jeta errësirë Ç’bën ata, ju mos e bëni, dhe syri ‘s’të sheh të mirë, njeriu, kur e ha qeni, e s’bën punë urtësija kur e ha qen’ i tërbuar, ësht’ e mirë trimërija. me dhëmbë duke kafshuar, Naim Frashëri [BN - 506] ajy po s’munt t’a kafshonjë fajnë duhet t’j’a dhuronjë, Ajy, që ësht’egërsirë, se e liga edh’ e mira, s’munt të gjenjë kurrë mirë, njeriu dhe egërsira kush ti ndihnjë njerëzisë, qysh mund të ndahet në jetë miku ësht’ i Perëndisë. ndaj njeriut të vërteta? Naim Frashëri [BN - 507] Naim Frashëri [BN - 513]

Dua t’a di ç’gjë ka bërë I pari ynë ka thënë: këjo njerëzi e tërë! njerëzija ç’do q’u bënë që heq kaqe të këqija! Juve duhetë t’i ndjeni, po s’përgjigjet Perëndija! dhe mirësi të rrëfeni. Naim Frashëri [BN - 508] Naim Frashëri [BN - 514] Besë kanë marrëzinë, S’i harronte Perëndija për gjë s’e zënë njerinë, aqë shumë të këqija, vunë lig’ armiqësinë, pa kush e bën, do t’a gjenjë, përmbysnë vëllazërinë, Zotn’ e math s’munt t’a gënjenjë për Zot të math zunë djallë, s’gënjen dot dhe njerëzinë, edhe në mest tënë e kallë, q’e njohënë ligësinë. zunë djall’ e djallëzinë, Naim Frashëri [BN - 509] s’e kujtuan Perëndinë, kombinë në kurt e vunë, Gënjeshtra dhe ligësitë e në hekura e shtunë, s’dalënë kurrë në dritë, marjen’ e makutërinë, pa të lënë n’errësirë prishjen’ edhe babësinë, e vërteta’sht’ e pavdirë. të këqijat gjithë ç’janë, Naim Frashëri [BN - 510] e të ligat’ an’ e mb’anë, në mest’ t’ënë na i prunë, Kurdoherë mirësitë me ato shikojnë punë, i mundinë djallëzitë. e vunë kombin në xgjedhë Naim Frashëri [BN - 511] sa më s’munt mënttë t’i mbledhë! Naim Frashëri [BN - 515]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 69 [BN - 516] BESA N LIBRI I SHENJTË

Fajnë s’e ka njerëzija, një mëm’e një atë kemi, e ka vetëm ligësija, në një fytyrë po jemi. andaj t’i rimë mërguar Naim Frashëri [BN - 521] se ‘shtë shum’ e mallëkuar! Naim Frashëri [BN - 516] Një zëmërë të qëruar na kërkon Zot’ i lëvduar, Bes’ e udh’ e Perëndisë edhe punëzën’ e mirë, q’i duhetë njerëzisë, dhe njerëzi e mëshirë, është vetëm e vërteta, dhe të madhit t’i bënç nderë, me atë mbahetë jeta. dhe të vogëlit nga herë Naim Frashëri [BN - 517] na dha mëndjenë më kokë, e na bëri miq’ e shokë. Bes’ e mbar’ e Perëndisë, Naim Frashëri [BN - 522] udh’ e mir’ e urtësisë është vetëm mirësija, Atë që s’të vjen ty mirë, e vërteta, njerëzija, po të duket’ e fështirë, zëmr’ e bardhë, shpirt’i mirë, mos e bëj dhe ti në jetë, me mëshir’ m’ëmbëlsirë, në je njeri i vërtetë. e drejta, vëllazërija, Naim Frashëri [BN - 523] dashurija, miqësija. Naim Frashëri [BN - 518] I ligu e gënjeshtari, rrëmbenjësi e kusari Gjithë besëtë që janë, vrasësi, që vret njerinë, vetëm këtë udhë kanë, i prish të vëllajt shtëpinë, këtë thotë besa jonë, ata që shajn’ e qërtojnë, dhe të tjerat këtë thonë, dhe heqin’ e kallëzojnë, se ndë jetë s’ka ky besë, edhe bëjnë të këqija një ësht’ e një do të mbesë, e rrojnë si bagëtija, besë është Perëndija i venë pas djallëzisë, dhe udh’ e saj njerëzija. së rremës’ e ligësisë, Naim Frashëri [BN - 519] s’kan as njerëzi as besë. Naim Frashëri [BN - 524] Ajy, që do njerëzinë, ka besuar Perëndinë, Besa edhe Perëndija kush ka në zëmrë mëshirë. është vetëm mirësija, thuhet njeri i mirë. dhe ajy Zot’i vërtetë, Naim Frashëri [BN - 520] edhe gjithë ç’ka në jetë, te njeriu gjithë janë, Çdo njeri vëllath e kemi, mos kërko më tjatër’anë. gjithë nga një baltë jemi, kemi një shpirt në vetijë, Naim Frashëri [BN - 525] jemi gjithë një fëmijë,

70 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 537]

Po të bëjmë mirësinë Urtësi e mirësija kemi ndër ne Perëndinë, na shpije te Perëndija kur të bëjmë ligësitë, po të zëmë ligësinë, kemi djall’ e djallëzitë. do të vemi në greminë. Naim Frashëri [BN - 526] Naim Frashëri [BN - 532]

Kur të jemi të vërtetë, Kush njohu vehten’ e tija. është me ne Zoti vetë. e di ç’është Perëndija! Naim Frashëri [BN - 527] Naim Frashëri [BN - 533] Te njeriu i mbaruar, Besojmë se Perëndija i mir’ e i lartësuar është vetë gjithësija që ka gjithë mirësitë, fletore kemi njerinë, e të tëra dituritë, dhe mëndjen’ e urtësinë atje e gjen Perëndinë, sepo udh’e Perëndisë atje tek gjen mirësinë, s’është jashtë urtësisë. sapo vetë Perëndija Naim Frashëri [BN - 528] mori fytyrën’ e tija. Naim Frashëri [BN - 534] Falje kemi njerëzinë, O njeri! të qofsha falë! miqësin’ e mirësinë, e kupëton këtë fjalë? se kur të duam njerinë, Naim Frashëri [BN - 535] kemi dashur Perëndinë, s’është lark nga njerëzija Pa mblith mëndjen’ e mendohu, edhe vetë Perëndija. dhe ngrehu e lartësohu duke marë dituritë, Naim Frashëri [BN - 529] që t’a bësh natënë ditë, sa të muntç ndritohu mirë Falëtor’ e diturisë mos qëndro në errësirë, është shesh’ i gjithësisë. nga njeriu i vërtetë s’ka më të lartë në jetë, Naim Frashëri [BN - 530] se mëndje e njerëzisë është pesh’ e Perëndisë.

Udh’e mir’e bes’ e mirë Naim Frashëri [BN - 536] është zëmra me mëshirë, Po njeri themi njerinë atje ‘shtë dhe Perëndija që ka gjithë urtësinë, edh’ e tërë gjithësija, ka dritën’ e diturisë, ëngjëlli dhe mirësitë, dhe të tëra mirësitë, djalli me gjithë të titë. ka me vehte Perëndinë, Më një vënt janë të tërë, duke pasur njerëzinë kë të duash atë zërë. edhe Perëndija vetë! të njeriu ‘sht e vërtetë! Naim Frashëri [BN - 531] Naim Frashëri [BN - 537]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 71 [BN - 538] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ndaj njeriut të uruar, Pa lagësi e pështirë që nuk’ësht’ i djallëzuar, na shpije në errësirë, q’është pa faj e mirë se na ndan nga Perëndija, e ka në zëmrë mëshirë, na shtije te djallëzija. të këqija s’bën në jetë, Naim Frashëri [BN - 543] ësht’i drejt’ e i vërtetë pa ka të lartë vetijë Mëntë na i dha në kokë të bukurë vetëdijë Zoti, që t’i kemi shokë, atje është vetë Zoti, neve kemi mënt të shohim, si kanë thënë qëmoti. të vërtetën t’a njohim, Naim Frashëri [BN - 538] pesh’ e Zotit të vërtetë mëndja ‘shtë në këtë jetë. Edhe ëngjëlli dhe djalli, Naim Frashëri [BN - 544] gjithë janë tek i gjalli, dhe parajsa dhe skëterra, Urtësit’ e mirësitë, dhe gjithë ç’janë të tjera. drita edhe dituritë Naim Frashëri [BN - 539] janë udh’e Perëndisë, q’i duhenë njerëzisë. Pa njeriu s’vdes në jetë, Naim Frashëri [BN - 545] se s’mbetetë jeta shkretë, gjithënjë vemi e vimë, Nuk’ e beson Perëndinë po të parëtë s’i dimë, ajy, që s’do njerëzinë. rron e ëma dhe i ati Naim Frashëri [BN - 546] tek i biri jetë gjati, hëna hahet e venitet, Zoti në zëmrë të ndyrë pa kthehet e përsëritet. s’hyri dhe s’ka për të hyrë, Naim Frashëri [BN - 540] se atje rri djalli vetë, s’qasetë Zot’i vërtetë. Po njerinë njerëzija Naim Frashëri [BN - 547] e shpije te Perëndija, pa të s’vlen gjë në jetë Në ke në shpirt mirësinë, se nuk’është i vërttë. t’a dish, që ke Perëndinë. Naim Frashëri [BN - 541] jo, po në ke ligësitë, E drejta edh’ e vërteta, ke djallë e djallëzitë. ato janë pa të meta, Naim Frashëri [BN - 548] kur t’i bjerë njerëzija, mbetetë si bagëtija, Kush punon për njerëzinë, posi trëndafil’i thatë, ka me vehte Perëndinë. q’i mbesin gjëmbat’ e gjatë, Naim Frashëri [BN - 549] urtësit’ e mirësitë, ato na nxjerrin në dritë. Naim Frashëri [BN - 542]

72 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 563]

Kur të bëjmë ç’na ka thënë, Të kemi vëllazërinë, e ç’mënyrë na ka lënë, dashurin’ e miqësinë. të bëhemi njerës fjeshtë, Naim Frashëri [BN - 558] t’urt’ e të but’ e të leshtë. Të duamë shoku shoknë Naim Frashëri [BN - 550] të mos e përhapim tokën. Naim Frashëri [BN - 559] Të këqija të mos flasim, njeri kurrë të mos ngasim. Qengji, që hiqet më nj’anë, Naim Frashëri [BN - 551] egërsiratë e hanë, të mos kemi ne të ndarë, Të mos vrasim, të mos presim, gjithë ç’jemi Shqipëtarë, në gënjeshtrë të mos mbesim. po të jemi të bashkuar, Naim Frashëri [BN - 552] të afërt’ e të pushuar. Naim Frashëri [BN - 560] Të mos shajm’ e të qërtojmë, T’i hedhimë marrëzitë, kurrë të mos kallëzojmë. babëzit’ e laturitë, Naim Frashëri [BN - 553] ligësin’ e djallëzinë të tërë jezitërinë. Të mos hamë gjën’ e huaj, Naim Frashëri [BN - 561] të mos rrojmë posi buaj. Të kemi nder’ edhe besë, Naim Frashëri [BN - 554] dhe vëllazëri e ndjesë, pa të punojmë të tërë Të jemi të arësyer, për ç’do punë, që do bërë me zëmër të pa lyer. të ndritohet Shqipërija, Naim Frashëri [BN - 555] të na shohë Perëndija. Naim Frashëri [BN - 562] Nakarë edhe zilinë, vjedhjen edhe kusërinë, O vëllezrë Shqipëtarë! dhe të tëra ligësitë, Shokë të mir’ e të mbarë! ndyrësit’ e djallëzitë, të përpiqemi me besë, të gjitha poshtë t’i hedhim, as një më pas të mos jesë si kafshëtë të mos bredhim të mësojmë gjuhën t’ënë se Zoti na e ka dhënë, Naim Frashëri [BN - 556] ç’do kombi gjuhën’ e tija i ka dhënë Perëndija, Të duamë njerëzinë, është lig’ e Perëndisë, Shqipëtarë’ e Shqipërinë gjuha q’i dha Shqipërisë, gjuhënë e mëmëdhenë, gjithëkush ka mëmëdhenë, kombinë e vetëhenë edhe zogu ka folenë! mirësit’ e dituritë, Ka edhe ajy fëmijë, zotërin’ e urtësitë. gjë s’e ndan nga bir’ e bijë. Naim Frashëri [BN - 557] Naim Frashëri [BN - 563]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 73 [BN - 564] BESA N LIBRI I SHENJTË

Besa na thotë t’a duash së drejtës i dhamë nderë, mëmëdhenë e t’a ruash, të paudhatë i shtumë, gjuhën e dha Perëndija, ligësitë i përzumë, Zoti me të math të tija njerin’ e lamë të lirë, j’a ka dhënë njerëzisë, të bënjë si është mirë si mëma foshnjësë sisë, këto me shumë mundime s’munt të jenë të këqija u bën’ e me hidhërime. ato, që fal Perëndija, Naim Frashëri [BN - 568] nuk’i thotë këto fjalë Të kini durime, as i marri që mer malë! të jini si burra trime, Naim Frashëri [BN - 564] puna sido që të ngjanjë, nonjë nga ju të mos qanjë, Dhe ju! shpesh! me gjuhët tuaj neve na dha Perëndija flisni, nuk më të huaj! kaqë shumë të këqija ti, qyqe më këndon ndryshe që të shohë sa durojmë, ndryshe ti, o dallëndyshe! e gjer më ç’vënt e besojmë; Naim Frashëri [BN - 565] na dha të këqija Zoti si dhe të tjerët qëmoti Mua pse të më shtrëngojnë? që paskëtaj njerëzija, gjuhë tjatrë të më msojnë? kur të heqin të këqija të harronj gjuhën t’ime të mos thonë që s’na deshi paçin nëm’ e mallëkime! Zoti, po na ther rrebeshi Naim Frashëri [BN - 566] për njerinë u përpoqmë, edhe nga njeriu hoqmë Do t’i lutem Perëndisë të këqijatë, që pamë, t’u ap udhën e lirisë njeriut mësim j’a lamë, e t’u heqë djallëzitë, un’ i falem Perëndisë, t’u sjellë mëndje dhe dritë që j’a bëri njerëzisë Zot i math e i vërtetë, mundimet t’ona pasqyrë pa dashur njeriu vetë, t’i ketë më çdo mënxyrë, nukë ja ep djallëzitë, brengën t’ënë të rrëfejnë, sikundër dhe mirësitë. shpirtinë t’a përdëllejnë; Naim Frashëri [BN - 567] andaj dhe ju të duroni Botës’ i dhanë lirinë, si në mësim t’i tregoni; duke ngrehur parësinë, se i duhet njerëzisë, të xgjedhënë një të parë, që i besoni Perëndisë, dhe të urtë, jo të marrë, zëmrënë mos e ngushtoni, lakëmimet, madhëritë, dhe Zotnë mos e harroni, të ligatë, rëndësitë, sa do të rrojmë në jetë gjakëratë, marrëzinë, s’shpëtojmë nga vdekj’ e shkretë! mundimetë, robërinë, të gjitha i kemi prerë Naim Frashëri [BN - 569]

74 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 577]

J’u fal Zotit të vërtetë Falm’edhe mua me zemërëzë të qetë. lejë, se jetë më s’dua, Pa pasdaj vate me natë, s’dua të mbes pas atyre, dhe pa foshnjazët e gratë! të rronj pas kësaj myxyre, Do t’a lij këtë të shkretë, do të vdes, s’ronj dot as pakë e nisej për atë jetë, se kam në zëmrë një flakë, do të ndahej nga fëmija, si t’ja bënj i mjeri unë e nga gjithë njerëzija! në jetë më s’më mbet punë gra e burra gjithë qanë, shokëtë gjithë u vranë, një Zot’ e di si u ndanë! e mua vetëm më lanë! ndahet njeriu për jetë, Naim Frashëri [BN - 573] më të keqe s’munt të ketë. Kaqë fuqi zëmrës s’ënë Dielli s’duket pa gdhirë, Zot’i math nuk’ i ka dhënë! natënë, në errësirë; këtë s’e duron as guri, këjo jetë gjumë quhet, as pem’, as lisi, as druri shpirti pas vdekjesë xgjueht; Duron njeriu i gjorë! njeriu, q’ësht’i vërtetë, ç’të bënjë, s’e ka në dorë, s’vdes kurrë në këtë jetë, po kjo është fjal’ e vërtetë, më sa humbet trëndafili, njeri s’ka hequr në jetë, er’ e tij edhe bilbili, aqë, sa hoqn’e sa panë aqë edhe njerëzija, Zotërinjt’ e mirë t’anë ashtu edhe gjithësija. po hoqnë për njerëzinë, Naim Frashëri [BN - 574] për të nderuar njerinë. Naim Frashëri [BN - 570] Po sot vdekja s’t’është thënë për tjatrë koh’është lënë. Po ëngjëll i urtësisë Naim Frashëri [BN - 575] erdhi ng’an’ e Perëndisë i pru ndë zëmrë durime, Nukë shuhet dera jonë, j’a bëri nga ç’ish më trime! kemi ndihmës vetë zonë. Naim Frashëri [BN - 571] Naim Frashëri [BN - 576] Pa jetëzën e vërtetë, Po për ty sot s’është shkruar e rremja j’u duk’e shkretë, nga Zot’ i math i lëvduar, dheu edhe punë e tija pas nesh vjen edhe ti vetë edh’ e tërë gjithësija, dhe na gjen në atë jetë. i erdhë fort të pështira, Naim Frashëri [BN - 577] se j’u çfaq ajo m’e mira, se po rrojtja gjumë quhet; Tani të le urtësinë, e vdekja xgjuarje thuhet. dhe durimn’ e trimërinë, Naim Frashëri [BN - 572] udhëzën e Perëndisë dhe shpëtimn’ e njerëzisë,

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 75 [BN - 578] BESA N LIBRI I SHENJTË

pa të rrish në këmbët t’ime, të shpëtojmë njerëzinë! me zemërë plot durime dhe ju pas do të vini, besënë dhe Perëndinë se për jetë këtu s’jini e të tërë njerëzinë po sa gjall me nder të rroni mi qaftë tënde t’i lashë udhënë mos e harroni, që t’i shikosh si i pashë. me ne kushdo të luftonjë. Naim Frashëri [BN - 578] Zot’i math do ta mundonjë, njeriu s’munt t’a gënjenjë, Kshu tha dhe i dha uratë gjithë sa bën do t’i gjenjë djalit t’urt’ e jetë gjatë; po ju njerëzit t’i ndjeni, i tha ç’kishin thënë, dhe mirësi t’u rrëfeni e i la ç’i patnë lënë; ç’do të hiqni, mos pshoni e puthi me mallëngjime, zëmërë ta xgjeroni me zëmrë plot hidhërime! të parët kshu na thanë, Naim Frashëri [BN - 579] e këtë besë na lanë. Naim Frashëri [BN - 581] Djalënë kshu e mësojti, edhe gratë i përqafojti Kshu tha me zëmrë të qetë pa u tha: Të mos thërrisni Zoti trim, burr’ i vërtetë, kuje kurrë të mos nisni, dhe u ngrit me vrap’ e dolli se ësht’ e madhe mëkatë fëmija gjithë’ e përsolli! edhe turp të qajnë gratë e përsolli duke qarë, ësht’ e mira të duroni, popo! për jetë të ndarë! kështu desh Zoti, të thoni, Naim Frashëri [BN - 582] po me lot pakëzë qani, hidhërimnë mos e mbani, Qysh të ndahen më të gjallë ne Zot’ i math i vërtetë e si t’a mundinë mallë! na fali lottë në jetë, e popo! kulm’ i shtëpisë! që të qajm’ e të dëfrejmë, mbret i gjithë njerëzisë! zëmërënë t’a gënjejmë Naim Frashëri [BN - 583] se nga gjithë ç’na ka dhënë, asnjë pa ndihmë s’ka lënë. Mos pandehni q’u le shkretë Po ajy Zot s’doj të dinte, se u le Zotn’ e vërtetë, thoshnje se më dasmë vinte! u le vetë Perëndinë. Naim Frashëri [BN - 580] Naim Frashëri [BN - 584]

Nukë shuhet dera jonë, Kur i hipi kalit trimi, që ka pushtuarë Zonë, grat’i mbyti mallëngjimi, nga neve Zot’i vërtetë kal’i math posi hastriti, s’e lë shkretë këtë jetë, këmbët e para i ngriti, bres pas brezi do të vinë pa erdh’ e u ashpërua,

76 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 596]

posi dragoj u harbua, Zoti është me të mirën nga goja flakë po nxirte, nuk është me egërsirën, frenë nër dhëmbë e mirte, do të drejtën, të vërtetën, shkrefëtint’ e hingëllintte, se me ato e mban jetën dhen’ e qiejt’ i trëndintte! të ligënë kush t’a bënjë, Naim Frashëri [BN - 585] më së fundi do t’a gjenjë, të drejtënë kush t’a lerë, S’më vjen keq për derët t’ënë n’errësirë do ta bjerë! se nga Zoti kshu qe thënë, Naim Frashëri [BN - 591] po më vjen për Mëmëdhenë dhe për besën’ e për fenë, Udhën e drejtë e patë, më vjen keq për njerëzinë pse s’e mbajtë, po e latë? që i dhatë arratinë. Naim Frashëri [BN - 592] Naim Frashëri [BN - 586] Ajy, që bën ligësitë, Jetë; o e shkreta jetë, bije në të madhe shkitë. je e rremë, s’j’e vërtetë! Naim Frashëri [BN - 593] gazi dhe helmi, që vinë, shkojnë prapë, shumë s’rrinë; Djallëzi e ligësija Kthehen ndër na duke shkuar, është lark nga Perëndija, po t’i presim pa rënduar, edhe gjithë djallëzitë, gjithë ç’pjell e shkreta jetë s’dalënë kurrë në dritë. i ha prapë ajo vetë. Naim Frashëri [BN - 594] Naim Frashëri [BN - 587] Zoti u tha të gjykoni, me të drejtë të punoni, Ju kuxuat’ e na shatë u tha të kini mëshirë, dhe na shuat’ e na vratë, të bëni nga herë mirë po këtë të madhe plagë të drejtënë mos e lini, Zoti nuk’ e le pa shpagë! në arrati të mos bini, Naim Frashëri [BN - 588] të mos lini njerëzinë të mos e ngisni njerëzinë, Kshu tha dhe nga zëmr’ e gjerë mizën u tha të mos ngisni psherëtiti fort një herë! e ju njerëzinë vrisni! pa zu ngoje Perëndinë, Naim Frashëri [BN - 595] dhe mblodhi gjithë fuqinë, unji kokën, j’u fal Zotit, S’dëgjuatë Perëndinë! fuqimath mëshirëplotit! po bëtë zot djallëzinë! Naim Frashëri [BN - 589] latë më nj’anë uratën, muartë dëmn’ e mëkatën! Zot’i math! O Zot’ i mirë! lat’udhën e Perëndisë, falna durim e mëshirë! i ratë pas djallëzisë! Naim Frashëri [BN - 590] Naim Frashëri [BN - 596]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 77 [BN - 597] BESA N LIBRI I SHENJTË

Njëri xgjodhi të vërtetën, Se Zoti j’a la në dorë la gënjeshtrën e të metën, gjithë njeriut të gjorë, tjatëri mori të rremen, po i dha mënt që të njohë, vu përpara thash’ e themen. e të drejtënë ta shohë. njëri i pat Zotit mallë, Naim Frashëri [BN - 602] e tjatëri zgjodhi djallë. Naim Frashëri [BN - 597] Mirësi e ligësija, djalli edhe Perëndija, Pa qasuni, Shqipëtarë, dhe parajsa e skëterra, Zot’i math e sjelltë mbarë, e gjithë ç’janë të tjera, të zëmë vëllazërinë te njeriu gjithë janë, mirësin’ e miqësinë, ata që dinë kshu thanë, jemi të gjithë një farë, i gjen ndaj teje të tërë e nukë jemi të ndarë, kë të duash atë zërë. vëllezrë të tërë jemi, Naim Frashëri [BN - 603] një shpirt e një zëmrë kemi gjithë rrojmë me një shpresë, Është si foshnjë njeriu, dhe kemi gjithë një besë. po t’i këllaç djallëzinë, Naim Frashëri [BN - 598] e mahnit fare njerinë, bëhetë si egërsirë, Lum të mirëtë ku venë! dhe soje s’vjen pun’ e-mirë. sa çpërblim nga Zoti gjenë! Naim Frashëri [BN - 604] Naim Frashëri [BN - 599] Kur t’i tregosh urtësinë, Ç’ësht’ e mirë miqësija e bën si ëngjëll njerinë. në të tilla të këqija! Naim Frashëri [BN - 605]

Naim Frashëri [BN - 600] Njëriu ç’ësht’ i gënjyer! Ligësi shum’ u rrëfye Zëmrënë e ka të thyer! andaj bota ngriti krye. shumë herë le të mirën, Naim Frashëri [BN - 606] dhe xgjedh e mer errësirën! le më nj’anë Perëndinë, Një njeri që ësht’ i parë, rrëmben djall’ e djallëzinë, është shumë nënë barrë heth dritën’ e të vërtetën! dhe ndaj zotit të vërtetë, mer të rremenë të shkretën, dhe ndaj njeriut në jetë, pa le edhe njerëzinë, bariu ka bagëtinë, mirësin’ e urtësinë, i madhi sheh njerëzinë, i vete pas ligësinë, s’i bëjnë dëm bagëtisë le dritën e Perëndisë! qyesh t’i bëjmë njerëzisë! Naim Frashëri [BN - 601] Naim Frashëri [BN - 607]

78 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 618]

Në t’errët po thua jemi! T’vin’rreth puntortë, s’dimë nga vim’ e ku vemi! E me m’bërri mue gjithë shokëtë që shkuan, I ngjiat kaq t’ortë”. një fjalëzë s’na dërguan! Ia priti gruni: Naim Frashëri [BN - 608] “Mos u kreno, Se gjaja e keqe Nga ajy Zot’ i vërtetë Rritet sido.” vemi e vimë në jetë! Ndre Mjeda [BN - 613] nga’ajy vimë, atje vemi, tjatër gjë s’mundim të themi. Po çfarë bëjnë ata t’mjerë në anije, Naim Frashëri [BN - 609] të munduar kaq fort prej stuhisë? Një vullnet aty mes fatkeqësisë Po, të themi, dhe kjo jetë shpërthen n’britmën: Pra, duhet luftuar! nuk mbetet kurrë shkretë, pshihetë vetë i ati Pashko Vasa [BN - 614] tek i biri, jetë-gjati! Naim Frashëri [BN - 610] Për të ngrën’e për të pirë Nukë munt të shes lirinë. Mbas nji lufte nji lua I varfëri rron më mirë Po merr rrugën me shkue n’shpi, S’ai që do madhërinë. Kur prej zjarrmit shef se shkri Çajupi [BN - 615] Ishte shpia e s’kish mbet’gja: Rrin e këqyr e nuk loton, S’më duet ergjëndi mua, As ban dënesë, as ban ankim; Dua lirinë dhe nderë, Veç këto fjalë’ i tha si trim: Dua të bëj si të dua, “Kam fuqin’ kjo m’mjafton”. Jo si duan të tjerë. Ndre Mjeda [BN - 611] Çajupi [BN - 616]

At rrugë, ku mir’jeton, Kush munt e bën si do vetë, N’e ndrrosh pa arsye, gabon. Bën si thotë Perëndia; Nukë ka në këtë jetë Ndre Mjeda [BN - 612] Gjë m’e vyer se liria. Çajupi [BN - 617] Egjra që rritej Grunit përbri, Ndëgjoni, more të ri, Nji dit’ i foli Ndëgjoni dhe ju të ra: Si me kreni: Duani atë që di, “Pa kurrfarë mundit, Jo atë që ka para! Pa nji kujdes, Çajupi [BN - 618] Un’kallx e kokrra Bri tejet qes. Ty me djersë t’ballit

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 79 [BN - 619] BESA N LIBRI I SHENJTË

Dil sa pa rënë nata e gjatë, Me njimij’ gjuhna fishkulluese Smira sa pa të marrë Harrimi osh. ka m’e përsjellun udhës kangën t’ande; Në këtë botë të pamatë ti delu para agimeve ma t’lira të rrosh, përkthehet: Të luftosh! pa ia vu veshin turmës qi prozhmon: mjaftoi vetvetes, gjej ma t’madhen ande Xhevahir Spahiu [BN - 619] n’kangën kumbore qi mbi buz’ t’lulzon.

Të zgjohësh vonë do të thotë Ernest Koliqi [BN - 624] lulet t’i gjesh pa vesë, kokëvarur. Të zgjohesh vonë do të thotë Mjer’ ata që do gënjehen, dashuria të ketë lënë veç hijen. të besojnë si fëmi, Të zgjohesh vonë do të thotë do vij’ dita që të qajnë, vdekja të ketë hedhur firmën. të gjakosur, n’agoni. Megjithatë, ti, zgjohu. Polifonia labe [BN - 625] Xhevahir Spahiu [BN - 620] Kur ta zgjedhësh vashërinë, Kërkove namin, e përbuzjen gjete; mos u vështro bukurinë. thirre dashnin, e t’u përgjigj mënija; visaret e panjoftne qi ndryn n’vete Gjirokastër [BN - 626] more me i fal’, por s’i pëlqei kurrkush: me njqind maska t’u ngërdhesh Shpotija. S’është çudi në këtë jetë, E andrra diq, e shpirti n’helm u mbush. Midis miqsh ka dhe “armiq”, Helm i egos i ngërthen ... Ernest Koliqi [BN - 621] Dhe i bën vërtet të liq!

Vuej por mos hesht. E prap shikimet sielli Timo Flloko [BN - 627] kah maja e malit ku do t’len agimi, këndo n’errsi derisa t’dridhet qielli Mos u lig, mos u mpak, e t’derdhet ari i rrezeve kah ti. Thotë vetvetja, je një hiç, Vuej, por mos hesht. Këndo me shpres’ ngadhnimi I pavlerë në këtë botë, tuej ec’kah kreshtat ku Lavdija rri. Po nuk pate dhe “armiq”!

Ernest Koliqi [BN - 622] Timo Flloko [BN - 628]

Syve qi kurr s’ia pan fytyrën Zanës Sa herë ndodh që një triumf, për çdo shokim të shtrembtë epu nji rreze; T’i bën fir të paktët miq, arbnorit qi përbuz’ qumshtin e Nanës Hijen fshehin, maska venë, kndoj fisnikin qi ai qumshtë ushqen në gjak; Fundin lusin si “armiq” ...! papra deshirin nëpër zemra ndeze m’e ndihmue t’drejtin pa u frigsue aspak. Timo Flloko [BN - 629] Ernest Koliqi [BN - 623]

80 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 643]

I thotë vetvetes: “Ç’bëhesh makut? Ej, ti që mban trishtim, Një ditë do vdesësh edhe ti. Jo, Jo, Jo, mos prit lufto! Sa kohë që lodhesh me intriga, Bëj dritë si një Naim. puno të lësh një mirësi...” Dhe jeto! Teodor Keko [BN - 630] Alqi Boshnjaku [BN - 637] Perëndia, zotëri, vetëm jep atë që ti O ti zemër njerëzore, jo e do e dëshëron pa dëgjoje zërin tim, po vepron, vepron, vepron. fal se jeta është e shkurtër, Ali Asllani [BN - 631] se jeton dhe një pendim.

I ka hije detit vala, i ka hije kalit shala, Alqi Boshnjaku [BN - 638] po më shumë nga të gjitha, i ka hije burrit fjala! Për Fe e Atme n’ball me i dal rrezikut: Ali Asllani [BN - 632] Të ligështit doren me ia njitë e t’fortin Mos me e gledhue kur t’jet me u thanë e drejta, Kjo është vetëm nisja juaj, Mos me u shmangë syt prej cakut, n’t’cilin mendja Por do të rritesh do të kuptosh Dishron me u kapë, as kurr mos me u ligshtue Se fatet s’janë njësoj. Nder sa t’vishtira, qi t’na sjellin motet. Zhuliana Jorganxhi [BN - 633] Gjergj Fishta [BN - 639] Bekimin merr nga mua O shpirt i patrazuar Veç nji qëllim i naltë t’ban me durue, Një fjalë të thënë ma dëgjo E zemrën ta forcon; Zinxhirë të praruar Ndër kundërshtime s’vjen kurrë me u ligshtue Ty kanë për të ofruar Mjerë ai qi nuk qindron! Por prapë do të jetë skllavëri. Zhuliana Jorganxhi [BN - 634] Luigj Gurakuqi [BN - 640] O shpirti im, mos bjer në dëshpërim. “Pikëllimi nuk njeh kufij, por as dashuria” S’u mbytën ëndrrat tona në detin e trazuar, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 641] në kët’ mjerim pa fund. Alqi Boshnjaku [BN - 635] “Jeta jote është të japësh, të duash dhe të jesh dëshmitare e dashurisë së Zotit ndaj të tjerëve” Mos më kërko. Gonxhe Bojaxhiu [BN - 642] Dhe le të ikim larg të bëjmë pakëz dritë. “Njerëzit janë të varfër, ngaqë janë të detyruar E sado pak, të jenë të tillë. Ne jemi të varfër për dashurinë e në këtë errësirë të gjatë. Zotit dhe të njeriut”. Alqi Boshnjaku [BN - 636] Gonxhe Bojaxhiu [BN - 643]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 81 [BN - 644] BESA N LIBRI I SHENJTË

“Isha e sigurt se ky ishte zëri i Zotit. Isha e sigurt “Dashuria jonë kurrë nuk duhet të ketë kufi, nëse se ai më thërriste mua. është dashuri e vërtetë, ajo duhet t’i ngjajë asaj Mënyra se si më thirri nuk duhet të të preokupojë, të Zotit, që nuk përjashton askënd”. se kjo është diçka midis Zotit dhe meje: ç’është me rëndësi, është se Zoti e thërret secilin në mënyrë Gonxhe Bojaxhiu [BN - 649] të ndryshme. Ne nuk kemi ndonjë meritë. Ajo që është shumë me rëndësi është që t’i përgjigjemi “Nuk mund të duash pa bërë diçka për të me gëzim thirrjes së tij. Unë tani jam aq e sigurt sa ndihmuar ata që kanë nevojë” ç’kam qenë në ato çaste të rënda dhe dramatike se kjo ishte punë e Zotit dhe jo e imja. Dhe, pasi Gonxhe Bojaxhiu [BN - 650] që kjo ishte punë e Zotit, unë e dija se bota do të përfitonte, se ai do të përdorte varfërinë time, “Njeriu duhet të marrë atë që është e mirë nga dobësinë time dhe jetën time për t’ua dhënë më secili, duke bërë çmos për të luftuar të keqen. Ka të varfërve nga të varfërit dashurinë e Tij...” aq shumë vuajtje në botë, aq shumë të liga, por edhe aq shumë të mira”. Gonxhe Bojaxhiu [BN - 644] Gonxhe Bojaxhiu [BN - 651]

“Njeriu duhet të ketë zemër të thjeshtë dhe të “Misioni ynë është t’i sjellim dashuri secilit, do të pastër, të pranojë vullnetin e Zotit dhe pastaj thotë të sjellim Zotin” çdo gjë është e lehtë”.

Gonxhe Bojaxhiu [BN - 645] Gonxhe Bojaxhiu [BN - 652]

Familja, që lutet së bashku, mbetet tok, fryt i “Nëse dëshironi të jeni të lumtur, duhet të këni lutjes është feja, fryt i besimit është dashuria, zemrën përplot dashuri dhe kjo dashuri bartet fryt i dashurisë është shërbimi i ndërsjelltë ...” përmes punës suaj, shërbimit, me të cilin duhet ta Gonxhe Bojaxhiu [BN - 646] takojmë secilin. Sot njerëzit janë shumë të zënë me punët e veta, “Duajeni njëri – tjetrin siç ju do Zoti. Ne do të hallet, me rutinën e punës dhe të jetës së tyre, qëndrojmë të bashkuar nëse lutemi, ngaqë urata prandaj nuk kanë kohë për veten e tyre e lëre ushqen besimin dhe besimi ushqen dashurinë. më për të tjerët.” Nëse ne besojmë dhe dashurojmë, atëherë do të Gonxhe Bojaxhiu [BN - 653] mund të bëjmë diçka të bukur për Zotin dhe për të tjerët”. Zot’i math, q’ep idhërimnë, e helmon njerin’ e gjorë, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 647] i fal edhe përdëllimnë, se çdo gjë e ka në dorë; “Kudo ku jeta është në rrezik, aty duhet të jemi më nj’an’ i ep idhërimnë, ne.” më nj’anë durim e shpresë, m’anët tjatrë mundimnë, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 648] për çdo derë ka një lesë. Naim Frashëri [BN - 654]

82 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 668]

“Të muntnjë e të fitonjë Qyteti për banorët zë fill nga qendra njeriu’ shtë pun’ e mirë, kurse për udhëtarin – nga periferitë. po më mirë të duronjë ësht’ e të ketë mëshirë!” Agron Tufa [BN - 662] Naim Frashëri [BN - 655] “Shpërblimi më i madh është ta duash Zotin. Mbreti trim, me të dëgjuar Ai është çdo gjë për mua ... Gjëja më e bukur këtë fjalë, qeshi pakë, për mua është të jesh në gjendje të vësh në jetë dhe shokët duke vështuar dashurinë universale, sidomos ndaj atyre që me atë vështrim si flakë, vuajnë” u tha: “E shkreta nevojë Gonxhe Bojaxhiu [BN - 663] sa mir’ e mëson njerinë, mjalt’i vë brënda në gojë “Nuk ka rëndësi se ku do të përfundojë trupi i bijë gjith’ urtësinë!” im. Ajo që është me rëndësi është se unë e gjej veten duke jetuar në amshim me Zotin”. Naim Frashëri [BN - 656] Gonxhe Bojaxhiu [BN - 664] Sidoqoftë, gjithsekush çdo besim ta repektojë. “Gjëja më e madhe për mua do të ishte të Naim Frashëri [BN - 657] bëj që të mbretërojë dashuria universale të mbretërojë, sidomos për ata që vuajnë” Thotë e n’gaz vë buzën e tij: “Shkojmë n’udhë të Zotit, bij!” Gonxhe Bojaxhiu [BN - 665] Zef Serembe [BN - 658] “Unë dua të jem prania e dashurisë hyjnore në “Do ta marr një gur, do ta vë në gji, mesin e njerëzve.” ta kem si kujtim, porsi top flori. Gonxhe Bojaxhiu [BN - 666] Oh, seç bëra unë, mos e bëni kurrë, ikja nga vatani ësht’ e keqe punë”! “Bota e sotme është në kërkim për Zotin dhe ne duhet ta ndihmojmë këtë, ne duhet të zbulojmë Delvinë [BN - 659] dhe të jemi dëshmitarë të Zotit, sidomos përmes dashurisë”. Kam shitë mikun, kam la borxhet. Gonxhe Bojaxhiu [BN - 667] Shkodër [BN - 660] “Nëse kam bërë diçka të keqe, faji është Kafshët edhe bagëtinë, që u ka kaqë nevojë, imi, nëse kam bërë diçka të mirë, atëherë të Njëriu duhet t’i shohë, t’i ketë kujdes, t’i dojë. faleminderit, o Zot. Jeta jonë është të thuash Të mos t’i mundojë kurrë, po si fëmijë t’i kemi, “faleminderit” dhe “më fal””. Është mëkat edhe fjalë të ligë për to të themi. Gonxhe Bojaxhiu [BN - 668] Naim Frashëri [BN - 661]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 83 [BN - 669] BESA N LIBRI I SHENJTË

Frikohemi prej vdekjes vetëm atëherë kur nuk e Gjuhë të ndryshme, kemi ndërgjegjen e pastër, raca të ndryshme, kur frikësohemi të gjendemi para vetvetes, ëndërra e njëjtë-fytyrë njerëzore. mu për këtë shumë njerëz fikësohen prej vdekjes: sepse frikohen të ballafaqohen me të vërtetën, Bardhyl Londo [BN - 675] të ballafaqohen me vetveten duke shikuar Zotin. Nëse do të dalë ndonjëri të pyesë: Gonxhe Bojaxhiu [BN - 669] I ç’race ish, çfarë ngjyre kish? Ti me gjuhën që ligjëroi Naimi “Gjëja më e rëndësishme është ajo që ndodh “Njeri” – do të përgjigjesh sërish. në zemrat tona. Të jeni gjithmonë bartës të dashurisë dhe të paqes ....” Bardhyl Londo [BN - 676]

Gonxhe Bojaxhiu [BN - 670] Gjërat që kam bërë janë gjërat që kam përreth. Brenda vetes i kam gjërat që prisha. “Heshtja e varrit lypset përjetuar dhe interpretuar me çelësin e fesë, të dashurisë” Parid Teferiçi [BN - 677]

Gonxhe Bojaxhiu [BN - 671] Ka gjëra lakuriqe që s’janë të turpshme, Siç ka dhe gjëra të çndershme të veshura mirë. Kur dua të di ku i pushkatojnë ata të mirët që më s’do të jenë Dritëro Agolli [BN - 678] dal në dritare fill pas krismave e vështroj korbat ku do të venë. Do të na duhet shumë kohë sa të kuptojmë sa të ndryshëm jemi nga vetja Kujtim Murati [BN - 672] por vonë do të jetë.

Trëndafiletë q’u thanë, Parid Teferiçi [BN - 679] thua se më nukë janë, i sjell me lulet e tjera, gjithnjë vin’ edhe venë, janë prap’ ato që qenë. Naim Frashëri [BN - 673]

Njeriu ka nevojë të këndojë për njeriun e lindur Në kohën kur emrin ia ve për ta mbajtur në shekuj, Njeriu ka nevojë të qajë hidhur Për të dashurin, njeriun e vdekur. Njeriu ka nevojë të fshijë frikën, skamjen, urinë Njeriu ka nevojë të shohë lirinë. Dritëro Agolli [BN - 674]

84 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 679]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 85

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 680]

Nëna ime vdiq, ndaj ty të kam sot nënë, Nënë që s’ke vdekje kurrë, faqehënë.

Naim Frashëri [BN - 680]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 87 [BN - 681] BESA N LIBRI I SHENJTË

Mëmëdhe quhet toka, Te ky vend ku jemi rritur Ku më ka rënurë koka, Në një djep bërë me dru Ku kam dashur mëm’ e atë, Kemi lindur, kemi vdekur Ku më nje dhe gur’ i thatë, Varret tona janë këtu! Ku kam pasur shtëpinë, Jorgo Papingji [BN - 686] Ku kam njohur Perëndinë, Stërgjyshët ku kanë qënë, Ma kanose, syrgjynose Dhe varret q’i kanë vënë, Më dërgove s’di se ku Ku jam rritur me thërrime, Kemi ikur, kemi ardhur Ku kam folur gjunë time, Trojet tona janë këtu. Ku kam fis, e ku kam farë, Jorgo Papingji [BN - 687] Ku kam qeshur, ku kam qarë, Ku rronj me gaz e me shpresë, Ma tymose, ma nxirose Ku kam dëshirë të vdesë. Ma plagose qiellin blu Çajupi [BN - 681] Jemi gdhir’e jemi ngrysur Yjet tona janë këtu! Qjell me shkaba shqipëtar! Jorgo Papingji [BN - 688] Male mbushur me dragona! Këto fusha derdhur n’ar, S’jam tribu, s’jam tribu Deti plot margaritar- Ne k’to troje s’jam tribu Këto janë viset t’ona! Kam lindur në k’të tokë Lasgush Poradeci [BN - 682] Dhe do vdes këtu! Jorgo Papingji [BN - 689] Këtu leu që në fillim Trim’i dheut si zog i shkruar; Brez pas brezi hapëm shkëmbin Leu dh’u la për trashëgim Me parmendën bërë me dru - Me nderim e me qëndrim – Kemi mbjellë e kemi korrur Besa jon’ e shentëruar. Rrënjët tona janë këtu! Lasgush Poradeci [BN - 683] Jorgo Papingji [BN - 690]

Ha! dhe’e bukura liri Morëm dritë nga faq’e diellit, Këtu mbretëroj përjetë: Gjuhën tonë e bëmë me nur Mbretëroj: e plot mëri, Shpendin e lirisë së qiellit Bëri në rezik të zi Përmbi gjak e bëmë flamur. Prej kujtdo një trim me fletë. Jorgo Papingji [BN - 691] Lasgush Poradeci [BN - 684] Sa bajlozë këtu dërgove, Atje lejn, po, Toskë e Gegë, Mbret e krajla me ushtri Si dy rreze n’flakë t’nji dielli: Po shqiptar më mbeti emri Si dy rrfe, qi shkojn te djegë, Edhe vendit Shqipëri! Kur shkrepë reja nalt prej qielli. Jorgo Papingji [BN - 692] Gjergj Fishta [BN - 685]

88 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 694]

Flamuri i ynë, qe, u nis perpara: Ndihmo, Zot, per Atme e Fe! Gjergj Fishta [BN - 693]

Dua dhe Shqipërinë, Se atje kam shtëpinë, Ku rinja nëpër ferrat Edhe losnja me shqerrat. Për këto kam dëshirë Edh’as dua më mirë, Veç atje dua të shkonj, Sa të jem e sa të ronj. Asdreni [BN - 694]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 89

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 695]

Edhe atij i u thaftë, po, goja, Qi e përbuzë kët gjuhë hyjnore; Qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja, Flet e t’veten len mbas dore.

Gjergj Fishta [BN - 695]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 91 [BN - 696] BESA N LIBRI I SHENJTË

Gjuha jonë sa e mirë! Geg’ e Toskë, Malci jallia Sa e ëmbël! Sa e gjerë! Jan’ nji komb, m’u da s’duron: Sa e lehtë! Sa e lirë! Fund e majë nji a Shqypnia, Sa e bukur! Sa e vlerë! E nji gjuhë t’gjith’ na bashkon. Naim Frashëri [BN - 696] Ndre Mjeda [BN - 703]

Pa shihni ç’gjuh’ e mirë! Kjoft mallkue kush qet ngatrrime Sa shije ka e hije, Ndër kta vllazën shoq me shoq: Ç’e bukur edh’e lirë, Kush e dan me fjal’ e shkrime Si gjuhë Perëndije! Ça natyra vetë përpoq. Naim Frashëri [BN - 697] Ndre Mjeda [BN - 704]

Kjo ‘shtë mëm’ e mirësisë, Pra, mallkue njai bir Shqyptari, Që bie qytetërinë, Qi ketë gjuhë të Perëndis, Gasthin’ e vëllazërisë, Trashigim, qi na la i Pari, Njerëzin’ e miqësinë. Trashigim s’i a len ai fmis; Naim Frashëri [BN - 698] Gjergj Fishta [BN - 705]

Përmbi za që lëshon bylbyli Edhe atij i u thaftë, po, goja, Gjuha shqype m’shungullon; Qi e përbuzë kët gjuhë hyjnore; Përmbi erë që nep zymbyli Qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja, Pa da zemrën ma ngushllon. Flet e t’veten len mbas dore. Ndre Mjeda [BN - 699] Gjergj Fishta [BN - 706]

Ndër komb tjerë, ndër dhena tjera Në gjuhë shqype nanat t’ona Ku e shkoj jetën tash sa mot, Shi prej djepit na kanë thanun, Veç për ty m’rreh zemra e mjera Se asht nji Zot, qi do t’a donna: E prej mallit derdhi lot. Njatë, qi jeten na ka dhanun; Ndre Mjeda [BN - 700] Gjergj Fishta [BN - 707]

Njikto gjuhë që jam tuj ndie Edhe shqyp na thanë se Zoti Janë të bukra me themel; Per Shqyptarë Shqypnin e fali, Por prap kjo, si diell pa hije Se sa t’enden stina e moti, Për me t’tanave ju del. Do t’a gzojn kta djalë mbas djali. Ndre Mjeda [BN - 701] Gjergj Fishta [BN - 708] Por gazmo ndër gjith’kto t’vështira Përse ende s’sharrove krejt; Pra, Shqyptarë, çdo fes qi t’jini, Diçka t’mbet ndër ato t’mira Gegë e Toskë, malci e qyteta, Mbas dy mij’ e ma shum vjet. Gjuhen t’uej kurr mos t’a lini, Ndre Mjeda [BN - 702] Mos t’a lini sa t’jetë jeta, Gjergj Fishta [BN - 709]

92 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 714]

Por per te gjithmonë punoni; Vjen një shqipe e bukur me krahë të pushton, Pse, sa t’mbani gjuhen t’uej, është vallë shqipe, apo zemra jonë? Fisi i juej, vendi e zakoni Kanë me u mbajtë larg kambet s’huej. Bardhyl Londo [BN - 713] Gjergj Fishta [BN - 710] “Meqënëse asnjëri nga besimet nuk ishte Nper gjuhë shqype bota mbarë në gjendje t’i bashkonte shqiptarët mbi një Ka me u njohtë se ç’fis ju kini, platformë fetare, gjuha u bë motori kryesor duke Ka me u njohtë ju per Shqyptarë: qenë krejt e dallueshme nga gjuhët sllave e Trima n’za sikurse jini. greke [BN - ] të fqinjëve të drejtpërdrejtë. Gjuha Gjergj Fishta [BN - 711] shqipe ishte i vetmi faktor që mund të bashkonte identitetet e ndryshme krahinore e fetare” Prandej, pra, n’e doni fisin, Mali, bregu edhe Malcija Ger Duijzinks [BN - 714] Prej njaj goje sod t’brohrisin: Me gjuhë t’veten rrnoftë Shqypnija! Gjergj Fishta [BN - 712]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 93 [BN - 715] BESA N LIBRI I SHENJTË

Gjithë ç’jemi Shqipëtarë, Jemi një fis e një farë, Kemi të tërë një shpresë, Një gjak, një gjuhë, një besë.

Naim Frashëri [BN - 715]

94 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 717]

Shqiptarët mund të krenohen që trashëgojnë rrethues, në konceptimin e detyrave individuale dhe ruajnë një sërë vlerash të mira tradicionale e bashkësore. Shpesh u mungon edhe disiplina njerëzore, qytetare, familjare, një sërë rregullash e duhur në përballimin e problemeve që mund të çmuara bashkëjetese demokratike dinjitoze të shtrohen e të zgjidhen vetëm bashkërisht. Nga në bashkësi, fqinjësi, një sërë normash solidariteti kjo vjen dhe njëfarë moskokëçarje në ndërtimin fisnor e krahinor. Por për shkaqe të ndryshme e një modeli të ngurtësuar të veprimit shoqëror shqiptarët nuk kanë mundur ende që këto vlera bashkësor. Kjo shpjegon edhe një rendje të t’i ngrenë në nivelin e duhur të organizimit të tepruar pas huazimeve të modeleve të trajtimit përsosur shtetëror të përbashkët e të pavarur të veprimtarive shoqërore, njëfarë skajshmërie për gjithë shqiptarët. Shoqëria shqiptare nuk ka në kërkimin e pranimin me lehtësi të modeleve arritur të sigurojë përputhjen e duhur të vlerave të të huaja, pra njëfarë pragmatizmi i tepruar në mira të funksionimit të mekanizmave tradicionalë pranimin e modeleve të të tjerëve që shpesh nuk të bashkëjetesës me mekanizma të mirëfilltë përputhen me natyrën e karakterin individual e të organizimit të jetës moderne shtetërore. shoqëror shqiptar. Shpesh është vënë re shfokusimi Përputhja e traditave të mira me nivelet e larta të i mendësive dhe i mobilizimeve shqiptare, duke zhvillimeve të shoqërisë moderne është bërë sot anuar nga zgjidhje të papërshtatshme me natyrën një proces i zhvillimeve të vrullshme tek shqiptarët, dhe jetën e shoqërisë shqiptare. Në dallim nga që shtron shpesh probleme, që kërkon vëmendje shumë popuj dhe kombe të tjerë tek shqiptarët e përpjekje dhe që prodhon edhe vështirësi të fokusimi nacionalist në perceptimin e trajtimin e caktuara me ndikime mbi karakterin individual problemeve me të cilat atyre u është dashur të e shoqëror të shqiptarëve. Shqiptarët shpesh përballen ka qenë më i dobët. Kjo është shoqëruar kanë treguar se janë në gjendje të përballojnë dhe me një disiplinë të mangët individuale e mirë edhe problemet më të vështira në kushtet shoqërore në përballimin e problemeve të mëdha e mungesës së një jete shtetërore të përsosur. që u kanë dalë shqiptarëve, me mungesën e Por kanë shfaqur edhe dobësi kur është fjala këmbënguljes për t’iu përkushtutar për një kohë për të kapërcyer shpejt e me lehtësi pengesat të gjatë zgjidhjes së problemeve të vështira. për të ndërtuar një jetë shtetërore të përsosur Kjo ka bërë, për mendimin tim, që shqiptarët të e të konsoliduar përfundimisht. Kjo ka lidhje tregohen shpesh shumë refraktarë ndaj pranimit edhe me disa aspekte të karakterit individual të disiplinës së rreptë të organizimit shtetëror të e shoqëror të shqiptarëve që duhen përpunuar. shoqërisë. Shqiptarët në përgjithësi dallohen për një Natyra e karakteri i shqiptarëve janë të shkujdesje në fokusimin e aspiratave, interesave hapur, të ndikueshëm, por njëkohësisht shumë e përpjekjeve bashkësore. Tregojnë prirje të të qëndrueshëm, janë polivalentë, por edhe të tepruara individualiste në perceptimin e realitetit patjetërsueshëm. Abdi Baleta [BN - 716]

“Shumë popuj të Bizantit preferonin të ruajnë fenë e të humbasin lirinë ... shqiptarët gjithmonë kanë parapëlqyer lirinë e pasurinë, aq më tepër që dhe vetë tradita e lashtë si dhe karakteri i tyre nuk shkonte fare përshtat me fenë e krishterë ... Feja e krishterë mbështetet tek mëshira. Shqiptari nuk e do mëshirën, por admirimin”.

