239

Bibliographie

Theater – allgemein The concise Oxford companion to the theatre. Hg. Ph. Hartnoll, P. Found. Oxford u. a. 21996 Bibliographien, Enzyklopädien, Lexika, Contemporary dramatists. Hg. Th. Riggs. Detroit u. a. Schauspielführer 61999 Contemporary Women Dramatists. Hg. K. A. Berney u. a. A sourcebook of feminist theatre and performance: on London u. a. 1994 and beyond the stage. Hg. C. Martin. London u. a. The Continuum companion to twentieth century theatre. 1996 Hg. C. Chambers. London u. a. 2002 Abels, N.: 50 Klassiker Theater: die wichtigsten Schau- Corvin, M.: Dictionnaire encyclopédique du théâtre. spiele von der Antike bis heute. Hildesheim 22004 2 Bde. (Neuausgabe) 2001 Allain, P., J. Harvie: The Routledge companion to theatre Critical survey of drama. 7 Bde. Hg. F. N. Magill. Pasa- and performance. London 2006 dena, Englewood Cliffs 1993 Arpe, V.: Knaurs Schauspielführer. München, Zürich Diccionario general del teatro. Hg. R. de la Fuente Balle- (Neubearbeitung) 1980 steros, S. Villa. Salamanca 2003 Bailey, C. J.: A Guide to Reference and Bibliography for Dictionary catalog of the music collection. Boston Public Theatre Research. Columbus 21983 Library. 20 Bde. Boston 1972 Berger, K. H. u. a.: Schauspielführer. 2 Bde. 21988 Dictionnaire des personnages dramatiques et littéraires Bertelsmann Schauspielführer. Hg. K. Völker. Gütersloh de tous les temps et de tous les pays. Paris 2002 (aktualisierte Sonderausgabe) 2000 Dictionnaire du Théâtre. Paris 1998 Bharati, Sh.: Glossary of Drama, Theatre and Electronic Dieterich, G.: Pequeño diccionario del teatro mundial. Media. Columbia 1996 Madrid 1974 Bibliographie Darstellende Kunst und Musik. Deutsch- Directory of music research libraries. Bd. 1 ff. Iowa City sprachige Hochschulschriften und Veröffentlichungen (später: Kassel) 1967 ff. außerhalb des Buchhandels 1966–1980. 3 Bde. Bearb. Dizionario dello spettacolo del ’900. Hg. F. Cappa, M. Wolf. München u. a. 1991 P. Gelli. Milano 1998 Bibliographie des arts du spectacle. Hg. R. Hainaux. Dramatic Criticism Index. A Bibliography of Commenta- 2 Bde. Brüssel u. a. 2000 ries on Playwrights from Ibsen to the Avant-Garde. Bibliographie des Musikschrifttums. Leipzig, Mainz u. a. Hg. P. F. Breed, F. M. Suiderman. Detroit 1972 1936–2001 (Forts. als Internetausgabe) Dramenlexikon. Hg. W. Allgayer. 2 Bde. Köln, Berlin Bibliographie théâtrale: outils pour la constitution d’un 1958–62 fonds spécialisé. Bearb. M.-Th. Meyer-Debuysscher, Dramenlexikon. Hg. Dt. Theatermuseum. Jahrband M.-P. Bianchi, N. Anakesa. Paris 2002 1985–98. München 1986–2000 Bibliothèques et musées des arts du spectacle dans le Drone, J. M.: Musical theater synopses: an index. Lan- monde. Hg. A. Veinstein, A. S. Golding. Paris 41992 ham u. a. 1998 Bryan, G. B.: Stage Deaths. A biographical guide to inter- Enciclopedia dello spettacolo. 9 Bde. Rom 1954–62. Ag- national theatrical obituaries, 1850 to 1990. 2 Bde. giornamento 1955–65. Rom 1966. Appendice di ag- Westport 1991 giornamento: Cinema. Rom 1963. Indice repertorio. Ders..: Stage Lives. A bibliography and index to theatri- Rom 1969 cal biographies in English. Westport 1985 Enciclopedia teatral. 12 Bde. Buenos Aires 1968–69 Cairney, J.: Solo performers: an international registry The Encyclopedia of World Theater. Hg. M. Esslin. New 1770–2000. Jefferson 2001 York 1977 The Cambridge guide to theatre. Hg. M. Banham. Cam- Encyclopédie du théâtre contemporain. 2 Bde. Hg. G. bridge (rev.) 2000 Quéant. Paris 1957–59 The Cambridge guide to world theatre. Hg. M. Banham. Flatz, R.: Schauspieltexte im Theatermuseum der Univer- Cambridge u. a. 1988 sität Köln. 9 Bde. München u. a. 1990 Catalog of the Theatre and Drama Collection. 21 Bde, Franchi, F.: Directory of performing arts resources. Lon- 2 Suppl. – Non-Book Collection. 30 Bde. Hg. New don 31998 York Public Library. Boston 1967–76 Gänzl, K.: The encyclopedia of the musical theatre. 2 Bde. Oxford 1994 240 Bibliographie

Geßmann, H.-W.: Bibliographie deutschsprachiger Psy- McGraw-Hill Encyclopedia of World Drama. Hg. St. chodramaliteratur. Duisburg 42004 Hochman. 5 vols. New York 21984 Giteau, C.: Dictionnaire des arts du spectacle. Paris 1970 Mehlin, U. H.: Die Fachsprache des Theaters. Düsseldorf Gómez García, M.: Diccionario del teatro. Madrid 1998 1969 Guida bibliografica al Teatro. Hg. F. Cruciani, N. Sava- Metzler-Lexikon Theatertheorie. Hg. E. Fischer-Lichte rese. Milano 1991 u. a. Stuttgart, Weimar 2005 Hadamowsky, F.: Bücherkunde deutschsprachiger Thea- Mobley, J. P.: NTC’s Dictionary of Theatre and Drama terliteratur. 2 Bde in 3. Wien 1982–88 Terms. Lincolnwood 1993 Harenberg-Kulturführer Schauspiel. Mannheim 42007 Moore, F. L., M. Varchaver: Dictionary of the performing Harenberg Schauspielführer. Dortmund 1997 arts. Chicago 1999 Harrison, M.: The language of theatre. Manchester (rev.) The new Grove dictionary of opera. 4 Bde. Hg. St. Sadie. 1998 London, New York 1992 Heidtmann, F., P. S. Ulrich: Wie finde ich film- und thea- The new Penguin dictionary of the theatre. Hg. J. Law terwissenschaftliche Literatur? Berlin 21988 u. a. London 2001 Hensel, G.: Spielplan. Der Schauspielführer von der An- New Theatre Words. Hg. O. Söderberg. Tollarp 21998 tike bis zur Gegenwart. 2 Bde. Frankfurt/Main 41995 Opern Lexikon. 2 Bde. Hg. H. Seeger. Reinbek 1982 International bibliography of theatre. New York 1985– The Oxford companion to the theatre. Hg. Ph. Hartnoll. 2002 (Forts.: International bibliography of theatre & Oxford u. a. 41995 dance. Ipswich 2004 ff.) The Oxford encyclopedia of theatre & performance. Hg. International dictionary of theatre. 3 Bde. Hg. M. Haw- D. Kennedy. Oxford, New York 2003 kins-Dady. Detroit 1992–96 Pavis, P.: Dictionnaire du théâtre: termes et concepts de International Directory of Archives. München u. a. 1994 l’analyse théâtrale. Paris (rev.) 2003 International Guide to Children’s Theatre and educatio- Performing Arts Biography Master Index. A consolidated nal Theatre. Hg. L. Swortzell. Westport 1990 index to over 270 000 biographical sketches of per- Internationaler biographischer Index der darstellenden sons living and dead, as they appear in over 100 of the Kunst: Regisseure, Schauspieler und Tänzer = World principal biographical dictionaries devoted to the per- biographical index of performing arts. München 1998 forming arts. Hg. B. McNeil, M. C. Herbert. Detroit Itzin, C.: Directory of Playwrights, Directors and De- 21982 signers. London 1983 Performing Arts Libraries and Museums of the World / Kathrein, K.: rororo Schauspielführer. Reinbek (34.–37. Bibliothèques et musées des arts du spectacle dans le Tsd.) 1994 monde. Hg. A. Veinstein, A. Golding. Paris 41992 Kienzle, S.: Schauspielführer der Gegenwart. Stuttgart Performing Arts Yearbook for Europe. PAYE. Bd 1 (1990) ff. 61999 London 1991 ff. Kirschner, J.: Fischer Handbuch Theater, Film, Funk und Pierron, A.: Dictionnaire de la langue du théâtre. Paris Fernsehen. Frankfurt/Main 1997 2003 Knaurs großer Schauspielführer. Hg. R. Radler. München Ders.: Le Théâtre, ses métiers, son langage. Lexique théâ- 1994 tral. Paris 1994 Kullman, C. H., W. C. Young: Theatre Companies of the Pipers Enzyklopädie des Musiktheaters. Hg. C. Dahlhaus World. 2 Bde. New York, London 1986 u. a. 7 Bde. München u. a. 1986–97 Langen Müllers Schauspieler-Lexikon der Gegenwart. The Reader’s Encyclopedia of World Drama. Hg. J. Gass- Deutschland, Österreich, Schweiz. Hg. H. J. Huber. ner, E. Quinn. London 1975 München 1986 Reclams neuer Schauspielführer. Hg. M. Siems. Stuttgart Lexikon der Festspiele. Karlsruhe 1984 (Loseblattslg). 2005 Lexikon Theater International. Hg. J. Trilse-Finkelstein, Reclams Schauspielführer. Hg. S. Kienzle, O. C. A. zur K. Hammer. Berlin 1995 Nedden. Stuttgart 212001 Liebe, U.: Von Adorf bis Ziemann: die Bibliographie der Reid, F.: The abc of theatre jargon. Royston (2002 ?) Schauspieler-Biographien 1900–2000: Deutschland, Rodek, H.-G., P. H. Honig: »100001«. Die Showbusi- Österreich, Schweiz. Schöppenstedt 2004 ness-Enzyklopädie des 20. Jahrhunderts. Villingen- Lista, G.: La scène moderne: encyclopédie mondiale des Schwenningen 1992 arts du spectacle dans la seconde moitié du XXe siècle. Rohr, U.: Der Theaterjargon. Berlin 1952 Paris u. a. 1997 The Routledge reader in gender and performance. Hg. Marco, G. A.: Opera: a research and information guide. L. Goodman, J. de Gay. London 1998 New York 2001 Bibliographie 241

Rozik, E.: The Language of the Theatre. Glasgow 1992 Who’s who in contemporary world theatre. Hg. D. Meyer- Russkij dramatieskij teatr: nciklopedija. Hg. M. I. An- Dinkgräfe. London u. a. 2000 dreeva u. a. Moskva 2001 The World of theatre. Hg. L Herbert, N. Leclercq. Lon- Der Schauspielführer. Begr. J. Gregor, Hg. W. Greiseneg- don, New York 2003 ger. Bd. 1 ff. Stuttgart 1953 ff. Yidishe dramaturgn un kompositors. Hg. S. Perlmutter, Sebastian, A. J., N. D. R. Chandra: Literary terms in Y. Mestel. New York 1952 drama, theatre, and cinema. Delhi 2002 Zylberzweig, Z.: Lexikon fun yidishn teater. 5 Bde. New SIBMAS International Directory of Performing Arts Col- York, Mexico City 1931–67 lections, 1995–96. Hg. R. M. Buck, P. S. Ulrich. Hasle- mere 1996 Simons, L. K.: The Performing Arts. A Guide to the Refe- Überblicksdarstellungen rence Literature. Englewood 1994 Solomos, A.: Theatre Directory – Persons and Things of Abert, A. A.: Geschichte der Oper. Kassel, Stuttgart, Wei- the Theatre World. Athen 1990 mar 1994 Steadman, S. M.: Dramatic re-visions: an annotated bib- Allen, J.: A History of the Theatre in Europe. London liography of feminism and theatre 1972–1988. 1983 Chicago u. a. 1991 Altman, G., R. Freund u. a.: Theater Pictorial: a history of Stompor, St.: Künstler im Exil: in Oper, Konzert, Ope- world theater as recorded in drawnings, paintings, en- rette, Tanztheater, Schauspiel, Kabarett, Rundfunk, gravings and photographs. Berkeley u. a. 1953 Film, Musik- und Theaterwissenschaft sowie Ausbil- Arpe, V.: Bildgeschichte des Theaters. Köln 1962 dung in 62 Ländern. Frankfurt/Main u. a. 1994 Das Atlantisbuch des Theaters. Hg. M. Hürlimann. Zü- Sundberg, L.: Teaterspråk: en teaterpraktika; ord och be- rich, Freiburg 1966 grepp i det praktiska arbetet. Stockholm 2006 Baty, G., R. Chavance: Vie de l’art théâtral des origines à Taylor, J. R.: The Penguin Dictionary of the Theatre. New nos jours. Plan-de-la-Tour (Nachdruck) 1979 York 1993 Béhar, P. u. a.: Spectacvlvm Evropævm (1580–1750) = El teatro. Enciclopedia del arte escenico. Barcelona 1958 Theatre and spectacle in Europe = Histoire du specta- Theaterhistorische Porträtgraphik. Ein Katalog aus den cle en Europe. Wiesbaden 1999 Beständen der Theaterwissenschaftlichen Sammlung Berthold, M.: Weltgeschichte des Theaters. Stuttgart der Universität zu Köln. Bearb. R. Flatz, G. Albrod. 1968 Berlin 1995 Biehn, H.: Feste und Feiern im alten Europa. München Theater-Lexikon. Hg. H. Rischbieter. Zürich u. a. 1983 o. J. Theaterlexikon. 2 Bde. Hg. B. C. Sucher. München 1995– Brockett, O. G.: History of the Theatre. Boston 71995 96 (CD-ROM u. d. T.: Lexikon Theater. Berlin 2004) Corrigan, R. W.: The World of the Theatre. Madison Theaterlexikon: 2500 Jahre Theatergeschichte. Hg. M. 21991 Brauneck. München 1999 (CD-ROM) D’Amico, S.: Storia del teatro drammatico. 8 Bde. Roma Theaterlexikon 1. Begriffe und Epochen, Bühnen und En- 51991 sembles. Hg. M. Brauneck, G. Schneilin. Reinbek David, M.: Le théâtre. Paris 1995 52007 Di Lorenzo, C.: Il teatro del fuoco: storie, vicende e archi- Theaterlexikon 2. Schauspieler und Regisseure, Bühnen- tetture della pirotecnica. Padua 1990 leiter, Dramaturgen und Bühnenbildner. Hg. M. Doll, H. P., G. Erken: Theater: eine illustrierte Geschichte Brauneck, W. Beck. Reinbek 2007 des Schauspiels. Stuttgart u. a. 1985 Theatre Words: an international vocabulary in nine lan- Dubech, L.: Histoire générale illustrée du théâtre. 5 Bde. guages. Hg. E. Fielding. Prag 1993 Paris 1931–34 Theatrical Movement: a bibliographical anthology. Hg. Dumur, G.: Histoire des Spectacles. Paris 1965 B. Fleshman. Metuchen 1986 L’ Europa e il teatro. Hg. V. Carofiglio. Modugno, Bari Thomson, P., G. Salgãdo: The everyman companion to 1995 the theatre. London 1985 Das Fest. Hg. W. Haug, R. Warning. München 1989 Twentieth-century literary movements dictionary. Hg. Das Fest. Eine Kulturgeschichte von der Antike bis zur H. Henderson. Detroit 2000 Gegenwart. Hg. U. Schultz. München 1988 Verhoef, M.: European Festivals. Genf 1995 Fiocco, A.: Teatro universale dalle origini ai giorni nostri. White, R. K.: An annotated dictionary of technical, histo- 3 Bde. Bologna 21970–71 rical, and stylistic terms relating to theatre and drama. Fischer-Lichte, E.: Geschichte des Dramas. Epochen der Lewiston u. a. 1995 242 Bibliographie

Identität auf dem Theater von der Antike bis zur Ge- Simhandl, P.: Theatergeschichte in einem Band. Berlin genwart. 2 Bde. Tübingen 1990 1996 Freedley, G., J. A. Reeves: A History of the Theatre. New Southern R.: Die sieben Zeitalter des Theaters. Gütersloh York 31968 1966 Frenzel, H. A.: Geschichte des Theaters: Daten und Do- Teatro oriente/occidente. Hg. A. Ottai. Rom 1986 kumente 1470–1890. München 21984 Theater der Region – Theater Europas. Hg. A. Kotte. Ba- Gascoigne, B.: World Theatre. London 1968 sel 1995 Ghilardi, F.: Storia del teatro. Mailand 1961 Theatre in Europe. 8 Bde. Hg. G. Wickham u. a. Cam- Hartnoll, Ph., E. Brater: The theatre: a concise history. bridge 1989–2003 New York 31998 »Und jedermann erwartet sich ein Fest«: Fest, Theater, Haueis, E.: Theater in Europa. Vom ausgehenden Mittel- Festspiele. Hg. P. Csobádi. Anif 1996 alter bis zur Gegenwart. Ludwigsburg 1982 Die Welt der Bühne als Bühne der Welt. 2 Bde. Hg. Histoire des spectacles. Hg. G. Dumur. Paris 1981 P. Frischauer. 1967 Hoyo, A. del: Teatro mundial. Madrid 1955 Welttheater: Theatergeschichte, Autoren, Stücke, Insze- Hubert, M.-C.: Histoire de la scène occidentale de nierungen. Hg. H. Rischbieter, J. Berg. Braunschweig l’Antiquité à nos jours. Paris 1992 31985 Kindermann, H.: Theatergeschichte Europas. 10 Bde. Wickham, G. W.: A History of the Theatre. New York Salzburg 1957–74 u. a. 21992 König, W.: Idee und Geschichte des Welttheaters in Eu- The world encyclopedia of contemporary theatre. Hg. ropa. 2 Bde. Diss. Wien 1951 D. Rubin. 6 Bde. London u. a. 1994–2000 Londré, F. H.: The History of World Theater. 2 Bde. New York 1991 Meserve, W. J. und M. A.: A Chronological Outline of World Theatre. New York 1992 Theater – Theater Moussinac, L.: Le théâtre des origines à nos jours. Paris 1957 Theater und das Theatralische – Wesen, Niccoli, A.: Lo spazio scenico: storia dell’arte teatrale. Ästhetik, Funktion Rome 1971 Nicoll, A.: The Development of the Theatre. A Study of Abel, L.: Metatheatre. New York 1963 Theatrical Art from the Beginnings to the Present Day. Adame, D.: Elogio del oxímoron: introducción a las London 51966 teorías de la teatralidad. México 2005 Ders. u. a.: World Drama from Aeschylus to Anouilh. Alter, J.: A sociosemiotic theory of theatre. Philadelphia London 21976 1990 The Oxford illustrated history of theatre. Hg. J. R. Brown. Analyse sémiologique du spectacle théâtral. Hg. T. Oxford u. a. (Neuausgabe) 2001 Kowzan. Lyon 1976 Pandolfi, V.: Histoire du théâtre. 5 Bde. Verviers 1968– Artaud, A.: Das Theater und sein Double. Das Théâtre 69 Séraphin. Frankfurt/Main 1979 Ders.: Storia universale del teatro drammatico. 2 Bde. Aston, E., G. Savona: Theatre as sign-system: a semiotics Turin 1964 of text and performance. London u. a. 1991 Ders.: II teatro drammatico di tutto il mondo dalle ori- Baillon, J.: Théâtre et matière: les moteurs de la représen- gini a oggi. 2 Bde. Rom 1959 tation. Paris 2002 Peters, J. St.: Theatre of the book 1480–1880: print, text, Ders.: Théâtre et sciences: le double fondateur. Paris, and performance in Europe. Oxford u. a. 22003 Montréal 1998 Pignarre, R.: Histoire du théâtre. Paris 141991 Barba, E.: L’Archipel du théâtre. Cazilhac 1982 Rabenalt, A. M.: Mimus eroticus. 5 Bde. Hamburg 1962– Ders.: Ein Kanu aus Papier. Abhandlung über Theateran- 65 thropologie. Köln 1998 Sallé, B.: Histoire du théâtre. Paris 1990 Baum, G.: Humor und Satire in der bürgerlichen Ästhe- Savarese, N.: Teatro e spettacolo fra oriente e occidente. tik. Berlin 1959 Rom 52001 Baumbach, G.: Seiltänzer und Betrüger? Parodie und kein Die schöne Kunst der Verschwendung. Fest und Feuer- Ende: ein Beitrag zu Geschichte und Theorie von Thea- werk in der europäischen Geschichte. Hg. G. Kohler. ter. Tübingen, 1995 Zürich, München 1988 Beacham, R. C.: Adolphe Appia: artist and visionary of the modern theatre. Chur, Philadelphia 1994 Bibliographie 243

Beckerman, B.: Theatrical presentation: performer, au- De Marinis, M.: Semiotica del teatro: l’analisi testuale dience, and act. New York 1990 dello spettacolo. Mailand 32002 Birringer, J.: Theatre, Theory, Postmodernism. Blooming- De Toro, F.: Theatre Semiotics. Text and Staging in Mo- ton 1991 dern Theatre. Buffalo 1995 Bobes Naves, M. del : Semiótica de la escena: Diskurse des Theatralen. Hg. E. Fischer-Lichte. Tübingen análisis comparativo de los espacios dramáticos en el u. a. 2005 teatro europeo. Madrid 2001 Le drame du regard: théâtralité de l’oeuvre d’art? Hg. Th. Borie, M. u. a.: Esthétique théâtrale. Textes de Platon à Hunkeler. Bern u. a. 2002 Brecht. Paris 1982 Duvignaud, J., A. Veinstein: Le Théâtre. Paris 1976 Ders.: Mythe et théâtre aujourd’hui. Une quête impos- Ecrits sur l’art théâtral (1753–1801). 2 Bde. Hg. S. Chaou- sible? Paris 1981 che. Paris 2005 Bourassa, A. G.: Esthétique théâtrale. Recueil de textes. Egginton, W.: How the world became a stage: presence, Montréal 1996 theatricality and the question of modernity. Albany Bournat, I.: Cent mots pour dire le théatre. Paris 2004 2003 Brockett, O. G.: The Essential Theatre. Austin (Nach- Ehlers, K.: Mimesis und Theatralität: dramatische Refle- druck) 1992 xionen des modernen Theaters im ›Theater auf dem Brown, J. R.: What is Theatre? An Introduction and Ex- Theater‹ (1899–1941). Münster u. a. 1997 ploration. Woburn 1997 Elam, K.: The Semiotics of theatre and drama. London, Bryant-Bertail, S.: Space and time in epic theater: the New York 1980 Brechtian legacy. Columbia u. a. 2000 The ends of performance. Hg. P. Phelan. New York u. a. Bürger, P.: Theorie der Avantgarde. Frankfurt/Main 1974 1998 Burns, E.: Theatricality. A study of convention in the Ertel, E.: Untersuchungen zu Problemen der Semiotik der theatre and in social life. London 1972 Darstellenden Kunst. 2 Bde. Diss. Berlin 1981 By Means of Performance. Intercultural Studies of Theatre Eschbach, A.: Pragmasemiotik und Theater. Tübingen and Ritual. Hg. R. Schechner, W. Appel. Cambridge 1979 1990 Esslin, M.: Die Zeichen des Dramas: Theater, Film, Fern- Carlson, M.: The haunted stage: the theatre as memory sehen. Reinbek 1989 machine. Ann Arbor (Nachdruck) 2003 Esthétique théâtrale: textes de Platon à Brecht. Hg. Ders.: Theatre semiotics: signs of life. Bloomington u. a. J. Scherer u. a. Paris 2001 1990 Fiebach, J.: Keine Hoffnung, keine Verzweiflung: Versu- Ders.: Theories of the theatre: a historical and critical che um Theaterkunst und Theatralität. Berlin 1998 survey from the Greeks to the present. Ithaca u. a. Fischer-Lichte, E.: Ästhetische Erfahrung: das Semioti- 21994 sche und das Performative. Tübingen u. a. 2001 Cheney, S.: The theatre: three thousand years of drama, Dies.: Das eigene und das fremde Theater. Tübingen u. a. acting and stagecraft. London 41972 1999 Cohen, R.: Theatre. Mountain View 41996 Dies.: Semiotik des Theaters. 3 Bde. Tübingen 31995 Cole, D.: The theatrical event: A mythos, a vocabulary, a Dies.: Theater im Prozeß der Zivilisation. Tübingen u. a. perspective. Middletown 1975 2000 Constantinidis, S. E.: Theatre under deconstruction? New Fock, R.: Grundlegung der Ästhetik des Komischen. Un- York u. a. 1993 ter Berücksichtigung der Besonderheit des Theatrali- Coppieters, F.: Towards a Performance Theory of Envi- schen. Diss. Wien 1986 ronmental Theatre. Diss. Antwerpen 1977 Fortier, M.: Theatre Theory. An Introduction. New York Couprie, A.: Le théâtre: texte, dramaturgie, histoire. Paris 1997 2005 Frezza, Ch. A.: Music as an Integral Design Element of Craig, E. G.: Über die Kunst des Theaters (London 1911). Theatrical Production. Ann Arbor 1984 Berlin 1969 Garapon, R.: Comique théâtral. Paris 1957 Critical theory and performance. Hg. J. G. Reinelt. Ann Garner, St. B.: Bodied spaces: phenomenology and per- Arbor (4. Druck) 1996 formance in contemporary drama. Ithaca u. a. 1994 Crossing media: Theater – Film – Fotografie – neue Me- Gassner, J., R. G. Allen: Theatre and Drama in the Mak- dien. Hg. Ch. Balme, M. Moninger. München 2004 ing. The Greeks to the Elizabethans. New York 1992 Dars, É., J. Beaujean: De l’art dramatique à l’expression Gehse, K.: Medien-Theater: Medieneinsatz und Wahr- scénique. Paris 1975 nehmungsstrategien in theatralen Projekten der Ge- genwart. Würzburg, Boston 2001 244 Bibliographie

Girard, D., D. Vallières u. a.: Le Théâtre: la découverte du Körper-Inszenierungen: Präsenz und kultureller Wandel. texte par le jeu dramatique. Belœil 1988 Hg. E. Fischer-Lichte, A. Fleig. Tübingen 2000 Girard, G., R. Ouellet, C. Rigault: L’univers du théâtre. Kowzan, T.: Littérature et Spectacle. Den Haag u. a. Paris 31995 1975 Goll, R. M.: Theorie theatralen Handelns. Erlangen Ders.: Sémiologie du théâtre. Paris 1992 1981 Ders.: Spectacle et signification. Candiac 1992 Gravel, H., M. Azzola: Expression dramatique. Sudbury Ders.: Théâtre miroir: métathéâtre de l’Antiquité au 1989 XXIème siècle. Paris u. a. 2006 Graver, D.: The aesthetics of disturbance: anti-art in Lehmann, H.-Th.: Postdramatisches Theater. Frankfurt/ avant-garde drama. Ann Arbor 1995 Main 1999 Grenzgänge: das Theater und die anderen Künste. Hg. Ley, G.: From mimesis to interculturalism: readings of G. Brandstetter. Tübingen 1998 theatrical theory before and after ›modernism‹. Exeter Grotowski, J.: Für ein Armes Theater. Berlin 21999 1999 Halm, B. B.: Theatre and Ideology. Selinsgrove 1995 Loeffler, M. P.: Gordon Craigs frühe Versuche zur Über- Hayman, R.: Theater and Anti-Theater. New York 1979 windung des Bühnenrealismus. Bern 1969 Helbo, A.: Les Mots et les gestes. Essai sur le théâtre. Lille L’Œuvre d’art totale. Études. Hg. D. Bablet, É. Konigson. 1983 Paris 1995 Herrschaft des Symbolischen: Bewegungsformen gesell- Macé-Barbier, N.: Lire le drame. Paris 1999 schaftlicher Theatralität Europa-Asien-Afrika. Hg. Mahal, G.: Auktoriales Theater – die Bühne als Kanzel. J. Fiebach, W. Mühl-Benninghaus. Berlin 2002 Tübingen 1982 Hoensch, J.: Das Schauspiel und seine Zeichen. Frank- Masques, théâtre et modalités de la représentation. Hg. furt/Main u. a. 1977 A. Bouvier Cavoret. Paris 2003 Hoffmann, E. A.: Theater als System: eine Evolutionsge- Milling, J., G. Ley: Modern theories of performance: from schichte des modernen Theaters. Trier 1997 Stanislavski to Boal. Basingstoke 2000 Hofmann, J.: Theorie des Theatralischen als Wirkungs- Mimesis, masochism, & mime: the politics of theatrica- kritik mimetischer Praxis. Diss. Wien 1970 lity in contemporary French thought. Hg. T. Murray. Horizonte der Emanzipation: Texte zu Theater und Thea- Ann Arbor 1997 tralität. Hg. Ch. B. Balme u. a. Berlin 1999 Montage in Theater und Film. Hg. H. Fritz. Tübingen Hoßner, U.: Erschaffen und Sichtbarmachen: Das thea- u. a. 1993 terästhetische Wissen der historischen Avantgarde von Moser, G.: Das Volkstheater. Frankfurt/M. 1983 Jarry bis Artaud. Bern u. a. 1983 Müller, G.: Theorie der Komik. Über die komische Wir- Ivanceanu, V., J. C. Hoflehner: Prozessionstheater: Spu- kung im Theater und im Film. Würzburg 1964 ren und Elemente von der Antike bis zur Gegenwart. Münz, R.: Theatralität und Theater: zur Historiographie Köln u. a. 1995 von Theatralitätsgefügen. Berlin 1998 Jean, G.: Le Théâtre. Paris 1977 Naud, E.: Le fragment comme théâtralité. Diss. Paris VIII Jessup-Woodlin, P.: Creative Experience: Art – Dance – 1999 Music – Theatre Arts. Dubuque 1995 Pavis, P.: L’analyse des spectacles. Théâtre, mime, danse, Kaul, G.: Sommergäste. Zur Ästhetik des bürgerlichen danse- théâtre, cinéma. Paris 1996 Theaters. Diss. Frankfurt 1982 Ders.: Semiotik der Theaterrezeption. Tübingen 1988 Kiefer, J.: Die Puppe als Metapher den Schauspieler zu Ders.: Voix et images de la scène. Essais de sémiologie denken: zur Ästhetik der theatralen Figur bei Craig, théâtrale. Lille 1985 Meyerhold, Schlemmer und Roland Barthes. Berlin Performativität und Ereignis. Hg. E. Fischer-Lichte. Tü- 2004 bingen u. a. 2003 Kim, H.-K.: Eine vergleichende Untersuchung zu Brechts Plassard, D.: L’Acteur en effigie. Figures de l’homme arti- Theatertheorien im »Messingkauf« und im »Kleinen ficiel dans le théâtre des avant-gardes historiques (Al- Organon für das Theater«. Frankfurt/Main 1992 lemagne, France, Italie). Charleville-Mézières 1992 Kirby, E. Th.: Total Theatre. A critical anthology. New Pochat, G.: Geschichte der Ästhetik und Kunsttheorie York 1969 von der Antike bis zum 19. Jahrhundert. Köln 1986 Ders.: Ur-drama: the origins of theatre. New York 1975 Poggioli, R.: Teoria dell’arte d’avanguardia. Bologna Klock, H.-D.: Theater als Ereignis. Ein Beitrag zur Spezi- 1962 fik des theatralischen Vorgangs. Diss. Berlin 1977 Port, U.: Pathosformeln: die Tragödie und die Geschichte Komik: Ästhetik, Theorien, Strategien. Hg. H. Haider- exaltierter Affekte (1755–1888). München 2005 Pregler. Wien 2006 Bibliographie 245

Pradier, J.-M.: La Scène et la fabrique des corps. Ethnoso- Sémiologie de la représentation. Théâtre, télévision, bande ciologie du spectacle vivant en Occident (Ve siècle av. dessinée. Hg. A. Helbo. Brüssel 1975 J.-C. – XVIIIe siècle). Pessac 22000 Semiotics of Art. Hg. L. Matejka, I. Titunik. Cambridge The problematics of text and character (le texte et le per- 1976 sonnage en question(s)). New York u. a. 1994 Serpieri, A. u. a.: Come comunica il teatro: dal testo alla Puchner, M.: Theaterfeinde: die anti-theatralischen Dra- scena. Mailand 1978 matiker der Moderne. Freiburg i. Br. 2006 Sharpe, R. B.: Irony in the Drama. Chapel Hill 1959 Pütz, P.: Die Zeit im Drama. Göttingen 1970 Siegmund, G.: Theater als Gedächtnis: semiotische und Quinn, M. L.: The semiotic stage: Prague school theater psychoanalytische Untersuchungen zur Funktion des theory. New York u. a. 1995 Dramas. Tübingen 1996 Rapp, U.: Handeln und Zuschauen. Untersuchungen über Souriau, E.: Les grands problèmes de l’esthétique théâ- den theatersoziologischen Aspekt in der menschlichen trale. Paris 1968 Interaktion. Darmstadt 1973 Spektakel der Moderne. Bausteine zu einer Kulturge- Ders.: Rolle Interaktion Spiel. Einführung in die Theater- schichte der Medien und des darstellenden Verhaltens. soziologie. Wien 1994 Hg. J. Fiebach, W. Müller-Benninghaus. Berlin 1996 Read, A.: Theatre and everyday life: an ethics of perfor- Spencer, C.: À corps perdus: théâtre, désir, représentation. mance. London u. a. 1993 Paris u. a. 2005 Reich, H.: Der Mimus. 2 Bde. Berlin 1903 Spieckermann, Th.: »The world lacks and needs a belief«: Rémer, B.: Fragments d’un discours théâtral: entre singu- Untersuchungen zur metaphysischen Ästhetik der lier et pluriel, de l’individualité créatrice à l’œuvre col- Theaterprojekte Edward Gordon Craigs von 1905 bis lective. Paris u. a. 2002 1918. Trier 1998 Roberts, V. M.: The nature of theatre. New York 1971 Sporre, D. J.: The Art of Theatre. Englewood Cliffs 1993 Roubine, J.-J.: Introduction aux grandes théories du théâ- Stefanek, P.: Vom Ritual zum Theater: gesammelte Auf- tre. Paris (erw.) 1996 sätze und Rezensionen. Wien 1992 Ruffini, F.: Semiotica del testo: l’esempio teatro. Rom Stillstand und Bewegung: intermediale Studien zur Thea- 1978 tralität von Text, Bild und Musik. Hg. G. Heeg. Mün- Ryngaert, J.-P.: Introduction à l’analyse du théâtre. Paris chen 2004 1991 Straub, M.: Wat is toneel? Purmerend 1968 Ders.: Lire le théâtre contemporain. Paris 1993 Studien zur Ästhetik des Gegenwartstheaters. Hg. Ch. W. Sarkis, M.: Blick, Stimme und (k)ein Körper: der Einsatz Thomsen. Heidelberg 1985 elektronischer Medien im Theater und in interaktiven Symposion Theatertheorie. Hg. H.-W. Nickel. Berlin Installationen. Stuttgart 1997 1999 Schechner, R.: Between theater and anthropology. Phila- Teoría del teatro. Hg. M. C. Bobes Naves. Madrid 1997 delphia 41994 Texte et théâtralité. Hg. R. Robert. Nancy 2000 Ders.: The future of ritual: writings on culture and per- Texte zur Theorie des Theaters. Hg. K. Lazarowicz, Ch. formance. London u. a. 1993 Balme. Stuttgart (Nachdruck) 1993 Ders.: Performance studies: an introduction. London Das Theater der Anderen: Alterität und Theater zwischen (rev.) 2005 Antike und Gegenwart. Hg. Ch. Balme. Tübingen, Ders.: Performance Theory. London 1988 Basel 2001 Ders.: Theater-Anthropologie: Spiel und Ritual im Kul- TheaterAvantgarde. Wahrnehmung – Körper – Sprache. turvergleich. Reinbek 1990 Hg. E. Fischer-Lichte. Tübingen, Basel 1995 Schings, D.: Über die Bedeutung der Rolle als Medium Theatertheorie szenisch. Hg. H. Gromes. Hildesheim der Entpersonalisierung im Theater des 20. Jahrhun- 2000 derts. Diss. FU Berlin 1967 Theatralität als Modell in den Kulturwissenschaften. Hg. Schmeling, M.: Métathéâtre et intertexte. Aspects du E. Fischer-Lichte. Tübingen u. a. 2004 théâtre dans le théâtre. Paris 1982 Theatralität und die Krisen der Repräsentation. Hg. Schmid, H., A. van Kesteren: Semiotics of Drama and E. Fischer-Lichte. Stuttgart, Weimar 2001 Theatre. Amsterdam 1984 Théâtralité, écriture et mise en scène. Hg. J. Féral, Schnell, R.: Medienästhetik. Stuttgart u. a. 2000 J. Laillou Savona, E. A. Walker. Montréal 1985 Schramm, H.: Karneval des Denkens. Theatralität im Théâtralité et genres littéraires. Hg. A. Larue. Poitiers Spiegel philosophischer Texte des 16. und 17. Jahr- 1996 hunderts. Berlin 1996 Le Théâtre. Hg. D. Couty, A. Rey. Paris (Nachdruck) 2001 246 Bibliographie

Théâtre: modes d’approche. Hg. A. Helbo. Brüssel, Paris Wilson, E., A. Goldfarb: Theatre: the lively art. New York 1987 1991 Théâtre, multidisciplinarité et multiculturalisme. Hg. Ch. Wilson, E.: The Theatre Experience. New York 51991 Hébert, I. Perelli-Contos. Québec 1997 Zatlin, Ph.: Cross-Cultural Approaches to Theatre: The Theatre and Feminist Aesthetics. Hg. K. Laughlin u. a. Spanish-French Connection. Lanham 1994 Cranbury 1995 Zeitlichkeiten – zur Realität der Künste: Theater, Film, Le théâtre tragique. Hg. J. Jacquot. Paris 1965 Photographie, Malerei, Literatur. Hg. Th. Birkenhauer, Theatricality. Hg. J. Féral. Madison 2002 A. Storr. Berlin 1998 Theorie der Avantgarde. Hg. M. Lüdke. Frankfurt/Main Zilliges, D.: Täuschung – Ent-Täuschung: Studien zum 1976 Verhältnis von Ritual und Theater. Köln 2001 Thoret, Y.: La théâtralité: étude freudienne. Paris 1993 Tornquist, E.: Transposing Drama. Studies in Representa- tion. New York 1991 Dramaturgie, Dramentheorie – Genres und Toro, F. de: Semiótica del teatro: del texto a la puesta en Formen escena. Buenos Aires 31992 Tragedy and the tragic: Greek theatre and beyond. Hg. Allegri, L.: La drammaturgia da Diderot a Beckett. Rom M. S. Silk. Oxford u. a. 1996 1993 Turner, V.: Vom Ritual zum Theater. Der Ernst des Andersen, S.: Drama. Kopenhagen 1978 menschlichen Spiels. Frankfurt/Main 1995 Andreotti, M.: Traditionelles und modernes Drama. Eine Ubersfeld, A.: Lire le théâtre. 3 Bde. Paris (Neuauflage) Darstellung auf semiotisch-strukturaler Basis. Bern 2000–02 u. a. 1996 Vanden Heuvel, M.: Performing drama/dramatizing per- Asmuth, B.: Einführung in die Dramenanalyse. München formance: alternative theater and the dramatic text. 62004 Ann Arbor 21996 August, E.: Dramaturgie des Kriminalstücks. Diss. Berlin Vautrin, E.: Pour une logique de la théâtralité: ... lorsque 1966 les corps beaux parlent. Diss. Paris III 2000 Aust, H., P. Haida, J. Hein: Volksstück. Vom Hanswurst- Veinstein, A.: Le théâtre experimental. Paris 1968 spiel zum sozialen Drama der Gegenwart. München Veltruský, J.: Príspevky k teorii divadla. Prag 1994 1989 Verkörperung. Hg. E. Fischer-Lichte. Tübingen u. a. 2001 Bablet, D. O. Aslan: Vers une nouvelle écriture dramati- Viègnes, M.: Le théâtre: problématiques essentielles. Paris que. Lausanne 1978 1995 Balme, Ch. u. a.: Farce. Cambridge u. a. 1998 Vigeant, L.: La lecture du spectacle théâtral. Laval 1989 Bareiss, K.-H.: Comoedia. Frankfurt/Main, Bern 1982 Vilar, J.: De la tradition théâtrale. Paris 1963 Barry, J. G.: Dramatic Structure. Berkeley 1970 Voskuil, L. M.: Acting naturally: Victorian theatricality Bauer, D.: Zur Poetik des Dialogs. Darmstadt 1969 and authenticity. Charlottesville 2004 Beckerman, B.: Dynamics of Drama, Theory and Method Wahrnehmung und Medialität. Hg. E. Fischer-Lichte. Tü- of Analysis. New York 1970 bingen u. a. 2001 Behler, E.: Klassische Ironie – Romantische Ironie – Tra- Weber, S.: Theatricality as medium. New York 2004 gische Ironie. Darmstadt 1972 Wechselspiel: KörperTheaterErfahrung. Hg. F. Vaßen. Beiträge zur Poetik des Dramas. Hg. W. Keller. Darmstadt Frankfurt/Main 1998 1976 Weiler, Ch.: Kultureller Austausch im Theater: theatrale Bentley, E.: Das lebendige Drama. Eine elementare Dra- Praktiken Robert Wilsons und Eugenio Barbas. Mar- maturgie. Velber 1967 burg 1994 Bergh, H. van den: Teksten voor toeschouwers: inleiding Weisgram, W.: Die Theatralisierung des Ästhetischen. in de dramatheorie. Muiderberg 21983 Wien 1982 Blank, R.: Sprache und Dramaturgie. München 1969 Wekwerth, M.: Theater und Wissenschaft. Überlegungen Bobes Naves, M. del Carmen: Semiología de la obra für das Theater von heute und morgen. München dramática. Madrid 21997 1974 Bonnard, A.: La tragédie et l’homme. Neuchâtel 1951 Wild, Ch. J.: Theater der Keuschheit, Keuschheit des Bourassa, A. G.: Le Texte dramatique, ses formes et ses Theaters: zu einer Geschichte der (Anti-)Theatralität fonctions. Montréal 1997 von Gryphius bis Kleist. Freiburg i. Br. 2003 Bradby, D., L. Jame, B. Sharratt: Performance and Politics Wiles, T. J.: The theatre event: modern theories of perfor- in Popular Drama. Cambridge 1981 mance. Chicago 1980 Bibliographie 247

Brandt, G. W.: Modern Theories of Drama. New York Europäische Komödie. Hg. H. Mainusch. Darmstadt u. a. 1998 1990 Brauneck, M., G. Schneilin: Drama und Theater. Bamberg Farrington, R. M.: European lyric folk-drama: a defini- (4. Druck) 1993 tion. New York u. a. 2001 Brownstein, O. L., D. M. Daubert: Analytical Sourcebook Fritz, K. v.: Antike und moderne Tragödie. Berlin 1962 of Concepts in Dramatic Theory. Westport 1981 Geiger, H., H. Haarmann: Aspekte des Dramas. Opladen Buck, E.: Die Dramaturgie des Dramatikers Gotthold 41996 Ephraim Lessing. Diss. Hannover 1970 Geschichte als Schauspiel. Hg. W. Hinck. Frankfurt/Main Canova, M. C.: La Comédie. Paris 1993 1981 Caputi, A.: Buffo. The Genius of Vulgar Comedy. Detroit Geschichtsdrama. Hg. E. Neubuhr. Darmstadt 1980 1978 Gidel, H.: Le vaudeville. Paris 1986 Cardullo, B.: Theatrical reflections: notes on the form Ginestier, P.: Esthétique des situations dramatiques. Paris and practice of drama. New York 1992 1961 Clark, B. H.: European Theories of the Drama. New York Glaser, H. A.: Das bürgerliche Rührstück. Stuttgart 1969 1965 Goodlad, J. S. R.: A Sociology of Popular Drama. Lon- Corvin, M.: Lire la comédie. Paris 1994 don 1971 Courtney, R.: Drama and feeling: an aesthetic theory. Greiner, B.: Die Komödie: eine theatralische Sendung. Tü- Montreal u. a. 1995 bingen 1992 Dam, H. van: Drama. Groningen 1981 Greiner, N. u. a.: Einführung ins Drama. 2 Bde. München Damis, Ch.: Autorentext und Inszenierungstext. Untersu- 1982 chungen zu sprachlichen Transformationen bei Bear- Grimm, R., W. Hinck: Zwischen Satire und Utopie. Zur beitungen von Theatertexten. Tübingen 2000 Komiktheorie und zur Geschichte der europäischen Davis, J. M.: Farce. London 1978 Komödie. Frankfurt/Main 1982 Demmer, S.: Untersuchungen zu Form und Geschichte Guichemerre, R.: La Tragi-Comédie. Paris 1981 des Monodramas. Köln, Wien 1982 Gurewitsch, M.: Comedy. Ithaca 1975 Deu lliçons sobre teatre: text i representació. Hg. J. Sala. Guthke, K. S.: Das bürgerliche Trauerspiel. Stuttgart Girona 2000 1972 Deutsche Dramaturgie des 19. Jahrhunderts. Hg. B. v. Ders.: Die moderne Tragikomödie. Göttingen 1968 Wiese. Tübingen 1969 Hall, P.: Exposed by the mask: form and language in Deutsche Dramentheorien. 2 Bde. Hg. R. Grimm. Wies- drama. London 2000 baden 31980–81 Hartmann, P.: Zur Dramaturgie der Nebenfigur in Thea- Dietrich, M.: Europäische Dramaturgie. Der Wandel ih- ter und Film. Marburg 2000 res Menschenbildes von der Antike bis zur Goethezeit. Heidsieck, A.: Das Groteske und Absurde im modernen Graz 21967 Drama. Stuttgart 21971 Dies.: Europäische Dramaturgie im 19. Jahrhundert. Heilmann, R. B.: Tragedy and Melodrama: Visions of Ex- Graz, Köln 21961 perience. Seattle 1968 Dodd, W.: Misura per misura: La trasparenza della com- Herman, V.: Dramatic discourse: dialogue as interaction media. Mailand 1979 in plays. London u. a. 1998 Drama and the theatre. Hg. J. R. Brown. London 1971 Herrick, M. T.: Tragicomedy: its origins and development Drama und Theater: Theorie – Methode – Geschichte. in Italy, France and England. Urbana 1955 Hg. H. Schmid, H. Král. München 1991 Hilzinger, K. H.: Die Dramaturgie des dokumentarischen Die dramatische Konfiguration. Hg. K.-K. Polheim. Pa- Theaters. Tübingen 1976 derborn u. a. 1997 Hinchcliffe, A. P.: Modern Verse Drama. London 1977 Dramatisches Werk und Theaterwirklichkeit. Hg. H. J. Hinck, W.: Die Dramaturgie des späten Brecht. Göttingen Lüthi. Bern 1983 1966 Dreßler, Th.: Dramaturgie der Menschheit – Lessing. Holmström, K. G.: Monodrama, Attitudes, Tableaux vi- Stuttgart 1996 vants. Stockholm 1967 Dukore, B. F.: Dramatic Theory and Criticism: Greeks to Hornby, R.: Script into performance: a structuralist ap- Grotowski. New York 1974 proach. New York u. a. (Neuausgabe) 1995 Écrire pour le théâtre. Les enjeux de l’écriture dramati- Hübler, A.: Drama in der Vermittlung von Handlung, que. Hg. M.-Ch. Autant-Mathieu. Paris 1995 Sprache und Szene. Bonn 1973 Esslin, M.: Was ist ein Drama? Eine Einführung. Mün- Hurley, L. C.: Gender and realism in plays and perfor- chen 1978 mances by women. New York u. a. 2003 248 Bibliographie

Iniguez Barrena, F.: La parodia dramatica. Sevilla 1995 Martino, A.: Geschichte der dramatischen Theorien in Kahl-Pantis, B.: Bauformen des bürgerlichen Trauerspiels. Deutschland im 18. Jahrhundert. Bd. 1. Die Dramatur- Frankfurt/Main 1977 gie der Aufklärung (1730–1780). Tübingen 1972 Karrer, W.: Parodie, Travestie, Pastiche. München 1977 Matthes, L.: Vaudeville. Heidelberg 1983 Kennedy, A. K.: Dramatic Dialogue. Cambridge 1983 Matzat, W.: Dramenstruktur und Zuschauerrolle. Mün- Kinderlan, N.: Shadows of Realism: Dramaturgy and the chen 1982 Theories and Practices of Modernism. Westport 1996 Melodrama. Hg. M. Hays. Basingstoke 1996 Kirchesch, W. W.: Das Verhältnis von Handlung und Dra- Melodrama: stage picture screen. Hg. J. Bratton. London maturgie. Diss. München 1963 1994 Kitto, H. D. F.: Form and Meaning in Drama. London Melrose, S.: A semiotics of the dramatic text. Basingstoke 1956 u. a. 1994 Klemme, H.-P.: Nach dem Vorhang: »Emilia Galotti« Mensching, G.: Das Groteske im modernen Drama. Diss. und Lessings Dramaturgie der kritischen Reflexion. Bonn 1961 Hannover 2000 Mittenzwei, W.: Gestaltung und Gestalten im modernen Klotz, V.: Bürgerliches Lachtheater. Komödie, Posse, Drama. Berlin, Weimar 21969 Schwank, Operette. München 1980 Ders.: Kampf der Richtungen. Strömungen und Tenden- Ders.: Geschlossene und offene Form im Drama. Mün- zen der internationalen Dramatik. Leipzig 1978 chen 131992 Modern theories of drama: a selection of writings on Ders.: Radikaldramatik. Szenische Vor-Avantgarde von drama and theatre 1850–1990. Hg. G. W. Brandt. Ox- Holberg zu Nestroy, von Kleist zu Grabbe. Bielefeld ford u. a. 1998 1996 Moderne Dramentheorie. Hg. A. van Kesteren, H. Schmid. Kraft, H.: Schicksalsdrama. Göttingen 1974 Kronberg 1975 Krüger, M.: Wandlung des Tragischen. Stuttgart 1973 Monodrama. Hg. B. Erlacher-Farkas, Ch. Jorda. Wien, Kun, J. I. M. van der: Handelingsaspecten in het drama. New York 1996 Amsterdam 1970 Mukarovsky, J.: Dialog und Monolog. Frankfurt/Main Kurzformen des Dramas: gattungspoetische, epochenspe- 1967 zifische und funktionale Horizonte. Hg. W. Herget, Müller, G.: Das Volksstück von Raimund bis Kroetz. B. Schultze. Tübingen, Basel 1996 München 1979 Küster, U.: Das Melodrama. Frankfurt/Main u. a. 1994 Müller, G.: Dramaturgie des Theaters, des Hörspiels und Labouvie, Y. M.: Psychodrama. Trier 21994 des Films. Würzburg 61955 Lach- und Clownstheater: die Vielfalt des Komischen in Natew, A.: Das Dramatische und das Drama. Velber Musik, Literatur, Film und Schauspiel. Hg. G. Koch, 1971 F. Vaßen. Frankfurt/Main 1991 Naudeix, L.: Dramaturgie de la tragédie en musique Leisentritt, G.: Das eindimensionale Theater. Beitrag zur 1673–1764. Paris 2004 Soziologie des Boulevardtheaters. München 1979 Neis, E.: Struktur und Thematik des klassischen und mo- Levertin, O.: Studien zur Geschichte der Farce. 1970 dernen Dramas. Paderborn u. a. 1984 Levitt, P. M.: A Structural Approach to the Analysis of Nicoll, A.: The Theatre and Dramatic Theory. Westport Drama. Den Haag 1971 1978 Lindenberger, H.: Historical drama: the relation of litera- Omesco, I.: La métamorphose de la tragédie. Paris 1978 ture and reality. Chicago 1975 Performance and Politics in Popular Drama. Aspects of Lucas, L.: Textsorte Drama. Bochum 1977 Popular Entertainment in Theatre, Film and Television Mack, D.: Ansichten zum Tragischen und zur Tragödie. 1800–1976. Hg. D. Bradby, L. James, B. Sharratt. Diss. Wien 1967 Cambridge 1980 Mack, G.: Die Farce. München 1989 Perger, A.: Grundlagen der Dramaturgie. Graz, Köln Mann, O.: Poetik der Tragödie. Bern 1958 1952 Martinec, Th.: Lessings Theorie der Tragödienwirkung: Pfister, M.: Das Drama. Theorie und Analyse. München Humanistische Tradition und aufklärerische Erkennt- 81994 niskritik. Tübingen 2003 Platz-Waury, E.: Drama und Theater. Tübingen 1978 Martini, F.: Geschichte im Drama, Drama in der Ge- Poschmann, G.: Der nicht mehr dramatische Theatertext. schichte. Stuttgart 1979 Aktuelle Bühnenstücke und ihre dramaturgische Ana- Martini, F.: Lustspiele – und das Lustspiel. Stuttgart lyse. Tübingen 1997 1974 Positionen des Dramas. Hg. H. L. Arnold, Th. Buck. Mün- chen 1977 Bibliographie 249

Reichert, W.: Informationsästhetische Untersuchungen an Szondi, P.: Die Theorie des bürgerlichen Trauerspiels im Dramen. Diss. Stuttgart 1965 18. Jahrhundert. Frankfurt/Main 1973 Rey-Flaud, B.: La Farce ou la machine à rire. Genf 1984 Szondi, P.: Theorie des modernen Dramas: 1880–1950. Roselt, J.: Die Ironie des Theaters. Wien 1999 Frankfurt am Main 242002 Rosenberg, H. G.: Creative drama and imagination: Theater und Drama: theoretische Konzepte von Corneille transforming ideas into action. Montréal 1987 bis Dürrenmatt. Hg. H. Turk. Tübingen 1992 Rosselló, R. X.: Anàlisi de l’obra teatral (teoria i pràc- Theaterwesen und dramatische Literatur. Hg. G. Holtus. tica). València 1999 Tübingen 1987 Rülicke-Weiler, K.: Die Dramaturgie Brechts. Berlin Theiss, W.: Schwank. Bamberg 1985 1966 Theorie der Komödie – Poetik der Komödie. Hg. R. Si- Sarrazac, J.-P.: L’Avenir du drame. Écritures dramatiques mon. Bielefeld 2001 contemporaines. Montreux 21981 Thiele, M.: Negierte Katharsis: Platon – Aristoteles – Sastre, A.: Prolegómenos a un teatro del porvenir: (teoría Brecht. Frankfurt/Main u. a. 1991 del drama). Hondarribia 1992 Thiergard, U.: Schicksalstragödie als Schauerliteratur. Scelfo, M. L.: Le teorie drammatiche nel Romanticismo. Diss. Göttingen 1957 Catania 1996 Thomasseau, J.-M.: Le mélodrame. Paris 1984 Schäferdichtung. Hg. W. Voskamp. Bonn 1977 Totzeva, S.: Das theatrale Potential des dramatischen Scheit, G.: Dramaturgie der Geschlechter. Über die ge- Textes: ein Beitrag zur Theorie von Drama und Dra- meinsame Geschichte von Drama und Oper. Frank- menübersetzung. Tübingen 1995 furt/Main 1995 Tragedy and the tragic: Greek theatre and beyond. Hg. Schings, H.-J.: Der mitleidigste Mensch ist der beste M. S. Silk. Oxford u. a. 1996 Mensch. Poetik des Mitleids von Lessing bis Büchner. Tragik und Tragödie. Hg. V. Sander. Darmstadt 1971 München 1980 Verhagen, B.: Dramaturgie. Amsterdam 1963 Schmid, H.: Strukturalistische Dramentheorie. Kronberg Wagner, H.: Ästhetik der Tragödie von Aristoteles bis 1973 Schiller. Würzburg 1987 Schmitz, Th.: Das Volksstück. Stuttgart 1990 Weisstein, U.: Parody, Travesty, and Burlesque. Blooming- Scholz, W.: Abbildung und Veränderung durch das Thea- ton 1966 ter im 18. Jahrhundert. Hildesheim 1980 Wellwarth, G. E.: Developments in the Avant-Garde Schöpflin, K.: Theater im Theater: Formen und Funktio- Drama. New York 1971 nen eines dramatischen Phänomens im Wandel. Frank- Wendt, E.: Moderne Dramaturgie Frankfurt/Main 1974 furt/Main u. a. 1993 Werner, D.: Das Burleske. Diss. Berlin 1966 Schröder, J.: Geschichtsdramen. Tübingen 1994 Wesen und Formen des Komischen im Drama. Hg. Spang, K.: Teoría del drama: lectura y análisis de la obra R. Grimm, K. Berghahn. Darmstadt 1975 teatral. Pamplona 1991 What is dramaturgy? Hg. B. Cardullo. New York u. a. Staehle, U.: Theorie des Dramas. Stuttgart 1973 1995 Stegemann, B.: Die Gemeinschaft als Drama: eine system- Wilms, B.: Der Schwank. Diss. Berlin 1969 theoretische Dramaturgie. Wiesbaden 2001 Worthen, W. B.: Modern drama and the rhetoric of thea- Stierle, K.-H.: Text als Handlung. München 1975 ter. Berkeley u. a. 1992 Sträßner, M.: Analytisches Drama. München 1979 Zeitstück – Zeittheater. Red. E. Schulz. Berlin 1981 Strohschneider-Kohrs, I.: Die romantische Ironie in Theo- rie und Gestaltung. Tübingen 21977 Strukturelemente des Dramas. Hg. H. Popp. München Theater und Gesellschaft, 1979 Staat und Kirche, Zensur Studien zur Dramaturgie: Kontexte – Implikationen – Berufspraxis. Hg. P. Reichel. Tübingen 2000 Alexander, N. u. a.: Drama and society. London 1979 Studien zur publikumsbezogenen Dramaturgie. Hg. W. Alonge, R.: Teatro e società nel novecento. Mailand Habicht, I. Schabert. München 1978 1974 Styan, J. L.: The Dark Comedy. Cambridge 1962 Beyme, K. v.: Kulturpolitik und nationale Identität. Opla- Ders.: Modern drama in theory and practice. 3 Bde. Cam- den 1998 bridge 1981–83 Bharucha, R.: The politics of cultural practice: thinking Sydow, U.: Dramatisierung epischer Vorlagen. Diss. Ber- through theatre in an age of globalization. lin 1973 u. a. 2000 250 Bibliographie

Ders.: Theatre and the world: performance and the poli- Kulturfinanzierung. Hg. J.-Ch. Ammann. Regensburg tics of culture. London, New York 1993 1995 Brumlik, M.: Der Vorhang fällt: Kultur in Zeiten leerer Kulturförderung in gemeinsamer Verantwortung. Hg. Kassen. Berlin 1997 F. Willnauer. Bonn 1995 Ca’Zorzi, A.: Administration et financement publics de la Kulturpolitik in der »Berliner Republik«. Hg. H.-P. Bur- culture dans la Communauté Européenne. Luxemburg meister. Rehburg-Loccum 1999 1987 Lang, J.: Le Théâtre et l’État. Paris 1968 Dace, W.: National theaters in the larger German and Le lieu théâtral dans la société moderne. Hg. D. Bablet, Aus trian cities. New York 1981 J. Jacquot. Paris (Nachdruck) 1988 Demarcy, R.: Éléments d’une sociologie du spectacle. Pa- Mango, A.: Verso una sociologia del teatro. Trapani ris 1973 1978 Dramaturgie et Société: XVIe et XVIIe siècles. Hg. J. Jac- McGrath, J.: A Good Night Out. Popular Theatre: Au- quot. Paris 1968 dience, Class and Form. London 1981 Duvignaud, J.: Spectacle et société. Du théâtre grec au Meneghello, S.: Théâtre privé/théâtre public de la frac- happening, la fonction de l’imaginaire dans les socié- ture aux rapprochements? – pour une genèse de leurs tés. Paris 1970 relations. Diss. Paris III 2006 Flaumenhaft, M. J.: The civic spectacle: essays on drama Morr, M.: Verplante Kultur? Die Rahmenbedingungen and community. Lanham u. a. 1994 kultureller Planungen. Diss. Marburg 1998 Fördern, was es schwer hat: Beiträge zum Gestaltungsan- O’Hagan, J. W., Ch. Duffy, T. Duffy: The Performing Arts spruch kommunaler Kulturpolitik. Essen 1998 and the Public Purse: An Economic Analysis. Dublin Fuchs, H. J.: Theater als Dienstleistungsorganisation: Le- 1987 gitimationsprobleme des bundesdeutschen Sprechthea- O’Hagan, J. W.: The state and the arts: an analysis of key ters in der Gegenwart. Frankfurt/Main u. a. 1988 economic policy issues in Europe and the United Sta- Fuchs, M.: Kulturpolitik als gesellschaftliche Aufgabe. tes. Cheltenham 1998 Opladen 1998 Pavis, P.: Le théâtre au croisement des cultures. Paris Gooch, S.: All Together Now. An Alternative View of 1990 Theatre and the Community. London 1984 The performance of power: theatrical discourse and poli- Heinrichs, W.: Kulturpolitik und Kulturfinanzierung. tics. Hg. S.-E. Case, J. Reinelt. Iowa City 1991 München 1997 Proust, S.: Le comédien désemparé: autonomie artistique Hohenemser, P.: Verteilungswirkungen staatlicher Thea- et interventions politiques dans le théâtre public. Paris terfinanzierung: ein Beitrag zur Theorie der Ausga- 2006 beninzidenz. Frankfurt/Main u. a. 1984 La querelle du spectacle. Red. D. Bougnoux. Paris 1996 Imperialism and Theatre. Essays on World Theatre, Ritter, W.: Kultur und Kulturpolitik im vereinigten Drama and Performance. Hg. J. E. Gainor. New York Deutschland. Bonn 2000 1995 Röbke, Th., B. Wagner: Regionale Kulturpolitik: kom- The intercultural performance reader. Hg. P. Pavis. Lon- mentierte Auswahlbibliographie. Bonn 1997 don u. a. 1996 Sastre, A.: Drama y sociedad. Hondarribia 1994 Jourdheuil, J., B. Chartreux: L’Artiste, la politique, la pro- Sauermann, D.: Die sozialen Grundlagen des Theaters. duction. Paris 1976 Emsdetten 1935 Jourdheuil, J.: Le Théâtre, l’artiste et l’État. Paris 1979 Schneider, Ch.: Der Staat und die »Moralische Anstalt«. Kinsky-Weinfurter, G.: Sturz der Denkmäler: Staat und Diss. Wien 1982 Hochkultur. Wien 1998 Siede-Hiller, C.: Zwischen Kunstfreiheit und Kontrolle: Krieglsteiner A.: Theater als Objektivationsmechanismus Strukturprobleme öffentlicher Theater am Beispiel ei- sozialer Interaktion. Diss. Wien 1981 nes Staatstheaters. Frankfurt/Main u. a. 1981 Krise des Wohlfahrtsstaates – Zukunft der Kulturpolitik. So fördert der Bund Kunst & Kultur. Bearb. H. J. Schröt- Hg. B. Wagner. Essen 1997 ter. Bonn (1997) Kruger, L.: The national stage: theatre and cultural legiti- Sociology of Literature and Drama. Hg. E. und T. Burns. mation in England, France, and America. Chicago u. a. Harmondsworth 1973 1992 Stadt und Theater. Hg. B. Kirchgässner, H.-P. Becht. Sig- Kultur ohne Projekt? Kulturbegriff und Kulturpolitik in maringen, Stuttgart 1999 heutiger Zeit. Hg. H.-P. Burmeister. Rehburg-Loccum Teatro y poder. Hg. A. Ruiz Sola. Burgos 1998 1998 Das Theater und sein Preis: Beiträge zur Theaterreform. Hg. S. Popp, B. Wagner. Hagen 1995 Bibliographie 251

Théâtre et société de la renaissance à nos jours. Hg. Breuer, D.: Geschichte der literarischen Zensur in M. Serwaski. Pozna 1992 Deutschland. Heidelberg 1982 Theatre matters: performance and culture on the world »Der Freiheit eine Gasse«. Dokumentation zur Zensur im stage. Hg. R. Boon. Cambridge u. a. 1998 Theater. Offenbach 1978 Tillner, W.-D.: Die öffentliche Förderung des Musikthea- Enemies of the people: the destruction of Soviet literary, ters in Deutschland. Berlin 1999 theater and film arts in the 1930s. Hg. K. Bliss Eaton. Vilar, J.: Le Théâtre, service public. Paris 1975 Evanston 2002 Warum wir das Theater brauchen. Hg. P. Iden. Frankfurt/ Ferrara, P.: Censura teatrale e fascismo (1931–1944); la Main 1995 storia, l’archivio, l’inventario. 2 Bde. Rom 2004 Wegner, M.: Musik und Mammon: die permanente Krise Findlater, R.: Banned. A Review of Theatrical Censorship der Musikkultur. Baden-Baden 1999 in Britain. London 1967 Weiß, Ch.: Stadt ist Bühne: Kulturpolitik heute. Hamburg Gabriel-Robinet, L.: La Censure. Paris 1965 1999 Gildersleeve, V. C.: Government Regulation of the Eliza- Zorzi, L.: Il Teatro e la città. Torino 1977 bethan drama. New York 1961 Goldstein, R. J.: Political Censorship of Arts and the Press Theater und Kirche in Nineteenth-Century Europe. Basingstoke 1989 Houben, H. H.: Der ewige Zensor. Berlin 1926 (Nach- Alt, H.: Theater und Kirche in ihrem gegenseitigen Ver- druck Kronberg 1978) hältnis historisch dargestellt. Berlin 1846 (Nachdruck Ders.: Polizei und Zensur. Berlin 1926 Leipzig 1970) Ders.: Verbotene Literatur von der klassischen Zeit bis Diebel, M.: Grundlagen und Erscheinungsformen der zur Gegenwart. 2 Bde. Berlin 1924–28 (Nachdruck Theaterfeindlichkeit deutscher protestantischer Geist- Hildesheim u. a. 1992) licher im 17. und 18. Jahrhundert. Diss. Wien 1969 Ludwigs, J.: Theater- und Filmzensur unter der Weimarer Dubu, J.: Les églises chrétiennes et le théâtre 1550–1850. Verfassung und heute. Diss. Heidelberg 1956 (masch.) Grenoble 1997 Martinez Michel, P.: La censure dans le théâtre espagnol Foulkes, R.: Church and stage in Victorian England. de l’après-guerre: le cas d’Alfonso Sastre. Diss. Dijon Cambridge u. a. 1997 2000 Gerstinger, H.: Theater und Religion heute. Wien 1972 Meyer, M.: Theaterzensur in München 1900–1918 unter Jürgens, H.: Pompa Diaboli. Die lateinischen Kirchenvä- besonderer Berücksichtigung Frank Wedekinds. Diss. ter und das antike Theater. Stuttgart u. a. 1972 München 1982 Über das Verhältnis von Kirche und Kunst am Beispiel Neuschäfer, H.-J.: Macht und Ohnmacht der Zensur: Li- Literatur und Theater. Hg. K. Ermert. Rehburg-Loc- teratur, Theater und Film in Spanien (1933–1976). cum 1993 Stuttgart 1991 Lecina, H.: Theater und Kirche im christlichen Altertum. Nicholson, St.: The censorship of British drama 1900– Diss. Wien 1982 1968. Bd 1 ff. Exeter 2003 ff. Reyval, A.: L’Eglise, la Comédie et les Comédiens. Paris Plachta, B.: Damnatur – Toleratur – Admittitur. Studien 1953 und Dokumente zur literarischen Zensur im 18. Jahr- Schnusenberg, Ch. C.: Das Verhältnis von Kirche und hundert. Tübingen 1994 Theater. Bern u. a. 1981 Popescu, M.: Scenele teatrului românesc 1945–2004: de Weismann, W.: Kirche und Schauspiele. Die Schauspiele la cenzur la libertate; studii de istorie, critic i teorie im Urteil der lateinischen Kirchenväter unter besonde- teatral. Bukarest 2004 rer Berücksichtigung von Augustin. Würzburg 1972 Richmond, St. D.: Ideologically firm: Soviet theater cen- Theatre and religion. Hg. G. Ahrends. Tübingen 1998 sorship 1921–1928. 2 Bde. Diss. Chicago 1996 Ruiss, G., J. Vyoral: Der Zeit ihre Kunst – Der Kunst ihre Zensur Freiheit: Der Freiheit ihre Grenzen? Zensurversuche und -modelle der Gegenwart. Wien 1990 Aldgate, A., J. C. Robertson: Censorship in theatre and Shellard, D., St. Nicholson, M. Handley: The Lord Cham- cinema. Edinburgh 2005 berlain Regrets ... A History of British Theatre Censor- Auchter, D.: Dictionary of literary and dramatic censor- ship. London 2004 ship in Tudor and Stuart England. Westport u. a. 2001 Sova, D. B.: Banned plays: censorship histories of 125 Banned in Ireland: censorship & the Irish writer. Hg. stage dramas. New York 2004 J. Carlson. London 1990 Strunk, P.: Zensur und Zensoren. Berlin 1996 252 Bibliographie

Szydłowska, M.: Cenzura teatralna w Galicji w dobie au- und betriebswirtschaftliche Instrumente im öffentli- tonomicznej 1860–1918. Kraków 1995 chen Theater. Stuttgart 1999 Teatro e censura. Hg. A. Goldoni. Neapel 2004 Hänsel, J.-R.: Geschichte des Theaterzettels und seine Worrall, D.: Theatric revolution: drama, censorship and Wirkung in der Öffentlichkeit. Diss. Berlin 1962 Romantic period subcultures 1773–1832. Oxford Hilger, H.: Marketing für öffentliche Theaterbetriebe. 2006 Frankfurt/Main u. a. 1985 Zensur in der BRD: Fakten und Analysen. Hg. M. Kienzle, Hummel, M.: Neuere Entwicklungen bei der Finanzie- D. Mende. München, Wien 1980 rung von Kunst und Kultur durch Unternehmen. Mün- Zensur und Kultur zwischen Weimarer Klassik und Wei- chen 1992 marer Republik; mit einem Ausblick bis heute. Hg. Isbruch, H.: Privatisierung – ein Ausweg aus der finanzi- J. A. McCarthy, W. von der Ohe. Tübingen 1995 ellen Krise des Theaters? Diss. Bremen 1990 Zensur und Selbstzensur in der Literatur. Hg. P. Brock- Klemig, R.: Möglichkeiten und Grenzen der Organisation meier, G. R. Kaiser. Würzburg 1996 einer Theateraufführung. Diss. Berlin 1956 Kotler, P.: Marketing für Nonprofit-Organisationen. Stuttgart 1978 Krebs, S.: Öffentliche Theater in Deutschland: eine empi- Theater – Der Betrieb risch-ökonomische Analyse. Berlin 1996 Kressin, H.: Die Entwicklung des Theater-Programmhefts Organisation, Management, Marketing, in Deutschland von 1894–1941. Diss. Berlin 1968 Öffentlichkeit Kulturmanagement. Theorie und Praxis einer professio- nellen Kunst. Hg. H. Rauhe, Ch. Demmer, N. Aust. Allmann, U.: Innovatives Theatermanagement: eine Fall- Berlin, New York 1994 studie. Wiesbaden 1997 Kulturmanagement in Europa. Hg. M. Fischer, H. Rauhe, Ambrosius, Ch.: Marketing für Öffentliche Theater. Er- A. J. Wiesand. Bonn 1996 gebnisse einer empirischen Erhebung. Hamburg 1992 Kulturmarketing. Den Dialog zwischen Kultur und Öf- Barth, P.: Sponsoring als Finanzierungsalternative für fentlichkeit gestalten. Hg. W. Benkert, B. Lenders, Theater und Museen in Österreich. Dipl.-Arb. Linz P. Vermeulen. Stuttgart u. a. 1995 2003 Leroy, D.: Économie des arts et du spectacle vivant. Essai Baumol, W. J., W. G. Bowen: Performing Arts. The Eco- sur la relation entre l’économie et l’esthétique. Paris nomic Dilemma. Cambridge 1966 1980 Bohn, R., F. Iversen: Vom Eise befreit ...? Konsequenzen Lucas, S.: Die Potentiale einer Kooperation von Theatern und Perspektiven für das Sprechtheater in der Wirt- und Unternehmen: neue Impulse und Wirkung der Zu- schaftskrise. Hagen 1982 sammenarbeit für Theater und Unternehmen. Berlin Bond, D.: Stage Management. London 21998 2000 Das Theater & das Geld: Beiträge zu einer mühseligen Meyer, W.: Die Entwicklung des Theaterabonnements in Debatte. Hg. U. Donau. Gießen 1997 Deutschland. Emsdetten 1939 Das Theater & der Markt: Beiträge zu einer lasterhaften Müller, M. E.: »Reklamowicz-Klimbimsky«, historische Debatte. Hg. Ch. Nix. Gießen 1999 Befunde zur Öffentlichkeitsarbeit für Theater in Eder, R.: Theaterzettel. Dortmund 1980 Deutschland, die Theaterstadt Berlin und Max Rein- Fohrbeck, K., A. Wiesand: Kulturfinanzierung: interna- hardt. Mag.-Arb. Mainz 1997 tionale Auswahlbibliographie. Bonn 1990 Müller-Wesemann, B.: Marketing im Theater. Hamburg Freydank, R.: Theater als Geschäft. Berlin 1995 31995 Gimm, E.: Angestrebte Innovationen zur Verbesserung Musiktheater-Marketing. Hg. I. Schmid-Reiter, Ch. Zent- der aktuellen Rahmenbedingungen für den Dienstlei- graf. Thurnau 1994 stungsbetrieb Theater. Dipl.-Arb. Wien 1998 Nowicki, M.: Theatermanagement: ein dienstleistungsba- Grätz, M.: Öffentlichkeitsarbeit an Landesbühnen. Mün- sierter Ansatz. Hamburg 2000 ster 1995 Pies, E.: Einem hocherfreuten Publikum wird heute prä- Griesebner, R.: Erweiterung des Kunstsponsoring im sentiret eine kleine Chronik des Theaterzettels. Ham- Theaterwesen um Product Placement. Wien 2002 burg, Düsseldorf 1973 (Nachdruck Solingen 2000) Hagemann, C.: Geschichte des Theaterzettels. Diss. Hei- Revermann, K.-H.: Theater zwischen Kunst und Kasse. delberg 1901 Wuppertal 1985 Haischer, M., K. Riesenhuber: Management-Konzepte Röper, H.: Handbuch Theatermanagement. Köln u. a. 2001 Bibliographie 253

Roth, P.: Kultursponsoring. Landsberg 1989 Corrigan, B. J.: Playhouse law in Shakespeare’s world. Schiller, N.: Leistungsorientierte Subventionierung. Ana- Madison u. a. 2004 lyse eines Modells zur Theaterförderung aus betriebs- Cotterell, L. E.: Performance, Business and Law of Enter- wirtschaftlicher Sicht. Thun 1984 tainment. London 31993 Schlemm, V.: Database Marketing im Kulturbetrieb: Erbel, G.: Inhalt und Auswirkung der verfassungsrechtli- Wege zu einer individualisierten Besucherbindung im chen Kunstfreiheitsgarantie. Berlin 1966 Theater. Bielefeld 2003 Feil, E., F. Wennig: Bühnenrecht: künstlerische und dar- Schlischefsky, A., A. Sydow: Arbeitsfeld Theater. Frank- stellende Berufe. Wien 2001 furt/Main 1975 Foerster, P. v.: Das Urheberrecht des Theater-Regisseurs. Schneider, R. E.: The Well-Run Theatre. Forms and Sy- Berlin 1973 stems for Daily Options. New York 1993 Gerth, J.: Das Vertragsverhältnis des Spitzenkünstlers bei Schugk, M.: Betriebswirtschaftliches Management öffent- Bühne und Rundfunk. München 1993 licher Theater und Kulturorchester. Wiesbaden 1996 Giesecke, L.: Die geschichtliche Entwicklung des deut- Stein, F.: Wirtschaftsplanung und -kontrolle öffentlicher schen Urheberrechts. Göttingen 1957 Theater in der Bundesrepublik Deutschland. Diss. Heker, H. G.: Der urheberrechtliche Schutz von Bühnen- Hamburg 1982 bild und Filmkulisse. Baden-Baden 1990 Stern, L.: Stage Management. A Guidebook of Practical Hue, J.-P.: Le théâtre et son droit. Paris 1986 Techniques. Boston u. a. 82006 Hundertmark, G.: Theater und Mitbestimmung. Mag.- Wahl-Zieger, E.: Theater und Orchester zwischen Markt- Arb. München 1974 kräften und Marktkorrektur. Göttingen 1978 Knies, W.: Schranken der Kunstfreiheit als verfassungs- Widmayer, J.: Produktionsstrukturen und Effizienz im öf- rechtliche Problematik. München 1967 fentlichen Theatersektor. Frankfurt/Main u. a. 2000 Körner, R.: Der Text und seine bühnenmäßige Auffüh- Zander, O.: Marketing im Theater: eine Untersuchung rung. Eine urheberrechtliche und theaterwissenschaft- am Beispiel der Berliner Volksbühne unter Frank Ca- liche Untersuchung über die Inszenierung. Hamburg storf. Egelsbach 1997 1999 Der Künstler und sein Recht. Hg. H. Fischer, St. Reich. München 1992 Theaterrecht Kurz, H.: Praxishandbuch Theaterrecht. München 1999 Langsted, J.: Teaterlovgivning. 3 Bde. Gråsten 1980–82 Asmussen, H.: Die Geschichte des deutschen Theater- Law and literature. Hg. P. Hanafin, A. Gearey, J. Brooker. rechts. Diss. Köln 1980 Oxford u. a. 2004 Bammer, A.: Bundestheater und Verfassung: eine histo- Literature, politics and law in Renaissance England. Hg. risch-systematische Untersuchung der (verfassungs) E. Sheen, L. Hutson. Houndmills 2005 rechtlichen Stellung der Bundestheater unter besonde- Löwisch, M., D. Kaiser: Tendenzschutz in öffentlich- rer Berücksichtigung der Kunstfreiheit und der Kom- rechtlich geführten Bühnenunternehmen. Baden-Baden petenzverteilung. Wien 1992 1996 Beilharz, M.: Der Bühnenvertriebsvertrag als Beispiel ei- Ness, A.: Gewerbeordnung und Theaterrecht von 1885– nes urheberrechtlichen Wahrnehmungsvertrages. Mün- 1915. Mag.-Arb. Erlangen-Nürnberg 1996 chen 1970 Nix, Ch.: Einführung in das Bühnenrecht für junge Schau- Beining, A.: Der Schutz ausübender Künstler im interna- spielerinnen und Schauspieler. Hannover 2006 tionalen und supranationalen Recht. Baden-Baden Peukert, A.: Die Leistungsschutzrechte des ausübenden 2000 Künstlers nach dem Tode. Baden-Baden 1999 Bischoff, F:. Kunstrecht von A-Z. München 1990 Ramin, R. v.: Die urheberrechtliche Stellung des Bühnen- Brauneck, A:: Die Stellung des deutschen Theaters im öf- regisseurs. Diss. Wien 2002 fentlichen Recht 1871–1945. Frankfurt/Main u. a. Raschèr, A. F. G.: Für ein Urheberrecht des Bühnenregis- 1997 seurs: eine rechtsvergleichende Studie mit spezieller Bühnen- und Musikrecht. Hg. Deutscher Bühnenverein. Berücksichtigung der Theatersemiotik und der Folgen Darmstadt o. J. (Loseblattsammlung) für die Bühnenpraxis. Baden-Baden 1989 Bünte, R.: Die künstlerische Darbietung als persönliches Rechtliche und strukturelle Rahmenbedingungen von und immaterielles Rechtsgut. Baden-Baden 2000 Theatern und Orchestern in der Bundesrepublik Caretti, P.: Diritto dell’informazione e della comunica- Deutschland. Hg. Deutscher Bühnenverein. O. O. zione: Stampa, radiotelevisione, telecomunicazioni, 2004 teatro e cinema. Bologna 2005 254 Bibliographie

Rehbinder, M.: Bibliographie der deutschsprachigen Lite- Theater – Erweiterungen und Umbauten. Red. U. Stark. ratur zum Recht der Bühne. Berlin 1977 Stuttgart 21989 Rehbinder, M.: Das Bühnenengagement im Wandel der Theater in Mehrzweckbauten. Red. Th. Schloz. Stuttgart Jahrhunderte. Willisau 1990 41995 Scharrer, D.: Notwendigkeit und Grenzen hauptstraf- Theaterbauten im Ausland. 3 Bde. Red. T. N. Dahle. rechtlicher Sanktionen im Bereich Theater, Film und Stuttgart 1985–92 Fernsehen. Diss. Potsdam 1997 Theaterbauten in der Bundesrepublik Deutschland. 3 Schiphof, T.: De vrijheid van het toneel: een studie naar Bde. Red. T. N. Dahle. Stuttgart 1985–92 de juridische beperkingen van de vrijheid van het to- Theaterbauten. Red. T. N. Dahle. Stuttgart 1983 neel in Nederland en Engeland in grondrechtelijk per- spectief. Amsterdam 1994 Theaterbau in verschiedenen Ländern Schöfer, G.: Urheberrecht an Tanzschöpfungen. Diss. München 1954 Bartetzko, D.: Illusionen in Stein. Stimmungsarchitektur Schulz, T.: Bühnenschiedsgerichtsbarkeit und befristeter im deutschen Faschismus. Ihre Vorgeschichte in Thea- Bühnenanstellungsvertrag. Baden-Baden 1998 ter- und Film-Bauten. Reinbek 1985 Steiger-Herms, G.: Der Leistungsschutz des Schauspielers. Beyer, A.: Andrea Palladio. Teatro Olimpico. Triumphar- Basel u. a. 1981 chitektur für eine humanistische Gesellschaft. Frank- Teaterloven: betaenkning. Kopenhagen 1988 furt/Main 1987 Das Theater & das Urheberrecht: Versuche einer Aufklä- Biermann, F. B.: Die Pläne für die Reform des Theater- rung. Hg. P. Wronewitz. Gießen 1999 baus bei Karl Friedrich Schinkel und Gottfried Semper. Treitel, R.: Bühnenprobleme der Jahrhundertwende im Berlin 1928 Spiegel des Rechts. Berlin 1990 Contemporary Slovak theatrical architecture = Slowaki- Wandtke, A.: Die Rechte der Urheber und ausübenden sche Theaterarchitektur der Gegenwart. Hg. A. Ma- Künstler im Arbeits- und Dienstverhältnis. Berlin tasík. Bratislava 1998 1993 Dubouilh, S.: L’architecture théâtrale en France, de 1945 Wandtke, A., H. J. Fischer, St. A. Reich: Theater und à 1968. Diss. Paris VIII 2004 Recht. Hamburg 1994 Feldhammer, H.: Raum und Interaktion: Bühnen- und Winckler-Neubrand, A.: Urheber- und Leistungsschutz- Theaterbau in der BRD der 50er und 60er Jahre. Diss. rechte bei der Theater-Inszenierung. Diss. Frankfurt/ Bochum 1999 Main 1987 Fellner & Helmer – Die Architekten der Illusion: Thea- terbau und Bühnenbild in Europa. Hg. G. M. Dienes. Graz 1999 Theaterbau Hilmera, J.: Ceská divadelní architektura = Czech theatre (s. auch: Antikes Theater) architecture = Theaterarchitektur der Tschechischen Republik. Prag 1999 Bibliographien, Nachschlagewerke, Historische Theater in Deutschland: ein Katalog. 2 Bde. Hg. Vereinigung der Landesdenkmalpfleger in der Überblicksdarstellungen Bundesrepublik Deutschland. Bad Homburg, Leipzig Degl’Innocenti, P.: Architetture per lo spettacolo: gli edi- 1991–94 fici per il teatro , la musica e il divertimento Hoffmann, H.-Ch.: Die Theaterbauten von Fellner und dall’antichita ad oggi. Florenz 2001 Helmer. München 1966 Dupavillon, Ch.: Architectures du Cirque: des origines á Höper, S.: Max Reinhardt: Theater – Bauten- und Pro- nos jours. Paris 2001 jekte: ein Beitrag zur Architektur- und Theaterge- Historische Theaterbauten. Bearb. U. Stark. Stuttgart schichte im ersten Drittel des 20. Jahrhunderts. Diss. 21993 Göttingen 1994 Innenraumgestaltung in Theatern und Opernhäusern. Lange, H.: Vom Tribunal zum Tempel: zur Architektur Red. D. Hezel. Stuttgart 21994 und Geschichte deutscher Hoftheater zwischen Vor- Leacroft, R. und H.: Theatre and Playhouse: an illustra- märz und Restauration. Marburg 1985 ted survey of theater building from Ancient Greece to Leacroft, R.: The Development of the English Playhouse. the present day. London, New York 1985 London 1973 Lemaire, V. u. a.: Theatre and architecture – stage design Lee, B. H.: European post-Baroque neoclassical theatre – costume: a bibliographic guide in five languages architecture. Lewiston u. a. 1996 (1970–2000). Brüssel, Oxford 2006 Bibliographie 255

Lieux de spectacle à Paris: abris et édifices. Hg. M. Seban. Burris-Meyer, H., E. C. Cole: Theatres and auditoriums. Paris 1998 New York 21964 Making space for theatre: British architecture and theatre Butterweck, G.: Die Entwicklung des Theaterbaus und since 1958. Hg. R. Mulryne, M. Shewring. Stratford- der Architekturbühnenformen von der Antike zur ita- upon-Avon 1995 lienischen Renaissance. Diss. Wien 1974 Matthes, I.: »Der allgemeinen Vereinigung gewidmet«: Carlson, M.: Places of performance: The semiotics of öffentlicher Theaterbau in Deutschland zwischen Auf- theatre architecture. Ithaca 1989 klärung und Vormärz. Tübingen 1995 Cousin, J.: L’Espace vivant. Introduction à l’espace archi- Meyer, J.: Theaterbautheorien zwischen Kunst und Wis- tectural premier. Paris 1980 senschaft. Die Diskussion über Theaterbau im deutsch- Eversmann, P.: De ruimte van het theater: Een studie naar sprachigen Raum in der ersten Hälfte des 19. Jahrhun- de invloed van de theaterruimte op de beleving van derts. Berlin, Zürich 1998 voorstellingen door de toeschouwer. Diss. Amsterdam Navarro de Zuvillaga, J.: Walter Gropius: teatro total de 1996 Walter Gropius, 1927 = Walter Gropius’s total theatre. Giedion, S.: Raum, Zeit, Architektur. Die Entstehung ei- Madrid 2004 ner neuen Tradition. Basel u. a. 51996 Paris et ses théâtres: architecture et décor. Hg. B. de An- Graubner, G.: Theaterbau – Aufgabe und Planung. Mün- dia. Paris 1998 chen 21970 Pausch, R.: Theaterbau in der BRD. Zur Ideologiekritik Hammitzsch, M.: Der moderne Theaterbau: der höfische des monofunktionalen Theaterbaus seit 1945. Diss. Theaterbau; der Anfang der modernen Theaterbau- Berlin 1974 kunst, ihre Entwicklung und Betätigung zur Zeit der Schrader, S.: Architektur der barocken Hoftheater in Renaissance, des Barock und des Rokoko. Berlin 1904 Deutschland. München 1988 (Nachdruck Wuppenau 1995) Shakespeare’s Globe rebuilt. Hg. J. R. Mulryne. Cam- Hammond, M.: Performing architecture: opera houses, bridge u. a. 1997 theatres and concert halls for the twenty-first century. Le siècle des théâtres: salles et scènes en France 1748– London u. a. 2006 1807. Bearb. P. Frantz, M. Sajous D’Oria. Paris 1999 Kindermann, H.: Bühne und Zuschauerraum. Graz, Köln Storck, G.: Probleme des modernen Bauens und die Thea- 1963 terarchitektur des 20. Jahrhunderts in Deutschland. Koneffke, S.: Theater-Raum: Visionen und Projekte von Diss. Bonn 1971 Theaterleuten und Architekten zum anderen Auffüh- Theaterbau in der Bundesrepublik Deutschland. Katalog: rungsort 1900 – 1980. Berlin 1999 E. Nölle. München 1977 Mackintosh, I.: Architecture, actor and audience. London Theatre Architecture of the Late 19th Century in Central 1993 Europe. Hg. J. Purchla. Kraków 1993 Mazzoni, St.: Atlante iconografico: spazi e forme dello Wilson, J.: The archaeology of Shakespeare: the material spettacolo in occidente; dal mondo antico a Wagner. legacy of Shakespeare’s theatre. Stroud 1995 Corazzano 2003 Zielske, H.: Deutsche Theaterbauten bis zum 2. Welt- Meyhöfer, D.: Mobile Bühnen = Mobile Stages. Stuttgart krieg. Typologisch-historische Dokumentation einer 1999 Baugattung. Berlin 1971 Morrison, C.: Theaters. New York u. a. 2006 Mullin, D. C.: The Development of the Playhouse. A sur- Einzeluntersuchungen vey of theatre architecture from Renaissance to the Present. Berkeley, Los Angeles 1970 Aloi, R.: Architettura per lo spettacolo. Mailand 1958 Pauselli, R.: Architetture teatrali: progetti di scenografie Appleton, I.: Buildings for the Performing Arts: a design per il teatro in musica. Bologna 2000 and developing guide. Oxford 1996 Pelletier, L.: Architecture in words: theatre, language and Baier, J.-A.: Raumrichtungen und räumliche Verhältnisse the sensuous space of architecture. New York 2006 im Theater hinsichtlich ihrer emotionalen Bedeutung Plandocumentatie Theaters. Red. L. van Duin u. a. Delft für den Zuschauer. Diss. München 1979 2000 Baldassarre, R.: Metamorfosi delle architetture teatrali. Pougnaud, P.: Théâtres: 4 siècles d’architectures et Rom 2006 d’histoire. Paris 1980 Braun, K. u. a.: Mobiler Spielraum – Theater der Zukunft. Schael, H.: Idee und Form im Theaterbau des 19. und 20. Frankfurt a. M. 1970 Jahrhunderts. Diss. Köln 1958 Buck, E.: Thalia in Flammen: Theaterbrände in Ge- Schöpel, B.: Naturtheater. Tübingen 1965 schichte und Gegenwart. Erlensee 2000 256 Bibliographie

Schubert, H.: Moderner Theaterbau. Stuttgart, Bern Einzeluntersuchungen 1971 Silvermann, M.: Contemporary Theatre Architecture Bachler, K.: Gemalte Theatervorhänge in Deutschland (1946–1966). New York 1965 und Österreich. München 1972 Stadler, E.: Das neuere Freilichttheater in Europa und Baugh, Ch.: Theatre, performance and technology : the Amerika. 2 Bde. Einsiedeln 1951–53 development of scenography in the twentieth century. Steele, J.: Theatre Builders: A Collaborative Art. London Basingstoke 2005 1996 Baumann, C.-F.: Die Entwicklung und Anwendung der Stoddard, R.: Theatre and Cinema Architecture. Detroit Bühnenbeleuchtung seit der Mitte des 18. Jahrhun- 1978 derts. Diss. Köln 1956 Theater-Räume. Hg. ASTEJ und VTS. Basel 1990 Ders.: Licht im Theater. Von der Argand-Lampe bis zum Theatre engineering and architecture. 3 Bde. Hg. R. Brett. Glühlampen-Scheinwerfer. Stuttgart 1988 London 2004 Bellman, W. F.: Scenography and Stage Technology. New Tidworth, S.: Theatres: An Architectural and Cultural York 1977 History. New York 1973 Bemmann, J.: Die Bühnenbeleuchtung vom geistlichen Werner, E.: Theatergebäude. 2 Bde. Berlin 1954 Spiel bis zur frühen Oper als Mittel künstlerischer Illu- sion. Weida 1933 Bentham, F.: The art of stage lighting. London 21976 Bühnentechnik Bonnat, Y.: L’Éclairage des spectacles. Paris 1982 Bibliographien, Nachschlagewerke, Bouillot, R.: Le guide pratique de l’éclairage. Paris 2003 Bracewell, J. L.: Sound Design in the Theatre. Paramus Überblicksdarstellungen 1992. Bataille, A.: Lexique de la machinerie théâtrale. Paris Braulich, H., E.-O. Hamann: Beiträge zur Geschichte der 1989 Theatertechnik. 3 Bde. Berlin 1978–82 Boulanger, N. C., W. C. Lounsbury: Theatre Lighting Bräutigam, R., J. Sonnenberg, M. Zimmermann: Bühnen- from A to Z. Seattle 1992 technik. Berlin 1982 Bowman, N. A.: Handbook of Technical Practice for the Calmet, H.: Escenografía: escenotecnia, iluminación. Bu- Performing Arts. 2 Bde. Wilkinsburg u. a. 21972–85 enos Aires 22003 Briggs, J.: Encyclopedia of stage lighting. Jefferson u. a. Copelli, G.: Manuale pratico di scenotecnica: le macchine 2003 teatrali. Bologna 2006 Bühnentechnik: Literaturdokumentation. Stuttgart 2002 Essig, L.: Lighting and the design idea. Fort Worth 1997 Busti, K. M.: Stage Production Handbook. Littleton Feher, E.: Licht und Bühne. Toronto 1982 1994 Gerhards, F.: Sprache des Lichts. Ihr Wandel von der An- Clark, I. E.: Stagecrafter’s Handbook. Studio City 31995 tike bis zur Gegenwart. Diss. Wien 1960. Gloman, Ch. B., R. Napoli: Scenic design and lighting Gervais, J.: Mettre en scène la lumière. Étude historique techniques. Amsterdam u. a. 2007 de l’éclairage au théâtre de 1545 à aujourd’hui. Sainte- Howard, J. T.: A bibliography of theatre technology. Lon- Foy 1986 don 1982 Graves, R. B.: Lighting the Shakespearean stage, 1567– Keller, M.: DuMont’s Handbuch der Bühnenbeleuchtung. 1642. Carbondale u. a. 1999 Köln 21988 Grösel, B.: Bühnentechnik: mechanische Einrichtungen. Lehmann, M.-L.: Lichtdesign: Handbuch der Bühnenbe- München, Wien 32002 leuchtung in Deutschland und den USA. Berlin 2002 Izenour, G. C.: Theater technology. New Haven u. a. Lounsbury, W. C.: Theatre backstage from A to Z. Seattle 21996 41999 Keller, M.: Faszination Licht: Licht auf der Bühne. Mün- Mueller, J.: Handbuch der Lichttechnik. Bergkirchen chen u. a. 22000 32006 La magica arte: architettura e arte dello spazio scenico. Reid, F.: The ABC of stage technology. London 1995 Pantigliate 2004 Ders.: The stage lighting handbook. London 62001 La máquina escénica: drama, espacio, tecnología. Hg. R. Stagecraft. The complete guide to theatrical practice. Hg. de Diego. Bilbao 2001 T. R. Griffiths. London (Nachdruck) 1992 Mazzanti, St.: Luce in scena: storia, teorie e tecniche Sweet, H.: Handbook of scenery, properties, and lighting. dell’illuminazione a teatro. Bologna 1998 2 Bde. Boston u. a. 21995–2000 Morgan, N.: Stage Lighting for Theatre Designers. Ports- Unruh, W.: ABC der Theatertechnik. Halle 1959 mouth 1995 Bibliographie 257

Palmer, R. H.: The lighting art: the aesthetics of stage Lacy, R. Th.: A biographical dictionary of scenographers: lighting design. Englewood Cliffs 21994 500 B.C. to 1900 A.D. London 1990 Pilbrow, R.: Stage lighting design: the art, the craft, the Oliva, C., F. Torres Monreal: Historia básica del arte es- life. London 1997 cénico. Madrid 82005 Radke-Stegh, M.: Der Theatervorhang. Meisenheim Perrelli, F.: Storia della scenografia: dall’antichità al No- 1978 vecento. Rom 2002 Rees, T. A. L.: Theatre lighting in the age of gas. Cam- Pirchan, E.: Zweitausend Jahre Bühnenbild. Wien 1949 bridge 2004 Schuberth, O.: Das Bühnenbild. Geschichte, Gestalt, Reid, F.: Discovering stage lighting. Oxford, Boston Technik. Wilhelmshaven 22005 21998 Stoddard, R.: Stage, Scenery, Maschinery, and Lighting. Ritter, St.: Die Bühnentechnik und die Bühnensysteme als A Guide to Information Sources. Detroit 1977 Bestandteil des Transport-, Umschlag- und Lagersy- Sweet, H.: Handbook of scenery, properties, and lighting. stems Theaterbühne. Diss. Dresden 1988 2 Bde. Boston u. a. 1995–2000 Schivelbusch, W.: Licht, Schein und Wahn: Auftritte der Theatrical design in the twentieth century: an index to elektrischen Beleuchtung im 20. Jahrhundert. Berlin photographic reproductions of scenic designs. Zus. 1992 stellung W. P. Atkinson. Westport, London 1996 Schöne, G.: Die Entwicklung der Perspektivbühne von Theatrical designers. An international biographical dic- Serlio bis Galli-Bibiena nach den Perspektivbüchern. tionary. Hg. Th. J. Mikotowicz. London 1992 Leipzig 1933 (Nachdruck Nendeln 1977) Winslow, C.: The handbook of set design. Ramsbury Schöneberg, G.: Der Einfluß der Beleuchtung auf die Ge- 2006 staltung des Zuschauerraumes. Diss. TH Dresden 1960 Epochen der Szenographie Sherwin, St.: Scene painting projects for theatre. Amster- dam u. a. 2006 Adami, G.: Scenografia e scenotecnica barocca tra Fer- Southern, R.: Changeable scenery: its origin and develop- rara e Parma (1625–1631). Rom 2003 ment in the British theatre: London 1952 Arstisti Scenografi Italiani 1915–1930. Red. S. Sinisi. Theatre engineering and architecture. 3. Bde. Hg. R. Brett. Rom 1981 London 2004 L’art et la scène: »hommages à Euterpe, Polymnie et Terp- Unruh, W.: Theatertechnik. Fachkunde und Vorschriften. sichore«. Arles 1998 Bielefeld u. a. 1969 L’avant-garde russe et la scène 1910–1930. Bearb. J. E. Valentin, F.-E.: Lumière pour le spectacle. Paris 1982 Bowlt. Wommelgem 1998 Van Damme, Ch., E. Cloquet: Lumière actrice. Paris Bablet, D.: Esthétique générale de décor de théâtre de 1987 1870 à 1930. Paris 1965 Vasseur, J.: L’éclairage scénique au XVIIIe siècle: ses effets Ders.: Le décor de théâtre de 1870 à 1914. Paris 1965 sur le jeu et le décor. Diss. Paris III 2006 Ders.: Les révolutions scéniques au XXe siècle. Paris Walne, G.: Projection for the performing arts. Oxford 1975 1995 Baugh, Ch.: Theatre, performance and technology: the West, R. B.: Spatial representations and the Jacobean development of scenography in the twentieth century. stage: from Shakespeare to Webster. Basingstoke u. a. Basingstoke 2005 2002 Belhaouari, L.: Peinture d’histoire et théâtre joué au XVIIIe siècle: essai sur la mutation du regard à l’âge classique. Diss. Paris 1998 Bühnenbild Bild und Szene. Bühnenbildner der DDR 1978 bis 1986. Hg. I. Pietzsch u. a. Berlin 1988 Bibliographien, Nachschlagewerke, Bjurström, P.: Giacomo Torelli and Baroque Stage Design. Stockholm 1961 Überblicksdarstellungen Blumenthal, A. R.: Giulio Parigi’s Designs: Florence and Atkinson, P.: Theatrical design in the twentieth century: the Early Baroque Spectacle. 2 Bde. New York 1986 an index. London 1996 Boskovsky, K.: Die Entwicklung und Funktion des Büh- Dalai, B.: ABC della scenotecnica. Rom 2006 nenbildes in Europa nach dem Zweiten Weltkrieg. Daniels, B. V.: Le décor de théâtre à l’époque romantique: Diss. Wien 1987 catalogue raisonné des décors de la Comédie-Française Bowlt, J.: Russian Stage Design. Scenic Innovation 1900– 1799–1848. Paris 2003 1910. Jackson 1982 258 Bibliographie

Bühne und bildende Kunst im XX. Jahrhundert. Maler Romstoeck, W. H.: Die antinaturalistische Bewegung in und Bildhauer arbeiten für das Theater. Hg. H. Risch- der Szenengestaltung des europäischen Theaters zwi- bieter, W. Storch. Velber 1968 schen 1890 und 1930. Diss. München 1954 Das Bühnenbild des 19. Jahrhunderts. Hg. G. Schöne, Schmidhuber, H.: Das Nahverhältnis von bildender und H. Vriesen. München 1959 darstellender Kunst. Bühnenbilder der Salzburger Fest- Bühnenbildner der Deutschen Demokratischen Republik. spiele. 2 Bde. Diss. Salzburg 1987 Hg. F. Dieckmann. Berlin 1978 Scholz, J.: Baroque and Romantic Stage Design. New Celler, L.: Les décors de théâtre, les costumes et la mise en York 1950 scène au XVIIe siècle, 1640–1680. Paris 1926 Slovenská divadelná scénografia: 1920–2000. Bearb. Díszlet – jelmez 1995–2005: magyar szcenográfia = Hun- I. Mojžišová, D. Poláková. Bratislava 2004 garian stage design. Hg. G. Zsuzsa u. a. Budapest Stage Design throughout the world since 1935. Hg. R. 2005 Hainaux. London u. a. 1956 Eckert, N.: Das Bühnenbild im 20. Jahrhundert. Berlin Stage Design throughout the World since 1950. Hg. R. 1998 Hainaux. New York 1964 Fagiolo, M.: La Scenografia, delle sacre rappresentazione Stage Design throughout the World since 1960. Hg. R. al futorismo. Fiorenze 1973 Hainaux. London 1973 Fuerst, W. R., S. J. Hume: XXth Century Stage Decora- Stage Design throughout the World 1970–75. Hg. R. tion. Neuausgabe. New York 1967 Hainaux. New York 1976 I Galli Bibiena, una dinastia di architetti e scenografi. Hg. Stribolt, B.: Scenery from Swedish court theatres: Drott- D. Lenzi. Bibbiena 1997 ningholm, Gripsholm. Stockholm u. a. 2002 Hadamowsky, F.: Die Familie Galli-Bibiena in Wien. Wien Tollini, F. P.: Scene design at the court of Louis XIV: the 1962 work of the Vigarani family and Jean Bérain. Lewiston Hamon-Siréjols, Ch.: Le constructivisme au théatre. Paris u. a. 2003 1992 Za zanavesom veka: issledovanija i publikacii po is- Herbert-Muthesius, A.: Bühne und bildende Kunst im Fu- kusstvu russkoj scenografii XX veka. Red. A. V. Dech- turismus, Bühnengestaltungen von Balla, Depero und tereva. Moskau 2004 Prampolini (1914–1929). Diss. Heidelberg 1986 Zimmermann, V.: Das gemalte Drama. Die Vereinigung Kostina, E. M.: Chudozniki sceny russkogo teatra XX der Künste im Bühnenbild des deutschen Expressionis- veka. Moskau 2002 mus. Diss. Aachen 1987 Kovaci, Ð.: Prisutnost i odjeci ruske scenografije na zagrebackoj glazbenoj sceni: 1918–1940. Zagreb Einzeluntersuchungen 1991 Lista, G.: La scène futuriste. Paris 1989 Aronson, A.: Looking into the abyss: essays on scenogra- McAuley, G.: Space in performance: making meaning in phy. Ann Arbor 2005 the theatre. Ann Arbor 1999 Arts de la scène, scène des arts: singularités nouvelles, Mejerchol’d i chudozniki = Meyerhold and set designers: nouvelles identités. 3 Bde. Louvain-la-Neuve 2003 a lifelong search. Bearb. A. A. Michajlova. Moskau Bablet, D.: Les Peintres et le théâtre. Paris 1986 1995 Berckenhagen, E., G. Wagner: Bretter, die die Welt bedeu- Moureau, F.: Le théâtre des voyages: une scénographie de ten. Entwürfe zum Theaterdekor und zum Bühnenko- l’âge classique. Paris 2005 stüm in fünf Jahrhunderten. Berlin 1978 Öjmyr, H.: Kungliga teaterns scenografi under 1800–ta- Bravo, I.: L’escenografia catalana. Barcelona 1986 let. Diss. Stockholm 2002 Bühnenformen – Bühnenräume – Bühnendekorationen. Parker, E.: Design and designer in contemporary British Beiträge zur Entwicklung des Spielorts. Hg. R. Baden- theatre production. Diss. Bristol 2000 hausen, H. Zielske. Berlin 1974 Pauly, D.: Théâtre années 20. La Rénovation scénique en Cognat, R.: Les Décorateurs de théâtre. Paris 1955 France. Paris 1995 Crabtree, S., P. Beudert: Scenic art for the theatre: history, Polifonia: da Malevic a Tat’jana Bruni, 1910–1930; boz- tools, and techniques. Oxford 22005 zetti teatrali dell’avanguardia russa. Hg. E. Fedosova. Davis, T.: Stage design. Ludwigsburg 2001 Mailand 1998 Design for performance from Diaghilev to the Pet Shop Raumkonzepte: konstruktivistische Tendenzen in Büh- Boys. Hg. P. Docherty, T. White. London 1996 nen- und Bildkunst 1910–1930. Katalog H. Kersting; Ebrahimian, B.: Theatre design: behind the scenes with B. Vogelsang. Frankfurt/Main 1986 the top set, lighting, and costume designers. Mies 2006 Bibliographie 259

Frette, G.: Scenografia teatrale. Mailand 1955 Bühnenkostüm, Maske Gallée, H. B.: Vom Raumbild zum Bildraum. Gedanken und Skizzen aus der Praxis der Bühnengestaltung. Bibliographien, Nachschlagewerke, Wien u. a. 1992 Überblicksdarstellungen Gaulme, J.: Architectures scénographiques et décors de théâtre. Paris 1985 Baclawski, K.: The Guide to Historic Costume. New York Gillette, J. M.: Theatrical design and production. Moun- 1995 tain View 1987 Bignami, P.: Storia del costume teatrale: oggetti per esi- Gloman, Ch. B., R. Napoli: Scenic design and lighting birsi nello spettacolo e in società. Rom 2005 techniques. Amsterdam u. a. 2007 Boehn, M. v.: Das Bühnenkostüm in Altertum, Mittelalter Holt, M.: Stage design and properties. London (rev.) und Neuzeit. Berlin 1921 (Nachdruck Rom 1995) 1995 Huenefeld, I. P.: International Directory of Historical Howard, P.: Scenography. New York 1998 Clothing. Metuchen 1967 Izenour, G. C.: Theater Design. New Haven, London Jowers, Sidney, J. Cavanagh: Theatrical costume, masks, 21996 make-up and wigs: a bibliography and iconography. Konstantinakou, P.: Proto-modernistic scenography: London u. a. 2000 technology and aesthetics. Diss. Glasgow 2002 Kesler, J.: Theatrical Costume. A Guide to Information Kunst auf der Bühne. Hg. E. Louis, T. Stooss. Weitra Sources. Detroit 1979 2006 Wilcox, R. T.: The Dictionary of Costume. New York Mello, B.: Trattato di scenotecnica. Novara 1999 1969 Merino Peral, E.: El reino de la ilusión: breve historia y tipos de espectáculo, el arte efímero y los orígenes de Einzeluntersuchungen la escenografía. Alcalá de Henares 2006 Oddey, A., Ch. White: The potentials of spaces: the theory Anderson, B. und C.: Costume design. Fort Worth u. a. and practice of scenography & performance. Bristol 21999 u. a. 2006 Barton, L.: Historic Costume for the Stage. London Oenslager, D.: Stage design; 4 centuries of scenic inven- 1961 tion. London (1975) Bicât, T.: Handbook of stage costume. Ramsbury 2006 Payne, D. R.: Scenographic imagination. Carbondale Blohm-Pultz, J. Ch.: Costumes in Medieval Drama: A Re- 31993 view of the Literature. Diss. Kirksville1991 Pecktal, L.: Designing and Painting for the Theatre. New Bongartz, S.: Bühnenkostüm und bildende Kunst im frü- York 1995 hen 20. Jahrhundert. Diss. München 1986 Polieri, J.: Scénographie: Théâtre. Cinéma. Télévision. Brooke, I.. Costumes in Greek Classic Drama. Westport Cahors 1990 1973 Reid, F.: Designing for the Theatre. New York 1996 Chourlin, O.: Le costume de théâtre et de ballet au 17e et Ricci, G.: La Scenografia. Gorle, Bergamo 1977 au 18e siècles. 3 Bde. Paris 1959 Rinaldi, M.: Escenografía y artes plásticas. Granada Corson, R., J. Glavan: Stage makeup. Boston 92002 2003 DeMarly, D.: Costume on the Stage 1600–1940. Totowa Risacher, M.-A.: Scénographie: un acte théâtral. Diss. Pa- 1982 ris 1998 Fernald, M., E. Shenton: Costume Design and Making. Simonson, L.: The Art of Scenic Design. New York 1950 New York u. a. 21992 Sonrel, P.: Traité de Scénographie. Paris 1984 Fürstenberg, W.: Das historische Kostüm auf der deut- Warre, M.: Designing and making stage scenery. (London schen Bühne. Kiel 1924 1966) Gaulme, J.: Maquillage de théâtre. Paris 1978 Gooch, F. K.: The Costume of Fools and Clowns in the Elizabethan Age. Master’s Thesis Chicago 1919 Haven, D. C.: Female Costume and Accessories of the Early Twentieth Century Stage. Diss. San Diego State College 1970 Hellmich, J.: Maskengestaltung : Theater, Film, Fernse- hen. Leipzig 1991 Holt, M.: Costume and Make-Up. San Francisco 1995 260 Bibliographie

Ingham, R., L. Covey: The costume technician’s hand- Pignarre, R.: Histoire de la mise en scène. Paris 1975 book. London u. a. 32003 Stern, T.: Rehearsal from Shakespeare to Sheridan. Ox- Kirsanova, R. M.: Scenieskij Kostjum i teatral’naja pu- ford 2000 blika v Rossii XIX veka. Moskau 1997 Winds, A.: Geschichte der Regie. Berlin, Leipzig 1925 La Gorce, J. de: Féeries d’opéra: décors, machines et co- stumes en France 1645–1765. Paris 1997 20. Jahrhundert Laver, J.: Costume in the Theatre. London 1964 Linthicum, M. Ch.: Costume in the drama of Shakespeare Bablet, D., J. Jomaron-Leyvastre: La mise en scène con- and his contemporaries. Oxford 1936 (Nachdruck temporaine. 2 Bde [1887–1940]. Brüssel 1968–81 New York 1972) Banu, G.: Peter Brook. De Timon d’Athénes à la Tempête Lublin, R. I.: Costuming the Shakespearean stage: visual ou le metteur en scène et le cercle. Paris 1991 codes of representation in early modern theatre and Black, G.: Contemporary stage directing. Fort Worth culture. Diss. Columbus 2003 1991 Mason, R. u. a.: Robes of Thespis: Costume Designs by Blank, R.: Schauspielkunst in Theater und Film: Stras- Modern Artists. London 1928 berg, Brecht, Stanislawski. Berlin 2001 Moody, J. L.: The business of theatrical design. New York Braun, E.: The Director and the Stage: From Naturalism 2003 to Grotowski. London 1982 Noisette, Ph.: Les couturiers de la danse. Paris 2003 Brauneck, M.: Klassiker der Schauspielregie. Positionen Saunders, C.: Costume in Roman Comedy. New York und Kommentare zum Theater im 20. Jahrhundert. 1966 (EA 1909) Reinbek 1988 Schmitt, Ch.: Artistenkostüme. Zur Entwicklung der Zir- Dhomme, S.: La mise en scène contemporaine d’André kus- und Varietégarderobe im 19. Jahrhundert. Tübin- Antoine à . Paris 1959 gen 1993 Gortschakow, N.: Regie-Unterricht bei Stanislawski. Ber- Tan, H.: Character costume figure drawing: step-by-step lin 1959 drawing methods for theatre costume designers. Am- Gough, R., N. Sales. The Meyerhold Workbook for Di- sterdam u. a. 2004 rectors and Actors. London 1997 Verdier, A.: Histoire et poétique de l’habit de théâtre en Gregor, J.: Die Theaterregie in der Welt unseres Jahrhun- France au XVIIe siècle (1606–1680). Vijon 2006 derts. Wien 1958 Warburg, A.: I costumi teatrali per gli intermezzi del Jones, D. R.: Great Directors at Work: Stanislavsky, 1589. Berlin 1932 Brecht, Kazan, Brook. Berkeley 1986 Young, D.: Theaterwerkstatt. Maskenbildnerei und Kässens, W., J. W. Gronius: Theatermacher. Frankfurt/ Schminken. Augsburg 1988 Main 1987 Kranz, D.: Positionen. Gespräche mit Regisseuren des eu- ropäischen Theaters. Berlin 1981 Leisler, E., G. Prossnitz: Max Reinhardt in Europa. Salz- Theater – Das Ereignis burg 1973 Leiter, S. L.: From Belasco to Brook: representative direc- tors of the English-speaking stage. Westport 1991 Inszenierung, Regie, Regisseur, Dramaturg Ders.: From Stanislavsky to Barrault: representative di- rectors of the European stage. Westport 1991 Von den Anfängen bis zum 20. Jahrhundert Löden, B.: Max Reinhardts Massenregie auf der Guckka- stenbühne von 1905 bis 1910. Bern u. a. 1976 Blanchart, P.: Histoire de la mise en scène. Paris 1948 Mitter, S.: Systems of rehearsal. Stanislavsky, Brecht, Gro- Kathrein, K.: Entwicklungsgeschichte der Regiepraxis towski and Brook. London 31995 von Ekhof bis Georg II. von Meiningen. Diss. Wien Pandolfi, V.: Regia e registi nel teatro moderno. Bologna 1964 1973 Langer, A.: Der Regisseur und die Aufzeichnungspraxis Peter Brook: a theatrical casebook. Hg. D. Williams. Lon- der Opernregie im 19. Jahrhundert. Frankfurt/Main don (rev.) 1994 u. a. 1997 Poljakowa, E. J.: Stanislawski. Leben und Werk des gro- Martin, H.: Le »Térence des ducs« et la mise en scène au ßen Theaterregisseurs. Bonn 1981 Moyen Age. Paris 1902 Reinhardt, M.: Ausgewählte Briefe, Reden, Schriften und Peyronnet, P.: La mise en scène au XVIIIe siècle. Paris Szenen aus Regiebüchern. Wien 1963 1964 Bibliographie 261

Ders.: Schriften. Berlin 1974 Mainusch, H.: Regie und Interpretation. Gespräche mit Schultes, P.: Expressionistische Regie. Diss. Köln 1981 Regisseuren. München 1985 Schulz, K.: Das »politische Theater« Erwin Piscators. Manfull, H.: Taking stage: women directors on directing. Diss. Göttingen 1956 (masch.) London 1999 Temkine, R.: Grotowski et Barba. Saintes 1993 Marowitz, Ch.: Directing the Action. Acting and Direc- Ders.: Mettre en scène au présent. 2 Bde. Lausanne 1977– ting in Contemporary Theatre. New York 1991 80 Métamorphoses de la création dramatique et lyrique à Theatrical directors: a biographical dictionary. Hg. J. W. l’épreuve de la scène. Hg. I. Mamczarz. Florenz 1998 Frick, St. M. Vallillo. London 1994 Mitchell, J. D.: The Director – Actor Relationship. Key Toporkov, V.: K. S. Stanislawski bei der Probe. Berlin West 1992 1952 Mödlhammer-Zöller, J.: Inszenierung als Interpretation. Werkraum Meyerhold. Zur künstlerischen Anwendung Diss. Erlangen-Nürnberg 1985 seiner Biomechanik. Hg. D. Hoffmeier, K. Völker. Ber- Neumann, K.: Typologie der Regie. Diss. München 1955 lin 1995 On directing: interviews with directors. Hg. G. Gian- Whitton, D.: Stage directors in modern France. Man- nachi. London 1999 chester 1987 Ortolani, O.: Theater im Gespräch. Echternach 1998 Patsch, S. M.: Vom Buch zur Bühne. Innsbruck 1980 Theorie und Praxis der Inszenierung Perdue, M. F. R.: The Influence of the Director on Cast and Audience Perception of the Message of a Play as Alonge, R.: Il teatro dei registi: scopritori di enigmi e Measured by Paired Comparison Scaling. Diss. Penn- poeti della scena. Rom, Bari 2006 sylvania 1975 Bahr, A.: Imagination und Körper: ein Beitrag zur Theo- Playwright vs. Director: Authorical Intentions and Per- rie der Imagination mit Beispielen aus der zeitgenössi- formance Interpretations. Hg. J. Luere, S. Berger. West- schen Schauspielinszenierung. Bochum 1990 port 1994 Bergeron, H.: La Théâtralisation. Création dramatique et Produktionsdramaturgie – Mitbestimmung. Berlin 1980 mise en scène. Montréal 1977 Proust, S.: La direction d’acteurs dans la mise en scène Bergman, G. M.: Regihistoriska Studier. Stockholm 1952 théâtrale contemporaine. Vic la Gardiole 2006 Borgal, C.: Metteurs en scène. Paris 1963 Regie in Dokumentation, Forschung und Lehre. Hg. M. Chilver, P.: Producing a Play. London 1974 Dietrich. Salzburg 1975 Clurman, H.: On directing. London 1972 Rühle, G.: Anarchie in der Regie? Theater in unserer Zeit Cole, S. L.: Directors in Rehearsal. A Hidden World. Lon- II. Frankfurt 1982 don 1992 Schafer, E.: Ms-directing Shakespeare: women direct D’Amico, S.: Mettere in Scena. Florenz 1954 Shakespeare. New York 2000 Dean, A., L. Carra: Fundamentals of play directing. New Schwanitz, D.: Die Wirklichkeit der Inszenierung und die York 51989 Inszenierung der Wirklichkeit. Kronberg 1977 Dickhoff, C.: Probenarbeit. Dokumentation und Analyse Schwarz, H.: Regie. Idee und Praxis moderner Theaterar- eines künstlerischen Prozesses. München 1984 beit. Bremen 1965 Dietrich, M.: Regie in Dokumentation, Forschung und Shakespeare and modern theatre: the performance of Lehre. Salzburg 1975 modernity. Hg. M. Bristol, K. McLuskie, Ch. Holmes. Féral, J.: Mise en scène et jeu de l’acteur. Entretiens. London u. a. 2001 2 Bde. Montréal 1997 Sommer, H.: Fra Dramatik til Forestilling. Gråsten 1978 Giannachi, G.: On directing. London 1999 Statisme et mouvement au theatre. Hg. M. Autrand. Hausmann, W.: Der Dramaturgen-Beruf. Dramaturgen- Poitiers 1995 Amt und -Persönlichkeit seit 1800. Diss. Köln 1955 Staub, A.: Creating theatre. London 1973 Hodge, F.: Play Directing. Englewood Cliffs 1971 Suddeth, J. A.: Fight Directing for the Theatre. Ports- Ihering, H.: Regie. Berlin 1943 mouth 1996 In contact with the Gods? Directors talk theatre. Hg. Taylor, D.: Directing Plays. New York 1997 M. M. Delgado, P. Heritage. Manchester u. a. 1996 Tovstonogov, G.: The Profession of the Stage-director. Kaye, M.: From Page to Stage. Garden City 1996 Moskau 1972 Krell, A.: Funktion und Stellenwert der Inszenierungs- Trauth, S. M.: An Investigation of the Effects of the konzeption im theatralischen Rezeptionsprozeß. Halle Director’s System of Communication on Actor Inven- 1982 tiveness and the Rehearsal atmosphere. Diss. Bowling Green 1975 262 Bibliographie

Veinstein, A.: La mise en scène théâtrale et sa condition Kramer, M.: Vom Hanswurst zum Fools-Freak. Wetzlar esthétique. Paris 31992 1982 Welker, D.: Theatrical Direction. Boston 1971 McIntyre, I.: Garrick. London 2000 Whitmore, J.: Directing postmodern theater: shaping Müller, W.: Der schauspielerische Stil im Passionsspiel des signi fication in performance. Ann Arbor 1994 Mittelalters. Leipzig 1927 Wills, J. R.: The Director in a Changing Time. Palo Alto Nash, E.: The Luminous Ones. A History of the Great 1976 Actresses. New York u. a. 1992 Ders.: Directing in the Theatre. A Casebook. Lanham Puschmann, C.: Fahrende Frauenzimmer: zur Geschichte 21993 der Frauen an deutschen Wanderbühnen (1670–1760). Zabka, Th., A. Dresen: Dichter und Regisseure. Bemer- Herbolzheim 1999 kungen über das Regietheater. Göttingen 1995 Saltarino [d. i. H.-W. Otto]: Fahrend Volk. Leipzig 1895 Zuber-Skerritt, O.: Page to stage: theatre as translation. (Nachdruck Berlin 1978) Amsterdam 1984 Die Schauspielerin: zur Kulturgeschichte der weiblichen Bühnenkunst. Hg. R. Möhrmann. Frankfurt/Main 1989 (Tb. Frankfurt/Main, Leipzig 2000) Schauspielkunst Schauspielerinnen. Der theatralische Eintritt der Frau in die Moderne. Hg. U. Geitner. Bielefeld 1988 Historische Untersuchungen Schauspielkunst im 18.Jahrhundert. Grundlagen, Praxis, Autoren. Hg. W. F. Bender. Stuttgart 1992 Aliverti, M. I.: La naissance de l’acteur moderne: l’acteur Schöne, G.: Bühnenstars. Bilder von Schauspielern, Sän- et son portrait au XVIIIe siècle. Paris 1998 gern und Tänzern aus vier Jahrhunderten. Wilhelms- Alth, M. v.: Frauen am Theater: freche Buhlerinnen? Frei- haven 1997 burg i. Br. u. a. 1979 Ders.: Porträtkatalog des Theatermuseums München. Die Arnold, H.: Fahrendes Volk. Landau 21983 graphischen Serien. Wilhelmshaven 1981 Aslan, O.: L’Acteur au XXe siècle. Évolution de la techni- Spitzbarth, A.: Die Spieltechnik in der griechischen Tra- que. Problème d’éthique. Paris 1974 gödie. Zürich 1946 Barnett, D.: The Art of Gestures: The Practices and Prin- Straub, K.: Sexual suspects: eighteenth-century players ciples of the 18th Century Acting. Heidelberg 1987 and sexual ideology. Princeton u. a. 1992 Berns, U.: Das Virtuosengastspiel auf der deutschen Bühne. Diss. Köln 1960 Schauspieler/innen und Gesellschaft Dietrich, M.: Der Wandel der Gebärde auf dem deutschen Theater vom 15. Jahrhundert zum 17. Jahrhundert. August, W.-E.: Die Stellung der Schauspieler im Dritten Diss. Wien 1944 Reich; Versuch einer Darstellung der Kunst- und Ge- Ebert, G.: Der Schauspieler: Geschichte eines Berufes; ein sellschaftspolitik in einem totalitären Staat am Beispiel Abriss. Berlin 1991 des »Berufsschauspielers«. Diss. Köln 1973 Edgecomb, D.: Theatrical training during the age of Bab, J.: Die Frau als Schauspielerin. Berlin 1915 Shakespeare. Lewiston u. a. 1995 Bach, R.: Die Frau als Schauspielerin. Tübingen 1937 Elmarsafy, Z.: The histrionic sensibility: theatricality and Brückner, G.: Die rechtliche Stellung der Bühnenkünstler identity from Corneille to Rousseau. Seattle, Tübingen in geschichtlicher Entwicklung. Diss. Göttingen 1930 2001 Duvignaud, J.: L’Acteur, suivi de L’acteur: esquisse d’une Emde, R. B.: Schauspielerinnen im Europa des 18. Jahr- sociologie du comédien. Paris 1993 [1965] hunderts: ihr Leben, ihre Schriften und ihr Publikum. Ders.: Sociologie de l’acteur. Paris 1965 Amsterdam u. a. 1997 Fertl, E.: Von Musen, Miminnen und leichten Mädchen: Evain, A.: L’apparition des actrices professionnelles en die Schauspielerinnen in der römischen Antike. Wien Europe. Paris u. a. 2001 2005 Gilder, R.: Enter the actress. The first women in the Helleis, A.: Faszination Schauspielerin: von der Antike theatre. London 1931 bis Hollywood; eine Sozialgeschichte. Wien 2006 Herrmann, M.: Die Entstehung der berufsmäßigen Schau- Kamerman, J. B., R. Martorella u. a.: Performers & Per- spielkunst im Altertum und in der Neuzeit. Berlin formances: The Social Organisation of Artistic Work. 1962 New York 1983 Košenina, A.: Anthropologie und Schauspielkunst. Stu- Langer, G.: Die Rolle in Gesellschaft und Theater. Tübin- dien zur »eloquentia corporis« im 18. Jahrhundert. gen 21996 Tübingen 1995 Bibliographie 263

Marek, H. G.: Der Schauspieler im Lichte der Soziologie. Benedetti, R.: The actor at work. Hemel Hempstead 3 Bde. Wien 1956–57 1970 Reinecke, G.: Zur Soziologie des Schauspielers. Diss. Bernard, M.: L’expressivité du corps. Paris 1976 Hamburg 1944 Berry, C.: The Actor and the Text. New York 1992 Sanderson, M.: From Irving to Olivier. A Social History Berthold, M.: Komödiantenfibel. München 1979 of the Acting Profession in England 1880–1983. Lon- Boner, G.: Schauspielkunst. Zürich, Stuttgart 1988 don 21985 Brecht & Stanislawski – und die Folgen. Hg. I. Hentschel Schmitt, P.: Schauspieler und Theaterbetrieb. Studien zur u. a. Berlin 1997 Sozialgeschichte des Schauspielerstandes im deutsch- Brook, P: Das offene Geheimnis: Gedanken über Schau- sprachigen Raum, 1700–1900. Tübingen 1990 spielerei und Theater. Frankfurt/Main 22000 Schubert-Fikentscher, G.: Zur Stellung der Komödianten Bugard, P.: Le Comédien et son double. Psychologie du im 17. und 18. Jahrhundert. Berlin 1963 comédien. Paris 1970 Schulz, G.: Die Entwicklung des Schauspielerengage- Calendoli, G.: L’attore. Rom 1959 ments in Deutschland vom 17. bis zum 19. Jahrhun- echov, M.: Die Kunst des Schauspielers. Stuttgart 1990 dert. Diss. Berlin 1956 Chaikin, J.: The Presence of the Actor. New York 1980 Schwanbeck, G.: Sozialprobleme der Schauspielerin im Chaouche, S.: La philosophie de l’acteur: la dialectique Ablauf dreier Jahrhunderte. Berlin 1957 de l’intérieur et de l’extérieur dans les écrits sur l’art Schwedes, H.: Musikanten und Comödianten – eines ist théâtral français, 1738–1801. Paris 2007 Pack wie das andere: die Lebensformen der Theater- Crossing the stage: controversies on cross-dressing. Hg. leute und das Problem ihrer bürgerlichen Akzeptanz. L. Ferris. London u. a. 1993 Bonn 1993 Cunill Cabanellas, A.: Teatro y el estilo del actor. Buenos Solch ein Volk nennt sich nun Künstler...: Schauspielerer- Aires 1984 innerungen des 18. und 19. Jahrhunderts. Hg. R. Ka- Darsteller und Darstellungskunst in Theater, Film, Fern- bel. Berlin 1983 sehen und Hörfunk. Hg. E. Schumacher. Berlin 1981 Tschirn, F.: Die Schauspielkunst der deutschen Berufs- Decroux, É.: Paroles sur le mime. Paris 1994 schauspieler im 17. Jahrhundert. Diss. Breslau 1921 Dieuzayde, L.: Le corps du comédien: ses traitements et Weidenfeld, D.: Der Schauspieler in der Gesellschaft. ses fonctions dans l’expérience théâtrale. Diss. Aix- Köln, Berlin 1959 Marseille 1997 Downs, D.: The Actor’s Eye: Seeing and Being Seen. New Untersuchungen zu Theorie und Praxis, York 1996 Dragnea, D., A. Bleanu: Actorul în cutarea personaju- Ausbildung lui. 25 de convorbiri despre arta spectacolului teatral. L’acteur entre personnage et performance: présences de Bukarest 1981 l’acteur dans la représentation contemporaine. Hg. Dies: Actorul între adevr i ficiune: 28 de convorbiri J.-L. Besson. Louvain-la-Neuve 2003 inedite despre arta scenic. Bukarest 1984 Acting out: feminist performances. Hg. L. Hart, P. Phelan. Ebert, G.: Improvisation und Schauspielkunst. Berlin Ann Arbor 71999 1979 Acting. A Handbook of the Stanislawski-Method. Hg. Ferris, L.: Acting Women. London 1990 T. Cole. London, New York 1955 Fo, D.: Kleines Handbuch des Schauspielers. Frankfurt Adler, S.: The art of acting. New York 2000 1989 Al Assouad, N.: Le comédien et le jeu. Diss. Paris III Gillibert, J.: L’acteur en création. Toulouse 1993 1995 Global player, local hero: Positionen des Schauspielers im Altweger, S.: Suizid, Suizidversuch und Suizidgefährdung zeitgenössischen Theater. Hg. T. Broszat, S. Gareis. im Schauspielberuf. Frankfurt/Main u. a. 1993 München 2000 Anzieu, D.: Le Corps de l’œuvre. Essais psychanalytiques Harrop, J.: Acting. New York u. a. 1992 sur le travail créateur. Paris 1994 Hoffmeier, D.: Stanislavskij. Auf der Suche nach dem Bab, J.: Nebenrollen. Berlin 1913 Kreativen im Schauspieler. Stuttgart 1993 Barba, E., N. Savarese: Anatomie de l’acteur. Un diction- Huston, H.: The actor’s instrument: body, theory, stage. naire d’anthropologie théâtrale. Cazilhac 1986 Ann Arbor 1992 Dies.: Dictionary of theatre anthropology: the secret art Izzo, G.: Acting Interactive Theatre. A Handbook. Ports- of the performer. London u. a. 22006 mouth 1998 Bäulm, B. J. und F. H.: A Dictionary of Gestures. Metu- Joseph, B.: The Tragic Actor. London 1959 chen 1975 264 Bibliographie