Aristidh Kola [BN - 717]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 95 [BN - 718] BESA N LIBRI I SHENJTË

Gjithë ç’jemi Shqipëtarë, njeri s’e munt shqiptarë, Jemi një fis e një farë, ta dish ne sa kemi vuar! Kemi të tërë një shpresë, Pale ajy mbreti vetë! Një gjak, një gjuhë, një besë. Naim Frashëri [BN - 721] Naim Frashëri [BN - 718] Të përkulur pas një parmende në muzg, Shqiptarë ne na thonë, Të zinte gjumi. bëjmë si ç’kemi zakonë, Nën qiellin pus. O shokë, ndë kemi besë, Dhe ëndërroje kaq pak lumturi, kush ka lindur dhe do vdesë, Sa në botë s’ka ëndërruar njeri. Ndë u vra nga trimëria, Imail Kadare [BN - 722] Namin e merr Shqipëria. popullore [BN - 719] Plloça-plloça varg shtëpitë, çdo shtëpi ka një copë mal. S’jemi grekër, as bullgarë Në kalldrëmet e rrëpirë as gjë tjatër nuk jemi ati im u rrit shqiptar. jemi vetëm shqipëtarë Teodor Keko [BN - 723] ne kët’ emër nder e kemi. Ky emr’ ësht shum’i mirë Linde ti për të qenë i lir’, shqiptar. Se më s’jemi të gënjyer, Lirim Deda [BN - 724] Nukë jemi n’errësirë, E njohëmë gjën’ e vyer. Përmbi truallin tënd e pështete kokën, Perëndija na e lëntë Në çdo gëzim e shqotë, o shqiptar! Përjetë ta trashëgojmë Edhe kurrë mos e dhëntë Lirim Deda [BN - 725] T’a humbim a ta harrojmë! Të lëmë mëmën tënë Lumenjt’ kurrë s’lodhen duke rendur në det. E të marrim një shtrigë, As ti s’u ndale jo drejt lirisë. Zoti mos e pastë thënë! Pun’ e keq’ e shum’ e ligë. Lirim Deda [BN - 726]

Naim Frashëri [BN - 720] Nënë Shqipëri! Mblidhen rreth teje burrat me thinjë të lashta, Shqipëtarët janë trima. Mblidhen rreth teje vajzat dhe djemtë si zogjtë, na shpëtoftë Perëndija, Me tokën tënde në duart e ashpra, bijenë si vetëtima! Me hekurin tënd në supet e fortë. Janë burra kordhëtarë, Mblidhen rreth teje ata që të ngritën në qiej, edhe trima të vërtetë, Ata që të dolën zot në furtunë, luftëtarë e të parë, Ata që të zbritën mbi male me mijëra diej, janë trimërija vetë; Ata që të dhanë liri, paqe e punë. t’atillë trima s’ke parë, janë gjithë të mësuar, Dritëro Agolli [BN - 727]

96 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 732]

Po ndonëse dini vetëm fluturime Dhe ngado shkoni, s’thurni as fole, Ju s’vajtët kurrë larg në shtegëtime, Ju s’e braktisët kurrë këtë dhe, Por varfërisht u rritët, tok me mua, Në këtë vis, ku shkabë e rreptë rron; Dhe unë ndoshta për këtë ju dua, - Një mall foshnjor me ju më vllazëron ...

Jorgo Bllaci [BN - 728]

Të gjithë një gjuhë kini dhe një bes’ e një mënyrë, djemt’ e mëmëdheut jini, kini një gjak, një fytyrë; Naim Frashëri [BN - 729]

Gegë, toskë vllazën jemi, Të dy bashkë një emër kemi Dhe një fat në këtë botë, Shqyptar’jemi fjala thotë. Asdreni [BN - 730]

Prej një nane jemi lerë Mysliman’ e të krishterë; Më një diell jemi ritur, Si dy lisa pranë ngjitur. Asdreni [BN - 731]

Të dy kemi një dëshirë, Se një sisë kemi pirë; Një të qeshur, një të qame E një zemër të pandame. Asdreni [BN - 732]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 97 [BN - 733] BESA N LIBRI I SHENJTË

“Mbas 450 vjetësh u kremtua për s’parën herë n’Shqypni dita e dekës së Skanderbegut: kjo e kremte asht një shej i mirë; asht shej se shpirti ose ndiesitë e Skanderbegut kanë fillue me u ngjallë ndër zemrat t’Shqyptarvet. Kangët e poetve e lgjendat e rapsodit e popullit çfaqin Skanderbegun vetëm si nji fatos fejet; por para synit t’historjakut e t’vrojtarit t’paanshëm, Skanderbegu asht fatos i liris e pavarsis s’komeve, tuj ken qi dishiri i liris kje, aj, qi ma s’parit e shtyni at burr me rrokë armet për Shqypni. Skanderbegu me at trimni e rrebtsi me t’cillel luftoj kundra Turqve qi ishin musliman, luftoj edhe kundra venedikasve qi ishin t’kshtenë. Prandaj t’gjithë shqyptarët e vërtetë, pa ndërlikim partiet e besimit do ta nderojn Skanderbegun si nji fatos t’komit e do t’u bahet nom me kremtue emnin e punët e tij. Skanderbegu asht ideali i liris e pavarsis s’Shqypnis” Gjergj Fishta [BN - 733]

98 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 734]

Pajtohemi me intelektualët që kanë shkruar thjesht e saktë se “Shqiptarët me Skënderbeun në krye luftuan kundër pushtuesve osmanë. Kjo luftë kishte karakter mbrojtës-çlirimtar dhe asnjëherë fetar, siç duan ta interpretojnë disa. Kjo luftë, pa dyshim, ka qenë dhe mbetet thelbi i nacionalizmit shqiptar. Ajo mbolli idenë e bashkimit kombëtar e të qënit popull, ide që nuk u shuan kurrë, megjithëse pushtimi osman vazhdoi më se 500 vjet”

Abdi Baleta [BN - 734]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 99 [BN - 735] BESA N LIBRI I SHENJTË

Punëtë që ka punuar edhe mënt e njoh, e hije, kordhëtari i vërtetë, shtat edhe sjell’ e rrëfenjë, kombinë duke nderuar dhe fuqi pej Perëndije. dhe Shqipërinë për jetë, Naim Frashëri [BN - 739] nga gjiri i Perëndisë pa m’i sill nër mënt e mija Mësoi gjithë dituritë, t’i ap dritë Shqipërisë u bë njeri i mësuar; nga shpirt’i ndritshim i tija. shpirtit i dha dhe më dritë, Naim Frashëri [BN - 735] ndritoj zëmrën’ e qëruar; kishte gjithë urtësitë, Në ditët të ati mbreti ish mëndje me shumë dritë, ishte qëndrë Shqipërija, kish me vet’he Perëndinë. rreth soje gjithë rremeti Naim Frashëri [BN - 740] edh’e tërë njerëzija. Naim Frashëri [BN - 736] “O vëllezrë ushtëtarë! q’u nistë bashkë me mua, Shqipërija ishte mirë. unë punë të pambarë, Mbretëronte shqipëtari e të papëlqyer s’dua; urdhëronte parësija, duhet të jini të mirë, punët’ ishinë së mbari, e të kini trimërinë, se gjykonte njerëzija; të mos bëhi egërsirë, mirësija ishte besë, po të mbani njerëzinë; ligë ishte urtësija, jo të merrni, të rrëmbeni, trimërija ishte shpresë, të shani e të godini, dhe udhë vëllazërija. të rripni e të gënjeni, Naim Frashëri [BN - 737] po faqebardhë të jini; gra’ e foshnjat t’i mburroni, Sa ishinë shqipëtarë, dhe pleqet t’u bëni nderë, ishin burra të vërtetë, të falurit t’i lëshoni, të bashkë e të pandarë, mos i përdorni si berrë. të dashur’ e miq për jetë; Trimi e çmon njerinë, Naim Frashëri [BN - 738] e sheh’ si vet’hen’ e tija, s’do të likn’ e ligësinë Ajy më i vogël’ i tyre, Punënë mir’ e mejtoni, që vij nga gjithë m’i çquar, e ndonjë të mos gënjehet, pej fytyr’ e pej mënyre, se pastaj më turpëroni, Zoti e kish lartësuar, po kush do që sot të kthehet; të mirat gjith’ i kish dhënë, njeri s’duhetë të qahet të ligat ja kish mërguar, nga shokët e mij ndë jetë, gjë të metë s’i kish lënë, dhe asnjë mënt të mos mbahet së gjithash e kish mbaruar. për të keq e për të metë; Kish shpirt e zëmër’ e ndjenjë, dua të drejt’ e të vërtetë,

100 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 747] për të mbar’ e për të mirë, Pa një ditë ndaj mëngjezi gjithnjë në këtë jetë; dolli më një vënt të lartë, luftëtarët t’i lëftoni, Zoti zëmërënë ja ndezi, në luftë do t’i godini, erth e ju bë fjesht’ e zjartë! po pastaj mirë vështroni, Pa malet e Shqipërisë, njerës të urtë të jini; që ndo vogël’ i kish parë, unë dua trimërinë, në kohëzët të lirisë, dhe i falem burrërisë, pa ndjeu në zëmrët zjarrë, po dua dhe njerëzinë, një gas që nuk’ e kish ndjerë, që ësht’ udh’e Perëndisë; që kur lindi, gjer ahere, u kam vëllezër’ e shokë, kurrë ndonjë tjatër herë, e miq me gjithë dëshirë, i erdhi me shumë ndere, edhe mbi sy e mbi kokë, ishte plot me ëmbëlsirë, kur t’u shoh n’udhët të mirë; e kish një të naltë ndjenjë, n’u pafsha në prapësirët, t’uruarë e të mirë, në dëm e në të këqija, të vjyer’ e pa rrëfenjë. në të lig’ e të pështirët, Shtu syt’ e pa mëmëdhenë, s’shpëtoni duarvet t’mija”. lott’i vanë si burimi, Naim Frashëri [BN - 741] sa shqiptarë që qenë qanë gjithë nga gëzimi. Në zemrë kish mirësitë, Naim Frashëri [BN - 745] e ndër mendje diturinë, në shpirt kish të madhe dritë, Dëgjoj q’erdhi Skënderbeu, kish të bën me Perëndinë. rrodhi gjithë Shqipërija ngriti krye mëmëdheu Naim Frashëri [BN - 742] pru lirinë Perëndija! Naim Frashëri [BN - 746] Ty ta la radhënë moti. që ta nderoç Shqipërinë, Pa këndo me ëmbëlsirë fuqi më të dhëntë Zoti, o ëngjëll i ligjërisë, e bëfsh gjithë mbarësinë! atë burrë, trimn’ e mirë, q’i dh’aqë nder Shqipërisë, Naim Frashëri [BN - 743] që s’ka pasur shok në jetë, që lartësoj mëmëdhenë, Do të lësh në këtë jetë kordhëtari trim me fletë! nj’emrë shumë të uruar, Naim Frashëri [BN - 747] e një dritë të vërtetë, q’ajo kurrë s’ka të shuar. Lum ti! Shqipëri! o lule! Po një punë q’ësht’ e thënë, që pate trim të vërtetë, e vjen nga Zot’i vërtetë. kurrë në turp nuk’ u ngule, të la nder të math për jetë. Naim Frashëri [BN - 744] Mos ki keq se kurdoherë

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 101 [BN - 748] BESA N LIBRI I SHENJTË do ta kesh ditën e mbarë dhe s’e merr dot Shqipërinë koha ty do të ta bjerë se shqiptari’ shtë burrë si ta pat prurë më parë. e tërë bota e dinë. Naim Frashëri [BN - 748] Naim Frashëri [BN - 753]

Qysh duken yjtë, kur erret, Mbajeni mend këtë fjalë, që ndrijnë në hapësirë, që u ap, e këtë besë, edhe në mest të të tjerët mos harronj’ as plak as djalë, Prëma ndrin shumë më mirë, e për jetë le të mbesë: ashtu edhe ti më ndrinje, Sa të jem unë në jetë mbret’i math i Shqipërisë, gjithnjë për Shqipërinë në mes të shokëvet rrinje do të lëftonj pa të metë, posi drit’ e Perëndisë. edhe shpreh më Perëndinë, Naim Frashëri [BN - 749] më atë Zotn’ e vërtetë, që paskëtaj Shqipërija Tha: “Mbretërë të dëgjuar! posi lule do të jetë, pleq të urtë e të ndjerë! do ta shohë Perëndija”. dhe ju shokë të lëvduar! Naim Frashëri [BN - 754] djemt’ e mëmëdheut të vlerë! falem te Zot’i vërtetë, Kështu the! mbret’i vërtetë që më pruri në mest tuaj, këjo fjalë të kish hije, s’më la në të errët për jetë q’është e gjallë për jetë, të përpiqem për të huaj. është fjalë Perëndije. Naim Frashëri [BN - 750] Naim Frashëri [BN - 755] e kam gas e për lëvdatë Mbreti burrë, trim’ i mirë të vritem për Shqipërinë u tha: “Burra të vërtetë! të përpiqem dit’ e natë, pastë lavdi Perëndija, e t’i mërgonj ligësinë. me qënë ju gjall’ në jetë Naim Frashëri [BN - 751] kurrë s’mundet Shqipërija; Naim Frashëri [BN - 756] Në jan’ ata shqipëtarë, që i njoh e i di unë, Burr’, o mbret i Shqipërisë! bota po ka për të parë armikëtë se ç’i korre, këtu një të madhe punë! ishte dor’ e Perëndisë, Naim Frashëri [BN - 752] të keqen e asaj dore! Naim Frashwri [BN - 757] Shpreh m’atë Zotn’ e vërtetë sa të jem gjall’ të përpiqem, Mbreti u tha: “Mos i vrisni, e sa shoh me sy në jetë se shpërnderoni vet’henë, kurrë nga lufta po s’hiqem; lerini e mos i prisni, i huaj s’e shkel dot kurrë lëshojini le të venë;

102 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 766] se ajy, që është burrë a nonjë zëmrë të thyer. s’e vret atë, që ka zënë, Më të gjith’ anët shënditi, as të falurinë kurrë, gjithë kombin e gëzojti, s’u merr as shpirtin’ as gjënë.” jetën’ ua përsëriti, Naim Frashëri [BN - 758] mëmëdhenë e ndritojti; dha mësime urtësije Skënderbeu kordhëlarë, dhe, për gjithë mirësitë, u tha: “Djemt’ e Shqipërisë! dashuri vëllazërije, Mëmëdhenë e nderuat, dhe për të mbar’ e për dritë. me ndihmët të Perëndisë Naim Frashëri [BN - 763] nga armikët’ e shpëtuat. Ajy q’është trim e burrë, Nga Skëterra duke dalë, e lëfton për mëmëdhenë, Ëngjëlli i urtësisë nukë vdes, nukë vdes kurrë, mbreti i tha këtë fjalë për jet’ e nderon vet’henë. me zëthit të Perëndisë: Naim Frashëri [BN - 759] “Skënderbe! t’u ngjattë jeta! Mbret’i mir’i Shqipërisë! I jam falë trimërisë, mos u ndaj nga e vërteta që më shpëtoj Shqipërinë, dhe nga udh’ e Perëndisë”. i jam falë Perëndisë, Naim Frashëri [BN - 764] që ma dhe nder e fuqinë. Naim Frashëri [BN - 760] Po kur ngrihetë Nakari me fytyrë të mërzitur, Me zëmrë shumë të qetë si i vdekuri nga varri, lith duartë në kraharuar, i tretur e i venitur, pa thotë: “Zot i vërtetë! armiku i Perëndisë emri yt qoft’i lëvduar!” ishte shum’ i zëmëruar, Naim Frashëri [BN - 761] vat’ e ju lut Dashurisë, fytyrën duke ndryshuar, Mbreti u tha: “Keq mos kini, i tha: “Mbret’i Shqipërisë pa prap’ e vëmë në dorë, më shpërnderoj këtë herë, juve shëndoshë të jini, s’ju qas fare ligësisë, pa Zoti s’na lë të gjorë. ma hodhi në baltë nderë; Kijeni zemrën të gjerë, pa në zëmrë ndjen një plagë kurrë mos u dobëtoni, e ti, ke fuqi shumë, puna si do që të bjerë, të më març sot soje shpagë, burra e trima qëndroni.” ta hedhç në prëhj’e në gjumë”. Naim Frashëri [BN - 762] Naim Frashëri [BN - 765]

Nukë la njeri të qahej, Kështu tha i zëmëruar, s’la punë të papëlqyer, u lëshua Dashurija a mëri gjëkunt të mbahej, nd’erë duke fluturuar

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 103 [BN - 766] BESA N LIBRI I SHENJTË me shigjeta të këqija! s’e zij as ushta as shpata Ngadalez’i afërohet as shigjet’ e luftës kurrë, dh’e përkëdhel mbretëreshën, e shtu poshtë jetëgjata! pa ajo shumë gëzohet, Naim Frashëri [BN - 770] se ja mer nga mëndja peshën! Naim Frashëri [BN - 766] Kur e pa kshtu Urtësija, zu për dore Trimërinë, Sa më shum’ e përkëdhelte, “Jak’, i tha, se Dashurija bukurija aq’ i shtohej, rreh të na mbyllnjë shtëpinë”. nga faqetë zjarr i delte Naim Frashëri [BN - 771] dhe sa vinte xbukurohej. Ahere me një shigjetë Kshu i tha dhe fluturuan Dashurija e goditi të dyja si dallëndyshe, mbrenë ndë zëmërt të qetë, me vrrap të shumë nxituan, me vërtik shum’ e vërviti. s’ndënjn’ e nukë bënë ndryshe, Në zëmërt i ndënj shigjeta po erdhë drejt e te mbreti, me të madhe ëmbëlsirë, të dyja në mest e vunë, oh! sa ësht’ e ëmbël’ e shkreta! hu qasnë pranë së qeti, kur e mer zëmrën mirë. dh’e muarr’ e jasht’ e shpunë. Naim Frashëri [BN - 767] Naim Frashëri [BN - 772]

Qysh vetëtin më fort moti Pale ajy mbreti vetë! edhe shkrepëtin pa prerë, Shqipërisë drit’i pruri. kur na dërgon shinë Zoti, Bashk’ ajy me Perëndinë e rrit luletë në verë? i pru dritën’ e lirisë Ashtu edhe Dashurija dhe të tërë mirësinë shigjetatë këtë herë q’i duhetë njerëzisë. të hollazë posi shtija Naim Frashëri [BN - 773] i heth fët-e-fët pa prerë! Mbret! o hij’ e Perëndisë! Naim Frashëri [BN - 768] drit’ e Zotit! fill’ i arit! ti i dhe nder Shqipërisë, Pa mbreti ishte goditur, edhe vjeftë shqipëtarit. gas të math në zëmrët ndjente, Iu bëfsha dorësë sate, posi djalëth i nemitur, q’ishte dor’ e Perëndisë, Dashurija e gënjente! i qofsha fal’ asaj shpate, Dashuri’ e Bukurija q’i dha dritë trimërisë. bashkë të dyja u bënë, Naim Frashëri [BN - 774] me shigjetat’ e këqija Qaje! moj Shqipëri! qaje mbrenë posht’ e kishin vënë! atë njerin’ e vërtetë, Naim Frashëri [BN - 769] e zinë për jetë mbaje se shok më s’i vjen në jetë. Atë, q’ishte trim e burrë! Naim Frashëri [BN - 775]

104 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 789]

A e shihni Skënderbenë? Zoti me të math të vetë mbren’ e mirë, trim e burrë? është një dhe i vërtetë u përpoq për mëmëdhenë, Çajupi [BN - 783] pa s’i vdes emëri kurrë. Naim Frashëri [BN - 776] Si këtu dhe n’atë jetë, Si Ungjilli dhe Kurani; Skënderbeu sht’i gjallë, Mos e ndajni Perëndinë rron e mbretëron për jetë, Shoku shoknë mos e hani, kjo fjalë s’është përrallë Si punojnë ata që s’dinë. ndaj t’urtit ësht’ e vërtetë. Çajupi [BN - 784] Naim Frashëri [BN - 777] Besa është e Gjithësisë; Po tani u afërua Ne jemi të Shqipërisë, Dit’ e fundit dhe për mua, Se kemi pirë një sisë. Gjithë këtë ditë presëm, Çajupi [BN - 785] Kemi ler’ e do të vdesëm, Çajupi [BN - 778] Për Perëndi që besoni, Shqipërinë mos e harroni. Njeri për jetë s’ka mbetur, Pra, faluni si të doni ... Dheu të gjith’ i ka tretur; Çajupi [BN - 786] Po lum kush është përpjekur Dhe për Atdhenë ka vdekur. Faluni te Perëndia, Çajupi [BN - 779] Të shpëtojë Shqipëria. Çajupi [BN - 787] Ndaj desha, sa jam i gjallë, T’u mbledh, t’u them këto fjalë: Tani ta shpëtoni vetë, “O vëllezër Shqipëtarë, Se unë nuk kam jetë, U lutem të bëni mbarë, Vete te Zot’i vërtetë. Gjithë bashk’ e të pandarë. Çajupi [BN - 788] Çajupi [BN - 780] Do t’i lutem duke qarë Mysliman’ e të krishtërë Të jetë me Shqipëtarë Perëndia na ka bërë Dhe t’u apë dashurinë, Jemi vëllezër të tërë. Të nderojnë Shqipërinë. Çajupi [BN - 781] Çajupi [BN - 789]

Zoti kur bëri insanë Me një fytyrë të naltë, Të krishter’ e myslimanë I gatoi nga një baltë. Çajupi [BN - 782]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 105

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 790]

Zot’i math vëndinë tuaj e bëri për ju të tërë, për fqinjë e për të huaj s’e ka bërë, s’e ka bërë.

Naim Frashëri [BN - 790]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 107 [BN - 791] BESA N LIBRI I SHENJTË

Çoniu shqiptarë, prej gjumit çoniu, Të duam dhe Shqipëtarë, të gjithë si vllazën, në një besë shtrëngoniu, E të jemi të pandarë. edhe mos shikoni kisha e xhamia, Naim Frashëri [BN - 795] fe e Shqyptarit asht Shqyptaria. Vëllezër Shqipëtarë! Të prekim urtësinë, Pashko Vasa [BN - 791] Të zëm’udhën e mbarë, Të ngjallim Shqipërinë. Flamuri kombtar nuk ka shka ban nder ne, Naim Frashëri [BN - 796] Po kje se dashtuni nuk kem p’r Atdhe! Ajo ish koh’e zjarrtë Dhe kish mundime tepër, Gjergj Fishta [BN - 792] Po sot pëndë dhe kartë Na duhet, nukë tjetër. Kombit nuk i hyn aq shumë në punë kultura e Naim Frashëri [BN - 797] përbashkët nëse ai nuk dëshiron e nuk synon të O burra Shqipëtarë, bashkohet edhe politikisht, të krijojë shtetin e Të marrim dituritë, përbashkët si gjithë të tjerët. Se s’është kohë e parë; Tani lipsetë dritë. Abdi Baleta [BN - 793] Naim Frashëri [BN - 798]

Fet’ e besëtë t’i kemi Të shkruajm’ gjuhën tënë, Po të ndarë të mos jemi, Kombinë të ndritojmë, Hoxh’ e xhami e dervishë, Gjithë ç’është e ç’ka qënë, Priftër’ e kllogjër’ e kishë Ngadalëzë t’a mësojmë. Nderë që kanë ta kenë, Naim Frashëri [BN - 799] Po të duan Mëmëdhenë, Të duan njerëzinë, Shumë e bardhë kjo ditë Dhe të tërë Shqipërinë, Për gjithë Shqipëtarët, Mirësit’ e urtësitë Do na sjellë një dritë T’i kenë përpara dritë, Që s’e kishin të parët. Të ken’ udhë njerëzinë, Naim Frashëri [BN - 800] dhe zot gjithë Perëndinë; Me dritët të Perëndisë Kjo dritë do na bjerë T’i ndihinë Shqipërisë, Të gjitha mirësitë E të ngrenë Shqipëtarë Dhe gjithë do t’i ngrerë Të bëhet si ish më parë Dëmet e marrëzitë. Naim Frashëri [BN - 801] Naim Frashëri [BN - 794] Si lum kush zë të mbjellë, Udh’ e Zotit të vërtetë Lum kush vë këtë pemë! Ësht’ e vërteta në jetë. Se kjo ka për të pjellë Të besojmë Perëndinë, S’mbulohetë me rremë. Të duam dhe Shqipërinë, Naim Frashëri [BN - 802]

108 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 811]

Sipas meje, në kushtet e sotme edukim kombëtar Kjo është ditë e rezë, do të thotë të formosh personalitetin dhe identitetin Që bie vëllazërinë e qytetarit shqiptar me dinjitet, me sedër, të aftë E dëbon jetën e zezë të respektojë vetëveten, që të dijë pastaj të Dhe ndarjen e marrëzinë. respektojë edhe të tjerët e të respektohet nga të Naim Frashëri [BN - 805] tjerët. Me edukim kombëtar unë kuptoj ngulitjen graduale në mendjen e vocrrakut, pastaj të Ta lusim këtë ditë fëmijës, të adoleshentit, të të riut e të të rriturit deri Q’e bekoj Zot’ i vërtetë, në vdekje se është bir i një populli dhe pjesëtar Dh’e dërgoj me shumë dritë, i një kombi të caktuar, se ka një atdhe fillestar T’i mbes’ emëri për jetë. të caktuar, edhe nëse më vonë do të birësohet Naim Frashëri [BN - 806] nga ndonjë vend e shtet tjetër. Edukim kombëtar për mua do të thotë që çdo njeri të mësojë qysh Sot e vumë gurr’ e parë; në familje e pastaj në shkollë, në shoqëri se ai Sa’sht’ e bekuar kjo ditë! mund jetë një qenie shoqërore me aspirata të Zot’ i math e pruftë mbarë realizuara, të drejta të përfaqësuara, i mbrojtur E na dhëntë urtësitë! dhe i sigurtë vetëm si pjesëtar i një bashkësie të Naim Frashëri [BN - 807] caktuar dhe bashkësia themelore për lulëzimin e plotë të personalitetit të individit është ajo shoqëri Hapu, hapu, errësirë! që quhet komb. Është një përkatësi e caktuar Pa jakë tëhu, o dritë! kombëtare që i jep individit garancitë më të mira Se arriti koh’ e mirë, se do të respektohet dhe do të gëzojë të mirat U gdhi nata, u bë ditë. e vlerave të shumta kudo që të shkojë vetëm pasi Naim Frashëri [BN - 808] e ka të njohur një përkatësi kombëtare. Edukimi kombëtar kudo në botë nuk është trill, por nevojë. Sot niset një tjatrë jetë, Edukimi kombëtar nuk është shpenzim i kotë kohe Të rremenë posht’ e shtije, e energjish, por investimi më i domosdoshëm Mbretëron fjal’ e vërtetë dhe më i dobishëm për të përgatitur njerëzit Dhe të mirat gjith’ i bije. për bashkëjetesë brenda një kombi, ose në Naim Frashëri [BN - 809] gjirin e kombeve të tjerë. Në kushtet e sotme të shqiptarëve të Shqipërisë, edukimi kombëtar është Zot’i math qoft’ i lëvduar! armatosja më e mirë e individit për të përballuar Q’e nxjerr në shesht të vërtetën, gjithë problemet që do t’i dalin në jetë. Se ajo sij ka buruar, Shqiptarët duhet të edukohen me nacionalizmin Pa e ka ndrituar jetën. e vet të shëndetshëm, sepse kështu mund të hyjnë Naim Frashëri [BN - 810] me dinjitet edhe në Europën e Bashkuar. Abdi Baleta [BN - 803] Kushdo që është sot burrë O vëllezër Shqipëtarë! Dhe Shqipëtar i vërtetë, Gëzohi që erth kjo ditë Emëri s’i shuhet kurrë Kaq’ e mir’ e kaq’ e mbarë, Dhe nderi i rron përjetë. Na sjell gjithë mirësitë. Naim Frashëri [BN - 811] Naim Frashëri [BN - 804]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 109 [BN - 812] BESA N LIBRI I SHENJTË

S’jemi grekër a bullgarë, psherëtiti fort i gjori, as gjë tjatër nukë jemi, lottë çurkë i lëshojti. Jemi vetëm shqipëtarë, U thotë: “Të silli mirë, Nji kët’ emër nder e kemi. të bëhi njerës në jetë, Naim Frashëri [BN - 812] të mos mbetni n’errësirë, po të jini të vërtetë, “Gjithkush, edhe pa dashjen e tij, në kundërshtim nat’ e ditë të këndoni me idetë e tij e ka detyrimisht një përkatësi çdo q’u duhetë ta dini, racore, etnike, kombëtare të përcaktuar jo prej gjithë gjuhët t’i mësoni, atij vetë, ka të drejtën dhe detyrën të përcaktohet po shqipenë mos e lini; për këtë përkatësi. Por, askujt nuk mund t’i njihet mirësit’ e Shqipërisë e drejta për t’u hequr si nacionalist, ose të vihet i mbani, mos i harroni. para detyrimit për t’u ndjerë nacionalist, vetëm Mëmëdhen’ e kombin tuaj, për shkak të kësaj përkatësie. Pra, përkatësia në shtëpinë e njerëzinë një komb është elementi objektiv i nacionalizmit, dhe atje në vënt të huaj por jo element i mjaftueshëm. Duhet dhe qëndrimi t’i doni, dhe miqësinë; subjektiv. Madje qëndrimi subjektiv merr më shqipëtar’ e Shqipërinë shumë rëndësi.” kurrë të mos i harroni, kini dritë urtësinë Abdi Baleta [BN - 813] çdo gjë me mënt ta gjykoni; Vëllazërija të bëhi trima të urtë, Edhe bashkimi të zottë të mbretëroni, E njerëzija jo të marr’ e mendjeshkurtë, Është shpëtimi. ndaj duhetë të mësoni, Naim Frashëri [BN - 814] të bëhi shumë të ditur, fjalëbukur’ e të çquar, Tha: “Zotërinj! më dëgjoni? shpirtdashur’ e mendjendritur, t’u them dhe unë dy fjalë, të mir’ e të kupëtuar. pastaj bëjmë si të doni, Zoti e nderoj njerinë, po mos e merni me valë. i dha mënt që të gjykonjë, Shumë herë trimërija të punonjë mirësinë, sjell shpëtim, ësht’ e pëlqyer, të ligatë t’i mërgonjë; po herë dhe urtësija ruani nder’ e shëndenë, është m’e mir’ e m’e vjyer; burrërin’ e trimërinë, Naim Frashëri [BN - 815] kombin’ edhe mëmëdhenë, njerëzin’ e mirësinë. Gjon Kastrioti: “Ah! kam frikë prej mynxyre! Shqipërija jush ka shpresë, mos nuk’ i shoh më në jetë, edhe pret shumë të mira, e të vdes nga mall’ i tyre, po të mbani juve besë, ta lë dhe shtëpinë shkretë!” nuk’ e ha dot egërsira. pastaj djemtë pran’ i mori, Mësimet do t’u mësojnë i puthi e i qafojti, ato punëra, q’u duhen

110 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 826] atyre që mbretërojnë, Gjithë njerëzit që janë, e mbretrë të mirë quhen; mbi Shqipërit të lëshohen, u duhetë njerëzija, për të bërë gjë po s’kanë, zotërija e të tjera, do të ikin, do tmerrohen, mirësija, trimërija, Naim Frashëri [BN - 821] gjithë vetijat’ e vlera; kombinë shumë ta doni, Gjithnjë në jetë s’mbesim e si fëmijë ta kini, dhe, sado që të mënojmë me të drejtë të gjykoni, më mirë me nder të vdesim, e çdo punëzë ta dini; se me turp të madh të rrojmë. dhe në brengë të mësohi, dhe shpirtinë ta mundoni, Naim Frashëri [BN - 822] e kurrë të mos rëndohi në doni të mbretëroni; Se bashkimi dhe njësija kini njohë të qëruar, mban mëmëdhen e lirinë, dhe ndjenja të larta shumë, pej atyre vjen fuqija, zëmër edhe shpirt të çquar, ndarja bije dobëtinë. mëndje pa lodhj’e e pa gjumë”. Naim Frashëri [BN - 823] Naim Frashëri [BN - 816] Gjithë kemi njerëzinë, Si të msojnë ligësitë, urtësin’ e mirësitë, e të mirat t’i harrojnë, dhe besë vëllazërinë, të çpikinë djallëzitë, e të vërtetënë dritë. pastaj të na mbretërojnë? Naim Frashëri [BN - 824] Naim Frashëri [BN - 817] Të gjitha humburë venë, Po të jemi të bashkuar, veç një munt emrë të lerë, kurrë s’pëson Shqipërija, që lëfton për mëmëdhenë, faqebardh’ e të gëzuar s’mundohetë për të tjerë. do ta nxjerrë Perëndija. Naim Frashëri [BN - 818] Naim Frashëri [BN - 825]

Mëmëdheu të ka shpresë, Me ato armëtë tuaj që ta nxjerrç prej robërije, mëmëdheu do të mbahet, nënë xgjedhë të mos mbesë, kurrë në dorë të huaj t’i apç dritë si ka hije. nukë bij’ e nukë ndahet.” Naim Frashëri [BN - 819] Naim Frashëri [BN - 826] Burravet trima me besë S’të vjen keq për shqipëtarët, u tha fjalë e lëvdatë, e për Shqipërin’ e mjerë, u dha trimëri e shpresë, e s’të merr, biro, të qarët? nder e dëshir’ e uratë, që humbi lirin’ e nderë! pastaj u tha: “Në mest tuaj Naim Frashëri [BN - 820] të kini vëllezërinë,

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 111 [BN - 827] BESA N LIBRI I SHENJTË të mos hiqi si të huaj, Mos e humbisni lirinë po ta mbani miqësinë, e mos bëhi rrop në jetë, Të gjithë vëllezrë jemi, po të doni mirësinë, jemi gjithë shqipëtarë, ua ep Zotth’i vërtetë. një gjak e një gjuhë kemi, Naim Frashëri [BN - 831] jemi një fis e një farë. Të kemi vëllezërinë, Shpirt i Skënderbeut thotë: e gjithë ç’janë të mirat, “Djemt’ mij trima, ku jini! urtësin’ e njerëzinë mos mundohi më për botë, dhe nd’udhë gjithë dëshirat. atë marrëzi e lini! E të mos kemi të ndarë, Bëhuni bashkë të tërë, djemt’ e mëmëdheut jemi, madhojeni miqësinë, gjithë ç’jemi shqipëtarë vëllezërë duke u bërë, Shqipërinë mëmë kemi”. përpiqi për Shqipërinë; Naim Frashëri [BN - 827] Naim Frashëri [BN - 832]

O vëllezrë shqipëtarë! Po të jini të bashkuar, ju të jini të bashkuar, ësht’ e bërë Shqipërija sindëkur qetë më parë, dhe puna gjith’ e mbaruar, që të jini të nderuar; si do vetë Perëndija; Naim Frashëri [BN - 828] Naim Frashëri [BN - 833]

Mos e lini trimërinë Fortësoni dashurinë dhe bashkimnë në mest tuaj, dhe bashkimnë, sa të muntni, po ta kini miqësinë, lini nakar’ e zilinë, se nuk jini të huaj, nga e drejta mos u tuntni; jini gjithë shqipëtarë, Naim Frashëri [BN - 834] kini mëmë Shqipërinë, jini një fis e një farë Bëhuni miq në mest tuaj, e besoni Perëndinë; si ësht’ udh’ e urtësisë, Naim Frashëri [BN - 829] mos përpiqi për të huaj, t’i mërgohi marrëzisë; Përpiqi dit edhe natë, mëmëdhenë ta shpëtoni, Naim Frashëri [BN - 835] armikut hiqini shpatë, kurrë mos u frikësoni; Njëri tjatërinë doni, sindëkur kini lëftuar, se kini gjithë një shpresë, ashtu prapë të lëftoni, të huajtë t’i mërgoni, që të jini të shpëtuar q’e kanë me të pabesë; e të kini gjithë ç’doni; Naim Frashëri [BN - 830] Naim Frashëri [BN - 836]

112 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 847]

Kini besë Perëndinë Hapni sytë dhe punoni gjithë ç’jini shqipëtarë, të gjithë për Shqipërinë, Edhe mëmë Shqipërinë, tjatërë gjë mos kërkoni, si e pattë dhe më parë; ajo e sjell mirësinë. Naim Frashëri [BN - 837] Naim Frashëri [BN - 844]

S’jini grekër’ as bullgarë Kombi nuk është koloni pinguinësh. Kombi dhe as turq as tjatërë s’jini, nacionalizmi nuk janë e njëjta gjë. Filozofia, jini fjeshtë shqipëtarë, doktrinat politike, tezat ideologjike nuk vlerësohen pse gënjehi tek e dini? vetëm nga numri i njerëzve që i kuptojnë, i besojnë Naim Frashëri [BN - 838] apo i ndjekin, sidomos në fillim. Partinë Komuniste të Kinës e themeluan vetëm 13 vetë. Po sot si është Perëndija Shqipërinë puna? Krishterizmi nisi si shoqëri sekrete dhe për e bëri për shqipëtarët, dy shekuj mbijetoi vetëm në katakombe dhe armë s’e bëri për djallëzinë, më të përdorshme kishte martirizimin. Islami nisi për të liqt’ e për kusarët; nga një njeri. Shembuj të tillë mund të sjellim plot. Naim Frashëri [BN - 839] Sa ide të mëdha fillimisht janë trajtuar si herezi, si blasfemi të një grupi njerëzish, të një njeriu Zot’i math vëndinë tuaj të vetëm! Nacionalizmi nuk ka lindur asnjëherë e bëri për ju të tërë, për një ditë tek gjithë pjesëtarët e një kombi, as për fqinjë e për të huaj kurrë nuk ka pushtuar mendjet, ndjenjat e sidomos s’e ka bërë, s’e ka bërë. mendimin e veprimin e gjithë pjesëtarëve të një Naim Frashëri [BN - 840] kombi. Të qenët nacionalist nuk vërtetohet e sigurohet me lëshimin e ndonjë dëshmie. Lëvizjet Zoti kombet’i ka ndarë nacionaliste zakonisht janë lëvizje elitare, nuk janë edhe gjuhëtë me kohë, gjithë kallaballëku në një vend... Nacionalizmit i pa u dha sy për të parë përkasin ata shqiptarë që duan e dinë të jenë të dhe mëndjenë që të njohë; tillë, jo të gjithë ata që thithin ajër në Shqipëri, Naim Frashëri [BN - 841] apo që dhe veten e quajnë shqiptarë.

Të lësh vëllanë s’ka thënë Abdi Baleta [BN - 845] e të bësh vëlla një tjatrë, që s’ka as gjuhën’ as zënë, Dashurin’ e mëmëdhethit ta març e ta vësh në vatrë! dhe zogu s’e harron kurrë, Naim Frashëri [BN - 842] që lëvrin në mest të gjethit e s’e lë folen’ e gurrë. Po shtoni vëllazërinë, Naim Frashëri [BN - 846] ecëni pas urtësisë, Për lirit të Shqipërisë, Madhojeni miqësinë, për shpëtimit të shqipëtarit q’është udh’e Perëndisë; po vjen ndihm’ e Perëndisë. Naim Frashëri [BN - 843] q’i ep dritë punëmbarit. Naim Frashëri [BN - 847]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 113 [BN - 848] BESA N LIBRI I SHENJTË

Po ju zini miqësinë, Diçka do të përmbytim në emër të jetës së lirë, bëhi të zottë të rroni, Që jeta mos dergjet mes drotjeve strukur, të shpëtoni Shqipërinë Që jeta t’i dalë përpara jetës së mirë, paskëtaj të mbretëroni. Që brezat që vijnë të thonë plot gojën: bukur! Naim Frashëri [BN - 848] Dritëro Agolli [BN - 856] Kini besë miqësinë edhe ligë mirësitë, Ta mbash të kulluar! udhëzë vëllazërinë, Kjo ishte dëshira dhe thirrja që delte nga çarjet urtësitë ndihm’ e dritë, e tokës, Naim Frashëri [BN - 849] Që delte nga gjiri i ndërgjegjes së njerëzve, Që delte nga gjaku i tharë dhe hiri i kockës, Zot’i math e i vërtetë Që delte nga qielli i ëndrrës së brezave ... do t’i apë Shqipërisë shpëtimn’ e lirinë vetë Dritëro Agolli [BN - 857] dhe dritën’ e njerëzisë”. Naim Frashëri [BN - 850] Po mos u trëmp, bëhu trime, Edhe ki durim e shpresë, Kshu thotë shpirt’ i uruar, E pa silli Zotit besë, nuk’ e harron Shqipërinë, Dhe kësaj fjalësë sime. se për atë ka lëftuar, Naim Frashëri [BN - 858] i la nder’ e mirësinë. E drejta vetë rrëfehet, Naim Frashëri [BN - 851] e të miratë po njihen, çdo gjë në jetë çpërblehet, Është turp për emrin tuaj, e gjësendi nukë lihet, Të mundohi për të huaj! Naim Frashëri [BN - 859] Asdreni [BN - 852] Në doni që të shpëtojmë, Në duani Perëndinë, çë të thot’ ajy të bëjmë, Të duani Mëmëdhenë. fjalën’ e tij ta dëgjojmë Çajupi [BN - 853] dhe kurrë të mos bëzëjmë. Naim Frashëri [BN - 860] Shkruani të vërteta pelini, shqipeve u mësoni shqipen. E i tha: “Edhe ti, o burrë! Mos, mos e nga Bolkathanë, Xhevahir Spahiu [BN - 854] se këto s’i bëmë kurrë; Lini djallëzitë, ne s’i kemi vrar’ barbarët, Lini prapësitë ... q’i kemi vënë në dorë, Posi Perëndinë e të vrasëm shqipëtarët, Dojni Shqipërinë. të prishimë dy të gjorë! Çajupi [BN - 855] Naim Frashëri [BN - 861]

114 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 875]

Kush punon për mëmëdhenë Po edhe për Shqipërinë atë Zoti e ka pranë, shqipëtarët’u përpoqnë, më një vënt me Skënderbenë s’e harruan urtësinë, s’e vë kurrë Ballabanë. soje kurrë dorë s’hoqnë; Naim Frashëri [BN - 862] Naim Frashëri [BN - 869] Dhe për të huaj lëftuan Kë të zësh ngoje më parë edhe për vet’he u vranë, ng’ata burrat’ e vërtetë, të tjera punë mbaruan q’ishin vërtet shqipëtarë, dhe mëmëdhenë s’e lanë. shokë s’kishinë ndë jetë! Naim Frashëri [BN - 870] Naim Frashëri [BN - 863] Po ka një kohë çdo punë, I dhanë nder Shqipërisë, pa thënë Zot’i vërtetë, Mbajtnë dhe Tyrqinë’ e shkretë, s’bëhete me të përdhunë, oh! i dhanë shpirt Tyrqisë! pema s’lëshon lul’ e fletë. ata trimat e vërtetë! Naim Frashëri [BN - 871] Naim Frashëri [BN - 864] Prej Viose gjer te Drini Mos na ndajë dot Shkumbini. Trimërinë nuk e pshehnë, Porsi vllazën na të rrojmë andaj e mbajtnë Tyrqin! Dhe Shqypninë ta forcojmë. dhe m’anët tjatërë ngrehnë Asdreni [BN - 872] mynxyrënë! Grekërinë! Naim Frashëri [BN - 865] Se Shqypnia është besa, Nderi ynë, jeta, shpresa, Mbajtnë plakën’ e pabesë! Besën tonë pra ta mbajmë, atë dhelprënë dinake! Kurrë armiqtë mos na çajnë. e nuk e lanë të vdesë! Asdreni [BN - 873] posi shtriga varfanjake. Të gjithëve sa gjaku u lëvrin Naim Frashëri [BN - 866] Edhe nxehtë ndë zemër i u valon, Lini më nj’anë fetë dhe mërin’ Ngrehnë! popo! një myxyrë! E ngrihi, mblidhi, se koha kalon, në kufit të Shqipërisë! Ndënë flamurin e shenjtë me shpejtim, një dosë, kurvë të ndyrë! për t’atdheut lirim! burimnë e ligësisë! Asdreni [BN - 874] Naim Frashëri [BN - 867] “Popull, ruani bashkimnë, luftoni për Shqipërinë, Këto bëri trimërija! atdhetarë e gjysmëhopingë, se i ra pas marrëzisë, që ta fitojmë lirinë, nuk’ish bashkë urtësija, si për jugun dhe verinë, q’i ep dritë trimërisë. Toskërinë e Gegërinë, Naim Frashëri [BN - 868] ndryshe bishat na përpinë.” Vlorë [BN - 875]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 115 [BN - 876] BESA N LIBRI I SHENJTË

Jo me u shkelë zogu i shqiptarit Se edhe ata të gjith vllazën e shokë S’rri nën kambë zogu i Shqipnis Dorë për dorë na janë rrokë Mbasi të lidhna të gjithë bashkë Edhe na pra për ket tokë At-herë njitna në shkallë të gjytetnis. Kushdo qi të na e përkasë Në zjerm të Shqiptarëvet ke me hasë. Shkodër [BN - 876] Shkodër [BN - 881]

Pra ça të jetë sot zog shqiptarit Zoti n’qiellë e na mbi tokë: Ndër dej gjaku do t’i vlojnë Me gjithkend vllazen e shokë, Në duramë në lok e në maje të malit Por se i cilli m’cak të vet. Mos me lëshue shoqishojnë. Gjergj Fishta [BN - 882] Të çohet gjumit mos të rrinë fjetë Aj qi të donë i lirë me mbetë. Por, po ndodhi se vjen dita, Shkodër [BN - 877] Qi me faj Shqypnin e darni, Qi e Liris u erret drita Pat kenë koha e shqiptarit Edhe m’t’ huejë Atdhen e mvarni Për tokë të veta me mendue A per pare a marri tjera, Mos me i dhanë liri tradhtarit Si nder kohë, qi shkuen, atëhera, Se dote me na i zaptue. U marroftë i Madhi Zot! Shkodër [BN - 878] Gjergj Fishta [BN - 883]

Na të ngratët jena shqiptarë Po, Juda janë, e gjinde jane trathtare, Për ket tokë jena mundue Porsi njata, qi n’mend prej s’huejësh mahitun, Pushka e puna na shkoj mbarë Varzat e djelmt, - e para uzdajë shqyptare – Kërkush s’mujt me na zaptue. Me ndiesi t’hueja n’shkollë i çojn me i rritun, Shkodër [BN - 879] Tue lanë mbas doret t’amblen gjuhë amtare, Pa t’cillen kombi s’mundet n’dritë me u qitun; O shqiptarë sot me veprue Gjergj Fishta [BN - 884] S’ka mbet kohë ma me u hutue Por të gjith zbashkut me punue Sot sheklli mbarë prir synin prej Shqyptarvet, Shqiptarinë për m’e naltësue. Me pa si perkujdesmi per Atdhe; Shkodër [BN - 880] E si u dishmojm me punë na kundershtarvet Se jemi t’zott me u lidhe me besë e fe E çdo anmik ka me u afrue Edhe vetë me sundue vendin e t’Parvet Pa gjak vend s’kemi me i lëshue Gjergj Fishta [BN - 885] Rrënoftë pra kjo Shqiptari Mund t’i rrisim me dije këto fëmij Shqyptarë! Shqyptarë! Ndigjoni, pashi Zotin! Se na të njoftun jena n’histori Pa ju kurr s’mundet n’dritë me dalë Shqypnija: Qi të parët t’onë me botë janë gri A thue, pra, n’terr po e lini m’e shkue motin, E njikështu pra more shokë Tash qi u dergoi t’bardhë fatin Perendija Të sjellim syet kah këto kojshi Të sjellim syet kah kjo Evropë. Gjergj Fishta [BN - 886]

116 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 894]

Ah! jo, Shqyptarë, jo; mos e lshoni doret Shqiptarë ne na thonë, Shqypnin e mjerë, - ketë Atme t’uej t’bekueme bëjmë si ç’kemi zakonë, E cilla sod, pervujtë si vashë kunoret, O shokë ndë kemi besë, S’parit po hin nder fise t’qytetnueme. kush ka lindur dhe do vdesë, A thue pse teper t’ngushta i ka terthoret Ndë u vra nga trimëria, M’e lanë me dnesë prap nen kambë t’huej Namin e merr Shqipëria. t’poshtnueme? popullore [BN - 891] Gjergj Fishta [BN - 887]

Profesori Shëflin ka theksuar se: “Atje ku shteti, Shembullin më të lartë të vetëflijimit për një qëllim shtetësia dhe etnizmi janë të gjithë të dobët, të madh, jo duke bërë vetëvrasje, por duke u ekzistenca e jetës së pavarur kombëtare vihet hedhur në luftë me bindje të plotë se do të gjesh shumë në dyshim nga banorët e vendit” Këto fjalë vdekjen e sigurt e kemi në heroizmin shqiptar që duhen marrë si një paralajmërim serioz edhe për treguan pjesëtarët e fisit Jasharaj në Drenicë ne shqiptarët, në rrethanat kërcënuese që po na të Kosovë në vitin 1998. T’i prish tërë fisit drejt krijojnë fqinjët dhe të huajt e tjerë që duan të na vetëflijimit dhe të ndiqesh në këtë vetëflijim nga zhysin thellë e më thellë në një gjendje zhgënjimi, tërë njerëzit e fisit, të të gjitha moshave, për të pezmatimi, të pashpresë; që të na bëjnë të vdekur në luftë me armikun e kombit, siç bënë mërzitemi deri nga qenia jonë kombëtare, të na Adem Jashari dhe njerëzit që vdiqën bashkë me rëndohet shpirti ynë shqiptar e të na neveritet të, është vendim shumë më i vështirë për t’u marrë lëkura jonë shqiptare, e cila, ç’është e vërteta, se ai i kamikazeve të vetmuar. Sigurisht njerëzit që mban ende shtresa e aromë djersësh të vuajtjeve vetëflijohen në këtë mënyrë kanë nevojë për një dhe dregëza të plagëve të tragjedive. Duan, pra, “dehje shpirtërore” që mund të jetë ideologjike, të na hedhin në një mjerim shpirtëror që të mos fetare, nacionaliste. Por thelbi i veprimit mbetet na bëjë më përshtypje se na ndërrojnë emrin, ballafaqimi në luftën me një armik të fuqishëm. fenë, kombësinë, na hapin varret e të parëve, na grabisin eshtrat e të vdekurve vetëm që të na Abdi Baleta [BN - 892] sigurohet një punë hyzmeqari në Greqi, Itali, në Kanada e firifistun, një copë bukë si lëmoshë, një Po dhe Krishti ndë na thëntë vizë për të thyer qafën dikund larg. Se – “jam grek, jakni pas meje”, Abdi Baleta [BN - 888] Do t’i themi: - Pa mblidh mentë Dhe fjalën turk e kaurë, Se shqiptari s’vjen pas teje. të mos e themi më kurrë, po të themi shqipëtarë, Petro Nini Luarasi [BN - 893] vëllezër e të pandarë. Polifonike [BN - 889] Nga gjithë ç’kemi kënduar, Lithni besën për Atdhe, Për të njohur vetëhenë, Ju me gjak të Kastriotit! Kaqë gjë kemi mësuar, Lithni-e shpejt e bëni be: Të nderojmë mëmëdhenë. Be që vret posi rrufe Para Kombit – para Zotit! Naim Frashëri [BN - 894] Lasgush Poradeci [BN - 890]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 117 [BN - 895] BESA N LIBRI I SHENJTË

Se njerëzit gjithë vdesin, Ejani mblidhuni shqiptarë, Por jeta s’mbetet e shkretë, kudo jeni nëpër botë, Gjuha, Mëmëdheu mbesin ta dijë njerëzimi mbarë Të patundurë përjetë. sa miliona kemi sot! Naim Frashëri [BN - 895] Alqi Boshnjaku [BN - 901] Parajs’ e vërtetë vetë Është Mëmëdheu në jetë. Hija ime nuk di dhunë, Naim Frashëri [BN - 896] Di veç frymëzim lirije, Kur n’kët shekull n’dritë e qite, Dhe di punë, punë, punë, Kur e rrite Mund pa fund për art magjije. Me njat mund që nep hitia, “Nji nanë tjetër, thoshe, ke, Lasgush Poradeci [BN - 902] Bir, n’ket’ dhe, Nana jote a Shqyptaria, Dhe t’a shoh të pasqyruar Mend e zemër për të shkriji, Vetëveten fije-fije, E përtëriji Fije-fije poezije, “Nam e lavd kur t’i vijë dita” Që mban erë Shqipërije. Mbas fjalësh t’tua përherë shkova, E t’ndigjova: Lasgush Poradec [BN - 903] Shqyptarinë nuk e korita. Ndre Mjeda [BN - 897] Se njerëzit gjithë vdesin, Por jeta s’mbetet e shkretë, E më thotë: o vlla, nji teje Gjuha, Mëmëdheu mbesin Këto zemra për gjithëherë, Të patundurë përjetë. T’forcueme prej një feje Rrahne n’këtë jetë të mjerë; Naim Frashëri [BN - 904] Një caku kje, nji shkëndija E zemrës: Shqyptaria. Pa njeriu si të mësonet, Ndre Mjeda [BN - 898] më s’i ndahet djallëzisë. Naim Frashëri [BN - 905] Po ‘j dit’ do t’vite e ma i lum do t’ishe Ndër gjith’ qytete me t’thirrun t’parin, Si të msojnë ligësitë, Kur n’nji kish’ tande me mbajtun kishe e të mirat t’i harrojnë, Ma t’madh Shqyptarin. të çpikinë djallëzitë, Ndre Mjeda [BN - 899] pastaj të na mbretërojnë? Naim Frashëri [BN - 906] Se birin tënd s’e thau civilizimi, S’e thau shekulli i atomit Si të rriten nënë xgjedhë, Dhe i zbritjes në Hënë; nukë bënenë të lirë, Në buzët e plasura s’iu vyshk belbëzimi, pastaj s’e hedhëm dot ledhë, Belbëzimi i foshnjës që përgjërohet për nënë. po mejtohi që sot mirë. Dritëro Agolli [BN - 900] Naim Frashëri [BN - 907]

118 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 917]

Ata duhet të mësojnë, Fjala liri nëpër natë ndez një vetëtimë, të bëhenë të vërtetë, Buzët e saj janë përherë etje për njerinë, të lëftojn’ e të gjykojnë pas nevojës që të jetë. Xhevahir Spahiu [BN - 913]

Naim Frashëri [BN - 908] Fjala liri lind një botë, botën e ndriçon Dhe në çdo komb mbijeton. Pash Zotin, lshoni hutat! Pse teper gjak asht derdhun, Xhevahir Spahiu [BN - 914] Pse teper bajtë kem’futat: Prej vaj’t na asht marrun zani... O toka ime, m’i jep pranverat, Mbaj në shpirt zjarrin tënd – çudinë e tetë të Gjergj Fishta [BN - 909] botës. Xhevahir Spahiu [BN - 915] Medet, o qiell, medet! A thue nuk jemi vllazen O këngë diellore shpalosi velat, T’njaj atmje t’tanë rritë n’prehen, Si Kolomb nëpër botë udhëto, T’tanë t’quejtun me nj emen? Udhëto si Kolomb Drejt së ardhmes, udhëto! Gjergj Fishta [BN - 910] Xhevahir Spahiu [BN - 916]

A thue, kështu do t’xehen Buzë kaltërsisë, ja një shteg, thonë se loton, Ata, qi ‘i gjuhë e ‘i doke Pranë bukurisë, ja një yll, thonë se ëndërron, E ‘i gjak kanë bashkë e ‘i mbret? Në çdo burim si lëndinë era vjen e shkon, Në çdo legjendë krahëshpend, kush jeton? Gjergj Fishta [BN - 911] Xhevahir Spahiu [BN - 917]

Buzë kaltërsisë, ja një shteg, thonë se loton, Pranë bukurisë, ja një yll, thonë se ëndërron, Ne çdo ujëvarë, ja një diell lind dhe perëndon, Ne çdo pulëbardhë krahëlirë, kush jeton? Tek çdo njeri, ja një shpresë, niset si Kolomb Në horizont, ja një velë, det kërkon, Pranë dashurisë një re bëhet pemë e gjelbëron, Në çdo shqiponjë të lirë kush jeton?

Xhevahir Spahiu [BN - 912]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 119

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 918]

E pyesin udhëve: “nga mban Rruga e kaltër për vatan?...” - Ikni më larg, më larg; diku Atje ku qielli ësht’ më blu, Ku era fryn më me hare Andej çon udha për Atdhe.

Imail Kadare [BN - 918]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 121 [BN - 919] BESA N LIBRI I SHENJTË

Jam lark jush i dëshëruar, edhe s’e duronj dot Dua dhe Shqipërinë, mallë, Se atje kam shtëpinë, Po s’e di si dua unë do t’u shoh një herë vallë? Ku rinja nëpër ferrat Edhe losnja me shqerrat. Naim Frashëri [BN - 919] Për këto kam dëshirë Edh’as dua më mirë, Të munjam të fluturonja e të kishnjam krahë si ti! Veç atje dua të shkonj, Me gas të math do t’i vinjam Shqipërisë brenda Sa të jem e sa të ronj. në gji. Asdreni [BN - 923]

Naim Frashëri [BN - 920] Gjithë më thonin se kjo dit’ do vinte, por unë s’pata besë që të arrinte. Kam fort mall për Shqipërinë, Tani po ikën me kalin flutur n’erë, për miq edhe për të njohur, Si ëndërr t’ëmbël, ti merrmë përherë. e për gjithë njerëzinë, Në vend të huaj, arbrishten s’do ta ndjesh, i kam lottë të pashtrohur; Shtëpinë e kopshtin tënd nesër s’do gjesh. shumë kohë këtë herë Nderime si këtu, s’do kesh atje ti, shkoj pa marrë ndonjë kartë, O zemërgur, përse me ne nuk rri. zëmërn’ e ndjen fort të mjerë, De Rada [BN - 924] edhe nga malli të zjarrtë; zëmrënë dhëmbja ma mbushi E pyesin udhëve: “nga mban me helm e me hidhërime, Rruga e kaltër për vatan?...” pa më digjetë si prushi, - Ikni më larg, më larg; diku e kam plot me mallëngjime, Atje ku qielli ësht’ më blu, për motërat’ e për farët, Ku era fryn më me hare për vëllezër’ e të tjerë, Andej çon udha për Atdhe. dhe për gjithë shqipëtarët, Imail Kadare [BN - 925] e për mëmëdhen’ e mjerë, Larg ne jemi si zogj pa fole aqë kam një mall të shumë Zogjt kemi zili për Shqipërit nat’ e ditë, Retë kemi zili sa s’kam as prehje as gjumë, Që shtegtojnë drejt teje Atdhe. më gjeti si çilimitë! Imail Kadare [BN - 926] Përmbi fusha dhe male Naim Frashëri [BN - 921] Fluturo, Përshëndetje të zjarrta Sa të dua, o Shqipëri, Vendit tim i dërgo. Sa mall ndiej e sa dëshirë, Ismail Kadare [BN - 927] Për ty gaz e dashuri Mu në zemër më ka mbirë. Duke njohur shqipëtarë, gjithë të mirat’ e tija, Asdreni [BN - 922] e di punën q’ësht’ e mbarë, Naim Frashëri [BN - 928]

122 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 940]

Mjaft, Për Shqipërinë Se pash me pash Ditët e mira I rashë botes Paskëtaj vinë, Qark. Shkoj errësira; Unë Naim Frashëri [BN - 935] Vetëm me veten Shtegëtar i ngratë. Se Shqipëtari Bota më josh si magji E gjuh’ e tija Por dua të kthej nga vij. Venë së mbari Rovena Dilo [BN - 929] Naim Frashëri [BN - 936]

Se, Pa dituritë Shpesh e me shpesh, Dhe mbrothësija Ndiej që malli me mbyt E mirësitë Se, Dhe njerëzija, Dua pak ajër Do të burojnë, Të ngopem me frymë. Nukë mënojnë. Rovena Dilo [BN - 930] Naim Frashëri [BN - 937]

Çdo natë në gjumë Shoh shtëpinë Por nuk u shuejt edhe jo, Shqyptaria: Në pragun e saj lodhun prej hekrash që mizori i njiti, Të shplodh trupin tim. Lodhun prej terri ku robnimi e qiti, Rovena Dilo [BN - 931] Shpreson me e zgjue fluturim mënia.

Ante i tokës sime Ndre Mjeda [BN - 938] Atdhe të prek dhe jam Perëndi. Rovena Dilo [BN - 932] Ka zogj fatlumë që shkojnë e vijnë, ka zogj që nisen, por kurrë s’mbërrijnë, Po, kam veç një zemër nga udhë e gjatë, padurimi, Po deshe ti në fluturim ngrijnë. Do rilind për ty, Ante. Rovena Dilo [BN - 933] Timo Flloko [BN - 939]

Ante i tokës sime Dhe tek i sheh atje lart, Atdhe të prek dhe jam Perëndi në kthimin prej së largu, Po, tek ti kam zemrën s’di janë të gjallë, a malli i ka ngrirë, Rrënjët tek ti në vdekje krahëhapur! Kur të shoh, rilind, Ante! Rovena Dilo [BN - 934] Timo Flloko [BN - 940]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 123 [BN - 941] BESA N LIBRI I SHENJTË

Komb’i kombeve do ngjallet! Po zgjati pak shkëlqimi Sado që është sot i vdekur, i Flamurit n’ditët tona përtëritur Drit’ e Zotit do të çpallet! krahu s’ish, as gjenia Se e vërteta dermon hekur! e Princit Gjergj nga qielli i zbritur

Dushi Jorgobaba [BN - 941] Zef Serembe [BN - 947]

Dhe Muza ime seç u drodh ndër këngë Dhe Muza ime qau e qan përherë me lutje të thella, e me psherëtima. dhimbjen shqiptare që rilind përsëri Atdheut i urova ditë të kthjellta, pa brengë dhe me kujtimin e lavdisë së hershme mua në të ardhmen të qeta dafina. në çdo zemër do të zgjojë dhembshuri se për një epokë fisnik s’është i denjë Zef Serembe [BN - 942] ai që harron të mirat që pat dikur se gjaku i Shqipërisë Evropën të tërë shpëtoi ... Dhe m’ikte mua me të shpejtë rinia tok me dëshira dhe me dashuri Zef Serembe [BN - 948] dhe loti i nxehtë në qepallat e mia para se të më dilte seç u ngri Sa pisk e kam, sa dhembje ndjej, sa dua Të më përpijë brenda dheu i zi! Zef Serembe [BN - 943] Oh, zgjate dorën sonte edhe mbi mua, Të ngrohtën dorë, o mëma Shqipëri! Mandej pashë Flamurin dhe ish Ai që u bë leckë, u ndot dhe u pat varrosur Jorgo Bllaci [BN - 949] me qivurin në Lezhë. E ashtu u shkri në botë kujtimi i truallit shqiptar. Një çast më merr në gjirin tënd të shenjtë Të mbështes kryet e të qaj, të qaj, Zef Serembe [BN - 944] Ashtu siç mund të qajnë, o mëmë e shtrenjtë, Veç foshnjat dhe fajtorët e pafaj! U duk në Prizren, i bukur dhe krenar, ende i çjerrë dhe i pluhurosur Jorgo Bllaci [BN - 950] Dhe ngjan atëherë se brofi nga varri i thellë Heroi ynë, shkëlqimtar si diell. Se pas dimrit vjen një verë, Që do t’kthehemi një herë, Zef Serembe [BN - 945] Pranë vatrës, pranë punës, Anës Vjosës, anës Bunës. Seç histori, zie e shkatërrimi lavdie; qëndrese dhe trimërie Fan Noli [BN - 951] e ç’madhështi te ai varr gjejnë pasqyrimin çfarë force të madhe atdhedashurie!

Zef Serembe [BN - 946]

124 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 951]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 125 [BN - 952] BESA N LIBRI I SHENJTË

O flamur-gjak, o flamur-shkab, o vlla e motër, o nën’ e bab, lagur me lot, djegur me flag, flamur i kuq, flamur i zi. Fan Noli [BN - 952]

126 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 953]

Ti Shqipëri, më ep nderë, më ep emrin Shqipëtar, Zemërnë ti ma gatove plot me dëshirë dhe me zjarr.

Naim Frashëri [BN - 953]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 127 [BN - 954] BESA N LIBRI I SHENJTË

Xbrit, pa xbrit, o e vërtetë! E dashura Mëmëdhe, xbrit nga gjur’ i Perëndisë, Të dua dhe kshu si je! jakë pakë tatëpjetë, Po kur të të sho të lirë, t’u apç dritë njerëzisë. Do të të dua më mirë! Ta mësojnë shqipëtarët Çajupi [BN - 962] ç’ish Shqipërija njëherë, ç’burra qen’ ata të parët, Balt’ e Shqipërisë, të dëgjuar’ e të ndjerë. Djep’ i Trimërisë, Naim Frashëri [BN - 954] E ëmbël si mjaltë ... Zoti na e faltë! Në ç’vend kemi lerë? Çajupi [BN - 963] Ku na bëjnë nderë? Në Shqipëri. .. Pse t’ka ruejtun fati Çajupi [BN - 955] t’njomë edhe virgjin? Egërsija e jote Po njeriu vetë mos mban n’at gji, q’i hueji nuk peçati, Cilinë do në jetë? stinën e fundme t’poezis s’ksaj bote? Do vend’ e ti. Çajupi [BN - 956] Ernest Koliqi [BN - 964] Ku i duket balta M’e ëmbël se mjalta? Jo, jo ky dhe asht nana që na ka rritun Në Shqipëri. Me tamel të gjive të vet na ka ushqye, Çajupi [BN - 957] Asht vasha qi dashtnin e ka njitun Ku rron me një shpresë? Në zemra t’ona e të butit e kemi ylnjye. Ku kërkon të vdesë? Kush kish me mujtë, qi ka dashtnin e dlirë Në vend të ti. Si bir e dhandër, me gjak të vet me e pshtirë. Çajupi [BN - 958] Shkodër [BN - 965] Ku munt të gëzojë Dhe me nder të rrojë? Eni e gazmonju, o Shqiptarët e mi, Në Shqipëri. Zoti me ne asht kenë, qi na ka pri. Çajupi [BN - 959] Përse të punojë Shkodër [BN - 966] Dhe të lakëmojë? Për vënd’ e ti. Eni, djelmt e mi, dhandrrit e dashunis, Çajupi [BN - 960] Eni të ju shtrëngoj me mall, në krahnuer, Se pa ju kishim mbetë, mbetë të gjith t’robnis, Kjo tokë e ruajti ëndrrën në malet si foshnjën në Kishim bjerrë erz e kishim mbetë shtuer, djepet, Eni e pushoni në krahnuer t’em e mësoni, Kjo tokë përzuri nga ëndrra e saj merimangat, Fmive t’uej se sa jeni trima e si luftoni. Kjo tokë i shtypi nga ëndrra akrepët ... Shkodër [BN - 967] Dritëro Agolli [BN - 961]

128 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 980]

Sielli syet e rrotulloj Gëzohu Shqipni se tuj luftue Shife diellin kah shëndritë Je e përmendun për gjithmonë Hylli i Paqit pra agoj Emni i yt s’ka me u harrue Për Shqypni qi t’dalin në dritë. Sikuer herët njashtu vonë. Shkodër [BN - 968] Në gëzim të nanës gëzou, o bir, Se komi i yt thirret i lirë. Ikne retë qi na panë mblue Shkodër [BN - 974] Me mjerim e me ligshti Shkuen gjakpisat aq të tërbue Rrezja e diellit mbi ne ka dalë. Tash sa mot pane në Shqypni. Edhe Zotit i qofshim falë Shkodër [BN - 969] Se nji kështu dalë ka-dalë Shqipnija do të venë mbarë. Mbërrini koha e dishrueme Rreze dielli mbi ne ka lshue. Tash sa mot qi e patme pritë Shkodër [BN - 975] Doli hylli i Paqës së gëzueme Dashtuninë zbashkut me na rritë. Po, edhe hana do t’a dije, Edhe dielli do t’ket pa, Shkodër [BN - 970] Se për qark ksaj rrokullije, Si Shqypnija ‘i vend nuk ka! Orrla e bisha, peshqit në detë Gjergj Fishta [BN - 976] Si të tërbuem tuj ba rrenim Tash të gjith bota paq do të ketë N’ty mendoj kur agon drita, E të fillojnë një jetë me gëzim. Kur bylbyli mallshem kndon, Shkodër [BN - 971] N’ty mendoj kur soset dita, Reja u zhduk qi na pat mbëlue Terri boten kur e mblon. Hylli duket se agon Gjergj Fishta [BN - 977] Me flamurin tuj flakrue Porsi dielli rreze lëshon. Porsi fleta e Ejllit t’Zotit Tuj prue kohën e liris, Po rreh Flamuri i Shqypnis, Rrënoftë flamuri i Shqipnis. Gjergj Fishta [BN - 978] Shkodër [BN - 972] And e kand gjithkah Shqipnija Mbi njatë Flamur Perendija, Për atdhe zemra më ngufon Me dorë t’vet Ai e ka shkrue: Tuj u mbledhë bashkë të gjithë komsija “Për Shqyptarë do t’jet Shqypnija: Nën flamurë tuj britë s’pushojnë. Kush u a prekë, ai kjoftë mallkue!” Rrënoftë flamuri kuq e Zi Gjergj Fishta [BN - 979] Porsi dielli shëndritë në Shqipni. Të lutem shoq qi je tuj këndue Permi flatra Nji, ket vjerrshë qi e rrethojnë të bardha t’Fes kjo lutë u çue kah qiella Njato germa q’i kam vu E i shkoi n’vesh Perendis e e preku n’zemer. Më difto çka shenjojnë? I Amshuemi, atëhera, prej visarit t’qiellvet Shkodër [BN - 973] Xjerrë nji pelhurë të njyme “kuq e zi”,

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 129 [BN - 980] BESA N LIBRI I SHENJTË

Qi Engjujt vetë n’Parriz endun e kishin: Nuk e di se qysh e si, E mbasi e puthë i Lumi e ven në ball, nuk e di se qysh nga se, Nji Kerubini t’lehtë i urdhnon tu’ i thanun, po nashti një shpres’ e re, “Na, e ketë Flamur Skanderbegut çoja shtin e shkrep në sy të mi. Atje poshtë n’Krue, e thuej prej ane s’ëme, Ali Asllani [BN - 985] Se dersa t’rrije tok fisi i Shqyptarit Nen hije t’ktij emblemi t’em t’bekuem, Do na zhduket errësira, Zot m’vedi e i lirë gjithmonë ai ka me kenun”. do të zhduket ajo dorë, nesër vjen me shum’ të mira Gjergj Fishta [BN - 980] shkaba jonë dykrenorë. Ali Asllani [BN - 986] Si Lajmi i qiellvet n’dorë i a dha Flamurin E i tha se per nen hije t’tij Shqypnija Dora juaj, ajo dorë E lirë e zojë m’vetvedi p’rherë do t’jitte. kordh’ e shkabës dykrenorë, Gjergj Fishta [BN - 981] diti shkrepi shkrepëtiti, diti bukur e goditi Nji fllad i lehtë, i ambël – pra, nga lind e perëndon Flladi i Dashtnis – po e zhdrivillon Flamurin. nami juaj po gjëmon! - Flamurin e Atdheut t’em – qi tue gufue Ali Asllani [BN - 987] Madhnueshëm neper ajr të lirë t’Shqypnis, Nisë me u valvitë si fleta e Kerubinit, Kjo tokë-me lirinë dashuruar, Si njai skundilli i petkut t’Perendis, Një grusht dheu dhemb si zemra Qi, mirë qendisë me hana, hyj e diella, Prej krahvet t’amëshuem e t’gjithpushtetshëm Xhevair Spahiu [BN - 988] I mvaret poshtë neper hapsi t’Empirit, Kah, pshtetë m’stuhi e m’flatra t’rribës s’Murranit Valët rrahin tokën. Sheston boshtin e moknes s’rrokullis. Toka me njerëzit gëzon. Xhevair Spahiu [BN - 989] Gjergj Fishta [BN - 982] E dua qiellin e Shqipërisë Fizjonomi nuk ndrroi as s’u pilue me diell, hënë e yje, Njaj ideali i ynë kombtar e shpresa edhe me re e dua E gjallë, se zojë m’vedvedi ‘i herë Shqypnija, nëse derdhin lotë lumturie. Stolisë me rreze t’lumënis s’perparshme, Madhnueshem shtegut t’qytetnis do t’bite. Alqi Boshnjaku [BN - 990] Gjergj Fishta [BN - 983] E dua lumin e Shqipërisë sime E me atë fuqi, qi shejtet t’drejtat t’ona me ujin e maleve, Na epshin ne, i thyem, edhe prej Zotit dua të rrojë gjuha shqipe E jona duel; pse sod po ka Shqypni. sa jetëgjatësia e oqeaneve. Alqi Boshnjaku [BN - 991] Gjergj Fishta [BN - 984]

130 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1002]

Urdhëroj i Madhi Zot: E pastaj si më s’u ndje, Zu ndrin yll’ i Shqipërisë; Zu të ngrihet që përdhe Ndrin e më s’përmbahet dot, Gjith më nge ... e gjith më nge...; Se që sot e jetë-plot E pastaj filloj të ritet ... Po rreh zemr’ e Djalërisë. E të ngjitet ... e të ngjitet ... Lasgush Poradeci [BN - 992] Më me sulm... e më me jetë... Më përpjetë ... e më përpjetë ... Bjenë telat venë-e vinë, Po na tundin Shqipërinë, Lasgush Poradeci [BN - 997] Toskërinë, Gegërinë, Më çdo vënd, më çdo krahinë: Qjelli! qjelli! ç’ushëtoj! Që në Shkodër në Janinë, Bot’ e tërë ç’e dëgjoj! Që në Vlorë-e në Prishtinë: Zot’i math seç kuvëndoj! Opopo! ç’fitoj lirinë! Q’atje lart ku ndizen retë Lasgush Poradeci [BN - 993] Kuvëndoj me zë të vetë Zot’ i math e i vërtetë: Se që sot e paskëtaj “Rrofsh! moj Shqipëri përjetë!” Më s’ke breng e më s’ke vaj! Lasgush Poradeci [BN - 994] Lasgush Poradeci [BN - 998]

Se që sot e që tashi Shqipëri! moj nëna ime, Po të ndrin një yll i ri Më ke rritur me thërrime! Mun në zemr’e mun në gji! Shqipëri! të qofsha falë, Pa ke nder e madhëri! Të kam nënë-e më ke djalë! Ke gëzim e lumtëri! Naim Frashëri [BN - 999] Ke flamur të-kuq-të-zi! Ke liri! liri! liri! Janë Toskë-e Malësorë- Rrofsh! e lira Shqipëri! Janë Toskë-e Malësorë Lasgush Poradeci [BN - 995] Me flamur të kuq në dorë Si dhëndurë me kurorë. E sakaq një vall’e madhe Lasgush Poradeci [BN - 1000] U përhap n’ato luadhe: Ishte vall’ e dashurisë, Do t’i falem pa pushuar Në luadhet e lirisë, Ditës së njëzetetetës, Mun në thelb të Shqipërisë! Kësaj ditës së shënuar. Lasgush Poradeci [BN - 996] Lasgush Poradeci [BN - 1001] Dh’atëhere... nënë mal... Nisi kënga me-nga-dal...; Se kështu pat urdhëruar Nisi këng’e shentëruar, Goj’ e artë-e Zotit-vetës: E j-a mori më të shtruar...; Do t’i falem pa pushuar. E j-a drodhi më të qarë... Lasgush Poradeci [BN - 1002] E j-a zjeu... j-a hoqi zvarrë...;-

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 131 [BN - 1003] BESA N LIBRI I SHENJTË

Po me gas në kraharuar Po kërkoj një Tokë të Re Të jam falë-o Zot i jetës! Që duhet të jetë Ti na dhe për të kremtuar Atdheu im. Ditën e njëzetetetës. Kjo Tokë e Re Lasgush Poradeci [BN - 1003] Ekziston diku O dheu im, por nuk është prej dheu. Ç’ësht’ ajo shënjë Perëndije, Lindita Arapi [BN - 1010] Që skuq si yll vetëtimtar: Flamur’i shenjtë po mban hije, Me zemërë të gëzuar Po fryn me frymë Shqipërije Dhe me gjithë shpirt uroni Mi qjell të kombit Shqiptar! Zotërinjt’ e Zotëruar, Lasgush Poradeci [BN - 1004] Gjithë përnjëherë thoni: Rroft’ e qoftë Shqipërija! Flamur, o! shënj’e Perëndisë, Dhe kombi e gjuha jonë! Me shkabën trime drejt në gji: Lulëzoftë diturija! Valo mi qjell të Shqipërisë, Edhe ndihmës paçim Zonë! Mburroje çerdhen e lirisë Me bes’e nder e burrëri! Naim Frashëri [BN - 1011] Lasgush Poradeci [BN - 1005] Se për mua ti, o atdhe, Je një lule aq e vyer, Ç’është ajo shënjë therrorije, Sa nuk gjendet përmbi dhe, Që djeg me afsh si yll me zjarr: Shpirtin tim për ta ushqyer. Flamur i shentë po mban hije, Asdreni [BN - 1012] Po fryn me frymë Shqipërije Mbi fat të kombit Shqipëtar! Qindra vjete gjith në zi Lasgush Poradeci [BN - 1006] Qindra vjetësh i helmuar, Po një vlerë pate ti, Flamur, o! shënj’ e therrorisë, Që s’ka shembull, s’është dëgjuar. Me shkabën trime drejt në gji: Valo mi Fat të Shqipërisë, Asdreni [BN - 1013] Mburroje shpirtin e lirisë Valët shkuan përmbi ty, Me bes’ e nder e burrëri! Kombe shkelën pa mëshirë, Lasgush Poradeci [BN - 1007] Po një s’pati faq’ e sy, Të të shoh’ prej dheut fshirë. Shqipëri! të qofsha falë! Asdreni [BN - 1014] Të kam mëm’ e më ke djalë. Naim Frashëri [BN - 1008] Se ke trima si më s’ka Mirësetëgjejmë, atdhe bujar! Se ke burra të pavdirë, Kosovë e lavdëruar! Droja syrin s’ua ha, Pranon ti, oh! Pak gjak shqiptar, Sisën tënde kanë pirë. Që vjen për t’u dëshmuar? Asdreni [BN - 1015] Lasgush Poradeci [BN - 1009]

132 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1026]

Mos ki frikë, mos vajto, Mëmëdhe, o jetëgjatë! Mos me kryet, trupin zgjatur, për shpëtimthit tënd njëherë Tunde krahun, u forco, lëftoninë edhe gratë, Dëfto namin që ke patur. e s’të lininë të mjerë. Naim Frashëri [BN - 1023] Asdreni [BN - 1016] Në kurt kurrë Shqipërija nukë hyri, e në xgjedhë Lermë të bie në prehrin tënd të ngrohtë, s’e ka shtënë Perëndija O hallemadhja ime shekullore! edhe nukë do ta hedhë, Të puth duart e tua, më të mirat në botë, po kërkon emrin e vjetrë, I ngazëllyer të hesht me heshtje foshnjore. dhe nderë që pat njëherë, e s’e kish nonjë vënt tjetrë, Dritëro Agolli [BN - 1017] Zoti sërish do ta bjerë. Naim Frashëri [BN - 1024] Lermë të bie në prehrin tënd plot ledhatime, O hallemadhja ime shekullore! Hape krahët, fluturove thellë nëpër kaltërsi. Dritëro Agolli [BN - 1018] Udhëtove, udhëtove, çerdhen ku do ta bësh ti? Më ke parë ti, atdhe, se cili kam qenë, Ty asgjë s’ta mbushka syrin? Edhe nëse jam lodhur për një çast, As kjo pemë? As ky gur? Kokën në prehrin tënd kam vënë! Më në fund, moj trimëreshë, bëre çerdhe në flamur. Dritëro Agolli [BN - 1019] Xhevahir Spahiu [BN - 1025]

O vendi im, më gozhdo, mbamë. Rend kudo duke bërtitur, Më buzëqesh paksa si foshnjës në duar. Nëpër shekuj faqendritur, Se i vogli shtrin viganin, Pano Taçi [BN - 1020] dhe i shtypuri tiranin. Veç e tok O malet’ e Shqipërisë, që mbani kryet përpjetë, Tok, or Maratonomak! Tëmerr e frikë përhapni! përpini qiejt e retë! Fan Noli [BN - 1026]

Naim Frashëri [BN - 1021]

Mbretëronte urtësia, paqa, kamja, nderi, shpresa, drejtësi e dashurija, miqësija besa-besa.

Naim Frashëri [BN - 1022]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 133 [BN - 1027] BESA N LIBRI I SHENJTË

Përse mendohen këta male të lartë Male, o ju male, Përditë shoh qartë e ma qartë Ndërsa dielli perëndon tutje në xhade? keni shumë halle. dhe vuej thellë e ma thellë.

Imail Kadare [BN - 1027] Popullore [BN - 1028] Migjeni [BN - 1029]

134 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1031]

Shpëndëra, hithëra, ferra Sot një heshtje, një përtesë Përsipër të kanë rënë, Me një rojtje në shërbesë. Dritënë ta kanë zënë, Ësht i ftohur, ësht’ i ngrirë, Me fletë shumë të gjera. Pa një ndjenjë, porsi i mpirë.

Naim Frashëri [BN - 1030] Asdreni [BN - 1031]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 135 [BN - 1032] BESA N LIBRI I SHENJTË

Përse mendohen këta male të lartë nga rreckat e nga lëvaret, Ndërsa dielli perëndon tutje në xhade? me fytyrë prej mynxyre, u vininë rreth të mjerët! Imail Kadare [BN - 1032] Kishin nëpër breza thika, dhe ndër supa kordha vartur, Shpëndëra, hithëra, ferra t’i shihnje të merrte frika, Përsipër të kanë rënë, ndjenje në zëmrë të mardhur! Dritënë ta kanë zënë, N’emërit të Perëndisë Me fletë shumë të gjera. na’ të vënt të mallëkuar Naim Frashëri [BN - 1033] i faleshin djallëzisë duke larë këmb’ e duar! Të kanë kallurë gjemba, Naim Frashëri [BN - 1037] Që të çpojn’ e të lëndojnë, Edhe gjaknë ta helmojnë, Ish një komp i mallëkuar Që të lëvrin nëpër rrëmba. në gjuhët kish dhelpërinë, Naim Frashëri [BN - 1034] syn’ e kish të egërsuar, në zëmërt kish djallëzinë; Dimër i math e me dëborë, ngado vij e kudo shkonte Me të ftoht’ e me të ngritë, zin e gjëmën po shpinte, E me gjithë ligësitë, vriste, priste varfëronte, Të la të mjer’ e të gjorë. atje tek shkelte, bar s’mbinte; Naim Frashëri [BN - 1035] më nj’anë kishte fuqinë, gënjeshtrënë m’anët tjetrë, Ah! Ta xbriti bukurinë, për të mbytur njerëzinë, Dhe gjëllimn’ e gjithë ç’kishte, bënej her’ ujk, herë dhelprë. Vdiqe, u trete, u prishe, Të thatë të shoh taninë! Naim Frashëri [BN - 1038] Naim Frashëri [BN - 1036] Ç’u bë emr’ i Shqipërisë, Ish në t’errët nat’ e ditë, dhe liri e saj e ndjerë? gjë s’shihte e gjë s’dëgjonte, Ajo drit’ e Perëndisë nukë shihte kurrë dritë, vallë më s’vjen tjatrë herë? jetën të zez’ e shkonte! Naim Frashëri [BN - 1039] Ishin ca të mallëkuar, vinin rrotull n’errësirë, Ndale, ndale Drin vrapimin, t’egër’ e të tmerruar, Qëndro pak e hidh vështrimin! mundonjës e të pështirë! Rrotull teje duke i parë, Këmbëxbathur, kërsinjthatë, Se sa janë për t’u qarë, e shumë të shëmëtuar, Viset tona që rënkojë, lakuriq e mjekrëgjatë, Kur të parat i kujtojnë! pa zëmrë në krahëruar; gjithë gërxhe kok’ e tyre Asdreni [BN - 1040]

136 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1046]

Lulëkuqja e mjera një zgjedhë që s’meriton, Asgjëkundi s’ka shtëpi, edhe pa ditur asfare E shkon jetën nd’arrati, despotin e ndihmon. Ajo s’është si të tjera, Pashko Vasa [BN - 1042] S’ka stoli! Fushës, kodrës del vetiu, Të tillë bisedë u mban: Verës ngrohet, dimrit ngrin, “Gëzo, o ti i zdërhallur, Vetë shkundet, vetë mbin ti popull skllevërish, dehu, Dhe skuqet, vjen veriu zhytu me trup e shpirt, dh’e përfshin. ligshto ato kocka e deje, Nëpër këmbë të gjithë e shkelin ndër qejfe, me gjithë zemër Vend në kopshtet ajo s’ka, për t’mirën tuaj veprojmë, Dorë ndihme kurrë s’pa; në gjumë ne mirë t’ju vëmë As e mbjellin, as e vjelin, helm t’ëmbël ne ju shtrojmë. shkoj u-tha ... Po veç ngjyra e saj si zjarri, Pashko Vasa [BN - 1043] Si një hyll që xixëllon, Tërë bota e imiton; Gëzoni, pra, dhe shporruni Është shenjë për së mbari, nga ajo mendjemadhësi nga shëkon. e atdheut edhe e lirisë ... Ajo ngjyrë kur zë e çfaqet, Lindët për skllavëri! Mbreti fronë shkon e le, E n’qe se ju kënaqeni Njerës robër fare s’sheh, që ju trajtojmë kaq mirë, Vjen e drejta del në faqe: ç’kërkoni më? Të shtrirë si zot je. shërbeni n’altar tonë!” Ajo ngjyrë nd’ato fletë Është shpresë që tregon Pashko Vasa [BN - 1044] Një të ardhme që ëndërron... Është flamuri ynë vetë, Të ka bërë Perëndia që valon! luftëtar, Si s’të lodhi robëria, Asdreni [BN - 1041] shqipëtar! Çajupi [BN - 1045] Mes kënaqësive dehet mendja, e humb fuqinë, Djalërin’ e Trimërinë molisen fare shpirtrat, S’i humbe për Shqipërinë, njeriu t’zezën s’e ndien, Vajte lëftove për botë, dhe meqë i do gëzimet, U mundove dëm e kotë! i kënaqur dhe i përtuar, Bir, o djal’ i vetëmë, harron se është robëruar Se ç’më nzive jetënë! ... se atdhe ai më nuk ka; e n’kaq duron te qafa Çajupi [BN - 1046]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 137 [BN - 1047] BESA N LIBRI I SHENJTË

Pse rrini lidhur me lak? Oborrin m’a muarr Pse s’shpëtoni vëndë tuaj? gjer në shtëpi Apo s’u mbeti më gjak dhe ngrehnë për vete shtëpi Se e derdhtë për të huaj. në syt e mi! Çajupi [BN - 1047] Mitrush Kuteli [BN - 1053]

Flamuri Dhe unë S’i shihet n’horizont i dlirë shkëlqimi ja, unë! Dhe as nuk i fal ngjyrat për fitore që isha zot më nuk shartohet mbi lavdinë njerëzore që qëmot: porsi një shenjë drite apo mjerimi. mbeta pa dhe, -bujk pa dhe, Zef Serembe [BN - 1048] bari pa kope – këtu, I grisur ra dhe s’e përfill njeri, në dherin t’im dhe gjindja e Arbrit, e ndershme e krenare Dhe plori m’u ndryshk, mori mërgimin dhe as ndalet fare Po shpresa s’m’u vyshk! në një breg mikëpritës n’siguri. Mitrush Kuteli [BN - 1054]

Zef Serembe [BN - 1049] Durova durova, - N’mëshirë të fatit përherë duke ndeshur Sa nuk duroi njeri! intriga diplomatësh, n’hidhërim as Perëndi! çdo shpresë e çdo premtim ngadalë i tretet Mitrush Kuteli [BN - 1055] Dhe koha kalon, rend fluturim. Më thanë të shkruhem vojnik Zef Serembe [BN - 1050] mynafik i Kombit t’im. Nga gjithçka na premtuan asgjë s’mbetet. Mitrush Kuteli [BN - 1056] Më keq na shkelin se sa truall’n e zhveshur. Më dhanë armë të vras Zef Serembe [BN - 1051] vëllanë sipas kanunit Duhet t’ikin q’andej ku mezi mbërritën. të gjakut ... Të vijnë atje ku ikja ëndërr ish. Mitrush Kuteli [BN - 1057] Mëdyshjet shpirtrat kështu ua sfilitin, Tek rendin midis shtetesh e kufijsh. Po s’desha Shkabën sovrane e kërkojnë ndër qiej Dhe në e bëra, Të vijë të mbledhë shtetasit e vet ... m’a falni: Por qielli s’jep asgjë, e aq më pak Se jam gjak-nxehtë. Shqipen dykrerëshe veç në ethe e jep. Mitrush Kuteli [BN - 1058] Imail Kadare [BN - 1052]

138 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1064]

Po malli i Tokës s’më la Lëvon topi, kërcet pushka, po mall i Fushës s’më la gjak po derdhet si rrëke, as gjaku i Babës s’më la. burrat bien si lëpushka Mitrush Kuteli [BN - 1059] për tyj i dashur Atdhe. Pse, vallë kjo gjëmë e madhe, Po dot nga toka s’u ndava pse, vallë, kjo ulërimë? dhe mbeta të jem i bë kjo fqinjia zuzare ku jam për të humbur Shqipërinë. e ku do jem! Fëmijt i djegin në zjarr, Mitrush Kuteli [BN - 1060] grave nderin ua humbasin, të gjalla i fusin në varr, Po mall i Vendit s’më la, vetëm shqip të mos flasin. ah, malli i Gjakut s’më la Cila perëndi duron, e mbeta këtu, këto që po bën Greqia, raja! cila histori nuk shkruan, ndënë raja seç po vuan Shqipëria? të ha Nënë fshat që quhet Lekël, një bukë-zeher që është thjesht shqipëtar, lagur me lot ndë kishë të vrarë gjetën njomur me vrer mbi treqind e ca të vrarë. dhe të pres Therur me thika si berra, po, të pres! i kishin lënë kapicë, një tjatër mëngjes, ulërijnë mëmat e mjera e dit për dit, për të shkretët hormovitë. e net pas net Ishnë gjithë nga Hormova, e vjet pas vjet mu ndë kishë i kishnë shtënë, rrojta atje ku kishte ikona ... e vojta krishti grek kështu ka thënë? kaba Vlorë [BN - 1062] ndënë shkjah: raja E na do rrimë ndër fjalë e tue kujtue? ndënë raja Se çka me ba, se çka me gjykue? si në hata si tjatër s’ka! Shkodër [BN - 1063] Po prita dhe prita Ndera mbi shekull dhunë gjithmonë asht kthye, të vijë dhe për mua E t’mirën nieri kurr s’t’a ka permendun, dita! Sa t’keqen punë me t’cillen t’a keshë fye; Tani Si edhe ma t’shumen, miq s’gjen nieri i shkretë, tani, Kur skami e kobi t’a ket mblue n’ketë jetë. Liri! Mitrush Kuteli [BN - 1061] Gjergj Fishta [BN - 1064]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 139 [BN - 1065] BESA N LIBRI I SHENJTË

Na e tregojnë drejtimin plumbat që fishkëllejnë E njoma pendënë në vrer – në errësirë. të nis t’ju shkruaj kart, Na e ndriçojnë rrugën flakë, që gjithë tokën ah, këtë kartë! kanë përpirë. Mitrush Kuteli [BN - 1071] Bilal Xhaferri [BN - 1065] Sa tmerr, o zot, sa tmerr, Dhe rrugët zgjaten e zgjaten në veri ta njomësh pendënë në vrer! Ne, popull muhaxhir, ecim nëpër shi. Kaq tmerr të zi e lemeri Bilal Xhaferri [BN - 1066] që panë sytë e mi – s’ka parë asnjeri. Lirin’ e keni ju! Na hekra kemi, Mitrush Kuteli [BN - 1072] Na terr e niegull deri n’ditt ma t’vona; Na pa emën kurrkund, pa atdhe; na jemi ...Shtëpinë e pashë kur m’u doq, Shërbtorët e t’huejve nëpër vende tona. e pashë foshnjën kur m’u poq – edhe tim shoq, Ndre Mjeda [BN - 1067] po, dhe tim shoq! Mitrush Kuteli [BN - 1073] Porsi berre që bleu mishtari vemi Mbas shkopit, t’kalamenduna ku s’dona, Dhe jam q’ahere siç më sheh, Ahte t’ankueshme nëpër buzë polemi ah, siç më sheh e nuk më njeh: Vaj e mjerime qet kjo tokë e jona. një fletë e thatë nëpër erë, kur në parajs, kur në skëterrë. Ndre Mjeda [BN - 1068] Edhe mendimi im ... Çmendim! Vinin vargmalet e tmershme vërdallë Mitrush Kuteli [BN - 1074] Nëpër natë e mjegull, Të verbër, Un’ natë për natë bredh ndër qiej, Të frikshëm. po, bredh ndër qiej – Si të trembur me klithma të lashta, tragjike, e kur më shkrep shkoj tejpërtej, Hingëllinin nëpër ëndërr malet kreshnike. mbi male shkrumb, mbi kulme hej, po, tejpërtej. Imail Kadare [BN - 1069] Mitrush Kuteli [BN - 1075] .... Sërishmi të rënët nga varret kokën përgjakur Shtëpinë e pashë kur m’u doq, çonin e pashë foshnjën kur m’u poq – Nën qiellin me tym, mbi tokën breshër edhe tim shoq, Dhe grykat e lashta me plagë rënkonin: po, dhe tim shoq! A erdhi ëndrra e madhe që pritëm, vëllezër? Mitrush Kuteli [BN - 1076] Nuk erdhi, vëllezër, nuk erdhi, vëllezër, Në rrugë ka gjemba dhe ndofta vjen nesër! Sa tmerr i madh, sa tmerr ta njomëshë pendënë në vrer! Dritëro Agolli [BN - 1070] Kaq tmerr të zi e lemeri,

140 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1085] sa panë sytë e mi – ta mbaj, ta rrit për Shqipëri, s’ka parë asnjeri. për Shqipëri!” Mitrush Kuteli [BN - 1077] Mitrush Kuteli [BN - 1081]

Për drekë shkoj ne Zoti vet, ... Shtëpinë e pashë kur m’u doq, ne Zoti i madh e i vërtet’, e pashë foshnjën kur m’u poq – që rri në ret’ edhe tim shoq, me këmbë varurë në det. po, dhe tim shoq! Mitrush Kuteli [BN - 1078] Sa tmerr i madh sa tmerr, që panë sytë e mi, Më thotë shenjti: “Ulu, ha.” s’ka parë asnjeri. dhe unë qesh: “Hahaha”! Pa nis qan zonja Shërmëri, dhe unë qaj: “Hahaha!” aty në sytë e mi: - Jo, mish prej foshnje nuk do ha ... i rrjedhin lotët në shami. Dhe ik pastaj e fluturoj, Mitrush Kuteli [BN - 1082] në qiej të verdhë si limoj, Dhe nis e unë edhe qaj, e shkoj e shkoj. vajtoj, vajtoj me vaj. Mitrush Kuteli [BN - 1079] .... O sa çudi, Tak-tak troket tak – tak: o sa çudi, - As hape derën pak, Të qajë zonja Shërmëri, as hape shpirtin pak.” si qan një çilimi! - “Kush është në çardhak?” Mitrush Kuteli [BN - 1083] S’përgjigjet asnjeri Më erren sytë kur zë qaj, nga terri i zi. më mbytet shpirti kur zë qaj, nga kaqë vaj: I them: - “Hej, folë! Kush je ti nga vaji im, nga vaji i saj. në terr të Zi?” Pa muret nis që t’i zgërmas, ah, thonj-përgjakurë i zgërmas, “Jam zonja Shërmëri.” edhe bërtas, Mitrush Kuteli [BN - 1080] porsi e çmendurë bërtas, ah, leshlëshuara bërtas: ... I bje më gju, bëj metani, Mitrush Kuteli [BN - 1084] një herë, dy, dyzet e tri edhe lotoj si foshnjëri: “Gënjeshtër je, moj perëndi, “Ergjëndë je, moj Shëmëri, gënjeshtër, zonjë Shërmëri, e vojtur je, moj perëndi, se po të ishit, s’ka se si se ti ke qarë, se ti di, të derdhej gjak në njerëzi, sa është e dhembshur një fëmi, të vishej jeta në të zi: sa është e ëmbël një fëmi, Jo, ju nuk jeni asgjëkund Ah, kisha zonjë, një fëmi, në botën që s’ka fund.” dhe desha fort ta mbaj në gji, Mitrush Kuteli [BN - 1085]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 141 [BN - 1086] BESA N LIBRI I SHENJTË

... Tak – tak troket, tak – tak: në terr të zi, - “As hape derën pak, në lemeri. dhe zemrën hape pak.” Dhe përsëri O sa çudi, hyn brenda zonjë Shërmëri. o sa çudi! Mitrush Kuteli [BN - 1086] Jam unë vetë Shërmëri – Kjo zonjë e rëndë Shërmëri, e s’di njeri, kjo nënë e vuar Shërmëri, nuk di njeri! veshur me ‘rgjënd e me flori, Mitrush Kuteli [BN - 1091] në dorë një qiri. Po mos i thoni asnjeriu, Mitrush Kuteli [BN - 1087] se del ariu nga kora e zotit Shëndaum: Dhe mbushet oda dritëplot, troket në shkallë bum-bum-bum, pa mbushet shpirti këngëplot, buçet në derë dum-dum-dum, dhe syri im s’ka pikë lot, e s’ka askush që më shpëton, o zot i madh, o zot! kur bubullon e vrungullon Mitrush Kuteli [BN - 1088] e topi i shkretë kur gjëmon, kur mitralozi të gozhdon, E më ka zonja rrotull saj kur qen milici të gërmon një tufë engjëjsh të pafaj, e yt vëlla të tradhëton – dhe s’ndjej më vaj ... Paterimon ... Peterimon ... Pa midis engjëjve e shoh Mitrush Kuteli [BN - 1092] ah, foshnjën time dhe e njoh! Mitrush Kuteli [BN - 1089] Më thirri i shenjti e më tha – i rrepti Shërmëhill: I bje më gju, bëj metani, “Pse s’vjen, moj bijë, atje la, një herë, dy, dyzet e tri: ku brenga s’ka, ku dhembje s’ka?” – “E madhe je, moj Shërmëri, me gojë vetë seç më tha. ti dorëlarë me flori, Mitrush Kuteli [BN - 1093] ti më ke engjëj mizëri, ah, falmë ti një mituri, S’i thashë: po, ta marr ta mbaj në gji, s’i thashë: jo, ta mbaj, ta rrit për Shqipëri.” se un’ pres foshnjën që ta shoh Mitrush Kuteli [BN - 1090] e ndër një mijë do ta njoh, Po, do ta shoh! Dhe duart zgjata që ta marr ... E mitur është e sisë do, Këndon këndesi një, dy, tri e vogël është e këngë do – e tretet zonja Shërmëri, “Më lërë e shko!” si engjervi. Dhe iku zoti Shërmëhill, Qiriri shuhet pas qiri e fut në kora, në kandil. e mbetem rishtaz në të zi, Mitrush Kuteli [BN - 1094]

142 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1104]

Pa ngrihem natën e këndoj, e majë botës të buças, ah, foshnjës sime i këndoj; që të dëgjojë fund e krej, “Tumna, tumna, tumnana! kush gjak njeriu ka në dej: Këtë foshnjë kush e ka? Perandori! Kush e ka e kush e do? Perandori! Kush s’e ka e kush s’e do? Perandori, xhehnem i zi, Obobo, obobo!” ti, nëmëmadhe Itali, Ah, foshnja ime u bë hi, ti që më solle robëri, e unë klith nëpër çmendi. ti që më veshe në të zi, Mitrush Kuteli [BN - 1095] ti që më mbylle në çmendi, u bëfsh hi! ... E mos të mbettë gur mbi gur, Po sonte prapë do fluturoj po vetëm pluhur, në qiej të verdhë si limoj, ah, vetëm pluhur! në qiej të athët si limoj dhe foshnjën time do kërkoj, Tak – tak trokas, tak-tak: do fluturoj! as hapni derën pak, Mitrush Kuteli [BN - 1096] dhe shpirtin hape pak ... Mitrush Kuteli [BN - 1099] Mos qeshni, zonja e zotëri, Ma kanose, syrgjynose se flas kështu si çilimi, Më dërgove s’di se ku se qaj kështu si mituri, Jorgo Papingji [BN - 1100] e veshur tërë në zi, në një qelizë në çmendi, Ma tymose, ma nxirose këtu brenda në çmendi. Ma plagose qiellin blu Mitrush Kuteli [BN - 1097] Jorgo Papingji [BN - 1101]

... Shtëpinë e pashë kur m’u doq, Kur erdhën ishin lakuriq si zoti i vet e pashë foshnjën kur m’u poq. Se posa kishin zbritur nga dega Sa u përpoq! Nisën zënkën me zhurmë e poterë Sa u përpoq! Se janë më të moçëm se rrënja. Edhe tim shoq ... Dhe qindra njerëz si tim shoq Sabri Hamiti [BN - 1102] e djem të varur në litar, kufoma hedhur në pazar, Kur erdhën rrënuan fshatra e qytete e gjak të kuq në gur të zi, Urrenin çdo gjë për ta ish e huaj fashistë qena mizëri. Ngritën tempujt e fesë së tyre të re Sabri Hamiti [BN - 1103] Mitrush Kuteli [BN - 1098] A do mbetet Shqipëri, Më vjen nga thellë të bërtas, a do bënet tym e hi! në mes të natës të këlthas Ali Asllani [BN - 1104]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 143 [BN - 1105] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ideal’ i tyre paqe, Un’ kam dertin, atë dert punë e paqe dhe prandaj për një fjal’ të lir të shkretë, ku dhe trepet bëhen parqe, për një fjal’, një fjal’ të lirë ku qesh gropëza në faqe, digjem plumb në zjarr i shkrirë! ujku bombën që ta haj’! Ali Asllani [BN - 1111] Ali Asllani [BN - 1105] Gati thika të më grisë, Ujku bombat nëm e gjëmë! robërin se kam për fisë! këto pote kapitali Gati thika të më therë, rrymë e frymë farmak çakalli, vënd’i mjer’ e komb’ i mjerë! fund e krye duhen çdukur, Nga të vemi, ku të vemi, ndryshe bëhet byk në lëmë një kafshit’ e vogël jemi! tejpërtej kjo botë e bukur! Ali Asllani [BN - 1112]

Ali Asllani [BN - 1106] Sytë i kish aty gjithë Shqipëria Pika dorës që s’i ra Po i shkuleshin filizat që kurdis pusi në qiej, Deti iu bë mal me njerëz ndjek fakirë e fukara Dhe toka det me lot. dhe përdheset me një tra, Zhuliana Jorganxhi [BN - 1113] sharton vdekje nëpër deje! Ali Asllani [BN - 1107] ... Na mbajtje rop gjith nënë thumb, Na prure vdekjen gjith me plumb, Edhe un’ kam një përdhese E kur nuk ra- yn’ at u mvarr; dy të tretat e një pjese, Dh’i hape truallin për varr, që e quaj prokopi, E varrit-vet i vure zjarr, lem, pra, lem të puth të pi, Dh’e bëre shkrumb. të shijoj me stil të ri, Lasgush Poradeci [BN - 1114] në shqiponjën Shqipëri! Ali Asllani [BN - 1108] Por kjo gjamë që ban natyra, Lem, pra lem se, deomos, Kjo duhi që s’ka pushim, sot a nesër un’ do sos, E kësaj zemre a pasqyra, dhe do bëhem fije bari, A pasqyra e vajit tim. ose plis i një ugari, Ndre Mjeda [BN - 1115] ose fletë e një hardhie do më ndukë një dhëmb dhie! Është keq njerith’ i mjerë Ali Asllani [BN - 1109] kur ka qënë si desh vetë, pastaj bije menjëherë Shum’ i hidhur, shum’ e shumë, e s’i mbetet gjë në jetë! mirpo imi më për lumë. Naim Frashëri [BN - 1116] Kam një dert që s’thuhet sheshit, un’ kam dertin e arbreshit! Ah! o jet’, e shkreta jetë! Ali Asllani [BN - 1110] që s’qëndron më një, po ndrrohesh,

144 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1126] je e rreme, s’j’e vërtetë, Ay gjaku që valonte, vet’e vete, pa ndryshohesh! Kur detyra ia kërkonte, e mëson njerin’ e mjerë Me një fjal’e një besë, të heqnjë e të duronjë, Për atdheun’ay të vdesë; të ngrihetë e të bjerë, Pasjen, gjënë mos kursejë, dhe të parat t’i harronjë. Trimërinë të rrëfejë. Naim Frashëri [BN - 1117] Sot një heshtje, një përtesë Me një rojtje në shërbesë. Mos më zezo, Ësht i ftohur, ësht’ i ngrirë, mos u kthe në shushamë. Pa një ndjenjë, porsi i mpirë. Të kam mbajtur, Asdreni [BN - 1122] mbamë! Xhevahir Spahiu [BN - 1118] E kish mbuluar fe-zija, njeriu s’e doj njerinë, Ju priftërë mjekrë-gjatë! mbretëronte e padija, Q’u quan kombi uratë, nukë ishte si taninë. Uratë e Perëndisë, Naim Frashëri [BN - 1123] Q’është drit’ e gjithësisë, Mund të bëhi të pa-besë Shqipëtarëtë punojnë, Për të mirët të Moresë? gjith’ata kombet’ e shuar Mund të lini Perëndinë? përpiqenë që t’i xgjojnë Dhe Krishtin’ e Shqipërinë? ng’ajy gjum’ i mallëkuar. Edhe i fali Moresë? Naim Frashëri [BN - 1124] Q’është pa-fe e pa besë. Naim Frashëri [BN - 1119] Flutro, shqype, flutro kah çilet lama, Siell’ju malevet përreth që ka Shqypnia, Dhe ju hoxh’ e ju dervishë, E vështroje ku i del lirimit ama. Mos shihni Xhami e Kishë, Ndre Mjeda [BN - 1125] Si Kisha ësht’ dhe Xhamija Tekdo është Perëndia. Në vendin tonë Naim Frashëri [BN - 1120] kudo valojnë flamujt e një melankolie “Në mos ndihtë Perëndija, të trishtueshme ... këtu janë dhelpëritë, ... dhe askush s’mund të thotë rroft’ e qoftë pabesija, se këtu rron dhe djalli e djallëzitë!” një popull që ndërton Naim Frashëri [BN - 1121] diçka të re. Aty këtu në hijet Po sot vallë, sot si janë? e flamujve Kryeunjur an’e mb’anë. mund të shifet Sot më s’është ay zjarri, një mund, një përpjekje Që e kishte shqipëtari. e madhe përmbi vdekje

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 145 [BN - 1126] BESA N LIBRI I SHENJTË për të pjellë diçka të madhe, Çdo çap na venin re. për të qitë në dritë një xhind! Kur qe ndonjë rrezik, Por, (o ironi ) Disa që rrinin lark, nga ajo përpjekje lind Sot rendin vrik e vrik: vetëm një mi. S’mendohen veç për bark. Dhe kështu kjo komedi Të tjerë më shpirtliq, na plas dellin e gazit, Që prapë na kanë vra, nsa prej marazit Sot bëhen miq për fiq, pëlcasim. Sikur më s’jan ata. Në pragun e çdo banese Mundimet kush s’i njeh, ku ka ndoj shenj jetese Rrezikun kush s’e pa, valon një flamur Tekdo të ngopur sheh, melankolie të trishtueshme. Q’as vunë kurrnjë krah. Migjeni [BN - 1126] S’pyesin sot kush je, S’kujdesen se si rron, Luftova për atdhe Kur shkon, kurrkush s’të njeh: Lëftova për liri, Syshtrembër të qëllon. Por veshin, një s’ma vë, Fëmijët mos më keq, As dorë s’m’ep njeri. Të çveshur un’ i kam, Pa kurrnjë ndihmë jam, Të zit’ t’ullirit heq, Me plagë plot në trup, Ndër mënd e mija s’jam. Fuqi më t’ecij s’kam, Përjashta, pa shtëpi As rrobë s’kam mi sup. Po breth andej këtej, Armikut s’i jam tutë, Të lyp si faqezi Në ballët i kam dalë, Fëmijët që t’ushqej. Shpesh dërmën ia kam futë Një send veç më ngushëllon, Dhe hovin ia kam ndalë. Detyrën se kam la. Nër nete, qiell pa hyj, Kjo helmet mi shëron, Shtërngata vij me shi, Pa, fati-i em-m’u-pa. Vend s’keshe ku të hyj, Asdreni [BN - 1127] S’di vetë qysh jam gdhi. U-treta për disa, S’kish dëshmitarë, TV nuk pati Q’as njihjin komb, atdhe; Zinxhiri i tankut kur ju griu, Mbi frone sot ata Por retë e globit veç ju panë, Që shgryhen pa një fre. Ndërgjegje e botës te ju mbërriu. Me mburrje posht’e lart Bërtasin me një zë, Ismail Kadare [BN - 1128] Se hyjtin mu në zjarrt, Por tuj kenë të gjithë nji kom Kur zjarri s’ishte më. Katërqind vjet bark e shpind Kur isha në kushtrim Me u vra me shoqishojnë Me shokët për atdhe, Dihet që anmiqt na shtinë. Ata gjithmon’ pengim: Shkodër [BN - 1129]

146 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1140]

Anës lumit, i palarë, O, kur do të kthehesh ti, vjeshtë e njeriut, Pranë dritës, i paparë, vjeshtë e dasmave me flamur? Pranë sofrës, i pangrënë, Të pres me një lule bozhuri në dorë Pranë dijes, i panxënë, në dyert e dimrit, qyshkur. Lakuriq dhe i dregosur, trup e shpirt i sakatosur. Xhevahir Spahiu [BN - 1136] Fan Noli [BN - 1130] Të vije veç një ditë e s’desha tjetër, Fat i ynë mizor – shpatë e Damokleut. Të vije veç një ditë e le të plasja, Si vall! Të gjitha përpjekjet na dështuen në terr? Të vije veç një ditë, o mik i vjetër, E jeta na bahet ma zi se skëterrë. Të më thuash se si është parajsa. Të vërtetat, as rrenat, s’i ndihmuen Dheut. Arben Duka [BN - 1137]

Migjeni [BN - 1131] Të vije veç një ditë, të kuvendojmë Për jetën dhe për vdekjen fjalë të tjerrim, Të vërtetat dhe rrenat? – Xhevahirët e çmuem. S’e njoh parajsën, po këtu ku rrojmë Me ta kur të duesh e shet dhe e blen botën. Më mirë se veten e njoh Ferrin. Por mos mendo se me ta do t’ia ndreqish rrotën ... Arben Duka [BN - 1138] Jo se i pëlqen jetëçalë me shkuem. Egërsir’, o egërsirë Migjeni [BN - 1132] pse s’të lë lakmim’ i shkretë? Sa gjakëra ti ke pirë! Me çalue n’anë të djathtë, me çalue n’anë të do të rronjç vallë për jetë? majtë ... Naim Frashëri [BN - 1139] Si paljaço i gjorë që kah t’ia mbajë s’di, mbasi kambën e theu n’akrobaci – Ish thënë vallë nga Zoti jet’ e tij asht helm pa asnjë pikë mjaltë. këjo punë e mallëkuar? Naim Frashëri [BN - 1140] Migjeni [BN - 1133]

Dhe kemi qenë tmerrësisht të persekutuar. Dhe jemi biblikë me biografi të mirë.