Jousse, M.: Anthropologie du geste. 3 Bde. Paris 1975– Schüngel, C. U.: Berufsverläufe freischaffender Theater- 78 künstler. Biographie-analytische Auswertung narrati- Jouvet, L.: Le Comédien désincarné. Paris 1954 ver Interviews. Opladen 1996 King, N.: Theatre Movement. The Actor and his Space. Schwerin von Krosigk, B.: Der nackte Schauspieler. Die New York 1971 Entwicklung der Schauspieltheorie Jerzy Grotowskis. Koner, P.: Elements of Performance. A Guide for Perfor- Berlin 1985 mers in Dance, Theatre and Opera. Newark 1992 Senelick, L.: The changing room: sex, drag and theatre. Konstantin Stanislawski: neue Aspekte und Perspektiven. London u. a. 2000 Hg. G. Ahrends. Tübingen 1992 Spolin, V.: Improvisationstechniken für Pädagogik, The- Kuritz, P.: Fundamental Acting. A Practical Guide. New rapie und Theater. Paderborn 1983 York 1997 Der sprechende Körper: Texte zur Theateranthropologie. Lackner, P.: Schauspielerausbildung an den öffentlichen Hg. W. Pfaff. Berlin 1996 Theaterschulen der Bundesrepublik Deutschland. Stanislavskij, K. S.: Die Arbeit des Schauspielers an der Frankfurt/Main u. a. 1985 Rolle. Berlin 42002 Lordkipanidze, N. G.: Akter na repeticii. Moskau 1978 Stanislavskij, K. S.: Die Arbeit des Schauspielers an sich Lorelle, Y.: L’Expression corporelle. Du mime sacré au selbst. 2 Bde. Berlin 62002 mime de théâtre. Paris 1974 Stanislavski-Lesebuch. Hg. P. Simhandl. Berlin 1990 Lübbren, R.: Zur Anthropologie des Schauspielers. Diss. Strasberg, L.: Schauspielen und das Training des Schau- München 1955 spielers. Berlin 1988 Martin, R., C. M. Perry: Improvisation. Orem 1996 Suzuki, T.: The Way of Acting. New York 1986 McTeague, J. H.: Playwright & Acting. Acting Methodo- Tairow, A.: Das entfesselte Theater. Aufzeichnungen eines logies of Brecht, Ionesco, Pinter and Shepard. Westport Regisseurs. Potsdam 1923 (Nachdruck Berlin 1989) 1994 Le théâtre du geste. Mimes et acteurs. Hg. J. Lecoq. Paris Meyer-Dinkgräfe, D.: Consciousness and the actor: a re- 1987 assessment of Western and Indian approaches to the Tremblay, L.: Le Crâne des théâtres: essais sur les corps actor’s emotional involvement from the perspective of de l’acteur. Outremont 1993 Vedic psychology. Frankfurt/Main u. a. 1996 Trobisch, St.: Theaterwissenschaftliche Studien zu Sinn Moore, S.: Stanislavsky Revealed. New York 1991 und Anwendbarkeit von Verfahren zur Schauspieler- Moossen, I.: Theater als Kunst: Sinn und Unsinn des Ausbildung: mit besonderer Berücksichtigung der Stanislawski-Systems. Frankfurt/Main 1993 Lehr-Methoden von Richard Boleslavsky, Lee Stras- Ottaviani, G.: Lo spettatore, l’antropologo, il performer. berg, Ute Hagen und Michael Tschechow. Frankfurt/ Rom 1999 Main u. a. 1993 Philipp, H. W.: Grammatik der Schauspielkunst. Mün- Turner, J. C.: Voice and Speech in the Theatre. London chen 1964 31979 Pidoux, J.-Y.: Acteurs et personnages. L’interprétation Villiers, A.: La Psychologie du comédien. Paris 1946 dans les esthétiques théâtrales du XXe siècle. Lausanne Ders.: Le Personnage et l’interprète. Paris 1959 1986 Wardetzky, D.: Über die Tätigkeit des Schauspielers. Ränsch-Trill, B.: Harlekin: zur Ästhetik der lachenden 2 Tle. Potsdam-Babelsberg 1985 Vernunft. Hildesheim u. a. 1993 Weisweiler, H.: Die Belastung des Schauspielers an sei- Richards, Th.: Theaterarbeit mit Grotowski an physi- nem Arbeitsplatz. München 1986 schen Handlungen. Berlin 1996 Wirth, J. M.: Interactive Acting. Fall Creek 1994 Roose-Evans, J.: Experimental theatre from Stanislavsky to today. London (rev.) 1973 Ders.: Experimental theatre from Stanislavsky to Peter Publikum Brook. London (Nachdruck) 1990 Roubine, J.-J.: L’Art du comédien. Paris 1985 Allgemeine Untersuchungen Rubin, L. S.: Movement for the Actor. New York 1980 Schauspielen und Regie bei Theater, Film und Fernsehen. Arden, J.: To Present the Pretence. Essays on the Theatre Hg. S. Nuy. Siegen 1996 and its Public. London 1977 Schauspielen. Handbuch der Schauspieler Ausbildung. Audience participation: essays on inclusion in perfor- Hg. G. Ebert, R. Penka. Berlin 1991 mance. Hg. S. Kattwinkel. Westport u. a. 2003 Schreck, E.: Principles and styles of acting. London 1970 Ben Chaim, D.: Distance in the theatre. The Aesthetics of Audience Response. Ann Arbor 1984 Bibliographie 265

Bennett, S.: Theatre audiences: a theory of production Martin, U.: Typologisierung des Theaterpublikums: das and reception. London u. a. 21998 Erkenntnispotential der verhaltensorientierten Markt- Blackadder, N.: Performing Opposition. Modern Theatre segmentierung für das Marketing öffentlich-rechtlicher and the Scandalized Audience. Westport, London Theater. Diss. TU Dresden 1999 2003 Mervant-Roux, M.-M.: L’assise du théâtre. Pour une Blau, H.: The audience. Baltimore u. a. 1990 étude du spectateur. Paris 1998 Broth, M.: Agents secrets: le public dans la construction Poerschke, K.: Das Theaterpublikum im Lichte der Sozio- interactive de la représentation théâtrale. Uppsala logie und Psychologie. Emsdetten 1951 2002 Proust, S.: La rationalisation de l’activité théatrale: auto- Cartwright, K.: Shakespearean tragedy and its double: nomie artistique et intervention publique. Diss. Bor- the rhythms of audience response. University Park deaux 1999 1991 Les Publics des grandes salles polyvalentes. Hg. A.-M. Descotes, M.: Le public du théâtre et son histoire. Paris Gourdon. Paris 1991 1964 Ravar, R., P. Anrieu: Le Spectateur au théâtre. Brüssel Doat, J.: L’Entrée du public. La psychologie collective et 1964 le théâtre. Paris 1947 Richman, D.: Laughter, pain, and wonder: Shakespeare’s Dolan, J.: The Feminist Spectator as Critic. Ann Arbor comedies and the audience in the theater. Newark 1988 1990 Dort, B.: Le spectateur en dialogue: jeu du théâtre. Paris Sichan, R.: Publikum und Kritik. Zürich 1967 1995 Styan, J. L.: Drama, Stage and Audience. Cambridge Dressler, R., D. Wiedemann: Von der Kunst des Zuschau- 1975. ens. Berlin 1986 Theater und Öffentlichkeit. Hg. F. R.Stuke. Münster Dressler, R.: Von der Schaubühne zur Sittenschule: das 1989 Theaterpublikum vor der vierten Wand. Berlin 1993 Theater und Publikum. Hg. H. Popp. München 1978 Edstrøm, P.: Why not theaters made for people? Värmdö Das Theater und sein Publikum. Hg. H. Kindermann. 1990 Wien 1977 Ehret, J. W.: Das Theater und sein Publikum. 2 Bde. Diss. Théâtre, Public, Perception. Hg. A.-M. Gourdon. Paris Wien 1967 1982 Eifert, E. R.:. The Fourth Wall Shattered: A Study of the Ubersfeld, A.: L’École du spectateur. Paris 1981 Performer Audience Relationship in Selected Full- Vallauri, C.: Il pubblico in palcoscenico. Ricerca sugli length Monodramas. Ann Arbor 1986 spettatori di teatro. Roma 1980 Das europäische Theater und sein Publikum. Wien, Mün- Vliet, H. M. van: De schone schijn: een analyse van psy- chen 1968 chologische processen in de beleving van fictionaliteit Fischer-Lichte, E.: Die Entdeckung des Zuschauers: Para- en werkelijkheid bij theatrale produkten. Amsterdam digmenwechsel auf dem Theater des 20. Jahrhunderts. 1991 Tübingen u. a. 1997 Williams, C. J.: Theatres and audiences. Harlow 1970 Gourdon, A.-M.: Théâtre, public, perception. Paris 1982 Worüber lacht das Publikum im Theater? Spaß und Be- Guy, J. M.: Les Publics de la danse. Paris 1991 troffenheit – einst und heute. Red. M. Dietrich. Wien Ders.: Les Publics du théâtre. Paris 1988 u. a. 1984 Hanna, J. L.: The Performer Audience Connection. Emo- tion to Metaphor in Dance and Society. Austin 1983 Geographisch oder zeitlich begrenzte Harth, H.-A.: Publikum und Finanzen der Theater. Frank- Untersuchungen furt/Main 1982 Jaumain, M., Ch. Fraipont: Approches méthodologiques Das Burgtheater und sein Publikum. 2 Bde in 3. Hg. M. de l’audience théâtrale. Louvain-la-neuve 1983 Dietrich. [Bd 2 verfaßt von E. Großegger]. Wien 1976– Kindermann, H.: Die Funktion des Publikums im Thea- 89 ter. Wien u. a. 1971 Gehre, U.: Das Theaterpublikum zwischen Mittelalter Ders.: Die Karikatur als Quelle der Publikumsforschung. und Neuzeit. Eisenach 1956 Wien 1975 Gurr, A.: Playgoing in Shakespeare’s London. Cambridge Klotz, V.: Dramaturgie des Publikums. München 1976 32004 Lehmann, J. F.: Der Blick durch die Wand: zur Geschichte Hill, J.: Stages and playgoers from guild plays to Shakes- des Theaterzuschauers und des Visuellen bei Diderot peare. Montréal u. a. 2002 und Lessing. Freiburg i. Br. 2000 266 Bibliographie

Hodges, C. W.: Shakespeare’s Public. The Touchstone of Bader, K.: Die Rolle der Theaterkritik in der Ära Peymann his Genius. London 1960 am Wiener Burgtheater am Beispiel ausgewählter Kennedy, E.: Theatre, opera, and audiences in revolutio- österreichischer Printmedien. Diss. Wien 2001 nary Paris. Westport u. a. 1996 Brenner, J.: Les Critiques dramatiques. Paris 1970 Kindermann, H.: Das Theaterpublikum der Antike. Salz- Butzko, E.: Arthur Schnitzler und die zeitgenössische burg 1979 Theaterkritik. Frankfurt/Main u. a. 1991 Ders.: Das Theaterpublikum der Renaissance. 2 Bde. Cannan, P. D.: The emergence of dramatic criticism in Salzburg 1983–85 England from Jonson to Pope. New York, Basingstoke Ders.: Das Theaterpublikum des Mittelalters. Salzburg 2006 1980 Dabelstein, N.: Zum Verhältnis von Publizistik und Thea- Kocur, M.: We władzy teatru: aktorzy i widzowie w anty- ter. Dipl.-Arb. Wien 2000 cznym Rzymie. Wrocław 2005 Descotes, M.: Histoire de la critique dramatique en Koller, F.: Das Theaterpublikum Wiens. Diss. Wien 1968 France. Tübingen 1980 Lang, N.: Les Publics du Festival d’Avignon. Paris 1981 Drama criticism: developments since Ibsen; a casebook. Lough, J.: Paris Theatre Audiences in the XVIIth and Hg. A. P. Hinchliffe. Houndmills u. a. (Nachdruck) XVIIIth Centuries. London (Nachdruck) 1972 1997 Mittman, B. G.: Spectators on the Paris stage in the se- Erler, K.: Die Auswirkungen der Kultur- und Pressepolitik venteenth and eighteenth centuries. Ann Arbor u. a. auf die Theaterkritik im Austrofaschismus. Dipl.-Arb. 1984 Wien 2001 Nam, S. S.: Der Faktor »Publikum« in den Theatertheo- Frye, N.: Analyse der Literaturkritik. Stuttgart 1964 rien der europäischen Avantgarde zwischen 1890 und Ders.: Anatomy of Criticism. New York 21970 1930. Frankfurt/Main u. a. 1997 Hensel, G.: Anmaßungen der Theaterkritik. Darmstadt Paul, A.: Aggressive Tendenzen des Theaterpublikums: 1968 eine strukturell-funktionale Untersuchung über den Khose, P.: Es geht ja sie alle an: der Theaterkritiker Fried- sogenannten Theaterskandal anhand der Sozialver- rich Luft. Berliner Theatergeschichte 1945–1990 aus hältnisse der Goethezeit. München 1969 der Sicht eines reflektierenden Zeitgenossen. Diss. Ber- Rothe, M.: Lesen und Zuschauen im 18. Jahrhundert: die lin 1996 Erzeugung und Aufhebung von Abwesenheit. Würz- Klier, H.: Theaterkritik als Beruf? München 1975 burg 2005 Krechel, U.: Information und Wertung. Untersuchungen Schmid, W.: Theater für ein neues Publikum. Strukturmo- zum theater- und filmkritischen Werk von Herbert Ihe- delle in Frankreich und England in den sechziger Jah- ring. Diss. Köln 1972 ren. Diss. Köln 1976 Kritik, von wem, für wen, wie. Hg. P. Hamm. München Sturzenegger, Y.: Theater für ein neues Publikum. Ruhr- 1968 festspiele und Festival d’Avignon. Meier, P.: »Schlagt ihn tot, den Hund! Er ist ein Rezen- 2 Typen eines Volks-Theaters im 20. Jahrhundert. sent.« Theater- und Literaturkritik. Gümlingen, Bonn Diss. Wien 1961 1987 Theater und Publikum im europäischen Barock. Hg. A. Melchinger, S.: Keine Maßstäbe? Zürich 1959 Maler. Frankfurt/Main u. a. 2002 Merschmeier, M.: Aufklärung, Theaterkritik, Öffentlich- Les traces du spectateur: Italie, XVIIe et XVIIIe siècles. keit: mit einem zeitgenössischen Exkurs. Diss. FU Ber- Hg. F. Decroisette. Saint-Denis 2006 lin 1985 Whitney, Ch.: Early responses to Renaissance drama. Michael, F.: Die Anfänge der Theaterkritik in Deutsch- Cambridge 2006 land. Diss. Leipzig 1918 Palmer, H. H.: European Drama Criticism 1900–1975. Hamden 21977 Theaterkritik Pflüger, I.: Theaterkritik in der Weimarer Republik: Leit- vorstellungen vom Drama in der Theaterkritik der Adamski, H.: Diener, Schulmeister und Visionäre: Studien zwanziger Jahre, Berlin und Wien. Frankfurt/Main u. a. zur Berliner Theaterkritik der Weimarer Republik. 1981 Frankfurt/Main 2004 Prager, I.: Überlegungen zur Theaterkritik am Beispiel der Agate, J. E.: The English Dramatic Critics. An Anthology Wiener Kritiken der siebziger Jahre. Diss. Wien 1983 1660–1932. London 1932 Rodríguez Sánchez de León, M. J.: La crítica dramática Alles Theater? Bühne, Öffentlichkeit und die Kritik. Hg. en España (1789–1833). Madrid 1999 F. R. Stuke. Münster 1997 Bibliographie 267

Scheuffler, G.: Probleme der Theaterkritik. Diss. Jena The Dance Encyclopedia. Hg. A. Chujoy, P. W. Manche- 1932 ster. New York 1967 Schumacher, E.: Theaterkritik und Theaterwissenschaft. Derra de Moroda, F.: The dance library: a catalogue. Hg. Berlin 1986 S. Dahms u. a. München 1982 Schwarzlose, W.: Methoden der deutschen Theaterkritik. Dictionary Catalog of the Dance Collection. New York Diss. Münster 1951 Public Library. 10 Bde. Boston 1974 Shakespeare in the theatre: an anthology of criticism. Hg. Encyclopedia of Pantomime. Hg. D. Pickering. Andover St. Wells. Oxford u. a. 2000 1993 Shrum, W. M.: Fringe and fortune: the role of critics in Goléa, A.: Storia del Balletto. Turin 1969 high and popular art. Princeton 1996 Grant, G.: Technical manual and dictionary of classical Stangl, A.: A contrastive analysis of English and Austrian ballet. New York 21967 theatre reviews. Dipl.-Arb. Wien 1998 Gregor, J.: Kulturgeschichte des Balletts. Wien 1944 Steinlein, R.: Theaterkritische Rezeption des expressioni- Ders.: Kulturgeschichte des Tanzes. Wien 1944 stischen Dramas. Kronberg 1974 Guide to dance periodicals. Hg. S. Y. Belknap. 10 Bde. Theaterkritik in der entwickelten sozialistischen Gesell- Gainsville 1948–59, New York 1959–62 schaft. Berlin 1980 International dictionary of ballet. 2 Bde. Hg. M. Bremser. Über Theater schreiben. Theaterkritik und Theaterzeit- Detroit u. a. 1993 schriften. Red. K. Hickethier. Berlin 1988 International dictionary of modern dance. Hg. T. Ben- bow-Pfalzgraf. Detroit u. a. 1998 International encyclopedia of dance. Hg. S. J. Cohen. Ox- ford 1996 Sonderformen des Theaters Koegler, H., H. Günther: Reclams Ballettlexikon. Stutt- gart 1984 Ballett – Tanztheater – Pantomime Koegler, H.: Friedrichs Ballettlexikon. Velber 1972 Lawson, J.: A Balletmaker’s Handbook. New York 1991 Bibliographien, Nachschlagewerke, Lust, A.: From the Greek mimes to Marcel Marceau and beyond: mimes, actors, pierrots, and clowns; a chroni- Überblicksdarstellungen cle of the many visages of mime in the theatre. Lan- A Bibliography of the Dance Collections of Doris Niles ham u. a. 2000 and Serge Leslie.Hg. C. W. Beaumont. 3 Bde. London Mara, Th.: The language of ballet. Cleveland 1966 1966–74 Petermann, K.: Sowjetische Tanzliteratur. Leipzig 1967 Balet Entziklopediya. Moskau 1981 Ders.: Tanzbibliographie. 5 Bde. München u. a. 21981– Baril, J.: Dictionnaire de danse. Paris 1964 82 Beaumont, C. W.: A Bibliography of Dancing. New York Peters, K.: Lexikon der klassischen Tanztechnik. Ham- 1963 burg 1961 Ders.: Complete book of ballets: a guide to the principal Rebling, E.: Ballett – gestern und heute. Berlin 1957 ballets of the nineteenth and twentieth centuries. Lon- Ders.: Ballett von A bis Z. Berlin 1966 don (rev.) 1956 – 2 Supplemente 1954–55 Schneider, O.: Tanz-Lexikon. Wien, Mainz 1985 Bestandskatalog des Tanzarchivs Leipzig. Dokumenta- Verwer, H.: Guide to the ballet. New York 1963 tion. Bd 1 ff. Remscheid 1991 ff. Bibliographical Guide to Dance. Hg. New York Public Einzeluntersuchungen Library. Boston 1975 ff. [jährl.; seit 1992 = Dance on disc] Abeel, E.: The New New Dance. New York 21978 Bland, A.: L’Histoire du Ballet et de la Danse. Paris 1977 Alter, J. B.: Dancing and mixed media: modern dance in Bopp, M. S.: Research in Dance. A Guide to Resources. early twentieth century culture. New York u. a. 1993 Boston 1994 Andersen, J.: The One and Only: the Ballet Russe de Brinson, P., C. Crisp: The international book of ballet. Monte Carlo. New York 1981 New York 1971 Au, S.: Ballet and modern dance. London 2002 Dies.: The Pan Book of Ballet and Dance. London 1981 Ausdruckstanz. Eine mitteleuropäische Bewegung der er- Burian, K. V.: Das Ballett. Prag 1963 sten Hälfte des 20. Jahrhunderts. Hg. G. Oberzaucher- Christout, M. F.: Histoire du ballet. Paris 1966 Schüller. Wilhelmshaven 1992 The Concise Oxford Dictionary of Ballet. Hg. H. Koegler. Balcar, A. J.: Das Ballett. München 1957 Oxford 1987 268 Bibliographie

Ballet and the arts = Das Ballett und die Künste. Köln tik und erste Anwendung auf die Mime Pure. Diss. 1981 Stuttgart 1959 Banes, S.: Terpsichore in sneakers: post-modern dance. Fritsch, U.: Tanz, Bewegungskultur, Gesellschaft. Frank- Boston 1980 furt/Main 1988 Bartussek, W.: Pantomime und darstellendes Spiel. Mainz Frow, G.: »Oh, Yes It Is«. A History of Pantomime. Lon- 1990 don 1985 Beaumont, C. W.: Five Centuries of Ballet Design. Lon- Gackstetter, D., M. Pinzl: Ballett und Tanztheater. Mün- don 1939 chen 1990 Bentivoglio, L.: La danza contemporanea. Milano 1985 Gaigg, Ch.: Bewegung und Selbstverständnis. Ein philo- Bertrand, A.: Les Ballets Russes. Paris 1990 sophischer Versuch über das Tanzen. Diss. Wien 1988 Boissard, C.: Danse: dix ans de développement de l’art Gerber, A., C. de Wroblewsky: Anatomie der Pantomime. choréographique. Paris 1993 Hamburg u. a. 1985 Bollmann, H.: Untersuchungen zur Kunstgattung Panto- Giertz, G.: Kultus ohne Götter. Emile Jaques-Dalcroze mime. Diss. Hamburg 1968 und Adolphe Appia. Der Versuch einer Theaterreform Bourcier, P.: Histoire de la Danse en Occident. Paris auf der Grundlage der Rhythmischen Gymnastik. 1979 München 1975 Brandstetter, G.: Tanz-Lektüren. Körperbilder und Raum- Greciet, Ch.: Evolutions et nouveaux enjeux de la théâ- figuren der Avantgarde. Frankfurt/Main 1995 tralité en danse contemporaine: l’exemple de François Braun, R., D. Gugerli: Macht des Tanzes. Tanz der Mäch- Verret et de Sasha Waltz. Diss. Rennes II 2005 tigen. Hoffeste und Herrschaftszeremoniell 1550– Häger, B: Ballets Suédois. London 1990 1914. München 1993 Hausbrandt, A.: Das Pantomimen-Theater Tomaszew- Brinson, P.: Background to European ballet: a notebook skis. Warszawa 1975 from its archives. Leyden 1966 Hürtgen-Busch, S.: Die Wegbereiterinnen der rhythmisch- Buckle, R.: Modern ballet design. London 1955 musikalischen Erziehung in Deutschland. Frankfurt/ Burt, R.: Alien bodies: representations of modernity, Main 1996 »race«, and nation in early modern dance. London Jeschke, C.: Tanzschriften, ihre Geschichte und Methode. 1998 Bad Reichenhall 1983 Calendoli, G.: Tanz. Kult, Rhythmus, Kunst. Braunschweig Junk, V.: Grundlegung der Tanzwissenschaft. Hildesheim 1986 u. a. 1990 Clarke, M., C. Crisp: Ballerina. Frauen im klassischen Karina, L., L. Sundberg: Modern Dance: Geschichte, Ballett. Köln 1988 Theorie, Praxis. Berlin 1992 Conyn, C.: Three centuries of ballet. Sydney 1948 Karsavina, T.: Ballet technique. London 1956 Cramer, F. A.: Der unmögliche Körper: Etienne Decroux Klein, G.: FrauenKörperTanz. Eine Zivilisationsgeschichte und die Suche nach dem theatralen Leib. Tübingen des Tanzes. Weinheim 1992 2001 Kochno, B.: Diaghilev and the Ballets Russes. New York, Dance as a Theatre Art. Source Readings in Dance Hi- 1970 story from 1581 to the Present. Hg. S. J. Cohnen. Pen- Köhne-Kirsch, V.: Die »schöne Kunst« des Tanzes. Phä- nington 21991 nomenologische Erörterung einer flüchtigen Kunstart. Dance, Gender and Culture. Hg. H. Thomas. London Frankfurt/Main u. a. 1990 1993 Köllinger, B.: Der Tanz als Prozeß – der Prozeß im Tanz. La Danse, art du XXe siècle? Hg. J.-Y. Pidoux. Lausanne Diss. Leipzig 1972 1990 Köllinger, B.: Tanztheater. Berlin 1983 La danse en France – Dance in France. Paris 1988 Kreemer, C.: Further Steps: 15 Choreographers on Mo- Egger, E.: Soziale Normen im Tanz. Diss. Graz 1981 dern Dance. New York 1987 Ellfeldt, L.: Dance. From Magic to Art. Dubuque 1976 Krüger, M.: J. G.: Noverre und das Ballet d’action. Ems- Falckenberg, B., G. Titt: Die Kunst der Pantomime. Köln detten 1963 1987 Laban, R. v.: Choreographie. Jena 1926 Faure, S.: Les processus d’incorporation et d’appropriation Ders.: Der moderne Ausdruckstanz in der Erziehung. du metier de danseur. 2 Bde. Diss Lyon 1998 Wilhelmshaven u. a. 1981 Febvre, M.: Danse contemporaine et théâtralité. Paris Liechtenhan, R.: Arbeitsfeld Bühnentanz. Wilhelmshaven 1995 1987 Frank, H.: Grundlagenprobleme der Informationsästhe- Ders.: Vom Tanz zum Ballett. Stuttgart u. a. 21993 Bibliographie 269

Lifar, S.: Le Manifeste du Choréographe. Paris 1935 Walker, K.: De Basil’s Ballets russes. London 1982 Macé, G.: L’art sans paroles. Paris 1999 Zwiefka, H. J.: Pantomime. Moers 1987 Mannoni, G.: L’art de la danse. Paris 1990 McDonagh, D.: The Rise and Fall and Rise of Modern Dance. New York 21971 Freies Theater, Strassentheater Meaning in motion: new cultural studies of dance. Hg. J. C. Desmond. London 1997 Alba Peinado, C.: Angel Facio y los Goliardos: teatro in- Meffert, B.: Welt der Pantomime. Berlin 1984 dependiente en España (1964–1974). Alcalá de Hena- Mehl, D.: Die Pantomime im Drama der Shakespearezeit. res 2005 Ein Beitrag zur Geschichte der Dumb Show. Heidel- Ansorge, P.: Disrupting the spectacle: 5 years of experi- berg 1964 mental and fringe theatre in Britain. London 1975 Mille, A. de: Tanz und Theater. Zürich 1955 Barba, E.: Jenseits der schwimmenden Inseln. Reflexio- Müller, W.: Pantomime. München 31988 nen mit dem Odin-Theater. Theorie und Praxis des Natale, F.: Trance dance: der Tanz des Lebens; Geschichte, Freien Theaters. Reinbek 1985 Rituale, Erfahrungen. Berlin 1993 Batz, M., H. Schroth: Theater zwischen Tür und Angel. Ottolenghi, V.: La danza contemporanea. Roma 1990 Handbuch für Freies Theater. Reinbek (24.–26. Tsd) Partsch-Bergsohn, I.: Modern dance in and the 1993 United States: crosscurrents and influences. Chur Bestandsaufnahme und Perspektiven freier Theaterarbeit. 1994 Hg. BUFT. Dortmund 2000 Percival, J.: Experimental Dance. London 1971 Brugheail, M.: Le Festival International de Théâtre de rue Perottet, C.: Ausdruck in Bewegung und Tanz. Bern, d’Aurillac: Origines et perspectives d’avenir. Maîtrise Stuttgart 1983 Paris III 2005 Proebster-Hess, H.: Das Ballett-Libretto. Diss. München Büscher, B., C. Schlewitt u. a.: Freies Theater: deutsch- 1956 deutsche Materialien. Hagen 1991 Reichelt, F.: Ausdruckstanz und Tanztherapie. Frankfurt/ Dies.: Wirklichkeitstheater, Straßentheater, Freies Thea- Main 1987 ter. Entstehung und Entwicklung freier Gruppen in der Reyna, F.: Das Buch vom Ballett. Köln 1981 Bundesrepublik Deutschland 1968–76. Frankfurt/ Rotolo, V.: Il pantomimo. Studi e testi. Palermo 1957 Main u. a. 1987 Schmidt-Garre, H.: Ballett. Vom Sonnenkönig bis Balan- Decke, J.: Das Selbstverständnis des freien Theaters und chine. Hannover 1966 seine Qualitäten. Mag.-Arb. Erlangen-Nürnberg 1992 Schoenfeldt, S.: Choreographie. Choreographierter Tanz Dvoák, J., V. Hulec: Píští vlna : antologie alternativy, und das Modell des Handlungsballetts. Diss. Hamburg okraje a undergroundu v eském divadle 90. let. Prag 1995 1996 Searle, H.: Ballet Music: an introduction. London 1958 Ehrlenbruch, G.: Die freien Gruppen in der Tanzszene der Sheets, M.: The phenomenology of dance. Madison Bundesrepublik. Frankfurt/M. 1991 1966 Freie Theater: Das lustvolle Chaos (Du. Februar 1992). Simon, K. G.: Pantomime. München 1960 Zürich 1992 Soll, B.: Will modern dance survive? Lewiston 2002 Freies Theater in Deutschland: Förderstrukturen und Per- Sorell, W.: Aspekte des Tanzes. Wilhelmshaven 1983 spektiven. Hg. G. Jeschnnek. Essen 2007 Soubeyran J.: Die wortlose Sprache. Zürich 1985 Die Freiheit wächst auf keinem Baum... Theaterkollektive Spiegelungen. Die Ballets Russes und die Künste. Hg. zwischen Volkstheater und Animation. Hg. M. Baum- C. Jeschke u. a. Berlin 1997 garten, W. Schulz. Berlin 1979 Stadlmayr, A.: Selbstrepräsentation des Weiblichen in der Grundemann-Falkenberg, M.: Der Edinburgh Fringe Fe- Tanzperformance. Diss. Wien 1987. stival. Dipl.-Arb. Wien 1991 Stüber, W. J.: Geschichte des Modern Dance: zur Selbster- Harjes, R.: Handbuch zur Praxis des Freien Theaters. fahrung und Körperaneignung im modernen Tanz- Köln 1983 theater. Wilhelmshaven 1984 Hofmann, K.: Freies Theater in Europa: freie Compa- Tanztheater heute. Red. J. Hinzmann. Seelze 1998 gnien im zentralistischen Frankreich – akrobatischer Taubert, K. H.: Höfische Tänze. Ihre Geschichte und Balanceakt oder vielleicht gar kein Kunststück? Mag.- Choreographie. Mainz 1968 Arb. Erlangen-Nürnberg 2001 Turner, M. J., R. Grauert, A. Zallman: New Dance. Pitts- Hüfner, A.: Straßentheater. Frankfurt a. M. 1970 burgh 1971 Jahn, L.: Freies Musiktheater in der Bundesrepublik Deutschland. Diss. Kassel 1993 270 Bibliographie

Krenn, R.: Politisches Straßentheater als publizistische Die freche Muse. Literarisches und politisches Kabarett Erscheinung. Diss. Salzburg 1971 von 1901 bis 1999. Hg. S. Bauschinger. Tübingen, Kuntz, St.: Survivalkit Freie Theater – Tips zu ökonomi- Basel 2000 schen und sozialversicherungsrechtlichen Fragen der Greul, H.: Bretter, die die Zeit bedeuten. Die Kulturge- ach so Freien Theater in der immer Freieren Markt- schichte des Kabaretts. 2 Bde. München (erw. Ausgabe) wirtschaft. Dortmund 62005 1971 Liermann, M., M. Braun: Straßenkunst: Untersuchung Hösch, R.: Kabarett von gestern und heute. 2 Bde. Berlin einer theatralen Unterhaltungskunst in ihren histori- 1967–72 schen und zeitgenössischen Dimensionen. Dipl.-Arb. Otto, R., W. Rösler: Kabarettgeschichte. Berlin 21981 Hildesheim 2002 Wagner, S. I.: Comedy-Lexikon. Berlin 1999 Mason, B.: Street theatre and other outdoor performance. Weihermüller, M.: Discographie der deutschen Klein- London u. a. 1992 kunst. 2 Bde. Bonn 1991 Radical street performance: an international anthology. Die zehnte Muse: 111 Jahre Kabarett. Hg. V. Kühn. Köln Hg. J. Cohen-Cruz. London 1998 1993 Roberg, D.: Theater muß wie Fußball sein. Freie Theater- gruppen – eine Reise über Land. Berlin 1981 Einzeluntersuchungen Sabo, G.: Das alternative Theater in Thatchers Grossbri- tannien. Frankfurt/Main 1995 Alpár, Á.: A fvárosi kabarék msora 1901–1944. Buda- Schweiz – Deutschland – Österreich. Theater über Gren- pest 1978 zen. Bern, Hannover, Wien 22005 Alzate, G. A.: Teatro de cabaret: imaginarios disidentes. Straße: Alltag, Politik, Kunst, Straßentheater. Hg. W. Si- Irvine 2002 mon. München 1972 Bergmeier, H. J. P.: Chronologie der deutschen Kleinkunst Straßentheater. Hg. A. Hüfner. Frankfurt/M. 21973 in den Niederlanden 1933–1944. Hamburg 1998 Streettheatre versus Festival. Wien, Köln 1989 Bombenstimmung: das Wiener Werkel; Kabarett im Drit- Trost, S.: Die Auseinandersetzung mit ethnischen Thea- ten Reich. Hg. H. Veigl. Wien 1994 terformen im neueren freien Theater unter besonderer Budzinski, K.: Die Muse mit der scharfen Zunge. Vom Berücksichtigung von Peter Brook und Eugenio Barba. Cabaret zum Kabarett. München 1961 Diss. Hamburg 1982 Ders.: Die öffentlichen Spaßmacher. Das Kabarett in der Uhlig, B., R. Anton: Internationales freies Theater: per- Ära Adenauer. München 1966 sönlich, politisch, poetisch. Hamburg 1989 Ders.: Wer lacht denn da? Kabarett von 1945 bis heute. Voyages d’artistes européens = European artists on the Braunschweig 1989 road. Hg. In Situ. Brüssel 2006 Cabaret Cornichon: Erinnerungen an ein Cabaret. Hg. Weihs, A.: Freies Theater. Reinbek 1981 E. Attenhofer. Bern 1975 Wies, D.: Straßentheater. Frankfurt/Main 1981 Dacrema, N.: Le arti a confronto: cabaret e letteratura nella Vienna dell’ultimo Ottocento. Genua, Mailand 2003 Kabarett Dorfer, A.: Totalitarismus und Kabarett. Dipl.-Arb. Wien 2007 Bibliographien, Nachschlagewerke, Ein Spaß braucht keine(n). Das Kabarett in Deutschland. Hg. P. K. Kirchhof. Düsseldorf 1995 Überblicksdarstellungen Einsporn, P.-M.: Juvenals Irrtum. Über die Antinomie der Appiganesi, L.: Das Kabarett. Stuttgart 1976 Satire und des politischen Kabaretts. Diss. Frankfurt/ Budzinski, K.: Das Kabarett. Zeitkritik – gesprochen, ge- Main 1985 sungen, gespielt. Von der Jahrhundertwende bis heute. Erika Mann und ihr politisches Kabarett »Die Pfeffer- Düsseldorf 1985 mühle« 1933–1937. Hg. H. Keiser-Hayne. Reinbek Ders.: Pfeffer ins Getriebe: so ist und wurde das Kabarett. (Neuausgabe) 1995 München 1982 Erklügelte Nervenkultur. Kabarett der Neopathetiker und Ders., R. Hippen: Metzler-Kabarett-Lexikon. Stuttgart, Dadaisten. Hg. R. Hippen. Zürich 1991 Weimar 1996 Es liegt in der Luft. Kabarett im Dritten Reich. Hg. Dziewoski, R., M. Wasowska, G. Wasowski: Ostatni R. Hippen. Zürich 1988 naiwni: leksykon kabaretu starszych panów. War szawa Fink, I.: Von Travnicek bis Hinterholz 8: Kabarett in 2005 Österreich ab 1945, von A bis Zugabe. Graz u. a. 2000 Bibliographie 271

Fleischer, M.: Eine Theorie des Kabaretts. Versuch einer Kiec, I.: W kabarecie. Wrocław 2004 Gattungsbeschreibung (an deutschem und polnischem Kirchmeier, A.: Pioniere des Montmartre: die Rolle der Material). Bochum 1989 Musik und ihrer Interpreten im Cabaret des ausgehen- Fräulein, M., Ch. Ilg: Kabarett ein Spiegel der Zeit. Mün- den 19. Jahrhunderts am Montmartre. Dipl.-Arb. Wien ster 1991 1998 »From Vienna«: Exilkabarett in New York 1938 bis Kleinkunststücke: eine Kabarett-Bibliothek in fünf Bän- 1950. Bearb. Ch. Klösch, R. Thumser. Wien 2002 den. Hg. V. Kühn. Weinheim, Berlin 1987–94 – Neu- Gehn ma halt a bisserl unter. Kabarett in Wien von den ausgabe: Frankfurt/Main 2000 Anfängen bis heute. Hg. W. Rösler. Berlin 21993 Klötzer, S.: Satire und Macht: Film, Zeitung, Kabarett in Graf, A.: Das Wiener Kabarett in den fünfziger Jahren. der DDR. Köln u. a. 2006 Dipl.-Arb. Wien 2004 Krpic, Th.: Politik und Kabarett in Österreich seit 1970. Hanenberg, P. van den, F. Verhallen: Nederlands cabaret Dipl.-Arb. Wien 1993 1970–1995: het is weer tijd om te bepalen waar het Kühn, V.: Das Kabarett der frühen Jahre. Weinheim, Ber- allemaal op staat. Amsterdam 1996 lin 21989 Hausberger, S. J.: »Denn nahe, viel näher als ihr es be- Lachen im Keller. Kabarett und Kleinkunst in Wien. Hg. greift, steht diese Zukunft bevor...« – Die literarische H. Veigl. Wien 1986 Kleinkunst der dreißiger Jahre. Dipl.-Arb. Wien 1992 Lareau, A.: The wild stage: literary cabarets of the Wei- Heiber, H.: Die Katakombe wird geschlossen. München mar Republic. Columbia 1995 u. a. 1966 Latour, G.: Le cabaret-théâtre 1945–1965. Paris 1996 Heinrich-Jost, I.: Hungrige Pegasusse. Anfänge des deut- Locuratolo, M.: Invito al cabaret: la storia, i personaggi, schen Kabaretts in Berlin. Berlin 1984 i generi della comicità popolare. Mailand 2003 Henningsen, J.: Theorie des Kabaretts. Ratingen 1967 Luftmenschen spielen Theater. Jüdisches Kabarett in Wien Hofmann, G.: Das politische Kabarett als geschichtliche 1890–1938. Hg. H. Veigl. Wien 1992 Quelle. Frankfurt/Main 1976 Matter Siniscalchi, A.: La satira politica nel cabaret te- Hörburger, Ch.: Nihilisten, Pazifisten, Nestbeschmutzer. desco del secondo dopoguerra. Neapel 1990 Gesichtete Zeit im Spiegel des Kabaretts. Tübingen Meyer, E.: Rot war die Hoffnung. Kabarett in der Bun- 1993 desrepublik der 60er Jahre mit dem Schwerpunkt des Houchin, J. H.: The Berlin Cabaret, 1901–1935. Diss. Kabaretts »Bügelbrett«. Siegen 1988 New York 1971 Mühleder, E: Faschismus- und NS-Kritik im Wiener Ka- Hundert Jahre Kabarett. Red. W. Rösler. Berlin 1982 barett der 30er Jahre. Dipl.-Arb. Wien 1986 Hundert Jahre Kabarett. Zur Inszenierung gesellschaftli- Nachtlichter. Sezessionistisches Kabarett. Hg. H. Veigl. cher Identität zwischen Protest und Propaganda. Hg. Wien 1993 J. McNally, P. Sprengel. Würzburg 2003 Pelzer, J.: Criticism through mockery. Satirical Concepts Jacobs, D.: Untersuchungen zum DDR-Berufskabarett and Functional Problems in West German Kabarett. der Ära Honecker. Frankfurt/Main u. a. 1996 Diss. Madison 1981 Jacobsen, A.: Möglichkeiten und Grenzen der politischen Poumet, J.: La satire en R.D.A. Cabarets et presse sati- Meinungsbildung während des Dritten Reiches – dar- rique. Lyon 1990 gestellt am publizistischen Medium des deutschspra- Pschibl, K.: Das Interaktionssystem des Kabaretts. Diss. chigen, politischen Kabaretts. Diss. Wien 1969 Regensburg 2000 Jak w przedwojennym kobarecie: kabariet warszawski Puchalski, L.: Kabaretowy wiat: estetyczne dziedzictwo 1918–1939. Hg. R. M. Groski. Warszawa 1978 kabaretu w literaturze Republiki Weimarskiej. Jelavich, P.: Berlin cabaret. Cambridge 1993 Wrocław 1991 Kabarett der spitzen Feder. Streitzeitschriften. Hg. R. Rabenstein-Michel, I.: Cabaret et satire à Vienne après la Hippen. Zürich 1986 deuxième guerre mondiale. Diss. Lyon 1991 Kabarett heute. Erfahrungen, Standpunkte, Meinungen. Reisner, I.: Kabarett als Werkstatt des Theaters: literari- Hg. H. Gebhardt. Berlin 1987 sche Kleinkunst in Wien vor dem Zweiten Weltkrieg. Das Kabarett-Chanson. Typen – Themen – Tempera- 2 Bde. Diss. Wien 1961 – Wien 2004 mente. Hg. R. Hippen. Zürich 1986 Richard, L.: Cabaret – Kabarett. Von Paris nach Europa. Keiser, C.: Herrliche Zeiten 1916–1976: 60 Jahre Caba- Leipzig 1993 ret in der Schweiz. Bern 1976 Riemann, B.: Das Kabarett der DDR: »... eine Unter- Khaitzine, R.: Fulcanelli et le cabaret du Chat noir: hi- grundorganisation mit hohen staatlichen Auszeich- stoire artistique, politique et secrète de Montmartre. nungen...«? Hamburg 2001 Villeselve 1997 272 Bibliographie

Rösler, W.: Das Chanson im deutschen Kabarett 1901– Zivier, G., H. Kotschenreuther, V. Ludwig: Kabarett mit 1933. Berlin 1980 K. Fünfzig Jahre große Kleinkunst. Berlin 31989 Rothlauf, E.: Theorie und satirische Praxis im westdeut- schen Kabarett 1945–1989. Diss. Erlangen-Nürnberg 1995 Revue Satire gegen Hitler. Kabarett im Exil. Hg. R. Hippen. Zü- rich 1986 Altick, R. D.: The Shows of London. Cambridge 1978 Schäffner, L.: Das Kabarett, der Spiegel des politischen De Angelis, R.: Storia del café-chantant. Mailand 1946 Geschehens. Diss. Kiel 1969 Bang-Hansen, O.: Chat Noir og norsk revy. 1961 Schönpos, N.: Die Entwicklung des österreichischen Ka- Baral, R.: Revue. New York 21970 baretts zwischen den Jahren 1945 und 2000. Dipl.- Castarède, J.: Le Moulin-Rouge: reflets d’une époque. Arb. Salzburg 2003 Paris 2001 Segel, H. B.: Turn-of-the-Century Cabaret. Paris, Barce- Damase, J.: Les Folies du Music-Hall. Paris 1960 lona, Berlin, Munich, Vienna, Cracow, Moscow, St. Pe- Donnay, M.: Autour du Chat Noir. Paris 1996 tersburg, Zurich. New York 1987 Dreyfus, R.: Petite histoire de la revue de fin d’année. »Sich fügen – heißt lügen«. 80 Jahre deutsches Kabarett. Paris 1909 Red. R. Hippen, U. Luching. Mainz 1981 Falconi, D., A. Frattini: Guida alla rivista e all’operetta. Silberbauer, G. E.: Politisches Kabarett der zwanziger und Mailand 1953 dreißiger Jahre in Wien. Dipl.-Arb. Wien 2000 Fargue, L.-P.: Music-Hall. Paris 1948 The spirit of Montmartre: cabarets, humor, and the Fernández-Cid, A.: Cien años de teatro musical en Es- Avant-Garde 1875–1905. Hg. Ph. D. Cate. New Bruns- paña (1875–1975). Madrid 1975 wick 1996 Fossum, W.: Revytradisjonen i Oslo: med hovedvekt på Strauss, M.: Deutsche Kabarettlyrik vor 1933. Diss. Zü- Chat Noir-revyene fra 1963 – resepsjon -tendens – tol- rich 1985 kning. Oslo 1996 Stürickow, R.: Der Insulaner verliert die Ruhe nicht: Gün- Fournaux, F.: Les filles des folies: ethnologie d’un music- ter Neumann und sein Kabarett zwischen kaltem Krieg hall parisien: usages du corps dans un espace de prodi- und Wirtschaftswunder. Berlin 1993 galités. Diss. Paris X 2001 Tichvinskaja, L. I.: Povsednevnaja žizn’ teatral’noj bo- Hasche, Ch.: Bürgerliche Revue und »Roter Rummel«. gemy Serebrjanogo veka: Kabare i teatry miniatjur v Diss. Berlin 1980 Rossii 1908–1917. Moskau 2005 Jacques-Charles: Cent ans de Music-Hall. Genf, Paris Van Sweringen, B. T.: Kabarettist an der Front des kalten 1956 Krieges. Günter Neumann und das politische Kabarett Jando, D.: Histoire mondiale du music-hall. Paris 1979 in der Programmgestaltung des Radios im amerikani- Jansen, W.: Glanzrevuen der 20er Jahre. Berlin 1987 schen Sektor (RIAS). Passau 1989 Johannessen, G.: »Vi er den unge garde«: om Arbeider- Vogel, B.: Fiktionskulisse: Poetik und Geschichte des Ka- Revy og Arbeiderforfatternes forening. (Trondheim baretts. Paderborn u. a. 1993 1980) Warschau, abends um halb zehn. Polnisches Kabarett. Klooss, R., Th. Reuter: Körperbilder. Menschenorna- Hg. J. Wittlin. Berlin 1979 mente in Revuetheater und Revuefilm. Frankfurt/Main Werba, M.-Ch.: Das Wiener Kabarett im Zeichen des Ju- 1980 gendstils. 3 Bde. Diss. Wien 1976 Kothes, F.-P.: Die theatralische Revue in Berlin und Wien Weys, R.: Cabaret und Kabarett in Wien. Wien 1970 1900–1938. Wilhelmshaven 1977 Ders.: Literatur am Naschmarkt. Wien 1947 Mander, R., J. Mitchenson: Revue. A Story in Pictures. Ders.: Wien bleibt Wien, und das geschieht ihm ganz London 1971 recht. Wien 1974 Nielson, H. B.: Revystjerner i 1920–årenes Kristiania. Wigl Wogl. Kabarett und Varieté in Wien. Hg. H. Hakel. Oslo 1970 Wien 1962 Pessis, J., J. Crépineau: Le Moulin rouge. Paris 2002 Wilmut, R.: From fringe to flying circus: celebrating a Plenov, L.: Dansk revy 1850–2000: et uhøjtideligt tilba- unique generation of comedy 1960–1980. London geblik. Kopenhagen 2000 1987 Revy – til tiden. Red. E. Hvidt. Kopenhagen 2003 Wir sind so frei...: Texte aus Kabarett und Kleinkunst Sallee, A., Ph. Chauveau: Music-hall et café-concert. Paris zwischen Wiederaufbau und Wirtschaftswunder. Hg. 1985 H. Veigl. St. Pölten u. a. 2005 Scaglione, M.: Saluti e baci. Turin 2001 Bibliographie 273

Stable, P., P. Rambert: Les coulisses du bonheur. Paris Schnauber, J.: Die Arisierung der Scala und Plaza: Varieté 2004 und Dresdner Bank in der NS-Zeit. Berlin 2002 Den Store revyboka. Red. Y. Kvistad. Gimse 1993 Steiner, A.: Urheberrechtliche Schutzfähigkeit der Zirkus- Unterhaltungskunst A-Z. Berlin 21977 und Varietékunst. Basel u. a. 1998 Völmecke, J.-U.: Die Berliner Jahresrevuen 1903–1913 The Variety history of show business. Hg. J. S. Beck. New und ihre Weiterführung in den Revue-Operetten des York 1993 Ersten Weltkrieges. Köln 1997 Thomsen, N. Th.: Variété. Kopenhagen 1929 Wacks, G.: Die Budapester Orpheumgesellschaft: ein Va- rieté in Wien 1889–1919. Wien 2002 Varieté Wilmeth, D. B.: American and English popular entertain- ment. Detroit 1980 Berg, R.: Varieté. Gut gelaunt durchs Wirtschaftswunder. Wilmut, R.: Kindly leave the stage! The story of variety Hannover 1988 1919–1960. London 1985 Estrada Rossii: dvadcatyj vek; leksikon. Red. E. D. Uva- Winter, M. H.: Le Théâtre du merveilleux. Paris 1962 rova. Moskau 2000 Freund, M.: Zauberkünstler: Berufsbild, Typologie und Karriereverläufe einer seltenen Berufsgruppe. Coesfeld Zirkus und Vorläufer 2006 Gelder, H. van: De schnabbeltoer: het Nederlands amuse- Bibliographien, Nachschlagewerke, ment in de wederopbouwjaren. Amsterdam 2005 Überblicksdarstellungen Gobbers, E.: Artisten: Zirkus und Varieté in alter und neuer Zeit. Düsseldorf 1949 Cirk: malen’kaja enciklopedija. Hg. J. A. Dmitriev. Mos- Günther, E.: Charivari: Geschichten von Zirkus, Varieté kau 21979 und Show. Berlin 1990 Cirkovoe iskusstvo Rossii: nciklopedija. Hg. M. E. Svyd- Ders.: Geschichte des Varietés. Berlin 21981 koj. Moskau 2000 Hancl, T.: Ejhle, cirkusy a varieté : první ceský cirkusový Cirkus på svenska: en förteckning över svenska och ett slovník. Brno 1995 antal danska, finska, isländska och norska cirkusbök- Hof, J.: En dan nu uw aandacht voor ...: opkomst, glorie ker, tidskrifter och nothäften samt böcker från angrän- en verval van het Nederlandse variété. Rijswijk 2001 sande områden som varieté, , revy, cabaret [...]. Jansen, W.: Das Varieté. Die glanzvolle Geschichte einer Sundbyberg 1983 unterhaltenden Kunst. Berlin 1990 Damase, J.: Circus. O. O. 2002 Ders.: Varieté – heute: das Handbuch. Berlin 1993 Denis, D.: Dictionnaire du cirque. 3 Bde. Paris 1997 Mastera strady. Hg. B. Pojurovskij. Moskau 2003 Futrell, A. R.: The Roman games: a sourcebook. Malden Moulin, J.-P., E. Kindler, Y. Dalain: Eintritt frei – Varieté. 2006 Lausanne, Zürich 1963 Halperson, J.: Das Buch vom Zirkus. Düsseldorf 1926 Music hall: performance and style. Hg. J. S. Bratton. Mil- (Nachdruck Leipzig 1990) ton Keynes 1986 Hotier, H.: Vocabulaire du cirque et du music-hall. Paris Music hall: the business of pleasure. Hg. P. Bailey. Milton 1981 Keynes 1986 Jacob, P.: Le cirque: du théâtre équestre aux arts de la Novotný, A.: Karlínské divadlo Variété. Prag 2001 piste. Paris 2002 Ochaim, B. M., C. Balk: Varieté-Tänzerinnen um 1900: Ders.: La fabuleuse histoire du cirque. Paris 2002 vom Sinnenrausch zur Tanzmoderne. Frankfurt/Main Jando, D.: Histoire mondiale du cirque. Paris 1977 u. a. 1998 Kusnezow, J.: Der Zirkus der Welt (Ergänzung E. Gün- Oettermann, St., S. Spiegel: Bio-bibliographisches Lexi- ther, G. Krause). Berlin 1970 kon der Zauberkünstler. Offenbach 2004 Mauclair, D.: Histoire du cirque: voyage extraordinaire Pemsel, K.: Karl Valentin im Umfeld der Münchner Volks- autour de la terre. Toulouse 2003 sängerbühnen und Varietés. München 1981 Ders.: Planète cirque: une histoire planétaire du cirque et Pretini, G.: Spettacolo leggero: dal music-hall, al varietà, de l’acrobatie. Paris 2002 alla rivista, al musical. Udine 1997 May, E. Ch.: The circus from Rome to Ringling. New Ramo, L.: Storia del varietà. Mailand 1956 York 1932 (Nachdruck 1963) Sallée, A., Ph. Chauveau: Music-hall et café-concert. Paris Pierron, A.: Dictionnaire de la langue du cirque: des mots 1985 dans la sciure. Paris 2003 274 Bibliographie

Schulz, K., H. Ehlert: Das Circus Lexikon. Nördlingen Fauquet, F.: Le cirque romain: essai de théorisation de sa 1988 forme et de ses fonctions. 2 Bde. Bordeaux III 2002 Thétard, H.: La merveilleuse histoire du cirque. Paris Gisborne, M. R.: Pompae and circumstances: triumphs, 1978 funerals and circus processions as spectacles in the Ro- Toole-Stott, R.: Circus and the Allied Arts. A World Bi- man Republic. Oxford 2005 bliography. 5 Bde. Liverpool 1957–92 Günther, E., D. Winkler: Zirkusgeschichte. Ein Abriß der Turner, J. M.: Twentieth century circus people: a dictio- Geschichte des deutschen Zirkus. Berlin 1986 nary of British circus biography. Formby 2003 Gurevic, Z. B.: O zanrach sovetskogo cirka. Moskau Ders.: Victorian arena: the performers : a dictionary of 1977 British circus biography. Formby 2000 Guy, J.-M.: Les arts du cirque en France. Paris 2001 Ulrich, W.: Bibliographie der deutschen Circus- und Va- Higuera Guimerá, J. F.: El circo en España y el circo rieté-Literatur. Wien 1966 »Price« de Madrid. Madrid 1998 Winkler, G. und D.: 45 Jahre Zirkusarchiv: eine Biblio- Hirn, S.: Sirkus kiertää Suomea: 1800–1914. Helsinki graphie. Berlin 2004 1982 Zavatta, C.: Les mots du cirque. Paris 2001 Jallet-Huant, M.: Plaisirs, combats et jeux du cirque dans Zirkus-Bibliographie: deutschsprachige Zirkusliteratur la Rome antique. Charenton-le-Pont 2003 von 1968–1998. Zus.stellung C. Neubarth. Berlin Leyder, Ch.: Le cirque français à l’aube du XXIe siècle. 1998 Créteil 2001 Michenet, A.: Calendrier et culture: le programme des Geographisch oder zeitlich begrenzte jeux romains à l’époque de la République et à du Haut-Empire. Mémoire maîtrise Paris IV 2002 Untersuchungen Neminskij, M. I.: Cirk v poiskach sobstvennogo lica. Adrian: Histoire illustrée des cirques parisiens d’hier et Moskau 1995 d’aujourd’hui. Paris 1957 Purovaara, T.: Nykysirkus: aarteita, avaimia ja arvoituk- Armero, J.-M., R. Pernas: Cien años de circo en España. sia. Helsinki 2005 Madrid 1986 Saxon, A. H.: Enter foot and horse: a history of hippo- Assael, B.: The circus and Victorian society. Charlottes- drama in England and France. New Haven 1968 ville 2005 Selby-Lowndes, J.: The first circus: the story of Philip Augenti, D.: Spettacoli del Colosseo: nelle cronache degli Astley. London 1957 antichi. Rom 2001 Weeber, K.-W.: Panem et circenses: Massenunterhaltung Berlan Bajard, A.: Les spectacles aquatiques romains. als Politik im antiken Rom. Mainz 1994 Rom 2006 Wein, M.: Zirkus zwischen Kunst und Kader: privates Bernstein, F.: Ludi publici: Untersuchungen zur Entste- Zirkuswesen in der SBZ/DDR. Berlin 2001 hung und Entwicklung der öffentlichen Spiele im repu- blikanischen Rom. Stuttgart 1998 Allgemeine Untersuchungen Beroard, V.: Le cirque en France: un art contemporain. Saint-Martin-d’Hères 1991 Die Artisten, ihre Arbeit und ihre Kunst. Hg. H. Bem- Best, J. J.: 70 jaar circus in Nederland. Alkmaar 1971 mann. Berlin 21970 Bratton, J., A. Featherstone: The Victorian clown. Cam- Avant-garde, Cirque ! Les arts de la piste en révolution. bridge 2006 Hg. J.-M. Guy. Paris 2001 Caesaren und Gladiatoren: die Macht der Unterhaltung Barbier, M.: Ces merveilleux fous du cirque. Saint-Cyr- im antiken Rom. Hg. E. Köhne, C. Ewigleben. Mainz sur-Loire 2005 2000 Barloewen, C. v.: Clowns. Königstein 1981 Ceballos Hornero, A.: Los espectáculos en la Hispania Barré-Meinzer, S.: Le cirque classique, un spectacle ac- romana. 2 Bde. Mérida 2004 tuel. Paris u. a. 2004 El circo en Hispania Romana. Hg. T. Nogales Basarrate. Berthier, L.: De l’intersection entre cirque et théâtre: dans Madrid 2001 quelques exemples de créations contemporaines. Mé- Cirkus, de magie van een cirkel. Hg. Nederlands Centrum moire Paris III 2003 voor Volkscultuur. Utrecht 2006 Bose, G., E. Brinkmann: Circus. Geschichte und Ästhetik Dmitriev, I. A.: Cirk v Rossii: ot istokov do 2000 goda. einer niederen Kunst. Berlin 1978 Moskau 2004 Bouissac, P.: Circus and culture: a semiotic approach. Ende, R. v.: Circenses: Spiele auf Leben und Tod. Berlin Bloomington 1976 1984 Bibliographie 275

Le cirque contemporain: la piste et la scène. Hg. C. Mol- Michel-Andino, A.: Unterhaltung und Image: artistische lard. Paris 22001 Unterhaltungskunst in sozialwissenschaftlicher Per- Clement, H., D. Jando: The Great Circus Parade. Mil- spektive. Frankfurt/Main 1993 waukee 1989 Les nouvelles formations de l’interprète: théâtre, danse, Clowns et farceurs. Hg. J. Fabbri, A. Sallée. Paris 1982 cirque, marionnettes. Hg. A.-M. Gourdon. Paris 2004 Croft-Cooke, P., P. Cotes: Die Welt des Circus. Zürich Rausser, F., H. P. Platz: Cirque – Zirkus – Circo. Lausanne 1977 1975 David-Gibert, G.: Les arts du cirque: logiques et enjeux Rosemberg, J.: Arts du cirque: esthétiques et évalution. économiques. Paris 2006 Paris u. a. 2004 Fagot, S.: Ethno-sociologie du cirque: arts de la piste, arts Silva, G.: Le cirque dans tous ses éclats. Bordeaux 2002 du corps, arts du risque. Diss. Nantes 2003 Sluis, F. van: Circus in Europa. Bussum 1966 Fal’kovskij, A. P.: Chudoznik v cirke. Moskau 1978 Stoddart, H.: Rings of desire: circus history and represen- Fried, A. M., J. Ph. Keller: Identität und Humor: eine Stu- tation. Manchester 2000 die über den Clown. Frankfurt/Main 1991 Tait, P.: Circus bodies: cultural identity in aerial perfor- Goudard, Ph.: Arts du cirque, arts du risque: instabilité et mance. London u. a. 2005 déséquilibre dans et hors la piste. Diss. Montpellier III Teyssier, É.: Gladiateurs: des sources à l’expérimentation. 2005 Paris 2005 Le Grand livre du cirque. Hg. M. J. Renevey. 2 Bde. Genf 1977 Groth, L.: Die starken Männer. Eine Geschichte der Kraftakrobatik. Berlin 1985 Theater – Historisch Hill, D. J.: Freaks & fire: the underground reinvention of circus. Brooklyn 2004 Antikes Theater Hoche, K., T. Meissner, B. F. Sinhuber: Die großen Clowns. Königstein 1982 Allgemein Hotier, H.: Cirque, communication, culture. Talence 1995 Albini, U.: Testo & palcoscenico: divagazioni sul teatro Ders.: L’imaginaire du cirque. Paris u. a. 2005 antico. Bari 1998 Ders.: Signes du cirque: approche sémiologique. Brüssel Andrieu, J.: Le dialogue antique. Paris 1954 1984 Anthropologie et théâtre antique. Hg. P. Ghiron-Bistagne. Jacob, P.: Le cirque: un art à la croisée des chemins. Paris Montpellier 1987 2001 Arnott, P. D.: The Ancient Greek and Roman Theatre. Ders., Ch. Pourtois: Du permanent à l’éphémère ...: es- New York 1971 paces de cirque. Brüssel 2002 Ästhetik der Antike. Hg. J. Krieger. Weimar 1989 Johnson, W.: Zauber der Manege? Hamburg 1992 Bieber, M.: The history of the Greek and Roman theater. Krause, G.: Die Schönheit in der Zirkuskunst. Berlin Princeton 21961 1969 Blume, H.-D.: Einführung in das antike Theaterwesen. Lang, B.: Von der Wandermenagerie zum Großcircus. Darmstadt 31991 Wien 1980 Csapo, E., W. J. Slater: The context of ancient drama. Ann Lehmann, R.: Circus – Magie der Manege. Hamburg Arbor 1995 1979 Forman, R. J.: Classical Greek and Roman drama: an an- Levy, P. R.: Les clowns et la traditions clownesque. Sorvi- notated bibliography. Pasadena 1989 lier 1991 Freund, Ph.: The birth of theatre. London u. a. 2003 Lopez Cruz, S.: La relation entre le cirque et le théâtre: Fuhrmann, M.: Einführung in die antike Dichtungstheo- Europe et Mexique. Thèse Paris III 2005 rie. Darmstadt 1973 Makarov, S. M.: Klounada mirovogo cirka: istorija i re- Garzya, A.: La parola e la scena: studi sul teatro antico pertuar. Moskau 2001 da Eschilo a Plauto. Neapel 1997 Maleval-Lachaud, M.: 1968–1998, le cirque, émergence Gentili, B.: Lo spettacolo nel mondo antico: teatro e tea- d’un particularisme: une approche pluridisciplinaire. tro romano arcaico. Rom (Neuausgabe) 2006 Diss. Paris VIII 2005 Ders.: Theatrical performances in the ancient world: Hel- Martinez, A.: La théâtralité dans le cirque contemporain: lenistic and early Roman theatre. Amsterdam 1979 une approche historique et esthétique des interférences Girshausen, Th.: Ursprungszeiten des Theaters: das Thea- entre cirque et théâtre. Maîtrise Paris III 1999 ter der Antike. Berlin 1999 276 Bibliographie

Hunter, R. L.: The New Comedy of Greece and Rome. Fiechter, E.: Die baugeschichtliche Entwicklung des grie- Cambridge 1985 chischen Theaters. München 1914 Kallistov, D. P.: Antikes Theater. Leipzig 1974 Frickenhaus, A.: Die altgriechische Bühne. Berlin 1917 Knox, B.W. M.: Word and Action. Essays on the Ancient Fuchs, M.: Untersuchungen zur Ausstattung römischer Theater. Baltimore, London 1979 Theater in Italien und den Westprovinzen des Impe- Krien, G.: Der Ausdruck der antiken Theatermasken. rium Romanum. Mainz 1987 6 Bde. Diss. Wien 1955 Gerhäuser, M. F.: Untersuchungen über die Spielmöglich- Langenstein, K.-D.: Theater und Polis. Zur Entstehung keiten in griechischen Theatern. Darmstadt 1964 des hochkulturell-antiken Typus theatralischen Han- Gerkan, A. v., W. Müller-Wiener: Das Theater von Epi- delns und Zuschauens. Diss. FU Berlin 1983 dauros. Stuttgart 1961 Lehmann, H.-Th.: Theater und Mythos. Die Konstitution Gerkan, A. v.: Von antiker Architektur und Topographie. des Subjekts im Diskurs der antiken Tragödie. Stutt- Stuttgart 1959 gart 1991 Gogos, S.: Das Theater von Aigeira: ein Beitrag zum anti- Metzler Lexikon antiker Autoren. Hg. O. Schütze. Stutt- ken Theaterbau. Wien 1992 gart, Weimar 1997 Green, R., E. Handley: Bilder des griechischen Theaters. Neiiendam, K.: The art of acting in antiquity: iconogra- Stuttgart 1999 phical studies in Classical, Hellenistic, and Byzantine Hanson, J. A.: Roman Theatre-Temples. Princeton 1959 theatre. Kopenhagen 1992 Hülsemann, M.: Theater, Kult und bürgerlicher Wider- Oehmichen, G.: Das Bühnenwesen der Griechen und der stand im antiken Rom: die Entstehung der architekto- Römer. München 1906 (Nachdruck Wuppenau ca. nischen Struktur des römischen Theaters im Rahmen 1996) der gesellschaftlichen Auseinandersetzung zur Zeit der Scena e spettacolo nell’antichità. Hg. L. de Finis. (Flo- Republik. Frankfurt/Main u. a. 1987 renz) 1989 Izenour, G. C.: Roofed theaters of classical antiquity. New Simon, E.: Das antike Theater. Freiburg i. Br. u. a. 21981 Haven u. a. 1992 Stage directions: essays in ancient drama. Hg. A. Grif- Mia skn gia ton Dionyso: theatrikos chros & archaio fiths. London 1995 drama = A stage for Dionysos: theatrical space & anci- Le statut de l’acteur dans l’Antiquité grecque et romaine. ent drama. Athen 1998 Hg. Ch. Hugoniot, F. Hurlet, S. Milanezi. Tours 2004 Mitens, K.: Teatri greci e teatri ispirati all’architettura Steidle, W.: Studien zum antiken Drama. München 1968 greca in Sicilia e nell’Italia meridionale, c. 350–50 a. Taylor, D.: The Greek and Roman stage. Bristol 1999 C.: un catalogo. Rom 1988 Teatro greco postclassico e teatro latino: teorie e prassi Neppi Modona, A.: Gli edifici teatrali greci e romani: tea- drammatica. Hg. A. Martina. Rom 2003 tri, odei, anfiteatri, circhi. Florenz 1961 Theater and society in the classical world. Hg. R. Scodel. Pickard-Cambridge, A. W.: The Theatre of Dionysos in Ann Arbor 1993 Athens. Oxford 1973 Vince, R.: Ancient and Medieval Theatre: a Historigra- Pöhlmann, E. u. a.: Studien zur Bühnendichtung und zum phical Handbook. Westport 1984 Theaterbau der Antike. Frankfurt/Main u. a. 1995 Wiles, D.: The masks of Menander: sign and meaning in Teatri greci e romani alle origini del linguaggio rappre- Greek and Roman performance. Cambridge u. a. sentato; censimento analitico. 3 Bde. Hg. P. C. Ros- 1991 setto u. a. Rom 1994 Wiegand, A.: Das Theater von Solunt: ein besonderer Theaterbau und Bühnenform Skenentyp des Späthellenismus auf Sizilien. Mainz 1997 Burmeister, E.: Antike griechische und römische Theater. Darmstadt 2006 Griechenland und Hellenismus Ders.: Antike Theater in Attika und auf der Peloponnes. München 1996 Albini, U.: Nel nome di Dioniso: vita teatrale nell’Atene De Bernardi Ferrero, D.: Teatri classici in Asia Minore. classica. (Mailand) 1999 4 Bde. Rom 1966–70 Aristophanes und die Alte Komödie. Hg. H. J. Newiger. Dörpfeld, W., E. Reisch: Das griechische Theater: Beiträge Darmstadt 1975 zur Geschichte des Dionysos-Theaters in Athen und Arnott, P. D.: An Introduction to the Greek Theatre. Bloo- anderer griechischer Theater. Athen 1896 (Nachdruck mington 1959 Aalen 1966) Ders.: Greek scenic conventions in the fifth century B.C. Oxford 1962 Bibliographie 277

Ders.: Public and Performance in the Greek Theatre. New Green, J. R.: Theatre in ancient Greek society. London, York u. a. 1989 New York 1996 Ashby, C.: Classical Greek theatre: new views of an old Die griechische Tragödie in ihrer gesellschaftlichen Funk- subject. Iowa City 1999 tion. H. Kuch. Berlin 1983 Bain, D.: Actors & audience: a study of asides and related Hall, E.: The theatrical cast of Athens: interactions be- conventions in Greek drama. Oxford, New York tween ancient Greek drama and society. Oxford, New 1977 York 2006 Baldry, H. C.: The Greek Tragik Theatre. London 1971 Halleran, M. R.: Stagecraft in Euripides. London 1984 Die Bauformen der griechischen Tragödie. Hg. W. Jens. Händel, P.: Formen und Darstellungsweisen in der aristo- München 1971 phanischen Komödie. Heidelberg 1963 Buschor, E.: Satyrtänze und frühes Drama. München Hense, O.: Die Modifizierung der Maske in der griechi- 1943 schen Tragödie. Freiburg i. Br. 21905 The Cambridge companion to Greek tragedy. Hg. P. E. Herter, H.: Vom dionysischen Tanz zum komischen Spiel. Easterling. Cambridge u. a. 1997 Die Anfänge der attischen Komödie. Iserlohn 1929 The Classical world bibliography of Greek drama and Hose, M.: Drama und Gesellschaft: Studien zur dramati- poetry. New York, London 1978 schen Produktion in Athen am Ende des 5. Jahrhun- Conacher, D. J.: Euripidean drama. Myth, theme and derts. Stuttgart 1995 structure. London 1967 Hunningher, B.: The Origin of the Theatre. Haag 1955 Conrad, G.: Der Silen. Trier 1997 Janko, R.: Aristotle on comedy. Towards an reconstuc- Cornford, F. M.: The origin of Attic comedy. Ann Arbor tion of Poetics II. London 1984 1993 Joerden, K.: Hinterszenischer Raum und außerszenische Das griechische Drama. Hg. G. A. Seeck. Darmstadt Zeit. Untersuchungen zur dramatischen Technik der 1979 griechischen Tragödie. Diss. Tübingen 1960 Dearden, Ch. W.: The stage of Aristophanes. London Jones, J.: On Aristotele and Greek Tragedy. London 1976 1980 Deubner, L.: Attische Feste. Berlin 21966 Kaimio, M.: The Chorus of Greek Drama. Helsinki 1970 Dingel, J.: Das Requisit in der griechischen Tragödie. Kenner, H.: Das Theater und der Realismus in der grie- Diss. Tübingen 1967 chischen Kunst. Wien 1954 Dobrov, G. W.: Figures of play: Greek drama and meta- Kitto, H. D. F.: Greek tragedy. A literary study. London fictional poetics. Oxford u. a. 2001 31961 Dover, K.J.: Aristophanic comedy. London 1972 Ders.: Sophokles. Dramatist and Philosopher. Oxford Ehrenberg, V.: Aristophanes und das Volk von Athen. Zü- 1958 rich, Stuttgart 1968 Knox, B. W. M.: The Heroic Temper. Studies in So- Else, G. F.: Aristotle’s Poetics. Cambridge 1957 phoclean Tragedy. Berkeley 1964 Ders.: The origin and early form of Greek tragedy. Cam- Kolb, F.: Agora und Theater, Volks- und Festversamm- bridge 21967 lung. Berlin 1981 Fischer, I.: Typische Motive im Satyrspiel. Diss. Göttingen Ders.: Theaterpublikum und Gesellschaft in der griechi- 1959 schen Welt. Habil. Kiel 1975 Flickinger, R. C.: The Greek Theatre and its drama. Kott, J.: Gott-Essen. Interpretationen griechischer Tragö- Chicago 41936 dien. München, Zürich 1975 Fränkel, H.: Dichtung und Philosophie des frühen Grie- Latacz, J.: Einführung in die griechische Tragödie. Göt- chentums. München 1976 tingen 1993 Frey, V.: Die Stellung der attischen Tragödie und Komö- Lawler, L. B.: The Dance in Ancient Greece. Middletown die zur Demokratie. Diss. Zürich 1946 1978 Gewalt und Ästhetik: zur Gewalt und ihrer Darstellung Le Guen, B.: Les associations de technites dionysiaques à in der griechischen Klassik. Hg. B. Seidensticker, M. l’époque hellénistique. 2 Bde. Nancy 2001 Vöhler. Berlin 2006 Leonhardt, J.: Phalloslied und Dithyrambos. Aristoteles Ghiron-Bistagne, P.: Recherches sur les acteurs dans la über den Ursprung des griechischen Dramas. Heidel- Grèce antique. Paris 1976 berg 1991 Glen, R. S.: The two muses: an introduction to fifth-cen- Lesky, A.: Die griechische Tragödie. Stuttgart 21958 tury Athens by way of the drama. London, Melbourne Ders.: Die tragische Dichtung der Hellenen. Göttingen 1968 31972 278 Bibliographie

Ders.: Geschichte der griechischen Literatur. Bern u. a. Rosenmeyer, Th. G.: The Art of Aeschylus. Berkeley 31971 1982 Lever, K.: The Art of Greek Comedy. London 1956 Rösler, W.: Tragödie und Polis. Konstanz 1980 Ley, G.: A short introduction to the Ancient Greek thea- Russo, C. F.: Aristophanes: an author for the stage. Lon- ter. Chicago, London 1991 don 1994 MacDowell, D. M.: Aristophanes and Athens. Oxford Satyrspiel. Hg. B. Seidensticker. Darmstadt 1989 1995 Schadewaldt, W.: Die griechische Tragödie. Frankfurt/ Massenzio, M.: Dioniso e il teatro di Atene: interpreta- Main 1991 zioni e prospettive critiche. Rom 1995 Schmidt, W.: Der Deus ex machina bei Euripides. Diss. Meier, Ch.: Die politische Kunst der griechischen Tragö- Tübingen 1964 die. München 1988 Scullion, S.: Three studies in Athenian dramaturgy. Stutt- Melchinger, S.: Das Theater der Tragödie. Aischylos, So- gart u. a. 1994 phokles, Euripides auf der Bühne ihrer Zeit. München Seale, D.: Vision and Stagecraft in Sophocles. London 21990 1982 Murray, G.: Aeschylus. The Creator of Tragedy. Oxford Sifakis, G. M.: Studies in the History of Hellenistic 1940 Drama. London 1967 Ders.: Euripides und seine Zeit. Darmstadt 1957 Spitzbarth, A.: Untersuchungen zur Spieltechnik der grie- Neitzel, H.: Die dramatische Funktion des Chorliedes in chischen Tragödie. Zürich 1946 den Tragödien des Euripides. Diss. Hamburg 1967 Stoessl, F.: Die Vorgeschichte des griechischen Theaters. Newiger, H.-J.: Drama und Theater: ausgewählte Schrif- Darmstadt 1987 ten zum griechischen Drama. Stuttgart 1996 Sutton, D. F.: The Greek Satyr Play. Meisenheim 1980 Ders.: Metapher und Allegorie: Studien zu Aristophanes. Taplin, O.: Comic angels: and other approaches to Greek Stuttgart, Weimar 22000 drama through vase-paintings. Oxford 1993 Niteros, E.: Les traces du débat politique du cercle de Pé- Ders.: Greek tragedy in action. London 1993 riclès chez Sophocle. Diss. Aix-en-Provence 2005 Ders.: The Stagecraft of Aeschylus. Oxford 1977 Nothing to do with Dionysos? Athenian drama in its so- Tessere: frammenti della commedia greca. Hg. A. M. cial context. Hg. J. J. Winkler, F. I. Zeitlin. Princeton Belardinelli u. a. Bari 1998 1990 Thiercy, P.: Aristophane: fiction et dramaturgie. Paris Orchestra: Drama, Mythos, Bühne. Hg. A. Bierl, P. v. 1986 Möllendorff, S. Vogt. Stuttgart 1994 Thomson, G.: Aischylos und Athen. Eine Untersuchung Parara, P.: La dimension politique des tragédies d’Eschyle. der gesellschaftlichen Ursprünge des Dramas. Berlin Diss. Paris-Nanterre 2006 1956 Patzer, H.: Die Anfänge der griechischen Tragödie. Wies- Trendall, A. D., T. B. L. Webster: Illustration of Greek baden 1962 Drama. London 1971 Pickard-Cambridge, A. W.: Dithyramb, Tragedy, and Co- Untersteiner, M.: Le origine della tragedia e del tragico. medy. Oxford 21962 Dalla preistoria a Eschilo. Rom 1955 Ders.: The dramatic festivals of Athens. Oxford 21991 Urkunden dramatischer Aufführungen in Griechenland. Plebe, A.: La nascita del comico nella vita e nell’arte degli Hg. H. J. Mette. Berlin, New York 1977 antichi Greci. Bari 1956 Vernant, J.-P., P. Vidal-Naquet: Mythe et tragédie en grèce Poet, public, and performance in ancient Greece. Hg. ancienne. Paris 1973 L. Edmunds, R. W. Wallace. Baltimore u. a. 1997 Walcot, P.: Greek drama in its theatrical and social con- Rehm, R.: Greek Tragic Theatre. New York, London text. Cardiff 1976 1992 Walton, J. M.: Greek Theatre Practice. London 1980 Reinhardt, K.: Aischylos als Regisseur und Theologe. Ders., P. D. Arnott: Menander and the Making of Co- Bern 1949 medy. Westport 1996 Rivier, A.: Essai sur le Tragique d’Euripides. Paris 21975 Webster, T. B. L.: Greek Theatre Production. London Rodriguez Adrados, F.: Fiesta, comedia y tragedia. Sobre 21970 los origénes griegos del teatro. Barcelona 1972 Ders.: Studies in Later Greek Comedy. Manchester 1953 Romilly, J. de: L’evolution du pathétique d’Eschyle à Eu- Ders.: The Greek Chorus. London 1970 ripide. Paris 1961 Whitman, C. H.: Aristophane and the comic hero. Cam- Rose, H. H.: Griechische Mythologie. Ein Handbuch. bridge u. Toronto 1964 München 1988 Wiemken, H.: Der griechische Mimus. Dokumente zur Geschichte des antiken Volkstheaters. Bremen 1972 Bibliographie 279

Wilamowitz-Moellendorff, U. v.: Einleitung in die grie- Paratore, E.: Storia del teatro Latino. Venosa (Neuaus- chische Tragödie. Berlin 1907 (Nachdruck Zürich, gabe) 2005 Hildesheim 1988) Ders.: Il teatro di Plauto e di Terenzio. Rom 1958 Wiles, D.: Greek theatre performance: an introduction. Roman theater and society. Hg. W. J. Slater. Ann Arbor Cambridge u. a. 2000 1996 Ders.: Tragedy in Athens: performance space and theatri- Das römische Drama. Hg. E. Lefèvre. Darmstadt 1978 cal meaning. Cambridge u. a. 1997 Die römische Komödie: Plautus und Terenz. Hg. E. Le- Wilson, P.: The Athenian institution of the Khoregia: the fèvre. Darmstadt 1973 chorus, the city and the stage. Cambridge u. a. 2000 Slater, N. W.: Plautus in performance: the theatre of the Wise, J.: Dionysus writes: the invention of theatre in anci- mind. Princeton 1985 ent Greece. Ithaca u. a. 1998 Theater, Theaterpraxis, Theaterkritik im kaiserzeitlichen Zimmermann, B.: Die griechische Komödie. Frankfurt/ Rom. Hg. J. Fugmann. München, Leipzig 2004 Main 2006 Theater und Gesellschaft im Imperium Romanum = Zuntz, G.: The Political Plays of Euripides. Manchester Théâtre et société dans l’empire romain. Hg. J. Bläns- 21963 dorf, J.-M. André, N. Fick. Tübingen 1990 Wistrand, M.: Entertainment and violence in Ancient Rom Rome: the attitudes of Roman writers of the first cen- tury A. D. Göteborg 1992 Author and audience in Latin literature. Hg. T. Wood- Wright, J.: Dancing in chains: the stylistic unity of the man, J. Powell. Cambridge u. a. 1992 comoedia palliate. Rom 1974 Beacham, R. C.: Spectacle entertainments of early impe- Zwierlein, O.: Die Rezitationsdramen Senecas. Meisen- rial Rome. New Haven u. a. 1999 heim 1966 Ders.: The Roman theatre and its audience. London 1995 Rezeption und Nachleben Beare, W.: The Roman stage. A short history of Latin drama in the time of the Republic. London (1968) Antike Dramen – neu gelesen, neu gesehen: Beiträge zur Blänsdorf, J.: Theater und Gesellschaft im Imperium Ro- Antikenrezeption in der Gegenwart. Hg. K. Hölz u. a. manum. Tübingen 1990 Frankfurt/Main u. a. 1998 Bonaria, M.: Mimorum Romanorum Fragmenta. 2 Bde. Antike Dramentheorien und ihre Rezeption. Hg. B. Zim- Genua 1955–56 mermann. Stuttgart 1992 Brooks, R. A.: Ennius and Roman tragedy. Salem (Neu- Das antike Theater: Aspekte seiner Geschichte, Rezeption druck) 1984 und Aktualität. Hg. G. Binder, B. Effe. Trier 1998 Büchner, K.: Das Theater des Terenz. Heidelberg 1974 Boetius, S.: Die Wiedergeburt der griechischen Tragödie Duckworth, G. E.: The nature of Roman comedy: a study auf der Bühne des 19. Jahrhunderts: Bühnenfassungen in popular entertainment. Norman 21994 mit Schauspielmusik. Tübingen 2005 Dumont, J.-Ch., M.-H. François-Garelli: Le théâtre à Daskarolis, A.: Die Wiedergeburt des Sophokles aus dem Rome. Paris 1998 Geist des Humanismus: Studien zur Sophokles-Rezep- Dupont, F.: L’acteur-roi ou le théâtre dans la Rome anti- tion in Deutschland vom Beginn des 16. bis zur Mitte que. Paris 1985 des 17. Jahrhunderts. Tübingen 2000 Dies.: Le theatre latin. Paris 1988 Flashar, H.: Inszenierung der Antike. Das griechische Frassinetti, P.: Fabula Atellana. Genua 1953 Drama auf der Bühne der Neuzeit 1585–1990. Mün- Garton, Ch.: Personal aspects of the Roman theatre. To- chen 1991 ronto 1972 Hamburger, K.: Von Sophokles zu Sartre. Griechische Konstan, D.: Roman comedy. Ithaca u. a. 1983 Dramenfiguren antik und modern. Stuttgart 1962 Lennartz, K.: Non verba sed vim: kritisch-exegetische McDonald, M.: Ancient sun, modern light: Greek drama Untersuchungen zu den Fragmenten archaischer römi- on the modern stage. New York 1992 scher Tragiker. Stuttgart u. a. 1994 Scaenica Saravi-Varsoviensia: Beiträge zum antiken Thea- Leppin, H.: Histrionen: Untersuchungen zur sozialen ter und seinem Nachleben. Hg. J. Axer, W. Görler. War- Stellung von Bühnenkünstlern im Westen des Römi- schau 1997 schen Reiches zur Zeit der Republik und des Princi- Schadewaldt, W.: Antikes Drama auf dem Theater heute. pats. Bonn 1992 Pfullingen 1970 Moore, T. J.: The theater of Plautus: playing to the au- Steiner, G.: Die Antigonen. Geschichte und Gegenwart ei- dience. Austin 1998 nes Mythos. München 1988 280 Bibliographie

Ders.: Der Tod der Tragödie. München u. Wien 1962 Berger, B. D.: Le Drame liturgique de Pâques du Xe au Le théâtre antique et sa réception. Hg. J. Söring u. a. XIIIe siècle. Paris 1976 Frankfurt/Main u. a. 1994 Bevington, D. u. a.: Homo, Memento Finis: The Iconogra- Trilse, Ch.: Antike und Theater heute. Berlin 1979 phy of Just Judgment in Medieval Art and Drama. VanSteen, G. A. H.: Venom in verse: Aristophanes in mo- Kalamazoo 1985 dern Greece. Princeton 2000 Bevington, D.: Medieval Drama. Boston 1975 Walton, J. M.: A Greek Sense of Theatre: Tragedy Re- Borcherdt, H. H.: Das europäische Theater im Mittelalter viewed. Amsterdam 21996 und in der Renaissance. Neuausgabe. Reinbek 1969 Ders.: Living Greek Theatre: A Handbook of Classical Castro Caridad, E.: Introducción al teatro latino medie- Performance and Modern Production. New York val: textos y públicos. Santiago de Compostela 1996 1987 Cazal, Y.: Les voix du peuple – verbum dei: le bilinguisme latin – langue vulgaire au Moyen Âge. Genf 1998 erný, V.: Stredoveká dráma. Bratislava 1964 Mittelalter Collins, F.: The Production of Medieval Church Music Drama. Charlotteville 1972 Bibliographien, Nachschlagewerke, Craig, B.: The Evolution of a Mystery Play. Orlando 1983 Übersichtsdarstellungen Davidson, C.: Drama and art: an introduction to the use A companion to the medieval theatre. Hg. R. W. Vince. of evidence from the visual arts for the study of early New York u. a. 1989 drama. Kalamazoo 1977 Allegri, L.: Teatro e spettacolo nel Medioevo. Rom, Bari Drama and Community: People and Plays in Medieval 21990 Europe. Hg. A. Hindley. Turnhout 1999 Douhet, J. de: Dictionnaire des mystères ou collection gé- The Drama in the Middle Ages. 2 Bde. Hg. C. Davidson nérale des mystères, moralités, rites figurés et cérémo- u. a. New York 1982–91 nies singulières, ayant un caractère public et un but The dramatic tradition of the Middle Ages. Hg. C. David- religieux et moral, et joués sous le patronage des per- son. New York 2005 sonnes ecclésiastiques ou par l’entremise des confréries Drumbl, J.: Der Begriff des Theaters und der Ursprung religieuses. Paris 1854 (Nachdruck Turnholt 1989) des liturgischen Spiels. Diss. Wien 1969 Gregor, J.: Das Theater des Mittelalters. München 1929 Edwards, F.. Ritual and Drama: The Mediaeval Theatre. Harris, J. W.: Medieval theatre in context: an introduc- Guildford 1976 tion. London u. a. 1992 Enders, J.: Rhetoric and the origins of medieval drama. Stratman, C. J.: Bibliography of medieval drama. 2 Bde. Ithaca u. a. 1992 New York 21972 Ders.: The medieval theater of cruelty: rhetoric, memory, violence. Ithaca u. a. 1999 Einzeluntersuchungen Esperienze dello spettacolo religioso nell’Europa del Quattrocento. Hg. M. Chiabò, F. Doglio. Rom 1992 Accarie, M.: Le Théâtre sacré de la fin du Moyen Age. European Medieval Drama. Hg. S. Higgins, F. Paina. Ca- Lille 1983 merino 1999 Ders.: Théâtre, littérature et société au Moyen âge. Nizza Farai chansoneta novele: Essais sur la liberté créatrice au 2004 Moyen Âge. Hg. H. Legros. Caen 1989 Aebischer, P.: Neuf études sur le théâtre médiéval. Genf Festive drama. Hg. M. Twycross. Cambridge 1996 1972 Freund, Ph.: Dramatis personae: the rise of medieval and Aichele, K.: Das Antichristdrama des Mittelalters, der renaissance theatre. London u. a. 2006 Reformation und der Gegenreformation. Den Haag Gardiner, H. C.: Mysteries’ end. An investigation of the 1974 last days of medieval religious stage. New Haven Aubailly, J.-C.: Le Théâtre médiéval profane et comique: 1946 La Naissance d’un art. Paris 1975 Ginter, K., La Société médiévale dans le théâtre du XIVe Axton, R.: European Drama of the Early Middle Ages. siècle (Miracles de Nostre Dame par personnages). London 1974 Diss Paris-Nanterre 1969 Beisker, H.: Wandlungen der bühnenmäßigen Wirkungs- Goodman, H., Original Elements in the French and Ger- mittel, entwicklungsgeschichtlich dargestellt an der man Passion Plays. Diss. Bryn Mawr College 1951 Epoche des geistlichen Theaters. Diss. Greifswald Goldstein, L.: The origin of medieval drama. Madison 1931 2004 Bibliographie 281

Greisenegger, W.: Die Realität im religiösen Theater des Mittelalterliches Schauspiel. Hg. U. Mehler, A. H. Touber. Mittelalters: ein Beitrag zur Rezeptionsforschung. Amsterdam u. a. 1994 Wien 1978 Moving subjects: processional performance in the Middle Grube, E.: Untersuchungen über den Quellenwert bild- Ages and the Renaissance. Hg. K. Ashley u. a. Amster- künstlerischer Darstellungen für die Erforschung des dam u. a. 2001 mittelalterlichen Theaters. Diss. Berlin 1955 Muir, L. R.: The biblical drama of medieval Europe. Grünberg, A.: Das religiöse Drama des Mittelalters. Cambridge u. a. 1995 3 Bde. Wien 1965 Nagler, A.: The Medieval Religious Stage: Shapes and Halevy, M.: The Evolution of Medieval Drama. London Phantoms. New Haven, London 1976 1974 Niedner, H.: Die deutschen und französischen Osterspiele Hammerstein, R.: Tanz und Musik des Todes. Die mittel- bis zum 15. Jahrhundert. Berlin 1932 alterlichen Totentänze und ihr Nachleben. Bern u. a. Normington, K.: Gender and medieval drama. Wood- 1980 bridge, Rochester 2004 Hardison, O. B.: Christian Rite and Christian Drama in Ogden, D. H.: The staging of drama in the medieval the Middle Ages: Essays in the Origin and Early Hi- church. Newark 2002 story of Modern Drama. Baltimore 1965 Osterspiele. Hg. M. Siller. Innsbruck 1994 Hartl, E.: Das Drama des Mittelalters. Sein Wesen und Paterno, S.: The Liturgical Context of Early European sein Werden. 3 Bde. Leipzig 1937–42 Drama. Potomac 1989 Hartung W.: Die Spielleute. Wiesbaden 1982 Rey-Flaud, H.: Le cercle magique: essai sur le théâtre en Heers, J.: Fêtes, jeux et joutes dans les sociétés d’Occident rond à la fin du Moyen Age. Paris 1973 à la fin du Moyen Age. Paris 1971 Ders.: Pour une Dramaturgie du Moyen Age. Paris 1980 Johannsmeier, R.: Spielmann, Schalk und Scharlatan: die Richardson, Ch., J. Johnston: Medieval Drama. Ba- Welt als Karneval; Volkskultur im späten Mittelalter. singstoke u. a. 1991 Reinbek 1984 Le Rire au Moyen Age. Hg. T. Bouché, H. Charpentier. Kinpling, G.: Enter the King: Theatre, Liturgy, and Ritual Bordeaux 1990 in the Medieval Civic Triumph. Oxford 1998 Robert-Busquet, L.: Farces du moyen âge. Paris 1942 Kirchner, Th.: Raumerfahrung im geistlichen Spiel des Robinson, J. W.: Studies in fifteenth-century stagecraft. Mittelalters. Frankfurt/ Main u. a. 1985 Kalamazoo 1991 Klein, K.: Das geistliche Drama des Mittelalters. Diss. Roeder, A.: Die Gebärde im Drama des Mittelalters: Köln 1922 Osterfeiern, Osterspiele. München 1974 Konigson, E.: L’Espace théâtral médiéval. Paris 1975 Rosenfeld, H.: Der mittelalterliche Totentanz. München Koopmans, J.: Le théâtre des exclus au Moyen Âge: héré- 31974 tiques, sorcières et marginaux. Paris 1997 The Saint Play in Medieval Europe. Hg. C. Davidson. La Langue, le Texte, le Jeu: Perspectives sur le théâtre mé- Kalamazoo 1986 diéval. Hg. G. Di Stefano, R. Bidler. Montréal 1986 Salmen, W.: Der Spielmann im Mittelalter. Innsbruck Lateinische Osterfeiern und Osterspiele. 6 Bde. Hg. W. 1983 Lipphardt. Berlin 1975–81 Schmid, R. H.: Raum, Zeit und Publikum des geistlichen La littérature d’inspiration religieuse: théâtre et vies de Spiels: Aussage und Absicht eines mittelalterlichen saints. Hg. D. Buschinger. Göppingen 1988 Massenmediums. München 1975 Lorke, A.: Apostola – Peccatrix – Amica Dei: zur Figur Schuler, E. A.: Die Musik der Osterfeiern. Osterspiele und der heiligen Frau in englischen Moralitäten, Mirakel- Passionen des Mittelalters. Kassel 1951 und Mysterienspielen des Mittelalters. Marburg 1997 Spectacle in Early Theatre: England and France. Hg. J.-P. Massip, F.: El teatro medieval: voz de la divinidad cuerpo Debax u. a. Lancaster 1994 de histrión. Barcelona 1992 Spinrad, Ph. S.: The Summons of Death on the Medieval Material Culture and Medieval Drama. Hg. C. Davidson. and Renaissance Stage. Columbus 1987 Kalamazoo 1999 The stage as mirror: civic theatre in late medieval Europe. Meade, A. M.: The Actor in the Middle Ages. Diss. Co- Hg. A. E. Knight, R. W. Frank. Rochester 1997 lumbia Univ. 1948 The staging of religious drama in Europe in the later Medieval drama: critical concepts in literary and cultural Middle Ages. Hg. P. Meredith, J. E. Tailby. Kalamazoo studies. 4 Bde. Hg. J. C. Coldeway. London, New York 21990 2007 Stemmler, Th.: Liturgische Feiern und geistliche Spiele. Michael, W. F.: Fahrendes Volk und mittelalterliches Tübingen 1970 Drama. Berlin 1960 282 Bibliographie

Stumpfl, R.: Schauspielmasken des Mittelalters und der Chartrou, J.: Les Entrées Solennelles et Triomphales à la Renaissancezeit. Berlin 1930 Renaissance. Paris 1928 Il Teatro Medievale. Hg. J. Drumbl. Bologna 1989 Cohen, W.: Drama of a nation: public theater in Renais- Teatro religioso medioevo. Raccolta di testi dal secolo VII sance England and Spain. Ithaca u. a. 1985 al secolo XV. Rom 1949 Convegno Internazionale Spettacoli Studenteschi Le Théâtre au Moyen Age. Hg. G. Muller. Montréal nell’Europa Umanistica. Hg. M. Chiabò. Rom 1998 1981 Court festivals of the European Renaissance: art, politics Le théâtre et la cité dans l’europe médiévale. Hg. J. C. and performance. Hg. J. R. Mulryne. Aldershot (Nach- Aubailly, E. E. DuBruck. Stuttgart 1988 druck) 2004 Théâtre et spectacles hier et aujourd’hui. Moyen Age et Dramas of hybridity: performance and the body. Hg. Renaissance. Paris 1991 J. Masten. Evanston 2000 The theatre in the Middle Ages. Hg. H. Braet u. a. Leuven L’économie du dialogue dans l’ancien théâtre européen. 1985 Hg. J.-P. Bordier. Paris 1999 The theatre of medieval Europe: new research in early Engel, J. E.: Renaissance, Humanismus, Reformation. drama. Hg. E. Simon. Cambridge 1991 Bern, München 1969 Tydeman, W.: The theatre in the Middle Ages: western European theatre 1470–1600: traditions and transforma- European stage conditions, 800–1576. Cambridge u. a. tions. Hg. M. Gosman, R. Walthaus. Groningen 1996 1978 Fastnachtsspiel – Commedia dell’arte. Gemeinsamkeiten Wasson, J. M.: Early drama, art, and music documents: a – Gegensätze. Hg. M. Siller. Innsbruck 1992 paleography handbook. Kalamazoo 1993 Feldman, S. D. The Morality-Patterned Comedy of the Wenzel, E.: »Do wurden die Judden alle geschant«. Rolle Renaissance. Den Haag 1970 und Funktion der Juden in spätmittelalterlichen Spie- Ferrone, S.: Attori, mercanti, corsari: la Commedia len. München 1992 dell’Arte in Europa tra Cinque e Seicento. Turin 1993 Wright, St. K.: The Vengeance of Our Lord: medieval dra- Les Fêtes de la Renaissance. Hg. J. Jacquot. Paris 1956 matizations of the destruction of Jerusalem. Toronto Les Fêtes de la Renaissance. 3 Bde. Hg. J. Jacquot. Paris 1989 21973–75 Young, K.: The Drama of the Medieval Church. 2 Bde. Froning, R.: Das Drama der Reformationszeit. Stuttgart Oxford 1933 (Nachdruck Oxford 1967) 1894 Gering Rook, E.: Das Theater des 15. bis 16. Jahrhun- derts. Basel 1932 Renaissance, Humanismus, Reformation González Román, C.: Spectacula: teoría, arte y escena en la Europa del Renacimiento. Málaga 2001 Andrews, R.: Scripts and scenarios: the performance of Gosman, M., R. Walthaus: European Theatre 1470–1600: comedy in Renaissance Italy. Cambridge u. a. 1993 Traditions and Transformations. Groningen 1996 Aspects du théâtre populaire en Europe au XVIe siècle. Guarino, R.: Teatro e mutamenti: Rinascimento e spetta- Hg. M. Lazard. Paris 1989 colo a Venezia. Bologna 1995 Attolini, G.: Teatro e spettacolo nel Rinascimento. Rom Hess, R.: Das romanische geistliche Schauspiel als pro- u. a. 1988 fane und religiöse Komödie, 15. und 16. Jahrhundert. Baratto, M.: La Commedia del Cinquecento. Vicenza München 1965 1975 Hewitt, B.: The Renaissance Stage. Miami 1958 Berger, A. E.: Die Schaubühne im Dienste der Reforma- Hirschfeld, H. A.: Joint enterprises: collaborative drama tion. 2 Bde. Leipzig 1935–36 and the institutionalization of the English Renaissance Borsellino, N., R. Mercuri: Il Teatro del Cinquecento. theater. Amherst u. a. 2004 Bari 1973 Jacquot, J. u. a.: Les tragédies de Sénèque et le théâtre de Bottoni, L.: La messinscena del Rinascimento. Mailand la Renaissance. Paris 1964 2005 Kalisch, E.: Konfigurationen der Renaissance: zur Eman- Bragina, L. M.: Teatr i teatral’nost’ v kul’ture Vozroždenija. zipationsgeschichte der ars theatrica. Berlin 2002 Moskau 2005 Kernodle, G. R.: From art to theatre: form and conven- Burke, P.: Helden, Schurken und Narren: europäische tion in the Renaissance. London 1947 Volkskultur in der frühen Neuzeit. Stuttgart 1981 Lazard, M.: La Comédie humaniste au XVIe siècle et ses Ders.: Die Renaissance. Berlin (12.-15. Tsd) 1996 personnages. Paris 1978 Carandente, G.: I trionfi nel primo Rinascimento. Turin Le Lieu théâtral à la Renaissance. Hg. J. Jacquout. Paris 1963 21986 Bibliographie 283

Limon, J.: Gentlemen of a Company. English Players in Vince, R. W.: Renaissance theatre: a historiographical Central and Eastern Europe 1590–1660. Cambridge handbook. Westport 1984 u. a. 1985 West, W. N.: Theatres and encyclopedias in early modern Lorenzini, L.: Il teatro dell’anima: Rinascimento e Ba- Europe. Cambridge u. a. 2002 rocco in Sicilia. Soveria Mannelli 1999 White, M.: Renaissance drama in action: an introduction Magne, E.: Les Fêtes en Europe au XVIle siècle. Paris to aspects of theatre practice and performance. Lon- 1930 don u. a. 1998 Media, technology and performance. Hg. J. Masten. Evanston 2006 La nascita del teatro moderno: Cinquecento-Seicento. Barock Hg. R. Alone, G. Davico Bonino. Turin 2000 Newton, S. M.: Renaissance theatre costume and the Aercke, K. P.: Gods of play: baroque festive performances sense of the historic past. London 1975 as rhetorical discourse. Albany 1994 Performing affect. Hg. J. Masten. Evanston 2002 Alewyn, R.: Das große Welttheater: die Epoche der höfi- Place and displacement in the Renaissance. Hg. A. Vos. schen Feste. München (Nachdruck) 1989 Binghamton 1995 Angyal, A.: Die slawische Barockwelt. Leipzig 1961 Rachum, I.: Enzyklopädie der Renaissance. Zürich 1988 Barner, W.: Barockrhetorik. Untersuchungen zu ihren ge- Readings in renaissance women’s drama: criticism, hi- schichtlichen Grundlagen. Tübingen 1970 story, and performance 1594–1998. Hg. S. P. Cera- Baur-Heinhold, M.: Theater des Barock. Festliches Büh- sano, M. Wynne-Davies. London u. a. 1998 nenspiel im 17. und 18. Jahrhundert. München 1966 The Renaissance Stage. Documents of Serlio, Sabbattini Brunel, P.: Formes baroques au théâtre. Paris 1996 und Furttenbach. Hg. B. Hewitt. Coral Gables 1958 Bucciarelli, M.: Italian opera and European theatre The Renaissance theatre. 2 Bde. Hg. Ch. Cairns. Aldershot 1680–1720: plots, performers, dramaturgies. Turnhout 1999 2000 Ruegger, E.: Le spectacle total à la Renaissance. Genèse et Chédozeau, B.: Le baroque. Paris 1989 premier apogée du ballet de cour. Zürich 1995 Ciancarelli, R.: Chiarezza e verosimiglianza: la fine del Saunders, J. W.: A biographical dictionary of Renaissance dramma barocco. Rom 1997 poets and dramatists, 1520–1650. Brighton 1983 Le comique corporel: mouvement et comique dans Spectacle & image in Renaissance Europe. Hg. A. Las- l’espace théâtral du XVIIe siècle. Hg. E. Erdmann. Tü- combes. Leiden u. a. 1993 bingen 2006 Spielwelten: Performanz und Inszenierung in der Renais- Contexts of Baroque: theatre, metamorphosis, and de- sance. Hg. K. W. Hempfer, H. Pfeiffer. Stuttgart 2002 sign. Hg. R. Eriksen. Oslo 1997 Stäuble, A.: La commedia umanistica del Quattrocento. Convegno di Studi I Gesuiti e i Primordi del Teatro Ba- Florenz 1968 rocco in Europa. Hg. M. Chiabò. Rom 1995 Strong, R.: Feste der Renaissance 1450–1650. Kunst als DallaValle, D.: Aspects de la pastorale dans l’italianisme Instrument der Macht. Würzburg 1991 du 17e siècle. Paris 1995 Ders.: Splendour at Court. Renaissance Spectacle and Il- Deshoulières, Ch.: L’opéra baroque et la scène moderne: lusion. London 1973 essai de synthèse dramaturgique. Paris 2000 Taboada, A. F.: Fragmentos renacentistas teatro urbano: Fähler, E.: Feuerwerke des Barock. Studien zum öffentli- dos ednsayos gráficos. La Coruña (ca. 1997) chen Fest und seiner literarischen Bedeutung vom 16. Teatro comico del Cinquecento: la tonaca in commedia. bis 18. Jahrhundert. Stuttgart 1974 Hg. St. Termanini. Turin 2005 Franko, M.: Dance as Text. Ideologies of the Baroque Teatro, scena, rappresentazione dal Quattrocento al Set- Body. Cambridge u. a. 1993 tecento. Hg. P. Andrioli. Galatina 2000 Griffin, N.: Jesuit School Drama. A Checklist of Critical Le Théâtre Italien et l’Europe XVe-XVIIe siècles. Hg. Ch. Literature. London 1976 Bec, I. Mamzcarz. Paris 1983 Herrick, M. T.: Comic theory in the sixteenth century. Ur- Tin, L.-G.: Tragédie et politique en France au XVIe siècle. bana (Nachdruck) 1964 Diss. Paris X 2003 I Bibiena: una famiglia europea. Hg. D. Lenzi, J. Bentini. Toffanin, G.: Il cinquecento. Milano 1950 Venedig 2000 Les Tragédies de Sénèque et le théâtre de la Renaissance. Il tema dell’onore nel teatro barocco in Europa. Hg. Hg. J. Jacquot, M. Oddon. Paris 21972 A. Roncaccia u. a. Florenz 2004 Vianello, D.: L’arte del buffone: maschere e spettacolo tra Impe, J.-L.: Opéra baroque et marionnette. Dix lustres de Italia e Baviera nel XVI secolo. Rom 2005 284 Bibliographie

répertoire musical au siècle des lumières. Charleville- drammaturgia europea fra ’500 e ’600. Hg. S. Caran- Mézières 1994 dini. Rom 2000 The influence of Italian entertainments on sixteenth- and Tessari, R.: Maschere di cera: riforme, giochi, utopie; il seventeenth- century music theatre in France, Savoy teatro europeo del Settecento tra pensiero e scena. and England. Hg. M.-C. Canova-Green, F. Chiarelli. Mailand 1997 Lewiston u. a. 2000 Ders.: Teatro e spettacolo nel Settecento. Bari 21997 Inszenierung und Regie barocker Dramen. Hg. M. Bir- Theater und Publikum im europäischen Barock. Hg. cher. Stuttgart 1976 A. Maler. Frankfurt/Main u. a. 2002 Knapp, E., I. Kilián: The Sopron collection of Jesuit stage Tintelnot, H.: Barocktheater und barocke Kunst. Die designs. Budapest 1999 Entwicklungsgeschichte der Fest- und Theaterdekora- La escenografía del teatro barroco. Hg. A. Egido. Sala- tion in ihrem Verhältnis zur barocken Kunst. Berlin manca 1989 1939 Le théâtre italien et l’Europe: (XVIIe – XVIIIe siècles). Verschaeve, M.: Le traité de chant et mise en scène baro- Hg. Ch. Beck, I. Mamczarz. Florenz 1985 ques. Bourg-la-Reine 1998 Liebrecht, H.: Le théâtre au XVIIe siècle. Brüssel 1958 Zielske, Harald: Handlungsort und Bühnenbild im 17. Nässén, E.: »Ett yttre tecken på en inre känsla«: studier i Jahrhundert. Untersuchungen zur Raumdarstellung im barockens musikaliska och sceniska gestik. Göteborg europäischen Barocktheater. Diss. Berlin 1965 2000 Zonza, Ch.: Le baroque. Paris 2006 Nelle, F.: Künstliche Paradiese: vom Barocktheater zum Filmpalast. Würzburg 2005 Pasquier, P.: La mimèsis dans l’esthétique théâtrale du 18. Jahrhundert XVIIe siècle: histoire d’une réflexion. Paris 1995 Pelegrín, B.: Figurations de l’infini: l’âge baroque euro- Aliverti, M. I.: La naissance de l’acteur moderne: l’acteur péen. Paris 2000 et son portrait au XVIIIe siècle. Paris 1998 Raymond, M.: Baroque et Renaissance poetiques. Paris Alt, P.-A.: Tragödie der Aufklärung. Eine Einführung. Tü- 1953 bingen u. a. 1994 Reichelt, K.: Barockdrama und Absolutismus. Frankfurt/ Bajini, S.: Teatro e poetiche: il Settecento in Inghilterra e Main, Bern 1981 in Francia. Mailand 2002 Ronconi, L. u. a.: Lo spettacolo e la meraviglia: il Teatro Beiträge zur Theatergeschichte des 18. Jahrhunderts. Ei- Farnese di Parma e la festa barocca. Torino 1992 senstadt 1973 Rousset, J.: L’intérieur et l’extérieur: essais sur la poésie et Boeschenstein, H.: Dichtungstheorien der Aufklärung. sur le théâtre au XVIIe siècle. Paris 31988 Tübingen 1971 Schaub, O. W.: Pleasure Fires: fireworks in the court festi- Boncompain, J.: Auteurs et comediens au XVIIIe siècle. vals in Italy, Germany and Austria during the Baroque. Paris 1976 Diss. Kent, Ohio 1978 Bret-Vitoz, R.: Le lieu de la scène: dramaturgie de l’espace Schlick, J.: Wasserfeste und Teichtheater des Barock. Diss. dans la tragédie 1691–1759. Diss. Paris-Nanterre Kiel 1963 2004 Schöne, A.: Emblematik und Drama im Zeitalter des Ba- Bucciarelli, M., N. Dubowym, R. Strohm: Italian opera in rock. München 1964 Central Europe. Berlin 2006 Ders.: Das Zeitalter des Barock. München 1963 Bucciarelli, M.: Italian opera and european theatre 1680– Schütz, H.: Barocktheater und Illusion. Frankfurt a. M. 1720: plots, performers, dramaturgies. Turnhout 2000 u. a. 1984 Die Bühnen des Rokoko: Theater, Musik und Literatur The seventeenth-century stage. Hg. G. E. Bentley. Chicago, im Rheinland des 18. Jahrhunderts. Hg. F. G. Zehnder. London 1968 Köln 2000 (= Der Riss im Himmel. 7.Bd) Sternfeld, F.W.: The birth of opera. Oxford 1995 Burwick, F.: Illusion and the Drama: Critical Theory of Szarota, E. M.: Geschichte, Politik und Gesellschaft im the Enlightenment and Romantic Era. University Park Drama des 17. Jahrhunderts. Bern 1976 1991 Dies.: Künstler, Grübler und Rebellen: Studien zum euro- Carlson, M.: Voltaire and the theatre of the eighteenth päischen Märtyrerdrama des 17. Jahrhunderts. Bern, century. Westport u. a. 1998 München 1967 Chéraïtia, M.: Le théatre: enjeu de querelles et de réflexi- Tapie, V.-L.: Baroque et classicisme. Paris 1967 ons dans la seconde moitié du XVIIIème siècle. Lyon Teatri barocchi: tragedie, commedie, pastorali nella 2003 Bibliographie 285

Commedia dell’arte e spettacolo in musica tra Sei e Sette- and controversy in the age of the French Revolution. cento. Hg. A. Lattanti, P. Maione. Neapel 2003 Berkeley 2001 Dbowski, M.: Francuskie konteksty teatru polskiego w Marchand, S.: Théâtre et pathétique au dix-huitième siè- dobie oswiecenia. Kraków 2001 cle: pour une esthétique de l’effet dramatique. Diss. Di Bella, S.: L’expérience théâtrale dans l’oeuvre théo- Paris-Sorbonne 2004 rique de Luigi Riccobini: contribution à l’histoire du Meier, A.: Dramaturgie der Bewunderung. Untersuchun- théâtre au XVIIIe siècle. Diss. Paris X 2004 gen zur politisch-klassizistischen Tragödie des 18. Dramaturgische Schriften des 18. Jahrhunderts. Hg. Jahrhunderts. Frankfurt/Main 1993 K. Hammer. Berlin 1968 Meier, H.: Die Schaubühne als musikalische Anstalt: Stu- Das Ende des Stegreifspiels – Die Geburt des National- dien zur Geschichte und Theorie der Schauspielmusik theaters: ein Wendepunkt in der Geschichte des euro- im 18. und 19. Jahrhundert sowie zu ausgewählten päischen Dramas. Hg. R. Bauer, J. Wertheimer. Mün- »Faust«-Kompositionen. Bielefeld 1999 chen 1983 Ménil, A.: Diderot et le drame: théatre et politique. Paris Frantz, P.: L’ esthétique du tableau dans le théâtre du 1995 XVIIIe siècle. Paris 1998 Müller-Kampel, B.: Hanswurst, Bernardon, Kasperl: Fuentes Rotger, Y.: El triángulo sentimental en el drama Spasstheater im 18. Jahrhundert. Paderborn 2003 del dieciocho: Inglaterra, Francia, España. Kassel Neuss, R.: Tugend und Toleranz. Die Krise der Gattung 1999 Märtyrerdrama im 18.Jahrhundert. Bonn 1989 Goldzink, J.: Les Lumières et l’idée du comique. Fonte- Nivelle, A.: Kunst- und Dichtungstheorien zwischen Auf- nay-aux-Roses 1992 klärung und Klassik. Berlin 1960 Haider-Pregler, H.: Des sittlichen Burgers Abendschule. Opera and the Enlightenment. Hg. Th. Bauman, M. P. Bildungsanspruch und Bildungsauftrag des Berufsthea- McClymonds. Cambridge u. a. 1999 ters im 18. Jahrhundert. Wien u. München 1980 Pikulik, L.: »Bürgerliches Trauerspiel« und Empfindsam- Heckelmann, H.: Schultheater und Reformpädagogik: keit. Köln, Graz 1966 eine Quellenstudie zur reformpädagogischen Inter- Plagnol, M.-E.: Le théâtre de société: un autre théâtre? natserziehung seit dem 18. Jahrhundert. Tübingen Paris 2003 2005 The prologues and epilogues of the eighteen century. Heeg, G.: Das Phantasma der natürlichen Gestalt: Kör- Tl. 1 ff. Bd 1 ff. Hg. P. Danchin. Nancy 1990 ff. per, Sprache und Bild im Theater des 18. Jahrhunderts. Romantic and revolutionary theatre 1789–1860. Hg. Frankfurt/Main u. a. 2000 D. Roy. Cambridge 2003 Hoffmann, E. A.: Theater als System: eine Evolutionsge- Rull, E.: La poesia y el teatro en el siglo XVIII. Madrid schichte des modernen Theaters. Trier 1997 1987 Höyng, P.: »... und mußte dem Geist des Zeitalters nahe Ruppert, R.: Labor der Seele und der Emotionen: Funk- bleiben«: Studie zur Darstellung des Historischen auf tionen des Theaters im 18. und frühen 19. Jahrhun- dem Theater am Ende des 18. Jahrhunderts. Ann Ar- dert. Berlin 1995 bor 1994 La scène bâtarde: entre Lumières et romantisme. Hg. Ph. Les innovations théâtrales et musicales italiennes en Eu- Bourdin, G. Loubinoux. Clermont-Ferrand 2004 rope aux XVIIIe et XIXe siècles. Hg. I. Mamczarz. Pa- Scherer, J.: Théâtre et anti-théâtre au XVIIIe siècle. Ox- ris 1991 ford 1975 Jaëcklé-Plunian, C.: L’historiographie du théâtre au XVI- Schönberger, A.: L’Europe au XVIIIe siècle: l’Art et la cul- IIe siècle: la venue du théâtre à l’histoire. Diss. Paris III ture. Paris 1960 2003 Schulz, G.-M.: Tugend, Gewalt und Tod. Das Trauerspiel Kintzler, C.: Théâtre et opéra à l’âge classique: une fami- der Aufklärung und die Dramaturgie des Pathetischen lière étrangeté. Paris 2004 und Erhabenen. Tübingen 1988 Koopmann, H.: Drama der Aufklärung. Kommentar zu Seul, A.: Absolutismus, Aufklärung und die Entstehung einer Epoche. München 1979 des bürgerlichen Schauspiels. Diss. FU Berlin 1983 Lee, M.-E.: L’insularité théâtrale au XVIIIe siècle. Diss. Shahar, G.: Verkleidungen der Aufklärung: Narrenspiele Paris-Sorbonne 2004 und Weltanschauung in der Goethezeit. Göttingen Léoni, S.: Le poison et le remède: théâtre, morale et rhé- 2006 torique en France et en Italie, 1694–1758. Oxford Taylor, S. S. B.: The Theatre of the French and German 1998 Enlightenment. New York 1980 Letzter, J., R. Adelson: Women writing opera: creativity Tessari, R.: Maschere di cera: riforme, giochi, utopie; il 286 Bibliographie

teatro europeo del Settecento tra pensiero e scena. Hartmann, W.: Der historische Festzug: seine Entstehung Mailand 1997 und Entwicklung im 19. und 20. Jahrhundert. Mün- Theater im Kulturwandel des 18. Jahrhunderts: Inszenie- chen 1976 rung und Wahrnehmung von Körper, Musik, Sprache. Hays, M.: The Public and Performance. Essays in the Hg. E. Fischer-Lichte, J. Schönert. Göttingen 1999 History of French and German Theatre, 1871–1900. Le théâtre en musique et son double, 1600–1762. Hg. Ann Arbor 1981 D. Gabelli, L. Norci Cagiano. Paris 2005 Henderson, J. A.: The First Avant-garde. London, Toronto Les théâtres de société au XVIIIe siècle. Hg. M.-E. Pla- 1971 gnol-Diéval, D. Quéro. Brüssel 2005 Hermand, J.: Die literarische Formenwelt des Biedermei- Wierlacher, A.: Das bürgerliche Drama. Seine theoreti- ers. Gießen 1958 sche Begründung im 18. Jahrhundert. München 1968 Hinterhäuser, H.: Fin de siècle. Gestalten und Mythen. München 1977 Hoefert, S.: Das Drama des Naturalismus. Stuttgart 19. Jahrhundert 41993 Inevitabilis vis fatorum. Der Triumph des Schicksalsdra- Aus den Anfängen der sozialistischen Dramatik. Hg. mas auf der europäischen Bühne um 1800. Hg. U. Münchow. 3 Bde. Berlin 31987 R. Bauer u. a.. Bern u. a. 1990 Brands, H. G.: Theorie und Stil des konsequenten Natu- Klotz, V.: Operette. Porträt und Handbuch einer uner- ralismus. 1978 hörten Kunst. München, Zürich 1991 Carlson, J. A.: In the Theatre of Romanticism. New York Kluge, G.: Spiel und Witz im romantischen Lustspiel. u. a. 1994 Diss. Köln 1963 Carnazzi, G.: Verismo. Mailand 1996 Losco, M.: La réinvention de l’espace et du temps dans le Cogny, P.: Le naturalisme. Paris 1968 théâtre symboliste. 2 Bde. Diss. Paris III 1998 Cox, J. N.: In the Shadows of Romance: Romantic Tragic Marie, G.: Le théâtre symboliste: ses origines, ses sources, Drama in Germany, England, and France. Athens pionniers et réalisateurs. Paris 1973 1987 Miller, A. I.: The independent theatre in Europe, 1887 to Deak, F.: Symbolist theater: the formation of an avant- the present. New York 1931 (Neuausgabe 1966) garde. Baltimore, London 1993 Mise en crise de la forme dramatique 1880–1910. Hg. Delius, A.: Intimes Theater: Untersuchungen zu Program- J.-P. Sarrazac. Louvain-la-Neuve 1999 matik und Dramaturgie einer bevorzugten Theater- Naturalism and symbolism in European theatre, 1850– form der Jahrhundertwende. Kronberg 1976 1918. Hg. C. Schumacher. Cambridge u. a. 1996 Descotes, M.: Le drame romantique et ses grand créa- The new woman and her sisters: feminism and theatre teurs. Paris 1955 1850–1914. Hg. V. Gardner u. a. Ann Arbor 1992 Diaz-Rozzotto, M. u. a.: Etudes sur le verisme. Paris Richardson, A.: A Mental Theatre: Poetic Drama and 1991 Consciousness in the Romantic Age. University Park Das Drama Richard Wagners als musikalisches Kunst- 1988 werk. Hg. C. Dahlhaus. Regensburg 1970 Robichez, J.: Le symbolisme au théâtre: Lugné-Poë et les Drama und Theater der Jahrhundertwende. Hg. D. Ka- débuts de l’Oeuvre. Paris 41972 fitz. Tübingen 1991 Romantic drama. Hg. G. Gillespie. Amsterdam u. a. Dramaturgies romantiques. Hg. G. Zaragoza. (Dijon) 1994 1999 The Romantic theatre. Hg. R. A. Cave. Gerrards Cross Dramaturgische Schriften des 19.Jahrhunderts. 2 Bde. 1986 Hg. K. Hammer. Berlin 1987 Schanze, H.: Drama im bürgerlichen Realismus. Frank- Evans, D.-O.: Le Théâtre pendant la période romantique furt a. M. 1973; (1827–1848). Paris 1925 Stokes, J.: Resistible Theatres: Enterprise and Experiment Fàbregas, X.: Els orígens del drama contemporani. Barce- in the Late Nineteenth Century. London 1972 lona 1995 Symbolism. A bibliography of symbolism as an interna- Female playwrights of the nineteenth century. Hg. A. tional and multi-disciplinary movement. Hg. D. L. An- Scullion. London 1996 derson u. a. New York 1975 Fin de siècle. Zur Literatur und Kunst der Jahrhundert- Theater und Gesellschaft. Das Volksstück im 19. und 20. wende. Hg. R. Bauer u. a. Frankfurt/Main 1977 Jahrhundert. Hg. J. Hein. Düsseldorf 1973 Haida, P.: Komödie um 1900. München 1973 Theater und Medien an der Jahrhundertwende. Hg. J. Fiebach. Berlin 1997 Bibliographie 287

Der theatralische Neoklassizismus um 1800. Ein europä- Brandt, S.: BRAVO! & BUM BUM! Neue Produktions- isches Phänomen? Hg. R. Bauer. Bern u. a. 1986 und Rezeptionsformen im Theater der historischen Ubersfeld, A.: Le drame romantique. Paris 1993 Avantgarde: Futurismus, Dada und Surrealismus Ulivi, F.: La letteratura verista. Torino 1972 Frankfurt/Main u. a. 1995 Das Volksstück im 19. und 20. Jahrhundert. Hg. J. Hein. Brater, E.: The New Women Playwrights. New York Düsseldorf 1973 1989 Werner, R.: Die Schicksalstragödie und das Theater der Brauneck, M.: Theater im 20. Jahrhundert. Programm- Romantik. München 1963 schriften. Stilperioden, Reformmodelle. Reinbek Zamfirescu. I.: Teatrul romantic european. Bukarest 92001 1984 Breton, A.: Die Manifeste des Surrealismus. Reinbek Zur Literatur der Restaurationsepoche 1815–1848. Hg. 1977 J. Hermand, M. Windfuhr. Stuttgart 1970 Broadhurst, S.: Liminal acts: a critical overview of con- temporary performance and theory. London 1999 Brockett, O. G., R. R. Findlay: Century of innovation: a 20. Jahrhundert history of European and American theatre and drama since the late nineteenth century. Boston 21991 Abirached, R.: La crise du personnage dans le théâtre Brook, P.: Wanderjahre. Schriften zu Theater, Film und moderne. Paris 1978 Oper 1946–1987. Berlin 1989 Acercamientos al teatro actual (1970–1995): historia – Brustein, R.: The Theatre of Revolt. Studies in Modern teoría – práctica. Hg. F. und A. de Toro. Frankfurt/ Drama von Ibsen to Genet. Chicago 1991 Main u. a. 1998 Brynhildsvoll, K.: Dokumentarteater. Oslo u. a. 1973 Apfelthaler, V.: Die Performance des Körpers – der Kör- Bügner, T.: Annäherungen an die Wirklichkeit. Gattung per der Performance. Sankt Augustin 2002 und Autoren des neuen Volksstücks. Frankfurt/Main Around the absurd: essays on modern and postmodern 1986 drama. Hg. E. Brater. Ann Arbor 1990 Carlson, M. A.: Performance. London u. a. 1996 Aspekte der Modernität. Hg. H. Steffen. Göttingen 1965 Carr, C.: On Edge. Performance at the End of the Twen- Aston, E.: An introduction to feminism and theatre. Lon- tieth Century. Hanover u. a. 1993 don, New York 1995 Case, S.-E.: Feminism and Theatre. New York 1988 Dies.: Feminist theatre practice: a handbook. London Choinska, A. u. a.: Ekspresjonizm w theatrze europej- u. a. 1999 skim. Warszawa 1983 Aufbruch zu neuen Welten: Theatralität an der Jahrtau- Cima, G. G.: Performing women: female characters, male sendwende. Hg. M. Hüttler. Frankfurt/Main 2000 playwrights, and the modern stage. Ithaca u. a. 1993 Aux sources de la vérité du théâtre moderne. Hg. J. B. Collins, L. J.: Theatre at war, 1914–18. Basingstoke u. a. Sanders. Paris 1974 1998 Avantgardetheater und Volkstheater.Hg. K. Schoell. Contours of the theatrical avant-garde: performance and Frankfurt/Main, Bern 1982 textuality. Hg. J. M. Harding. Ann Arbor 2000 Barton, B.: Das Dokumentartheater. Stuttgart 1987 Corvin, M.: Le Théâtre de recherche entre les deux guer- Battcock, G., R. Nickas: The Art of Performance. New res. Le laboratoire art et action. Lausanne o. J. York 1984 Counsell, C.: Signs of performance: an introduction to Baumgarth, Ch.: Geschichte des Futurismus. Reinbek twentieth century theatre. London 1996 1966 Cruciani, F.: Teatro del Novecento. Registi, pedagoghi e Becker, P. v.: Das Jahrhundert des Theaters. Köln 2002 comunità teatrali nel XX secolo. Florenz 1989 Becsi, K.: Der Kosmos auf der Bühne. Das galaktische Dada Berlin. Hg. K. Riha. Stuttgart 1977 Weltbild des künftigen Theaters. Wien 1977 Dada. Eine literarische Dokumentation. Hg. R. Huelsen- Béhar, H.: Le théâtre Dada et surréaliste. Paris (erw.) beck. Reinbek 1964 1979 Damian, M.: Zur Geschichtlichkeit des Theater des Ab- Bentley, E.: Theory of Modern Stage. New York 1997 surden. Frankfurt/Main 1977 Bertolt Brecht. Epoche – Werk – Wirkung. Hg. K.-D. Daus, R.: Das Theater des Absurden. Stuttgart 1977 Müller. München 1985 Davico Bonino, G.: Il teatro del ’900. Turin 1991 Bohle, J. F. E.: Theatralische Lyrik und lyrisches Theater Denkler, H.: Drama des Expressionismus. München im Dadaismus. Diss. Saarbrücken 1981 21979 Bourassa, A. G.: Le Théâtre surréaliste. Recueil de textes. Deshoulières, Ch.: Le Théâtre au XX e siècle. Paris 1989 Montréal 1997 288 Bibliographie

Diamond, E.: Unmaking mimesis: essays on feminism L’Expressionisme dans le théâtre européen. Hg. D. Bablet, and theater. London u. a. 1997 J. Jacquot. Paris 21989 Dietrich, M.: Das moderne Drama. Stuttgart 31974 Faschismus und Avantgarde. Hg. R. Grimm, J. Hermand. DiGaetani, J. L.: A search for a postmodern theater: in- Königstein 1980 terviews with contemporary playwrights. New York Fascism, Aesthetics and Culture. Hg. R. J. Golsan. Hano- u. a. 1991 ver 1992 Drain, R.: Renewing Theatre. A Twentieth Century Sour- Fascism and theatre: comparative studies on the aesthe- cebook. New York, London 1995 tics and politics of performance in Europe 1925–1945. Drama und Theater der europäischen Avantgarde. Hg. F. Hg. G. Berghaus. Oxford, Providence u. a. 1996 N. Mennemeier, E. Fischer-Lichte. Tübingen u. a. 1994 Feminist theatre and theory. Hg. H. Keyssar. Basingstoke Drama und Theater im 20. Jahrhundert. Hg. H. D. Irm- u. a. 1996 scher, W. Keller. Göttingen 1983 Das Festspiel: Formen, Funktionen, Perspektiven. Hg. Dramatische und theatralische Kommunikation: Beiträge B. Engler, G. Kreis. Willisau 1988 zur Geschichte und Theorie des Dramas und Theaters Fiebach, J.: Von Craig bis Brecht. Studien zu Künstler- im 20. Jahrhundert. Hg. H. Schmid, J. Striedter. Tübin- theorien in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts. Ber- gen 1992 lin 31991 Dramaturgische und politische Strategien im Drama und Fischer-Lichte, E. u. a.: Theater seit den 60er Jahren. Theater des 20. Jahrhunderts. Hg. K. O. Arntzen. St. Grenzgänge der Neo-Avantgarde. Tübingen u. Basel Ingbert 2000 1998 Le drame d’avant-garde et le théâtre. Hg. J. Heistein. Fisher, J.: The theatre of yesterday and tomorrow: com- Warszawa u. a. 1979 media dell’arte on the modern stage. Lewiston u. a. Dreher, Th.: Performance Art nach 1945. München 2001 1992 Dreyfus, Ch.: Happenings and fluxus. Paris 1989 Frauen im europäischen Theater heute. Hg. K. Uecker. Dusigne, J.-F.: Le Théâtre d’Art. Aventure européenne du Hamburg 1998 XXe siècle. Paris 1997 Freeman, S.: Putting your daughters on the stage: lesbian Duvignaud, J., J. Lagoutte: Le Théâtre contemporain. theatre from the 1970s to the 1990s. London 1997 Culture et contre-culture. Paris 1974 Fuchs, E.: The death of character: perspectives on theater Eckert, N.: Von der Oper zum Musiktheater: Wegbereiter after modernism. Bloomington u. a. 1996 und Regisseure. Berlin 1995 Fuente Ballesteros, R. de la: Introducción al teatro del si- Eckhardt, J.: Das epische Theater. Darmstadt 1983 glo XX (1900–1936). Valladolid 1988 Elemente des modernen Theaters. Hg. A. Happ, G. Rühle. Der Futurismus. Manifeste und Dokumente einer künst- Frankfurt/Main 1961 lerischen Revolution 1909–1918. Hg. U. Apollonio. Eller-Rüter, U.-M.: Kandinsky: Bühnenkomposition und Köln 1972 Dichtung als Realisation seines Synthese-Konzepts. Geis, D. R.: Postmodern Theatric(k)s. Ann Arbor 1993 Hildesheim u. a. 1990 Geschichte im Gegenwartsdrama. Hg. R. Grimm, J. Her- Elsom, J.: Cold War theatre. London u. a. 1992 mand. Stuttgart 1976 Episches Theater. Hg. R. Grimm. Köln, Berlin 1966 Glover, J. G.: The cubist theatre. Ann Arbor 1983 Ericson, J. D.: Dada. Boston 1984 Goldberg, R.: Performance Art. New York 1988 Erwin Piscator. Eine Arbeitsbiographie. 2 Bde. Hg. K. Goodman, L.: Contemporary feminist theatres: to each Boeser, R. Vatková. Berlin 1987 her own. London u. a. 1993 Es gibt keinen Hund. Das futuristische Theater. Hg. B. Gouhier, H.: Antonin Artaud et l’essence du théâtre. Paris Landes. München 1989 1975 Esslin, M.: Brief chronicles: essays on modern theatre. Grimm, R.: Nach dem Naturalismus. Essays zur moder- London 1970 nen Dramatik. Kronberg 1978 Ders.: Jenseits des Absurden. Aufsätze zum modernen Gruber, W. E.: Missing Persons. Character and Characte- Drama. Wien 1972 rization in Modern Drama. Athens 1994 Ders.: Das Theater des Absurden: von Beckett bis Pinter. Guerrero Zamora, J.: Historia del teatro contemporáneo. Reinbek 171996 4 Bde. Barcelona 1961–67 European theatre 1960–1990; cross-cultural perspectives. Happening und Fluxus. Köln 1970 Hg. R. Yarrow. London u. a. 1992 Happenings, Fluxus, Pop Art, Nouveau Réalisme. Hg. Euro-Scene. Leipzig. 10. Festival zeitgenössischen euro- J. Becker, W. Vostell. Reinbek 1965 päischen Theaters. Hg. A. E. Wolff. Leipzig 2000 Hausmann, R.: Am Anfang war Dada. Gießen 1980 Bibliographie 289