Frederik Rreshpja [BN - 1134]

Plehrat e qytetit mund të hiqen, Për një javë, e shumta për një muaj Po plehun në shpirtin e njerëzve, Kush mund ta pastrojë?! Më thuaj.

Arben Duka [BN - 1135]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 147 [BN - 1141] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ne jemi për Shqipëri, ti për jetë faqezi! Vlorë [BN - 1141]

148 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1142]

Hiqni dorë, hiqni dorë! Mblithi mënt’ e turpërohi, Mos u bëj trathëtorë, Se pastaj do të pendohi!

Naim Frashëri [BN - 1142]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 149 [BN - 1143] BESA N LIBRI I SHENJTË

Shokë! kemi në mest tënë Fajn’ e math kur do ta njohin Shum’armik’ e trathëtorë! Njerëzit’ e mallëkuar? Popo! mos u qoftë thënë! Dritënë pse nuk’ e shohin, Veç që s’kanë gjë në dorë! Apo janë të verbuar? Naim Frashëri [BN - 1143] Naim Frashëri [BN - 1150]

Harruanë Mëmëdhenë! Janë së gjithash të marrë! Dh’e lanë kombinë tënë Dhe të liq me të vërtetë, E një tjatërë na gjenë! Mëmëdheut bëjnë varrë, Popo! mos u qoftë thënë! Po do të bienë vetë. Naim Frashëri [BN - 1144] Naim Frashëri [BN - 1151]

Lanë Zonjën’ e lëvduar Se mbretëron e vërteta, E zunë një kurvë shtrigë, S’del kurrë gënjeshtr’e shkretë, Të ndyr’ e të mallëkuar, T’ish ashtu, qe prishur jeta, Të fëlliqur’ e të ligë! S’kish mbetur gjë e vërtetë. Naim Frashëri [BN - 1145] Naim Frashëri [BN - 1152]

Lanë mëmëdhenë të çveshur Ata turpinë fitojnë, Dhe mundohenë për botë, Nder’ e tyre posht’ e hedhin, Pa dhe bota, duke qeshur, Dhe armikëtë gëzojnë U thotë: mundohi kotë! E në errësirët bredhin. Naim Frashëri [BN - 1146] Naim Frashëri [BN - 1153]

Qysh u bënë Efialtë Nuk’ është kurrë harruar E nuk e njohin të mirën? Dh’e mira dh’e lig’ e shkretë Uthullën pandehin mjaltë Të gjitha janë paguar Edhe dritë errësirën! S’ka mbetur gjë në jetë. Naim Frashëri [BN - 1147] Naim Frashëri [BN - 1154]

Buk’ e Mëmëdheut i zëntë! Lerini, pa do ta gjejnë, Trathëtorët’ e pabesë! Të vërtetën do ta njohin, Dhe Zoti dërmën’ u dhëntë! Se tani s’e dinë ç’bëjnë, Kurrë mos paçinë pjesë! Janë të verbër’ e s’shohin. Naim Frashëri [BN - 1148] Naim Frashëri [BN - 1155]

Miqt’ armiq i kanë bërë, Opopo! ç’turp kanë marrë! Armikëtë miq i zunë; Janë bërë trathëtorë! Qysh janë fyell të tërë! Dhe s’janë më shqipëtarë, Ç’është kjo e madhe punë! Se nga kombi hoqnë dorë! Naim Frashëri [BN - 1149] Naim Frashëri [BN - 1156]

150 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1170]

Me të huajnë u bënë! Si ferrat jini, jetën q’e ndalojnë. Me armikn’ e Shqipërisë! Çdo bim’e lule e mbytni ndënë gjembat, S’duanë gjuhënë tënë Se as dritë, as diellë më s’shëkojnë, Armikëtë e Perëndisë! As gjaku s’u lëvrin në dejt’e rrembat! Naim Frashëri [BN - 1157] Asdreni [BN - 1164]

Ndiej’, o Zot, se nuk dinë Si bisha e malit, gjahu kur i derdhi, Se ç’bëjnë, janë mahnitur, As gjurmë më s’i mbetet në ka rrojtur; Rrahin të prishin shtëpinë; Mëshirë s’kini, drojës ju nuk mverdhni Pun’ e lig’edh’ e mërzitur! Për shpirtet, jetën që ua kini shojtur. Naim Frashëri [BN - 1158] Asdreni [BN - 1165]

Të gjorët janë në gjumë, Si mjerë ata që presin dorë ndihme Të vërtetënë s’e dinë, Prej njerës pa mëshirë Perëndije, Do të mundohenë shumë, Si mjer ata me djersa dhe mundime, Pastaj mentë do t’u vinë. Kështu që shohin çase lumërije! Naim Frashëri [BN - 1159] Asdreni [BN - 1166]

Vëllazërin’ e harrojnë Ju s’kini as shpirt as zemër dhembje s’ndjeni, Dhe kombin’ e Mëmëdhenë Përpara jush kur krah’e duar ndehen, Dhe armikëtë dëgjojnë Fytyrën, sytë më nj’anë i u a ktheni Edhe s’dinë se ku venë! Atyre shpresës suaj që ushqehen. Naim Frashëri [BN - 1160] Asdreni [BN - 1167]

Hiqni dorë, hiqni dorë! Sa lot janë derdhur pa shterruar, Mblithi mënt’ e turpërohi, Shtëpi, sa s’kanë mbetur sot të shkreta, Mos u bëni trathëtorë, Sa zemra s’psherëtijnë sot pa pushuar, Se pastaj do të pendohi! Therror q’u ranë krejt nën’thonjtë e mprehta! Naim Frashëri [BN - 1161] Asdreni [BN - 1168]

Ju njohim cilët jini, s’është nevojë Mëkatet shpinës, shpirtit që i përmbani, T’u hapet Libri i veprave të bëra, As posht në ferr pak vent s’ka që t’u nxerë, Se populli i përment papra me gojë; Me ujtë e detit dot nuk i çpërlani Me kut i mat, me syt’ i sheh të tëra. Mallkimi do t’ju ndjekë gjat’ e gjerë! Asdreni [BN - 1162] Asdreni [BN - 1169]

Se çfarë shëmbëlltyrë t’ju përqasim Prej gurit zemrën ju sikur e keni, Me ç’emër botës mundim t’u tregojmë, Që as pak s’e ndjeni qarjen e rënkimin; Ne, kot, si trut’e mendjen do t’i vrasim, Ju ligësitë e fajet s’munt t’i mfshehni, Me juve, e dimë, kombin turpërojmë! Çdo e keqe këtu posht e ka çpërblimin. Asdreni [BN - 1163] Asdreni [BN - 1170]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 151 [BN - 1171] BESA N LIBRI I SHENJTË

Mjaft, mjaft! Se u mbush kupa e hidhërimit! Koha dridhet e përdridhet, prej gradimit katër Gjarpërinj pushoni! Helmin tej e çporrni, shkallë Mos dalim tej kufirit të durimit: nuk do mbetet gjë në dorë veçse vul’ e zez’ në Që më në fund se ç’mbuallt ju të korrni! ballë! Asdreni [BN - 1171] Ali Asllani [BN - 1178] Hani, pini e rrëmbeni, mbushni arka, mbushni xhepe, Mirpo ju që s’keni patur as nevoj’ as gjë të keqe, gjersa populli bujar t’ju përgjigjet: peqe, lepe! më përpara nga të gjithë, ju i that’ armikut: “Peqe!” Ali Asllani [BN - 1172] Ali Asllani [BN - 1179]

Hani, pini dhe rrëmbeni, është koha e çakenjvet; Që të zinit një kolltuk, aq u ulët u përkulët, hani, pini e rrëmbeni, ësht’ bot e maskarenjvet; sa në pragun e armikut vajtët si kopil u ngulët!

Ali Asllani [BN - 1173] Ali Asllani [BN - 1180] dhe kolltuku ku ke hipur, duke hequr nderin Dallavera nëpër zyra, dallavera në pazar, zvarrë’, dallavera me të huaj, dallavera me shqiptar’ ësht’ trikëmbëshi që përdita varet kombi në litar! Ali Asllani [BN - 1181] Ali Asllani [BN - 1174] Vetëm, vetëm dallavera, dhe në dëm të këtij E na tunde, na lëkunde, nëpër salla shkon e vëndi shkundet, që ju rriti, që ju ngriti, që ju ngopi, që ju dëndi! mbasi dora e armikut ty me shok’ të heq për hunde. Ali Asllani [BN - 1182]

Ali Asllani [BN - 1175] Nëse kombi vete mbarë, nesër ju veproni ndryshe, Rroftë miku yt i huaj, që për dita los e qesh, dylli bënet si të duash, kukukavajk’ dhe të gradoi katër shkallë, pse i the dy fjal’ në vesh! dallandyshe... Ali Asllani [BN - 1183] Ali Asllani [BN - 1176] kukuvajka gjith’ me lajka, nesër silleni bujar, Koha dridhet e përdridhet, do vij’ dita që do nënë dorë e nënë maska, shkoni jepni një kapar! zgjidhet dhe nga trasta pem’ e kalbur deomos jasht’ do Ali Asllani [BN - 1184] hidhet! Dhe kujtoni tash e tutje me të tilla dallavera Ali Asllani [BN - 1177] kukuvajka do përtypi zog e zoga si përhera.... Ali Asllani [BN - 1185]

152 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1199]

Ja, ja, grushti do të bjeri përmbi krye të zuzarve, Shka bajn Shqyptarët? ... Han fiq e kastraveca: koha është e maskarenjve, po Atdheu i E pijn mastikë, e qesin petlla n’uej; shqiptarëve! E ngrehen rrugës e fryhen si gjeldeca; E rrijn tue kqyrun udhës ushtarët e huej. Ali Asllani [BN - 1186] Gjergj Fishta [BN - 1193] Edhe ju të robëruar, rob në dor’ të metelikut, fshini sofrat e kujtdoj’, puthni këmbën e armikut! Jo, po; Shqyptarët kanë sot të madh kujdes ... Njata, po thom, qi ndo’i miras e presin, Ali Asllani [BN - 1187] E druen se emta a gjyshi vrik s’u des: Pse per Shqypni, qi krajlat po ua shesin, Që ta kesh armikun mik e pandehni mënçuri, S’çajn kryet aspak, me sa çaj kryet un sot mjafton bërja pasanik, pasanik dhe bej i ri, Per shkarpa t’vjetra, qi kam shkye kahmot.

Ali Asllani [BN - 1188] Gjergj Fishta [BN - 1194] dhe u bëtë pasanikë, me pallate, me vetura, Vendet ma t’mirat ne na i mori shkjau, kurse burrat më fisnikë japin shpirtin në tortura! E, shk’asht ma zi, ne vlla me vlla na dau!

Ali Asllani [BN - 1189] Gjergj Fishta [BN - 1195]

Vëndi qënka sofr’ e qorrit, vlen për goj’ e për E n’kjoftë se lypet prej s’hyjnueshmes Mni, lëfytë, Qi flije t’bahet ndo’i Shqyptar m’therore, bëni sikur veni vetull’, shoku shokut kreni sytë... Qe, mue tek m’kini, merrni e m’bani fli Per Shqyptari, me shue çdo mni mizore. Ali Asllani [BN - 1190] Gjergj Fishta [BN - 1196] Dhe për një kërkoni pesë, po më mir’ njëzet e pesë. Oh! edhe pa mue Shqypnija kjoftë e rrnoftë, Le të rrojë batakçiu dhe i miri le të vdesë! E nami i sajë per jetë u trashigoftë! Gjergj Fishta [BN - 1197] Ali Asllani [BN - 1191] Dhe ca nga fletët e tua A e dini që fitimi brënda katër vjet mizor’ Me të huaja përzjerë, nuk ësht’ yti, nuk ësht’ imi, është i kombit arbëror, Sicila do të të bjerë, ësht’ i syrit në lot mekur, ësht’ i vendit djegur, Dëmn’e vdekjenë pothua! pjekur, Naim Frashëri [BN - 1198] Ju do thoni si të doni... po e drejta dërmon hekur! Oh! Fletëtë që i rrite, Duke nxjerrë nga gjiri yt, Ali Asllani [BN - 1192] T’u bënë si halë në syt! Pa m’u fishk’ e m’u drobite. Naim Frashëri [BN - 1199]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 153 [BN - 1212] BESA N LIBRI I SHENJTË

O! sa qenë të gënjyer Vinte të goditte mbrenë! Ata që vuan për botë! e të prishte Shqipërinë! Turp të math kanë rrëfyer, të shkretonte mëmëdhenë! Punuanë fare kotë. e gjettë më Perëndinë! Naim Frashëri [BN - 1200] Naim Frashëri [BN - 1207] Hiquni, o të pabesë! Shqyptari kishtë shkrue: Se e zeza do t’u presë! N’kët vòrr po kalben eshtnat t’njí qyqari, Naim Frashëri [BN - 1201] Qi turpnisht jetën e vet e ká shkue; “Perëndije s’pattë frikë? Shqyptar, për fat t’zij edhe bír Shqyptari, Ësht’ i lik e i pabesë Punoi për Grekët, Shqypninë me tradhtue: kush tradhëton mëmëdhenë TRADHTUER emnohej, sa ish gjallë ky i shkretë, e kombinë, pa s’ka shpresë, E tradhtuer emnin ká m’e pasë për jetë. se atë gjall’ nuk’ e lenë. Qysh u ndodhtë ju të marrë, Filip Shiroka [BN - 1208] ju bët’ armik kombin tuaj, tek ishitë shqipëtarë, Mjerë ai që i jep puthjen e tradhtis’ kombit të përse u bëtë të huaj?” vet, Naim Frashëri [BN - 1202] Mëmëdheut dhe të birit të të lartit zot në qiell! Mbreti u tha dhe ca fjalë, Deri kur, o miq të dashur, do mundin këta të huaj ata shum’ u mallëngjyen, Të na kthejnë ne në kafshë me atë shkopin e pasdaj fajnë ua falë, Çirçës? se të gjorët’ u gënjyen, Deri kur për interesat e të tjerëve do të pa të vërtetën’ e njohnë, punojmë? ng’ajo që bënë më parë, Pse të tjerëve t’u shërbejë gjith’ kjo mendje e me gjithë zëmr’ u pendohnë trimëri? dhe u bënë shqipëtarë. Mjerë ne! Pse për të huajt kaq flijime e Naim Frashëri [BN - 1203] vetëmohim? U lëshua përmbi mbrenë! se doj të bëhej mbret vetë! Naim Frashëri [BN - 1209] të përmbyste mëmëdhenë! mëndj’ e zez’, o mëndj’e shkretë! Ne jemi për Shqipëri, Naim Frashëri [BN - 1204] ti për jetë faqezi! Lëfton vëllaj të vëllanë! Vlorë [BN - 1210] godit t’ëmënë i biri! djali mund të vrasë t’anë! “Mos dëgjojmë çka thot’ tradhtia, - punë që s’e bën i miri. Gegë e Toskë nji asht’ Shqipnia” Naim Frashëri [BN - 1205] Kukës [BN - 1211] Po e kishinë gënjyer, të shkretënë errësirë O mini-ministrat tanë, dritë ja kishin rrëfyer harram e paçi paranë, dhe ligësinë të mirë! ju që na shitët vatanë! Naim Frashëri [BN - 1206] Përmet [BN - 1212]

154 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1212]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 155 [BN - 1213] BESA N LIBRI I SHENJTË

O sikur të mundja gjithçka të tregoja, Si do të ngrinit para meje si gur, Por unë jam i dënuar mes rropamës tuaj moskokëçarëse, monologun të thur.

Imail Kadare [BN - 1213]

156 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1214]

Ti s’u trembe nga e liga, trimërinë ç’e tregove, vehten, djal’, s’e turpërove; deshtë e cjeptë brikurorë ta lëpijn’ gjakun me gojë.

Përmet [BN - 1214]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 157 [BN - 1215] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ndaj meje është i gjallë E po n’vorre t’fatosavet t’nderueshem, gjithënjë ajy në jetë, Qi m’kto t’egera male e bjeshkë t’thepisne, që lëfton si trim me pallë, Si ulaj t’pergjakun me trimni spartane shpëton nder’ e bije vetë. Rrebtë tue luftue per Atme e per Liri Naim Frashëri [BN - 1215] Shqypnis i u bane fli, a thue m’kto vorre Sod ndo ‘i kunorë Atdheu ka per t’u a çuem Me flamurin kombëtar Si peng çmimit e bindijet e nderjet të stolisëm për në varr. Per shka ata psuene per Liri t’bekueme? Përmet [BN - 1216] Gjergj Fishta [BN - 1221] Nga kjo balt’ e kësaj toke, merr një grusht e shtrydhe fortë, Heu po! burrat e dheut, qi m’armë mizore pika gjaku do kullojnë Rrokullin dynden per Liri t’Shqyptarvet luftën e madhe tregojnë. E flakë ndezen Europen, e qi e shuma As vorr nuk paten me u kondisë per s’deknit Polifonia labe [BN - 1217] Gjergj Fishta [BN - 1222] Ngrimun si ‘j gur, mbi krye Kqyrshe ato vol trishtimi; Heu! ju burra të dheut, m’t’ dy gjujt, po, un ulun Kur ai, si t’ish tuj kthye Perpara vorrit t’uej, po puthi bucen Shpirti prej ndo’j udhtimi, Ende me gjak t’uej t’rime e qi mbi krye tuj çilun syt’përsri Ju pret furin e motit, urë – përvujtun Tha t’mbramen fjalë: Shqypni. Gjergj Fishta [BN - 1223] Ndre Mjeda [BN - 1218] Un ktu po u falem, edhe juve u bindem, Shumë e deshën Shqipërinë, Porsi martyrvet t’atmes s’onë t’derptueme, Prandaj vdekja nuk i trëmbi, S’cilles me gjak Lirin perligjë i a kini. me gjak e prunë lirinë, luanët e këtij vendi. Gjergj Fishta [BN - 1224]

Polifonia labe [BN - 1219] Oh po! mos t’vlote ai gjaku i juej p’r Atdhe E gjyq mos t’lypte ai para fronit t’qiellvet, O ju nëna e baballarë, Po, se kto bjeshkë e njikto male t’ona rrofshi e qofshi të nderuar, Shqypni ma s’ishin quejtë; as shqyp s’isht lutun djemt’ e vajzat nuk i qatë, Ma i Madhi i jetës, qi n’dorë ka fise e popuj. po vat’ dhe vetë e luftuat. Maja, gërxhe dhe lugina, Gjergj Fishta [BN - 1225] mbushur plot me lapidarë, Për Atdheun e paprekur, atje prehen djemt’ e bijat, Thurr-e këngën e pavdekur! që jetojnë’ e jan’ të gjallë. Polifonia labe [BN - 1220] Lasgush Poradeci [BN - 1226]

158 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1238]

Kështu në vorbull të epokës Në çdo lëndinë-e një theror, U ngritët ju si monument, E nj’eshtër në çdo vënd botor; Ju që e prekët historinë, Dhe çdo kujtim e vjershëri Dhe n’histori u kthyet vetë. Qan e thërret prej dheut të zi Imail Kadare [BN - 1227] Një trim që ra për nder të ti Drejt mun n’obor. Ç’u bënë e ku vanë Lasgush Poradeci [BN - 1234] Ata njerëz të ashpër e të mirë?! Grykave të tua ndofta janë, Unë jam nga Shqipëria, Përkëdhelin barin, që ka mbirë. Avdul Frashëri, Dritëro Agolli [BN - 1228] rritur në male të larta me libra në gji, Në male, ju lutem, shëkoni mirë Kur nata zë bije; ju për Shqipëri, Zën’ mblidhen herojt dy a tre mos e bëni copa-copa, Rreth zjarresh të vegjël sikur s’ka njeri; Nën re, nënë yje ... s’jemi grekër, as bullgarë, Nuk vdes kush lufton për atdhe as na Mal i Zi, jemi vetëm shqipëtarë, Imail Kadare [BN - 1229] kërkojmë liri! Përmet [BN - 1235] Veç retë që vinin që larg nga vatani E panë dhe e njohën e zunë të qanin. Ata burra, që u vranë për nderthit të Shqipërisë, Ismail Kadare [BN - 1230] për ndert të lirisë ranë njerëzit’ e Perëndisë. Po kur u vra nën shkëmbin ndezur zjarr, Naim Frashëri [BN - 1236] U ndodh në çetë një këngëtar E këndoi tok me ne mbrëmave: Ata vëllezërit tanë, “Lule djemtë e nënave” q’u vranë për Shqipërinë, Dritëro Agolli [BN - 1231] emrë të pavdekur lanë, Shumë vjet shkuan e vanë, gjithë bota do t’i dinë. trimat flenë nëpër lëndina. Naim Frashëri [BN - 1237] Polifonia labe [BN - 1232] Qaj, Shqipëri, ata trima, Mujua në Durrës, që lan’ emërë për jetë, Mitrua në Sarandë. vanë posi vetëtima, Mitrua në Sarandë, U vranë për mëmëdhenë, Hamiti në Vlorë. për shpëtimt të Shqipërisë, Pas, juve, u trima, për kombinë e për mbrenë, vijn’mijra dëshmorë! ndë udhët të Perëndisë. Sarandë [BN - 1233] Naim Frashëri [BN - 1238]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 159 [BN - 1239] BESA N LIBRI I SHENJTË

Atje brenda është trazuar, Mua edhe, qi sheklli e nji dishir Lirijet Në çdo kohë të tmerruar, T’thepisne raven m’i a kanë shtrue gjallimit, Gjaku e djers’ e ushtëtarit Mue, po, edhe zemra mbi vorr t’and t’pervujtun Dhe të fundit dhe të parit, M’ndezet kah punët e mbara e kah burrnija. Që për emër të lirisë I dha shpirtin Perëndisë; Gjergj Fishta [BN - 1245] Me mjaftim q’e dhuroi jetën Për të drejtën, të vërtetën Permbi vorr t’and, po, xa të fortë me e mbajtun Për valdimin e kombësisë Besen e dhanme – e miqasin e zanme; Dhe për nder të Shqipërisë. Asdreni [BN - 1239] Gjergj Fishta [BN - 1246]

Ti s’u trembe nga e liga, Për Fe e per Atme n’ball me i dalë rrezikut: trimërinë ç’e tregove, vehten, djal’, s’e turpërove; Gjergj Fishta [BN - 1247] deshtë e cjeptë brikurorë ta lëpijn’ gjakun me gojë. Të ligshtit doren me i a njitë e t’fortin Përmet [BN - 1240] Mos me e gledhue; kur t’jet me u thanë e drejta,

Në botë m’i madh nder as mund të ketë Gjergj Fishta [BN - 1248] Për burrat lart q’e mbajnë fjalën, benë, Se ata statuj’ e tempull ngrehin vetë, Mos me i shmangë syt prej cakut, n’t’cillin mendja Me gjak kur skuqin flamurin e dhenë. Dishron me u kapë, as kurr mos me u ligshtue Asdreni [BN - 1241] Nder sa t’vishtira, qi t’na sjellin motet.

Ai diq, o Zot, për mbas detyrës, por t’shkretën Gjergj Fishta [BN - 1249] Atme ti rueja, që dikur përtrini, Ti n’qiell ndër mprojsa t’Shqyptarisë rreshtoje.” Po, po! se pre’ atij vorri kam me shkepun Hovin kah punët e mdhana. Ndre Mjeda [BN - 1242] Gjergj Fishta [BN - 1250] S’kje toka, jo, per ty kje qiella! Gjergj Fishta [BN - 1243] Der qi të shkimen n’qiellë e hana e dielli E t’ngele moti e sheklli mbarë t’rroposet Nuk dekka i miri, E t’vije dita e gjyqit t’rruzullimit, Jo kurr; e sidomos nj’, i cilli’i zemer ai ka per t’m’kenun Zana. E atëherë pa u tutun E len mbrapa m’e ankue. Prej vorrit t’errshem, Zgjetat e prehta e t’zjarrta kam me i prehun, Gjumin e dekës ku ai ban, na i flet mendimit, Qi kundra vesit do t’i a lshoj njerzimit: Ambel edhe na nzitë kah punët e mbara, Atë herë un kangët kam me i ndërtue kreshnike, E n’mende t’onë gjallon. Me t’cilat botës un do t’ia la të shkrueme.

Gjergj Fishta [BN - 1244] Gjergj Fishta [BN - 1251]

160 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1264]

M’vorr t’and kam per t’ndertue, të cillin moti E t’u u rritë lisat kanë me u rritun shkrolat; Me fletë të ngrita kot ka per t’a rrahun; E kshtu ma t’kjarta mbas disa qindvjetve Pse, si curr, qi n’mjes t’detit rreh tallazi, Nipat ma t’vonët kanë me i këndue, e emni Edh’ ai njashtu do t’jesë nder gjire t’motit Sa t’bjere dielli tokës ka me t’u kndue. Qi bumbullojn mbi faqe t’rruzullimit. Gjergj Fishta [BN - 1258] Gjergj Fishta [BN - 1252] Ujë kërkuat, ujë s’u dhanë. E atë herë prej bjeshkvet kanë me u djergun Ju tha buza, more djalë. Zanat popullore [BN - 1259] E me të njoma vjollca e drandofille Jemi trima shqipëtarë, Vorrin kanë me t’vallue, e kanë me rritun plumbin e presim në ballë. Me shum kujdes per qark selvija t’blerta; popullore [BN - 1260] O trima, flini të qetë Gjergj Fishta [BN - 1253] Se hakun e marrim vetë. popullore [BN - 1261] E shtektarit mundqar, qi n’ato hije Ka me zanë vend, me ndalë pak gja t’dihamet. Se të deshte dhe s’të deshnin, Kanë me i kallzue se sa pjesë qiellet vrani Se të qante, kur të qeshnin, Deka n’atë vorr. Se të veshte, kur të zhveshnin, Gjergj Fishta [BN - 1254] Nëno moj, të ra dëshmor. Fan Noli [BN - 1262] E atë botë i largë shtektari Të lehtë dhen ka me t’urue, e t’paqta e t’buta Nëpër kodrat lule kemi dashur Shinat e boren: e, kur m’male t’veta Aq sa lule trimave u dhamë, T’dredhojë ke stani, fmis ka me i kallzue Dhe kur shokët ndër beteja ranë Shka ndjeu per ty. U qëndisëm trëndelinë dhe këngë. Gjergj Fishta [BN - 1255] Hysni Milloshi [BN - 1263] Prej qelave ndër pranga E fmija e atij aso bote ku presim pushkatimin, Emnin t’and kanë per t’kndue, e vrrini e bjeshka o bij t’atdheut ku t’jeni Gjithmonë i ri, tue njehë furti e mnershme, ju lamë na trashigimin. Ambel prej emnit t’and kanë me jehue. Prej nesh ju merrni zemër: s’na trembet syni ne, Gjergj Fishta [BN - 1256] s’na dhimben t’rit as jeta kur vdesim për atdhe. Me maje t’briskut kanë me shkrue mbi lisa Luftuem për idealet Me shkrola t’njohtne veç e prej barivet: e thjeshta kombëtare. Kanë me u rritë lisat, perse spata as reja Na ramë, por mbasi mbollëm S’e prekin landen, ku asht ravisë aj emen: virtytin e një fare që jep ndër ju filiza. Gjergj Fishta [BN - 1257] Arshi Pipa [BN - 1264]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 161 [BN - 1265] BESA N LIBRI I SHENJTË

Asht për rrugë në armë shtrëngue Në mbledhje të gjatë “pro” dhe “kundra” kalit, bomba dore me gjerdanë: Unë “kundrat” kryesova me tërbim. “Loke, s’mundem me mungue Dhe juve ju kanë thënë se aherë hyjnitë Lamtumirë kam ardh me t’thanë”. Gjarpërinjtë më dërguan si ndëshkim. Arshi Pipa [BN - 1265] Imail Kadare [BN - 1272]

Durimi nuk është vetëm gjeniu Atë kalë unë i pari e kisha goditur, që përpunon madhështinë Ndaj, e dija, këtë s’do ma falnin përjetë. Ai shpreh në një masë tjetër Më në fund “vijë e butë” fitoi mbi “të ashprën” edhe të ultën skllavërinë. Dhe ne, “kokëfortët”, na vunë në arrest. Kujtim Murati [BN - 1266] Imail Kadare [BN - 1273]

Pra, durimi është edhe pika Në burg, me gotën e ujit, në mesnatë ku token gjeniu me hiçin Helmin më dhanë ata të pi, Ndaj koha do të thotë për ne Ata që ulërinin kundër dhunës dhe shpatës, Sa të dobët ata ishin. Që dinin të kafshonin tamam si gjarpërinj. Kujtim Murati [BN - 1267] Imail Kadare [BN - 1274]

Pa ejani të vdesim me nder Në mëngjes që pa gdhirë në breg të detit në grykë t’i hidhemi fatit Ma hodhën kufomën drejt mbi zhavorr. Mjaft u rropatëm zvarrë Rapsodët aherë anembanë përhapën nën goditjet e xhelatit. Versionin fals të gjarpërinjve hyjnorë. Kujtim Murati [BN - 1268] Imail Kadare [BN - 1275]

Ky ishte mbarimi i polemikës për kalin, Tek më vini rrotull, unë them me vete Ju e dini me Trojën ç’ ndodhi pastaj, Kaq të verbër të jeni, sa mos ndieni këtë, Tre mijë vjet rresht, Që ky ngërç e ky ankth në gjithë qënien time nga muzeu në muzera S’është nga gjarpërinjtë, por nga tjetër gjë. Unë hamalli i mermertë gënjeshtrën mbaj. Imail Kadare [BN - 1269] Imail Kadare [BN - 1276]

O sikur të mundja gjithçka të tregoja, Më kanë lodhur më shumë, besomëni ca fjalë, Si do të ngrinit para meje si gur, Se kjo peshë e neveritshme gjarpërinjsh. Por unë jam i dënuar mes rropamës tuaj Ju, që gjer në hënë keni shkuar, si vallë moskokëçarëse, monologun të thur. S’depërtoni dot gjer në gjoksin tim? Imail Kadare [BN - 1270] Imail Kadare [BN - 1277]

Pajtim me armikun, ulërinin tradhëtarët, Dëgjoj emra shtetesh të reja që kanë dalë, Mjaft më me luftë, zjarre dhe helm. Emra kombesh e popujsh të rinj dëgjoj, Erdh’koha që shpatat t’i kthejmë në parmenda, Veç ai, i vjetri, i tmerrshmi kalë, Armiqtë në miq erdh’ koha t’i kthejmë. Ashtu si aherë ka mbetur njëlloj. Imail Kadare [BN - 1271] Imail Kadare [BN - 1278]

162 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1278]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 163 [BN - 1279] BESA N LIBRI I SHENJTË

... dhe pranvera erdhi ... Nëpër fytyrat tona rrëshqiti një gëzim dhe ndër zemra tona ngrehi një fole e një jetë e bukur, e një jetë e re me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim.

Migjeni [BN - 1279]

164 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1287]

Zoti dha një vetëtimë, qysh fluturon me gas shumë, i tërë qielli ndriti, i bëhetë zëmër’ e tija, një gjëmim, një kërcëllimë, q’e ka të butë si brumë, malet’ e lart’ i tronditi, ashtu edhe Shqipërija Oshëtimë dha Tomori, anembanë u gëzua, edhe zjar e flakë qiti, dhe djalli e djallëzia flaka qiellën mori, u përmbys e u mërgua. gjithësija vetëtiti. Këjo shenjë s’ish e pakë Naim Frashëri [BN - 1283] që dha Zoti mbi Tomorë, nxori zjar dhe zë e flakë Si shqerratë kur kërkojnë nga majatë me dëborë. mëmatë me blegërimë, rreth e rrotullë vështrojnë, Naim Frashëri [BN - 1280] me një sy si vetëtimë, ashtu edhe Shqipërija O Shqipërië! gëzohu, po e kërkonte lirinë, se të erdhi prapë dita, pa ja fali Perëndija, lulëzohu, sbukurohu. i dha gjithë mirësinë. të xbriti nga Zoti drita. Naim Frashëri [BN - 1284] Edhe juve, o të vdekur! merri ngaha ky gas pjesë, U hoq nata, erdhi dita, që shkuatë buzëpjekur, gazi, kamja, dashurija, nd’atë jetë, paçi ndjesë. e vërteta miqësija. Naim Frashëri [BN - 1285] Naim Frashëri [BN - 1281]

Erdhi si vera lirija edh’ e nderoj Shqipërinë, O liri e shenjtëruar! dha urdhërë Perëndija, ëngjëlli i Perëndisë, pa e shpëtoj njerëzinë. erdhe me gëzim ndër duar, i dhe dritë Shqipërisë. Naim Frashëri [BN - 1282] Naim Frashëri [BN - 1286]

Zokn’ e mjerë kur e vënë Ardhi dita e lirimit, në kuvli, qysh varfërohet Dita e bukur e bashkimit! as ha as pi as nxjerr zënë, Asdreni [BN - 1287] po unj kokën’ e mejtohet, si ajy, q’e kanë vënë në burk e në të këqija, ndë hekura duke shtënë, pa i digjet mushkërija, e kur shpëton nga kuvlija,

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 165 BESA N LIBRI I SHENJTË

Simboli për bashkimin kombëtar është “Lidhja e Prizrenit”. Skënderbeu jetoi në epokën parakombëtare të shqiptarëve. Lidhja e Lezhës ishte aleancë e disa princërve dhe jo ndonjë formacion unitar shtetëror. Kombi shqiptar u formua dhe mori fizionominë që ka sot si komb modern pas Skënderbeut, gjatë periudhës kur trojet e tij ishin përfshirë në Perandorinë Osmane dhe gjatë procesit kulturor që u karakterizua nga myslimanizmi.

166 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1288]

Në këtë kohë u mbrujt edhe nacionalizmi shqiptar, i cili shprehjen e tij të përqendruar politike dhe organizative, si dhe fizionominë shtetërore e mori në Lidhjen e Prizrenit. Ja ku është baza dhe simboli i bashkimit kombëtar të shqiptarëve, që u sendërtua me shpalljen e pavarësisë në vitin 1912. Skënderbeu është simbol i bashkimit kombëtar të shqiptarëve në kushtet e epokës kur jetoi e veproi, si bashkim princash shqiptarë, por jo në kushtet e zgjidhjes së detyrave kombëtare moderne. Skënderbeun ende kërkojnë të na e përvetësojnë serbët, grekët, sllavomaqedonasit. ... Kurse Lidhjen e Prizrenit asnjë nga fqinjët nuk do të na e marrë, përkundrazi duan që ta harrojmë edhe ne shqiptarët.

Abdi Baleta [BN - 1288]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 167 [BN - 1289] BESA N LIBRI I SHENJTË

Na të birtë e shekullit të ri, Dhe t’imtë, të pastër si n’ag vere vesojnë që plakun e lamë në “shejtnin” e tij Të valët lot rrjedhin qetë, me mall, e çuem grushtin për me luftue Që betimin për Ty prore e madhërojnë ndër lufta të reja Për të madhin blatim që tani u shpall. dhe me fitue .... Migjeni [BN - 1289] Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1295]

Na të birtë e shekullit të ri, filizat e një toke së rimun me lot, Zjarrin, pra, dhe le të digjet gjithë bota, ku djersë e ballit u dikonte kot – anembanë! se dheu ynë qe kafshatë e huej Po të jetë se humbasim ne atdhen’ e dashur tonin, dhe në marrzi duhej shumë shtrejtë t’u paguhej ... Qielli le të përmbyset, me të edhe perënditë! Migjeni [BN - 1290] Naim Frashëri [BN - 1296] Na të birtë e shekullit të ri, vllazën të lindun e të rritun në zi, Do të shkoj, nëno, tha, do shkoj: kur tinglloi çast’i ynë i mbramë kaqë varre, edhe fatlumë kaqë zjarre, ditëm me thanë: kaqë shokë në litare ... S’duem me humbë në lojë të përgjaktë të historis Jo, nuk duroj! njerëzore, Mitrush Kuteli [BN - 1297] jo! jo! s’i duem humbjet prore – Migjeni [BN - 1291] Rri të ha e nuk ha dot, bje të fle e nuk fle dot, duem ngadhnim! se vendi gjithë u mbyt me lot, ngadhnim ndërgjegje dhe mendimi të lirë! në zjarr e lot, Migjeni [BN - 1292] në gjak e lot. Nëno! S’duem për hir Mitrush Kuteli [BN - 1298] të kalbsinave të vjetra që kërkojnë “shejtnim”, të zhytemi prap në pellgun e mjerimit Më ndizet zemra kur dëgjoj, që të vajtojmë prap këngën e trishtimit, më erren sytë kur shikoj kangën monotone, pa shpirt, të skllavnis – kaq lule zie nëpër mure të jem’ një thumb i ngulun ndër trutë e njerëzis. dhe varret që përpijn’ qivure. Migjeni [BN - 1293] Papritmas një, Papritmas dy, Na të birtë e shekullit të ri, papritmas ran’ njëqind e dy – Me hovin tonë e të ndezun peshë, kush ra në mal dëshmor, ndër lufta të reja kemi m’u ndeshë kush ra në burg theror ... dhe për fitore kem’ me ra fli. Nëno! Migjeni [BN - 1294] Mitrush Kuteli [BN - 1299]

168 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1310]

Mbas tejet, Shqype, burrat flutruene Djalëri, lart për liri! Ndër male t’reja, n’nji lugje t’re; Lart për Zonjën Shqipëtare! Ngadhnjim o deken tuj lypë u lëshuene Yll në ballë-e zjarr në gji, T’gjith për atdhe. Zjarr në gji për Shqipëri, Digj-u! zemra djaloshare! Ndre Mjeda [BN - 1300] Lasgush Poradeci [BN - 1306] E prej gjith’fushash bajnë valle t’mnershme Arët e livadhet që ‘j ditë grabite; Armik! po shpejt u pregatit Sot, vonë, ma t’rrebshëm për faje t’hershme Të shkosh ngaj ardhe më me nxit; Gjikimin prite. Se n’u vonofsh gjer më në fund: Kushtrimi-u dha! Shqiptari-u tund! Ndre Mjeda [BN - 1301] Flamuri-u ngrit mi çdo katund! Atdheu u ndrit! Ti je tash nga dor’ e tyre, më i madhi amanet: Amanetin – thot’ arbreshi – edhe toka nuk e tret; Lasgush Poradeci [BN - 1307]

Ali Asllani [BN - 1302] Pa vjen sulmon dragoj shqiptar Si lajm i Zotit çpërblimtar Sa të rroj e sa të jetë, E bën urgji për Shqipëri Gjiri i qiellit plot me yje, E dridhet tok’ e det-dhe ti: Ty shqiptari do të ketë, Ti qen i botës kobë-zi, Si ka diellin përmbi krye; Ti gjakatar: Si ka diellin si ka hënën, Lasgush Poradeci [BN - 1308] Mu si nëna që ka djalën, Mu si burri që ka fjalën. Hy! qen e gjak që shëmbëllen, Ali Asllani [BN - 1303] Ti lyp mëshirën që s’të vlen: Po nuk t’a fal dragoj ty sot: Un’, im at’ e gjysh stërgjysh Tmerrisht godet me shpirtin plot! e di bota si dhe qysh, Të shtyp si djall plot helm e ndot! cilin kemi më të shenjtë, Të flak si qen! shum të dashur e të shtrenjtë, dhe për cilin bëjmë be, Lasgush Poradeci [BN - 1309] be për qiell e be për dhe, be për tokën kombëtare, ... Ku bes’ e rënd’ urdhron për-ças, dhe për ty, moj tok’ bujare. Ku burr’i dheut sulmon me gas, Ali Asllani [BN - 1304] Ku Zot’ i Math dërmon me shkak- Jo! s’rron Shqiptari varfanjak- A me hir’ a me pahirë Liri-a përgjithmonë gjak deomos do rroj i lirë! Do rrjedhi pas! Ali Asllani [BN - 1305] Lasgush Poradeci [BN - 1310]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 169 [BN - 1311] BESA N LIBRI I SHENJTË

Unë gjall’ e më të gjallë “Qe dishmuesin, o Zot”, këndoshin, “që jetën s’munt të bënem aq i gjorë, Për shejten Fe, për Shqyptarinë e shkrini a e shihni këtë pallë? E patundshme përherë shtyllë e mburoje. do të vdes me të në dorë! Se turpin e Shqipërisë Ndre Mjeda [BN - 1317] s’e shoh dot me sy në jetë. Naim Frashëri [BN - 1311] “E di, tokë e dashur, diçka ti kërkon nga unë!”

A gjall’ e me nder të rrojmë, Dritëro Agolli [BN - 1318] apo në luftë të vdesim, a mëmëdhenë shpëtojmë, E thosha me vete: a mbi të më të mos mbesim! “Kërkon nga unë aq shumë, o tokë e dashur!” Kështu the, o trim i vërtetë! Dhe ti i kuptoje mendimet e mia, q’e donje fort Shqipërinë, Përndryshe s’kishte përse të më nisje aq larg; të ndrittë shpirti për jetë, Dhe ti e kuptoje se unë isha një grusht me qofsh bashkjë me Perëndinë! shkëndija Naim Frashëri [BN - 1312] Një grusht me shkëndija i zjarrit tënd të madh ...

Për shpëtimt të Shqipërisë Dritëro Agolli [BN - 1319] e kam gas e nder në jetë, ap fjalën ndaj Perëndisë Tokë e dashur, s’pendohem dhe të mbes shkretë”. Ti diçka ke kërkuar nga unë: “Ndryshomë, o biri im!”, - më ke thirrur nga Naim Frashëri [BN - 1313] grykat e maleve. Dritëro Agolli [BN - 1320] Faqebardhë që të dy Do të jemi për çdo sy Dhe kam uri Kur të shohim më çdo mur -Si s’ka njeri - Një shqiponjë, një flamur. për Drejtësi Asdreni [BN - 1314] e për Liri! Mitrush Kuteli [BN - 1321] Me sa mall e sa dëshirë Atë ditë po e pres, Lidhni, bijtë e mi, një besë, një fjalë, Që edhe unë atje i lirë Se bota po shkon me dallg’-ankth-e-valë! Pranë prindërve të vdes! Asdreni [BN - 1315] Hekuran Zhiti [BN - 1322]

E kur fatosi n’patërshmanë tuj prekë, Do t’humbim shqim ata qi sot na shtypen! “Ç’detyrë” tha “kemi për atdhen’, o burra?” Kulshedra e re me lakminat e vjetra Nji t’ilirve kje t’gjegjunit: “Me dekë”. atëherë do t’shembet kur ta shofim shqypen prej majesh tu’ e sulmue me sqep e kthetra. Ndre Mjeda [BN - 1316] Arshi Pipa [BN - 1323]

170 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1336]

Gjall Shqypnin na mos t’a lshojmë: Mos të na shtyhet tepër vonë N’mend t’a kem’ per jetë e mot. Se na mbrapa kem me ngelë Mbassi të lirë kem kenë gjithmonë Gjergj Fishta [BN - 1324] Kend mos të lamë për me na shkelë. Shkodër [BN - 1330] “Un ktu sundoj! M’ketë shkamb mue m’vuni Zoti E kndej nuk luej, pa u shuemun stina e moti” Do të luftojmë si kemë zakonë Mos të harrohet emni jonë. Gjergj Fishta [BN - 1325] Shkodër [BN - 1331]

Ah! ktu, Shqyptarë, po, ktu; e m’vorr t’Kastriotit Në kambë, o burra, i madh e i vogël Per rreth Flamurit t’onë t’gjith t’bahmi ‘i vlla Mos të pritojmë pra për Shqipni. Edhe t’apim shoshojt besen e Zotit Shkodër [BN - 1332] Se per Atdhe na kem m’u orvatë pa da, Tue shkri per te te gjitha ditt e motit: Të thona të gjith një za shqiptarë Se para t’gjith në vorr na kem’ me u kja, Rrnoftë flamuri i jonë kombtarë. Se e lamë Shqypnin me e shkelë prap themra e Rrnoftë pra shqypja e të birt e sajë huej. Me flamurë tuj ngulun rrajë. Posë Zotit n’qiellë, s’do t’i sherbejm ma kuej. Shkodër [BN - 1333]

Gjergj Fishta [BN - 1326] Çonu o burra pa pritesë E le të bahet një bashkni Po prapë tek unë do vinë, Këtij flamurit tuj i ndejë në besë krielartë dhe të lirë; Të mdhaj e të vogjël në brohori. të më ndreqën dhe më mirë. Të thona rrënoftë flamuri i jonë Sarandë [BN - 1327] Me njatë shqype për gjithmonë. Shkodër [BN - 1334] “Që kur ndritën diell e hënë, neve jemi në vënd tënë. I vlon gjaku ndër dej Shqiptarit Askujt të keqe s’i bëjmë.” Sikuer landës në prendverë Vlorë [BN - 1328] Sikuer në fushë si në majë të malit Tuj pa vedin të lirë gjithë herë. Moj Vlorë, po të lirojmë I Shqipnis flamuri qoftë nga kthetrat e Italisë, Me shqiptarë të vlerë rrënoftë. se pa tyj ne s’mund të rrojmë, Shkodër [BN - 1335] që je djepi i lirisë. Ty o shqype çfarëdo eret Në këtë luftë të shenjtë, Hovin t’and s’mujt me t’a ndalë s’lufton vetëm Labëria, Të birt e tu, po , vonë o herët po i gjithë Atdheu i shtrenjtë, Në mprojtje t’ande në luftë kanë dalë. lufton gjithë Shqipëria. Me luftue si e pat zakonë Vlorë [BN - 1329] Skënderbeu baba i jonë. Shkodër [BN - 1336]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 171 [BN - 1337] BESA N LIBRI I SHENJTË

Deh moj shqype në fushë e male O vullnete të ndrydhuna ndër grushta të çelikta Tash sa mot qi të patme lypë të shekujve të kaluem! Në çerdhe t’ande hovin ndale Nbi zogjt e tuj të ftojnë me zhdrypë. O vullnete të shtypuna me thembra të ngurta Me krahë t’ue qindro mbi ne të titajve të tërbuem! Në mprojtje t’ande, në shejten atdhe. Të cilët n’udhë për në theqafje këtej pari i ranë Shkodër [BN - 1337] dhe vatrat tona në mjerim i përlanë ....

Dua të sjell për ty fjalët e gjuhës së mirë, O vullnete të ndrydhuna! Që tok me qumshtin tënd i kam pirë; O vullnete të shtypuna!

Dritëro Agolli [BN - 1338] Shkundni prangat e mbrapshta! E me brimë ngadhnjyese, S’e kursenj për mëmëdhenë me hove viganash, dëshirash flatruese, shpirtn’ e jetënë time, turniu në të gjitha anët dhe poshtë në dhe zbritni as vet’henë as shëndenë - ndosht’aty keni për të gjetë fillin e një hymni, Naim Frashëri [BN - 1339] që Illyri e vjetër ndër kremtime këndonte, ndërsa zemra e kombit në liri kumbonte. Shqipërin’ e njoh për trime. S’e kurseva për të tjerë O vullnete të ndrydhuna! gjaknë tim edhe fuqinë, O vullnete të shtypuna! qysh ta kursenj këtë herë për ju e për Shqipërinë! Tash shigjetat e flakta të shprehjes suaj zharitse Naim Frashëri [BN - 1340] drejtoni kah qiella në ball të hyut a të dreqit, Të bëhemi gjithë ç’jemi i cili fatin tonë mbytte në mnijë të vet përpise – shqipëtarë, një fëmijë, ta dije se të Birt’ e Shqipes folen ia ngrehën ndarje në mest të mos kemi, vetvetit. si mëm’, at’ e bir e bijë. Migjeni [BN - 1344] Naim Frashëri [BN - 1341]

Shqipëri, o jetëgjatë! Këngët e atdheut tim Ty të kemi mëm’e atë, janë ilaç, janë, more, shërim. Dhe për ty do të luftojmë, Polifonike [BN - 1345] Gjersa të të trashëgojmë. Për ty gjithë dit’ e natë Mejtohemi gjër’ e gjatë. Naim Frashëri [BN - 1342]

Ne e mbollëm këtë farë, po të tjerë shqipëtarë do ta korrin më të mbarë! Përmet [BN - 1343]

172 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1345]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 173

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1346]

Mbarë bota flet për besën dhe për nderin e shqiptarëve, Për vetijat, vllazërimin, harmoninë, miqësinë, Dashurin’ afetarizmin, kombësinë, urtësinë, Trimërinë dhe kujdesin për të mirën e atdheut. Bota mbarë u njeh prirjen për liri, dituri, dritë.

Naim Frashëri [BN - 1346]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 175 [BN - 1347] BESA N LIBRI I SHENJTË

Kështu duke thënë mbreti një dritë soje buronte dritësë ju afërua, e tregonte gjithë ç’janë.. si lumi kur del te deti, Naim Frashëri [BN - 1353] ra në të e u bashkua. Naim Frashëri [BN - 1347] E drejta dhe Bjerëzija, të dyja pas soje rrinin, Në dritët të Perëndisë vashatë, që i ka bija, ishte më nj’an’ e Vërteta, posi drita vetëtinin. q’është shij’ e gjithësisë Naim Frashëri [BN - 1354] e me të mbahetë jeta, Naim Frashëri [BN - 1348] Më pas ishte Trimërija, Sedra, Nderi, Turpi, Fati, m’anët tjatrë Mirësija, Gazi, Prëhja, Mbarësija bukurosheja bardhushe, dhe Durimi jetëgjati. pas asaj ishte e bija, Naim Frashëri [BN - 1355] Dashurija sylarushe, Naim Frashëri [BN - 1349] Pa në mes të një rrëmeti, q’ishte mbyturë në dritë, Pas asaj ish Urtësija ndrinte më shumë Shëndeti në një front shumë të lartë, dhe pas soje kish të titë. posi vetë Perëndija Naim Frashëri [BN - 1356] ndrinte posi top’ i artë; Naim Frashëri [BN - 1350] Më tej shumë Bukuroshe ishinë ndarë më shkallë, më tej ishte Miqësija, po Paqa, muntje të thoshe, dhe bir’ i saj, Shpëtimi, mi të gjitha është ballë. dh’e motra Vëllazërija, Naim Frashëri [BN - 1357] pas atyre vij Gëzimi. Naim Frashëri [BN - 1351] Më vënt të lart’ish Lirija, e bijëz’ e Trimërisë, Në mest ishte Diturija, pas soje Fatbardhësija që rrëfente Perëndinë, dhe Urat’ e Perëndisë. rreth e rrotull Gjithësija Naim Frashëri [BN - 1358] pshtetur’ ish mbi Diturinë. Pas asaj ish Vetëdija, Naim Frashëri [BN - 1352] ajo Frym’ e Shenjtëruar, q’e ka motërë Lirija Mëndja, mëm’ e Diturisë, e për çdo gjë’ shtë zotuar; q’ish më shum’ e afëruar mbante një masë të artë në dritët të Perëndisë, në dorëtë si dëborë, mbante peshënë nër duar; vështronte me sy të zjartë gjithë punët’ i peshonte, dhe kish hapurë krahrorë. pa vajisur më nonj’anë, Naim Frashëri [BN - 1359]

176 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1369]

Në kraht i rrinte Mëshira, e nëpër mest të rrëmetit Dhëmbja, Dhënja, Ndjesa, Besa, me zëmërë të gëzuar; me shumë shoqe të mira, panë të gjithë të Mirët edhe Dëshira e Shpresa. të urtët’ e të pavdirët Naim Frashëri [BN - 1360] në dritët të Perëndisë nga rrëmet’ i njerëzisë. Pa ishte Shpirtmadhësija, Naim Frashëri [BN - 1364] Njoha, Hiri, Kupëtimi dhe Butësija, e bija, E pyet ëngjëllin mbreti, Qetësija e Dëgjimi. i thot’ ëngjëll’ i uruar, Naim Frashëri [BN - 1361] me zë t’ëmbëlë së qeti e përqark duke vështuar: Në një shesh të lulëzuar “Ç’janë gjithë këta vallë, ishin Vetijat’ e mira, që kanë dalë në dritë, me lulezë nëpër duar, e kanë rënë në ballë bukurosh’ e të pavdira. duke bërë mirësitë?” Naim Frashëri [BN - 1362] Naim Frashëri [BN - 1365]

Mbreti trim i urtësisë Tha: “Këta janë përpjekur vu re mir’ e po vështronte për shpëtimit të njerëzisë, dritëzën’ e Perëndisë, e të tëra kanë vdekur dhe zën’ e Zotit dëgjonte. në udhët të Perëndisë. Ajo ish Parajsa vetë, Naim Frashëri [BN - 1366] ishte drit’ e Perëndisë, drit’ e Zotit të vërtetë, Pa më tej sheh ca të tjerë? e shpirtit të gjithësisë. Kanë qenë të vërtetë, Naim Frashëri [BN - 1363] shpirtmbëdhenj, zëmërgjërë, pa të keq’ e pa të metë. Duartë në krahëruar Naim Frashëri [BN - 1367] i kishte lidhurë mbreti, në çudi e i gëzuar Këta gjithë janë vrarë dhe më vënt si shtyllë mbeti. dhe kanë hequr në jetë, Kur hyn bilbili ndë verë e ranë dëshmimëtarë nër trëndafil’ e gëzohet, për një fjalë të vërtetë. hump në bukuri e n’erë, Naim Frashëri [BN - 1368] qysh digjet’ e përvëlohet! N’atë shtatë ish dhe mbreti, Të tjerët kanë vuar kur ëngjëll’ i Urtësisë për të dhënë mënjes dritë erdhi me vrrap edh’ e gjeti edhe për të lartësuar në dritët të Perëndisë, diturit’ e mirësitë. dhe i ra përpara mbretit, Naim Frashëri [BN - 1369] nëpër dritët duke shkuar

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 177 [BN - 1370] BESA N LIBRI I SHENJTË

E sheh atë varkn’ e gjatë? s’u qanë nga Perëndija, Janë njerës të uruar, nuk ishinë zëmëruar; që s’kanë fare mëkatë, Naim Frashëri [BN - 1376] posi ergjënd’ i kulluar. Naim Frashëri [BN - 1370] erdhë me zëmrë të qetë dhe të bardh’ e të qëruar, Pa ata përtej, që ndrijnë te Zot’ i math i vërtetë, e janë gjithë në dritë, gjë të keqe pa punuar. posi ylli vetëtijnë, Naim Frashëri [BN - 1377] janë përpjekur një ditë për shpëtimthit të lirisë, Pa i ndihnë varfërisë për shpëtimt të mëmëdheut, me gjithë fuqinë që patnë, për nderthit të njerëzisë”. s’i bënë dëm njerëzisë, Naim Frashëri [BN - 1371] ndaj e gjetnë këtu fatnë; Naim Frashëri [BN - 1378] Kështu i tha Skënderbeut. “Lan”, i tha, “emrë për jetë, nderë kurrë nuk’ e lyen, i dhanë nder njerëzisë, as udhën e perëndisë, qenë trima të vërtetë, gjën’ e botës s’e rrëmbyen, janë të bijt’ e Lirisë”. i qenë miq njerëzisë; Naim Frashëri [BN - 1372] Naim Frashëri [BN - 1379]

Kshtu i tha, pa më tej vanë, Fjalënë kurrë s’e kthyen, nëpër mest të Bukurisë, s’e lanë vëllazërinë, një rremet të shumë panë s’shanë, s’vodhë e s’gënjyen, në dritët të Perëndisë. s’e harruan Perëndinë; Naim Frashëri [BN - 1373] Naim Frashëri [BN - 1380]

“Ishin pleq, të rinj, gra, burra s’rrahnë, s’vran’, s’kallëzuan edhe gjithë foshnjërija, e s’ju qasnë dhelpërisë, q’i kish shkuarë nga ura nga e drejta s’u mërguan, zëmr’ e bardh’ e mirësija. bes’i prunë Perëndisë; Naim Frashëri [BN - 1374] Naim Frashëri [BN - 1381]

Qen’ ata që kishin vuar, nuk’ u ndanë mirësije po kishin pasur durime, dhe në hoqnë keq në jetë, kurrë nuk kishin mpshuar, s’u larguan Perëndije, s’kishin thënë mallkime. qenë gjithë të vërtetë. Naim Frashëri [BN - 1375] Naim Frashëri [BN - 1382]

Kishin hequr të këqija, Zëmrë kurrë s’kanë thyer, po i kishinë duruar, besë kishin njerëzinë,

178 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1396] ligësi s’kanë rrëfyer, dhe rrëmet’i njerëzisë, po gjithënjë mirësinë; q’ish i shum’ e i përzjerë, Naim Frashëri [BN - 1383] posi tuf’ e bagëtisë as fatmir’ ish as i mjerë. miqësin’ e dashurinë Naim Frashëri [BN - 1390] lig’ i kishinë në jetë, u bënë me Perëndinë, Më tej ish një tjetrë lumë, pandaj nukë mbenë shkretë. ishte lum’ i ligësisë! Naim Frashëri [BN - 1384] trumbull e i ndyrë shumë! ishte faj’ i njerëzisë! Se besë e Perëndisë Naim Frashëri [BN - 1391] është vetëm Mirësija, q’i duhet njerëzisë, Oh! sa ish i zi i shkreti! pa e do dhe Perëndija”. popo! ç’punon njerëzija! Naim Frashëri [BN - 1385] ishte bërë posi deti! na shpëtoftë Perëndija Engjëlli i Urtësisë Naim Frashëri [BN - 1392] këto fjalë duke thënë bashkë me mbretthinë tënë. Të dy tatëpjetë rrodhë, Pasdaj për dore e more Engjëlli me Skënderbenë, mbrenë ëngjëlli me besë, e përtej lumit u hodhë jashtë rremetit e nxorri dhe ati vahnë ja gjenë. dhe hapi me vrrap një lesë. Naim Frashëri [BN - 1393] Naim Frashëri [BN - 1386] Atje tej ishte Skëterra! Ca më tej ishte një lumë një shkëmp e një shkretëtirë! i thell’ e i trumbulluar njerëzitë bërë derra! dhe zëmath e valëshumë, futurë në errësirë! i gjer’ e i tëmerruar! Naim Frashëri [BN - 1394] Naim Frashëri [BN - 1387] I kishte shpënë Vetija Veç ëngjëllit t’Urtësisë, n’atë vënt të mallëkuar! tjatrë s’e heth atë lumë, se i gjykoj Vetëdija, është lum’ i marëzisë, pa i prua për të munduar, papo rrëmben njerës shumë! Naim Frashëri [BN - 1395] Naim Frashëri [BN - 1388] Foshnja kur i qaset lumit, Përtej lumit ish një tërë, gjëmimnë duke dëgjuar, s’ish as e lig’ as e mirë, dhe dritën’ i sheh Zëshumit, as Parrajsë, as Skëterrë, qysh mbetet’i tëmerruar? as me gas, as e pështirë; Ashtu n’atë vënt dhe mbreti, Naim Frashëri [BN - 1389] kur pa gjith’ atë mynxyrë,

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 179 [BN - 1396] BESA N LIBRI I SHENJTË si i mahniturë mbeti, Çquante në mest e Rremja, s’i mbet gjyrë mbi fytyrë! E fëlliqura dh’e Ndyra, Naim Frashëri [BN - 1396] pasdaj vinte Thash’e themja, pas atyre ish Myxyra! N’errësirëtë ndë ballë Naim Frashëri [BN - 1402] ishte vetë Ligësija! kish zënë pej dorë Djallë! Më pas ishin Shtrigëritë, dhe pas syresh Djallëzija! dhe të gjitha të Këqijat, Naim Frashëri [BN - 1397] Mëritë e Pabesitë, I Paudhi me të Bijat! Djalli vet’i mallëkuar Naim Frashëri [BN - 1403] nd’errësirët mbretëronte! ishte shum’ i mallëkuar Pas atyre ish Nakari, ta shihnje të tëmerronte! i mërzitur’ e i qarë, Naim Frashëri [BN - 1398] i ligu e i çpërlari me një fytyrë të vrarë; Më nj’an’ ish Makutërija, rrinte si i turpëruar, m’anët tjatrë Lakëmimi, ishte nxir’ e ishte tharë, në mest ishte Babëzija, syn’ e kish të sgurdulluar, Dëmi, Viedhja, Kallëzimi! në mundim të math kish rarë. Zihja, Sharja, Vrasja, Presja, Naim Frashëri [BN - 1404] Ngrënjë, Rrahja, Zëmërimi, Gënjeshtëra, Prishja, Ndesja, Pas tufës së ligësisë, Brenga, Nëma, Mallëkimi. q’ishte posi mizërija, Naim Frashëri [BN - 1399] ish rremet’ i njerëzisë, që kish bërë të këqija. Vrasj’ e shkret’ e tëmerruar! mbytyrë në gjak e tërë! Naim Frashëri [BN - 1405] kërcuren e mallëkuar Djalli vet’ e kishte bërë! Popo! ç’hiqninë të mjerët Naim Frashëri [BN - 1400] n’atë vent të mallëkuar! në Skëterrëtë, në t’errët! Më tej ishte mizërija, nga drita shumë mërguar! që rroitte posi mbleta ish në ballë e Padija, Naim Frashëri [BN - 1406] e zezë si sterr’ e shkreta! Atë gjithë kishin mëmë! Ligësisë pas i ranë, përpara e kishin vënë, pa i shpu ndë errësirë, ish mynxyr’ e madh’ e gjëmë! se të liqtë shpëtim s’kanë, një rremet pas i kish rënë. kurrë s’shohënë të mirë!

Naim Frashëri [BN - 1401] Naim Frashëri [BN - 1407]

180 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1420]

Shpirt’ i ndyrë’ e zëmr’ e lyer Nuk’ i ndihnë varfërisë, i kishin shëmëtuar. ndonëse patnë fuqinë, fytyra u ishte kthyer, i qen’ armik njerëzisë, njerëzija u kish shkuar! kanë bërë ligësinë. Naim Frashëri [BN - 1408] Naim Frashëri [BN - 1414]

Pa ishinë bërë derra! s’kanë pasur mëshirë, ujqër’ e arrinj e dosa! kafshët’ i kanë munduar, gjëmba, hithra, shkarpa, ferra! nukë bënë gjë të mirë, breshka, grera, bretëkosa! s’patnë zëmrë të qëruar; Naim Frashëri [BN - 1409] Naim Frashëri [BN - 1415]

Njeriu kur humbet nderë, fjalënë e kanë thyer le mënjanë njerëzinë, e s’kanë mbajturë besë, shëmbëllen vërtet me derrë kanë rrejtur’ e gënjyer, dhe m’ujkun e më arinë. andaj Zoti s’u dha pjesë. Naim Frashëri [BN - 1410] Naim Frashëri [BN - 1416]

Duke parë këta mbreti Ca i pru makutërija në aqë shumë mundime, e të tjerëtë kurcimi, durim në zëmrë s’i mbeti, ca nakari e zilija ndonëse e kishte trime. dhe ca dëmi e mundimi. Naim Frashëri [BN - 1411] Naim Frashëri [BN - 1417]

Oh! moj e shkreta mëkatë! I sheh ata që mundohen? të gjorëtë ç’i mundonje, S’rrëfehetë ç’kanë bërë! n’idhërime dit’ e natë dit’ e natë përvëlohen! i mbanj’ e nuk’ i lëshonje! se qenë të liq të tërë! Naim Frashëri [BN - 1412] Naim Frashëri [BN - 1418] Në mest të gjithë rremetit, q’ishte brenda në Skëterrët, Pa shih atë plakën shtrigë! Ëngjëlli i thotë mbretit: si heq brengë dhe mundime! “A i sheh këta të mjerët? se ka qënë shum’ e ligë, Jan’ ata, që kanë vrarë! andaj ra ndë idhërime. e kanë mbyllurë derë! Naim Frashëri [BN - 1419] dhe kanë rrahur’ e sharë! andaj erdhë në Skëterrë! U bënë shokë me djallë! Perëndi s’kanë kujtuar! s’patnë turp, të turpërohen, pa kanë prishurë punë, pa hoqnë dhe më të gjallë, njerëzin’ e kanë shuar, edhe tani po mundohen! kanë qënë të përdhunë! Naim Frashëri [BN - 1420] Naim Frashëri [BN - 1413]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 181 [BN - 1421] BESA N LIBRI I SHENJTË

Harruanë Perëndinë, Mashtrimi po na mbyt, zunë djall’ e djallëzitë, asgjë e shenjtë në botë s’mbeti, punuanë ligësinë, s’ka më virtyt! pa kurrë s’shohënë dritë!” Timo Flloko [BN - 1426] Naim Frashëri [BN - 1421] Prej thellësisë, Kështu tha Ëngjëlli vetë, dëgjoj zërin e tij: pa duallë duke shkuar “Më dhimbset bota juaj, o njeri, të dy me mbren e vërtetë medet, për virtytin ...!” ng’ajy vent i mallëkuar. Timo Flloko [BN - 1427] Naim Frashëri [BN - 1422] Mes rrebeshit të shiut, Oh! moj marrëzi e shkretë! një fantomë njeriu, ç’je e lig e’shum’e ndyrë: u faneps përtej, të shoftë Zotth’i vërtetë! e kish mpirë pendesa ... s’e ç’bije dëm e myxyrë! Timo Flloko [BN - 1428] Naim Frashëri [BN - 1423] Tepër vonë për ndjesë! Lakëmim! o nëmëshumë! Të padenjit, se ç’e bën ari njerinë! iu dhimbs vetja, edhe ti nakar! o lumë! kurse dashurisë as jeta ... e gjeçi më Perëndinë! Timo Flloko [BN - 1429] Naim Frashëri [BN - 1424] Do të vuash një ditë, do të t’brejë pendesa, Eja, kënga ime, s’kemi ç’rrimë të fala gjithë dashuritë Mes kësaj rrëmuje pa kuptim, ti, kufoma shpresash. Vrasësi ku hiqet për viktimë Timo Flloko [BN - 1430] dhe viktimës i kërkon shpagim, Hije e fajit e ndoqi pareshtur, Ku të përdhunuarat gjykohen, S’mundi më, ra poshtë, përdhe, Me të rrugës ligj, nga prostitutat, Më të tmershme rënie s’ka në jetë, Ku të marrë e t’urtë përgojohen Se në hon të vetes po re ... Dhe servilët, porsi minj nga skutat, Timo Flloko [BN - 1431] Dalin rrahin gjokset edhe mburren Njeriu le njerëzinë, Se luftuan vrimash, si heronjtë, edhe xgjedh makutërinë Kuajve të ngordhur tek u sulen mer të ligën, le të mirën Për t’u hequr me tërbim patkonjtë ... le dritën, merr errësirën. Ku gjithkushi klith e shfryn pa prerë, Naim Frashëri [BN - 1432] Me një duf që, mëshirona o zot! po fuqi e gjë e shkretë Eja, këngë e dashur, kaq poterë çdo punë e muntkan në jetë Unë e ti nuk e durojmë dot, dh’e drejta edh’e vërteta Se jo pakëz jeta na ka vrarë ... mbetkanë fare të shkreta, Ndaj le t’ikim, ku s’na sheh njeri! paska fuqi djallëzia, Mbase larg në pyjet magjistarë sa s’e muntka urtësija, Do të gjejmë prehje dhe qetsi. të gjithë nuk e durojmë Jorgo Bllaci [BN - 1425] Naim Frashëri [BN - 1433]

182 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1444]

.... Mbreti u tha: “Le të shkojnë, O njerëzit’ e vërtetë: janë mjaft këta që mbenë, u qofsha falë për jetë! gjëkundi mos i ndalojnë, Naim Frashëri [BN - 1438] lëshojini, le të venë.” në prehje, tek Perëndija Këta shumë u gëzuan do të vejë mirësia e mbretit burrë ju falë, ligësija në skëterrë të gjorëtë me gas shkuan, do të vejë e do të bjerë. duke thënë këto fjalë: Naim Frashëri [BN - 1439] “Vallë ëngjëllë të jetë Do t’i lutem Perëndisë me këtë zemrë të mirë, t’u ap udhën e lirisë apo Zoti i vërtetë e t’u heqë djallëzitë, i fali kaqë mëshirë?” t’u sjellë mëndje dhe dritë. Naim Frashëri [BN - 1434] Naim Frashëri [BN - 1440] Mbreti u tha: “S’është mbarë që ta marrim e të shkojmë, Ase s’ësht aspak harbut se ka brenda shqipëtarë, Dhe se hiqet “Derë e Madhe”, s’më ka ënda t’i lëftojmë; Kurse natën del hajdut, ata do t’i marr’ urija Ç’vesh sa shkojnë rrugës madhe? edhe do t’epenë vetë, Asdreni [BN - 1441] pse të vritet njerëzija pa nevojë të vërtetë?” ... “Ja ta ula hundën, Naim Frashëri [BN - 1435] Ja në hell të shkova porsi dash!” Pasdaj më gjuhët të trashë “Shkomë, - i thotë trimi, - dhe po munde, i tha: “Rri, prëhu, qetohu, Zemrën time për meze ta ndash!” e mos ki keq, Asim pashë, Siç u tha, u bë ... Më pas u ndalën po mer shënden’ e shërohu: T’i kërkonin zemrën, po më kot; mos u trëmp e mos ki frikë, Zemra zog qe bërë e nëpër male se të falurit s’i vrasim Fluturonte e fluturon dhe sot. kurr’ e s’i kemi armikë, Jorgo Bllaci [BN - 1442] si miqthitë tan’ i qasim; ne shqiptarëtë themi: A më jepni pak dorinë, “Kryet e falurë s’pritet’, tri dit’ ta bëj Shqipërinë? dhe më këtë fjalë jemi, - Çfarë’ na jep të të lëshojmë? njeriu i zënë s’vritet; - U jap fjalën edhe besën. rri i lir’ e i çpenguar, Përmet [BN - 1443] sikur je në shtëpit tënde, se gjë s’ke për të pësuar Tuj trathtue vlla e motër; se të jesh nër këto vënde.” Masi vllanë m’e vra ke shkue, Naim Frashëri [BN - 1436] Ti gja s’leke pa punue. Ty, o lakëmim i shkretë, Vjerrni, qenin, qen t’tërbue Të shoftë Zotth’i vërtetë! Qi Shqipnin na ka shnjerzue. Naim Frashëri [BN - 1437] Shkodër [BN - 1444]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 183 [BN - 1445] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ditën e pashkës së madhe, U ngris dita erth akshami, seç u ther një ka në fshat! Kostandini u ngrit nga varri, gur’i varrit ju bë kalë, Vajta e mora një ok’ mish dheu i varrit ju bë shalë. dhe e hodha në kusi. Mirë kalin e shaloi, Po në qepra, mi shtëpi, mori udhën edhe shkoi na del një gjarpër i zi, tre malet i kapëtoi, u fut brenda në kusi Dhoqinën vate kërkoi. dhe helmoi djemt e mi. Na ish ditë e pashkës së madhe, Nëntë djem e nëntë nuse, Dhoqina luante valle, të nënta me djem në duar, rrobat qëndisur me ar, nëntë djepe i përmbisi, njihej që ish derë e parë, nëntë pajë i zhuriti, nëntë kapaklli m’i shiti, Preu vallen nuseria nëntë varre m’i bitisi, Dhoqina njohu vëllanë, mbeta unë kallogrinjë, e njohu, dolli mënjanë. për të nxirosur shtëpinë, Edhe Kosta ju afrua: - Mirëdita, motra Dhoqinë! Lanet paç, o Kostandin, - Mirë se erdhe, Kostë vëllai, lanet paç, o biri im, për të keq a për të mirë? ma dhe Dhoqinën në fqinj, Në më erdhe për të mirë, më le vetëm për vajtim. do vete të bëj stolinë, të vesh kostumin e mirë, Konstandin, ç’të të thotë nëna, të var gushës xhevahirë, po tani që m’u bë gjëma, në më erdhe për të keq, ku ësht besa që më dhe, të vishem si kallogre. Dhoqinën ti ku ma ke? - Unë të erdha për të mirë, E martove aqë lark, o moj ti, motra Dhoqinë, lark, e lark mërguar, po ç’i do rrobat e tjera? tre male kaptuar! ... Ashtu si të zuri hera!

Ç’e vajton nëna mbi varr - Merrëm, o vëllai i xhanit dhe u kthie duke qarë. hipëm në vithje të kalit.

184 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1445]

U nis kali e po shkonte, Dhoqina u sos në portë, kalin Kosta e nxitonte, Kostandini u fut në gropë. si në erë fluturonte, kali udhës turfullonte. - Hap, moj nënë, derën, jam Dhoqina vetëm! - Ç’ka kali që turfullon, - Lipsu, moj murtajë e shkretë, mor Kostë vallai? vjen këtu të më gënjesh, - Nga gëzimi që gëzon, ti më hëngre nëntë djemtë, moj Dhoqinë motra. nëntë djem e nëntë nuse, nëntë nuse e nëntë djepe, Udhësë tek shkonin, kërkon dhe mua me vete, te pemët dëgjonin, do që të më març dhe mua?! zogjt që cicironin: “Ciliviu, ciliviu, - Hape nënë, çfarë thua, kini parë a s’kini parë, hape nënë derën, di veta hipur mi kalë, Jam Dhoqina vetëm! shkon i vdekuri me të gjallë.” - Me kë erdhe, moj Dhoqinë? - Ç’kanë zogjtë që këndojnë, - Kam ardhë me Kostandinë! ç’janë ato fjalë që thonë, - Ç’Konstandin, të ardhtë gjëmë! o Kostë vëllai? Kostandini ka vdekur, - Zogj janë, le të këndojnë, ç’bën tre vjet pa tretur? si të duan le të thonë, moj Dhoqinë motra. - Kosta, Kostë vëllai më pruri!

- Supet e tua të lartë, - E ku e ke Kostandinë? pse më bien era baltë, o Kostë vëllai? - U ngjit lart në një lëndinë, - Janë llohët e beharit shkoi të ngjatojë dorinë ... moj Dhoqinë motra ... Nëna hapi derën, Në varr te qisha errinë: sheh Dhoqinën vetëm. - Ik në shtëpi, moj Dhoqinë, Tek u puthën e u ngalasnë, se un’ do ngjatoj dorinë që të dia në vënt plasnë. atje sipër në lëndinë. Popullore [BN - 1445]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 185

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1446]

Veç kshtu mundin ktij popull ti mundesh m’i a shpërblye: përndryshej tash t’vret djersa qi qe dikue për tye.

Ernest Koliqi [BN - 1446]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 187 [BN - 1447] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ti qi na e ndien vetveten ku jam i dnuem me ndejun n’vend t’yt-et i mërguem përzie me trasha mana, tue shetitë udhash lodhshëm tue lshue fuqit mendore si t’ishesh i randuem m’u ndryshkun pse veprimi mbi sup nga pesha e ‘i bote n’kto dhena t’verbta e tvobta mendimesh s’reja e t’nalta për mue s’ka far’kuptimi -; qi s’mund kuptoj’Shqiptare, Ernest Koliqi [BN - 1450] le me gjallnue ndër balta; ti, qi ndër shprehje t’tilla Ernest Koliqi [BN - 1447] mërzin vjen tue përmbledhun, ti qi nga tryeza e kafes mendo kush n’tru t’pajisi rrethue me miq qi t’gjasin me arsim të rrallë e t’zgjedhun, shan zakonet arbnore mendo se s’je djal’lordi dhe vrret: - S’do lejshem çasin shkollue me pare t’tueja, me ik’ po t’kisha mjetin por fryti i djersës s’popullit t’largohem për gjithmonë; t’dërgoi ndër shkolla t’hueja. Ernest Koliqi [BN - 1448] Ernest Koliqi [BN - 1451] ti q’ushqen aq dëshirë Për ty dhetar’t dhetuene t’mdhaja sa toka e jonë drithin, si mirë e maten, t’gitet e ngushtë, e vogël e bulku për mësim t’andin dhe’ e errt’ si burg mizuer rralloi n’shtëpi kafshatën, ku t’thahen trut qi t’thithen malsorit i u muer dhija, nji qutetnim epruer; taksën pagoi puntori, Ernest Koliqi [BN - 1449] tregtari dhe, gjithkushi ti qi dridhesh n’lakmime pjesën e vet e nxori; udhtimi n’çdo ndrrim stine Ernest Koliqi [BN - 1452] edhe fshan: - Ah kish t’mujshem e t’gjith pa ankim me andje m’e lan’kët vis qelbsine, kët randim e kan’bartë me kthye n’qytete t’verit me t’ndifun qi të marrish ku rrëshqet n’lëvizje jeta n’dhe t’huej dije të lartë, dhe dita asht e qindisun Ernest Koliqi [BN - 1453] me mirakande t’leta, pse ushqejshin n’shpirt uzdajen me bisedime t’holla, se ti n’vend t’parve kthye me valle e me muzikë, do t’bajshesh dit ma t’mira me sendet ma të bukra n’qiell’t t’ona me shkëlqye. qi mendja e njerit çpikë, Ah, nuk menduene t’shkretit kish t’mujshem m’u larguemun me t’pa kshtu tu’ u tërhuzë, nga amtija e ksaj Shqipnije, se at vis qi derdhi djersën nga kjo moçale e turbullt me t’mbajt’ ke me përbuzë, ku njerzt s’jan’ njerz por hije, se n’vend t’a dikojsh dijen ku s’njifet dija as harti, për m’i a lecue mjerimin, ku s’lejn’ përftime t’gjana, do t’turfullojsh mërzitshëm tue deshirue largimin!

188 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1457]

N’mos e merrsh ti n’kët popull ngjyret e gjalla, jonet kush do t’a marri at barrë, e bukra, drandofillet me ia ndritue padijen, e gzimit ndër të cilat me shndoshun smundje e varrë jeta e përjashtme shtiellet, qi n’shpirt i lane shekujt e atbot’ dhe toka e t’parve e territ e t’robnis, shpirtin ka me na knaqë: ndër ta me ngjallun shpresën na t’rijt atbot’ndërgjegjen n’agime t’ardhmenis, duhet t’a kemi n’paqë. me i nxjerrun sharte tjera Veç kshtu mundin ktij popull ma t’gjana e t’drejta jete, ti mundesh m’i a shpërblye: mbi male e vrrije e fshatra përndryshej tash t’vret djersa sikur edhe n’qytete? qi qe dikue për tye. Ernest Koliqi [BN - 1454] Ernest Koliqi [BN - 1456] Mos humb n’ankime t’kota, por ço synin me kqyrë, Ju falem, mbi mjegull t’egoizmit o bajama t’lulzuem t’kolegjës s’eme, qi t’kapërthei, ç’detyrë pse ju kët fllad prej s’largu po m’a çoni. ka djelmënija arbnore Kur ju çilshi në prill bashk’ me qershija, ndaj kët popull fatmjerë kumbulla e pjeshka atbot’ kolegja dukej qi dha, flijoi e priti, si djep lulesh. Edh’ishte! Sa e sa mija por fryt s’pau kurrnjiherë. shpresash krenare ka përkundë e andrra Ernest Koliqi [BN - 1455] t’bukura, kur jashta shekullit jetojshim Eja t’i thejm’ djerrinat si n’nji ishull magjik ... Nxanës i hovshëm, edhe t’a zgjojm’ prendverën synin nga librat plot deshir e lshojsha n’kto vise kaq t’shkretnueme; përtej atyne ledheve, - mbi jetën ... eja t’a mbushim erën Shpesh-hera mallëngjyeshëm zani msuesit me ethet e veprimit na thonte, po, se jeta a plot mashtrime qi sjell shndet e lumni e se të shumtën ndodh’ qi n’udha t’saja e lavd e dritë e frymën i drejti vuen edhe ngadhnjen bakeqi. e t’bardhes qytetni; Kush e ndëgjonte? Me nji hark si ylberi eja t’a ndrrojmë ankimin premtimesh i rrethuem, na çfaqej para n’nji hymn uzdaje, eja vegimi i jetës. Kur dhe librat thojshin t’ndërtojm’ permbi gërmadha se bahen t’mdhaja paudhësi, na n’parzem faletoret e reja, ndiejshim nji shpirt e nji guxim pushtuesash ku me vallet e moçme qi zbresin me i vu ligjën dheut t’fituemun t’a qarkojm’ çdo therore, me shpatë. O botë e njerzve, n’vete ushqejshim me vllaznit ma t’përvujtun shpresën hyjnore, shpresën guximtare t’kapun lirisht për dore; qi vepra e jon’ ty shqim do t’kish përtrimun eja t’i falim lule tu’ e kthye prap jetën n’bukurin e prrallave ... edhe jetës shqiptare, Ku asht ai shpirt? Pse s’jam prap ai? t’zgjojm’ n’te qejfet e lehta, mirakandet bujare, Ernest Koliqi [BN - 1457]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 189 [BN - 1458] BESA N LIBRI I SHENJTË

Tet’heresh E kur nata vjen dhe xhixhillojnë hyjt ende s’ia a siellun bota rrolles s’diellit, - gzohem fort, se hekrat nuk m’i kryqzojnë syt’, e kam ndrrue krejt ... un qi desha t’ndrroj botën! por t’u sjellmun mbrapa shof dritën e smutë Kush m’qiti kaq me shpejt nga praku i dhe hijën teme tu’u zgjatë në murt heshtëshëm Migjeni [BN - 1461] i shkollës s’eme? E ku jam sot? Sakt, n’andërr. si një kërcnim ligji, posi një dajak. Ernest Koliqi [BN - 1458] Dhe atëher tërbohem dhe urrej pa masë dritën, hijën, veten, muret edhe hekrat Ndoshta m’ka marrun gjumi tue lexuemun, edhe e ndiej veten lua të ndryem në kafas. o Dant, poemin t’and me duer ndër tamtha, Migjeni [BN - 1462] pse nesër n’klasën t’ime më vjen rendi t’zhvilloj at vargun plot me lot, at vargun A çilë kafazi, e mërgimit: “Sa fort i ndiehet krypa bylbyl flutro; bukës së huej edhe sa shteg i ngurtun Ndër pyje e ograja, asht zbritja e ngjitja nëpër shkalla t’hueja ...” Bylbyl, shpejto. Un sakt jam n’andërr e mërgimi i Dantit Ndre Mjeda [BN - 1463] m’ban t’a shof veten n’nji dhe t’hueja ...” Un sakt jam n’andërr e mërgimi i Dantit Kafaz ke qiellin, m’ban t’a shof veten n’nji dhe t’huej mërgue ... Epshin pengim; por tekembramja mue kumbonza e shkollës, E gjithë ku t’rreshket qi vje n’çdo orë e na kallzon detyrën, Shkon fluturim. ka me m’a hjek’kët angth kur do t’më zgjoje Ndre Mjeda [BN - 1464] n’mes shokve t’dashun të kolegjës s’eme ... Ah jo, or mik, vërte jan’kumbon’ t’hueja Por vaj! Se ‘i dimën tjetrë qi qajn’ tue tingullue n’nji qiell mërgimi ... Paske, o bylbyl i shkreti; Ernest Koliqi [BN - 1459] Pa da ty zemra t’treti Lam tumir! Kaloi prendvera, Mbas vajit që t’rrethon. muer me vete kangë e fletë; Ndre Mjeda [BN - 1465] u tha kopshti e gjethlat era përtej prrojeve i ka tretë. Ndërrojnë’ edhe stinët e motit, M’kan’ mbulue kujdese tjera E për çdo herë ndrron era. qyshse nisa t’njof, o Jetë; Mbas dimrit vjen prendvera, s’m’joshin ma agime e ylbera: Mbas borës blerimi del. tash Mysterin due me pyetë. Ndre Mjeda [BN - 1466] Due m’i a terun lott t’mjeruemit, n’shgjeta due me i gjuejt’ t’praksuemit Por ty, n’kafaz t’shtërngueshëm, n’shkam të Febos tue zan’pritën. Ty t’paska ndry mizori, T’rrzuemin due t’a çoj nga balta; E kurrnjiherë nuk t’nxori due m’u ngjit’ mbi maje t’nalta Me t’lëshue ku zemra t’thrret. me shtegtar’ qi kerkojn’ Dritën ... Ndre Mjeda [BN - 1467] Ernest Koliqi [BN - 1460]

190 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1481]

Ti kurr, një kangë s’ia këndove Por ça ka toka, bylbyl, ndrron moti; Diellit kur nadje çohet; Ankimi e vaji nuk asht i zoti Zemra me vaj t’coptohet Përgjithmonë zemrën me na coptue; E me pajtue nuk don. Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1468] Ndre Mjeda [BN - 1475]

Çdo krajl i madh ndër shpija Mbas boret t’dimnit çilet prendvera; Ty t’mba m’u thanë i veti; Një ditë nuk gjindet që s’po ndrron era; Vetë bukuria, o i shkreti, Sendet që patmë janë tuj mbarue; Kenka për ju një kob. Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1469] Ndre Mjeda [BN - 1476]

Por njaj vaj që je tuj lëshue Tuj dnes’ i vorfni se e mbluene t’kqijat, Bylbyl, zemrën ma copton; Me ankime t’veta mbush rrugët e shpijat; Ditë e natë rri tuj prigjue, Lehtësim por s’mbramit gjen tuj punue; Vaj për mue! Kush mund t’ngushëllon? Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1470] Ndre Mjeda [BN - 1477]

Gjama jote a porsi ankimi Kjajnë fëmijn e dekun prindt e shkretnuem I një fëmijës që vetun mbet; Me ‘j vaj që duket se s’ka t’pajtuem! Gjama jote a si shungllimi Por zemrën moti jua ndrron tuj shkue: I nji t’zezës që gja s’e pre. Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1471] Ndre Mjeda [BN - 1478]

Por aj kob që hana e diti Ndër ishuj t’detit kjan i burguemi E njaj vaj që ylli pau, Për fmij, për grue që s’shef i shuemi, T’shkretve n’vesh kurr nuk iu mbrriti, Por prap durimi ka me ja prue, E kurr zemra nuk ju ndau. Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1472] Ndre Mjeda [BN - 1479]

Me ditë hyjt me bisedue, Shpend tjerë burgosi sa herë mizori, Me pasë sy që me derdhë lot, E rishtas jashta dikur i nxori; Vajin tand ju kishin prue Ndër fushë e male janë tuj fluturue; T’kishin kja për jet’ e mot. Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1473] Ndre Mjeda [BN - 1480]

Nëpër fush’e nëpër shpija, Flutrojnë ndër male, flutrojnë ndër lule, Me kujdes që s’nep afat, Flutrojnë ku çerdhen motit e ngule, Rreth e rreth t’kish ardhun fëmija, E kangët e parshme nisin me këndue: Kjamun t’kishte i ngriti fat ... Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1474] Ndre Mjeda [BN - 1481]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 191 [BN - 1482] BESA N LIBRI I SHENJTË

Ndër zogj që kishe ndonjëherë do t’hasin, Më vë në mendime dhe mendjen ma prish, Ndër pemë, ndër lule bashkë me ta ngasin; Më thotë ta dua, ta dua njerinë, Për ty t’vorfnuemit rrijnë tuj shpnesue; Njeriut t’i jap nga shpirti im shpirt. Fillo me gëzue. Dritëro Agolli [BN - 1488] Ndre Mjeda [BN - 1482] (babait) Një ditë i lodhur, i menduar, Bylbyl, ky shekull or e ças ndrrohet: I thashë mengadalë: Bijnë poshtë të naltit, i vogli çohet; “Përse kaq shpejt m’i ke mësuar Edhe natyra po don m’u ndrrue: Kaq punë e brengë e halle?” Fillo me gëzue. Dritëro Agolli [BN - 1489] Ndre Mjeda [BN - 1483] Gjithandej ndjehet një fshehtësirë: pika e gjakut Krajlnit’ ma t’moçmet ndrrohen me t’reja dhe e limfës zbret tinëz në brendësi, ku së thelli, E nji mij’ popuj ranë porsi rrfeja; ka mijëra vjet që përsoset Fryma e Madhe e një Po kthen motmoti që pat mbarue: thelbi të Ri. Fillo me gëzue. Agron Tufa [BN - 1490] Ndre Mjeda [BN - 1484] Nxito, kapedan, për të mbjellë popullin tim të ri. Porsi motmoti ndrrojmë dhe na vetë, Herë – herë gazmohna, herë rrijmë të shkretë, Arian Leka [BN - 1491] Por vaji e ankimi kanë për t’u shue; Fillo me gëzue. Sa krupë, sa ndyrësi jashta shtëpisë! – Ndre Mjeda [BN - 1485] Dhe jo për ndyrësinë e rrugëve, shesheve, as për marrëzira, thashetheme, grindje – Mbas vajit t’tashëm ka me t’ardhë shendi, me to jemi plot, gjer në vrimat e veshëve – Ka me ta shëndoshun zemrën gazmendi, por Fryma e kësaj bote, si vrug i paskaj Për mall, si motit, zanë ke me e lëshue: ndot Thelbin dhe Thelbin s’ka det që ta lajë!” Fillo me gëzue. Ndre Mjeda [BN - 1486] Agron Tufa [BN - 1492]

Kur t’shkojsh në fusha, kur t’shkojsh ndër male, Dhe si pushtova duke fluturuar, Afër shpisë seme hovin tand ndale; Me krahët gjak, të thellat kaltërsi, Mahnit’ at zanin tand tuj prigjue E prita vdekjen pa u dëshpëruar, Kam për t’u gëzue. Sepse e ngopa shpirtin me liri! Ndre Mjeda [BN - 1487] Jorgo Bllaci [BN - 1493]

Ah, edhe unë ndofta më shumë, më shumë, Kambët më mbetën në borë e gishtat më ranë Më shumë se ju shqetësohem e vuaj, tue lypë nëpër akull Vuaj për botën e madhe me zhurmë, zemra që i ruhen frymës së diellit. Vuaj për vendet dhe shokët tuaj ... Kryet ia fala vendit e zanin propagandës Kjo torbë që zien, kjo torbë që kam përmbi për nji alibi të qëlluem e të përsosun. shpinë, Martin Camaj [BN - 1494]

192 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1506]

Seç këndon një zok Mbas Tenzot un jam fuqija poshtë nga bostanet, S’cillës perkulet rrokullija: një merak që kam Hovin pezull gja s’m’a mban. nga zemra s’më ndanet. Gjergj Fishta [BN - 1498] Seç këndon një zok përtej nga korijet, një merak që kam “Sëmundja më e madhe sot nuk është kanceri nga zemra s’më hiqet. apo lebroza, por indiferenca dhe mungesa e Seç shtrova trapezën, interesimit” rakia s’më pihet, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1499] një merak që kam nga zemra s’më hiqet. “Thirrja ime dhe thirrja jote janë të njëjta: Seç më shtruan bukën, shenjtëria” dhe buka s’më haet, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1500] një merak që kam nga zemra s’më ndahet. “Thirrja jonë është shenjtëria, do të thotë të jemi Përmet [BN - 1495] tërësisht dëshmitarë të Zotit për njeriun, për çdokënd”. Në nji ketë hall i ka çue goja Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1501] Tuj shkrue, tuj rrejtë pa t’drejtë Për gjithë anësh ju ka dalë boja Ti je Kau - ... Hije ragbetit s’ju ka mbetë. Njeriu me ty punon tokën, pastaj të ther e të ha Sado që nji Fe nuk jena Ervin Hatibi [BN - 1502] Prej nesh ndonjë të keq s’kanë pa. Sa milje duhet të ecë njeriu Shkodër [BN - 1496] për të takuar njeriun? Parid Teferiçi [BN - 1503] Po, po; Ti sod, o gurra e dashtnis shejte, Lshoj fashë zemrat e njerzvet, Çdo njeri e ka një fjalë ku vë kryet. Vllaznoj popuj e mbreten, Frederik Rreshpja [BN - 1504] E ban qi paqa vrik t’na ngushllojë jeten; Pse bota mbarë, atëherë, kah len e kah merr Këto janë fjalë që thuhen me besë e nuk dielli harrohen ka me t’lavdue me t’ambla jone t’reja, që i thonë fëmijët kur flasin për herë të parë. E ma e kerthnesët ka me lulzue prap Feja. që hyjnë në urtinë e popullit në vargje dashurie Fjalë që i lidhen tokës rreth brezit si vargoj lirie. Gjergj Fishta [BN - 1497] Qerim Ujkani [BN - 1505]

Për mua sheklli kufij s’ka Pastaj u shpjegoj zogjve Synin kam ma t’kthiellët se dielli; Që edhe unë jam në këtë botë pa fole. Perendis ‘dhe i kam pergja, Hije t’reja n’jetë kah shtielli. Frederik Rreshpja [BN - 1506]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 193 [BN - 1507] BESA N LIBRI I SHENJTË

Më thotë zani me i kndue jetës, Nga pisllëku i vjetër për ta pastruar, Më thotë zani me i kndue kohës, Për ta rilindur të pastër të tërë. Më thotë zani: “Kndoi s’vërtetës!” Imail Kadare [BN - 1513] Gaspër Pali [BN - 1507] Si varfanjak sa herë e pata lutur Pse toka e qiella kan’ heshtë para fjal’s s’tij. Të vinte tok me mua nëpër male, Buzët i dridhen gjith’ herë me hov t’ri, Por thoshte: “Unë s’ngutem, ti je ngutur Pse kangtari n’zemër ndryen Dhe s’kam lajthitur t’i besoj një përralle”! Gëzimet e bot’s mbarë Po, po, ti nuk lajthite asnjëherë, E dhimbat e bot’s mbarë. E llogarite jetën mjeshtërisht, Gaspër Pali [BN - 1508] Fytyrën s’ta përzhiti asnjë erë, Punove dhe jetove ngrohtësisht ... Ardhtë një vjeshtë pa shtegëtim zogjsh! Dritëro Agolli [BN - 1514] Frederik Rreshpja [BN - 1509] .... qeshën hidhur: “Është i marrë! Ardhtë vëllazërimi I marri mburr pa turp veten e tija!” I qiejve dhe kontinenteve. Kush ish i marrë e zgjidhi historia. Imail Kadare [BN - 1510] Dritëro Agolli [BN - 1515] E dashur, Në zemër mund të rrish dhe një çikë, Bij çobanësh kemi qënë Se zemra më e butë është se kënga zakonisht, kemi fjetur nënë tënë, Por në këngën që e braktise në çastin heroik, shiu e bora na kan’ zënë, Sido që të bësh, herë ngrën’ e her’ pa ngrënë. Më kurrë s’mund të hysh, Polifonia labe [BN - 1516] Se dhe n’u pendofsh, Dhe në u kthefsh, Dhe kështu në rrugë të madhe e shitme zemrën Tek porta në shi dhe në trokitsh, tonë Portën s’ta hap, njerzve që vetëm një të përqeshun dhanë për të Rri në rrebesh, e shkuen të kënaqun e tu’ u gëzue – pse Tek porta në shi për jetë të rrish. panë mfshehsinat intime të kësaj jetesës sonë. Imail Kadare [BN - 1511] Migjeni [BN - 1517]

Përpara Në mjedis shndriste tempulli nuk e dishe, o jetë, i librit n’pergamenë – biblioteka – se kaq i tmerrtë me fekse idesh madhështore asht grushti i yt në ballin e gjanë të shekullit. që mbyt Martin Camaj [BN - 1518] pa mëshirë. Migjeni [BN - 1512] Me bukën e fushës E vjetër është bota, Me erën e malit E parruar, Me këngë trimërie. Kaq shumë akoma duhet bërë. Zhuliana Jorganxhi [BN - 1519]

194 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1519]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 195

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1520]

Mjerimi asht një njollë e pashlyeshme në ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj.

Migjeni [BN - 1520]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 197 [BN - 1521] BESA N LIBRI I SHENJTË

Kafshatë që s’kapërdihet asht, or vlla, mjerimi, Mjerimi në dritzën e synit te kërthini kafshatë që të mbetë në fyt edhe të ze trishtimi dridhet posi flaka e mekun qirini kur shef ftyra të zbeta edhe sy të jeshilta nën tavan të tymuem dhe plot merimanga, që të shikojnë si hije dhe shtrijnë duert e mpita ku hije njerzish dridhen ndër mure plot danga, edhe ashtu të shtrime mbrapa teje mbesin ku foshnja e smueme qan si shpirt’ i keq të tanë jetën e vet derisa të vdesin. tu’ ndukë gjitë e shterruna të së zezës amë, E mbi ta n’ajri, si në qesëndi, e kjo prapë shtatzanë, mallkon zot e dreq, therin qiellën kryqet dhe minaret e ngurta, mallkon frytn e vet, mallkon barrn e randë. profentënt dhe shejtënt në fushqeta të Foshnj’ e saj nuk qesh, por vetëm lëngon, shumngjyrta e ama s’e don, por vetëm mallkon. shkëlqejnë. E mjerimi mirëfilli ndien tradhti. Migjeni [BN - 1525]

Migjeni [BN - 1521] Vall sa i trishtueshëm asht djepi i skamit ku foshnjë përkundin lott edhe të fshamit! Mjerimi ka vulën e vet të shëmtueme; Migjeni [BN - 1526] asht e neveritshme, e keqe, e turpshme; balli që e ka, syt që e shprehin, Mjerimi rrit fëmin në hijen e shtëpive buzët që më kot mundohen ta mshefin – të nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis, janë fëmitë e padijes e flitë e përbuzjes, ku nuk mund t’u prishet qetsia zotnive të mbetunat e flliqta rreth e përqark tryezës kur bashkë me zoja flejnë në shtretënt e lumnis. mbi të cilën hangri darkën një qen i pamshirshëm Migjeni [BN - 1527] me bark shekulluer, gjithmon i pangishëm. Migjeni [BN - 1522] Mjerimi pjek fëmin para se të burrnohet; don ta msojë t’i iki grushtit q’i kërcënohet, Mjerimi s’ka fat. Por ka vetëm zhele, atij grusht që në gjumë e shtrëngon për fytit zhele fund e maje, flamujt e një shprese kur fillojnë kllapitë e etheve prej unit të shkymë dhe të coptuem me të dalun bese. dhe fëtyrën e fëmis e mblon hij’ e vdekjes, Migjeni [BN - 1523] një stoli e kobshme në vend të buzëqeshjes. Një fryt kurse piqet dihet se ku shkon Mjerimi tërbohet në dashuni epshore. q’ashtu edhe fëmia në bark të dheut mbaron. Nëpër skaje t’errta, bashkë me qej, mij, mica, Migjeni [BN - 1528] mbi pecat e mykta, të qelbta, të ndyta, të lagta lakuriqen mishnat, si zhangë; të verdhë e pisa; Mjerimi punon, punon ditë e natë kapërthehen ndjenjat me fuqi shtazore, tu’i vlue djersa në gjoks edhe në ballë, kafshojnë, përpijnë, thithen, puthen buzët e tue u zhigatun deri në gjujë në baltë ndragta e prap zorrët nga uja i bahen palë – palë. edhe shuhet uja, dhe fashitet etja Shpërblim qesharak! Për qindenjë afsh n’epshin kapërthyes, kur mbytet vetvetja. në ditë – vetëm: lekë tre – katër dhe “marsh!”. Dhe aty zanë fillin të marrët, shërbtorët dhe Migjeni [BN - 1529] lypsat që nesër do linden me na i mbushë rrugat. Mjerimi kaiher’ i ka faqet e lustrueme, Migjeni [BN - 1524] buzët e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,

198 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1540] trupin përmendore të një tregtis së ndytë, Mjerimi s’ka gëzim, por ka vetëm dhimba, që asht i gjikuem të bijë në shtrat vet i dytë; dhimba paduruese që të bajnë të çmendesh, dhe për atë shërbim ka për të marrë do franga që t’apin litarin të shkojsh fill’ e të varesh ndër çarçafë, ndër fëtura dhe në ndërgjegje ose bahe fli e mjerë paragrafesh. danga. Migjeni [BN - 1535] Migjeni [BN - 1530] Mjerimi s’don mshirë. Por don vetëm të drejt! Mjerimi gjithashtu len dhe në trashëgim Mshirë? Bijë bastarde e etënve dinakë, - jo veç nëpër banka dhe në gja të patundshme, të cilt në mnyrë pompoze posi farisejt por eshtnat e shtrembta dhe në gjoks ndoj i bijnë lodërtinës me ndjejt dhelparak dhimbë, tu’ ia lëshue lypsit një grosh të holl’ në shplakë. mund të që të len kujtim ditën e dikurshme Migjeni [BN - 1536] kur pullaz’ i shtëpisë u shemb edhe ra nga pesha e kohës, nga pesha e qiellit, Mjerimi asht një njollë e pashlyeshme kur mbi gjithçka u ndi një i tmerrshëm za në ballë të njerzimit që kalon nëpër shekuj. plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit, Dhe kët njollë kurr nuk asht e mundshme ish zani i njeriut që vdiste nën tra. ta shlyejnë paçavrat që zënë myk ndër tempuj. Migjeni [BN - 1537] Migjeni [BN - 1531]

Kështu nën kambë të randë të zotit t’egërsuem – O shpirt! Pëllumb i gjorë! Lajm i idealit të ri ... thotë prifti – vdes ai që çon jetë të dhunuem. Zhgule shëgjetën nga vetja, e rishtas, me Dhe me këto kujtime, ksi lloj fatkeqsinash dhimbsuni mbushet gotë e helmit në trashgim brezninash. flutro mbi valët e jetës e fjalë ngushllimi pëshprit, Migjeni [BN - 1532] shëro plagat e skamnorëve e shpresën në jetë ua rrit. Mjerimi ka motër ngushulluese gotën. Migjeni [BN - 1538] Në pijetore të qelbta, pranë tryezës plot zdrale të neveritshme, shpirti, me etje derdh gotën Por hesht, shpirt’i goditun, felltë hesht në pikllim, në fyt për me harrue nanthetenand’ halle. i dhimbset vetja shpirtit ... o vall, se ç’idhnim! E gota e turbullt, gota satanike Shikon botën skamnore, plagën shikon me sy tu’e ledhatue e pickon si gjarpni – e lotë xhevahiri derdh ... o vall, u fik një hy! dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni, nën tryezë qan – qeshet në formë tragjikomike. Migjeni [BN - 1539] Të gjitha hallet skami në gotë i mbyt kur njëqind i derdh një nga një në fyt. U vodh kanga nga zemra e kombit, Migjeni [BN - 1533] shpërtheu në vaj të dikuem mjerimit, këndoi ujen e së bijës, këndoi ujen e të birit, Mjerimi ndez dëshirat si hyjet errsina qau jetën e thyeme nga rrufe e fatit, dhe bajnë tym si hejt q’i ban shkrum shkreptima. i mbyti në lotë shpirtënt që ndjejnë dhimbë për të ngratit. Migjeni [BN - 1534] Migjeni [BN - 1540]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 199 [BN - 1541] BESA N LIBRI I SHENJTË

Kangë a vaj? Çë je? Thuejma, zemër kombi! Se mos të duket vetja tepër Zemër që ke vuejtun, që ende po vuen ... Se mos bëhesh i egër Këngë a vaj? Çë je? Çë në ty po vluen? Se mos bëhesh vrasës serial, ku i dihet Mallkimi ndaj fatit që ditët t’i helmuen, Dhe na fut në shënjestër që dëshirat e jetës të gjitha t’i gozhduen? Si në një varr të përbashkët Migjeni [BN - 1541] Të gjithëve që djegim drutë e Zotit Popullin Kain të të ngrohtit. Oh – jo! Kanga jote asht shprehje e dhimbsun Ervin Hatibi [BN - 1546] e një jetese që dergjet e dergjet dhe tu’u dergjë ndoshta do hesht e molisun ... Bir, të ka ndodhur të nisesh pa bukë në rrugë? Migjeni [BN - 1542] Të ka ndodhur ta ndiesh në çdo pore të lëkurës urinë? Ndrit shkëndi e gjallë në qiell plot me hyje, Dritëro Agolli [BN - 1547] ndrit shpirti i ri, lidhë me t’arta nyje, nyjet e dashnis, E nuk lind gaz në votra pa zjarrm mbetë. dashni e fëminis Gaspër Pali [BN - 1548] për të mjeruemët në botë që vuejnë, derdhin lotë. “O Zot, ti je çdo gjë për mua. Migjeni [BN - 1543] Më shfrytëzo kur të duash ... Nëse nuk mund t’u ndihmoj këtyre njerëzve në fatkeqësinë dhe Të keshë ftohtë vobektësinë e tyre, më lejo të paktën, të vdes Do të thotë me ta dhe pranë tyre, që të mundem në këtë se s’di gjë për ty njeri mënyrë të jap dëshmi për dashurinë tënde!...” Gjallë në botë Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1549] Qeveria dhe media të fsheh Si monedha në kek “Për të gjetur një vend, kërkova dhe eca shumë, Në darkën e bamirësisë së fundvitit. Të fshehin aq shumë derisa më la fare forca. Tani, këmbët Pas të vërtetës së hidhur të drurëve të shtetit. dhe duart po më dridhen. Tani mund të kuptoja Ervin Hatibi [BN - 1544] më mirë vuajtjen e trupit dhe të shpirtit të më të Ata varfërve ndër të varfrit, pa shtëpi, pa ngrënë, Që na vënë revolucionin si alternativë dhe pa kë të gjallë që do të përkujdesej për ta Për të na qeverisur me frikën nga ai ... Prandaj, u luta: Ata që na trembin me anarkinë Më lë të ngushëlloj, në vend se të jem e Ata që deformojnë fenë dhe fjalinë ngushëlluar, Për të mos prishur rehatinë Më lër të kuptoj, në vend se të më kuptojnë, Për mos të të ngrohur Më bëj të dua, në vend se të më duan, Mbrohen pas faktit se nuk të kanë njohur Sepse: Personalisht Vetëm duke dhënë njeriu merr, Ervin Hatibi [BN - 1545] Vetëm duke harruar vetveten, njeriu e gjen Të kesh ftohtë veten; Frigohem se mos mendosh Vetëm duke falur njeriu është i falur.” Se të ftohtin s’ta ka kush borxh Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1550]

200 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1555]

O, si nuk kam një grusht të fortë t’i bij mu në zemër malit që s’bëzanë, ta dij edhe ai se ç’do me thanë i dobët – n’agoni të përdihet si vigan i vramë.

Migjeni [BN - 1551]

Unë – lugat si hij’ e trazueme, trashigimtar i vuejtjes dhe i durimit, endem mbi bark të malit me ujën e zgjueme dhe me klithma të pakënaquna t’instiktit.

Migjeni [BN - 1552]

Mali hesht. Edhe pse përditë mbi lëkurë të tij, në lojë varrimtare, kërkoj me gjetë një kafshatë më të mirë ... por më rren shaka shpresa gënjeshtare.

Migjeni [BN - 1553]

Mali hesht – dhe në heshtje qesh. E unë vuej – dhe në vuejtje vdes. Po unë, kur? heu! kur kam për t’u qesh? Apo ndoshta duhet ma parë të vdes?!

Migjeni [BN - 1554]

O, si nuk kam një grusht të fuqishëm! Malit, që hesht, mu në zemër me ia njesh! Ta shof si dridhet nga grusht’ i paligjshëm ... E unë të kënaqem, të kënaqem tu’u qesh.

Migjeni [BN - 1555]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 201 [BN - 1556] BESA N LIBRI I SHENJTË

S’kje toka, jo, per ty kje qiella!