Heilman, R. B.: The iceman, the arsonist and the troubled Lebel, J.-L.: Le happening. Paris 1966 agent: tragedy and melodrama on the modern stage. Magdalena. International Women’s Experimental Theatre. London (1973) Hg. S. Bassnett. Oxford u. a. 1989 Henri, A.: Total Art: Environments, Happenings and Per- Mahal, G.: Naturalismus. München 1975 formance. New York u. a. 1974 Manifeste europäischen Theaters. Von Grotowski bis Herms, D., A. Paul: Politisches Volkstheater der Gegen- Schleef. Hg. J. Fiebach. Berlin 2003 wart. Berlin 1981 Manifeste und Proklamationen der europäischen Avant- Hernadi, P.: Interpreting Events: tragicomedies of History garde (1909–1938). Hg. W. Asholt, W. Fähnders. Stutt- on the Modern Stage. Ithaca 1985 gart, Weimar 1995 Hewitt, A.: Fascist Modernism: Aesthetics, Politics, and Marranca, B.: Ecologies of theater: essays at the century the Avant-garde. Stanford 1993 turning. Baltimore u. a. 1996 Hildesheimer, W.: Über das absurde Theater. Frankfurt/ Melchinger, S.: Geschichte des politischen Theaters. Vel- Main 1976 ber 1971 Hoppe, H.: Das Theater der Gegenstände. Rheinfelden Melzer, A. H.: Dada and surrealist performance. Balti- u. a. 41992 more u. a. 1994 Iden, P.: Theater als Widerspruch. Plädoyer für die zeitge- Melzer, A.: Latest Rage The Big Drum. Dada & Surrea- nössische Bühne. München 1984 list, Performance. Ann Arbor 21980 Immigrantentheater. Red. T. Brouwers u. a. Utrecht 1981 Mephisto ist müde: welche Zukunft hat das Theater? Hg. Innes, Ch.: Avant garde theatre 1892–1992. London u. a. L. Schöne. Darmstadt 1996 1993 Meyer, R. u. a.: Dada global. Zürich 1994 Jacquart, E.: Le théâtre de dérision. Paris 1974 Möbius, H.: Montage und Collage: Literatur, bildende Jappe, E.: Performance – Ritual – Prozess. Handbuch der Künste, Film, Fotografie, Musik, Theater bis 1933. Aktionskunst in Europa. München 1993 München 2000 Kaiser, H.: Modernes Theater zu Beginn des 20. Jahrhun- Mühlbauer, W.: Die Bühnenwelt des expressionistischen derts. Darmstadt 1955 Dramas. Diss. Wien 1962 Kaye, N.: Postmodernism and performance. Basingstoke Mullenix, E. R.: Wearing the breeches: gender on the an- u. a. 1994 tebellum stage. New York 2000 Kershaw, B.: The radical in performance: between Brecht Münder, P.: Harold Pinter und die Problematik des absur- and Baudrillard. London 1999 den Theaters. Frankfurt 1976 Kesting, M.: Das epische Theater: zur Struktur des mo- Nadeau, M.: Geschichte des Surrealismus. Reinbek 1965 dernen Dramas. Stuttgart u. a. 81989 New theatre vistas: modern movements in international Keyssar, H.: Feminist Theatre. New York 1990 theatre. Hg. J. L. Oliva. New York u. a. 1996 Kiebuzinska, Ch.: Revolutionaries in the theater: Meyer- Nöth, W.: Strukturen des Happenings. Hildesheim, New hold, Brecht, and Witkiewicz. Ann Arbor, London York 1972 1988 Orenstein, G.: The theatre of the marvelous: Surrealism Killinger, J.: World in Collapse. The Vision of Absurd and the contemporary stage. New York 1975 Drama. New York 1971 Patraka, V. M.: Spectacular suffering: theatre, fascism, Kirby, M.: The art of time: essays on the avant-garde. and the Holocaust. Bloomington 1999 New York 1969 Performance / Live Art 1909 to the Present. Hg. R. Gold- Ders.: Happenings. New York 1965 berg. New York 1979 Knellessen, F. W.: Agitation auf der Bühne. Emsdetten Piscator, E.: Das Politische Theater (1929). Neubearbeitet 1970 v. F. Gasbarra. Reinbek 1963 Kormann, E.: »Der täppische Prankenschlag eines einzel- The politics of theatre and drama. Hg. G. Holderness. gängerischen Urviechs ...«. Das neue kritische Volks- Houndmills u. a. 1992 stück. Tübingen 1990 Poole, R. J.: Performing bodies: Überschreitungen der Kostelanetz, R.: The Theatre of mixed-means: an intro- Geschlechtergrenzen im Theater der Avantgarde. duction to happenings, kinetic environments and other Frankfurt/Main u. a. 1996 mixed-means presentations. New York 31980 Pörtner, P.: Literatur-Revolution 1910–1925. Dokumente. Kreativität und Dialog. Theaterversuche der 70er Jahre in Manifeste, Programme. 2 Bde. Neuwied u. a. 1960–61 Westeuropa. Hg. J. Fiebach, H. Schramm. Berlin 1983 Quint-Wegemund, U.: Das Theater des Absurden auf der LaBelle, M. M.: Alfred Jarry, nihilism and the theater of Bühne und im Spiegel der literaturwissenschaftlichen the absurd. New York 1980 Kritik. Frankfurt/Main 1983 290 Bibliographie

Räumungen: von der Unverschämtheit, Theater für ein THEATERFRAUENTHEATER. Hg. B. Engelhardt, Th. Medium der Zukunft zu halten. Hg. R. Hammerthaler. Hörnigk, B. Masuch. Berlin 2001 Berlin 2000 TheaterKulturVision: Arbeitsbuch. Hg. Th. Hörnigk, B. Richter, H.: DADA – Kunst und Antikunst. Köln 1970 Masuch, F. M. Raddatz. Berlin 1998 Rogoff, G.: Vanishing acts: theater since the sixties. New Le Théâtre d’Agit Prop de 1917 à 1932. 4 Bde. Hg. D. Haven 2000 Bablet. Lausanne 1977–78 Rubin, W. S.: Dada, Surrealism, and their heritage. New Le théâtre moderne. 2 Bde. Hg. J. Jacquot. Paris (versch. York 61992 Aufl.) 1973 Rühle, G.: Theater in unserer Zeit. 3 Bde. Frankfurt a. M. Transformationen – Theater der neunziger Jahre. Hg. E. 1976–92 Fischer-Lichte u. a. Berlin 1999 Runge, E. Vom Wesen des Expressionismus im Drama The Twentieth-century performance reader. Hg. M. Hux- und auf der Bühne. Diss. München 1963 ley. London u. a. (Nachdruck) 2000 Russo, A.: Bertolt Brecht und Dario Fo: Wege des epi- Twentieth-century theatre. A sourcebook. Hg. R. Drain. schen Theaters. Stuttgart, Weimar 1998 London 1995 Sandford, M. R.: Happenings and other acts. London Van Delft, L.: Le théâtre en feu: le grand jeu du théâtre u. a. 1995 contemporain. Tübingen 1997 Sarrazac, J.-P.: Théâtres intimes. Paris 1989 Verdone, M.: Teatro del tempo futurista. Rom 21988 Schiffermüller, I.: Die Erneuerung des Volksstücks in den Voss, U.: Szenische Collagen. Theaterexperimente der eu- 60er Jahren. Diss. Innsbruck 1980 ropäischen Avantgarde zwischen 1913 und 1936. Bie- Schilling, J.: Aktionskunst. Identität von Kunst und Le- lefeld 1998 ben? Luzern, Frankfurt/Main 1978 Waldberg, P.: Der Surrealismus. Köln 51981 Schivelbusch, W.: Sozialistisches Drama nach Brecht. Welttheater – Nationaltheater – Lokaltheater: Europä- Darmstadt, Neuwied 1974 isches Theater am Ende des 20.Jahrhunderts. Hg. E. Schmidt-Bergmann, H.: Futurismus. Reinbek 1993 Fischer-Lichte, H. Xander. Tübingen, Basel 1993. Simhandl, P.: Konzeptionelle Grundlagen des heutigen »Wenn wir zu spielen – scheinen«: Studien und Doku- Theaters. Berlin 1985 mente zum Internationalen Revolutionären Theater- Sokel, W. H.: Der literarische Expressionismus. München bund. Hg. P. Diezel. Bern u. a. 1993 21970 Yordon, J. E.: Experimental Theatre. Creating and Sta- Spielmann, Y.: Eine Pfütze in bezug aufs Mehr: Avant- ging Texts. Prospect Heights 1996 garde. Frankfurt/Main 1991 Zellinger, I.: Studien zur Festspielidee des zwanzigsten Staging the Holocaust: the Shoah in drama and perfor- Jahrhunderts. Diss. Wien 1982 mance. Hg. C. Schumacher. Cambridge u. a. 1998 Zinder, D. G.: The Surrealist Connection: An Approach Staging the impossible: the fantastic mode in modern to a Surrealist Aesthetic of Theatre. Ann Arbor 1980 drama. Hg. P. D. Murphy. Westport u. a. 1992 Zu Problemen des modernen Dramas. Hg. H. Kuprian. Steffens, W.: Expressionistische Dramatik. Velber 1968 Wien 1972 Steinweg, R.: Das Lehrstück. Brechts Theorie einer poli- tisch-ästhetischen Erziehung. Stuttgart 21976 Stourac, R., K. McCreery: Theatre As a Weapon: Wor- kers’ Theatre in the Soviet Union, Germany and Bri- Theater – Geographisch tain, 1917–34. New York u. a. 1986 Stowell, S.: A Stage of their Own. Feminist Playwrights of Nordeuropäisches Theater the Suffrage Era. Ann Arbor 1992 Tambling, J.: Opera and the culture of fascism. Oxford Aboriginal voices: Amerindian, Inuit, and Sami theater. u. a. 1996 Hg. P. Brask. Baltimore u. a. 1992 Taylor, Ch. J.: Futurism. Politics, Painting and Perfor- Grundzüge der neueren skandinavischen Literaturen. Hg. mance. Ann Arbor 1979 F. Paul. Darmstadt 1982 Temkine, R.: Le Théâtre au présent. Lectoure 1987 Ebel, U.: Konzepte einer nationalspezifischen Dramatik Tendenzen des Gegenwartstheaters. Hg. W. Floeck. Tü- von Holberg bis Ibsen. Metelen 1990 bingen 1988 Gunnell, T.: The origins of drama in Scandinavia. Wood- Theater in den Kämpfen unserer Zeit. 3 Bde. Berlin 1980 bridge, Rochester 1995 Theater seit den 60er Jahren: Grenzgänge der Neo-Avant- Jørgensen, A. u. a.: Gruppeteater i Norden. København garde. Hg. E. Fischer-Lichte. Tübingen u. a. 1998 1981 Bibliographie 291

Marker, F. J.: and the Romantic Aschengreen, F.: Der går dans: den Kongelige Ballet Theatre. A study of stage practices in the prenaturali- 1948–1998. Kopenhagen 1998 stic Scandinavian theatre. Toronto u. a. 1971 Bamberger, A.: Ludvig Holberg und das erste dänische Marker, F. J. und L.-L.: A History of Scandinavian Nationaltheater. Frankfurt/Main 1983 Theatre. Cambridge u. a. 1996 Barba, E., I. N. Rasmussen: Bemerkungen zum Schweigen Dies.: The Scandinavian Theatre. Oxford 1975; der Schrift. Odin Teatret. Schwerte 1983 National theatre in Northern and Eastern Europe, 1746– Betænkning om teaterstøtte i Danmark. Kopenhagen 1900. Hg. L. Senelick. Cambridge u. a. 1991 1999 Nordic Theatre Studies. Kopenhagen 1988 ff. Blum, J.: Teaterliv i København. Kopenhagen 1989 Nordisk Teater. Hg. L. Janzon. Stockholm 1988 Bournonvilleana. Hg. M. Hallar, A. Scavenius. Kopenha- Political theatre: revisited and redefined. Hg. L. Jørgen- gen 1992 sen, K. Nielsen. Kopenhagen 2004 Bredsdorff, Th.: Anmelderi: teater og litteratur i pressen Popular drama in Northern Europe in the later middle siden 1880. Kopenhagen 1983 ages. Hg. F. G. Andersen u. a. Odense 1988 Daetwyler, J.-J.: L’Odin Teatret et la naissance du Thiers Teatersamlinger i Norden: Katalog over teatermuseer Théâtre. Bern 1980 -biblioteker od -arkiver i Danmark, Finland, Norge og Dramatiker! En rapport om teaterarbejde. Kopenhagen Sverige. Kopenhagen 1984 1981 Theatre in the Five Scandinavian Countries. Hg. C. Ste- D’Urso, T., F. Taviani: L’étranger qui danse: Album de phenson. Stockholm 1971 l’Odin Teatret 1972–77. Rennes 1977 Théâtre scandinave. Bearb. Ph. Coutant. Nantes 2003 Dybroe, M.: Pantomimeteatret og dets publikum. Kon- Wirmark, M.: Noras systrar: nordisk dramatik och teater gerslev 1978 1879–99. Stockholm 2000 Engberg, H.: Dansk teater i halvtredserne. Kopenhagen 20th century drama in Scandinavia. Hg. J. Wrede. Hel- (ca. 1958) sinki 1979 Ders.: Pantomimeteatret. Kopenhagen 1959 Engberg, J.: Det Kongelige Teater i 250 år: til hver mands nytte. 2 Bde. Kopenhagen 21998 Dänemark Engelbrechtsen, S.: Dansk dramatik. Kopenhagen 1966 25 Teatersæsoner. Københavnske teatre i billeder og re- Bibliographien, Nachschlagewerke, pertoire, 1931 til 1956. Hg. S. Kragh-Jacobsen, K. Christensen. Kopenhagen 1957 Übersichtsdarstellungen Hansen, P.: Den danske Skueplads. 2 Bde. Kopenhagen Aumont, A., E. Collin: Det danske Nationalteater 1748– 1889–93 1889: en statistik Fremstilling af det kongelige Teaters Harsløf, O.: Frihed på gaflen! Teater i Danmark fra Historie fra Skuepladsens Aabning paa Kongens Ny- 1960’erne til 1980’erne. 21993 torv 18. December 1748 til Udgangen af Sæsonen Ders.: Kunst er våben. Socialistisk teaterarbejde: analyser, 1888–89. 3 Bde. Kopenhagen 1896–1900 reportager, erindringer, interviews, erfaringer. Kopen- Dansk teaterhistorie. Hg. K. Kvam, J. Risum, J. Wiin- hagen 1976 gaard. 2 Bde. Kopenhagen 1992 Henriques, A. u. a.: Teatret paa 1748– Den Danske Skueplads 1722–1922. Red. E. Agerholm, V. 1948. Kopenhagen 1948 Berggreen. Kopenhagen 1922 Hertel, H.: Tilbageblik på 30’erne: litteratur, teater, kul- Neiiendam, R.: Det kongelige Teaters Historie. 5 Bde. turdebat 1930–39. Kopenhagen 31997 Kopenhagen 1921–30 Jacobsen, S. K., T. Krogh: Den kongelige danske Ballet. Overskou, T.: Den danske Skueplads. 7 Bde. Kopenhagen Kopenhagen 1952 1854–76 Jensen, A. E.: Studier over europæisk drama i Danmark Teater i Danmark. Kopenhagen 1965 ff. [Jahrbuch] 1722–70. 2 Bde. Kopenhagen 1968 Zachariæ, F.: Den danske Skueplads’ Historie fra dens Jensen, C.: For det største i de mindste: et strejftog gen- Oprindelse i 1722 til 1900. Kopenhagen 1917 nem dansk børneteater 1994–2004. Frederiksberg 2004 Einzeluntersuchungen Jensen, S., K. Kvam, U. Stroemberg: Dansk teater i 60’erne og 70’erne. Kopenhagen 1983 A.A.V.V.: Odin Teatret expériences, Odin Teatret’s per- Jeppesen, A.: Den danske Skueplads på Holbergs tid. Fra formances 1964–73. Holstebro 1973 teatret i Lille Grønnegade til Komediehuset på Kon- gens Nytorv. Kopenhagen 1972 292 Bibliographie

Jørgensen, A. u. a.: Det alternative teater i Danmark. Ko- Norwegen penhagen 1983 Jørgensen, A.: Idyll and abyss: essays on Danish literature Bibliographien, Nachschlagewerke, and theater. Aarhus u. a. 1992 Überblicksdarstellungen Jørgensen, L.: Frederik Schwarz – den tænkende kunst- ner: Frederik Schwarz og den anden generation af ak- Anker, Ø.: Det Dramatiske Selskab i Christiania: Reper- tører ved Den danske Skueplads på Kongens Nytorv. toare 1799–1844. Oslo 1959 Kopenhagen 1997 Ansteinsson, E.: Teater i Norge. Oslo 1968 Kjaergaard, H.: Die dänische Literatur der neuesten Zeit Dramatikerkatalogen. Red. K. Hoff. Oslo 1993 (1871–1933). Kopenhagen 1934 Gatland, J. O.: Repertoaret ved Den Nationale Scene Klein, M.: Zeitaktuelle dänische Dramatik des 20. Jahr- 1909–1997. Bergen 1998 hunderts und ihre Inszenierung. Diss. Wien 1964 Jakobsen, H., A. Wahlstrøm: Teatret i norsk kulturpoli- Kragh, S., T. Krogh: Den kongelige danske Ballet. Kopen- tikk 1850–1979. En bibliografi. Oslo 1980 hagen 1952 Jensson, L.: Biografisk skuespillerleksikon. Oslo u. a. Krogh, T.: Studier over de sceniske Opførelser af Hol- 1981 bergs Komedier i de første Aar paa den genoprettede Dies.: Teater i Drammen inntil 1840. Oslo 1974 danske Skueplads. Kopenhagen 1929 Lie, H.: Norsk teaterhistorisk bibliografi 1900–44. Oslo Ders.: Teatret på Kgs. Nytorv 1748–1948. Kopenhagen o. J. 1948 Melford, A. L.: Norsk teaterlitteratur fra de eldste tider Ders.: Ældre dansk Teater: en teaterhistorisk undersø- til og med 1899. Oslo 1976 gelse. Kopenhagen 1940 På norske scener. Annual yearbook. Oslo 1987 ff. Langsted, J.: Dansk teaterdebat omkring 1968. Gråsten 1978 Einzeluntersuchungen Ders.: Styr på teatret. Gråsten 1984 Ders.: Teaterlovgivning I-II. Gråsten 1981–82 Aarseth, A.: Den nationale Scene 1901–31. Oslo 1969 Leicht, G., M. Hallar: Det kgl. teaters Repertoire 1889– Anker, Ø.: Scenekunsten i Norge fra fortid til nutid. Oslo 1975. Kopenhagen 1975 1968 Lundqvist, B.: Teatret til venstre: politisk teater i Dan- Berg, Th., M. Aase: Trondhjem nationale scene og Trøn- mark. Kopenhagen 1984 delag teater: en repertoarfortegnelse 1911–27, 1937– Neiiendam, K.: Danske teaterhistoriske studier. Kopen- 91. Trondheim 1992 hagen 2000 Bjørneboe, J.: Om teater. Oslo 1978 Ders.: Middelalderteatret i Danmark. Kopenhagen 1986 Blanc, T.: Christiania Theaters Historie 1827–77. Kristia- Nørgaard, F.: Radioteater. Musik. TV-teater. De musiske nia 1899 udsendelser DR 1925–75. Kopenhagen 1975 Broch, K.: Komedianter og kremmere: det Dramatiske Nørgaard, U. u. a.: En demokratiseret teatergang? O.O. selskab i Bergen 1794–1994. Bergen 1994 1975 Brunvoll, G.: Den Norske Opera og den Norske Ballett. Nørlyng, O.: Apollons mange masker. Kopenhagen 1998 Bergen 1999 Observa: Undersøgelse blandt Arteabonnenter. Kopenha- Buresund, I., A.-B. Gran: Frie grupper og black box teater gen 1978 1970–1995: historiske, estetiske og kulturpolitiske Paludan, J. u. a.: Festspielkunst. Theater, Ballett und Mu- perspektiver på frie danse- og teatergrupper i Norge sik in Dänemark. Kopenhagen 1958 1970–1995; dokumetasjon: black box teater 1985– Schepelern, G.: Operaens historie i Danmark 1634–1975. 1995. Oslo 1996 Kopenhagen 1995 Dalgaard, O.: Det Norske Teatret 1913–53. Oslo 1953 Tamm, D.: Bournonville. Kopenhagen 2005 Egeland, B.: Moderne planleggingsmetoder i norsk tea- Taviani, F.: Il Libro dell’Odin. Mailand 1975 terdrift. Bergen 1967 Teatro danese nel Novecento. Hg. K. Ascani. Rom 1983 Eilertsen, J. H.: Polare scener: nordnorsk teaterhistorie Watson, I.: Towards a third theatre: Eugenio Barba and fra 1971–2000. Stamsund 2005 the Odin Teatret. London u. a. 1995 Ders.: Teater utenfor folkeskikken: nordnorsk teaterhi- Wunderlich, V.: KörperPhilosophen. Eugenio Barba und storie fra istid til 1971. Stamsund 2004 das Odin Teatret. Theateranthropologie und die Dra- Erbe, B.: Bjørn Bjørnsons vej mod realismens teater. Ber- maturgie des Schauspielers. Wien 2000 gen u. a. 1976 Det første norske teater. Hg. H. Wiers-Jenssen u. a.. Ber- gen 1949 Bibliographie 293

Frisvold, Ø.: Teatret i norsk kulturpolitikk. Oslo 1980 Steen, E.: Det norske nasjonalhistoriske drama 1756– Grøndahl, C. H.: Avmaktens dramatikk: Bergensprosjek- 1974: med beskrivende register. Oslo 1976 tet på Den nationale scene 1986–1996. Oslo 1996 Trummler, E.: Kunstnerisk interessert amatørteater. Oslo Hagnell, V.: Norsk teater 1900–1990: repertoarpolitik 1956 och samhällstematik. (Oslo) 1991 Wiik, St.: I storm og stille: Riksteatret 1949–1989. Oslo Hansen K. V.: Bedriftsøkonomiske betraktninger omkring 1990 de norske teatrenes problemer. 2 Bde. Dipl.-Arb. Oslo 1969 Haugen, E., M. Granlund: Tilstandsanalyse av National- Schweden theatret t-banestasjon. Oslo 2004 Hellvin, R.: Amatørteater i Norge. Oslo 1986 Bibliographien, Nachschlagewerke, Herresthal, H.: Norwegische Musik von den Anfängen Überblicksdarstellungen bis zur Gegenwart. Oslo u. a. 1987 Hoemsnes, T.: Teatersjef Arild Brinckmann på National- Arpe, V.: Das schwedische Theater. Göteborg 1969 theatret. Oslo 1995 Ders.: Geschichte des schwedischen Theaters. Stockholm Kiran, H.: Scenekunst. Til Det Norske Teatret 1913–63. 1967 Oslo 1963 Englund, C., L. Janzon: Theatre in Sweden. Stockholm Lie, M.: Nationaltheatret: en studie av institusjonelle 1997 særtrekk. Oslo 1996 Liljenberg, B.: Hundra spelår: år för år; från 90–tal till Lyche, L.: Norges teaterhistorie. Asker 1991 90–tal i svensk teater och film. Stockholm 1994 Mauritzen, A.: Toner fra Tigerstaden: Musikk, mennes- Nordensvan, G.: Svensk teater och svenska skådespelare: ker og miljø fra Oslos revyliv 1905–1978. Oslo 1979 från Gustav III till våra dagar. 2 Bde. Stockholm 1917– Mellom europeisk tradisjon og nasjonal selvbevissthet: 18 det norsk-klassiske drama 1750–1814. Hg. R. Gaas- Personne, N.: Svenska teatern. 8 Bde. Stockholm 1913– land, H. E. Aarseth. Oslo 1999 27 Michelsen, B.: Børneteater – dukketeater. Bergen 1968 Wieselgren, O.: Svensk teater fran 1500 til 1900. Stock- Mürer, A. u. a.: The National Theatre of : Ibsen’s holm 1943 own stage. Oslo 1997 Dies.: Vel møtt i Nationaltheatret. Oslo 1997 Einzeluntersuchungen Naess, T.: Mellomkrigstidens teater i den norske hoved- staden: forholdet til det ikke-realistiske utenlandske Att resa var nödvändigt: äldre landsortsteater. Red. C. teater. Oslo 1994 Rosenqvist, D. Nordmark. Gideå 1990 Det Norske Teatret 75 år. 1963–1988. Red. L. Mæhle. Beijer, A.: Court Theatres of Drottningholm and Grips- Oslo 1988 holm. New York 1972 Det Norske Teatret femti år, 1913–63. Hg. N. Sletbak. Ders.: Drottningholms slottsteater på Lovisa Ulrikas och Oslo 1963 Gustaf IIIs tid. Stockholm 1981 Nygaard, K.: Holbergs teaterarv: fra dramatiske amatør- Ders.: Slottsteatrarna på Drottningholm och Gripsholm. selskaper og morskapsteater til Norges første nasjo- Stockholm 1937 nale scene. Bergen 1984 Ders.: Les troupes françaises à Stockholm, 1699–1792: Ders., E. Eide: Den nationale Scene 1931–76. Oslo 1977 listes de répertoire. Uppsala 1989 Olsen, A. Th., E. Martinsen: Studio teatret: frihet og Bider ur svensk teaterhistoria. Red. C. Hoogland, G. Kjel- fornyelse. Oslo 1995 lin. Stockholm 1970 Rader, J.: Nynorsk auf norwegischen Bühnen: eine histo- Brunius, N., G. O. Eriksson, R. Rembe: Swedish Theatre. rische Entwicklung bis 1988. Mag.-Arb. Erlangen- Stockholm 1968 Nürnberg 1996 Carlborg-Mannberg, E.: Gustaf IIIs skötebarn. Stock- Ringdal, N. J.: Nationaltheatrets historie 1899–1999. holm 1991 Oslo 2000 Children’s Theatre in Sweden. Hg. L. Fridell. Stockholm Røine, E.: Vandring i Nationaltheatret. Oslo 1967 1979 Rønneberg, A.: Nationaltheatret 1949–74. Oslo 1974 Dahlberg, G.: »Dän Swänska Theatren«: studier kring Ders.: Nationaltheatret gjennom femti år. Oslo 1949 vår första teatertrupp, dess scen och repertoar. Göte- Schuler, D. D.: East of the sun and west of the moon: cul- borg 1976 tural empowerment and the Beaivvás Sámi Teáhter. Dies.: Komediantteatern i 1600–talets Stockholm. Stock- Diss. Boulder 2004 holm 1992 294 Bibliographie

Dahlberg, M.: Fri teater. Stockholm 1975 Näslund, E.: Teatercensuren i Sverige: trebetygsuppsats Dramaten 175 år. Hg. G. Bergmann. Stockholm 1963 framlagd vid Institutionen för teater- och filmvetens- Engdahl, H.: Swedish Ballet and Dance. A Contemporary kap hösten 1969. Stockholm 1969 View. Stockholm 1984 Ödeen, M.: Skådespelarna tar makten: om teatern och Engel, P. G., L. Janzon: Sju decennier: svensk teater under den nya klassen under två decennier. Stockholm 1993 1900–talet. Lund 1974 Pictures from Drottningholm. Hg. G. Alm. Stockholm Fritz, A.: »Die deutsche Muse und der schwedische Ge- 1990 nius«: das deutschsprachige Drama auf dem schwedi- Ringby, P.: Avantgardeteater och modernitet: pistoltea- schen Theater. Stockholm 1989 tern och det svenska teaterlivet från 1950–tal till 60– Gustav III and the Swedish Stage: Opera, Theatre and tal. Gideå 1995 Other Foibles. Hg. B. H. Van Boer. Lewiston u. a. Rosenqvist, C.: Norrlandskustens teaterpionjärer. Umeå 1993 2003 Gustavian Opera. Hg. G. Larsson, H. Astrand. Philadel- Sauter, W., C. Isaksson, L. Jansson: Teaterögon: publiken phia 1991 möter föreställningen upplevelse-utbud-vanor. Stock- Gustavian opera: an interdisciplinary reader in Swedish holm 1986 opera, dance, and theatre 1771–1809. Hg. I. Mattsson. Sauter, W.: Theater als Widerstand: Wirkung und Wir- Stockholm 1991 kungsweise eines politischen Theaters; Faschismus und Hägglund, K.: Theatre for Children in Sweden. A Con- Jugenddarstellung auf der schwedischen Bühne 1936– temporary View. Stockholm 1986 1941. Stockholm 1979 Hallgren, K.: Borgerlighetens teater: om verksamhet, mu- Sjögren, H.: Bühne und Bürger in Schweden: Aspekte des siker och repertoar vid Mindre Teatern i Stockholm schwedischen Theaters seit 1945. Stockholm 1984 1842–63. Diss. Uppsala 2000 Sjögren, H.: Teater i Sverige efter andra världskriget. Hammergren, L. u. a.: Teater i Sverige. Hedemora 2004 Stockholm 1982 Helander, K.: Från sagospel till barntragedi: pedagogik, Skuncke, M.-Ch.: Sweden and european drama, 1772– förströelse och konst i 1900–talets svenska barnteater. 1796: A study of translations and adaptations. Stock- Stockholm 1998 holm 1981 Hilleström, G.: Drottningholmsföreställningar. Stock- Sperling, M.: Glucks Reformopern in der Gustaviani- holm 1966 schen Epoche: eine Repertoirestudie im Kontext euro- Ders.: Slottsteatern på Drottningholm. Stockholm 1960 päischer Hoftheater in der zweiten Hälfte des 18. Jahr- Ders.: Theater und Ballett in Schweden. Stockholm 1956 hunderts. Uppsala 2004 Hilleström, P.: Gustaviansk teater. Malmö 1947 Stribolt, B.: Scenery from Swedish court theatres: Drott- Hoogland, R.: Spelet om teaterpolitiken: det svenska re- ningholm, Gripsholm. Stockholm 2002 gionteatersystemet från statligt initiativ till lokal reali- Strömquist, S.: Svensk dramatik på svenska scener under tet. Stockholm 2005 tre sekler. Uppsala 2002 Jalling, H.: Att buga eller inte buga: en studie om Drama- Svensk teater. Strukturförändringar och organisation tens forhållande till Nazi-Tyskland 1938–1944. Hede- 1900–1970. Hg. G. M. Bergman. Uppsala 1970 mora 2004 Svenska teaterhändelser 1946–1996. Hg. L. Hammer- Johansson, B.: Befrielsen är nära: feminism och teater- gren, K. Helander, W. Sauter. Stockholm 1996 praktik i Margareta Garpes och Suzanne Ostens Teaterns kostnadsutveckling 1975–1990 med särskilda 1970–talsteater. Stockholm, Stehag 2006 studier av operan, dramaten och riksteatern. Stock- Knuttgen, B. D.: Experiments in modern Swedish drama: holm 1991 the radical theatre movement in Sweden in the 1960’s Tjäder, P. A.: Den allvarsamma lekplatsen: tillstånd och and 1970’s. Diss. Cambridge (Mass.) 1984 förändringar i svensk teater. Stockholm 1984 Kungliga Dramatiska Teatern 1788–1988. Hg. G. Dahl- Ullberg, H.: Riksteater i krig och fred: några drag ur tea- ström u. a. Höganäs 1988 terns utveckling i Sverige 1940–1958. Norsborg 1994 Levertin, O.: Teater och drama under Gustaf III. Stock- Wirmark, M.: Nuteater: dokument från och analys av holm 1911 70–talets gruppteater. Stockholm 1976 Liljenberg, B.: Svenska stycken efter Strindberg. Anteck- ningar kring den svenska scendramatiken och dess för- fattare 1910–1960. Stockholm 1990 Löfgren, L.: Svensk teater. Stockholm 2003 Luterkort, I.: Om igen, herr Molander! Kungl. drama- tiska teaterns elevskola 1787–1964. Stockholm 1998 Bibliographie 295

Finnland Neuvostoliitto ja Suomi teatteriyhteistyössä = USSR-Fin- land theatre cooperation. Hg. R. Seppälä u. a. (Helsinki Bibliographien, Nachschlagwerke, 1983) Orsmaa, T.-B.: Teatterimme käänne: Ekspressionismi Übersichtsdarstellungen suomalaisessa teatterissa. Diss. Helsinki 1976 Aspelin-Haapkylä, E.: Suomalaisen teatterin historia. Paavolainen, P.: Teatteri ja suuri muutto: ohjelmistot so- 4 Bde. Helsinki 1906–10 siaalisen murroksen osana 1959–1971. Helsinki 1992 Koski, P., K. Salosaari: Suomalaisen näytelmän- ja teat- Pietilä, E.: Sivistävä huvi: suomalainen seuranäytelmä terintutkimuksen bibliografia vuoteen 1974. Tampere vuoteen 1910. Helsinki 2003 1976 Russko-finskie teatral’nye svjazi: sbornik naunych tru- Rantamäki, L.: Teatteri- ja tanssitaiteen bibliografia: Suo- dov. Red. A. J. Al’tšuller. Leningrad 1989 messa 1975–1991 julkaistu kirjallisuus. Helsinki Räty-Hämäläinen, A.: Esiripun takaa: mitä on olla näyt- 1993 telijä suomalaisessa teatterissa. Helsinki 1982 Savutie, M.: Finnish Theatre: A Northern Part of World Schmeidler, M.-E.: Das deutsche Drama auf dem finni- Theatre. Helsinki 1980 schen Nationaltheater 1890–1905. Wiesbaden 1956 Seppälä, R., T. Ylinen: Teatteritilastot = Finnish Theatre Seiskytluvun teatterin moninaiset äänet. Hg. H. Suutela, Statistics 2004. Helsinki 2005 M. Palander. Helsinki 2005 Sirén, O.: Teater på landet under 150 år: om societets- Untersuchungen spektakel och folklig scenkonst, om Lurens sommarte- aters anor och historia. (Lovisa) 1983 Aro, M.: Kestävä kaarisilta: Sörnäisten työväennäyt- Suomen Kansallisteatteri. The Finnish National Theatre. tamön – Helsingin työväenteatterin historiikki Hg. R. Heikkilä. Porvoo 1972 vv.1900–65. (Helsinki) 1982 Suur-Kujala, A.: Kohti elävää teatteria: Maja Savutien Ders.: Suomalaisen teatterin vaiheita. Hämeenlinna teatteriarvosteluja 1935–85. Helsinki 1986 1977 Suutela, H.: Impyet: näyttelijättäret suomalaisen teatterin Commondt, B.: Roospiggar, frontteater, landsteater. Ja- palveluksessa. Helsinki 2005 kobstad 1981 Teatterialan tutkintoasetustyöryhmän mietintö. Hg. Ope- Dürr, Ch.: Theater und sprachlich-kulturelle Identität: tusministeriö. Helsinki 1979 Untersuchung zum Identitätsverständnis im Theater- Teatterikirja: Ralf Langbacka, Kalle Holmberg. Hg. P. v. wesen und in der dramatischen Literatur der schwe- Bagh u. a. Helsinki 1977 dischsprachigen Minderheit in Finnland. Diss. Tübin- Teatterin vuosi: Turun kaupunginteatterin toiminta, oh- gen 2000 jelmisto ja yleisö näytäntökaudella 1990–1991. Hg. P. Eteläpää, H.: »Jees teatteria!« sanoi vääpeli Ryhmy: sota- Vaittinen. Helsinki 1992 teatterit 1941–1944. Helsinki 2002 Teatterit ja teatterintekijät 2005 = I Thalias tjänst. Hel- Finnish theatre today. Hg. K. Veltheim u. a. Kirjapaino sinki 2005 1971 Teerijoki, N. u. a.: Kemi teatterikaupunkina. 2 Bde. Kemi Hartikainen, M., A. Kangas: Harrastajateatteritoiminta 1981–82 Suomessa. Helsinki 1982 Thalia tentissä: puheenvuoroja tamperelaisesta teatteri- Hirn, Y.: Teatrar och teaterstrider i 1800–talets Finland: sta. Hg. A. Heino, E. Halttunen-Salosaari, Tuire Lauri- spridda studier. Helsingfors 1949 nolli. Tampere 1987 Hotinen, J.-P.: Tekstuaalista häirintää: kirjoituksia teatte- Uexküll, S.: Kriitikko teatterissa: arvosteluja ja kann- rista, esitystaiteesta. Helsinki 2002 anottoja. (Helsinki) 1984 Kallio, H.: 40 vuotta turkulaisen teatterin hyväksi: Turun Valokuvan tanssi: suomalaisen tanssin kuvat 1890–1997 taiteilijaseuran teatterikerho vv. 1945–59 ja Turun = Dance in Finnish photography. Hg. H.-L. Helavuori. teatterikerho r.y. vv. 1959–85. (Turku) 1985 Oulu u. a. 1997 Koho, T.: Teatteriarkkitehtuurin merkitysarvot: teatteri- Veltheim, K., P. Koski: Valokiilassa näyttelijä. (Helsinki) rakentamisen suhde yhteiskunnan arvomaailmaan 1988 kaupungistuvassa Suomessa. Helsinki 1991 Viljo, E. M., L. Nyman, C. Zilliacus: Åbo Teaterhus, 150 Krook, K.: Finlands teater: en folkteater. Helsingfors år. Åbo 1989 (1976) Lampila, H.-I.: Suomalainen ooppera, Helsinki 1997 Martin, T. u. a.: Suomen teatterit ja teatterintekijät. Tammi 1974 296 Bibliographie

Island Brenner, C. D.: A Bibliographical list of plays in the French language 1700–1789. Berkeley 1947 Einarsson, S.: Íslensk leiklist. 2 Bde. Reykjavík 1991–96 Ders.: The Théâtre Italien: its repertory 1716–1793, with Ders.: Leikhusidh vidh Tjörnina: gefin út í tilefni af 75 a historical introduction. Berkeley 1961 ára afmaeli Leikfélags Reykjavíkur. Reykjavík 1972 Carrère Saucède, Ch.: Bibliographie du théâtre en pro- Hjartarson, Á.: Tjaldið fellur: leikdómar og greinar, maí vince au XIXe siècle. 2 Bde. O.O. 2002 1948–maí 1958. Reykjavík 1958 Cioranscu, A., Bibliographie de la littérature française du Jónsson, J. V.: Geniet och vägvisaren: om den isländska dix-huitième siècle. Paris 1969 skådespelerskan Stefanía Guðmundsdóttir (1876– Confortès, C.: Répertoire du théâtre contemporain de 1926) och författaren och regissören Einar H. Kvaran langue française. Paris 2000 (1859–1938). (Stockholm) 1996 Desgraves, L.: Répertoire des programmes des pièces de Ders.: Leyndarmál frú Stefaníu: Stefanía Gudhmundsdót- théâtre jouées dans les collèges en France 1601–1700. tir leikkona, samtídh og samferdhamenn. Reykjavík Genf 1986 1997 Dictionnaire de l’opéra-comique français. Hg. F. Clau- Jónsson, Ó. u. a. Leikdómar og bókmenntagreinar. Rey- don. New York 1995 kjavík 1986 Dictionnaire des hommes de théâtre français contem- Magnússon, S. A.: Í svidhsljósinu: leikdómar 1962–1973. porains. 2 Bde. Paris 1967 Reykjavík 1982 Dictionnaire des Lettres Françaises. 6 Bde. Hg. G. Grente. Ders.: Icelandic Crucible. Reykjavik 1985 Paris (rev.) 1994–2001 Modern Nordic Plays – Iceland. Hg. E. J. Friis. New York Engelhardt, K., V. Roloff: Daten der französischen Litera- 1973 tur. 2 Bde. München 1979 Sigurbjörnsson, L.: A Bibliography of Icelandic and Fo- Faivre, B.: Repertoire des farces françaises. Paris 1993 reign Plays in Translation. Reykjavik 1949 Französische Literatur. Hg. K. Schoell. Tübingen 2006 Sigurdsson, H.: Saga leiklistar á Akureyri 1860–1992. Französische Literaturgeschichte. Hg. J. Grimm. Stuttgart (Akureyri) 1992 21991 Theatre in Iceland. Hg. B. Jónsson. Reykjavík o. J. French dramatists 1789–1914. Hg. B. T. Cooper. Detroit Thorsteinsson, St. J.: Islandsk skuespildigtning og skue- u. a. 1998 spilkunst. Reykjavík 1956 Hawkins, F. W.: Annals of the French stage from its origin Valdimarsdóttir, Th., E. Th. Bernhardhsson: Leikfélag to the death of Racine. 2 Bde. London 1884 Reykjavíkur: aldarsaga. Reykjavík 1997 Horn, M., Traductions et adaptations françaises du théâ- tre étranger du XVe siècle à nos jours. Paris 1959 Kennedy, E., J. P. McGregor, M. V. Olsen: Theatre, opera, Westeuropäisches Theater and audiences in revolutionary Paris: analysis and re- pertory. Westport u. a. 1996 Frankreich Lewicka, H.: Bibliographie du théâtre profane français des XVe et XVIe siècles. 2 Bde. Wrocław 21980–87 Bibliographien, Nachschlagewerke, Lintilhac, E.: Histoire générale du théâtre en France. 5 Bde. Paris 1904–09 Überblicksdarstellungen Mongrédien, G., J. Robert: Les comédiens français du Alranq, C.: Répertoire du théâtre d’oc contemporain: XVIIe siècle: dictionnaire biographique; suivi d’un in- 1939–1996. Pézenas 1997 ventaire des troupes (1590–1710) d’après des docu- Auteurs dramatiques français d’aujourd’hui. Amiens ments inédits. Paris 31981 1983 Roy, A.: Dictionnaire raisonné et illustré du théâtre à Beach, C.: French Women Playwrights of the Twentieth l’italienne. Paris 1992 Century. Westport u. a. 1996 Runnalls, G. A.: Les mystères français imprimés: une Ders.: French women playwrights before the twentieth étude sur les rapports entre le théâtre religieux et century: a checklist. Westport u. a. 1996 l’imprimerie à la fin du Moyen Age français suivi d’un Beaumarchais, J.-P. de, D. Couty, A. Roy: Dictionnaire Répertoire complet des mystères français imprimés des littératures de langue francaise. 4 Bde. Paris (Neu- (ouvrages, éditions, exemplaires) 1484–1630. Paris auflage) 1999 1999 Bossuat, R.: Manuel Bibliographique de la Littérature Simon, A.: Dictionnaire du théâtre français contemporain. Française du Moyen Age. Paris, 1951 (Suppléments: Paris 1973 I, 1955; II, 1961; III, 1986) Bibliographie 297

Le Théâtre en France. Du Moyen age à nos jours. Hg. Mazouer, Ch.: Le théâtre français du Moyen Age. (Paris) J. de Jomaron. 2 Bde. Paris 21992 1998 Le théâtre en France des origines à nos jours. Hg. A. Viala McKean, M.: The Interplay of realistic and flamboyant u. a. Paris 1997 elements in the French mystères. Washington 1959 Weingarten, J. A.: Modern French Dramatists. A Biblio- Petit de Julleville, L.: Les Comédiens en France au Moyen- graphy. New York 1941 – Supplement 1945 Age. Paris 1885 Wicks, Ch. B.: The Parisian Stage. Alphabetical Indexes Revol, Th.: Représentations du sacré dans les textes dra- of Plays and Authors. 5 Bde [1800–1900]. University matiques des XIe – XIIIe siècles en France. Paris 1999 of Alabama 1950–79 Rolland, J.: Le théâtre comique en France: avant le XVe Wild, N.: Dictionnaire des théâtres parisiens au XIXe siè- siècle; essai bibliographique; suivi de: Les origines lati- cle: les théâtres et la musique. Paris 1989 nes du théâtre comique en France. Paris 1926–27 (Nachdruck Genf 1972) Mittelalter Runnalls, G. A.: Études sur les mystères: un recueil de 22 études sur les mystères français, suivi d’un répertoire Accarie, M.: Le Théâtre sacré de la fin du Moyen Age. du théâtre religieux français du Moyen Age et d’une Genève 1979 bibliographie. Paris 1998 L’Ancien théâtre en France et en Pologne. (Paris) 1992 Schoell, K.: Das komische Theater des französischen Mit- Bernstein, Ch. D.: Action Models and Role Structure in telalters. München 1975 Thirteenth-Century French Comedy. Diss. Stanford Schoell, K.: La farce du quinzième siècle. Tübingen 1992 1974 Sletsjøe, L.: Franske profane middelalderspill: med en Bordier, J-P.: Le Jeu de la Passion: le message chrétien et innledning om fransk profanteater i middelalderen. le théâtre français (XIIIe – XVIe). Paris 1998 Oslo 1964 Burger, G. M.: Le thème de l’obscenité dans la littérature Symes, C. L.: The Makings of a Medieval Stage: Theatre française des douzième et treizième siècles. Diss. Stan- and the Culture of Performance in Thirteenth-Century ford 1973 Arras. Diss. Univ. Harvard 1999 Cohen, G.: Le drame en France au moyen âge. Paris 1928 Renaissance, Humanismus, Reformation Ders.: Etudes d’histoire du théâtre en France au moyen- âge et à la Renaissance. Paris 1956 L’Art du ballet de cour en France (1581–1643). Hg. Ders.: Geschichte der Inszenierung im geistlichen Schau- A.-M. Gourdon. Paris 1986 spiel des Mittelalters in Frankreich. Leipzig 1907 Aubailly, J.-C.: Le monologue, le dialogue et la Sotie. Pa- Ders.: Le Théâtre en France au moyen âge. 2 Bde. Paris ris 1976 1928–31 Bowen, B.: Les Caractéristiques essentielles de la farce Dane, J. A.: Res/verba: A Study in Medieval French française et leur survivance dans les années 1550– Drama. Leiden 1985 1620. Urbana 1964 Foxton, C., The Devil and the Diableries in the French Collingwood, S.: Market Pledges and Gender Bargains: Passion Play. Diss. Edinburgh 1985 Commercial relations in French Farce 1450–1550. Frank, G.: Medieval French Drama. Oxford 21960 New York u. a. 1996 Fournier, E.: La tragédie française avant la Renaissance Le concil de Basle (1434): les origines du théâtre réformi- 1450–1550. 2 Bde. Paris 1872 ste et partisan en France. Hg. J. Beck. Leiden 1979 Frappier, J.: Le théâtre profane en France au moyen-âge. Goth, B.: Untersuchungen zur Gattungsgeschichte der Paris 1961 Sotie. München 1967 Henrard, N.: Le théâtre religieux médiéval en langue Harvey, H.: The theatre of the Basoches. Cambridge d’oc. Genève 1998 1941 Jeanroy, A.: Le théâtre religieux en langue française Helmich, W.: Die Allegorie im französischen Theater des jusqu’à la fin du XIVe siècle. Paris 1959 15 und 16 Jahrhunderts. Tübingen 1976 Knight, A.E.: Aspects of Genre in Late Medieval French Konigson, E.: La Représentation d’un mystère de la Pas- Drama. Manchester 1983 sion à Valenciennes en 1547. Paris 1969 Lebègue, R.: La tragédie religieuse en France: les débuts Lebègue, R.: Tableau de la comédie française de la Re- (1514–1573). Paris 1929 naissance. Paris 1946 Lewicka, H.: Etudes sur l’ancienne farce française. Paris Ders.: Le théâtre comique en France de Pathelin à Mélite. u. a. 1974 Paris 1972 298 Bibliographie

Ders.: La tragédie française de la Renaissance. Brüssel Ders.: La Comédie en France de 1640 à 1660. Paris 21954 1972 Meerhoff, C. G.: Rhétorique et poétique au XVIe siècle Harris-Warrick, R., C. G. Marsh: Musical theatre at the en France, Du Bellay, Ramus et les autres. Leiden court of Louis XIV: Le mariage de la Grosse Cathos. 1986 Cambridge 1994 Stone, D.: French Humanist Tragedy. Manchester 1974 Hösle, J.: Molière. Sein Leben, sein Werk, seine Zeit. Tissier, A.: La farce en France de 1450 à 1550. 4 Bde. München, Zürich 1987 Paris 1976–81 Lancaster H. C.: A history of French dramatic literature Wiley, W. L.: The Early Public Theatre in France. West- in the seventeenth century. 9 Bde. Baltimore 1929–42 port 21972 (Nachdruck New York 1966) Lawrenson, T. E. The French stage and playhouse in the Barock XVIIth century: a study in the advent of the Italian order. New York 21986 Adam, A.: Histoire de la littérature française au XVIIe Lebègue, R.: De la renaissance au classicisme. Le théâtre siècle. 5 Bde. Paris 1948–56 baroque en France. Paris 1942 Apostolidès, J.-M.: Le Roi machine. Spectacle et politique MacGowan, M.: L’Art du ballet de cour en France, 1581– au temps de Louis XIV. Paris 1981 1643. Paris 1963 Ders.: Le Prince sacrifié. Théâtre et politique au temps de Mauri, D.: Voyage en Arcadie. Sur les origines italiennes Louis XIV. Paris 1985 du théâtre pastoral français à l’âge baroque. Paris Bar, F.: Le genre burlesque en France au 17e siècle. Paris 1996 1960 McCarthy, G.: The theatres of Moliere. London u. a. Barnwell, H. T.: The tragic drama of Corneille and Ra- 2002 cine. Oxford 1982 McGowan, M. M.: L’Art du ballet de cour en France Beaussant, Ph.: Les plaisirs de Versailles: théatre & musi- 1581–1643. Paris 1963 que. (Paris) 1996 Mikeš, V.: Divadlo francouzského baroka. Prag 2001 Bray, R.: La formation de la doctrine classique en France. Mongrédien, G.: La Vie quotidienne des comédiens au Paris 1927 (Nachdruck 1966) temps de Molière. Paris 1966 Bürger, P.: Die frühen Komödien Pierre Corneilles und Morel, J.: Agréables mensonges: essais sur le théâtre fran- das französische Theater um 1630. Frankfurt/Main çais du XVIIe siècle. Paris 1991 1971 Moureau, F.: De Gherardi à Watteau. Présence d’Arlequin Chevalley, S.: Album Théâtre classique. La vie théâtrale sous Louis XIV. Paris 1992 sous Louis XIII et Louis XIV. Paris 1970 Phillips, H.: The theatre and its critics in seventeenth-cen- Christout, M.-F.: Le ballet de cour de Louis XIV 1643– tury France. Oxford, New York 1980 1672. Paris 1967 Piéjus, A.: Le théâtre des demoiselles: tragédie et musique Clarke, D.: Pierre Corneille: poetics and political drama à Saint-Cyr à la fin du grand siècle. Paris 2000 under Louis XIII. Cambridge u. a. 1992 Powell, J. S.: Music and theatre in France 1600–1680. Dance & music in French baroque theatre: sources & in- Oxford u. a. 2000 terpretations. Hg. S. McCleave. London 1998 Scherer, C.: Comédie et société sous Louis XIII. Paris Deierkauf-Holsboer, S. W.: L’histoire de la mise-en-scène 1983 dans le théâtre français de 1600 à 1657. Paris 1933 Scherer, J.: Racine et/ou la cérémonie. Paris 1982 The dramatic criticism of Elizabeth Charlotte, Duchesse Ders.: La dramaturgie classique en France. Saint-Ge- d’Orleans: with an annotated chronology of perfor- nouph (Neuausgabe) 2001 mances of the popular and court theatres in France Scott, V. P.: The Commedia dell’Arte in Paris 1644–1697. (1671–1722), reconstructed from her letters. Hg. W. S. Charlottesville 1990 Brooks, P. J. Yarrow. Lewiston 1996 Stefanovic, A.: La musique comme métaphore: la relation Floeck, W.: Die Literarästhetik des französischen Barock. de la musique et du texte dans l’opéra baroque fran- Berlin 1979 çais de Lully à Rameau. Paris u. a. 2006 Forestier, G.: Le théâtre dans le théâtre sur la scène fran- Truchet, J.: La tragédie classique en France. Paris 1975 çaise du XVIIe siècle. Genf 21996 Vittu, J.-P.: La Comédie-Française (1680–1716). Paris Gambelli, D.: Arlecchino a Parigi. Dall’inferno alla corte 1974 del Re Sole. 3 Bde. Rom 1993 Vuillemin, J.-C.: Baroquisme et théâtralité: le théâtre de Guichemerre, R.: La Comédie classique en France. Paris Jean Rotrou. Paris u. a. 1994 1981 Bibliographie 299

Wood, C., G. Sadler: French baroque opera: a reader. Goodden, A.: Actio and persuasion: dramatic perfor- Aldershot 2000 mance in eighteenth-century France. Oxford 1986 Grewe, A.: Monde renversé – Théâtre renversé. Lesage 18. Jahrhundert und das Théâtre de la Foire. Bonn 1989 Gruber, A.-Ch.: Les grandes Fêtes et leurs décors à Alasseur, C.: La Comédie-Française au XVIIIe siècle. l’époque de Louis XVI, 1763–1790. Genf 1972 Paris 1967 Guardenti, R.: Le fiere del teatro: percorsi del teatro fo- Almeras, H. d’, P. d’Estrée: Les théâtres libertins aux rain del primo Settecento. Rom 1995 XVIIle siècle. Paris 1905 Isherwood, R. M.: Farce and Fantasy: Popular Entertain- Blanc, A.: Le théâtre français du XVIIIe siècle. Paris ment in Eighteenth-Century Paris. Oxford 1986 1998 Lafosse, M.-Ch.: Théâtre clandestin de l’aristocratie. Boës, A.: La lanterne magique de l’histoire: essai sur le Trois parades de société dans la première moitié du théâtre historique en France de 1750 à 1789. Oxford XVIIIe siècle à Paris. Diss. Paris 1972 1982 Lancaster H. C.: The Comédie Française 1701–1774. Borgerhoff, E. B. O.: Evolution of liberal thought and Plays, Actors, Spectators, Finances. Philadelphia 1951 practice in French theatre 1680–1757. Princeton 1936 Ders.: French Tragedy in the Reign of Louis XVI and the Bouquret, G.: La comédie italienne en France au début Early Years of the French Revolution. Baltimore 1953 du règne de Louis XV. Diss. Paris X 1973 Ders.: French Tragedy in the time of Louis XV and Brown, F.: Theatre and Revolution: The Culture of the Voltaire, 1715–1774. Baltimore 1950 French Stage. New York 1980 Ders.: Sunset. A History of Parisian drama in the last Capon, G., R. Yve-Plessis: Les Théâtres clandestins. Paris years of Louis XIV, 1701–1715. Baltimore 1945 1905 Larthomas, P.: Le théâtre en France au XVIIIe siècle. Pa- Carlson, M.: The Theatre of the French Revolution. ris 1980 Ithaca 1966 Léonie, S.: Le poison et le remède: théâtre, morale et rhé- Ders.: Voltaire and the theatre of the eighteenth century. torique en France et en Italie 1694–1758. Oxford Westport 1998 1998 Carral, J.: Les techniques de déguisement dans le théâtre Lever, M.: Grande et petite histoire de la Comédie-Fran- italien de Gherardi. Diss. Paris 1971 çaise: le siècle des Lumières 1680–1799. Paris 2006 Courville, X. de: Lélio. Premier historien de la Comédie Ders.: Théâtre et Lumières: les spectacles de Paris au Italienne et premier animateur du théâtre de Mari- XVIIIe siècle. Paris 2001 vaux. Paris 1958 Mamczarz, I.: Les Intermèdes comiques italiens au XVI- Eighteenth-Century French Theatre. Hg. M. G. Badir, D. IIe siècle en France et en Italie. Paris 1972 J. Laogdon. Edmonton 1986 Martin, I.: Le Théâtre de la Foire: des tréteaux aux boule- Forsans, O.-A.: Le théâtre de Lélio: étude du répertoire vards. Oxford 2002 du Nouveau Théâtre italien de 1716 à 1729. Oxford Moraud, Y.: Masques et jeux dans le théâtre comique en 2006 France entre 1695 et 1730. Lille 1977 Frantz, P., M. Sajous d’Oria: Le Siècle des théâtres: salles Paul, A.: Les Théâtres de la foire dans la première moitié et scènes en France 1748–1807. Paris 1999 du XVIIIe siècle. Paris 1983 Franzini, E.: Il teatro, la festa e la rivoluzione: su Rous- Poirson, M.: Comédie et économie: argent, moral et inté- seau e gli enciclopedisti. Palermo 2002 rêt dans les formes comiques du théâtre français Das französische Theater des 18. Jahrhunderts. Hg. D. (1673–1789). 2 Bde. Diss. Paris-Nanterre 2004 Rieger. Darmstadt 1984 La »Querelle des Bouffons« dans la vie culturelle fran- Friedland, P.: Political actors: representative bodies and çaise du XVIIIe siècle. Hg. A. Fabiano. Paris 2005 theatricality in the age of the French Revolution. Ithaca Rodmell, G. E.: French drama of the revolutionary years. 2003 London u. a. 1990 Fuchs, M.: La vie théâtrale en province au XVIIIe siècle: Root-Bernstein, M. M.: Boulevard theater and revolution Lexique des troupes de comédiens au XVIIIv siècle. in eighteenth-century Paris. Ann Arbor 1984 2 Tle in 1 Bd. Paris 1933–44 (Nachdruck Genf 1976) Rougemont, M. de: La vie théâtrale en France au XVIIIe Gandon, O.: Les spectacles de foire (1697–1724). Fonde- siècle. Paris 2001 ments sociologiques d’une pratique et d’une esthétique Spaziani, M.: Gli Italiani alla »foire«. Quattro studi con théâtrales Paris 1977 due appendici. Rom 1982 Gierich, A.: Theater am Hof von Versailles zur Zeit der Stackelberg, J. v.: Das Theater der Aufklärung in Frank- Marie Antoinette (1770–1789). Diss. Wien 1968 reich. München 1992 300 Bibliographie

Tarin, R.: Le théâtre de la Constituante ou l’école du 20. Jahrhundert peuple. Paris 1998 Teyssèdre, V.: Le théâtre de la Foire: un théâtre mythique? Added, S.: Le théâtre dans les années-Vichy, 1940–1944. (Aix-en-Provence) 1999 Paris 1992 Theater und Aufklärung. Dokumentation zur Ästhetik Anders, F.: Jacques Copeau et le cartel des quatre. Paris des französischen Theaters im 18.Jahrhundert. Hg. R. 1959 Petermann, P.-V. Springbron, M. Fontius. Berlin 1979 Ariane Mnouchkine & Das Théâtre du Soleil. Hg. J. Fé- Théâtre de cour: les spectacles à Fontainebleau au XVIIIe ral. Berlin 2003 siècle. Hg. V. Droguet, M.-H. Jordan. Paris 2005 Das avantgardistische Theater Frankreichs 1895–1930. Trott, D.: Théâtre du XVIIIe siècle, jeux, écritures, re- Hg. J. Grimm. München 1982 gards. Montpellier 2000 Avignon, 50 festivals. Paris 1996 Truchet, J.: Théâtre du XVIIIe siècle. Paris 1972 Bablet, D. u. M. L.: Le Théâtre du Soleil ou la quête du Vorhang auf für die Revolution: das französische Theater bonheur. Paris 1979 1789–1794. Hg. A. Graczyk. Weinheim u. a. 1989 Bensky, R.-D.: Le masque foudroyé: lecture traversière du théâtre français actuel. Saint-Genouph 1997 19. Jahrhundert Blüher, K. A.: Antonin Artaud und das »Nouveau Théâ- tre« in Frankreich. Tübingen 1991 Albert, M.: Les Théâtres des Boulevards (1789–1848). Bradby, D., A. Sparks: Mise en scène: French theatre now. Paris 1902 London u. a. 1997 Bara, O.: Le théâtre de l’opéra-comique sous la restaura- Bradby, D.: Modern French Drama 1940–1990. Cam- tion. Hildesheim u. a. 2001 bridge 21991 Barrot, O., R. Chirat: »Ciel, mon mari!« Le théâtre de Ders.: Le théâtre français contemporain 1940–1980. Vil- boulevard. (Paris) 1998 leneuve-d’Ascq 1990 Bohrn, P.: André Antoine und sein Théâtre libre: eine spe- Bürger, P.: Der französische Surrealismus. Wiesbaden zifische Ausformung des naturalistischen Theaters. 1971 Frankfurt/Main u. a. 2000 Collaborative Theatre. The Théâtre du Soleil Sourcebook. Carlson, M.: The French stage in the nineteenth century. Hg. D. Williams. London, New York 1999 Metuchen 1972 Corvin, M.: Le théâtre de boulevard. Paris 1989 Daniels, B. V.: Revolution in the theatre: French romantic Ders.: Le Théâtre nouveau en France. Paris 1987 theories of drama. Westport u. a. 1983 Daus, R.: Das Theater des Absurden in Frankreich. Stutt- Decaux, A.: Offenbach. König des Zweiten Kaiserreichs. gart 1977 München 1960 Dejean, J.-L.: Le théâtre français depuis 1945. Paris Gascar, P.: Le Boulevard du Crime. Paris 1980 1991 Gengembre, G.: Le théâtre français au 19e siècle (1789– Evrard, F.: Le théâtre français du XXe siècle. Paris 1995 1900). Paris 1999 Féral, J.: Trajectoires du Soleil: autour d’Ariane Mnouch- Gerhard, A.: Die Verstädterung der Oper. Paris und das kine. Paris 1998 Musiktheater des 19. Jahrhunderts. Stuttgart, Weimar Green, A. M.: Un festival de théâtre et ses compagnies: le 1992 Off d’Avignon. Paris 1992 Hemmings, F. W. J.: The theatre industry in nineteenth- Grimm, J.: Das avantgardistische Theater Frankreichs century France. Cambridge u. a. 1993 1895–1930. München 1982 McCormick, J.: Popular theatres of nineteenth-century Grosse, B.: Das Café-théâtre als kulturelles Zeitdoku- France. London u. a. 1993 ment: Geschichte – Gattung – Rezeption. Tübingen Naugrette-Christophe, C.: Paris sous le Second Empire, le 1990 théâtre et la ville: essai de topographie théâtrale. Paris Kiernander, A.: Ariane Mnouchkine and the Théâtre du 1998 Soleil. Cambridge, New York 1993 Die Opéra comique und ihr Einfluß auf das europäische Knabel, K.: Illusion und Kollision: Film und Montage im Musiktheater im 19. Jahrhundert. Hg. H. Schneider, französischen Drama der zwanziger Jahre. Tübingen N. Wild. Hildesheim u. a. 1997 2000 Wehinger, B.: Paris-Crinoline. München 1988 Knowles, D.: French Drama of the Inter-War Years 1918– 39. London 1967 Larrouy, M.: Artaud et le théâtre: 1920–1935; quinze ans de bonheur. Toulouse 1997 Bibliographie 301

Latour, G.: Théâtre, reflet de la IVe République: événe- Leroy, D.: Histoire des arts du spectacle en France. ments, politique, société, idées. Paris 1995 Aspects, économiques, politiques et esthétiques de la Léonard, A., G. Vantaggioli: Festival off Avignon. Paris Renaissance à la Première Guerre mondiale. Paris 1989 1990 Literatur und Theater im gegenwärtigen Frankreich. Hg. Lough, J.: Paris Theatre Audiences in the XVIIth and K. Schoell. Tübingen 1991 XVIIIth Centuries. London 1957 Merle, P.: Le Café-théâtre. Paris 1985 Macpherson, H. D.: Censorship under Louis XIV. New Modernes französisches Theater. Hg. K. A. Blüher. Darm- York 1929 stadt 1982 Mannucci, E. J.: Il patriota e il vaudeville: teatro, pubblico Neuschäfer, A.: Das »Théâtre du Soleil«: Commedia e potere nella Parigi della rivoluzione. Neapel 1998 dell’arte und création collective. Rheinfelden 1983 Mélèse, P.: Le Théâtre et le public à Paris sous Louis XIV. Oberthur, M.: Cafés and Cabarets of Montmartre. Salt Paris 1934 Lake City 1984 Poirrier, P.: Histoire des politiques culturelles de la France Proust, S.: Théâtre et modernité: Avignon 1947–1987. contemporaine. Dijon 21998 Bordeaux 1993 Ravel, J. S.: The contested parterre: public theater and Rynker, A.: Théâtres du nouveau roman. Sarraute, Pinget, French political culture 1680–1791. Ithaca u. a. 1999 Duras. Paris 1988 Rigaud, J.: L’exception culturelle: culture et pouvoirs sous Schoell, K.: Das französische Drama seit dem Zweiten la Ve République. Paris 1996 Weltkrieg. 2 Bde. Göttingen 1970 Temkine, R.: Le théâtre en l’état. Paris 1992 Seym, S.: Das Théâtre du Soleil: Ariane Mnouchkines Äs- thetik des Theaters. Stuttgart 1992 Einzeluntersuchungen Thibaudat, J.-P.: Théâtre français contemporain. Paris 2000 Albersmeier, F.-J.: Theater, Film und Literatur in Frank- Veinstein, A.: Du Théâtre Libre au Théâtre Louis Jouvet. reich: Medienwechsel und Intermedialität. Darmstadt Paris 1955 1992 Whitton, David: Stage directors in modern France. Man- Becq, A.: Genèse de l’esthétique française moderne. De la chester 1987 raison classique à l’imagination créatrice. Diss. Paris Yaari, N.: Contemporary French theatre 1960–1992. 1979 (Paris) 1995 Berlanstein, L. R.: Daughters of Eve: a cultural history of French theater women from the Old Regime to the Fin Theater und Gesellschaft, Staat, Zensur und de siècle. Cambridge u. a. 2001 Brown, G. S.: A field of honor: writers, court culture and Publikum public theater in French literary life from Racine to the Abirached, R.: Le théâtre et le prince. 2 Bde (1. L’embellie, Revolution. New York 2005 1981–1992; 2. Un système fatigué, 1993–2004). Arles Caracalla, J.-P.: Lever de rideau: histoire des théâtres pri- 2005 vés de Paris. Paris 1994 Avignon ou le public réinventé. Hg. E. Ethis. Paris 2002 Charlton, D.: French opera 1730–1830: meaning and Blondel, A.: Sociologie de la décentralisation théâtrale. media. Aldershot, Brookfield 2000 Diss. Paris 2001 Chauveau, Ph.: Les théâtres parisiens disparus: 1402– Busson, A.: Le Théâtre en France: contexte socio-écono- 1986. Paris 1999 mique et choix esthétiques. Paris 1986 Christout, M.-F.: Le Merveilleux et le Théâtre du silence Censure des répertoires des grands théâtres parisiens en France à partir du XVIIe siècle. Paris 1965 (1835–1906). Red. O. Krakovitch. Paris 2003 Crosten, W. L.: French Grand Opera. An art and a busi- La décentralisation théâtrale. 4 Bde. Hg. R. Abirached ness. New York 1948 u. a. Arles 2005 Culpin, D. J. u. a.: The French theatre: revolution and re- Delisle, H., M. Gauchée: Culture rurale, cultures newal; Corneille, Diderot, Lesage, Marivaux, natura- urbaines ? Paris 2007 lism, Racine, Sarraute. Aberystwyth 1984 Hemmings, F. W. J.: Theatre and state in France 1760– Decugis, N., S. Reymond: Le décor de théâtre en France 1905. Cambridge u. a. 1995 du moyen âge à 1925. Paris 1953 Krakovitch, O.: Hugo censuré: la liberté au théâtre au Deierkauf-Holsboer, S. W.: Le théâtre de l’Hôtel de Bour- XIXe siècle. (Paris) 1985 gogne. 2 Bde. Paris 1968–1970 Lagrave, H.: Le Théâtre et le public à Paris de 1715 à Dies.: Le Théâtre du Marais. 2 Bde. Paris 1954–58 1750. Paris 1972 302 Bibliographie

Delmas, Ch.: La Tragédie de l’âge classique (1553–1770). A register of English theatrical documents, 1660–1737. Paris 1994 2 Bde. Hg. J. Milhous, R. D. Hume. Carbondale u. a. Demuth, N.: French opera: its development to the revolu- 1991 tion. Sussex 1963 (Nachdruck New York 1978) Arnott, J. F., J. W. Robinson: English Theatrical Literature Dux, P.: La Comédie Française. Trois Siècles de Gloire. 1559–1900. London 1970 Paris 1980 Barneys, Ph.: A companion to post-war British theatre. En marge du classicisme: essays on the French theatre Totowa 1986 from the Renaissance to the Enlightenment. Hg. A. Berger, S. E.: Medieval English Drama: An Annotated Howe, R. Waller. Liverpool u. a. 1987 Biblio graphy of Recent Criticism. New York 1990 Essays on French comic drama from the 1640s to the Bolton, H. Ph.: Women writers dramatized: a calender of 1780s. Hg. D. Connon, G. Evans. Oxford, New York performances of narrative works published in English 2000 to 1900. London u. a. 2000 Fabiano, A.: Histoire de l’opéra italien en France 1752– British and Irish dramatists since World War II. Bd 1 ff. 1815. Paris 2006 Hg. J. Bull. Detroit u. a. 1982 ff. Filipowska, I.: Le théâtre historique en France. 1. Bd. British and Irish women dramatists since 1958: a critical Poznan 1988 handbook. Hg. T. R. Griffiths, M. Llewellyn-Jones. Das französische Theater vom Barock bis zur Gegenwart. Buckingham u. a. 1993 2 Bde. Hg. J. v. Stackelberg. Düsseldorf 1968 British playwrights. Hg. W. W. Demastes, K. E. Kelly. French theatre in the neo-classical era, 1550–1789. Hg. 2 Bde. Westport, London 1996 W. D. Howart. Cambridge u. a. 1997 Burling, W. J.: A checklist of new plays and entertain- Giraud, Y.: La vie théâtrale dans les provinces du Midi. ments on the London stage 1700–1737. Rutherford Tübingen, Paris 1980 u. a. 1993 Gordon, M.: The Grand Guignol. New York 21997 The Cambridge Companion to British Romanticism. Hg. Guyon-Lecoq, C.: La vertu des passions: l’esthétique et la St. Curran. Cambridge u. a. 1993 morale au miroir de la tragédie lyrique (1673–1733). The Cambridge companion to English Renaissance Paris 2002 drama. Hg. A. R. Braunmuller. Cambridge 22003 Heitmann, K.: Das französische Theater des 17. und 18. The Cambridge companion to English Restoration Jahrhunderts. Wiesbaden 1977 theatre. Hg. D. Payne Fisk. Cambridge u. a. 2000 Jolibert, B.: La commedia dell’arte et son influence en The Cambridge Companion to Medieval English Theatre. France du XVIe au XVIIIe siècle. Paris 1999 Hg. R. Beadle. Cambridge u. a. 1994 Kinder- und Jugendtheater in Frankreich. Hg. W. Schnei- Cavanagh, J. P.: British theatre: a bibliography 1901 to der. Frankfurt a. M. 1997 1985. Mottisfont 1989 Lebègue, R.: Etudes sur le théâtre français. 2 Bde. Paris Corbin, P., D. Sedge: An Annotated critical bibliography 1977 of Jacobean and Caroline comedy, excluding Shakes- Paris et ses théâtres: architecture et décor. Zus.stellung: B. peare. New York u. a. 1988 de Andia. Paris 1998 Dessen, A. C., L. Thomson: A dictionary of stage direc- Perchelet, J.-P.: L’héritage classique: la tragédie entre 1680 tions in English drama 1580–1642. Cambridge u. a. et 1814. 3 Bde. Diss. Paris III 1998 1999 Schoell, K.: Die französische Komödie. Wiesbaden 1983 Elizabethan dramatists. Hg. F. Bowers. Detroit 1987 Spielmann, G.: Le jeu de l’ordre et du chaos: comédie et Forrester, F. S.: Ballet in England. A bibliography and sur- pouvoirs à la fin de règne, 1673–1715. Paris 2002 vey. London 1968 Thomas, D. A.: Aesthetics of opera in the Ancien Régime, Grantley, D.: English dramatic interludes, 1300–1580: a 1647–1785. Cambridge u. a. 2002 reference guide. Cambridge 2004 Harbage, A.: Annals of English Drama 975–1700. Lon- don 31989 Grossbritannien Highfill, Ph. H., K. A. Burnim, E. A. Langhans: A biogra- phical dictionary of actors, actresses, musicians, dan- Bibliographien, Nachschlagewerke, cers, managers & other stage personnel in London 1660–1800. 16 Bde. Carbondale 1973–93 Überblicksdarstellungen Houle, P. J.: The English Morality and Related Drama: A A history of Scottish theatre. Hg. B. Findlay. Edinburgh Bibliographical Survey. Hamden 1972 1998 Innes, Ch., K. Carlstrom, S. Fraser: Twentieth-century Bibliographie 303

British and American theatre: a critical guide to archi- White, D. J.: Early English Drama, Everyman to 1580: ves. Aldershot u. a. 1999 A Reference Guide. Boston 1986 Lancashire, I.: Dramatic texts and records of Britain: a Wiggins, K.: Modern Verse Drama in English. An Anno- chronological topography to 1558. Cambridge 1984 tated Bibliography. Westport 1993 The London stage 1660–1800; a calendar of plays, enter- tainments & afterpieces, together with casts, box-re- Mittelalter ceipts and contemporary comment; compiled from playbills, newspapers and theatrical diaries of the pe- A New History of Early English Drama. Hg. J. D. Cox, riod. 5 in 11 Bden. Hg. W. Van Lennep. Carbondale D. S. Kastan. New York u. a. 1997 1960–68 Aspects of early English drama. Hg. P. Neuss. Cambridge Mander, R., J. Mitchenson: A Picture History of the Bri- 1983 tish Theatre. London 1957 Bomke, W.: Die Teufelsfiguren der mittelenglischen Dra- Mikhail, E. H.: Contemporary British Drama 1950–1976. men. Frankfurt/Main u. a. 1990 An Annotated Critical Bibliography. Totowa 1977 Brody, A.: The English Mummers and their Plays. Lon- Mullin, D. C.: Victorian plays: a record of significant pro- don 1970 ductions on the London stage 1837–1901. Westport Chambers, E. K.: The Mediaeval Stage. 2 Bde in 1. Lon- 1987 don 1903 (Nachdruck Mineola 1996) Newlyn, E. S.: Cornish drama of the Middle Ages: a bib- Clopper, L. M.: Drama, play, and game: English festive liography. Redruth 1987 culture in the medieval and early modern period. Restoration and eighteenth-century dramatists. 3 Bde. Chicago 2001 Hg. P. R. Backscheider. Detroit 1989 Contexts for early English drama. Hg. M. G. Briscoe, The Revels history of drama in English. 8 Bde. Hg. L. J. C. Coldewey. Bloomington 1989 Potter u. a. London (rev.) 1999 Craig, H.: English religious drama of the middle ages. Richmond, H. M.: Shakespeare’s theatre: a dictionary of Oxford (Nachdruck) 1967 his stage context. London 2002 Davenport, W. A. Fifteenth-century English drama: the Schwanitz, D.: Englische Kulturgeschichte von 1500 bis early moral plays and their literary relations. Cam- 1914. Frankfurt/Main 1996 bridge 1984 Shakespeare and the Renaissance stage to 1616 and Davidson, Ch.: Studies in the English mystery plays. New Shakespearean stage history 1616 to 1998: an annota- York 1965 ted bibliography of Shakespeare studies 1576–1998. Dillon, J.: Language and stage in medieval and renais- Hg. H. M. Richmond. Asheville 1999 sance England. Cambridge 1998 Stratman, C. J.: Bibliography of English Printed Tragedy English moral interludes. Hg. G. Wickham. London 1565–1900. Carbondale 1966 1976 Ders.: Britain’s Theatrical Periodicals 1720–1967. A Bib- English morality plays and moral interludes. Hg. E. T. liography. New York 21972 Schell, J. D. Shuchter. New York 1969 Ders. u. a.: Restoration and Eighteenth Century Theatre Everyman and medieval miracle plays. Hg. A. C. Cawley. Research. Carbondale 1971 London (rev.) 1974 Taylor, Th. J.: Restoration drama: an annotated biblio- Gauvin, C.: Un cycle du théâtre religieux anglais du graphy. Pasadena 1989 Moyen Age: le jeu de la ville de »N«. Paris 1973 Theatre at Stratford-upon-Avon. A Catalogue-Index to Hacker, H.-J.: Zur Poetologie des mittelalterlichen Dra- Productions of the Shakespeare Memorial-Royal mas in England. Heidelberg 1985 Shakespeare Theatre 1879–1978. 2 Bde. Zus.stellung Higgins, S.: Medieval theatre in the round: the multiple M. Mullin. Westport 1980 – Supplement: A catalogue- staging of religious drama in England. Camerino index to productions of the Royal Shakespeare Com- 1994 pany 1979–1993. Zus.stellung M. Mullin. Westport Lumiansky, R. M., D. Mills: The Chester mystery cycle: 1994 Essays and documents. Chapel Hill u. a. (1983) Trussler, S.: The Cambridge illustrated history of British Medieval and Tudor drama. Hg. J. Gassner. New York theatre. Cambridge u. a. 1994 1963 Wearing, J. P.: The London stage: a calendar of plays and Medieval drama. Hg. N. Denny. London 1973 players [1890–1959]. 16 Bde. Metuchen 1976–93 Medieval English drama: a casebook. Hg. P. Happé. Lon- Wells, St., J. Shaw: A dictionary of Shakespeare. Oxford don 1984 u. a. 1998 Medieval English drama. Hg. J. Taylor, A. H. Nelson. Chicago 1972 304 Bibliographie

Mill, A. J.: Mediaeval plays in Scotland. Edinburgh 1927 Ders.: The profession of player in Shakespeare’s time, (Nachdruck New York 1969) 1590–1642. Princeton u. a. 1984 Mills, D.: Recycling the cycle: the city of Chester and its Bergeron, D. M.: Practicing Renaissance scholarship: Whitsun plays. Toronto u. a. 1998 plays and pageants, patrons and politics. Pittsburgh Moore, E. H.: English Miracle Plays and Moralities. New 2000 York 1969 Bethell, S. L. Shakespeare and the popular dramatic tradi- Nelson, A. H.: The medieval English stage: Corpus Christi tion. London 1948 pageants and plays. Chicago 1974 Bevington, D. M.: From Mankind to Marlowe: growth of Potter, R. A.. The English Morality Play: Origins, History structure in the popular drama of Tudor England. and Influence of a Dramatic Tradition. London 1975 Cambridge (2. Druck) 1968 Rastall, R.: The heaven singing: music in early English Boas, F. S.: University drama in the Tudor age. Oxford religious drama. Cambridge u. a. 1996 1966 Religion in the poetry and drama of the late middle ages Boecker, B.: Shakespeares elisabethanisches Publikum: in England. Hg. P. Boitani. Rochester 1990 Formen und Funktionen einer Fiktion der Shakes- Richardson, Ch., J. Johnston: Medieval Drama. New pearekritik und -forschung. Tübingen 2006 York 1991 Bowers, F. T.: Elizabethan revenge tragedy 1587–1642. Scherb, V. I.: Staging faith: East Anglian drama in the la- Princeton 31971 ter Middle Ages. Madison u. a. 2001 Bradbrook, M. C.: The Growth and structure of Elizabe- Southern, R.: The Medieval Theatre in the Round. Lon- than comedy. London (Neuaufl.) 1973 don 21975 Dies.: The living monument: Shakespeare and the theatre Sponsler, C.: Drama and resistance: bodies, goods, and of his time. Cambridge u. a. 1976 theatricality in late medieval England. Minneapolis Bradley, D.: From text to performance in the Elizabethan u. a. 1997 theatre: preparing the play for the stage. Cambridge Tydeman, W.: English medieval theatre 1400–1500. Lon- u. a. 1992 don u. a. 1986 Bristol, M. D.: Carnival and theater: plebeian culture and Wickham, G., Early English Stages: 1300–1660. 2 Bde. the structure of authority in Renaissance England. London, 1959–72 (rev. 1980) New York u. a. 1985 Ders.: The medieval Theatre. Cambridge 31987 Broken boundaries: women & feminism in Restoration Woolf, R.: The English Mystery Plays. Berkeley 1972 drama. Hg. K. M. Quinsey. Lexington 1996 Brooks, D. A.: From playhouse to printing house: drama Renaissance, Humanismus, Reformation, and authorship in early modern England. Cambridge u. a. 2000 Elisabethanisches Theater Brown, D. H.: Christian humanism in the late English Abiteboul, M.: Le théâtre au temps de Shakespeare: morality plays. Gainesville u. a. 1999 l’esthétique de la tragédie jacobéenne. Avignon 1993 Brown, J. R.: : writing for perfor- Adams. H. H.: English domestic or homiletic tragedy mance. Basingstoke u. a. 1996 1575 to 1642. New York 1943 Bruster, D.: Drama and the market in the age of Shakes- Anglo, S.: Spectacle, pageantry and early Tudor policy. peare. Cambridge u. a. 1992 Oxford 1969 Callaghan, D.: Shakespeare without women: representing Armstrong, W.: The Elizabethan private theatres. London gender and race on the Renaissance stage. London u. a. 1958 2000 The arts of performance in Elizabethan and early Stuart Carson, N.: A companion to Henslowe’s »Diary«. Cam- drama. Hg. Biggs, M., Ph. Edward. Edinburgh 1991 bridge u. a. 1988 Austern, L. P.: Music in English children’s drama of the Cartelli, Th.: Marlowe, Shakespeare, and the economy of later renaissance. New York u. a. 1993 theatrical experience. Philadelphia 1991 Backscheider, P. R.: Spectacular politics: theatrical power Cartwright, K.: Theatre and humanism: English drama in and mass culture in early modern England. Baltimore the sixteenth century. Cambridge u. a. 1999 1993 Chambers, E.: The Elizabethan Stage. 4 Bde. Oxford Beckerman, B.: Shakespeare at the Globe 1599–1609. 1974 (Nachdruck) New York 1962 Clemen, W.: Die englische Tragödie vor Shakespeare. Bentley, G. E.: The profession of dramatist in Shakespeare’s Heidelberg 1955 time, 1590–1642. Princeton 1971 Cole, D.: Christopher Marlowe and the renaissance of tragedy. Westport u. a. 1995 Bibliographie 305

Cook, A.: Shakespeare’s enactment. The dynamics of re- Hattaway, M.: Elizabethan popular theatre: plays in per- naissance theatre. Chicago 1976 formance. London u. a. 1982 Cook, J.: The golden age of the English theatre. London Henslowe’s Diary. Hg. W. W. Greg. 2 Bde. London 1904– u. a. 1995 1908 Crockett, B.: The play of paradox: stage and sermon in Hilton, D.: Christopher Marlowe and the new London Renaissance England. Philadelphia 1995 theatre. Edinburgh u. a. 1993 Dessen, A. C.: Shakespeare and the Late Moral Plays. Hodges, C. W.: Enter the whole army: a pictorial study of Lincoln 1986 Shakespearean staging 1576–1616. Cambridge u. a. Dillon, J.: Theatre, court and city 1595–1610: drama and 1999 social space in London. Cambridge 2000 Holmes, M.: Shakespeare and His Players. London 1971 Elizabethan theater. Hg. R. B. Parker. Newark 1996 Hopkins, D. J.: City/stage/globe: a genealogy of space in The Elizabethan Theatre. 7 Bde. Hg. D. Galloway. Lon- Shakespeare’s London. London 2007 don 1969–80 Howard, J. E.: The stage and social struggle in early mo- English professional theatre 1530–1660. Hg. G. Wick- dern England. London u. a. 1994 ham. Cambridge 2000 Iconography of power: ideas and images of rulership on Farley-Hills, D.: Shakespeare and the rival playwrights, the English renaissance stage. Hg. G. E. Szönyi. Szeged 1600–1606. London u. a. 1990 2000 Farnham, W.: The medieval heritage of Elizabethan tra- Ingram, W.: The business of playing: the beginnings of gedy. Berkeley (rev.) 1950 the adult professional theater in Elizabethan London. Foakes, R. A.: Illustrations of the English stage 1580– Ithaca u. a. 1992 1642. London 1985 Kermode, F.: The age of Shakespeare. New York 2004 Forse, J. H.: Art imitates business: commercial and politi- Kerrigan, J.: Revenge Tragedy. Oxford 1996 cal influences in Elizabethan theatre. Bowling Green Klein, D.: Milestones to Shakespeare: a study of the dra- 1993 matic forms and pageantry that were the prelude to Gair, W. R.: The Children of Paul’s. Cambridge u. a. Shakespeare. New York 1970 1982 Knutson, R. L.: Playing companies and commerce in Gibson, J. L.: Squeaking Cleopatras: the Elizabethan boy Shakespeare’s time. Cambridge u. a. 2001 player. Stroud 2000 Dies.: The repertory of Shakespeare’s company, 1594– Gras, H. K.: Studies in Elizabethan audience response to 1613. Fayetteville 1991 the theatre. 2 Bde. Frankfurt/Main u. a. 1993 Laroque, F.: Shakespeare et la fête: essai d’archéologie du Greenblatt, St.: Verhandlungen mit Shakespeare. Innen- spectacle dans l’Angleterre élisabéthaine. Paris 1988 ansichten der englischen Renaissance. Berlin 1988 Lawrence, W. J.: The Elizabethan Playhouse. New York Griswold, W.: Renaissance revivals: city comedy and re- 1963 venge tragedy in the London theatre 1576–1980. Ders.: Those nut-cracking Elizabethans: studies of the Chicago u. a. 1986 early theatre and drama. New York 1935 (Nachdruck Grote, D.: The best actors in the world: Shakespeare and 1969) his acting company. Westport 2002 Leggatt, A.: Citizen Comedy in the Age of Shakespeare. Gurr, A., M. Ichikawa: Staging in Shakespeare’s theatres. Toronto 1973 Oxford u. a. 2000 Leinwand, Th. B.: Theatre, finance, and society in early Gurr, A.: Playgoing in Shakespeare’s London. Cambridge modern England. Cambridge u. a. 1999 21996 Lombardo, A.: Il dramma pre-Shakespeariano. Venedig Ders.: The Shakespeare Company 1594–1642. Cam- 1957 bridge u. a. 2004 The London theatre guide 1576–1642. Hg. Ch. Edwards. Ders.: The Shakespearean stage 1574–1642. Cambridge London 1979 u. a. 31992 MacIntyre, J.: Costumes and Scripts in the Elizabethan Ders.: The Shakespearian playing companies. Oxford Theatres. Edmonton 1992 u. a. 1996 Mann, D.: The Elizabethan player: contemporary stage Habicht, W.: Studien zur Dramenform vor Shakespeare. representation. London u. a. 1991 Moralität, lnterlude, romaneskes Drama. Heidelberg Maus, K. E.: Inwardness and theater in the English Re- 1968 naissance. Chicago u. a. 1995 Harbage, A.: Shakespeare’s audience. New York u. a. McJannet, J.: The voice of Elizabethan stage directions: 41961 the evolution of a theatrical code. Newark 1999 306 Bibliographie

McMillin, S., S.-B. MacLean: The Queen’s Men and their White, P. W.: Theatre and reformation: Protestantism, pa- plays. Cambridge u. a. 1999 tronage, and playing in Tudor England. Cambridge Mehl, D.: Die Pantomime im Drama der Shakespearezeit. u. a. 1993 Heidelberg 1964 Wiggins, M.: Shakespeare and the drama of his time. Ox- Montrose, L. A.: The purpose of playing: Shakespeare ford u. a. 2000 and the cultural politics of the Elizabethan theatre. Wiles, D.: Shakespeare’s clown: actor and text in the Eli- Chicago 1996 zabethan playhouse. Cambridge u. a. 1987 Mullaney, St.: The place of the stage: license, play, and power in Renaissance England. Chicago u. a. 1988 Barock, Restaurationstheater Neill, M.: Putting history to the question: power, politics, and society in English Renaissance drama. New York Anderson, Ch.: Inigo Jones and the classical tradition. 2000 Cambridge u. a. 2007 Orgel, St.: The Illusion of Power. Political Theatre in the Astington, J. H.: English court theatre 1558–1642. Cam- English Renaissance. London 1975 bridge u. a. 1999 Renaissance drama by women. Hg. S. P. Cerasano, M. Avery, E. L., A. H. Scouten: The London Stage 1660– Wynne-Davies. London u. a. 1997 1700. Carbondale 1968 Shakespeare and the Globe. Hg. St. Wells. Cambridge Barroll, L.: Politics, plague, and Shakespeare’s theater: u. a. 1999 the Stuart years. Ithaca u. a. 1991 Shakespeare: an illustrated stage history. Hg. J. Bate. Ox- Bentley, G. E.: The Jacobean and Caroline Stage. 7 Bde. ford u. a. 1996 Oxford 1941–68 Shakespeare’s Contemporaries. Hg. M. Bluestone, N. Bevis, R. W.: English drama: Restoration and Eighteenth Rabkin. Englewood Cliffs 1961 Century, 1660–1789. London u. a. 41996 Shapiro, M.: Children of the revels: the boy companies of Bly, M.: Queer virgins and virgin queans on the early mo- Shakespeare’s time and their plays. New York u. a. dern stage. Oxford u. a. 2000 1977 Boswell, E.: The Restoration of Court Stage 1660–1702. Ders.: Gender in play on the Shakespearean stage: boy Cambridge 1932 heroines and female pages. Ann Arbor 1995 Braun, B.: Restoration actresses during the reign of Char- Shepherd, S.: Marlowe and the Politics of Elizabethan les II with special regard to the diary of Samuel Pepys. Theatre. New York 1986 Trier 1995 Southworth, J.: Shakespeare, the player. Stroud 2000 Brotanek, R. Die englischen Maskenspiele. Wien 1902 Streitberger, W. R.: Court revels 1485–1559. Toronto u. a. (Nachdruck New York 1964) 1994 Burns, E.: Restoration comedy: crises of desire and iden- Suerbaum, U.: Das elisabethanische Zeitalter. Stuttgart tity. Basingstoke 1987 1989 Butler, M.: Theatre and Crisis 1632–1642. Cambridge The theatrical city: culture, theatre, and politics in Lon- u. a. 1984 don 1576–1649. Hg. D. L. Smith, R. Strier, D. Beving- Callow, S.: Acting in Restoration Comedy. New York ton. Cambridge u. a. 1996 1992 Theatre of the English and Italian Renaissance. Hg. J. R. Canfield, J. D.: Heroes & states: on the ideology of resto- Mulryne, M. Shewring. New York 1991 ration tragedy. Lexington 2000 Thomson, P.: Shakespeare’s theatre. London u. a. 21992 Ders.: Tricksters & estates. on the ideology of restoration Walker, G.: The politics of performance in early Renais- comedy. Lexington 1997 sance drama. Cambridge u. a. 1998 The Court Masque. Hg. D. Lindley. Manchester 1984 Weimann, R.: Author’s pen and actor’s voice: playing and Crawford, J. W.: Early Shakespearean actresses. New writing in Shakespeare’s theatre. Cambridge 2000 York u. a. 1984 Ders.: Shakespeare und die Macht der Mimesis: Autorität Cultural readings of Restoration and eighteenth-century und Repräsentation im elisabethanischen Theater. Ber- English theater. Hg. J. D. Canfield. Athens u. a. 1995 lin u. a. 1988 Dobrée, B.: Restoration Comedy. Oxford 1924 (Nach- Ders.: Shakespeare und die Tradition des Volkstheaters. druck Westport 1981) Berlin 1967 Ders.: Restoration Tragedy. Oxford 1929 Weiß, W.: Das Drama der Shakespeare-Zeit: Versuch ei- Ellis-Fermor, U. M.: The Jacobean Drama. London ner Beschreibung. Stuttgart u. a. 1979 21947 Westfall, S. R.: Patrons and performance: early Tudor Haynes, J.: The social relations of Jonson’s theater. Cam- household revels. Oxford 1990 bridge u. a. 1992 Bibliographie 307

Heinemann, M.: Puritanism and theatre: Thomas Midd- Owen, S. J.: Restoration theatre and crisis. Oxford 2000 leton and opposition drama under the early Stuarts. Peacock, J.: The stage designs of Inigo Jones: the Euro- Cambridge u. a. 1980 pean context. Cambridge u. a. 1995 Hirst, D. L.: Comedy of Manners. London 1979 The politics of the Stuart court masque. Hg. D. Beving- The history of British theatre: the Restoration stage con- ton. Cambridge u. a. 1998 troversy. 6 Bde. Erläuterungen: Yuji Kaneko. London Powell, J: Restoration theatre production. London u. a. 1996 1984 Jacobean Theatre. Hg. J. R. Brown, B. Harris. London Randall, D. B. J.: Winter fruit: English drama 1642–1660. 1960 Lexington 1995 Johnson, O.: Rehearsing the revolution: radical perfor- Rosenthal, L. J.: Playwrights and plagiarists in early mo- mance, radical politics in the English Restoration. Ne- dern England: gender, authorship, literary property. wark 2000 Ithaca u. a. 1996 Kamps, I.: Historiography and Ideology in Stuart Drama. Sturgess, K.: Jacobean private theatre. London u. a. 1987 Cambridge u. a. 1996 Styan, J. L.: Restoration comedy in performance. Cam- Kernan, A. B.: Shakespeare, the King’s playwright: thea- bridge u. a. 1994 ter in the Stuart court 1603–1613. New Haven u. a. Theatre and Government under the Early Stuarts. Hg. 1995 J. R. Mulryne, M. Shewring. Cambridge u. a. 1993 Kewes, P.: Authorship and appropriation: writing for the Wallis, L. B.: Fletcher, Beaumont & company: entertai- stage in England 1660–1710. Oxford u. a. 1998 ners to the Jacobean gentry. New York 21968 King, Th. J.: Casting Shakespeare’s plays: London actors Wiseman, S.: Drama and politics in the English Civil War. and their roles 1590–1642. Cambridge u. a. 1992 Cambridge u. a. 1998 Knights, L. C.: Society and Drama in the Age of Jonson. London 1937 18. Jahrhundert Leggatt, A.: Jacobean public theatre. London u. a. 1992 Leinwand, Th. B.: The city staged: Jacobean comedy Baer, M.: Theatre and disorder in late Georgian London. 1603–1613. Madison 1986 Oxford 1992 Levine, J. M.: Between the ancients and the moderns: Ba- Bailey, K. L.: ’She is capable of anything’: the working li- roque culture in restoration England. New Haven, ves of actresses on the eighteenth-century licensed London 1999 London stage. Diss. College Park 2001 Levine, L.: Men in women’s clothing: anti-theatricality Barkhausen, J.: Die Vernunft des Sentimentalismus. Un- and effeminization 1579–1642. Cambridge u. a. 1994 tersuchungen zur Entstehung der Empfindsamkeit und Limon, J.: The masque of Stuart culture. Newark 1990 empfindsamen Komödie in England. Tübingen 1983 Marshall, T.: Theatre and empire: Great Britain on the Bateson, F. W.: English Comic Drama, 1700–1750. Ox- London stages under James VI and I. Manchester u. a. ford 1929 2000 Benedetti, J.: David Garrick and the birth of modern Masters, A.: The play of personality in the Restoration theatre. London 2001 theatre. Woodbridge 1992 Boas, F. S.: An Introduction to Eighteenth Century Drama McManus, C.: Women on the Renaissance stage: Anna of 1700–80. Oxford 1953 and female masquing in the Stuart court Bolton, B.: Women, nationalism and the romantic stage: (1590–1619). Manchester u. a. 2002 theatre and politics in Britain 1780–1800. Cambridge Meißner, U.: Drama und Politik in England 1656–1669. u. a. 2001 Frankfurt/Main u. a. 1993 Burnim, K. A.: David Garrick. Director. Pittsburgh 1961 Morgan, F.: The female wits: women playwrights on the Essays on the Eighteenth-Century English Stage. Hg. London stage 1660–1720. London 1981 K. Richards, P. Thomson. London 1972 Muir, K.: The Comedy of Manners. London 1970 Freeman, L. A.: Character’s theater: genre and identity on Nicoll, A.: Stuart Masques and the Renaissance stage. the Eighteenth-Century English stage. Philadelphia London u. a. 1937 (Nachdruck New York 1963) 2002 Orgel, St., R. Strong: Inigo Jones: the theatre of the Stuart Gagey, E.: Ballad Opera. New York 1937 court. 2 Bde. London u. a. 1973 Hughes, L.: A Century of English Farce. Westport (Nach- Orgel, St.: The Jonsonian Masque. Cambridge 1965 druck) 1979 Orr, B.: Empire on the English stage 1660–1714. Cam- Nelson, B. A.: Serious drama and the London stage, bridge, New York 2001 1729–1739. Salzburg 1981 308 Bibliographie

Nicoll, A.: The Garrick stage: theatres and audience in Kift, D.: Arbeiterkultur im gesellschaftlichen Konflikt: die the eighteenth century. Manchester 1980 englische Music Hall im 19. Jahrhundert. Essen 1991 Ranger, P.: ›Terror and Piety Reigned in Every Breast’: Klemm, W.: Die englische Farce im 19. Jahrhundert. Bern Gothic Drama in the London Patent Theatres 1750– 1940 1820. London 1991 Markmann, G. A.: Die Londoner Theater im 19. Jahr- Rosenfeld, S.: Theatre of the London Fairs in the 18th hundert. Essen 1995 century. London 1960 Marshall, G.: Actresses on the Victorian stage. Cambridge Sherbo, A.: English Sentimental Drama. East Lansing u. a. 1998 1957 Nineteenth Century British Theatre. Hg. K. Richards, Taylor, G.: The French Revolution and the London stage P. Thomson. London 1971 1789–1805. Cambridge u. a. 2000 Powell, K.: Oscar Wilde and the theatre of the 1890s. Winton, C.: John Gay and the London theatre. Lexington Cambridge u. a. 1990 1993 Ders.: Women and Victorian theatre. Cambridge u. a. Woodfield, I.: Opera and drama in eighteenth-century 1997 London: the King’s Theatre, Garrick and the business Rowell, G.: The Victorian Theatre 1792–1914. Cam- of performance. New York 2001 bridge 21978 Schmidt, J. N.: Ästhetik des Melodramas. Studien zu ei- 19. Jahrhundert nem Genre des populären Theaters im England des 19. Jahrhunderts. Heidelberg 1986 Bishop, C. J.: Melodramatic Acting: Concept and Techni- Schneider, U.: Die Londoner Music Halls und ihre Songs que in the Performance of Early Nineteenth Century 1850–1920. Tübingen 1984 English Melodrama. Diss. Stanford Univ. 1967 Sheridan, P.: Penny Theatres of Victorian London. Lon- Booth, M. R.: Theatre in the Victorian age. Cambridge don 1981 1995 Southern, R.: The Victorian Theatre. Newton Abbott Ders.: Victorian Spectacular Theatre 1850–1910. Boston 1970 u. a. 1981 Stephens, J. R.: The profession of the playwright: British Brinckmann, Ch.: Drama und Öffentlichkeit in der engli- theatre 1800–1900. Cambridge u. a. 1992 schen Romantik. Frankfurt/Main u. a. 1977 Taylor, G.: Players and performances in the Victorian British romantic drama. Hg. T. A. Hoagwood, D. P. Wat- theatre. Manchester u. a. 1993 kins. Madison, London 1998 Trewin, J. C.: The Edwardian theatre. Oxford 1976 British theatre in the 1890s: essays on drama and the Victorian actors and actresses in review: a dictionary of stage. Hg. R. Foulkes. Cambridge u. a 1992 contemporary views of representative British and Cross, G. B.: Next week – East Lynne: domestic drama in American actors and actresses 1837–1901. Hg. D. performance 1820–1874. Lewisburg 1977 Mullin. Westport u. a. 1983 Darlington, W. A.: The World of Gilbert and Sullivan. Victorian theatricals: from menageries to melodrama. New York 1950 Red. S. Hudston. London 2000 Davis, T. C.: Actresses as working women: their social Watkins, D. P.: A Materialist Critique of English Roman- identity in Victorian culture. London u. a. (1991) tic Drama. Gainesville 1993 Davis, T. C.: The economics of the British stage 1800– Wedel, Ch.: Die Theatertopographie des Londoner East 1914. Cambridge u. a. 2000 End im 19. Jahrhundert. Frankfurt/Main u. a. 1987 Donohue, J. W.: Dramatic Character in the English Ro- Women and Playwriting in Nineteenth-Century Britain. mantic Age. Princeton 1970 Hg. T. C. Davis, E. Donkin. Cambridge 1999 Ders.: Theatre in the Age of Kean. Totowa 1975 Women in British romantic theatre: drama, performance, The Edwardian theatre: essays on performance and the and society 1790–1840. Hg. C. Burroughs. Cambridge stage. Hg. M. R. Booth, J. H. Kaplan. Cambridge u. a. u. a. 2000 1996 Finkel, A.: Romantic Stages: Set and Costume Design in 20. Jahrhundert Victorian England. London 1996 Hanson, F. B.: London Theatre Audiences of the Nine- Anderson, M.: Anger and Detachment. London 1976 teenth Century. Diss. Yale Univ. 1953 At the Royal Court. Twenty Five Years of the English Jenkins, A.: The Making of Victorian Drama. Cambridge Stage Company. Hg. R. Findlater. London 1981 1991 Beauman, S.: The Royal Shakespeare Company. London 1982 Bibliographie 309

Bell, S. H.: The theatre in Ulster: A survey of the dramatic Gale, M. B.: West End women: women and the London movement in Ulster from 1902 until the present day. stage, 1918–1962. London u. a. 1996 Dublin 1972 Goodwin, T.: Britain’s Royal National Theatre. New York Beyer, M.: Das englische Drama des 20. Jahrhunderts. 1988 Tübingen, Basel 1996 Goorney, H.: The Theatre Workshop Story. London Beyond Taboos: Images of Outrageousness in Recent 1981 English-Speaking Drama. Newark 1996 Grundemann-Falkenberg, M.: Der Edinburgh Fringe Fes- Beyond the Mainstream. Hg. P. P. Schnierer. Trier 1997 tival. Dipl.-Arb. Wien 1991 Billington, M.: One night stands: a critic’s view of mo- Hutchison, D.: The modern Scottish theatre. Glasgow dern British theatre. London 1992 1977 British Drama of the 1990s. Hg. B. Reitz, M. Berninger. Inside the Royal Court Theatre 1956–81. Hg. G. A. Doty, Heidelberg 2002 B. J. Harbin. Baton Rouge 1990 British dramatists since World War II. 2 Bde. Hg. St. Itzin, C.: Stages in the Revolution. Political Theatre in Weintraub. Detroit 1982 Britain since 1968. London 1986 British theatre in the 1950s. Hg. D. Shellard. London Jäger, A.: John McGrath und die 7:84 Company Scot- 2000 land: Politik, Popularität und Regionalismus im Thea- Bull, J.: New British Political Dramatists. London 1984 ter der siebziger Jahre in Schottland. Amsterdam 1986 Bull, J.: Stage Right: Crisis and Recovery in British Con- Kaye, N.: British Live Art. Newark 1994 temporary Mainstream Theatre. New York 1994 Klotz, G.: Alternativen im britischen Drama der Gegen- Callow, S.: The National. London 1997 wart. Berlin 1978 Cave, R. A.: New British drama in performance on the Ders.: Britische Dramatiker der Gegenwart. Berlin 1982 London stage 1970 to 1985. Gerrards Cross 1987 Kosok, H. u. a. Drama und Theater im England des 20. Chambers, C.: Other Spaces. New Theatre and the RSC. Jahrhunderts. Düsseldorf 1980 London 1980 Lacey, St.: British realist theatre: the new wave in its con- Chambers, C.: The Story of Unity Theatre. New York text 1956–1965. London u. a. 1995 1990 Lehberger, R.: Das sozialistische Theater in England 1934 Contemporary British dramatists. Hg. K. A. Berney. Lon- bis zum Ausbruch des Zweiten Weltkrieges. Frankfurt/ don u. a. 1994 Main u. a. 1977 Contemporary British theatre. Hg. Th. Shank. Basingstoke Lewis, P.: The National: a dream made concrete. London (rev.) 1996 1990 Contemporary English Theatre. Hg. C. W. E. Bigsby. Lon- Maguire, T.: Making theatre in Northern Ireland: through don 1981 and beyond the troubles. Exeter 2006 Davies, A.: Other theatres: the development of alternative Morley, S.: Our theatres in the eighties. London 1990 and experimental theatre in Britain. Basingstoke u. a. Peacock, D. K.: Thatcher’s theatre: British theatre and 1987 drama in the eighties. Westport u. a. 1999 DiCenzo, M.: The Politics of Alternative Theatre in Bri- Quaschnowitz, D.: Die englische Farce im frühen 20. tain 1968–90. The Case of 7:84 (Scotland). New York Jahrhundert. Münster 1991 u. a. 1996 Raab, M.: Erfahrungsräume: das englische Drama der Drama on drama: dimensions of theatricality on the con- neunziger Jahre. Trier 1999 temporary British stage. Hg. N. Boireau. Basingstoke Reinelt, J.: After Brecht: British epic theater. Ann Arbor u. a. 1997 1994 Dreams and Deconstructions: Alternative Theatre in Bri- Robert, Ph.: The Royal Court Theatre and the Modern tain. Hg. S. Craig. London 1980 Stage. Cambridge 1999 Edwards, O. D.: City of a thousand worlds. Edinburgh in Rowell, G., A. Jackson: The repertory movement: a his- festival. Edinburgh 1991 tory of regional theatre in Britain. Cambridge u. a. Elsom, J., N. Tomalin: The History of the National 1984 Theatre. London 1978 Schnierer, P. P.: Modernes englisches Drama und Theater Das englische Drama nach 1945. Hg. K. P. Steiger. Darm- seit 1945. Tübingen 1997 stadt 1983 The Scottish Theatre since the Seventies. Hg. R. Steven- Englisches Theater der Gegenwart: Geschichte(n) und son, G. Wallace. New York 1996 Strukturen. Hg. K. P. Müller. Tübingen 1993 Shaughnessy, R.: Representing Shakespeare: England, his- Eyre, R., N. Wright: Changing stages: a view of British tory and the RSC. New York u. a. 1994 theatre in the twentieth century. London 2000 310 Bibliographie

Shellard, D.: British theatre since the war. New Haven Isaacs, S. C.: The Law Relating to Theatres, Music Halls u. a. 1999 and other Entertainments. London 1927 Staging Wales: Welsh theatre 1979–1997. Hg. A.-M. Tay- Johnston, J.: The Lord Chamberlain’s blue pencil. Lon- lor. Cardiff 1997 don u. a. 1990 Taylor, J. R.: Anger & After. A Guide to the New British Kinservik, M. J.: Disciplining satire: the censorship of sa- Drama. London 1962 tiric comedy on the eighteenth-century London stage. Ders.: The Second Wave: British Drama of the Sixties. Lewisburg 2002 London 1978 Liebenstein-Kurtz, R. v.: Das subventionierte englische Thomsen, Ch. W: Das englische Theater der Gegenwart. Theater: Produktionsbedingungen und Auswirkungen Düsseldorf 1980 auf das moderne englische Drama (1956–1976). Tü- Twentieth-century theatre and drama in English. Hg. bingen 1981 J. Kamm. Trier 1999 Liesenfeld, V. J.: The Licensing Act of 1737. Madison u. a. Wilson, A. E.: East End Entertainment. London 1954 1984 Wiszniowska, M.: ...by action dignified... British theatre O’Connell, M.: The idolatrous eye: iconoclasm and thea- 1968–1995: text and context. Toru 1997 ter in early-modern England. New York u. a. 2000 Zettner, M.: Paperback theatre: das Young Vic und seine Politics and performance in contemporary Northern Ire- Bedeutung für das englische Theater. Frankfurt/Main land. Hg. J. P. Harrington, E. J. Mitchell. Amherst u. a. 1994 1999 The stage and the Licensing Act, 1729–1739. Hg. V. J. Staat, Kirche, Zensur Liesenfeld. New York u. a. 1981 Stephens, J. R.: The Censorship of English Drama 1824– Aldgate, A.: Censorship and the Permissive Society. Bri- 1901. Cambridge 1981 tish Cinema and Theatre 1955–1965. New York u. a. Thompson, E. N. S.: The controversy between the Puri- 1995 tans and the stage. New Haven 1903 Becker, L.: Kulturfinanzierung in Grossbritannien und Deutschland. München 1996 Einzeluntersuchungen Bratton, J. S.: Acts of supremacy: the British Empire and the stage 1790–1930. Manchester u. a. 1991 Aspects du théâtre anglais (1594–1730). Hg. N. J. Ri- British Theatrical Patents 1801–1900. Hg. T. Rees, gaud. Aix-en-Provence 1987 D. Wilmore. London 1996 Avery, E. L. u. a. The London stage: a critical introduc- Burt, R.: Licensed by authority: Ben Jonson and the dis- tion. 5 Bde. Carbondale 1968 courses of censorship. Ithaca u. a. 1993 Bentham, F.: New Theatres in Britain. London 1970 Clare, J.: Art made tongue-tied by authority: Elizabethan Bergan, R.: The great theatres of London: an illustrated and Jacobean dramatic censorship. Manchester u. a. companion. London 1990 21999 Black Theatre in Britain. Hg. R. Tompsett. Newark 1997 Conolly, L. W.: The censorship of English drama 1737– Booth, M. R.: English Melodrama. London 1965 1824. San Marino 1976 Bradbrook, M. C.: English Dramatic Form. London The control and censorship of Caroline drama: the re- 1965 cords of Sir Henry Herbert, Master of the Revels British theatre and the other arts, 1660–1800. Hg. S. S. 1623–73. Hg. N. W. Bawcutt. Oxford u. a. 1996 Kenny. Washington 1984 De Jongh, N.: Politics, prudery & perversions: the censo- British theatre design: the modern age. Hg. J. Goodwin. ring of the English stage 1901–1968. London 2000 London 1989 (Tb. London 1998) Diehl, H.: Staging reform, reforming the stage: Protestan- Burton, E. J.: The British Theatre 1100–1900. London tism and popular theater in Early Modern England. 1966 Ithaca u. a. 1997 Butterworth, P.: Theatre of Fire: Special Effects in Early Dutton, R.: Licensing, censorship and authorship in early English and Scottish Theatre. London 1998 modern England: buggeswords. Basingstoke u. a. Campbell, D.: Playing for Scotland: a history of the Scot- 2000 tish stage 1715–1965. Edinburgh 1996 Ders.: Mastering the revels: the regulation and censor- Cheshire, D. F.: Music Hall in Britain. Newton Abbot ship of English Renaissance drama. Basingstoke u. a. 1974 1991 Clarke, M.: The Sadler’s Wells Ballet. A history and an Foulkes, R.: Church and stage in Victorian England. appreciation. London, 1955 – New York 1977 Cambridge u. a. 1997 Bibliographie 311

Clinton-Baddeley, V. C.: The Burlesque Tradition in the Nicoll, A.: A History of English Drama 1600–1900. English Theatre after 1660. London (Nachdruck) 6 Bde. London 1952–59 (versch. Aufl.). 1973 Ders.: Masks, mimes and miracles: studies in the popular Curtain calls: British and American women and the thea- theatre. London 1931 (Nachdruck New York 1963) ter, 1660–1820. Hg. M. A. Schofield. Athens 1991 Price, C.: The professional theatre in Wales. Swansea Das englische Drama im 18. und 19. Jahrhundert. Hg. 1984 H. Kosok. Berlin 1976 Richards, S.: The rise of the English actress. New York Davidson, C.: Illustrations of the stage and acting in Eng- 1993 land to 1580. Kalamazoo 1991 Rosenfeld, S.: A Short History of Scene Design in Great De Jongh, N.: Not in front of the audience: homosexua- Britain. London 1973 lity on stage. London u. a. 1992 Samuel, R., E. MacColl, St. Cosgrove: Theatres of the Donkin, E.: Getting into the Act. Women Playwrights in Left 1880–1935; workers’ theatre movements in Bri- London, 1776–1829. London u. a. 1995 tain and America. London 1985 Englische Literaturgeschichte. Hg. U. Seeber. Stuttgart, Senelick, L. u. a. British Music Hall 1840–1923. Hamden Weimar 21993 1981 Ferguson, M.: First Feminists. British Women Writers Southern, R.: The staging of plays before Shakespeare. 1578–1799. Bloomington 1985 London 1973 Franceschina, J.: Homosexualities in the English theatre Speaight, G.: The History of the English Puppet Theatre. from Lyly to Wilde. Westport u. a. 1997 London 21992 Fricker, R.: Das ältere englische Schauspiel. 3 Bde. Bern, Steiger, K. P.: Vom Misterienspiel zum Stuart-Drama. Ber- München 1975–87 lin 1984 Ders.: Das moderne englische Drama. Göttingen 21974 Styan, J. L.: The English Stage. A History of Drama and The Genius of the Early English Theatre. Hg. S. Barnet. Performance. Cambridge u. a. 1996 New York 1996 The Theatres Trust guide to theatres, 1750–1950. Hg. Gilmore, M. T.: Differences in the dark: American movies J. Earl, M. Sell. London 2000 and English theater. New York u. a. 1998 Weightman, G.: Bright Lights, Big City: London Entertai- Howard, D.: London Theatres and Music Halls 1850– ned 1830–1950. London 1992 1950. London 1970 Wickham, G.: Shakespeares Dramatic Heritage. Collec- Howe, E.: The first English actresses: women and drama ted Studies in Medieval, Tudor and Shakespearian 1660–1700. Cambridge u. a. 1992 Drama. London 1969 Hudson, L.: The English Stage 1850–1950. London 1951 Wikander, M. H.: Princes to act: royal audience and royal (Repr. 1972, 1976) performance 1578–1792. Baltimore u. a. 1993 Hume, R. D. The Rakish Stage: Studies in English Drama Willson, R. F.: »Their form confounded«. Studies in the 1660–1800. Carbondale 1983 Burlesque Play from Udall to Sheridan. Den Haag Jones, D.: Black book on the Welsh theatre. Lausanne 1975 (rev.) 1985 Wilson, A. E.: Christmas Pantomime. London 1934 Kavenik, F. M.: British drama, 1660–1779: a critical his- tory. New York u. a. 1995 Leacroft, R.: The Development of the English Playhouse. Irland London 1973 Leggatt, A.: English stage comedy 1490–1990: five centu- Bibliographien, Nachschlagewerke, ries of a genre. London u. a. 1998 Überblicksdarstellungen Lemmer, K. J.: Englisches Theater. Berlin 1962 Leslies, P.: A Hard Act to Follow. A Music-Hall Review. Fletcher, A. H.: Drama and the performing arts in pre- New York, London 1978 Cromwellian Ireland: a repertory of sources and docu- The London Theatre World 1660–1800. Hg. R. D. Hume. ments from the earliest times until c. 1642. Wood- Carbondale 1980 bridge u. a. 2001 McGrath, J.: The bone won’t break: on theatre and hope Greene, J. C., G. L. H. Clark: The Dublin stage 1720– in hard times. London 1990 1745: a calendar of plays, entertainments, and after- Moody, J.: Illegitimate theatre in London 1787–1843. pieces. Bethlehem 1993 Cambridge, New York 2000 Igoe, V.: A Literary Guide to Dublin. London 1994 Morely, S.: Spread A Little Happiness: The First Hundred Irish playwrights 1880–1995: a research and production Years of the British Musical. New York 1987 sourcebook. Hg. B. Schrank u. a. Westport u. a. 1997 312 Bibliographie

Irish theatre handbook: a comprehensive guide to profes- Garrigan Mattar, S.: Primitivism and the writers of the sional drama, dance and opera in Ireland, north and Irish dramatic movement to 1910. Diss. Oxford 1997 south. Hg. P. Shields. Dublin 32004 Göler, H. v.: Streets apart from Abbey street: the search Mikhail, E. H: An annotated bibliography of modern An- for an alternative national theatre in Ireland since glo-Irish drama. Troy 1981 1980. Trier 2000 Morash, Ch.: A history of Irish theatre 1601–2000. Cam- Grene, N.: The politics of Irish drama: plays in context bridge u. a. 2002 from Boucicault to Friel. Cambridge u. a. 1999 Productions of the Irish theatre movement 1899–1916: a Grote, G.: Anglo-Irish theatre and the formation of a na- checklist. Bearb. N. O’Ceallaigh Ritschel. Westport tionalist political culture between 1890 and 1930. Le- u. a. 2001 wiston u. a. 2003 Stagecast: Irish Stage and Screen Directory. Monkstown Hunt, H.: The Abbey: Ireland’s national theatre, 1904– 1992 1978. New York 1979 Irish theatre on tour. Hg. N. Grene, Ch. Morash. Dublin Untersuchungen 2005 Kavanagh, P.: The Story of the Abbey Theatre. O.O. A century of Irish drama: widening the stage. Hg. St. 1984 Watt. Bloomington 2000 Kilroy, J.: The »Playboy« riots. Dublin (1971) A whirlwind in Dublin: the plough and the stars riots. Mathews, P. J.: Revival: the Abbey Theatre, Sinn Féin, the Hg. R. G. Lowery. Westport 1984 Gaelic League and the co-operative movement. Cork The Abbey Theatre. Hg. E. H. Mikhail. O.O. 1986 2004 Bickley, F. L.: J. M. Synge and the Irish dramatic move- Maxwell, D. E. S.: A Critical History of Modern Irish ment. Folcroft (1969) Drama, 1891–1980. Cambridge 1984 Brinson, P., A. Ormston: The Dancer and the Dance: De- Ó Siadhail, P.: Stair dhrámaíocht na Gaeilge: 1900–1970. veloping Theatre Dance in Ireland. Dublin 1985 Indreabhán 1993 Burke, H. M.: Riotous performances: the struggle for he- Perspectives on Irish drama and theatre. Hg. J. Genet, gemony in the Irish theater 1712–1784. Notre Dame R. A. Cave. Gerrards Cross 1991 2003 Pilkington, L.: Theatre and the state in twentieth-century Clark, D. R. u. a.: W. B. Yeats and the Theatre of Desolate Ireland: cultivating the people. London u. a. 2001 Reality. Washington 1993 Players and painted stage: aspects of the Twentieth Cen- Clark, W. S.: The Early Irish Stage. Oxford 1955 tury theatre in Ireland: Hg. Ch. Fitz-Simon. Dublin Ders.: The Irish Stage in the Country Towns. Oxford 2004 1965 The power of laughter: comedy and contemporary Irish Clarke, B. K.: The emergence of the Irish peasant play at theatre. Hg. E. Weitz. Dublin 2004 the Abbey Theatre. Ann Arbor 1982 Rabey, D. I.: British and Irish political drama in the twen- Connolly, Th.: British aisles: studies in English and Irish tieth century: implicating the audience. Basingstoke drama and theatre from medieval through modern u. a. 1994 times. Ostrava 1998 Randaccio, M.: Il teatro irlandese contemporaneo. Triest Dean, J. F.: Riot and great anger: stage censorship in 2001 twentieth-century Ireland. Madison 2004 Richtarik, M. J.: Acting between the lines: the Field Day Druids, dudes, and beauty queens: the changing face of Theatre Company and Irish cultural politics 1980– Irish theatre. Hg. D. Bolger. Dublin 2001 1984. Oxford 1994 Ellis-Fermor, U. M.: The Irish Dramatic Movement. Lon- Ryan, Ph. B.: The Lost Theatres of Dublin. Westbury don 1977 1998 Etherton, M.: Contemporary Irish Dramatists. Ba- Schmitz-Mayr-Harting, E.: The Irish National Theatre singstoke 1989 from E. Martyn to Sean O’Casey. Diss. Wien 1956 Fallis, R.: The Irish Renaissance. Dublin 1978 Simpson, A.: Beckett and Behan and a Theatre in Dublin. Fitz-Simon, Ch.: The Irish Theatre. London 1982 London 1962 Flannery J. W.: W. B. Yeats and the idea of a theatre: the The state of play: Irish theatre in the ’nineties. Hg. early Abbey Theatre in theory and practice. New Ha- E. Bort. Trier 1996 ven u. a. 1976 Theatre and nationalism in twentieth-century Ireland. Frazier, A.: Behind the Scenes: Yeats, Horniman, and the Hg. R. O’Driscoll. Toronto, London 1971 Struggle for the Abbey Theater. Berkeley 1990 Théâtres irlandais. Hg. I. Famchon. Montpellier u. a. 1996 Bibliographie 313

Theatre talk: voices of Irish theatre practitioners. Hg. Ders.: Langs kermissen en hoven. Ontstaan en kroniek L. Chambers u. a. Dublin 2001 van een Nederlands toneelgezelschap in de 17e eeuw. Trotter, M.: Ireland’s national theaters: political perfor- Zutphen 1977. mance and the origins of the Irish dramatic movement. Ders. u. a.: Nederlands toneel in de l7de en l8de eeuw. Syracuse 2001 Zutphen 1984 Vandevelde, K.: The alternative dramatic revival in Ire- Alkema, H., Ch. Boer: Poppen-, object-, en beeldend thea- land 1897–1913. Dublin 2005 ter in Nederland. Amsterdam 1991 Völker, K.: Irisches Theater. 2 Bde. Velber 1967 Autenboer, E. van: Het Brabants landjuweel van de re- Watt, St.: Joyce, O’Casey, and the Irish popular theater. derijkers (1515–1561). Middelburg 1981 Syracuse 1991 Barnow, A. J.: Vondel. New York 1925 Welch, R.: The Abbey Theatre. Oxford 1999 Berends, L.: Rozen en tomaten: de Amsterdamse Schouw- Wheatley, Dh. J.: Beneath Iërne’s banners: Irish protestant burg 1894–1994. Amsterdam 1994 drama of the Restoration and eighteenth century. Boogerd, L. van den: Het Jezuïtendrama in de Nederlan- Notre Dame 2000 den. Groningen 1961 Worth, K.: The Irish drama of Europe from Yeats to Bosboom, F., W. Hildebrand: Bakuba speelt Oe’ma. Voor- Beckett. London 1986 stellingsanalyse en Publieksonderzoek. Utrecht 1979 Bottenheim, S. A. M.: De opera in Nederland. Amster- dam 1946 Niederlande Cultural policy in the Netherlands. Den Haag 1998 Dabrówka, A.: Untersuchungen über die mittelniederlän- Bibliographien, Nachschlagewerke, dischen Abele Spelen (Herkunft, Stil, Motive). War- schau 1987 Übersichtsdarstellungen Dehollander, J., G. Joosten, L. Perceval, St. de Ruyck: Van Aken, L. J. N. K. van: Catalogus Nederlands toneel. Blauwe Maandag Compagnie tot Het Toneelhuis. 3 Bde. Amsterdam 1954–56 Brüssel 1998 Albach, B.: Duizend jaar tooneel in Nederland. Bussum Dieho, B., G. Hagoort, H. Olink: De andere kant van de 1965 theaterpraktijk. Amsterdam 1985 Coffeng, J. M.: Lexicon van Nederlandse tonelisten. Am- Duyse, P. van: De Rederijkkamers in Nederland. 2 Bde. sterdam 1965 Gent 1900–1902 Een theatergeschiedenis der Nederlanden: tien eeuwen Endepols, H. H.: Vijf geestelijke toneelspelen der Midde- drama en theater in Nederland en Vlaanderen. Hg. leeuwen. Leiden 1941 R. L. Erenstein. Amsterdam 1996 Facetten van vijftig jaar Nederlands tooneel 1920–70. Honig, P. H.: Acteurs – en Kleinkunstenaarslexicon. Die- Hg. G. J. de Voogd. Amsterdam 1970 penveen 1984 Fransen, J.: Les comédiens français en Holland au 17e et Kalff, G.: Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde. 18e siècles. Paris 1925 7 Bde. Groningen 1906–12 Frey, M.: Creatieve Marge: die Entwicklung des nieder- Kort tijt-verdrijf. Opstellen over Nederlands toneel (va- ländischen Off-Theaters. Wien, Köln 1991 naf ca. 1550). Hg. W. Abrahamse. Amsterdam 1996 Gaal, R. van: Een bolwerk voor de muzen: 50 jaar Stads- Theatre and dance from the Netherlands = Théâtre et schouwburg Utrecht 1941–1991. Utrecht 1991 danse des Pays-Bas. Hg. J. Ladiges, K. van Herwijnen, Gelder, H. E. van: Het Haagse toneelleven en de Koninkli- M. Duintjer. Amsterdam 1997 jke Schouwburg 1804–1954. Den Haag 1954 Worp, J. A.: Geschiedenis van het drama en van het to- Gemert, E. M. P. van: Tussen de bedrijven door? De func- neel in Nederland. 2 Bde. Groningen 1904–07 (Nach- tie van de rei in Nederlandstalig toneel 1556–1625. druck: Rotterdam 1970) Diss. Deventer 1990 Gieling, L.: Toneelbeeld. Vanal 1945 in Nederland. Am- Untersuchungen sterdam, Den Haag 1990 Haarlems Helicon: literatuur en toneel te Haarlem vóór De abele spelen naar hat Hulthemse handschrift. Hg. 1800. Red. E. K. Grootes. Hilversum 1993 L. van Kammen. Amsterdam 1968 Haas, A. de: De wetten van het treurspel: over ernstig to- Abbing, H.: Een economie van de kunsten: Beschouwin- neel in Nederland 1700–1772. Hilversum 1998 gen over kunst en kunstbeleid. Groningen 1989 Hees, A van: Nieuw toneel voor nieuw publiek. Leiden Albach, B.: Het huis op het Plein. Amsterdam 1957 1940 314 Bibliographie