Gjergj Fishta [BN - 1556]

202 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1557]

Mbahu ti, o zëmra ime, që shkel tek do e je trime, thuaj si thoshin qëmoti, nga Zoti prapë tek Zoti, Naim Frashëri [BN - 1557]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 203 [BN - 1558] BESA N LIBRI I SHENJTË

Një shkollë e lartë, e frytshme Vashën vërtet e mbuluan, po shpirt’ i saj në qiej t’vërtetash plot çudi shkoj, shëtitja n’këtë mënyrë Hapi krahëthit e lehtë, në hapësirët fluturoj, bëhet për njerëzi; Bukuri e saj u përzje me bukurizët të prillit, kështu mes varresh, kockash, Me fjalëzët të bilbilit, me erët të trëndafilit; udhëzohen të menduar, Gjësendi s’humbetë kurrë, e gjë s’vdes me të n’heshtje duke qëndruar vërtetë, njerëzit për në vërtyt; Mase ndryshohenë pak, pa janë në këtë jetë, t’i bluajnë mirë të mortjes As shtohet, as pakësohet, as prishetë gjithësija, të shquarat mendime, Vdesën e ngjallenë prapë si gjith’ edhe njerëzija. t’mendojmë se fati i sotëm Këtu janë gjithë ç’janë, e gjithë ç’gjë mund të me t’nesrit sjell ndryshime, jetë, se sot ata gëzojnë, Ëngjëllitë, perënditë dhe ajy Zot i vërtetë! por nesër vjen mbarimi, Se një trup e një shpirt është gjithësija, që s’ka kështu e ka njerëzimi, anë, kur jermi s’ka kufi. Të gjallë edhe të vdekur, gjithë brenda në të Popujt e perëndimit janë. të mburren që ua kalojnë Naim Frashëri [BN - 1561] për qytetërim gjithë tjerëve, por sytë këtej t’i drejtojnë: Se Zoti i math i vërtetë do të mësojnë prej teje Na fali lottë në jetë, atë shprehi bujare, Që ta nxjerrim hidhërimnë, si dritë t’panjohur fare: Edhe zjarr e mallingjimnë. varrezash për t’shëtitë. Pashko Vasa [BN - 1558] Naim Frashëri [BN - 1562]

Krahë shpirti ... i lyp vdekjes pa pushim. Po sa keq që në mes urë s’mund të hidhet Që të vij te ti, moj motër, fluturim, Që i gjalli me të vdekurin të lidhet. Që të t’gjej në qiell të lumtur e të qetë Naim Frashëri [BN - 1563] Në mes dritës, pranë Zotit të vërtetë. Naim Frashëri [BN - 1559] Pikërisht si ai pëllumbi që dikur nga arka u shqit, Të vdekurit t’i qajmë, mbi këtë varr këmbën e vuri Nga shpirti të mos i ndajmë, pastaj n’prehër t’Hyut u ngrit. Po mos me zë e me kujë, Me kësish farë rrëmujë, Pashko Vasa [BN - 1564] Me vaj e me ulërimë, Trimi E me shumë kërcëllimë; nukë mundet nga mundimi Po me lot vetëm të qajmë, ata vanë n’atë jetë, Dhe me zëmrë zi të mbajmë; te Zot’i math i vërtetë, u poqnë me Perëndinë, Naim Frashëri [BN - 1560] Naim Frashëri [BN - 1565]

204 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1579]

Në qiej fluturuan, Per Atme e shejten Fe te Zot’ i vërtetë shkuan. Punoi me t’drejtë m’ketë dhe. Naim Frashëri [BN - 1566] I vorfni, pa prind mbetun, Po t’ju pyesin se ku mbeti, Qi kjan per bukë i mjeri, Thoni: shkoi në kaltërsi. Gjergj Fishta [BN - 1574] Dritëro Agolli [BN - 1567] Te ky shujten pat gjetun: Ngushëllim ishe për mua, Ky lott prej sysh i a teri, ishe kënaqësia ime S’e la nen dhunë me fsha dhe asaj buzëqeshje engjëjsh E at e mamë i u ba. borxh i kam sa gëzime. Gjergj Fishta [BN - 1575] Pashko Vasa [BN - 1568] Shkoj. Dhe zgjoj ditë të bukura, Ti u zhduke! Ngjyrë e bardhë diellin foshnjë mbaj në gji. fytyrën tënde e veshi Kur mos jem, do jem i tëri dhe mbi atë buzë të zbehtë tek e bukura Shqipëri. krejt qeshja e qiellit qeshi, dhe qe një brengë zharitëse Teodor Keko [BN - 1576] për shpirtin tim të gjorë. Pashko Vasa [BN - 1569] Më mirë ta dish se do të vdesësh! Lulet lule do të jenë dhe nuk do të kundërmojnë Vetë qielli ty të la me trishtim vetëm gjashtë muaj, t’jetoje, dhe njerëzit do kthehen më shpesh te distributori pastaj, si u ktheve n’shpirt, i harruar cipën njerëzore e lëshove të furnizohen falas me besim ... dhe tash, bijë, mes engjëjsh ti prindit i buzëqesh. Teodor Keko [BN - 1577] Pashko Vasa [BN - 1570] Po, a thue, krejt deka n’asgjasend t’përpini Porsa me ato flatra rrëshqit dheut i shkoi, E, posë se do kocijsh edhe ‘i grusht pluhen, kuptoi se çfarë ishte dhe n’qiell fluturoi. Nuk t’la tjetër? Jo! N’prehën t’Amëshuemit, Pjesa ma e mirë e jotja ka flutrue Pashko Vasa [BN - 1571] Me gzue n’dritë t’qiellvet, ku pushon dishiri Me flamurin kombëtar I nierit t’drejtë, si drita m’sy të kthiellun. të stolisëm për në varr. Përmet [BN - 1572] Gjergj Fishta [BN - 1578]

Barbarët... e mbyten! E pra Po, po, se pertej vorrin shpirti i nierit Ky ‘i dhunë kurrkuj s’i a bani; Gjallon për jetën! Njeky mendim i ambël Nuk bani kand me kja: Deken e zbutë e vorrin e ban të pëlqyeshëm, Per t’keq s’i duel kurr zani; Gjergj Fishta [BN - 1573] Gjergj Fishta [BN - 1579]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 205 [BN - 1580] BESA N LIBRI I SHENJTË

Kur zemrën fa’i s’e grisë. Prej ktij mendimi U ndie’j frymë përbrenda shpijet As vetë për ty s’lotova shum, kur ndjeva Porsi erë që vjen pa shkas; Se diqe: se n’ma t’mirën lule t’motit E, n’at muzg, nji vegim hijet E lae ti këtë shkreti, ku shuen e Drejta Lokes n’votër let’iu qas; E Paudhnia, ku sundon mizore; Përmbi plakën krahët i uli Ku i zhyemi m’vese sod me dorë dhunuese E n’gryk t’shuemen e shtrëngoi; Vesin shinon Theta t’zi, e selia Buzët t’shpuplueme n’ball’ ia nguli; M’rrashta t’përgjakshme t’njerzvet m’kambë, ku U ndal drita e ajo mbaroi. mbahet. Ndre Mjeda [BN - 1585] Kish kënduar gjel’i parë, Gjergj Fishta [BN - 1580] po këndonte gjel’ i dytë, buz’ e shkretë i ish tharë, Ehu! Po, se shpirti yt kulluet si rrezja po kur hapi të dy sytë! E diellit, qi përfton lulen e erandshme, “Djemtë!” tha dhe psherëtiti, Kur bora dehet, s’mujt me e bajtë qelbsinen dhe rreth e rrotull shikojti, E randë t’ktij sheklli t’zi; por fletët i rrahi sytë përpjetë i ngriti, Kah jeta e dytë, ku Njai qi rruzullimin pa e la jetën’ e shojti! N’themel e dridhë veç me ‘i vetimë t’qerpikut: E! po përse Perëndija Amshon n’lumni shka Atij t’i ket përgja mbretëreshës’ i dha vallë S’kje toka, jo, per ty kje qiella! kaqë shumë të këqija? Gjergj Fishta [BN - 1581] I pati shkruar në ballë? Mëngjezi e gjeti të vdekur, Ti, miku im, u bëre shpirt posi një thëngjill të shuar, S’ke frikë nga bora, as nga vapa ftohur’ e bërë si hekur, Atje mbi re mos u mërzit edhe tretur’ e kulluar; Se botë e tërë të vjen nga mbrapa. dukej brenga, që kish hequr, Arben Duka [BN - 1582] në buzët të përzhëlitur, Nuk vij të qaj tek varri yt, dhëmbj’e zemrës’i kish mbetur Ia kursej vetes ato hapa, mbi syt, q’i ishte venitur! Se trupi rri aty i shtrirë, Jeta kërkon ta mundonjë, Po shpirti yt më ndjek nga prapa. po vdekja s’e lë njerinë, Arben Duka [BN - 1583] papo i vjen ta shpëtonjë, Jepi dorën, jepi dorën dhe s’ja dinë mirësinë! kësaj nëne që i biri Më nestrët hapnë dëborën, iu këput si yll nga gjiri, edhe mihnë dhen’ e shkretë, qyqe, korb’ e la të gjorën! e vunë në varrt të gjorën, Ësht’ mëkat, për perëndi, e mbaroj të zezën jetë! në mos tjetër, sot për sot, Vashatë mbenë pa mëmë, eja derdhi dy tre lot, dhe pa vëlla e pa atë, eja bjeri dy tre gur, u erth gjëmë përmi gjëmë, sa t’iu bënet një qivur! dit’ e tyre u bë natë! Ali Asllani [BN - 1584] Naim Frashëri [BN - 1586]

206 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1586]

CEREMONIA MORTORE

Faltorja Shqiptare me kërkesën e familjarëve, Për 25 ditë rresht dikush nga familja ndez nga ndihmon në organizimin e ceremonisë mortore një qiri për çdo ditë, mbi varr ose në shtëpi. të një bujari shqiptar. Synimi është që njerëzit të ndihen sa më afër Zotit në këtë ditë të dhimbjes. Ditët e rikujtimit të vdekurit do të jenë dita e dhjetë, e shtatëmbëdhjetë, dhe e njezetë e pestë I vdekuri mbulohet me Flamurin e Faltores, i cili pas varrimit. Gjatë dhjetë ditëve të para pas para mbylljes së arkivolit hiqet, paloset dhe i vdekjes secili shkon për vizitën e tij përkujtimore dorëzohet familjes. dhe i paorganizuar. Këtë flamur familja e vendos para hyrjes së shtëpisë (apartamentit) për 25 ditë. Pas këtyre ditëve, përkujtimi varet nga dëshira Para se të mbyllet arkivoli dhe para se të varroset dhe mundësitë të afërmëve apo shoqërisë së të thuhet kjo lutje e Profetit Naim Frashëri. vdekurit.

Zot’ i math e i vërtetë! Sugjerime për ndërtimin e varrit. emri yt qoft’i lëvduar, të qofshim falë për jetë, Varri është vetëm një pllakë guri dhe pjesa mos qofshim teje mërguar mbi varr është e mbjellë me bar, lule ose bimë, Mbahu ti, o zëmra ime, sipas dëshirës së familjarëve apo amaneteve e që shkel tek do e je trime, kujtimeve të të vdekurit. thuaj si thoshin qëmoti, Në varr nuk vendoset fotografia. nga Zoti prapë tek Zoti.

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 207

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1587]

Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vlla. Të lutem, pak dritë në kët natë kur shpirti vuen, kur të dhemb e s’di ç’të dhemb, e syni gjum nuk ka, urren nuk din ç’urren, don e s’din se ç’don.

Migjeni [BN - 1587]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 209 [BN - 1588] BESA N LIBRI I SHENJTË

Thellë në veten teme flejnë kangët e Një lis pasqyrohet në lotin e qiellit, pakëndueme tundet dhe përgjaket në pasion të viganit: të cilat ende vuejtja dhe gëzimi s’i nxori, “Jetë! Jetë unë due!” – e frymë merr prej fellit, të cilat flejnë e presin një ditë ma të lumnueme si stuhi shkyn ajrin ... por në fund ia nis vajit. me shpërthye, m’u këndue pa frigë e pa zori. Migjeni [BN - 1595] Migjeni [BN - 1588] Frymëzim’ i em i pafat, Thellë në veten teme kangët e mia jesin ... që vjen e më djeg mu në gji, e unë jam vullkani që fle i fashitun, për kë po më flet? për kë të shkruej? por kur t’i vijë dita të gjitha kam me i qitun përse po më ban që kaq të vuej? në një mijë ngjyra të bukra që nuk vdesin. pse vjen e më djeg mu në gji, Migjeni [BN - 1589] frymzim’ i em i pafat? Migjeni [BN - 1596] Por a do të vijë dita kangët me u zgjue? Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen? Për të gjorët? për ata që nuk kanë dritë? Jo! Jo! Se liria filloi me lulzue O frymzim’ i em i ngratë, dhe e ndjej nga Dielli (alegorik) valën. mjaft me plagë që s’kan shërim, Migjeni [BN - 1590] leni të dergjen në mjerim, Njerzit s’duen ma trishtim, O kangët që fleni reliket e mia botës s’ia kande atë kangë të thatë, q’ende s’keni prekun as një zemër të huej, thot se mjell një farë të idhtë. vetëm unë me ju po kënaqem si fëmia Migjeni [BN - 1597] unë – djepi juej; ndoshta vorri juej. Migjeni [BN - 1591] Far e idhtë ... far’ e idhtë ... - O njerz të bimë nga far’e ambël! O dhimbë krenare e shpirtit që vuen Frigë të mos keni, pse një kangë dhe shpërthen ndër vargjet e lira ... mund t’ju theri në ndjesi, A deshte, vall, për t’u ngushlluem t’ju kujtojnë zemrën në gji tu’e stolisë botën me xhevahira? në ndërgjegje dhe një dangë ... Migjeni [BN - 1592] por ju t’ju bajë edhe ma zi. Migjeni [BN - 1598] O dhimbë krenare ndër vargjet e lira, që kumbojnë me tinguj të sinqertë ... Frymzim’i em i pafat! Vall, a do të prekish kënd ndër ndijesina? Shporru ktej! Nuk të due! Apo do vdesish si vdes gjethi në vjeshtë? S’i due hovet tueja të nalta, Migjeni [BN - 1593] as fluturimet ... Nëpër balta ... të ditve tona të shklas un due O kanga e dejë e dhimbës krenare ... rrokë me njerzit që rrok nata. Mos pusho kurr! Por bashkë me vaje, Migjeni [BN - 1599] si dy binjakë këndoni mjerimin – se koha do t’ju bijë ngushëllimin. Migjeni [BN - 1594]

210 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1609]

Kronikat historike s’janë të mjafta Ndër ju ca çaste gazi dhe pikëllimi, për potretin e gjakderdhjeve, mizorive: Sa drithma trupi s’pata mdjehur plot, numrit të viktimave të luftërave duhet t’u shtohen Kur shihnja në çdo radhë dorëshkrimi të vdekurit larg dashurive. Hir dashamiri, hir që s’e gjej dot. Dhe nga shekujt që ikën mësim i pashlyer Asdreni [BN - 1605] mbeti një aksiomë e përgjakur, e rëndë: Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vlla. kasaphanat e përbotshme nisin marshimin Të lutem, pak dritë në kët natë kur shpirti vuen, kur ëndërrat njerëzore shkelen me këmbë. kur të dhemb e s’di ç’të dhemb, e syni gjum nuk ka, Bardhyl Londo [BN - 1600] urren nuk din ç’urren, don e s’din se ç’don.

Prap ju kujtova, vjetesh krejt harruar, Migjeni [BN - 1606] Si gjë të vjetur rrall e tek q’e gjen. Ju shkunda, letra, dorës sime shkruar, Pak dritë! O burrë! O hero! ngado që të jesh! ... Njëj gjumit, mund q’as juve s’ju pëlqen. Burrë që shkatrron edhe që ndërton sërish! Pak dritë vetë, të lutem, mshirë të kesh, Asdreni [BN - 1601] se do çmendem në kët natë pa gjumë dhe pa pishë. Ju mblodha, vjersha, nga ju kisha lënë E një nga një ju pashë prap me mall. Migjeni [BN - 1607] Më dridhet dora si njëj të pangrënë, Që dridhet pas ca buke q’e sheh rrall. Oh! ta kisha pishën të madhe edhe të ndezun! Me flakën e pishës në qiellin e kësaj nate Asdreni [BN - 1602] ta shkruejshe kushtrimin ... Ehu Burrë i tretun! Do ta shifsha vallen tande në majë të një shpate. Ca jush prej kohësh gjith me skajet brejtur, Qysh brehet zemra keq kur send e pik, Migjeni [BN - 1608] Disa me faqet shuar, sërët mvrejtur, Si shenjtër kishe, moti q’i ka fik. Por pishë nuk kam e vetëm janë burrat, shokët ... Asdreni [BN - 1603] Dergjem n’errësinë pa gjumë dhe pa dritë ... Askush s’më ndigjon, çirren kot më kot ... Me ju përmenda jetën e kaluar, Hesht more, hesht! por qindro, o shpirt. Në radhët shkruar pashë shpirtin tim, Me disa pika lotesh zemre së lënduar Migjeni [BN - 1609] Mi ju të thara, mbetur si kujtim. Asdreni [BN - 1604]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 211 [BN - 1610] BESA N LIBRI I SHENJTË

Të duket gjë e zakonshme: jap pare, marr bukë! Po ne e pritëm kaq shumë! E mbollëm, e korrëm e djersët na vanë çurkë, Pastaj e shimë në lëmë e mbetëm pa gjumë; I mbushëm thasët dhe ecëm në pluhur e në gurë, Mullirit e bluam dhe e vumë në magje, Në krahë e morëm dhe e shpumë në furrë, Pastaj rrodhi në sofër nga korja e ngrohtë një paqe ... Të duket një gjë e zakonshme?

Dritëro Agolli [BN - 1610]

212 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1623]

Hapni udhën të kalojë buka! Zotëri, dëgjoni, ju fal të voglën arë Ku im atë rrojti plot gaz e shpresë Dritëro Agolli [BN - 1611] Edhe shtëpinë po deshët jua kam falë T’jetoj i qetë, qoftë dhe pa banesë. Kur sytë po mbyllte, lëvizi ngadalë buzët Po rebel mos më quani Zotëria juaj E në agoninë e mëngjesit tha: Duke më çuar shkresa pa pushim “Ne jemi bujq e si bujk dëgjo veç një muzë, Që veç me çirren “Paguaj! Paguaj!” Dëgjo muzën e tokës së njomë, vëlla!” Sa m’shuhet gazi e bie në dëshpërim. Me dorën tënde, o tokë, pishat ule mbi trupin e Zef Serembe [BN - 1617] tij Dhe gjirin e hape e nxore një luleshqerrë Po ju jap dhe këpucët, në ju pëlqen, Pranë fytyrës së zbehtë të djalit të ri, Kapelen, setrën si edhe pantallonat, Pranë syve të mbyllur e ballit të çjerrë. Po kini pak mëshirë për bijtë e mi. Dritëro Agolli [BN - 1612] Zef Serembe [BN - 1618]

E pashë atin tim mbi plisa Me kthetra vdekja gati po i mbërthen, Përkulur sikur falej: Të zhveshur, t’zbathur, t’uritur gjithmonë “O tokë e mbushur me filiza, Qajnë pa shpresë për fatin tim të zi. O tokë e mbushur vaje, Zef Serembe [BN - 1619] Gjer kur do shitesh si një lopë Me plisat e ugarit, Po taksidari është shumë “trim”, Pse tallet kaq kjo shtrigë botë I dëgjon këto ankime e as që pyet, Dhe pse të nxjerr pazarit?” S’përfill fare çka, s’prek atë vetë Dritëro Agolli [BN - 1613] E në krye t’ngulur ka veç një mendim. Zef Serembe [BN - 1620] Im atë tokën shumë e donte, Siç donte nënë e grua, I zhvesh borxhlinjtë me aq trimëri Për tokën lodhej dhe rënkonte Thesare fjalësh harxhon në çdo shkrim Dhe djersën derdhte krua. Që dërgon me të madhe shpejtësi Dritëro Agolli [BN - 1614] Me një varg rojesh në çdo rregjistrim. Zef Serembe [BN - 1621] Tatimi më rëndon mbi trup e gojë, Mbi truallin amtar që s’di të lulëzojë, Dhe ara, stola, madje edhe shtëpi Dhe mbi ajrin q’e thith or’ e çast. Për pak lira fajdexhiu i ulët zhvat Dhe borxhi as paguhet ndonjëherë. Zef Serembe [BN - 1615] Zef Serembe [BN - 1622]

Gjersa s’mundem të paguaj në çdo rast Godasin veten borxhlinjtë përherë. Sillen me mua si një batakçi, Po ... ky vend do të bëhet shtet i madh. Më mbytin gjobat e jam aq fatzi. Ç’e ha meraku atë se kush ka uri?

Zef Serembe [BN - 1616] Zef Serembe [BN - 1623]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 213 [BN - 1624] BESA N LIBRI I SHENJTË

Hoxha e prifti, murgu e murgesha apo dervishi, pavarësisht nga punët e lëvduara në shërbim hyjnor që kryejnë nuk mund të zëvendësojnë për njeriun shenjtërinë e Nënës dhe Babait që i ka lindur.

Abdi Baleta [BN - 1624]

214 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1625]

Na dha ne t’shkretve vetë perëndija Mallin m’u pamun, me ndejë n’nji votër Grueja me t’shoqin, prindën fëmija E vllau me motër.

Ndre Mjeda [BN - 1625]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 215 [BN - 1626] BESA N LIBRI I SHENJTË

Qan me lot vasha jetime, Filloi babai dasmën qan me lot o për të t’martuar, qan me lot krua më krua, djal’ i vogël i babait, thotë – kush më marton mua, o pëllumb i shkruar. se pa nënë e baba jam, Përmet [BN - 1631] dhe pajë e shkreta s’kam?! - Erdhi dita të të marr, - Hesht, moj bijë, se ke xhaxhanë, o flori, margaritar! një vëllezëri të tërë, - Ti pa valle s’më merr dot, që pa martuar s’të lënë, trëndafil e borzilok. dhe pajën ta kanë blerë, Përmet [BN - 1632] dhe do veç në proto derë - Moj faqja protokalle, me këto rroba që ndrijnë, pse m’i mban sytë përdhe, prerë e qepur në Janinë! frikë ke a turp më ke?! Gjirokastër [BN - 1626] S’është më ty vetëme, Rrotulloje sirin moj, por është për gjithë ne. sirini dhe një herë, - As frikë, as turp nuk kam, të shikoç babain, moj, po dua të dal me nam, për të fundit herë. të nderoj nënën, babanë. Babai për tija, moj, Përmet [BN - 1633] shumë e ka qederë, Ike, ike more dhenë, nuk i hahet buka, moj, kush i bën nënës kafenë? nuk i pihet verë! - Le t’ia bëjë kush të dojë, Mbi kurorën tënde, moj, kush i tha të më martonjë?! ngre fole birbili, - Kush ia bën, s’ia bën si ti, të rriti mamaja, moj, moj thëllëza në kuvli. të mori bandilli! Përmet [BN - 1634] Polifonike [BN - 1627] - Më rrite, baba, më rrite, Krushqit tanë me lezet, më rrite me tul simite, na pritën me muhabet, kur erdhi vafti më shite. me llokume, me sherbet, Ti baba, më rrite mua, Krushqia na qoftë e mbarë, paç kësmet nuset e tua. si për djalë edhe për vajzë! - Udh’ e mbar’, o bijë, Sarandë [BN - 1628] të bëneç e mirë, A m’u trashëgofsh, o djalë, mos bënesh si bota, gëzofsh nënën e babanë! se s’të qas te porta. Gjirokastër [BN - 1629] Përmet [BN - 1635] - A s’m’i thoni kësaj nuse, O ju, o krushqit tanë, pse s’këndon, po qan me lot? krushqia na qoftë e mbarë, - A s’m’i thoni babait tim, bukë e ëmbël e pandarë, të më lerë dhe një mot. dalçi me faqe të bardhë! Babai dolli te dera, Sarandë [BN - 1630] i mbushi sytë me lot,

216 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1649] dhe çupës ç’na i thotë: Vjen mesdita, gratë u shpien - Ç’bëri sot e ç’bëri mot. Buk’ e gjellë me ç’u ndodh, - A s’m’i thoni kësaj çupe, Ndënë hije redhe shtrihen, pse s’këndon, po qan me lot? Hanë drekë, çlodhen, bien, - A s’m’i thoni nënës sime, Pastaj nisin punën mbrodh. të më lerë dhe një mot. Asdreni [BN - 1643] Nëneja dolli te dera, i mbushi sytë me lot, Të bëhesh gjysh e të rritësh nipër e mbesa, dhe çupës seç na i thotë: Pastaj t’i shpërndash si një grusht me shkëndijë - Ç’bëri sot e ç’bëri mot. Plot ëndrra dhe shpresa! Përmet [BN - 1636] Dritëro Agolli [BN - 1644] - Ku je dirë sonte, manushaqja e sojme? Ngaherë nisesh larg në udhëtim, - Në shtëpi të huaj, Po si s’të lodhi udha, more djalë? m’u duk nata muaj! Po si s’të lodhi udha, biri im? Sa të vete në shtëpi, Dritëro Agolli [BN - 1645] të shoh babanë me sy. Rritu ti, moj gjeraqinë, Vlorë [BN - 1637] u bëfsh drit’ për njerëzinë! Djali me këmbë të mbarë, Përmet [BN - 1646] u bëft’ si gjyshrit e parë, na u bëftë një mëhallë. Milosau: - Qetmu, vash, edhe mejtohu: Përmet [BN - 1638] me ditët shkon helmi, e koha Djalinë e mori gjumi, do të vijë që edhe anije të ligat ia martë lumi. prej këndej do të na çojnë Përmet [BN - 1639] të mërguar në vend t’huaj, Çunat lozin, vashat qepin, ku dhe ne shtëpi do ngremë. Plakat e urta tjerrin lesh, Edhe atyre që do lindnin Nuset shkundin, tundin djepin, prej nesh atje, do t’u thonë: Burrat shatë, pleqtë grepin, “Vllezër, hypni prapë anijet Një mban fjalë, tjetri qesh. prap’ të gzojmë n’atdhe prindësh!” Asdreni [BN - 1640] De Rada [BN - 1647] Fushës zbresin tatëpjetë Rina: - Në më do, Punëtorët në mëngjes, më mbaj ku linda, Nëpër arat porsi mbletë, larg prej vendesh ku të shumtë Kush me vegël, kush me qetë t’huajt krenarisht harbojnë. Me pëqinjtë përmbi brez. De Rada [BN - 1648] Asdreni [BN - 1641] “Djep lirie për krejt vendin Ky hyn baba, qeshet zhaba, ish shtëpia e gjyshit tim, Ku hyn vllau, qeshet trau, tash ndaj t’huajsh e përulur, Ku hyn motra, qeshet votra, ndaj s’besoj se do të gjejë Ku hyn nana, qeshen t’tana. vasha dishka që të mburret.” Shkodër [BN - 1642] De Rada [BN - 1649]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 217 [BN - 1650] BESA N LIBRI I SHENJTË

Milosau: - Ç’deshëm gjer tashti, e patëm Oh, sa t’i ngrys këto ditë, andaj m’u qeto, moj grua. dhe të vij atje mes yjesh, Zoti s’na u bë i huaj, të të shquaj në mes shoqesh, që më besë mos t’i zem. të ta rrok prapë atë dorë, De Rada [BN - 1650] kurrë më mos ndahemi! De Rada [BN - 1655] Milosau: - Si një re, në dukje e bardhë, Ime-zonjë, shoqja ime. mbi qytet shiun e fsheh, ti nuk je këtu me mua, se s’di ende ku ta zbrazë, tok më kurrë s’do të rrimë! ti më rri kur më ke pranë, Vjeshtën që shkoi, kur u ngrys dhe kur vij, të gjej tek qan. shpejt një e diel, ti më thoshje: De Rada [BN - 1651] “Dita sa vete shkurtohet. Rina: - Birit tim asnjë njeri Po më e shkurtër se çdo stinë nuk ia mbrojti foshnjërinë, po na bëhet jeta jonë. as m’i dha ndihmë kur vdekja Prap’ që pas qelqesh dritsoresh ma mbërtheu e i piu gjakun. borën që na plak do shohim.” De Rada [BN - 1652] Unë qeshja dhe s’besoja. “Bora, the, do të më marrë, Milosau: - Grua, s’është urrejtja e Zotit se nuk di: më la një breshër që shpejt birin na rrëmbeu: kurmit, sa më pat goditur çdo njeri mbaron nën baltë. në vreshtë, kur isha e vogël.” Si në djep natën më ndjente Dhe më hodhe llërën qafës tinguj këngësh e s’dij ç’ishin, sikur të doje mbështetje. si nuk dij q’yjet lëvizin, De Rada [BN - 1656] që qyteti po merr frymë, “Kështu ndodh, o moj Harezë: ashtu dhe si mbylli sytë vajzës që mëngon dhe dielli ai më sheh anije detit, i qesh më tepër se dheut. lumenj të mëdhenj, e bregut Vajza që është e papërtuar ai më sheh trima dhe kuaj; rritet në hije të mëmës po për ne ai s’është më. e pafjalë e zemërdhembshur, De Rada [BN - 1653] e pajisur plot me hire. M’ecën posi një’yll shtëpive, Rina: - Porse t’ëmën që ma mbante, edhe vashëzat gjitone atje biri im s’e sheh. e shikojnë, e dëshirojnë Ai qëndroi ndër sytë e mi ajo vajzë t’i drejtojë. i përvjerrë si lëvere. Edhe nuset gjinj plot qumësht Fill pas tij, do vdes edhe unë! atje bashkëshortët duan Këtë sytë e tij ma thanë. barinj t’i kenë a pendarë. Por nuk di se çfarë varri Kur ajo lë derëbabën jetën time do përpijë? gjithë gjitonia ngryset De Rada [BN - 1654] dhe zilepset rreth i dhëndërit për fatbardhësin që pati.” De Rada [BN-1657]

218 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1666]

Mbesa jetime, e meruar, I hidhur ky zhgënjim. hyn tek e ëmta edhe i thotë: Si kërkon ta mbys fëminë, Mbesa: - Ulu pak, më bëj gërshetën. nuk ka parë ajo, jo ende dritë. Dhe mbesë e ëmtë na ulen E ndjej si më lëviz jo vetëm këtu në trup. kundrejt shtëpis’ së zotrisë. E ndjej të më lëviz edhe në shpirt. mbesa sheh kundrejt: prej derës Alqi Boshnjaku [BN - 1661] hynte dielli pranë djepit; Ti po shkon ... ajo vren pesë thëllëza kur ajo vjen ... që ndën fronet u përpushnin, Do të ndjekin pas dy sytë e saj. edhe më ti bijen lotët Sonte nuk qesh dot, nuk mundet dot të qaj, drejt në duart t’ëmtës saj: por ndjej se diçka ta thotë. Emta: - Ç’pikëllim është ky moj bijë? Alqi Boshnjaku [BN - 1662] Mbesa: - Pikëllim, dhe shumë i madh: Sa të besoja Më fatbardha ato thëllëza, por s’di se si Që nuk kanë njerkë shtrigë. më dukesh tani... Emta: - Vajzë e bij e s’ime motre, Më i frikshëm se vdekja. ti kur bën buzën në gaz, Se ajo vjen dhe jetën ta rrëmben dhe kur flet, dhe kur shtije sytë, e ti e mohon. zemër s’ka që s’bën për vete. Alqi Boshnjaku [BN - 1663] Mbesa: - Që të gjitha nuk më vlejnë, Besoja se më doje, kur s’kam mëmën të më shoh; a e dëgjon ... dhe njerka shtrigë që kam Tani trokiti urrejtja. natë e ditë më qorton. Ti s’e meriton këngën e jetës Emta: - Mos qaj, ti bija ime, të foshnjes kur të qajë, shpejt vjen koha e më shkon nus, O turp i mohimit të saj! atje me t’ët shoq fatbardhë Alqi Boshnjaku [BN - 1664] i harron të gjitha helmet. vajza me një psherëtimë, Se me sy do ta shiqoj, t’artën gërshetë e tërhoqi E me gji do t’a pajtoj, dhe lotët e saj më fshihu, E me dorë do t’a lëmoj. pa m’iu llambaritën sytë: Shkodër [BN - 1665] Mbesa: - Po edhe sa do të rroj kështu? De Rada [BN - 1658] Ike, djal’, o bir i nënës, Çfarë bukurie që kishte! u nise në drit’ të hënës, Ç’hir në sjellje e në zakone! more urinë me vete, De Rada [BN - 1659] kalove male dhe dete, “Atje më s’do zgjohem unë O nëno, sytë ç’më panë, luleve që i përkund era vall’ a do ta shoh vatanë? si suvalë të pasosje. Këtu po shoh lemerinë, Do të mblidhen shokët mbrëmjes po ha njeriu njerinë. në qytet, në vatrat tona. Unë si nj’ëndërrzë i lë! Përmet [BN - 1666] Të Milosaut s’ka më.” De Rada [BN - 1660] udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 219 [BN - 1667] BESA N LIBRI I SHENJTË

Lamtumirë, o ti nanëshkreta, O nënë jam larg, Që me t’vështira m’rrite kaq, për ty më djeg një mall. N’kohë ma t’mirë për ty unë treta, I varfër jam, ndonëse para unë kam. Kur pleqnia kërkon paq. Porse s’jam pranë teje. Ndre Mjeda [BN - 1667] Alqi Boshnjaku [BN - 1674] O mëma jon’ e vërtetë! të qofshim falë për jetë! E ndjej, se gjumi më është vrarë. ç’zemërë të bardhë pate! Në ëndrra shoh unë sytë e tu Të keqen e baltës s’ate! dhe klith porsi i marrë. Naim Frashëri [BN - 1668] Alqi Boshnjaku [BN - 1675] Për herë të parë Është gruaja ime e rraskapitur, panë dritë sytë tanë, në fytyrë po hap pak krem. ku çdo gur i rrugicës sime Ajo, e bukura e botës, dhimbje mban. s’ka forcë të qeshë. Dhe buzëqesh! Alqi Boshnjaku [BN - 1676] Ka mbajtur djalin, ka bërë gjellën, Për herë të parë shkruar ditarin, larë shtëpinë, panë dritë sytë tanë, ka pritur miqtë, ka larë enët, ku dashuria, ka ndezur zjarrin dhe dashurinë. ka të bukurat fjalë ... Teodor Keko [BN - 1669] Alqi Boshnjaku [BN - 1677] Nesër do shkoj, Kur m’i drejton ato bebëza të ndritshme Do të dal unë nga kjo portë Ku dashuria shkëlqen e kulluar Me yllin e bardhë, Dhe ku burojnë të gjalla e të fuqishme Me përcill ti nëna ime Gëzimet e kësaj jete të pashuar. Dhe ma fal, Zef Serembe [BN - 1670] Lotin e artë, Të ëmbëlat fjalë... Në mendjen time i ndjej kupat qiellore Pandi Laço [BN - 1678] Të ndritura nga shkëlqimi i pavdekshëm Dhe i harroj krejt dridhjet njerëzore Fjala nënë kudo në botë, Në dritën tënde amtare zhytyr etshëm. Zgjon në zemra dashurinë Zef Serembe [BN - 1671] Mirmëngjes!- jetës i thonë Se nëna lind njerinë. Në zemër rroftë gjithnjë pamja e buzëqeshur Kjo dorë që tundi djepin, Të asaj fytyre tërë dashuri Gjithë botën lumturon. Dhe u shkrofsha ndër bijtë e tu të zgjedhur. Agim Doci [BN - 1679] Zef Serembe [BN - 1672]

O nënë, ndjenjat bëmi ti pjellore Me se rrojnë foshnjat? Ç’i rrit çilimitë? Mendje e zemër në dorë m’i merr ti, Dashuri e mëmës dhe përkëdhelitë. Të kam ndjenja plot gaz e thellësi. Çajupi [BN - 1680] Zef Serembe [BN - 1673]

220 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1691]

“Perëndi, lemë të gjallë,- Të presin njerëz në takim ... Po lutetë mëm’ e mjerë,- Dhe vjen një çast kur kthehesh prapë Të mund të rrit këtë djalë, Dhe ulesh plot me mall në vatër, S’ka një javë që ka lerë. Shtëpia krahët do t’i hapë, Kush do ta marrë ta rrijë? Që ti të rrish si zog i kaltër. Jetimi që do të rrojë? Dritëro Agolli [BN - 1686] Kush do t’i apë të pijë? Si unë kush do ta dojë? Nësa ishte e re e me burrë Çajupi [BN - 1681] fëmija i thithën palcën e eshtnave: tash i bien dhambët nji nga nji prej goje. Engjëlli me këto fjalë, Pavëmendshëm në kalim Nga jet’ e rrëme shpëtoi, ia shtrydhin gjurmën e teshtijnë La baban’ e zi me djalë të bijtë Dhe ndë Qiell fluturoi. për të mos i ndigjojnë vajin. Çajupi [BN - 1682] Martin Camaj [BN - 1687] Na dha ne t’shkretve vetë perëndija Mallin m’u pamun, me ndejë n’nji votër Grueja s’e përdori mëngjinë Grueja me t’shoqin, prindën fëmija me ngrehë një kështjellë në det me hala peshku E vllau me motër. dhe alga e me ndejë e ndritun në shkamb ari, Ndre Mjeda [BN - 1683] pa të bijtë. Martin Camaj [BN - 1688] O prind, o vllazën! Te’j vorr me jue E gjall’ e i dekun unë do t’rri; - Vri tim zot e merëm mua, Sado n’gjuhë teme kan’me m’urue: o djalë more. “Dritë pastë n’lumni”.. - Nuse me bela nuk dua, vajzë, moj lule. Ndre Mjeda [BN - 1684] Përmet [BN - 1689]

Do të më qash, moj e mjerë, Familja, që lutet së bashku, mbetet tok, fryt i Se s’piqemi tjetër herë! lutjes është feja, fryt i besimit është dashuria, Do t’më qajnë dhe të tjerë, fryt i dashurisë është shërbimi i ndërsjelltë ...” Se këndova dashurinë, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1690] Këndova dhe Trimërinë, Mëmëdhen’ e Perëndinë. “Para së gjithash, ne duhet t’i kthehemi të luturit në familje, sepse pa lutje besimi ynë është i Çajupi [BN - 1685] dobët. Nëse me të vërtetë besojmë dhe lutemi, ne do të bëjëm jetën tonë të përkushtimshme, do Megjithëse keq të vjen kur ndahesh, të japim ndihmesën tonë për paqe. Pa dashuri Në rrugë ndjen prap një gëzim: nuk do të ketë kurrë paqe.” Kudo të shkosh, kudo të ndalesh Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1691]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 221

BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1692]

Ç’ke që vuan, o njeri? Ç’ke që bret me dhembshuri? Ç’ke që djek posi qiri?-

Lasgush Poradeci [BN - 1692]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 223 [BN - 1693] BESA N LIBRI I SHENJTË

NDJENJA DHE NJERIU Ahere pata heshtur, e s’kuvendova dot, Pa e pyet dhe vet’ e ti Ahere thelb’ i zemrës m’u drodh posi thërrime: Të mosbindurin njeri, Sepse në vetëveten të pata ndjerë, o Zot! Dhe për zemrën që j-u thye Mjerush të pata ndjerë në vetëveten t’ime! I kërkoj një arësye: Ç’ke që vuan, o njeri? Lasgush Poradeci [BN - 1695] Ç’ke që bret me dhembshuri? Ç’ke që djek posi qiri?- A! dyke neveritur gëzim e dhembje pas, ... Veç në djellë- e veç në shi! Me sy të vetëtimshëm e dyshimtar e tinës, Veç në det me llaftari! Kur që nga shkëmb’i vetes qëndrova të sodas Gjith të ndjell një mall i ri! Sa keq m’j-u patnë hapur të fellat e greminës Mall i ri, - haj! mall i zi!... Po njeriu ndaj e dëgjonte, Lasgush Poradeci [BN - 1696] Hapte gojë-e kuvëndonte- Kuvëndonte më të qarë, Ndaj fundesh llaftarije ku syr’i em u mvrejt, Me zembrim, me shpirt të vrarë: E mënt’ e turbulluar askur s’u mund t’i matin: Mall’i em, qëllim’i em T’a pata matur shtatin! T’a pata matur krejt! Që qëkur m’u bë ujem... Ndaj fundesh llaftarije! T’a pata matur shtatin! M’u bë fije prej qëmoti, Sapo shpirt më fali Zoti, Lasgush Poradeci [BN - 1697] Me të parën pikë loti... Lot’ i parë- ah! lot’i shkretë O Zot! Po rroj pëndesën e jetës me së nxire: Zu më shket për tatëpjetë Shtërmath në vete t’ënde-më dhe kaq vogëlsi... Sapo Zoti më dha jetë: E si m’a ngrite shpirtin nër kulme lartësire – Më dha jetë-e më la vetë... Sesa në fund ke zbritur! sesa në fund të ti!... Dhe q’ahere vete-e vi, Lasgush Poradeci [BN - 1698] Nxihem keq, a shkrepëti, Rrah të bje në gji të Ti: Të lus, o Lajmës qielluar! Po si turrem me vërtik, O Frym’ e Zotit, Vetë Zot! Si rrah Zotin të m’a çik... Me hirin t’ënd të pashteruar Zot’i em që m’ësht’ armik Që ka mburim përjetësije, Gjith më çduket... gjith më ik... Hirplot, o Shpirt, nër gaze Ti-je. Dhe nër mjerime je hirplot! Lasgush Poradeci [BN - 1693] Lasgush Poradeci [BN - 1699]

NJERIU DHE ZOTI Ti botës s’onë-i prure lajmin Në ty qëndron, po, Zoti – tha zemra shpesh vetiu, E nj’ëndërimi të pafaj: Më tha me zë të fellë, dhe prapë-u qetësua; Për mallin t’ënd me të pastajmin Dhe prapë që nga gjiri q’u tund e psherëtiu Ti kuvendon që përmi botë, Me fshehtësi më foli: Ay qëndron në mua... Dhe në gëzim i bije lotë, I bije gas në zi të saj. Lasgush Poradeci [BN - 1694] Lasgush Poradeci [BN - 1700]

224 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1712]

Kur del mi male yll’ i ditës Kjo ditë lumtërije që nuku ka të ngjarë, E shuhet nata prapa ti, Si hir i perëndishmë në shpirt më pati rarë, Ti me vështrimin vetëtitës M’u çduknë pikëllimet e vanë sërë-sërë... Çkëlqen në fund të zemrës s’ime Lëkundet nër të fella e dridhet bot’ e tërë: Dh’i bën prej këngës së një grime Një yll përjetësie u ndes në shpirtin t’im!... Një të përjetshme-harmoni. Lasgush Poradeci [BN - 1707] Lasgush Poradeci [BN - 1701] - Ju botë! që lëvrijni nër qiej pa pushim! E kur pat humbur jet’ e dherit, Përse nuk shuhi fare! po diqni aqe pak! Kur syr’i lodhur m’u përgjum, Përse nuku ndaloni haj! rrutullimin t’uaj! Në shkëndijim të kandilerit Të shihnit prej së lartrash, me syrin zemërak, M’i çfaq ylberin e një rruaze.... Në ç’dritë lumtërije çkëlqeu ky dhe i huaj!...

Lasgush Poradeci [BN - 1702] Lasgush Poradeci [BN - 1708]

Fatlum, o Shpirt, ti je nër gaze, M’i nxetë sesa zemra, që djek si flak’ e qetë, Dhe nër mjerime je fatlum! M’i ndritur se mendimi që shkrep si vetëtim, E sesa çdo dëshirë m’i ndritur e m’i nxetë Lasgush Poradeci [BN - 1703] Ësht’yll’i dashurisë q’u ndes në shpirtin t’im.

Sot hapa sytë që-me-natë Lasgush Poradeci [BN - 1709] E po këndoj si kurrëkush: Drejt lartësirës së pamatë Marr të rëndët që përdhe. Ah, mëshiro të ngjitë-i-çmuar Marr të fellët nënë dhe. Prej gjinit t’im të përvëluar Po që Lart prej Qënies vetë Fjalim’ i mallit t’im mjerush. Marr e jap përjetësi. Lasgush Poradeci [BN - 1710] Lasgush Poradeci [BN - 1704] Flamuri i pastër që m’u nxi Sbret një yll prej lartësije, Në sulm të lumtur për liri, Një të ndritur shkrepëtime- Qëndron gazmor në lartësi!... Posi flakë e posi hije Ajo ryn në zemër t’ime. Lasgush Poradeci [BN - 1711] Lasgush Poradeci [BN - 1705] E shpirtin dyke m’a përcjellë, E kuptoj me shpirt të sosur Më thotë-ah! shih sesa’sht’i fellë Si kullon dale-nga-dale, Ky gjir’i em që të pat pjellë... Dhe si fjalës së palosur ... Me zjarr ju flas, me zjarr. M’i hap kindën e një pale.... Lasgush Poradeci [BN - 1712] Lasgush Poradeci [BN - 1706]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 225 [BN - 1713] BESA N LIBRI I SHENJTË

Zot! Po në qaj e zjej me-vete, ... Në botë kaq mjerime, S’dëshpërohem kursesi Kaq një mall i nxirë Ndaj i ndjej së mjerës jete Pati mbushur jetën t’ime Vetëm mall e dashuri. Plot me shkretëtirë. Lasgush Poradeci [BN - 1720] Lasgush Poradeci [BN - 1713] Dhe loti tha: Vërteta! më lindi dhëmbj’e zezë, Ti ndrin në thelb të jetës si dritë-e përvëluar, Dhe dal nga syr’i vuar i zemërës njerzore: O gjuhë-e zemrës s’ime, o mos-e-kuvenduar. Po kur se ti prej qjellit pikon vetëm përdhezë, Un’ik nga balt’ e rëndë drejt kaltërsish qjellore. Lasgush Poradeci [BN - 1714] Lasgush Poradeci [BN - 1721] Kështu rrjeth dyke kënduar Ëndr’e zemërës së shkrete. Edhe duroj durim me lot Rrjeth si varg i pambaruar, Tashi dhe nj’herë, Varg i thurrur vdekje-e-jetë, Mendoj mendim të shentë, o Zot! Jetë-e-vdekje-përqafuar. Si përgjith-herë. Lasgush Poradeci [BN - 1715] Lasgush Poradeci [BN - 1722]

-Ç’punë bëj e ku kam lerë, Në kam nënë-e në kam at- Vjen si klithmë zemre Me kuvëndin e përzjerë “Mos urre në jetë, Pate pyetur, shok i ngrat! Larg nga ne urrejtje, Lasgush Poradeci [BN - 1716] të urrej” Alqi Boshnjaku [BN - 1723] Un’ i ziu që s’kisha fatin Të përgjigjem më një ças, Çdo ditë që zbardh Pasi von t’a mata shtatin unë penën marr, Kam vendosur të të flas: shkruaj dashuro në shpirt, Lasgush Poradeci [BN - 1717] se nga dashuria erdhëm në këtë botë dhe ne, sot e shoh në mjegull, në re. Më pat lindur vend’i Zotit, Alqi Boshnjaku [BN - 1724] E bëj punën e njeriut, E për prind... – o! pik’ e lotit, Sot e ndiej të strukur larg Pse më re prej vetvetiut? dua t’i bëj strehë. Lasgush Poradeci [BN - 1718] Alqi Boshnjaku [BN - 1725]

Me kuptim të përvëluar Në sytë e ëndrrës, U pat mbushur shpirti im ylber i shpresës, Shpirti im q’u pat zembruar, vjen e më zbulon kaltërsinë. Shkëndijon si vetëtim. Lasgush Poradeci [BN - 1719] Alqi Boshnjaku [BN - 1726]

226 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1738]

Si vjen rrotull Toka Dua të më duash përreth diellit rrezear, Dua të mos vuash edhe ne rreth mirësisë Një refren i humbur të marrim dritë prej saj. Që mes njerëzve e kërkoj. Alqi Boshnjaku [BN - 1727] Beso e mos beso Me gjurmët e vetvetes Vjen si klithmë zemre, na shkoi jeta mos urre në jetë, Jorgo Papingji [BN - 1733] larg nga ne urrejtje, të urrej ... Dhe thërras e heshtur Alqi Boshnjaku [BN - 1728] Mbaj një frymë të mekur S’kam një flok të prekur Vjen dëshirë zemre, S’kam një dorë dashuro në jetë. Që ta shtrëngoj Sa m’u lodh kjo fjalë Të rrosh a të mos rrosh ky shpirt ... Të kjo dilemë e vjeter Alqi Boshnjaku [BN - 1729] Nisi jeta. Jorgo Papingji [BN - 1734] Nëse një çast troket nga larg, Sa kam dëshirë të pres një kujtim që thotë: Kur ke se kë të presësh Urre! Ke një ëndërr, ke një shpresë. Varkën e harresës merre ti dhe larg lundro Jorgo Papingji [BN - 1735] vala ia nis këngës harro. E dua- Alqi Boshnjaku [BN - 1730] Dhe pres dikë të vij… Me derën pa trokitur Në fund të detit, Të mos mbetet asnjeri. gremis urrejtjen, Jorgo Papingji [BN - 1736] që as varr mos të ketë në këtë jetë Ti eja- Një mik të të trokasë Alqi Boshnjaku [BN - 1731] Të trembi heshtjen time Veten s’dua ta humbas. Në fjalor të zemrës Jorgo Papingji [BN - 1737] të mos jetë urrejtja fjalë. Dua gdhendur të lexoj E dua- Dashuro dhe fal. Një dorë që ta shtrëngoj Ta mbaj në dorën time Alqi Boshnjaku [BN - 1732] Dhe të them se po jetoj. Jorgo Papingji [BN - 1738]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 227 [BN - 1739] BESA N LIBRI I SHENJTË

Jam nuk jam Besoj një Zot të vetëm, t’mirë, t’amshuar Më vetja ime. Që në çdo shpirt shndrrit pa i ndryshuar Kam nuk kam Të përjetshmet ligje të natyrës. Më frymën time. Zef Serembe [BN - 1745] Ma piu lotin dita E më bren dhe nata Që veç Mendje e Ndërgjegje kur e kqyr Ëndërroj botën pa mure Lyp njeriu që bën të mira në jetë Rikrijoj zërat e tyre. Dhe është i denjtë ta thërresë te froni i vet. Pandi Laço [BN - 1739] Zef Serembe [BN - 1746]

Imagjinoj çfarë humba dje Kur të lidh grumbull bar e trëndafila, E pres pa fund, eja me merr! Të shmang dëshirat e padenja e t’kota, Qaj e qesh, këndoj vallëzoj Nga shpresa e gjallë rrëmbyer, nga mëshira E gënjehem dhe marrosem. Do t’i besohem fatit që ka bota. Të vërtetat s’i ndryshoj Zef Serembe [BN - 1747] Pa dua të jetoj. Pandi Laço [BN - 1740] E në krahët e Perëndisë, plot dashuri, I lirë nga çdo lak e çdo litar, Qaj e qesh, këndoj, vallëzoj Do të ringjall gëzimet përsëri E trishtohem e brengosem Që ndër duna të errta kam shpërndarë. Të vërtetat s’i besoj Zef Serembe [BN - 1748] E prapë jetoj. Pandi Laço [BN - 1741] Kujtimi im në dhe ardhtë plot mall Atyre që i desha si aromë Jam unë erë e lirë Pranvere gasplote në një serë E t’i marr botës Ose prej melodije të jetë jehonë Pakëz qiell Që ndihet tok me puhinë e një mbrëmje Jam një pemë e çmendur Dhe dashuri e lutje të ringjallë. Dhe në dimër do të çel. Pandi Laço [BN - 1742] Zef Serembe [BN - 1749]

Ti më merr As madhështia, as zilia shpirtin tim Ti nga këto mure eja më merr S’arritën që ta bëjnë fajtor në jetë, Në veten time mos më ler. Po gjithnjë pa djallëzi e plot besim Pandi Laço [BN - 1743] Në vepra t’shenjta ai rronte i qetë. Jam era e lirë. Zef Serembe [BN - 1750] Jam …. Mos më ler Dhe nëse tash unë s’kam më asnjë gëzim Ti në këto mure mos më ler Dhe, i brengosur, shpreh dhimbjen nga jeta, Brenda vehtes ti më merr. Kurr’s’do të ankohem prej Atdheut tim. Eja më merr, mos më ler…. Pandi Laço [BN - 1744] Zef Serembe [BN - 1751]

228 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1764]

Lëviz, o Zot, kah unë ktheji sytë, Do t’ndreqja botën ... Po s’kam shpresë për këtë se mirë e njoh un’ zemrën tënde t’butë; Dhe lotët lumë më rrjedhin nëpër faqe. pa mjete jam, jetoj i rrezikuar, e ti ma jep një ndihmë n’kët’trishtim. Zef Serembe [BN - 1759]

Zef Serembe [BN - 1752] Gjuhën me miqtë e kam si kumborë Rrallë jam idhnak, më shumë kam butësi Kur do ta kesh kaluar ti mërgimin Megjithëse dëshëroj beteja shumë. në kët’ luginë plot shpirtligësi, dhe Zoti do t’pranojë porsi bir Zef Serembe [BN - 1760] n’fronin e gazit e të dashurisë. Të gjithë i fal. Të lëshuar kam dorë Zef Serembe [BN - 1753] Sidoqë s’kam e s’jam në varfëri. Më njomet thellë zemra porsi brumë. Mëshira është ajo që bën pjellor të shenjtat dashuri, e çdokujt rrugën Zef Serembe [BN - 1761] ia sqaron si shtegtarit rrezja e Diellit. Ajo ia çel madje rrugën qiellore Helmi më lodh. Shkon mendja fluturim dhe kujt jetoi n’fatkeq’ si i zhytur, Sipër yjeve të qiellit dhe shikon se është bijë e Qiellit që i shenjtëron t’gjithë. Atë shenjë paqeje që të jep shërim.