Hellwald, F. v.: Geschichte des holländischen Theaters. Schayk, M. van: Hallo Medemens! De geschiedenis van Rotterdam 1874 Het Werkteater. Amsterdam 2001 Het Nederlands theaterboek. s’Gravenhage 1950 ff. [Jahr- Schoor, J. van: Herman Teirlinck en het Toneel. Amster- buch] dam 1974 Het politieke theater hefft je hart nodig: het theater tus- Schoot, C.S. van der: Nederlands Expressionistisch thea- sen emotionele werking en politieke werkelijkheid. ter in het Interbellum. Amsterdam 1982 Antwerpen 1982 Schotel, G. D. J.: Geschiedenis der rederijkers in Neder- Hollenberg, I., R. Klinkenberg: Mickery in Amsterdam. land. Rotterdam 21871 2 Bde. Amsterdam 1980 Smits-Veldt, M. B.: Het Nederlandse Renaissancetoneel. 175 jaar Koninklijke Schouwburg 1804–1979. ’s-Gra- Utrecht 1991 venhage 1979 Stellinga, G.: De abele spelen. Zinsvormen en zinsfunc- Hummelen, W. M. H.: Amsterdams Toneel in het begin ties. Groningen 1955 van de Gouden Eeuw. ’s-Gravenhage 1982 Tomaat documentatie: een documentair verslag van een Ders.: Inrichting en gebruik van het toneel in de Amster- actie 9 oktober 1969 – 28 februari 1970. Bearb. damse Schouwburg van 1637. Amsterdam 1967 I. Deddes. Amsterdam 1979 Hunningher, B.: Een eeuw Nederlands Toneel. Amster- Tomaat in perspectief: theatervernieuwing in de jaren ’60 dam 1949 en ’70. Red. D. Meyer. Amsterdam 1994 Ders.: Het toneel in de Amsterdamse Schouwburg van Urban theatre in the Low Countries 1400–1625. Hg. E. 1637. Amsterdam 1957 Strietman, P. Happé. Turnhout u. a. 2006 Kamp, J. E. van de: Mens, durfte leven! Grote Figuren uit Worp, J. A.: Geschiedenis van den Amsterdamschen het cabaret in en om Amsterdam tot 1940. Amsterdam Schouwburg 1496–1772. Hg. J. F. M. Sterck. Amster- 1978 dam 1920 Kossmann, E. F.: Nieuwe bijdragen tot de geschiedenis Woude, J. van der: Eduard Verkade en het toneel. ’s-Gra- van het Nederlandsche tooneel in de 17e en 18e eeuw. venhage 1962 ’s-Gravenhage 1915 Wybrands, C. N.: Het Amsterdamsche tooneel van 1617– Kwetterende dwergen en andere toneelmakers: reacties 1772. Utrecht 1873 op de nieuwste theatertrends. Zus.stellung R. Eren- stein, J. van Schoor, E. Cossee. Westbroek 1986 Leeuwe, H. de: Meiningen en Nederland. Groningen Belgien 1959 Looijen, T.K.: Een geschiedenis van Amsterdamse thea- Bibliographien, Nachschlagewerke, ters. Nieuwkoop 1981 Überblicksdarstellungen Mak, J. J.: De rederijkers. Amsterdam 1944 Moerkerken, P. H. van: Het Nederlandsch kluchtspel in Les bibliothèques et musées des arts du spectacle en com- de 17de eeuw. 2 Bde. Sneek 1899 munauté française de Belgique. Hg. Centre SIBMAS. Mostart, P., A. van Vliet: Vijftien jaar Shaffytheater. Mag.- Brüssel 41994 Arb Amsterdam 1985 Lettres françaises de Belgique. 3. Bd: Le théâtre, l’essai. Noak, B.: Politische Auffassungen im niederländischen Hg. M. De Grève u. a. Paris-Gembloux 1989 Drama des 17. Jahrhunderts. Münster u. a. 2002 Le répertoire des auteurs dramatiques contemporains: Oey-de Vita, E., M. Geesink: Academie en Schouwburg: théâtre belge de langue française. Red. N. Delhalle. Amsterdams toneelrepertoire 1617–1665. Amsterdam Brüssel 1997 1983 Ogden, D. H.: Das »Werkteater« von Amsterdam. Würz- Einzeluntersuchungen burg 1993 Onafhankelijk Toneel: 1979–1995. Red. M. Koen. Rot- Aron, P.: La mémoire en jeu: une histoire du théâtre de terdam 1995 langue française en belgique (XIXe – XXe siècle). Poos, W. Ph.: Theatre in Holland. Amsterdam 1957 Brüssel 1995 Rijswoudt, C. van: Van Theorie naar Praktijk. Het subsi- Cohen, G., Le Théâtre Français en Belgique au Moyen diebeleid ten aanzien van Kindertheater 1969–83. Age. Brüssel 1952 Mag.-Arb. Amsterdam 1984 Convegno Internazionale Teatro Spirituale in Europa: Il Royaards, K.: Werkteater Teaterwerk sinds 1970. Am- Belgio Francofono. Hg. R. Gasparro. Rom 1995 sterdam 1980 Coppieters, F.: Het hedendaags toneel in België. Brüssel 1969 Bibliographie 315

De Brabander, G. L., L. Steel: Hermes op de planken: de Theatrical gestures of Belgian modernism: Dada, surrea- economische impacten van de podiumkunsten in lism, futurism, and pure plastic in the twentieth cen- Vlaanderen.. Brüssel 1998 tury Belgian theatre. Hg. D. Willinger. New York u. a. Dramaturgie in Vlaanderen – L’Art dramatique en Flandre 2002 – Playwriting in Flanders. Hg. M. Hermans, J. van Un siècle en cinq actes: les grandes tendances du théâtre Schoor. Antwerpen 1974 belge francophone au XXe siècle. Hg. N. Leclercq, En scène pour demain: Ou soixante ans de théâtre belge. F. Pint. Brüssel 2003 Brüssel 1988 Das Zeitgenössische Theater Belgiens. Red. F. Coppieters. Faber, F.: Histoire du théâtre français en Belgique depuis Brüssel 1970 son origine jusqu’à nos jours. 5 Bde. Brüssel 1887– 1891 Godeline, C.: Het Vlaamsche Volkstooneel. O.O.1939 Luxemburg Gross, J.: Speaking in other voices: an ethnography of Walloon puppet theatres. Amsterdam u. a. 2001 150 Jahre Theater in Luxemburg. Hg. S. Baldauff-Beck. Hellemans, D. u. a.: Op de voet gevolgd. 20 jaar Vlaams Echternach 1989 (Amphitheater 7/8) Theater in internationaal perspectief. Brüssel 1990 Hurt, J.: Ein Theaterrundgang durch Luxemburg. Esch Hislaire, J.: Théâtre à Bruxelles: chronique 1943–2004. 1932 Brüssel 2005 Ders.: Theater in Luxemburg. Tl. 1. Von den Anfängen Impe, A. van: Over toneel. Vlaamse kroniek van het ko- bis zum heimatlichen Theater 1855. Luxemburg 1938 mediantendom. Amsterdam u. a. 1978 Kolbet, Ch.: Kulturpolitische Aspekte der gegenwärtigen Langvik-Johannessen, K.: De Brusselse hoofdtonelen: een Luxemburger Theaterentwicklung. Mag.-Arb. Univ. bijdrage tot de geschiedenis van het Brusselse theater Erlangen-Nürnberg 1987 in Oostenrijkse tijd. Brüssel 1993 Schlechter, P.: Triviales Theater: Untersuchungen zum Liebrecht, H.: Les chambres de rhéthorique. Brüssel volkstümlichen Theater am Beispiel des luxemburgi- 1948 schen Dialektdramas von 1894–1940. Luxemburg Lilar, S.: Soixante ans de théâtre belge. Brüssel 1952 1974 Louvet, J.: Le fil de l’histoire: pour un théâtre Spielmann, A.: Liberté d’expression ou censure? Luxem- d’aujourd’hui. Louvain-la-Neuve 1991 burg 1982 Michel de Ghelderode en het Vlaamsche volkstooneel (1926–1932). Red. G. Garré. Brüssel 1998 Morckhoven, P. van: The Contemporary Theatre in Bel- Mitteleuropäisches Theater gium. Brüssel 1970 Peeters, F.: Jan Oscar de Gruyter en het Vlaamse Volksto- Deutschland neel 1920–1924. Leuven 1989 Regards sur le théâtre belge de langue française au XXe Bibliographien, Nachschlagewerke, siècle. Bearb. N. Leclercq, Y. De Bruyn. Brüssel 1996 Überblicksdarstellungen Renieu, L.: Histoire des théâtres de Bruxelles, depuis leur origine jusqu’à ce jour. Brüssel 1974 Archive, Bibliotheken, Museen, Sammlungen und Ge- Ronde, Th. de: Het toneelleven in Vlaanderen door de denkstätten mit Beständen zum Bereich »Darstellende eeuwen heen. Brügge 1930 Künste« in der Bundesrepublik Deutschland. Hg. Ruscart, P.: Le théâtre belge. Brüssel 1917 P. Schmitt, P. S. Ulrich. Erlangen 1992 Sabbe, M., L. Monteyne, H. Coopman: Het Vlaamsch Batts, M.: Hohes Mittelalter. Bern, München 1969 [Bi- Tooneel. Brüssel 1927 bliographie] Schrickx, W.: Foreign envoys and travelling players in the Bender, W. F., S. Bushuven, M. Huesmann: Theaterperio- age of Shakespeare and Jonson. Wetteren 1986 dika des 18. Jahrhunderts. Bibliographie und inhaltli- Solvay, L.: Le théâtre belge d’expression française. Brüs- che Erschließung deutschsprachiger Theaterzeitschrif- sel 1936 ten, Theaterkalender und Theatertaschenbücher. 3 Tle Theater in Holland und Flandern. Hg. B. Engelhardt. Ber- in 8 Bden. München u. a. 1994–2005 lin 2001 (Theater der Zeit, H. 9) Bergmann, R.: Katalog der deutschsprachigen geistlichen Le Théâtre belge en langue française. Hg. R. Deldime. Spiele und Marienklagen des Mittelalters. München Brüssel 1983 1986 Le théâtre dans l’espace social. Hg. N. Delhalle, B. De- Bibliographia dramatica et dramaticorum. Kommentierte broux. Brüssel 2004 316 Bibliographie

Bibliographie der im ehemaligen deutschen Reichsge- Goff, P.: Wilhelminisches Zeitalter. Bern, München 1970 biet gedruckten und gespielten Dramen des 18. Jahr- [Bibliographie] hunderts nebst deren Bearbeitungen und Übersetzun- Grotegut, E. K., G. F. Leneaux: Das Zeitalter der Aufklä- gen und ihre Rezeption bis in die Gegenwart. Hg. und rung. Bern, München 1974 [Bibliographie] Bearb. R. Meyer. 1. Abt. Werkausgaben, Sammlungen, Habel, F.-B.: Das grosse Lexikon der DDR-Stars. Berlin Reihen. Bd 1 ff. Tübingen 1986 ff. – 2. Abt. Einzeltitel. 2003 Bd 1 ff. Tübingen 1993 ff. Hadamczik, D. u. a.: Was spielten die Theater? Bilanz der Bibliographie zur deutschen Literaturgeschichte des Ba- Spielpläne in der Bundesrepublik Deutschland 1945– rockzeitalters. Begr. H. Pyritz, Hg. I. Pyritz. 3 Tle. 1975. Köln 1978 München u. a. 1985–94 [Tl 1 und 3 Bearb. R. Böl- Hoerstel, K., I. Schlenker: Verzeichnis der Hochschul- hoff] schriften, Diplom- und Staatsarbeiten der DDR zum Cowen, R. C.: Neunzehntes Jahrhundert (1830–1880). Drama und Theater. 3 Tle. Berlin 1973–84 Bern, München 1970 [Bibliographie] Jones, G. F.: Spätes Mittelalter (1300–1450). Bern, Mün- Deutsches Biographisches Archiv. DBA. Hg. B. Fabian, W. chen 1971 [Bibliographie] Gorzny. München u. a. 1982–85 [Mikrofiches] – Regi- Knudsen, H.: Deutsche Theatergeschichte. Stuttgart ster: Deutscher biographischer Index. Bearb. H.-A. 21970 Koch u. a. 4 Bde. München 1986 – 2. Folge. Hg. W. Libretti in deutschen Bibliotheken. München 1992 [107 Gorzny. München u. a. 1989–93 [Mikrofiches] – 3. Mikrofiches] Folge: 1960–1999. Hg. V. Herrero Mediavilla. Mün- Merkel, I.: Barock. Bern, München 1971 [Bibliographie] chen 1999–2002 [Mikrofiches] Meyer, R.: Das deutsche Trauerspiel des 18. Jahrhunderts. Deutsches Bühnenjahrbuch. Bd 1 ff. Berlin, Hamburg Eine Bibliographie. München 1977 1889 ff. [1890–1914 u. d. T.: Neuer Theater-Alma- Michael, F., H. Daiber: Geschichte des deutschen Thea- nach] ters. Frankfurt/Main 1989 Deutsches Theater-Lexikon. Bd 1 ff. Begr. W. Kosch. Hg. Nagel, H.-G.: Die Zeittafel zur Geschichte des organisier- I. Bigler-Marschall u. a. Klagenfurt, München u. a. ten deutschen Amateurtheaters. Heidenheim 21998 1951 ff. Osborne, J.: Romantik. Bern, München 1971 [Bibliogra- Devrient, E.: Geschichte der deutschen Schauspielkunst. phie] Neuausg. R. Kabel, Ch. Trilse. 2 Bde. München u. Patterson, M.: German Theatre: a bibliography from the Wien 1967 beginning to 1995. New York u. a. 1996 Dramenlexikon des 18. Jahrhunderts. Hg. H. Hollmer, Pickar, G. B.: Deutsches Schrifttum zwischen den beiden A. Meier. München 2001 Weltkriegen (1918–1945). Bern, München 1974 [Bi- Dünnhaupt, G.: Bibliographisches Handbuch der Barock- bliographie] literatur. Hundert Personalbibliographien deutscher Richel, V. C.: The German stage 1767–1890: a directory Autoren des 17. Jahrhunderts. 3 Bde. Stuttgart 1981 of playwrights and plays. New York u. a. 1988 Ders.: Personalbibliographien zu den Drucken des Ba- Riedel, K. V.: Plattdeutsche Theaterstücke: ein Führer rock. 6 Bde. Stuttgart 21990–93 durch die niederdeutsche Bühnenliteratur. 3 Bde. Ol- Engel, J. E.: Renaissance, Humanismus, Reformation. denburg 1991–94 Bern, München 1969 [Bibliographie] Rojek, H. J.: Bibliographie der deutschsprachigen Hoch- Ensembles der Deutschen Demokratischen Republik. schulschriften zur Theaterwissenschaft von 1953 bis Berlin 1973/74–1989/90 1960. Berlin 1962 Fischer-Lichte, E.: Kurze Geschichte des deutschen Thea- Schaal, R.: Verzeichnis deutschsprachiger musikwissen- ters. Tübingen, Basel 21999 schaftlicher Dissertationen. 2 Bde. Kassel 1963–74 Gabel, G. U.: Drama und Theater des deutschen Barock. Schauspieler: Theater, Film, Fernsehen. Hg. R. Seydel. Eine Handbibliographie der Sekundärliteratur. Ham- Berlin 31976 burg 1974 Schmidt, L.: Das deutsche Volksschauspiel. Ein Hand- German Baroque writers. 2 Bde [1580–1730]. Hg. J. Har- buch. Berlin 1962 din. Detroit, London 1996 Schöne, G.: Tausend Jahre deutsches Theater 914–1914. Die Geschichte des deutschsprachigen Theaters im Aus- München 1962 land von Afrika bis Wisconsin – Anfänge und Entwick- Schuster, R. S.: Gedruckte Spielplanverzeichnisse stehen- lungen. Hg. L. Kitching. Frankfurt/Main u. a. 2000 der deutscher Bühnen im Ausgang des 18. Jahrhun- Glenn, J.: Deutsches Schrifttum der Gegenwart (ab 1945). derts bis 1896. Eine kritische Bibliographie. Frankfurt/ Bern, München 1971 [Bibliographie] Main 1985 Bibliographie 317

Schwanbeck, G.: Bibliographie der deutschsprachigen von »Männlichkeit« und »Weiblichkeit« in der lateini- Hochschulschriften zur Theaterwissenschaft von 1885 schen Literatur im Umfeld der Ottonen. München bis 1952. Berlin 1956 1998 Steets, B.: Theateralmanach. Topographie der deutsch- DuBruck, E. E.: Aspects of fifteenth-century society in the sprachigen Theater. Pullach 1993 ff. [jährl.] German carnival comedies: speculum hominis. Le- Theatersammlungen in der Bundesrepublik Deutschland wiston 1993 und Berlin (West). Red. M. Giesing. Berlin 1985 Et respondeat: Studien zum deutschen Theater des Mit- Theaterstatistik. Hg. Deutscher Bühnenverein. Folge 1 ff. telalters. Hg. K. Scheel. Löwen 2002 Köln 1967 ff. Kotte, A.: Theatralität des Mittelalters. Das Halberstäd- Ulrich, P. S.: A preliminary bibliography of german-lan- ter Adamsspiel. Tübingen, Basel 1994 guage theatre almanacs, yearbooks, calendars and Krieger, D.: Die mittelalterlichen deutschsprachigen Spiele journals of the 18th and the 19th centuries. Wien u. a. und Spielszenen des Weihnachtsstoffkreises. Frankfurt/ 1994 Main u. a. 1990 Ders.: Biographisches Verzeichnis für Theater, Tanz und Kuné, J. H.: Die Auferstehung Christi im deutschen reli- Musik. Fundstellennachweis aus deutschsprachigen giösen Drama des Mittelalters. Amsterdam 1979 Nachschlagewerken und Jahrbüchern. 2 Bde. Berlin Lenk, W.: Das Nürnberger Fastnachtspiel des 15. Jahr- 1997 hunderts. Berlin 1966 Valentin, J.-M.: Le théâtre des Jésuites dans les pays de Mehler, U.: Dicere und cantare: zur musikalischen Termi- langue allemande: répertoire chronologique des pièces nologie und Aufführungspraxis des mittelalterlichen représentées et des documents conservés(1555–1773). geistlichen Dramas in Deutschland. Regensburg 1981 2 Bde. Stuttgart 1983–84 Michael, W. F.: Das deutsche Drama des Mittelalters. Ber- Vergleichende Theaterstatistik 1949/50–1984/85. Thea- lin 1971 ter und Kulturorchester in der Bundesrepublik Ders.: Die geistlichen Prozessionsspiele in Deutschland. Deutschland, der Deutschen Demokratischen Repu- Baltimore 1947 blik, Österreich und der Schweiz. Hg. Deutscher Büh- Neumann, B.: Geistliches Schauspiel im Zeugnis der Zeit. nenverein. Köln 1987 Zur Aufführung mittelalterlicher religiöser Dramen im Was spielten die Theater? Werkstatistik. Hg. Deutscher deutschen Sprachgebiet. 2 Bde., München, Zürich Bühnenverein. Köln 1983–90 [jährl.] 1987 Wer spielte was? Bühnenrepertoire der DDR. Hg. Direk- Petersen, Ch.: Ritual und Theater: Messallegorese, Oster- tion für Theater und Orchester beim Ministerium für feier und Osterspiel im Mittelalter. Tübingen 2004 Kultur der DDR. Berlin 1978–88 [jährl.] – Spieljahre Ritual und Inszenierung: Geistliches und weltliches 1988, 1989, 1. Halbjahr 1990. Hg. Deutscher Bühnen- Drama des Mittelalters und der Frühen Neuzeit. Hg verein. Darmstadt o. J. H.-J. Ziegeler. Tübingen 2004 Wer spielte was? Werkstatistik des Deutschen Bühnenver- Rohde, A.: Passionsbild und Passionsbühne. Wechselbe- eins. 1990/91 ff. Darmstadt 1991 ff. ziehung zwischen Malerei und Dichtung im ausgehen- Winkler, W., A. Wianke: 20 Jahre Theaterliteratur in der den deutschen Mittelalter. Berlin 1926 DDR. Berlin 1969 Rudwin, M. J.: A Historical and Bibliographical Survey of the German Religious Drama. Pittsburgh 1924 Mittelalter Schulte, B.: Die deutschsprachigen spätmittelalterlichen Totentänze. Köln u. a. 1990 Bergmann, R.: Studien zu Entstehung und Geschichte der Schulz, M.: Die Eigenbezeichnungen des mittelalterlichen deutschen Passionsspiele des 13. und 14. Jahrhunderts. deutschsprachigen geistlichen Spiels. Heidelberg 1998 München 1972 Simon, G.: Die erste deutsche Fastnachtsspieltradition. Biermann, H.: Die deutschsprachigen Legendenspiele des Lübeck 1970 späten Mittelalters und der frühen Neuzeit. Diss. Köln Stammler, W.: Das religiöse Drama im deutschen Mittel- 1977 alter. Leipzig 1925 Bremer, N.: Das Bild der Juden in den Passionsspielen Steinbach, R.: Die deutschen Oster- und Passionsspiele und in der bildenden Kunst des deutschen Mittelalters. des Mittelalters. Versuch einer Darstellung nebst einer Frankfurt/Main u. a. 1986 Bibliographie zum deutschen geistlichen Spiel des Mit- Catholy, E.: Das Fastnachtsspiel des Spätmittelalters. Ge- telalters. Köln, Wien 1970 stalt und Funktion. Tübingen 1961 TenVenne, I.: Das geistliche Spiel in Deutschland von der Cescutti, E.: Hrotsvit und die Männer: Konstruktionen Mitte des 13. bis zum 16. Jahrhundert. Diss. Greifs- wald 1983 318 Bibliographie

Thoran, B.: Studien zu den österlichen Spielen des deut- dramas und seiner volkstümlichen Ableger im 16. schen Mittelalters. (Ein Beitrag zur Klärung ihrer Ab- Jahrhundert. Berlin 1903 hängigkeit voneinander). Göppingen 21976 Schnitzer, C.: Höfische Maskeraden : Funktion und Aus- Ukena, E.: Die deutschen Mirakelspiele des Spätmittelal- stattung von Verkleidungsdivertissements an deutschen ters. Studien und Texte. 2 Bde. Bern u. a. 1975 Höfen der Frühen Neuzeit. Tübingen 1999 Stachel, P.: Seneca und das deutsche Renaissance-Drama. Renaissance, Reformation, Humanismus Straßburg 1907 Wailes, St. L.: The rich man and Lazarus on the Reforma- Baesecke, A.: Das Schauspiel der englischen Komödian- tion stage: a contribution to the social history of Ger- ten in Deutschland: seine dramatische Form und seine man drama. Selinsgrove, Cranbury u. a. 1997 Entwicklung. Halle 1935 (Nachdruck Walluf 1974) Die Welt des Hans Sachs. Nürnberg 1976 [Katalog] Catholy, E.: Fastnachtsspiel. Stuttgart 1966 Dietl, C.: Die Dramen Jacob Lochers und die frühe Hu- Barock manistenbühne im süddeutschen Raum. Berlin, New York 2005 Alexander, R.: Das deutsche Barockdrama. Stuttgart Eckardt, E. J.: Studien zur deutschen Bühnengeschichte 1984 der Renaissance. Leipzig 1931 Barockes Musiktheater im mitteldeutschen Raum im 17. Ellinger, G.: Geschichte der neulateinischen Literatur und 18. Jahrhunder. Hg. F. Brusniak. Köln 1994 Deutschlands im 16. Jahrhundert. 2 Bde. Leipzig Benjamin, W.: Ursprung des deutschen Trauerspiels. Ber- 1928 lin 1928 – Frankfurt a. M. 61993 Haekel, R.: Die Englischen Komödianten in Deutschland: Colvin, S.: The rhetorical feminine: gender and orient on eine Einführung in die Ursprünge des deutschen Be- the German stage 1647–1742. Oxford u. a. 1999 rufsschauspiels. Heidelberg 2004 Die Dramen des Andreas Gryphius. Hg. G. Kaiser. Stutt- Hans Sachs and Folk Theatre in the Late Middle Ages. gart 1968 Studies in the History of Popular Culture. Hg. R. Ay- Flemming, W.: Andreas Gryphius und die Bühne. Halle lett, P. Skrine. Lewiston 1995 1921 Herrmann, M.: Die Bühne des Hans Sachs. Berlin 1923 Ders.: Geschichte des Jesuitentheaters in den Landen Ders.: Forschungen zur deutschen Theatergeschichte des deutscher Zunge. Berlin 1923 Mittelalters und der Renaissance. Berlin 1914 Ders.: Das Schauspiel der Wanderbühne. Leipzig 1931 Kindermann, H.: Hans Sachs und die Fastnachtspielwelt. Fülleborn, U.: Die barocke Grundspannung Zeit – Ewig- Wien 1952 keit in den Trauerspielen Lohensteins. Stuttgart 1969 Lucius, M.: Das Kaufbeurer Passionsspiel. Das Kaufbeu- Gauthier, L: Opéra baroque et identité culturelle nord- rer Osterspiel. Zwei Werke des reformatorischen Ge- allemande: la Gänsemarktoper de Hambourg, genèse meindegeistlichen und Augsburger Bürgers Michael et apogée (1648–1728). Diss. Paris IV 2003 Lucius aus dem Jahr 1562; Textausgabe und Spieler- Heckmann, H.: Elemente des barocken Trauerspiels. Am biographien. Hg. A. Metzler. Diss. Augsburg 1996 Beispiel des »Papinian« von Andreas Gryphius. Darm- Maaßen, J.: Drama und Theater der Humanistenschulen stadt 1959 in Deutschland. Augsburg 1929 Heine, C.: Das Schauspiel der deutschen Wanderbühne Michael, W. F.: Das deutsche Drama der Reformations- vor Gottsched. Halle 1889 zeit. Bern, Frankfurt/Main 1984 Hinck, W.: Das deutsche Lustspiel des 17. und 18. Jahr- Ders.: Das deutsche Drama der Reformationszeit. Ein hunderts und die italienische Komödie. Commedia Forschungsbericht. Bern u. a. 1989 dell’arte und Théâtre italien. Stuttgart 1965 Ders.: Frühformen der deutschen Bühne. Berlin 1963 Jakob Bidermann und sein »Cenodoxus«: der bedeutend- Parente, J. A.: Martyr Drama of the German Renaissance. ste Dramatiker aus dem Jesuitenorden und sein erfolg- Diss. New Haven 1979 reichstes Stück. Hg. H. Gier. Regensburg 2005 Ders.: Religious drama and the humanist tradition: chris- Jaron, N., B. Rudin: Das Oberammergauer Passionsspiel. tian theater in Germany and the Netherlands 1500– Dortmund 1984 1680. Leiden u. a. 1987 Junkers, H.: Niederländische Schauspieler und niederlän- Riesel, E.: Das neulateinische Drama der Protestanten in disches Schauspiel im 17. und 18. Jahrhundert in Deutschland vom Augsburger Religionsfrieden bis Deutschland. Haag 1936 zum Dreißigjährigen Krieg. Diss. Wien 1929 Kaiser, M: Mitternacht – Zeidler – Weise. Das protestan- Schmidt, E.: Die Bühnenverhältnisse des deutschen Schul- tische Schultheater nach 1648 im Kampf gegen höfi- Bibliographie 319

sche Kultur und absolutistisches Regiment. Göttingen Cambra-Djoudi, Ch.: L’oeuvre dramatique de Johann 1972 Elias Schlegel (1719–1748): une contribution à l’étude Kaulfus-Diesch, C.: Die Inszenierung des deutschen Dra- de la dramaturgie de la Frühaufklärung. Diss. Lille mas an der Wende des 16. und 17. Jahrhunderts. Leip- 2003 zig 1905 Carlson, M.: Goethe and the Weimar theatre. Ithaca u. a. Meyer, R.: Hecken- und Gartentheater in Deutschland im 1978 17. und 18. Jh. Emsdetten 1934 Corsten, V.: Von heißen Tränen und großen Gefühlen: Müller, J.: Das Jesuitendrama in den Ländern deutscher Funktionen des Melodramas im gereinigten Theater Zunge vom Anfang bis zum Hochbarock. 2 Bde. Augs- des 18. Jahrhunderts. Frankfurt/Main u. a. 1999 burg 1930 Daniel, U.: Hoftheater: zur Geschichte des Theaters und Paul, M.: Reichsstadt und Schauspiel: theatrale Kunst im der Höfe in 18. und 19. Jahrhundert. Stuttgart 1995 Nürnberg des 17. Jahrhunderts. Tübingen 2002 Das deutsche Singspiel im 18. Jahrhundert. Heidelberg Pietsch-Ebert, L.: Die Gestalt des Schauspielers auf der 1981 deutschen Bühne des 17. und 18. Jahrhunderts. Berlin Das deutsche Singspiel im 18. Jahrhundert: Quellen und 1942 (Nachdruck Nendeln 1977) Zeugnisse zu Ästhetik und Rezeption. Hg. R. Schusky. Schenk, I.: Komik im deutschen Barocktheater. Diss. Wien Bonn 1980 1946 (masch.) Daunicht, R.: Die Entstehung des bürgerlichen Trauer- Schröder, D.: Zeitgeschichte auf der Opernbühne: Barok- spiels in Deutschland. Berlin 21965 kes Musiktheater in Hamburg im Dienst von Politik Diebold, B.: Das Rollenfach im deutschen Theater des 18. und Diplomatie (1690–1745). Göttingen 1998 Jahrhunderts. Hamburg 1913 Szarota, E. M.: Das Jesuitendrama im deutschen Sprach- Eigenmann, S.: Zwischen ästhetischer Raserei und aufge- gebiet. Eine Periochen-Edition. 4 in 7 Bdn. München klärter Disziplin. Hamburger Theater im späten 18. 1979–89 Jahrhundert. Stuttgart 1994 Treppmann, E.: Besuche aus dem Jenseits: Geistererschei- Ein »Tyrann der Schaubühne«? Stationen und Positionen nungen auf dem deutschen Theater im Barock. Kon- einer literatur- und kulturkritischen Debatte über Oper stanz 1999 und Operntext im 18. Jahrhundert. Hg. B. Plachta. Valentin, J.-M.: Les Jésuites et le theâtre (1554–1680): Berlin 2003 contribution à l’histoire culturelle du monde catho- Feler, A.: Le drame militaire en Allemagne au XVIIIe siè- lique dans le Saint-Empire romain germanique. Paris cle: esthétique et cité. Bern u. a. 2005 2001 Fiederer, M.: Geld und Besitz im bürgerlichen Trauerspiel. Wade, M. R.: The German baroque pastoral »Singspiel«. Würzburg 2002 Bern u. a. 1990 Fischer-Dieskau, D.: Goethe als Intendant: Theaterleiden- Wallbrecht, R. E.: Das Theater des Barockzeitalters an schaften im klassischen Weimar. München 2006 den welfischen Höfen Hannover und Celle. Hildes- Fleig, A.: Handlungs-Spiel-Räume: Dramen von Autorin- heim 1974 nen im Theater des ausgehenden 18. Jahrhunderts. Wanderbühne: Theaterkunst als fahrendes Gewerbe. Red. Würzburg 1999 B. Rudin. Berlin 1988 Frauen und Drama im achtzehnten Jahrhundert. Hg. K. Ziegler, J. G.: Das Oberammergauer Passionsspiel: Erbe A. Wurst. Köln u. a. 1991 und Auftrag. St. Ottilien 1990 Graf, R.: Das Theater im Literaturstaat: literarisches Theater auf dem Weg zur Bildungsmacht. Tübingen 18. Jahrhundert 1992 Grimberg, M.: La réception de la comédie française dans Arntzen, H.: Die ernste Komödie. Das deutsche Lustspiel les pays de langue allemande (1694–1799). Bern u. a. von Lessing bis Kleist. München 1968 1995 Borchmeyer, D.: Weimarer Klassik. Portrait einer Epoche. Guthke, K. S.: Das deutsche bürgerliche Trauerspiel. Weinheim 1994 Stuttgart 62006 Bürger, Ch.: Der Ursprung der bürgerlichen Institution Heitner, R. R.: German Tragedy in the Age of Enlighten- Kunst im höfischen Weimar. Frankfurt/Main 1977 ment. Berkeley 1963 Bürgerlichkeit im Umbruch: Studien zum deutschsprachi- Heßelmann, P.: Gereinigtes Theater ? Dramaturgie und gen Drama 1750–1800: mit einer Bibliographie der Schaubühne im Spiegel deutschsprachiger Theaterpe- Dramen der Oettingen-Wallersteinschen Bibliothek riodika des 18. Jahrhunderts (1750–1800). Frankfurt/ zwischen 1750 und 1800. Hg. H. Koopmann. Tübin- Main 2002 gen 1993 320 Bibliographie

Hinck, W.: Goethe, Mann des Theaters. Göttingen 1982 Rochow, Ch. E.: Das bürgerliche Trauerspiel. Stuttgart Ders.: . Frankfurt a. M. 1989 1999 Höyng, P.: Die Sterne, die Zensur und das Vaterland: Ge- Schimpf, W.: Lyrisches Theater: das Melodrama des 18. schichte und Theater im späten 18. Jahrhundert. Köln Jahrhunderts. Göttingen 1988 2003 Schößler, F.: Einführung in das bürgerliche Trauerspiel Huyssen, A.: Drama des Sturm und Drang. München und das soziale Drama. Darmstadt 2003 1980 Shahar, G.: Verkleidungen der Aufklärung: Narrenspiele Jaubert-Michel, E.: De la scène au salon: la réception du und Weltanschauung in der Goethezeit. Göttingen modèle français dans la comédie allemande des Lu- 2006 mières (1741–1766). 2 Bde. Diss. Paris IV 2005 Sichardt, G.: Das Weimarer Liebhabertheater unter Goe- Julliard, C.: Gottsched et l’esthétique théâtrale française: thes Leitung. Weimar 1957 la réception allemande des théories françaises. Bern Steiner, G.: Jakobinerschauspiel und Jakobinertheater. u. a. 1998 Stuttgart 1973 Kindermann, H.: Conrad Ekhofs Schauspieler-Akademie. Ders.: Das Theater der deutschen Jakobiner: Dramatik Wien 1956 und Bühne im Zeichen der Französischen Revolution. Ders.: Theatergeschichte der Goethezeit. Wien 1948 Berlin 1989 Koopmann, H.: Drama der Aufklärung. München 1979 Steinhardt-Unseld, M.: Merciers Theater in Deutschland. Kord, S.: Ein Blick hinter die Kulissen: deutschsprachige Diss. Hamburg 1981 Dramatikerinnen im 18. und 19. Jahrhundert. Stutt- Steinmetz, H.: Das deutsche Drama von Gottsched bis gart 1992 Lessing. Stuttgart 1987 Krämer, J.: Deutschsprachiges Musiktheater im späten Steinmetz, H.: Die Komödie der Aufklärung. Stuttgart 18. Jahrhundert: Typologie, Dramaturgie und Anthro- 21971 pologie einer populären Gattung. 2 Bde. Tübingen Théâtre et »Publizistik« dans l’espace germanophone au 1998 XVIIIe siècle= Theater und Publizistik im deutschen Krause, M.: Das Trivialdrama der Goethezeit 1780–1805. Sprachraum im 18. Jahrhundert. Hg. R. Heitz, Produktion und Rezeption. Bonn 1982 R. Krebs. Bern 2001 Krebs, R.: L’Idée de »Théâtre National« dans L’Allemagne Théâtre, Nation & Société en Allemagne au XVIIIe Siè- des Lumières: théorie et réalisations. Wiesbaden 1985 cle. Hg. R. Krebs, J.-M. Valentin. Nancy 1990 Lamport, F. J.: German Classical Drama. New York Vernunft und Sinnlichkeit: Beiträge zur Theaterepoche 1992 der Neuberin. Hg. B. Rudin, M. Schulz. Reichenbach Le Berre, A.: Prémices et avènement du théâtre classique 1999 en Allemagne 1750–1805: influence et évolution de Warner, F.: Goethe’s Weimar. Chester Springs 1998 Lessing, Goethe, Schiller. Avignon 1996 Wierlacher, A.: Das bürgerliche Trauerspiel. München Linder, J.: Ästhetische Erziehung. Goethe und das Weima- 1968 rer Hoftheater. Bonn 1990 Lukas, W.: Anthropologie und Theodizee: Studien zum 19. Jahrhundert Moraldiskurs im deutschsprachigen Drama der Auf- klärung (ca. 1730 bis 1770). Göttingen 2005 Bobermin, H. J.: Die beruflichen Interessenverbände im Maurer-Schmoock, S.: Deutsches Theater im 18. Jahr- Theaterleben des 19. Jahrhunderts. Diss. Wien 1960 hundert. Tübingen 1982 Bonnell, A. G.: The people’s stage in Imperial Germany: McInnes, E.: »Ein ungeheures Theater«: the drama of the social democracy and culture 1890–1914. London Sturm und Drang. Frankfurt/Main u. a. 1987 2005 Meyer, R.: Das deutsche Trauerspiel im 18. Jahrhundert. Borchmeyer, D.: Das Theater Richard Wagners. Idee – München 1977 Dichtung – Wirkung. Stuttgart 1982 Mönch, C.: Abschrecken oder Mitleiden. Das deutsche Borysiak, M.: Das deutsche Trivialdrama in der Zeit der bürgerliche Trauerspiel im 18. Jahrhundert. Versuch Romantik. Wroclaw 1988 einer Typologie. Tübingen 1993 Brauneck, M.: Literatur und Öffentlichkeit im ausgehen- Müller-Harang, U.: Das Weimarer Theater zur Zeit Goe- den 19. Jahrhundert. Studien zur Rezeption des natu- thes. Weimar 1991 ralistischen Theaters in Deutschland. Stuttgart 1974 Olivier, J.-J.: Les comédiens français dans les cours Bürgerlicher Realismus und Gründerzeit 1848–1890. Hg. d’Allemagne au XVIIIe siècle. 4 Bde. Paris 1901–05 E. McInnes, G. Plumpe. München 1996 Pütz, P.: Die deutsche Aufklärung. Darmstadt 1978 Carlson, M. A.: The German stage in the nineteenth cen- tury. Metuchen 1972 Bibliographie 321

Chung, H.-B.: Die Kunst dem Volke oder dem Proleta- McInnes, E.: Das deutsche Drama des 19. Jahrhunderts. riat? Die Geschichte der Freien Volksbühnenbewegung Berlin 1983 in Berlin 1890–1914. Frankfurt/Main u. a. 1989 Naturalismus. Manifeste und Dokumente zur deutschen Das Unterhaltungsstück um 1800: literaturhistorische Literatur 1880–1900. Hg. M. Brauneck, Ch. Müller. Konfigurationen – Signaturen der Moderne; zur Ge- Stuttgart 1987 schichte des Theaters als Reflexionsmedium von Ge- Neubauer, H.-J.: Judenfiguren: Drama und Theater im sellschaft, Politik und Ästhetik. Hg. J. Birgfeld, C. D. frühen 19. Jahrhundert. Frankfurt/Main u. a. 1994 Conter. Laatzen 2006 Osborne, J.: The Meiningen Court Theatre 1866–1890. Denkler, H.: Restauration und Revolution. Politische Cambridge u. a. 1988 Tendenzen im deutschen Drama zwischen Wiener Ders.: The Naturalist Drama in Germany. Manchester Kongreß und Märzrevolution. München 1973 1971 Die Meininger: Texte zur Rezeption. Hg. J. Osborne. Tü- Pross, C.: Kunstfeste: Drama, Politik und Öffentlichkeit bingen 1980 in der Romantik. Freiburg i. Br. 2001 Doerry, H.: Das Rollenfach im deutschen Theaterbetrieb Realismus und Gründerzeit. Manifeste und Dokumente des 19. Jahrhunderts. Berlin 1926 zur deutschen Literatur 1848–1880. 2 Bde. Hg. M. Gaedertz, K. Th.: Die plattdeutsche Komödie im neun- Bucher u. a. Stuttgart 1976 zehnten Jahrhundert. Hamburg 1894 (Nachdruck Reuter, F.: Le débat sur les pratiques scéniques en Allema- Hamburg 1988) gne au début du XIXe siècle. Diss. Lyon II 2005 Gregor-Dellin, M.: . Sein Leben. Sein Rüden, P. v.: Sozialdemokratisches Arbeitertheater (1848– Werk. Sein Jahrhundert. München u. Zürich 1980 1914). Frankfurt/Main 1973 Hacks, P.: Das Theaterstück des Biedermeier (1815– Schmid, H.: »Gefallene Engel«: deutschsprachige Drama- 1840). Diss. München tikerinnen im ausgehenden 19. Jahrhundert. St. Ingbert Hahm, Th.: Die Gastspiele des Meininger Hoftheaters im 2000 Urteil der Zeitgenossen unter besonderer Berücksichti- Schölling, T.: Das gesellige Vergnügen Theater. Studien gung der Gastspiele in Berlin und Wien. Diss. Köln zur veränderten Theaterauffassung des deutschen Bür- 1970 gertums zu Beginn des 19.Jahrhunderts. Diss. Berlin Heinrich-Jost, I.: Sehn Sie, das ist ein Geschäft. Auf ins 1987 Metropol, Spezialitäten- und Unterhaltungstheater im Sengle, F.: Biedermeierzeit. 3 Bde. Stuttgart 1971–80 ausgehenden 19. Jahrhundert. Berlin (1983) Sprengel, P.: Die inszenierte Nation: deutsche Festspiele Hennrich, L.: Theater der Jahrhundertwende in der Pro- 1813–1913. Tübingen 1991 vinz am Beispiel des Stadttheaters Düsseldorf. Frank- Ders.: Populäres jüdisches Theater in Berlin von 1877 bis furt/Main u. a. 1992 1933. Berlin 1997 Hoff, D. v.: Dramen des Weiblichen: deutsche Dramatike- Stettner, A.: ’Wer ist ein Virtuose in der Schauspielkunst?’ rinnen um 1800. Opladen 1989 Das Phänomen des Virtuosentums im deutschen Hoffmeier, D.: Die Meininger. Diss. Berlin 1988 Sprechtheater des 19. Jahrhunderts. Diss. München Jansen, M.: Meiningertum und Meiningerei. Diss. Berlin 1998 1948 Struck, W.: Konfigurationen der Vergangenheit: deutsche Jaron, N., R. Möhrmann, H. Müller: Berlin – Theater der Geschichtsdramen im Zeitalter der Restauration. Tü- Jahrhundertwende: Bühnengeschichte der Reichs- bingen 1997 hauptstadt im Spiegel der Kritik (1889–1914). Tübin- Theater als Geschäft: Berlin und seine Privattheater um gen 1986 die Jahrhundertwende. Hg. R. Freydank, I. Hahn. Ber- Jelavich, P.: Munich and theatrical modernism: politics, lin 1995 playwriting, and performance 1890–1914. Cambridge Zünder, R.: Die Entwicklung der deutschen Bühnenge- u. a. 1985 nossenschaft von der Standesvertretung zur Gewerk- Kiefer, S.: Dramatik der Gründerzeit: deutsches Drama schaft (1871–1924). Mag.-Arbeit Berlin 1986 und Theater 1870–1890. St. Ingbert 1997 Knilli, F., U. Münchow: Frühes deutsches Arbeitertheater. 20. Jahrhundert – bis 1945, Exil München 1970 Literatur und Theater im Wilhelminischen Zeitalter. Hg. Actualité du théâtre expressionniste. Hg. J.-P. Sarrazac. H.-P. Bayerdörffer u. a. Tübingen 1978 Louvain-la-Neuve 1995 Martersteig, M.: Das deutsche Theater im 19. Jahrhun- Aspekte des modernen Musiktheaters in der Weimarer dert. Leipzig 21924 Republik. Hg. N. Grosch. Münster u. a. 2004 322 Bibliographie

Benson, R.: Deutsches expressionistisches Theater. Frank- Frey, I.: Proletarisches, agitprop- und antifaschistisches furt/Main u. a. 1987 Theater. Diss. Bern 1983 Bodek, R.: Proletarian Performance in Weimar Berlin: Fuhrich-Leisler, E., G. Prossnitz: Max Reinhardt. »Ein Agitprop, Chorus, and Brecht. Columbia 1997 Theater, das den Menschen wieder Freude gibt …«. Bohlmeier, G.: Puppenspiel 1933–1945 in Deutschland. Eine Dokumentation. München, Wien 1987 Bochum 1985 Fulfs, I.: Musiktheater im Nationalsozialismus. Marburg Bossmann, A.: »Theater und Technik«. Theaterkonzep- 1995 tionen des Bauhauses. Diss. Berlin 1988 Funke, Ch.: Max Reinhardt. Berlin 1996 Brandt, C. A.: Theater in der Weimarer Republik. Eine Gajek, K. u. a.: Das deutsche Drama des 20. Jahrhunderts. quantitative Analyse. Karlsruhe 1990 Warszawa u. a. 1982 Braulich, H.: Die Volksbühne. Berlin 1976 Gleber, K.: Theater und Öffentlichkeit: Produktions- und Brugger, I. M. de: Teatro alemán expresionista. Buenos Rezeptionsbedingungen politischen Theaters am Bei- Aires 1959 spiel Piscator 1920–66. Frankfurt/Main u. a. 1979 Chiarini, P.: II teatro tedesco espressionista. Bologna Goldfarb, A.: Theatre and Drama and the Nazi Concen- 1959 tration Camps. Diss. City Univ. New York, 1978 Cossart, A. v.: Kino – Theater des Expressionismus: das Grange, W.: Comedy in the Weimar Republic: a chronicle literarische Resümee einer Besonderheit. Essen 1985 of incongruous laughter. Westport 1996 Daiber, H.: Schaufenster der Diktatur: Theater im Macht- Hagen, R.: Das politische Theater in Deutschland zwi- bereich Hitlers. Stuttgart 1995 schen 1918 und 1933. Diss. München 1958 Deutsches Exildrama und Exiltheater. Hg. W. Elfe u. a. Handbuch des deutschsprachigen Exiltheaters 1933– Bern u. a. 1977 1945. Hg. F. Trapp. 3 Bde. München 1999 Drewniak, B.: Das Theater im NS-Staat. Düsseldorf Hans, J.: Deutsche Theaterleute im Amerikanischen Exil. 1983 Hamburg 1976 [Katalog] Dussel, K.: Ein neues, ein heroisches Theater? National- Hoffmann, L., D. Hoffmann-Ostwald: Deutsches Arbei- sozialistische Theaterpolitik und ihre Auswirkungen in tertheater 1918–33. 2 Bde. Berlin 31977 der deutschen Provinz. Bonn 1988 Hornauer, U.: Laienspiel und Massenchor: das Arbeiter- Eichberg, H. u. a.: Massenspiele: NS-Thingspiel, Arbeiter- theater der Kultursozialisten in der Weimarer Repu- weihespiel und olympisches Zeremoniell. Stuttgart- blik. Köln 1985 Bad Cannstatt 1977 Huesmann, H.: Welttheater Reinhardt: Bauten, Spielstät- Eicher, Th.: Theater im Dritten Reich: eine Spielplanana- ten, Inszenierungen. München 1983 lyse der Deutschen Schauspieltheater 1929–1944. Diss. Kaufmann, E.: Medienmanipulation im Dritten Reich. FU Berlin 1992 Ziele und Wirkungsabsichten mit dem Einsatz von Ders. u. a.: Theater im »Dritten Reich«. Theaterpolitik – Theater und Fronttheater. Diss. Wien 1987 Spielplanstruktur – NS-Dramatik. Seelze-Velber 2000 Keine Experimentierkunst: Musikleben an Städtischen Eikenbusch, G.: Sozialdemokratisches und kommunisti- Theatern in der Weimarer Republik. Hg. D. Schmidt. sches Kinder- und Jugendtheater in der Weimarer Re- Stuttgart u. a. 1995 publik. Frankfurt/Main u. a. 1997 Kiehn, U.: Theater im »Dritten Reich«: Volksbühne Ber- Entwurf zur Moderne. Hellerau: Stand-Ort-Bestimmung. lin. Berlin 2001 Hg. W. Durth. Stuttgart 1996 Kim, H.-I.: Die Auseinandersetzung um das Verständnis Exiltheater und Exildramatik 1933–45. Hg. E. Koch. von Volk und Kunst (Theater) am Beispiel der Volks- Maintal 1991 bühne in Berlin 1918–1933. Hamburg 1999 L’expressionisme allemand. Red. L. Richard. Noyons Kirfel-Lenk, Th.: Erwin Piscator im Exil in den USA: (Neuausgabe) 1981 1939–1951. Berlin 1984 Flucht durch Europa: Schauspielerinnen im Exil 1933– Klatt, G.: Arbeiterklasse und Theater. Berlin 1975 1945. Hg. J. Felix u. a. Marburg 2002 Klenke, D. u. a.: Arbeitersänger und Volksbühnen in der François, J.-C.: Le théâtre allemand contre le nazisme de Weimarer Republik. Bonn 1992 l’exil à l’après-guerre. Nantes 1992 Kloss, W.: Die nationalsozialistischen Thingspiele. Diss. Freeden, H.: Jüdisches Theater in Nazideutschland. Wien 1981 Frankfurt/Main u. a. (Neuausg.) 1985 Kuhns, D. F.: German expressionist theatre: the actor and Freie Volksbühne Berlin 1890–1990. Beiträge zur Ge- the stage. Cambridge u. a. 2000 schichte der Volksbühnenbewegung in Berlin. Hg. Kunst und Literatur im antifaschistischen Exil 1933–45. D. Pfortge. Berlin 1990 7 Bde. Leipzig 21983–89 Bibliographie 323

Kurtze, R.: Das jiddische Theater in Berlin um die Jahr- Schmiester, B.: Revolution im Theater: die sozialistischen hundertwende. Köln 2001 Schauspieler-Kollektive in der Spätzeit der Weimarer Lethen, H.: Neue Sachlichkeit 1924–32. Stuttgart 21975 Republik (1928–1933). Frankfurt/Main 1982 Ley-Piscator, M.: The Piscator Experiment. Carbondale Schneider, H.-J.: Die Leistungen der antifaschistischen 1967 deutschen Theater-Emigranten in der Tschechoslowa- Liebe, U.: Verehrt, verfolgt, vergessen: Schauspieler als kei von 1933 bis 1938. 2 Bde. Diss. Berlin 1977 Naziopfer. Weinheim, Berlin (Neuausgabe) 1995 Schöne, L.: Neuigkeiten vom Mittelpunkt der Welt: der Max Reinhardt in Berlin. Hg. K. Boeser, R. Vatková. Ber- Kampf ums Theater in der Weimarer Republik. Darm- lin 1984 stadt 1994 McAlpine, S.: Visual Aids in the productions of the first Schwaiger, M.: Bertolt Brecht und Erwin Piscator: experi- Piscator-Bühne 1927–28. Frankfurt/Main u. a. 1990 mentelles Theater im Berlin der Zwanzigerjahre. Wien Mennemeier, F. N., F. Trapp: Deutsche Exildramatik 2004 1933–1945. München 1980 Schwerd, A.: Zwischen Sozialdemokratie und Kommu- Metzger, A. E.: Wahrheit aus Tränen und Blut: Theater in nismus. Zur Geschichte der Volksbühne 1918–33. nationalsozialistischen Konzentrationslagern von Wiesbaden 1975 1933–1945; eine Dokumentation. Hagen 1996 Seelbach, S.: Proletarisch-revolutionäres Theater in Düs- Michalzik, P.: Gustaf Gründgens. Der Schauspieler und seldorf 1930–33. Frankfurt/Main u. a. 1994 die Macht. Berlin 1999 Spies, B.: Die Komödie in der deutschsprachigen Litera- Michaud, É.: Le Théâtre au Bauhaus (1919–1929). Lau- tur des Exils. Würzburg 1997 sanne 1978 Sporkhorst, K.: Arbeitertheater als Instrument politischer Müller, H., P. Stöckemann: »...jeder Mensch ist ein Tän- Propaganda und als proletarischer Kulturausdruck der zer!«: Ausdruckstanz in Deutschland zwischen 1900 KPD während der Weimarer Republik. Diss. Bochum und 1945. Gießen 1993 1976 Müller-Wesemann, B.: Theater als geistiger Widerstand. Sprengel, P., G. Streim: Berliner und Wiener Moderne: Der Jüdische Kulturbund in Hamburg 1934–1941. Vermittlungen und Abgrenzungen in Literatur, Thea- Stuttgart 1996 ter, Publizistik. Wien, Köln, Weimar 1998 Murmann, G.: Komödianten für den Krieg: deutsches Sprengel, P.: Scheunenvierteltheater: jüdische Schauspiel- und alliiertes Fronttheater. Düsseldorf 1992 truppen und jiddische Dramatik in Berlin (1900– Oskar Schlemmer. Tanz, Theater, Bühne. Red. M. Müller. 1918). Berlin 1995 Ostfildern-Ruit 1994 [Katalog] Steinweg, R.: Das Lehrstück. Stuttgart 21976 Partsch-Bergsohn, I., H. Bergsohn: The makers of modern Stöckemann, P.: Etwas ganz Neues muß nun entstehen. dance in Germany: Rudolph Laban, Mary Wigman, Kurt Jooss und das Tanztheater. München 2001 Kurt Jooss. Princeton 2003 Stommer, R.: Die inszenierte Volksgemeinschaft. Mar- Petersen, K.: Zensur in der Weimarer Republik. Stuttgart, burg 1985 Weimar 1995 Stompor, St.: Künstler im Exil. 2 Tle. Frankfurt a. M. u. a. Piscator, E.: Das politische Theater (1929). Neubearb. 1994 Felix Gasbarra. Reinbek 1963 Stürzer, A.: Dramatikerinnen und Zeitstücke: ein verges- Pörzgen, H.: Das Theater als Waffengattung. Das deut- senes Kapitel der Theatergeschichte von der Weimarer sche Fronttheater im Weltkrieg 1914–1920. Frankfurt/ Republik bis zur Nachkriegszeit. Stuttgart u. a. 1993 Main 1935 Theater der Kollektive. Proletarisch-revolutionäres Be- Prütting, L.: Die Revolution des Theaters. Studien über rufstheater in Deutschland 1928–33. Hg. L. Hoff- Georg Fuchs. München 1971 mann, K. Pfützner. 2 Bde. Berlin 1980 Pye, G.: Approaches to comedy in German drama. Le- Theater für die Republik 1917–1933: im Spiegel der Kri- wiston 2002 tiker. Hg. G. Rühle. Frankfurt/Main 1967 Rathkolb, O.: Führertreu und gottbegnadet: Künstlereli- Theater im »Dritten Reich«. Theaterpolitik, Spielplan- ten im Dritten Reich. Wien 1991 struktur, NS-Dramatik. Hg. H. Rischbieter. Seelze-Vel- Reichl, J.: Das Thingspiel. Frankfurt a. M. 1988 ber 2000 Riss, H.: Ansätze zu einer Geschichte des jüdischen Thea- Theater im Exil 1933–45. Hg. W. Huder. Berlin 1973 ters in Berlin 1889–1936. Frankfurt/Main u. a. 2000 [Katalog] Scheper, D.: Oskar Schlemmer – Das Triadische Ballett Theater im Exil, 1933–1945. Hg. L. Schirmer. Berlin und die Bauhausbühne. Berlin 1988 1979 Schlemmer, O., L. Moholy-Nagy, F. Molnar: Die Bühne Theater in der Weimarer Republik. Red. D. Ruckhaberle im Bauhaus (Fulda 1925). Berlin 42003 u. a. Berlin 1977 324 Bibliographie

Theatre and Film in Exile: German Artists in Great Bri- Buddecke, W., H. Fuhrmann: Das deutschsprachige tain 1933–45. Hg. G. Berghaus. London u. a. 1990 Drama seit 1945. Schweiz, Bundesrepublik, Österreich, Theatre in the Third Reich, the prewar years: essays on DDR. München 1981 theatre in Nazi Germany. Hg. G. W. Gadberry. West- Daiber, H.: Deutsches Theater seit 1945. Bundesrepublik port u. a. 1995 Deutschland, Deutsche Demokratische Republik, Theatrical performance during the Holocaust: texts, do- Österreich, Schweiz. Stuttgart 1976 cuments, memoirs. Hg. R. Rovit, A. Goldfarb. Balti- »Damit die Zeit nicht stehenbleibt«: Theater in Berlin more u. a. 1999 nach 1945 – nach der Wende. Hg. Stiftung Stadtmu- Thivat, P.-L.: Culture & émigration: le théâtre allemand seum Berlin. Berlin 2003 en exil aux USA 1933–1950. Bordeaux 2003 Deutschsprachige Dramatik der 90er Jahre. Hg. F. Hör- »Und jedermann erwartet sich ein Fest«: die Zukunft des nigk. Berlin u. a. 1997 deutschen Theaters. Hg. H.-P. Burmeister. Rehburg- Doderer, K., K. Uhlig: Geschichte des Kinder- und Ju- Loccum 2005 gendtheaters zwischen 1945 und 1970. Frankfurt/ Wächter, H. Ch.: Theater im Exil. Sozialgeschichte des Main u. a. 1995 deutschen Exiltheaters 1933–1945. München 1973 Durch den eisernen Vorhang: Theater im geteilten Walter, M.: Hitler in der Oper. Deutsches Musikleben Deutschland 1945 bis 1990. Hg. H. Rischbieter. Berlin 1919–1945. Weimar 1995 1999 Wardetzky, J.: Theaterpolitik im faschistischen Deutsch- Essays on twentieth-century German drama and theater: land. Berlin 1983 an American reception, 1977–1999. Hg. H. Hal Ren- Wasserka, I.: Die Sturm- und Kampfbühne. Kunsttheorie nert. New York u. a. 2004 und szenische Wirklichkeit im expressionistischen François, J.-C.: Le théâtre des occupants: le répertoire Theater Lothar Schreyers. Diss. Wien 1965 étranger sur les scènes allemandes des quatre zones Weber, R.: Proletarisches Theater und revolutionäre Ar- d’occupation, 1945–1949. Nantes 1994 beiterbewegung 1918–25. Köln 1976 Frei, N.: Die Rückkehr der Helden: deutsches Drama der Waidelich, J.-D.: Durch Volksbühne und Theater zur kul- Jahrhundertwende (1994–2001). Tübingen 2006 turellen Demokratie. Berlin 1981 German culture, politics, and literature into the twenty- Walach, D.: Gustaf Gründgens. Eine deutsche Karriere. first century: beyond normalization. Hg. St. Taberner, Berlin 1999 P. Cooke. Rochester 2006 Wem gehört die Welt – Kunst und Gesellschaft in der Gilles, M.: Theater als akustischer Raum. Zeitgenössische Weimarer Republik. Berlin 1977 Klanginszenierung in Deutschland und den USA. Ber- Willett, J.: Erwin Piscator. Die Eröffnung des politischen lin 2000 Zeitalters auf dem Theater. Frankfurt/Main 1982 Haas, B.: Theater der Wende – Wendetheater. Würzburg Ders.: The New Sobriety 1917–1933: Art and Politics in 2004 the Weimar Period. London 1978 Kemser, D.: Zeitstücke zur deutschen Wiedervereinigung: Wolff, H.: Volksabstimmung auf der Bühne? Das Mas- Form – Inhalt – Wirkung. Tübingen 2006 sentheater als Mittel politischer Agitation. Frankfurt/ Lange, W.: Theater in Deutschland nach 1945. Zur Thea- Main u. a. 1985 terpolitik der amerikanischen Besatzungsbehörden. Woll, St.: Das Totaltheater: ein Projekt von Walter Gro- Frankfurt/Main u. a 1980 pius und Erwin Piscator. Berlin 1984 Mein Drama findet nicht mehr statt: deutschsprachige Wulf, J.: Theater und Film im Dritten Reich: eine Doku- Theater-Texte im 20. Jahrhundert. Hg. B. Descour- mentation. Gütersloh 1964 – Frankfurt/Main 1989 vières. Frankfurt/Main u. a. 2006 Mertz, P.: Das gerettete Theater. Die deutsche Bühne im 20. Jahrhundert – seit 1945 Wiederaufbau. Weinheim, Berlin 1990 Nilsson, I.: Niederdeutsches Theater der Gegenwart. Baillet, F. M.: Les discours sur l’utopie dans le théâtre Stockholm 1975 Allemand contemporain (revues, pièces et mises en »Nun ist es Zeit, das Antlitz neu zu schaffen«: Theater in scène) de l’après 1976 en RDA et de l’après 1968 en Berlin nach 1945 – Schauspiel. Hg. Stiftung Stadtmu- RFA au lendemain de la réunification. Diss. Paris III seum Berlin. Berlin 2002 1999 Patterson, M.: German theatre today. London 1976 Béhague, E.: Le théâtre dans le réel: formes d’un théâtre Preuss, J. W.: Theater im ost-westpolitischen Umfeld: politique allemand après la réunification (1990–2000). Nahtstelle Berlin, 1945–1961. München 2004 Straßburg 2006 Schlicher, S.: TanzTheater. Reinbek 1987 Bibliographie 325

Schmidt, Jochen: Tanztheater in Deutschland. Frankfurt/ Hensel, G.: Spiel’s noch einmal. Das Theater der achtzi- Main 1992 ger Jahre. Frankfurt/Main 21991 Schneider, R.: Theater in einem besiegten Land. Drama- Ders.: Das Theater der 70er Jahre. Kommentar, Kritik, turgie der deutschen Nachkriegszeit 1945–1949. Polemik. Stuttgart 1980 Frankfurt/Main u. a. 1989 Ders.: Theater der Zeitgenossen. Frankfurt/Main 1972 Schulze-Reimpell, W.: Zwischen Rotstift und Spasszwang: Hofmann, J.: Kritisches Handbuch des westdeutschen ist das Theater noch zu retten? Hamburg 2005 Theaters. Berlin 1981 Sieg, K.: Exiles, eccentrics, activists: women in contem- Ihr für uns und wir für euch. 40 Jahre Ruhrfestspiele porary German theater. Ann Arbor 1994 Recklinghausen. Berlin 1986 Splitter: Sondierungen zum Theater. Hg. A. Schalk, Ch.E. Ismayr, W.: Das politische Theater in Westdeutschland. Rochow. Frankfurt/Main 2003 Königstein/Ts. 21985 »Suche Nägel, biete gutes Theater!« Theater in Berlin Kienzle, M., D. Mende: Zensur in der Bundesrepublik nach 1945 – Nachkriegszeit. Hg. Stiftung Stadtmu- München 1980 seum. Berlin 2001 Moninger, M.: Shakespeare inszeniert. Das westdeutsche Sucher, C. B.: Das Theater der achtziger und neunziger Regietheater und die Theatertradition des »dritten Jahre. Frankfurt/Main 1995 deutschen Klassikers«. Tübingen 1996 Ders.: Theaterzauberer. 10 Regisseure des deutschen Ge- Müller, E.-M.: Zum Verhältnis von Literatur und Gesell- genwartstheaters. München, Zürich 1990 schaft in den westlichen Besatzungszonen während der Tanz in Deutschland. Ballett seit 1945. Eine Situationsbe- Jahre 1945–49 unter besonderer Berücksichtigung des schreibung. Hg. H. Regitz. Berlin 1984 Dramas und Theaters. Diss. Rostock 1979 TheaterKulturVision. Hg. Th. Hörnigk, B. Masuch, F. M. Müller, H.: Theater der Restauration: Westberliner Büh- Raddatz. Berlin 1998 nen, Kultur u. Politik im Kalten Krieg. Berlin 1981 Transformationen: Theater der neunziger Jahre. Hg. E. Ders.: Theater im Zeichen des Kalten Krieges. Untersu- Fischer-Lichte, D. Kolesch, Ch. Weiler. Berlin 1999 chungen zur Theaterpolitik und Kulturpolitik in den Vom Wort zum Bild. Das neue Theater in Deutschland Westsektoren Berlins 1945–53. Diss. FU Berlin 1976 und den USA. Hg. S. Bauschinger, S. L. Cocalis. Bern Paris, H.: Unter freiem Himmel. 50 Jahre Bad Hersfelder 1992 Festspiele. Bad Hersfeld 2000 Wilke, Ch.: Das Theater der großen Erwartungen: Wie- Rouse, J.: Brecht and the West German theatre: the prac- deraufbau des Theaters 1945–1948 am Beispiel des tice and politics of interpretation. Ann Arbor u. a. Bayerischen Staatstheaters. Frankfurt/Main u. a. 1992 1989 Zeitgenössisches Theater in Deutschland und Frankreich Sandmeyer, P.: Voraussetzungen und Möglichkeiten kol- = Théâtre contemporain en Allemagne et en France. lektiven Berufstheaters in Deutschland. Diss. Berlin Hg. W. Floeck. Tübingen 1989 1973 Schneider, W.: Kindertheater nach 1968. Köln 1984 BRD 1945–90 Schulze-Reimpell, W.: Entwicklung und Struktur des Theaters in der Bundesrepublik Deutschland. Köln A radical stage: theatre in Germany in the 1970s and 1975 1980s. Hg. W. G. Sebald. Oxford u. a. 1988 Sonderstück. 30 Jahre mülheimer Theatertage. Berlin Bahn, V.: Das subventionierte Theater der Bundesrepu- 2005 blik Deutschland. Diss. FU Berlin 1972 Studien zur Dramatik in der Bundesrepublik Deutsch- Blumer, A.: Das dokumentarische Theater der 60er Jahre land. Hg. G. Kluge. Amsterdam 1983 in der Bundesrepublik. Meisenheim am Glan 1977 Veeh, M.: Untersuchungen zum Begriff und zur Funktion Brauneck, M. u. a.: Ausländertheater in der Bundesrepu- des Dokumentartheaters in den sechziger Jahren. blik Deutschland und West-Berlin. Hamburg 1983 Mag.-Arb. Kiel 1993 Brüster, B.: Das Finale der Agonie: Funktionen des »Me- Wannemacher, K.: Erwin Piscators Theater gegen das tadramas« im deutschsprachigen Drama der 80er Schweigen. Politisches Theater zwischen den Fronten Jahre. Frankfurt/Main u. a. 1993 des Kalten Krieges (1951–1966). Tübingen 2004 Buschmann, S.: Literarische Zensur in der BRD nach 1945. Frankfurt a. M. u. a. 1997 DDR – 1945–90 Franck, M.: Kultur im Revier: die Geschichte der Ruhr- festspiele Recklinghausen 1946–56. Würzburg 1986 Ackermann, J.: Die Kunst- und Kulturpolitik der SED Haarmann, H.: Erwin Piscator und die Schicksale der 1961–89. Diss. FU Berlin 2000 Berliner Dramaturgie. München 1991 326 Bibliographie

Adling, W.: Sozialistische Dramatik der DDR. Leipzig ters der DDR seit den siebziger Jahren. Diss. Berlin 1965 1990 Auskünfte. Beiträge zur neuen DDR-Dramatik. Hg. P. ...mir ist in den 80er Jahren kein DDR-Theater be- Reichel. Berlin 1989 kannt ... : Dokumentationsgespräche, Materialien, Berger, M.: Die Entwicklung des Dramas und des Schau- Anmer kungen. Hg. H. Arlt, U. Bischof. Frankfurt/Main spieltheaters in der sowjetischen Besatzungszone u. a. 1993 Deutschlands (1945–49). Diss. Berlin 1970 No Man’s Land: East German Drama after the Wall. Hg. Bertolt Brechts Theaterarbeit am Berliner Ensemble. Hg. D. W. Robinson. Newark 1996 L. Schirmer u. a. Augsburg 1995 Oels, B.: Zur kulturpolitischen Funktion des Theaters in Beyer, P.: Dramatik der DDR. Warszawa 1976 der DDR. Diss. Erlangen 1974 Burkhardt, J.: Studien zu ökonomischen Problemen der Plassmann, J.: Vom Ende der »prinzipiellen Lösbarkeit«: Theater der Deutschen Demokratischen Republik. Ha- zum Konfliktausgang in der Darstellung der sozialisti- bil.-Arb. Berlin 1967 (masch.) schen Gesellschaft durch die DDR-Dramatik der 70er Die Schauspieltheater der DDR und das Erbe (1970– Jahre. Frankfurt/Main u. a. 1994 1974). Hg. M. Noessig. Berlin 1976 Puppentheater der DDR: eine Bestandsaufnahme. Red. Dramaturgie in der DDR (1945–1990). 2 Bde. Hg. H. S. Brendenal-Lienert.Leipzig 1984 Kreuzer, K.-W. Schmidt. Heidelberg 1998 Rätz, R.: Mecklenburgische Theater während der antifa- Hasche, Ch., T. Schölling, J. Fiebach: Theater in der DDR. schistisch-demokratischen Umwälzung (1945–49). Chronik und Positionen. Berlin 1994 Diss. Berlin 1990 Hörnigk, F.: Geschichte im Drama: Studien zum Problem Reichel, P.: Kontinuität und Diskontinuität in der DDR- von Geschichte und Geschichtsverständnis in der Dramatik der achtziger Jahre. Diss. Leipzig 1988 neueren DDR-Dramatik, zu Aspekten der Erberezep- Richardt, G.: Zu Entwicklungstendenzen der niederdeut- tion sowie der Aneignung von Stücken der sozialisti- schen Bühnenliteratur in der DDR bis 1952/53. Mit schen Weltliteratur durch das zeitgenössische Theater. einem Überblick bis Mitte der sechziger Jahre. Diss. 2 Bde. Diss. Berlin 1981 Rostock 1988 Hussel, Ch., M. Meinicke: Junges Theater in der DDR Runge, M.: Zur gesellschaftlichen Funktion des Theaters 1968–1990. Bochum 1996 in der DDR. Diss. Berlin 1981 Irmer, Th., M. Schmidt: Die Bühnenrepublik: Theater in Schiller, A.: Die Theaterentwicklung in der sowjetischen der DDR. Berlin 2003 Besatzungszone (SBZ) 1945 bis 1949. Frankfurt/Main Kähler, H.: Gegenwart auf der Bühne. Die sozialistische u. a. 1998 Wirklichkeit in den Bühnenstücken der DDR von Schrader, B.: Entwicklungsprobleme des Arbeitertheaters 1956–63/64. Berlin 1966 in der DDR. Diss. Berlin 1977 Kersten, H.: Mehr als Theater: Kritikerblicke auf Ostber- Stolper, A.: Wir haben in der DDR ein ganz schönes Thea- liner Bühnen 1973–1990. Berlin 2006 ter gemacht. Berlin 1999 Kinder- und Jugendtheater in der DDR. Hg. W. Schneider. Stuber, P.: Spielräume und Grenzen: Studien zum DDR- Frankfurt/Main 1990 Theater. Berlin 22000 Klatt, G.: Berliner Ensemble. Berlin 1989 Theater in der Zeitenwende. Zur Geschichte des Dramas Kranz, D.: Berliner Theater: 100 Aufführungen aus 3 und des Schauspieltheaters in der DDR 1945–68. 2 Jahrzehnten. Berlin 1990 Bde. Hg. W. Mittenzwei. Berlin 1972 Kurz bevor der Vorhang fiel: zum Theater der DDR. Hg. Theaterarbeit in der DDR. 19 Bde. Berlin 1966–90 J. L. Flood. Amsterdam u. a. 1990 Theaterarbeit. 6 Aufführungen des Berliner Ensembles. Kurzweg, V.: Beiträge über die Entwicklung des Dramas Hg. H. Weigel u. a. Berlin 21990 und des Schauspieltheaters in der DDR (1945–68). Theater-Bilanz 1945 bis 1969. Eine Bild-Dokumentation Diss. Berlin 1970 über die Bühnen der Deutschen Demokratischen Re- Lederer, H.: Handbook of East German Drama 1945– publik. Hg. Ch. Funke, D. Hoffmann-Ostwald, H.-G. 1985. New York u. a. 1987 Otto. Berlin 1971 Lennartz, K.: Vom Aufbruch zur Wende. Theater in der Verdalle, L. de: Le théâtre en transition: de la RDA aux DDR. Velber 1992 nouveaux Länder. Paris 2006 Literaturentwicklungsprozesse. Die Zensur der Literatur in der DDR. Hg. E. Wichner, H. Wiesner. Frankfurt/ Main 1993 Mehnert, M.: Entwicklungstendenzen des Puppenthea- Bibliographie 327

Allgemein, Einzeluntersuchungen German and Dutch theatre 1600–1848. Hg. G. W. Brandt. Cambridge 1992 Absurda comica. Studien zur deutschen Komödie des 16. German theatre before 1750. Hg. G. Gillespie. New York und 17. Jahrhunderts. Hg. H. Wagner. Amsterdam 1992 1988 Guthke, K. S.: Geschichte und Poetik der deutschen Tra- Arntzen, H.: Die ernste Komödie. Das deutsche Lustspiel gikomödie. Göttingen 1961 von Lessing bis Kleist. München 1968 Herzmann, H.: Tradition und Subversion: das Volksstück Catholy, E.: Das deutsche Lustspiel vom Mittelalter bis und das epische Theater. Tübingen 1997 zum Ende der Barockzeit. Stuttgart u. a. 1969 Hinck, W.: Das moderne Drama in Deutschland. Göttin- Ders.: Das deutsche Lustspiel von der Aufklärung bis zur gen 1973 Romantik. Stuttgart u. a. 1982 Hinck, W.: Die deutsche Komödie. Düsseldorf 1977 Chiusano, I. A.:Il teatro tedesco da Brecht a oggi. Bolo- Holl, K.: Geschichte des deutschen Lustspiels. Leipzig gna 1964 1923 (Nachdruck Darmstadt 1964) Ders.: II teatro tedesco dal naturalismo all’espressionismo. Huber, J.: Das deutsche Boulevardtheater. Diss. München Bologna 1964 1986 Chronik 100 Jahre Bund Deutscher Amateurtheater. Hei- 125 Jahre Genossenschaft deutscher Bühnenangehöriger. denheim 1992 Hamburg 1997 Creizenach, W.: Geschichte des neueren Dramas. 3 Bde. Innes, C. D.: Erwin Piscator’s Political Theatre. Cam- Halle 21911–23 (Nachdruck New York 1965) bridge 1972 Das andere Publikum. Deutsches Kinder- und Jugend- Istel, E.: Die Entstehung des deutschen Melodramas. Ber- theater. Hg. A. Israel, S. Riemann. Berlin 1996 lin, Leipzig 1906 Das deutsche Drama vom Expressionismus bis zur Ge- Jahnke, M.: Von der Komödie für Kinder zum Weih- genwart. Hg. M. Brauneck. Bamberg 31977 nachtsmärchen. Meisenheim 1977 Das deutsche Lustspiel. 2 Bde. Hg. H. Steffen. Göttingen Jones, C. N.: Negation and Utopia. The German Volks- 1968–69 stück from Raimund to Kroetz. New York u. a. 1993 Das Theater von Morgen: Texte zur deutschen Theaterre- Kathrein, K.: Entwicklungsgeschichte der Regiepraxis form (1870–1920). Hg. Ch. Balme. Würzburg 1988 von Ekhof bis Georg II. von Meiningen. Diss. Wien Das zeitgenössische deutschsprachige Volksstück. Hg. 1964 U. Hassel, H. Herzmann. Tübingen 1992 Koch, H. A.: Das deutsche Singspiel. Stuttgart 1974 Davies, C.: The Volksbühne movement: a history. Am- Komödiensprache. Beiträge zum deutschen Lustspiel zwi- sterdam u. a. 22000 schen dem 17. und 20. Jahrhundert. Hg. H. Arntzen. Deutsche Dramatiker des 20. Jahrhunderts. Hg. A. Münster 1988 Allkemper. Berlin 2000 Kraft, H.: Ein Haus aus Sprache: Dramatikerinnen und Deutsche Komödien vom Barock bis zur Gegenwart. Hg. das andere Theater. Stuttgart, Weimar 1996 W. Freund. München 21995 Kurth, D.: Maskerade, Konfusion, Komödie: Kleiden und Elm, Th.: Das soziale Drama von Lenz bis Kroetz. Stutt- Verkleiden in der deutschen Komödie von der Aufklä- gart 2004 rung bis zur Postmoderne. Diss. Köln 1999 Enzinger, M.: Das deutsche Schicksalsdrama. Innsbruck Lennartz, K.: Theater, Künstler und die Politik. 150 Jahre 1922 Deutscher Bühnenverein. Berlin 1996 Fazio, M.: Lo specchio il gioco e l’estasi: la regia teatrale Lesle, U.-Th.: Von ’völkischer Not’ zum Literaturtrost. in Germania dai Meininger a Jessner (1874–1933). Ein Beitrag zur Geschichte des niederdeutschen Thea- Rom 2003 ters. Hamburg 1986 Feustel, W.: Nationaltheater und Musterbühne von Les- Menhennet, A.: The historical experience in German sing bis Laube. Diss. Greifswald 1954 drama from Gryphius to Brecht. Rochester 2003 Frenzel, H. A.: Brandenburg-Preußische Schloßtheater. Mennemeier, F. N.: Modernes deutsches Drama. Mün- Spielorte und Spielformen vom 17. bis zum 19. Jahr- chen 1973 hundert. Berlin 1959 Niefanger, D.: Geschichtsdrama der Frühen Neuzeit Freydank, R.: Theater in Berlin. Von den Anfängen bis 1495–1773. Tübingen 2005 1945. Berlin 1988 Patterns of change: German drama and the European tra- Gaedertz, K. Th.: Das niederdeutsche Drama von den An- dition. Hg. D. James, S. Ranawake. New York 1990 fängen bis zur Franzosenzeit. Hamburg 1894 (Nach- Pies, E.: Prinzipale. Zur Genealogie des deutschsprachi- druck Hamburg 1988) gen Berufstheaters vom 17. bis 19. Jahrhunderts. Ra- tingen u. a. 1973 328 Bibliographie

Purschke, H. R.: Die Puppenspieltraditionen Europas. 50 Jahre Theater in Österreich: Verzeichnis der Inszenie- Deutschsprachige Gebiete. Bochum 1986 rungen 1945–1995. Steinbach 2003 [CD-ROM] Röhrig, M.: Regie im deutschen Sprechtheater. Diss. Gregor, J.: Geschichte des österreichischen Theaters von München 1979 seinen Ursprüngen bis zum Ende der Ersten Republik. Rübel, J.: Geschichte der Genossenschaft Deutscher Büh- Wien 1948 nen-Angehörigen. Hamburg 1992 Handbuch Theater & Tanz. Hg. R. Schweitzer. Wien Schöndienst, E.: Geschichte des Deutschen Bühnenver- 1997 eins. 2 Bde. Frankfurt/Main 1979–81 Infodoc. Bibliotheken, Informations- und Dokumentati- Schultze, H.: Deutsches Jugendtheater. Vom Schultheater onseinrichtungen in Österreich. Hg. Bundesministe- des 16. Jahrhunderts bis zur Gegenwart. Emsdetten rium für Wissenschaft und Forschung. Graz 1994 1960 Kataloge der Theatersammlung der Nationalbibliothek Sengle, F.: Das historische Drama in Deutschland. Stutt- in Wien. 4 Bde in 2. Wien 1928–42 gart 1974 Theatergeschichte Österreichs. Bd 1 ff., H. 1 ff. Hg. Öster- Stadelmaier, G.: Letzte Vorstellung. Eine Führung durchs reichische Akademie der Wissenschaften, Kommission deutsche Theater. Frankfurt/Main 1993 für Theatergeschichte Österreichs. Wien u. a. 1964 ff. Thalia’s daughters: German women dramatists from the eighteenth century to the present. Hg. S. L. Cocalis, Mittelalter bis Barock F. Rose. Tübingen, Basel 1996 Unterhaltungstheater in Deutschland: Geschichte – Äs- Adel, K.: Das Jesuitendrama in Österreich. Wien 1957 thetik – Ökonomie. Hg. W. Jansen. Berlin 1995 Artioli, U.: I Gonzaga e l’Impero: itinerari dello spetta- Volk, Volksstück, Volkstheater im deutschen Sprachraum colo; con una selezione dei materiali dell’Archivio In- des 18.-20. Jahrhunderts. Hg. J.-M. Valentin. Bern u. a. formatico Herla (1560–1630). Florenz 2005 1986 Biba, O.: Die kulturelle Bedeutung des Piaristenordens in Von der Freien Bühne zum Politischen Theater. 2 Bde. Österreich bis zum Ende des 18. Jahrhunderts. Diss. Hg. H. Fetting. Leipzig 1987 Wien 1974 Vorhang auf und Bühne frei! Kinder- und Jugendtheater Drozd, K. W.: Schul- und Ordenstheater am Collegium S. in Deutschland. Hg P. Maar, M. Schmidt. Baltmanns- J. Klagenfurt. Klagenfurt 1965 weiler 1998 Gregor, J.: Das Wiener Barocktheater. Wien 1922 Warrack, J.: German opera: from the beginnings to Wag- Hadamowsky, F.: Mittelalterliches geistliches Spiel in ner. Cambridge, New York 2001 Wien 1499–1718: eine Dokumentation aus den wich- »welt macht theater«: deutsches Theater im Ausland vom tigsten Quellen. Wien 1981 17.-20. Jahrhundert; Funktionsweisen und Zielsetzun- Kretzenbacher, L.: Leben und Geschichte des Volksschau- gen. 2 Bde. Hg. H. Fassel. Münster 2006 spiels in der Steiermark. Graz 1992 Williams, S.: German actors of the eighteenth and nine- Ders.: Mürztaler Passion. Wien 1988 teenth centuries: idealism, romanticism, and realism. Ders.: Passionsbrauch und Christi-Leiden-Spiel in den Westport u. a. 1985 Südost-Alpenländern. Salzburg 1952 Kutschera, V.: Salzburger mittelalterliches Theater. Diss. Wien 1968 Österreich Mertz, P.: Wo die Väter herrschten: Volkstheater – nicht nur in Tirol. Wien u. a. 1985 Bibliographien, Nachschlagewerke, Pailler, W.: Weihnachtslieder und Krippenspiele aus Ober- österreich und Tirol. Niederwalluf 1971 Übersichtsdarstellungen Payer von Thurn, R.: Wiener Haupt- und Staatsaktionen. Alth, M. v.: Burgtheater 1776–1976. Aufführungen und 2 Bde. Wien 1908–10 Besetzungen von 200 Jahren. 2 Bde. Wien 1979 Schmidt, L.: Das alte Volksschauspiel des Burgenlandes. Bortenschlager, W.: Österreichische Dramatiker der Ge- Wien 1980 genwart. Kreativ-Lexikon. Wien 1976 Valentin, J. M.: L’école, la ville, la cour: Pratiques sociales, Dalinger, B.: Quellenedition zur Geschichte des jüdischen enjeux poétologiques et répertoires du théâtre dans Theaters in Wien. Tübingen 2003 l’empire au XVIIe siècle. Paris 2004 Fleißner, K. u. a.: Salzburger Festspiele: Oper, Theater, Konzert, Film, Text, Musik; multimediales Lexikon 1920–97. Wien 1997 [2 CD-ROM] Bibliographie 329

18. Jahrhundert Das österreichische Volkstheater im europäischen Zu- sammenhang 1830–80. Hg. J.-M. Valentin. Bern u. a. Beiträge zur Theatergeschichte des 18. Jahrhunderts. Red. 1988 G. Mraz. Eisenstadt 1973 Die Wiener Moderne. Literatur, Kunst und Musik zwi- Birbaumer, U.: Das Werk des Joseph Felix von Kurz- schen 1890 und 1910. Hg. G. Wunberg. Stuttgart Bernardon und seine szenische Realisierung. Versuch 1981 einer Genealogie und Dramaturgie der Bernardoniade. Dietrich, M.: Die Wiener Polizeiakten von 1854–1867 als 2 Bde, Wien 1971 Quelle für die Theatergeschichte des Österreichischen Carreau, I.: Ni simple ni sot: la »lustige Person« dans la Kaiserstaates. Wien 1967 comédie viennoise (1724–1818). Diss. Paris IV 1999 Enzinger, M.: Grillparzer und das Wiener Volkstheater. Grossegger, E.: Freimaurerei und Theater, 1770–1800: Wien 1920 Freimaurerdramen an den k. k. privilegierten Theatern Es ist ewig schad’ um mich. Ferdinand Raimund und in Wien. Wien u. a. 1981 Wien. Bearb. W. Deutschmann, R. Wagner. Wien 1996 Dies.: Gluck und d’Afflisio: ein Beitrag zur Geschichte [Katalog] der Verpachtung des Burgtheaters (1765/67–1770). Fürster, E.: Ferdinand Raimund und das Theater. Diss. Wien 1995 München 1920 Dies.: Theater, Feste und Feiern zur Zeit Maria Theresias Gromes, H.: Vom Alt-Wiener Volksstück zur Wiener 1742–1776; nach den Tagebucheintragungen des Für- Operette. Diss. München 1967 sten Johann Joseph Khevenhüller-Metsch. Wien 1957 Hein, J.: Ferdinand Raimund. Stuttgart 1970 Hadamowsky, F.: Die Josefinische Theaterreform und das Ders.: Johann Nestroy. Stuttgart 1990 Spieljahr 1776/77 des Burgtheaters; eine Dokumenta- Ders.: Das Wiener Volkstheater. Raimund und Nestroy. tion. Wien 1978 Darmstadt 31997 Link, D.: The National Court Theatre in Mozart’s Vienna: Hofmann-Wellenhof, A.: »... das Stück scheint für die sources and documents 1783–1792. Oxford u. a. Darstellung auf dieser Bühne nicht geeignet«: Schrift- 1998 steller und ihre am Burgtheater eingereichten Theater- Michtner, O.: Das alte Burgtheater als Opernbuhne. Von stücke 1850–1870. Wien 1996 der Einführung des deutschen Singspiels (1778) bis Holzer, R.: Die Wiener Vorstadtbühnen. Alexander zum Tod Kaiser Leopolds II. (1792). Wien u. a. 1970 Girardi und das Theater an der Wien. Wien 1951 Performing arts in the Austrian 18th century: new direc- Horch, F.: Das Burgtheater unter Heinrich Laube und tions in historical and methodological research. Hg. Adolf Wilbrandt. Wien 1925 J. van Schoor. Gent 1999 Kreissler, F.: Le français dans le théâtre viennois du XIXe Rademaker, J. W.: Johann Joseph Felix von Kurz, gen. siècle. Paris 1973 Bernardon: Reisender der Hölle. Diss. Mainz 1999 Mautner, F. H.: Nestroy. Heidelberg 1974 Rehm, H.: Die Entstehung des Wiener Volkstheaters im May, E. J.: Wiener Volkskomödie und Vormärz. Berlin Anfang des 18. Jahrhunderts. Diss. München 1936 1975 Sashegyi, O.: Zensur und Geistesfreiheit unter Joseph II. L’opérette viennoise. Hg. J. Benay. Rouen 1998 Budapest 1958 Prohaska, D.: Raimund and Vienna. Cambridge 1970 Simek, U.: Das Berufstheater in Innsbruck im 18. Jahr- Raimund. Bilder aus einem Theaterleben. Hg. G. Riedl. hundert: Theater im Zeichen der Aufklärung in Tirol. Wien 1990 Wien 1992 Rubey, N., P. Schoenwald: Venedig in Wien: Theater- und Tanzer, G.: Spectacle müssen seyn. Die Freizeit der Wie- Vergnügungsstadt der Jahrhundertwende. Wien 1996 ner im 18. Jahrhundert. Wien 1992 Schenker, H.: Theaterdirektor Carl und die Staberl-Figur: eine Studie zum Wiener Volkstheater vor und neben 19. Jahrhundert Nestroy. Diss. Zürich 1986 Schorske, C. E.: Wien. Geist und Gesellschaft im Fin de Bauer, R.: Die Welt als Reich Gottes. Wien 1974 Siècle. Frankfurt a. M. 1982 Behrens, E.: Mimische Grundformen im Wiener Volks- Stöttinger, A.: Theater und Theaterzensur im österreichi- theater. Diss. (masch.) Wien 1961 schen Vormärz. Hausarb. Salzburg 1978 Beney, J.: Friedrich Kaiser (1814–74) et le théâtre popu- Viennese popular Theatre = Das Wiener Volkstheater. Hg. laire en Autriche au XIXe siècle. 2 Bde. New York u. a. W. E. Yates, J. R. P. McKenzie. Exeter 1985 1993 Yates, W. E.: The development of popular Viennese co- Borchardt, P.: Die Wiener Theaterzensur des Vormärz. medy from 1823 to 1923. Diss. Cambridge 1965 Diss. Wien 1961 330 Bibliographie

Ziltener, A.: Hanswursts lachende Erben: zum Weiterle- Hochradl, K.: Ausprägungen, Möglichkeiten und Ten- ben der lustigen Person im Wiener Vorstadt-Theater denzen des österreichischen, zeitgenössischen Musik- von La Roche bis Raimund. Bern u. a. 1989 theaters unter spezieller Berücksichtigung von Olga Neuwirth, Gerd Kühr und Herbert Willi. Dipl.-Arb. 20. Jahrhundert Mozarteum Salzburg 2001 100 Jahre Volkstheater: Theater, Zeit, Geschichte. Hg. Aspetsberger, F.: Literarisches Leben im Austrofaschis- E. Schreiner. Wien, München 1989 mus. Graz 1980 Jandl, H.: Österreichische Studenten- und Studiobühnen Beniston, J.: Welttheater: Hofmannsthal, Richard von im kultur- und gesellschaftspolitischen Konnex der er- Kralik, and the revival of Catholic drama in Austria sten Nachkriegsjahre, 1945–1950. Diss. Wien 1982 1890–1934. London 1998 Jánosi, A.-M.: Theaterkritiker als Theaterschriftsteller. Beyer, W.: Lachhaft. Neues Kabarett in Österreich. St. Journalismus und Theater in Wien von der Jahrhun- Andrä-Wördern 1996 dertwende bis 1933. Diss. Wien 1987 Borower, D. C.: Theater und Politik. Die Wiener Theater- Kanzler, Ch.: Proletarisches Theater in der Ersten Repu- zensur im politischen und sozialen Kontext der Jahre blik: szenische Formen der Agitproparbeit der Kom- 1893 bis 1914. Diss. Wien 1988 munistischen Partei Österreichs im Kontext kulturre- Bregenzer Festspiele. Bühnenwelten. Intendanz Alfred volutionärer Strömungen in Sowjetrußland (1925– Wopmann 1983–2003. Hg. W. Willaschek. Wien 2003 1933). Diss. Wien 1997 Dalinger, B.: »Verloschene Sterne«. Geschichte des jüdi- Kaut, J.: Die Salzburger Festspiele 1920–1981. Salzburg schen Theaters in Wien. Wien 1998 1982 Darin, R., G. Seidl: Theater von unten: von Artmann bis Kleine Salzburger Festspielgeschichte. Hg. A. Müry. Salz- Unger und von der Drachengasse bis zum Tschauner; burg 2002 Wiener Klein- und Mittelbühnen und ihre Autoren. Köper, C.-R.: Ein unheiliges Experiment: das Neue Thea- Wien 1988 ter in der Scala (1948–1956). Wien 1995 Dermutz, K.: Das Burgtheater 1955–2005. Wien 2005 Landa, J.: Bürgerliches Schocktheater: Entwicklungen im Deutsch-Schreiner, E.: Theater im »Wiederaufbau«: zur österreichischen Drama der sechziger und siebziger Kulturpolitik im österreichischen Parteien- und Ver- Jahre. Frankfurt/Main 1988 bändestaat. Wien 2001 Literatur der Nachkriegszeit und der 50er Jahre in Öster- Doll, J.: Theater im roten Wien: vom sozialdemokrati- reich. Hg. F. Aspetsberger. Wien 1984 schen Agitprop zum dialektischen Theater Jura Soy- Magschok, H.: Rote Spieler, Blaue Blusen. Böhlau, Wien fers. Wien u. a. 1997 u. a. 1983 Dramaturgie der Demokratie. Theaterkonzeptionen des Max Reinhardts Theater in der Josefstadt. Hg. F. Klin- österreichischen Exils. Hg. P. Roessler, K. Kaiser. Wien genbeck. Salzburg 1972 1989 Mayer, A.: Theater in Wien um 1900: der Dichterkreis Eiselt-Weltmann, S.: Das »Politische Kabarett« und die Jung Wien. Wien, Köln, Weimar 1997 »Roten Spieler«. Agitation und Propaganda der öster- Mühlher, R. u. a.: Beiträge zur Dramatik Österreichs im reichischen Sozialdemokratie 1926–1934. Diss. Wien 20. Jahrhundert. Wien 1968 1987 Müry, A.: »Jedermann« darf nicht sterben. Geschichte ei- Experiment Weltuntergang. Wien um 1900. Hg. W. Hof- nes Salzburger Kults 1920–2001 ff. Salzburg, München mann. München 1981 2001 Fuhrich, E., G. Prossnitz: Die Salzburger Festspiele. Ihre Österreichische Satire 1933–2000: Exil – Remigration – Geschichte in Daten, Zeitzeugnissen und Bildern. Bd. Assimilation. Hg. J. Benay. Bern 2003 1: 1920–1945. Salzburg 1990 Österreichisches Theater des 20. Jahrhunderts. Hg. Gallup, S.: Die Geschichte der Salzburger Festspiele. Wien J. Schondorff. München 1961 1989 Postwar Austrian theater: text and performance. Hg. Gößwein, J.: Tonfilm – Theater – Tanz. Kulturpolitik im L. C. DeMeritt, M. Lamb-Faffelberger. Riverside 2002 Ständestaat und Dritten Reich aus dem Blickwinkel ei- Pott, G.: Die Spiegelung des Sezessionismus im öster- ner Wiener Musik- und Theaterzeitung. Dipl.-Arb. reichischen Theater. Wien 1975 Wien 2005 Resch, Ch.: Kunst als Skandal. Der Steirische Herbst und Greisenegger, W.: Österreich. Bühnenbildner der Gegen- die öffentliche Erregung. Wien 1994 wart. Innsbruck 1968 [Katalog] Roessler, P.: Studien zur Auseinandersetzung mit Faschis- Herrmann, W.: 75 Jahre Salzburger Festspiele. Bad Aus- mus und Krieg im österreichischen Drama der Nach- see 1995 kriegszeit und der 50er Jahre. Köln 1987 Bibliographie 331

Schatz, V. M.: Neue Kommunikationsformen des Thea- spruch, Zweihundert und zehn Jahre. Hg. R. Urbach, ters in Österreich: Aktionismus, Happening, Straßen- A. Benning. Wien 1986 theater (1946–1973). Diss. Salzburg 1974 Eder, A.: Das Theater in der Josefstadt 1788–1996. Vom Scheu, F.: Humor als Waffe. Politisches Kabarett in der k. k. privilegierten Schauspiel-Unternehmen zur Be- Ersten Republik. Wien 1977 triebsgesellschaft m.b.H. Wien 1996 Sieber, C.: Die Förderung und Akzeptanz von Jungdra- Enzinger, M.: Die Entwicklung des Wiener Theaters vom matikern in Österreich und Großbritannien. Dipl.-Arb. 16. zum 19. Jahrhundert. 2 Bde. Berlin 1918–19 Wien 2002 Fröhlich, S.: Strichfassungen und Regiebücher: Kulturpo- Sinhuber, W. F.: Drama und Zeitgeist in Österreich von litik 1888–1938 und Klassikerinszenierungen am Wie- 1980–1990. Wien 1995 ner Burg- und Volkstheater. Frankfurt/Main u. a. 1996 Stachel wider den Zeitgeist: politisches Kabarett, Flüster- From Perinet to Jelinek: Viennese theatre in its political witz und subversive Textsorten. Hg. O. Panagl, and intellectual context. Hg. W. E. Yates. Oxford u. a. R. Kriechbaumer. Wien u. a. 2004 2001 Steinberg, M. P.: Ursprung und Ideologie der Salzburger Hadamovsky, F.: Wien: Theatergeschichte von den An- Festspiele 1890–1938. Salzburg 2003 fängen bis zum Ende des ersten Weltkriegs. Wien u. a. Teichgräber, A.: Das »Deutsche« Volkstheater und sein 1988 Publikum, Wien 1889–1964. Diss. Wien 1965 Haeussermann, E.: Das Wiener Burgtheater. Wien, Mün- Le théâtre Autrichienne des années 1990. Hg. J. Benay, chen, Zürich 1975 A. Pfabigan. Rouen 2001 (Austriaca 53) Haider-Pregler, H.: Theater und Schauspielkunst in Öster- Die Thimigs: ihr Leben für das Theater. Bearb. E. Fuh- reich. Wien 1972 rich-Leisler, G. Prossnitz. Wien 1978 Hakel, H.: Wiennärrische Welt. Wien 1961 Verspielte Zeit: österreichisches Theater der dreissiger Hennings, F.: Heimat Burgtheater. 3 Bde. Wien 1972–74 Jahre. Hg. H. Haider-Pregler, B. Reiterer. Wien 1997 Keil-Budischowsky, V.: Die Theater Wiens. Wien, Ham- Vogel, M.: … und neues Leben blüht aus den Kulissen: burg 1983 Theaterstreifzüge durch Österreich. Wien u. a. 1963 Kinder- und Jugendtheater in Österreich. Hg. W. Schnei- Weigel, H.: Gerichtstag vor 49 Leuten. Graz 1981 der. Frankfurt a. M. 2000 Weltkomödie Österreich: 13 Jahre Burgtheater 1986– Klinger, K.: Theater und Tabus. Essays, Berichte, Reden. 1999. 2 Bde. Hg. H. Beil u. a. Wien 1999 Eisenstadt 1984 Withalm, N.: Nonprofit Organisationen im österreichi- Krzeszowiak, T.: Theater an der Wien: seine Technik und schen Theaterwesen: eine Analyse der ökonomischen Geschichte 1801–2001. Wien 2002 Orientierung. Dipl.-Arb. Wien 2000 Láng, A. E.: 200 Jahre Theater an der Wien: »Spectacles Worbs, M.: Nervenkunst. Literatur und Psychoanalyse müssen seyn«. Wien 2001 im Wien der Jahrhundertwende. Frankfurt/Main 1983 Meyer, W.: Werden und Wesen des Wiener Hanswursts. Yates, W. E.: Schnitzler, Hofmannsthal, and the Austrian Diss. Leipzig 1931 theatre. New Haven u. a. 1992 Pirchan, E., A. Witeschnik, O. Fritz: 300 Jahre Wiener Zeisl, E.: Kommunistisches Parteitheater in Österreich Operntheater. Wien 1953 1918–1933. Dipl.-Arb. Wien 2001 Prawy, M.: Die Wiener Oper. Wien, München, Zürich Zeit der Befreiung: Wiener Theater nach 1945. Hg. H. 1969 Haider-Pregler, P. Roessler. Wien 1998 Puppentheater in Österreich. Red. K. Behrendt. Wien 20 Jahre steirischer herbst. Hg. P. Kaufmann. Wien, 1987 Darmstadt 1988 Reimann, V.: Die Adelsrepublik der Künstler: Schauspie- ler an der »Burg«. Düsseldorf, Wien (1963) Einzeluntersuchungen Rommel, O.: Die Alt-Wiener Volkskomödie. Ihre Ge- schichte vom barocken Welttheater bis zum Tode Ne- Abele, H., H. Bauer: Die Bundestheater in der österreichi- stroys. Wien 1952 schen Wirtschaft. Wien 1984 Scheit, G.: Verborgener Staat, lebendiges Geld: zur Dra- Aspects du comique dans le theatre (populaire) autrichien maturgie des Antisemitismus. Freiburg i. Br. 22006 – XVIIIe-XXe siècle = Aspekte des Komischen im Smekal, R.: Das alte Burgtheater. Eine Charakteristik österreichischen (Volks)Theater – 18.-20. Jahrhundert. durch zeitgenossische Darstellungen. Wien 1916 Hg. J.-M. Valentin, J. Benay. Mont-Saint-Aignan 1982 Symposium Zensur in Österreich 1780–1989. Hg. E. Behrendt, K.: Puppentheater in Österreich. Wien 1987 Weinzierl, R. G. Ardelt. Wien, Salzburg 1991 Burgtheater Wien 1776–1986. Ebenbild und Wider- The great tradition and its legacy: the evolution of dra- 332 Bibliographie

matic and musical theater in Austria and Central Eu- Von den Anfängen bis zum 20. Jahrhundert rope. Hg. M. Cherlin u. a. New York u. a. 2003 Theatre and Performance in Austria: from Mozart to Jeli- Aeschlimann, W.: Histoire du Théâtre de Genève, des ori- nek. Hg. R. Robertson, E. Timms. Edinburgh 1993 gines à 1844. Genf 1934 Tolar, G.: So ein Theater! Die Geschichte des Theaters an Bächtold, J.: Geschichte der deutschen Literatur in der der Wien. Wien 1991 Schweiz. Frauenfeld 1892 Urbach, R.: Die Wiener Komödie und ihr Publikum: Stra- Barock in der Schweiz. Hg. O. Eberle. Einsiedeln 1930 nitzky und die Folgen. Wien u. a. 1973 Beetschen, A.: Das Theaterwesen in der Schweiz. Berlin Weilen, A. v.: Geschichte des Wiener Theaterwesens von 1897 den ältesten Zeiten bis zu den Anfangen der Hof-Thea- Brunnschweiler, Th.: Johann Jakob Breitingers »Bedenk- ter. Wien 1899 ken von Comoedien oder Spilen«: die Theaterfeind- Wiener Festwochen 1951–2001. Ein Festival zwischen lichkeit im alten Zürich; Edition – Kommentar – Mo- Repräsentation und Irritation. Salzburg u. a. 2001 nographie. Bern u. a. 1989 Die Wiener Oper. 350 Jahre Glanz und Tradition. Hg. Christ-Kutter, F.: Frühe Schweizerspiele. Bern 1963 A. Seebohm. Wien 1986 Eberle, O.: Theatergeschichte der inneren Schweiz. Kö- Das Wiener Volksstück. Hg. Institut für Österreichkunde. nigsberg 1929 Wien 1971 Fehr, M.: Die wandernden Theatertruppen in der Schweiz. Yates, W. E.: Theatre in Vienna: A Critical History, 1776– Einsiedeln 1949 1995. Cambridge u. a. 1996 Fridebüüte in Winterthur. Von der Belagerung 1460 zum Freilichtspiel 2002. Hg. P. Niederhäuser. Zürich 2002 Fryberg, S.: Bretter, die die Schweiz bedeuten. Von den Schweiz Anfängen der Tellspiele Altdorf. Altdorf 1991 Greco-Kaufmann, H.: Vor rechten lütten ist guot schimp- Bibliographien, Nachschlagewerke, fen. Der Luzerner Marcolfus und das Schweizer Fast- nachtspiel des 16. Jahrhunderts. Bern 1994 Überblicksdarstellungen Koslowski, St.: Stadttheater contra Schaubuden. Zur Bas- Bänninger, H.: Chronik des Schweizer Volksspiels. Folge ler Theatergeschichte des 19. Jahrhunderts. Zürich 1–10. Elgg 1950–59 1998 Cabaret, Mime, Theater, Marionetten. Schweizer Hand- Ranke, F.: Das Osterspiel von Muri. Aarau 1944 buch. Künstler. Frauenfeld 1981 Sidler, V.: Wechselwirkungen zwischen Theater und Ge- Gojan, S.: Spielstätten der Schweiz. Scènes de Suisse. schichte. Untersucht anhand des schweizerischen Luoghi teatrali in Svizzera. Historisches Handbuch. Theaters vor Beginn der Reformation. Aarau 1973 Manuel historique. Manuale storico. Zürich 1998 Stadler, E.: Die Entstehung des nationalen Landschafts- Handbuch Spielszene Schweiz. Hg. D. Meier u. a. Zürich theaters in der Schweiz. Einsiedeln 1953 1996 Stark, W.: Spielplan und Publikum der deutschsprachigen Joho, R.: Schweizerische Bühnenwerke in deutscher Spra- Schweiz im 19. Jahrhundert. Düsseldorf 1961 che. Berufstheater. Elgg 1955 Ders.: Verzeichnis der schweizerischen Bühnenwerke für 20. Jahrhundert das Volkstheater von 1900 bis 1952. Elgg 1953 Müller, E.: Schweizer Theatergeschichte. Zürich 1944 Aller Tage Abend. Eine Rückschau. Schauspielhaus Zü- Schweizer Theaterbuch. Hg. Schweizerischer Bühnenver- rich 1982–1989. Red. H. Geiser u. a. Zürich 1989 band. Zürich 1964 Amstutz, H., U. Käser-Leisibach, M. Stern: Schweizer- Szene Schweiz. Hg. Schweizerische Gesellschaft für Thea- theater: Drama und Bühne der Deutschschweiz bis terkultur. Jg. 1 (1973/74) ff. [1991/92 nicht ersch.] Ba- Frisch und Dürrenmatt 1930–1950. Zürich 2000 sel u. a. 1974 ff. Apothéloz, Ch.: Cris et écrits: textes sur le théâtre (1944– Theater in der Schweiz / Théâtre en Suisse / Teatro in 1982). Lausanne u. a. 1990 Svizzera. Red. K. G. Kachler, L. Benz-Burger. Zürich Ashoss, B.: Das Basler Theater unter W. Düggelin. Diss. 1977 Wien 1977 Theaterlexikon der Schweiz. Hg. A. Kotte. 3 Bde. Zürich Ausgangspunkt Schweiz – Nachwirkungen des Exilthea- 2005 ters. Hg. Ch. Jauslin, L. Naef. Willisau 1989 Theaterstückverzeichnis. Hg. Schweizer Autorinnen und Blubacher, Th.: Befreiung von der Wirklichkeit? Das Autoren Gruppe Olten. Weinfelden 31990 Schauspiel am Stadttheater Basel 1933 bis 1945. Basel 1995 Bibliographie 333

Carrard, P.: Cabaret Voltaire, Dada-Zürich. Ein Eingriff Stumm, R.: Komödie Basel. Fünfzig Jahre Ach und Krach. von Rossetti+Wyss. Zürich 2004 Basel 2001 Cecchetto, S.: Dada a Zurigo. Cabaret Volatire 1916– Sutermeister A.-C.: L’émergence du théâtre indépendant à 1920. Mailand 2003 la fin des années 60. Contribution à l’histoire du théâ- Das Cornichon-Buch. Hg. O. Weissert. Zürich 1950 tre en Suisse romande. Diss. Bern 1997 Dumont, H.: Das Zürcher Schauspielhaus von 1921–38. Das Theater – unsere Welt: das Schweizer Theater 1970– Lausanne 1973 1980 = Le théâtre – notre monde. Red. O. Fries. Lu- Eberle, O.: Das schweizerische Volkstheater der Gegen- zern 1980 wart. Elgg 1945 Das verschonte Haus. Das Zürcher Schauspielhaus im Eine grosse Zeit. Das Schauspielhaus Zürich in der Ära 2. Weltkrieg. Hg. D. Bachmann, R. Schneider. Zürich Wälterlin 1938/39–1960/61. Hg. F. Lendenmann. Zü- 1987 rich 1995 Weissert, O.: Hinter dem eigenen Vorhang – Das Buch Epierre, G.: Le feu aux planches: souvenirs de soixante vom Caberet Federal. Zürich 1954 ans de théâtre à Genève. Genf 1994 Fink, B.: Maßstäbe der Kritik in einer maßlosen Zeit: zur Einzeluntersuchungen Rezeption deutschsprachiger Dramatik am Zürcher Schauspielhaus in ausgewählten Schweizer Tageszei- Aeschlimann, W.: Le Grand Théâtre. Genf 1951 tungen zwischen 1933 und 1945. Diss. Innsbruck Bissegger, U.: Puppentheater in der Schweiz. Zürich 1991 1978 Fluchtpunkt Zürich. Zu einer Stadt und ihrem Theater. Candolle, R. de: Histoire du Théâtre de Genève. Genf Zus.stellung U. Cofalka, B. Schläpfer. Nürnberg 1987 1978 75 Jahre Zentralverband Schweizer Volkstheater, 1906– Damendramen, Dramendamen, Dramatikerinnen der 81. Zug 1981 Schweiz. Red. S. Augustin. Zürich 1994 50 Jahre Schweizerischer Bühnenverband, 1920–70. Zü- Dramatiker-Förderung. Aide aux auteurs dramatiques. rich 1970 Dokumente zum Schweizer-Förderungsmodell. Red. V. Fueter, W.: Das Berufstheater in der Schweiz. Diss. Bern Hoehne u. a. Bonstetten 1986 1935 Duvanel, B.: Théâtre pour les jeunes en Suisse. Zürich Giacopuzzi, M.: Symptome eines Rückzugs: Theater der 1979 deutschen Schweiz während des Nationalsozialismus Gut, K.: Das vaterländische Schauspiel der Schweiz: Ge- im Spiegel schweizerischer Identität. Köln 2001 schichte und Erscheinungsformen. Fribourg 1996 Hoffmann-Allenspach, T.: Theaterkritik in der deutsch- 150 Jahre Theater in Zürich. Red. P. Hammer, D. Reich. sprachigen Schweiz seit 1945. Zürich 1998 Zürich 1984 Kröger, U., P. Exinger: »In welchen Zeiten leben wir!« Jauslin, Ch.: Dramatiker der deutschen Schweiz. Zürich Das Schauspielhaus Zürich 1938–1998. Zürich 1998 1973 Lang, P.: Bühne und Drama in der deutschen Schweiz. Kinder- und Jugendtheater in der Schweiz. Hg. W. Schnei- Zürich 1924 der. Frankfurt/Main 1994 Ders.: Das Schweizer Drama 1914–44. Elgg 1944 Kohler, P.: Le théâtre et la Suisse romande. Bern 1946 Maurer, R.: Die Schweizer Theaterszene. Zürich 1983 Mercier-Campiche, M.: Le théâtre de Lausanne 1871 à Mittenzwei, W.: Das Zürcher Schauspielhaus 1933–45 1914. Lausanne 1944 oder Die letzte Chance. Berlin 1979 Merian, W.: Festschrift zum 100jährigen Bestehen des Modernes Schweizer Theater. Hg. H. R. Hilty, M. Schmidt. Basler Stadttheaters. Basel 1934 Egenach 1964 Mundart auf dem Berufstheater der deutschen Schweiz. Nef, A.: Fünfzig Jahre Berner Theater. Bern 1956 Hg. Ch. Jauslin. Willisau 1987 Palmer, P.: Schweizer Bühnenwerke des 20. Jahrhunderts. Pastori, J.-P.: Tanz und Ballett in der Schweiz. Zürich Zürich 1972 1985 Prosenc, M.: Die Dadaisten in Zürich. Bonn 1967 Sondierungen zum Theater: zehn Beiträge zur Theaterge- Schläpfer, B.: Sprechtheater in der Schweiz. Zürich 1992 schichte der Schweiz. Hg. A. Kotte. Basel 1995 Ders.: Schauspiel in der Schweiz. Zürich 21999 Stadttheater Basel 1834 – 1934 – 1959. Hg. R. Schwabe. Schmassmann, M.: Das Basler Stadttheater. Diss. Wien Basel 1959 1970 Stadttheater Basel einst und jetzt 1807–1975. Bern 1975 Stern, M.: Expressionismus in der Schweiz. 2 Bde. Bern, Theater der Nähe: Welttheater, Freie Bühne, Cornichon, Stuttgart 1981 Showmaster Gottes; Beiträge zur Theatergeschichte der Schweiz. Hg. A. Kotte. Zürich 2002 334 Bibliographie

Theater der Rätoromanen. Hg. Ch. Jauslin. Willisau Istorija russkogo dramatieskogo teatra. 7 Bde. Red. E. 1987 G. Cholodov u. a. Moskau 1977–87 Théâtre Vidy-Lausanne. Espace Théâtrale Européen. Red. Karlinsky, S.: Russian Drama from its Beginnings to the R. Zahnd. Bern 2000 Age of Pushkin. Berkeley u. a. 1985 Vautravers-Busenhart, I.: Kultur- oder Sparpolitik? Chur Lo Gatto, E.: Storia del teatro russo. 2 Bde. Florenz 1998 1952 Visions = Entwürfe = Prospettive = Ideas. Hg. L. Naef. Marshall, H.: The Pictorial History of the Russian Basel 1992 Theatre. New York 1977 Volkstheater in der Schweiz und im Fürstentum Liechten- Materialy k istorii teatral’noj kul’tury Rossii XVIII – XX stein. Hg. E. Halter. Zürich 2000 vv: annotirovannyj katalog. 2 Bde. Red. V. F. Petrova. Wieviel Kultur braucht der Mensch? Eine kritische Aus- Sankt-Peterburg 1992 einandersetzung mit der Kulturnation Schweiz. Hg. H. Mordison, G. Z.: Istorija teatral’nogo dela v Rossii: os- Zollinger. Zürich 1996 novanie i razvitie gosudarstvennogo teatra v Rossii Zahlen, bitte! Kulturbericht 1999. Reden über eine (XVI – XVIII veka). 2 Bde. Sankt-Peterburg 1994 schweizerische Kulturpolitik. Hg. A. Schindler, Ch. Oerki istorii russkogo sovetskogo dramatieskogo tea- Reichenau. Bern 1999 tra. 3 Bde. Moskau 1954–1961 Pacini Savoy, L., D. Staffa: Teatro russo. 2 Bde. Mailand 1961 Osteuropäisches Theater Roberti, J.-C.: Histoire du théâtre russe jusqu’en 1917. Paris 1981 Das deutschsprachige Theater im baltischen Raum: Russkij dramatieskij teatr: nciklopedija. Hg. M. I. An- 1630–1918 = The German language theatre in the Bal- dreeva u. a. Moskau 2001 tic. Hg. L. P. A. Kitching. Frankfurt/Main 1997 Sovetskij teatr. Bd. 1 ff. Leningrad 1968 ff. Eastern European theater after the iron curtain. Hg. K. Teatral’naja enciclopedija. 5 Bde. Moskau 1961–67 Stefanova. Amsterdam u. a. 2000 Varneke, B. V.: History of the Russian Theatre Seven- Lindenberg, V. B.: Problemy dramaturgii v opernom teenth through Nineteenth Century. New York 1951 tvorestve kompozitorov Pribaltiki v rusle osnovnych tendencij muzykal’nogo teatra XX veka: na materiale Von den Anfängen bis zur Oktoberrevolution oper 70 – 80–ch godov. Kiev 1988 Rotte, J.: Scene Change: A Theatre Diary Prague, Mos- Amiard-Chevrel, C.: Le théâtre artistique de Moscou de cow, Leningrad Spring 1991. New York 1994 1898 à 1917. Paris 1979 Sowjetisches Modell und nationale Prägung. Kontinuität Ders.: Les symbolistes russes et le théâtre. Lausanne und Wandel in Osteuropa nach dem Zweiten Welt- 1994 krieg. Hg. H. Lemberg. Marburg 1991 Belkin, A. A.: Russkie skomorochi. Moskva 1975 Storia delle letterature baltiche. Hg. G. Devoto. Mailand Beskine, E.: Das Leibeigenentheater. Moskau 1927 1957 Cechnovicer, O., I. Eremin: Teatr Petruški. Moskau, Le- Stríbrný, Z.: Shakespeare and Eastern Europe. Oxford ningrad 1927 u. a. 2000 Danilov, S.S.: Russkij dramatieskij teatr 19 veka. Lenin- Tetra režija Baltij. Red. S. Radzobe. Riga 2006 grad 1957 Dürr, C.: Das russische Vaudeville am Beispiel der Stücke von D. T. Lenskij (1828–1855) und ihrer französischen Russland, Sowjetunion Vorlagen. Wiesbaden 2000 Dynnik, T.: Krepostnoj teatr. Moskva, Leningrad 1933 Bibliographien, Nachschlagewerke, Ders.: Krepostnye aktery. Moskau 1927 Ferrazzi, M.: Commedie e comici dell’arte italiani alla Überblicksdarstellungen corte russa (1731–1738). Rom 2000 A history of Russian theatre. Hg. R. Leach. Cambridge Gavrilovich, D.: Profumo di Rus’: l’arte del teatro in Rus- u. a. 1999 sia; scritti di artisti, pittori e critici 1860–1920. Rom Cambridge History of Russian Theatre. Hg. R. Leach, Y. 1993 Borovsky. Cambridge 1997 Gray, C.: Das große Experiment. Die russische Kunst Evreinoff, N.: Histoire du Théâtre Russe. Paris 1947 1863–1922. Köln 1974 Gregor, J., R. Fülöp-Miller: Das russische Theater. Zürich Green, M.: The Russian Symbolist Theatre. Ann Arbor u. a. 1927 1986 Bibliographie 335

Jahn, H. F.: Patriotic culture in Russia during World War Wirtschafter, E. K.: The play of ideas in Russian Enligh- I. Ithaca u. a. 1995 tenment theater. DeKalb 2003 Kelly, C.: Petrushka: the Russian carnival puppet theatre. Zograf, N. G.: Malyj teatr vtoroj poloviny XIX v. Mos- Cambridge u. a. 1990 kau 1960 Kirsanova, R. M.: Sceniceskij kostjum i teatral’naja pu- blika v Rossii XIX veka. Kaliningrad 1997 20. Jahrhundert Kriger, V. A.: Akterskaja gromada: Russkaja teatral’naja provincija 1890–1902. Moskau 1976 Alekseev-Jakovlev, A.: Russkie narodnye guljanija. Le- Lejfert, A. V.: Balagany. Petrograd 1922 ningrad, Moskau 1948 Moskovskij chudožestvennyj teatr v russkoj teatral’noj Alpers, B.: Teatr Revoljucii. Moskva 1928 kritike 1898–1905. Hg. J. M. Vinogradov u. a. Mos- Amey, C. u. a.: Le théâtre d’agit-prop de 1917 à 1932. kau 2005 Montreux 1977 Nunen, P. van: Mejerchol’ds Anläufe zum überhöhten Autant-Mathieu, M.-Ch.: Le théâtre soviétique durant le Theater (1898–1907). Diss. Leipzig 1982 dégel 1953–1964: spectacles, histoire, société. Paris Odesskij, M. P.: Oerki istorieskoj potiki russkoj 1993 dramy: pocha Petra I. Moskau 1999 Benedetti, J.. Stanislavski: his life and art. London (rev.) Ders.: Potika russkoj dramy: poslednjaja tret’ XVII – 1999 pervaja tret’ XVIII v. Moskau 2004 Beumers, B.: Yury Lyubimov at the Taganka Theatre Pankratova, E. A.: Russkaja zivopis’ i teatr: oerki. Sankt- 1964–1994. Amsterdam u. a. 1997 Peterburg 1997 Bogdanov-Berezovskij, V.: Leningradskij gosudarstvennyj Petizon-Petit, F.: De l’Opéra-Comique russe: Naissance et akademiceskij ordena Lenina teatr opery i baleta im. S. développement en Russie au cours du XVIIIème siècle. Kirova. Leningrad 1959 Diss. Paris 1999 Bowers, F.: Broadway U.S.S.R. Ballet, Theatre and Enter- Petrovskaja, I., V. Somina: Teatral’nyj Peterburg: naalo tainment in Russia Today. New York 1959 XVIII veka – oktjabr’ 1917 goda; obozrenie-putevodi- Brauckhoff, M.: Das Theater Anatolij Vasil’evs (1973– tel’. Sankt-Peterburg 1994 1995) zwischen Tradition und Erneuerung. Bochum Poznanskij, V. V.: Talanty v nevole: oerki o krepostnych 1999 architektorach, chudoznikach, artistach i muzykan- Braun, E.: Meyerhold: a revolution in theatre. Iowa City tach. Moskau 1962 1995 Russian dramatic theory from Pushkin to the Symbolists. Brodskaja, G.: Alekseev-Stanislavskij, echov i drugie: Hg. L. Senelick. Austin 1981 Visnevosadskaja·epopeja. 2 Bde. Moskau 2000 Russian literature in the age of Pushkin and Gogol: poetry Brown, B. W., Theatre at the Left. Providence 1938 and drama. Hg. Ch. A. Rydel. Detroit 1999 Carnicke, S. M.: The theatrical instinct: Nikolai Evreinov Šamurina, Z.: Krepostnye teatry. Moskva 1923 and the Russian theatre of the early twentieth century. Schuler, C.: Women in Russian Theatre. The Actress in New York u. a. 1989 the Silver Age. New York 1996 Carter, H.: The New Spirit in the Russian Theatre 1917– Slonim, M.: Russian Theatre from the Empire to the So- 1928. New York u. a. 1929 viets. London 1963 Clayton, J. D.: Pierrot in Petrograd: the Commedia Smolina, K. A.: Russkaja tragedija: XVIII vek; voljucija dell’arte/Balagan in twentieth-century Russian theatre žanra. Moskau 2001 and drama. Montréal u. a. 1993 Starikova, L. M.: Teatr v Rossii XVIII veka: opyt Dana, H. W. L, Handbook of Soviet Drama. New York, dokumental’nogo issledovanija. Moskau 1997 1938 Dies.: Teatral’naja žizn’ starinnoj Moskvy: epocha, byt, Davydova, N.: Children’s and Youth Theatres of the So- nravy. Moskau 1988 viet Union. Moskau 1968 Teatral’naja žizn’ Rossii v pochu Elizavety Petrovny. Dialog Kul’tur: Problema vzaimodejstvija russkogo i mi- 2 Bde. Hg. L. M. Starikova. Moskau 2003–05 rovogo teatra XX veka. Sbornik statej. Red. A. B. Bar- Time, G. A.: U istokov novoj dramaturgii v Rossii (1880– tosevic u. a. Moskau 1997 1890–e gody). Leningrad 1991 Die russische Avantgarde und die Bühne 1890–1930. Hg. Warner, E. A.: Folk Theatre and Dramatic Entertainments H. Spielmann. Schleswig 1991 in Russia. Cambridge 1987 Ditschek, E.: Politisches Engagement und Medienexperi- Dies.: The Russian folk theatre. The Hague u. a. 1977 ment: Theater und Film der russischen und deutschen Welsh, D. J.: Russian comedy 1765–1823. The Hague, Avantgarde der zwanziger Jahre. Tübingen 1989 Paris 1966 336 Bibliographie

Eggeling, W.: Die sowjetische Literaturpolitik zwischen Markow, P. A., N. Cuškin: Moskovskij Chudožestvennyj 1953 und 1970. Bochum 1994 teatr 1898–1948. Moskau 1950 Entfesselt: die russische Bühne 1900–1930. Hg. O. G. Meyerhold, W. E., A. I. Tairow, J. B. Wachtangow: Thea- Bauer. München 1994 teroktober. Beiträge zur Entwicklung des sowjetischen Frame, M.: The St. Petersburg imperial theaters: stage Theaters. Hg. L. Hoffmann, D. Wardetzky. Frankfurt/ and state in revolutionary Russia 1900–1920. Jeffer- Main 1972 son u. a. 2000 Meyerhold, W.: Schriften. Aufsätze, Briefe, Reden, Ge- Freedman, J.: Moscow performances: the new Russian spräche. 2 Bde. Berlin 1979 theatre 1991–1996. Amsterdam u. a. 1997 Michalec, S.: Zur Konzeption und Entwicklung des Us- Geldern, J. v.: Bolshevik festivals 1917–1920. Berkeley lovnyj-Theaters Meyerholds. Diss. Köln 1982 u. a. 1993 Mnemozina: dokumenty i fakty iz istorii russkogo teatra Gershkovich, A.: The Theater of Yuri Lyubimov: Art and XX veka. Red. V. V. Ivanov. Moskau 1996 Politics at the Taganka Theater in Moscow. NewYork Moskovskij chudožestvennyj Teatr v sovetskuju epochu; 1989 Materialy i dokumenty. Moskau 21974 Gladkov, A.: Meyerhold speaks/Meyerhold rehearses. Moskovskij chudožestvennyj: Teatr sto let = Moscow Art Amsterdam 1997 Theatre: one hundred years. 2 Bde. Red. A. M. Smel- Golub, S.: The recurrence of fate: theatre & memory in janskij. Moskau 1998 twentieth-century Russia. Iowa City 1994 Oreschnikow, S. N., D. J. Arbein: Das große Theater der Gorchakov, N.: The Theater in Soviet Russia. New York UdSSR. Berlin 1954 1957 Osiska, K.: Studio w rosyjskiej kulturze teatralnej XX Grigorowitsch, J., V. Vanslov: Bolschoi-Ballett. Weingar- wieku: wybrane zagadnienia. Warschau 1997 ten 1987 Paech, J.: Das Theater der russischen Revolution. Theorie Hoffmann, L.: Das Theater des sowjetischen und des und Praxis des proletarisch-kulturrevolutionären deutschen Proletkult 1917–22. Diss. Berlin 1988 Theaters in Rußland 1917–1924. Kronberg i. Ts. Hoover, M. L.: Meyerhold: the Art of Conscious Theater. 1974 Amherst 1974 Paradoks o drame: pereityvaja p’esy 1920–1930–ch go- Dies.: Meyerhold and his set designers. New York u. a. dov. Red. E. I. Strel’cova. Moskau 1993 1988 Picon-Vallin, B.: Lioubimov: la Taganka. Paris 1997 Houghton; N.: Moscow Rehearsals: An Account of Me- Ders.: Meyerhold. Paris 1990 thods of Productions in the Soviet Theatre. New York Ders.: Le théâtre juif soviétique pendant les années vingt. 1975 Lausanne 1973 Istorija russkogo dramatieskogo teatra: ot ego istokov Proletarische Kulturrevolution in Sowjetrußland (1917– do konca XX veka. Red. N. S. Pivovarova. Moskau 1921). Hg. R. Lorenz. München 1969 2005 Puchegger, B.: Das russische-sowjetische Drama mit zeit- Istorija sovetskogo teatrovendenija: oerki 1917–1941. genössischer Thematik seit 1953. Diss. Wien 1966 Red. G. A. Chajenko. Moskau 1981 Reeve, F. D.: Contemporary Russian Drama. New York Kleberg, L.: Theatre As Action. Soviet Russian Avant- 1968 Garde Aesthetics. New York 1993 Rostockij, B.: O rezisserskom tvorcestve V. E. Komissarzhevsky, V.: Moscow Theatres. Moskau 1959 Mejerchol’da. Moskva 1960 Leach, R.: Revolutionary Theatre. London u. a. 1994 Rudnickij, K.: Mejerchol’d. Moskau 1981 Ders.: Vsevolod Meyerhold. Cambridge 1989 Rudnitsky, K.: Meyerhold the Director. Ann Arbor 1981 Lesák, B.: Russische Theaterkunst 1910–1936. Wien Ders.: Russian and Soviet theatre: tradition and the 1993 avant-garde. London 2000 Makarewitsch, I.: Sowjetisches Theater: Traditionen und Russell, R.: Russian Drama of the Revolutionary Period. neue Wege. Moskau 1981 Basingstoke 1988 Malceva, O.: Poetieskij teatr Jurija Ljubimova: spektakli Russian theatre in the age of modernism. Hg. R. Russell, Moskovskogo teatra dramy i komedii na Taganke A. Barratt. New York 1990 1964–1998. Sankt Petersburg 1999 Russkaia sovetskaia estrada, 3 Bde. Hg. E. Uvarova. Mos- Mally, L.: Revolutionary acts: amateur theater and the kau 1976–81 Soviet state 1917–1938. Ithaca 2000 Schrade, R.: Sowjetisches Ballett. Berlin 1977 Markova, E.: Off Nevsky Prospekt: St Petersburg’s Schumann, G.: Das russische sowjetische Drama der 30er theatre studios in the 1980s and 1990s. Amsterdam Jahre. Diss Jena 1971 1998 Bibliographie 337

Schwarz, W. F., N. Guetter: Sowjetrussisches und tsche- Dies.: Publinoe odinoestvo (tvoreskaja linost’ v chisches Drama von 1964 bis in die siebziger Jahre: russkom teatre vtoroj poloviny XX veka; akter i Materialien zur Produktion und Rezeption. Neuried režisser). Jaroslavl’ 1998 1984 Zolotnickij, D.: Budni i prazdniki teatral’nogo oktjabrja. Segel, H. B.: Twentieth-Century Russian Drama from Leningrad 1978 Gorky to the Present. New York 21994 Ders.: Mejerchol’d: roman s sovetskoj vlast’ju. Moskau Sestakova, N. A.: Pervyj teatr Stanislavskogo. Moskau 1999 1998 Ders.: Zori teatral’nogo oktjabrja. Leningrad 1976 Shevstova, M.: The Theatre Practice of Anatoly Efros, Zolotov, A. u. a.: The Bolshoi Theatre of the USSR: his- Devon 1978 tory, opera, ballet. Moskau 1988 Sieg über die Sonne. Aspekte russischer Kunst zu Beginn des 20. Jahrhunderts. Red. Ch. Bauermeister, N. Hert- Einzeluntersuchungen ling. Berlin 1983 Simonov, R.: Stanislavsky’s Protegé: Eugene Vakhtangov. Cooper, M.: The Russian Opera. London 1951 New York 1969 Das russische Drama. Hg. B. Zelinsky. Düsseldorf 1986 Smeliansky, A.: The Russian theatre after Stalin. Cam- Demidov, A.: The Russian ballet. Garden City, New York bridge u. a. 1999 1977 Soviet Theaters 1917–1941. Hg. M. Bradshaw, New York Frangopulo, M.: Leningrader Ballett. Berlin 1969 1954 Juzovskij, J.: Sovetskie aktery v Gor’kovskich roljach. Stanislawski, K. S.: Moskauer Künstlertheater. Ausge- Moskau 1964 wählte Schriften. Hg. D. Hoffmeier. 2 Bde. Berlin Macleod, J.: Actors Cross the Volga: a Study of the Nine- 1988 teenth Century Russian Theatre and of Soviet Theatres Stenberg, D. G.: From Stanislavsky to Gorbachev: the in War. London 1946 theater studios of Leningrad. New York u. a. 1995 Malyj teatr 1824–1974. 2 Bde. Red. N. A. Abalkin. Mos- Stroeva, M. N.: Rezisserskie iskanija Stanislavskogo kau 1978–83 1898–1938. 2 Bde. Moskau 1973–77 Müller-Scholle, Ch.: Das russische Drama der Moderne. Teatr GULAGa: vospominanija, oerki. Hg. M. M. Ko- Frankfurt/Main u. a. 1992 rallov. Moskau 1995 Rizzi, D.: La rifrazione del simbolo: teorie del teatro nel Teatr imeni Evg. Vachtangova. Red. B. M. Pojurovskij. simbolismo russo. Padua (1989) Moskau 2001 Russen in Berlin. 1928–33. Hg. F. Mierau. Leipzig 1987 Theater in der UdSSR. Moskau 1965 Russian Theater & Costume Designs. Hg. N. Lobanov Das Theater Meyerholds und die Biomechanik. Hg. Mime u. a. San Francisco 1980 Centrum Berlin. Berlin 1997 Shayn, Y.: Arum Moskver Yidishn Teater. Paris 1964 Theatre and Literature in Russia 1900–1930. Hg. L. Kle- Sto let. Aleksandrinskij teatr-teatr Gosdramy (1832– berg, N. A. Nilsson. Stockholm 1984 1932). Leningrad 1932 Theatre in Revolution: Russian Avant-garde Stage Design Veidlinger, J.: The Moscow State Yiddish Theater: Jewish 1913–1935. Hg. N. Van Norman Baer. New York, Culture on the Soviet Stage. Bloomington 2000 1991 [Katalog] Wandering stars: Russian emigré theatre, 1905–1940. Turcin, V. M.: GITIS: zizn’ i sud’by teatral’noj pedagogiki Hg. L. Senelick. Iowa City 1992 1878–2003. Moskau 2003 Zograf, N. G.: Malyj teatr v konce XIX – nacale XX Vachtangov, Evgenij B.: Schriften. Berlin 1982 veka. Moskau 1966 Vsevolod Meyerhold. Theaterarbeit 1917–1930. Hg. R. Tietze. München 1974 Worrall, N.: Modernism to realism on the Soviet stage: Estland Tairov, Vakhtangov, Okhlopkov. Cambridge u. a. 1989 Bibliographien Worrall, N.: The Moscow Art Theatre. New York 1996 Yershov, P.: Comedy in the Soviet Theater. New York Eesti teatribibliograafia. Tallinn [erscheint unregelmäßig] 1956 Haan, K., H. Aassalu, V. Paalma: Eesti teatri biograafiline Zalesskij, V.: Iskusstvo aktera. Moskau 1959 leksikon. Tallinn 2000 Zlotnikova, T. S.: Problema linosti v sovremennom so- vetskom teatre: akter i režisser. Taschkent 1986 338 Bibliographie

Untersuchungen Kundzinš, K.: Latviešu tetra hronika: 1901–1908. Rga 1977 Adson, A.: Das estnische Theater. Tartu 1933 Rigaer Theater- und Tonkünstler-Lexikon. Hg. M. Ru- Estnisches Theater. Hg. R. Viiding, R. Hansalu. Tallinn dolph. Riga 1890 (Nachdruck Hannover-Döhren 1989 1975) Heinapuu, A.: Eesti kirjandus ja teater XX sajandil. Tal- Sniedze, E.: Latviešu tetra hronika 1919–1944. Rga linn 1990 2006 Järv, A.: Väliseestlaste teater ja draama. Tartu 1991 Tetris un kino: biogrãfijãs. Bd 1 ff. Red. M. Niedra. Riga Kask, K.: Eesti nõukogude teater 1940–1965; sõnala- 1999 ff. vastus. Tallinn 1987 Dies.: Esimene hooaeg, 1940/41. Tallinn 1970 Untersuchungen Dies., L. Tormis, V. Paalma: stonskij teatr. Moskau 1978 Alskne, B. u. a.: Latvijas Nacionl opera = Latvian Na- Dies.: Shakespeare eesti teatris. Tallinn 1964 tional Opera. Riga 2000 Dies.: Teatriaeg liigub kiirelt: valik teatriartikleid. Tallinn Blma, D.: Skatuves ietrps latviešu tetr. Riga 1988 1989 Dailes Teatra desmit gadi: 1920–1930. Riga 1930 Dies.: Teatritegijad, alustajad. Eesti teatrilugu – 1917. Dzene, L.: Msu paaudzes aktieri; Portreti. Riga 1963 Tallinn 1981 Kundzinš, K.: Latviešu teatra vesture. 2 Bde. Riga 1968– Dies., L. Vellerand: Unser Theaterpublikum. Tallinn 72 1981 Latvian theatre today. Hg. G. Zeltia. O.O. 1999 Dies.: Vanemuine 1870–1970. Tallinn 1970 Latvijas Nacionlais tetris. Bearb. E. Sniedze. Riga 2004 Kitching, L. P. A.: Europe’s itinerant players and the ad- Postmodernisms tetr un drm. Red. S. Radzobe. Riga vent of German language theatre in Reval, Estonia: 2004 unpublished petitions of the Swedish era, 1630–1692, Radzobe, S., E. Tišheizere, G. Zeltia: Latvijas tetris 80. in the Reval city archives. Frankfurt/Main u. a. 1996 gadi. Riga 1995 Künnapu, L. u. a.: Estonia Teater = Estonia-teatteri = Ravdin, B.: Na podmostkach vojny: russkaja kul’turnaja Estonia Theatre. Helsinki 1997 žizn’. Latvii vremen nacistskoj okkupacii (1941–1944). Loit, E.: Eesti teatri- ja muusikamuuseum = Das Estni- Stanford 2005 sche Theater- und Musikmuseum. Tallinn 2000 Sniedze, E.: Latvijas Nacionlais tetris. Riga 2004 Ooperi – ja Balleti teater ’Estonia’ 1906–1966. Tallinn Teatry Sovetskoj Latvii. Red. A. Solomonov. Riga 1955 1969 Zeltia, G.: Nacionl rakstura un stilistikas iezmes Panso, V.: Töö ja talent näitleja loomingus. Tallinn 21995 latviešu tetr. Riga 2000 Pappel, K.: Ooper Tallinnas 19.sajandil: vaïtekiri muusi- kaajaloos. Tallinn 2003 Rähesoo, J.: Estonian Theatre. Tallinn 1999 Litauen Semper, J.: Teater iseseisva kunstialana: artikleid ja esseid. Tallinn 1992 Bibliographien, Nachschlagewerke, Teine teater: XX. sajandi alguse režiieksperiment kom- Überblicksdarstellungen mentaaride ja järelsõnaga. Tallinn 1999 Tormis, L.: Eesti teater 1920–1940. Tallinn 1978 Dramos teatr premjerini spektakli programos. Vilnius Unt, M.: Kuradid ja kuningad: teatri- ja filmikirjutisi o. J. aastaist 1965–1980. Tallinn 1989 Lietuvi tarybinis dramos teatras 1957–1970. Vilnius Vellerand, L.: Tundelised teatriportreed. Tallinn 1984 1987 Lietuvi tarybinis teatras 1940–1956. Red. J. Gaudrimas u. a. Vilnius 1979 Lettland Lietuvi teatro istorija. Bd 1 ff. Hg. A. Girdzijauskait u. a. Vilnius 2000 ff Nachschlagewerke Tapinas, L.: Lexikon litauischer Filmkünstler. Vilnius 1988 Brzia, L., G. Zeltia: Latviešu tetra hronika: 1909– 1912. Riga 1988 Brzia, L., J. Brance: Latviešu tetra hronika: 1913– 1917. Riga 1991 Bibliographie 339

Untersuchungen Misiołek, E.: Bibliographie théâtrale polonaise, 1944– 1964. Warszawa 1965 Bagdanskis, J.: Litauische Künstler im Rampenlicht. Vil- Ders.: Bibliographie théâtrale polonaise, 1964–1972. nius 1975 Warszawa 1974 Blekaitis, J.: Algirdas Jakševiius – teatro poetas: iš Lietu- Simon, L.: Bibliografia dramatu polskiego 1765–1964. vos teatro praeities. Vilnius 1999 3 Bde. Warszawa 1972 Dail, muzika ir teatras valstybs gyvenime 1918–1998. Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965. Wars- Hg. I. Pleikien. Vilnius 1998 zawa 1973 Kauno Valstybinis Akademinis Dramos Teatras 1920– Słownik polskich krytyków teatralnych. 1. Bd. Red. E. 2000 = The Kaunas State Academic Drama Theatre. Udalska. Warszawa 1994 Hg. V. Saviinait. Kaunas 2000 Straus, S.: Bibliografia ródeł di historii teatru w Polsce. Lietuvos scenografija = Teatral’no-dekoracionnoe is- Wroclaw 1957 kusstvo Litvy = Die litauische Bühnenkunst. Bearb. Trezzini, L.: Teatro in Polonia. Bologna 1962 J. Mackonio. Vilnius 1968 Lietuvos teatrai = Lithuanian theatres. Hg. A. Einzeluntersuchungen Girdzijauskait. Vilnius 1993 Lietuvos teatrai: Vilniuje, Kaune, Klaipdoje, Šiauliuose, Allain, P.: Gardzienice. Polish theatre in Transition. Lon- Panevžuje = Lithuanian theatres = Litauische Bühnen. don 1997 Hg. J. Polis. Vilnius 1998 Banu, G.: Kantor, l’artiste à la fin du XXe siècle. Paris Lietuvos TSR kultros istorijos šaltiniai: dokumentai ir 1990 medžiaga. Vilnius o. J. Bere, St., K. Braun: Rozdarta kurtyna: rozwazania nie Marcinkeviit, R.: Eimuntas Nekrošius: erdv už tylko o teatrze. Londyn 1993 žodži. Vilnius 2002 Braun, K.: Teatr polski (1939–1989): obszary wolnoci – Oginskait, R. : Teatras be pasak.Vilnius 2000 obszary zniewolenia. Warszawa 1994 Popenhagen, L. A.: Nekrošius and Lithuanian theatre. Ders.: A History of Polish Theatre 1939–1989. Westport New York u. a. 1999 1996 Sirijos Gira, V.: Iš gyvenimo knyg (straipsniai, recenzi- Budzyski, J.: Dramat i teatr szkolny na lsku (XVI- jos). Vilnius 1982 XVIII wiek). Katowice 1996 Treinys, P.: Atsisveikinimas su teatru: aktoriaus uzrasai. Burzyski, T., Z. Osiski: Das Theater-Laboratorium Vilnius 1998 Grotowskis. Warszawa 1979 Buscarino, M.: Kantor. Zirkus des Todes. Bozen 1997 Cioffi, K.: Alternative Theatre in Poland 1954–1989. Ne- Polen wark 1997 Csató, E.: Polnisches Theater unserer Zeit. Lampertheim Bibliographien, Nachschlagewerke, 1974 Czerwinski, E. J.: Contemporary Polish Theater and Übersichtsdarstellungen Drama 1956–1984. New York 1988 Adrjaski, Z.: Kalejdoskop estradowy: leksykon polskiej Die literarische Avantgarde in Polen. Hg. A. Lam. Tübin- rozrywki 1944–1989; artyci, twórcy, osobistoci. gen 1990 Warszawa 2002 Dramat biblijny Mlodej Polski. Hg. St. Kruk. Wroclaw Czachowska, J., M. K. Maciejewska, T. Tyszkiewicz: Lite- 1992 ratura polska i teatr w latach II Wojny wiatowej: Bi- Dramat i teatr dwudziestolecia midzywojennego. Red. bliografia. 3 Bde. Wrocław u. a. 1983–86 A. Szubert. Wrocław 1992 Dramat obcy w Polsce: premiery, druki, egzemplarze Dramat i teatr po roku 1945. Hg. J. Popiel. Wrocław [1765–1965]. 2 Bde. Hg. J. Michalik, St. Hałabuda. 1994 Kraków 2001–04 Dramat i teatr religijny w Polsce. Hg. I. Slawiska u. a. Hagenau, G.: Polnisches Theater und Drama. Ein inte- Lublin 1991 graler Bestandteil europäischer Theaterkultur 966– Dramat i teatr romantyczny. Hg. D. Ratajczak. Wrocław 1795. Wien u. a. 1994 1992 Krejí, K.: Geschichte der polnischen Literatur. Halle Dramat i teatr sakralny. Red. I. Slawiska u. a. Lublin 1958 1988 Miłosz, C.: Geschichte der polnischen Literatur. Köln Dramat obcy w Polsce w XIX i XX wieku. Red. W. Kacz- 1981 marek, J. Michalczuk. Lublin 2004 340 Bibliographie

Drawicz, A.: Teatry studenckie w Polsce. Warszawa Krajewska, A.: Dramat i teatr absurdu w Polsce. Pozna 1968 1996 »Dziady« od Wyspiaskiego do Grzegorzewskiego. Red. Krasiski, E.: Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1918–1939. T. und A. Korna. Kraków 1999 Warszawa 1991 Dzieje teatru polskiego. Bd 1 ff. Hg. Polska Akad. Nauk, Kröplin, W.: Stanisław Wyspiaskis »monumentales« Inst. Sztuki. Warszawa 1977 ff. Theater. Diss. Berlin 1984 Fik, M.: Trzydzieci pi sezonów. Teatry dramatyczny w Kudliski. T.: Rodowód polskiego teatru. Warszawa Polsce w latach 1944–1979. Warszawa 1981 1972 Filler, W., L. Piotrowski: Poczet aktorów polskich: od Kuligowska-Korzeniewska, A.: Scena obiecana: teatr pol- Solskiego do Lindy. Warszawa 1998 ski w Lodzi 1844–1918. Łód 1995 Filler, W.: Zeitgenössisches polnisches Theater. Warszawa Kumiega, J.: The theatre of Grotowski. London u. a. 1977 1985 Gajda, K.: Metakrytyka teatralna 1918–1939. Kraków Kunstmann, H.: Moderne polnische Dramatik. Köln u. 1999 Graz 1965 The Gardzienice Book. Hg. J. Christie, R. Gough. O.O. Lewaski, J.: Dramat i teatr redniowiecza i renesansu w 1989 Polsce. Warszawa 1981 Gatunki dramatyczne a typy teatru. Red. S. wiontek. Lewkowski, K. A.: Midzy dramatem a teatrem. Łód Lódz 1996 1992 Gerould, D. C.: Twentieth Century Polish Avant-Garde Limbeck, A.: Die Studententheaterbewegung in Polen Drama. Ithaca 1977 1954–59. Diss. Wien 1987 Gerould, D.: Witkacy. Stanisław Ignacy Witkiewicz as an Marczak-Oborski, S.: Teatr w Polsce 1918–1939. Wars- Imaginative Writer. London 1981 zawa 1984 Goldfarb, J. C.: The persistence of freedom: the sociologi- Maslowski, M.: Gest, symbol i rytualy polskiego teatru cal implications of Polish student theater. Boulder romantycznego. Warszawa 1998 1980 Modernes polnisches Theater. 2 Bde. Hg. A. Wirth. Neu- Got, J.: Das österreichische Theater in Krakau im 18. und wied, Köln 1967 19. Jahrhundert. Wien u. a. 1984 Nyczek, T.: Pełnym głosem. Teatry studenckie w Polsce Grodzicki, A.: Regisseure des polnischen Theaters. Wars- 1970–75. Kraków 1980 zawa 1979 O teatrze i dramacie: studia, przyczynki, materialy. Hg. The Grotowski sourcebook. Hg. L. Wolford, R. Schech- E. Krasiski. Wroclaw 1989 ner. London u. a. 1997 Orzechowski, E.: Stary Teatr w Krakowie. Wrocław Hagenau, G.: Adam Mickiewicz als Dramatiker. Frank- 1987 furt/Main u. a. 1999 Osiski, Z.: Grotowski and His Laboratory. New York Hartmann, K.: Das polnische Theater nach dem zweiten 1986 Weltkrieg. Marburg 1964 Pleniarowicz, K.: The Dead Memory Machine. Tadeusz Horzyca, W.: Polski teatr monumentalny. Wroclaw 1994 Kantor’s Theatre of Death. Kraków 1994 Hübner, Z.: Polityka i teatr. Kraków 1991 Polska krytyka teatralna w XIX wieku. Red. E. Udalska. Igraszki trafu, teatru i tematów: drobne scherza i scher- Warszawa 1994 zanda naukowe. Red. D. Ratajczak, B. Judkowiak. Popiel, J.: Dramat a teatr polski dwudziestolecia Pozna 1997 midzywojennego. Kraków 1995 Kandziora, J., Z. Szymaska: Bez cenzury: 1976–1989; Popularny dramat i teatr religijny w Polsce. Red. literatura, ruch wydawniczy, teatr; bibliografia. Wars- I. Sławiska, M. B. Stykowa. Lublin 1990 zawa 1999 Ratajczakowa, D.: Obrazy narodowe w dramacie i tea- Kiec, I.: Teatr slu·zebny polskiej emigracji po 1939 roku: trze. Wroclaw 1994 z dziejów idei. Pozna 1999 Rudnicki, A.: Théâtre, théâtre! Arles 1989 Klossowicz, J.: Tadeusz Kantors Theater. Tübingen u. a. Scholze, D.: Zwischen Vergnügen und Schock. Polnische 1995 Dramatik im 20. Jahrhundert. Berlin 1989 Korna, T.: Włodzimierz Staniewski i Orodek Praktyk Sofronova, L. A.: Pol’skaja teatral’naja kul’tura pochi Teatralnych Gardzienice. Kraków 2004 Prosvešenija. Moskau 1985 Korzeniewski, B.: Drama i inne szkice. Wroclaw 1993 Stary Teatr. Hg. M. Dziewulska. Kraków 1991 Köstler, N.: Strukturen des modernen epischen Theaters: Steinlauf, M. C.: Polish-Jewish theater: the case of Mark Stanisław Wyspiaskis ›Teatr ogromny’ erläutert am Arnshteyn. Ann Arbor 1987 Beispiel des Dramas »Achilleis«. München 1981 Stender-Petersen, A.: Tragoediae Sacrae. Materialien und Bibliographie 341

Beitrage zur Geschichte der polnisch-lateinischen Je- Dies: »Misteria polskie«: z problemow misteryjnosci w suitendramatik der Frühzeit. Tartu 1957 dramacie romantycznym i mlodopolskim. Kraków Strzelecki, Z.: Wspólczesna scenografía polska. 2 Bde. 1996 Warszawa 1983–84 Sztuka otwarta. 4 Bde. Hg. AOT Kalambur. Wrocław 1975–82 Tschechoslowakei, Tschechische Republik Szydlowska, W.: Egzystencja-lizm w kontekstach pols- kich: szkic o dowiadczeniu, myleniu i pisaniu powo- Bibliographien, Nachschlagewerke, jennym. Warszawa 1997 Überblicksdarstellungen Szydlowski, R.: Das Theater in Polen. Warschau 1972 Tadeusz Kantor. 2 Bde. Hg. D. Bablet u. a. Paris 1990–94 erný, F.: Kalendárium dejin ceského divadla. Prag 1989 Taranienko, Z.: Gardzienice. Praktyki teatralne Ders.: Das tschechische Theater. 2 Bde. Prag 1995 Włodzimierza Staniewskiego. Lublin 1997 Ceská divadelní kultura 1945–1989 v datech a souvislo- Targosz, K.: Korzenie i ksztalty teatru do 1500 roku w stech. 2 Bde. Hg. V. Just. Prag 1995 perspektywie Krakowa. Kraków 1995 Martinek, K.: Bibliografie základních materiál k djinám Teatr i dramat polskiej emigracji 1939–1989: praca zbio- ruského pedrevoluního inoherního divadla a dra- rowa. Red. I. Kiec u. a. Pozna 1994 matu: Od poátk do roku 1917. Prag 1968 Teatr jezuicki XVIII i XIX wieku w Polsce: z antologi Ders.: Bibliografie základních materiál k djinám rus- dramatu. Hg. I. Kadulska. Gdask 1997 kého sovtského inoherního divadla a dramatu Teatr polski we Lwowie. Red. L. Kuchtówny. Warszawa 1917–67. 2 Bde. Prag 1970 1997 Nadvornikova, M.: Postavy ceskeho divadla: vyberova Teatr w Polsce Ludowej. Red. A. Skolimowski. Warszawa blibliografie kniznich publikaci a clanku z divadelniho 1982 tisku 1945–1980. Olomouc 1983 Teatr – widowisko. Red. M. Fik. Warszawa 2000 Pikrylová, M., F. Knopp: Bibliografie asopisu divadlo Teatr zydowski w Polsce. Hg. A. Kuligowska-Korze- 1949–1970. Prag 1998 niewska, M. Leyko. Łod 1998 Turkow-Grudberg, Y.: Yidish teater in Poylen. Warschau Einzeluntersuchungen 1951 Twentieth Century Polish Theatre. Hg. B. Drozdowski, Bezdek, Z.: eskolovenská loutková divadla 1949–1969. J. Calder. London 1979 Prag 1973 Vogel, Ch.: Macht und Freiheit im modernen polnischen Buchner, A.: Cedule kocovných divadelních spolecností v Drama. Berlin 1974 Cechách a na Morave. Prag 1968 W krgu Owiecenia i teatru. Red. A. Cieski. Wrocław Burian, J. M.: Modern Czech theatre: reflector and cons- u. a. 1989 cience of a nation. Iowa City 2000 W krgu teatru monumentalnego. Hg. J. Ciechowicz, erný, F.: Za divadlem starým i novým. Prag 2005 L. Kuchtówna. Warszawa 2000 Císar, J. u. a.: Cesty ceského amatérského divadla. Bd 1. Wierzbicka, K.: Historia sceny polskiej. Warszawa 1953– Prag 1998 55 Czech Plays. Modern Czech Drama. Hg. B. Day. New Dies.: ycie teatralne w Warszawie za Stanisława Augu- York 1994 sta. Warszawa 1949 Djiny eského divadla. 4 Bde. Red. F. erný. Prag 1968 Wierzbicka-Michalska, K: Aktorzy cudzoziemscy w War- Divadlo v ceské kulture 19. století. Red. M. Freimanová. szawie w XVIII wieku. Wroclaw 1975 Prag 1985 Wilski, Z.: Aktor w spoleczestwie: szkice o kondycji ak- Divis, K.: Kommunikative Strukturen im tschechischen tora w Polsce. Wroclaw 1990 Drama der 60er Jahre. Frankfurt/Main, Bern 1983 Windakiewicz, St.: Le théâtre populaire dans l’ancienne Endlicher, O.: Entstehung und Entwicklung des tschechi- Pologne. Kraków 1961 schen Dramas, einschließlich der Schulspiele, bis zum Wokól wspólczesnego dramatu i teatru religijnego w Jahre 1620. Diss. Wien 1928 Polsce, 1979–1989. Red. I. Slawiska u. a. Wroclaw Fencl, O.: Das Theater in der Tschechoslowakei. Prag 1993 1963 Ziolowicz, A.: Dramat i romantyczne »ja«: studium Goetz-Stankiewicz, M.: The Silenced Theatre: Czech podmiotowoci w dramaturgii polskiej doby roman- Playwrights Without a Stage. Toronto 1979 tyzmu. Kraków 2002 Hájek, J., Janáková, O., Just, V.: Divadlo nové doby 1945–1948. Prag 1990 342 Bibliographie

Hilmera, J.: Ceská divadelní architektura = Czech theatre Untersuchungen architecture = Theaterarchitektur der Tschechischen Republik. Prag 1999 Cahojová, B.: Slovenská dráma a divadlo v zrkadlách Ders.: Stavovské národu! O tom, je se Stavovské Divadlo moderny a postmoderny: eseje, stúdie a kritiky. Bratis- stalo soucastí Divadla Národního. Praha 1991 lava 2002 Hrabák, J.: Staroeské drama. Prag 1950 avojsky, L.: Prvi a prvoradi herci SND [Slovenské Janeek, V., Št. Kubišta: Laterna magika aneb »Divadlo národné divadlo]. Bratislava 1993 zázrak«. Prag 2006 Ders., V. Štefko: Slovenské chotnícke divadlo 1830–1980. Jindra, V.: Gegenwärtige Theaterszene. Prag 1982 Bratislava 1983 Kimball, St. B.: Czech Nationalism: A Study of the Natio- Cesnaková-Michalcová, M.: Geschichte des deutschspra- nal Theatre Movement. Urbana 1964 chigen Theaters in der Slowakei. Köln u. a. 1997 Lanterna magika : new technologies in Czech art of the Dies.: Premeny divadla: inonárodné divadlá na Slovensku 20th century. Prag, Paris 2002 do roku 1918. Bratislava 1981 Lazorcáková, T., J. Roubal: K netradicnímu divadlu: na Dies.: Z divadelnej minulosti na Slovensku. Bratislava Morave a ve Slezsku 60.-80. let dvacátého století. Prag 2004 2003 Chmelko, A.: V zajatí Tálie. Bratislava 1989 Malík, J., E. Kolár: Das Puppentheater in der Tschecho- Contemporary Slovak theatrical architecture= Slowaki- slowakei. Prag 1970 sche Theaterarchitektur der Gegenwart. Hg. A. Ma- Rosenheim, R.: Die Geschichte der deutschen Bühnen in tasík. Bratislava 1998 Prag 1883–1918; mit einem Rückblick 1783–1883. Galandová, L.: Dramaticko-inscenané umenie, divadlo, Prag 1938 film, rozhlas na Slovensku 1929–1938. V Martine Scherl, A.: Berufstheater in Prag 1680–1739. Wien u. a. 1989 1999 Kret, Anton u. a.: Slovenské národné divadlo. Bratislava Tancsik, P.: Die Prager Oper heißt Zemlinsky. Theaterge- 1990 schichte des Neuen Deutschen Theaters Prag in der Kulík, O.: Slovenské ochotnícke divadlo v Tótkomlóši Ära Zemlinsky von 1911 bis 1927. Wien u. a. 2000 (1907–1947). V Martine 1982 Teuber, O.: Geschichte des Prager Theaters. 3 Bde. Prag Lajcha, L.: Súasná slovenská scénografia. Bratislava 1883–88 1977 Trensky, P. I.: Czech Drama Since World War II. White Matásík, A.: Cinoherné divadlo na Slovensku. Bratislava Plains 1978 1997 Tschechisches Barock: Sprache, Literatur, Kultur = eské Ders.: Slovenské divadlo v premenách casu: pohyb baroko: jazyk, literatura, kultura. Hg. G. Zand, J. Holý. slovenskej divadelnej rézie. Bratislava 2003 Frankfurt/Main 1999 Mistrik, M.: Slovenské divadlo v 20. storocý. Bratislava Vondráek, J.: Djiny eského divadla. Doba obrozenská 1999 1771–1824. Prag 1956 Ders.: Slovenska absurdna drama. Bratislava 2002 Vondrášek, K.: Sowjetisches Kulturmodell und das tsche- Mojzisová, I., D. Polácková: Slovenská divadelná scéno- chische Theater 1945–1968: zum Spannungsverhältnis grafia 1920–2000 = Slovak stage design. Bratislava zwischen tschechoslowakischer Kulturpolitik und 2004 tschechischem Theater; Analyse und Dokumentation. Mrlian, R.: Zápas o socialistické divadlo 1969–1974. Bochum 1999 Bratislava 1976 Vznik ceského profesionálního divadla. Red. F. erný. Palkovic, P: Zivot drámy a duchovný rozmer divadla. Prag 1988 Bratislava 1999 Podmaková, D.: Súpis inscenácií slovenských hier v inoherných profesionálnych divadlách (vrátane hier Slowakei autorov národnostných menšin) a v rôznych typoch netradiných divadiel 1920–1998. Bratislava 1998 Bibliographien, Nachschlagewerke, Predmerský V.: aro oživenej fantázie: slovenské profe- sionálne babkárstvo vo fotografiách. Bratislava 1979 Übersichtsdarstellungen Prednášky o divadle I. Hg. V. Štefko. Bratislava 2004 Encyklopédia dramatických umení slovenska. 2 Bde. Red. Rampák, Z.: Problémy a osobnosti. Bratislava 1989 R. Mrlian. Bratislava 1989–90 Slivka, M.: Slovenské lúdové divadlo. Bratislava 2002 Slovenske divadlo v 20. storoci. Bratislava 1999 Bibliographie 343

Turzo, I.: Od ochotníctva k profesionalizmu. Bratislava Darvay Nagy, A.: A mesebeli szentmadár: képek a koloz- 1981 svári hivatásos magyar színjátszás 200 éves törté- netebl. Budapest 1992 Dies.: Állandóban változékonyan. Marosvásárhely 2003 Ungarn Dies.: Bohócruhában: kolozsvári és szatmárnémeti ma- gyar színjátszás 1965–1989. Marosvásárhely 1998 Bibliographien, Nachschlagewerke, Dies.: Libertate înlcrimat: impresii despre interferenele scenice româno-ungare 1989–1999. Bukarest 2003 Überblicksdarstellungen Dies.: Megkönnyezett szabadság: impressziók román- A magyar irodalom története. Hg. T. Klaniczay. Budapest magyar színpadi kölcsönhatásokról 1989–1999. Bu- 1982 dapest 2000 Deutsche Theater in Pest und Ofen 1730–1851. Norma- Dénes, T.: Le Décor de théâtre en Hongrie: passé-present. tiver Titelkatalog und Dokumentation. Hg. H. Belitska München 1973 Scholtz, O. Somorjai. 2 Bde. Budapest 1995 Féja, G.: Régi Magyarság: a magyar irodalom története a Enyedi, S.: Rivalda nélkül: a határon túli magyar színjáts- legrégibb idktl 1772–ig. Budapest 2001 zás kislexikona. Budapest 1999 Gábor, M.: Kos a mérlegen. Budapest 1990 Fertsek, I.: A kortárs magyar dráma színmvészetünkben Hartmann, R.: Das deutsche Volksschauspiel in der 1957–1982: bibliográfia. 2 Bde. Budapest 1990–91 Schwäbischen Türkei (Ungarn). Marburg 1974 Katona, L., F. Szinnyei: Geschichte der ungarischen Lite- Hont, F. u. a.: Magyar Szinháztörténet. Budapest 1962 ratur. Berlin (Neuausgabe) 1927 Horak, K.: Das deutsche Volksschauspiel in Mittelun- Klaniczay, T. u. a.: Geschichte der ungarischen Literatur. garn. Marburg 1977 Budapest 1963 Horayi, M.: Das Esterhazische Feenreich: Beiträge zur Magyar szinházmüvészeti lexikon. Hg. G. Székely. Buda- ungarländischen Theatergeschichte des 18. Jahrhun- pest 1994 derts. Budapest 1959 Magyar színháztörténet. 3 Bde. Hg. G. Székely u. a. Buda- Hungarian Plays. Hg. L. Upor. New York 1996 pest 1990–2005 Hungarian State Ballet Institute. Hg. K. Manherz. Buda- Pintér, J.: A magyar irodalomtörténete. 8 Bde. Budapest pest 1981 1930–41 Katona, F.: A Globusztól a Rondelláig: a magyar színés- Staud, G.: Bibliographia theatralis Hungarica. Budapest zet kezdetei. Budapest 1990 1938 Koltai, T.: Árnyék és képzelet: színházi írások. Budapest Ders.: A magyarorszàgi jezsuita iskolai szinjàtékok forrà- 1999 sai 1561–1773. 3 Bde. Budapest 1984–88 Kun, É.: Die Theaterarbeit von Sándor Hevesi: Ungarns Színháztörténeti képeskönyv. Hg. H. Belitska-Scholtz, Beitrag zur Reform des europäischen Theaters im 20. E. Rajnai, O. Somorjai. Budapest 2005 Jahrhundert. München 1978 Tezla, A.: Hungarian Authors. A Bibliographical Hand- Magyar, B.: A Vigszinház története. Budapest 1979 book. Cambridge 1970 Pukánszky-Kádár, J.: Geschichte des deutschen Theaters Új kortárs magyar színészlexikon. Hg. M. B. Fábri. Buda- in Ungarn. 1. Bd.: Von den Anfangen bis 1812. Mün- pest 1999 chen 1933 Varga, I.: A magyarorszàgi protestàns iskolai szinjàtszàs Radnóti, Z. u. a.: A Száz éves Vígszínház (1896–1996). forràsai és irodalma. Budapest 1988 Budapest 1996 Riedl, F.: Die Geschichte des ungarischen Dramas. Buda- Einzeluntersuchungen pest 1940 Scenographia Hungarica. Hg. J. Bögel, L. Jánosa. Buda- Belitska-Scholtz, H., O. Somorjai: Das Kreuzer-Theater in pest 1973 Pest (1794–1804): eine Dokumentation zur Bühnenge- Scenographia Hungarica 1970–80. Hg. J. Bögel, L. schichte der Kasperlfigur in Budapest. Wien u. a. 1988 Jánosa. Budapest 1983 Belitska-Scholtz, H.: Vásári és mvészi bábjátszás Ma- Staud, G.: Adelstheater in Ungarn (18. und 19. Jahrhun- gyarországon 1945–ig Tihany 1974 dert). Wien u. a. 1977 Berczeli, A. K.: A Vigszinház müsora 1896/1949. Buda- Székely, G.: A Nemzeti Szinház. Budapest 1965 pest 1960 Ders.: Magyar Szinházak. Budapest 1973 Binal, W.: Deutschsprachiges Theater in Budapest von Szekér, L.: A Nemzeti Szinház 150 éve. Budapest 1987 den Anfängen bis zum Brand des Theaters in der Woll- Théâtre hongrois: d’une fin de siècle à l’autre: 1901– gasse (1889). Wien 1972 2001. Hg. A. Lakos. Castelnau-le-Lez 2001 344 Bibliographie

Das ungarische Puppentheater heute. Hg. D. Szilágyi. Bu- Dies.: Die szenische Gestaltung der Theatervorstellungen dapest 1978 in den Schulen und Lesestuben zur Zeit der bulgari- Varga I., M. Z. Pintér: Történelem a színpadon: magyar schen Wiedergeburt. Sofia 1965 történelmi tárgyú iskoladrámák a 17–18. században. Dobrev, Ch. A.: Aktualen teatr. Sofia 1977 Budapest 2000 Dunev, A.: Ruskata dramaturgija v blgarskija teatr. Vogl, F.: Theater in Ungarn 1945–1965. Köln 1966 Sofia 2000 Wechselwirkungen. Ungarische Avantgarde in der Wei- Gyorova, S. T.: The Bulgarian dramatic theatre. Sofia marer Republik. Hg. H. Gaßner. Marburg 1986 1979 Ivanova, A.: Nezabravimite: portreti i skici na teatralni torci. Sofia 2002 Bulgarien Jordanov, N.: Teatrite v Blgarija meždu dvete svetovni vojni. Sofia 2004 Bibliographien, Nachschlagewerke, Junges Theater aus Bulgarien. Hg. B. Petranov, A. Sitz- mann. Klagenfurt 2006 Übersichtsdarstellungen Karakashev, V.: Drama, stsena, vreme: izbrani proizvede- Biks, R., A. Janeva, R. Karakostova: Blgarski muzikalen nija. Sofia 1982 teatr: opera, balet, opereta, mjuzikl; renik repertoar Karakostov, St. L.: Blgarskijat teatr: osnovi na 1890–1997g. Sofia 1999 socialistieskija realizm 1881–1891–1945. Sofia Biks, R.: Blgarski muzikalen teatr 1890–2001: opera, 1982 balet, opereta, mjuzikl, teatri, trupi, postanovki. Sofia Karakostova, R.: Blgarski opereten teatr v godinite 2005 meždu dvete svetovni vojni. Sofia 2004 Enciklopedija na Blgarski teatr: aktory, režis’ori, dra- Kortenska, M.: Die Vertikale der Kultur: die Transforma- maturzi […]. Red. K. Toševa u. a. Sofia 2005 tionen und führenden Persönlichkeiten im bulgari- Istorija na blgarskija teatr. Bd 1: Stefanov, V.: Ot schen Kultur- und Theatergeschehen während eines zaraždaneto do 1878 g., Bd 2: Saev, G.: Ot bewegten Jahrzehnts gegen Ende des 20. Jahrhunderts osvoboždenieto do 1904 g. Sofia 1997 (1989 bis 1998). Plowdiw 1999 Manning, A.: The History of Modern Bulgarian Litera- Untersuchungen ture. New York 1960 Natev, A.: The Bulgarian Music, Theatre, Art. Sofia 1979 100 godini Naroden Teatr Ivan Vazov. Bearb. V. Stefa- Nikolova, K: Drugoto ime na modernija teatr: proiz- nov u. a. Sofia 2004 chod i estetieski osnovanija na dramatinata režisura. Atanasov, B. S.: Ikonomika i organizacija na teatralnoto, Sofia 1995 muzikalnoto i cirkovoto izkustvo v Blgarija. Sofia Dies.: Ekspresionistinijat teatr i ezikt na tjaloto. Sofia 1967 2000 Athanassowa, P.: Die Entwicklung des bulgarischen Thea- Pantschewa, E.: Die Entwicklung der Oper in Bulgarien ters bis zum Weltkrieg, mit Berücksichtigung der größ- von ihren Anfängen bis 1915. Wien 1962. ten Schauspielerinnen dieser Zeit. Diss. Wien 1947 Penev, P.: Vorlesungen über die Geschichte des bulgari- Bojadžieva, V.: Letopis na blgarskata drama. Sofia 1980 schen Theaters. 4 Bde. Sofia 1956 Bradistilova, M.: Teatralno izkustvo i folklorna kultura Popov, I.: Die Vergangenheit des bulgarischen Theaters. 5 prez epochata na balgarskoto vazrazdane. Sofia 1995 Bde. Sofia 1939–60 Bradistilova-Dobreva, M.: Vzroždenskata teatralna kul- Russko-bolgarskie teatral’nye svâzi: sbornik statej i ma- tura v Blgarija. Sofia 1984 terialov. Red. A. Â. Al’tšuller. Leningrad 1979 Bulgarian Puppet Theatre. Hg. D. Gradev. Sofia 1979 Sapundžieva, K.: Teatrt v blgarskata kulturno- Bulgarian Theatre in Perspective. Hg. N. Vigouroux-Frey vzpitatelna tradicija. Sofia 2002 u. a. Boston 2000 Schaulov, J.: Das Theater in Bulgarien. Sofia 1964 Contemporary Bulgarian theatre. 2 Tle. Hg. Kalina Stefa- Staneva, L.: Trsenija i izkustvo: blgarskata dramatur- nova. Reading u. a. 1998 gija na scenata na narodnija teatr (1904–1944). Sofia Deneva, I.: Iskri ot chrama na Melpomena: statii, tea- 2000 tralni recenzii, šrichi ot tvoreski portereti, atelieta i Dies.: Teatr i totalitarizm: Blgarskata socialistieska »laboratorii«, razgovori s tvorci na blgarskija i bal- dramaturgija na scenata na narodnija teatr (1944– kanskija teatr. Sofia 2001 1989). Sofia 2000 Dinova-Ruseva, V.: Bulgarian Set Design. Sofia 1975 Stefanova, A.: Zanrovi poleta v Blgarskata dramaturgija na 90–te. Sofia 2004 Bibliographie 345

Stefanova, K.: Contemporary Bulgarian Theatre. Newark Ukraine 1997 The Bulgarian Dramatic Art. Sofia 1979 Got, J.: Das österreichische Theater in Lemberg im 18. Vandov, N.: Naroden Teatr Ivan Vazov: letopis januari und 19. Jahrhundert: aus dem Theaterleben der Viel- 1904–juli 2004. Sofia 2004 völkermonarchie. Wien u. a. 1997 Ders., V. Deeva: Režis’orite na 90–te. Sofia 2003 Krasyl’nykova, O. V.: Istorija ukraïns’koho teatru XX Vasev, V.: Svetlik na Dunava: Rusenskijat teatr 1878– storiccja. Kiev 1999 1922. Sofia 2001 Kysil, O.: Ukrainsky teatr. Kiev 1968 Proskurjakov, V., J. Jamas: L’vivs’ki teatry: cas i architek- tura. L’viv 1997 Rumänien Sofronova, L. A.: Starinnyj ukrainskij teatr. Moskau 1996 Bibliographien, Nachschlagewerke, Überblicksdarstellungen Weissrussland An Abridged History of Romanian Theatre. Hg. S. Alter- escu. Bukarest 1983 Belaruskaâ dramaturgìâ 1966–1986. Hg. N. B. Vatacy. Dicionar de personaje literare din proza i dramaturgia Mìnsk 1993 româneasc. Hg. F. indrilaru. Bd 1 ff. Bukarest Hlušako, I. V., H. R. Kuljašova: Muzyny tatr Belarusi 1995 ff. [1917–90]. 3 Bde. Minsk 1993–97 Sasu, A., M. Vartic: Dramaturgia româneasc în intervi- Lisnevskij, I. E.: V teatr idu, kak v chram: stranicy uri: o istorie autobiografic; antologie, text îngrijit, teatral’noj Belarusi. Minsk 1997 sinteze bibliografice. Bd 1 ff. Bukarest 1995 ff Seduro, V.: Belorussian Theatre and Drama. New York 1955 Einzeluntersuchungen Akhtsik yor jidish teater in Rumenia 1876–1956. Buka- Südeuropäisches Theater rest 1956 Aspects du théâtre roumain contemporain. 2 Bde. Buka- Puchner, W.: Griechisches Schuldrama und religiöses Ba- rest 1967–71 rocktheater im ägäischen Raum zur Zeit der Türken- Az erdélyi országgýúlések színházpolitikai vitái és iratai herrschaft (1580–1750). Wien 1999 (1791–1847). Hg. M. Bényei. Budapest 1990 Ders.: Historisches Drama und gesellschaftliche Komödie Berkovitsh, Y.: Hundert yor Yidish teater in Rumenye in den Ländern Südosteuropas im 19. Jahrhundert. 1876–1976. Bukarest 1976 Frankfurt a. M. u. a. 1994 Bradajianu, V.: Drama istorica nationala. Bukarest 1966 Teatru i politic: teatre minoritare de limba german din Brdeanu, V.: Comedia in dramaturgia româneasc. Bu- sud-estul Europei în secolul al 20–lea = Theater und karest 1970 Politik: deutschsprachige Minderheitentheater in Süd- Cvasnîi Ctnescu, M.: Structura dialogului din textul osteuropa im 20. Jahrhundert. Hg. H. Fassel. Cluj-Na- dramatic: cu aplicare la dramaturgia româneasc. Bu- poca 2001 karest 1982 Massoff, I.: Istoria Teatruliu National din Bucaresti 1877–1937. Bukarest 1937 Italien Mîndra, V.: Clasicism i romantism în dramaturgia româneasc (1816–1918): privire istoric asupra unui Bibliographien, Nachschlagewerke, secol de literatur teatral. Bukarest 1973 Überblicksdarstellungen Modola, D.: Dramaturgia româneasc între 1900–1918. Cluj-Napoca 1983 Apollonio, M.: Storia del teatro italiano. 2 Bde. Rom Munteanu, E.: Motive mitice în dramaturgia româneasca. (Neuausgabe) 2003 Bukarest 1982 Autori e drammaturgie: enciclopedia del teatro italiano; il dopoguerra (1950–1990). Hg. E. Bernard. Rom 21991 Bianconi, L., G. Pestelli: Geschichte der italienischen Oper. 5 Bde. Laaber 1991 346 Bibliographie

Cioni, A.: Bibliografia delle sacre rappresentazioni. Flo- Ders.: Le origini del teatro italiano. Turin 1955 renz 1961 Villoresi, M.: Da Guarino a Boiardo: la cultura teatrale a Clubb, L. G.: Italian Plays (1500–1700) in the Folger Ferrara nel Quattrocento. Rom 1994 Library. Florenz 1968 Corrigan, B.: Catalogue of Italian Plays 1500–1700, in Renaissance, Humanismus the Library of the University of Toronto. Toronto 1961 Andrews, R.: Scripts and scenarios: the performance of Geschichte der italienischen Oper. Systematischer Teil. comedy in Renaissance Italy. Cambridge u. a. 1993 3 Bde. Hg. L. Bianconi, G. Pestelli. Laaber 1990–92 Attolini, G.: Teatro e spettacolo nel Rinascimento. Rom Heck, Th. F: Commedia dell’arte. A guide to the primary u. a. 31997 and secondary literature. New York 1988 Barbieri, F. u. a.: Teatri italiani del cinquecento. Venedig Herrick, M. Th.: Italian Plays, 1500–1700, in the Univer- 1954 sity of Illinois Library. Urbana 1966 Blumenthal, A. R.: Theater Art of the Medici. Hanover Italienische Literaturgeschichte. Hg. V. Kapp. Stuttgart, 21982 Weimar 1992 Bregoli-Russo, M.: Renaissance Italian Theatre. Florenz Mango, A.: La commedia in lingua nel Cinquecento. 1984 Bibliografia critica. Florenz 1966 Burattelli, C.: Spettacoli di corte a Mantova tra Cinque e Nogara, G.: Cronache degli spettacoli nel Teatro Olim- Seicento. Florenz 1999 pico di Vicenza dal 1585 al 1970. Vicenza 1972 Burk, P: Die Renaissance in Italien. Berlin 1992 Petronio, G.: Geschichte der italienischen Literatur. 3 Bde. Castagno, P. C.: The Early Commedia Dell’Arte (1550– Tübingen, Basel 1992–93 1621). New York u. a. 1994 Rasi, L.:I Comici Italiani: biografia, bibliografia, icono- La Commedia dell’arte. Storia e testo. 6 Bde. Hg. V. Pan- grafia. 3 Bde. Florenz 1897–1905 dolfi. Florenz (Neudruck) 1988 Sacre rappresentazioni manoscritte e a stampa conservate Commedia dell’arte. Hg. G. Denzler. Bamberg 1981 nella Biblioteca nazionale centrale di Firenze: inventa- Cruciani, F.: Il Teatro nel Rinascimento, Roma 1450– rio. Hg. A. M. Testaverde, A. M. Evangelista. Florenz 1550. Rom 1983 1988 Dalla tragedia rinascimentale alla tragicommedia ba- Storia del teatro moderno e contemporaneo. 4 Bde. Hg. rocca: esperienze teatrali a confronto in Italia e in R. Alone, G. Davico Bonino. Turin 2000–03 Francia. E. Rosele. Fasano 1993 Storia generale della letteratura italiana. 16 Bde. Hg. Davico Bonino, G.: La commedia italiana del Cinque- N. Borsellino, W. Pedullà. Mailand 1999–2004 cento e altre note su letteratura e teatro. Turin 1989 Deborre, I.: Palladios teatro olimpico in Vicenza. Mar- Mittelalter burg 1996 Di Maria, S.: The Italian tragedy in the Renaissance. Banfi, L.: Sacre rappresentazioni del Quattrocento. Turin Lewis burg u. a. 2002 1963 Duchartre, P.-L.: La commedia dell’arte et ses enfants. Bartholomaeis, V. de: Laude drammatiche e rappresenta- Paris 1977 zioni sacre. 3 Bde. Florenz 1943 Fitzpatrick, T.: The relationship of oral and literate per- Bonfantini, M.: Le sacre rappresentazione italiane. Mai- formance processes in the commedia dell’arte: beyond land 1942 the improvisation/memorisation divide. Lewiston Il Contributo dei giullari alla drammaturgia italiana delle 1995 origini. Rom 1978 Hösle, J.: Das italienische Theater von der Renaissance Nuovo corpus di sacre rappresentazioni fiorentine del bis zur Gegenreformation. Darmstadt 1984 Quattrocento: edite e inedite tratte da manoscritti Italian renaissance festivals and their European influence. coevi o ricontrollate su di essi. Hg. N. Newbigin. Bolo- Hg. J. R. Mulryne, M. Shewring. Lewiston u. a. 1992 gna 1983 Krömer, W.: Die italienische Commedia dell’arte. Darm- Pochat, G.: Theater und bildende Kunst im Mittelalter stadt 1976 und in der Renaissance in Italien. Graz 1990 Magagnato, L.: Teatri italiani del Cinquecento. Venedig Sacre rappresentazioni aversane del sec. XVI. Hg. D. Cop- 1954 pola. Florenz 1959 Mazzoni, St.: L’Olimpico di Vicenza: un teatro e la sua Toschi, P.: Dal dramma liturgico alle rappresentazione »perpetua memoria«. Florenz 1998 sacra. Florenz 1940 Molinari, C.: La commedia dell’arte. Mailand 1985 Bibliographie 347

Nagler, A. M. Theatre Festivals of the Medici 1539–1637. Binni, W.: Settecento maggiore: Goldoni, Parini, Alfieri. New Haven 1964 Mailand 1978 Neri, F.: La Tragedia italiana del Cinquecento. Florenz Cotticelli, F., P. Maione: Onesto divertimento, ed allegria 1904 (Nachdruck Turin 1971) de’ popoli: materiali per una storia dello spettacolo a Nicolini, F.: Vita di Arlecchino. Mailand 1958 (Nach- Napoli nel primo Settecento. Mailand 1996 druck Neapel 1993) Hösle, J.: Carlo Goldoni. Sein Leben, sein Werk, seine Osthoff, W.: Theatergesang und darstellende Musik in Zeit. München, Zürich 1993 der italienischen Renaissance: 15. und 16. Jahrhun- Kennard, J. Sp.: Goldoni and the Venice of His Time. dert. Tutzing 1969 New York 1920 Petrini, A.: La »Signoria di madonna Finzione«: teatro, Pokorny, J.: Goldoni und das venezianische Theater. Ber- attori e poetiche nel Rinascimento italiano. Genua lin 1968 1996 Strohm, R.: Dramma per musica: Italian opera seria of Richards, K. und L.: The Commedia dell’arte: a docu- the eighteenth century. New Haven 1997 mentary history. Oxford 1990 Ders.: Die italienische Oper im 18. Jahrhundert. Wil- Riha, K.: Commedia dell’arte. Frankfurt am Main 81993 helmshaven 1979 Saslow, J. M. The Medici Wedding of 1589: Florentine Tatti, M.: L’antico mascherato: Roma antica e moderna Festival as Teatrum Mundi. New Haven 1996 nel Settecento: letteratura, melodramma, teatro. Rom Scenery, set and staging in the Italian Renaissance. Hg. 2003 Ch. Cairns. Lewiston u. a. 1996 Il teatro a Roma nel Settecento. 3 Bde. Hg. Istituto della Studies in the Commedia dell’arte. Hg. D. J. George. Car- Enciclopedia Italiana. Rom: 1989 diff 1993 Teatro e musica nel’700 estense: momenti di storia cultu- Taviani, F., M. Schino: Il segreto della Commedia dell’arte. rale e artistica, polemica di idee, vita teatrale, econo- Florenz 21992 mia e impresariato. Hg. G. Vecchi. Florenz 1994 Il teatro italiano nel Rinascimento. Hg. F. Cruciali, D. Se- Il teatro italiano nel Settecento. Hg. G. Guccini. Bologna ragnoli. Bologna 1987 1988 Tessari, R.: Commedia dell’arte – La maschera e l’ombra. Mailand 1981 19. Jahrhundert Weinberg, B.: A History of Literary Criticism in the Ita- lian Renaissance. 2 Bde. Chicago 1961 Alonge, R.: Teatro e spettacolo nel secondo ottocento. Rom, Bari 41997 Barock Greco, F. C.: La scena illustrata: teatro, pittura e città a Napoli nell’Ottocento. Neapel 1995 Angelini, F.: Il teatro barocco. Rom u. a. 21993 Meldolesi, C., F. Taviani: Teatro e spettacolo nel primo Capelli, G.: Il Teatro Farnese di Parma: architettura, Ottocento. Rom u. a. 31998 scene, spettacoli. Parma 22003 Ricci, G.: Teatri d`Italia dalla Magna Grecia all`Ottocento. Carandini, S.: Teatro e spettacolo nel Seicento. Rom Mailand 1971 21993 Fagiolo, M., B. Adorni: Barocco romano e barocco ita- 20. Jahrhundert liano: il teatro, l’effimero, l’allegoria. Rom 1985 Gandolfi, V.: Il Teatro Farnese di Parma. Parma 1980 Alberti, A. C.: Il teatro nel fascismo: Pirandello e Braga- Lorenzini, L.: Il teatro dell’anima: Rinascimento e Ba- glia. Rom 1974 rocco in Sicilia. Soveria Mannelli 1999 Angelini, F.: Il teatro del Novecento da Pirandello a Fo. Il teatro musicale italiano nel Sacro Romano Impero nei Bari 1976 secoli XVII e XVIII. Hg. A. Colzani. Como 1999 Ders.: Teatro e spettacolo nel primo Novecento. Rom Wolff, H. Ch.: Die venezianische Oper in der zweiten 21991 Hälfte des 17. Jahrhunderts. Diss. Berlin 1937 Barsotti, A.: Futurismo e avanguardia. Nel teatro italiano tra la 2 guerre. Roma 1990 18. Jahrhundert Berghaus, G.: Italian futurist theatre, 1909–1944. Oxford 1998 Alberti, C.: La scena veneziana nell’età di Goldoni. Rom Camilleri, A.: I teatri stabili in Italia (1898–1918). Bolo- 1990 gna 1959 Alonge Trivero, P.: Tragiche donne: tipologie femminili Dvoák, C.: Passione Teatrale. Giorgio Strehler und das nel teatro italiano del Settecento. Alessandria 2000 Theater. Berlin 1994 348 Bibliographie

Economia dell’arte: istituzioni e mercati dell’arte e della Einzeluntersuchungen cultura. Hg W. Santagata. Turin 1998 Falkenhausen, S. v.: Der Zweite Futurismus und die Albrecht, S. u. a.: Teatro: eine Reise zu den oberitalieni- Kunstpolitik des Faschismus in Italien von 1922–1943. schen Theatern des 16.-19. Jahrhunderts. Marburg Frankfurt 1979 (Neuaufl.) 2001 Galli, Q.: La drammaturgia popolare nell’Italia contem- L’attore solista nel teatro italiano. Hg. N. Pasqualicchio. poranea. Rom 1997 Rom 2006 Gallina, M., A. Ch. Altieri: Il teatro possibile: linee orga- Buck, A.: Italienische Dichtungslehren vom Mittelalter nizzative e tendenze del teatro italiano. Mailand 2005 bis zum Ausgang der Renaissance. Tübingen 1952 Guazzotti, G.: Teoria e realtá del Piccolo Teatro di Mi- Bullegas, S.: Storia del teatro in Sardegna. Cagliari 1998 lano. Turin 1965 Croce, B.: I teatri di Napoli dal Rinascimento alla fine del Gysi, B.: Dario Fo. Berlin 2000 secolo decimottavo. Mailand 1992 Hirsch, D. L.: Giorgio Strehler. Cambridge 1993 La giustizia nella letteratura e nello spettacolo siciliani Holm, B.: Den omvendte verden – om Dario Fo og den tra ’800 e ’900: da Verga a Sciascia. Hg. A. Zappulla. folkelige fantasi. Gråsten o. J. Acireale 1997 Iaccio, P.: La scena negata: il teatro vietato durante la gu- Lévy, F.: De la tragédie au dramma per musica: l’influence erra fascista (1940–1943). Rom 1994 du modèle tragique français sur la réforme de l’opéra Ladurner, R.: Das Theater von Dario Fo. Diss. Wien italien (1690–1731). Lille 2006 1980 Livio, G.: La scene italiana. Mailand 1989 Lista, G.: Théâtre futuriste italien. Anthologie critique. Mangini, N.: Il teatro veneto moderno 1870–1970. Rom 2 Bde. Lausanne 1976 1992 Maier Schoen, P.-R.: Giorgio Strehlers Theater. Diss. Mariani, V.: Storia della scenografia italiana. Florenz München 1980 1930 Mazzocchi, F.: Giorgio Strehler e il suo teatro. Roma Momenti di gloria: il Teatro regio di Torino 1740–1936. 1997 Turin 1990 Ortolani, O.: Dario Fo – Theater und Politik. Berlin Pagliai, M.: Didascalie teatrali tra Otto e Novecento. 1985 2 Bde. Florenz 1994–95 Pedullà, G.: Il teatro italiano nel tempo del fascismo. Bo- D’Amico, A.: La passione teatrale: tradizioni, prospettive logna 1994 e spreco nel teatro italiano: Otto e Novecento. Rom Pozzi, E.: I maghi dello spettacolo: gli impresari italiani 1997 dal 1930 ad oggi. Mailand 1990 Il Piccolo Teatro di Milano: cinquant’anni di cultura e Presenze femminili nel Novecento italiano: letteratura, spettacolo. Hg. M. G. Gregari. Mailand 1997 teatro, cinema. Hg. G. Pagliano. Neapel 2003 Pirrotta, N., E. Povoledo: Music and theatre from Poli- Puppa, P.: Teatro e spettacolo nel secondo Novecento. ziano to Monteverdi. Cambridge 1975 Rom 1990 Puppa, P.: Parola di scena: teatro italiano tra ’800 e ’900. Quadri, F.: L’avanguardia teatrale in Italia (Materiali Rom 1999 1960–1976). 2 Bde. Torino 1977 Romei, G.: Teoria testo e scena: studi sullo spettacolo in Ridenti, L.: Teatro italiano fra due guerre (1915–1940). Italia dal Rinascimento a Pirandello. Rom 2001 Genua 1968 Scenografia in Italia oggi. Mailand 1974 Scarpellini, E.: Organizzazione teatrale e politica del tea- Schino, M.: Profilo del teatro italiano dal XV al XX tro nell’Italia fascista. Florenz 22004 secolo. Roma 21999 Schnapp, J. T.: Staging fascism: 18 BL and the theater of Sfroza, F.: Grandi teatri italiani. Rom 1993 masses for masses. Stanford 1996 Stefano, C. di: La censura theatrale in Italia (1600–1962). Taffon, G.: Maestri drammaturghi nel teatro italiano del Bologna 1964 ’900: tecniche, forme, invenzioni. Rom u. a. 2005 I teatri storici della Toscana: censimento documentario e Tessari, R.: Teatro italiano del Novecento: fenomenologie architettonico. 8 Bde. HE. Garbero Zorzi, L. Zangheri. e strutture, 1906–1976. Florenz 1996 Florenz 1990–2000 Trezzini, L., P. Bignami: Politica & practica dello spetta- Il Teatro Dei Ragazzi. Hg. G. Bartolucci. Florenz 1972 colo: rapporto sul teatro italiano. Bologna 2004 Teatro italiano. 1. Bd. Hg. P. Carriglio, G. Strehler. Rom Valentin, Ch.: La storia di Dario Fo. Mailand 1997 1993 Trifone, P.: L’italiano a teatro: dalla commedia rinasci- mentale a Dario Fo. Pisa u. a. 2000 Bibliographie 349

Spanien Menarini, P. u. a.: El teatro romántico español (1830– 1850): autores, obras, bibliografía. Bologna 1982 Bibliographien, Nachschlagewerke, Modern spanish dramatists: a bio-bibliographical source- book. Hg. M. Parker. Westport 2002 Überblicksdarstellungen Molinari, A.: Pequeño diccionario de teatro andaluz. Andioc, R., M. Coulon: Cartelera teatral madrileña del Sevilla 1994 siglo XVIII (1708–1808). 2 Bde. Toulouse 1997 Muñoz, M. u. a.: Historia del teatro en España. 3 Bde. Autoras en la historia del teatro español (1500–1994). Madrid 1965 4 Bde. Hg. J. A. Hormigón. Madrid 1996–2000 Nadal, A.: Estudis sobre el teatre català del segle XX. Barrera y Leirado, C. A. de la: Catálogo bibliográfico y Barcelona 2005 biográfico del teatro antiguo español, desde sus oríge- Panorámica del teatro en España. Hg. E. De la Hoz. Ma- nes hasta mediados del siglo XVIII. Madrid 1969 drid 1973 Castano Garcia, J.: Repertori bibliografic de la Festa Quién es quién en el teatro y el cine español e hispano- d’Elx. Valencia 1994 americano. 2 Bde. Hg. F. Vega. Barcelona 1991 Catálogo del teatro lírico español en la Biblioteca nacio- Reichenberger, K. und R.: Das spanische Drama im gol- nal. 3 Bde. Hg. N. Iglesias Martínez. Madrid 1986–91 denen Zeitalter. Ein bibliographisches Handbuch. Kas- Catálogo de obras de Teatro Español del siglo XX. Ma- sel 1989 drid 1985 Rodríguez Sánchez, T.: Catálogo de dramaturgos españo- Cilveti, A. L., I. Arellano: Bibliografía critica para el estu- les del siglo XIX. Madrid 1994 dio del auto sacramental con especial atención a Cal- Roloff, V., H. Wentzlaff-Eggebert: Das spanische Theater. deron. Kassel u. a. 1994 Düsseldorf 1988 Cotarelo y Mori, E.: Bibliografía de las controversias so- Spanische Literaturgeschichte. Hg. H.-J. Neuschäfer. bre la licitud del teatro en España. Madrid 1904 Stuttgart, Weimar 1997 (Nachdruck Granada 1997) Das spanische Theater. Vom Mittelalter bis zur Gegen- Dematté, C.: Repertorio bibliografico e studio interpreta- wart. Hg. V. Roloff, H. Wentzlaff-Eggebert. Düsseldorf tivo del teatro cavalleresco spagnolo del sec. XVII. Tri- 1988 ent 2005 Spanish dramatists of the Golden Age: a bio-bibliogra- Fernández Gómez, J. F.: Catálogo de entremeses y saine- phical sourcebook. Hg. M. Parker. Westport u. a. 1998 tes del siglo XVIII. Oviedo 1993 Sumner, G. H.: Una bibliografía anotada de las comedias Franzbach, M.: Abriß der spanischen und portugiesischen de santos del siglo diez y siete. Ann Arbor 2003 Literaturgeschichte in Tabellen. Frankfurt/Main, Bonn Urzáiz Tortajada, H.: Catálogo de autores teatrales del 1968 siglo XVII. 2 Bde. Madrid 2002 Ders.: Geschichte der spanischen Literatur im Überblick. Valbuena Prat, A.: Historia del Teatro Español. Barcelona Stuttgart (Neuaufl.) 2002 1956 Geschichte der spanischen Literatur. Hg. Ch. Strosetzky. Valdivieso, L. T.: España: bibliografía de un teatro »silen- Tübingen 1991 ciado«. Boulder 1979 González Subías, J. L.: Catálogo de estudios sobre el tea- Wynne, Ch. E.: An annoted bibliography of the biblical tro romántico español y sus autores. Madrid 2005 theater of the Siglo de Oro. Ann Arbor 2006 Granja, A. de la, M. L. Lobato: Bibliografía descriptiva del teatro breve español (siglos XV-XX). Frankfurt/ Mittelalter Main 1999 Gumbrecht, H. U.: Eine Geschichte der spanischen Lite- Cultura y representación en la Edad Media. Hg. E. Rodrí- ratur. 2 Bde. Frankfurt/Main 1990 guez Cuadros. (Alicante) 1994 Herrera Navarro, J.: Catálogo de autores teatrales del Donovan, R. B.: The liturgical drama in medieval Spain. siglo XVIII. Madrid 1993 Toronto 1958 Herrero Salgado, F. u. a.: Cartelera teatral madrileña Duque, P. J.: Spanish and English religious drama. Kassel [1830–49]. 2 Tle in 1 Bd. Madrid 1961–63 1993 Historia del teatro en Espana. 3 Bde. Hg. J. M. Diez Bor- Gómez Moreno, Á.: El teatro medieval castellano en su que u. a. Madrid 1983–96 marco románico. Madrid 1991 Iglesias de Souza, L.: El teatro lírico español. 4 Bde. La Massip, J. F.: Teatre religiós medieval als països catalan. Coruña 1992–96 Barcelona 1984 Lourenzo, M., F. Pillado Mayor: Dicionário do teatro ga- Ders.: La festa d’Elx i els misteris medievals europeus. lego (1671–1985). Barcelona 1987 Alacant, Elx 1991 350 Bibliographie

Teatro castellano de la Edad Media. Hg. R. E. Surtz. Ma- palacio – universidad. Hg. J. M. Díez Borque. Kassel drid 1992 1991 Gerstinger, H.: Spanische Komödie. Lope de Vega und Renaissance, Humanismus seine Zeitgenossen. München 1976 The Golden Age comedia. Hg. Ch. Ganelin, H. Mancing. Fernández Martín, L.: Comediantes, esclavos y moriscos West Lafayette 1994 en Valladolid: siglos XVI y XVII. Valladolid 1988 Greer, M. R., J. E. Varey: El Teatro Palaciego en Madrid La Fête et l’écriture: théâtre de cour, cour-théâtre en Es- 1586–1707. Madrid 1997 pagne et en Italie 1450–1530. Aix-en-Provence 1987 Gregor, J.: Das spanische Welttheater. München 1943 Garcia-Soriano, J.: El teatro universitario y humanistico Kaufmann, B.: Die comedia Calderóns. Studien zur Inter- en España. Toledo 1945 dependenz von Autor, Publikum und Bühne. Bern, Gewecke, F.: Thematische Untersuchungen zu dem vor- Frankfurt, München 1976 calderonianischen ’Auto Sacramental’. Genève, Köln Kinter, B.: Die Figur des Gracioso im spanischen Theater 1974 des 17. Jahrhunderts. München 1978 Maestro, J. G.: La escena imaginaria: poética del teatro Kirschner, T. J.: Técnicas de representación en Lope de de Miguel de Cervantes. Frankfurt/Main 2000 Vega. Woodbridge u. a. 1998 O’Connor, Th. A.: Love in the »Corral«: conjugal spiri- Levin, L.: Metaphors of conversion in seventeenth-cen- tuality and anti theatrical polemic in early modern tury Spanish drama. London 1999 Spain. New-York u. a. 2000 Maravall, J. A.: Teatro y literatura en la sociedad Bar- Quirante Santacruz, L.: Teatro asuncionista valenciano roca. Barcelona 1990 de los siglos XV y XVI. (Valencia) 1987 Müller, H.-J.: Das spanische Theater im 17. Jahrhundert El teatro en tiempos de Felipe II. Hg. F. B. Pedraza Jimé- oder zwischen göttlicher Gnade und menschlicher List. nez u. a. Almagro 1999 Berlin 1977 El mundo del teatro español en su siglo de oro. Hg. J. M. Barock, Siglo de Oro Ruano de la Haza. Ottawa 1989 Oehrlein, J.: Der Schauspieler im spanischen Theater des Aparicio Maydeu, J.: El teatro barroco: guía del especta- siglo de oro (1600–1681): Untersuchung zu Berufsbild dor. O. O. 1999 und Rolle in der Gesellschaft. Frankfurt/Main 1986 Arellano, I.: Historia del teatro español del siglo XVII. Rennert, H. A.: The Spanish Stage in the Time of Lope de Madrid 1995 Vega. Madrid 1909 (Nachdruck New York 1963) Arroniz, O.: Teatros y escenarios del siglo de oro. Madrid Romera Castillo, J.: Frutos del mejor árbol: estudios so- 1977 bre teatro español del Siglo de Oro. Madrid 1993 Canavaggio, J: Un mundo abreviado: aproximaciones al Ruano de la Haza, J. M., J. J. Allen: Los teatros comer- teatro áureo. Madrid 2000 ciales del siglo XVII y la escenificación de la comedia. Cañadas, I.: Public theater in golden Age Madrid and Tu- Madrid 1994 dor-Stuart London: class, gender, and festive commu- Salvi, M.: Escenas en conflicto: el teatro español e ita- nity. Aldershot 2005 liano desde los márgenes del Barroco. New York u. a. Cantero, S.: Dramaturgia y práctica escénica del verso 2005 clásico español. Madrid 2006 Stein, L. K.: Songs of mortals, dialogues of the gods: mu- Comedias y comediantes: estudios sobre el teatro clásico sic and theatre in seventeenth-century Spain. Oxford español. Hg. M. V. Diago u. a. València 1991 1993 Davis, Ch., J. E. Varey: Los corrales de comedias y los El teatro español a fines del siglo XVII: historia, cultura y hospitales de Madrid. 2 Bde. Madrid 1997 teatro en la España de Carlos II. 3 Bde. Hg. J. Huerta Díez Borque, J. M.: Sociedad y teatro en la España de Calvo u. a. Amsterdam u. a. 1989 Lope de Vega. Barcelona 1978 Teatros y vida teatral en el Siglo de Oro a través de las Ders: Sociología de la comedia española del siglo XVII. fuentes documentales. Hg. L. García Lorenzo y J. E. Madrid 1976 Varey. London 1991 Ders.: Teoria, forma y funcion del teatro español de los Valbuena Prat, A.: El teatro español en su Siglo de Oro. Siglos de Oro. Palma de Mallorca 1996 Barcelona 1969 Entremesistas y entremeses barrocos. Hg. C. C. García Varey, J. E.: Cosmovisión y escenografía: el teatro espa- Valdés. Madrid 2005 ñol en el siglo de oro. Madrid 1987 Espacios teatrales del barrocco español: calle – iglesia – Wardropper, B. W.: Introducción al teatro religioso de si- Bibliographie 351

glo de oro. Evolución del auto sacramental 1500– Montánez, J.: El teatro romántico español. Barcelona 1658. Madrid 21967 1928 Wilson, M.: Spanish Drama of the Golden Age. Oxford Teatro politico spagnolo del primo Ottocento. Hg. E. 1969 Caldera. Rom 1991 Zahareas, A. N., R. Cardona: Visión del ’esperpento’. 18. Jahrhundert Madrid 1970 Zurita, M.: Historia del género chico. Madrid 1920 Aguilar Piñal, F.: Sevilla y el teatro en el siglo XVIII. Oviedo 1974 20. Jahrhundert Andioc, R.:Teatro y Sociedad en el Madrid del siglo XVIII. Madrid 21987 Berenguer, Á., M. Pérez: Tendencias del teatro español Berbel Rodríguez, J. J.: Orígenes de la tragedia neoclásica durante la transición política (1975–1982). Madrid española, 1737–1754: la Academia del buen gusto. Se- 1998 villa 2003 Berger, V.: Theater und Sprache: das katalanische Theater Cañas Murillo, J.: Tipología de los personajes en la come- zwischen Diktatur und Demokratie. Wien 1999 dia española de buenas costumbres. Cáceres 2000 Bernal, F., C. Oliva: El teatro público en España 1939– Carnero, G.: Estudios sobre teatro español del siglo 1978. Madrid (1996) XVIII.. Saragossa 1997 Buero Vallejo, A.: Teatro español actual. Madrid 1977 España festejante: el siglo XVIII. Hg. M. Torrione. Ma- Byrd, S.: La Baraca and the Spanish National Theater. laga 2000 New York 1975 Krauss, W.: Die Aufklärung in Spanien, Portugal und La- Cantalapiedra Erostarbe, F.: El teatro Español de 1960 a teinamerika. München 1973 1975: estudio socio-económico. Kassel 1991 López Alemany, I., J. E. Varey: El teatro palaciego en Ma- Centeno, E.: La escena española actual (crónica de una drid 1707–1724. Woodbridge 2006 década: 1984–1994). Madrid 1996 McClelland, I. L.: Spanish drama of pathos, 1750–1808. Collado, F.: El teatro bajo las bombas. Madrid (1989) 2 Bde. Toronto 1970 Contemporary Catalan theatre: an introduction. Hg. D. Merimee, P.: L’art dramatique espagnol dans la première George, J. London. (Sheffield) 1996 moitie du dix-huitième siècle. Toulouse 1983 Cornago Bernal, Ó.: La vanguardia teatral en España Palacios Fernández, E.: El teatro popular español del si- (1965–1975): del ritual al juego. Madrid 1999 glo XVIII. Lleida 1998 Cramsie, H. F.: Teatro y censura en la España franquista: Pérez Magallón, J.: El teatro neoclásico. Madrid 2001 Sastre, Muñiz y Ruibal. New York u. a. 1984 Sánchez de León, M. J. R.: La crítica dramática en Es- Delgado, M. M.: »Other« Spanish theatres: erasure and paña (1789–1833). Madrid 1999 inscription on the twentieth century Spanish stage. Manchester 2003 19. Jahrhundert Edwards, G.: Dramatists in Perspective: Spanish Theatre in the 20th Century. Cardiff 1985 Deleito Piñuela, J.: Origen y apogeo del ’género chico’. Fernández Cambria, E.: Teatro español del siglo XX para Madrid 1949 la infancia y la juventud. Madrid 1987 Espín Templado, M. P.: El teatro por horas en Madrid Floeck, W.: Spanisches Gegenwartstheater I. Eine Einfüh- (1870–1910): subgéneros que comprende, autores rung. Tübingen, Basel 1997 principales y análisis de algunas obras representativas. Franzbach, M.: Die Hinwendung Spaniens zu Europa. 2 Bde. Madrid 1988 Die generación del 98. Darmstadt 1988 Ganelin, Ch.: Rewriting theatre: the »comedia« and the Garcia, C.: Estrenos teatrales en el Madrid de las últimas nineteenth-century »refundición«. Lewisburg 1994 décadas. Madrid 1993 Gies, D. Th.: The theatre in nineteenth-century Spain. Hüttmann, A.: Die Ästhetik der Geschichte: das zeitge- Cambridge u. a. 1994 nössische historische Drama Spaniens im Spannungs- Íñiguez Barrena, F.: La parodia teatral en España (1868– feld zwischen Sinn und Spiel. Tübingen, Basel 2001 1914). Sevilla 1999 Kreis, K.-W.: Zur Ästhetik des Obszönen. Arrabals Thea- Krömer, W.: Zur Weltanschauung, Ästhetik und Poetik ter und die repressive Sexualpolitik des Franco-Re- des Neoklassizismus und der Romantik in Spanien. gimes. Hamburg 1990 München 1968 Kulenkampff, B.-S.: Theater in der Diktatur. Spanisches Litvak, L.: España 1900. Modernismo, Anarquismo y Fin Experimentiertheater unter Franco. München 1979 de siglo. Barcelona 1990 352 Bibliographie

Lentzen, M.: Der spanische Bürgerkrieg und die Dichter. Autoras y actrices en la historia del teatro español. Hg. Heidelberg 1985 L. García Lorenzo. Murcia 2000 London, J.: Reception and renewal in modern Spanish Campos, J.: Teatro y sociedad en España. Madrid 1969 theatre 1939–1963. Leeds 1997 Els Balls parlats a la Catalunya nova: teatre popular ca- McCarthy, J.: Political theatre during the Spanish Civil talà. Hg. M. Palau i Martí. Tarragona 1992 War. Cardiff 1999 Gómez, M. A.: Del esenario a la pantalla: la adaptación Monleón, J.: Treinta años de teatro de la derecha (1939– cinematográfica del teatro español. Chapel Hill 2000 69). Barcelona 1971 Jardiel, E. G.: Studies on Spanish Theatre. Columbia Mundi Pedret, F.: El teatro de la guerra civil. Barcelona 1993 1987 El Libro de la Zarzuela. Madrid u. a. 1982 Nieva de la Paz, P.: Autoras dramáticas españolas entre Lourenzo, M., F. Pillado Mayor: O teatro galego. Sada 1918 y 1936. Madrid 1993 1979 Oliva, C.: El teatro desde 1936. Madrid 1989 MacKendrick, M.: Theatre in Spain 1490–1700. Cam- Pérez, M.: El teatro de la transición política (1975–1982). bridge u. a. 1989 Kassel 1998 Martín, Josep A.: El teatre de titelles a Catalunya. Barce- Plaza Chillón, J. L.: Escenografía y artes plásticas: el tea- lona 1998 tro de Federico García Lorca y su puesta en escena Mindlin, R.: Die Zarzuela. Zürich 1965 (1920–1935). Granada 1998 Mojigangas dramáticas (siglos XVII y XVIII). Hg. C. Ragué i Arias, M.-J.: ¿Nuevas dramaturgias? Los autores Buezo. Madrid 2005 de fin de siglo en Cataluña, Valencia y Baleares. Ma- Pérez de Olaguer, G.: Teatre Independent a Catalunya. drid 2000 Barcelona 1970 Ders.: El teatro de fin de milenio en España (de 1975 ha- Profeti, M. G.: Introduzione allo studio del teatro spa- sta hoy). Barcelona 1996 gnolo. Florenz 1994 Reflexiones sobre el Nuevo teatro español. Hg. K. Pörtl. Risas y sonrisas en el teatro de los siglos XVIII y XIX. Tübingen 1986 Hg. J. M. Sala Valldaura. Lleida 1999 Saalbach M.: Spanisches Gegenwartstheater. Unterdrük- Rivas Cherif, C. de: Cómo hacer teatro: apuntes de ori- kung und Widerstand im Endstadium der Franco-Dik- entación profesional en las artes y oficios del teatro tatur. Bonn 1984 español. Valencia 1991 Sáenz de la Calzada, L.: La Barraca. Madrid 1976 Romeu i Figueras, J.: Teatre català antic. 2 Bde. Barce- Spanisches Theater im 20.Jahrhundert. Gestalten und lona 1994–95 Tendenzen. Hg. W. Floeck. Tübingen 1990 Ruiz Ramón, F.: Historia del teatro español (desde sus Spanish Theatre 1920–1995: Strategies in Protest and orígenes hasta 1900). Madrid 61986 Imagination. Hg. M. Delgado. Newark 1997 Ders.: Historia del teatro español. Siglo XX. Madrid Le spectacle au XXème siècle: culture hispanique. Dijon 132005 1998 La scena e la storia: studi sul teatro spagnolo. Hg. M. T. El teatro en España: entre la tradición y la vanguardia, Cattaneo. Bologna 1997 1918–1939. Hg. D. Dougherty.u. a. Madrid 1992 Shergold, N. D.: A History of the Spanish Stage from Me- Veinte años de teatro y democracia en España (1975– dieval Times until the End of the Seventeenth Century. 1995). Hg. M. Aznar Soler. Sant Cugat del Vallès (Bar- Oxford 1967 celona) 1996 Das spanische Theater von den Anfängen bis zum Aus- Wellwarth, G. E.: Spanish Underground Drama. Univer- gang des 19. Jahrhunderts. Hg. K. Pörtl. Darmstadt sity Park 1972 1985 Staging in the Spanish theatre. Hg. M. A. Rees. Leeds Einzeluntersuchungen 1984 El teatre català dels orígens al segle XVIII. Hg. A. Ros- Albersmeier, F.-J.: Theater, Film, Literatur in Spanien: Li- sich. Kassel 2001 teraturgeschichte als integrierte Mediengeschichte. Teatre medieval i modern. Hg. R. Miró. Lleida 1996 Berlin 2001 Le théâtre en Espagne: perméabilité du genre et traduc- Arias de Cassío, A. M.: Dos siglos de escenografía en Ma- tion. Hg. M. Coulon. Pau 1998 drid. Madrid 1991 Varey, J. E.:Cartelera des los titeres y otras diversiones Arellano Ayuso, I., J. Enrique Duarte: El auto sacramen- populares de Madrid, 1758–1840. Woodbridge 1996 tal. Madrid 2003 Bibliographie 353

Ders.: Historia de los titeres en España. Madrid 1957 Fadda, S.: O teatro do absurdo em Portugal. Lissabon Zangler, S.: Das auto sacramental. Diss. Wien 1982 1998 Karimi, K.-H.: Das portugiesische Gegenwartsdrama un- ter der politischen Zensur (1960–1974): auf der Suche Portugal nach dem verlorenen Theater. Frankfurt/Main u. a. 1991 Bibliographien, Nachschlagewerke, Kulturelle Identität im Zeitalter der Mobilität. Zum por- tugiesischen Theater der Gegenwart und zur Präsenz Übersichtsdarstellungen zeitgenössischer brasilianischer und portugiesischer Bastos, A. S.: Dicionário do teatro portuguès. Lissabon Kunst in Deutschland. Hg. E. de Simone, H. Thorau. 1908 Frankfurt/Main 2000 Mateus, O.: Teatro em Portugal até 1500: bibliografia. Marques, F. C.: Le théâtre au Portugal 1800–1822. Diss. Lissabon 1991 Paris 1996 Picchio, L.: Storia del Teatro Portoghese. Rom 1964 Porto, C.: O TEP e o teatro em Portugal: histórias e Rebello, L. F.: Breve história do teatro português. Lissa- imagens. Porto 1997 bon 52000 Das portugiesische Theater der Nachkriegszeit. Lissabon Ders.: História do teatro português. Lissabon 41989 1973 Rossi, G. C.: Geschichte der portugiesischen Literatur. Rebelo, L. F.: O primitivo teatro português. Lissabon Tübingen 1964 21984 Ders.: Teatro portoghese e brasiliano. Mailand 1956 Ders.: 100 Años de Teatro Português. Oporto 1984 Stegagno Picchio, L.: História do Teatro Português. Lissa- Representações de teatro clássico no Portugal contem- bon 1969 porâneo. Hg. M. de Fátima Sousa e Silva. Lissabon 1998 Einzeluntersuchungen Sasportes, J.: História de Dança em Portugal. Lissabon 1970 A evolução e o espirito do teatro em Portugal. 2 Bde. Lis- Vasconcelos, A. I.: O drama histórico português do sé- sabon 1948–49 culo XIX ou ficções da representação histórica no Barata, J. O.: História do teatro em Portugal, século tempo de Almeida Garrett, 1836–56. Diss. Lissabon XVIII: António José da Silva (O judeu) no palco joa- 1999 nino. Lissabon 1998 Dies.: O teatro em Lisboa no tempo de Almeida Garrett. Bastos, G., A. I. P. Teixeira de Vasconcelos: O teatro em Lissabon 2003 Lisboa no tempo da Primeira República. Lissabon Vasques, E: Mulheres que escreveram teatro no século 2004 XX em Portugal. Lissabon 2001 Berjeaut, S.: Le théâtre de Revista: un phénomène cultu- rel portugais 1851–2005. Paris u. a. 2005 Bulletin d’histoire du théâtre portugais. 5 Bde. Lissabon Jugoslawien und Nachfolgestaaten 1950–54 Câmara, M. A. T. Gago da: Lisboa: espaços teatrais sete- Albreht, F.: Gledališke kritike 1951–1969. Ljubljana centistas. Lissabon 1996 1973 Dies., V. Anastácio: O teatro em Lisboa no tempo do Aleksiev, A.: Founders of Macedonian Drama. Skopje Marquês de Pombal. Lissabon 2004 1972 Carreira, L.: O teatro e a censura em Portugal na segunda Batusi, N.: Hrvatsko narodno kazaliste u Zagrebu metade do século XVIII. Lissabon 1988 1840–1860–1992. Zagreb 1992 Carvalho, M. L. da Silva Oliveira: A II guerra mundial no Ders.: Trajnost tradicije u hrvatskoj drami i kazalistu. teatro de revista português (1939–1945). Diss. Lissa- Zagreb 1995 bon 1995 Batusi, S: Hrvatska pozornica. Zagreb 1978 Cruz, D. I.: História do teatro português. Lissabon 2001 Bogner-Saban, A.: Kazalisni Osijek. Zagreb 1997 Ders.: Introdução ao Teatro Portuguesa do Século XX. Breyer, B.: Das deutsche Theater in Zagreb. Zagreb 1938 Lissabon 1969 Cavallini, I.: I due volti di Nettuno: studi su teatro e mu- Dos Santos, G.: Le spectacle dénaturé: le théâtre portu- sica a Venezia e in Dalmazia dal Cinquecento al Sette- gais sous le règne de Salazar 1933–1968. Paris 2002 cento. Lucca 1994 Ders.: Le théâtre portugais et la censure au XXe siècle Cindric, P.: Hrvatski i srpski teatar. Zagreb 1960 (1926–1974). Diss. Paris 1991 354 Bibliographie

Cronia, A.: Teatro serbo-croato. Mailand 1955 Svagelj, D.: Scena i vrijeme: kazalisni tokovi stare Slavo- Dorovský, I.: Dramatické umní jižních slovan. Brno nije. Vinkovci 21995 1995 Le théâtre Yougoslave d’aujourd’hui = The Yugoslav Giesemann, G.: Zur Entwicklung des slovenischen Natio- theatre of today. Hg. M. Matkovi. (Zagreb 1955) naltheaters: Versuch einer Darstellung typologischer Vidmar, J.: Gledaliske kritike. Ljubljana 1968 Erscheinungen am Beispiel der Rezeption Kotzebues. München 1975 Gojkovi, G.: Njemacki muzicki teatar u Osijeku 1825– Albanien 1907. Osijek 1997 Heimovi, B.: Suvremena drama i kazalište u Hrvatskoj. Dokle, Z.: »Unë, recituesi i Pashallarëve të kuq«. Përm- Rijeka 1987 bledhje me artikuj për probleme të artit skenik. Tirana Kalan, F.: Essais sur le théâtre. Ljubljana 1961 2004 Ders.: Européanisation de la culture théâtrale slovène. Historia e teatrit shqiptar. Red. K. Velça. Tirana o. J. Ljubljana 1961 Hoxha, I.: Nga jeta në teatër nga teatri në jetë: artikuj e Koblar, F.: Novejša slovenska drama. Ljubljana 1957 studime kritike. Tirana 1983 Ders.: Storejša slovenska drama. Ljubljana 1951 Skanjeti, A.: 100 vjet teatër në Shkodër, 1879–1979. Leben, A.: Med tradicijo in inovacijo: sodobno slovensko Tirana 2002 gledališe na Koroškem. Klagenfurt 2004 Zotos, A.: De Scanderbeg à Ismaïl Kadaré: propos Marjanovi, P.: Crnjanski i pozorište. Novi Sad 1995 d’histoire et de littérature albanaises. Saint-Etienne Ders.: Jugoslovenski dramski pisci XX veka. Novi Sad 1997 1985 Ders.: Komedije i narodni komadi XIX veka. Beograd 1987 Griechenland Ders.: Mala istorija srpskog pozorišta: XIII-XXI vek. Novi Sad 2005 Bacopoulou-Halls, A.: Modern Greek Theater: Roots and Ders.: Srpski dramski pisci XX stolea. Novi Sad 1997 Blossoms. Athens 1982 Ders.: Novosadska pozorišna režija: 1945–1974; prilog Chatzipantazis, Th.: I isvoli tu Karagiozi stin Athina tu istoriji; drame srpskog narodnog pozorišta. Novi Sad 1890. Athen 1984 1991 Ders.: To Komeidyllio, 2 Bde. Athen 1981 Ders.: Umetniki razvoj Srpskog narodnog Pozorišta: Chillemi, G.: Il dramma antico nella Grecia moderna. Bo- 1861–1868. Novi Sad 1974 logna 1963 Ders.: Zapisi teatrologa: izbrani i novi tekstovi. Novi Sad Frangi, M.: La décentralisation théatrale en Grèce après 2006 la Seconde Guerre mondiale, 1943–1993. Diss. Paris X Milanovi, O.: Neimari srpskog pozorista: prilozi za isto- 1996 riju srpskog pozorista 19. i 20. veka. Belgrad 1997 Giagiannos, A. u. a.: Ho kosmos tu Karankioz = The Plevnes, J.: Besovskiot Dionis: pristap kon prasanjeto za World of Karaghiozis. 2 Bde. Athen 1976–77 makedonskata narodna drama i folkloren teatar. Grammatas, Th.: Modern Greek Theatre and Society. Skopje 1989 Athen 1990 Pozoriste u Jugoslaviji – Le Théâtre en Yougoslavie – The Gressler, Th.: Greek Theater in the 1980s. Jefferson Theatre in Yugoslavia. Belgrad 1955 1989. Predan, V. u. a.: Savremena drama i pozoriste u Sloveniji. Gross, E.: Neugriechisches Theater. 2 Bde. Diss. Wien Novi Sad 1986 1967 Repertoar slovenskih gledališè 1867. 6 Bde. Ljubljana Gudas, R.: The Bitter-Sweet Art: Karaghiozis, the Greek 1967–93 Shadow Theater. Athens 1986 Siljan, R.: Macedonian Drama: The Nineteenth and Kaimi, J.: Karagiozis or the Ancient Comedy in the Soul Twentieth Century. Skopje 1990 of the Shadow Theatre. Athen 1990 Ders.: 100 Years of macedonian Drama. Skopje 1992 Kampanells, I.: Apo skns kai apo plateias. Athen Sponar, K.: Selbstfindung und Öffnung einer Gesellschaft: 1990 Untersuchungen zum kroatischen Nachkriegstheater. Kanaks, V.: Ethniko Theatro: hexnta chronia skn kai Heidelberg 1995 parasknio. Athen 1999 Stefanovski, R.: The Theatre in Macedonia. Skopje 1990 Kiurtsakis, J.: Prophoriki paradosi ke omadiki dimiurgia, Suvremena Hrvatska drama i kazaliste (1955–1975). Hg. to paradigma tu Karagiozi. Athen 1983 N. Batusi. Split 1984 Bibliographie 355

Literature and Society in Renaissance Crete. Hg. D. Hol- Solomos, A.: To krtiko theatro: apo t philologia st ton. Cambridge 1991 skn. Athen 21998 Lygisos, M.: Das neugriechische Theater neben dem Welt- Spaths, D.: Ho diaphtismos kai to neoellniko theatro: theater. Athen 1958 7 meletes. Thessaloniki 1986 Lygizos, M.: To neoellniko plaï sto pankosmio theatro: Tabaki, A.: Le théatre néohellénique: genèse et formation; dramatologik analys aisthtik kai historik ses composantes sociales, idéologiques et esthétiques. topothets. 2 Bde. Athen 1980 Lille 2002 Mousmouts, D.: To theatro stn polts Zakynthou, Valsa, M.: Le théâtre grec moderne de 1453 à 1900. Ber- 1860–1953. 2. Teil: 1901–1915. Athen 1999 lin 1960 Mouzenides, T. u. a.: Zeitgenössisches Theater in Grie- Vaphopoulos, G. Th.: Theatrikes selides, 1924–1974. chenland. Wien 1966 (Maske und Kothurn, Themen- Thessaloniki 1988 heft 1) Varvers, G.: H kris tou theatrou: keimena theatriks Myrsiades, L. u. K.: Cultural representation in historical kritiks, 1984–1989. Athen 1991 resistance: complexity and construction in Greek guer- rilla theater. Lewisburg 1999 Dies.: Karagiozis: Culture and Comedy in Greek Puppet Malta Theatre. Lexington 1992 Myrsiades, L. S.: The Karagiozis Heroic Performance in Azzopardi, M.: It-teatru f’Malta. Il-Pjetà 2003 Greek Shadow Theatre. Hanover 1988 Blouet, B.: The Story of Malta. London 1967 Ntantinakis, K.: Femmes et pouvoir dans le théâtre tragi- Didierjean, M.: Le Théâtre à Malte: héritage et moder- que crétois (1590–1647). Diss. Paris III 2004 nité. Diss. Paris III 1995 Panagitaks, N. M. u. a.: Krtiko theatro: meletes. Athen Ebejer, F.: Vacances d’été. Avignon 1985 (Darin: Xuereb, 1998 P.: Le théâtre à Malte) Patsalids, S.: Metatheatrika, 1985–95. Thessaloniki Friggieri, O.: In Search of a National Identity: A Survey 1995 of Maltese Literature. Durham 1985 Polymerou-Kamelake, A.: Theatrologika meletmata gia Le lingue del popolo: contatto linguistico nella lettera- to laïko theatro: apo to Kretiko theatro sta neoellenika tura popolare del Mediterraneo occidentale. Hg. J. Ar- dromena tes Apokrias. Athen 1998 mangiu i Herrero. Dolianova 2003 Puchner, W.: Das neugriechische Schattentheater Kara- The theatre in Malta. Hg. C. Xuereb. Valletta 1997 giozis. München 1975 Ders.: Phainomena kai noumena: deka theatrologika meletmata. Athen 1999 Zypern Ders.: Brauchtumserscheinungen im griechischen Jahres- verlauf und ihre Beziehungen zum Volkstheater. Wien Carnahan, P.: A gathering of actors: the People’s Light & 1977 Theatre Company in Cyprus and Hungary. (Philadel- Ders.: Meletmata theatru: to krtiko theatro. Athen phia?) 2001 1991 Dmtriou-Prtopapa, M.. Ho Karankiozs: to theatro Rtas, V.: Theatro kai glssa, 1925–1977. Athen 1986 skin stn Kypro = Karaghiozis: shadow theatre in Siders, G.: Historia tou neou hellnikou theatrou, 1794– Cyprus. Nikosia 2004 1944. 2 Bde. Athen 21999–2000 Five Short Essays on Cypriot Literature. Hg. A. Sopho- Sideris, G.: The Modern Greek Theater: A Concise Hi- cleous. Nicosia 1981 story. Athen 1957 Theatro stn Kypro = Theatre in Cyprus. Nikosia 1981 ff. Sideris, Y.: History of Modern Greek Theatre. Athen [erscheint unregelmäßig] 1990 Wood Conroy, D.: The fabric of the ancient theatre: exca- Siphakis, G. M.: I paradosiaki dramaturgia tu Karagiozi. vation journals from Cyprus and the eastern Mediter- Athen 1984 ranean. Nikosia 2004 357

Namenregister

Aal, Johannes (um 1500–1551) Adam de la Halle (um 1237– Agricola, Georg (um 1530–1575) I: 533 f 1286/1287 oder 1306?) I: 376 I: 549; II: 360 Aalberg, Ida (1858–1915) III: 500, Adam, Adolphe Charles (1803– Agricola, Johann Friedrich (1720– 774, 795 1856) III: 296 1774) II: 712 Abarca de Bolea Ximénez, Pedro Adam, Heinrich (1787–1862) Agricola, Johannes (um 1494–1566) Pablo, Conde de Aranda (1719– III: 55 I: 541 f 1798) II: 633 Adam, Robert (1728–1792) II: 650 Agrippina, Julia (15–59) I: 253 f Abba, Marta (1900–1988) IV: 154, Adama, Richard (*1928) V: 279 Ahlberg, Axel Wilhelm (1855–1927) 160, 165 Adamberger, Nanny (geb. Maria III: 795 Abdy, Lady Iya (eig. Iya De Gay, Anna Jacquet, 1753–1807) Ahlbom, Ernst (1866–1934) †1993) IV: 91, 97 Adamberger, Toni (eig. Antonie, IV: 739 Abel, Alfred (Peter) (1879–1937) 1790–1867) III: 178 Ahlbom, Martin (1896–1966) II: 837 Adamov, Arthur (1908–1970) IV: 730 Abel, Jakob Friedrich von (1751– III: 526; V: 6, 13, 30, 49, 73, 76, Ahlgrensson, Fritz August (1838– 1829) II: 842 78, 94–97, 99, 101, 126, 129, 150 1902) III: 494 Abel, Katharina (1856–1904) Addison, Joseph (1672–1719) Ahlsell, Puck (*1946) V: 824 III: 185 II: 650, 657, 671 Aigrement, Mlle d’ II: 514 Abell, Kjeld (1901–1961) IV: 742, Adelaide von Savoyen, Kurfürstin Aillaud, Gilles (1928–2005) 751 f, 756; V: 792 von Bayern (1636–1676) II: 361 III: 911; V: 312 ff, 319 f Abirached, Robert (*1930) V: 136 Adelcrantz, Carl Fredrik (1716– Aischylos (525/24–456/55 v. Chr.) Abkarian, Simon (*1962) I: 2; 1796) II: 921, 924, 928 I: 2, 4, 11 f, 14, 16, 22, 26, 29, V: 156 Adenauer, Konrad (Hermann Josef) 32 ff, 38, 42, 44, 58, 62, 66, Ábrahám, Pál (Paul) (1892–1960) (1876–1967) V: 195, 205, 208 ff, 69 ff, 85–108, 110 ff, 120, 124, IV: 631 221, 250, 252, 299 126, 132, 140, 144 f, 147 f, 152 f, Abramovi, Marina (*1946) Adler, Georg (1863–1908) III: 635 155, 158 f, 170, 173, 179 f, 182, V: 587 Adlerbeth, Gudmund Jöran (1751– 223; II: 53; III: 591, 771, 821; Abramow-Newerly, Jarosław 1818) II: 924 IV: 264, 279, 287 f, 436, 442, (*1933) V: 757 Admiraal, Joop (eig. Jakob A., 934, 937; V: 37, 154, 158, 161, Abranches, Joaquim Silva (1807– 1937–2006) V: 851 188, 243, 308, 316 f, 378, 511, 1868) III: 386 Adolf, Care III: 230 577, 583, 590 f, 664 f, 733, 856, Abt, Felicitas (gen. Madame Abt, Adorno, Theodor Wiesengrund 897 1731–1783) II: 744 (1903–1969) IV: 455; V: 88, 246 Aisopos (auch: Äsop, um 600 v. Accius, Lucius (um 170–nach 90 v. Adso von Toul (†992) I: 300 Chr.) I: 397 Chr.) I: 227 ff Aeberli, Hans V: 254 Aitolos, Alexander (3. Jh. v. Chr.) Achaios von Eretria (484/81–um Aelius Lamia, Lucius (†33) I: 252 I: 154 406 v. Chr.) I: 148, 160 Afflisio, Giuseppe d’ (1722–1788) Akimov, Nikolaj Pavlovi (1901– Achard, Marcel (1899–1974) II: 872 1968) IV: 865; V: 640 IV: 14, 24, 26, 30 Affolter, Therese (*1951) II: 845; Aksënov, Vasilij (*1932) V: 629 Achaz, Carl Ludwig (1889–1958) V: 339, 341, 355, 368, 504 Alamanni, Luigi (1495–1556) IV: 510, 512 Afranius, Lucius (†77 v. Chr.) I: 427 Achleitner, Friedrich (*1930) V: 479 I: 249 Alaux, Jean Pierre (1783–1858) Achternbusch, Herbert (eig. H. Afric, Vjekoslav (1906–1980) III: 290 Schild, *1938) V: 297, 345, 374 f V: 652 Alba, Antonio Álvarez de Toledo y Ackermann, Konrad Ernst (1712– Agatharchos (2. Hälfte 500 v. Chr.) Beaumont, 5. Herzog von II: 98, 1771) II: 427, 706, 714, 759, I: 223 102 761 f, 765 f, 904, 966 ff Agathokles (200 v. Chr.) I: 198 Alba, Fadrique Álvarez de Toledo, Acquart, André (*1922) V: 20, 78, Agathon (455–401 v. Chr.) I: 32, 2. Herzog von (um 1460–1531) 111, 113, 116 54 f, 66, 146, 148 f, 179 I: 496 ff 358 Namenregister

Alba, Fernando Álvarez de Toledo, Alexander I., Zar von Rußland Almeida, Eugénio de Castro e 3. Herzog von (1507–1582) (1777–1825) II: 485 f, 537, 972; (1869–1944) III: 845 IV: 705 III: 521, 523 Almqvist, Carl Jonas Love (1793– Albach-Retty, Rosa (1874–1980) Alexander II., Zar von Rußland 1866) V: 810, 817 III: 206 (1818–1881) III: 522, 524, 536, Alomar, Gabriel (1873–1941) Albane, Blanche IV: 18 901 IV: 131 Albee, Edward (*1928) III: 784; Alexander III., Zar von Rußland Alonso, Dámaso (1889–1990) IV: 219; V: 13, 821, 898, 906 (1845–1894) III: 536, 901 IV: 205 Albéniz, Isaac (1860–1909) Alexander III. der Große (356–323 Alonso de Santos, José Luis (*1942) III: 843 v. Chr.) I: 127, 150 f, 153, 188 V: 610 Albers, Hans (Philipp August) Alexander Severus, römischer Kaiser Altermann, Theodor (1885–1915) (1891–1960) IV: 384; V: 234 f, Severus Alexander, Marcus III: 815; IV: 735 323 Aurelius Altman, Nathan (1889–1977) Albert VII. von Österreich Alexander, Sir George (eig. G. IV: 792, 826 Albrecht VII. von Österreich Alexander Gibb Samson, 1858– Altolaguirre, Manuel (1905–1959) Albert, Alfred III: 271, 356 1918) III: 853, 864; IV: 654 IV: 175 Albert, Eugen d’ (1864–1932) Alexandrescu, Sic (1896–1973) Altomare, Libero (1883–1942) III: 718 V: 674 IV: 135 Albert, Jakob Johann (1745–†?) Alexiadis, Dimosthenis (1840–1916) Alunns, dolfs (1848–1912) II: 694 III: 564 III: 538, 811 Albert, Karel (1901–1987) IV: 703 Alexis (um 375–um 275 v. Chr.) Álvarez Quintero, Joaquín (1873– Albertarelli, Francesco II: 626 I: 187, 192 1944) III: 837, 839; IV: 178, 197 Alberti, Leon Battista (1404–1472) Alfano, Franco (1876–1954) II: 606 Álvarez Quintero, Serafín (1871– I: 407, 411 f, 450 f, 460, 476; Alfieri, Graf Benedetto II: 43, 580; 1938) III: 837, 839; IV: 178, 220 II: 14 III: 368 Alves, Vasco de Mendonça (1883– Alberti, Rafael (1902–1999) Alfieri, Vittorio (1749–1803) 1962) IV: 220, 222 IV: 175, 181, 197; V: 604 II: 582, 609–613, 618 Alvim, Fernando Lucas II: 642, Albery, James (1838–1889) III: 426 Alfons(o) XII., König von Spanien 645 Alborghetti, Pietro (1675–1731) (1857–1885) III: 361 Alxinger, Johann Baptist von (1755– II: 518 Alfons(o) XIII., König von Spanien 1797) II: 878 Albrecht VII. von Österreich, (1886–1941) III: 833; IV: 167, Amado, Fernando (1899–1968) Erzherzog (auch: Albert VII., 181 IV: 216 1559–1621) I: 562 Alfonso der Große, König von Amalia Maria Josepha von Öster- Albrecht Friedrich von Österreich, Neapel und Sizilien (1396–1458) reich (1688–1757) II: 733 Erzherzog (Generalgouverneur I: 417 Amandini II: 177 von Ungarn, 1817–1895) Alione, Giovan Giorgio (1460– Amargós, Joan Albert (*1950) III: 543 1521) I: 380 V: 606 Albrecht, Sophie (1757–1840) Alkibiades (um 450–404 v. Chr.) Ambesser, Axel von (eig. Axel Eugen II: 938 I: 30, 111, 128, 163, 182 f Alexander von Oesterreich, Alcântra, Pedro de II: 642 Allen, John J. I: 504 f; II: 101 1910–1988) III: 122, 218; Aldebert, Pierre IV: 46 Allende Gossens, Salvador (1908– IV: 369, 627; V: 233, 236 Aldridge, Ira (1807–1867) III: 538 1973) V: 293 Amboise, François d’ (1550–1619) Alecsandri, Vasile (1821–1890) Allers, C.W. III: 151 I: 481 III: 560; IV: 923; V: 683 Alleyn, Edward (1566–1626) I: 573, Ambrosius (um 333/34 oder Aleichem, Scholem (eig. Schalom 576, 580 339/40–397) I: 202 Yakov Rabinowitsch, 1859–1916) Allio, René (1924–1995) II: 242; Ameipsias (500 v. Chr.) I: 184 IV: 829 V: 21 Amo, Álvaro del (*1942) V: 609 Aleotti, Giovanni Battista (1546/47– Almada-Negreiros, José de (1893– Amorim, Francisco Gomes (1827– 1636) II: 17, 21, 23 f, 36 1970) IV: 221 1891) III: 386 Aler, Paul (1656–1727) II: 360 Almeida Garrett, João Baptista da Amtmanis-Briedtis, Alfrds (1885– Alexander I., König von Jugoslawien Silva Leitão de (1799–1854) 1966) IV: 912; V: 765 (1888–1934) IV: 927, 932 III: 380, 383, 385 f; IV: 211 Anagnostaki, Loula V: 669 Namenregister 359

Anagnostakis, Manolis (1925–2005) Anna Amalia, Herzogin von Sach- Apel, Paul (1872–1946) IV: 521 V: 667 sen-Weimar-Eisenach (1739– Aperghis, Georges (*1945) V: 25 Anaxagoras (um 500/496–um 428 1807) II: 744 f, 785; III: 83 Apollinaire, Guillaume (eig. Wilhelm v. Chr.) I: 109 f, 126, 223 Anna von Braunschweig (1718– Albert Vladimir Apollinaris de Anaxandrides (um 400–nach 347 1746) II: 966 Kostrowitzky, 1880–1918) IV: 2, v. Chr.) I: 187 Anna von Österreich (1601–1666) 53, 65–69, 71 f, 95, 620, 837 Anderhub, Jean-Paul (*1942) II: 24, 206, 231 Apollodor von Gela (342–290 v. V: 402 Annenkov, Yury (1889–1974) Chr.) I: 198 Andersen, Hans Christian (1805– IV: 767 Apollodor von Karystos (um 300– 1875) III: 459, 467, 469 Annenski, Innokenti (1856–1909) 260 v. Chr.) I: 198, 243, 246 Anderson, Laurie (*1947) V: 587 IV: 837 Appen, Karl von (1900–1981) Andersen Nexø, Martin (1869– Annet-Badel, Paul (1900–1985) IV: 482; V: 378, 393, 402, 418, 1954) IV: 741 IV: 21 421, 429 Andrade, João Pedro de (1902– Annunzio, Gabriele D’ Appia, Adolphe (1862–1928) 1974) IV: 222 D’Annunzio, Gabriele III: 161, 641 ff, 764 ff, 859, 872; André, Harald (*1879–†?) Anouilh, Jean (1910–1987) II: 557; IV: 16, 19, 32, 39, 153, 177, 333, IV: 725 IV: 8, 27, 67, 70, 76, 100, 219, 348, 351, 356, 516, 539 f, 692, Andreae, Johann Valentin (1586– 699; V: 7 f, 37, 40, 63–73, 77, 81, 728, 786; V: 144, 817, 887 1654) II: 355, 483 109, 129, 197, 201 f, 230, 232, Appius Claudius (500 v. Chr.) Andree, Ingrid (eigtl. I. Tilly Unver- 254, 469, 550, 648, 852 II: 795 hau, *1931) II: 863; V: 77, 368, Anschütz, Emilie (1775–1865) Aquaviva (Kardinal, Ottavio d’ 931 III: 178 1560–1612) I: 510 Andreev, Leonid Nikolaevi (1871– Anschütz, Heinrich (1785–1865) Aquin, Thomas von Thomas von 1919) III: 794; IV: 343, 358, 404, III: 147, 178 Aquin 800, 864, 866 f Anseaume, Louis (1721–1784) Arafat, Yassir (1929–2004) V: 115 Andreini, Francesco (1548–1624) II: 675 Aragon, Louis (1897–1982) IV: 79, II: 49 f, 195, 356 An-Ski, Salomon (auch Anski, eig. 85, 102 Andreini, Giambattista (1587–1652) Shlomo Sanwel Rappaport, Araja, Francesco Domenico (1709– II: 53 1863–1920) IV: 806, 826, 829 f, um 1770) II: 965 ff Andreini, Isabella (1562–1604) 869 f; V: 851 Araros (Sohn des Aristophanes) II: 49 Ansloo, Reyer (1623–1668) II: 325 I: 170 Andrejev, Ivanovi IV: 933 Anthanasiou, Génica (1897–1966) Arbasino, Alberto (*1930) III: 337 Andreozzi, G. II: 622 IV: 88 Arbes, Cesare d’ (1710–1778) Andrescu, L. V: 676, 681 Antheil, George (eig. Georg Johann II: 591 Andrews, Harry (1911–1989) Carl A., 1900–1959) IV: 62 Arbuzov, Aleksej N. (1908–1986) V: 923 Antiphanes (um 408/05–† um 335 v. V: 629, 634 Andrews, Julie (eig. Julia Elizabeth Chr.) I: 187 Archelaos von Milet (†399 v. Chr.) Wells, *1935) V: 876 Antiphon (um 480–411 v. Chr.) I: 32, 109, 127, 148 Andronikus I., Kaiser von Byzanz, I: 151 f Archer, William (1856–1924) (um 1122–1185) I: 624 Antoine, André (1858–1943) III: 851, 862 Angely, Louis (1787–1835) II: 239; III: 152, 263, 584, 586, Archidamos II. (476–427/26 v. Chr.) III: 109 590 ff, 595, 597, 844, 885, 896, I: 128 Angiolini, Gasparo (1723–1796) 928; IV: 40, 43, 177 Arcimboldo, Giuseppe (um 1527– II: 530, 873, 883, 885 Anton Ulrich von Braunschweig- 1593) II: 195 Anhalt, Herzog von I: 515 Wolfenbüttel, Herzog (1633– Arden, John (*1930) V: 898, 909, Anisio, Giano (um 1475–um 1540) 1714) II: 332, 417, 442 913, 915 f, 920, 937 I: 441 Antonelli, Luigi (1882–1942) Ardrey, Robert (1908–1980) Anne, Königin von England (Anne IV: 125 V: 200, 230 Boleyn, 1501/1507–1536) I: 599, Anzengruber, Ludwig (1839–1889) Arestrup, Niels (*1949) III: 912 686 III: 190, 200, 223, 225 f, 732; Aretino, Pietro (1492–1556) I: 426, Anne, Königin von England (Anne V: 484, 487 442 f; II: 12; III: 125 Stuart, 1665–1714) I: 577 Apáthi, Imre (1909–1960) IV: 639 Argand, Aimé (1755–1803) III: 288 360 Namenregister

Argus, Götz (*1961) V: 483 Arnaldi, Enea (1716–1794) II: 582 Asarjan, Krikor (*1934) V: 689 Arighini, Giuseppe (17. Jh.) II: 417 Árnason, Jónas (1923–1998) V: 806 Ascher, Tamás (*1949) V: 697, 700 Arion von Lesbos (7. Jh. v. Chr.) I: 8 Arnaud, Jean-Claude II: 564 Ashcroft, Dame Peggy (eig. Edith Ariost, Ludovico (1544–1595) Arniches y Barrera, Carlos (1866– Margaret Emily A., 1907–1991) I: 411 f, 421 f, 425 f, 479, 485, 1943) III: 839; IV: 167, 177, 197 V: 889, 898 648; II: 12, 53, 205, 481; V: 576, Arnim, Joachim Erdmann Baron von Asinius Pollio, Gaius (um 75 v. Chr.– 583 (1741–1804) II: 712 um 5 n. Chr.) I: 252 Ariosti, Attilio (1666–1740) II: 683 Arnim, Bettina von (1785–1859) Aslan, Raoul (Maria Eduardus Aristarchos von Tega (485–um 385 III: 80 Carolus) (1886–1958) IV: 561, v. Chr.) I: 147 f Arnoult II: 507, 523, 527 602; V: 460 f, 464, 470 f, 473 Aristeides von Athen (um 550–467 Arnout, J. III: 251 Asmussen, Peter (*1957) V: 794 v. Chr.) I: 183 Aron, Robert (1898–1975) IV: 93, Aspasia (Frau des Perikles, um 470– Aristeides Quintilianus (spätes 3. Jh. 95 f um 420 v. Chr.) I: 110, 169, 183 f n. Chr.) I: 54 Arp, Hans (1877–1966) IV: 79, Aspazija (eig. Johanna Emlija Lizete Aristia, Costache (1800–1880) 441, 550 Rozenberga, 1868–1943) III: 812 III: 558 Arppe, August (1854–1924) Assafjev, Boris (1884–1949) Aristias (Sohn des Pratinas, um 500 III: 498, 774, 798; IV: 735, 737, IV: 885 v. Chr.) I: 14 739 Asselijn, Thomas (1620–1707) Aristides Quintilianus Aristeides Arrabal, Fernando (*1932) IV: 70, II: 323 Quintilianus 197; V: 6, 13, 24, 73, 110, 120– Assmann, Arno (1908–1979) Ariston (Sohn des Sophokles) 125, 142, 173 f, 519, 600, 603, V: 232 I: 108, 147 617, 847, 869, 907 Asteropherus, Magnus Olai (1579– Aristophanes (um 450 v. Chr.– Arrieta y Corera, (Pascual Juan) 1647) II: 461 † nach 385 v. Chr.) I: 12, 16 ff, Emilio (1823–1894) III: 843 Astrua, Giovanna (†1757) II: 711 21, 23, 28 f, 35, 42, 55, 60, 73, Arrighi II: 49 Astydamas d.J. (Ende 4. Jh.) 83, 88, 107, 128, 144 f, 147 f, Arronge, Adolf L’Arronge, Adolf I: 151 f 157, 161, 163–185, 478, 521, Arroyo, Eduardo (*1937) V: 97, Atanasov, Georgi (1881–1931) 529, 544, 546; II: 57, 237; IV: 25, 314, 319 f, 333 f IV: 920 209, 278, 607, 624, 888; V: 39, Artaud, Antonin (Marie Joseph) Athenaeus/Athenaios (um 200 v. 278, 344, 430, 440, 477, 583, 665, (1896–1948) III: 786, 793; IV: 4, Chr.) I: 58, 88 898 27, 70, 75, 87–93, 95, 97, 99, Atilius I: 241 Aristophanes von Byzanz (um 101, 609; V: 5 f, 8, 22, 24, 30, 32 f, Atkinson, Brooks (1894–1984) 265/57–190/80 v. Chr.) I: 125, 37, 54, 62, 73 f, 76, 78, 94 ff, 102, IV: 531 127, 192 116, 121, 126, 151, 244, 246, 278, Atta, Titus Quinctius (2./1. Jh. v. Aristoteles (384–322 v. Chr.) I: 4 f, 469, 614, 648, 655, 730, 745, Chr.) I: 249 10, 15, 20 f, 37, 42, 52 ff, 71, 74, 765 ff, 848, 892, 906 f, 918 f, 922, Attar, Farid od-Din Mohammed (um 76, 79–85, 107, 146, 148 f, 151 f, 926 1142/43–um 1220) V: 165 167, 172, 181, 185, 188 f, 192, Artmann, Hans Carl (1921–2000) Attenhofer, Elsie (1909–1999) 272, 274, 367; II: 213 f, 216, 218, V: 301, 479 IV: 544 247, 765, 778, 782, 790; IV: 485; Arvaniti, Betty (eig. Elisavet A., Aub, Max (1903–1972) IV: 175, V: 76 *1939) V: 668 197 Aristoxenos von Tarent (spätes 4. Jh. Arvatov, Boris (1896–1940) Auber, Daniel François Esprit v. Chr.) I: 52 ff, 56, 58, 220 IV: 783–785, 787, 860 (1782–1871) III: 148, 252, 296, Arkacha-Ilinski III: 535 Arx, Cäsar von (1895–1949) 300, 304, 306, 439; IV: 846 Arletty (eig. Arlette-Léonie Bathiat, III: 761; IV: 542 f, 545 Auberjonois, René (1872–1957) 1898–1992) IV: 15 Arzadun, Nestor de (*1929) V: 892 IV: 545 Armfelt, Gustaf Philip III: 797 Asachi, Gheorghe (1788–1869) Aubignac, François Hédelin Abbé d’ Armstrong, Anthony (eig. George III: 558 (1604–1676) I: 84; II: 538 Anthony Armstrong Willis, 1897– Asam, Cosmas Damian (1686–1739) Aubigné, Françoise de Mainte- 1976) IV: 663 II: 371 non, Marquise de Árnadóttir, Nina Björk (1941–2000) Asam, Egid Quirin (1692–1750) Auclair, Michel (eig. Vladimir V: 807 II: 371 Vujovic, 1922–1988) V: 61 Namenregister 361

Auden, Wystan Hugh (1907–1973) Avelloni, Graf Francesco Antonio Bacon, Sir Francis (1561–1626) IV: 668, 679 (1756–1837) II: 608; III: 352 I: 588, 610, 647, 661; V: 591 Audiberti, Jacques Séraphin Marie Averroës (eig. Mohammed ibn Baden, Hans Jeurriaensz van II: 306 (1899–1965) V: 13, 129–134, Ruschd, 1126–1198) I: 274 Badstübner, Peter (*1959) V: 440 236 Avila, Juan de (1500–1569) I: 508 Baeck, Elias II: 871 Audinot, Nicolas-Médard (1732– Ávila, Norberto (*1936) V: 612, 616 Bærentzen, Emilius Ditlev (1799– 1801) III: 256 Ávila, Teresa von (eig. T. Sánchez de 1868) III: 463 Audubot, Georges III: 282 Cepeda y Ahumada, 1515–1582) Bagnara, Francesco (1784–1866) Auer, Erich (1923–2004) II: 149 II: 63 III: 340, 350, 355 Auer, Oskar III: 93 Avilez, Carlos V: 612, 614 Bahr, Hermann (1863–1934) Auersperg, Fürst von II: 950 Avoglio, Giuseppe II: 964 III: 566, 613, 641, 662, 675, Auffenberg, Joseph von (1798– Axer, Erwin (*1917) IV: 563; 678 f, 681, 683 f, 691, 716, 728, 1857) III: 117 V: 477, 491, 728, 730 740 f, 747 ff, 758, 890; IV: 277, Aufresne (eig. Jean Rival, 1728– Ayckbourn, Sir Alan (*1939) 571, 712; V: 222 1804) II: 536, 665, 712 V: 885, 936 Baierl, Helmut (1926–2005) V: 409, Augier, (Guillaume Victor) Émile Ayrer, Jakob (1543–1605) I: 526 f; 421 (1820–1889) III: 142, 310 ff, II: 353, 461 Bieu, Ion (1933–1992) V: 677 315, 321, 323, 352, 547, 575; Azari, Fedele (1895–1930) IV: 145, Baïf, Jean Antoine de (1532–1589) IV: 712 148 I: 240, 480 August II., König von Polen, als Azorín (eig. José Martínez Ruiz, Bailey, J. V: 877 Friedrich August I. Kurfürst von 1873–1967) III: 833, 842; Bailey, Lucy V: 793 f Sachsen, der Starke (1670–1733) IV: 178 Baillie, Joanna (1762–1851) III: 416 II: 334, 356, 421, 432, 484, 720 f, Azzopardi, Karmen V: 595 Bajoras, Ricardo IV: 171 723 f, 757, 953 f Bajza, József (1804–1858) III: 543 August III., König von Polen, als Baader, Andreas (1943–1977) Bakchylides (um 520–nach 450 v. Friedrich August II. Kurfürst von V: 298 Chr.) I: 32, 87 Sachsen (1696–1763) II: 794, Baal, Frédéric V: 866 Baker, George (*1931) V: 878 953, 955 f Baan, Peter de (*1946) V: 854 Baker, Josephine (eig. Freda Jose- Augustinus (Aurelius Augustinus, Baart, Elise III: 445 phine McDonald, 1906–1975) 354–430) I: 84, 202, 267, 272, Bab, Julius (1880–1955) IV: 397, IV: 64, 232, 435, 446 283, 300 581 Bakst, Léon (eigtl. Lew Samojlo- Augustus (Gaius Octavius, 63 v. Babel, Irena (1914–1993) V: 730 witsch B. Rosenberg, 1866–1924) Chr.–14 n. Chr.) I: 66, 153, 215, Babel, Isaak Ëmmanuilovi (1894– III: 615, 617, 832, 919 f; IV: 54, 220, 224, 230, 249–253, 269 1940) IV: 874 74, 772 Aulenti, Gae (*1927) V: 578–583 Babic, L. IV: 916, 928 Bakunin, Michail Aleksandrovi Aulnoy, Madame d’ (eig. Marie- Babo, Joseph Marius von (1756– (1814–1876) III: 155 Catherine Baroness d’Aulnoy, 1822) II: 736; III: 31 Balachova, Tania (1902–1973) 1650–1705) III: 81 Bac (eig. Daniel-Émile Louvot, V: 48 Aumer, Jean-Pierre (1776–1833) 1831–nach 1897) III: 609 Balanchine, George (eig. Giorgi III: 180 Baccherini, Anna II: 589 Balantschiwadse, 1904–1983) Austen, Jane (1775–1817) V: 919 Bach, Alexander Freiherr von IV: 58, 63, 756 Austen, Steve (*1944) V: 849 (1813–1893) III: 550 f Balašov, Vasilij II: 971 Austria, Juan d’ Johann von Bach, Johann Sebastian (1685–1750) Balassa, Bálint (1554–1594) II: 488 Österreich V: 339, 867 Balázs, Béla (eig. Herbert Bauer, Autant, Edouard (1872–1964) Bachem, Bele (1916–2005) II: 158 1884–1949) IV: 587, 632 IV: 51, 83 Bachler, Klaus (*1951) V: 494 Balde, Jacob (1604–1668) II: 370 Autant-Lara, Claude (1901–2000) Bachmann, Ingeborg (1926–1973) Baldessari, Luciano (1896–1982) IV: 65 V: 551 IV: 145, 148, 157 Autreau, Jacques (1656–1745) Bachmann, Karl V: 470 Baldursson, Stefán (*1944) V: 805 II: 518 Bachmann, Stefan (*1966) V: 359 Bale, John, Bischof von Ossory Avancini, Nicolaus (1611–1686) Bachofen, Johann Jacob (1815– (1495–1563) I: 397, 597 I: 553; II: 361 f, 367, 374, 376 1887) III: 749 Balestrini, Nanni (*1935) V: 550 362 Namenregister

Balfe, Michael William (1803–1870) Bannister, John (1760–1836) Baroja y Nessi, Pío (1872–1956) III: 436 III: 427 III: 833; IV: 171 Balhaus, Carl (1905–1968) III: 707 Bantjes, Michael V: 606 Barradas, Mário (*1931) V: 618 Ball, Hugo (1886–1927) III: 758; Bantzer, Christoph (*1936) V: 355 Barrault, Jean-Louis (1910–1994) IV: 312, 340–343, 441, 549 ff Baranga, Aurel (1913–1979) I: 97; II: 251; III: 285, 604; Balla, Giacomo (1871–1958) V: 674, 677, 680 IV: 10, 12, 27, 42, 87; V: 5, 7 f, IV: 54, 135 f, 142 f, 145, 148 Barba, Eugenio (*1936) IV: 87; 30, 32–42, 56 f, 62, 77 f, 93, 108, Ballesteros, Antonio Martínez V: 585, 610, 748, 789, 795–801, 111, 132, 160, 184, 284, 477, 679 Martínez Ballesteros, Antonio 836 Barré, Pierre-Yves (1749–1832) Balletti, Giuseppe (gen. Mario) Barbaja, Domenico (1775–1841) III: 257 II: 518 III: 93, 179 f Barrès, Maurice (1862–1923) Ballhaus, Carl (1905–1968) Barbaro d’Aquileja, Daniele (1513– III: 573 IV: 520 1574) I: 451, 456, 464 Barrie, James Matthew (1860–1937) Baloardo, Gracian(o) (*um 1500–†) Barberina, La (eig. Barbara Campa- IV: 678 II: 49 niani, 1721–1799) II: 710 f Barrios, Ángel (1882–1964) III: 841 Balocchi, Giuseppe Luigi (1766– Barberini, Maffeo Urban VIII., Barrowby, Dr. II: 664 1822) III: 299 Papst Barry, Elizabeth (1658–1713) Balot, Artur III: 840 Barberio Corsetti, Giorgio (*1951) II: 290, 297 Balser, Ewald (1898–1978) II: 838; V: 548, 584, 586, 591 Barsacq, André (eig. Anatoli Petrovi IV: 282, 327, 512, 561, 581, 583; Barbieri, (Giovanni) Domenico B., 1909–1973) IV: 27, 155; V: 460, 465, 473 (1704–1764) II: 38 V: 63 f, 67 Baltasar Carlos von Spanien (1629– Barbieri, Francisco Asenjo (1822– Bartet, Julia (eig. Julie Renault, 1646) II: 67 1888) III: 377, 843 1854–1941) III: 577 Balten, Pieter (um 1526–um 1584) Barbiers, Pieter (1749–1842) Bartók, Béla (1881–1945) IV: 144; I: 378 II: 692 f, 696 V: 693 Balthasara, Francisca II: 81 Bárcena, Catalina (1896–1978) Bartoletti II: 72 Balthus (eig. Graf Balthazar Klos- IV: 171 Bartoli, Giuseppe (18. Jh.) II: 616 sowski de Rola, 1908–2001) Bard, Maria (1900–1944) III: 865, Bartolozzi, Francesco (1727–1815) IV: 91, 97; V: 38, 56 f, 62 868 II: 531 Balzac, Honoré de (1799–1850) Bardi, Giovanni de (1534–1612) Bartolucci, Giuseppe (1923–1996) III: 242, 307, 310; V: 867 I: 468; II: 44 V: 586 Ban, Matija (1810–1903) III: 554 Bárdos, Artúr (1882–1974) Bartsch, Ignatz II: 951 Bances y López Candamo, Francisco IV: 637 Basil, Wassilij de (1888–1951) Antonio de (1662–1704) II: 154, Bargagli, Girolamo (1537–1586) IV: 57, 60 636 f II: 30 Basile, Giambattista (1579–1632) Bancroft, John (†1696) II: 299 Barillet, Pierre (*1923) IV: 220 II: 605 Bancroft, Lady Marie Effie (eig. Barlach, Ernst (1870–1938) Basileios I: 84 M. Wilton, 1839–1921) III: 397, IV: 233, 236, 304 f, 366 f, 376, Basoli, Antonio (1774–1848) 425, 427, 430 378 f; V: 224 III: 341 Bancroft (White Butterfield), Sir Barlog, Boleslaw (1906–1999) Bassermann, Albert (1867–1952) Squire (1841–1926) III: 427 V: 216 f, 240, 255, 290, 293 I: 636, 654, 656; III: 669, 676, Bandello, Matteo (um 1485–um Barnay, Ludwig (1842–1924) 680, 892; IV: 276, 285, 306, 338, 1561) I: 648; II: 111 III: 47, 153, 676 370, 399, 402, 406, 530, 569 Bandler, Vivica (1917–2004) Barnay, Paul (1884–1960) V: 485 f Bassermann, Else (geb. E. Schiff, V: 782 Barnekow, Adolf Fredrik (1744– 1878–1961) IV: 338 Bang, Herman Joachim (1857–1912) 1787) II: 924 Bassewitz, Henning Adam von IV: 744, 752 Barnett, John (1802–1890) II: 675 Bang-Hansen, Kjetil (*1940) III: 436 Bassi, Luigi (1766–1825) II: 938 V: 835, 839 Barnowsky, Victor (1875–1952) Bassulus, Marcus Pomponius I: 253 Bankolé, Isaac de (*1957) V: 185 III: 226, 706; IV: 279, 313, 375 Bassus I: 253 Banks, John (um 1650–1700) Barocci, Federico (1535–1612) Bataille, Nicolas (eig. Roger B., II: 298, 869 II: 10 *1926) V: 79, 105 Namenregister 363

Bathyllos aus Alexandria I: 268 f Bayle, Pierre (1647–1706) II: 502 223 f, 228, 237, 240, 254, 278, Batsányi, János (1763–1845) Bazzani, Alessandro (1846–1911) 292, 348, 373, 375 f, 491, 508, III: 541 III: 821 535 f, 551, 595, 615, 648, 656, Batteux, Charles (1713–1780) Bazzi, Gaetano (1771–1843) 658, 669, 679, 683, 691, 713, II: 538 III: 346 715, 730, 732, 740 f, 752, 784, Batthyány, von Németújvár, Graf Beach, Thomas (1738–1806) 790, 794, 806, 840, 847, 857, Karl Josef (1697–1772) II: 935, II: 663 863, 874, 878, 886 f, 889, 893, 946, 951 Beauchamps, Charles Louis (1639– 898, 906, 918, 920, 927 f, 932 f, Battistella, Antonio (*1912) II: 601 1705) II: 190, 192 935 Baty, Gaston (1885–1952) III: 279, Beauharnais, Eugène-Rose de (1781– Beckmann, Friedrich (1803–1866) 285; IV: 7, 9, 11, 21, 32 f, 36–42, 1824) III: 345 III: 39, 109, 173 45, 424; V: 15 Beaulieu, Antoine de II: 466 f Beckmann, Max (1884–1950) Bauchau, Henry (*1913) V: 149 Beaulieu, Henri IV: 43 IV: 380 Baud-Bovy, Daniel (1870–1958) Beaumarchais, Pierre Augustin Becque, Henry (1837–1899) III: 760 Caron de (1732–1799) II: 155, III: 590, 822, 845; IV: 14 Baudelaire, Charles Pierre (1821– 535, 537, 543, 546 f, 564–570, Bednárik, Jozef (*1947) V: 720 1867) III: 262, 274, 659; IV: 25; 608, 624 f, 628, 749, 818, 950, Beduzzi, Antonio Maria Niccolò V: 90, 133, 867 958, 968; III: 352, 377, 794; (1675–1735) II: 451 Baudrillard, Jean (1929–2007) IV: 527, 619, 824 Beecham, Thomas (1879–1961) V: 244, 586 Beaumont, Sir Francis (1584/86– III: 875 Bauer, Hans (1914–1970) IV: 194; 1616) I: 581, 596, 675; II: 287, Beer, Rudolf (1889–1938) IV: 258, V: 78, 131, 536 291, 300, 667 267, 569, 613; V: 485 Bauer, Jean-Louis (*1952) V: 78 Beaumont, Hugh (1908–1973) Beerbohm Tree, Sir Herbert (1853– Bauer, Karoline (1807–1878) III: 83, IV: 644 1917) III: 431, 849 f, 864 86 Beauvoir, Simone de (1908–1986) Beethoven, Ludwig van (1770–1827) Bauer, Raimund (*1955) V: 368 V: 44 II: 522, 736, 882; III: 72, 185, Bauer, Wolfgang (1941–2005) Bebel, Heinrich (1472–1518) 436, 549, 729, 737; IV: 448, 450; V: 267, 487 f I: 518 V: 867 Bäuerle, Adolf (1786–1859) II: 813, Becelli, Giulio Cesare (1683–1750) Begovi, Milan (1876–1948) 894; III: 186, 189, 202 ff, 212 II: 587 III: 925; IV: 930 Bauernfeld, Eduard von (1802– Becher, Johannes Robert (1891– Behan, Beatrice (1925–1993) 1890) III: 198 1958) IV: 431, 536; V: 201, 347 V: 917 Baum, Oskar (1883–1941) IV: 607 Becher, Ulrich (1910–1990) V: 488 Behan, Brendan (Francis) (1923– Baumann, Hans (1914–1988) Bechtolf, Sven-Eric (*1957) V: 510 1964) V: 252, 273, 887, 906, IV: 524 Beck, Hans (1861–1952) III: 803 f; 909 f, 916 f Baumann, Herbert IV: 311 IV: 756 Beham, Hans Sebald (1500–1550) Baumbauer, Frank (*1945) V: 381, Beck, Heinrich (1760–1803) II: 739, I: 543 512 f, 536 742, 889; III: 80 Behrens, Peter (1868–1940) III: 623, Baumeister, Bernhard (1828–1917) Beck, Johann Ferdinand (vor 1700– 638 f, 645; IV: 343 III: 177, 228 nach 1744) II: 764, 904 Beier, Karin (*1965) V: 360 Baumeister, Willi (1898–1955) Beck, Julian (1925–1985) IV: 531; Beijerman, Hugo Glanor V: 227 V: 25, 246 f Beil, Hermann (*1941) IV: 598; Baumgarten, Paul (1873–1946) Becker, Maria (*1920) II: 241; V: 303, 339, 346, 495, 535 IV: 508 V: 532, 535 Beil, Johann David (1754–1794) Baumgartner, Monika (*1951) Becket, Thomas, Erzbischof von II: 739, 889 V: 375 Canterbury (1118–1170) I: 343; Beilharz, Ricarda V: 941 Baur, Reimar Johannes (*1928) IV: 682 Beinemann, Gert V: 405 V: 401 Beckett, Samuel (Barclay) (1906– Béjart, Armande (verh. Molière, Bauroff, Claire IV: 421, 443 1989) I: 606; IV: 7, 198, 202, 1643–1700) II: 183, 256, 258, Bausch, Pina (*1940) V: 146, 300 223 f, 544, 648; V: 5, 7, 13, 30, 267 Bayer, Franz Rudolph (1780–1860) 38, 40, 49, 73, 75–93, 96, 100 f, Béjart, Madeleine (1618–1672) III: 510 106, 121, 126, 129, 188, 211, II: 254, 256 ff 364 Namenregister