Zef Serembe [BN - 1754] Zef Serembe [BN - 1762]

Mandej me fjalën që e dallon të urtin Që të ngrihesh aq lart ç’brengë e ç’mund jepi trajtë të artë, përbuz trupin E m’afrohet një dritë që më gëzon që pa pranga të çelë e Mira prore. Dhe e kuptoj se fati ynë s’ka fund. Zef Serembe [BN - 1763] Zef Serembe [BN - 1755] qyqja ti, zemra ime, korba, ... dhe ndiej se jetë e re dil e prit krushq të zinj, dil e priti te porta, po lind këtu pranë meje. priti korbat shaluar mbi dhoga, Pashko Vasa [BN - 1756] po vijnë, mishi im, të t’i hanë sytë e zinj, sytë e zinj, zemra ime, sytë e zinj Në zemrën time gaze e helme rrinë. e ti të mos e shohësh atë nënë që qan në lëmë, Inati m’zë, po shpejt e kapërcej, jeta ime, Pak rri me shokë, dua qetësinë e ti të mos e shohësh atë motër që qan në kodër, Dhe me shumë ëndrra kohën e gënjej. jeta ime, Zef Serembe [BN - 1757] e ti të mos e shohësh atë grua që qan në krua, jeta ime, Mllefi më ndez e dua në vend të vë Kaloje atë urë, Të vërtetën që e flakën mu në baltë kaloje atë urë të mallkuar, shpresa ime Zef Serembe [BN - 1758] Xhevahir Spahiu [BN - 1764]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 229 [BN - 1765] BESA N LIBRI I SHENJTË

Që ditën kur kurmin ma veshi Shpirt, a demon i përbindshëm, s’po pyes kush je, si rrobë dhe m’u ngul në ashtnor, Po rrëmbemë këndej nga të errëtat shpella ky shpirt m’i kalli gjithë pengjet Dhe ngjitmë me gaz e hare e fatit të lashtë njerëzor. Kaltërsive të thella, Ku ti, Agron Tufa [BN - 1765] Përmbi valët e kohrave endesh në pafundësi! Ah, s’di ku zvarritem kështu kuturu ... Nga pasione të bukura, njerëzore Jorgo Bllaci [BN - 1770] lindin dhe rilindin miliona dashuri. Mistere të panumërta në kokë Bardhyl Londo [BN - 1766] M’u mblodhën e s’po di se nga t’ia mbaj; S’më mbetet veçse me të ftohtën tokë Kur tue iu ngjitun malit t’jetës njeri Morinë e të fshehtave ta ndaj. siellet mbrapa për t’parën her’t’a shofi Jorgo Bllaci [BN - 1771] udhën e bame, a shenj se nis m’u plakun. Un, or mik, qi te kripi i zi nji fije Nis e kujtoj e të hidhurit lot, të bardh’ s’e gjej, qysh tash kam zanë e siellem... Nuk gjej forca në shpirt t’i përmbaj ... Edhe n’t’siellun fytyrën m’a flladisin Si s’e kam një të afërm në botë, puhi t’ambla qi m’bijn’ nji am’prendverash Që me të gjithë dertet t’i ndaj! t’afërme n’mot, por t’largta ndër kujtime Jorgo Bllaci [BN - 1772] mbassi qi ‘i det krajatash m’dau prej tyne. Ky fllad prendvere prej kah m’vjen? ... Oh, sa dridhem, pa dashur gjith’ jeta Ernest Koliqi [BN - 1767] Më fanitet plot dallgë e stuhi! ... Dhe çuditem me veten, si mbeta Këngë, jetë, dritë, hapësirë, Kaq i brishtë në shpirt, kaq fëmi! Brohori jehonash plot kumbim! Ëndërrat e shpirtrave të dlirë Jorgo Bllaci [BN - 1773] Kaltërojnë qiellin pa mbarim! Jorgo Bllaci [BN - 1768] Unë ngjaj me bredhat, por, në dimër, Tek mbi supe borën pres i heshtur, Po je ti Shpirt i këngës, që vjen fluturim Mendja më rri larg te një qershizë, Nga hapsirat pa anë e mbarim Që acar’ i ngrirë e gjen të zhveshur ... Edhe shkrihesh me tingujt, me rrezet e ngjyrat, Me çdo bukuri që u shfaq syve tanë natyra, Jorgo Bllaci [BN - 1774] Je ti që na sjell ëmbëlsi, dashuri Dhe dëshira dhe vrulle të reja, pas vrerit, Askënd nuk e kujtoj për keq në botë, - Që mendjen dhe shpirtin s’i lë të fundosen Në zemrën time shteg të mbyllur s’ka; në det të misterit, Mjafton një fjalë e çiltër, fjalë e ngrohtë, Po flatra të forta, që s’thyhen nga vrull’ i stuhisë, Që të më bësh prap mik e prap vëlla. Fshehtas u sjell, Dhe i ngjit nëpër qiejt pa fund të gjenisë! Jorgo Bllaci [BN - 1775] Jorgo Bllaci [BN - 1769]

230 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1789]

Ato çka shkrova, Në shpella gjoksesh njerëzorë s’i fshi më dot. strukur rri ëndërrimi. Atje ku eca, Nga jashtë mbuluar gjurmë lashë. me petkun e së përditshmes, Ato që në jetë s’i bëra dot, ndërsa në gji zien qëllimi. ëndrrave i pashë. Dritan Zaimi [BN - 1783] Dritan Zaimi [BN - 1776] Rebele e moskokëçarëse Shumë gjëra mbetën pa u thënë, ajo s’njeh kufi. shumë gjëra mbetën pa u bërë, Ecën në absurde kohësh, shumë ëndrra mbetën në shtegëtim, mushkëritë mbushur me liri. shumë dëshira s’njohën kurrë plotësim. Dritan Zaimi [BN - 1784]

Dritan Zaimi [BN - 1778] Por, kur i mjerë e i hidhur, e i velë ndërsa është me këtë jetë, Dhe aspak nuk ndjej në jetoj, veç ëndrra e tij i vjen pranë, i zgjon etje, kam dalë jashtë vetes, jashtë trupit tim. ia njohmë buzët me shërbet. Shpirtlakuriq, unë bredh nëpër botë Dritan Zaimi [BN - 1785] i pastrehë, i zhveshur, në trup veç kërcëllim. Te portat e parajsës ka mbërrirë, Dritan Zaimi [BN - 1779] Mbase troket atje dhe pret, Premtimin e ëndrrave të hershme, I thashë lamtumirën fëmijërisë Të rinisë së vet! dhe symbylltazi duart ia zgjata Timo Flloko [BN - 1786] rinisë. Një dorë e zezë duart më shtrëngoi Zemra jote, det i dashurisë, dhe një buzëqeshje e moçme sytë Jeta jote falur për të pashpresë. m’i verboi. Hyj i vetëmohimit, muzë e mirësisë, Pleqëria qëndronte në krahët e mi. Madhështi e thjeshtë ... Ç’ishte vallë kjo anomali?! Timo Flloko [BN - 1787] Dritan Zaimi [BN - 1780] Të shoh atje, me sytë e besimit, Kështu shpresa u venit, Si vjen këtë natë mes rrezesh, tashti unë eci i hutuar në të, Shpirtrat tanë t’i paqtosh, sepse duhet të eci. Shpresë t’u sjellësh njerëzve. Dritan Zaimi [BN - 1781] Timo Flloko [BN - 1788]

Në vend ne dot s’qëndrojmë, Çdokush vjen fillikat në jetë, ditët tek njëra-tjetra na çojnë. Jeton një herë, pastaj vjen prehja ... Ne duhet të ecim, Më tremb më shumë se gjithçka në botë kjo është detyra jonë. Humbja e vetë shpresës, jo vdekja! Dritan Zaimi [BN - 1782] Timo Flloko [BN - 1789]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 231 [BN - 1790] BESA N LIBRI I SHENJTË

Fjala jote më shpuri, Zot, atje, Unë do të mbjell jo pemë, po parqe, Në limane paqeje ku urrejtje s’ka, paçka se gjoksin kam plot trishtim. Në oaze hyjnore, ku mëshira, Edhe në qaj, Më kuptim në botë ka se gjithçka! me lot pemët që mbolla do t’i vadis! Timo Flloko [BN - 1790] Teodor Keko [BN - 1797]

Nga rëniet dhe pësimet në jetë, E i mekur pyeta lotin, Më të çmuarin kuptim ma dhe Ti, rash’ në gjunj’ e pyeta Zotin Shpresën mos ta humb në durim, Ali Asllani [BN - 1798] “Fuqinë të përsos në dobësi ...!” Mos i pyet zogjtë në pyje Timo Flloko [BN - 1791] Ku kam qenë e ku s’kam qenë Gjurmë më gjurmë do le ca yje, Lusim, Atë, një fat më të mirë, Të më gjesh kudo, moj nënë. Na i shkri ëndrrat ngurosur në erë, Hysni Milloshi [BN - 1799] Kjo dritë që digjet është gjaku yt, Dashuria, fryma Jote eterne ... Rreh zemra jonë te zemra e tokës mëmë, çdo rrahje e saj e bukur sa tingëllon, Timo Flloko [BN - 1792] o, sa ëndrra në gji na zgjon. Arben Duka [BN - 1800] Ai kish dashurinë dhe një zemër të mirë, Nga dhimbja e djeshme jo nuk hidhërohem dhe kaq, besoj, mjafton Dhe nuk kam, jo, nostalgji ta ndiesh veten të dëlirë. Për çfarë kaloi në jetën time Teodor Keko [BN - 1793] Gëzimit që shkoi nuk i gëzohem se ikën në harresë Po bota jeton. Jeton njeriu. të kthehet jo nuk pres Me dhembje, dhe më i lumtur. Alqi Boshnjaku [BN - 1801] Unë dua të jetoj. Teodor Keko [BN - 1794] Të sotmen shijo, Të ardhmen kërko. Qiell dhe qiell i kaltër, i pamasë, Alqi Boshnjaku [BN - 1802] syrin e trembin kufijtë. Teodor Keko [BN - 1795] Nëse në jetë, unë di të bëj veç mirë, atë e bëj, se ndihem mirë edhe vetë. Do vdesin disa në këtë udhë Alqi Boshnjaku [BN - 1803] të gjatë, po jo pa mbarim. Drejt jetës shtegtofsha gjithmonë edhe unë, Nëse unë kurrë s’kam dashur të bëj keq, dhe si zog le të vdes në udhëtim. nuk dua jetën të ma bëjnë harram.

Teodor Keko [BN - 1796] Alqi Boshnjaku [BN - 1804]

232 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1817]

Hipokrizia le të vejë në dreq, Së fundi, dashuria është ajo që del tepër, unë mëkatin frikë e kam. Ajo do t’u bëhet kurban zakoneve, Alqi Boshnjaku [BN - 1805] detyrave, nevojave, hyjve të vegjël.

“Zog, yll, qiell, dritë Preç Zogaj [BN - 1812] zoti na la të lirë të duam Po thosha: e t’i vemë emra dashurisë.” “A vlen Natasha Bega [BN - 1806] të përsëris jetën siç përsëris ngrënien, rënien apo zgjimin ...?” Në do që për gjithë jetën Mijëra vjet më duhen Asnjë prej teje mos vuaj, të pikas ndryshimin. Mirësinë dhe të vërtetën Në tabelë të zemrës shkruaj. Preç Zogaj [BN - 1813] Arben Duka [BN - 1807] Tani fundi të vijë kur të dojë. Tani ti do të ikësh qiejve. Unë jam përtej tij Por ende fluturimi yt rrin në duart e mia. në këtë jetë. Mos i harro duart e mija! Preç Zogaj [BN - 1814] Në një çerdhe të tillë njerëzore s’ke për t’u prehur kurrë. Çfarë do ta bëja një jetë tjetër Frederik Rreshpja [BN - 1808] po të ma linte në derë fati? Çastet e mia shkrepën, Se unë e di, s’jam pemë e fortë kureshtja ime kaloi. e shumta mund të jem një frutë Preç Zogaj [BN - 1815] kam lindur për të qenë kafshata juaj, kam lindur e butë. Fjalë mirësije Rudina Madani [BN - 1809] shqiptari të qenë, që shpirtrat të na ndihen Tokësore jam, baltore, shkëmbore sikur një të jenë. prej njeri-kafshës bërë lehonë dhe vejushë, Kujtim Stana [BN - 1816] lehonë: kur më gjenden agime dhe miq, vejushë: kur më vdesin a m’i merr dikush. Dhe vërtetë vdiq, në mes të ditës me diell në funeralin e saj erdhën të gjithë të njohurit: Rudina Madani [BN - 1810] Gënjeshtra, Hipokrizia, Epshi, Interesi, Burracakëria Sepse mendoj se shpirti i vrarë të veshur që të gjithë do t’i ngjitet rruzullit si sëmundje fryme, me rroba zie. s’do të rrjedhë më ujë, por vetëm lot paskëtaj, s’do të mbijnë më pemë, por vetëm gulçime. Luljeta Leshanaku [BN - 1817]

Preç Zogaj [BN - 1811]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 233 [BN - 1818] BESA N LIBRI I SHENJTË

Harroj përse, e si, e nga kam ardhë. Të kam shok nga koh’ e vjetër Harroj të flas, të lëviz. Harroj pa parë Shok prej zemre-edhe prej gjaku... e ndër gërmadha bëhem një copë gërmadhë, Shok të ri me besë plaku një gur mbi gur që gurit s’don të ndarë. Nuku kam, nuku ke tjetër. Azem Shkreli [BN - 1818] Lasgush Poradeci [BN - 1824] Se ç’do gas e mall të shkretë Në asnjë dorë të botës nuk më zë gjumi. M’i ke thënë-emër me emër, Isha mësuar me kokën në duart e tua. Unë-i mbylla mun në zemër E ke ditur që kam diçka nga deti; Gjer sa zemra të mos jetë. Breg me breg dhe gjumi s’më zë. Lasgush Poradeci [BN - 1825] Frederik Rreshpja [BN - 1819] Se ti mban në kraharuar Shentërinë-e një dhurate: Dua të shtrihem dhe të vdes Mban në fund të zemrës s’ate Por vjen ti edhe nga balta më ngre: Ç’të kam thënë-i llaftaruar. Kur male të tërë dot s’na ndanë, Lasgush Poradeci [BN - 1826] Si do na ndajnë dy grushta dhe? Ish e bardhë-e nuku kishte Frederik Rreshpja [BN - 1820] Dredhëri zemra bujare: Bënte botën zilitare Ah, isha mësuar në duart e tua; Zemr’e bukur shokërishte. Tani edhe brigjet më gjumi nuk i zë. Lasgush Poradeci [BN - 1827] Frederik Rreshpja [BN - 1821]

O ajër i mbrëmbjes mbështillmë, erdhi ora Si zogjt’ e shqipes kur fluturojnë, të vdes përsëri. Për her’ të parë lart në qiell Frederik Rreshpja [BN - 1822] dhe shqipja nënë me krahë të fortë, flut’rimin bashk’ me bij’ ajo merr Në do që për gjithë jetën Pranvera erdhi dalëngadalë, Asnjë prej teje mos vuaj, dhe lule çeli pem’ e liris’, Mirësinë dhe të vërtetën flut’rimin morën shqipe të reja, Në tabelë të zemrës shkruaj. me ju o këngë zjarr të rinisë. [BN - 1828] Arben Duka [BN - 1823]

234 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1828]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 235 [BN - 1829] BESA N LIBRI I SHENJTË

Q’atë ditë që zemrën në kraharorin tim e ndjeva duke rrahur për herë të parë, n’mendje krijova t’bukur e fisnike një figurë femre e atë unë dashurova. Nuk do të dija t’them se cila ishte, di vetëm se n’këtë tokë ajo nuk rronte.

Pashko Vasa [BN - 1829]

236 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1830]

Shpirt, zemër, zgjuarsi: çdo gjë te ti shkëlqen, po s’ndjeve dashuri, pse, vallë, feja të vlen?

Pashko Vasa [BN - 1830]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 237 [BN - 1831] BESA N LIBRI I SHENJTË

Mbreti rrij me mbretëreshën dhe gjithësija ‘shtë vetë, me një dashuri të zjartë, vetë fjeshtë Perëndija. dh’e vështronte pëllumbeshën Naim Frashëri [BN - 1836] q’ishte posi moll’ e artë. Ra në dett të bukurisë, “O Bukurija pa anë! mëndjenë vala ja mori, o burim’ i mirësisë! ju afrua Perëndisë, gjithë ty të kemi pranë! se vala atje e nxori. je afërë njerëzisë”. Naim Frashëri [BN - 1831] Naim Frashëri [BN - 1837] Shumë herë bukuria e ngre njerinë përpjetë, Ti, që n’atë vel të brishtë e shpije te Perëndija, flakë ëngjëllore t’ndrin, i rrëfen Zotn’ e vërtetë. drejtoi sytë në qiell, Naim Frashëri [BN - 1832] foli për dashurinë. Mëndja kishte fluturuar Pashko Vasa [BN - 1838] me krahë të lehtë shumë, Skënderbeu ish qetuar Kështu ato ndjenja të larta as xgjuar’ ish as në gjumë. të dashurisë s’kulluar, Naim Frashëri [BN - 1833] ëndërrat që i do vetë shpirti, n’zemër kanë për të qëndruar; Nëpër mest të gjithësisë si një ide mirëbërëse duke ikurë si lumë, do rrosh gjithmonë pranë meje. pa dritën’ e Perëndisë, Psherëtima e një të mërguari drit’ e madh’ e shum’ e shumë! gjithmonë do t’vij drejt teje. Naim Frashëri [BN - 1834] Pashko Vasa [BN - 1839]

Bukurin’ e Perëndisë, Tashti je nuse! Po, ndryshe je, që ndrin soje gjithësija, po ai shpirt i bukur nuk ka ndryshuar, Perëndin’ e gjithësisë, buzëqeshja e ëmbël, që n’gjak e ke, q’është vetë bukurija. në buzën e bukur prapë ka qëndruar. Naim Frashëri [BN - 1835] Pashko Vasa [BN - 1840]

Bukuri pa funt, pa anë Kështu kushdo që ty të kundron dhe për jetë e pashuar, kujton se ende gëzon virgjërinë, brënda në të gjithë ç’janë dhe kënga ime, që ti e frymëzon, dhe soje kanë buruar. dëshmon se n’shpirt ruan bardhësinë. Duke parë këtë dritë Pashko Vasa [BN - 1841] mëndj’ e thell’ e shum’ e xgjuar, fare faqez’ atë ditë, Shpreso! Nëse ai i pafajshmi, pa kurrë s’i ish mërguar, ai prilli i rinisë sate, gjeti burimn’ e vërtetë, filloi me ngashërime që del soje gjithësija, që padrejtësisht ti i pate,

238 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1850]

do t’përfundojë n’gëzime Ne q’një shekull më fisnik e t’urtë t’hyjnores dashuri, ndjekim një rrymë, medet, tepër të vrullshme që fuqimisht jetë t’re edhe ngremë sytë edhe krenarë sodisim gjithë shekujve u dikton; në rritje qytetërimin, ne që s’ngopim njeriun, që e ndien dhe e do, ndërgjegjen tonë me fjalë të rënda e boshe e fal edhe e bekon. pa shije e pa kuptim, ne që me t’madhe Pashko Vasa [BN - 1842] thërresim n’mbrojtje tonë emrin e shenjtë t’lirisë s’mendimit ashtu edhe të kultit; E bukur, po, është toka, ku u përkunda, ne nga shenja t’tjera më të vërteta të hijshme kodra e fusha e ai bregdet e gjykojmë jetën. dhe dielli i bukur shumë, por mbi të gjitha Pashko Vasa [BN - 1847] këto bukuri, që mbledh natyra e arti, i bukur m’ngjau virtyti që stolis Tepër deri sot zemrën e femrës, pamja e s’cilës është të prapët shpërdoruan besimin tonë. pasqyrë e dashurisë, që rrjedh nga qielli. Mjaft më. E drejta e arsyeja ulur n’fron Pashko Vasa [BN - 1843] duhet të diktojë ligje; kush nuk u bindet armik është me njeriun, e do t’ndëshkohet. Dhe ti je e tillë, sa qielli t’ka dalluar Pashko Vasa [BN - 1848] me veti t’veta e këtu t’ka sjellë si shenjë t’mëshirës s’vet për t’përtëritur Në rast se qielli na lejon në tokë paktin e asaj marrëdhënie të amshuar, shpirtra të bardha, të ngjashme krejt me ty, të fshehtë, që pati lidhur mes dheut dhe qiellit. është shenjë se dhe njeriu s’ka dalë krejt baltë Pashko Vasa [BN - 1844] as fare i ulët prej duarve t’natyrës, por mban në gji të ndezur atë shkëndijë, Andaj unë, duke i fshirë pak çaste lotët, që, duke dalë nga Hyu, vjen e përhapet po e prek përsëri telin e ndjeshëm t’zemrës, nëpër gjithë rruzullin edhe pa u parë n’kërkesë t’një harmonie aq bujare shpërndan ndikimet nëpër t’brishtën lëndë. sa t’përngjajë ty e t’flasë e të tregojë nderimin që ti i fal seksit të hijshëm. Pashko Vasa [BN - 1849]

Pashko Vasa [BN - 1845] Këto janë ..., dhe asgjë tjetër përgjigjet e s’vërtetës. Vetë natyra T’falem fisnike! Që t’i pyesim yjet, të dha një bukuri aq të kulluar: hije nuk ka në kët’ epokën tonë, një dashuri qiellore t’ndrin ndër sy, por nga orakulli i lustreve të shuar fjalën e paqes ke aty te buza; provohet jeta, fatet dhe dëmet, mirëpo veti më t’ndritshme e më të larta se yjet s’janë përveçse bijt e qiellit, sesa ato të brishtat e fytyrës që s’mendojnë tjetër, veç të vallëzojnë hareshëm, dhe që si xhevahire, gdhendë n’visar, kurse ato të tjerat kuje e gjëmë të thella shkëlqejnë krenare dhe për këngën time koha i gëlltiti e përfunduan n’asgjë. bëhen subjekt e shenjë, janë mendja e zemra.

Pashko Vasa [BN - 1846] Pashko Vasa [BN - 1850]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 239 [BN - 1851] BESA N LIBRI I SHENJTË

Njërën ta dha ty qielli krejt të pastër Megjithatë, kur fati t’më dëbojë si një buzëqeshje engjëjsh, që i gëzon larg teje e n’mendjen time t’më kujtohet të gjithë të lumturit n’selinë e tyre ai zëri yt aq shumë i dëshiruar edhe e kënaq Krijuesin për atë vepër; dhe i qarë me lot, që si një vesë e prita tjetrën ta dha të zgjuar e të stolisur kushdi sa herë bash brenda kësaj zemre, me ide fisnike e me studime t’zgjedhura: t’paktën kujtoje atë që t’admiron andaj nga zotërimi i dy vetive dhe që gjithmonë për ty ka për t’i folur lidhur me hallkë prej ndjenjash, të shpërthen qiellit e dheut e n’qoftë se vjen një ditë afsh dashurie i tillë, që n’tokë shënon që për atë ti merr një lajm të zi, ndjenjën e parë, se Hyu fill prej asgjëje atherë dhe ti, duke treguar mëshirë, nxori në dritë kaq e kaq gjëra t’ bukura. për fatkeqësitë, oh, falja një psherëtimë! ... Pashko Vasa [BN - 1851] Pashko Vasa [BN - 1855] Oh, lum si ti dhe lum si ai, të cilit buzëqeshja jote i hap në tokë visar Nsa nga mendimi i lehtë të gjerë haresh qiellore! Por një shpresë t’gjithave zemra u vuan, të tillë s’mund ta ushqejë ai që s’e ka ti me atë shpirt të qetë dhuratën e virtyteve të larta helm dashurinë e quan. as ai i cili endet poshtë e lart, Pashko Vasa [BN - 1856] sikurse unë nëpër krahina t’huaja, për t’i harruar t’zezat hidhërime. Q’atë ditë që zemrën në kraharorin tim Pashko Vasa [BN - 1852] e ndjeva duke rrahur për herë të parë, n’mendje krijova t’bukur e fisnike Ti model hiri, me tërë atë butësi, një figurë femre e atë unë dashurova. gjithë zemrave ua ke çelësin në dorë Nuk do të dija t’them se cila ishte, dhe lumenj dije t’ëmbël përtej mjaltit di vetëm se n’këtë tokë ajo nuk rronte. kullon, po, buza jote, po e lëvize; Pashko Vasa [BN - 1857] si lirë e harmonishme, që e kënaq dhe e bën të lumtur krejt selinë e qiellit Oh, si s’dallonin mirë këta sytë e mi, duket ai zëri yt, që është një mjeshtër kur fluturim ti endeshe gjithnjë bisedash të larmishme dhe të rralla; n’viset qiellore e kur buzëqeshjen tënde ti shembull bardhësie, ti e sjellshme, gjithmonë ti e përzierje me buzëqeshjen vajzat e pastra t’gjitha i bind të t’ndjekin. e Iridës hyjnore dhe gjithnjë vallëzimin tënd fisnik bukur e thurje Pashko Vasa [BN - 1853] me valle t’yjeve e gjithnjë më thoshe në gjuhën tënde t’ëmbël: Ah jo, jo, Ç’të them më tepër? Ty asgjë s’t’mungon, mos u dëshpëro, jeto edhe shpreso. dhe mund të thuhet se një shpirt qiellor Dhe unë jetova, sepse zëri yt i tillë siç është yti arrin t’nderojë për mua qe urdhër edhe pata shpresë dhe deri tokën përveç seksit t’vet. së fundi t’zbrisje n’tokë dhe të m’i fshije me dorë të trëndafiltë lotët e mi. Pashko Vasa [BN - 1854] Pashko Vasa [BN - 1858]

240 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1873]

Duke psherëtirë, t’kërkoj veç një vështrim, O botë, e di ç’të mundon një buzëqeshje, ‘i fjalë plot ëmbëlsi, Se ka njerëz sot, që duan vetëm lot. po s’deshe, s’kam asgjë në zotërim: S’e njohin dashurinë Jetën s’e dua as tjetër ndjesi, S’e njohin mirësinë. se përmbi tokë s’shoh tjetër pasurim Enrieta Sina [BN - 1867] veç zemrës sate t’lartë mbi çdo veti. Dashuria, ëndrra, shpresa Pashko Vasa [BN - 1859] Kë të zgjidhja nga të trija, Dhe një natë lotin pyeta Të dija gjuhët e gjithë botës M’u përgjigj: dashuria. E të mos ndieja dashuri Enrieta Sina [BN - 1868] Do të isha si një gur i heshtur Këmbanë, harruar në vetmi. “Sot bota është përplot barëra për sëmundje të Enrieta Sina [BN - 1860] ndryshme, por ajo që mungon është dashuria”

Të gjithë pasurinë e ndaja, Gonxhe Bojaxhiu [BN - 1869] Në botë të mos kishte, jo , varfëri. Enrieta Sina [BN - 1861] Ai që dashurinë shiti dhe një grua zgjodhi për karrierë, Të jepja trupin tim të digjej për shpërdorim të postit njerëzor akuzohet E le të bëhesha hi. nga ne dhe brezat e tjerë. Enrieta Sina [BN - 1862] Bardhyl Londo [BN - 1870] Se ëndrra e shpresa Pa dashuri janë vetëm iluzion. Ai që me llogaritë meskine Enrieta Sina [BN - 1863] njollosi të pastrën dashuri, Ndaj dua, o njeri, për fyerje të njeriut akuzohet Të fal pak dashuri. nga ne dhe nga brezat që vijnë. Pa te çfarë është kjo botë, Bardhyl Londo [BN - 1871] A e kupton? Enrieta Sina [BN - 1864] Do të vdisnja me shumë gas, Se lumi do të shteronte, Të paskësha pakë shpresë, E deti do thahej krejt, Se do të thuash ti më pas: Dielli rrezen s’do ta dhuronte Vdiq, për mua, pastë ndjesë! Pa dashurinë: Çfarë është kjo jetë? Naim Frashëri [BN - 1872] Enrieta Sina [BN - 1865] Se loti që pikon, Shëko lisi si më flet, Në zemër rëndon, Fjalë t’ëmbla si më ushton, I vogël na duket, Degët unj e më thërret: I madh sa një glob. Dashuro, se koha shkon! Enrieta Sina [BN - 1866] Asdreni [BN - 1873]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 241 [BN - 1874] BESA N LIBRI I SHENJTË

Maj’ e plepit gjithënjë, Keq të mos vijë, o diell, në kjo re e mjerë Kur tunt kryet më qërton, Dhe para teje llamburit një herë. Përpjek fletët më çon zë, De Rada [BN - 1880] Djalë ç’pret e s’dashuron! Çohu zemrë, shteri lotët, Asdreni [BN - 1874] Bjeri tingullit ledhatar, Se gjësendi s’vlejnë motet, Er’ e malit me një ushtim Sa vlen çasti magjistar. Dhe burimi që kullon, Asdreni [BN - 1881] Gjith më thonë plot gëzim: Dashuro, se koha shkon! Di të shtrëngojë një dorë që zgjatet. Asdreni [BN - 1875] Dorën ma zgjat veç zbrazëtia. Një ndjellamirë Kopshti vasha që po pret, nuk ia lë shtrirë. Si zog pylli që këndon, Një dorë e shtrirë drejt zbrazëtisë Buzëqeshur më thërret, si të mos zgjatet drejt dashurisë? Djalë ç’pret e s’dashuron! Asdreni [BN - 1876] Xhevahir Spahiu [BN - 1882]

Mua zëmra gjith më rreh Dhe mbetën të dy mbi barin me brymë, Brenda gjaku më valon, Toka e madhe nën ta merrte frymë ... Ma ndes mallin më vë re: Dashuro, se koha shkon. Dritëro Agolli [BN - 1883] Asdreni [BN - 1877] Kuj ka m’i a folun goja e pamësueme Çdo gjë rrotull më pyet: fjalët ma t’para qi dhuron dashnija Djalë ç’pret e s’dashuron, kur befas shpërthen n’shpirt me hov hyjnuer? Ditët shkojnë, jeta shket, Dashuro, se koha shkon! Ernest Koliqi [BN - 1884] Asdreni [BN - 1878] O mik i shtrenjtë! Shkuan kaqë vjetë, Edhe brenda strehës ftohtët, Po ty nga shpirti dhembja nuk t’u nda; kur në gji të trimit ndrit S’të qeshi buza, qysh nga ditë e shkretë flakë e dlirtë e dashurisë, Kur një syzezë iku dhe të la. as shigjetë, as edhe e zezë, Po pse, i dashur, vitet që na shkuan në një gjoks të dashuruar Me brengë t’i kujtojmë e me mërzi, nuk zhduk dot jetën e re! Kur ne me gjithë zemër ia kushtuam Çdo hov rinor së dlirës bukuri? De Rada [BN - 1879] Në vitet tona, s’duhet ta gënjejmë Me lotë shpirtin, se s’ia vlen, vëlla, Isha në valle, ti erdhe i murrrëtuar; Që dashurinë e vogël ta shpërblejmë, më shtyre sytë e jeta m’u errësua. Kështu si ti, me dhembje të mëdha! Jorgo Bllaci [BN - 1885]

242 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1889]

Vajz’e valëve “Vajz’e valave, Zëmëra s’ia mban, - thosh, i mjeri djalë, -, mbi një gurë, anës detit, mere këtë letër e qamë, qan e zeza, qan, tjetër vend më pret, e mjera, qan e zeza, qan. e mjera, tjetër vend më pret.”

Pret atë që pret, Na u ndamë këtu, dhe një dhëmbje ndjen, qielli atje lartë, gjithë bota ven’ e vinë, do të na bashkoj’, o djalë, po ai nuk vjen, prit se vij për pak, e mjera, po ai nuk vjen. e mjera, prit se vij për pak. Pranvera arriu një mëngjes të qetë, Lamtumir’, o gurë, shkojn’ e vinë dallandishet, mbeçi me shëndet, vajza u thërret, vuajte dhe ti me mua, e mjera, vajza u thërret: merm’, o val’ e det, e mjera, merm’, o val’ e det. - Ju të bukur, zoq, Himarë [BN - 1886] tek ju kam një shpresë, ju që shkoni det’ e male, Këmbëzbathur ullinjtë, dua t’iu pijes, brigjeve vetmojnë, e mjera, dua t’iu pijes: Asnjë fjalë, asnjë lajm, Mos e patë ju, veç zogj që vijnë e shkojnë. rron apo nuk rron, Vajzë e valëve qe prêt… ndonjë lajm, ndonjë letër, vallë, më kujton, Xhevahir Spahiu [BN - 1887] e mjera, vallë më kujton?! Një jetime jam, Ku je , ku je, o ëndërr e mërguar, pa nën’ e baba, Malli po prêt dhe loti u tret… një që kisha, një që doja, Eja me diellin, eja, iku dhe më la, Eja dhe përpije detin, e mjera, iku dhe më la. Mere botën, falma qiellin. N’ëndërr seç pa, djalin në vapor, Xhevahir Spahiu [BN - 1888] sikur shkoi dhe i hodhi vajzës një kurorë. Dashuria, tungjatjeta, midis çiftit të selitur Letrazeza vjen dhe me besën ton’ të situr, dhe, me të vërtetë, është e ëmbël shumë e shkreta, djali kishte udhëtuar është gosti nga qielli zbritur! pa kthime për jetë, e mjera, pa kthime për jetë. Ali Asllani [BN - 1889]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 243 [BN - 1890] BESA N LIBRI I SHENJTË

E këndoi Adami Evën, e këndoi dhe bleta lulen Me të tilla thashetheme, dhe poetët – besnik’ qielli – vajzave në gjunj’ iu shkoj e vajti koh’ e rreme! ulën, Po tani që zbrazet kupa me shëndet e me dolli zogu zogën, flladi fletën, vala valën e vijoj ... dhe në mes të dy gjishtrinjve thyhet vajza Lër’ ta kapi, ler ‘ta puthi, ler ta pi e ta shijoj! meskalli; lumthi ju mor shok’ e shoqe, tani jeta ësht’ e juaj, Ali Asllani [BN - 1890] nga këto gostira lulesh tetëdhjet’bukshi ësht’ i huaj, Këtij urdhri kaq të ëmbël i paudhi s’iu përkul, Ali Asllani [BN - 1895] dhe në tru të fanatizmës ngrehu fronin e u ngul; duke folur me fjal’feje përmes gojës së një Emri tija bosh një emër murgu! shih me sy e plas me zemër! na ka bër’ kuben e qiellit si tavanin e një burgu! Ali Asllani [BN - 1896]

Ali Asllani [BN - 1891] E ç’t’ju them, o shokë ç’është dashuria, Çdo të bardh’ e bën të zezë, çdo të zezë, më të ajo është mjaltë, moj, zezë, vetë Perëndia. na i plasi sy e zemra po sa nisën e u ndezë; Labe [BN - 1897] e na bëri sa i flakëm gjith’ hyjnit e bukurisë e u çmendëm tej përtje, i bëm luftë dashurisë! Mos u mërzit, more djalë, janë ethe dashurie, Ali Asllani [BN - 1892] me to do ecur ngadalë, po nxitove shi se bie. “Sakën vajzën mos e puth, sakën verën mos e pi! Polifonia labe [BN - 1898] Bota jonë qënka burg, këtu s’paska prokopi”. Kur të vdesëm e pastaja poezija që na thuri – Jam burimi e shtoj lumin, shtatëdhjet’ e dy mij vajza qënka pjesa e një jam ëndrra e prish gjumin. burri! Polifonia labe [BN - 1899]

Ali Asllani [BN - 1893] Rinia jetën zbukuron për ty shkëlqejnë yjet me aq zjarr Kupa, çupa, kënga, qejfi çdo dëfrim ësht’ gjynah! Më përqafo i dashur, me pasion, uj’ i ftohtë ësh’ hallall, vajz’ e ngrohtë është pushtomë ti me afshin djaloshar. haram! Që të kemi gjith’ parajset me ferman e me tapi, Dionis Bubani [BN - 1900] vajzën kur mos e puth edhe verën mos e pi! Kjo moshë e bardhë, mosha e rinisë, Ali Asllani [BN - 1894] Ditët i çel në gji të lumturisë.

Arben Duka [BN - 1901]

244 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1917]

Ku shkuan fjalët që m’i thoshje me aq zjarr, Që qesh e qan e zjen, Ku shkuan lulet që m’i sillje plot me vesë E s’jep të qetë, Ku fluturoi dashuria jonë e parë, E zjen e bren e shfren, Ku shkoi motivi që më zgjonte çdo mëngjes? E s’vdes përjetë. Jorgo Papingji [BN - 1902] Lasgush Poradeci [BN - 1910]

Një këngë e vetme jo nuk është rinia Dashurinë e parë dhurova, Por veç një dhimbje kam e do ta them, Për të njohur një njeri. Dhe një prej këngëve është dhe dashuria Jorgo Papingji [BN - 1911] Dhe këngë e saj ushton si një refren. Jorgo Papingji [BN - 1903] Me puthje gënjeshtare Ma mësove dashurinë Jo nuk e besoj nuk është e lehtë që ta mohoj E pastër isha fare Kurrë dashurinë e parë, jo nuk e harroj. E nuk e njihja pabesinë. Jorgo Papingji [BN - 1904] Jorgo Papingji [BN - 1912] Por ja që nisi era Dashurinë e parë kush nuk e provoi Ranë fletët nji nga nji Dhimbjen që la pas kush nuk e këndoi. Jeta ëndrra s’ka ngahera Jorgo Papingji [BN - 1905] Ka dhe lot e tradhëti. Jorgo Papingji [BN - 1913] Më së fundi i dhash’lotin, kryepajën time pajë, Veten time e lëndova, i dhash’ lotët që pikonin ku i shkelte këmbë e saj. E plagosa në rini, Por pranvera sërish do vijë Ali Asllani [BN - 1906] Do më sjellë tjetër dashuri. Jorgo Papingji [BN - 1914] Ndaj hoqa rëndë-ashtu, O dashuri, sekret i moshës Gjer në greminë, Që na rinon, Llaftarën që më zu Ti papritur vjen Për dashurinë; Dhe krejt papritur si era shkon. Lasgush Poradeci [BN - 1907] Jorgo Papingji [BN - 1915] Për dashurinë-o Zot, Që shemb një burrë, O eja, eja, eja dashuri, Që s’e pat ndjerë dot Eja, eja përsëri Gruaja kurrë; Merrma dhimbjen time Lasgush Poradeci [BN - 1908] E më ndiz një zjarr të ri. Jorgo Papingji [BN - 1916] Që lind e ndritur krejt, Bukuriplote! Kur vjen në shpirt një dashuri Me dritën drejt-për-drejt Sa e çuditshme të duket vetja Nga drita jote! E ndjehesh krejt tjetër njeri Lasgush Poradeci [BN - 1909] E sa e shtrenjt’ të duket jeta. Agim Doci [BN - 1917]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 245 [BN - 1918] BESA N LIBRI I SHENJTË

Fjet bri votrës; e kur shkëndija Rini, thueja kangës ma të bukur që di! Shdritte at fëtyrë të patravajë, Thueja kangës sate që të vlon në gji. Ejëll prej qiellet ulë te shpija Nxirre gëzimin tand, të shpërthejë me vrull ... Dukej faret fëtyra e sajë. Mos e freno kangën! Le të marri udhë. Ndre Mjeda [BN - 1918] Migjeni [BN - 1925]

Herë n’at gjumë tuj qeshun dukej, Thueja kangës, rini, pash syt e tu ... Si m’u falë herë dorën çote; Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu Herë përmallshëm n’vedi strukej me zjarrm tand rini ... Dhe të na mbysi dallga E n’fytyrë gjaku t’tanë i vëlote. prej ndjenjash të shkumbzueme q’i turbullon kanga. Ndre Mjeda [BN - 1919] Migjeni [BN - 1926] Bashkë me lule len dashtnia, Me kangë t’shpendit që galdon; Rini, thueja kangës dhe qeshu si fëmi! E prendverës bukuria Kumbimi i zanit të përplaset për qiellë Bashkë prej gjumit t’tanë i zgjon. dhe të kthejë prap te na – se hyjt ta kanë zili Ndre Mjeda [BN - 1920] e na të duem fort si duem një diell.

Del, o bijë, prej shpijës sate, Migjeni [BN - 1927] Del prej t’vorfënit katund; Njajo flakë që n’zemër pate Thueja kangës, Rini! Thuaja kangës gëzimplote! Do t’përcjellin tjetërkund. Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote. Ndre Mjeda [BN - 1921] Migjeni [BN - 1928] T’pret nji zemër flakë e shkëndija, Pret me tanden m’u ba nji; Sa jetë t’apin Perëndia Mos m’u damun kurr prej ‘si. Ndre Mjeda [BN - 1922]

Të lutem, o perëndi, për një simfoni – plot dashuni të nxehtë si te vasha gjitë kur vlojnë ndijesitë. Migjeni [BN - 1923]

Dashuria është një rrjetë Që e thur vetë Zoti. Një ditë në rrjetë do mbetesh, Mos u fshi kot së koti! Arben Duka [BN - 1924]

246 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1928]

Të dy bashkë:

Falna Zot’ i math! uratë, CEREMONIA Të mos bijem në mëkatë! MARTESORE Me vëllazëri të shkojmë, Jetënë ta trashëgojmë. Nga çdo mënxyrë shpëtona, Udhën e drejtë tregona. Mos na lërë kurrë shkretë! Zot i math e i vërtetë! (Naim Frashëri) Faltorja Shqiptare ofron edhe shërbimin e ceremonisë së fejesës apo të martesës për Vijon Bujari i Faltores: bujarët e Faltores. Njerëzit e të dy të fejuarve apo të martuarve Dhe t’imtë, të pastër si n’ag vere vesojnë marrin pjesë në ceremoni. Të valët lot rrjedhin qetë, me mall, Gjatë kohës së ndërrimit të unazave që secili Që betimin për Ty prore e madhërojnë nga bashkëshortët ia vendos partnerit, bujar i Për të madhin blatim që tani u shpall. ngarkuar i faltores thotë këto lutje: (Gonxhe Bojaxhiu)

Hapja: Fëmijë nga dy familjet recitojnë (ose këndojnë):

Zot’ i math e i vërtetë! O ju, o krushqit tanë, emri yt qoft’i lëvduar, krushqia na qoftë e mbarë, të qofshim falë për jetë, bukë e ëmbël e pandarë, mos qofshim teje mërguar dalçi me faqe të bardhë! (Sarandë) Falna, Zot, i math ne njerëzinë, Edhe të mirat’ e dashurinë, Bujari i Madh qeras çiftin dhe u dhuron lutjen e Vëllazërinë, zemrën’ e qëruar, Profetit Naim Frashëri në një kornizë të bukur Mëndjenë pa faj, shpirt të uruar, lejla që brenda ka lutjen e Naimit dhe foton e tij. Bëna të drejtë në këtë jetë, T’urt’e të mirë dhe të vërtetë. (Naim Frashëri) Zot’ i math e i vërtetë! emri yt qoft’i lëvduar, Pas ndërrimit të unazave, të dashuruarit thonë: të qofshim falë për jetë, mos qofshim teje mërguar Dhëndëri: Falna, Zot, i math ne njerëzinë, Mëshirë o Zot, mos ki për mua Edhe të mirat’ e dashurinë, Në s’jam i ndershëm të rroj nuk dua. (Pano Taçi) Vëllazërinë, zemrën’ e qëruar, Mëndjenë pa faj, shpirt të uruar, Nusja: Bëna të drejtë në këtë jetë, Mëshirë o Zot, mos ki për mua T’urt’e të mirë dhe të vërtetë. Në s’jam e ndershme të rroj nuk dua. (Pano Taçi)

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 247 [BN - 1929] BESA N LIBRI I SHENJTË

Lerini gjithë të vinë Të vegjëlthitë ndaj meje Se edhe vetë Perëndinë Ndër ata donja ta gjeje,

Naim Frashëri [BN - 1929]

248 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1930]

Do mundohem që fëmijët të mos shohin varfëri e të rriten të gëzuar, me shëndet e lumturi.

Mitrush Kuteli [BN - 1930]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 249 [BN - 1931] BESA N LIBRI I SHENJTË

Lerini gjithë të vinë Po falu në buzët gazë, Të vegjëlthitë ndaj meje Dhe në sythit bukurinë, Se edhe vetë Perëndinë E rriti cazë-nga-cazë, Ndër ata donja ta gjeje, Duke dhënë urtësinë; Naim Frashëri [BN - 1931] Naim Frashëri [BN - 1938]

Janë ëngjëj të vërtetë, Epu jetëzën’ e gjatë, Xbriturë nga Perëndija, Edhe mos i lerë kurrë Posi luletë në jetë, Pa mëmëzë e pa atë, Q’u ngjajnë nga miturija, Dhe në breng e të sëmurë, Naim Frashëri [BN - 1932] Naim Frashëri [BN - 1939]

Ah! mos i bëni të qajnë, S’munt t’i shoh të mallëngjyer, Kurrë të mos mallëngjehen, A të varfër’ e të mjerë! Syt’ unjur të mos i mbajnë, Dhe të grisur’ e të çqyer! Dhe të meken’ e të ndehen; Kurrë, kurrë mos i lerë! Naim Frashëri [BN - 1933] Naim Frashëri [BN - 1940]

Po të qeshin të nxitojnë, Falu gjithë mirësitë, Të bredhin’ e të gëzohen, Të rrojnë me nder në jetë, Të prëhen’ e të këndojnë, Të mësojnë dituritë, E kurrë të mos mejtohen, Të bëhenë të vërtetë; Naim Frashëri [BN - 1934] Naim Frashëri [BN - 1941]

Më vjen keq t’u mardhnjë dora, Të nderojnë mëmëdhenë, E faqeza bukuroshe, Vjeftënë t’ia lartësojnë, Kur bij’ e shkreta dëbora, Mbi gjithë botët t’a ngrenë, Dhe këmbëza vogëloshe. Si lule t’a zbukurojnë. Naim Frashëri [BN - 1935] Naim Frashëri [BN - 1942] O foshnjazët’ e uruar! U kam mall’ e dashurinë, Më k’ënda t’u mbanj nër duar, Ditën e Shëngjergjit, më njëzet e tri, U dua si Perëndinë. se ç’u doq dhe Frashëri, Naim Frashëri [BN - 1936] Digjeni të shkretin dhe e bëni hi; u doq, u shkretua për këtë Shqipri Zot’i math e i vërtetë! dhe foshnjat qajnë lajthi më lajthi. N’atë sy kurrë mos shtjerë Lotn’ e hidhur e të shkretë, Frashër, Përmet [BN - 1943] Dhe mos e lërë të bjerë, Naim Frashëri [BN - 1937]

250 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1953]

E kandshme asht hana NDERA E FËMIJËVE PËR MJESHTRA Kur del me zana, E n’tokë me dritë përndaret. Te ju, që lodheni me ne gjith’ ditën, Hyjzit që shndrisin Kjo mende e vorfën, kjo zemër shkon; E që shëtisin E sa t’kem shpirtin, sa t’shofim dritën Npër qiell, janë t’bukur faret. Dashtnin’ e nderen gja s’na pakon. Kur del agimi Ndre Mjeda [BN - 1947] E rruzullimi Nji bim’ e vogël, lanun n’shkreti, Me ‘j dritë kuqloshe mbëlohet, E pamir’rritet, pa fuqi t’vet; E përmbi kashta Por me e lmue dora e bulkut t’ri, Shndrit pika lashta, Sa lule t’bukura e shuemja qet! Zemra me mall gazmohet. Ndre Mjeda [BN - 1948] Asht i madh shendi, Na jena t’vorfën ... si me e pague Kur ndihet shpendi Kët’ far’kujdesit, gjith’kët’ trazim? Ndër pyje tuj pingrue; Por kena ‘j zemër; ani, kët’ ju, E knaqshme a’j lule O mjeshtra t’dashtun, ju falim shqim. Kur ju përkule, Ndre Mjeda [BN - 1949] O fllad i let, me e lmue. Ju cen’ ndër këndime, ju ndigjes’ doni, Por s’i giet qielli, Kët nder’ për t’mira lypni peshqesh. Nuk i giet prilli E na mbas këndimesh, mbas punësh, që mësoni As fllad që shëtit lulet Do t’shkojmë’, si zemra ju don prej nesh. E me erna veshet, Ndre Mjeda [BN - 1950] Foshnjës që i qeshet, Nanës kur mbi të përkulet. Ndre Mjeda [BN - 1944] MOS THUEJ RRENA

Mos thuej rrena kurr, o fëmi, “Perëndi, lemë të gjallë,- E gjithmonë t’i kesh në mëni. Po lutetë mëm’ e mjerë,- Nji ndëshkim a fort ma mirë Të mund të rrit këtë djalë, Se rrenacak ndokush me t’thirrë. S’ka një javë që ka lerë. Ndre Mjeda [BN - 1951] Kush do ta marrë ta rrijë? Mos t’shkojë mendja se me rrena Jetimi që do të rrojë? Fajin tand e fsheh përbrenda; Kush do t’i apë të pijë? S’vonon dita, gja s’e ndal, Si unë kush do ta dojë? E n’fushë rrena ka me dalë. Çajupi [BN - 1945] Ndre Mjeda [BN - 1952] Por veç marrja ka me t’mbetë Engjëlli me këto fjalë, E kund besë nuk ke për t’gjetë. Nga jet’ e rrëme shpëtoi, Edhe t’drejtën n’qoftë se thue, La baban’ e zi me djalë Për rrenacak kanë me t’kujtue. Dhe ndë Qiell fluturoi. Ndre Mjeda [BN - 1953] Çajupi [BN - 1946]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 251 [BN - 1954] BESA N LIBRI I SHENJTË

MOS I BJE SHOQIT MËSONI Librat rrinë radhë-radhë, Po pse me dorë katile Presin dorën që t’i marrë, Un’shokut due me i ra? Presin dorën t’i shfletojë, O zemër, pse iu çile presin syrin t’i lexojë. Nji mnis’ që s’don m’u da? Sa përralla rrinë aty; Ndre Mjeda [BN - 1954] eja t’i këndojmë të dy! E krahit tem fuqia Sa figura, sa tregime, A kështu do t’përdorohet, duan të hyjnë në botën time. E forca kambve t’mia Librat rrinë krah për krah; Me shqelma do t’turpnohet? cili radhën sonte ka? Ndre Mjeda [BN - 1955] Thotë i pari: merrmë mua; A thue jam shtazë me brina? siç më do dhe unë të dua. Po shpirti a thue m’ka ikë, Flet i dyti poshtë në xham: Që n’kët sahat un’mbrina po unë radhën kur e kam? Shokun t’mendoj m’e fikë? Librat rrinë radhë-radhë, Ndre Mjeda [BN - 1956] presin dorën që t’i marrë ... Xhevahir Spahiu [BN - 1961]

DASHTNIA NDAJ PRINDES Firmojnë për paqe fëmijtë, Me sy çilun afër djepit, Po hedhin të parënë firmë. Me kujdes e me dashtni, Ngadalë shtrëngojn’ gishtërinjtë, Për vaj tem tuj hjekun zi, Ngadalë marrin frymë. Tuj shendue kur m’shifshi n’shend. Do rriten ata e në jetë Ndre Mjeda [BN - 1957] Shum firma do hedhin më vonë. Bab’ e nan’ sa kemi derdhë Por ndoshta kjo firmë do mbetet Mbi shteg tem e hire e dritë. M’e bukura për gjithmonë. Ah! Sa mirë m’keni gatitë Imail Kadare [BN - 1962] Për çdo kohë’ e për çdo vend. Ndre Mjeda [BN - 1958] NDERONI TË RËNËT Ju ma ndezt’ nji flakë në zemër O nipa! Për pun’ t’nalta e për lumni; Në kohën e ardhëshme kur Për ju, pra, o prindt e mi, Të bridhni në pyjet me fletë Mend e zemër më lakmon. Kujtoni ata që na ranë dikur Ndre Mjeda [BN - 1959] Kujtoni, o nipa, për jetë! Imail Kadare [BN - 1963] NDERONI PLEQTË DASHURIA E BABAIT Vesh’ me t’arta e zhele t’shkreta Fli, o shpirti i mamit. Nderen plaku e meriton; E di pse sonte qan. Dhun’ e kore, po, i shkoft’ jeta Ke lodra, çokollata, Faqeziut që s’e nderon. por babin s’e ke pranë. Ndre Mjeda [BN - 1960] Alqi Boshnjaku [BN - 1964]

252 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 1974]

Mbylli syçkat zemër, I MBETUNI kujto ti sytë e tij. Për dhe t’vet tuj dal n’ushtri Në ëndërr puthe pak Rrebtë qëndroi i ati e diq; në mëngjes të vijë ai. Sot i vorfni askund nji shpi, Alqi Boshnjaku [BN - 1965] Nji copë buk’ s’e gjen ndër miq.

Babai pinte ditën dhe natën bënte sherr me Ndre Mjeda [BN - 1969] nënën, vogëlushi lemerisej, dënesë kishte këngën, Ah! Ti njome, o njome e mjera, kruspullosur në kuvertë dridhej nëpër lot Dit’ e natë që po vajton; derisa vinte gjumi i madh e shpëtimplot. Kund ndër miq nuk t’çilet dera, Një ditë babai s’piu. Qetësi e madhe ra, Kurrkush vajin s’ta pajton. vogëlushi deri vonë iu përkëdhel në krah, Ndre Mjeda [BN - 1970] i lumtur s’desh të flinte, “O ba, nuk kam gjumë fare!”, Dit’ e natë pa bukë e shpi po ba-ja e çoi hopa në shtratin nën dritare. Shkote i vorfni andej e këndej, Vogëlushi qeshte vetëm në errësirë me zë, E prej t’pasunish zotni kjo mbrëmje ish dhe lodër dhe përrallë për atë. Nji fjalë t’mirë kurrkush s’ia kthej.

Teodor Keko [BN - 1966] Ndre Mjeda [BN - 1971]

Mirëpo ai zot që botën kish ujdisur, Ku ke babën me t’ndihmue? e njohu n’fytyrë të vet atë Bukuri Ku ke nanën me derdh lot? dhe pa se n’tokë një engjëll kishte nisur. Ty gjith’robi t’ka harrue, F.B – mik i Pashko Vasës [BN - 1967] Kurrkush s’do me t’dalun zot.