Béjart, Maurice (eig. Maurice-Jean Benediktsdóttir, Brynja (*1938) Berg, Alban (Maria Johannes) Berger, *1927) V: 5, 23, 25, 37 f, V: 803 f, 808 (1885–1935) III: 126, 712; 518, 861, 863, 866 ff Benedix, (Julius) Roderich (1811– IV: 127, 455 f, 541, 559, 718 f; Bel Geddes, Norman (1893–1958) 1873) III: 151 V: 278 IV: 268, 532 Benelli, Sem (1877–1949) IV: 117, Berg, Leo (1862–1908) III: 681 Belafonte, Harry (eig. Harold 124, 127, 130 Bergbom, Kaarlo (Juhana) (1843– George B., *1927) IV: 531 Beneš, Eduard (1884–1948) IV: 612 1906) III: 497, 500, 794 ff; Bélanger, François-Joseph (1744– Benet i Jornet, Josep Maria (*1940) IV: 733, 736; V: 779 1818) II: 529 IV: 201; V: 608 Berger, Alfred Freiherr von (1853– Belasco, David (1853–1931) Benglia, Habib (1895–1960) V: 53 1912) III: 727, 730 f, 733, 749; III: 827 Benite, Joaquim (*1943) V: 619 IV: 330 Belcari, Feo (1410–1484) I: 353 Benjamin, Walter (1892–1940) Berger, Augustin (1861–1945) Beligan, Radu (*1918) V: 675, 678 f II: 396; IV: 239, 471 III: 889 Belinskij, Vissarion Grigor’evi Bennent, Anne (*1963) III: 787 Berger, Ludwig (1892–1969) (1811–1848) III: 525 Bennent, David (*1966) I: 641; IV: 294, 382 Bell, Marie (eig. Marie-Jeanne V: 313 Berger, Traugott Benjamin (1754– Bellon, 1900–1985) V: 114 Bennent, Heinz (*1921) V: 373 1810) II: 768 Bellamy, George Anne (1731–1788) Bennewitz, Fritz (1926–1995) Bergh, Adriaen van den II: 309 f, II: 665 V: 406 318 Bellavita, Innocente (1692–1762) Benning, Achim (*1935) V: 492 f, Berghaus, Ruth (1927–1996) II: 710, 712, 913, 934 534 III: 157, 161, 354, 602; V: 369, Bellay, Joachim du (1522–1560) Benois, Aleksandre (1870–1960) 418, 422–426, 448, 454 f I: 478; II: 208 III: 614, 919 f; IV: 54, 773 f, 792 Bergler, Joseph (1753–1829) Belleau, Remy (1528–1577) I: 480 Benotti, Luigi II: 49 III: 510 Bellecour (eig. Jean-Claude-Gilles Benoy, Willem (1882–1939) IV: 706 Bergman, Eva (*1945) V: 824 f Colson, 1725–1778) II: 273, 535 f Benozzi, (Giovanna) Zanetta Rosa Bergman, Hjalmar (1883–1931) Bellido, José María (*1922) IV: 208 (gen. Silvia, 1701–1758) II: 518, IV: 729 Bellincioni, Gemma (1864–1950) 554 Bergman, (Ernst) Ingmar (1918– III: 823, 826 Benrath, Martin (1926–2000) 2007) III: 473, 791; V: 288, 609, Bellini, Vincenzo (1801–1835) V: 224, 444, 508, 512 761, 783, 813 f, 816, 818–822, III: 47, 296, 343, 353, 355, 357 Benserade, Isaac de (1612–1691) 846, 897 Bellomo, Joseph (1754–1814) II: 182, 186 Bergmann, Ernst IV: 280 II: 746; III: 194 Benson, Frank (1858–1939) Bergmann, Gösta (1905–1975) Bellotti-Bon, Luigi (1819–1833) III: 399, 852, 861; IV: 654 IV: 732 III: 348, 353 Bentaga, Abdallha V: 113 Bergmann, Jesper V: 792 Belloy, Dormont de (eig. Pierre- Benti-Bulgarelli, Marianna (gen. Bergner, Elisabeth (eig. E. Ettel, Laurent de Buirette, (1727–1775) Romanina, 1684–1734) II: 616 1897–1986) III: 868; IV: 110, II: 572, 772 Bentzon, Henrik (1895–1971) 263, 293, 345, 347, 370, 476, Belon, Pierre (1517–1564) I: 406 IV: 744 529, 581; V: 224 Belyj, Andrej (1880–1934) IV: 866 f Benucci, Francesco (1745–1824) Bergopzoomer, Johann Baptist Benassi, Memo (eig. Domenico B., II: 625 (1742–1804) II: 936, 941 1891–1957) IV: 275 Beolco, Angelo Ruzzante Bergroth, Kersti Solveijg (1886– Benavente y Martínez, Jacinto Bérain, Jean (1637–1711) II: 178, 1975) IV: 737 (1866–1954) III: 374, 833, 836, 187, 190, 192 ff, 215, 458 Berka, Johann (1758–1815) III: 510 840 ff; IV: 170, 177, 197, 837 Bérard, Christian (1902–1949) Berkel, Christian (*1958) II: 851 Benda, Georg Anton (1721–1795) IV: 2, 27, 30, 77, 109; V: 38 Berkeley, George (1685–1753) II: 743 Berardinis, Leo de (*1940) V: 584 II: 662 Bendien, John IV: 713 Berber, Anita (1899–1928) IV: 230, Berlau, Ruth (1906–1974) Bene, Carmelo (1937–2002) 435, 443, 446 IV: 471 ff, 475 f, 499, 742 f; IV: 116; V: 547 f, 584 Beregi, Oskar (1876–1965) II: 837 V: 792 Benedict, Julius (1804–1885) Berenstadt, Gaetano (1687–1734) Berlin, Irving (eig. Israel Isidore III: 436 II: 683 Baline, 1888–1989) IV: 657 Namenregister 365

Berlin, Uwe-Dag (*1958) V: 441 Bernt, Reinhold (eig. Reinhold Beyer, Christoph II: 421 Berlioz, Hector (1803–1869) Bienert, 1902–1981) V: 66 Bezecny, Baron Josef Freiherr von V: 867 Berny, Eugène IV: 43 (1829–1904) III: 731 Berlusconi, Silvio (*1936) V: 539 Bersezio, Vittorio (1828–1900) Bianchi, Giuseppe II: 195 Berman, Ed (*1941) V: 907 IV: 116 Bianco, Baccio del (1604–1656) Bermúdez, Jerónimo (um 1530– Bertacca, Uberto V: 576 II: 13, 73, 77, 86, 91 1599) I: 509 Bertati, Giovanni (1735–1815?) Biancolelli, Catarina (†1716) II: 50 Bernadotte, Jean-Baptiste (1763– II: 628 Biancolelli, Josefo Domenico (1640– 1844) III: 480 Bertens, Rosa (1860–1934) I: 132; 1688) II: 49 f, 198 Bernagie, Pieter (1656–1699) III: 689; IV: 278 Bibbiena, Bernardo Dovizia (1470– II: 323 Bertin, Émile (1878–1957) IV: 40; 1520) I: 411, 421 ff, 427, 479 Bernard, Claude (1813–1878) V: 53 Bickel, Moidele (*1937) V: 508, III: 588 f Bertin, Jean V: 53 512 Bernard, Jean-Jacques (1888– Bertin, Pierre (1891–1984) II: 251, Bickerstaffe, Isaac (1735–1812) 1941/1942) IV: 41 556 II: 679 Bernard, Josef Karl (1781–1850) Bertinazzi, Carlo-Antonio (gen. Biczycki, Jan (1931–1996) V: 375 III: 94 Carlin, 1710–1783) II: 519, 965 Bidermann, Jakob (1578–1639) Bernard, Tristan (1866–1947) Bertish, Jane II: 245 I: 411, 550 f; II: 129, 361, 372 IV: 13 Bertoja, Giuseppe (1804–1873) Bieber, G. II: 398 Bernardi, Bartholomeo (um 1660– III: 351 Biehl, Dorothea (1731–1788) 1732) II: 470 Bertolazzi, Carlo (1870–1916) II: 917 Bernardi, Francesco (gen. Senesino, III: 822, 824 Bielawski, Józef II: 956 um 1680–1750) II: 45, 683 Bertoldi, Antonio II: 723 Bienert, Gerhard (1898–1986) Bernasconi, Andrea (1706–1785) Bertoli, Daniele Antonio (1678– V: 401 II: 735 1743) II: 418, 433, 448, 867, Bienvenu, Jacques I: 402 Bernau, Alfred (1879–1950) 870, 882 f, 885 Bierbaum, Otto Julius (1865–1910) IV: 568 f Beskow, Berhard von (1796–1868) III: 623 Bernauer, Rudolf (1880–1953) III: 490 Bierbichler, Josef (*1948) II: 840; III: 717; IV: 279 Bessel, Ehmi (1904–1988) II: 792 IV: 599; V: 297, 326, 343, 375, Bernay, Jacob (1824–1881) III: 749 Bessenyei, Györgi (1747–1811) 380, 384, 443, 838 Bernbrunn, Carl Ferdinand Carl, II: 945 Biermann, (Karl) Wolf (*1936) Carl Besson, Benno (1922–2006) I: 23, V: 378, 408, 410, 447, 455 Berndl, Christa (eig. Christina 175; II: 803; V: 356, 386, 393, Biester, Ernesto (1829–1890) Cäcilia Maximiliana B., *1932) 398, 400, 402, 414, 424, 426–434, III: 386 I: 658; V: 88, 90, 326 f 437, 439 f, 442, 452, 467, 492, Bignardi, Giancarlo (†1695) V: 546 Berndt, Fred (*1944) IV: 119 518, 532, 534, 658, 863 Bilabel, Barbara (*1939) V: 339 Berner, Felix (1738–†?) II: 904, Bethmann-Unzelmann, Friederike Bildt, Paul (1885–1957) IV: 248, 942 (1768–1815) III: 91 375, 389 f, 489, 523; V: 196 Bernhard, (Niclaas) Thomas (1931– Béthune, Maximilien de (Herzog von Bill’-Beloerkovskij, Vladimir N. 1989) V: 338 f, 342–345, 353, Sully, 1597–1610) II: 164 (1885–1970) IV: 796 488, 492 f, 495–498, 500–504, Bettac, Ulrich (Ewald Berthold) Biller, Marie Delvard, Marya 506, 510 f, 551, 579, 720, 851 (1897–1959) V: 464 Billetdoux, François (1927–1991) Bernhardt, Sarah (eigt. Henriette Bettelheim, Bruno (1903–1990) V: 13, 73 Rosine B., 1844–1923) II: 216, V: 823 Billinger, Richard (1890–1965) 244; III: 4, 277, 284, 297, 312 ff, Betterton, Thomas (1635–1710) IV: 378, 565, 576 319 ff, 353, 432, 576 ff, 581, 583, II: 281, 285, 288, 290, 297, 649, Binder, Sybille (1895–1962) II: 249 741, 749, 829, 832, 863, 889; 656 f, 670 Bing, Sir Rudolf (1902–1997) V: 882 IV: 5, 13, 124, 751 Betti, Ugo (1892–1953) IV: 124 Bing, Suzanne (1885–1967) IV: 18 Bernini, Giovanni Lorenzo (1598– Beuther, Friedrich Christian (1777– Bingley, Ward (1757–1818) II: 698; 1680) II: 11 1856) III: 112 III: 443 Bernstein, Henry Léon (1876–1953) Beuys, Joseph (1921–1986) V: 295, Bioni, Antonio (um 1698–nach IV: 14, 220 336 f, 343, 586 1739) II: 934 366 Namenregister

Biottos I: 198 Blanchar, Pierre (1892–1963) I: 124 Bock, Katharina von (*1968) Birch-Pfeiffer, Charlotte (1800– Blanche, August (Theodor) (1811– V: 527 1868) III: 83, 110, 151, 237 f, 1868) III: 480, 486, 491 Bockhäuser, Christian II: 347 452, 491 Blanco Tejerina, Josefina (1879– Bode, Johann Joachim Christoph Birck, Sixt (1501–1554) I: 532 f, 1959) IV: 171 (1730–1793) II: 531, 762 546; II: 463 f Blasetti, Alessandro (1900–1987) Bodel, Jehan (um 1170–1210) Birckhart, Anton (1677–1748) IV: 145 I: 308, 310 II: 932 Blaumanis, Rdolfs (1863–1908) Bodenburg, Gertrud II: 942 Birken, Sigmund von (1626–1681) III: 538, 811; V: 764 Bodenstedt, Friedrich von (1819– II: 434, 437 Blech, Hans Christian (1915–1993) 1892) III: 152 Bíro, Lajos (1880–1948) IV: 638; III: 125; V: 233, 240, 264, 285, Bodham Donne, William (1807– V: 694 514 1882) III: 391 Birot, Pierre Albert (1876–1967) Blechen, Karl (1798–1840) III: 26 Bodig, Walter IV: 520 IV: 65, 149 Blei, Franz (1871–1952) IV: 357, Bodmer, Johann Jakob (1698–1783) Bis, Hippolyte-Louis-Florent (1789– 456 III: 232 1853) III: 301 Bleibtreu, Carl (auch: Karl, 1859– Boehm, Herta (*1911) II: 132; Bisazza, Bice V: 594 f 1928) III: 661 f V: 198 Bisazza, Carlo V: 593 Bleibtreu, Hedwig (1868–1958) Boer, Lodewijk de (1937–2004) Bismarck, Otto Fürst von (1815– III: 731 V: 857, 867 1898) III: 9, 568, 619, 634, 636, Blin, Roger (1907–1984) IV: 27, 87, Boermans, Theu (*1950) V: 857, 701 97; V: 7, 38, 77 ff, 81, 88 f, 91, 111, 860 Bissoni, Giovanni II: 518 113–116, 119, 132, 428, 898 Boer-van Rijk, Esther de (1853– Bittio, Antonio II: 725 Bliss, Sir Arthur (1891–1975) 1937) III: 879 Bizet, Georges (1838–1875) V: 891 Boethius, Anicius Manlius Severinus III: 320, 332, 336 ff, 469; IV: 825; Bloch, William (1845–1926) (um 480–um 524) I: 268, 272 V: 167 III: 800 ff, 808; IV: 741, 749 f Boetti, Alighiero (1940–1994) Bjarme, Brynjolf Ibsen, Henrik Blois, Vitalis von (11./12. Jh.) V: 586 Bjarnhof, Hannah (1928–2002) I: 238 Bogaerts, John (*1940) V: 865 V: 789 Blok, Aleksandr Aleksandrovi Bogdanov, Aleksandr (1873–1928) Björk, Anita (*1923) V: 817 (1880–1921) IV: 766, 771, 800, IV: 429, 785 Björn, Didrik Gabriel (1757–1810) 805, 835, 864 ff, 869 Bogdanov, Michael (*1938) II: 927 Bloum, George III: 559 V: 894 f Bjørneboe, Jens (1920–1976) V: 799 Bloy, Léon (1846–1917) III: 572 Bogerts, Cornelis (1745–1817) Bjørnson, Bjørn (1859–1942) Blum, René (1878–1943) IV: 57 II: 692 f III: 464, 805 f, 808; IV: 760, 763 f Blümel, Christoph II: 347 Boggio, G.B. II: 622 Bjørnson, Bjørnstjerne (1832–1910) Blumenthal, Oskar (1852–1917) Bogislaw X., Herzog von Pommern III: 376, 445, 458, 461, 463 ff, III: 143, 199, 679 (1454–1523) I: 519 469 ff, 479, 488, 493, 499, 539, Blümner, Rudolf (1873–1945) Bogler, Friedrich Wilhelm (1902– 591, 691, 762, 775, 777, 798, IV: 351 1945) IV: 364 802, 805 f, 880, 890; IV: 396, Boadella, Albert (*1943) V: 597, Bogusławski, Wojciech (1757–1829) 741, 746, 761 599, 603, 606, 609 II: 958; III: 513 f, 516 Bjørnson, Haraldur (1891–1967) Boaden, James (1762–1839) II: 669 Böhm, Carlo (1917–1997) V: 484, IV: 758, 762 Boal, Augusto (*1931) IV: 192; 816 f Blaga, Lucian (1895–1961) IV: 921, V: 616, 618 Böhm, Karl (1894–1981) IV: 575, 924; V: 674 Bocage (eig. Pierre-Martinien 602 Blaha, Lujza (1850–1926) III: 547 Tousez, 1801–1863) III: 287 Bohm, Uwe (*1962) V: 325, 504 Blaha, Paul (1925–2002) V: 487 f Boccacci, Costantino III: 349 Böhme, Jakob (1575–1624) I: 411; Blair, Tony (eig. Anthony Charles Boccaccio, Giovanni (1313–1375) II: 7, 332 Lynton Blair, *1953) V: 884 f I: 386, 412, 422; II: 50, 116, 483; Bohner, Gerhard (1936–1992) Blanc, Johan (Mikael) von (1738– V: 696 IV: 351; V: 300 1796) III: 489 Boccioni, Umberto (1882–1916) Bohomolec, Franciszek (1720–1784) Blanc, Roger (1919–1958) V: 39 IV: 134 ff, 138 II: 956, 958 f Namenregister 367

Boieldieu, François-Adrien (1775– 313, 315, 319, 334, 354, 362–367, Borodin, Aleksandr Porfirevi 1834) III: 306 477, 509, 512, 518, 840, 925 (1833–1887) IV: 756, 880 Boileau, Nicolas (gen. Boileau- Bonecchi, Giuseppe (18. Jh.) II: 967 Borosini, Francesco II: 880 Despréaux, 1636–1711) II: 236, Bonelli, Gian Luigi (1908–2001) Borovskij, David (*1934) III: 917; 239, 256, 262, 635 IV: 126 V: 623, 635 f, 638 f, 644 f Boilly, Louis-Léopold (1761–1845) Bonnard, Pierre (1867–1947) IV: 52 Borsche, Dieter (eig. Dieter Albert III: 242, 267, 294 Bonneille II: 724 Eugen Rollomann Borsche, 1909– Bois, Curt (1901–1991) II: 257, Bononcini, Giovanni (1670–1747) 1982) V: 256, 262 f 270; IV: 435; V: 241 II: 451, 683 Borštnik, Ignacij (1858–1919) Boito, Arrigo (1842–1918) III: 356 Bonuvier, Carl Gustaf (1776–1858) III: 550; IV: 929 Boji, Milutin (1892–1917) III: 926 III: 497 Börtz, Daniel (*1943) V: 819 Bojusov, Valerij IV: 847 Boom, Johan van (1807–1872) Bos, Abbé Du (1670–1742) II: 492 Bokma, Pierre (Henri Martin) III: 495 Bosch, Hieronymus (eig. Jeronimus (*1955) V: 858 Booth, Barton Dogget, Thomas B. van Aken, um 1450–1516) Bolduman, Michail (1898–1983) Boquet, Louis-René (1717–1814) I: 276, 281, 285, 291, 339, 346, IV: 203 II: 528 f, 724 f 370, 379, 390, 394; V: 819 Boleslavsky, Richard (1889–1937) Boquet, Nicolas II: 727, 889 Bosco, Bartolomeo (1793–1863) I: 589 Bor, Jan (eig. Jan Jaroslav Strejek, III: 507 Böll, Heinrich (1917–1985) V: 273 1886–1943) IV: 617 Bosse, Abraham (1604–1676) II: 6, Bolle, Bärbel (*1941) V: 401 Borberg, Svend (1888–1947) 205 Bollmann, Horst (*1925) V: 79, 84 IV: 743 Bosse, Harriet Strindberg, Bologne, Colombe (Gattin von Borchert, Ernst Wilhelm (1907– Harriet Marivaux) II: 552 1990) V: 290 Bosse, Jan (*1969) V: 360 Boltenstern, Erich (1896–1991) Borchert, Wolfgang (1921–1947) Bosse, Jürgen (*1939) IV: 301 III: 185 V: 193, 200 ff, 231, 236, 290, 469, Bossel, Friedrich III: 558 Bolzoni, Barthelmy II: 483 532 Bossis, Helena V: 53 Bon, Girolamo (um 1700–nach Borchsenius, Valborg (Bodil Emilie) Botev, Hristo (1847–1876) III: 556 1766) II: 712, 946, 965 (1872–1949) III: 803 Both, Béla (1910–2002) IV: 639 Bonaparte, Jérôme (1784–1860) Borcht, Willem van der (1622–1668) Botho, Sebastião Xaver III: 382 II: 730 II: 316 Bötticher, Herbert (*1928) IV: 308 Bonaparte, Ludwig (eig. Louis B., Bordoni-Hasse, Faustina (um 1695– Bottomley, Gordon (1874–1948) 1778–1846) II: 690; III: 440 1781) II: 45, 615, 619, 733, 956 IV: 679 Bonaparte, Napoléon Napoléon I. Borg, Mikiel Ang (1868–1939) Boublil, Alain (*1941) V: 903 Bonarelli, Prospero (1588–1656) V: 594 Boucher, François (1703–1770) II: 54 Borgia, Cesare (1475–1507) I: 407 II: 507, 521, 528 f, 540, 668 Bonasera, Pipina (1838–1927) Borgia, Lukrezia (1480–1519) Bouchet, Jean (1476–1557) I: 328, III: 563 I: 414; II: 18 333 Bonaventura Trapassi, Antonio Boris III., Zar von Bulgarien (1894– Boucicault, Dion (1822–1890) Domenico Metastasio, Pietro 1943) IV: 917 III: 418, 423 f Bond, Edward (*1934) IV: 648; Borleifsdóttir, Bórhildur (*1945) Bougoinc, Simon I: 400 V: 20, 140 f, 188, 267, 276, 305, V: 804 Bouhélier, Edmond Saint-Georges de 330, 334, 349, 364, 366, 528, 533, Börlin, Jean (1893–1930) IV: 49, Saint-Georges de Bouhélier, 880, 899, 905, 911, 918–926 54, 60 f, 63 f, 726 Edmond Bondini, Catarina (geb. Saporiti) Börne, Ludwig (1786–1837) III: 69, Bouise, Jean Joseph (1929–1989) II: 934 115 f III: 526 Bondini, Pasquale (†1789) II: 724, Bornemisza, Péter (1535–1584) Boulez, Pierre (*1925) V: 867 936 ff II: 488 Boullée, Etienne-Louis (1728–1799) Bondy, François (1915–2003) Bornier, Henri de (1825–1901) II: 508 V: 364 III: 582 Boumann d.Ä., Johann (1706–1776) Bondy, Luc (*1948) II: 267, 553, Börnstein, Heinrich (1805–1892) II: 712 f 557; III: 280, 285; IV: 907; V: 30, III: 170 Bourdet, Édouard (1887–1945) 88, 90, 148, 185, 303, 305, 311, Borodá, Ján (1892–1964) IV: 614 IV: 10 ff, 14 368 Namenregister

Bourdieu, Pierre(-Felix) (1930–2002) 693 ff, 702, 730, 733, 750, 752, Braun, Baron Peter von II: 878, 882; V: 828 775, 802, 857, 859, 881, 896, III: 171, 178, 187 Bourdil, Laurence II: 555 924; IV: 177, 257 f, 269, 271, Braun, M. V: 243 Bourgeois, Jacques I: 479 276, 280, 290, 378, 396, 406, Braun, Volker (*1939) V: 399, 405, Bournonville, August (1805–1879) 731, 827; V: 401, 525, 530 409, 412, 426, 437 f, 440 ff II: 910; III: 461, 469 f, 495, 803 f; Bramante, Donato (1444–1514) Bréal, Pierre-Aristide (1905–1990) IV: 756; V: 788 I: 408, 459 V: 13 Boursault, Edme (1638–1701) Brâncui, Constantin (1876–1957) Brecher, Gustav (1879–1940) II: 271 ff IV: 924 IV: 460, 472 Boursault-Malherbe, Jean-François Brand, Max (1896–1980) IV: 456 f Brecht, Bertolt (eig. Eugen Berthold (1750–1842) III: 247 Brandão, Raul (1867–1930) Friedrich B., 1898–1956) I: 111, Bourseiller, Antoine (*1930) V: 23, III: 845; IV: 220 113, 606; II: 362, 540, 608, 679, 39, 78 f Brandauer, Klaus Maria (eig. Klaus 804, 830, 839, 841; III: 12, 125, Boutet, Anne-Françoise-Hippolyte Georg Steng, *1943) II: 796; 223, 699, 702, 713, 842; IV: 31, Mars, Mlle III: 125, 208; V: 489, 510 41, 89, 152, 176, 198, 201, 203, Boutet, Edoardo (1856–1915) Brandenburg, Kurfürst von II: 349, 205, 217, 224 f, 236 f, 256 ff, 276, III: 820; IV: 120 398, 424 294, 296, 303, 319, 325, 346 f, Boutet de Monvel, Jacques Marie Brandes, Edvard (1847–1931) 349, 370–372, 376, 382, 389 f, (1745–1812) II: 536, 925 III: 800 393, 411, 419, 424, 427, 431, Boutté, Jean Luc (1947–1995) Brandes, Georg (eig. Morris Cohen, 434, 436 f, 450 f, 455, 457–466, III: 282 1842–1927) II: 886, 914; 468–496, 498–500, 511, 530, Bouwmeester, Louis Frederik III: 456, 500, 786, 799 ff, 805 532, 534, 547 f, 553, 556 f, 592, Johannes (1842–1939) III: 444 f, Brandes, Johann Christian (1735– 627, 629, 637, 668, 708, 713, 883 1799) II: 703, 737, 743 737 f, 742, 745, 770, 790, 806 f, Bove, Osip (1784–1834) III: 523 Brando, Marlon (1924–2004) 831, 840, 871, 892, 899, 920; Böwe, Jule (*1969) V: 351 IV: 531; V: 259 V: 6 f, 17, 19 ff, 23, 29, 45, 49, 73, Böwe, Kurt (1929–2000) V: 401 Brandon, Samuel I: 627 89, 93 f, 99, 101, 104, 109, 120, Boyd, Michael (*1955) V: 890 Brandt, Fritz (1854–1895) III: 658 144, 149, 177 f, 188, 197, 201 f, Boyle, Robert (1627–1691) II: 9 Brandt, Geraardt II: 325 205, 210 f, 213, 215 f, 218 f, 222 f, Boysen, Rolf (*1920) II: 819; Brandt, Susanna Margaretha (1747– 225 f, 229–237, 239 f, 250, 253, V: 238, 241 f, 373 1772) II: 831 257, 264, 271 f, 275, 280–285, Bozzachi, Giuseppina (1853–1870) Brandt, Willy (1913–1992) V: 250 f, 290, 294, 303, 306, 330 f, 333 f, III: 334 297 ff, 407 341, 343, 348, 364, 376, 379, Bracamonte, Federico de II: 637 Branicki, Jan Klemens (1689–1771) 386, 395 f, 400, 406, 408 f, 411, Bracciolini, Francesco (1566–1645) II: 483, 960 414–430, 432 f, 436–439, 441, II: 53 Branner, Hans Christian (1903– 443, 447, 454 f, 458, 465, 467– Bracco, Robero (1862–1943) 1966) V: 792 473, 486, 489, 491 f, 520 ff, 525, III: 824 Branner, Per-Axel (1899–1975) 528, 530 ff, 535 ff, 539, 543, Brachvogel, Albert Emil (1824– IV: 730 546, 555–558, 561 f, 564, 569, 1878) II: 716 f Brant, Sebastian (1457–1521) 575, 578, 595, 599, 603 f, 608, Brack, Katrin V: 501 I: 520, 532 614, 617 f, 630 f, 637 f, 648, Bradsky, Bozena III: 716 Braque, Georges (1882–1963) 655, 666, 677, 679, 687 f, Bradstreet II: 339 f III: 574; IV: 58 690, 696, 716, 718 f, 730, 733, Braga, Teófilo (1843–1924) III: 381 Brasch, Thomas (1945–2001) 766, 774, 784, 787, 790, 792, Braga, Vitoriano (1888–1940) V: 333, 345, 404, 411 f, 436, 438, 797, 800, 806, 816 f, 820, 823, IV: 220 481, 502, 526 838 f, 848, 851, 866, 889, 894, Bragaglia, Anton Giulio (1890– Brasillach, Robert (1909–1945) 898, 906, 911, 915 f, 918, 922, 1960) III: 832; IV: 117, 122, 126, V: 69 925 132, 145, 151 ff, 356; V: 551, 577 Brasseur, Monsieur III: 325 Brecht, Levin I: 548 Brahm, Otto (1856–1912) II: 886; Brasseur, Pierre (eig. Pierre Albert Brecht-Schall, Barbara (*1930) III: 152, 226, 320, 472, 634, 659, Espinasse, 1905–1972) V: 38, V: 416 662, 666 f, 671 ff, 683 ff, 688, 50 f, 55 Brécourt, Mlle de III: 318 Namenregister 369

Bredal, Niels Krog (1732–1778) Britten, Benjamin (1913–1976) Bruant, Aristide (Louis) (1851– II: 908 II: 679; IV: 657 f, 668; V: 846 1925) III: 611 Bredero, Gerbrand Adriaensz (1585– Brizard (Jean-Baptiste Britard) Bruch, Reinhard IV: 382 1618) II: 310 f, 324, 394 II: 539 Bruckner, Ferdinand (eig. Theodor Breitinger, Johann Jakob (1701– Brjussov, Valeri (1873–1924) Tagger 1891–1958) IV: 258, 380, 1776) II: 332, 901 IV: 867 384–388, 536, 554; V: 394, 469 Bremer, Claus (1924–1996) V: 227 Broch, Hermann (1886–1951) Brückner, Gotthold (1844–1892) Brendler, Eduard (1800–1831) IV: 584 III: 153 III: 495 Brock, R. IV: 623 Brückner, Max (1836–1919) III: 7, Brentano, Bernard von (1901–1964) Brockmann, Johann Franz Hierony- 153 V: 316 mus (1745–1812) II: 715, 719, Brückwald, Otto (1841–1917) Brentano, Clemens (1778–1842) 739, 741, 766 ff, 770, 877, 887, III: 60, 63, 652 III: 73 ff 889, 938, 942; III: 194 Brueghel d.Ä., Pieter (1525/30– Brešan, Ivo (*1936) V: 652 Brod, Max (1884–1968) IV: 237, 1569) I: 399, 557 Breschnew, Leonid Iljitsch (L. Il’i 419, 607, 627; V: 290 Bruggen, Staf (1893–1964) IV: 702 f Brežnev, 1906–1982) V: 622 Broelman, Stephan (1551–1622) Brügmann, Walther (1884–1945) Bressant, Jean Baptiste (1815–1886) I: 547 IV: 459 f, 472 III: 323 Broen, Abraham de (1759–1804) Brühl, Carl Moritz Reichsgraf von Breth, Andrea (*1952) IV: 597; II: 928; III: 483 (1772–1837) III: 22 ff, 52, 87, 94 V: 305, 347, 353, 361, 503, 510 f Broen, Isaac de (1783–1814) Brühl, Friedrich Alois Graf von Bretón de los Herreros, Manuel II: 928 (1739–1793) II: 723 (1796–1873) III: 368, 373 Brogle, Peter (1933–2006) V: 529 Brühl, Karl Graf von (1772–1837) Breton, André (1896–1966) IV: 2, Broglie, Louis-Victor de (1892– II: 712 f, 951 79–81, 83–86, 89, 96,100, 102; 1987) IV: 82 Bruin, Anna Maria de (†1744) V: 96, 121, 126 Broich, Margarita (*1960) V: 456 II: 696 Bretón, Tomás (1850–1923) III: 843 Brombacher, Peter V: 333, 352, 443 Brülow, Caspar (1585–1627) I: 547 Bretzner, Christoph Friedrich (1746– Bronnen, Arnolt (eig. A. Bronner, Brun, Charles le (1619–1690) 1807) II: 889 1895–1959) IV: 295, 300 f, 388, II: 256 Breuer, Hans (1868–1929) IV: 585 404, 422, 465, 467, 511 Brun, Johan Nordahl (1745–1816) Brežnev, Leonid Il’i Breschnew, Bronzino, Angelo (1503–1572) II: 917 Leonid Iljitsch I: 467 Brunati, Antonio II: 466, 468 Brezovaki, Titus (1757–1805) Brook, Peter (*1925) I: 606, 642, Bruncken, Thirza (*1958) V: 360 II: 949 646, 652, 659; III: 338 f, 912; Bruneau, Alfred (1857–1934) Brianlourt II: 936 IV: 87, 652, 688; V: 4, 27 f, 90, III: 609 Bridie, James (eig. Osborne Henry 114, 145, 158–172, 189, 348, Brunelleschi, Filippo (1377–1446) Mavor, 1888–1951) IV: 651, 679 609, 618, 679, 696, 748, 751, I: 354 f, 412 Brieux, Eugène (1858–1932) 766, 822 f, 863, 879, 889, 891– Brunes, Sören (*1938) V: 828 III: 583, 591 896, 907, 918 f Brunetière, Ferdinand (1849–1906) Brigadere, Anna (1861–1933) Brooke, Arthur (†1563) I: 626 III: 318 III: 811 Brosch, Hans (*1943) V: 396 Bruni, Domenico II: 50 Brinkhuysen, Herman (†1695) Broschi, Carlo Farinelli Brunian, Joseph Graf von (1733– II: 318 Brossa, Joan (1919–1998) IV: 202 1781) II: 936 f Brion, Friederike (1752–1813) Broszkiewicz, Jerzy (1922–1993) Brüning, Heinrich (1885–1970) II: 804, 818, 824 V: 753, 755 f IV: 425 Brioschi, Antonio (1855–1920) Brouwer, Adriaen (1605/06–1638) Brunius, Heinrich II: 931 III: 160, 721 II: 306 Brunner, Lore (1950–2002) II: 259; Brioschi, Carlo (1826–1895) Brouwer, Cornelis (†1801) II: 697 III: 126, 751; V: 339, 341, 352, III: 185, 737 Brown, M. II: 662 433, 436 Brissebarre, Jean-Baptiste Bernard Browne, Martin (1900–1980) Bruno, Giordano (1548–1600) Joanny IV: 679, 684 I: 427, 673; II: 11; V: 583 Brisville, Jean-Claude (*1922) Browne, Robert I: 527; II: 309, Brunton, Ann (1769–1808) II: 548, V: 145 338–342, 345 662 370 Namenregister

Brus, Günter (*1938) V: 479 Bulgakov, Michail Afanas’evi Burggraf, Waldfried (1895–1958) Bruun, C. II: 914; III: 467, 469 (1891–1940) IV: 796 f, 801, 819, II: 608 Bruun, Thomas (1742–1800) II: 913 824 f, 873 f; V: 630, 774 Burghardt, Hermann III: 185, 922 Bržek, Miroslav V: 718 Bull, Ole Bornemann (1810–1880) Burghley, William Cecil, 1. Baron Bubenhofen, Joseph II: 952 III: 463 (1520–1598) I: 661 Buber, Martin (1878–1965) Bulla, Carl II: 937 Burgos, Jerónima de II: 117 IV: 328 Bulla, Franz Heinrich III: 514 Burian, Emil František (1904–1959) Bubnov, Andrej (1883–1940) Bulla, Friedrich Heinrich (1754– IV: 611, 616, 619–621, 630; IV: 795 1819) II: 941 V: 708, 712, 749 Buch, Fritz Peter (1894–1964) Bülow, Cosima Freifrau von Burian, Karel (1870–1924) IV: 328 Wagner, Cosima III: 889 Buchanan, George (1506–1582) Bülow, Hans Guido Freiherr von Burkhard, Paul (1911–1977) I: 483, 546; II: 463 III: 162 IV: 557 Buchanan, Jack (1891–1957) Bulthuis, Jan (1750–1801) II: 696 ff Burljuk, David Davidovi (1882– IV: 643 Bulwer-Lytton, Edward George, 1967) IV: 137, 778 Buchel, Charles A. (1872–1950) 1. Baron Lytton (1803–1873) Burljuk, Nikolai (Bruder von David III: 431 III: 407, 418, 425 D. Burljuk) IV: 778 Büchi, Ella (1929–1999) V: 221 Bunge, Hans (1919–1990) V: 229 f, Bürmann, Siegfried IV: 171 Büchner, Georg (1813–1837) 447 Burnacini, Baron Ludovico Ottavio II: 804; III: 73, 81, 101, 116 ff, Bungert, August (1845–1915) von (1638–1707) II: 5, 8, 31, 122, 125 ff, 136 ff, 208; IV: 258, III: 718 173, 330, 343, 416, 419, 428, 266, 286 f, 369, 373, 396, 456, Buñuel, Luis (1900–1983) IV: 177, 446 f, 449 ff, 479, 870 555, 699; V: 11, 19, 78, 95, 148, 188; V: 173 Burnacini, Giovanni (1610–1655) 176, 224, 228, 240 f, 279, 283, Buonamente, Giovanni Battista (um II: 13, 48, 374, 377, 418, 420, 352, 364, 368, 427, 429, 433, 435, 1595–1642) II: 477 433, 448 f, 883 440, 495, 497, 551, 578 f, 584, Buono, Vincenzo dal II: 934 Buron, Madame (später Madame 608, 677, 733, 898, 906, 908 Buontalenti, Bernardo (1536–1608) Baune) II: 514 Buckstone, John Baldwin (1802– I: 418 ff, 466–470, 473, 688; Burrell, John V: 890 1879) III: 397, 408 II: 14 f, 30, 35, 58, 384, 415 Burri, Emil (eig. E. Hesse, 1902– Buckwitz, Harry (1904–1987) Burbach, Rüdiger V: 527 1966) IV: 494 IV: 498 f, 627; V: 213, 217 f, 228– Burbage, Cuthbert (um 1568–1619) Burrmeister, Otto (1899–1966) 236, 255, 533 I: 573 V: 205 Buczolick, Rudolf (*1934) III: 221; Burbage, James (um 1530–1597) Burroughs, Edgar Rice (1875–1950) V: 471 I: 572 V: 174 Budevska, Adriana (1878–1955) Burbage, Richard (um 1573–1619) Burroughs, William S(eward) (1914– III: 556; IV: 919 I: 573, 580, 607, 614, 635, 641 1997) V: 359, 369, 589 Budský, Jozef (1911–1989) IV: 628 Burchardt, Peter Anton (1656–1714) Burrus, Sextus Afranius (†62) Bueil Racan, Honorat de (1589– II: 470 I: 254 1670) II: 207 Bürckel, Josef (1895–1944) IV: 601 Burton, Richard (eig. R. Walter Buero Vallejo, Antonio (1916–2000) Burckhard, Max Eugen (1854–1912) Jenkins, 1925–1984) IV: 653; IV: 196 f, 202–207, 219; V: 610, III: 178, 731 f V: 889, 905, 926 677 Burckhardt, Jacob (1818–1897) Burton, Robert (1577–1640) Bugge, Stein (1896–1961) IV: 764 f III: 749 I: 566 f, 677, 688 Buhre, Traugott (*1929) II: 791, Burešová, Hana (*1959) V: 718, Bury, John (1925–2000) V: 904 801; V: 286, 330, 339, 343, 346, 720 Busato, Giorgio III: 376 491, 495, 505 Burg, Eugen (1871–1944) III: 226 Busch, Ernst (1900–1980) IV: 435 f, Bühren, Ernst Johann, Herzog von Burger, Albert (1884–1970) IV: 356, 533; V: 417, 468 Kurland (1690–1772) II: 965 358 Busch, Eugen II: 941 Bührer, Jakob (1882–1975) Bürger, Gottfried August (1747– Busch, Fritz Peter V: 204 IV: 542 f, 545 1794) II: 770 Businger, Toni (*1934) V: 525 Buirette, Pierre-Laurent Belloy, Burgess (Wilson), (John) Anthony Buska, Johanna (1848–1922) Dormont de (1917–1993) V: 385, 387 III: 891 f Namenregister 371

Busoni, Ferruccio Benvenuto (1866– Calderón, María de (La Calderona) Canetti, Elias (1905–1994) V: 536 1924) II: 606; IV: 127, 336, 451– II: 81 Cangiullo, Francesco (1884–1977) 454, 459 Caligula (röm. Kaiser) I: 252 f, 257, IV: 141 Bustelli, Giuseppe II: 723, 935 f 270 Canha, Antonio Pereira da (1819– Buti, Francesco II: 48, 190 Callara, Vincent V: 340 f, 346, 452 1890) III: 386 Buys, Jakob II: 693 Calleja, Oreste (*1946) V: 595 Cañizares y Suárez de Toledo, José Buysero, Dirck (1644–um 1707) Callot, Jacques (1592–1635) I: 692; de (1676–1750) II: 636 f II: 698 II: 58, 352, 354, 520, 631 Cankar, Ivan (1876–1918) IV: 929; Buysse, Cyriel (1859–1932) III: 882; Calmo, Andrea (um 1510–1571) V: 648 IV: 695 I: 428, 432, 434 Cantagallina, Remigio (1582–1656) Buzoianu, Ctlina (*1938) V: 678 Calonge, Eusebio (*1963) V: 599 II: 13 Buzzati(-Traverso), Dino (1906– Calvin, Johann (eig. Jean Cauvin; Canth, Minna (eig. Ulrika Vilhel- 1972) V: 62 1509–1564) I: 315 mina Johnsson, 1844–1897) Byron, Henry James (1835–1884) Calvo, Rafael (1842–1888) III: 376 III: 499 f, 774, 796; IV: 736; III: 425 Calvo Sotelo, Joaquín (1905–1993) V: 782 Byron, Lord (d.i. George Gordon IV: 197 Cantinella, Benedetto (16. Jh.) Noël Lord Byron, 1788–1824) Calzabigi, Ranieri da (1714–1795) I: 428 III: 283, 393, 414, 416 ff, 428, II: 884 f Cantré, Jozef (1890–1957) 518; V: 750 Câmara, João Gonçalves Zarco da IV: 700 (1852–1908) III: 844 ff; IV: 220 Canudo, Ricciotto (1879–1923) Cabal, Fermín (*1948) V: 610 Camargo, Ignacio de II: 152 IV: 54, 62 Caccini, Giulio (1545/51–1618) Cambellotti, Duilio (1876–1960) apek, Josef (1887–1945) IV: 611, II: 44 f, 48 IV: 123 623, 626 f Cadalso y Vázquez, José (1741– Cambert, Robert (um 1628–1677) apek, Karel (1890–1938) IV: 589, 1782) II: 638 II: 190 607, 611, 622, 624 ff, 628 f, 737, Caesar, Gaius Iulius (100–44 v. Chr.) Cambon, Charles-Antoine (1802– 752; V: 901 I: 215, 220, 231, 250, 417 1875) III: 291, 325 Capellani, Albert (1870–1931) Caetani, Filippo II: 56 Camée, Georgette III: 597 IV: 6 Cage, John (1912–1992) V: 585 Camões, Luís Vaz de (um 1524/25– Capellini, Carl (vor 1635–um 1684) Caille, Pierre (1912–1996) V: 863 um 1579/80) IV: 219 II: 478 Cailleau, Hubert (16. Jh.) I: 322 f, Campanini, Barbara Barberina, Capion, Etienne (1670–1757) 328 La II: 473, 906 f ajkovskij, Pëtr Il’i (1840–1893) Campbell, Ken (eig. Kenneth Victor Capon, William (1757–1827) IV: 829, 880 C., *1941) V: 901, 919 II: 669 Calaminus, Georg (1547–1575) Campbell, Mrs. Patrick (d.i. Stella Caproli, Carlo (um 1615/20– I: 546 C., 1865–1940) IV: 654 1692/95) II: 190 Calau, Friedrich August II: 705 Campeggi, Rodolfo (1565–1624) Caracalla, Bassanius I: 270; II: 404 Caldara, Antonio (1670–1736) II: 60 Caraccio, Antonio (1630–1702) II: 615, 622 f Campen, Jacob van (1595–1657) II: 55 f Calderón de la Barca, Pedro (1600– II: 306, 312 Caragiale, Costache (1815–1887) 1681) II: 2, 62 ff, 72–75, 77, 81, Campion, Thomas (1567–1620) III: 558 84, 90, 105, 122, 128–154, 156, I: 688 Caragiale, Ion Luca (1852–1912) 159–162, 233, 248, 323, 336, Campistron, Jean Galbert de (um III: 560, 926 f; IV: 923; V: 675, 344, 347, 636 f, 749, 773, 792, 1656–1723) II: 532 681 927; III: 68, 70, 76, 82, 90, 98, Campra, André (1660–1744) II: 700 Caragiale, Iorgu (1826–1894) 113 f, 146, 174, 198, 208, 210, Camus, Albert (1913–1960) IV: 76, III: 558 498, 698, 794; IV: 26, 88, 172, 219, 557; V: 3 f, 37, 40, 46, 56 f, Carasale, Angelo (18. Jh.) II: 578 186 f, 219, 267, 282, 288, 292, 59–63, 65, 73–77, 98, 127, 342, Caratti, Francesco (um 1615– 792, 838; V: 63, 161 ff, 226, 333, 375, 516, 553, 656, 677, 729, 731, 1677/79) II: 363 518, 581 f, 734, 746 f, 750, 846 863, 870 Caravaggio, Michelangelo Merisi da Calderón, Diego (Vater von Pedro Canaletto (eig. Giovanni Antonio (1571/73–1610) II: 10, 24 Calderón de la Barca) II: 129 Canal, 1697–1768) II: 618 Carbonet, Charles II: 433 372 Namenregister

Carboni, Angiolo (1701/1715–nach Carrière, Jean-Claude (*1931) Castronio I: 462 1782) II: 935, 967 V: 160, 165–168, 170 ff Castronuovo, Julio (*1932) IV: 223 Carção, P.A. Correia II: 644 Carstensen, Margit (1940–1958) Cate, Ritsaert ten (*1938) V: 848 f Carducci, Alessandro II: 449 I: 139; V: 273 f, 279 Catel, Louis (eig. Ludwig Friedrich Carew, Thomas (1594/95–1640) Carton, Pauline (1884–1974) IV: 15 C., 1776–1816) III: 289 I: 688 Carulli, Michele (18. Jh.) II: 904 Cathomas, Bruno (*1965) V: 351 Carey, Henry, 1st Baron Hunsdon, Caruso, Enrico (1873–1921) Catull (Gaius Valerius Catullus, Lord Chamberlain (1526–1596) III: 824, 826 87/85–nach 55 v. Chr.) I: 232 I: 576 Carvalho, José Joaquim Coelho de Caubère, Philippe (*1950) V: 153 Carey, Henry (1687–1743) II: 679 (1855–1934) III: 844 Caullery, Louis de (vor 1580–nach Carl VI., Erzherzog von Österreich Carvallo, Alfonso Luis de (1571– 1621) I: 487 (1771–1847) III: 100 1635) II: 94 Caussin, Nicolas (auch: Nicolaus Carl August, Großherzog von Casanova, Giovanni Giacomo, Causinus, 1583–1651) II: 200 f, Sachsen-Weimar-Eisenach (1757– Chevalier de Seingalt (1725– 395 1828) II: 745 f, 754, 818, 825 f, 1798) II: 577, 627 Cavalieri, Emilio de (1550–1602) 841, 843 ff Casarès, Maria (1922–1996) II: 225; II: 44 f Carl, Carl (eig. Carl Ferdinand V: 5, 17, 21, 23, 38, 61, 67, 184 Cavalli, Pietro Francesco (1602– Bernbrunn, 1787–1854) II: 880; Casella, Alfredo (1883–1947) 1676) II: 46, 48, 186, 190, 448 III: 101, 190 f, 198, 222 IV: 127 Cavendish-Bentinck, William, 2nd Carlell, Lodowick (1602–1675) Casona, Alejandro (eig. A. Rodríguez Duke of Portland (1709–1762) I: 689 Álvarez, 1903–1965) IV: 179 ff, II: 685 Carlos I., König von Spanien Karl 197 Cavos, Albert (1801–1863) III: 524 V., Kaiser des Heiligen Römischen Caspar, Horst (1913–1952) II: 797; Caxton, William (um 1422–1491) Reiches III: 98, 125; V: 239 f I: 643 Carlos IV., König von Spanien Cassagne, Yves V: 82 Ceauescu, Nicolae (1918–1989) Karl IV. (Carlos IV.), König von Cassano, Manuel V: 588 V: 672 f, 680 f Spanien Casson, Bronwen V: 888 Cebà, Ansoldo (1565–1623) II: 53 Carlos, Don, Infant von Spanien Castegren, Victor (1861–1914) Cecchi, Carlo (*1939) V: 548, 578, (1545–1568) II: 63; III: 360 III: 778, 781 584 Carlsen, Traute (1887–1968) IV: 555 Castelar, Emilio (1832–1899) Cecchi, Giovanni (1518–1587) Carmona, Manuel Salvador (1734– III: 361 I: 427 1820) II: 634 Castelein, Matthijs de (1488–1550) Cecchini, Pier Maria (Anf. 17. Jh.) Carmona, Oscar (1869–1951) I: 380 I: 429; II: 50, 195, 352 IV: 212 Castelli, Ignaz Franz (1781–1862) echonin, Sergej (1878–1936) Carné, Marcel (1906–1996) II: 746 IV: 775 f III: 258; V: 9, 33 Castellucci, Romeo (*1960) V: 591 echov, Anton Pavlovi (1860–1904) Carol I. Karl I. Castelo Branco, Camilo (1825– II: 597; III: 526, 536, 691, 776, Caron, Antoine (1521–1599) 1890) III: 386; IV: 222 811, 851, 890, 901, 903, 905 ff, I: 491 Castelvetro, Lodovico (1505–1571) 909 ff, 924; IV: 35 ff, 194, 343, Carp, Stephanie V: 382, 534 I: 84, 440 404, 617, 652, 726, 772, 819 f, Carpaccio, Vittore (um 1455–1526) Casti, Giovanni Battista (1724– 828, 830, 847, 859, 864, 938; II: 119 1803) II: 624, 628, 890 V: 19, 27, 95, 143, 164, 167, 183, Carpenter, J.E. III: 424 Castiglione, Baldassare (1478–1529) 276, 288 f, 292, 308, 317, 326 f, Carrà, Carlo (1881–1966) IV: 135, I: 407, 412, 416, 418, 422 362, 367, 369, 385, 433, 442, 478, 138 Castorf, Frank (*1951) V: 359, 377, 500, 512, 526, 546, 549 f, 557, 561, Carracci, Annibale (1560–1609) 381, 383–390, 406, 441, 490, 513 605, 630, 632, 634 f, 642, 673, II: 10 Castro Ruz, Fidel Alejandro (*1926) 680, 696 f, 706, 717, 720, 806, Carraro, Franco (*1939) V: 547 V: 248 813, 819, 827, 851 f, 856 f, 898 Carraro, Tino (eig. Agostino C., Castro y Bellvís, Guillén de (1569– echov, Michail A. (1891–1955) 1910–1995) IV: 163; V: 556 1631) II: 122, 226 IV: 803, 818, 912; V: 632, 641 Carré, Albert (1852–1938) III: 583, Castro, Luciano de (1873–1916) Cela, Camilo José (1916–2002) 609 III: 844 IV: 205 Namenregister 373

Celano, Carlo (1617–1693) Chalon, Alfred Edward (1780–1860) Charron, Pierre (1541–1603) I: 411 II: 57 III: 354 Chasselat, Charles Abraham (1782– Cellini, Benvenuto (1500–1571) Chalupka, Ján (1791–1871) 1843) III: 262 I: 476 III: 893 Chastellain, Georges (1405–1475) Cellotius, Ludovicus (1588–1658) Chambas, Jean-Paul (*1947) V: 31 I: 401 II: 200 Chamberlain, Houston Stewart Chastillon, Claude de (1560–1616) Celtis, Conradus (eig. Konrad Pickel, (1855–1927) III: 765; IV: 516 II: 179 1459–1508) I: 274, 411, 515, Chamberlain, Joseph (1836–1914) Chateaubriand, François René, 517, 519, 547 III: 431 Vicomte de (1768–1848) III: 270 Cendrars, Blaise (eig. Frédéric Louis Chambers, Mary (†1849) III: 428 Châtelet, Marquise du II: 548 Sauser, 1887–1961) IV: 54, 63, Champmeslé, Marie (1642–1698) Chaucer, Geoffrey (um 1340–1400) 65, 72 II: 238 I: 643, 650 ensky, Alois (1868–1945) III: 891 Chancerel, Léon (1886–1965) Chaumette, Monique (Hélène Centeno, Yvette (*1940) V: 613 IV: 22 Pierrette) (*1927) V: 6, 19 Cerceau, Jean Antoine du (1670– Chanel, Coco (eig. Gabrielle Bon- Chauveau, François (1613–1676) 1730) II: 200 heur Chasnel, 1883–1971) IV: 58 II: 166, 179, 184, 202, 210, 220 Cereza, Hansel (*1958) V: 601 Chantel, Jean II: 200 Cheïntsis, Oleg V: 643 Cerf, Raphael Friedrich (1782– Chapelain, Jean (1595–1674) I: 84; Chelidonius, Benedict (†1521) 1845) III: 41 ff II: 207, 226, 235 I: 519, 547 Cerf, Rudolph III: 43 Chaperon, Philippe Marie (1823– Chelleri, Fortunatus (1690–1757) Cerha, Friedrich (*1926) III: 712 1907) III: 325 II: 730 Cernescu, Dinu (*1935) V: 674 Chaplin, Charlie (eig. Sir Charles Chénier, André (1762–1794) ernigoj, August (1898–1985) Spencer Chaplin, 1889–1977) II: 571 f IV: 929 IV: 62, 222, 420, 588, 620 Chénier, Marie-Joseph de (1764– ernodrinski, Vojdan (1877–1951) Chapman, George (um 1559–1634) 1811) II: 536, 571; III: 265 V: 662 I: 586, 588 f, 594, 627, 643, 671, Cheráskow, Michail (1733–1807) Ceroli, Mario (*1938) V: 577 673 f, 677–679, 681 II: 969 Cerrito, Fanny (1817–1909) Chapman, Henry V: 906 Chéreau, Patrice (*1944) I: 604; III: 305, 334, 395, 437 f Char, René (1907–1988) V: 22 II: 554 f, 807; III: 316, 318, 455; Cervantes Saavedra, Miguel de Charalambous, Nikos (*1941) V: 20 f, 27 ff, 119, 138, 140–148, (1547–1616) I: 508–512, 677; V: 671 183–189, 512, 544, 924 II: 87, 95, 102, 109, 638; IV: 26, Charcot, Jean Martin (1825–1893) Chéret, Jules (1836–1932) III: 327, 172; V: 33 III: 784 331 Cervi, Gino (1901–1974) V: 546, Charke, Charlotte (1713–1760) Cherubini, Luigi (1760–1842) 576 II: 658 II: 627 Césaire, Aimé (*1913) V: 179 f, 182 Charles I., König von England, Chesnaye, Nicolas Filleul de la Cesariano, Cesare (um 1475–1543) Schottland und Irland (1600– (1530–1575) I: 401 I: 451 ff 1649) II: 396 Chesterton, Gilbert Keith (1874– Cesarotti, Melchiore (1730–1808) Charles V., König von Frankreich 1936) IV: 839 II: 603 (1338–1380) I: 318 Chettle, Henry (1564?–1607?) Cesti, Marc Antonio (1623–1669) Charles IX., König von Frankreich I: 643 II: 5, 448, 452, 489 (1550–1574) II: 537 Chetwynd, William (1685?–1770) Cézanne, Paul (1839–1906) III: 574 Charlot, André (1882–1956) IV: 656 II: 652 Chabert, Pierre (*1938) V: 79 Charms, Danîil Ivanovi (1906– Chevalier, Étienne (1400–1474) Chabrier, Alexis Emmanuel (1841– 1941) IV: 875 I: 271 1894) III: 336 Charpentier, Gustave (1860–1956) Chiabrera, Gabriello (1552–1638) Chagas, Manuel Pinheiro (1842– III: 609 II: 53, 60 1895) III: 386 Charpentier, Marc Antoine (1635– Chianca, Rui (1891–1931) IV: 220 Chaikin, Joseph (1935–2003) 1704) II: 186, 269 Chiarelli, Luigi (1884–1947) V: 162 Charrat, Janine (*1924) IV: 64 IV: 124 f, 157 f Chairemon (um 400 v. Chr.) I: 151 f Charrell, Eric (eig. Erich Karl Chiari, Pietro (1711/12–1785) Chairon I: 198 Löwenberg, 1894–1974) IV: 446 II: 592, 602, 604 374 Namenregister

Child, Harold Hannyngton (1869– Christian-Albrecht, Herzog zu Cichocki, Bogusław IV: 906 1945) IV: 657 Schleswig-Gottorf (1641–1695) Cicognini, Giacinto Andrea (1606– Chionides (5. Jh. v. Chr.) I: 16 f, 21 f II: 425 1660) II: 53, 347, 353, 628 Chirac, Jacques (*1932) V: 137 Christian Ludwig II., Herzog von Cielak, Ryszard (1937–1990) Chirico, Giorgio de (1888–1978) Mecklenburg-Schwerin (1683– V: 746, 748, 750 f IV: 55, 73, 450 1756) II: 754, 759 Ciešlewski, Franciszek (1841–1920) Chlebnikov, Velimir (1885–1922) Christian von Wohlau, Herzog III: 536 IV: 137, 776 ff, 868 (17. Jh.) II: 400 Cigna-Santi, Vittorio Amadeo Chlepianov, Ilia IV: 852 Christians, Mady (1892–1951) (um 1730–nach 1795) II: 627 Chlodwig (466–511) II: 166 I: 116; IV: 289 Cilèa, Francesco (1866–1950) Choderlos de Laclos, Pierre Christiansen, Peter III: 804 III: 826 Ambroise François (1741–1803) Christiansen, Rasmus (1863–1940) Cimarosa, Domenico (1749–1801) V: 456 II: 917 II: 746, 946, 971 Chodowiecki, Daniel Nikolaus Christie, Agatha (eig. A. Mary Cinquanta, Benedetto (17. Jh.) (1726–1801) II: 707, 716, 719, Clarissa Mallowan, 1890–1976) II: 56 766, 776 IV: 663; V: 903 Cintra, Luís Miguel (*1949) V: 617 Choirilos (6. Jh. v. Chr.) I: 11 f, 14, Christine, Königin von Schweden Cipra, Jean Camille (1893–1952) 87 (1626–1689) II: 12 IV: 29 Choltitz, Dietrich von (1894–1944) Christomanos, Konstantinos Ciprian, Gheorghe (1893–1968) V: 8 (1867–1911) III: 927 f; IV: 926 Chopin, Frédéric (1810–1849) IV: 936 f Circe III: 127 III: 516 Chronegk, Ludwig (1837–1891) Ciriaco von Ancona (um 1391– Choquet I: 327 III: 151, 153, 896 1455) I: 450 Choumansky, Olga V: 47 Chruschtschow, Nikita Sergeevi 3irilov, Jovan (*1931) V: 650, 656 Chrispijn Sr., Louis Henri (1854– (auch: Chrušëv, 1894–1971) Ciulei, Liviu (*1923) V: 677–681 1926) III: 445, 880 IV: 798; V: 621 f Ciulli, Roberto (*1934) V: 351 Christensen, Christian Ferdinand Churchill, Caryl (*1938) V: 899, Cixous, Hélène (*1937) V: 145, (1805–1883) III: 461 908 153 f Christensen, Halfdan (1873–1950) Churchill, Sir Winston Leonard Clair, René (1898–1981) III: 285; IV: 764 Spencer (1874–1965) V: 162, IV: 64 Christensen, Maren V: 352 267 Clairon, Mlle (eig. Josèphe Hippo- Christian I., Kurfürst von Sachsen Churmuzis, M. (1804–1882) lyte Léris de la Tude, 1723–1803) (1560–1591) II: 439 III: 563 II: 535, 538, 902 Christian IV., König von Dänemark Ciamberlano, Luca (1570/80–nach Claretie, Jules (1840–1913) und Norwegen (1577–1648) 1641) II: 28, 434 III: 582 f; IV: 10 II: 466, 469, 472 Cibber, Colley (1671–1757) Clark, Mark (1896–1984) V: 465 Christian V., König von Dänemark II: 288 f, 300, 305, 649 f, 656, Claudel, Paul (1868–1955) III: 573, und Norwegen (1646–1699) 673, 679 f 596, 598, 601 ff, 606, 641, 890; II: 470 Cibber, Susannah Maria (eig. S.M. IV: 10, 12, 17 f, 27, 70, 95, 221, Christian VI., König von Dänemark Arne, 1714–1766) II: 294, 658 617, 773, 836, 839 f, 842, 925; und Norwegen (1699–1746) Cibber, Theophilus (1703–1758) V: 8, 23, 25, 27, 32, 34 f, 37, 39, II: 907, 909 II: 650 232, 477 Christian VII., König von Dänemark Cibulka, Alois (um 1770–nach Claudia Felicitas, Erzherzogin von und Norwegen (1749–1808) 1815) III: 549 Österreich-Tirol (1653–1676) II: 908 Cicéri, Pierre Luc-Charles (1782– II: 407 Christian VIII., König von Däne- 1868) III: 253, 291, 299, 301, Claudius (Tiberius Claudius Drusus mark und Norwegen (1786– 303, 309, 325 Nero Germanicus, 10 v. Chr.–54 1848) III: 140, 457 Cicero, Marcus Tullius (106–43 n. Chr.) I: 253 Christian IX., König von Dänemark v. Chr.) I: 201, 228, 241, 252, Claudius Marcellus (um 222 v. Chr.) (1818–1906) III: 799 266, 411, 544 I: 227 Christian X., König von Dänemark Cicero, Quintus Tullius (um 102–43 Claus, Hugo (*1929) V: 845 (1870–1947) IV: 743 v. Chr.) I: 252 Claveret, Jean (1600–1660) II: 222 Namenregister 375

Clemens VIII., Papst (eig. Ippolito Collier, William II: 649 f 31 f, 40 f, 46, 48 f, 51, 88, 114, Aldobrandini, 1536–1605) Collijn, Gustaf (1880–1968) 151, 356, 653, 705 f, 729, 923; I: 447; II: 23 III: 783 V: 7, 9, 17 f, 33, 59, 63, 552, 557, Clemens von Alexandrien (um 150– Colman d.Ä., George (1732–1794) 851 um 215) I: 274 II: 688 f Copeau, Pascal (1908–1982) Clement, Pierre (18. Jh.) II: 547, Colomba, Innocente (18. Jh.) IV: 12 675 II: 725, 727 Copi (eig. Raúl Natalio Roque Clerici, Roberto (17. Jh.) II: 685 Colonna, Fabrizio (um 1450–1520) Damonte Botana, 1939–1987) Clever, Edith (*1940) I: 94; III: 913; I: 498 V: 173 f V: 273, 276 f, 307 f, 310, 314, Colonna, Kardinal Pompeo (1479– Coquelin aîné, Benoít Constant 316 f, 319 f 1532) I: 414 (1841–1909) III: 576, 581, 774 Clint, George (1770–1854) III: 413, Comenius, Johannes Amos (1592– Coralli (Peracini), Jean (1779–1854) 433 1670) II: 381, 474, 483 III: 305 Clive, Kitty (eig. Catherine Raftor, Commodus (161–192) I: 270 Córdoba, María de II: 81 1711–1785) II: 290, 658 Comte, Auguste (1798–1857) Cordus (1./2. Jh.) I: 253 Cluchey, Rick (*1933) V: 85 III: 588 Corinth, Lovis (1858–1925) Cnapius, Gregorius (1564–1638) Concialini, Carlo (1744–1812) III: 678, 693; IV: 226, 270, 292 II: 482 II: 711 Coriolano, Giovanni Battista (1590– Cobbold, Baron (d.i. Cameron Condell, Henry (um 1570–1627) 1649) II: 33 Fromanteel Cobbold, 1st Baron I: 608, 662 Coriolanus, Gajus Marcius (vor Cobbold, 1904–1987) V: 874 Conegliano, Emanuele Ponte, 505–um 488 v. Chr.) I: 387, 631 Cochin d.J., Charles-Nicolas (1715– Lorenzo da Cornecu, T. IV: 925 1790) II: 525 Congrewe, William (1670–1729) Corneille, Pierre (1606–1684) Chochin, Noël (1622–1695) II: 214 II: 291, 301, 303 f, 670; IV: 650; I: 240, 265, 485, 667; II: 56, 122, Cochois, Marianne (18 Jh.) II: 711 V: 928 155, 161, 164 f, 168, 174, 186, Cochran, Charles B. (1872–1951) Connio, Nicoletta (1736–†?) II: 589 192, 207, 210–215, 217, 219– IV: 656 Connolly, James (1868–1916) 231, 233, 236, 238, 241, 246, Cocteau, Jean (1889–1963) IV: 2 ff, V: 916 248–252, 254, 258, 263, 271, 8, 26, 30, 52, 54, 56 f, 61 f, 65, Conrad, Michael Georg (1846– 293, 323, 344, 349 f, 483, 507, 70 ff, 74–78, 144, 219, 620, 726; 1944) III: 660, 663 532 ff, 544, 548, 610, 710, 758, V: 7, 104, 112 f, 469, 550, 750 Conradi, Paul IV: 270 786, 904, 917, 958 f, 963, 967; Coello y Ochoa, Antonio (1611– Cons, Emma (1838–1912) III: 399 III: 242, 448, 591; IV: 11; V: 17 f, 1652) II: 151, 154, 162 Constant, Benjamin (1767–1830) 34, 143 f, 472, 564 Coffey, Charles (†1745) II: 679 III: 248, 265, 270, 826 Corneille, Thomas (1625–1709) Cohen, Fritz A. IV: 445 Constant, Marius (1925–2004) II: 219, 231, 263, 323, 349, 396, Colardeau, Charles-Pierre (1732– V: 167 507, 532, 917 1776) II: 909 Constantin, Jean Baptiste (gen. Cornelius, Peter (1824–1874) Colasse, Pascal (1649–1709) II: 700 Octave) II: 514 III: 802 Colbert, Jean-Baptiste, Marquis de Constantini, Angelo (1653–1729) Coronelli, Vincenzo Maria (1650– Seignelay (1619–1683) II: 164 f, II: 49, 352, 954 1718) II: 32 190, 235, 257 Constantini, Antonio II: 519 Correia Garção, Pedro António Colciaghi, Ebe (*1921) V: 554 Conti, Antonio (1677–1749) (1724–1772) II: 645 Coleman Jr., George (19. Jh.) II: 254, 610 Correia, Natália (1923–1993) III: 391 Contile, Luca (um 1505/07–1574) IV: 224 f Coleman, Mrs. (17. Jh.) II: 279 I: 427 Correia, Romeu (1917–1996) Coleridge, Samuel Taylor (1772– Cooke, Georg Frederick (1756– IV: 221 f 1834) III: 410, 419, 855 1812) III: 429 Corselli, Francisco (1702–1778) Collado, Manuel IV: 171 Cooke, Thomas (1703–1756) II: 642 Collé, Charles (1709–1783) II: 572 II: 675 Corsi, Jacopo (1561–1604) II: 44 f Collier, J. Payne (1789–1883) III: 85 Copeau, Jacques (1879–1949) Corsi, Peri II: 45 Collier, Jeremy (1650–1726) II: 276, II: 248, 594, 602; III: 598, 602, Cortês, Alfredo (1880–1946) 305, 646, 653 860; IV: 6 f, 9, 11 f, 16–23, 25 f, IV: 220 376 Namenregister

Cortese, Giulio Cesare (1571–um 906; IV: 16 f, 19, 32, 39, 51, 170, Crooke, Frederick (1908–1991) 1628) II: 60 177, 188, 257, 270, 348, 356, IV: 649 Cortese, Louis IV: 130 422, 643, 692, 696, 699, 712, Croué, Jacques IV: 17 Cortiella, Felip (1871–1937) 727 ff, 749 f, 773, 781, 799, 890, Crowne, John (1640?–1703?) III: 840 893, 899, 923; V: 144, 675, 679, II: 299 Corver, Marten (1727–1793) 737, 741, 817 Crozier, Eric (1914–1994) IV: 658 II: 318, 320 f, 695 f, 698 Crali, Tullio (1910–2000) IV: 131, Cruikshank, Isaac Robert (1789– Corvinus, Johann August (1682– 138, 147 1856) III: 406 1738) II: 430, 437 Cramer, J. V: 832 Crusell, Bernhard Henrik (1775– Corvinus, Laurentius (um 1465– Cramer, Peter II: 908 ff, 913 1838) III: 488 1527) I: 517 Cranach d.J., Lukas (1515–1586) Crusius, Johannes Paul (1588–1629) Corvo, João de Andrade (1824– I: 539 f I: 547 1890) III: 386 Crassus (Marcus Licinius Crassus, Cruz, Ramón de la (1731–1794) Cosgrove, Aedin V: 942 115/14–53 v. Chr.) I: 215 II: 641 f Cosimo II. Medici, Cosimo II., de’ Craven, Hawes (1837–1910) Csáky, Graf Georg II: 942 Costa, Orazio (1911–1999) II: 611; III: 434 Csiky, Gergely (1842–1891) V: 552, 576 Craxi, Bettino (1934–2000) III: 548 Costenoble, Karl Ludwig (1769– V: 539 Csokor, Franz Theodor (1885–1969) 1837) III: 178 Creaton, V. I: 138 IV: 569 Coster, Samuel (1579–1665) II: 311, Crébillon, Prosper Jolyot de (1674– Csurka, István (*1934) V: 702 317, 319, 690 1762) II: 535, 548, 552, 710, Cubillo de Aragón, Alvaro (um Costetti, Giuseppe (1834–1920) 786 1596–1661) II: 154 III: 353 Credé, Carl (eig. Carl Hoerder, Cueva, Juan de la (um 1540–um Cotas, Rodrigo (um 1435–1505) 1878–1952) IV: 422 1610) I: 509, 512; II: 94, 107 I: 499, 501 Cremer, Ludwig (1909–1982) Cullberg, Birgit Ragnhild (1908– Cotes, Peter (eig. Sydney Boulting, V: 200 1999) IV: 725 f ; V: 811 1912–1998) V: 903 Crémieux, Hector (1828–1892) Cumberland, Richard (1732–1811) Cotte, Robert de (1656–1735) II: 74 III: 330, 332 II: 688 f, 745 Coulom, Jean-Bapstiste II: 7 Crespi de Borja, Luis (Bischof von Cunha, Juliana Carneiro da I: 2; Courbet, Gustave (1819–1877) Plasencia: 1658–1663 ) II: 152 V: 150 III: 245, 309, 584 Crevelli, Giovanni II: 49 Cunningham, Merce (*1919) Courteline, Georges (eig. G. Victor Cricchi, Domenico II: 712 V: 585 Marcel Moineaux, 1858–1929) Croce, Benedetto (1866–1952) Cunninghame, (Marie) Polly III: 576, 591; IV: 15 III: 818; IV: 133 (um 1785–1837) II: 700 Coutaud, Lucien (1904–1977) Crocus, Cornelius (1500–1550) Cuno, Heinrich III: 88 I: 176; V: 35 I: 540, 557 Cupis de Camargo, Marie-Anne de Coward, Sir Noël (1899–1973) Croiset, Hans (*1935) V: 850, 856, Lupis de Camargo, Marie- IV: 658–661, 686, 699, 738, 745; 858 f Anne de V: 792, 928 Croisy, Marie-Angélique Gassaud du Curel, François (1854–1928) Cowens, Frederic III: 436 (17. Jh.) II: 253 III: 583 Cox, Charlotte III: 429 Crommelynck, Fernand (1886– Curie, Marie (1867–1934) Coyne, Joseph Sterling (1803–1868) 1970) III: 886; IV: 722, 852 f III: 612 f III: 410 Cromwell, Oliver (1599–1658) Curjel, Hans (1896–1974) IV: 450; Coypel, Charles-Antoine (1694– II: 275, 278 f, 397 V: 531 1752) II: 191 Cromwell, Thomas I: 397 Curtis, Tony (eig. Bernard Schwartz, Crabbe, George (1754–1832) Cronegk, Johann Friedrich Freiherr *1925) IV: 531 IV: 658 von (1731–1758) II: 761, 886, Curtius, Ernst Robert (1886–1956) Craig, Edward Gordon (eig. E. 904 I: 272 Henry Gordon Godwin, 1872– Cronheim, Paul Moritz (1892–1975) Curtius, Michael Conrad (1846– 1966) I: 589, 610, 634, 639; IV: 718 1927) II: 778 III: 598, 612 f, 680, 724, 750, Cronström, Daniel (1655–1719) Cuvilliés d. Ä., François de (1695– 770, 781, 847, 854 ff, 870 ff, 883, II: 468 1768) II: 734 f Namenregister 377

Cuzzoni, Francesca (1700–1770) Damon von Athen (Mitte 5. Jh. v. Davenant, William (1606–1668) II: 45, 683 Chr.) I: 53 f, 77 ff I: 664, 689, 691; II: 277–281, Cybulski, Andrzej (1926–1971) Dancourt, Florent-Carton (1661– 284, 286 f, 289–292, 295, 649 V: 734 1724) II: 271, 273, 560; IV: 11 David, Gerard (um 1460–1523) Cygnaeus, Fredrik (1807–1881) Dandoulaki, Katia (*1948) V: 668 I: 557 III: 496 Dank, Oldich (1927–2000) David, Jacques-Louis (1748–1825) Cyprian(us), Thascius Caecilius V: 719 II: 536, 541, 864; III: 265 (um 200/10–258) I: 202 Danican-Philidor, Anne (1681–1728) Davidoglu, Mihail (1910–1988) Cyrano de Bergerac, Savinien de II: 522 IV: 926; V: 674 (1619–1655) II: 249, 254 Daniel, George III: 410 Davies, Thomas II: 660 Cysat, Renward (1545–1614) Daniel, Isaac (1894–1942) IV: 920 Davila, Alexandru (1862–1929) I: 360 Daniel, Samuel (1562–1619) I: 611, III: 560, 927; IV: 923 Czakó, Gábor (*1942) V: 702 627, 629 Daviot, Gordon Tey, Josephine Czernin, Johann Rudolf, Graf von Danielov V: 688 Davis, Angela (*1944) V: 115 und zu Chudenitz (1757–1845) Daniels, Sarah (*1957) V: 939 Davison, Emily (1872–1913) III: 174 D’Annunzio, Gabriele (1863–1938) IV: 640 Czeschka, Carl (1878–1960) III: 596, 817–820, 828 ff; Dawison, Bogumil (1818–1872) IV: 276 IV: 123 ff, 170, 635 II: 813; III: 89, 173, 175, 515 Czybewski, Tytus (1885–1945) Danovsky, Boyan (1899–1976) Dayes, Edward (1763–1804) IV: 897 IV: 920 II: 652 Danreiter, Franz Anton (†1760) Dean, Basil (1887–1978) IV: 643 Dabrik III: 895 II: 430, 433 Dean, James (Byron) (1931–1955) Dabroplodnij, Sava (1820–1894) Dantas, Júlio (1876–1962) III: 845; V: 910 III: 555 IV: 220 Debarry, J. III: 912 Dagerman, Stig (1923–1954) Dante Alighieri (1265–1321) I: 412; Debs, Benedikt (†1515) I: 360 V: 825 IV: 680; V: 82, 264, 655, 696, 722 Debussy, Claude (1862–1918) Daguerre, Louis-Jacques-Mandé Danton, Georges Jacques (1759– III: 334 f, 598 ff, 602, 607, 609, (1787–1851) III: 253, 289 f 1794) II: 536 f, 564; V: 660 615, 617, 763, 832, 846; IV: 52, Dahl, L. IV: 334 Danzeisen, Peter V: 330 72, 453; V: 867 Dahlgren, Fredrik August (1816– Da Ponte, Lorenzo (eig. Emmanuele De Carmine, Renato (*1923) I: 643 1895) III: 495; V: 819 Conegliano, 1749–1838) II: 624– Dechales, Milliet (1621–1678) Dahlke, Paul (1904–1984) IV: 592; 628, 890, 938; IV: 582 II: 203 V: 233 Darbes, Cesare II: 590, 606 Dechalliers II: 954 Dahlström, Magnus (*1963) D’Arcy, Margaretta (*1934) V: 916 Decorte, Jan V: 848 V: 815 Dargel, Henri IV: 43 Decroux, Étienne (1898–1991) Dalberg, Wolfgang Heribert Freiherr Dargomyzshski IV: 880 V: 30, 32 f, 856 von (1750–1806) II: 703, 737, Darnaut, Hugo (1851–1937) II: 872 De Filippo, Eduardo (1900–1984) 739, 742, 785 f, 843, 848, 851 f; Darvas, Lili (1902–1974) III: 847 IV: 118–121, 123, 159, 219; III: 29, 32, 108 Darwin, Charles (1809–1882) V: 541, 546, 551, 565–569, 578 Daldry, Stephen (*1961) V: 905 IV: 669 De Filippo, Geschwister V: 551 Dalsum, Albert van (1889–1971) Dasté, Jean (1904–1994) V: 15, 33 f De Filippo, Peppino (1903–1980) IV: 692, 698, 708, 710, 712 f, Dati, Giuliano (um 1445–1524) IV: 121, 123; V: 551, 565 716 f; V: 844 I: 356 De Filippo, Titina (1898–1963) Damböck, Marie (1827–1892) Dauberval, Jean (1742–1806) IV: 121; V: 565 III: 146 f II: 534 Defoe, Daniel (1660–1731) V: 62 D’Ambra, Francesco d’ (†1558) Daudet, Alphonse (1840–1897) Defresne, (Marie André Antoine) I: 427 III: 337 August (1893–1961) IV: 708, Damiani, Luciano (*1923) II: 594, Daumal, René (1908–1944) IV: 102 713, 716 f; V: 844 596, 600; IV: 496; V: 275, 509, Daumier, Honoré (1808–1879) Degen, Michael (*1932) V: 481 537, 549, 556 f, 561, 564 III: 293 De Gruyter, Jan Oscar (1885–1929) D’Amico, Silvio (1887–1955) Dauthage, Adolf (1825–1883) IV: 691, 700 ff, 706 IV: 173 III: 229 De Gruyter, Lieven IV: 702 378 Namenregister

Dehelly, Paula (eig. Paulette Léa D., Demeter, Dimitrija (1811–1872) Desjardins, Marie-Catherine (um *1917) V: 53 III: 551 1640–1683) II: 514 Dehlholm, Kirsten (*1945) V: 791 Demetrios von Phaleron (um 350– Desmares, Mlle II: 535 Dehn, Agnes Nathalie (1851–1920) 283 v. Chr.) I: 30, 158, 192 Desmarets de Saint-Sorlin, Jean IV: 749 Demetrius, Lucia (1910–1992) (1595–1676) II: 349 Deichmann Jr., Friedrich Wilhelm IV: 926; V: 674 Desmond, Olga (eig. O. Sellin, 1891– (1821–1879) III: 43 De Mita, Ciriaco Luigi (*1928) 1964) III: 714 Deichsel, Wolfgang (*1939) V: 329 V: 547 Desnos, Robert (1900–1945) Deinhardstein, Johann Ludwig Demokrit (Demokrit(os)) (um 460– IV: 102 (1794–1859) III: 110, 117, 173 um 370 v. Chr.) I: 190, 223 Desonnes II: 467 Déjazet, Virginie (1798–1875) De Monticelli, Guido V: 579 Désormière, Roger (1898–1963) III: 318 Demophilos I: 198, 236 IV: 97 Dejmek, Kazimierz (1924–2002) Demosthenes (384–322 v. Chr.) Despléchin, Édouard-Désiré-Joseph IV: 890; V: 730, 734 I: 150, 153 (1802–1870) III: 291, 303, Dekker, Thomas (1570?–1632) Dene, Kirsten (*1943) II: 824; 325 I: 581, 595, 643, 653, 669, 673 ff, III: 105; V: 296, 337, 339, 341 ff, Desprès, Suzanne (1875–1951) 680 f 345 f, 493, 495, 502, 506 III: 597 Delacre, Jules IV: 705, 720 Dengg, Michl (1864–1914) Desprez, Louis Jean (1743–1804) Delacroix, Eugène (1798–1863) III: 226 II: 550, 919, 922 ff; III: 483 V: 745 Deny, Wilhelm III: 26 Dessau, Paul (1894–1979) IV: 476, Delak, Ferdo (1905–1968) V: 655 Denzio, Antonio (um 1690–nach 499; V: 415, 418, 424 Delaney, Shelagh (*1939) V: 906 1763) II: 934 Dessauer, Jakob Horst II: 695 Delaunay, Marie-Thomase-Amélie Denzler, Robert Friedrich Heinrich Destinn, Emmy (eig. Emmy Kittl, Dorval, Marie (1892–1972) IV: 541 1878–1930) III: 336, 889 Delaunay, Robert (1885–1941) Dépaquit, Jules (1869–1924) Destouches, André-Cardinal (1642– IV: 58, 842 III: 572 f 1749) II: 522, 700 Delaunay-Terk, Sonia (1885–1979) Depardieu, Gérard (Xavier Marcel) Destouches, Philippe (eig. Philippe IV: 58, 62, 80, 85, 842 (*1948) II: 263 Néricault, 1680–1754) II: 545, Delavigne, Jean François Casimir Dépero, Fortunato (1892–1960) 560 ff, 697, 710, 745, 762, 774, (1793–1843) III: 296, 499 IV: 121, 129, 135, 137 f, 140, 904, 945; III: 368 Delavilla, Franz Karl (1884–1967) 142, 144, 148, 150 Dettenrieder, Johann Daniel (1733– IV: 334 f Deppe, Johann Franz II: 931, 934 1783) II: 694 Delcampe, Armand (*1939) V: 863 Derain, André (1880–1954) Deutsch, Ernst (1890–1969) II: 833; Deleuze, Gilles (1925–1995) III: 573; IV: 8, 57 IV: 267, 287, 347, 406, 418, V: 591 Derossi, Joseph III: 113 529 f, 554, 575; V: 224, 473 Delibes, Léo (1836–1891) III: 250, Derrida, Jacques (1930–2004) Deutsch, Michel (*1948) V: 26 334 V: 586 Deval, Jacques (1895–1972) Delius, Frederick (1862–1934) Déry, Juliane (1864–1899) IV: 220, 750 III: 875; IV: 657 III: 698 Deverereux, Robert, 2nd Earl of Dell, Adolf (1890–1977) V: 223 Desarthe, Gérard (*1945) II: 250, Essex (1566–1601) I: 618, 679; Dellen, H. van IV: 713 252; III: 455 II: 154 Delmary, V.B. III: 558 Descartes, René (1596–1650) II: 2, Devéria, Achille (Jacques Jean Delsarte, François (1811–1871) 7, 307, 369, 393, 466 f, Marie) (1800–1857) III: 272 III: 613 Deschamps, Eustache (um 1340– Devine, George (Alexander Delsenbach, Johann Adam (1687– 1405) I: 390 Cassady, 1910–1966) V: 889, 1765) II: 414 Deschevaux-Dumesnil, Suzanne 897 f, 920 Delteil, Joseph (1894–1978) (1900–1989) V: 88 Devrient, Carl August (1797–1872) IV: 85 Descio, Sebastian II: 352 III: 11, 83, 87, 112 De Lullo, Giorgio (1961–1981) Desfontaines, Pierre François Guyot Devrient, Eduard (1801–1877) IV: 158; V: 540 (1685–1745) II: 546 I: 653; IV: 243 Delvard, Marya (eig. Maria Biller, De Sica, Vittorio (1901–1974) Devrient, Emil (1803–1872) 1874–1965) III: 714, 716 IV: 145, 205; V: 567 III: 87, 112, 147, 150 Namenregister 379

Devrient, Ludwig (1784–1832) Dieterle, Wilhelm (1893–1972) Dobužinskij, Mstislaw V. (1875– III: 22, 41, 72, 83, 86 ff, 91, 112; II: 137, 822; IV: 288, 292 1957) IV: 774, 789 IV: 275 Dietrich, Marlene (eig. Maria Dodd, William (1729–1777) I: 665 Devrient, Otto (1838–1894) II: 830; Magdalena von Losch, 1901– Dodin, Lev Abramovi (*1944) III: 87, 770 1992) IV: 435, 460; V: 323 V: 644 f Devrient, Philipp Eduard (1801– Dietrich, Wolfgang IV: 673 Dodsley, Robert (1703–1764) II: 679 1877) II: 887; III: 10, 17, 21 ff, Dietrichstein, Moritz Joseph Johann Doepler, Karl Emil (1824–1905) 28, 45, 50, 56, 83, 86 f, 91, 136, Graf von (1775–1864) III: 173, III: 149, 155 145, 148, 150 ff 175 Doesburg, Nelly von (eig. Petronella De Wilde, Samuel (1751–1832) Dietschy, Lukas V: 534 Johanna van Moorsel, 1899– III: 432 Dietz, R. von I: 179 1975) IV: 710 Dexter, John (1925–1990) V: 878 Díez Gonzáles, Santos III: 363 Doesburg, Theo van (eig. Christian Dezoteux, Michel (*1949) V: 866 Díez, Matilde (1818–1883) III: 364, E.M. Küpper, 1883–1931) Dhomme, Sylvain (*1918) V: 79, 376 IV: 365, 587, 709 f 106 Di Giacomo, Salvatore (1860–1934) Dogget, Thomas (später Barton Diaghilev, Serge (1872–1929) V: 565 Booth, 1681–1733) II: 649, III: 613 ff, 876, 902, 919 ff; IV: 3, Dimitriadi, Costache (1831–1885) 656 ff 53, 57, 60, 142, 171, 772 f, 776, III: 560 Dolce, Lodovico (1508–1568) 842, 883 Dimitrow, Georgi (1882–1949) I: 427 Diamante, Juan Battista (1625– IV: 918 Dolet, Charles II: 514 1687) II: 154 Dingelstedt, Franz von (1814–1881) Doll, Birgit (*1956) III: 752; V: 492 Díaz de Mendoza, Fernando (1862– III: 133, 136, 140, 145 ff, 154, Dolle, W. II: 288 1930) III: 843 176 ff, 183, 185, 192, 198 Dollfuß, Engelbert (1892–1934) Dibdin, Charles (1745–1814) Diogenes von Sinope (412/03– IV: 283, 561–564, 600 II: 669 334/21 v. Chr.) I: 152 Domenico, Giuseppe II: 196, 420 Dibdin, Thomas (1771–1841) Diomedes (4. Jh.) I: 200 Domin, Friedrich (1902–1961) III: 410 Dionysiades I: 154 V: 233, 235 f, 240 Dicenta y Benedicto, Joaquín (1863– Dionysios I. von Syrakus (430–367 Dominique, Olga V: 52 1917) III: 835, 838, 842 v. Chr.) I: 152 Domitian (51–96) I: 215, 266, 269 Dickens, Charles (1812–1870) Diop, Birago (1906–1989) V: 165 Domröse, Angelica (*1941) V: 481 III: 397, 404 Diphilos aus Sinope (um 350–300 v. Don Carlos Carlos, Don, Infant Diderot, Denis (1713–1784) II: 537, Chr.) I: 146, 191, 236 von Spanien 539 f, 546 f, 561 ff, 566, 570, 572, Dirmoser, Herbert (1896–1978) Donati, Alessandro (1584–1640) 608, 661 f, 753, 764, 958; IV: 512 II: 368, 370 III: 261, 268; V: 37, 679 D’Isa, Francesco (1572–1622) II: 56 Dondi, Giovanni de (1318–1389) Didymos (Mitte 1. Jh. v. Chr.–Mitte Dix, Otto (1891–1969) IV: 380, I: 450 1. Jh. n. Chr.) I: 125, 127 552; V: 201 Donizetti, Gaetano (Domenico Diebold, Bernhard (1886–1945) Djordjevi, Jovan (1826–1900) Maria) (1797–1848) II: 581; IV: 315, 320, 339, 416 III: 554 III: 296, 343, 350, 353, 355, 357, Diederichsen, Diedrich (*1957) Djurkovi, Dimitrije (*1925) V: 656 364, 480 f, 494, 500; IV: 825 V: 244 Dmitriev, Vladimir III: 914 Donnay, Maurice (1859–1945) Dieffenbacher, Gustav (1902–1975) Döbbelin, Carl Theophil (1727– III: 739 V: 470 1793) II: 713, 715 f, 724, 730, Donsa, Janus (1545–1604) I: 555 Diegelmann, Wilhelm (1861–1934) 744, 758 Dorat, Claude-Joseph (1734–1780) IV: 285, 312 Dobchev, Ivan (*1947) V: 692 II: 538 Diehl, Hans II: 130 Döbler, Georg (1788–1845) III: 510 Dörfler, Walter III: 670, 867; V: 291 Diekhoff, Marlene (*1938) V: 332 Döblin, Alfred (1878–1957) Dorlandus, Petrus (auch: Peter Diels, Joris (1903–1992) IV: 706 f IV: 422, 467 Dorlant, 1454–1507) I: 398; Diem, Carl (1882–1962) IV: 517 Dobrinovi, Pera (1853–1923) III: 877, 885 Dieskau, Baron II: 619 III: 925 Dorn, Dieter (*1935) I: 564, 644; Dieste, Rafael (1899–1981) IV: 175 Dobroplodnij, Sava (1820–1894) V: 353, 360, 362, 368–372, 374 ff, Dietel, F.A. II: 443 III: 555 511 380 Namenregister

Dorph, Niels Vinding (1862–1931) Dresen, Adolf (1935–2001) II: 796; Dülberg, Ewald (1888–1933) III: 461 IV: 672; V: 335 f, 352, 356, 377, IV: 448, 450 Dorpius, Martin (1485–1525) 396, 400 ff, 412, 427 f, 434, 492 Dülfer, Martin (1859–1942) I: 556 Drévetière, L.-F. Deslile de la II: 518 III: 647, 650 f, 744 Dorremocha, C. I: 504 f; II: 101 Drews, Berta (1901–1987) V: 79, Dullin, Charles (1885–1949) Dorsch, Käthe (1890–1957) II: 862; 241; IV: 341, 347 II: 268; IV: 7–9, 11, 17 f, 20 f, 23– III: 123; IV: 338, 370, 526; Drexel, Ruth (*1930) V: 267, 298 27, 32, 35, 39, 41, 75, 88, 114, V: 224 Dreyer, Carl Theodor (1889–1968) 424; V: 7, 9, 13, 17, 30, 32 f, 42, Dorst, Tankred (*1925) IV: 677; IV: 754 49, 51, 63, 552, 748 V: 20, 146, 224, 282, 286, 321 ff, Dreyfus, Alfred (1859–1935) III: 2, Dumas (fils), Alexandre (1824– 325, 369, 374, 617, 839 570 f, 581, 588 1895) III: 142, 198, 307 ff, 320 f, Dort, Bernard (1929–1994) V: 92, Drinkwater, John (1882–1937) 323, 335, 352, 357, 374, 376, 97 f, 137, 167 IV: 679 445, 547, 578, 582, 774, 803, Dorval, Marie (eig. Marie-Thomase- Droste, Sebastian IV: 230 828, 830; IV: 751, 789 Amélie Delaunay, 1798–1849) Drumev, Vasil N. (1841–1901) Dumas (père), Alexandre (eig. III: 287 III: 556 Alexandre Davy de la Pailleterie, Dostal, Karel (1884–1966) IV: 608, Drummond, John (eig. Sir John 1802–1880) III: 249, 257, 259, 621, 623 f, 629 Richard Gray Drummond, 1934– 266, 279 ff, 286, 702; IV: 339, Dostoevskij, Fëdor Mikhailovi 2006) V: 883 746; V: 20, 55, 176 (1821–1881) III: 595; IV: 17, Dru, Ion (*1928) V: 683 Dumesnil, Marie Françoise (eig. M.F. 22, 41, 313; V: 59, 63, 95, 184, Dryden, John (1631–1700) I: 664; Merchand, 1713–1803) II: 234, 387, 389, 630, 633 f, 636, 639, II: 281, 284, 292–299, 301, 647, 538 644, 655, 729, 731, 750, 800, 670 Dumon, M. de II: 522 839 Drži, Marin (1508–1567) V: 648 Dumont, Gabriel Pierre Martin Dottori, Carlo de (1618–1686) Dseršinski, Ivan IV: 882 (1713–1794) II: 73 II: 54 f Dubarry, Madame (eig. Marie Dumont, Louise (1862–1932) Douglas, Alfred Bruce Lord (1867– Jeanne Bécu, 1743–1793) II: 510 III: 653, 676, 688, 695 ff, 775, 1902) III: 863 Dubek, Alexander (1921–1992) 780; IV: 326–330, 521 Douwes Dekker, Eduard Multa- V: 293, 705 Duncan, Isadora (1878–1927) tuli Dubreuil, Jean (1602–1670) III: 611 ff, 623, 724 f, 781, 859, Doux, Emile (1798–1876) II: 201 f 876, 920; IV: 439, 837, 915 III: 384 Duchamp, Marcel (1887–1968) Duncan, Ronald (1914–1982) Dowling, Maurice III: 410 IV: 79 f, 84; V: 90, 585, 744 V: 898 Downe, John II: 285 Ducis, Jean-François (1733–1816) Dünwege, Victor (1460/70–1553) Drabik, Wincenty (1881–1933) I: 666 f; II: 533; III: 368, 448, 487 I: 364 IV: 889 Duclos, Marie Anne II: 535 Dupin, Amandine-Lucie-Aurore Drachmann, Holger (1846–1908) Ducrow, Andrew (1793–1842) (1804–1876) III: 283, 296 III: 800 f, 803 III: 398 Duport, Joseph III: 449 Draesecke, Felix (1835–1913) Dudow, Slatan (1903–1963) Duport, Louis (1781–1853) III: 718 IV: 468, 472, 533 III: 180 Draghi, Antonio (1642–1707) Düffel, John von (*1966) V: 941 Dupré, Louis (1697–1774) II: 529, II: 446 ff, 478 f, 870 Dufresny, Charles Rivière (1648– 532 Drake, Sir Francis (um 1540–1596) 1724) II: 198, 271, 273 Dupuis, Nicolas Gabriel (1698– I: 596 Dufy, Raoul (1877–1953) IV: 58 1771) II: 562 Drechsler, Joseph (1782–1852) Düggelin, Werner (*1929) II: 131, Durán, Agustín (1789–1862) III: 212 149; IV: 597; V: 132, 510, 521 f, III: 360 Dreght, Johannes van (1737–1807) 535 f Duras, Marguerite (eig. M. Donna- II: 693 Duim, Izaak (1696–1782) II: 696 dieu, 1914–1996) V: 37 f, 145, Dreher, Konrad (1859–1944) Dujardin, Edouard (1861–1949) 188 III: 118 III: 336, 593 Durazzo, Jacob Graf (auch: Dreißigacker, Thomas (*1955) Dukas, Paul (1865–1935) III: 607, Giacomo Conte D., 1717–1794) V: 608 609 II: 871 f, 884, 894 Namenregister 381

Düren, Fred (*1928) II: 260; Ebreo da Pesaro, Guglielmo (1420– Eibenschütz, Camilla I: 626 V: 400 f, 428, 430, 435 1484) I: 460 Eichendorff, Joseph (Karl Benedikt) Dürer, Albrecht (1471–1528) Echegaray y Eizaguirre, José (1848– Freiherr von (1788–1857) III: 80 I: 406 f, 459 1916) III: 373 ff, 834, 841, 843; Eide, Egill III: 808 Durgin, V. V: 635 IV: 177 Eigtved, Nicolai (1701–1754) Durieux, Tilla (eig. Ottilie Godefroy, Eckart, Dietrich (1868–1923) II: 907 1880–1971) II: 855; III: 690; IV: 507 Einarsson, Indridi (1851–1939) IV: 274, 278 f, 285, 287, 405 f, Eckenberg, Johann Carl von (1684– IV: 746 418 f; V: 535 1747) II: 714, 919 Einstein, Albert (1879–1955) IV: 82 Düringer, Annemarie (*1925) Eckermann, Johann Peter (1792– Eisenstein, Sergei Michailowitsch II: 848 1854) II: 162, 746, 750, 815 f, Ejzenštejn, Sergej Michajlovi Duronceray, Marie Justine (gen. 830, 836, 890 Eisler, Hanns (1898–1962) IV: 421, Mme Favart, 1727–1772) Eckersberg, Christopher Wilhelm 435, 471 f, 497, 531; V: 470 II: 521 (1783–1853) II: 911; III: 468 Eisner, Kurt (1867–1919) IV: 319, Durov, Lev (*1931) V: 636 Eckersberg, Else (1895–1989) 464 Durrell, Lawrence George (1912– IV: 289 Ejzenštejn, Sergej Michajlovi (auch: 1990) V: 222 Eckhart, Meister (um 1260–1327) Sergei Michailowitsch Eisenstein, Dürrenmatt, Friedrich (1921–1990) I: 289 1898–1948) IV: 237, 352, 393, III: 790; IV: 27, 219, 539, 546 ff, Eckstein, Cläre (*1907) IV: 443 786 ff, 817, 823, 853, 860, 862 f, 597; V: 20, 211, 232, 234 ff, 272, Edelcranz, Abraham Niclas III: 484 870 486 f, 514, 517 f, 520–526, 528, Edgar, David (*1948) V: 905, 937 f Ekhof, Konrad (1720–1778) II: 610, 530, 532, 535 f, 615, 688, 690, Edschmid, Kasimir (1890–1966) 665, 689, 715, 742–745, 752, 732, 752, 806, 865 IV: 339 754, 758–762, 765 f, 775, 778, Duse, Eleonora (1858–1924) Edthofer, Anton (1883–1971) 793, 936; III: 32 II: 592; III: 353, 477, 597 f, 741, IV: 581 Ekman, Gösta (1890–1938) 749, 774, 807, 818 f, 823, 828 ff, Eduard VI., König von England und IV: 726, 729 f, 734 889; IV: 170, 723, 751 Irland (1537–1553) I: 397 Ekphantides (500 v. Chr.) I: 22 f Dutschke, Rudi (eig. Alfred Willi R. Eduard VII., König von Großbritan- Elagabalus, römischen Kaiser (eig. D., 1940–1979) V: 249, 293 nien und Irland (1841–1910) Varius Avitus Bassanius, 203/04– Dvoák, Antonín Leopold (1841– III: 847 222) I: 270 1904) III: 508, 887 f, 892; Edward, Misia IV: 3 Elenson, Johann Ferdinand Felix IV: 608, 616 Edwards, Jango (eig. Stanley Ted E., II: 880 Dworsky, Franz IV: 292, 299 *1950) V: 858 Elenson-Haack, Sophie II: 755 Dybwad, Johanne (1867–1950) Effen, Justus van (1684–1735) Elfors, Therese (1823–1905) III: 808; IV: 763 f II: 319 III: 776 Dyck, Antonis van (1599–1641) Efremov, Oleg (1927–2000) V: 622, Eliade, Mircea (1907–1986) II: 306 627, 630–633, 640, 645 IV: 924 Džagarov, Georgi (1925–1995) Efros, Anatolij Vasiljevi (1925– Eliot, T(homas) S(tearns) (1888– V: 688 1987) V: 630, 633–638, 640 1965) I: 684; IV: 678–686; Eggeling, Viking (1880–1925) V: 17, 23, 220, 553, 720, 750 Ebejer, Francis (1925–1993) IV: 551 Elisabeth, Kurfürstin von der Pfalz, V: 594 f Eggmann, Marietta (*1941) V: 348 Königin von Böhmen (1595– Eberhard Ludwig, Herzog von Egigenes I: 8 1662) I: 613 Württemberg (1676–1733) Egk, Werner (1901–1983) IV: 515, Elisabeth I., Königin von England II: 724 517, 519 und Irland (Elizabeth Tudor, Eberle, Oskar (1902–1956) IV: 539 Eglantine, d’ Fabre, Philippe 1533–1603) I: 343, 382, 397, Ebert, Carl (1887–1980) III: 684; François Nazaire 565 ff, 569, 576 f, 580, 585, 596, IV: 335, 337 Egltis, Anšlavs (1906–1993) 598, 600, 617 f, 624, 668, 679, Ebert, Friedrich (1871–1925) IV: 912; V: 764 685; II: 154, 968 IV: 229 Ehre, Ida (1900–1989) V: 200 f Elisabeth II., Königin des Vereinigten Ebinger, Blandine (eig. B. Loeser, Ehrensvärd, Gustaf Johan (1746– Königreichs von Großbritannien 1899–1993) IV: 347, 435 1783) II: 924 (*1926) IV: 658 382 Namenregister

Elisabeth Charlotte von der Pfalz Englert, Maciej (*1946) V: 759 Erkelens, Leendert II: 695 Liselotte von der Pfalz Enna, August Emil (1859–1939) Erle, Thomas W. III: 408 Elisabeth von Bourbon, Königin von III: 469 Erlendsson, Eyvindur (*1937) Spanien und Portugal (auch: Ennery, Adolphe Philippe d’ (eig. V: 805 Isabella v. B., 1602–1644) II: 82 Adolphe Philppe, 1811–1899) Erler, Fritz (1868–1940) III: 684; Ellis, Walter W. (1874–1956) III: 450 IV: 39 IV: 655 Ennius, Quintus (239–169 v. Chr.) Ernesaks, Gustav (1908–1993) Elliston, Robert William (1774– I: 146, 212, 227 f, 241 IV: 913 1831) III: 428 Enquist, Per Olov (*1934) V: 825 Ernst, Max (1891–1976) IV: 58, 79 Elmenhorst, H(e)inrich (1632–1704) Enriques IV., König von Kastilien Ernst, Paul (1866–1933) III: 698 II: 443 (1425–1474) II: 110 Erösi, István (1931–2005) V: 702 Elsner, Józef Antoni Franciszek Enriquez, Franco (1927–1980) Erpenbeck, Fritz (1897–1975) (1769–1854) II: 958; III: 516 V: 576 IV: 536; V: 202, 396, 419, 423 Elßler, Fanny (1810–1884) III: 181, Ensslin, Gudrun (1940–1977) Errico, Scipione (1592–1670) II: 57 184, 305, 308, 332 V: 298, 342 Erzbischof von Canterbury Emanuel II., König von Portugal Enzensberger, Hans Magnus (*1929) Becket, Thomas (1889–1932) III: 844 V: 303, 374 f Escamilla, Diego Osorio Antonio de Emmel, Felix (1888–1960) IV: 327 Epernon, Jean Louis de Nogaret de II: 81 Emmerich, Albert IV: 541 La Valette, Duc d’ (1554–1642) Escande, M. II: 559 Emmerich, Klaus (*1943) V: 932 II: 254 Eschberg, Peter (*1936) III: 106 Empedokles (um 483/82–424/23 v. Ephialtes (†461 v. Chr) I: 88, 92, Esche, Eberhard (1933–2006) Chr.) I: 28, 74, 76, 78, 81, 87 110 V: 430 Encina, Juan del (1468–1529) Epicharm(os) (um 500 v. Chr.) I: 16, Escobar, Sergio (*1950) V: 552, 584 I: 380, 494, 496 ff, 502, 507 21 f, 32, 87, 187, 200 Esenin, Sergej Aleksandrovi (1895– Endres, Ria (*1946) V: 527 Epiktet(os) (um 55/50–um 135/38) 1925) III: 725 Enescu, George (1881–1955) I: 254 Esman, G.F. IV: 748 IV: 924 Epikur (um 342/41–271/70 v. Chr.) Esménard, Joseph III: 265 Engbert, Arthur IV: 731 I: 76 f, 190, 192 Espert Romero, Nuria (*1935) Engdahl, Emma (1852–1930) Epitánio (eig. Aniceto Gonçalves) IV: 186; V: 604 III: 798 III: 384 Espine, Johan de L’ I: 486 Engel, Erich (1891–1966) II: 159; Epp, Elisabeth (geb. Eschbaum, Espriu, Salvador (1913–1985) III: 125, 128, 470, 621, 710; 1910–2000) IV: 603 IV: 202 IV: 347, 366, 368–373, 375 f, Epp, Leon (1905–1968) IV: 602; Esrig, David (*1935) V: 679 382, 418, 465 ff, 470, 480 f, 492, V: 486 f Essen, Sigrid Sofia von Strind- 495, 499 f, 576; V: 197, 201, 216, Erasmus von Rotterdam (um berg, Siri 219, 233, 237, 240, 395, 415, 417, 1466/1469–1536) I: 410, 516, Esser, Paul (1913–1988) V: 234 424 554 Essig, Hermann (1878–1918) Engel, Johann Jakob (1741–1802) rdman, Nikolaj Robertovi (1902– IV: 345 II: 716 ff, 809 1970) IV: 789, 858, 875 f, 878; Eßlair, Ferdinand (1772–1840) Engel, Tina (*1950) V: 315, 325 V: 630 III: 112 Engel, Wolfgang (*1943) III: 140; Erdödy de Monyorókerék et Este, Alfonso II. d’, Herzog von V: 361, 395, 402, 412 f Monoszló, Johann Nepomuk Ferrara, Modena und Reggio Engelbrecht, Martin (1684–1756) Graf (1733–1806) II: 946, 951 (1533–1597) I: 421, 447; II: 23 II: 617 renburg, Il’ja Grigor’evi (1891– Este, Ercole I. d’, Herzog von Engelmann, Ingeborg V: 285 1967) IV: 853; V: 621 Ferrara, Modena und Reggio Engelmann, Reinier (1795–1845) Erforth, Klaus (*1936) V: 401, 452 (1431–1505) I: 416 III: 441 Erfurth, Helmut V: 272 Este, Ercole II. d’, Herzog von Engels, Friedrich (1820–1895) Erfurth, Ulrich (1910–1986) II: 132, Ferrara, Modena und Reggio III: 135 158 (1508–1559) I: 442 Enghaus, Christine (1817–1910) Erhard, Ludwig Wilhelm (1897– Este, Francesco I. d’, Herzog von III: 140 1977) V: 209, 250, 299 Modena und Reggio (1610–1658) Engler, Rolf V: 402 Erkel, Ferenc (1810–1893) III: 543 II: 190 Namenregister 383

Este, Ippolito I. d’, (1479–1520) Evans, Dame Edith (Mary) (1888– Fagiuoli, Giovan Battista (1660– I: 421 1976) V: 889, 897 1742) II: 587 Este, Lucrezia d’ Borgia, Lucrezia Everac, Paul (*1924) V: 680 Faivre-d’Arcier, Bernard V: 22, 27 f Esteo, Miguel Romero Romero Everaert, Cornelis (†1566) I: 380, Fajkos, A. IV: 858 Esteo, Miguel 559 Falck, August (1882–1938) Esterházy, Franz Graf von II: 871 Everding, August (1928–1999) III: 781 ff, 793; IV: 725 Esterházy, Nikolaus I., Fürst (1714– III: 63, 723; V: 216, 236, 246, Falckenberg, Otto (1873–1947) 1790) II: 941, 946 ff 255, 276, 369 III: 139, 703, 711, 716; IV: 294, Esterházy, Péter (*1950) V: 702 Evreinov, Nikolaj (1879–1953) 341, 344–347, 422, 466; V: 235 Estienne, Charles (um 1504–1564) IV: 26, 774, 801, 811 f, 814, 831, Falconer, Edmund (1814–1879) I: 479 835, 869; V: 824 III: 393, 425 Etaples, Lefèvre d’ (1455–1536) Ewald, Johannes (1743–1781) Falconi, Armando (1871–1954) I: 315 II: 908, 910, 917 IV: 117 Etchells, Tim V: 943 Export, Valie (eig. Waltraudt Falk, Johannes Daniel (1768–1826) Etcheverry, Michel IV: 28 Höllerer, *1940) V: 479 III: 98 Etheredge, George (um 1634–1691) Exter, Aleksandra A. (1884–1949) Falla, Manuel de (1873–1946) II: 301, 303, 670 IV: 766, 768, 771, 782, 784, 792, IV: 56, 188 Etlinger, Karl (1879–1946) II: 249 801, 821, 832 ff, 837–841 Fallada, Hans (eig. Rudolf Dietzen, Euaion (Sohn des Aischylos) I: 86, Eyb, Albrecht von (1420–1475) 1893–1947) V: 176, 321, 323 ff 147 I: 517 Fambri, Paolo III: 353 Eubulos (um 400–nach 335 v. Chr.) Eyck, Hubert van (um 1370–1426) Fanfani, Amintore (1908–1999) I: 32, 187 f I: 348, 557 V: 539, 546 Eugen IV., Papst (eig. Gabriele Eyck, Jan van (um 1390–1441) Fannin, Hilary V: 943 Condulmaro, 1383–1447) I: 408 I: 348, 557 Faragós, Ödön IV: 613 Euphorion (Sohn des Aischylos) Eyre, Sir Richard (Charles Hastings) Farinelli (eig. Carlo Broschi, 1705– I: 86, 147 (*1943) V: 895 1782) II: 642 f, 682, 684 Euphorion (Vater des Aischylos) Eysoldt, Gertrud (1870–1955) Farnese, Odoardo I., Herzog von I: 86 I: 651; III: 684, 689 f, 692, 721 f, Parma (1612–1646) II: 37 Eupolis (um 455–nach 412 v. Chr.) 749, 755, 790, 811, 863; IV: 243, Farnese, Ranuccio I., Herzog von I: 107, 163, 182 ff; II: 57 274, 277 f, 287, 292, 294, 338, Parma (1569–1622) II: 24, 36 Euringer, Richard (1891–1953) 418 Farnese, Ranuccio II., Herzog von IV: 505 Ezechiel (2. Jh. v. Chr.) I: 154 Parma (1630–1694) II: 37, 39 Euripides (485/80–406 v. Chr.) Farquhar, George (1678–1707) I: 29, 32, 42, 47, 55, 59, 63, 66– Fabbri, Marisa (1931–2003) II: 299, 301, 305, 670, 673; 71, 73, 77, 85, 90, 107 ff, 111, V: 562, 579, 581, 583 III: 247; IV: 487 120, 125–150, 152 f, 154, 156 f, Fabbrichesi, Salvatore (1760–1827) Farrent, Richard I: 572 159, 161, 163, 171 ff, 175, 179– III: 346 Fassbinder, Rainer Werner (1945– 182, 184, 186, 188, 192, 196, Faber II: 737 1982) II: 110; IV: 390 f; V: 273, 202, 228, 232, 258, 260 ff, 264, Faber, Erwin (1891–1989) 277 ff, 322, 352, 364, 551, 589 266, 441, 443, 483, 517, 546; IV: 377 Fatouville, Nolant de (eig. Anne II: 53, 55 f, 218, 236, 240, 324; Fabre, Émile (1869–1955) IV: 10 Mauduit de F., †1715) II: 198 III: 448, 558, 839; IV: 684, 936; Fabre, Jan (*1958) V: 862, 868 f Fauchois, René (1882–1962) V: 28, 55, 150, 154, 248, 314, Fabre, Philippe François Nazaire III: 589 316, 320, 331, 344, 348, 375, (gen. d’Eglantine, 1755–1794) Faulhaber, Ulrich (*1941) V: 267 378 f, 582 f, 608, 665, 676, 681, II: 564 Faulkner, William (1897–1962) 733, 819, 823 Fabrice, Maria IV: 86 V: 33 f, 63 Euripides (Sohn des Klassikers) Fabris, Jacopo (1689–1761) II: 472, Favart, Charles-Simon (1710–1792) I: 126 f 708, 710, 912 f II: 516, 521, 700, 762, 895, 909 Eusebius von Caesarea (260/264– Facio, Ángel V: 615 Favart, Marie-Justine (gen. Mde 337/340) I: 273 , Johann Ludwig W. (um Favart, 1727–1772) II: 521; Evangelatos, Spyros (*1940) 1738–1778) II: 234, 273, 534, III: 323 V: 668 f 538 f Fay, Frank (1870–1931) III: 853 384 Namenregister

Fay, William George (1872–1947) Felsenstein, Walter (1901–1975) Ferrari, Gaudenzio (um 1477/78– III: 853 IV: 540; V: 290, 472, 557 um 1546) I: 408 Fechhelm, Carl-Friedrich (1729– Felvinczi, György (um 1645–1716) Ferrari, Paolo (1822–1889) 1785) II: 710 f II: 488 f III: 352 f Fechter, Charles Albert (1822–1879) Fénelon, François de Salignac de la Ferrario, Carlo III: 359 III: 402, 427, 431, 433 Mothe (1651–1715) II: 502 Ferreira, António (1528–1569) Fechter, Paul (1880–1958) IV: 381 Fenes, Romulus (*1927) V: 673 IV: 219 Fedeev, A. IV: 795 Fenneker, Josef (1895–1956) Ferrero, Anna Maria (*1928) Fedeli, Ruggiero (um 1655–1722) III: 98 V: 540 f II: 730 Feo, Francesco Antonio (1691– Ferres, Veronica (Maria Cäcilia) Federici, Camillo Viassolo, 1761) II: 43 (*1965) V: 513 Giovan Battista Feodorov, V. IV: 921 f Ferri, Auguste III: 376 Federico, Gennaro Antonio Férat, Serge (1881–1958) IV: 65 f Ferro, António (1895–1956) (†1743/48) II: 624 Ferbes, Jutta V: 495 IV: 220 Fehdmer, Helene (1872–1939) Ferdinand I., Kaiser von Österreich Feuchtwanger, Lion (1884–1958) IV: 376 (1793–1875) III: 165 II: 639; IV: 347, 389, 459, 467; Fehling, Jürgen (1885–1968) I: 615; Ferdinand I., Kaiser des Heiligen V: 379 II: 156, 249, 792, 804, 806, 856, Römischen Reiches Deutscher Feuerbach, Ludwig (1804–1872) 861, 892; III: 78 f, 98, 123, 125, Nation (1503–1564) II: 477 III: 155 137, 528, 663, 732; IV: 188, 236, Ferdinand II., Kaiser des Heiligen Feuerstein, Bedich (1892–1936) 305, 320 f, 333, 347, 366 f, 375– Römischen Reiches Deutscher IV: 623 380, 386, 397, 418, 450, 467, Nation (1578–1637) II: 342, Feuillère, Edwige (eig. E. Caroline 512, 516, 523, 525, 565; V: 51, 387, 449, 474 Cunati, 1907–1998) IV: 110 197, 199, 202, 213, 219 f, 232, Ferdinand III., Kaiser des Heiligen Feuillet, Raoul-Auger (1660–1710) 237, 287, 290 Römischen Reiches Deutscher II: 192 Feifel, Martin (*1964) V: 347 Nation (1608–1657) II: 28, 327, Feydeau, Georges (León Jules Marie) Feige, Karl (1780–1862) III: 25 337, 361, 418, 434, 449, 477 (1862–1921) III: 292, 575 f, Feijoo, Benito Jerónimo (1676– Ferdinand IV., Kaiser des Heiligen 579 ff, 739; IV: 15; V: 88 1764) II: 634 Römischen Reiches Deutscher Fialka, Ladislav (1931–1991) Fein, Maria (1892–1965) IV: 262 Nation (1633–1654) II: 396 V: 710 Feind, Barthold (1678–1721) Ferdinand VI. (Fernando VI.), König Fibich, Zdenk (1850–1900) II: 444, 448 von Spanien (1713–1759) II: 632 III: 887 Feinhals, Fritz (1869–1940) III: 156 Ferdinand VII. (Fernando VII.), Fichte, Johann Gottlieb (1762–1814) Feininger, (Theodor) Lux (*1910) König von Spanien (1784–1833) II: 162; III: 69, 71, 76, 82 IV: 352 III: 360; IV: 210 Ficino, Marsilio (1433–1499) Feith, Rhijnvis (1753–1824) Ferdinand Maria, Kurfürst von I: 407, 412, 425, 442, 497 III: 448 Bayern (1636–1679) II: 332 Fiedler, Carl III: 234 Feld, Madame II: 942 Fernandes, Augusto (*1937) I: 672; Field, Nathan (1587–um 1620) Feldhammer, Anna IV: 270 II: 135; IV: 193; IV: 923; V: 332 f I: 580 f Feldhammer, Jakob IV: 337 Fernández, Lucas (um 1474–1542) Fielding, Henry (1707–1754) Feldmann, Leopold (1802–1882) I: 494, 498, 502 II: 650, 676, 679 III: 117 Fernández de Moratín, Leandro Fievez, J.-M. V: 863 Feliski, Alojzy (1771–1820) (1760–1828) II: 638, 640 f; Figoni, Jolanda IV: 63 III: 514 III: 367; IV: 171 Figueiredo, Manuel de (1725–1801) Felipe, König von Spanien Philipp Fernández de Moratín, Nicolás II: 644 f Félix, Elisabeth Rachel (1737–1780) II: 637 f Figueroa, Roque de (17 Jh.) II: 81 Fellini, Federico (1920–1993) Fernau, Rudolf (1898–1985) Filarete, Antonio (um 1400–1469) IV: 222 II: 145; V: 207 I: 450 Fellner, Ferdinand (1847–1916) Ferrandini, Giovanni Battista Filbinger, Hans Karl (1913–2007) III: 187, 194, 196, 239, 552, 638, (um 1710–1791) II: 734 V: 342, 353 647, 743 ff, 890 f, 923, 925; Ferrari, Benedetto (1597–1681) Filonow, Pawel N. (1883–1941) IV: 565, 930; V: 485 II: 39 IV: 778 Namenregister 385

Filvez, Jean Marie V: 867 Fleißer, Marieluise (1901–1974) Foreman, Richard (*1937) V: 585 Finck, Werner (1902–1978) IV: 435 IV: 380 f, 388–390, 468; V: 279, Formosa, Feliu (*1934) V: 608 Fin/ar, Franc (1871–1962) IV: 929 302, 311, 318 Fornari IV: 152 Fink, Agnes (1919–1994) IV: 557 Fletcher, John (1579–1625) I: 581, Fornenberg, Jan Baptist van (1624– Finke, Jochen V: 406 598, 610, 612, 675; II: 287, 291, 1697) II: 309, 315, 318, 344, Finnbogadóttir, Vigdís (*1930) 300, 667; III: 416 468, 472, 696 V: 803 Flickenschildt, Elisabeth (1905– Forssell, Lars (Hans Carl Abraham) Finney, Albert (*1936) I: 603; 1977) II: 838, 863; IV: 188; (*1928) V: 825 V: 881, 897, 900 V: 224 Förster, August (1828–1889) Fiore, Joachim von (um 1132–1202) Flimm, Jürgen (*1941) II: 845; III: 178, 731 I: 352 III: 102, 125, 129; V: 77, 266, Förster d.J., Caspar (1616–1673) Fiorentino, Giovanni I: 653 303, 353, 355, 358, 362, 364–369, II: 470 Fiorentiono, Rosso I: 476 376, 511 ff, 534, 358 Forster, Friedrich (eig. Waldfried Fiorilli, Agostino II: 606 Flon, Suzanne (1918–2005) V: 71 Burggraf, 1895–1958) IV: 511 Fiorilli, Tiberio II: 50, 195 f Florath, Albert (1888–1957) II: 806 Forster, Georg (1754–1794) II: 697 Fiorilli Pellandi, Anna II: 613 Flotow, Friedrich von (1812–1883) Forster, Rudolf (1884–1968) Fiorillo, Ignatio (1715–1787) III: 96 f IV: 374, 382, 406 II: 730 Flygare, Anna (1880–1968) III: 790 Fort, Paul (1872–1960) III: 594; Fioroni, Giosetta (*1932) III: 337 Fo, Dario (*1926) V: 343, 548, IV: 177 Firenzuola, Agnolo (eig. Michelan- 550 f, 567, 569–575, 748, 790, Forte, Dieter (*1935) V: 411 gelo Girolamo Giovannini, 1493– 800 Förtsch, Johann Philipp (1652– 1543) I: 427 Fodor, Ladislaus (1898–1978) 1732) II: 443 Fischer von Erlach, Johann Bernhard IV: 637 Foscolo, Ugo (1778–1827) II: 613; (1656–1723) II: 414; IV: 574 Fokina, Vera (1886–1958) III: 616 III: 349 Fischer, Carl von (1782–1820) Fokine, Michail (1880–1942) Fosse, Jon (*1959) V: 838–841 II: 736 III: 613 ff, 778, 832, 919 ff; Fotez, Marko (1915–1976) V: 650 f Fischer, E. V: 530 IV: 60, 74, 726, 756 Fotopoulos, Dionissis V: 508, 512 Fischer, Eberhard II: 706 Fokke, Simon (1712–1784) II: 691 Fouché, Joseph (1759–1820) Fischer, Ernst (1899–1972) V: 467 Folz, Hans (†um 1505/15) I: 385, III: 242 Fischer, Franz Joseph II: 746 527 Foucher, Paul III: 283 Fischer, Karl von (1782–1820) Fomichev, V. V: 765 Foulston, John (1772–1841) III: 31, 55 f Fonseca, António José Branquinto III: 399 Fischerauer, Bernd (*1945) V: 485 da (1905–1974) IV: 221 Fouqué, Friedrich Baron de la Motte Fischietti, Domenico (um 1725–nach Fontana, Carlo (1634–1714) II: 39, (1777–1843) III: 94 1783) II: 936 578 Fouquet, Jean (1415/20–1477/81) Fitz, Peter (*1931) V: 504 Fontana, Cesare (17. Jh.) II: 72 I: 271, 325 Fitzgerald, Percy Hethrington Fontanals, Manuel (1893–1972) Fouquet, Nicholas, Marquis de (1834–1925) III: 435 IV: 171 Belle-Isle, Viscomte de Melun et Fjelstrup, Peter (1866–1920) Fontane, Theodor (1819–1898) Vaux (1615–1680) II: 164, 184, IV: 748 II: 864; III: 665 256 Fjodorov, R. IV: 872 Fontenelle, Bernard Le Bovyer de Frainville, Gherardi de (1689–nach Flaiano, Ennio (1910–1972) V: 548 (auch: Bovier de F., 1657–1757) 1740) II: 904 Flaszen, Ludwik (*1934) V: 748 ff II: 192, 552 Framéry, Nicolas Étienne (1745– Flaubert, Gustave (1821–1880) Fonvisin, Denis (1744–1792) II: 969 1810) II: 868 III: 262, 274, 307, 357; IV: 36; Forain, Jean Louis (eig. L.-Henri F., Francart, François (1622–1672) V: 37 1852–1931) III: 607 II: 4, 211 Fleck, Johann Friedrich Ferdinand Forbes-Robertson, Johnston (1853– Francesco Maria II. della Rovere, (1757–1801) II: 717 f; III: 81, 88, 1937) IV: 654 Herzog von Urbino (1549–1631) 91 Ford, John (1586–1639) I: 598; II: 17 f Fleckenstein, Günther (*1924) II: 291 Francini, François II: 181 V: 216 Foregger, Nikolai (1892–1939) Francini, Nicolas de II: 522 Fleetwood, Charles (†1745) II: 650 IV: 862 Francini, Pierre II: 181 386 Namenregister

Franck, Pierre IV: 27 Fredrikson, Gustaf (1832–1921) Friedrich IV., König von Dänemark Franck, Walter (1896–1961) III: 775 (1671–1730) II: 906 f; III: 456 III: 707; IV: 396, 405 Fredro, Aleksander (1793–1876) Friedrich V., König von Dänemark Francke, Meister (um 1380–nach III: 520 und Norwegen (1723–1766) 1430) I: 288, 359 Freibergs, Andris (*1938) V: 766 II: 907, 909 Franco, Francisco (eig. F. Paulino Frejka, Jii (1904–1952) IV: 610, Friedrich V., Kurfürst von der Pfalz, Hermenegildo Teódulo Franco y 618–622, 629 f; V: 708 als Friedrich I. König von Böhmen Bahamonde Salgado Pardo, Frensen, Carl von II: 924 (1596–1632) I: 613; II: 474 1892–1975) IV: 167 ff, 194, 196, Freud, Sigmund (1856–1939) Friedrich Christian, Kurfürst von 199, 206 f, 213, 216; V: 110, 118, III: 623, 682, 704, 728, 749, 784; Sachsen (1722–1763) II: 706, 120 ff, 125, 178 f, 539, 597–600, IV: 177, 221, 534; V: 73 f, 124 f, 723 606 f, 610 135, 349, 481 Friedrich Eugen, Herzog von François-Carpentier, A. IV: 917 Freudenreich, Carolus II: 952 Württemberg (1732–1797) Françon, Alain (*1946) V: 182 Freyer, Achim (*1934) II: 839; II: 727 Franconi, Antonio (1737–1836) V: 338–341, 430, 432, 494 f, 502, Friedrich von Brandenburg-Bayreuth III: 258 504, 925 (1711–1763) II: 732 Frank, Görbing III: 459 Freyer, Ilona (1943–1984) V: 342 Friedrich Wilhelm I., der Große Frank, Leonard (*1942) V: 851 Freytag, Gustav (1816–1895) Kurfürst von Brandenburg (1620– Franke, Dieter (1934–1982) III: 133 ff 1688) II: 332 IV: 671 f; V: 430 Fridberg, Svend (1915–1964) Friedrich Wilhelm III., König von Franke, Nehle IV: 184 IV: 763 Preußen (1770–1840) II: 713, Franz Ferdinand, Erzherzog von Fridh, Gertrud (1921–1984) 809; III: 22, 42, 52, 100, 302, Österreich und Ungarn IV: 227, I: 135 672 927 Friebach, Carl III: 459 Friedrich Wilhelm IV., König von Franz I. (François I.), König von Fried, Martin V: 481 Preußen (1795–1861) III: 23, 42, Frankreich (1494–1547) I: 315, Friedmann, Oskar (1872–1929) 81 326, 377, 410, 413, 420, 476, 490 III: 743 Friedrichsen, Uwe (*1934) Franz I., Stephan von Lothringen, Friedrich, Carl J. (1901–1984) V: 932 Kaiser des Heiligen Römischen II: 485 Friel, Brian (*1929) V: 884, 887 Reiches Deutscher Nation (1708– Friedrich, Caspar David (1774– Frigerio, Ezio (*1930) II: 250, 587, 1769) II: 867 1840) V: 89 595, 597, 798; V: 139, 543, 561, Franz I., Kaiser von Österreich Friedrich I., König von Schweden 568 Franz II., Kaiser des Heiligen (1676–1751) II: 918 Frisch, Max (1911–1991) IV: 219, Römischen Reiches deutscher Friedrich I., König von Preußen 463, 539, 547 f, 557; V: 78, 201, Nation (als Friedrich III. Kurfürst von 228, 232, 240, 260, 283, 404, 469, Franz II., Kaiser des Heiligen Brandenburg) (1657–1713) 486 f, 514 f, 519 ff, 524 ff, 528 ff, Römischen Reiches deutscher II: 356 532, 535, 730, 898 Nation, als Franz I. Kaiser von Friedrich II., der Große, König von Frischlin, Philipp Nikodemus (1547– Österreich (1798–1835) Preußen (1712–1786) II: 423, 1590) I: 546 II: 877 ff; III: 9, 165 f, 171, 173, 454, 532, 548, 707–714, 725, Friser, Ingram Frizer, Ingram 178, 231, 550, 727 732, 754, 783, 912, 921 Fritsch, Herbert (*1951) III: 787; Franz, Ellen, Freifrau von Heldburg Friedrich II., Kaiser des Heiligen V: 383 (1839–1923) III: 153 Römischen Reiches deutscher Fritz, Reinhold (1884–1950) Franz, Ernest (1906–1981) IV: 929 Nation (1194–1250) I: 350 III: 719 Frasel, Wilhelm II: 951 Friedrich II., König von Dänemark Fritzsch, C.F. II: 764 Fratinelli IV: 620 (1534–1588) II: 463 Fritzsche, C.H. II: 440 Frederik III., König von Dänemark Friedrich III., der Weise, Kurfürst v. Fritzsche, Max (*1906) V: 192, und Norwegen (1609–1670) Sachsen (1463–1525) I: 519 211, 214 f II: 471 Friedrich III., König, später Kaiser Frizer, Ingram (†1627) I: 604 Frederik IV., König von Dänemark des Heiligen Römischen Reiches Froboess, Cornelia (*1943) V: 373, und Norwegen (1671–1730) deutscher Nation (1415–1493) 375 II: 471, 905 I: 357 Froman, M. IV: 928 Namenregister 387

Fry, Christopher (eig. Christopher Gable, Christopher (1940–1998) Galli-Bibiena d.Ä., Giovanni Maria Hammond, 1907–2005) V: 894 (1618/19 oder 1625–1665) IV: 678 f, 685–689, 699; V: 240 Gabo, Naum (1890–1977) IV: 58 f II: 448 Frycz, Karol (1877–1963) IV: 887, Gabriel, Ange-Jacques (1698–1782) Galli-Bibiena, Giuseppe (1696– 889 II: 178, 510, 524 1757) II: 43, 417, 421, 428 f, Fryczyski, Jakób Poboga II: 960 Gabrielides, Evis V: 671 443, 448, 451, 454 ff, 621, 702, Frydendahl, Jørgen Peter (1766– Gabrielsen, H. II: 915 711, 722 f, 732, 867, 870, 932 f, 1836) III: 461 Gad, Peter IV: 838 939, 955 ff Fuchs, Georg (1868–1949) Gade, Ludvig III: 804; IV: 756 Gallimard, Gaston (1881–1975) III: 638 ff, 652, 763, 781; IV: 16, Gadolin, Johan (1760–1852) IV: 17 39, 260, 786, 811 III: 497 Gallis, Paul V: 853 f Fuchs, Matthias (1939–2001) Gagliardi, Filippo (1640–1659) Gallmeyer, Josefine (1838–1884) II: 557; IV: 316 II: 12 III: 190 Fugard, (Harold) Athol (Lannigan) Gailhard, Pierre (1848–1918) Galluzzi, Tarquino II: 368 (*1932) V: 78 III: 251, 607 f, 612 Galsworthy, John (1867–1933) Füger, Heinrich Friedrich (1751– Gainsborough, Thomas (1727– III: 425; IV: 637, 664–666, 684 1818) II: 877 1788) II: 668 Galuppi, Baldassare (1706–1785) Fugère, Lucien (1848–1935) Gaius Octavius Augustus II: 576, 616 II: 898 Galeotti, Vincenzo (1733–1816) Galvez, Jeronimo de (16 Jh.) Fugger, Ulrich (1441–1510) I: 357 II: 910 I: 508 Fuhrmann, Kantor II: 444 Galiani, Abbé Ferdinando (1728– Gambetta, Léon (1838–1882) Fuhrmann, O(tto) E(rnst) IV: 308 1787) II: 630 III: 245 Fulda, Ludwig (eig. L. Anton Galilei, Galileo (1564–1642) I: 429, Gamerra, Giovanni de (1743–1803) Salomon, 1862–1939) III: 662 610; II: 8, 11 II: 608 Fuller, Loïe (eig. Marie Louise Fuller, Galilei, Vincenzo (um 1520–1591) Ganassa, Alberto II: 195 1862–1928) II: 512; III: 567, II: 44, 73 Gandillot, Léon (1862–1912) 611 ff, 876 Gall, Ferdinand Freiherr von (1809– III: 880 Fülöp, Viktor (*1929) V: 693 1872) III: 46 Gandini, Pietro II: 519 Fünck, J.G. II: 712 Gallegos y Arnosa, José (1859– Gandolfi, Pier Francesco II: 72 Funckelin, Jacob (1522/23–1565) 1917) III: 361 Gantillon, Simon (1891–1961) I: 532 f Galletti, Giovanna (1916–1992) IV: 33 Fundanius, Gaius I: 241, 253 I: 136 Ganz, Bruno (*1941) I: 103, 142, Fürbringer, Ernst Fritz (1900–1988) Galliari, Bernardino (1707–1794) 634; II: 267, 826; III: 99, 476, IV: 369; V: 289 II: 493, 711 f 479; V: 269, 273 f, 277, 294, Furgler, Brigitta II: 796 Galliari, Fabrizio (1709–1790) 307 f, 313, 317, 319, 338, 510 f Fürst, M. V: 695 II: 576, 585, 616 Ganzl, Serge (*1925) V: 26 Fürst, Otto II: 963 Galli-Bibiena (Familie) II: 13, 48, Garavaglia, Ferrucio (1870–1912) Furttenbach, Joseph (1591–1667) 433, 497, 575, 579, 582, 584 f, IV: 120 II: 13 ff, 351, 379, 381, 383–387, 712, 719, 883, 912, 950 Garbe, Hans V: 445 415, 486 Galli-Bibiena, Alessandro (1686– Garbo, Greta (eig. Greta Lovisa Furtwängler, Wilhelm (1886–1954) 1748) II: 448, 737 ff Gustafsson, 1905–1990) IV: 514, 517, 574 f, 602; V: 465 Galli-Bibiena, Antonio (Luigi) (1697/ III: 314 Fuscus, Aristius I: 252 98–1774) II: 12, 420, 448, 451, García de la Huerta, Vicente (1734– Fuß, Franz II: 877 454, 581, 710, 870, 874, 879, 884 1784) II: 638 f Fuss, Harry (1913–1995) V: 484, Galli-Bibiena, Carlo (1728–1787) García Gutiérrez, Antonio (1812– 487 II: 448, 620, 643, 702, 711, 732 1884) III: 357, 368, 370 Füssli, Johann Heinrich (1741– Galli-Bibiena, Ferdinando (1657– García Lorca, Federico (1898–1936) 1825) I: 609; III: 409; V: 819 1743) II: 37, 443, 448, 451, I: 511; III: 843; IV: 168, 170–176, Fux, Johann Joseph (1660–1741) 455 f, 583, 618, 870, 934 178–182, 188 ff, 192–197, 219, II: 429, 443, 448 f, 867, 883, 932 Galli-Bibiena, Francesco (1659– 221; V: 331, 353, 361, 371, 597, Fuyter, Leonard de (1622–1655) 1739) II: 448, 451, 454, 578, 600 f, 605, 610, 614, 617 f, 776, II: 318 618 f, 870, 874 827 388 Namenregister

García, Victor (1934–1982) IV: 11; V: 3, 8, 15, 24, 135, 162, Georg II., Herzog von Sachsen- IV: 174, 186; V: 122 f, 162, 173 ff, 176, 182, 210 Meiningen (1826–1914) III: 32, 364, 614 f , 897 Gautier, Théophile (1811–1872) 101, 147, 151 ff, 430, 445, 628 Garden, Mary (1874–1967) III: 598 III: 266, 270, 274, 298, 314, 332, Georg II., Landgraf von Hessen- Gareis, Anton Johann (1791–1863) 611; V: 151 Darmstadt, gen. >der Gelehrte< III: 510 Gavella, Branko (1885–1962) (1605–1661) II: 388 Garibaldi, Giuseppe (1807–1882) IV: 930 Georg(e) I., Kurfürst von Hannover III: 342 Gay, John (1685–1732) II: 677 ff, und König von Großbritannien Garnier, Charles (1825–1898) 684; V: 279 und Irland (1660–1727) II: 647, III: 250 f, 253 Gazzaniga, Giuseppe (1743–1818) 682 Garnier, M. (18. Jh.) II: 503 II: 628 Georg(e) II., König von Großbritan- Garnier, Robert (1545–1590) I: 482, Geffels, Franz (17. Jh.) II: 416 nien und Irland (1683–1760) 484 f; II: 205 Gehri, Alfred (1895–1972) IV: 544 II: 647 Garrick, David (1717–1779) I: 614, Geiger, Andreas (1765–1856) Georg(e) III., König von Großbritan- 663 , 665; II: 284, 294 f, 297, III: 169 nien und Irland (1738–1820) 531 f, 539, 647, 650, 652, 655– Geiger, Sieglinde II: 799 II: 648 673, 677, 687 ff; III: 87 f, 247, Geijerstam, Gustaf af (1858–1909) Georg (e) IV., König von Großbri- 392 f, 427 f, 759; V: 895 III: 774 tannien und Irland (1762–1830) Garriga Roca, Miguel III: 365 Geis, Jacob (1890–1972) IV: 248, III: 388 Garson, Barbara (*1941) V: 906 389 Georg(e) V., König von Großbritan- Gärtner, Rolf IV: 430 Geißler, Antonius II: 931 nien und Irland (1865–1936) Garzes, Francesco (1848–1894) Geistinger, Marie (1828–1903) IV: 640 III: 824 III: 190, 228 Georg Friedrich Karl von Branden- Garzoni, Graf II: 428 Gelhaar, Klaus V: 281 burg-Bayreuth (1688–1735) Gasbarra, Felix (1895–1985) Gélin, Daniel (1921–2002) V: 21 II: 732 IV: 415, 419, 422 Geller, Jack IV: 268 Georg Ludwig Georg(e) I., König Gaskell, Sonia (1904–1974) Gellert, Christian Fürchtegott von Großbritannien und Irland V: 858 (1715–1769) II: 758, 761, 774 f, George, Heinrich (eig. Heinz Georg Gaskill, William (*1930) V: 891, 777, 816 Schulz, 1893–1946) I: 621, 636; 919 f, 922 f Gellert, Endre IV: 639 IV: 236, 280, 305, 337 ff, 376, Gaspar Rimbau, Enrique (1842– Gellner, Julius (1900–1983) 378 f, 406, 409, 418, 466, 510, 1902) III: 835 IV: 422 572; V: 207, 214 Gaspari, Giovanni Paolo II: 732, Gelon I: 22 George, Robert IV: 526 734 Gémier, Firmin (1869–1933) George, Stefan (1868–1933) Gassendi, Pierre (eig. P. Gassend, III: 597; IV: 6, 25, 39, 44 ff, 49, III: 696 ff 1592–1655) II: 8, 258 88, 923; V: 9, 17, 20 Georges, Mlle III: 278 Gasser, Wolfgang (1927–2007) Genazzano, Fra Mariano da I: 345 Georges-Michel, Michel (1883– V: 493, 495, 501 Genet, Jean (1910–1986) IV: 32, 1985) IV: 3 Gassman, Vittorio (1922–2000) 225; V: 6, 13, 38, 49, 73 f, 78 ff, Georgi, Yvonne (1903–1975) III: 351; V: 540, 541, 577, 583 110–121, 126 f, 147, 174, 232 f, IV: 441, 443 f Gassner, John IV: 531 236, 271, 364, 469, 486, 579, 586, Georgiev, Peno IV: 919 Gastaldi, Jany II: 555 589, 614, 811, 898, 907 Gérard III: 287 Gatti, Armand (eig. Dante Sauveur Genga, Girolamo (1472–1551) Gerlach, Amadeus V: 290 G., *1924) V: 20, 138, 177 ff I: 422, 459 Germez, Adam Karelsz. Van (1612– Gatti, Stéphane V: 177 Gengenbach, Pamphilus (um 1480– 1667) II: 317 Gaudi, J. II: 78 1525) I: 522, 524 f Ger, Ern (1898–1980) V: 693 Gaugler, Hans II: 804; V: 420, 521 Gentz, Heinrich (1766–1811) Gerron, Kurt (1897–1944) Gauguin, Paul (1848–1903) III: 570 II: 743 IV: 434 ff, 470 Gaul, Franz Xaver (1837–1906) Geoffrin, Marie Thérèse (1699– Gershwin, George (1898–1937) III: 185 1777) II: 499, 503 IV: 657 Gaulle, General Charles (André Georg I., König von Griechenland Gerson, Jean de (1363–1429) I: 400 Joseph Marie) de (1890–1970) (1845–1913) III: 563 f Gerst, Johann Karl Jakob III: 71, 84 Namenregister 389

Gerstein, Sergio V: 78 Giffard, Henry (1694–1772) II: 652, Gischia, Léon (1903–1991) III: 276, Gerstenberg, Heinrich Wilhelm von 665, 676 283; IV: 155; V: 23 (1737–1823) II: 715, 784 Gigli, Benjamino (1890–1957) Giskes, Heinrich (*1946) V: 307, Gert, Valeska (eig. Gertrud Valesca IV: 575 321 f, 324, 327 Samosch, 1892–1978) IV: 229, Gigli, Girolamo (1660–1722) II: 587 Gíslason, Erlingur (*1933) V: 804 253, 347, 445 f Gignoux, Hubert (*1915) V: 15 Gissey, Henry de (1621–1673) Geschonneck, Erwin (*1906) Gilbert, Jean (eig. Max Winterfeld, II: 166 f, 169, 172, 181, 184, 187 IV: 500; V: 396, 419 f 1879–1942) IV: 752 Giuliani, Alfredo (*1924) V: Gewey, Franz Xaver Karl (1764– Gilbert, William Schwenck (1836– Giurchescu, Lucian (*1930) V: 679, 1819) III: 203 1911) III: 408 ff, 426, 437; 681 Gfall, Johann (*1725–†?) II: 950 IV: 658 Giusti, Tomaso II: 422, 433 Ghelderode, Michel de (eig. Adémar Gilbert-Lecomte, Roger (1907– Giustiniani, Orsatto I: 443 Adolphe Louis Martens, 1898– 1943) IV: 102 Glanor (eig. Hugo Beijerman, 1835– 1962) IV: 189, 721 f; V: 717, 833 Gildon, Charles I: 665 1913) III: 452 Ghèon, Henri (1875–1944) III: 571; Gilhuys, Charles (1881–1955) Glaser, E. V: 817 IV: 41 IV: 707 Glassbrenner, Adolf (eig. Georg Gheorghiu, Toni V: 678 Gillar, Jaroslav (*1942) V: 716 Adolph Glasbrenner, 1810–1876) Gheorghiu-Dej, Gheorghe (1901– Gilly, Friedrich (1772–1800) III: 53 III: 109, 118; IV: 377 1965) V: 672 Gilmor, Rosamund V: 301 Gleich, Joseph Alois (1772–1841) Gherardi, Evariste (1662–1700) Giménez Caballero, Ernesto (1899– II: 894; III: 186, 201, 211, 215 II: 49 f, 196, 198, 505 1988) IV: 198 Gleisner, Martin IV: 442 Ghezzi, P.L. II: 51 ff Giménez, Gerónimo (1854–1923) Gleser, Hilda (1893–1932) IV: 914 Ghiberti, Lorenzo (1381–1455) III: 378 Glière, Rheingold (1875–1956) I: 450 Ginistry, Paul III: 591 IV: 884 Ghyben-Bouhon, Cornelia II: 696 Ginkas, Kama (*1941) IV: 798; Gliese, Rochus (1891–1978) Giacobbi, Girolamo (1567–1629) V: 636, 645 IV: 378, 384, 387, 450, 525 II: 428 Ginsberg, Ernst (1904–1964) I: 628; Glinka, Michail Ivanovi (1804– Giacometti, Alberto (1901–1966) IV: 548, 553; V: 524 f 1857) III: 523; IV: 880 V: 7, 113 Giolitti, Giovanni (1842–1928) Glittenberg, Marianne (*1943) Giacometti, Paolo (1817–1882) III: 818; IV: 115 V: 367 ff III: 352 Giordano, Umberto (1867–1948) Glittenberg, Rolf (*1945) II: 845; Giacosa, Giuseppe (1847–1906) III: 826 IV: 907; V: 88, 354 f, 366–369, III: 318, 353, 820, 822, 824, Giorgio, Francesco di (1439–1502) 379 827 I: 451 Glover, Julia III: 413 Giampietro, Josef (1866–1913) Giotto di Bondone (1266?–1337) Gluck, Christoph Willibald Ritter III: 713 f IV: 697; V: 561 von (1714–1787) II: 526 f, 707, Gide, André (1869–1951) IV: 17, Gippius, Sinaida (1869–1945) 718, 722, 735 f, 746, 872 ff, 20, 72; V: 5, 16, 36 f, 59, 126 IV: 867 883 ff, 891, 909, 923, 927, 935, Giehse, Therese (eig. Th. Gift, 1898– Giraldi, Giovanni Battista Cinthio 946; III: 180, 642 f; IV: 580, 846 1975) III: 477, 531, 866; IV: 108, (1504–1573) I: 442, 445, 636, Gnaphaeus (eig. Willem de Volder, 195, 347, 477, 494, 537, 553, 649 1493–1568) I: 540, 556; II: 463 556; V: 213, 232, 234 f, 246, 306, Girardi, Alexander (1850–1918) Gobbi, Hilda (1913–1988) V: 696 418 ff, 468, 514, 522 f, 526, 532 III: 5, 190 f, 228 Gobert, Boy (eig. Christian Gobert, Gielen, Josef (1890–1968) II: 145; Giraud, Graf Giovanni (1776–1834) 1925–1986) V: 291, 369 V: 463, 466, 472 f II: 609; III: 337, 346, 352 Godard, Jean I: 481 Gielgud, Sir (Arthur) John (1904– Giraudoux, Jean (1882–1944) Godard, Jean-Luc (*1930) V: 23 2000) II: 687; IV: 641, 653, 655; I: 238; IV: 27, 30, 32, 35, 70, 76, Godfrey, P. IV: 648 V: 879, 889 f, 896 f, 929 104, 106–114; V: 7, 37, 63, 65, Godoy y Álvarez de Faria Ríos Gierow, Karl Ragnar (1904–1982) 72, 104, 109, 129, 197, 223, 230, Zarosa, Manuel (1767–1851) V: 817 232, 235, 648, 866, 898 II: 622; III: 360 Giesing, Dieter (*1934) III: 222, Giscard d’Estaing, Valéry (*1926) Godwin, Edward William (1833– 711; V: 313, 839, 931 V: 136 1886) III: 855 390 Namenregister

Goebbels, Joseph (1897–1945) Gogola, Franz Joseph (†1728) Goncourt, Edmond Huot de (1822– IV: 238, 240 f, 379, 398, 422, II: 480 1896) III: 274 502–506, 514, 524, 526 f, 540, Gogoleva, E. I: 638 Goncourt, Jules Huot de (1830– 576, 601, 634; V: 88 Gold, Käthe (1907–1997) II: 838; 1870) III: 274 Goerden, Elmar (*1963) V: 359 IV: 523, 526 f; V: 473 Góngora y Argote, Luis de (1561– Goering, Reinhard (1897–1936) Goldfeld, Karl IV: 369 1627) II: 98 IV: 294, 304, 326 Goldhanns, Ludwig III: 137 Gontard, Carl von (1731–1791) Goes, Hugo van der († 1482) I: 349 Goldmann, Nikolaus (1611–vor II: 710 Goethe, Cornelia Schlosser, 1665) II: 415 f Gonzaga (italienische Fürstenfami- Cornelia Friederice Christiane Goldmark, Karl (1830–1915) lie) II: 45, 60 Goethe, Johann Wolfgang von III: 183, 718 Gonzaga, Eleonora (1598–1655) (1749–1832) I: 156, 192; II: 128, Goldoni, Carlo (1707–1793) II: 51, II: 449 134, 141, 148, 162, 215, 219, 519, 521, 562, 582, 585, 587– Gonzaga, Pietro di Gottardo (1751– 482, 551, 638, 689, 715, 718, 600, 602–606, 608 f, 628, 640, 1831) II: 971; III: 527 727, 743–752, 754, 768, 773, 644, 739, 749, 768, 894, 944, Gonzaga, Vespasiano (1531–1591) 781–786, 788 ff, 797, 802 ff, 809, 948 f, 952, 959, 967; III: 247, I: 445, 456 811, 814–830, 832 ff, 836–842, 346, 352, 520 f, 555; IV: 20, 126, Gonzalez, René V: 518 844, 846–850, 858, 861, 864, 219, 265, 297, 558, 774; V: 69, González del Castillo, Juan Ignacio 869, 889 f, 929, 942, 944, 946; 279, 412, 476, 538, 551 f, 554 f, (1763–1800) II: 642 III: 4, 12 f, 28, 32, 52, 58, 60, 67, 557 f, 593 ff, 648, 697, 733 Goodbody, Buzz (1946–1975) 72 ff, 81 ff, 87, 91, 98, 101, 104, Goldsmith, Oliver (1728–1774) V: 878 107 f, 110, 112 ff, 135, 147, 151, II: 689 Goossen, Jan V: 865 157 f, 171 f, 178, 194, 204, 206 f, Golescu, Jordache (1768–1848) Gor’kij, Maksim (eig. Aleksej 283, 332, 349, 380, 417, 432, III: 558 Maksimovi Peškov, 1868–1936) 475, 511, 518, 550, 591, 630, Goll, Claire (1901–1977) IV: 70 f III: 240, 526, 539, 556, 596 f, 639, 729, 733 f, 762, 771, 794, Goll, Yvan (eig. Isaac Lang, 1891– 675, 684, 688, 691, 776 f, 794, 811, 839, 855; IV: 226, 277, 280, 1950) IV: 62, 65, 69 ff, 82, 397, 811, 851, 881, 890, 903, 905 f, 282, 284, 286, 328, 336, 338, 458, 620 909 f, 916 ff, 924; IV: 37, 95, 269, 442, 507, 510, 522 f, 525 f, 535, Golovin, Aleksandr Jakovlevi 404, 411, 413, 418, 424, 469, 554, 561, 621, 696, 700, 898; (1863–1930) IV: 774 638, 712, 726, 731, 766, 771 f, V: 24, 125, 136, 192, 197, 203, Gömbös, Gyula (1886–1936) 793 ff, 797, 800, 805 f, 812, 820, 206, 211, 215, 220–123, 231, 238, IV: 638 864, 874, 876, 923, 932; V: 95, 240, 242, 278 f, 337 f, 342, 345 f, Gombrowicz, Witold (1904–1969) 150, 184, 306, 308 f, 331, 419 f, 363, 373, 379 f, 384, 388, 393, IV: 901, 905 ff; V: 24, 278, 614, 424, 468, 483, 554 f, 557, 562, 404 ff, 416, 420, 423, 428, 434, 723, 730, 733, 752 f, 774, 817 623, 630, 633, 642, 680, 711 440 f, 473, 511, 521, 551, 557, Gomes, Augusto IV: 212 Gorbatov, Boris (1908–1954) 559 f, 562 ff, 622, 639, 655, 688, Gómez de la Serna, Ramón (1888– IV: 821 750, 818, 867 1963) III: 842; IV: 137 Gorbatschow, Michail Sergeevi Goetz, Curt (1888–1960) IV: 544 Gómez de Mora, Juan (1586–1648) (*1931) V: 352, 622, 627 Goetz, Rainald Maria (*1954) II: 97 Gordon, George III: 415 V: 857 Gómez García, José Luis (*1940) Gorgias (um 483/82–374/73) I: 76 f, Goeze, Johann Melchior (1717– V: 604 87, 137, 148 1786) II: 794 Gómez Manrique,Diego (1412– Göring, Hermann (Wilhelm) (1893– Gogh, Vincent van (1853–1890) 1490) I: 494 1946) IV: 379, 502, 505 f, 514 f, IV: 89, 91 Gómez Sánchez-Reina, José IV: 198 523 f, 526 f, 575, 601 Gogol’, Nikolaj Vasilevi (1809– Gomez, G. I: 501 Görne, Dieter (*1936) V: 402 1852) II: 969, 974; III: 526, Gomułka, Władysław (1905–1982) Gorostiza, Manuel Eduardo de 528 ff, 534, 536, 596, 794, 811, V: 723 (1789–1851) III: 368 815, 905, 910; IV: 219, 377, 618, Gonçales, Aniceto Epitánio Gorvin, Joana Maria (eig. Maria 638, 774, 789, 806, 819, 824 f, Gonarova, Natalja (1881–1962) Gerda Glückselig, 1922–1993) 828, 833, 848 ff, 858, 874, 923; IV: 58, 772, 775 f, 792 I: 111; II: 861; IV: 194, 378; V: 633, 679, 690, 773, 775 Goncharov, Andrei V: 688 V: 199, 217, 224 Namenregister 391

Gosch, Jürgen (*1943) I: 113; Gracián y Morales, Baltasar (1601– Greenhorn, Stephen (*1964) V: 943 II: 228; III: 127; V: 305, 353, 356, 1658) II: 23, 165, 167, 189, 358, Greff, Joachim (um 1510–1552) 366, 369, 402 407 I: 368, 540 f Goslar, Lotte (1907–1997) IV: 537 Graetz, Paul (1890–1937) IV: 434 Gregor XIII., Papst (eig. Ugo Goss, Jacques-Elisée III: 236 Graf, Robert (1923–1966) III: 531 Buoncompagni, 1502–1585) Gosson, Stephen (1554–1624) Graff, Anton (1736–1813) II: 711 I: 447 I: 574 Graff, Sigmund (1889–1979) Gregor, Hans (1866–1945) IV: 567 Got, Edmond (1822–1901) III: 577 IV: 511 Gregor, Nora (1900–1949) IV: 289 Gothár, Péter (*1947) V: 700 Grahn, Lucille (eig. Lucina Alexia Gregor-Tajovský, Jozef (1874–1940) Göthe, (Lars) Staffan (*1944) G., 1819–1907) III: 395, 437 f III: 893 V: 825 ff Gramatica, Irma (1873–1962) Gregori, Ferdinand (1870–1928) Gotter, Friedrich Wilhelm (1746– III: 831; IV: 120 IV: 372 1797) II: 742 Granach, Alexander (eig. Jessaja Gregorij, Johann Gottfried (1631– Gottfried von Bouillon, Herzog von Gronach, 1890–1949) IV: 295, 1675) II: 485 f Niederlothringen (um 1060– 405 f, 409, 418, 427 Gregory, Augusta Isabella Lady (eig. 1100) I: 318 Granado, Juan I: 508 Isabelle Augusta Persse, 1852– Gottfried, Geesche (†1831) V: 279 Grandinson, Emil (1863–1915) 1932) III: 854, 871, 873 f; Gottschalch, Ellen (1894–1981) III: 789 IV: 678 V: 787 Grandisson, Bischof (14. Jh.) I: 335 Gregotti, Vittorio (*1927) III: 337 Gottschall, Rudolf von (1823–1909) Grandville, Jean Ignace Isidore Greif, Martin (1839–1911) III: 142 f III: 143 f (1803–1847) III: 273 Greiffenhagen, Gottfried (*1935) Gottsched, Johann Christoph (1700– Granier, Jeanne III: 576 V: 303, 322, 325 1766) I: 84; II: 350, 755, 758, Granovskij, Aleksandr (1890–1936) Grein, Jack Thomas (1862–1935) 764, 772–777, 804, 883, 886, IV: 829, 870 III: 850 f 916, 965 Grans, Heinrich (1890–1973) Greinz, Rudolf (1866–1942) Gottsched, Luise Adelgunde Victorie III: 149 III: 739 (1713–1762) II: 757, 773 Granville-Barker, Harley (1877– Greive, Pieter III: 454 Gounod, Charles (1818–1893) 1946) III: 850 f, 861; IV: 643, Greppi, Giovanni (1751–1827) III: 296, 332, 334 f, 846 655 II: 608 Goupy, Josef (1689–1769) II: 686 Grashof, Christian (*1943) II: 829; Gretler, Heinrich (1897–1977) Gower, John (1330–1408) I: 657 V: 183, 369, 401, 427, 432, 434 f, IV: 555 f Gowrie, Lord (d.i. Alexander Patrick 452 Gretler, Hugo V: 483 Greysteil Ruthven, 2nd Earl of Grassalkovich, Fürst Anton II: 946 Grétry, André Ernest Modeste Gowrie, *1939) V: 873 Grassi, Paolo (1919–1981) IV: 122; (1741–1813) II: 522, 572, 746, Goya y Lucientes, Francisco José de V: 552, 554, 561 f 946 (1746–1828) III: 360; V: 605, Grau, Jacinto (1877–1958) IV: 178, Gretser, Jakob (1562–1625) I: 550 f; 737, 819 197 II: 369 Gozzi, Carlo Lucio Graf (1720– Graun, Carl Heinrich (1701–1759) Grevelink-Hilverdink, Geertruida 1806) II: 51, 159, 588, 591 f, II: 454, 708 ff, 712, 725 Jacoba (1786–1827) II: 690 601–609, 841, 845; III: 80 ff, 828; Graziosi, Franco (*1929) V: 562, Grévin, Jacques (1538–1570) I: 480, IV: 20, 551, 791, 828, 830, 860, 564 484 881; V: 432 Grazzini, Anton Francesco (1503– Greyerz, Otto von (1863–1940) Gozzi, Gaspare (1713–1786) II: 602 1584) I: 427 III: 761 Grabbe, Christian Dietrich (1801– Gréban, Arnoul (um 1420–1471) Griboedov, Aleksandr Sergeevi 1836) III: 114, 116 ff, 136, 208; I: 319–322, 324, 326 (1795–1829) II: 974; III: 522, IV: 358, 378; V: 720, 907 Gréban, Simon I: 319, 324, 331 527, 534, 905; V: 648 Grabow, Carl III: 778, 781, 789 Gredy, Jean-Pierre (*1920) IV: 220 Grieg, Edvard Hagerup (1843–1907) Grabowski, Mikołaj (*1946) V: 730 Green, John II: 309, 338, 340 ff, III: 473, 808 Gracchus, Gaius Sempronius (153 v. 345 Grieg, Nordahl (1902–1943) Chr.-121 v. Chr.) I: 250 Green, Julien (1900–1998) V: 353 IV: 759, 761, 763 ff Gracchus, Tiberius Sempronius (162 Greene, Robert (1558–1592) I: 568, Griem, Helmut (1932–2004) I: 619; v. Chr.-133 v. Chr.) I: 250 570, 587, 595, 607, 658 V: 265, 368, 373, 444 392 Namenregister

Griese, Friedrich (1890–1975) Gropius, Walter (1883–1969) Grunwald, Willi (1870–?) III: 622 IV: 379 IV: 6 f, 149, 233, 351, 355, 360, Grušas, Juozas (1901–1986) V: 767 Grieve, John Henderson (1770– 362, 364 f, 419, 634 Grützke, Johannes (*1937) III: 709; 1845) III: 415 Grossman, Jan (1925–1993) V: 705, V: 326 f Griffi, Giuseppe Patroni (1921– 712 f, 715 f Gryphius, Andreas (1616–1664) 2005) V: 540 Großwardein, Bischof von II: 946 I: 240; II: 326, 331, 343, 347, Griffith, Arthur (1872–1922) Grosz, George (eig. Georg Ehren- 350, 355 f, 367, 382 f, 390–396, III: 873 fried G., 1893–1959) IV: 68 f, 71, 398 ff, 402 ff, 407, 411 Grigolli, Olivia IV: 599; V: 381, 380, 409 f, 412, 417–420, 423, Grzegorzewski, Jerzy (1939–2005) 384 434, 445, 552, 626 III: 599, 894; IV: 901; V: 727, Grigulis, Arvds (1906–1989) Grotius, Hugo (1583–1645) II: 307, 731 V: 764 326, 393 Guadet, Julien (1834–1908) II: 511 Grillparzer, Franz (1791–1872) Groto, Luigi (1541–1585) I: 442 Gual, Adrià (1872–1943) III: 839 f; II: 147, 639; III: 110, 171, 174 f, Grotowski, Jerzy (1933–1999) IV: 179 195, 198, 204 ff, 215, 225, 234, II: 142 f; III: 518 f, 897, 899; Gualtieri, Mariangela (*1951) 240, 396, 497, 505, 511, 727, IV: 87, 90, 887, 890, 909; V: 146, V: 588 729, 743, 794, 927; IV: 535, 629; 162, 348, 585 f, 614, 656, 719, Guardasoni, Domenico (†1806) V: 459 f, 462, 466, 473, 482 f, 725, 732, 737 f, 746–751, 766, II: 938 f 511 f 789, 798 f, 846, 848, 854, 893 Guardo, Juana de (†1613) II: 98 Grimaldi, Giovanni Francesco (gen. Grua, Carlo Luigi (1700–1773) Guarini, Giovanni Battista (1538– Il Bolognese, 1606–1680) II: 738 1612) I: 416, 446–449, 598; II: 436 Grube-Deister, Elsa (1926–2001) II: 12, 60 f, 322, 324, 483 Grimaldi, Hieronimo II: 18 IV: 671 Guarinonius, Hippolytus (1571– Grimani, Michele (1697–1775) Grüber, Klaus Michael (*1941) 1654) II: 354 II: 588 I: 103, 142, 634, 641; II: 840; Guattari, Félix (1930–1992) Grimm, Jakob (1785–1863) IV: 515 III: 318, 911; IV: 596; V: 97, 99, V: 591 Grimm, Wilhelm (1786–1859) 148, 251, 273, 278, 310, 312 f, Gudmundsdóttir, Hrafnhildur IV: 515 315–318, 320, 332 ff, 367, 511 Hagalin (*1965) V: 808 Grimmelshausen, Hans Jakob Grum, Slavko (1901–1949) V: 657 Gudmundsson, Sigurdur (1833– Christoph »Christoffel« von Grumberg, Jean-Claude (*1939) 1874) IV: 746 (1621/22–1676) II: 3 V: 26 Gudzuhn, Jörg (*1945) II: 227 Gringoire, Pierre (auch Gringore, um Gründgens, Gustaf (1899–1963) Guêpière, Philippe de La (1725– 1475–1538/40) I: 326, 376, 476 II: 127, 817, 831, 833, 835, 838 f, 1773) II: 725 f Gris, Juan (eig. José Victoriano 857; III: 123, 125; IV: 29, 163, Guerrero, María (1868–1928) González Pérez, 1887–1927) 311, 367, 369 f, 378 f, 407, 434, III: 375, 843; IV: 167 IV: 58 450, 452, 469, 493, 496, 501, Guevara, Ernesto Che (eig. Ernesto Grisi, Carlotta (1819–1899) 505, 513, 515, 520–528, 602, Rafael Guevara de la Serna, III: 305 f, 308, 332, 395, 437 f 683 ff; V: 51, 153, 195–198, 207, 1928–1967) V: 25, 248, 293 Grisoni, Giuseppe (1699–1769) 209 f, 213, 215 f, 218–224, 229, Guggenheim, Kurt (1896–1983) II: 300 232, 255, 290, 911 IV: 546 Grochowiak, Stanisław (1934–1976) Grüner, J.S. II: 754 Guggenheim, Werner Johannes V: 752, 757 Grüner, Karl Franz (eig. K.F. von (1895–1946) IV: 544 Groenendaale, Troost van II: 693 Akács, um 1780–1845) II: 749; Gugliemi, Gregorio (1714–1773) Groethuyzen, Bernhard (1880–1946) III: 28 f II: 944 V: 126 Gruner, Michael (*1945) II: 130; Guibert, Édouard (1937–2000) Groll, Louis III: 191 V: 353 V: 146 Grönemeyer, Herbert (*1956) Grunert, Karl (1810–1869) III: 145 Guicciardini, Roberto (*1933) V: 327 Grünewald, Isaac (1889–1946) II: 549; V: 579, 587 Gröning, Karl (1897–1971) IV: 404, IV: 725, 728 Guilbert, Yvette (1865–1944) 512, 514; V: 83 Grüninger, Johannes (eig. Reinhard/ III: 609, 611, 714 f Gropius, Carl Wilhelm (1793–1870) Reynardi, 1455–1533) I: 517 Guillaumot d.J., Charles Axel III: 39, 94 Grünspeck, Josef I: 519 (1730–1807) II: 724 f Namenregister 393

Guimerà, Àngel (1845–1924) Haavikko, Paavo (*1931) V: 784 f Halm, Friedrich (Reichsfreiherr von III: 840, 844; IV: 166, 178 Habington, William (1605–1654) Münch-Bellinghausen, 1806– Guinness (de Cuffe), Sir Alec (1914– I: 689 1871) III: 177, 198 f 2000) IV: 652, 656, 685; V: 80, Hachmann, Cord (1848–1905) Halmael, Hendrik van II: 318 897, 905 III: 636 Hals, Frans (1581/85–1666) Guitiérrez, Ángel V: 610 Hacker, Rüdiger (*1941) IV: 388 II: 306 Guitry, Lucien (1860–1925) Hackl, Karlheinz (*1949) IV: 563 Ham, Heinrich I: 518 III: 576, 586; IV: 13 Hacks, Peter (1928–2003) I: 238; Hamal, Jean Noâl (1709–1778) Guitry, Sacha (eig. Alexandre Pierre V: 357, 397, 403, 409, 414, 427, II: 700 Georges G., 1885–1957) IV: 8, 437–440, 447, 487, 535 Hämäläinen, Helvi (1907–1998) 12–15 Hadrian, Kaiser von Rom (76–138) V: 784 Gulbis, Harjis (*1926) V: 767 I: 125, 218 Hamburger, Maik V: 427 Gunduli, Ivan (1588–1638) II: 480 Hadzic, Nuri IV: 541 Hammarén, Torsten (1884–1962) Gunkel, K. III: 34 Haenel, Günther (1898–1996) IV: 731 Gunsam, Gerti V: 488–495, 497 V: 459, 467, 485 Hammerstein, Oscar (1895–1960) Günther, Dorothee (1896–1975) Haeussermann, Ernst (1916–1984) IV: 657 IV: 443 V: 467, 489 ff, 493, 507 ff Hampton, Christopher (*1946) Gunzinger, E. IV: 546 Hafner, Philipp (1731–1764) V: 369 Gurawski, Jerzy (*1935) V: 750 II: 895 Hamsun, Knut (eig. K. Pedersen, Gurevich, G. I: 616 Hagberg, Carl August (1810–1864) 1859–1952) V: 33 Gustaf I. Wasa, König von Schweden III: 487 Händel, Georg Friedrich (1685– (1496–1560) II: 460 Hagemann, Carl (1871–1945) 1759) II: 45, 445, 615, 642, 678, Gustaf II. Adolf, König von Schwe- IV: 330, 333 682–686; III: 855, 857; IV: 337, den (1594–1632) II: 463, 466 Hager, Kurt (1912–1998) V: 409, 442 f, 449; V: 148, 278 Gustaf III., König von Schweden 426 Handke, Peter (*1942) V: 27, 162, (1746–1792) II: 905, 918 f, 921 f, Hagerup, Klaus (*1946) V: 839 248, 253, 306 f, 317, 337 f, 474, 924 ff, 929; III: 480, 482, 491, Haider, Jörg (*1950) V: 469 492, 497 f, 503 f, 511, 533, 579, 497 Haines, Joe II: 681 604, 617, 848, 851, 857 Gustaf IV. Adolf, König von Schwe- Håkon VII., König von Norwegen Hanicka, Barbara (*1960) IV: 901; den (1778–1837) II: 929; (1872–1957) IV: 759 V: 731 III: 480, 483 f Halbe, Max (1865–1944) III: 511, Hannetaire, S. d’ II: 539 Gustin, Oskar V: 61 660, 662 ff, 698, 703, 739, 778, Hansen, Emil III: 804; IV: 756 Gusty, Paul (1859–1944) III: 927; 880; IV: 562; V: 483 Hansen, Max IV: 546 IV: 922 f Halévy, Jacques François Fromental Hanslick, Eduard (1825–1904) Gutheil-Schoder, Marie (1874–1935) Élie (1799–1862) III: 250, 301 f, III: 728 III: 736 336 f, 577 Hanson, Lars (1886–1965) III: 783 Guthrie, Sir Tyrone (1900–1971) Halévy, Ludovic (1833–1908) Hanuszkiewicz, Adam (*1924) I: 632; IV: 649, 652; V: 270 III: 320, 330 IV: 890; V: 732 Gutzkow, Karl (1811–1878) Hall, Bernhard V: 486 Harag, György (1925–1985) V: 673 III: 116, 120, 125, 199, 217 Hall, E. I: 611 Harangozós, Gyula (*1956) V: 693 Gwinner, Robert (1845–1917) Hall, John III: 487 Harbeck, Hans (1887–1968) III: 658, 740 Hall, Sir Peter (Reginald Frederick) IV: 369 Gwynn, Nell (eig. Eleanor G., 1650– (*1930) I: 603; IV: 653; V: 80, Hardenberg, Georg Philipp Friedrich 1687) II: 290, 298, 664 284, 877, 884, 889 ff, 895 ff, 900, Freiherr von Novalis Gyllenborg, Gustaf Fredrik (1719– 906, 930 Hardenberg, Karl August Fürst von 1772) II: 467, 925 Halle, Barth V: 832 (1750–1822) II: 712; III: 22 Haller, Hermann IV: 446 Hardy, Alexandre (um 1570– Haacke, Johann Caspar II: 350, 724 Hallmann, Johann Christian (um 1631/32) II: 207 f, 247 Haarla, Lauri (1890–1944) 1640–1704) II: 383, 390 f Hardy, Thomas (1840–1928) IV: 736 f Halls, John James (1776–1834) IV: 655 Haase, Friedrich (1825–1911) II: 662 Hare, David (*1947) V: 875, 903, III: 147 Hällström, Arto af (*1952) V: 782 908, 926, 937 f 394 Namenregister

Harewood, George Henry Hubert Hase, Annemarie (eig. Annita Haussmann, Georges Eugène, Baron Lascelles, Earl of (*1923) V: 898 Hirsch, 1900–1971) II: 804 (1809–1891) III: 244 Harfouch, Corinna (*1954) V: 389 Hašek, Jaroslav (1883–1923) Haußmann, Leander (*1959) Harlan, Veit (1899–1964) III: 710; IV: 412, 419, 535, 625–628, 892; V: 359, 406, 440 f IV: 406; V: 205 V: 545, 719 Havel, Václav (*1936) V: 493, 535, Harlow, George Henry (1787–1819) Hasenauer, Karl Freiherr von (1833– 698, 705 f, 712–716, 718 III: 429 1894) III: 56, 729 Hawemann, Horst II: 116 Harmonius Marsus, Johannes (um Hasenclever, Walter (1890–1940) Háy, Gyula (Julius) (1900–1975) 1477–1552) I: 415 IV: 237, 300 f, 303 ff, 329 f, 332 f, IV: 267, 634, 636, 638; V: 694 Harms, Johann Oswald (1643– 338, 393 Hay, Julius (eig. Gyula Háy, 1900– 1708) II: 422, 426, 441, 448, Hasenhut, Anton (1766–1841) 1975) V: 23, 459 456–459 II: 894 Haydn, Joseph (1732–1809) Harrewyn II: 92 Häser, F.W.A. II: 752 f II: 946 ff, 961 Harris, Augustus (1852–1896) Häser, Gustav II: 752 f Haym, Nicola Francesco (1678– III: 875 Hass, Z. M. IV: 906 1729) II: 686 Harris, E.P. II: 755 Hasse, Johann Adolf (1699–1783) Hayman, Francis II: 658 Harris, Henry II: 281 II: 619, 709 f, 721 f, 732 f, 951, Haynes, Jim (eig. James Haynes, Harrison, Rex (eig. Sir Reginald 956, 966 *1933) V: 881, 907 f Carey Harrison, 1908–1990) Hasse, O(tto) E(duard) (1903–1978) Hazlitt, William (1778–1830) V: 876, 908 V: 323 III: 413 Harsdorff, Caspar Frederik (1735– Hasse-Bordoni, Faustina (um 1695– Heartfield, John (eig. Helmut 1799) II: 907 1781) II: 683 Herzfelde, 1891–1968) IV: 409, Harsdörffer, Georg Philipp (1607– Hassenland, Werner IV: 681 423, 434, 552; V: 467 1658) II: 386 Haßloch, Carl II: 730 Heath, William II: 671 Hart, Heinrich (1855–1906) III: 659 Hathaway, Anne (1556–1623) Hebbel, Christian Friedrich (1813– Hart, Julius (1859–1930) III: 659, I: 607 1863) III: 73, 96, 110, 136 ff, 662 Hattem, A. van III: 881 146, 149, 173, 175, 199, 204, Hartley II: 662 Hauer, Karl III: 758 222, 240, 509, 695, 698, 735, Hartmann, Eduard von (1843–1906) Haugwitz, August Adolf von (1645– 763 f, 794; IV: 287, 379, 512, III: 704 1706) II: 390 ff 514, 535; V: 347, 389, 402, 535; Hartmann, Ernst (*1844–1911) Hauptmann, Anton Georg V: 222, 240 ff, 551 III: 665 II: 745 Hébert, Jean Louis II: 872 Hartmann, Helene (1845–1898) Hauptmann, Carl (1858–1921) Hébertot, Jacques (1886–1970) III: 665 IV: 358 IV: 31, 41, 88 Hartmann, Johann Joseph (1726– Hauptmann, Elisabeth (1897–1973) Heckenauer, J. W. II: 932 1793) II: 910 IV: 464, 467, 483 Heckroth, Hein (1901–1970) Hartmann, Johann Peter Emilius Hauptmann, Gerhart (1862–1946) II: 684 (1805–1900) III: 469 III: 144, 200, 240, 445, 511, 539, Hedberg, Frans (1828–1908) Hartmann, Matthias (*1963) 556, 566, 590 f, 596, 622, 628, III: 487, 491, 495 V: 360 634, 636, 660 ff, 679, 681 f, 685, Hedberg, Tor (1862–1931) III: 775 Hartmann, Paul (1889–1977) 688, 700, 702, 712, 733, 739, Hedborg, Maria (*1949) V: 824 II: 833; IV: 526 f, 575, 580 762 f, 775, 777 f, 794, 811, 820, Heesters, Nicole (*1937) V: 224 Hartmann, Thomas von (1885– 839 f, 851, 880 f, 889 f, 905, 924, Hegel, Georg Wilhelm Friedrich 1956) IV: 342 f 926 f; IV: 170, 219, 243, 258, (1770–1831) I: 110, 112, 114, Hartung, Gustav (1887–1946) 267, 289 f, 309, 319, 403 f, 510, 119; III: 4, 7, 70, 108, 115 f, 145, IV: 249, 333 ff, 338 f, 382, 387, 525 f, 539, 562, 580, 603, 750, 155, 162, 467; V: 46 540, 553 f; V: 523 800, 828, 845, 910, 920; Hegelund, Peder Jensen (1542– Hartzenbusch, Juan Eugenio (1806– V: 290 ff, 379, 389, 420, 483 1614) II: 462 ff 1880) III: 368, 372 Hauser, Kaspar (?–1833) V: 799 Hegendorfius, Christoph (1500– Harvey II: 686 Hausmann, Raoul (1886–1971) 1540) I: 520 Hadeu, Bogdan Petriceicu (1838– IV: 552, 609, 633 Hegenscheidt, Alfred (1866–1964) 1907) IV: 923 Hausner, Xenia (*1951) V: 492 IV: 706 Namenregister 395

Heger, Eline (1774–1842) III: 469 König von Frankreich (1553– Henckels, Paul (1885–1967) Hegermann-Lindencroneden, Cai 1610) I: 486, 485; II: 60, 164, IV: 523 IV: 756 169, 195, 200, 427, 572 Henderson, John II: 665 Hegle, Kaare (1909–1986) V: 832 Heinrich V. (Henry V.), König von Hendriks, Edmond (1838–1918) Heiberg, Gunnar (1857–1929) England (1387–1422) I: 335 IV: 722 III: 464, 808 Heinrich VII. (Henry VII.), König Hendrix, Jimi (eig. James Marshall Heiberg, Johan Ludvig (1791–1860) von England (Henry Tudor, 1457– H., 1942–1970) V: 250 II: 911, 917; III: 460 f, 464, 466 ff, 1509) I: 335, 565; II: 861 Henkel, Alexandra (*1970) V: 366 477, 802, 805; V: 791 Heinrich VIII. (Henry VIII.), König Henkel, Anna (1953–1998) III: 127 Heiberg, Johanne Luise (1812–1890) von England und Irland (Henry Henn, Walter (1932–1963) V: 66 III: 460, 463 Tudor, 1491–1547) I: 343, 382, Henniger, Rolf (*1925) II: 848; Heiberg, Peter Andreas (1758–1841) 410, 565, 569, 612 V: 66, 240 II: 917 Heinrich Julius, Herzog von Henning, C. II: 697 f Heidegger, Johann Jakob (1660– Braunschweig (1564–1613) Henning, Magnus IV: 537 1749) II: 683 f I: 240; II: 339, 353, 907 Hennings, Betty Mathilde (1850– Heidegger, Martin (1889–1976) Heinrich, R. II: 565 1939) III: 456 f, 462, 477, 800 ff, V: 46, 227, 506 Heinsius, Daniel (1580–1655) 889; IV: 749; V: 792 Heideloff, Carl Alexander (1789– I: 555; II: 307, 388 Hennings, Emmy (1885–1948) 1865) III: 47 Heinz, Gerd (*1940) V: 533 f III: 758; IV: 550 Heidenreich, David Elias (1638– Heinz, Wolfgang (1900–1984) Hennique, Léon (1850–1935) 1688) II: 326 IV: 554 f, 604; V: 215 f, 220, 230, III: 590 Heijermans, Herman (1864–1924) 236, 392, 400 f, 427 f, 431, 467– Henriette Adelheid von Savoyen III: 879 ff, 885; IV: 695, 697, 828 470, 485, 523 (1636–1676) II: 332 Heilinger, Heinrich IV: 591 Heisenberg, Werner (1901–1976) Henrietta Maria, Königin von Heilmann, Jacob (1846–1927) IV: 82 England (1609–1669) I: 686; III: 647, 744 Heising, Ulrich (*1941) V: 299 II: 281 Heilpern, John V: 165 Held, Berthold (1868–1931) Henrix, Floris (Groen) II: 318 Heimerl, Wolfgang II: 934 III: 678 Henry, Pierre (*1927) V: 866 Heims, Else (1878–1958) I: 95, 656; Held, Martin (1908–1992) V: 79, Henschel, Gebr. II: 809 IV: 268, 278, 283, 285, 289 241, 911 Hensel, Georg (1923–1996) V: 227, Hein, Christoph (*1944) V: 404, Heldburg, Freifrau von Franz, 289 438, 442 Ellen Hensel, Marie II: 715 Hein, Pieter V: 438 Heliche, Marqués de II: 72 Hensel-Seyler, Sophie Friederike Heine, Albert (1867–1949) III: 623; Hell, Theodor (1775–1856) (1738–1789) II: 761 IV: 566 III: 108 Hensler, Karl Friedrich (1759–1825) Heine, Carl (1861–1927) III: 699; Heller, Vladimir III: 661 III: 204, 459 IV: 403 Hellmer, Arthur (1880–1961) Henslowe, Philip (um 1550–1616) Heine, Heinrich (1797–1856) IV: 313, 334, 337 f; V: 207 I: 572 f, 576, 643, 669, 674, 680 III: 16, 18, 121, 140, 245, 299 f, Helmer, Hermann Gottlieb (1849– Hentschel, Klaus V: 276 308, 354 f, 381 1919) III: 187, 194, 196, 239, Henze, Hans Werner (*1926) Heine, Thomas Theodor (1867– 552, 638, 647, 743 ff, 890 f, 923, II: 605; IV: 668 1948) III: 702 925; IV: 565, 930; V: 485 Heráclito, A. IV: 184 Heinrich II. (Henry II.), König von Helmholtz, Hermann Ludwig Heraklit (um 550–480 v. Chr.) I: 74 England (1133–1189) I: 343; (1821–1894) III: 682 Herald, Heinz (eig. Georg Pinner, IV: 682 Heltau, Michael (*1933) III: 752; 1890–1964) IV: 294 Heinrich II. (Henri II.), König von V: 491 f Herbeck, Johann (1831–1877) Frankreich (1519–1559) I: 315, Hemessen, Jan van (um 1500–nach III: 185 476, 479, 482, 484, 490 1555) I: 280 Herbert, Sir Henry II: 284 Heinrich III. (Henri III.), König von Heminge, John (um 1568–1630) Herbier, Marcel L’ (1888–1979) Frankreich (1551–1589) I: 492 f; I: 608, 662 IV: 62 II: 174, 181, 195 Hempel, C. II: 430 Herculano, Alexandre (1810–1877) Heinrich IV. (Henri IV. le Grand), Hempel, Gottlob Ludwig II: 936 III: 385 396 Namenregister

Herder, Johann Gottfried (1744– Hesse, Volker (*1934) V: 518 Hildebrandt, Dieter (Germanist, 1803) II: 768, 786, 797, 803, Hessling, Hans (Oskar Richard) *1932) V: 307 817, 844 (1903–1995) V: 239 Hildebrandt, Dieter (Kabarettist, Hergel, Knut (1899–1982) IV: 764 Hesterberg, Trude (1892–1967) *1927) V: 372 Hermaküla, Evald (1941–2000) IV: 433 f Hill, Aaron (1684–1750) II: 662, V: 765 f, 774 Hettner, Hermann (Julius Theodor) 760, 673 f, 682 Herman, Henry III: 862 (1821–1882) III: 133 f, 464 Hill, John II: 661 Hermanis, Alvis (*1965) V: 773, Hetzendorff von Hohenberg, Johann Hill, Karl (1831–1893) III: 155 775 Ferdinand (1732–1816) Hill, W.J. III: 850 Hermippos I: 183 f II: 875 f Hiller, Kurt (1885–1972) IV: 434 Hernández, Miguel (1910–1942) Heubel, Johann Georg II: 886 Hiller, Rolf (1888–1968) IV: 519 IV: 175, 206 Heufeld, Franz (1731–1795) Hillern-Birch, Wilhelmine von Herodas (1. Hälfte 3. Jh. v. Chr.) II: 886; III: 112 (1836–1916) III: 448 I: 200, 232 Heurtier, Jean-François (1739–1822) Hilleström, Pehr (1732–1816) Herodes Atticus (eig. Lucius Vibullus II: 518 II: 926 f Hipparchus Tiberius H.A., 101– Heusser III: 459 Hilpert, Heinz (1890–1967) 177) I: 220, 278, 298 ff Heuvel, Arie van den (1860–1934) IV: 268, 382 ff, 387, 398, 502, Herodot von Harlikarnass (um 484– IV: 700, 704 512, 557, 575 f, 581, 592; ca. 420 v. Chr.) I: 4, 8, 37, 57, Hevesi, Alexander III: 922 V: 215 f, 222, 230, 255, 293, 401, 109 f Hevesi, Sándor (1873–1939) 463, 465 Herrand, M. IV: 98 III: 924; IV: 631, 636 f Hilsdorf, Dietrich (*1948) Herrat von Landsberg, Äbtissin Hewitt, John II: 675 V: 352 f (†1195) I: 306 Heym, Stefan (eig. Helmut Flieg, Hilverding, Franz Anton Christoph Herrera el Mozo, F. II: 70, 87 1913–2001) V: 698 (1710–1768) II: 872 f Herring, Thomas II: 678 Heymann, Birger (*1943) V: 295 Hilverding, Johann Baptist (um Herrmann, Karl-Ernst (*1936) Heymann, Werner Richard (1896– 1670–1721) II: 880 II: 553, 801, 827; III: 913, 916; 1961) IV: 381 Hilverding, Johann-Peter (†1769) IV: 488 f, 596; V: 267, 272, 306– Heyme, Hansgünther (*1935) II: 966 309, 314 ff, 318, 338 f, 345 f, 366 f, I: 139; II: 409, 847; V: 344 Hilverding, Josef II: 943 474, 476, 478, 493, 495–499, 502, Heyse, Paul (1830–1914) III: 136, Himmler, Heinrich (1900–1945) 504, 505, 510 142 f V: 343 Herterich, Franz (1877–1966) Heyst, David François van (1834– Hinckeldey (Berliner Polizeipräsi- II: 136; IV: 567 1910) III: 451 dent) III: 19 f Hertz, Henrik (1798–1870) Heywood, Jasper (1535–1598) Hindemith, Paul (1895–1963) III: 466 f, 469, 802 I: 584 IV: 335, 338, 357, 359, 450, 452, Heruculano, Alexandre (1810–1877) Heywood, John (um 1495–um 455 ff, 460, 468, 514, 568 III: 385 1580) I: 381 f, 396, 569; II: 286 Hinrichs, Hans (1903–1974) Hervé (eig. Florimond Ronger, Heywood, Thomas (um 1574–1641) IV: 427 1825–1892) III: 331 f I: 581, 590, 595, 627, 673 f, 676; Hinz, Werner (1903–1985) II: 792; Hervieu, Paul Ernest (1857–1915) IV: 6, 17 IV: 369 III: 590 Hickel, Joseph (auch Hickl, 1736– Hinze, Heinz V: 290 Herzberg, Judith (Frieda Lina) 1807) II: 868 f Hiob, Hanne (*1923) IV: 466, 493, (*1934) V: 851 Hickey, Tom (*1944) V: 888 496; V: 213, 222, 232 Herzfelde, Wieland (1896–1988) Hiemer, Horst V: 400 Hipparchos I: 24 f IV: 409 Hieron I. von Syrakus († 466 v. Chr.) Hippias I: 24, 28 Herzog, Alfred IV: 423 I: 21, 32, 87 Hirsch, Karl Jacob (1892–1952) Hesiod (Hesiodos, um 700 v. Chr.) Hieronymos I: 148 III: 528 I: 123 Hietamies, Laila (1938–2004) Hirschfeld, Kurt (1902–1964) Hesse, Hermann (1877–1962) V: 784 I: 119; IV: 478, 540, 553, 556; V: 551 Hilar, Karel Hugo (1885–1935) V: 219, 230, 237, 523 ff, 528–532 Hesse, Otto Ernst (1891–1946) IV: 616–619, 623 Hirschfeld-Mack, Ludwig (1893– IV: 524 Hilarius I: 308 1965) IV: 363 Namenregister 397

Hitler, Adolf (1889–1945) III: 164; Hoffmann, Josef (1870–1956) Hölderlin, Friedrich (eig. Johann IV: 118, 227, 229 f, 232, 240, III: 728 Christian Friedrich H., 1770– 268, 323, 371, 423, 427 f, 460, Hoffmann, Jutta (*1941) III: 773; 1853) III: 75, 698; IV: 303, 466, 472, 476, 501, 506, 508, V: 325, 360, 371 f, 376, 378 333 ff, 350, 478, 510; V: 275, 510 f, 514–517, 527, 533, 556, Hoffmann, Karl Ludwig II: 350 313, 316, 318, 320, 334 f, 345, 564, 576, 594, 600 f, 603, 612, Hoffmann, Paul (1902–1990) 366, 452 741; V: 88, 195, 464, 495 f, 539, V: 491, 493 Holinshed, Raphael I: 611, 638, 658 652, 704, 928 Hoffmann, Reinhild (*1943) Holitscher, Arthur (1869–1941) Hjärne, Urban (1641–1724) II: 463 V: 300 IV: 398, 418 Hjelm, Carl Jakob (1771–1827) Hoffmeister IV: 620 Holl, Fritz (1883–1942) IV: 358, III: 488, 491 Hoffmeyer, Klaus (*1938) V: 788 397 Hjortsberg, Lars (1772–1843) Höflich, Lucie (1883–1956) Holl, Gussy (1888?–1966) IV: 434 III: 482, 485, 499 III: 470, 710; IV: 276, 283, 285, Hollaender, Felix (1867–1931) Hô Chí Minh (1890–1969) V: 248 287, 294, 312, 347, 591 f IV: 264, 267, 294, 370, 466 Hoadly, Benjamin II: 658 Hofman, Vlastislav (1884–1964) Hollaender, Friedrich (1896–1976) Hobbes, Thomas (1588–1679) II: 7, IV: 608, 610 f, 621, 623 IV: 434 f 292, 295 Hofmann, Albert III: 647 Holland, Henry II: 650, 652, 688 Höch, Hannah (eig. Johanna H., Hofmannsthal, Hugo (Laurenz Hollmann, Hans (*1933) III: 751; 1889–1978) IV: 552 August) von (1874–1929) IV: 562, 566, 595, 597 f; V: 531, Hochberg, Bolko von (eig. Hans II: 137, 147, 150, 254, 298, 495, 534, 536 Heinrich XIV. Bokko Graf von 647, 676, 678; III: 63, 596, 613, Holm, Sir Ian (*1931) V: 896 Hochberg-Pleß, 1843–1926) 619, 623, 641, 679 f, 686, 689 f, Holm, Peter V: 815 III: 630 692, 696 ff, 720, 722 f, 728, 733, Holman, J. G. II: 548, 662 Hochburger, Frau von I: 591 747 ff, 758, 797 f, 832 ff, 891, Holmberg, Kalle (*1939) V: 778 f, Hochhuth, Rolf (*1931) IV: 424; 924; IV: 256, 260, 267, 272, 275, 782, 784 V: 195, 215, 256, 261 f, 264, 267, 277, 279–282, 287 ff, 292, 296 ff, Holst, Gustav (1874–1934) III: 875; 286, 353, 377, 379 f, 404, 486 f, 442, 511, 570–575, 577–582, IV: 657, 696 498, 536 584 ff, 602; V: 27, 461, 465, 467, Holtei, Karl von (1798–1880) Hochmair, Philipp (*1973) V: 838 470, 491, 511 ff, 578, 582 III: 109 f, 222 Hochwälder, Fritz (1911–1986) Hogarth, William (1697–1764) Holtz, Jürgen (*1932) III: 773; IV: 604; V: 230 I: 614; II: 495, 647, 676, 678; V: 392, 437 f, 440 f, 456 Høedt, Frederik Ludvig (1820– V: 819 Holtzmann, Thomas (*1927) 1885) III: 460 Högberg, Olof (1855–1932) V: 824 II: 131, 149, 819; V: 238, 242 f, Hoellering, G. IV: 682 Hoger, Hannelore (*1939) IV: 193; 289, 371, 373, 375, 504, 508 f, 512 Hoem, Edvard (*1949) V: 839 V: 272, 285, 321 f, 324, 327, 353 Holuj, T. V: 723 Hofbauer, Fritz (1884–1968) V: 468 Högqvist, Emilie III: 485 f, 498 Holz, Arno (1863–1929) III: 623, Hofdijk, Willem Jacobszoon (1816– Hohenfels-Berger, Stella Freifrau von 661, 664 f, 667; IV: 309; V: 583 1888) III: 451 (1858–1920) III: 228, 733, 748 Holzbauer, Ignaz Jakob (1711– Hofer, Johanna (eig. J. Stern, 1896– Hohenheim, Franziska Theresia, 1783) II: 725 1988) IV: 401, 406; V: 239 Reichsgräfin von (1748–1811) Holzmeister, Clemens (1886–1983) Hoffmann IV: 481 II: 842 II: 838; IV: 282 f, 575 Hoffmann, E(rnst) T(heodor) Höhn, Johanna II: 831 Holzmeister, Judith (*1918) V: 473 A(madeus) (1776–1822) II: 606; Holbach, Mme d’ II: 499 Home, John II: 687 III: 33, 67, 72, 88 ff, 93 f, 101, Holbein, Franz von (1779–1855) Homer (Mitte 8. Jh. v. Chr.) I: 6, 12, 283, 334; IV: 207, 456, 840 ff III: 89 ff, 173, 182, 509 25, 68, 123, 192, 390; V: 445, Hoffmann, Hans-Joachim (1929– Holbein, Hans d. J. (1497–1553) 643 1994) V: 410, 412 f I: 410 Homerios v. Byzantion I: 154 Hoffmann, Hilmar (*1925) V: 286, Holberg, Ludvig (1684–1754) Homolka, Oskar (1901–1978) 295, 329 f, 335, 347 II: 749, 907 f, 911, 914–917, IV: 294, 296, 489 Hoffmann, Jan III: 505 944 f, 967 f; III: 82, 100, 456, Hondedei, Giovanni II: 18 Hoffmann, Josef (1831–1904) 461 ff, 469, 491, 803 ff; IV: 746, Honecker, Erich (1912–1994) III: 182, 185 748, 761 f; V: 791, 839 V: 399, 407, 410 398 Namenregister

Honegger, Arthur (1892–1955) 318, 364, 384, 469, 477, 483, 486, Huelsenbeck, Richard (1892–1974) IV: 54, 57, 65, 75, 545, 557; 503, 536 IV: 341, 441, 549 ff, 632 V: 35, 56, 62 Horwitz, Dominique (*1957) Huerta, Pepita (1758–1813) Hont, Ferenc (1907–1979) V: 369 II: 639 IV: 638 Horwitz, Kurt (1897–1974) Hughes, Ted (eig. Edward James H., Honthy, Hanna (1893–1978) IV: 345, 553; V: 514, 523 ff 1930–1998) V: 160, 163 f, 169 IV: 637 Horwitz, Mirjam (1889–1967) Hughes, Thomas (16 Jh.) I: 590 Honzl, Jindich (1893–1953) IV: 340, 367, 369, 385 Hugo, Abel III: 275 IV: 610, 612, 619 f, 630; V: 708 Horzyca, Wilam (1889–1959) Hugo, Victor (Marie) (1802–1885) Hooft, Pieter Corneliszoon (1581– IV: 890 III: 6, 120, 125, 257, 263, 266, 1647) II: 310 f, 323 ff, 344, 393, Hosidius Geta I: 253 269 ff, 275 ff, 283, 286 f, 291, 690 Hostein, Hippolyte (1814–1879) 321, 335, 357, 369, 451, 469, Hoogenboom, Marijke V: 849 III: 249 555, 560, 794, 828; IV: 748 Hooghe, R. de II: 163, 310 Hostrup, Jens Christian (1818– Hugo von St. Viktor (um 1097– Hopf, Albert (1813–1855) III: 118 1892) III: 467, 469 1141) I: 391 Höpfler, Franz Heinrich II: 937 Hötzel, Elsa (1886–1966) IV: 356, Hugot, Charles III: 587 Höpfner, Ursula (*1949) V: 349, 358, 362 Huisman, Jacques (1910–2001) 375, 482 Housman, Laurence III: 855, 859 V: 861 Höpken, Baron von II: 919 Houthaak, Dirk Cornelisz II: 318 Hülsen, Botho von (1815–1886) Hopkins, (Philip) Anthony (*1937) Houwald, Ernst Christoph von III: 23 V: 875 (1778–1845) III: 77, 82, 107, Humboldt, Wilhelm von (1767– Hopkins, Arthur IV: 297 117 1835) II: 858 Hoppe, Friedrich Ernst III: 508 Howard, Alan (Mackenzie) (*1937) Hume, David (1711–1776) II: 646, Hoppe, Marianne (1911–2002) V: 894 662, 861 IV: 338, 524, 526, 685; V: 198, Howard, Charles I: 576 Hummel, Johann Nepumuk (1778– 289 Howard, Robert II: 293, 299, 301 1837) II: 948 Hoppenhaupt (Brüder) II: 710 Hoy, N. van II: 414 Humperdinck, Engelbert (1854– Hoppenhaupt d.J., Johann Christian Hoyer, Dore (1911–1967) IV: 440, 1921) III: 718; IV: 261, 263 II: 708 447 Hunold, Christian Friedrich (Pseud. Horaz (eig. Quintus Horatius Hoz y Mota, Juan Claudio de la Menantes, 1681–1721) II: 444 Flaccus, 65–8 v. Chr.) I: 4, 10, 84, (1622–1714) II: 154 Hus, Jan (auch: Johann(es) Huss, um 154, 212 f, 220, 226, 237, 241, Hrdlicka, Alfred (*1928) V: 488 1369–1415) I: 289; IV: 634; 244, 253; II: 213 Hrotsvita von Gandersheim (935– V: 719 Hörbiger, Attila (1896–1987) 973) I: 248, 274 Hürlimann, Thomas (*1950) III: 223; IV: 510, 575, 580; Hübchen, Henry (*1947) V: 383, ff, V: 518, 534 V: 460, 465 ff, 473, 505, 507 404 Hurry, Leslie George (1909–1978) Hörbiger, Christiane (*1938) Hübchen, Theresa (*1971) V: 326 IV: 647 II: 854; V: 241 Hüberovna, Marie (1862–1931) Hurwicz, Angelika (1922–1999) Hörbiger, Paul (1894–1981) III: 889 V: 492 III: 281; IV: 592; V: 486 Hübner, Bruno (1899–1983) V: 236 Husák, Gustáv (1913–1991) Höring, Klaus V: 492 Hübner, Georg II: 486 V: 705, 717 Horn, Rebecca (*1944) V: 591 Hübner, Julius (1806–1881) III: 30 Husserl, Edmund (1859–1938) Horníek, Miroslav (1918–2003) Hübner, Kurt (*1916) V: 252, 254, V: 46 IV: 623; V: 709 268–276, 278 f, 283, 291, 300, Huszár, Vilmos (1884–1960) Horst, Karl II: 952 303, 348 IV: 365, 710 Hörth, Franz Ludwig (1883–1934) Hübner, Zygmunt (1930–1989) Huydecoper, Balthasar (1695–1778) IV: 453 V: 730, 734 II: 695 f Horvath, Árpád (1900–1944) Hübnerová, Marie (1862–1931) Huysmans, Joris Karl (eig. Charles IV: 638 III: 889 Marie Georges; 1848–1907) Horváth, Ödön von (eig. Edmund Hübsch, Heinrich (1795–1863) III: 572, 584 Josef v. H., 1901–1938) IV: 258, III: 28 Hvasser, Elise III: 498 381, 511, 591–600; V: 267, 311, Huck, August (1849–1911) IV: 259 Hyperbolos (†411 v. Chr.) I: 183 f Namenregister 399

Hypereides (390/89–322 v. Chr.) Imhof, A. III: 268 Isabella von Portugal (1503–1539) I: 18 Immermann, Karl Leberecht (1796– I: 554 1840) III: 69, 80, 86, 101, 108, Isabella von Bourbon, Gattin Ibáñez, Dino V: 606 110 ff, 116 f, 121 Philipps IV. (1602–1644) II: 140 Ibáñez, María Ignacia (1746–1771) Impekoven, Leo (1873–1943) Iselin, Isaak (1728–1782) II: 904 II: 638 III: 598, 693; IV: 270, 292 Isherwood, Christopher (1904– Ibsen, Árni (*1948) V: 807 Impekoven, Toni (eig. Anton I., 1986) IV: 668 Ibsen, Henrik (1828–1906) III: 2, 1881–1947) V: 231 Isler, Albert III: 763 138, 144, 200, 376, 389, 391, Indy, (Paul Marie Théodore) Vincent Isouard, Niccolo (1775–1818) 398, 434, 445, 455 ff, 461 ff, 488, d’ (1851–1931) III: 336 III: 253 493, 499 f , 511, 539, 554, 556, Ines Cristina III: 830 Iuvan i, Jo6ko V: 653 590 f, 596, 619, 628, 634, 636, Ingegneri, Angelo (1550–um 1613) Iván, Sándor (*1930) IV: 613 653, 674 f, 677, 679 ff, 685, 691, I: 447, 456, 469, 474; II: 42 Ivanov, Vjaeslav Ivanovi (1866– 693 ff, 712, 722, 731, 733, 742, Inghirami, Tommaso (1470–1516) 1949) IV: 867 762 f, 773 ff, 798 ff, 805 ff, 811, I: 414, 441 Ivanov, Vsevolod Vjaeslavovi 819 f, 828, 832 f, 839 f, 844, 851, Ingólfsson, Lárus (1905–1981) (1895–1963) IV: 796, 811 857, 860 ff, 865 ff, 880, 887, V: 808 Ivanovna, Anna (1693–1740) 889 f, 897, 903, 905, 908, 924; Innocenz VIII., Papst (eig. Giovanni II: 964 ff IV: 9, 156, 170 f, 221, 258, 260, Battista Cibo, 1432–1492) Ivernel, David (1920–1999) V: 66 267, 287, 290 f, 304, 328, 404, I: 289, 356, 441 Ives, Simon I: 686 539, 617, 636, 660, 712, 732, Inventius I: 241 Ives, William I: 686 738, 741, 746, 748 ff, 752, 761– Ion von Chios (485–421 v. Chr.) Ivši, Radovan (*1921) V: 652 764, 800, 829, 922, 938; V: 104, I: 109, 146, 148 138, 147, 165, 226, 240, 275, 281, Ionesco, Eugène (eig. Eugen Ionescu, Jachimovicz, Theodor (1800–1889) 289 f, 305, 307, 326 f, 331, 363, 1912–1994) IV: 7, 202, 217, III: 185 384, 388 f, 477, 483, 535, 680, 926; V: 5, 13, 30, 38, 41, 49, 73, Jackson, Sir Barry (1879–1961) 767, 774, 792, 806, 818, 820 f, 76 f, 79, 100–109, 126 f, 129, 211, IV: 642, 652, 657 831, 839 ff, 856 f, 898, 907 216, 223 f, 228, 236, 364, 486, Jacno, Marcel (1904–1989) V: 22 Iconomu, Thomàs (1864–1927) 612, 656, 677, 679, 683, 687, 691, Jacob, Max (1876–1944) IV: 26, 72 III: 564, 927 713, 715, 730 f, 782, 790, 847, Jacob, Maxime (1906–1977) IV: 95 Iersel, Kees van (1912–1998) 863, 897 f, 907, 918, 935 Jacob, Paul Walter (1905–1977) V: 847 Ionescu, Carmen V: 681 IV: 535 Iffland, August Wilhelm (1759– Iophon (Sohn des Sophokles) I: 108 Jacobi, Bernhard von (1880–1914) 1814) II: 608, 713 f, 716 ff, 727, Ipsen, Bodil (1889–1964) III: 801; IV: 287 739 ff, 746 ff, 761, 776, 809, 812, IV: 745, 748 ff, 757, 763; V: 792 Jacobi, Sir Derek (George) (*1938) 843, 853, 889, 949, 951; III: 12, Ird, Kaarel (1909–1986) IV: 913; V: 905 22 f, 73 ff, 77, 80 ff, 86 ff, 91, 96, V: 774 Jacobi, Hans II: 460 98 ff, 172, 186, 197, 246, 466, Iriarte, Tomás de (1750–1771) Jacobsohn, Siegfried (1881–1926) 540, 549 II: 642 IV: 276, 286, 312 Iglésias, Ignasi (1871–1928) Irochi III: 827 Jacobsson, Olivia IV: 748 III: 835, 840; IV: 179 Irving, Sir Henry (eig. John Henry Jacoby, Wilhelm (1855–1925) Ihering, Herbert (1888–1977) Brodribb, 1838–1905) III: 411, V: 389 IV: 290, 295 f, 319, 354, 378, 416, 432 ff, 852, 855, 870 Jacquemont, M. IV: 189 381, 398, 416, 418, 466, 490, Irwin, Robert (*1928) V: 585 Jagemann, Caroline Friedrike 522, 843; V: 236, 423 Isabel Clara Eugenia, Infantin von (1777–1848) II: 746, 754, 825, Ikomonov, Theodosij (1836–1871) Spanien u. Statthalterin der 845 III: 556 spanischen Niederlande (1566– Jäger, Hanns Ernst (1910–1973) Ikramov, Konstantin V: 630 1633) I: 562; II: 98 IV: 492 Il’inskij, Igor IV: 851 Isabella II., Königin von Spanien Jäggi, Ueli V: 384 Illica, Luigi (1857–1919) III: 318, (1830–1904) III: 360, 364 Jaguschinski, Graf II: 973 827 Isabella von Bayern (1371–1435) Jahn, Friedrich Ludwig (1778–1852) Imer, Giuseppe II: 588 I: 387 II: 812 400 Namenregister

Jahn, Rolf (1898–1968) IV: 569 Janowitz, Hans (1890–1954) Jeritza, Maria (eig. M. Jedlitzka, Jahn, Wilhelm (1835–1900) IV: 236 1887–1982) III: 826; IV: 567, III: 734 f Japelj, Marko V: 655 585 Jahnn, Hans Henny (1894–1959) Jaques-Dalcroze, Émile (1865–1950) Jerrold, Douglas (1803–1857) IV: 377, 391; V: 344 III: 641 ff, 725, 760, 764 f, 769 f; III: 406 Jaime, Adolphe III: 332 IV: 19, 60, 342, 351, 356, 439 Jesserer, Gertraud (*1943) IV: 563; Jäkel, Gisbert (*1954) V: 361 Jaquet-Adamberger, Anna V: 490 Jakob I. (James I.), König von Adamberger, Nanny Jeßner, Leopold (auch: L. Jessner, England und Irland, als Jakob VI. Jaracz, Stefan (1883–1945) 1878–1945) I: 616, 636; II: 855, (James VI.), König von Schottland IV: 891 f 865; III: 125, 707, 712; IV: 234, (1566–1625) I: 565, 576 f, 596, Jaray, Hans (1906–1990) IV: 316 250, 322, 333, 338, 372–375, 598 f, 607, 613, 635, 639, 649, Jardiel Poncela, Enrique (1901– 377 f, 382, 393, 396–407, 416, 668, 683–686, 688; II: 276 1952) IV: 179 f 418, 450, 523, 530, 923 Jakob II. (James II.), König von Jarema, Maria (1908–1958) V: 744 Ježek, Jaroslav (1906–1942) England und Irland (1633–1701) Jarnach, Philipp (1892–1982) IV: 620 II: 275 IV: 454 Jhering, Herbert (1888–1977) Jakob VI. (James IV.), König von Järnefelt, Arvid (1861–1932) II: 838; III: 705 Schottland Jakob I. (James I.), III: 796 Jirásek, Alois (1851–1930) III: 891; König von England und Irland Jarno, Josef (1886–1932) III: 742; IV: 610 Jakobe von Baden (Markgräfin) IV: 613; V: 722 f, 725, 730, 733 ff, Jitianu, Dan (1940–1994) V: 676, II: 438 755 f 678, 681 Jakobi, Gabriele V: 353 Jarocky, Jerzy (*1929) V: Joanny (eig. Jean-Baptiste Bernard Jakobson, August (1904–1963) Jarry, Alfred (1873–1907) III: 595, Brissebarre, 1775–1849) III: 287, IV: 913; V: 764 604 ff; IV: 44, 48, 51, 68, 89, 92– 323 Jakobsson, Jökull (1933–1978) 96, 100, 102, 104, 134, 152, 185, João, König von Portugal Johann V: 806 188, 620, 904; V: 37, 39, 88, 164, Jób, Dániel (1880–1955) IV: 637 Jakovlev, Jurij IV: 920 167, 236, 691, 713, 715 Job, Enrico (*1934) V: 583 Jakovleva, Olga (*1941) V: 636 Jaruzelski, Wojciech Witold (*1923) Jochum, Eugen (1902–1987) V: 465 Jaksch, Manfred V: 487 V: 726 Jochumsson, Matthías (1835–1920) Jakši, D. IV: 930 Järviluoma, Artturi (1879–1942) IV: 746 Jakulov, Georgij (1844–1928) IV: 737 Jodelle, Etienne de (1532–1573) IV: 58 f, 774, 784, 790, 803, 833, Jauner, Franz (1832–1900) III: 185, I: 480, 483 f; II: 246 840, 842 734 f, 741 Joeres, Charlotte (*1916) V: 225 Jamblichos (ca. 280–330) I: 84 Jaunušans, Alfrds (*1919) V: 154, Johann Friedrich, Herzog zu Jamois, Marguerite (1901–1964) 764, 766 Braunschweig und Lüneburg IV: 39, 41 Javorov, Peyo (1878–1914) IV: 918 (1625–1679) II: 432 Jana, La (eig. Henriette Margarethe Jeanne d’Arc (um 1411–1431) Johann II. (João II.) König von Hiebel, 1905–1940) IV: 446 I: 315 Portugal (1455–1495) II: 154 Janáek, Leoš (1854–1928) III: 719, Jeans, Isabel (1891–1985) IV: 684 Johann V. (João V.) König von 889; IV: 450, 616, 623 Jeker, Valentin (*1934) II: 259; Portugal (1689–1750) II: 644 Janauschek, Fanny (1829–1904) V: 188, 498, 608 Johann VI. (João VI.) König von III: 206 Jelgerhuis, Johannes van (1770– Portugal (1767–1826) III: 380 Janar, Drago (*1948) V: 655 1836) III: 447 f, 452 Johann II. Kasimir Wasa, König von Janco, Marcel (1895–1984) IV: 441, Jelinek, Elfriede (*1946) V: 380, Polen (1609–1672) II: 483 550, 924 488, 503–506, 521 Johann Georg I., Kurfürst von Jandl, Anton III: 549 Jellicoe, (Patricia) Ann (*1927) Sachsen (1585–1656) II: 436 Jandl, Ernst (1925–2000) V: 851 V: 920, 926 Johann Georg II., Kurfürst von Sach- Jänes, Pille (*1965) V: 770, 774 Jelusich, Mirko (eig. Vojmir Jelusic, sen (1613–1680) II: 420, 440 Jannings, Emil (eig. Theodor 1886–1969) IV: 602 Johann Georg III., Kurfürst von Friedrich Emil Janenz, 1884– Jensen, Uwe Jens (1941–1997) Sachsen (1647–1691) II: 349 1950) I: 116; IV: 236, 276, 526; V: 339, 345 Johann Georg IV., Kurfürst von V: 207 Jepsen, Erling (*1956) V: 794 Sachsen (1668–1694) II: 349 Namenregister 401

Johann ohne Land, König von 287, 290 ff, 300 f, 656; III: 146, Jouvenot, Anne II: 724 England (eig. John Lackland, 418; IV: 25; V: 906 Jouvet, Louis (1887–1951) II: 253, 1167–1216) I: 612 Jónsson, Arnar (*1943) V: 804 258, 264; V: 7, 51 f, 63, 112, 552, Johann von Österreich (auch: Juan Jonxis, P.H. II: 696, 69 8 557, 564; IV: 5, 7 ff, 11, 17, 20 f, de Austria, 1547–1578) II: 81 Jonynas, Ignas (*1971) V: 776 27–32, 35, 41 f, 51, 77, 97, 105, Johann Wilhelm von Cleve, Jülich Jooss, Kurt (1901–1979) IV: 64, 109 f, 112 ff, 424, 557, 752; V: 7, und Berg (1562–1609) II: 438 439, 442–446, 726 51 f, 63, 112, 552 f, 557, 564 Johanna die Wahnsinnige, Königin Joosten, Guy (*1963) V: 865, 871 Jouy, Victor-Joseph Étienne de von Kastilien (auch: Juana la Joplin, Janis (1943–1970) V: 250 (1764–1846) III: 301 Loca, 1479–1555) I: 494 Jordan, Chris V: 902 Jovanovi, Dušan (*1939) V: 647, Johannes XXIII., Gegenpapst Jordan, Dorothy (1762–1815) 655 f, 660 (†1419) II: 75 II: 666, 669 Jovanovi Marambo, Vojislav Johannes Chrysostomus (344/54– Jordan, Hanna V: 59 (1864–1968) III: 925 407) I: 282 Jordan, Jacobus II: 318 Jovellanos, Gaspar Melchor de Johannes Paul II. (eig. Karol Wojtyła, Jordan, Wilhelm (1818–1904) (1744–1811) II: 638 1920–2005) V: 722 f, 726, 735 III: 143 Joyce, James (Augustin, Aloisius) Jóhannsson, Sigurjón (1933–2005) Jordanova, Sorka IV: 920 (1882–1941) I: 655; IV: 70; V: 804, 808 Jörg, J. V: 527 V: 82 f, 87, 727, 928, 934 Johansen, Svend IV: 742 f Jørgensen, Olaf III: 806 Joyeuse, Duc de I: 493 Johansson, Mats V: 823 Joris, Charles II: 521; V: 181 Jozzi, Giuseppe II: 725 Johnson of Cheshire, Samuel (1691– Joseph I. (José I.), König von Juan Carlos I (Juan Carlos Alfonso 1773) II: 650, 665 Portugal (1714–1777) II: 640; Víctor María de Borbón y Johnson, Samuel (1709–1784) II: 644 Borbón-Dos Sicilias, König von I: 664 Joseph I., Kaiser des Heiligen Spanien, *1938) V: 601 Johnston, Denis IV: 324 Römischen Reiches Deutscher Judtmann, Fritz (1899–1968) Johnstone, Keith V: 920 Nation u. König von Böhmen und III: 740 Johst, Hanns (1890–1978) III: 125; Ungarn (1678–1711) II: 451, Jugov, Anton (1904–1991) V: 689 IV: 303 f, 327, 488 f, 501, 511, 733, 866, 879, 883 Julius II., Papst (eig. Gioliano della 523 f Joseph II., Kaiser de Heiligen Rovere, 1443–1513) I: 376, 401 Joliphus, Joris II: 338, 343 Römischen Reiches Deutscher Jullien, Jean (1854–1919) III: 590 f, Jolles, André (1874–1946) IV: 696 Nation und König von Österreich, 595 Jolli, Antonio (1700–1777) II: 578, Ungarn und Böhmen (1741– Jung, C(arl) G(ustav) (1875–1961) 585 1790) II: 527, 624, 626, 820, IV: 70; V: 73 f, 95 f, 481 Jolly, George (um 1613–vor 1683) 866 f, 874, 876 f, 880, 886 f, 890 f, Jung, Franz (1888–1963) IV: 411 II: 284 f 931, 938, 940 f, 946, 949; Jung-Stilling, Johann Heinrich (eig. Jommelli, Niccolò (1714–1774) III: 165, 178, 513, 550 Johann Heinrich Jung, 1740– II: 725 ff Joseph Bonaparte, König von Neapel 1817) II: 803, 817 Jonasson, Andrea (eig. A. Stumpf, und Spanien (1768–1844) Jungbauer, Hans V: 486 *1942) V: 564 III: 342, 360 Jünger, Ernst (1895–1998) V: 455 Jones, Henry Arthur (1851–1929) Josepha Maria Antonia von Bayern Junghans, Günter (*1941) V: 404 III: 861 f (1739–1767) II: 724 Jungholz, Karl (1878–1925) III: 814 Jones, Inigo (1573–1652) I: 410, Josephson, Erland (*1923) V: 822 Jurašas, Jonas (*1936) V: 767 578 f, 599, 662, 685–692; II: 13, Josephson, Ludvig (1832–1899) Jurasovski, A. IV: 882 276, 278 f, 281, 458 III: 473, 494 f, 776 ff, 805 f Juri, Josip (1844–1881) III: 551 Jones, Peter IV: 684 Josephson, R. IV: 734 Jürgens, Curd (Gustav Andreas Jones, Sidney (1861–1946) III: 741 Jotuni, Maria (eig. M. Tarkiainen, Gottlieb Franz) (1915–1982) Jongewaard, Marien (*1951) 1880–1943) III: 796 f; IV: 736 IV: 385; V: 489, 491, 501, 510 V: 842 Joullain, François (1697–1778) Jurkovi, Janko (1827–1889) Jonson, Ben (1573?–1637) I: 392, II: 191 III: 925 575, 584, 586, 588, 593, 595, Jourdin, F. IV: 6 Jurskij, Sergej (*1935) V: 645 598 f, 601, 610, 627, 662 f, 669– Jourdin, Sylvester I: 659 Jusseaume, Lucien III: 334 675, 677 ff, 685–688; II: 276, Jouvancy, Joseph de II: 200, 368 ff Jussupov (Fürst) II: 973 402 Namenregister

Just, Gerhard V: 285 Kldsa (um 400) IV: 801, 835 Kaprow, Allan (1927–2006) V: 249 Justinian I. (483–565) I: 268 Klík, Václav III: 335 Karajan, Herbert (Ritter) von (1908– Juvarra, Filippo (1676–1736) II: 65, Kalima, Eino (1882–1972) IV: 736 1989) V: 465, 507, 509, 511, 512 456, 491, 580, 585 Kalisch, David (1820–1872) Karamanlis, Konstantinos Alex- III: 110, 118 androu (1956–2004) V: 663 Kaalø, Sten (*1945) V: 793 Kalisky, René (1936–1981) V: 866 Karantinos, S. I: 133 Kaalund, Hans Vilhelm (1818–1855) Kallias I: 109, 148, 169, 183 Karasek, Hellmuth (*1934) V: 331 III: 802 Kallina, Friedrich II: 157 Karatygin, Vasilij III: 527 Kabalevski, Dmitri (1904–1986) Kallistratos I: 170 Karcher, Johann Friedrich (1650– IV: 882 Kallman, Chester (1921–1975) 1726) II: 432 Kaalov, Vasilij Ivanovi (1875– IV: 668 Karchow, E. IV: 504 1978) III: 859 Kálmán, Imre (Emmerich) (1882– Karge, Manfred (*1938) III: 126, Kaer, Jan (*1936) V: 720 1953) IV: 568, 631 131; IV: 486; V: 296, 345, 352, Kachalov, Vasili (eig. Vasili Ivanovich Kalmet, Leo (1900–1975) IV: 914 356, 402, 431 ff, 436, 438, 452, Shverubovich, 1875–1948) I: 589 Kalogeropoulou, Xenia (*1936) 454 f, 506 Kacs, Arkdijs (*1931) V: 767 V: 668 Karkinos aus Thorikos (400 v. Chr.) Kádár, Béla (1877–1955) IV: 633 Kalser, Erwin (eig. E. Kalischer, I: 148, 151 f Kádár, János (1912–1989) V: 694 1883–1958) IV: 340, 345, 531; Karl I., der Große (Carolus Magnus) Kadmon, Stella (1902–1989) V: 469 V: 523 (ca. 742–814) I: 273, 421, 511 Kafka, Franz (1883–1924) IV: 607; Kamban, Gudmundur (1888–1945) Karl I., der Kühne, Herzog von V: 5, 37 f, 97, 127, 290, 349 f, 375, IV: 746 Burgund (1433–1477) I: 401 530, 551, 579, 591, 604, 705, 714, Kambanellis, Iakovos (*1922) Karl I. (Carol I.) König von 716, 731, 746, 759, 906, 927 f V: 669 Rumänien (1839–1914) III: 557 Kafkarides, Vladimiros (1932–1983) Kambyssis, Jiannis (1872–1902) Karl II. (Carlos II.), König von V: 671 III: 928 Spanien (1661–1700) II: 65, 72, Kaghanovitch, Peter II: 847 Kamieski, Maciej (1734–1821) 130, 152, 154, 161, 631 Kahler, Ernst (1914–1993) V: 420 II: 957 Karl III. (Carlos III.), König von Kahn, Edgar IV: 513 Kamiska, Ida (1899–1980) V: 734 Spanien, (Karl I., Herzog von Kahn, Gustave (1858–1915) III: 593 Kamiski, Jan Nepomuk (1777– Parma und Karl IV., König von Kainer, L. IV: 295 1855) III: 514 Neapel und Sizilien) (1716–1788) Kainz, Josef (1858–1910) II: 829; Kaminski, Roman V: 452 II: 37, 578, 631 f, 643 III: 99, 153, 175, 206, 672, 676, Kammer, Klaus (1929–1964) Karl IV. (Carlos IV.), König von 678, 685, 705, 732 f, 735, 748, V: 241, 515 Spanien (1748–1819) II: 631 f; 753, 795, 892 Kandinsky, Wassily (1866–1944) III: 360 Kairišs, Viesturs (*1971) V: 775 IV: 149, 341 ff, 349, 356, 363 f, Karl IV., Kaiser des Heiligen Römi- Kaiser, Cläre IV: 338 451, 455, 609, 776 schen Reiches deutscher Nation Kaiser, Friedrich (1814–1874) Kane, Sarah (1971–1999) V: 533, (1316–1378) I: 318, 357 III: 223 ff 894, 909, 937 f, 941 Karl V., Kaiser des Heiligen Römi- Kaiser, Georg (1878–1945) IV: 258, Kangro, Bernard (1910–1994) schen Reiches deutscher Nation 312–315, 317 f, 327, 332, 334, V: 762 (Carlos I. König von Spanien) 337, 345, 368, 370 f, 393, 404, Kanin, Alexandr IV: 805 (1500–1558) I: 410, 413, 494, 409, 458, 511, 535, 565, 625, Kant, Hermann (*1926) V: 405 554, 605; II: 63, 435; III: 844 692, 708 ff, 788; V: 259, 394, 469 Kant, Immanuel (1724–1804) Karl VI., Kaiser des Heiligen Kajaste, Anita V: 821 II: 492; III: 76, 101, 104; IV: 207; Römischen Reiches deutscher Kajzar, Helmut (1941–1982) V: 757 V: 934 Nation (Karl III. König von Kalb, Charlotte von (1761–1843) Kantor, Tadeusz (1915–1990) Ungarn und Karl II. König von II: 843 IV: 887, 894, 897, 902, 909; Böhmen) (1685–1740) II: 451, Kalbergen de Baer, Elizabeth (auch: V: 146, 655, 725, 731 f, 734 f, 454, 477, 617, 866 f, 883, 932 de Boer, †1662) II: 318 737–746, 748 Karl I. (Charles Stuart), König von Kalbergen, Dirk (†1655) II: 318 Kapp, Eugen IV: 913 England, Schottland und Irland Kalff, Jan IV: 696 Kappen, Norbert (1928–1984) (1600–1649) I: 565, 599, 685 f; Kalff, Marie III: 886; IV: 18 V: 272, 328 II: 275, 284, 290 f, 396 f Namenregister 403

Karl II. (Charles II.), König von Karter, Egon (1911–2006) V: 534 f Kean, Edmund (1787–1833) II: 662, England, Schottland und Irland Karusoo, Merle (*1944) V: 771, 671; III: 281, 393, 410 ff, 427 ff, (1630–1685) II: 275, 278, 281, 774 433; V: 55 285, 287, 290 ff, 397 Karusseit, Ursula (*1939) V: 430, Kean, Ellen (geb. E. Tree, 1805– Karl III. Philipp, Kurfürst von der 432, 439 1880) III: 415 Pfalz (1661–1742) II: 737 Karvaš, Peter (1920–1999) V: 714 Keane, John Brendan (1928–2002) Karl VII. (Charles VII.), König von Karzau, Sonja IV: 194 V: 887 Frankreich (1403–1461) I: 315 Kasch, Karl IV: 507 Keats, John (1795–1821) III: 419, Karl VIII. (Charles VIII.), König von Kassák, Lajos (1887–1967) IV: 587, 422 Frankreich (1470–1498) I: 315, 632, 634, 638; V: 694 Keersmaeker, Anne-Teresa de 322, 357, 413, 490 Kaštelan, Lada (*1961) V: 653 (*1966) V: 868 f Karl IX. (Charles IX.), König von Kastler, Heide V: 482 Keglevics, Graf II: 876 Frankreich (1550–1574) I: 490 f; Katharina I. von Rußland (1684– Kehlmann, Michael (*1927) V: 471 II: 195 1727) II: 487, 964 Kehr, Klaus-Peter V: 477 Karl X. Philipp (Charles X. Katharina II., die Große, Zarin von Keiser, Reinhard (1674–1739) Philippe), König von Frankreich, Rußland (1729–1796) II: 962, II: 424, 441 f, 471 f (auch: Karl von Bourbon, 1757– 966, 968 ff, 972 f; III: 521; Kelemen, László (1762–1814) 1836) III: 242, 266, 276 f IV: 884 II: 944 Karl IX., König von Schweden Katona, Imre (*1957) V: 698 Keller, Gottfried (1819–1890) (1550–1611) II: 466 Katona, József (1791–1830) III: 548 III: 239 Karl X. Gustaf, König von Schweden Kauer, Ferdinand (1751–1831) Keller, Hans Wilhelm IV: 544 (1622–1660) II: 466 III: 459 Keller, Inge (*1923) V: 290 Karl XII., König von Schweden Kauffmann, Angelika (1741–1807) Kellermann, Bernhard (1879–1951) (1682–1718) II: 468 II: 789 IV: 853 Karl XIII., König von Schweden Kaufmann, Oskar (1873–1956) Kellgren, Johan Henrik (1751–1795) (1748–1818) III: 458, 480, 484 III: 647, 650, 744; IV: 244–247, II: 919, 923 f Karl Albrecht von Bayern, Kurfürst 250, 272, 394 Kemble, Charles (1755–1854) (Karl VII., Kaiser des HRR) Kaulbach, Wilhelm von (1804– I: 592; III: 391, 394, 396, 411, (1697–1745) II: 417 1874) III: 146, 148 414, 429 Karl Alexander von Lothringen Kaunitz-Rietberg, Wenzel Anton Kemble, Fanny (eig. Frances Anne (1712–1780) II: 451 Dominik, Fürst von (1711–1794) K., 1809–1893) III: 412 Karl Emanuel III., Herzog von II: 872 Kemble, John Mitchell (1807–1857) Savoyen (Karl Emanuel I., König Käutner, Helmut (1908–1980) III: 391 von Piemont-Sardinien) (1701– IV: 385; V: 199, 239 Kemble, John Philip (1757–1823) 1773) II: 580 Kautsky, Johann (1827–1896) II: 297, 663, 665 f, 669, 688; Karl Eugen, Herzog von Württem- III: 176, 185, 658, 740, 922 III: 392, 394, 419, 427, 429, 432 berg (1728–1793) II: 725 ff, 841, Kautsky, Robert IV: 567 Kemble, Stephen (1758–1822) 843 Kavanagh, Patrick (1904–1967) III: 429 Karl Theodor, Kurfürst von der Pfalz V: 888 Kemp, Paul (1896–1953) IV: 369 und von Bayern (1724–1799) Kaye, Danny (eig. David Daniel K., Kemp, William II: 686 II: 703, 735, 738 f, 754 1913–1987) IV: 644 Kempe, William (†1603) I: 577, 579 Karl von Hohenzollern-Sigmaringen Kayer, Johann II: 471 Kempfe, Johann Georg II: 919 Carol I. Kayßler, Friedrich (1874–1945) Kendal, Margaret (1849–1935) Karlstadt, Liesl (eig. Elisabeth II: 836 f; III: 623, 676, 695; III: 427, 430 Wellano, 1892–1960) IV: 347, IV: 259, 285, 287, 290, 377, 397, Kendal, William H. (1843–1917) 436 526 III: 427, 430 Károly, Graf II: 946 Kazimir, Károly (1928–1999) Kennedy, John F. (1917–1963) Karsavina, Tamara (1885–1978) V: 696, 701 V: 210, 249 III: 615 f, 919 f Kažlik, V. IV: 623 Kennedy, Robert Francis (1925– Karsch, Walther (1906–1975) Kean, Charles (1811–1868) I: 596; 1968) V: 249 V: 230 III: 152, 154, 387, 399, 404, 415, Kepler, Johannes (1571–1630) II: 8 Karsunke, Yaak (*1934) V: 277 418, 423, 427, 429 f, 433 Kerber, Erwin (1891–1943) IV: 568 404 Namenregister

Kerckmeister, Johann(es) (um 1450– Kipphardt, Heinar (1922–1982) Klein, César (1876–1954) II: 792, um 1500) I: 518 IV: 424; V: 258 f, 261 ff, 266, 423, 856; IV: 313, 317, 378 f, 386, Kerenski, Aleksandr (1881–1970) 486, 536 406, 512, 516, 603 IV: 815 Kirev, Atanas (1879–1912) Klein, Gideon (1919–1945) Kerll, Johannes Kaspar (1627–1693) III: 927; IV: 919 IV: 612 II: 420 Kircher, Athanasius (1602–1680) Klein, James IV: 446 Kern, Jerome David (1885–1945) II: 367, 851 Klein, Peter IV: 612 IV: 657 Kirchhoff, Corinna (*1958) Klein, Yves (1928–1962) V: 173 Kerr, Alfred (eig. A. Kempner, 1867– III: 913; V: 308, 313, 503 Kleine-Gartman, Maria (1818– 1948) III: 139, 666, 677, 684, Kirchmeir, Thomas Naogeorg, 1885) III: 450 699, 704, 722, 806, 832; IV: 71, Thomas Kleiner, Salomon (1700–1761) 276, 280, 373, 406, 418, 489 f, Kirchner, Alfred (*1937) III: 103; II: 431, 881 523, 592 V: 340, 502, 827 Kleinert, Volkmar (*1938) V: 406 Kerr, John III: 406 Kirchner, Ignaz (*1948) V: 327, Kleinmichel, Johannes III: 147 Keržencev, Platon Michajlovi 339, 375, 482 Kleist, Ernst Nicolaus Baron von IV: 789, 793, 796, 831 Kiriescu, Alexandru (1888–1961) (1752–1787) II: 803, 808 Kessler, Harry Graf (1868–1937) IV: 926 Kleist, Friedrich Georg Baron von III: 723 Kirkey, R. V: 248 II: 803 Kestelman, Sara (*1944) V: 894 Kirkkopelto, Esa (*1965) V: 785 Kleist, Heinrich von (eig. Bernd Khevenhüller-Metsch, Johann Joseph Kirkov, Vassil III: 556 Heinrich Wilhelm v. K., 1777– Fürst (1706–1776) II: 874 f Kirshon, Vladimir Michajlovi 1811) I: 238; II: 749; III: 69, 73, Khuon, Ulrich (*1951) V: 358 IV: 796, 866 82 f, 91, 98 ff, 113 f, 147, 152, Kiedrzyski, Stefan (1888–1943) Kirst, Hans Hellmut (1914–1989) 154, 174, 198, 204, 206, 240, IV: 908 V: 266 418, 547, 622, 694; IV: 217, 228, Kieling, Johanna V: 398 Kirst, Klaus Dieter (*1940) V: 402, 259, 300, 327, 378, 381, 510, Kieling, Wolfgang (1924–1985) 442 535; V: 17, 19, 23, 228, 251, 265, IV: 476 Kirtscheva, Olga IV: 920 308, 332, 340 f, 346, 365, 368 f, Kienzl, Wilhelm (1857–1941) Kisch, Egon Erwin (1885–1948) 395 f, 402, 433, 435, 477, 485, III: 718 IV: 536, 606 511, 529, 551, 584, 697, 857 Kierkegaard, Søren (1813–1855) Kisfaludy, Károly (1788–1830) Kleist, Marie von (eig. Marie I: 80, 606; III: 466, 474, 833 III: 548 Margarethe Philippine von Kiernan, Pat V: 942 Kissimov, Konstantin IV: 920 Gualtieri, 1761–1831) III: 99 Kiesinger, Kurt Georg (1904–1988) Kistler, Cyrill (1848–1907) III: 718 f Kleist, Ulrike Philippine Amalie von V: 250, 299 Kistner, Bert II: 409 (1774–1849) III: 101 f Kiesler, Friedrich (1890–1965) Kitzberg, August (1855–1927) Kleisthenes (um 600–570 v. Chr.) IV: 359, 586–590 III: 539 I: 8 f, 11, 28 f, 66 Kilger, Heinrich (1907–1970) Kitzschner, Johann von I: 519 Kleito (Mutter des Euripides) II: 815; III: 530; V: 392, 430 Kivi, Aleksis (eig. A. Stenval, 1834– I: 126 Kilian, Eugen (1862–1925) III: 125 1872) III: 500, 796; IV: 736; Klemm, Christian Gottlob (1736– Killigrew, Thomas (1612–1683) V: 779, 782 1802) II: 886 II: 281, 284, 286, 290 f, 649 Kivimaa, Arvi (1904–1984) IV: 736 Klemperer, Otto (1885–1973) Kilroy, Thomas (*1934) V: 887 Kivirähk, Andrus (*1970) V: 769, IV: 248, 448, 450 ff, 569, 639 Kimon (um 510–450 v. Chr.) I: 92, 774 Klengel, Wolf Caspar von (1630– 109, 148, 163, 169 Klabund (eig. Alfred Henschke, 1691) II: 420 f Kind, Johann Friedrich (1768–1843) 1890–1928) IV: 434 Klenze, Leo von (eig. Franz Karl III: 94, 110 Klausen, Henrik III: 806 Leopold v. K., 1784–1864) King Jr., Martin Luther (1928–1968) Klaußner, Burghart (*1949) V: 839 II: 736; III: 31, 56, 146, 148 V: 249 Kleber, Hans V: 296 Kleomenes I: 28 Kingsley, Ben (eig. Krishna Bhanji, Klee, Paul (1879–1940) IV: 149, Kleon (†422 v. Chr.) I: 111, 128, *1943) V: 878, 894 550 163, 171–175, 179, 183 f Kipling, Joseph Rudyard (1865– Kleiber, Erich (1890–1956) IV: 338, Klicpera, Václav Kliment (1792– 1936) IV: 464 453 1859) III: 506 f Namenregister 405

Klien, Erika Giovanna (1900–1957) Koch, Hansgeorg (1941–2005) Könneritz, Julius Traugott von IV: 590 V: 345 (1792–1866) III: 24 Klier, Freya (*1950) V: 402 Koch, Heinrich (1911–2006) Konrad Adenauer (1876–1967) V: 3 Klíma, Ivan (*1931) V: 713 f, 718 V: 205, 218, 225 f, 232 Konradi, Inge (1924–2002) V: 465, Klimt, Gustav (1862–1918) III: 728; Koch, Knut IV: 895 473 V: 268 Kochno, Boris (1904–1990) V: 37 Konstantin, Leopoldine (1886– Klingemann, Ernst August Friedrich Kocmánek, Vádav (1607–1679) 1965) IV: 306 (1777–1831) II: 830; III: 25, 28, II: 479 Kontouri, Niketi V: 668 101, 111 f, 117 Komarjov, Klimenti IV: 884 Konyate, Sotigui (*1936) I: 659; Klingenberg, Gerhard (*1929) Koen, Mirjam (*1948) V: 855 f V: 172 II: 565; V: 491, 493, 533; V: 500 Koenig, Jerzy (*1931) V: 730 Koonen, Alisa Georgijevna (1889– Klinger, Friedrich Maximilian Koeppel, J.G. II: 431 1974) II: 236; IV: 835 ff (1752–1831) II: 768, 784, 830; Koeppke, Margarethe IV: 341 Koopman, G.H. IV: 718 III: 80; IV: 286 Koestler, Arthur (1905–1983) Köper, Carmen-Renate (*1927) Klinger, Paul (1907–1971) V: 216 V: 698 III: 106 Klöpfer, Eugen (1886–1950) Kohl, Helmut (Josef Michael) Kopernicus, Nicolaus (1473–1543) III: 123, 126; IV: 266, 275 f, 300, (*1930) V: 351, 353 II: 475 338, 370, 398, 406 Kohout, Pavel (*1928) IV: 627; Koppel, Robert III: 716 Klopstock, Friedrich Gottlieb (1724– V: 714 Koppenhöfer, Maria (1901–1948) 1803) II: 826; III: 207 Kohut, Walter (1927–1980) V: 484 IV: 406, 527 Klughardt, August (1847–1902) Koidula, Lydia (eig. Lydia Emilie Korais, Adamantios (1748–1833) III: 718 Florentine Jannsen. 1843–1886) III: 563 Knaack, Wilhelm (1829–1894) III: 539, 814 Körber, Hilde (1906–1969) IV: 387, III: 229 Kõiv, Madis (*1929) V: 770, 774 390 Knappertsbusch, Hans (1888–1965) Kokkonen, Joonas (1921–1996) Korn, Benjamin (*1946) IV: 389 IV: 575, 602 V: 777 Kornejuk, Aleksandr Evdokimovic Knebel’, Marija Osipovna (1898– Kokkos, Yannis (*1944) V: 140 f (1905–1972) IV: 611 1985) V: 632, 634, 640 f Kokoschka, Oskar (1886–1980) Körner, Christian Gottfried (1756– Knef, Hildegard (Frieda Albertine) III: 213, 728, 756 ff; IV: 294, 335, 1831) II: 841, 844, 858; III: 234 (1925–2002) V: 216 357, 456; V: 490 Körner, Dietrich (1926–2001) Kneidl, Karl (*1940) V: 331, 339, Kolava, Karel (1656–1717) II: 477 V: 401 375, 425, 455 Kölcsey, Ferenc (1790–1838) Körner, Hermine (1878–1960) I: 90, Kneip, E. III: 724 III: 543 96; II: 862; IV: 248, 263, 276, Knina, Gustav IV: 292 f Kollek, Peter V: 327 526; V: 223 f, 243 Knipper-echova, Ol’ga (1868– Koltès, Bernard-Marie (1948–1989) Kornfeld, Paul (1889–1942) 1959) IV: 919 V: 28, 142, 145, 147 f, 183–188, IV: 304, 335, 345, 393, 521 Knjažnin, Borisovi (1742–1791) 367, 579, 776 Korngold, Erich Wolfgang (1897– II: 969 Kolumbus, Christoph (1451–1506) 1957) IV: 295, 568 Knobelsdorff, Georg Wenzeslaus von I: 494 Kornis, Mihály (*1949) V: 696, 702 II: 423, 705, 708 f, 712 f, 913 Komissarshevskaja, Vera Fjodorovna Korowin IV: 789 Knoll, Beat II: 569 (1864–1910) IV: 800, 835, 846, Korsch, Karl (1886–1961) IV: 469, Knuth, Gustav (1901–1987) I: 119; 865, 866 471 IV: 380, 384, 557; V: 216, 418 f , Komissarshevskij, Fjodor F. (1882– Koršunovas, Oskaras (*1969) 514 1954) IV: 800 V: 776 Knutzon, Line (*1965) V: 794 Konarski, Stanislaw II: 959 Kortner, Fritz (1892–1970) I: 616, Knutzon, Per (1897–1948) IV: 471, König, Eva (1736–1778) II: 794 628, 654; II: 270, 797, 819, 848, 473, 753 König, H. II: 589 853 f; III: 125, 128, 470, 621, Koberstein, Simon Friedrich (1733– König, Michael (*1947) I: 142; 680, 710, 785, 791; IV: 258, 275, 1808) II: 947 V: 273, 307, 314, 317, 319 321 f, 347, 366 f, 369, 372–376, Koch, Gottfried Heinrich (1723– Königsmarck, Hans Christoph Graf 383, 399–406, 418, 470, 529 f, 1775) II: 715, 724, 744, 758, von (1600–1663) II: 468 557; V: 75, 210, 216, 236–242, 761 Koning, Hermanus II: 318, 321 302, 379, 387, 515, 536 406 Namenregister

Korun, Mile (*1928) V: 655 Krasa, Hans (1899–1944) IV: 612 Kriegenburg, Andreas (*1963) Kosiski, Jan Kazimierz (1916– Krasiski, Graf Zygmunt (1812– V: 359, 386 1974) V: 733 1859) III: 512, 514 ff, 520, 895, Krieger, Johann Philipp (1649–1725) Kosinzev, Grigori (1905–1972) 897; IV: 886, 889 f, 896, 899 II: 445 IV: 885 Krasowski, Jerzy (*1925) V: 730 Kriesi, Heinz V: 527 Kosma, Joseph (1905–1969) V: 37 Krastel Fritz (eig. Friedrich K., Kringsteiner, Josef Ferdinand (1775– Kosor, Josip (1879–1961) IV: 930 1839–1908) III: 228 1810) III: 203 f Kossuth, Lajos (1802–1894) Krates (Mitte 5. Jh. v. Chr.) I: 21, Kristan, Etbin (1867–1953) IV: 929 III: 543 183 Kristensen, Sven Møller IV: 752 f Köster, A. I: 530 Kratinos (um 485–nach 421 v. Chr.) Kristina, Königin von Schweden Köster, Gabriele II: 569 I: 107, 163, 167–171, 182 f, 187 f; (1626–1689) II: 463, 466, 468 Köster, Gisela V: 356 II: 57 Kritias (um 460–403 v. Chr.) I: 149 f Kotarbiski, Józef (1849–1928) Kraufl, Werner V: 465 f, 471 ff Krleža, Miroslav (1893–1981) III: 897; IV: 888 f Kraus, Georg Melchior (1737–1806) IV: 930, 933; V: 652 Koterski, Marek (*1942) V: 760 II: 745, 747, 903 Kroetz, Franz Xaver (*1946) Kotlarczyk, Mieczysław (1908– Kraus, Gertrud IV: 446 IV: 390; V: 298 f, 312, 318, 345, 1978) V: 726 Kraus, Joseph Martin (1756–1792) 374 f Kotljarevskaja, Vera Wassiljewna II: 923 Krog Bredal, Nils (1732–1778) III: 908 Kraus, Karl (1874–1936) III: 217, II: 908 f Kotschergin, E. S. IV: 798 703, 726, 728, 758; IV: 562, 566, Krogh, Wilhelm III: 806 Kott, Jan (1914–2001) V: 907 573 f, 625; V: 536, 584 Krokowski, W. V: 755 Kotzebue, August von (1761–1819) Krauss, Clemens IV: 568, 576, 602; Królikowski, Jan (1820–1886) II: 608, 694, 698, 717, 741, 748 f, V: 465 III: 516 809–814, 869, 878, 928 ff, 949, Krauß, Clementine III: 184 Kroll, Joseph III: 35, 41 ff 951; III: 13, 74, 80, 82 f, 89, 186, Krauß, Werner (1884–1959) I: 615; Krones, Therese (1801–1830) 197, 204, 234, 246, 268, 368, II: 834, 838; III: 139, 672, 865, III: 199, 214 416 f, 452, 466, 487, 491, 539 f, 868; IV: 267, 275, 280 f, 287, Kropf, Barbara II: 952 548 f, 552, 851; IV: 278 290, 293, 347, 378, 382 ff, 406, Kroupa, Jan III: 510 Koun, Karolos (1909–1987) 512, 523 f, 565, 572 f, 602; Krtschil, Henry (*1932) V: 438 IV: 938; V: 477, 663–667, 669 V: 205, 207, 224 Kruonych, Aleksej Jeslisejevi Kounellis, Jannis (*1936) V: 449 Kraußneck, Arthur (1856–1941) (1886–1968) IV: 137, 778, 781, Kouril, M. IV: 616, 619 III: 153; IV: 399, 406 864, 867 f Kourilko IV: 884 Kreczmar, Jerzy (1902–1985) Krüginger, Johann (1521–1571) Kovaovic, Karel (1862–1920) V: 730, 755 I: 541 III: 888 f; IV: 617 Krehan, Hermann IV: 294 Krumm, Paul Albert (1927–1990) Kowa, Victor de (eig. V. Paul Karl Kreindl, Werner (1927–1992) V: 416 Kowalczyk) IV: 338, 369 V: 290 Kruschke, Annett (*1964) V: 385 Kozak, Primož (1929–1981) V: 655 Kreja, Otomar (*1921) III: 284; Kruse, (Carl) Max (1854–1942) Komian, Stanisław (1837–1922) V: 82, 508, 706, 709 f, 712 f, 715– III: 692 III: 515; IV: 889 718, 720, 863 Kruse, Heinrich (1815–1902) Kracauer, Siegfried (1889–1966) Kremer, Hans (*1954) III: 129; III: 659 IV: 235 V: 364, 368 f Kruusvall, Jaan (*1940) V: 766 Kraehkamp, Hans Werner (*1948) Kremer, Peter (*1958) V: 443 Krygier, Waldemar (1928–2006) V: 368 Kenek, Ernst (1900–1991) IV: 450, V: 750 Kraenne, Bruno V: 66 455 ff, 568 f Krzemiski, Władysław (1907–1966) Krafft, Joseph III: 168 Kresnik, Johann (*1939) V: 279, V: 730 Kräginger, Johannes I: 541 280, 300, 386 Krzywoszewski, Stefan (1886–1950) Krahl, Hilde (eig. Hildegard Kretzer, Max (1854–1941) III: 662 IV: 908 Kolacný, 1917–1999) III: 535; Kreutzberg, Harald (1902–1968) Kubešová-Kvapilová, Hana V: 492 IV: 438, 444, 519 Kvapilová, Hana Krämer, Günter (*1940) V: 658 Kreütz-Majewski, Andrzej (*1936) Kubin, Alfred (Leopold Isidor) Kranz, Johann Friedrich II: 746 V: 733 (1877–1959) I: 662 Namenregister 407

Kubrik, Stanley (1928–1999) Kvaren, Einar H. (1859–1938) Lagerkvist, Pär (1891–1974) V: 387 IV: 746 III: 783; IV: 729 Kückelmann, Gertrud (1929–1979) Kyd, Thomas (1558–1594) I: 265, Lagrenée, Jean-Jacques (1739–1805) III: 791 568, 570, 589, 600–603, 624, II: 533 Kuhles, Petra III: 129; V: 364, 368 631; II: 345 Lagut, Irène IV: 75 Kühne, Friedrich IV: 259 Kylián, Jiri (*1947) V: 858 Lahti, Katariina V: 784 Kukuljevi, Ivan (1816–1889) Kynaston, Edward II: 288 Lairesse, Gerard de (1640–1711) III: 552 f II: 320 Kulenkampff, Hans-Joachim (1921– L’Arronge, Adolf (1838–1908) Laje, Francisco (1888–1957) 1998) V: 535 III: 23, 39, 143, 632, 659 675 f, IV: 220 Kulmer, Baron II: 951 678; IV: 258 Lalique, Suzanne (1899–1989) Külvet, Ilmar (1920–2002) V: 762 La Bruyère, Jean de (1645–1696) II: 556, 559, 564; IV: 11 Kumpf, Hubert (um 1755–1811) II: 274 Lamadrid, Barbara (1812–1893) II: 946 La Fontaine, Jean de (1621–1695) III: 364 Kun, Béla (eig. B. Kohn, 1886–1939) II: 235, 256; V: 37 Lamadrid, Theodora (1821–1896) IV: 632 La Fosse, Antoine de (1653–1708) III: 376 Kunath, Gert V: 369 II: 533 Lamb, Charles (1775–1834) II: 666; Kunkler, Johann Christoph (1813– La Grange Chancel, Joseph (1677– III: 410, 419 1898) III: 234 f 1758) II: 533 Lambert, Madame de II: 552 Kunst, Johann Christian II: 963 La Motte, Antoine Houdar de Lambert, Michel II: 686 Kunzen, Friedrich Ludwig Aemilius (1672–1731) II: 535, 543 f, 548, Lambrev, Nikolai V: 690 (1761–1817) II: 910 552 Lamennais, Abbé (eig. Hugues Kurpiski, Karol (1785–1857) La Roche, Johann (1745–1806) Félicité Robert de L., 1782–1854) III: 516 II: 892, 894, 942 III: 518 Kurš, Antonín (1901–1960) V: 708 La Roche, Karl Ritter von (1794– Lamers, Jan Joris (*1942) V: 855 ff Kurz, Johann Felix von (gen. 1884) III: 147 Lami, Louis Eugène (1800–1890) Bernardon, 1717–1783) II: 766, Laading, Herman III: 464 III: 243 880, 894, 934 f, 942, 956 f Laban, Rudolf von (eig. Rezs Laban Lampe, Jutta (*1943) II: 245, 553; Kurz, Selma (1874–1933) III: 736 de Váraljas, 1879–1958) III: 725; III: 476, 913; V: 273, 277, 307 f, Kurzenberger, Hajo (*1944) V: 534 IV: 61, 305, 439 ff, 443 f, 446, 317, 509 Kürzinger, Marianne (1770–1809) 453, 518 f, 912, 915; V: 906 Lampel, Peter Martin (eig. Joachim II: 703 Laberius, Decimus (106–43 v. Chr.) Friedlich Martin L., 1894–1965) Kuschmann, G. V: 528 I: 231 IV: 231, 426, 430, 648 Kušej, Martin (*1961) IV: 593; Labiche, Eugène-Marin (1815–1888) Lampon I: 169 V: 359, 482 f, 513 III: 257, 315 ff, 575, 583, 805; Lamprecht, Günter (*1930) V: 291 Küsel, Matthäus (1629–1681). II: 5, IV: 15; V: 309, 382 Lancret, Nicolas (1690–1743) 446 f, 452 Labisse, Felix V: 2, 5, 34 II: 530, 562 f Kusnetsov, Pavel (1878–1968) Lachner, Vincenz (1811–1893) Landauer, Gustav (1870–1919) IV: 836 III: 30 IV: 319, 328 Kusser, Johann Sigmund (1660– Lcis, Asja (1891–1979) IV: 467, Landé, Jean Baptiste (†1748) 1727) II: 422, 445 912 II: 919, 966 Kuster, Anne-Marie V: 369 Lcis, Vilis (1904–1966) V: 763 Lander, Harald (1905–1971) Küstner, Karl Theodor von (1784– Lacy, James II: 650, 663 IV: 757 1864) III: 19, 23, 47 Laegh, W. van de II: 313 Landesmann, Hans (*1932) V: 511 Kutscher, Artur (1878–1960) Laetus, Julius Pomponius, (1428– Landi, Abbé (eig. A. Landi, 18 Jh.) IV: 464 1497) I: 264, 414, 441, 517 II: 712 Kuyk, Henri van (1846–1906) Laforgue, Jules (1860–1887) Landi, Stefano (um 1590–um 1655) III: 881 V: 33 II: 45 Kvapil, Jaroslav (1868–1950) Lagarde, Paul de (1827–1891) Landor, Walter Savage (1775–1864) III: 888, 890 f; IV: 616 f, 619 III: 620 III: 419 Kvapilová, Hana (1860–1907) Lagerbjelke, Gustaf (1777–1837) Landsbergis-Žemkalnis, Gabrielius III: 508, 889; IV: 617 III: 483 ff, 491, 495 (1852–1916) III: 539, 814 408 Namenregister

Lang, Adolf III: 923 Lania, Leo (eig. Lazar Herman, Lauder, Ants IV: 914 Lang, Alexander (*1941) II: 227, 1896–1961) IV: 419, 468, 872 Laufs, Carl (1858–1901) V: 389 232, 392; V: 183, 353, 356, 369, Lanoye, Tom (*1958) V: 513, 871 Laughton, Charles (1899–1962) 401 f, 412, 427, 429, 433–436, Lanson, Gustave II: 545 IV: 476 f, 498, 652; V: 889, 905 442, 452 Lany, Louise Madeleine (1733– Laukvik, Else Marie (*1944) Lang, Elke (1952–1998) V: 353 1777) II: 628 V: 797 f Lang, Franciscus (1654–1725) Lanza, Domenico III: 820 Launay, Michel (*1943) V: 122 II: 364 f Lapis, Santo II: 934 Launis, Armas III: 798 Lang, Fritz (eig. Friedrich Christian Lappa, Rubrenus I: 253 Lauremberg, Johann (1590–1658) Anton L., 1890–1976) IV: 236, Lara, Louise (1876–1952) IV: 51, II: 470 458, 476, 522 65 Laurencin, Marie IV: 3, 58 Lang, Jack (Mathieu Émile) (*1939) Lara, Luis de III: 377 Laurent, Pierre II: 910 V: 15, 20, 22, 136 f, 142, 146 f, Larionov, Michail (1881–1964) Lauri, Filippo (1623–1694) II: 12 563, 564 IV: 58, 773, 775 f Lauring, Gunnar IV: 754 Lang, Matthäus I: 518 Larkin, Jim (eig. James L., 1874– Lause, Hermann (1939–2005) Lang, Otto V: 405 1947) IV: 670 V: 322 ff, 326 f, 354, 478 Långbacka, Ralf (*1932) V: 780, Larochelle, Henri (1837–1884) Lausen, Uwe (*1941) V: 528 782 ff III: 258 f Lautenschläger, Karl (1843–1906) Langbehn, Julius (1851–1907) Larpent, John (1741–1824) III: 391 III: 629, 654, 656, 658 III: 620 Larsson, Marcus III: 490 Lauters, P. III: 441 Lange, Hans Vilhelm III: 461 Larsson, Stefan V: 829 Lauwers, Jan (*1957) V: 864, 870, Lange, Hartmut (*1937) V: 409, Larzarevi, Lazar III: 552 872 487 Lasalle, Jacques (*1936) II: 263; Lavallière, Mlle III: 324 Lange, J. II: 869 V: 182 Lavaudant, Georges (*1947) Langen, Albert (1869–1909) Laschi, Luisa II: 625 V: 115, 144, 147, 178 III: 702 Lasdun, Sir Denys (1914–2001) Lavedan, Henri (1859–1940) Langendijk, Pieter (1683–1756) V: 876 III: 591; IV: 5 II: 323 Laser, Dieter (*1942) V: 307 Lavelli, Jorge (*1933) V: 23 f, 28, Langer, František (1888–1965) Laseur, Cees (1899–1960) IV: 699 39, 78, 123, 142, 364 IV: 626 f, 737 Lašilin, Lev (1988–1955) IV: 884 Lavia, Gabriele (*1942) I: 643; Langevin, Gabrielle IV: 763 Lask, Berta (1878–1967) IV: 428 V: 580 Langhans d. J., Carl Ferdinand Laska, Julius (1850–1933) III: 195 Lavoisier, Antoine Laurent (1743– (1782–1869) III: 29 Laske, Oskar (1874–1951) IV: 558 1794) III: 288 Langhans, Carl Gotthard (1732– Lasker-Schüler, Else (1869–1945) Lavoisier, Laurent (1743–1794) 1808) II: 705, 713, 718; III: 52 IV: 237, 282, 386, 378 III: 288 Langhans, E. A. II: 282 Lasos von Hermione (2. Hälfte 6. Jh. Lavonski, Leonid IV: 885 Langhoff, Matthias (*1941) v. Chr.) I: 14 Lavrangas, Dionìsios (1860–1941) III: 126, 131; IV: 486; V: 282, Lassalle, Ferdinand (1825–1864) III: 564 296, 352, 356, 402, 432, 436, 438, III: 135 Lavrov, Kirill (*1925) V: 625 452, 454 f, 501, 518, 526 Lassanis, G. III: 563 Lawes, Henry I: 686 Langhoff, Thomas (*1938) V: 357, Lasso, Orlando di (1530/32–1594) Lawrence, Gertrude IV: 659 399, 401, 438, 441 f, 511 II: 52, 360, 363 Lawrence, Sir Thomas (1769–1830) Langhoff, Wolfgang (1901–1966) Latorre, Carlos (1799–1881) III: 432 II: 815; III: 530; IV: 553–556; III: 364, 371 Lawrence, Thomas Edward (1888– V: 197, 207, 219, 236, 357, 391, Laube, Heinrich (1806–1884) 1935) I: 655 395, 397, 400, 403, 418, 422 ff, III: 69, 112, 115, 133, 136, 145 ff, Laxness, Halldór Kiljan (eig. 427, 432, 439, 462, 523 149 f, 173 ff, 183, 192, 198 f, 210, Halldór Gudjónsson, 1902–1998) Langhveldt, Joris van Macrope- 313, 546 V: 805 ff dius Laube, Horst (1939–1997) V: 303, Laya, Jean-Louis (1761–1833) Langley, Francis I: 573 329 ff, 334, 397, 456 II: 572 Langlois, Charles (1692–1762) Lauceviius-Vargšas, Bronius (1884– Lazanis, Georgios (†2006) II: 919 1916) III: 813 V: 669 Namenregister 409

Lazzarini, Giulia (*1934) V: 92, Leigh, Vivian (eig. Vivian Mary 781 f, 784, 802–808, 817; 553, 562–565 Hartley, 1913–1967) V: 891 IV: 258, 286; V: 397, 420, 468, Le Corbusier (eig. Charles Edouard Leigheb, Claudio (1848–1903) 857 Jeanneret-Gris, 1887–1965) III: 817 Leo III., Papst (795–816) I: 356 IV: 609 Leigheb, Teresa III: 817 Leo X., Papst (eig. Giovanni de’ Le Nostre, André (auch: Le Nôtre, Leighton, Margaret (1922–1976) Medici, 1475–1521) I: 414 f, 1613–1700) II: 177, 427 IV: 684 422 f, 425, 441 Le Roy, Georges IV: 41 Leimbacher, Christoph V: 305 León, María Teresa (1905–1959) Leacroft, Richard I: 323, 457 f, 463, Leino, Eino (1878–1926) III: 797; IV: 175 585 IV: 737 León, Victor (eig. V. Hirschfeld, Lébl, Petr (1965–1999) V: 720 Leisewitz, Johann Anton (1752– 1858–1940) III: 742 Lebovi, Djordje (1928–2004) 1806) II: 768, 780, 784, 948 Leonard, Adolf III: 445 V: 656 Lekain, Henri Louis (1729–1778) Leonard, Hugh (eig. John Keyes Lecatsàs, Nicòlaos (1847–1913) II: 499, 534 f, 901 f Byrne, *1926) V: 887 III: 564 Lelio Riccoboni, Luigi Andrea Leonardo da Vinci (1452–1519) Lecocq, Charles Alexandre (1832– Lely, Peter (eig. Pieter van der Faes, I: 406 f, 412, 420, 422, 476; 1918) III: 331 f, 336; IV: 774, 1618–1680) II: 664 III: 693; V: 820 790, 803, 805, 820, 840, 842 Lemaître, Frédérick (eig. Antoine Leoncavallo, Ruggero (1857–1919) Lecomte, Hippolyte (1781–1857) Louis Prosper L., 1800–1876) III: 359, 469, 822 ff III: 304 III: 4, 278, 287, 323 Leonov, Leonid M. (1899–1994) Lecoq, Jacques (1921–1999) Lemaître, Jean-Jacques V: 153 IV: 770; V: 629 V: 382, 569, 571 Lemaître, Jules (1853–1914) Leopardi, Giacomo (Taldegardo Lecouvreur, Adrienne (1692–1730) III: 583 Francesco di Sales Saverio Pietro) II: 534 Lembert, J.W. III: 198 (1798–1837) II: 613 Lediard, Thomas II: 442, 459 Lemeunier III: 586 Leopold I., Kaiser des Heiligen Lee, Nathaniel (1653–1692) Lemm, Friedrich Wilhelm (1783– Römischen Reiches Deutscher II: 298 1837) III: 148 Nation, König von Ungarn und Leeder, Sigurd (1902–1981) Lemmers, Jan II: 318 Böhmen (1640–1705) II: 29, 188, IV: 439, 446 Lemonnier, Anicet Charles Gabriel 329, 333, 343, 361, 366, 376, Lefère II: 535 (1743–1824) II: 499 380, 407 f, 414, 419, 428, 436, Lefler, Heinrich (1863–1919) Lendrich, Walter (1912–1999) 439, 480, 483, 489, 866, 869 f, III: 733 f, 737 IV: 672 883 Legal, Ernst (1881–1955) I: 621; Lengefeld, Charlotte von (1766– Leopold II., Kaiser des Heiligen IV: 357, 407, 452, 470, 523, 569; 1826) II: 844 Römischen Reiches Deutscher V: 202, 219 Leni, Paul (1885–1929) IV: 236 Nation, Erzherzog von Österreich Legband, Paul (1876–1942) IV: 314 Lenin, Vladimir Ilji (1840–1924) (1747–1782) II: 626, 877, 882, Léger, Fernand (1881–1955) III: 902; IV: 418, 548 f, 767 f, 789, 891, 896, 938; III: 178 IV: 48 f, 51–54, 60–63, 65, 588, 798; V: 625, 627, 633 ff, 934 Leopold III. von Österreich, Herzog 726 Lenneweit, Hans Walter (*1925) (1350–1386) I: 385 Legouvé, Ernest Wilfred (1807– II: 854; V: 241 Leopold Wilhelm, Erzherzog von 1903) III: 4, 296 f, 323 Lenormand, Henri-René (1882– Österreich, Statthalter der Legrand, Marie-Antoine II: 518 1951) IV: 42 Spanischen Niederlande (1614– Lehár, Ferenc (Franz) (1870–1948) Lenschau, Hermann (1911–1977) 1662) II: 344 III: 741 ff, 778; IV: 631, 739; V: 193 Léotard, Philippe (eig. Ange-Philippe V: 92, 819 Lensing, Elise (1804–1854) III: 140 Léotard-Tomasi, 1940–2001) Lehmann, Else (1866–1940) Lensvelt, Frits (1886–1945) IV: 690, V: 150 f, 184 III: 668, 671, 673, 676 f 692 Lepaulle, François Gabriel Guil- Lehmann, Moritz III: 176 Lenya, Lotte (früher Lenja, eig. laume (1804–1886) III: 304 Lehr, Hofrat von III: 29 Karoline Blamauer, 1898–1981) Lepautre, Jean (1618–1682) II: 179, Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646– III: 707; IV: 390, 458 f 202 f, 209 1716) II: 493, 610, 797 Lenz, Jakob Michael Reinhold Lepidus, Marcus Aemilius (†152 v. Leicester, Lord I: 569, 576 (1751–1792) I: 240; II: 770, Chr.) I: 213 410 Namenregister