LYPËSI I VOGËL Ndre Mjeda [BN - 1972] Dhe – dje lyps i vogël, por sot diçka tjetër – Tuj ra borë, tuj fry murrlani, si ahmarrës i vjetër, Mjet dy vorreve si ‘j lis, një fjalë të randë mendonte Afër gropës që vet e bani botës t’ia dedikonte ... Djali i vorfën u molis. Fytin e gërdhishte fjalën për me nxjerrun Ndre Mjeda [BN - 1973] që mnia e kish shterun dhe që në gjuhë vdiste ... Afër nanës u shtrue fjetun, Por i hutuem, mbet ndejun Afër babës kërkoi pushim; në kryqzimin e udhve. Kurrgja t’ngritin s’ka me e gjetun, Rrotat e autve T’nxet; e t’ftohtë s’kan’ me pasë ndrrim. shpejt mbi te kaluen dhe e ... qetsuen. Ndre Mjeda [BN - 1974] Migjeni [BN - 1968]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 253 [BN - 1975] BESA N LIBRI I SHENJTË

Dhe m’u duk n’ëndërr, m’tha: “Hidh një vështrim, nji buk’lumnije e lavdi tash orvatet o atë, sa e bukur jam, edhe shikoi me nxjerr’ nga moti e fatet trëndafilat: stoli e ballit tim për vllazën qi zben uja n’dhe t’Kastrjotit. t’përvuajtur. Falndero atë që shkroi Ernest Koliqi [BN - 1980] kaq bukurira n’vargje” dhe n’largim ballin e vet mbi buzën time afroi! O nanë, o nanë e re, pinjolle mali Pashko Vasa [BN - 1975] irnue prej skamit e prej acarimit, qindroj, qindroj mjerimit: Por m’kapi mue idhnimi. M’u ndye frota mos u deshpro der sa t’rritet djali. e njerzve qi han mirë e veshen mirë Ernest Koliqi [BN - 1981] e për t’mjeruem s’ndien mshirë; mniva vetveten q’ishem si gjith bota, Shtrije dorën pa turp ndër kalimtarë, m’erdh turp për gjell’qi m’pritte n’shpin e ime, lyp për at foshnje e ushqeje e n’shkolla msoje, për zjarrmin ngushullues qi m’digjej n’votër ... pse ndoshta ai do t’largoje E, tuj e vrue at motër namën qi n’male shpraz’ djepat shqiptarë. arbnore e at foshnje, u rrmbeva vrik n’mendime. Ernest Koliqi [BN - 1976] Ernest Koliqi [BN - 1982]

- Ndoshta n’gjakun fisnik q’i rreh te delli Mos ua prishni ëndërrat! ky fmi kroje ndiesish vigane ruen, Janë të vegjël shumë. dikur ndoshta tash bluen Mos lëndoni nënat shllime t’thella ndër tru qi lypa kndelli. Syrin e pagjumë! Ernest Koliqi [BN - 1977] Agim Doci [BN - 1983]

Unshëm, zhelan po i dijshëm n’shkoll’tash rritet, Foshnja fle, qepallat mbyllur. msheftas tu’ushqye në zemër t’vet nji ide; Ëndrra e tij bredh lëndinave të blerta, e befas n’gji koh’t’re mbushur plot hapësirë për të ardhmen. mbi turm’t’paemen me ball t’lir tash ngritet, Dritan Zaimi [BN - 1984] Ernest Koliqi [BN - 1978] PËRRALLËTARJA e, tue njoftë un q’i vuejti rrugash nana, vajin qi ia përkundi djepin n’baltë, S’do që s’do të bjerë qepalla, tash pref’ menden e naltë s’më zë gjumi pa përralla; me lypë dritë e drejtsi për fiset t’tana pa arush, ujk e të tjerë Ernest Koliqi [BN - 1979] s’mbyllet syri që të flerë. Xhevahir Spahiu [BN - 1985] qi n’mal banojnë. E psimin n’mosh’fminije, Asnjë zë s’ndihet në dhomë: marres e s’amës lypse npër qytete, -Mami, mami, hë, tregomë! tue përkujtue n’vetvete, Një përrallë për zonjën dhelpër, ai s’ka me i shndrruemun në shestime mnije, po s’desh dhelpra, për një ketër. por rritun shtatit m’copa ri prej lotit, Xhevahir Spahiu [BN - 1986]

254 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2002]

- Kafshët, -thotë,- dhe fik dritën – Jeta është kaq e ëmbël, bota plot me bukuri, porsa panë gjahtarët, ikën... dhe në bar, në lule e drurë gjenden kaqë Xhevahir Spahiu [BN - 1987] ëmbëlsi ... - O moj mami, përralltare, Mitrush Kuteli [BN - 1995] Çdo përrallë një dritare. Ti kallzon, kallzon kaq bukur, Ah, sikur të dal në botë, nënën time të kërkoj! Në çdo fjalë rri një flutur. Të hap krahët ... Po s’kam pendë e nuk mund të Xhevahir Spahiu [BN - 1988] fluturoj! Në çdo fjalë trokon kali, Mitrush Kuteli [BN - 1996] vret e pret kuçedrën djali; del qerosi mendjemprehtë Po kështu, siç jam, do nisem: nënës do t’i vete bukuroshen e merr vetë. pas, Xhevahir Spahiu [BN - 1989] të më sjellë rishtas në jetë, të më japë rishtas Ja, qepalla zë e ulet, gas!” mami thotë diçka për lulet. Mitrush Kuteli [BN - 1997] Mijëra lule, buzë një lumi... Mua, trak më zuri gjumi. Si ato që hiqen zvarrë dhe ato që fluturojnë, Xhevahir Spahiu [BN - 1990] si ato që çajnë ujrat – nënën kurrë s’e harrojnë. Mitrush Kuteli [BN - 1998]

BALADA E ZOGUT TË VOGËL TË DALLËNDYSHES “Po tani? – pyeti zogu – Ç’do të bëj unë tani?” Sa e bukur është toka, sa i ndritur është dielli, “Do të bësh siç bëjnë të gjithë: do të nxjerrësh porse zogut të uritur sterrë e pus i duket qielli. zogj dhe ti!” Mitrush Kuteli [BN - 1991] Mitrush Kuteli [BN - 1999]

Ku më është nëna ime? A mos vallë më harroi? Unë e di, moj shoqe fqinjë: vogëloshi do ushqim, Nuk e di se jam i mitur, krahë s’kam të fluturoj?” jam i rrahur nga e zeza, se kam qenë e jam Mitrush Kuteli [BN - 1992] jetim. Mitrush Kuteli [BN - 2000] Ku ta dinte zogu i mitur, se në çastin kur mbaroi, zemra e nënës ditëzezë porsi gjëmë uturoi. Do mundohem që fëmijët të mos shohin varfëri Jo për veten, po për foshnjën, që e linte pas e të rriten të gëzuar, me shëndet e lumturi. jetim Mitrush Kuteli [BN - 2001] rrahu zemra e saj e djegur si buçim që vrungullin. Ja, kështu vazhdon kjo jetë, dit për ditë e ças Mitrush Kuteli [BN - 1993] për ças: ka mjerime, dëshpërime – po na ka dhe jetë e Erdhi nata, shkrepën yjtë, edhe prapë u bë gaz. mëngjes. Mitrush Kuteli [BN - 2002] “Do të vdes! – tha zogu i vogël – Po pa rrojtur qysh të vdes? Mitrush Kuteli [BN - 1994]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 255 BESA N LIBRI I SHENJTË

CEREMONIA E LINDJES

Lindja e fëmijës është një gëzim familjar, por O foshnjazët’ e uruar! duhet të jetë e tillë edhe për të tërë komunitetin e U kam mall’ e dashurinë, bujarëve shqiptarë. Fëmijët e komunitetit mblidhen Më k’ënda t’u mbanj nër duar, në faltore për t’i uruar mirëseardhjen. Në këtë U dua si Perëndinë. (Naim Frashëri) çast vijnë familjarët për t’u treguar shokun apo shoqen e tyre të re dhe festojnë së bashku. Kjo Zot’i math e i vërtetë! vendoset në një ditë të përshtatshme pasi fëmija N’atë sy kurrë mos shtjerë njeh prindërit e tij. Lotn’ e hidhur e të shkretë, Njëri nga fëmijët thotë fjalët e Naimit. Dhe mos e lërë të bjerë, (Naim Frashëri)

Lerini gjithë të vinë Po falu në buzët gazë, Të vegjëlthitë ndaj meje Dhe në sythit bukurinë, Se edhe vetë Perëndinë E rriti cazë-nga-cazë, Ndër ata donja ta gjeje, (Naim Frashëri) Duke dhënë urtësinë; (Naim Frashëri)

Të tjerët vazhdojnë Lutja e radhës që realizohet Epu jetëzën’ e gjatë, nga të gjithë duke e ndarë në strofa: Edhe mos i lerë kurrë Pa mëmëzë e pa atë, Janë ëngjëj të vërtetë, Dhe në breng e të sëmurë, (Naim Frashëri) Xbriturë nga Perëndija, Posi luletë në jetë, S’munt t’i shoh të mallëngjyer, Q’u ngjajnë nga miturija, (Naim Frashëri) A të varfër’ e të mjerë! Dhe të grisur’ e të çqyer! Ah! mos i bëni të qajnë, Kurrë, kurrë mos i lerë! (Naim Frashëri) Kurrë të mos mallëngjehen, Syt’ unjur të mos i mbajnë, Falu gjithë mirësitë, Dhe të meken’ e të ndehen; (Naim Frashëri) Të rrojnë me nder në jetë, Të mësojnë dituritë, Po të qeshin të nxitojnë, Të bëhenë të vërtetë; (Naim Frashëri) Të bredhin’ e të gëzohen, Të prëhen’ e të këndojnë, Të nderojnë mëmëdhenë, E kurrë të mos mejtohen, (Naim Frashëri) Vjeftënë t’ia lartësojnë, Mbi gjithë botët t’a ngrenë, Më vjen keq t’u mardhnjë dora, Si lule t’a zbukurojnë. (Naim Frashëri) E faqeza bukuroshe, Kur bij’ e shkreta dëbora, Prindërit e fëmijës ëmbëlsojnë fëmijët. Dhe këmbëza vogëloshe. (Naim Frashëri) Vijon festa në mënyra të ndryshme.

256 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2003/2004]

.. Pse t’ka ruejtun fati Faltore shqiptare, t’njomë edhe virgjin? Egërsija e jote Faltore bujare, mos mban n’at gji, q’i hueji nuk peçati, Faltore me besë, stinën e fundme t’poezis s’ksaj bote? Faltore për shpresë.

Ernest Koliqi [BN - 2003] Artur Shkurti [BN - 2004]

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 257 [BN - 2005] BESA N LIBRI I SHENJTË

FALTORJA SHQIPTARE

STATUTI

Neni 1 [BN - 2005] b. Shkronja B simbolizon besën, bujarinë, bujarët Përkufizimi i Faltores Shqiptare dhe babain dhe përdoret në simbolikën që përdorin bujarët shqiptarë për t’u identifikuar. Gjithë ç’jemi shqipëtarë, Jemi një fis e një farë, Neni 3 [BN - 2007] Mëmë kemi Shqipërinë Përkufizimi i “bujarisë” Edhe besë Perëndinë. (Naim Frashëri) a. Kuptimi i parë i termit FALTORE SHQIPTARE Bujari quhet gatishmëria për të dhënë para, është bashkësia e të tërë Bujarëve Shqiptarë kudo ndihmë ose kohë pa u detyruar nga ndokush dhe në botë që besojnë në Zot dhe që praktikojnë pa interes. Bujari do të quhet edhe fisnikëria e “Besën”. sjelljes. Një akt i veçantë bujarie është ndihmesa Besojmë se Perëndija për ngritjen e Faltoreve Shqiptare. është vetë gjithësija fletore kemi njerinë, Neni 4 [BN - 2008] dhe mëndjen’ e urtësinë Përkufizimi i Bujarit Shqiptar sepo udh’e Perëndisë s’është jashtë urtësisë. (Naim Frashëri) “Bujar Shqiptar” quhet personi (femër ose mashkull) b. Kuptimi i dytë i termit FALTORE SHQIPTARE ka që praktikon Besën si fe të të vet dhe që bëhet të bëjë me një bashkësi bujarësh shqiptarë që anëtar i regjistruar i një Faltoreje Shqiptare. formojnë një njësi vepruese dhe përfaqësojnë një subjekt juridik të njohur nga shteti dhe me pavarësi Neni 5 [BN - 2009] për të vepruar. Bujari i Madh c. Kuptimi i tretë i termit FALTORE SHQIPTARE ka të është vetë ndërtesa ku ushtrojnë veprimtarinë e Botës’ i dhanë lirinë, tyre bujarët shqiptarë. duke ngrehur parësinë, Sipas kontekstit, ose me citim të këtij neni, do të të xgjedhënë një të parë, kuptohet me cilin kuptim të termit kemi të bëjmë. dhe të urtë, jo të marrë. (Naim Frashëri)

Neni 2 [BN - 2006] a. Bujari i Madh është drejtuesi shpirtëror i një Përkufizimi i “Besës” Faltoreje Shqiptare dhe përfaqësues i saj. b. Bujar i Madh, është personi që është zgjedhur a. Me “Besë” do të kuptohet tërësia e ideve dhe prej një grupi bujarësh shqiptarë që janë anëtarë riteve fetare të shpallura në Librin e Shenjtë të një Faltoreje Shqiptare. “BESA, feja ime, e fëmijëve të mi dhe e bujarëve c. Askush nuk mund të jetë Bujar i Madh i më shumë shqiptarë”. se një faltoreje shqiptare.

258 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2011]

Neni 6 [BN - 2010] Këtu kam qejf të kthehem tokë Adhurimi Profetit Naim Frashëri me drurin, lumin, erën, bilbilin, ta kem hollaken hënë mbi kokë – a. Naim Frashëri, për bujarët shqiptarë është qiriri i Naimit. profeti, shpalljet e të cilit janë interpretime të urdhëresave të Zotit për kombin shqiptar. Kam qejf një plis të jem në Frashër, b. Dita 25 maj e çdo viti, përvjetori e lindjes një gur i fortë që mban qoshet. së Profetit Naim Frashërit, është ditë feste dhe Kur dielli të më ngrohë krahët pushimi për bujarët shqiptarë. Ata kërkojnë që, të ngrihem e të shkoj poet. kur është e mundur, kjo gjë të respektohet nga të Teodor Keko tjerët. c. Imazhi, familja, objektet, vendlindja e tij Frashëri Neni 7 [BN - 2011] janë objekte adhurimi dhe trajtohen si të shenjta Adhurimi i Ditës së Kombit Shqiptar nga bujarët shqiptarë. ç. Shkronja N me të cilën fillon emri i Naimit, është Nga gjithë bota më parë simbol tregues për (1) profetin, (2) nënën dhe (3) Të nderojmë Shqipërinë. nderin. Bujarët shqiptarë e përdorin këtë shkronjë Të duamë shqipëtarë në objektet e tyre të adhurimit për të identifikuar Dhe shqipen si Perëndinë. (Naim Frashëri) besën e tyre. a. Dita e Kombit Shqiptar është data 10 qershor e d. Të gjithë ata shqiptarë që dhanë kontributet çdo viti, dita përkujtimore e Lidhjes Shqiptare të e tyre sipas Besës Shqiptare janë personazhe të Prizrenit (10/06/1878). adhurimit prej bujarëve shqiptarë. b. Kjo ditë është ditë feste dhe pushimi për Faltoret dh. Vendlindja e Naimit, Përmeti dhe Frashëri janë Shqiptare dhe ky fakt kërkohet të respektohet vende të shenjta dhe çdo bujar shqiptar shkon në edhe nga të tjerët, kur është e mundur. këto vende të paktën një herë në jetën e tij. c. Numri 10 për bujarët shqiptarë bëhet tjetër simbol i identifikimit për atë që ata adhurojnë, Si ty o Vidhehem, e Mek’ e Arabisë kombin e tyre. Ky simbol tregon kombin e tyre Që kini lerë Muhamet, e Krisht të krishterisë dhe njëkohësisht dhe shkëlqimin. Është për mua Frashëri, vent i Perëndisë ç. Të gjitha ato ngjarje pararendëse që ndihmuan Atje ku lerë Naim beu, zemr’ e Shqipërisë! që të arrihej 10 qershori 1878 dhe të gjithë ato (Mihal Grameno) ngjarje të mëpasme që u bënë sipas logjikës së 10 qershorit 1878 janë objekte adhurimi për Sikur të shoh, i tmerrshmë Frashër, bujarët shqiptarë. Tek po mban zi përgjithmonë, d. Qyteti i Prizrenit është vend i shenjtë. Çdo Ti: më besniku trashëgonjës bujar shqiptar duhet të shkojë të paktën një herë I dashuris’ së vendit t’onë. në jetën e tij në Prizren në datën 10 qershor. (Lasgush Poradeci) FLAMURI U duk në Prizren, i bukur dhe krenar, Këtu mbaj erë trëndafil, ende i çjerrë dhe i pluhurosur dhe fjalët i kam këngë. Dhe ngjan atëherë se brofi nga varri i thellë Më mbushet gjoksi me tërfil, Heroi ynë, shkëlqimtar si diell. selvitë më bëhen këmbë. Zef Serembe

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 259 [BN - 2012] BESA N LIBRI I SHENJTË

Neni 8 [BN - 2012] Neni 10 [BN - 2014] Pavarësia e faltoreve Objektivat e Faltores Shqiptare a. Faltorja Shqiptare (neni 1/a) është një institucion a. Çdo Faltore Shqiptare është një institucion i i decentralizuar. Kjo do të thotë se çdo grup pavarur që ka për synim të afrojë besimtarët bujarësh shqiptarë mund të hapë faltoren e vet me Zotin, të realizojë ritet fetare dhe të edukojë (n1/b) dhe ta quajnë vetveten Faltore Shqiptare, sipas përmbajtjes së Librit të Shenjtë “BESA”. me kusht që të respektojnë të tëra kërkesat e Faltoret Shqiptare janë institucione edukative dhe Librit të Shenjtë “BESA” dhe pikat e këtij Statuti. shërbese lutjesh që synojnë të kënaqin dëshirën b. Faltorja shqiptare (neni 1/b) nuk mund të ketë e besimtarëve në një Zot të vetëm për të qenë faltore të tjera në varësi dhe as mund të jetë bashkë, për t’u lutur dhe për të ndarë gëzimet dhe e varur prej ndonjë institucioni tjetër. E vetmja hidhërimet me njëri-tjetrin në një komunitet dhe varësi e tyre është e drejtpërdrejtë nga Libri i për të edukuar brezin e ri me moralin e shëndoshë. Shenjtë “Besa”. Përvoja e faltoreve shqiptare mblidhet, diskutohet c. Askush nuk detyrohet të paguajë diku për të dhe koncentrohet si orientim për të ardhmen nga hapur një Faltore Shqiptare, përveç detyrimeve Kuvendi i Përgjithshëm i Faltoreve Shqiptare. ligjore për një gjë të tillë. b. Faltoret shqiptare shfrytëzojnë të tërë përvojën e tyre dhe kapacitetet intelektuale të bujarëve Neni 9 [BN - 2013] shqiptarë për të thelluar idetë e “Besës”. Kuvendi i Përgjithshëm i Faltoreve Shqiptare c. Faltoret Shqiptare nuk janë në asnjë rast institucione që praktikojnë mrekullinë dhe as a. Ka vetëm një organizëm të vetëm të faltoreve sugjestionimin për një gjë të tillë. Në mënyrë të shqiptare (n1/b) që quhet Kuvendi i Përgjithshëm veçantë ato nuk ofrojnë vetë asnjëherë shërbimin i Faltoreve Shqiptare, i cili mblidhet rregullisht një e shërimit fizik apo mendor, në atë kuptim që këtë herë në tre vjet, duke filluar nga viti 2012. shërbim e kryen sistemi shëndetësor i organizuar b. Kuvendi miraton dokumente këshilluese për shteti. Faltoret Shqiptare. ç. Por Faltoret Shqiptare kanë për detyrë të c. Jo më vonë se gjashtë muaj përpara, Faltoret ndihmojnë njerëzit që të gjejnë një mbështetje Shqiptare i dhurojnë Kuvendit të tyre fonde për bujare të fuqishme për hallet e çdo bujari dhe të realizimin e punës së tij. familjes së tij. ç. Punën për organizimin e Kuvendit të Parë e d. Në mënyrë të veçantë Faltorja Shqiptare organizojnë 10 faltoret e para shqiptare (10 aftësohet të punojë për dekurajimin e dukurisë së Bujarët e tyre të Mëdhenj) të cilat interesohen në vrasjes, gjakmarrjes dhe sidomos të vetëvrasjes. të gjitha trojet shqiptare për gjendjen e faltoreve shqiptare, adresat, ftesat etj. Neni 11 [BN - 2015] d. Katër muaj para mbajtjes së Kuvendit Paanshmëria e Faltoreve Shqiptare organizatorët lajmërojnë përmes tri gazetave më të shitura, përmes internetit dhe përmes radiove a. Faltoret Shqiptare (n1/b) ndjekin një veprimtari e televizioneve me shtrirje deri në emigracion. të kujdesshme në angazhimin e tyre në jetën publike në deklarimet e tyre në publik, dhe në mjetet e informimit publik, për të mos u bërë aktorë pa patur me të vërtetë nevojë për interesa

260 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2019]

vërtet të larta të komunitetit apo të kombit sipas Gjergj Fishta”, ose Faltorja Shqiptare e Dëshnicës shpalljeve të “Besës”. etj. Emri Naim Frashëri nënkuptohet për të gjitha b. Faltorja Shqiptare (n1/b) e ka rreptësisht të faltoret, ndaj ato nuk mund të mbajnë të tillë ndaluar përkrahjen e drejtpërdrejtë ose fshehtas emër. përmes veprimeve apo deklaratave të hapura b. Çdo faltore kujdeset që të mos ketë përsëritje apo me nënkuptim të kandidatëve apo të partive të emrit. të caktuara që synojnë të marrin pushtetin qëndror apo pushtetin lokal si edhe çdo lloj tjetër njëanësie Neni 14 [BN - 2018] në punët e shqiptarëve. Detyra e saj mbaron me Periudha e qëndrimit në detyrë e Bujarit të edukimin e bujarëve shqiptarë sipas përmbajtjes së Madh Librit të Shenjtë “Besa”. Më tutje ajo nuk mund t’u imponojë atyre zgjedhje të caktuara. Gjithashtu Periudha e ushtrimit të detyrës nga ana e Bujarëve ajo duhet të tregojë të gjithë pjekurinë e saj për të Mëdhenj përputhet me atë të Presidentit të të ndaluar edhe të tjerët që të tentojnë ta futin Shqipërisë. Zgjedhjet e reja për Bujarët e Mëdhenj atë në rrugën e njëanshmërisë pa vullnetin e saj. bëhen gjatë një periudhe 3 mujore pas zgjedhjes c. Por Faltorja Shqiptare (n1/a) mund të shprehet së Presidentit të Shqipërisë. [Kjo referencë hapur kur shkelen parimet dhe idetë e “Besës”. caktohet për të shmangur dykuptimësitë në periudhat zgjedhore] Neni 12 [BN - 2016] Ndërtesa e Faltores Shqiptare Neni 15 [BN - 2019] Procedura e zgjedhjes së Bujarit të Madh a. Për të ushtruar veprimtarinë e saj Faltorja Shqiptare përdor mjedise pronë e bujarëve shqiptarë Gjatë periudhës tremujore të zgjedhjeve të Bujarit ose ndërton godinat e saj duke u mbështetur në të Madh, Faltorja Shqiptare (n1/b) garanton: (a) financimet e dhuruesve të ndryshëm. botimin një muaj para votimit të listës së bujarëve b. Ndërtimi i një faltoreje shqiptare (n1/c) duhet shqiptarë me të drejtë vote (gjatë kësaj përiudhe të respektojë: i) Ndarjen fëmijë – i rritur; ii) për bëhen edhe saktësimet nga anëtarët e Faltores të rriturit respektohet ndarja femra – meshkuj. iii) Shqiptare); (b) botimin e një fletëpalosje (apo Në ballë qëndron Naim Frashëri në imazhin e një gazete apo stende) ku në një hapësirë të barabartë prej arteve (foto, skulpturë, mozaik, etj). iv) Në për çdo kandidat jepet CV e çdo kandidati dhe një vend afër Naim Frashërit vendoset flamuri projektprogrami i tij për Faltoren Shqiptare. (c) kombëtar. Zbukurimet e mureve dhe orendive shpërndarjen e fletëpalosjeve (apo gazetës a do të nxirren nga përmbajtja e librit “BESA”. broshurës) për çdo bujar votues; (në mungesë të Madhësia e faltores është e ndryshme në varësi fondeve, të paktën dy javë para votimit, në një të burimeve financiare të atyre që e hapin atë. kënd jashtë Faltores vendosen profilet jetësore të çdo kandidati dhe programet e tyre); (ç) Njoftimin Neni 13 [BN - 2017] një muaj para ditës së zgjedhjeve të tre noterëve Emërtimi i Faltoreve Shqiptare kujdestarë të dokumentacionit të Faltores për të formuar komisionin zgjedhor. a. Faltoret Shqiptare (n1/b) mund të kenë emra të përveçëm të tillë: Faltorja Shqiptare “Bujar Andon Zako Çajupi”, “Faltorja Shqiptare “Bujar

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 261 [BN - 2020] BESA N LIBRI I SHENJTË

Neni 16 [BN - 2020] minuta. Lihet edhe një kohë e caktuar e barabartë Komisioni Zgjedhor për çdo kandidat edhe për pyetjet e bujarëve.

Për të organizuar të tërë procesin zgjedhor, Neni 18 [BN - 2022] Bujari i Madh, një muaj para datës së zgjedhjeve Votimi njofton tri noterë shqiptarë, që mund të jenë ata që mbajnë në ruajtje dokumentacionin e Faltores. a. Dita e votimit duhet të jetë e Dielë ose e Noterët mblidhen, caktojnë kryetarin ndërmjet Shtunë. tyre dhe ditën e votimit. b. Votimi zhvillohet në mjediset e Faltores. Në emigracion, Komisioni Zgjedhor është prej c. Komisioni zgjedhor përgatit fletët e votimit me pesë vetësh dhe zgjidhet me short nga radhët e firmat e të tre komisionerëve. Çdo fletë votimi bujarëve të Faltores më të vjetër në anëtarësi. përmban emrat e kandidatëve dhe dy shifrat 1 dhe 2 pranë çdo kandidati. Nëse qarkohet 1, Neni 17 [BN - 2021] kandidati merr 1 pikë dhe nëse rrethohet numri 2, Procedura e kandidimit për Bujar të Madh kandidati merr dy pikë. ç. Votimi është i fshehtë. Secili voton vetëm për Për t’u regjistruar si kandidat për Bujar të Madh veten e vet dhe për askënd tjetër. duhet të paraqitet në faltore (a) një kërkesë- d. Në listat e votimit do të futen vetëm bujarët propozim e noterizuar me firmat e 5 bujarëve shqiptarë që janë anëtarë të Faltores Shqiptare shqiptarë (jo më shumë), të cilët deklarojnë se prej të paktën një viti. e kanë njoftuar kandidatin për dëshirën e tyre dh. Fleta e votimit është e vlefshme nëse rrethohet dhe njëkohësisht japin një përshkrim të shkurtër vetëm një numër 1 ose një numër 2. Rrjedhime: të vetive të tij morale. Në këtë kërkesë bashkë Lejohet që tek një kandidat të rrethohet edhe me propozimin dorëzohen edhe këto dokumenta: nr.1 dhe nr.2 dhe atëherë kandidati merr 3 pikë. (b) certifikatë familjare, (c) një CV e detajuar Lejohet që të rrethohet nr.1 tek një kandidat dhe dhe e firmuar nga kandidati, e cila jep hollësi nr.2 tek kandidati tjetër. për çdo pjesëtar të familjes së kandidatit si edhe e. Që një kandidat të zgjidhet Bujar i Madh duhet për formimin e tij kulturor dhe gjendjen pasurore. të marrë pikë më shumë se të tjerët dhe të jetë Kandidatit nuk i lejohet të bëjë shpenzime të me mbi 35% të pikëve të mundshme (pikët e veçanta për propagandimin e kandidaturës jashtë mundshme = vota të vlefshme x 3 pikë). atyre të parashikuara në mënyrë të barabartë ë. Në rast se pas votimit, asnjë nga kandidaturat nga faltorja dhe njëkohësisht nuk i lejohet të nuk siguron pikët e mjaftueshme për t’u zgjedhur, takohet me grupe bujarësh për të bindur ata në kandidatët e parë që kanë grumbulluar së zgjedhjen e tij. Të tëra anët e tij pozitive si edhe bashku të paktën 80% të pikëve mblidhen për programin e zhvillimit të Faltores ai e paraqet në të caktuar ata vetë një nga dy kandidaturat me CV-në e vet e cila botohet e plotë në formatin më shumë pikë të bujarëve shqiptarë. Edhe në e paracaktuar nga Faltorja Shqiptare për çdo këtë rast, vendoset me votim të fshehtë. Në rast të kandidat në një gazetë, fletëpalosje ose broshurë barazimit votave, hidhet short. Komisioni zgjedhor ose paraqitet në një kënd të jashtëm të Foltores. shpall Bujarin e Madh, i cili fillon detyrën një ose (ç) një të dielë para zgjedhjeve Faltorja Shqiptare dy javë më pas, periudhë e domosdoshme për t’u siguron një mbledhje të zgjeruar të bujarëve njohur me praktikat dhe dokumentacionin që do shqiptarë ku çdo kandidati i lejohet të flasë 5- 10 të merret në dorëzim.

262 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2026]

Neni 19 [BN - 2023] b. Bujari i Madh, i ndërgjegjshëm për rëndësinë Ceremoniali i parë i Bujarit të Madh e shembullit që jep me sjelljen e tij, dëshmon një a. Të dielën e radhës që vjen pas zgjedhjeve, kujdes të madh që përmbajtja dhe paraqitja e organizohet ceremonia e marrjes së detyrës nga veprimeve të tij të jetë në përputhje me atë që Bujari i Madh i Faltores Shqiptare. kërkohet nga “Besa”. b. Bujari i Madh që merr detyrën reciton tri lutjet c. Sidoqoftë formimi i Bujarit të Madh, me zgjedhjen e Profetit Naim Frashërit: për veten; për atdheun e tij, ai i premton Faltores se në një kohë të shkurtër dhe për fëmijët duke mbajtur dorën mbi Librin e do të lexojë, përveç Librit të Shenjtë “Besa”, edhe, Shenjtë “Besa” me fytyrë nga portreti i Profetit të paktën, Historinë e Kombit Shqiptar, një libër Naim Frashëri dhe pastaj mban fjalën e rastit. filozofie, pedagogjie të përgjithshme dhe një c. Faltorja Shqiptare, sipas mundësive të saj, libër psikologjie të përgjithshme. kujdeset që atmosfera të jetë festive. Neni 21 [BN - 2025] Neni 20 [BN - 2024] Këshilltarët e Bujarit të Madh Tiparet e Bujarit të Madh Po njeri themi njerinë a. Çdo Bujar i Madh vetë cakton nga radhët e që ka gjithë urtësinë, bujarëve të Faltores Shqiptare pesë këshilltarë ka dritën’ e diturisë, të tij (asnjë familjar me të) dhe i shpall ata dhe të tëra mirësitë, para bujarëve të Faltores Shqiptare. Një prej ka me vehte Perëndinë, këshilltarëve, duhet të jetë personi që del i dyti duke pasur njerëzinë në votimin për Bujarin e Madh. edhe Perëndija vetë! b. Emrat e këshilltarëve të Bujarit të Madh futen të njeriu ‘sht e vërtetë! (Naim Frashëri) në Dokumentacionin e Faltores. Bujari shfrytëzon a. Çdo Bujar i Madh duhet të dëshmojë një ndihmën e këshilltarëve individualisht ose zotërim të mirë të ideve dhe praktikave fetare kolektivisht për çështje të ndryshme që kanë të të Librit të Shenjtë “BESA”. Në përputhje me këtë bëjnë si me realizimin e detyrave të Faltores përmbajtje, ai realizon ritet e “Besës”, këshillon, Shqiptare. edukon, organizon veprimtari dhe mban të c. Një këshilltar duhet të paraqitet në Faltoren bashkuar Faltoren Shqiptare. Me kalimin e viteve Shqiptare për të paktën 6 orë në muaj. dhe grumbullimin e përvojës, organizimi i Faltoreve Shqiptare do të bëjë të mundur edhe kualifikimin Neni 22 [BN - 2026] e personelit shërbyes në to. Detyrat e Bujarit të Madh Ndaj njeriut të uruar, që nuk’ësht’ i djallëzuar, (a) Të kryejë shërbimet në Faltoren Shqiptare me q’është pa faj e mirë kohë të pjesshme ose të plotë sipas nevojave ose e ka në zëmrë mëshirë, mundësive të Faltores Shqiptare; të këqija s’bën në jetë, (b) të përfaqësojë Faltoren e tij në të gjitha ësht’i drejt’ e i vërtetë ballafaqimet e saj me institucionet dhe personat pa ka të lartë vetijë e tjerë; të bukurë vetëdijë (c) të kujdeset për realizimin e detyrave që atje është vetë Zoti, Faltorja Shqiptare i ka vënë vetes; si kanë thënë qëmoti. (Naim Frashëri) (ç) Bujari i Madh e ka për detyrë t’i kushtojë të

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 263 [BN - 2027] BESA N LIBRI I SHENJTË

paktën 12 orë në muaj Faltores Shqiptare. paraqitet ditën e zgjedhjeve ose çdo herë që i (d) Bujari i Madh plotëson në dy kopje ditarin e kërkohet nga Faltorja Shqiptare një gjë e tillë, ose Faltores Shqiptare (në formë kompjuterike dhe të pranë faltoreve të tjera. printuar) ku mbahen shënim gjithçka ndodh me ë. Në rast të ndërrimit të vendbanimit bëhet Faltoren Shqiptare. Një kopje mbetet në Faltore ç’regjistrimi nga një Faltore në një Faltore tjetër. dhe i dorëzohet vetëm Bujarit të Madh që e f. Çregjistrimi nuk mund të bëhet pa dëshirën e zëvendëson dhe një kopje është personale. vet bujarit shqiptar. Në rast të shpërnguljes për në një Faltore tjetër, sillet një fletë pranimi nga Neni 23 [BN - 2027] Faltorja e re dhe pastaj bëhet ç’regjistrimi në të Regjistrimi i bujarëve shqiptarë gjitha kopjet e regjistrave.

Neni 24 [BN - 2028] a. Bujarët Shqiptarë regjistrohen në një regjistër të Sjellja e bujarit shqiptar veçantë të Faltores Shqiptare. b. Për regjistrim duhet të depozitohet në Faltore a. Bujari Shqiptar i kushton të paktën 2 orë në (1) një çertifikatë personale dhe (2) dy fotografi muaj faltores shqiptare (brenda ose jashtë saj). së bashku me (3) një kërkesë nga ana e besimtarit b. Bujari Shqiptar interesohet që Faltores së tij të drejtuar Bujarit të Madh ku shënohen edhe të mos i mungojë gjë. dhëna personale të tilla si adresa, telefoni, adresa c. Bujari Shqiptar derdh në arkën e Faltores 1% e postës elektronike. të të ardhurave të tij mujore. Megjithatë ai nuk c. Përgjithësisht kërkesa nuk refuzohet, vetëm në detyrohet me ndonjë sjellje të veçantë të Faltores raste të një arsye me të vërtetë të madhe. Shqiptare që ta bëjë një gjë të tillë. ç. Pasi bëhet anëtar i një Faltoreje Shqiptare, bujari ç. Në asnjë mënyrë ai nuk duhet të shkelë rregullin shqiptar quhet se është anëtar edhe i faltoreve të që dhurimet sado të pakta duhet të kalojnë tjera shqiptare që janë ngritur ose ngrihen, por përmes llogarisë bankare të Faltores Shqiptare. të drejtën e votës për zgjedhjen e Bujarit të Madh Nëse e shkel këtë dhe jep para në dorë, do të dhe disa të drejta të tjera që kanë të bëjnë me quhet se shkel “Besën”. [Transparenca e fondeve ndihmën për administrimin e Faltores Shqiptare e është mënyra e jetëgjatësisë së faltores dhe e ushtron vetëm në Faltoren Shqiptare ku është bërë mospërfoljes së administrimit të saj.] regjistrimi i tij për herë të parë. d. Regjistri i bujarëve shqiptarë të një Faltoreje Neni 25 [BN - 2029] mbahet në katër kopje, nga të cilat njërën e mban Shpërblimi i Bujarit të Madh vetë Faltorja dhe tri të tjerat shpërndahen në tri noterë të qytetit, të cilët paraprakisht kanë rënë Paga mujore që Bujari i Madh merr nga Faltorja dakort përmes një kontrate që të kryejnë këtë (nëse burimet e mundësojnë) për shërbimin e shërbim. tij në Faltore nuk është asnjëherë më e madhe dh. Regjistri rinovohet tek tre noterët një herë se paga mujore që merr një mësues në shkollat në gjashtë muaj (muaji qershor dhe dhjetor). publike të arsimit parauniversitar, të vendbanimit e. Kundrejt pagesës, çdokush mund të marrë ku është Faltorja. Pagat për personelin ndihmës një vërtetim për vete nëse bën ose jo pjesë në u referohen gjithnjë të njëjtave punë në sektorin regjistrin e bujarëve shqiptarë të një Faltoreje publik, por këto paga nuk janë asnjëherë më të Shqiptare të caktuar. Me një vërtetim të tillë ai larta se ajo e Bujarit të Madh.

264 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2032]

referendumi me votim të fshehtë të përgjithshëm Neni 26 [BN - 2030] Financat të bujarëve të faltores. Kjo nismë duhet të sigurojë miratimin e të paktën 60% e të gjithë numrit të bujarëve shqiptarë të asaj Faltorje dhe jo më a. Financat e Faltores Shqiptare mbahen në një pak se 60 të tilla në numër. Referendumi nuk nga bankat me shtrirje kombëtare. mund të organizohet pa u dhënë më përpara një b. 100% e arkëtimeve dhe e pagesave bëhen plan-biznesi të imtësishëm të miratuar edhe nga prej numrit të llogarisë. Eksperti Kontabël i autorizuar që mban financat c. Çdo gjashtë muaj depozitohen tek tre noterët e Faltores. që mbajnë dokumentet e Faltores Shqiptare nga një kopje e arkëtimeve dhe pagesave të bëra Neni 27 [BN - 2031] prej numrit të llogarisë së faltores (dokument i Dhurimet lëshuar nga banka). ç. Çdo bujar shqiptar (noteri ka regjistrin e Po s’bëre një të mirë në botë, bujarëve të Faltores Shqiptare) mund të marrë Jetën’ e bëre dëm, vate kotë. një kopje të dokumentave financiarë të Faltores (Naim Frashëri) Shqitpare, kundrejt një pagese të arsyeshme ndaj a. Dhurimet për faltoret shqiptare, kur janë para, noterit. Vërejtjet e tij ose propozimet ai mund bëhen vetëm në llogaritë bankare dhe asnjëherë t’ia përcjellë njërit prej këshilltarëve të Bujarit të në mjediset e faltores. Madh ose vetë Bujarit të Madh. b. Askush prej personelit të Faltores Shqiptare nuk d. Financat e Faltores mbikqyren përmes prej një mund të marrë para në dorë prej besimtarëve të eksperti kontabël të Shoqatës më të Madhe te ndryshëm; as t’i hedhë ato në llogarinë bankare Ekspertëve Kontabël. të Faltores në emër të besimtarëve të ndryshëm. dh. Eksperti çdo vit ndryshon dhe caktohet me c. Organizimi i bujarive. Çdo dhurim paraje për një llotari të sigurtë për paanshmëri nga një listë që nismë të caktuar bujarie bëhet në numrin e llogarisë ka jo më pak se 8 vetë (të cilët paraprakisht kanë së Faltores Shqiptare me komentin përkatës se për pranuar kushtet e pagesës). çfarë vepre bujarie duhet shpenzuar. Çdo dhurim e. Eksperti Kontabël jep (a) një përshkrim rreth sendi që bëhet pranë Faltores regjistrohet në një rregullsisë së mbajtjes së llogarive sipas ligjeve tabelë e cila ekspozohet për jo më pak se një në fuqi dhe njëkohësisht jep edhe (b) vërejtje muaj në hyrje të Faltores. Bujari i Madh cakton dhe sugjerime për mbarëvajtjen më të mirë të mënyrën e shpërndarjes së dhuratave, pasi është financave të Faltores. këshilluar me këshilltarët e tij. ë. Raporti i ekspertit kontabël jepet në katër kopje, nga të cilat një rri në Faltore dhe tre të tjerat u Neni 28 [BN - 2032] jepen tre noterëve kujdestarë të Dokumentacionit Shërbim ndaj të gjithëve të Faltores. c. Faltorja Shqiptare nuk merr asnjëherë kredi as Çdo njeri vëllath e kemi, në para as në mall. gjithë nga një baltë jemi, ç. Hapja e veprimtarive ekonomike me synim kemi një shpirt në vetijë, sigurimin e të ardhurave për Faltoren është një jemi gjithë një fëmijë, mundësi vetëm për Faltoret që kanë mbi 100 bujarë një mëm’e një atë kemi, shqiptarë. Miratimi për hapjen e veprimtarisë në një fytyrë po jemi. (Naim Frashëri) ekonomike bëhet përmes organizimit të një

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 265 [BN - 2033] BESA N LIBRI I SHENJTË

Faltorja Shqiptare edhe pse ka anëtarë të dëshiruar prej saj prej të gjitha veprimtarive. regjistruar, mbetet përsëri e hapur ndaj çdo b. Faltorja Shqiptare e ka të ndaluar të kryejë vizitori që kërkon të njihet me Faltoren Shqiptare shërbimin e dëgjimit të rrëfimit të mëkateve. ose edhe të ushtrojë Besën e tij. Sidoqoftë ajo që thuhet në mirëbesim nuk duhet thënë tek të tjerë nga ana e personelit të Faltores Faltorja i përmbahet shpalljes së Naimit: Shqiptare dhe as të diskutohet ndërmjet tyre: Besa është në kraharuar Njeriu, që s’mba besën, dhe fjalënë që thotë, nuk është në kartë shkruar. Është shum’i panderçim dhe i frikshim në botë. (Naim Frashëri) Neni 29 [BN - 2033] c. Asnjë ceremoni apo shërbim i Faltores nuk Harmonia fetare kryhet kundrejt ndonjë pagese. Faltorja ndjek një metodikë ceremonish e cila garanton barazinë a. Çdo Faltore Shqiptare e ka të ndaluar të ndërmjet të pasurve dhe të varfërve. Kështu, realizojë haptas ose në fshehtësi një “politikë” p.sh. ajo nuk lejon që organizimi i ceremonisë së diskriminuese ndaj bujarëve shqiptarë të faltoreve martesës, lindjes apo mortore për një të pasur të të tjera. jetë më e kujdesshme apo më e gëzuar se ajo e b. Sidoqoftë, gjithsekush çdo besim ta repektojë. një të varfri. (Naim Frashëri)

Neni 30 [BN - 2034] Neni 31 [BN - 2035] Ritet, ceremonitë dhe veprimtaritë kryesore të Pjesmarrja e fëmijëve në Faltore Faltores Shqiptare Lerini gjithë të vinë a. Ritet dhe ceremonitë që realizon Faltorja Të vegjëlthitë ndaj meje Shqiptare: (a) lutja, (b) orët edukative për fëmijët Se edhe vetë Perëndinë ose të rinjtë që janë zbërthime të ideve të Librit Ndër ata donja ta gjeje. (Naim Frashëri) të Shenjtë “Besa”, (c) veprimtari bujarie për realizimin e kërkesave të “Besës”; (ç) ceremonia Fëmijët marrin pjesë në veprimtarinë e faltoreve e lindjes së fëmijës së një bujari shqiptar; (dh) me lejen e prindërve të tyre. ceremonia e martesës së një bujari shqiptar; (e) ceremonia në ndërrimin e jetës së një bujari Neni 32 [BN - 2036] shqiptar; (ë) ceremonia e ditëlindjes së Profetit Dokumentacioni i Faltores Shqiptare Naim Frashërit; (f) ceremonia e 10 qershorit, ditës së Kombit Shqiptar; (g) ceremonia e Vitit të Ri; a. Me Dokumentacion të Detyrueshëm e të ceremonitë me rastin e festave kombëtare siç janë Përhershëm të Faltores Shqiptare do të kuptojmë 17 shkurti dhe 28 nëntori etj.; (gj) ceremonia e dokumentacionin që mbahet detyrimisht në katër përjavshme për çdo ditë të djelë. Faltorja Shqiptare kopje: një prej të cilëve ruhet në faltore dhe organizon gjithashtu veprimtari argëtuese (si p.sh. tre të tjerat në tre noterë kujdestarë të këtij ekskursione) kryesisht me të rinjtë dhe fëmijët dhe dokumentacioni: (a) akti i themelimit, (b) statuti, me të moshuarit, por edhe me moshat e tjera. (c) vendimi i regjistrimit në gjykatë, (ç) regjistri i Kompaktësia e Faltores Shqiptare dhe gatishmëria bujarëve të faltores i rinovuar çdo gjashtë muaj, (d) e saj për të qenë bujare do të jetë rezultati i dokumentat vjetorë të financave të hartuar nga një

266 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2039]

ekspert kontabël i autorizuar, (dh) procesverbalet vetëm një nga të tre noterët, kujdestarë të e zgjedhjes së Bujarit të Madh; (e) dokumenti i dokumentacionit, gjatë mandatit të tij. regjistrimit në zyrën e tatim taksave; (ë) kontratat dh. Asnjë nga noterët dhe asnjë pjesëtar i familjes e rëndësishme. së tij nuk mund të bëhet Bujar i Madh i faltores, b. Dokumentat Ndihmës do të quhen të tëra regjistrin e së cilës mban, por mund të jetë bujar dokumentet që shërbejnë për formulimin e shqiptar i asaj faltoreje. dokumentave kryesore: p.sh. fletët e votimit; e. Dokumentacioni i Faltores që mban një noter faturat e blerjeve dhe shitjeve; fletëpalosjet etj. është pronë e Faltores Shqiptare. Dokumentat ndihmës ruhen vetëm në faltore, për ë. Në rast dëmtimi ose humbjeje të qëllimshme një periudhë pesëvjeçare, nga dita e përpilimit të të këtij dokumentacioni, noteri mban përgjegjësi tyre. Sidoqoftë asgjësimi i tyre bëhet në prani të ligjore. Në një rast të tillë Faltorja interesohet Bujarit të Madh dhe të këshilltarëve të tij. të bëjë zhvendosjen e dokumentacionit në një c. Çdo faltore shqiptare kujdeset që në hapat e noter tjetër duke siguruar prej ballafaqimit të tre para të saj të krijojë fondin e saj të historikut: kopjeve të mbetura, një kopje tjetër të katërt e shkrime, foto, video, regjistrime dhe kujtime e çdo cila i jepet një noteri të ri. gjë me vlerë historike. Çdo Bujar i Madh ka një vend të veçantë në historikun e faltores. Neni 34 [BN - 2038] Papajtueshmëria me postin e Bujarit të Madh Neni 33 [BN - 2037] Ruajtja e dokumentacionit të Faltores Shqiptare a. Posti i Bujarit të Madh të Faltores Shqiptare është i papajtueshëm me atë të përfaqësuesit a. Bujari i Madh i parë i një faltoreje cakton 3 politik të ndonjë partie apo organizate politike noterëve kujdestarë për dokumentacionin e të ngjashme, dhe me poste të tjera të larta Faltores Shqiptare, sipas një kontrate që bëhet me shtetërore. Në rast të një angazhimi të tillë, Bujari secilin dhe që përmban parasysh kërkesat e këtij i Madh, zëvendësohet me një person tjetër, me të statuti. Kontrata nënshkruhet nga Bujari i Madh njëjtën procedurë që është zgjedhur vetë ai. Për dhe nga të paktën 3 këshilltarët e tij, bujarë Bujarët e Mëdhenj nuk ka kufizim në kohë. shqiptarë. b. Sidoqoftë, Faltorja Shqiptare bën më të mirën b. Tërheqja e tërësishme e dokumentacionit për zgjedhjen e bujarit të duhur për ta drejtuar. në ruajtje nga një noter, bëhet në prani të dy noterëve të tjerë dhe të Bujarit të Madh dhe Neni 35 [BN - 2039] gjithmonë përgatitet dokumentacioni i plotë për Ndihma e ndërsjelltë ndërmjet Faltoreve t’u depozituar tek një noter tjetër që të plotësohet Shqiptare numri 3 i noterëve kujdestarë. c. Noterët paguhen sipas një marrëveshje të a. Bujarët e Faltoreve Shqiptare ndihmojnë dyanshme për punën e tyre. njëri – tjetrin dhe angazhohen në veprimtari të ç. Dokumentacioni që ruhet nëpër noterët përbashkëta. kujdestarë është pronë e Faltores Shqiptare b. Bujarët Shqiptarë mund të kryejnë shërbime në dhe mund të tërhiqet në çdo kohë nga një noter një Faltore Shqiptare tjetër me ftesën e vetë kësaj i caktuar, por asnjëherë nga të tre noterët faltoreje. njëkohësisht. d. Një Bujar i Madh ka të drejtë të zhvendosë

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 267 [BN - 2040] BESA N LIBRI I SHENJTË

Neni 36 [BN - 2040] Reflektim për kryerjen e detyrimeve ndaj Publikimet prindërve. Duaj atën’ edhe mëmën, a. Faltoret Shqiptare kanë faqen e tyre zyrtare Të jesh fatbardhë në jetë, të internetit. Se po të t’apinë nëmën, b. Nëse fondet ua lejojnë, Faltoret Shqiptare Kurrë nukë bën përpjetë. (Naim Frashëri) bëjnë botime të ndryshme, spote ose emisione E mir’ e mëmës kurrë s’çpërblehet, radiotelevizive. Si mjer’ ajy q’e bën të pshonjë, c. Deklarimet e një faltoreje shqiptare nëse janë Mos e bëj kurr të mallëngjehet, të drejta nderojnë të gjitha faltoret kudo që janë Dhe të të nëmnjë e të të mallkonjë. dhe nëse janë jo të vërteta, nuk janë të ndershme, (Naim Frashëri) nuk janë të urta, nuk kanë efekt mbi faltoret e e. Një ditë para ditëlindjes vetjake. Kjo ditë është tjera. ditë reflektimi për veten, për të gjetur forcë për të jetuar, për të pastruar shpirtin për të falur e Neni 37 [BN - 2041] për të kërkuar të falur. Kodi i komunikimit me ata Agjërimi që do të falen, apo u kërkohet e falur është “Sot është dita ime”. a. Agjërimi është mosngrënia e ushqimit nga ora Faltorja Shqiptare ndihmon secilin për t’i dhënë sa 7:00 e mëngjesit deri më 19:00. Synimi i agjërimit më shumë kuptim sakrificës së agjërimit. është forcimi i besimit dhe vetedukimi përmes sakrificës. Neni 38 [BN - 2042] b. Agjërimi kryhet çdo herë një ditë para ditëve Ditët e shenjta të shenjta. 25 maj, 10 qershor, 1 janari, ditëlindja e babait, Datat e agjërimit janë: ditëlindja e nënës dhe ditëlindja e vetë personit, c. 24 maj (një ditë para 25 majit, ditëlindjes së profetit të bujarëve shqiptarë Naim Frashërit). Neni 39 [BN - 2043] Kjo sakrificë i kushtohet Zotit, profetit, njeriut në Identifikimi i Faltoreve Shqiptare përgjithësi. ç. 9 qershor (një ditë para 10 qershorit, Ditës së Identifikimi i Faltoreve Shqiptare realizohet Kombit Shqiptar). Kjo sakrificë i kushtohet kombit përmes këtyre simboleve: shqiptar, është ditë reflektimi për detyrën ndaj a. Përmes mbajtjes në krye të Faltores Shqiptare kombit dhe ndaj shtetit shqiptar. të Profetit Naim Frashëri. d. Një ditë para ditëlindjes së babait. Kjo sakrificë b. – Logoja (stema) është një trekëndësh i kushtohet nderimit të babait, sjellësi në jetë. Dita dybrinjëshëm i kuq, ku baza dhe lartësia janë në është ditë reflektimi për prindërit dhe sidomos raportin 2/3, brenda trekëndëshit brendashkruhet për babain (tëndin dhe të të tjerëve). një rreth që në mes ka shkronjën N. Mbi shkronjën Atë që i bën t’yt eti, N ndodhet një rreth me diametër sa gjysma e Ta preç nga yt bir edhe ti. gjerësisë së shkronjës N (shih kopertinën). (Naim Frashëri) ç. Komenti i logos është i shumëfishtë: dh. Një ditë para ditëlindjes së nënës. Sakrificë - Trekëndëshi paraqet Faltoren që, kur ndërtohet për nënën, si dhuruese e jetës, familjen, prindin. nga e para, ka gjithmonë një çati.

268 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - 2045]

- shkronja N përfaqëson Profetin Naim Frashëri, Perëndia, zotëri, rrethi i madh përfaqëson gjithësinë. Pika sipër N vetëm jep atë që ti përfaqëson pikësynimin (Zotin). jo e do e dëshëron - Të para bashkë, dy elementet N dhe pika sipër po vepron, vepron, vepron. japin idenë e njeriut që është edhe ideja kryesore Ali Asllani rreth së “Besës” Neni 41 [BN - 2045] Se je ti mëkëmbësi i tij në jetë Përhapja e Librit të Shenjtë “Besa” Vendi prej nga del në shesh thesari i fshehtë. Naim Frashëri Në formën e librit dhe në formë elektronike, - Shkronja N ngjan me portën e faltores dhe të Libri i Shenjtë përhapet vetëm nga shkolla dhe parajsës që ruhet nga Zoti (pika sipër). Ky fakt botuesi “Udha e shkronjave”. respektohet edhe në ndërtimin e portës hyrëse të faltores shqiptare e cila ka formën e shkronjës N Artur Shkurti dhe sipër një dritare rrethore. bujar shqiptar d. Indeksi BN është indeksi i frymëzimeve hyjnore shqiptare (Besë, Bujari, Baba, Naim, Nënë, Nder). Drejtor i shkollës Ky indeks fillon me Librin e Shenjtë “BESA” dhe vijon “UDHA E SHKRONJAVE” me frymëzimet hyjnore që do të mbledhin Faltoret www.udhaeshkronjave.edu.al Shqiptare dhe që do të shtohen në Kuvendin e Parë të Faltoreve Shqiptare më 2012.

Neni 40 [BN - 2044] Miratimi ligjor a. Në rast se është e nevojshme, ky statut duhet paraqitur në organet përkatëse shtetërore nga çdo grupim bujarësh shqiptarë që dëshiron të hapë një Faltore Shqiptare. b. Përcaktimet shtesë që mund të bëjnë nismëtarët për hapjen e një Faltoreje Shqiptare nuk duhet të bien ndesh me frymën e përgjithshme të këtij Statuti si edhe me përmbajtjen e Librit të Shenjtë “Besa”. c. Sidoqoftë bujarët shqiptarë janë të lirë dhe duhet të shprehin gjithë urtësinë e tyre për të bërë më të mirën për Faltoren Shqiptare.

Njeriu po pati dëshirë, E gjen punëzën’ e mirë. (Naim Frashëri)

udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 269 BESA N LIBRI I SHENJTË

Sot sheklli mbarë prir synin prej Shqyptarvet, Me pa si perkujdesmi per Atdhe; E si u dishmojm me punë na kundershtarvet Se jemi t’zott me u lidhe me besë e fe Edhe vetë me sundue vendin e t’Parvet

Gjergj Fishta [BN - 2046]

270 FALTORJA SHQIPTARE Artur Shkurti Rroftë feja e shqiptarëve, Shqiptaria!

Gazmend Leka

271 Tiranë, 25 maj 2009

272 BESA N LIBRI I SHENJTË [BN - ]

“Udha e shkronjave” www.udhaeshkronjave.edu.al 2 234 017 - 2 267 048 cel. 0692076068 ISBN: 978-99956-755-0-9 [email protected] udhaeshkronjave.edu.al FALTORJA SHQIPTARE 273

CMIMI 900 LEKE