Leppäkoski, Raila (*1950) V: 782 Lewitas, Miron V: 459 Limanowski, Mieczysław (1876– Lerberghe, Charles van (1861–1907) Ley(-Piscator), Maria (1898–1999) 1948) V: 748 III: 886 IV: 424 Limburg Brouwer, Petrus van (1795– Léris de la Tude, Josèphe Hippolyte Ley, Robert (1890–1945) IV: 505 1847) III: 444 Clairon, Mlle Leyden, Lucas Hugensz. van (1494– Limnell, Emanuel (1766–1861) Lerner, Alan Jay (1918–1986) 1533) I: 557 II: 783 V: 876 Lheureux, Albert-André (*1945) Lin, Angelo Moro (2. Hälfte 19. Jh.) Lert, Ernst IV: 335 V: 867 II: 594 Lesage, Alain-René (1668–1747) Libertin, Jii Jan (1654–1732) Lind, Jenny (1820–1887) III: 480, II: 155, 174, 271 ff, 514 f, 560 II: 479 486 Lescaille, Jacob (1611–1677) II: 313 Lichtenberg, Georg Christoph Lindau, Paul (1839–1919) III: 143, Lesch, Walter (1898–1958) (1742–1799) II: 660 199, 659, 678 IV: 544 f, 557 Lichtenhahn, Fritz (*1932) V: 369 Lindberg, August (1846–1916) Leskov, Nikolaj Semënovi (1831– Lichtenstein, Roy Fox (1923–1997) III: 478, 776 f, 779, 802, 807 f 1895) IV: 882 V: 276 Lindberg, Per (1890–1944) II: 468; Leslie, Caird (um 1900–1970) Lidl, J. II: 932 III: 776, 779; IV: 726–729 IV: 537 Liebeneiner, Johanna (*1945) Lindblad, Aldolf (1801–1878) Lespinasse, Julie Jeanne Eleonore de V: 224 III: 495 (1732–1776) II: 499 Liebeneiner, Wolfgang (1905–1987) Lindeberg, Anders (1789–1849) Lessing, Emil (1857–1921) III: 677; V: 197, 200 III: 486 IV: 396 f Liebermann, Rolf (1910–1999) Lindemann, Gustav (1872–1960) Lessing, Gotthold Ephraim (1729– IV: 545; V: 328 III: 653, 695 ff, 764, 775; IV: 304, 1781) I: 662; II: 162, 518, 531, Liebeskind, August Jakob (1758– 327–330, 403, 521, 523 561 f, 608, 610, 665, 698, 701 ff, 1793) II: 897 Lindemayr, Maurus (eig. Kajetan 715 ff, 727 f, 737, 745, 748 f, 752, Liebich, Johann Carl (1773–1816) Bededikt Maximilian L., 1723– 754, 758–765, 768, 772 f, 775, II: 938 f; III: 509 f 1783) II: 869 777, 779–784, 786, 791–801, Liebknecht, Karl (1871–1919) Linden, Gustaf (1875–1936) 811, 830, 841, 843, 845, 852 f, IV: 229, 276, 415 III: 775; IV: 726, 729, 731 855, 858, 886, 929, 936, 942, Liebmann, (Johann) August (1864– Lindfors, Adolf (1857–1929) 944, 951, 958, 967, 969, 971; 1952) IV: 750 III: 795 f III: 10, 16, 37, 39, 69, 89, 113 ff, Liebster, Barbara (*1958) V: 527 Lindgreen, Ferdinand (1770–1842) 135, 141, 147, 199, 368, 497, Lieck, Peter (*1935) III: 106 II: 914 509, 538, 549 f, 555 f, 693, 775, Liénard, Jean Baptiste (1750–nach Lindgren, Armas Eliel (1874–1929) 890; IV: 284 ff, 328, 379, 510, 1822) II: 567 III: 813 512, 526 f, 534, 700, 731; Liepiš, Zigmars (*1952) V: 775 Lindtberg, Leopold (1902–1984) V: 196 f, 219, 231, 240, 242, 275, Lier, Abraham van III: 442 III: 207, 212; IV: 544, 553, 555 f, 346, 392 f, 427 f, 435, 460, 470, Lietzau, Hans (1913–1991) I: 90; 583, 604; V: 236, 465, 468, 471 ff, 557 III: 604; V: 78 ff, 114, 117, 213, 508 f, 523 f, 528, 532 Leur, Willem-Pieter de (1884–1924) 216 f, 243, 265, 293, 328, 370, Lingen, Theo (eig. Franz Theodor III: 445; IV: 712 444, 452, 454, 925 Schmitz, 1903–1978) IV: 307, Levassori della Mota, Pietro Simon Lievi, Cesare (*1952) V: 491, 529 316, 338, 435, 521; V: 290, 514 (1672–1732) II: 934 Lievi, Daniele (1954–1990) V: 529 Linhart, Anton Tomáz (1756–1795) Levi, Hermann (1839–1900) Lifar, Serge (1905–1986) IV: 57, 64 II: 950 III: 151 Lifschitz, Benedikt IV: 781 Linna, Väinö (Valtteri) (1920–1992) Levinta, Doina (*1938) V: 676, 681 Ligier, Pierre (1797–1872) III: 287 V: 784 Levstik, Fran (1831–1887) III: 550 f Liives, Ardi (1929–1992) IV: 913 Lion, Ferdinand (1883–1965) Lewenstein, Oscar (1917–1997) Lilienthal, Matthias (*1959) V: 382, IV: 456 V: 898 386, 389 Lion, Margo (1900–1989) Lewinsky, Josef (1835–1907) Lilla, K. V: 778 IV: 434 III: 172, 177 f, 653, 734 Lillo, George (1693–1739) II: 546, Lipp, Alfons V: 468 Lewis, Matthew Gregory (1775– 674 f, 759, 775, 777 f, 904; Lipsius, Justus (1547–1606) I: 555; 1818) II: 687; III: 407, 416 III: 76 II: 307, 388 Namenregister 411

Liselotte von der Pfalz (1652–1722) Loewe, Friedrich (eig. F. Löwe, Lorre, Peter (eig. László Loewen- II: 442, 498 1910–1988) III: 867 stein, 1904–1964) III: 707; Lisewski, Stefan (*1933) V: 423 Loewe, Konrad III: 119 IV: 390, 396, 470, 490, 591 f Liška, Ivan (*1950) IV: 351 Loewenberg, Carl IV: 507 Lortzing, Albert (1801–1851) Lissitzky, El (eig. Lasar Markovi L., Löffler, Peter (*1926) V: 304, 533 III: 96 f 1890–1941) IV: 365, 777, 781, Löffler, Sigrid (*1942) V: 377, 380 Löscher, Peter (*1938) V: 334 784, 813 Lohenstein, Daniel Casper von Loschütz, Gert (*1946) V: 329, 332 Liszt, Franz (1811–1886) III: 155, (1635–1683) II: 3, 331, 347, Losey, Joseph (1909–1984) IV: 477 547 382 f, 391, 405–411; V: 344 Losme de Montchesnay, Jacques de Littlewood, Joan (Maud) (1914– Lohner, Helmuth (*1933) I: 616; (1660–1740) II: 198 2002) IV: 646; V: 879, 883, 904, II: 854; III: 223; IV: 591, 875; Loth, Alfred Ploetz, Alfred 906 f, 917 f V: 241, 490, 492, 510, 512, 535 Lothar, Ernst (eig. Ernst Lothar Littmann, Max (1862–1931) III: 63, Lolli, Angelo Agustino (1622–1702) Müller, 1890–1974) V: 463, 638, 647, 651 f, 744; IV: 39 II: 49 465 f , 507 f Livius Andronicus, Lucius (um 284– Lombardi, Sandro (*1951) V: 588 Lothar, Rudolf (eig. R. Spitzer, nach 200 v. Chr.) I: 208 f, 211, Lomonósov, Michail Vasiljevi 1865–1933) III: 739 227, 443 (1711–1765) II: 968 Lothar, Susanne (*1960) III: 709, Livry, Emma (1842–1863) III: 308 London, Jack (1876–1916) IV: 823 711; IV: 389; V: 326 Ljubimov, Juri Petrovi (*1917) Longen, Emil Artur (1885–1936) Lothringen, Franz Stephan von III: 528, 917; IV: 874; V: 623, IV: 627 Franz I., Stephan von Lothringen, 631, 634–641, 644 f Lönn, Vivi (1872–1966) III: 813 Kaiser des Heiligen Römischen Ljungberg, Sven (*1913) V: 810 Lonsdale, Frederick Leonard (eig. Reiches Deutscher Nation Llaguno y Amírola, Eugenio de Lionel Frederick Leonard, 1881– Lott, Walter (†2001) V: 481 (1724–1799) II: 635 1954) IV: 658, 660 Lotti, Antonio (1666–1740) II: 421, Lloyd Webber, Baron Andrew Loos, Theodor August Konrad 479, 721 ff (*1948) IV: 658; V: 698, 903, (1883–1954) IV: 512 Lotti, Cosimo (†um 1650) II: 13, 905 Looy, Jacobus van (1855–1930) 72 f, 75, 83, 86, 91, 100, 140 Lloyds, F. III: 415 IV: 696 Louis, Victor (1735–1807) II: 506, Löbel, Bruni (eig. Brunhilde Melitta Lope de Vega Vega Carpio, Félix 509 ff; III: 257 Hagen, 1920–2006) V: 290 Lope de Louis-Philippe I., Herzog von Lobkowitz (Fürst) II: 884, 934 López de Ayala, Adelardo (1828– Orleans, König der Franzosen Locatelli, Domenico (1613–1671) 1879) III: 374, 376 (1773–1850) III: 242 f I: 436; II: 50, 196, 971 López de Ayala, Ignacio (1747?– Lourenço, João (*1944) V: 617 Locatelli, Giovanni Battista (um 1789) II: 638 Loutherbourg, Philippe Jacques de 1713–1790) II: 723, 935, 967 López Mozo, Jerónimo (*1942) (1740–1812) II: 666 ff Locci, Augustin (17. Jh.) II: 483 IV: 208, 210; V: 597, 610 Louvet, Jean (*1934) V: 866 Loch, Tobias Stern, Ernst López Pinciano, Alonso (1547– Louÿs, Pierre (1870–1925) III: 577 Locher, Jakob (1471–1528) I: 518 ff 1627) II: 94 Løveid, Cecilie (*1951) V: 839 f Lochner, Stephan (ca. 1400–1451) López, Rubio, José (1903–1996) IV: Lovinescu, Horia (1917–1983) I: 289, 327 197 V: 674, 680 Locke, John (1632–1704) II: 492, López, Urbano III: 364 Lovisa Ulrika von Preussen (1751– 549, 646, 662 Lopresti, Rocco (Rochus) Baron von 1771) II: 921, 925 Locke, Philip (1928–2004) V: 894 (1703–1784) II: 871 Löwe, Juliane (1786–1852) III: 178 Locker, Malka (1887–1990) IV: 407 Lopuchov, Fjodor (1886–1973) Löwe, Ludwig (1805–1871) III: 178 Lodge, Thomas (1558–1625) I: 627, IV: 884 Löwen, Johann Friedrich (1727– 648 Loren, Sophia (eig. Sofia Scivolone, 1771) II: 762 Loeillot, W. III: 35 *1934) V: 567 Löwenfeld, Raphael (1854–1910) Loepelmann, Götz (*1930) V: 322, Lorenz, Christiane II: 791 III: 635 502 Lorenzi, Giambattista (auch Gio- Löwenhielm, Carl Gustaf Graf Loew, Heinz (1903–1981) IV: 364 vanni Battista, 1721–1807) (1790–1858) III: 484 Loewe, Frederick (1901–1988) II: 624 Loyola, Ignatius von (1491–1556) V: 876 Lormier, Paul (1813–1895) III: 92 I: 513, 549; II: 63, 479 412 Namenregister

Lubliner, Hugo (1846–1911) Ludwig XV., König von Frankreich 186, 190 ff, 202 f, 215, 256 f, 269, III: 143, 659 (1710–1774) II: 178, 506 f, 519, 522 f, 526, 624 Lublinski, Samuel (1868–1910) 548, 725 Lumet, Louis (1872–1923) IV: 43 III: 659 Ludwig XVI., König von Frankreich Lumley, Benjamin (eig. B. Levy, Lubomirski, Stanislaus Herakliusz (1754–1793) II: 568, 571 1811–1875) III: 394 (1640–1702) II: 483, 960 Ludwig XVII., (eig. Louis Charles, Lumumba, Patrice Emery (1925– Luca de Tena (y García de Torres), 1785–1795) III: 275 1961) V: 180, 249 Juan Ignacio (1897–1975) Ludwig XVIII., König von Frank- Lunaarskij, Anatolij Vasil’evi IV: 197 reich (1755–1824) III: 242, 299 (1875–1933) IV: 785, 789, 804, Luca, Ana IV: 925 Ludwig Ernst II., Herzog (1772– 811, 845, 850, 857, 914 Lucae, Richard (1829–1877) 1802) II: 742 f Lund, Jens Peter II: 913 III: 64 Ludwig Eugen Johann, Herzog von Lunin, Hanno (*1934) III: 100 Lucanus, Marcus Annaeus (39–65) Württemberg (1731–1795) Lunz IV: 620 I: 252 II: 727 Lupa, Krystian (*1943) V: 730 Lucchini, Antonio Marie (auch: Ludwig von Anhalt-Köthen, Fürst Lupis de Camargo, Marie-Anne de Luchini, um 1690–nach 1730) (1579–1650) II: 381 Cupis de Camargo, Marie- II: 723 Ludwig, Otto (1813–1865) Anne de Luchet, Marquis de II: 730 III: 133 f, 136 Lurago, Carlo (um 1618–1684) Lucinda (Tochter Lope de Vegas) Ludwig, Rolf (1925–1999) V: 430 II: 363 II: 99 Ludwig, Volker (eigtl. Eckart Luscius Lanuvinus I: 241 Lucini, Eusebio III: 376 Hachfeld, *1937) V: 294 f Lsns, Jnis (*1959) V: 775 Lüders, Günther (1905–1975) Ludwik, René (1914–1999) V: 730, Lutgerink, Ton (*1946) V: 855 IV: 382; V: 324, 327 733 Luther, Martin (1483–1546) I: 513, Ludt, Finn (1918–1992) V: 832 Lueger, Karl (1844–1910) III: 727 528, 538, 540–543, 548 Ludwig I., Großherzog von Hessen Luft, Friedrich (1911–1990) Lütke, Ludwig Eduard (1801–1850) (1755–1830) III: 28, 32 IV: 597; V: 252, 395, 777 III: 50 Ludwig I., König von Bayern (1786– Lugné-Poë, Aurélien (eig. Aurélien Lütke, P. L. III: 35 1868) II: 732 Lugné, 1869–1940) III: 594 ff, Lütkens, Peter (1636–1717) II: 424 Ludwig II., König von Bayern 603, 605, 616, 774, 802, 886; Lüttge, Martin (*1943) V: 339, 341 (1845–1886) II: 734; III: 31 f, 38, IV: 7 f, 37, 44, 46, 88, 171, 177, Lüttichau, Wolf Freiherr von (1785– 62 f, 156 f 702, 723, 752; V: 42, 165 1863) III: 24, 83 Ludwig VII., König von Frankreich Lugo, Rino IV: 220 Lutz, Regine (*1928) V: 417, 420 (1137–1180) I: 315, 326 Lugt Melsert, Cor van der (1882– Luxburg, Graf von III: 30 Ludwig IX., König von Frankreich 1969) IV: 699, 713 Luxemburg, Rosa (eig. Rozalia (1214–1270) I: 315 Luguet, André (1892–1979) V: 47 Luksenburg, 1871–1919) Ludwig XI., König von Frankreich Lühr, Peter (1906–1988) I: 644; IV: 229, 276, 415; V: 179, 455 (1461–1483) I: 315, 401 V: 211, 308, 360, 370, 372 f, 375 Luzán Claramunt de Suelves y Ludwig XII., König von Frankreich Luján, Micaela de (ca. 16./17. Jh.) Guerra, Ignacio de (1702–1754) (1462–1515) I: 326, 376, 400 ff, II: 99 II: 635, 637 413, 490 Lukács, György (Georg) (1885– Lužskij, Vasilij V. III: 595; IV: 820 Ludwig XIII. König von Frankreich 1971) III: 475; IV: 304, 474, 587, Lyberaki, Margarita V: 669 (1601–1643) II: 164, 175, 181, 631 f, 634; V: 46 Lyberopoulou, Maya V: 668 195, 206, 220 f, 231 Łukasz, Jerzy V: 761 Lykophron von Chaldis (1. Hälfte Ludwig XIV., König von Lukian von Samosata (um 120–nach 3. Jh. v. Chr.) I: 154 Frankreich (1638–1715) I: 493; 180) I: 645 Lykurgos (390–324 v. Chr.) I: 124, II: 24, 35, 63, 163 ff, 172, 175, Lukin, Vladimir (1737–1794) 153 178, 180, 182–188, 190 f, 196, II: 969 Lyly, John (um 1554–1606) I: 570, 200, 204, 207, 209, 212, 220, Lukka, K. V: 784 575, 585, 593, 595, 600, 658 223 f, 235, 240, 254, 256 f, 261, Lukrez (Titus Lucretius Carus, um Lyndsay, David, Sir (1490–1555) 269, 272, 274, 358, 427 f, 499, 96–um 53 v. Chr.) I: 224 I: 397 502, 505, 507, 533, 548, 631; Lully, Jean-Baptiste (1632–1687) Lyotard, Jean-François (1924–1998) III: 241 II: 165, 167, 175 f, 181, 183 f, V: 361, 586 Namenregister 413

Lysander, Per (Anders) (*1944) 698, 733, 748, 774 f, 782, 793, Malet, Laurent (*1955) V: 184 V: 821, 823 796, 851, 880, 886, 890, 897, Malevi, Kazimir (1878–1935) Lysandros (†395 v. Chr.) I: 150 905 f, 924; IV: 170 f, 178, 258, IV: 609, 776, 779–782, 812, Lysés, Charlotte (1877–1956) 290, 292, 617, 691, 705, 722, 837 f, 847, 868 IV: 13 773, 800, 824, 827, 829 f, 864, Malina, Judith (*1926) IV: 87, 531; Lysimachos (um 360–281 v. Chr.) 867; V: 103, 743 V: 118, 246 I: 198 Maffei, Scipione Francesco (1675– Malingre, Matthieu I: 402 Lytton, Lord Bulwer-Lytton, 1755) II: 518, 610 ff Malipiero, Gianfrancesco (1882– Edward G. Lord Magelli, Paolo (*1949) I: 424 1973) IV: 126 f Mägi, Arvo (1913–2004) V: 762 Malla, Gerardo (*1936) IV: 207 Maas, Adriana (†1746) II: 318, 696 Magnes (um 500 v. Chr.) I: 22 f Mallarmé, Stéphane (eig. Etienne Macaulay, Thomas Babington Magritte, René (1898–1967) V: 330 M., 1842–1898) III: 594, 608; (1800–1859) II: 299 Mahen, Jií (1882–1939) IV: 620 IV: 170; V: 133, 867 Macfarren, George Alexander Mahler, Gustav (1860–1911) Malone, Edmond (1741–1812) (1813–1887) III: 436 III: 185, 511, 728, 734 ff, 875; III: 85 Mach, Ernst (1838–1916) III: 750 V: 867 Malraux, André (eig. Georges M., Macháek, Miroslav (1922–1991) Mahnke, Hans (1905–1978) 1901–1976) IV: 424; V: 12, 15, V: 523, 704, 850 V: 291, 323, 326 f 38, 59, 114, 137, 139 Machado y Ruiz, Antonio (1875– Mai, Wolfgang (*1942) V: 526, 536 Malsem, Thomas van (†1719) 1939) IV: 173, 197 Maillan, Jacqueline (1923–1992) II: 321 Machiavelli, Niccolò (1469–1527) V: 184 Mameli, Goffredo (1827–1849) I: 407, 411 f, 421–426, 588, 604; Maine, Herzogin von II: 499, 510 III: 340 II: 126, 412, 777; V: 546 Mainhardt, Ute V: 74 Mandern, Carl von II: 470 Machov, Saša (1904–1951) IV: 623 Maintenon, Marquise de (eig. Mandiargues, André Pieyre de MacIntyre, Tom (*1931) V: 888 Françoise de Aubigné, Madame (1909–1991) V: 173 Mackeben, Theo (1897–1953) de Maintenon, 1635–1719) Mandini, Stefano (um 1750–†?) IV: 459 II: 178, 196, 239, 249, 507 II: 625 Mackenzie, Charles III: 436 Máiquez, Isidoro (1768–1820) Manen, Hans van (*1932) V: 858 Macklin, Charles (1690–1797) III: 364 Manet, Eduardo (*1930) V: 78 II: 650, 656, 658, 664 Mairet, Jean (1604–1686) II: 207, Manger, Ludwig von III: 25 Macready, William Charles (1793– 222 Manker, Gustav (1913–1988) 1873) III: 393 f, 396, 411, 414 f, Mairich, Max (1910–1990) III: 122 V: 484, 486 f 418, 427, 429 Maître Chevalet I: 326 Manker, Paulus (*1958) V: 327 Macropedius, Georgius (eig. Joris Majakovskij, Vladimir Vladimirovi Mann, Dieter (*1941) V: 401 van Langhveldt, um 1475–1558) (1893–1930) IV: 137, 393, 769, Mann, Erika (1905–1969) IV: 369, I: 540, 556 f; II: 463 771, 776, 778, 780, 789, 802, 520 f, 536 f, 553, 557, 716 Mácza, János (1893–1974) IV: 632 f 812, 847, 856, 858 f, 867, 869, Mann, Heinrich (1871–1950) Madách, Imre (1823–1864) 875; V: 620 f, 630, 638, 640, 677, III: 716; IV: 308, 409, 418; III: 546 ff, 922 f; V: 654, 660 690, 730, 750, 855 V: 313, 323 f Maddox, Michel II: 971 Majewski, Andrzej (*1936) III: 723, Mann, Klaus (Heinrich Thomas) Mäde, Hans Dieter (*1930) V: 446 894 (1906–1949) IV: 72, 232, 369, Madetoja, Annti Leevi (1887–1947) Majofsky, Theodorus J. II: 692; 386, 388, 520 f; V: 153, 155, 719 III: 798 III: 447 Mann, Thomas (1875–1955) Madrazo de Ochoa, Federico de Major, Sir John (*1943) V: 885 III: 159, 703 f; IV: 256 f, 418, 517, (1875–1934) IV: 74 Major, Tamás (1910–1986) IV: 639; 537, 554, 658; V: 372, 720, 761 Madsen, Svend Åge (*1939) V: 793 V: 696 Mann-Bouwmeester, Theodora Maecenas, Gaiur Melissus (†8 v. Makart, Hans (1840–1884) III: 174, (1850–1925) III: 445 Chr.) I: 249, 269 177 Mannheim, Lucie (1899–1976) Maeder, Georg III: 719 Mäkelä, Hannu (*1943) V: 781 II: 806; III: 470; IV: 378, 406, Maeterlinck, Maurice (1862–1949) Malcolm X (eig. M. Little, 1925– 529 III: 445, 556, 570, 593 ff, 606, 1965) V: 249 Manolescu, Grigore (1857–1892) 609, 678, 681, 685 f, 688, 692, Malesza, Mikołaj (*1954) IV: 185 III: 561, 927 414 Namenregister

Manolov, Hristo (1901–1953) Marchioni, Carlotta (1791–1864) 871, 874, 878, 883 f, 935, 940, IV: 920 II: 613; III: 346, 352 948 Manso, Giovanni Battista II: 825 Marcius, Gajus Coriolanus Maria Tudor (Mary T., Frau von Manthey, Axel (1945–1995) I: 177; Marcola, Marco (1740–1798) Ludwig XII., 1496–1533) I: 402 II: 228; III: 95, 127, 157, 161, II: 529, 599, 613 Maria von Burgund (1457–1482) 787; V: 339, 366 Marcus Antonius (82–30 v. Chr.) I: 346 Manoc, Lia (*1951) V: 678 I: 250 f Mariana, Juan de II: 78 Mântua, Bento (1878–1932) Marcuse, Herbert (1898–1979) Mariano, Innocenzo II: 961 III: 844 V: 245 f Marie Antoinette, Königin von Mantzius, Karl (1860–1921) Mardshanov (georg. Mardzhanish- Frankreich (1755–1793) II: 523, IV: 749 villi), Konstantin Aleksandrovi 532 Manuel, Hans Rudolf (1525–1571) (1872–1933) IV: 806, 820, 835 Marijnen, Franz (1943) V: 844, 854, I: 525 Maré, Rolf de (1898–1964) IV: 54, 869 Manuel, Niklas (um 1484–1530) 60, 64, 726 Marinelli, Karl von (1744–1803) I: 522–525 Maréchal, Marcel (*1937) V: 87 II: 880, 942 Manutius, Aldus (um 1450–1515) Maréchal, Pierre Sylvian (1750– Marinetti, Filippo Tommaso (1876– I: 125, 410 1803) II: 572 1944) III: 818, 832; IV: 129, Manzel, Dagmar (*1958) V: 457 Marenzio, Luca (um 1553–1599) 131–135, 138, 141, 151, 241, Manzoni, Alessandro (1785–1873) II: 44 620, 771, 776, 808, 837 II: 613; III: 349; V: 577 Margareta von Navarra, Schwester Marini, Leonardo (1730–1789) Mao Tse-tung (1893–1976) V: 248 von König Franz I. (1492–1549) II: 623, 626 f Mara, Elisabeth (1749–1833) I: 377 f, 402 Marinkov, Petr (*1932) V: 691 II: 711 Margaretha Theresia von Spanien Marino, Giambattista (1569–1625) Marais, Jean (eig. Jean Alfred (Margarita Teresa, 1651–1673) II: 60 f Villain-Marais, 1913–1998) II: 329, 414, 418 f, 436, 449 f Marino, Mauro V: 588 IV: 27 Margarethe von Lothringen Mario, Emilio III: 838, 843 Maák, Otokar (1872–1939) I: 493 Mario, Giulio III: 376 III: 889 Margarethe von Österreich, Marion, Denis (eig. Marcel Defosse, Marber, Patrick (*1964) V: 659 Statthalterin der Niederlande 1906–2000) V: 10 Marberg, Lili (1876–1962) III: 867 (1480–1530) I: 560 Marivaux, Pierre Carlet de Cham- Marc Aurel (Marcus Aurelius Maria Amalia von Österreich plain de (1688–1763) II: 506, Antonius) (121–180) I: 254, 266 (1701–1756) II: 417 519, 546 f, 551–557, 559, 568, Marc, Franz (1880–1916) IV: 341 Maria Antonia von Österreich 570, 587, 710, 749, 758, 774, Marceau, Marcel (eig. Marcel (Gemahlin von Max Emanuel von 791; III: 284 f; IV: 11, 748; V: 36, Mangel, *1923) V: 33, 846 Bayern, 1669–1692) II: 420 65, 144, 183, 367, 617 Marcel, Gabriel (1889–1973) V: 40, Maria I., Königin von England, gen. Markides, Costas (1894–1968) 47, 71 ›die Katholische‹ (1516–1558) V: 670 Marcel, Lucile (eig. L. Wasself, I: 343, 382, 397, 569 Markovi, Goran (*1946) V: 658 f 1877–1921) III: 735 Maria Josepha von Österreich Markus, Winnie (eig. Winifred Marcela (Tochter Lope de Vegas) (1699–1757) II: 421, 437, 440, Maria Eveline M., 1921–2002) II: 99 957 V: 216 Marcello, Benedetto (1686–1739) Maria Magdalena von Österreich Marliani, Maddalena II: 592 II: 614 (1589–1631) II: 15 Marlowe, Christopher (1564–1593) March, Otto (1845–1913) III: 651 Stuart, Maria (Maria I., Königin von I: 568, 570, 576, 580, 583, 587 f, March, Werner (1894–1976) Schottland, 1542–1587) I: 484, 597, 600 f, 603–606, 635, 653; IV: 508 565; II: 102, 845, 861 II: 336, 345, 347, 671; IV: 466; Marchand, Theobald Hilarius Maria Paulowna von Rußland V: 283, 750, 891, 897 (1741–1800) II: 703, 736, 739 (1786–1858) II: 846 Marolt, Tomaž (*1953) V: 656 Marchand, Lucienne le (1908–1992) Maria Theresia, Erzherzogin von Marot, Clément (1496–1544) V: 16 Österreich, Königin von Böhmen I: 377 Marchi, Virgílio (1895–1960) und Ungarn (1717–1780) Marowitz, Charles (*1934) IV: 91; IV: 145 f, 152 II: 362, 451, 581, 617, 866 ff, V: 878, 882, 907, 918 Namenregister 415

Marquardt, Fritz (*1928) V: 282, Martínez Ballesteros, Antonio Mason, Patrick (*1951) V: 884, 404, 412, 425, 447, 455 (*1922) V: 610 888 Marquina, Eduardo (1879–1946) Martínez Ballesteros, Antonio Massalitinov, Nikolai Ossipovi IV: 197, 199 (*1929) IV: 208 f IV: 919 Marr, Heinrich (1797–1871) Martínez de la Rosa, Francisco Massary, Fritzi (eig. Friederike III: 112 (1787–1862) III: 368, 370 Massaryk, 1882–1969) III: 714; Mars, Mlle (eig. Anne-Françoise- Martínez Ruiz, José Azorín IV: 338 Hippolyte Boutet, 1779–1847) Martínez Sierra, Gregorio (1881– Massenet, Jules (1842–1912) III: 287 1947) IV: 171, 177 III: 335, 469, 607; IV: 825 Marschner, Heinrich August (1795– Martínez Sierra, María (eig. María Massine, Léonide (1896–1979) 1861) III: 75, 96 de la O Lejárraga García, 1874– IV: 50, 53, 59 Marsillach Soriano, Adolfo (*1928) 1974) IV: 171 Massinger, Philip (1583–1640) V: 604, 610 Martini, Alberto (1876–1954) I: 581, 627, 675; II: 286; III: 433 Marston, John (1576–1634) I: 589, IV: 123 Masson, André (1896–1987) V: 14, 595, 627, 669, 671, 673 f, 676 f, Martini, Christian Leberecht (1728– 35, 38 680 1801) II: 777 Massy, Quentin I: 557 Martelli, Lodovico (um 1503–1531) Martini, Fausto Maria (1886–1931) Máté, Gábor (*1955) V: 700 I: 441 IV: 125 Materna, Amalie (1844–1918) Martelli, Pier Jacopo (1665–1727) Martins, Luzia Maria V: 614 III: 183 II: 610 Martirano, Coriolanus (†1551) Maternus, Curiatius (Ende 1. Jh.) Martens, Gaston (1883–1967) I: 441 I: 252 IV: 700 Martoglio, Nino (1870–1921) Matessis, Pavlos (*1933) V: 669 Martens, Valerie von (ursprüngl. IV: 159 Mathews, Charles James (1803– Valérie Pajér Edle von Maiers- Marton, Endre (1917–1979) 1878) III: 394, 398, 427, 432 perg, 1894–1986) IV: 544 IV: 639 Mathieu-Lutz, Geneviève (1885–†?) Martersteig, Max (1853–1926) Márton, László (*1959) V: 702 II: 898 III: 30, 811 Martone, Mario (*1959) V: 584, Matilla, Luis (*1938) IV: 208, 210 Marthaler, Christoph (*1951) 589 f Matisse, Henri (1869–1954) II: 840; III: 329; IV: 599; Martow, Julij (1873–1923) III: 573; IV: 58 V: 359, 377, 379–386, 477, III: 902 Matius, Gnaeus (1. Hälfte 1. Jh. 513, 534 f Marty, A. E. III: 285 v. Chr.) I: 232 Marthouret, François (*1943) Martyn, Edward (1859–1923) Matorazzi, Francesco II: 518 V: 166 III: 870 Matos Fragoso, Juan de (1609– Martín y Soler, Vincente (1754– Marullus I: 266 1689) II: 154 1806) II: 626 Marusic, Lovrenc (Pater Romuald) Matsch, Franz (1861–1942) Martin, Edouard (1828–1866) II: 480 III: 171 III: 317 Marx, Karl (1818–1883) III: 135, Matteotti, Giacomo (1885–1924) Martin, Jean (*1922) V: 78 138, 865; IV: 83, 468, 483; IV: 120 Martin, Karl Heinz (1888–1948) V: 135 Mattes, Eva (*1954) II: 847; III: 707, 712; IV: 258, 267, 320, Máša, Antonín (1935–2001) III: 222; V: 299, 324–327 322, 333, 354, 372, 375, 381, V: 710, 719 Matthaei, Johann Friedrich (1777– 396, 398, 410 f, 569, 923; V: 219, Masalskis, Valentinas (*1954) 1845) II: 842 290 V: 767 Matthisson, Friedrich von (1761– Martin, Paul III: 686 Masaryk, Thomáš Garrigue (1850– 1831) III: 29 Martinaitis, Marcelijus (*1936) 1937) IV: 610 Maturová, Ržena (1869–1938) V: 765 Mascagni, Pietro (1863–1945) III: 892 Martinelli, Ludwig (1832–1913) III: 359, 469, 511, 719, 822 ff Matwejew, Artamon (1625–1685) III: 226 Masefield, John Edward (1878– II: 485 f Martinelli, Tristano (1557–1630) 1967) IV: 679 Matz, Johanna (*1932) V: 473 II: 49, 195 Maselli, Titina (*1924) V: 938 Mauclair, Jacques (1919–2001) Martinet, Marcel (1887–1944) Masen, Jacob (1606–1682) I: 549; V: 79, 94, 100, 106 IV: 852, 871 II: 370, 378 Mauer, Burkhard V: 276, 279 416 Namenregister

Maugham, William Somerset (1874– Mazza, Armando (1884–1964) Mehring, Walter (1896–1981) 1965) III: 847, 851; IV: 297, 637, IV: 135 I: 240; IV: 237, 417, 421, 434, 658, 660, 698 f, 738, 744 f Mazzini, Giuseppe (1805–1872) 436 Maupassant, Henri René Albert Guy III: 342 Mehring, Wolfram (*1930) IV: 21 de (1850–1893) III: 584, 591 Mazzolà, Caterino (1745–1806) Meichel, M. Joachim (1590–1637) Maurice, Charles (gen. Chérie II: 622 II: 372 f Maurice, eig. Ch. Maurice McArdell, James (um 1729–1765) Meilhac, Henri (1831–1897) Schwartzenberger, 1805–1896) I: 663 III: 320, 330, 332, 337, 577, 742 III: 39, 674 McColl, Ewan (eig. Jimmie Miller, Meinhard, Carl III: 717; IV: 279 Maurier, Gerald du (1873–1933) 1915–1989) IV: 646; V: 906 Meinhof, Ulrike (1934–1976) IV: 654 McMaster, Sir Brian (*1943) V: 883 V: 298, 342, 455, 575, 660 Maurik Jr., Justus van (1846–1904) McPherson, Conor (*1971) V: 938 Meinrad, Josef (eig. J. Monka, III: 452 McWhinnie, Donald (1920–1987) 1913–1996) V: 465, 473, 490 Maurin, Charles (1856–1914) V: 929 Meisel, Kurt (1912–1994) III: 125; III: 612 Meciszewski, Hilary (1802–1855) IV: 522; V: 199, 490 f Mauro, Alessandro II: 421, 433, III: 515 Meisl, Karl (1775–1853) II: 894; 721 f Medebach, Girolamo II: 590 ff III: 186, 188, 201 f, 204 Mauro, Domenico II: 419 Medebach, Teodora II: 590 Meissner, Emma III: 778; IV: 752 Mauro, Gasparo II: 420 Medelsky, Lotte (eig. Caroline M., Meixner, Karl (1818–1888) III: 177 Mauro, M. I: 462 1880–1960) III: 731 Mejerchol’d, Vsevolod Emil’evi Mavor, Osborne Henry (1888–1951) Medici, Cosimo I. de (1519–1574) (eig. Karl Theodor Kasimir IV: 679 I: 407, 467, 474 Meiergold, 1874–1940) II: 602, Mavromati, Varvara V: 668 Medici, Cosimo II. de (1590–1621) 606; III: 527, 529, 532 ff, 598, Maximilian I., Kaiser des Heiligen II: 15 600, 780, 815, 858, 886, 906, Römischen Reichs Deutscher Medici, Francesco I. de (1541–1587) 918; IV: 7, 16, 39, 45, 235, 322, Nation (1459–1519) I: 346, 411, I: 467 352, 393, 422 f, 620 f, 736, 769, 517, 519 f Medici, Giovanni de (ab 1513 Papst 771 ff, 784 f, 789, 792 f, 800, 802, Maximilian II., Kaiser des Heiligen Leo X., 1475–1521) I: 415, 422, 804, 811 f, 815 f, 824, 830 f, 833, Römischen Reichs Deutscher 425 835, 839, 842, 844–854, 856– Nation (1527–1576) I: 544 Medici, Katharina de (eig. Caterina 859, 862, 864 f, 867 f, 871 f, 877, Max(imilian) I. Joseph, König von Maria Romula de M., 1519– 912, 923; V: 524, 557, 620 f, 630, Bayern (1756–1825) III: 54 f 1589) I: 476, 479, 491 f 633, 639 f, 688, 690, 719, 730, Max(imilian) II. Emanuel, Kurfürst Medici, Lorenzo de (1449–1992) 732, 748, 765 von Bayern (1662–1726) II: 420, I: 353, 418 Melanchthon, Philipp (eig. Ph. 433, 442, 733 f Medici, Margherita de (1612–1679) Schwartzerdt, 1497–1560) Max(imilian) III. Joseph, Kurfürst II: 37 I: 516 ff, 541 von Bayern (1727–1777) Medrano, Antonio II: 578 Melander, Björn V: 822 II: 734 ff Meduna, Giovanni Battista (1810– Melanippos I: 8 f Mayberg II: 675 1886) II: 573, 584 Melanthos I: 26 Mayer, Carl (1894–1944) IV: 236 Medwall, Henry (1461–nach 1501) Melàs, Spiros (1883–1966) III: 928; Mayer, Hans (1907–2001) V: 447 I: 392, 395 f IV: 937 f Mayer, Karl (Felix Martin, 1753– Meerhuyzen, Jan Pietersz Jan Melchinger, Siegfried (1906–1988) 1830) II: 882 Tamboer V: 222, 286 Mazarin, Kardinal Jules (eig. Giulio Mees, Fiston II: 699 Melesville III: 296 Raimondo Mazzarino, 1602– Mees, Heintje II: 699 Meletos I: 147 1661) II: 24, 48, 164 f, 174, 190, Meester Jr., Johan de (1897–1986) Melik-Peschajev, A. IV: 882 195, 220, 222 II: 546; IV: 692, 699, 700–703, Melitz, Leo III: 762 Mazilier, Joseph (eig. Giulio Maza- 705; V: 861 Melles, Sunnyi (*1958) I: 644; rini, 1801–1868) III: 333 Mehlich, Ernst (1888–1977) V: 368, 373 Mazilu, Teodor (1930–1980) IV: 455 Mellies, Otto (*1931) V: 401 V: 677 Mehring, Franz (1846–1919) Mellot, Marthe III: 597 Mazras, Vitalijus V: 765 III: 637 Melo, Jorge Silva (*1948) V: 617 Namenregister 417

Memling, Hans (1430/40–1494) Merleau-Ponty, Maurice (1908– Meyerinck, Hubert von (1896– I: 347, 557 1961) V: 43, 46, 591 1971) IV: 369 Memor, Scaevus I: 252 f Mertens, Rosa IV: 406 Meynadier, Prinzipal III: 352 Menander (auch: Menandros, Mertz, Franz (1897–1966) V: 214, Mhé, Margarete V: 225 f 342/41–293/92 v. Chr.) I: 16, 66, 224 f, 227, 229, 270 Michael I. Romanow, Zar von 72, 83, 146, 161, 182, 187, 189, Meschke, Michael (Kurt Johannes Rußland (1596–1645) II: 475 191–198, 201 f, 226, 228, 232, Alf) (*1931) III: 605 Michaelides, Costis V: 671 236, 243–246 Mesguich, Daniel (*1952) V: 144 Michaelides, Yorgos (*1938) V: 669 Mendelsohn, Erich (1887–1953) Meslier, Jean II: 502 Michaelson, Knut (1841–1915) V: 305 Mesmer, Franz Anton (1734–1815) III: 775, 783 Mendelssohn, Moses (1729–1786) II: 890 Michajlov, Andrei III: 523 II: 764, 793 Mesmes, Jean Pierre de I: 479 Michajlowitsch, Alexej (Zar) Mendelssohn-Bartholdy, Felix Messel, O. II: 303 II: 486 (1809–1847) III: 84, 113, 298 Messemer, Hannes (1924–1991) Michel, Jean (um 1435–1501) Mendes Leal, José da Silva (1818– V: 211 I: 317, 322, 326 1886) III: 386 Messenius, Johannes (um 1579– Michel, K. V: 489 Mendonça, Henrique Lopes de 1636) II: 461, 463 Michelangelo (Michelangelo di (1856–1931) III: 844 Meßthaler, Emil (1869–1927) Buonarroti Simoni, 1475–1564) Mendroch, Janina V: 941 III: 710 I: 353, 411 f; V: 561 Menéndez y Pelayo, Marcelino Mestres, Apelles (1854–1936) Michelangelo Buonarroti, il Giovane (1856–1912) II: 105, 108 IV: 179 (1568–1646) II: 13, 57 Ménestrier, Claude François (1631– Metastasio, Pietro (eig. Antonio Michetti, Francesco Paolo (1851– 1705) II: 192, 204 Domenico Bonaventura Trapassi, 1929) III: 831 Menius, Justus (*eig. Jodocus (Jost) 1698–1782) II: 616 ff, 622 ff, Miciski, Tadeusz (1873–1918) Menig, 1499–1558) I: 542 627, 644, 686, 883 f, 909, 913, III: 898 Menne, Willem V: 320 938 Mickiewicz, Adam Bernard (1798– Menning, Karl (1878–1941) Meth, Anton IV: 574 1855) III: 517 ff, 895, 897, 899; III: 539, 811, 815; IV: 913 Methling, S. IV: 757 IV: 886, 890, 899; V: 724, 730, Menninger, Johann Matthias (um Metternich, Pauline Fürstin von 734, 750, 752 1733–1793) II: 880, 893, 942 (1836–1921) III: 336 Middeldonck, Jacob van (16. Jh.) Menrad, Karl II: 791 Metternich-Winneburg, Klemens I: 560 Mensching, Herbert (1928–1981) (Wenzel Nepomuk Lothar Fürst Middleton, Thomas (1580–1627) III: 122 von, 1773–1859) II: 950; III: 93, I: 581, 596, 598; II: 286; V: 583 Menzel, Adolph (1815–1905) 107, 117, 165, 174, 205, 210, Miélot, Jean I: 317 III: 1 550, 581 Mierlauks, Aleksis (1866–1943) Mercadé, Eustache (†1440) I: 319, Metzler, Johann Benedict (1696– III: 812 322 1754) II: 792, 842, 848 Mies van der Rohe, Ludwig (1886– Mercé, Antonia (gen. La Argentina, Mévisto III: 591 1969) IV: 356 1890–1936) IV: 188 Meyer, Hannes (1889–1954) Mihály, Jo (eig. Elfriede Kuhr, 1902– Mercier, Jean-Adrien (1899–1995) IV: 360 1989) IV: 441 III: 771 Meyer, Hartmut V: 385, 388 Mihle, Wenzel II: 938 Mercier, Louis-Sébastien (1740– Meyer, Johann II: 443 Mihura, Miguel (1905–1977) 1814) II: 539–543, 547, 563, Meyerbeer, Giacomo (eig. Jakob IV: 179, 181 571, 608, 673, 675, 697, 783, Liebmann Meyer Beer, 1791– Mija, Dejan (*1934) V: 660 788; III: 261, 265 1864) III: 148, 222, 252, 296, Mikiver, Mikk (1937–2006) Mercouri, Melina (1925–1994) 300 ff, 309, 351, 353, 486, 489, V: 773 f V: 663 492 ff, 514, 842 f Miklós, Tibor (*1947) V: 698 Mérimée, Prosper (1803–1870) Meyer-Förster, Wilhelm (1862– Mikulicz, Hilde IV: 194; V: 463 III: 337; IV: 720; V: 167 1934) IV: 712 Mikulski, Kazimierz (1918–1998) Merkatz, Karl (*1930) V: 488 Meyerhold, Wsewolod Emiljewitsch V: 744 Merkel, Leo II: 939 Mejerchol’d, Vsevolod Mildenburg, Anna von (1872–1947) Merkelbach, H. M. IV: 713 Emil’evi III: 736 418 Namenregister

Mileti, Stjepan (1868–1908) 279, 284, 286, 301, 313, 327, 348, Molander, Gustaf (1888–1973) III: 552, 925; IV: 930 472, 475 IV: 754 Milev, Geo (1895–1925) IV: 919 Minkus, Alois Ludwig (1826–1917) Molander, Harald (1858–1900) Milev, Ivan (1897–1927) IV: 920 III: 902 III: 498, 777, 797 f; IV: 733 Milhaud, Darius (1892–1974) Minotis, Alexis (1904–1990) I: 121; Molander, Olof (1892–1966) IV: 49, 51, 54, 60–65, 452, 726 IV: 937; V: 664 f III: 776; IV: 727 f, 730; V: 816 Milizia, Francesco (1725–1798) Mira de Amescua, Antonia (um Molé, François René (1734–1802) II: 581 1574/77–1644) II: 122 II: 536, 539 Millaud, Albert III: 332 Miralles, Alberto (*1940) IV: 208 Molière (eig. Jean-Baptiste Poquelin; Miller, Alice (*1923) V: 823 Miras, Domingo (*1938) IV: 208 1622–1673) I: 238, 240, 506; Miller, Arthur (1915–2005) IV: 217, Mirbeau, Octave (1850–1917) II: 3, 9, 60, 124, 157, 161, 165, 219, 224, 531, 648; V: 200, 232, III: 583 168, 173 ff, 184–189, 191 f, 196, 239, 648, 784, 806, 898 Miró, Joan (1893–1983) IV: 58 199, 207, 223, 236 f, 247–251, Miller, G. II: 303 Mishima, Yukio (eig. Hiraoka 253 ff, 257–271, 273 f, 301, 323, Miller, J. II: 649 Kimitake, 1925–1970) V: 669 336, 347, 349 f, 428, 506, 514, Miller, Jonathan V: 894 Missiroli, M. IV: 310 532, 544, 554, 560 f, 564, 568, Miller, Martin (bis 1921 Rudolf Mistral, Frédéric (1830–1914) 585, 587, 590, 628, 640, 642, Müller, 1899–1968) IV: 535 III: 375 710, 730, 749, 762, 886, 904, Millet, Jacques (um 1425–1466) Mitterrand, François Maurice 907, 915, 944 f, 949, 952, 959, I: 386 (1916–1996) V: 8, 136 961, 963, 966; III: 103, 215, 228, Millo, Matei (1814–1896) III: 555, Mitterwurzer, Friedrich (1844–1897) 246, 520, 523, 539, 555, 591, 558 III: 178, 194, 731, 734, 750 723, 782, 794, 796, 803, 805, Millöcker, Karl (1842–1899) Mladenova, Margarita (*1947) 814, 839, 927; IV: 9, 11, 17 f, 24, III: 190, 227 f V: 692 26 ff, 30, 32, 37, 219, 288, 297, Millot, Philippe II: 356 Mnesarchos/Mnesarchides (Vater 328, 509, 574, 636, 652, 774, Millowitsch, Willy (1909–1999) des Euripides) I: 126 865, 874, 889, 910, 912, 920; V: 368 Mnester I: 270 V: 21, 23, 37, 40, 64 f, 129, 142, Milman, Henry Hart (1791–1868) Mnouchkine, Ariane (*1939) I: 2, 144, 150, 153, 158, 176, 205, 288, III: 416 99; V: 1, 21, 145, 147–158, 189, 303, 429, 432, 546, 551, 564, 574, Miloševi, Mata (1901–1997) 652, 863 608, 617, 637 f, 648, 697, 718, V: 660 Moalov, Pavel Stepanovi (1800– 782, 818, 821, 856, 867 Miloševi, Slobodan (1941–2006) 1848) III: 527 Molière, Mlle Béjert, Armande V: 660 Modena, Gustavo (1803–1861) Molina, Luis de (1536–1600) II: 9 Miltiades (†489 v. Chr.) I: 183 III: 347 f Molkenboer, Anton (1872–1960) Miltinis, Juozas (1907–1994) Modrzejewska, Helena (eig. Jadwiga III: 884; IV: 696 V: 765, 767 Helena Misel, 1840–1909) Möller, Gabriel II: 919 Milton, John (1608–1674) II: 295 III: 516 Molnár, Farkas (1895–1945) Milutin, eki (1882–1964) IV: 933 Moelles, Jacques de I: 322 IV: 364, 633 Milva (eig. Maria Ilva Biolcati, Mohácsi, János V: 702 Molnár, Ferenc (eig. F. Neumann, *1939) V: 556, 562 Mohammed II., der Eroberer, Sultan 1878–1952) III: 923 f; IV: 31, 632 Minetti, Bernhard (1905–1998) (Regierungszeit 1451–81) I: 408 Mološevi, Mata (*1910) IV: 933 I: 641; II: 839 f; III: 123; IV: 378, Moholy-Nagy, László (1895–1946) Monaco, Lorenzo (um 1365–1426) 406, 526; V: 79, 278, 313, 338, IV: 356 f, 361 f, 417, 421, 450, I: 351 343 633; V: 585 Monakov, Nikolai I: 616 Mingotti, Angelo II: 935, 951 Mohum, Michael II: 284 Monari, Giacomo II: 734 Mingotti, Pietro II: 722, 884, 909 Moissi, Alexander (1880–1935) Monato, Max IV: 513 Mingotti, Regina (1722–1808) I: 95, 118, 626; II: 828, 858; Moncrieff, William Thomas (1794– II: 722 III: 619, 684, 726, 892; IV: 163, 1857) III: 407 Minichmayr, Birgit (*1977) V: 510 267, 270 f, 274, 276, 279 f, 285 ff, Mondory II: 222 Minks, Wilfried (*1931) I: 649; 289, 293, 337 f, 347, 370, 529, Mondrian, Piet (eig. Pieter Cornelis II: 110, 148, 826, 847, 849; 554, 572 f, 580 Mondriaan, 1872–1944) IV: 693, III: 707, 710; V: 251 f, 264 f, 267– Mol, Pauline (*1953) V: 824 709 ff Namenregister 419

Moniglia, Giovanni Andrea II: 46, Moorat, J. III: 855 Morley, Christopher V: 886, 891 57, 420 Moore, Edward (1712–1757) Mörner, S. V: 812 Moniuszko, Stanisław (1819–1872) II: 675 Moro, Aldo (1916–1978) V: 562, III: 516 f Morak, Franz (*1946) III: 221; 660 Monk, Egon (1927–2007) II: 839; V: 471 Morone, Bonaventura II: 53 V: 328, 416, 420, 424 Morales Medrano, Juan de II: 81 Moroni, Giambattista (1520/25– Monmouth, Geoffrey of (um 1100– Morales, Alonso de II: 81 1578) III: 435 um 1154) I: 641 Morano, Francisco III: 834 Morosov, Sawwa Timofljewi Monmouth, Herzogin von II: 677 Moratín Fernández de Moratín, III: 903, 905 Monnier, Philipp II: 496 Leandro und Nicolás Morre, Carl (1832–1897) III: 204, Monod, Jean V: 892 Moravia, Alberto (1907–1990) 225 Monroy y Silva, Cristóbal (1612– V: 870 Morsimos (Ende 5. Jh. v. Chr.) 1649) II: 154 Moréas, Jean (1856–1910) III: 573, I: 147, 152 Montag, Dieter (*1949) V: 405 594 Morstadt, Vinzenz (1802–1875 Montague, Walter I: 688 Moreau d. J., J.-M. II: 494, 500, III: 506 Montaigne, Michel Eyquem, 523 Morsztyn, Andrzej (um 1613–1693) Seigneur de (1533–1592) I: 411, Moreau, Jeanne (*1928) V: 17, 28 II: 483 483, 602, 632, 673; V: 731 Morelli, Cosimo (1732–1812) Mortier, Gérard (*1943) V: 507, Montaigu, René Magnon de (1661– II: 582 511 ff, 861 1737) II: 906 f Morelli, Rina (1908–1976) V: 576 Morton, John Maddison (1811– Montalbán, Juan Pérez de Pérez Moreno, Marguerite (1871–1948) 1891) III: 424 de Montalbán, Juan IV: 109, 113 Morton, Thomas (1764–1838) Montbrun, Louis II: 957 Moreno, Matilde III: 834 III: 424 Montchrestien, Antoine de (1576– Moreto y Cabaña, Agustín (1618– Morus, Sir Thomas (eig. Th. More, 1621) I: 484; II: 205 1669) II: 151, 153–161; um 1478–1535) I: 410, 611, 613 Monteiro, Luís de Sttau (1926– III: 198 Mosbacher, Peter (eig. Ludwig 1993) IV: 224 f Moretti, Marcello (1910–1961) Hermann M., 1912–1977) Montemayor, Jorge de (um 1520– II: 590, 592, 595 f, 601, 713; V: 260, 264 1561) I: 647; II: 86 V: 554, 559 Moschion (vermutl. 3. Jh. v. Chr.) Montemezzi, Italo (1875–1952) Moretti, Pietro II: 706, 723 I: 152 IV: 125 Moretti, Tobias (eig. T. Loeb, *1959) Moser, Hans (eig. Johann Julier, Montero, Germaine (1909–2000) V: 373 1880–1964) III: 218; IV: 591 f; V: 6 Morfov, A. V: 687 V: 473 Montespan, Françoise Marquis de Morgan, Abi (*1969) V: 943 Möser, Justus (1720–1794) II: 781 II: 257 Moriceau, Norma V: 475 Moser, Kolo (eig. Koloman M., Monteverdi, Claudio (Zuan Anto- Morin, Charles III: 605 1868–1918) III: 728 nio) (1567–1643) II: 37, 45, 48, Moritz der Gelehrte, Landgraf von Mosheim, Grete (1905–1986) 448; V: 852 Hessen-Kassel (1572–1632) IV: 530 Montfort, Silvia (1925–1991) II: 416 Moskwin, Ivan M. (1874–1946) V: 17 f Moritz Graf von Nassau-Katzeneln- IV: 789, 919 Montgelas, Maximilian Joseph bogen, Prinz von Oranien (1567– Mosley, Ch. II: 661 (Graf) (1759–1838) III: 55 1625) II: 310 Mošna, Jindich (1837–1911) Montherlant, Henry Marie-Joseph Moritz von Sachsen-Zeitz, Herzog III: 508, 889 de (1896–1972) IV: 12; V: 40 ff II: 456 Mota, João (*1942) V: 618 Monti, Vincenzo (1754–1818) Moritz, Carl III: 647, 744 Motley IV: 655 II: 613 Moritz, Heinrich (1800–1868) Motta, Fabrizio Carini (†1700) Montiano y Luyando, Agustín de III: 145 II: 40 ff, 416 (1697–1764) II: 635, 637 Moritz, Karl Philipp (1756–1793) Motte, C. III: 436 Montijn, Aleida (1908–1989) III: 76 Motte-Houdar, Antoine de la V: 254 f Moritz, Louis II: 690 Houdar de la Motte, Antoine Montis, Costas (1914–2004) Morlacchi, Francesco (1784–1841) Mouchtar-Samorai, David (*1942) V: 670 III: 93 II: 799; V: 530 420 Namenregister

Moulaert, René (1901–1965) Müller, Harald (*1934) V: 375 Murnau, Friedrich Wilhelm (eig. IV: 692, 701 ff Müller, Heiner (1929–1995) V: 28, F. W. Plumpe, 1888–1931) Mounet-Sully, Jean (1841–1916) 282, 296, 347, 350, 357, 369, 389, IV: 236 III: 274, 277, 577 396 ff, 401, 404 f, 408–412, 414, Murolo, Ernesto (1876–1939) Mountfort, Susanna (1667–1703) 423, 425 f, 430, 433 f, 437–440, V: 565 II: 290 442–458, 501, 551, 579, 587, 617, Murphy, Arthur II: 687 f Mouret, Jean-Joseph (1682–1732) 687 Murphy, Dudley IV: 62 II: 700 Müller, Inge (geb. I. Schwenkner, Murphy, K. V: 901 Mouzenides, Takis (1911–1981) 1925–1966) V: 443 f, 455 Murphy, Tom (*1935) V: 887 I: 47; IV: 937; V: 665 Müller, J.Chr.E. II: 842, 903 Musatescu, Sanda V: 674 Mowinckel, Agnes (1875–1963) Müller, Johann Heinrich Friedrich Muatescu, Tudor (1905–1970) IV: 764 (1738–1815) II: 889 IV: 925 Mozart, Wolfgang Amadeus (1756– Müller, Joseph Ferdinand Freiherr Muscettola, Antonio (†1679) II: 53 1791) II: 125, 522, 565 f, 622, (1755–1836) II: 755, 871 Muschler, Johann I: 517 625–629, 700, 717 f, 735 f, 741, Müller, Sophie (1803–1830) III: 178 Musil, Robert (1880–1942) 746, 748, 771, 826, 873, 882, Müller, Stephan (*1951) V: 534 IV: 565; V: 499 889 ff, 895–899, 902, 930, 934, Müller, Traugott (1895–1944) Musorgskij, Modest Petrovi (1839– 938, 943, 946, 948, 951, 957; IV: 248, 379, 390, 408, 414 ff, 1881) III: 529, 614, 846; IV: 358, III: 40, 64, 70, 93, 113, 148, 180, 418, 420, 422, 450, 452, 525 364, 846, 880; V: 891 182, 185 f, 196, 212, 234 f, 237, Müller, Wenzel (1767–1835) Mussato, Albertino (1261–1329) 249, 351, 436, 493, 549, 657 f, II: 897; III: 215 I: 264 f, 441 737; IV: 450, 570, 572, 574, 576, Müller, Wilhelm II: 830 Mussbach, Peter (*1949) V: 512 580, 582, 585, 765, 880; V: 119, Müller-Guttenbrunn, Adam (1852– Mussert, Anton Adriaan (1894– 175, 339, 464, 509, 820, 852, 891, 1923) III: 743 1946) IV: 694 926 Müller-Stahl, Hagen (*1926) V: 445 Musset, Alfred de (1810–1857) Mráz, Stanislav (1864–1918) Müllner, Adolf (1774–1829) III: 77, II: 606; III: 274 f, 279 ff, 520, 794, V: 713 117, 174 805; IV: 11; V: 65, 144, 717 Mrobek, Slavomir (*1930) IV: 219, Multatuli (eig. Eduard Douwes- Musset, Paul de (1804–1880) 909; V: 78, 224, 348, 648, 687, Dekker, 1820–1887) III: 451 III: 284 723, 730 f, 733, 752, 754 f, 758 ff Munch, Andreas (1811–1884) Mussolini, Benito (1883–1945) Mtschedelov, Vachtang IV: 804 III: 469 IV: 117, 158 f, 564; V: 539 Muehl, Otto (*1925) V: 479 Munch, Edvard (1863–1944) Müthel, Lothar (1896–1965) Mugur, Vlad (1927–2001) V: 681 III: 678, 693; IV: 260, 270; II: 838; III: 672; IV: 403, 405 f, Mühe, Ulrich (1953–2007) V: 457 V: 793, 820 523, 525 f, 602 f; V: 213, 219, Mühldorfer, Joseph III: 30 Munck, Dieter V: 235 231 f, 461, 470 f Muizelaar, Titus (*1949) V: 856 Mundt, Theodor (1808–1861) Mylius, Christlob (1722–1754) Mukaovský, Jan (1891–1975) III: 116 II: 791 f IV: 609 Munk, Kaj (eig. K. Harald Leininger Mylius, Jakob II: 764 Muliar, Fritz (*1919) III: 221; Petersen, 1898–1944) IV: 743, Mylius, Wilhelm Christhelf Sieg- V: 471, 484, 487, 500 745, 752–757; V: 792 mund (1753–1827) II: 760 Mulka, Robert Karl Ludwig (1895– Muñoz Seca, Pedro (1879–1936) 1969) V: 263 III: 841; IV: 178 Nádas, Péter (*1942) V: 702 Müller von Friedberg, Karl III: 234 Muñoz, Gori II: 123 Nádasdy, Kálmán (1904–1980) Müller, Adolf (1801–1886) III: 221 Münsterer, Hanns Otto (1900–1974) IV: 638 Müller, Chr. II: 785 IV: 464 Naevius, Gnaeus (um 265–nach 200 Müller, Elisabeth V: 292 Müntzer, Thomas (1498–1525) v. Chr.) I: 227, 249 Müller, Friedrich (1749–1825) I: 513 Nagel, Ivan (*1931) V: 301 f, 308, II: 830 Muratori, Ludovico Antonio (1672– 328, 335, 369, 387, 512 f Müller, Gerda (1894–1951) III: 621, 1750) II: 587, 635 Naghiu, Iosif (1932–2003) V: 677 710; IV: 337 f, 406 Murer, Jos (1530–1580) I: 532, 534 Nagornoskis, Vincas (1869–1939) Müller, Hans Carl (1889–1960) Muret, Marc-Antoine (1526–1585) III: 813 V: 234 I: 483 Nagy, Imre (1896–1958) V: 694 Namenregister 421

Najac, Emile de (1828–1889) Nejedlý, Zdenk (1878–1962) Neumann, Bernt (*1960) V: 389 III: 320 III: 661 Neumeister, Erdmann (1671–1756) Nansen, Betty (1873–1943) III: 803; Nekrošius, Eimuntas (*1952) II: 390, 444 IV: 744 f, 749, 751 f V: 773, 775 Neutsch, Erik (*1931) V: 410, 448 Naogeorg, Thomas (eigentl. Thomas Nel, Christof (*1944) III: 95; Nevares, Marta de II: 100, 102, 117 Kirchmeir, 1511–1563) I: 540– V: 297, 333 ff, 411, 454 Nevas, Emilia dos III: 384 544, 546 Nell, Nathalie II: 250 Neve, Rotraut de V: 297, 334 Napier, John (*1944) V: 878 Nelli, Jacopo (1676–1770) II: 587 Neveu, Jean-Baptiste II: 904 Napoléon Bonaparte I., Kaiser der Nelson, Rudolf (1878–1960) Newes, Tilly (1886–1970) III: 623, Franzosen (1769–1821) II: 503; III: 717; IV: 433–436, 522, 536 f, 703 II: 523, 526, 532, 537, 577, 609, 716 Newton, Sir Isaac (1642–1727) 632, 690, 696, 702, 812; III: 5, 9, Németh, Ákos (*1964) V: 702 II: 8, 549, 610, 646, 661 31, 68 f, 78, 92 f, 101, 104, 165, Németh, Antal IV: 636 Newton, Lauren I: 177 172, 241 f, 246, 248, 254, 257, Nemirovi-Danenko, Vladimir Newton, Thomas I: 584 260 f, 264 f, 342, 360, 380, 388, Ivanovi (1858–1943) I: 178; Nezval, Vítzslav (1900–1958) 440, 456, 480, 512, 521 f, 551, III: 525, 595, 903 f, 914; IV: 819 f, IV: 609, 620 581 830, 845; V: 633, 641, 645 Niccolini, Gian Battista (1782– Napoléon III., Kaiser der Franzosen Nemours, Duc de II: 180 1861) II: 581; III: 351 f (Charles Louis Bonaparte, 1808– Neophron (2. Hälfte 5. Jh. v. Chr.) Nicklisch, Franz Friedrich (1906– 1873) III: 156, 244 f, 249 f, 275 f, I: 148 1975) II: 848 307 Neppach, Robert IV: 320, 324, 381 Nicklisch, Maria (1904–1995) Nardi, Jacopo (1476–1563) I: 423 Néricault-Destouches Destouches IV: 895 Narros, Miguel (*1932) IV: 209; Nero (37–68) I: 218 f, 225, 253 ff, Nicolai, Friedrich (1733–1811) V: 605, 609 257, 261, 266 II: 764 f, 793, 795; III: 80 Naselli, Alberto (1543–1585) Neruda, Pablo (1904–1973) V: 544 Nicolai, Otto (1810–1849) III: 96 f I: 439; II: 49 Nerulos, Jakovos Rizos (1778–1850) Nicolet, Jean-Baptiste (1728–1796) Nash, John III: 394, 403 III: 563 III: 256 Nashe, Thomas (1567–um 1601) Nestriepke, Siegfried (1885–1963) Nicoletti, Susi (eig. Susanne Emilie I: 570 IV: 397 Luise Adele Habersack, 1918– Natálja Alexéjewna, Prinzessin Nestroy, Johann (Nepomuk Eduard 2005) V: 464, 509 II: 963 f Ambrosius) (1801–1862) II: 895; Nicolini II: 935 Nathansen, Henri IV: 750 III: 108, 117, 165, 186, 190 f, Niebergall, Ernst Elias (1815–1843) Nauman, Bruce (*1941) V: 585 194 f, 201, 204, 217 ff, 225, 227, III: 110 f Naumann, Johann Gottlieb (1741– 229, 489, 493, 548, 739, 743; Niedecken-Gebhard, Hanns (1889– 1801) II: 430, 910 f, 919, 923 f IV: 377, 595; V: 468 f, 471, 476, 1954) II: 684; IV: 337, 442 f, Navas, Marqués de las II: 97 484, 487, 490, 503, 511 517, 519 Nebdal, Karel (1888–1964) IV: 614 Neubauer, Friedrich V: 467 ff Niedermoser, Otto (1903–1976) Neeb, Cato IV: 712 Neuber, Friederike Caroline (1697– IV: 275 Neft, Heinrich IV: 397 1760) II: 350, 755, 757 f, 764, Niedra, Andrievs (1871–1943) Neher, Carola (1900–1942) III: 707; 773 f, 792, 883, 965 f III: 811 IV: 459, 470, 591 f Neuber, Johann (1697–1759) Nielsen, Asta (1881–1972) IV: 370 Neher, (Rudolf Ludwig) Caspar II: 350, 755 f Niemcewicz, Julian Ursyn (1757– (1897–1962) I: 111, 113, 123, Neubert, H. III: 118 1841) II: 958 608; II: 159, 804; III: 126, 358, Neudegg, Egon (1891–1959) Niemöller, Martin (1892–1984) 706 f, 710; IV: 294, 347, 370 f, IV: 540, 542 IV: 325 389, 402, 404 ff, 450, 452, 455, Neuenfels, Hans (*1941) III: 707; Niese-Jarno, Hansi (1875–1934) 460 f, 463–468, 470 ff, 474 f, 478, IV: 100; V: 249, 281, 286 f, 293, III: 226 480 f, 487, 489, 493, 496, 502, 300, 303, 330 ff, 334 f, 512, 840 Nieser, Johann Baptist II: 736 f 504, 556 f; V: 222, 235, 396, 417, Neumann, Alfred (1895–1952) Nietzsche, Friedrich (1844–1900) 419 f, 424, 531 IV: 424 I: 27, 138; III: 7, 60, 162 f, 336, Neidhart von Reuenthal (um Neumann, Angelo (1838–1910) 339, 477, 520, 566, 622, 639, 1185/90–um 1245) I: 370, 382 f III: 509, 511, 891 f; IV: 629 682, 704, 713, 749, 765, 786, 422 Namenregister

828, 833, 855, 858, 865, 899; Noozeman, Jillis (1627–1682) O’Casey, Sean (eigtl. John Cassidy, IV: 118, 313, 434, 438, 811; II: 309, 318 1880–1964) III: 848; IV: 650, V: 37, 40, 226, 481, 591 Norén, Lars (*1944) V: 502, 826– 664, 668–677; V: 240, 276, 283, Nieva, Francisco (*1924) IV: 208; 829, 837 886, 898, 917 V: 600, 610 Norokov, M. IV: 795 O’Neill, Eliza (1791–1872) III: 412 Nijinsky, Václav (1889–1950) North, Thomas I: 627, 630 O’Neill, Eugene (1888–1953) III: 615 ff, 723, 919 f Norton, Thomas (1532–1584) III: 784; IV: 152, 219, 589, 623, Nikias (vor 469–413 v. Chr.) I: 128, I: 569 637, 728, 737, 745, 838–841; 171 Nosseni II: 439 V: 230, 232, 288, 481, 584, 806, Nikolaus I., Zar von Russland Nostitz und Rienek, Franz Anton 817 (1796–1855) III: 522 ff von II: 931, 936 ff; III: 504 Obaldia, René de (*1918) IV: 70; Nikolaus II., Zar von Russland Not, Lucien IV: 112 V: 13 (1868–1918) III: 794, 901 f; Nota, Alberto (1775–1847) II: 609 Oberer, Walter (1911–2001) V: 516 IV: 767 Nottara, Constantin (1859–1935) Oberländer, Hans I: 132; III: 691, Nikolaus V., Papst (eig. Tommaso III: 561, 927 701 Parentucelli, 1397–1455) I: 451 Nouseul, Rosalie Marie (1750– Oberlin, Johann Friedrich (1740– Nikoli, Atanasije (1803–1882) 1804?) II: 707 1826 II: 804 III: 554 Novák, Eszter (*1964) V: 702 Oberlin, Frank III: 701 Nikostratos (Sohn des Aristophanes) Novalis (eig. Georg Philipp Friedrich Obey, André (1892–1975) V: 37 I: 170 Freiherr von Hardenberg, 1772– Obligny, Mlle de II: 568 Nilsen, Hans Jacob (1897–1957) 1801) III: 78, 82, 467; IV: 582 Obolensky, Chloe V: 160, 170 ff IV: 761, 764 Novelli, Ernesto (1851–1919) Obrenovi, Miloš III: 554 Nilson, Einar (1881–1964) IV: 120 Ochsenheimer, Ferdinand (1767– IV: 572 Noverre, Jean-Georges (1727–1810) 1822) III: 194 Nilsson, Reidar V: 789 II: 529 ff, 534, 665, 722, 727, Odets, Clifford (1906–1963) Niescu, Traian V: 678 873, 882 f, 889, 947 IV: 643, 651; V: 200 Nithart, Hans (auch: H. Neithart, Novios I: 47 Oehlenschläger, Adam Gottlob 1430–1502) I: 517 Novius I: 233 (1779–1850) III: 466 f, 469, 802; Nitsch, Hermann (*1938) V: 478– Novotna, Jarmila (1907–1994) IV: 741, 750 481 III: 330; IV: 298 f Oeynhausen, Oberstallmeister von Nityanandan, Nirupama V: 156 Novotný, Antonín (1904–1975) III: 28 Nivelle de La Chaussée, Pierre V: 705 Offenbach, Jacques (1819–1880) Claude (1692–1754) II: 539, Nowaczyski, Adolf (1876–1944) II: 526; III: 111, 190, 192, 195, 546, 561, 774, 904 IV: 908 227 ff, 248 f, 257, 262, 296, 308, Niwinski, Ignati I. (1881–1933) Nübling, Sebastian (*1960) V: 533 319 f, 324 ff, 336, 491, 509, 777 f; II: 604 f; IV: 791 Nui, Hinko (1883–1971) IV: 296, 357; V: 176 Noble, Adrian (Keith) (*1950) IV: 929 Ogier, Bulle (eig. Marie-France V: 890, 894 Nuitter, Charles (1828–1899) Thielland, *1939) V: 367 Nodier, Jean-Charles Emmanuel III: 330, 334 Ogiski, Michal Kazimierz (1780–1844) II: 606 Nüll, Eduard van der (1812–1868) II: 960 f Noël, Jacques V: 39, 41, 78 f, 100 III: 184 Oglio, Domenico dell’ II: 966 Noelte, Rudolf (1921–2002) Nunes, Simao Caetano II: 642 Ognianova, J. V: 688 II: 265; III: 670, 867; IV: 307, Nunn, Sir Trevor (Robert) (*1940) Ohnesorg, Benno (1940–1967) 311, 378; V: 59, 286–293, 353 I: 629 ff; V: 886, 890, 894 f, 903, V: 253 Noiret, Philippe (*1930) V: 19, 23 905 Oida, Yoshi (*1933) V: 164 Nokes, James II: 288 f Nuovina, Madame de III: 336 Okhlopkov, Nikolai P. (1900–1967) Nolfi, Vincenzo (1594–1665) II: 25, Nuši, Branislav (1864–1938) IV: 794, 797 46 III: 925; IV: 933; V: 648 Ökonomou, Thomas (1864–1917) Nono, Luigi (1924–1990) V: 265 Nüsse, Barbara (*1943) V: 345 IV: 936 f Noozeman van den Bergh, Adriana Oláh, Gusztáv (1901–1956) IV: 637 (um 1635–1661) II: 318 O Lejárraga García, María de la Oldfield, Anne (1683–1730) II: 290, Noozeman, Jan II: 315, 318 Martínez Sierra, María 658 Namenregister 423

Oliveira, João Correia de (1881– 784, 873, 879, 896, 898 f, 909– Ovid (Publius Ovidius Naso, 43 v. 1960) IV: 220 914, 920, 937 Chr.–17/18 n. Chr.) I: 252, 624, Oliver, Joan (1899–1986) IV: 202 Oscar II., König von Norwegen 650, 659; V: 823 Olivier, Marie V: 47 (1829–1907) III: 479 Ozeray, Madeleine (1908–1989) Olivier, Sir Laurence (Kerr), Lord Osiski, Ludwik (1775–1838) IV: 110, 112 Olivier of Brighton (1907–1989) II: 958; III: 514 I: 112; III: 852; IV: 641, 653, Oskarson, Peter (*1951) V: 815, Päätalo, Kalle (eig. Kaarle Alvar, 656; V: 80, 108, 679,: 889, 891, 822 f 1919–2000) V: 784 895 f, 898 f, 905, 911 Osorio, Elena II: 97 Pabst, Peter V: 303, 325 Oliviero, P. D. II: 43 Osten, Suzanne (*1944) V: 812, Pacassi, Nikolaus Franz Leonhard Olmedo, Alonso de II: 81 821 ff, 825 Freiherr von (1716–1790) Olsen, Ernst Bruun (*1923) V: 792 Ostermaier, Albert (*1967) V: 776 II: 872, 874 Olsson, Hagar (1883–1978) IV: 736 Ostermeier, Thomas (*1968) Paccius (Neffe u. Schüler des Ennius) Olsson, S. V: 811 V: 351, 358 ff, 837 I: 228, 253 Olthoff, Kammerherr von II: 919 Osterwa, Juliusz (1885–1947) Pacheco, José IV: 220 Oly Carte, Richard d’ III: 437 IV: 889 f, 892, 900; V: 748 Pacuvius, Marcus (um 220–130 Ongaro, Antonio (um 1560–1600) Ostrovski, Grisha (*1918) V: v. Chr.) I: 226 ff I: 447 Ostrovskij, Aleksandr Nikolaevi Padovani, Lea (1923–1991) V: 546 Ophüls, Max (eig. M. Oppenheimer, (1823–1886) II: 969, 974; Paduano, Alessandro II: 52 1902–1957) III: 756; IV: 338, III: 526 ff, 531 ff, 794, 811, 905 f, Page, Michael V: 441 522 910, 926; IV: 638, 774, 789, Paghetti, Giovanni II: 49 Opitz, Georg Emanuel (1775–1841) 823 f, 828, 840 f, 857; V: 643, Pagnani, Andreina (1906–1981) II: 785; III: 244 648, 718, 834 V: 576 Opitz, Martin (1597–1639) I: 265; Otaševi, Dušan (*1940) V: 658 f Pagnol, Marcel (1895–1974) IV: 14 II: 382, 387 f, 393, 397, 445 Otero del Pozo, Sotero IV: 198 Paik, Nam June (1932–2006) V: 591 Oppenheimer, Julius Robert (1904– Ott, Arnold (1840–1910) III: 760 Painlevé, Jean (1902–1989) IV: 71 1967) V: 263 Ott, Carlos (*1947) V: 136 Painter, William (1540(?)–1594) Oppenheimer, Max Ophüls, Max Ottavio, Ludovico (1636–1707) I: 626 Orbay, François d’ II: 176 II: 448 Pais, Ricardo (*1945) V: 619 Ordyski, Ryszard (1898–1953) Otto I. von Wittelsbach, Prinz von Paisiello, Giovanni (1740–1816) IV: 889 f, 893 Bayern, König von Griechenland II: 624, 746, 946, 951, 957, 970 f Orff, Carl (1895–1982) IV: 515, (1815–1867) III: 563 Paladini, Vinicio (1902–1971) 517, 519; V: 229 Otto, Harald III: 809 IV: 149, 152 Origenes (um 185–252) I: 273 Otto, Teo (1904–1968) I: 597; Palaprat, Jean (1650–1721) II: 198 Ørjasæter, Tore (1886–1968) II: 817, 133, 838, 848; III: 212; Palárik, Ján (1822–1870) III: 893 V: 838 IV: 164, 406, 428, 430, 450, 453, Pálffy von Eröd, Ferdinand Graf Örkény, István (1912–1979) V: 699 495, 498 f, 523, 553, 556, 627; (1774–1840) III: 172, 187 Orlandi, Angela II: 442 V: 79, 107, 213, 218, 220 f, 228– Palitzsch, Peter (1918–2004) Orléans, Philipp von (1674–1723) 232, 235, 415, 418, 468 f, 471, IV: 476, 492, 673; V: 124, 253 f, II: 499, 507, 518 508, 520, 523, 532 272 f, 275, 280–287, 293, 302, Orléans, Prinzessin von II: 190 Ottwald, Ernst (1901–1943) 329–332, 334 ff, 356, 365, 402, Orlik, Emil (1870–1932) III: 660, IV: 468 418, 421, 424, 492, 838, 913, 922 715; IV: 270, 272 Otway, Thomas (1652–1685) Palka, Francisco III: 384 Orloff, Ida (1889–1945) III: 622 II: 294, 297 f, 670, 777, 904; Palladio, Andrea (1508–1580) Ortega y Gasset, José (1883–1955) III: 416 f, 747 I: 410, 441, 451, 455 f, 459, 688; IV: 176 f Ould, A. IV: 929 II: 14, 35 Orth, Elisabeth (*1936) V: 328 Ours de Mandajors, Jean Pierre des Pallavicino, Pietro Sforza, Kardinal Ortiz de Villajos, Augustín III: 365 (1679–1747) II: 590 (1607–1667) II: 53 Orton, Joe (eig. John Kingsley O., Overbeke, Herman van (1896–1957) Pallenberg, Max (1877–1934) 1933–1967) V: 881, 903, 926 IV: 700 II: 268, 834, 838; IV: 282, 294, Osborne, John (James) (1929–1994) Overskou, Thomas (1798–1873) 338, 420, 569, 582, 626 IV: 648, 654, 689; V: 222, 730, III: 467 Palli, Margherita V: 583 424 Namenregister

Palme, August III: 569 Parigi, Giulio (1571–1635) I: 688; Paul III., Papst (eig. Alessandro Palme, Olof (eig. Sven Olof Joachim II: 13 ff, 35, 58, 384 Farnese, 1468–1549) I: 428, 443, P., 1927–1986) V: 809 f, 814 Paris, Luis III: 842 513 Palmer, John II: 665 Paris, Pierre-Adrien II: 529 Paul, Jean (eig. Johann Paul Fried- Palmoti, Džono (1607–1657) Pâris-Duverney II: 565 rich Richter, 1763–1825) II: 841 II: 481 Park, T. II: 662 Paul, Leslie Allen (1905–1985) Palmstierna-Weiss, Gunilla (*1928) Parker, Erwin (1903–1987) IV: 554 V: 909 V: 260, 264 Parker, J. IV: 893 Paulay, Ede (1836–1894) III: 545 f, Pálsson, Lárus (1914–1968) IV: 758 Parker, Pieter Triael II: 309, 318 923 f; IV: 631 Palucca, Gret (eig. Margarete Parmeggiani, Frida (*1946) V: 359 Paulmann, Annette (*1964) V: 369 Paluka, 1902–1993) IV: 440, Parravincini, Angelo III: 359 Paulsen, Carl Andreas (um 1620– ?) 444, 519; V: 424 Parry, Natasha III: 912 II: 347 ff, 472 Paludan-Müller, Frederik (1809– Parsons, William III: 399 Paulsen, Ferdinand Egidius II: 468 1876) III: 466 Paryla, Karl (1905–1996) III: 223; Paulsen, Harald (1895–1954) Panaitios (um 185/180–109 v. Chr.) IV: 553–556, 604; V: 236, 462, IV: 471 I: 242 464, 467–470, 485 f, 523 Paulsen, Max (1876–1956) Panev, Pano (*1933) V: 689 Paryla, Katja (*1940) V: 401, 435 III: 867 Pandolfi, Vito (1917–1974) V: 576 Pascal, Blaise (1623–1662) II: 2, 8, Pausanias (ca. 110–180) I: 47 Pandur, Tomaž (*1963) V: 655 f 180, 188, 222, 234, 240 Pauvert, Jean-Jacques (*1926) Panizza, Oskar (1853–1921) V: 844 Pascaly, Mihail (1830–1882) V: 116 f Pannaggi, Ivo (1901–1981) IV: 145, III: 558 Paveli, Ante (1889–1959) IV: 930 149, 152 Pasetti, Carlo II: 39 Pavievi, Borka V: 658 Pannasch, Anton (1789–1855) Pasetti, Otto de (eig. Otto Freiherr Pavlíek, František (1923–2004) III: 117 von Pasetti-Friedenburg, 1902–?) V: 718 Panso, Voldemar (1920–1977) V: 465 Pavlova, Anna (1881–1831) V: 773 Paso, Alfonso (1926–1978) IV: 197, III: 615, 798, 920 Pantelides, Nicos (1906–1984) 205 Pavlova, Nina IV: 798; V: 624 V: 670 Pasolini, Pier Paolo (1922–1975) Pawlikowski, Tadeusz (1862–1915) Papageorgiou, Thanassis V: 668 V: 550, 569, 580, 582 f, 733 III: 896 f; IV: 888 Papandreou, Andreas (1919–1996) Pasqual, Lluis (*1951) IV: 192; Paxinou, Katina (1900–1973) V: 663 V: 147, 597, 604, 608 f IV: 937; V: 665 Papillon de la Ferté, Denis Pierre Pasquati, Giulio II: 195 Pazzi, Alessandro (1483–um 1530) Jean (1727–1794) II: 524 f Pasquini, Abt II: 619 I: 440 f Papini, Giovanni (1881–1956) Passé, Corel II: 698 Peaslee, Richard (*1930) V: 160 IV: 138 Pasta, Giuditta (1792–1865) Pechstein, (Hermann) Max (1881– Paquet, Alfons (1881–1944) III: 354 f 1955) IV: 300 IV: 253, 397, 413 Pasternak, Boris Leonidovi (1890– Peck, Bob V: 918 Parabosco, Girolamo I: 427 1960) V: 622, 639 Pecori, Antonio Francesco II: 879 Paracelsus, Aureolus Theophrastus Patachich von, Freiherr II: 946 Pécourt, Louis (1655–1729) II: 190, (eig. Theophrastus von Hohen- Patas, Ch. E. II: 494 192 heim, 1493–1541) I: 411 Pateraki, Roula V: 668 Pedajas, Priit (*1954) V: 770, 774 Paravicini, I. B. II: 403 Pathé, Charles IV: 5 Pedel, William II: 309 Parc, Thérèse du (eig. Th. De Gorle, Patin, Jacques I: 493 Pedrell, Felipe (1841–1922) III: 378, 1633–1668) II: 237 Patry, Albert IV: 407 843 Parenti, Franco (1921–1989) Patsas, Yiorgos V: 667 Pedrero, Paloma (*1957) V: 610 V: 569, 571 Patte, Pierre (1723–1814) II: 739; Pedro V., König von Portugal Parfuß II: 728 III: 289 Peter V. Pariati, Pietro (1665–1773) II: 443, Pauersbach, Joseph Carl von II: 948 Pedro, António (1909–1966) 615, 932 Paul I., Zar von Rußland (1796– IV: 217 Paricio, Assumpció III: 840 1801) II: 972 f Peduzzi, Richard (*1942) II: 554; Parigi, Alfonso (1606–1656/59) Paul II., Papst (eig. Pietro Barbo, III: 455; V: 20, 119, 138, 147, II: 14 f 1417–1471) I: 414 185 f, 311, 367, 544 Namenregister 425

Peele, George (1557–1596) I: 570, Pergolesi, Giovanni Battista (1710– Peter III., Zar von Rußland (1728– 589, 595, 600; II: 342 1736) II: 200, 526, 623 f, 712 1762) II: 969 Peiper, Tadeusz (1891–1969) Peri, Jacopo II: 44 f Peter II., König von Jugoslawien IV: 898 Péri, Lászlo IV: 633 (1923–1970) IV: 927 Peisistratos (um 600–528/27 v. Chr.) Periander (um 625–585/86 v. Chr.) Peter V. (Pedro V.), König von I: 7, 11, 24 ff I: 8 Portugal (1861–1889) III: 380 Pekny, Romuald (*1920) III: 207; Périer, François /1919–2002) V: 47, Petersen, Leif (*1934) V: 792 f V: 241, 373 53 Peterson-Berger, Wilhelm (1867– Pelikowsky, Erika (1916–1990) Périer, Jean III: 599 1942) III: 778 V: 468 Perikles (um 490–429 v. Chr.) I: 30, Ptersons, Pteris (1923–1998) Pellegrini, Giovanni Antonio (1675– 53, 55, 66, 90, 92, 108–111, 128, V: 766 1741) II: 575 148, 163, 168 f, 172 f, 179, 183 f Petipa, (Joseph) Lucien (1815–1898) Pellerin, J.V. IV: 40 Perinet, Joachim (1765–1816) III: 332 Pellet, Josef III: 195 III: 204 Petipa, Marius (1822–1910) III: 333 Pellico, Silvio (1789–1854) III: 342, Perl, Fritz V: 348 Petit, Roland (*1924) V: 112 351 f Perlini, Memè (*1947) V: 548, 584 Petrachescu, Eliza IV: 925 Pemán y Pemartin, José María Pérot II: 507 Petrarca, Francesco (1304–1374) (1897–1981) IV: 197 Perottet IV: 550 I: 248, 386, 412, 445, 450 Pempelfort, Karl (1901–1975) Perrault, Charles (1628–1703) Petrolini, Ettore (1886–1936) IV: 681; V: 205 II: 235; III: 79 f III: 831 Penchenat, Jean-Claude (*1937) Perret, Auguste (1874–1954) IV: 6 f Petrosellini, Giuseppe (1727–1797) V: 150 Perrig, Elias (*1965) V: 838 II: 624 Penciulescu, Radu V: 679 Perrin, Émile (1814–1885) III: 582 Petrov, Anastas IV: 920 Penkov, Ivan (1897–1957) IV: 919 Perrin, François I: 481 Petrov, N. IV: 865 Penkova, Mara IV: 920 Perrin, Pierre (um 1620–1675) Petrov, Valeri V: 689 Penley, W.S. III: 850 II: 190 Petrovna, Elisabeth Elisabeth I., Pennington, Michael (*1943) Perronet II: 507 Zarin von Rußland V: 894 Perrot, Jules Joseph (1800–1862) Petrus Damiani (lat. Petrus de Pepoli, Alessandro (1757–1796) III: 305, 333, 437 Honestris, geb. um 1006–1072) II: 613 Perruci, Andrea II: 50 I: 273 Pepusch, Johann Christoph (1667– Perten, Hanns Anselm (1917–1985) Pétursson, Sigurdur (1759–1827) 1752) II: 678 V: 404, 411 V: 802 Pepys, Samuel (1633–1703) II: 290 Peruzzi, Baldassare (1481–1536) Pevsner, Antoine (1886–1962) Perceval, Luc (*1957) V: 513, 865, I: 423, 451, 459–462, 465 f, 471; IV: 58 f 870 ff II: 14 Peymann, Claus (*1937) I: 619; Pereda, Antonio de II: 62 Pesch, Erika IV: 553 II: 791, 801, 824, 827, 839; Pereira, Araújo (1871–1945) Pesne, Antoine (1683–1757) III: 105; V: 248, 253, 267, 293, III: 844 II: 711 301 f, 305 ff, 312, 323, 329, 336– Pereiras, Aranjo IV: 220 Pessoa, Fernando (António Nogeira) 347, 353, 376 f, 380, 426, 474, Pérez Barradas, Rafael (1890–1929) (1888–1935) III: 845; IV: 220 f; 483, 488, 492–506, 510 IV: 171 V: 382 Peyre, Joseph Marie (1730–1785) Pérez de Montalbán, Juan (1602– Pestalozzi, Johann Heinrich (1746– II: 177, 511 1638) II: 95, 122 1827) II: 903 Pezzl, Johann (1756–1823) II: 895 Pérez Fernández, Pedro (1885–1956) Pétain, Henri Philippe (1856–1951) Pfeffel d. A., Johann Andreas (1674– III: 841 V: 3 1748) II: 417 Pérez Galdós, Benito (1843–1920) Petavius II: 201 Pfeiffer, François Joseph (1778– III: 835, 837 f; IV: 177 Péteau II: 200 1835) III: 440, 449 f, 453 Pérez Sierra, Rafael V: 603, 610 Peter I., der Große, Zar von Rußland Pfeil, Johann Gottlob Benjamin Péréz, Antonio II: 63 (1672–1725) II: 475, 485 ff, 962, (1732–1800) II: 780 Pérez, Cosme II: 81 964, 966 Pfitzer, Johann Nikolaus II: 831 Perfall, Karl Freiherr von (1824– Peter II., Zar von Rußland (1715– Pfitzner, Hans (1869–1949) III: 63, 1907) III: 86 1730) II: 964 92, 718; IV: 453 f, 515 426 Namenregister

Pflanzl, Otto (1865–1943) IV: 574 Philistron I: 200 Pilóty, Karl von (1826–1886) Pflegerl, Dietmar (*1943) V: 488 Phillesbois, Alessandro II: 934 III: 149 Pfüller, Volker (*1939) V: 369, 429, Phillipides I: 198 Pina, Augusto III: 845 435 Philokles I: 147, 198 Pinchot, Rosamund I: 650 Phaedrus (um 15 v. Chr.–um 30) Phormis I: 22 Pinckney, Darryl (*1953) V: 359 II: 318 Phrynichos (6./5. Jh. v. Chr) I: 11– Pindar(os) (522/18–445 n.Chr.) Pheidias I: 110 15, 58, 62, 87 f, 147 I: 32, 87 Phelps, Samuel (1804–1878) Pia, Pascal (eig. Pierre Durand, Pindemonte, Giovanni (1751–1812) III: 415, 427 1903–1979) V: 59 II: 613 Pherekrates (um 460–nach 420 Piave, Francesco Maria (1810–1876) Pinedo, Baltasar II: 86 v. Chr.) I: 184 III: 278 Pinelli, Giuseppe (1928–1969) Philadelphos I: 154 Picabia, Francis (eig. F.-Marie V: 573 Philemon aus Soloi/Syrakus (um Martinez P., 1879–1953) IV: 61, Pinero, Arthur Wing (1855–1934) 360–264/63 v. Chr.) I: 146, 191 f, 64, 79 f, 84 f III: 861 f 236 Picard, Édmond (1836–1924) Pinget, Robert (1919–1997) V: 13 Philiskos (3. Jh. v. Chr.) I: 154 III: 885 f Pinheiro, António (1871–1945) Philipe, Gérard (1922–1959) Picard, Louis-Benoît (1769–1828) III: 844 II: 225; III: 100, 281, 283 f; II: 814, 846; III: 265 Pinna, Paul (1884–1949) III: 815 V: 17 f, 23, 58, 61, 205 Picasso, Lamberto (1880–1962) Pino, Bernardino (um 1530–1601) Philipp I. (Felipe I.) von Kastilien, der IV: 160, 163 I: 427 Schöne (1478–1506) I: 346, 494 Picasso, Pablo (eig. P. Ruiz y Pinter, Harold (*1930) IV: 219; Philipp II. (Felipe II.) König von Picasso, 1881–1973) I: 124; V: 78, 551, 578, 656, 730, 784, Spanien und den Niederlanden III: 574, 616; IV: 3, 50, 52 ff, 56– 790, 847, 857, 897 f, 903, 906, (1527–1598) I: 380, 494, 498; 59, 64 f, 68, 72, 133, 144, 726, 919, 927–932, 934 f, 937 II: 63, 67, 147, 307, 315, 818 776, 837; V: 590, 605 Pinthus, Kurt (1886–1975) IV: 237, Philipp III. (Felipe III.) König von Piccini, Nicolas (1728–1800) 305, 341, 376 Spanien (1578–1621) II: 63, 71, II: 526 f, 746, 926, 951 Pintilie, Lucian (*1933) II: 607; 77, 98, 100, 102 Piccoli, Michel (*1925) III: 912; V: 675, 679, 681 Philipp IV. (Felipe IV.) König von V: 30, 184, 186, 363, 366 f Piontek, Klaus (1935–1998) V: 401, Spanien (1605–1665) II: 62 ff, Piccolomini d’Aragona, Octavio 430 71 f, 74 f, 81 f, 90, 101, 129, 140, (1599–1656) II: 436 f Piot, René (1869–1934) IV: 17 152, 154, 408, 429 Pichette, Henri (1924–2000) V: 13 Piper, John IV: 646, 658 Philipp V. (Felipe V.) König von Pickering, John I: 590 Pippo II: 769 Spanien (1683–1746) II: 161, Pico della Mirandola, Giovanni Pirandello, Luigi (1867–1936) 631, 634, 642 f (auch: Giovanus, 1463–1494) III: 786, 832, 842; IV: 7, 26, 35, Philipp II., König von Makedonien I: 353, 407 f, 410, 412, 668 37, 117, 123 f, 145, 152, 154– (382–336 v. Chr.) I: 34, 150 f Piermarini, Giuseppe (1734–1808) 165, 219, 224, 290 f, 293 f, 535, Philipp II., König von Frankreich II: 581 f, 585 623, 637, 737, 758, 764, 898, (1165–1223) I: 315, 494 f, 506, Piero della Francesca (um 1420– 907; V: 28, 65, 81, 333, 469, 551, 510, 554 1492) I: 299, 303 553, 557, 561, 567 f, 580, 584, Philipp III., Herzog von Burgund, Pietor, Miloš (1933–1991) V: 720 594, 643, 785, 822, 857, 935 der Gute (1396–1467) I: 391, Piétri, Roland (1910–1986) V: 64, Piranesi, Giovanni Battista (1720– 401 66 1778) II: 620 f Philippos (Sohn des Aristophanes) Pigott, E. F. S. III: 391 Pirchan, Emil (1884–1957) II: 865; I: 170 Piis, Antoine-Pierre-Augustin IV: 250, 374, 399 ff, 406, 453 Philippos (Vater des Aristophanes) Chevalier de (1755–1832) Pires, José Cardoso (1925–1998) I: 170 III: 257 IV: 224 Philipps, C.J. III: 399 Pikkolos, Nikolaos (1792–1865) Pirker, Marianne (1717–1782) Philips, Ambrose (1674–1749) III: 563 II: 725 II: 671 Pilartz, Theodor C. (1890–1955) Piscator, Erwin (1893–1966) IV: 6, Philips, Stephen (1868–1915) IV: 339 89, 145, 179, 234, 237, 253 f, IV: 679 Pilloy, Daniel II: 472 308, 323, 325, 338, 346 f, 349, Namenregister 427

360, 364 f, 370, 377, 380, 384, 425 ff, 429, 434, 460, 462, 464, Polites, Photos (1890–1934) I: 104; 387, 392 f, 397 f, 400, 407–421, 478, 480, 501, 517, 520, 526, IV: 937 423–428, 430, 437, 468 f, 496, 544, 556, 585, 593 f, 647, 670, Poliziano, Angelo (1454–1494) 524, 530 f, 626 f, 634, 729, 872, 673 f; II: 56 f, 103, 249, 267, 269, I: 345, 353, 412, 423, 445 892, 899, 920, 923; V: 74, 104, 311, 324, 463, 792, 803, 915, Pollaiuolo, Antonio (um 1432–1498) 109, 205, 219, 233, 250, 253–267, 945, 959; V: 69 I: 406 287, 344, 386, 679, 906 Playfair, Sir Nigel (1874–1934) Pollak, Mimi (1903–1999) V: 822 Pitínský, Jan Antonín (eig. Zdenk IV: 657 Pollux, Iulius Polydeukes (2. Hälfte Petrželka, *1955) V: 713, 720 Plaza, José Carlos (*1943) V: 598 2. Jh.) I: 62, 66 Pitoëff, Georges (eig. Georgi Pitojew, Plechanow, Georgij W. (1836–1918) Pólockij, Simeón (1629–1680) 1884–1939) II: 594; III: 313, III: 902 II: 486 755, 915, 923; IV: 8 f, 21, 31–37, Pleitgen, Ulrich (*1945) V: 345 Polt, Gerhart (*1942) V: 372 76, 163, 424, 545, 557; V: 7, 63, Plenzdorf, Ulrich (1934–2007) Polybios (um 200–120 v. Chr.) 679 V: 402, 405, 410, 412 I: 242 Pitoëff, Ludmilla (1895–1951) Plessis, Alphonsine (1824–1847) Polyphrasmon I: 12 II: 594; III: 915; IV: 8, 34 f, 37, III: 314 Pompadour, Jeanne Antoinette 76, 424, 545; V: 63 Plevneš, Jordan (*1953) V: 662 Poisson, Madame de (1721–1764) Pitoëff, Sacha (1920–1990) IV: 36 Pliekšns, Jnis Rainis II: 507, 510, 528 Pitrot, Antoine (um 1720–nach Plievier, Theodor (1892–1955) Pompeius (106–48 v. Chr.) I: 214 f, 1792) II: 956 IV: 422 250 Pius X., Papst (eig. Giuseppe Plinius d. J. (Gaius Plinius Caecilius Pompidou, George (1911–1974) Melchiorre Sarto, 1835–1914) Secundus, 61/62–um 112/113 n. V: 135 III: 818 Chr.) I: 253 Pomponius Secundus (1. Jh.) I: 252 Pix, Mary (1666–1709) II: 299 Ploetz, Alfred (1860–1940) Pomponius, Lucius I: 233 Pixérécourt, René-Charles Guilbert III: 667 f Poncela, Enrique Jardiel Jardiel de (1773–1844) III: 264 f, 267, Plötz, Johann von (1786–1856) Poncela, Enrique 269, 404 III: 117 Ponge, Francis (1899–1988) V: 27 Pizzetti, Ildebrando (1880–1968) Pluhar, Erika (*1939) V: 491 Poniatowski, Stanislaw August, IV: 126 f, 682 Plušek, Valentin (*1909) V: 640, König von Polen (1764–1795) Planché, James Robinson (1796– 688 II: 953, 956 1880) III: 398, 409, 436 Plutarch (um 45–um 125) I: 53, 57, Ponnelle, Jean-Pierre (1932–1988) Planchon, Roger (*1931) II: 242, 88, 112, 182, 192, 266, 624, 627, II: 629; V: 212 255, 259; IV: 100; V: 7, 15 f, 20– 650 Pontanus Spanmüller, Jacob 23, 39 f, 78, 94, 139, 142, 144, Pocock, Isaac (1783–1835) III: 407 Ponto, Jürgen (1923–1977) V: 297, 148 ff, 177, 182 Poel, William (1852–1934) III: 852, 342 Plate III: 826 861; IV: 679 Pontormo, J. da I: 419 Platen(-Hallermünde), August Graf Poelaert, Joseph (1817–1879) Ponzano, Antonio (16. Jh.) II: 52 von (1796–1835) III: 110 III: 446 Ponziani, Felice II: 934 Platon (›Plato Comicus‹, Komödien- Poelzig, Hans (1869–1936) Poot, Jan IV: 704 f dichter, um 400 v. Chr.) I: 184 IV: 244 f, 250, 261, 263, 572 Popa, Victor Ion (1895–1946) Platon (um 428/27–um 349/47 v. Pogodin, Nikolaj Fjodorovi (1900– IV: 924 Chr.) I: 22, 32, 53 ff, 57, 74, 77– 1962) IV: 797; V: 629 Pope, Alexander (1688–1744) 81, 84, 129, 145, 148–153, 172, Pohl, Klaus (*1952) V: 369 I: 664 f; II: 677 181, 185, 200, 266, 272; II: 50; Poisson, Paul II: 253 Popescu, Dumitru Radu (*1935) IV: 313, 315; V: 643 Poitiers, Michel II: 711 V: 677 Platte, Rudolf (1904–1984) IV: 435 Pokorny, Franz (1797–1850) Popescu, Horea (*1925) V: 677 f, Platzer, Joseph Ignaz (1751–1804) III: 190 f 680 II: 891, 937, 939 Pokrovski, B. IV: 882; V: 620 Popescu, Tudor (1930–1999) Plautus (Titus Macc[i]us Plautus, um P2ldroos, Priit IV: 914 V: 674 240–184 v. Chr.) I: 182, 191 ff, Polgar, Alfred (1873–1955) III: 472; Popov, Andrej (1918–1983) 198, 204 f, 208 f, 211 f, 233, 235– IV: 312 IV: 796; V: 640 ff 246, 248 f, 274, 414 ff, 421 f, Polieri, Jacques (*1928) V: 127 Popov, Igor’ (*1935) V: 643 428 Namenregister

Popov, Stefan (1854–1920) III: 556; Praga, Marco (1862–1929) Proculus, Volusius II: 410 IV: 918 III: 821 f, 824; IV: 120 Prodikos (um 465/450–399 v. Chr.) Popova, Ljubov Sergejevna (1889– Prager, Lorenz II: 950 I: 126 1924) IV: 782, 784, 822, 838 f, Prampolini, Enrico (1894–1956) Proklos (410/12–485) I: 84, 295 853–856 IV: 84, 133, 135 f, 138, 142, 146– Prokof’ev, Sergej S. (1891–1953) Popovi, Jovan Sterija (1806–1856) 150, 152 II: 604; IV: 57, 773, 880 ff; III: 554, 925; V: 650 Pratella, Francesco Balilla (1880– V: 620 Poppe, Rosa (1847–1940) III: 206 1955) IV: 128, 138 Prokopóvi, Feofán (1681–1736) Pöppelmann, Matthäus Daniel Pratinas von Phleius (um 530–vor II: 487 (1662–1736) II: 421, 437, 721, 467 v. Chr.) I: 11 f, 14 f, 58, 87, Pronaszko, Andrzej (1888–1961) 956 147, 154, 158 IV: 890, 896 f Populescu, Radu V: 679 Prätorius, Friedrich Carl (1902– Pronaszko, Zbigniew (1885–1958) Porée, Charles (1675–1741) II: 200, 1962) V: 292, 324 IV: 897 204 Preetorius, Emil (1883–1973) Prospère, Colombe II: 554 Porpora, Nicola Antonio (1686– IV: 517 Protagoras aus Abdera (um 485–415 1768) II: 616, 684, 721 Préfleury II: 724 v. Chr.) I: 110, 126 f, 129, 239 Porta, Giovan Battista della (1530– Prehauser, Gottfried (1699–1769) Protasewicz, Benedek II: 944 1615) II: 53, 56 II: 880, 886, 893 f, 942 Proudhon, Pierre Joseph (1809– Porter, Cole (1892–1964) IV: 657 Preminger, Otto Ludwig (1905/06– 1865) III: 381 Porter, Mary Anne II: 658 1986) IV: 530 Proust, Marcel (1871–1922) I: 655; Portier, Louis de II: 954 Preses, Peter (1907–1961) V: 488 V: 82 f Porto, Carlos IV: 211, 219; Preusche, Gert (1940–2001) Prowse, Ph. II: 245 V: 613 V: 389 Prudentius (Aurelius P. Clemens, Portugal, Marcos António (1762– Prévert, Jacques (1900–1977) V: 37, 348–405) I: 389 1830) III: 386 126 Prudkin, S. IV: 829 Poseidippos (um 310–240 v. Chr.) Préville (Pierre Louis Dubus, 1721– Prutz, Robert (1816–1872) III: 116 I: 198 1799) II: 273, 568, 665 Prytz, Johann II: 463 Possart, Ernst von (1841–1921) Prévost, Antoine-François Prévost Przybyszewska, Stanislawa (1901– III: 64, 652; IV: 408 d’Exiles (gen. Abbé Prévost, 1935) V: 729 Postec, Robert V: 79 1697–1763) II: 547 Przybyszewski, Stanisław (1868– Postel, Christian Heinrich (1658– Prévost, Marthe (1892–1936) 1927) III: 898 1705) II: 448 IV: 289 Ptok, Friedhelm (*1933) V: 272 Pottecher, Maurice (1867–1960) Prezzolini, Giuseppe (1882–1982) Ptolemaios II. Philadelphos (†246 IV: 43 III: 818 v. Chr.) I: 154 Potter, John II: 650 Priede, Gunrs (1928–2000) V: 767 Puaux, Paul (1920–1998) V: 26 Poulsen, Adam (1879–1969) Priestley, John Boynton (1894–1984) Publilius Syrus (*um 93 v. Chr.) IV: 737 IV: 664, 666 ff, 745; V: 905 I: 231 f Poulsen, Emil (1842–1911) Prieur, Jean le I: 325 Publius Terentius Afer Terenz III: 456 f, 462, 801 f; IV: 749; Primaticcio, Francesco (1504–1570) Puccini, Giacomo (1858–1924) V: 791 I: 476 II: 606 f; III: 318, 353 f, 564, 609, Poulsen, Johannes (1881–1938) Primo de Rivera, José Antonio 719, 738, 804, 822, 824 ff; III: 803, 860; IV: 745, 748 ff; (1903–1936) IV: 167 IV: 125 f, 247, 450, 765, 880; V: 791 Primo de Rivera, General Miguel V: 891 Poulsen, Olaf (1849–1923) III: 463, (1870–1930) IV: 167, 170, 187 Pückler-Muskau, Hermann (Ludwig 801; IV: 749 Primo, Frans IV: 714 Heinrich) Fürst von (1785–1871) Poulson, Adam III: 798 Prinz, G. V: 406 III: 396 Pound, Ezra (1885–1972) IV: 62, Priscus, Helvedius (†71/74) I: 266 Pudovkin, Vsevolod (1893–1953) 683 Pritchard, Hannah (1711–1768) IV: 95 Powell, William II: 665 II: 658, 661, 672 Pufendorf, Samuel von (1632–1694) Pozzo, Andrea (1642–1709) II: 13, Probst, Peter (†1576) I: 526 f II: 466 26 ff, 177, 366, 416, 448, 513 Pröckl, Ernst Johann (1888–1957) Pugnani, Gaetano (1731–1798) Prado, Antonio de II: 81 IV: 583 II: 627 Namenregister 429

Puigserver, Fabià (1938–1991) Quental, Antero Tarquínio de Radikov, Yordan (1929–2004) IV: 209; V: 597, 608 (1842–1891) III: 381 V: 689 Puke, Carl Johan III: 485 Quest, Hans (1915–1997) V: 193 Radlov, Sergej E. (1892–1958) Pumpurs, Andrejs (1841–1902) Quiles, Eduardo (*1940) IV: 208 IV: 885 V: 775 Quin, James II: 650, 656 Radoev, Ivan (1927–1994) Pünkösti, Andor (1892–1944) Quinault, Philippe (1635–1688) V: 688 f IV: 638 II: 165, 186, 190, 192, 194, 202, Radok, Alfréd (1914–1976) V: 709, Punt, Jan (1711–1779) II: 318, 691, 323, 526, 533 711 f, 718 695 f, 698 Quinault-Dufresne, Jean-Baptiste Radok, Emil (1918–1994) V: 709 Pupius, Surdinus I: 252 Maurice II: 536 Rådström, Niklas (*1953) V: 823 Purcell, Henri (1659–1695) Quiñones Benavente, Luis de (um Radtke, Peter (*1943) V: 375 f III: 855 f 1592–1651) II: 122 Radulovi, Jovan (*1951) V: 660 Puškin, Aleksandr Sergeyevi (1799– Quinquet III: 288 Radwan, S. IV: 901 1837) III: 518, 526, 528 ff, 555, Quita, Domingos dos Reis (1728– Radzinskij, Edvard Stanislavovi 855; IV: 774, 874, 885; V: 639 1770) II: 644 f (*1936) V: 634 f Putniš, Pauls (*1937) V: 767 Radziwill, Karol (Fürst) II: 483, Puumalainen, Kari V: 779 Rabe, Martin Friedrich (1775–1856) 957; III: 99, 108 Pylades aus Kilikien I: 268 f II: 743 Radziwill, Michał Kazimierz Rabel, Daniel (1578–1637) II: 34, »Rybeko« Fürst II: 960 f Quadflieg, Will (eig. Wilhelm 185, 188 f Radziwill, Urszula Franciszka, Friedrich Q., 1914–2003) I: 119; Rabelais, François (um 1494–1553) Fürstin (1705–1753) II: 960 II: 265, 831, 838; V: 208, 220, I: 377; V: 37, 39 Raffael (eig. Raffaello Sanzio, 1483– 288, 291 f, 507, 509 Raben, Peer (1940–2007) II: 110; 1520) I: 412, 422 f, 451; II: 890; Quadri, Franco V: 537, 576, 581 V: 278 f V: 591 Quaglio, Agostino II: 884 Rabenalt, Arthur Maria (Lothar Raffles, Gerry (1924–1975) Quaglio, Angelo II. (1829–1890) Konrad Heinrich Friedrich) IV: 646; V: 906 III: 8 (1905–1993) IV: 443, 449, 451 Ragnarsson, Kjartan (*1945) Quaglio, Antonio II: 884 Raber, Vigil (†1532) I: 360 V: 805, 807 f Quaglio, Eugen (1857–1942) Rabinovi, I. IV: 880 Rahbek, Knud Lyne (1760–1830) III: 160 Rabitchov IV: 829 II: 911; III: 466 Quaglio, Giulio (1764–1801) Rachel (1821–1858) II: 244; Raich, Zinaida IV: 769, 851 II: 739, 896 III: 296 f, 321 ff, 399, 432 Raimund, Ferdinand (eig. F. Jacob Quaglio, Joseph II: 736, 884, 896 Rai, Miše V: 650 f Raimann, 1790–1836) II: 895; Quaglio, Lorenzo (1730–1805) Racine, Jean (Baptiste) (1639–1699) III: 108, 165, 186 ff, 199 ff, 211 ff, II: 738 f, 723, 736, 740 f; III: 54 I: 265, 485; II: 56, 161, 165, 223, 514, 739, 743; IV: 377, 595; Quaglio, Simon (1795–1878) 167 f, 176, 207, 212, 216, 218 f, V: 465, 486 f, 490, 503, 511 f III: 27, 70 221, 223, 232–243, 245 f, 256, Rainer, Luis IV: 298 Qualtinger, Helmut Gustav Friedrich 258, 271, 297, 469, 507, 532 f, Rainis (eig. Jnis Pliekšns, 1865– (1928–1986) III: 100; V: 485 538, 541, 548, 610, 635, 657, 1926) III: 811; IV: 911 Quaranta, Gianni III: 355 671, 690, 708, 710, 730, 757, Rákosi, Jenö (1842–1929) III: 547 Quarenghi, Giacomo II: 965 759, 785 f, 841, 846, 917, 958 f, Rákosi, Mátyás (1892–1971) Quartier, Philibert II: 204 967; III: 85, 210, 323, 448, 582; IV: 638; V: 693 Quartucci, Carlo (*1938) V: 548, IV: 11, 41, 473, 791, 839; V: 34, Raky, Hortense (1916–2006) 584 37, 72, 139, 828 IV: 604; V: 467, 523 Quast, Pieter (um 1605/06–1647) Racot de Grandval, François-Charles Ramberg, Johann Heinrich (1763– II: 316 II: 536 1840) III: 74 f, 112 Quayle, Anthony (1913–1989) Ráday II: 946 Rambert, Dame Marie (eig. Cyviam V: 889 Raddatz, Carl (1912–2004) V: 241 Ramberg, 1888–1982) III: 876 Queirós, José Maria Eça de (1845– Rademin, Heinrich (1674–1731) Rame, Franca (*1929) V: 569, 571– 1900) III: 381 II: 931 575 Queneau, Raymond (1903–1976) Rader, Mathäus (1561–1634) Rameau, Jean Philippe (1683–1764) V: 126 I: 550 f; II: 369, 372 II: 522, 525 ff 430 Namenregister

Ramler, Karl Wilhelm (1725–1798) Ré, Michel de (eig. M. Alexandre Reich, Carina V: 823 II: 716, 793 Jean Lucien Galliéni, 1925–1979) Reichard, Heinrich August Ottokar Ramon i Vidales, Ramón (1858– IV: 86; V: 127 (1751–1828) II: 742 f, 761 1916) III: 840 Ré, Vincenzo dal (†1762) II: 575, Reichardt, Johann Friedrich (1752– Ramos, A. IV: 216 578, 585 1814) II: 746 Ramuz, Charles Ferdinand (1878– Rea, Stephen (eig. Graham R., Reichel, Käthe (eig. Waltraut 1947) IV: 545 *1946) V: 887 Reichelt, *1926) V: 232, 401, Ranch, Hieronymus Justesen (1539– Reade, Charles (1814–1884) 429 1607) II: 463 III: 424 Reicher, Emanuel (1849–1924) Randel, Andreas (1806–1864) Reagan, Ronald Wilson (1911– III: 676, 678 III: 495; V: 819 2004) V: 574 Reichersberg, Geroh von (1093– Ranft, Albert (1858–1938) Rebello, Luís Francisco (*1924) 1169) I: 282, 300 III: 777 f; IV: 726 IV: 211, 217, 222 ff; Reichert, Franz III: 740 Rannet, Egon (1911–1983) IV: 913 V: 614, 617 Reich-Ranicki, Marcel (eig. Marceli Rantzau, Friederike zu III: 601 Rebhun, Paul (1500–1546) I: 541 Reich, *1920) V: 288 Raschig, S. IV: 597 Recalcati, Antonio (*1938) V: 313, Reigbert, Otto (1890–1957) Rasmussen, Iben Nagel (*1945) 318, 320, 511 III: 703, 711; IV: 341, 344, 346 V: 797 f Redern, Friedrich Wilhelm Graf von Reimann, Hans (1889–1969) Raspe, Jan-Carl (1944–1977) (1802–1883) III: 23 IV: 419, 627 V: 298 Redgrave, Sir Michael (Scudamore) Reimann, Max (1875–1943) Rasser, Johann (1540–1597) I: 546 (1908–1985) IV: 652; V: 897 IV: 337 Rastell, John (um 1475–1536) Reding, Victor (1899–1925) Reimarus, Elise (1735–1805) I: 397 IV: 723 II: 794, 801 Rastl, Michael V: 352, 368 Redl, Alfred (1864–1913) V: 912 Reinhardt, Andreas (*1937) V: 398, Rath, Elisabeth (*1948) V: 493, Redl, Christian (*1948) V: 332 422, 424 ff, 531 495 Redl, Wolf III: 601; V: 307, 337 f , Reinhardt, Edmund (eig. E. Gold- Rathenau, Walther (1867–1922) 444 mann, 1875–1929) IV: 249, 258, IV: 308 Reed, John (»Jack« Silas) (1887– 266 Rattigan, Sir Terence Mervyn (1911– 1920) V: 445, 637 Reinhardt, Max (eig. Maximilian 1977) IV: 663, 686 Reed, Lou (eig. Lewis Allen R., Goldmann, 1873–1943) I: 29, Ratto, Gianni (1916–2005) V: 554 *1942) V: 358, 369 95, 104, 118, 633, 636, 640, 651, Rauchenegger, Benno (1843–1910) Reeve, Ralph II: 340 654, 656; II: 137, 150, 254, 595, III: 118 Régio, José (1901–1969) IV: 221 822, 828, 833 f, 837 f, 853; III: 43, Raupach, Ernst Benjamin (1784– Regnard, Jean-François (1655–1709) 125, 219, 226, 328, 330, 539, 1852) III: 110, 117 II: 198, 271, 273 f, 469, 560, 710, 598, 619, 623, 632, 639, 641, Rauschenberg, Robert (Milton 919; IV: 11 647, 653, 672, 675 f, 678, 681, Ernest) (*1925) V: 248 Regnier, Carola (*1946) III: 474 684 ff, 688 ff, 699, 703 f, 707, Rautenstrauch, Johann (1746–1801) Régy, Claude (*1923) V: 38, 840 713, 717, 721 ff, 730, 733, 741 f, II: 868 Rehberg, Hans (1901–1963) 747, 749, 763 f, 774 ff, 780, 790 f, Rauzini, Giacomo II: 518 IV: 524 811, 847, 863, 867 f, 883, 890, Ravel, Maurice (1875–1937) Rehberg, Hans Michael (*1938) 892, 910, 924; IV: 7, 16, 29, 45, III: 607; IV: 8, 743 II: 261; III: 125, 475; V: 326, 512, 89, 145, 148, 154, 162, 171, 228, Ravenhill, Mark (*1966) V: 351, 931 231, 234 f, 238 f, 248 f, 252 f, 909, 937, 941 Rehfisch, Hans José (1891–1960) 256–288, 290–299, 301, 306, Ravensberg, Cristoffer II: 463 IV: 383, 413 308 f, 325 ff, 333, 337, 340, 347, Ray, Man (eig. Emmanuel Rud- Rehm, Werner (*1944) V: 277, 307 366, 375, 382, 397, 423 f, 427, nitzky, 1890–1976) IV: 62, 79 Rehn, Jean Eric (1717–1793) 434, 436 f, 442, 468, 476, 502, Raynouard, François (1761–1836) II: 628, 923 520, 522, 524, 530, 532, 544, III: 265 Reibe, D. IV: 187 558, 566, 569–577, 579 ff, 583, Razonki, M. V: 626 Reible, Dieter (*1929) V: 329 592, 617, 636, 726 f, 731, 740 f, Razzi, Girolamo (1527–um 1600) Reich, Bernhard (1862–1972) 745, 750, 752, 756, 758, 762, I: 427 IV: 466 f 772, 799, 811, 827, 890, 893 f, Namenregister 431

911, 919, 923; V: 215, 219, 400 f, Reuter, Fritz (1810–1874) III: 636 Richard III., König von England 463, 465, 485 Reutter, Otto (eig. O. Pfützenreuter, (1452–1485) I: 565 Reinhold, Carl Wilhelm (1777– 1870–1931) III: 714 Richard, Frida (1873–1946) IV: 591 1841) II: 750 Rey de Artieda, Andrés (1544–1613) Richardson, Sir Ralph (1902–1983) Reinitz, Béla IV: 632 I: 509 IV: 640; V: 80, 929 ff Reinken, Johann Adam (1623–1722) Rey, Étienne IV: 289 Richardson, Tony (eig. Cecil Antonio II: 425 Reybaz, André (1932–1989) V: 15 R., 1928–1991) V: 898, 905, 912, Reinking, Wilhelm (1896–1985) Reyer, Ernest (eig. Louis Étienne 921 IV: 443, 449 Ernest Rey, 1823–1909) III: 336 Riche, Barnaby (um 1540–1617) Reinold II: 472 Reynold, Frederick III: 407 I: 655 Reinshagen, Gerlind (*1926) V: 345 Reynold, Robert II: 309, 342 Richelieu, Kardinal (eig. Armand- Reis, Cristina (*1945) V: 617 Rezvani, Serge (*1928) V: 26 Jean I. du Plessis de R., 1585– Reisenberger, Lizzi IV: 581 Rhédey (Gräfin) II: 944 1642) II: 163 f, 175, 206 f, 212, Reiser, Anton (1628–1686) II: 349 Rhinton von Syrakus (3. Jh. v. Chr.) 220 ff, 228, 511, 525 Reith, John (Charles Walsham I: 20 Richter, Falk (*1969) V: 360 (1889–1971) IV: 644 Rhodes, John II: 284 Richter, G. IV: 673 Réjane (eig. Gabrielle Charlotte Rhodes, William Barnes (1772– Richter, Hans (1843–1916) III: 734 f Réju, 1856–1920) III: 320, 576, 1826) III: 410 Richter, Hans (1888–1978) IV: 550 f 580, 591; IV: 751 Riario, Raphael I: 441 Richter, Hans Werner (1908–1993) Rembrandt (eig. R. Harmenszoon Riaza, Luis (*1925) IV: 208 V: 206 van Rijn, 1606–1669) II: 24, 306; Ribemont-Dessaignes, Georges Richter, Joseph (1740/48/49–1813) III: 154; V: 737, 744, 820 (1884–1974) IV: 80, 83 f, 86, II: 950 Renan, Ernest (1823–1892) III: 274 620 Ricordi, Giovanni (1785–1853) Renaud, Madeleine (1900–1994) Ribot, Théodule (1839–1916) III: 826 II: 556; V: 35–40, 78, 92, 111, III: 784, 907 f; IV: 819 Riedy, Paul V: 199 132, 184 Ricci, Francesco (1608–1685) II: 74, Riesenberger, Hannes V: 203 Renner, Karl (1870–1950) V: 461 90 f Rieser, Ferdinand (1886–1947) Renner, Roland (*1951) V: 871 Ricci, Marco (1676–1730) II: 615, IV: 537 f, 540, 553 ff; V: 524 Renoir, Jean V: 150, 550 618, 682 Rifbjerg, Klaus (*1931) V: 790 Renoir, Pierre V: 35 Ricci, Sebastiano II: 37 Rigg, Dame (Enid) Diana (Elizabeth) Renzenbrink, Ursula (*1952) Ricciardi, Achille IV: 142, 149 (*1938) V: 900, 905 V: 340, 452 Riccio, Gian Giacomo II: 57 Righini, Pietro (1683–1742) II: 578, Respighi, Ottorino (1879–1936) Riccoboni, Antonio Francesco (gen. 617 IV: 127, 756 Lelio fils, 1707–1772) II: 49, Rigters, Henk (1915–2001) V: 102 Rétoré, Guy (*1924) V: 15 368, 517 f, 538, 611, 753, 760 Riis-Knudsen, Christen (1863–1923) Rettenbacher, Simon (1634–1706) Riccoboni, Flaminia (eig. Elena III: 461 II: 378, 380 Balletti, 1686–1771) II: 518 Rijnders, Gerardjan (*1949) V: 854, Retti, Leopold (1704–1751) II: 725 Riccoboni, Luigi Andrea (gen. Lelio, 856–859 Rettich-Gley, Julie (1809–1866) 1676–1753) II: 51, 196, 516 f, Rijndorp, Anna van (1668–1755) III: 83, 147 518 f, 538, 585, 753 II: 315 Reuchlin, Johannes (1455–1522) Rice, Elmer (1892–1967) IV: 38; Rijndorp, Jacob van (1663–1720) I: 520, 529 V: 200 II: 315, 318, 344, 472, 696 Reucker, Alfred (1868–1958) Rice, Tim (eig. Sir Timothy Miles Rijssele, Colijn van (2. Hälfte 15. III: 239, 763 f Bindon R., *1944) V: 698, 905 Jh.) I: 388 Reumert, Elith (1855–1934) Rich, Christopher (1657–1714) Rilke, Rainer Maria (eig. René M. III: 801; IV: 749 II: 649, 651 Rilke, 1875–1926) III: 697; V: 95 Reumert, Poul (Hagen) (1883–1968) Rich, John (1692–1761) II: 649, Rilla, Paul (1896–1954) V: 202 IV: 748 ff, 757; V: 792 651, 670, 677, 680 f Rimbaud, Jean-Arthur (1854–1891) Reuss, Leo (eig. Mauriz Leon Reiss, Richard I. Löwenherz (1157–1199) IV: 65, 417, 464 1891–1946) IV: 395 I: 387 Rimskij-Korsakov, Nikolaj Reuter, Ernst (Rudolf Johannes) Richard II., König von England Andreevi (1844–1908) III: 616 f; (1889–1953) V: 232 (1367–1400) I: 610 IV: 756, 772, 825, 880 432 Namenregister

Rinaldo, Antonio II: 965 Robert, Ludwig (ursprüngl. Markus Rojas Zorrilla, Francisco de (1607– Rinhuber, Lorenz II: 486 Levin, 1778–1832) III: 109 1648) II: 151–156; V: 604 Rinuccini, Camillio I: 419 Robert, R. IV: 334 Rojas, Augustin II: 121 Rinuccini, Ottavio (1562–1621) Robert, Wolfgang II: 847 Rojas, Fernando de (1475/76– II: 44 f Roberts, James II: 660, 686 1541?) I: 499; V: 28, 59 Riquelme, María de II: 81 Robertson, Thomas William (1829– Rojo, Jerry V: 248 Rischbieter, Henning (*1927) 1871) III: 397, 408, 423, 425 f Roland, Ida (1881–1951) IV: 340 V: 205, 210, 212, 218 ff, 222, 239, Robertson, William II: 861 Roland, Mlle II: 711 242, 256, 260, 268 f, 274, 290 ff, Robin, Michel III: 526 Rolland, H. I: 115 305, 308, 311, 313, 320, 324, 334, Robortello, Francesco (1516–1567) Rolland, Romain (1866–1944) 339, 341, 343–346, 362, 368, 385, I: 440 III: 596 f; IV: 43 f, 284 f, 344, 413; 389 Rocco, Girolamo II: 53 V: 260 Rislakki, Henrik Ensio (1896–1977) Rochaix, François (*1942) V: 834 Roller, Alfred (1864–1935) II: 822, IV: 737 Roche, Billy (*1949) V: 938 837; III: 720 f, 723, 736 ff; Rist, Johann (1607–1667) II: 343, Roche, Sophie von la (1731–1807) IV: 272, 280, 286, 566 f, 571 f, 347, 367, 389, 391 II: 821 574, 585 Ristell, Adolf Fredrick II: 925; Rochefort, J. II: 700 Roller, Andreas (1805–ca. 1880) III: 482 Rochefoucauld, François de La III: 527 Risti, Ljubia V: 647, 654, 660 (1613–1680) II: 108 Rolleston, T. W. III: 870 Ristori, Adelaide (1822–1906) Rodenko, Aleksandr Michajlovi Rolli, Paolo Antonio (1687–1765) II: 613; III: 343, 346 f, 349, (1891–1956) IV: 802 II: 686 538 Rode, Ebbe IV: 763 Romagnesi, Marc Antonio II: 516 Ristori, Giovanni Alberto (1692– Rode-Ebeling, Hermann (1846– Romagnoli, Ettore (1871–1938) 1753) II: 964 1906) III: 538 IV: 123 Ristori, Tommaso (Vater von G.A. Rodenbach, Georges (1855–1898) Romains, Jules (eig. Louis Henri Ristori) II: 954, 964 III: 886 Farigoule, 1885–1972) IV: 5, 20, Ritsch, Felicitas (*1926) V: 426 Rodgers, Richard IV: 657 30, 32 Ritsema, Jan V: 846 Rodnjansky, Pawel IV: 821 Romanescu, Aristizza (1854–1918) Ritter, Gudrun (*1936) V: 435 Rodriguez, Alonso I: 508 III: 927 Ritter, Ilse (*1944) III: 280; V: 324, Rodríguez, Concepción (1862–1859) Romani, Antonio II: 715 327, 354 III: 364 Romanus, Gallus Aegidius I: 416 Rittner, Rudolf (1870–1943) Rodriguez, Victoria IV: 197 Romea, Julián (1813–1868) III: 364 III: 676 f Rodríguez Álvarez, Alejandro Romero Esteo, Miguel (*1930) Rittner, Tadeusz (1873–1921) Casona, Alejandro IV: 207 ff III: 898 Rodríguez Méndez, José María Romero, Concha (*1945) V: 610 Ritzel, Annegret V: 353 (*1925) V: 604 Romney, G. II: 668 Rival, Jean Aufresne Roe, William II: 338, 342 f Ronacher, Anton III: 192 Rivarolo, Alfonso II: 39 Roelvink, Herman (1883–1957) Roncagli, Silvia II: 49 Rivas Cherif, Cipriano (1891–1967) IV: 699, 712 Ronconi, Cesare (*1951) V: 588 IV: 170 f Roerich, Nikolai (1893–1947) Ronconi, Luca (*1933) I: 90, 155; Rivas, Duque de (d.i. Ángel de IV: 774, 792 III: 355; V: 512, 544, 548, 552, Saavedra y Ramírez de Baque- Rogge, Friedrich Wilhelm (1808– 576–584, 591 dano, 1791–1865) III: 368 ff 1889) III: 117 Rondeletius, Jacobus Petri II: 463 Rivière Dufresny, Charles Roggisch, Peter (1937–2001) Rondiris, Dimitris (1899–1981) Dufresny, Charles Rivière II: 135; IV: 593; V: 280 f, 284– IV: 937 Rivière, Henri III: 611 287 Ronger, Florimond Hervé Rizzi, Marco II: 685 Rohan-Chabot (Chevalier) Rönngren, Nicken (1880–1956) Röbbeling, Hermann (1875–1949) II: 548 IV: 737 f IV: 567, 601 f Rohde, Erwin (1845–1898) Ronsard, Pierre de (1524–1585) Roberg, Emil III: 489 *III: 749; IV: 277 I: 478 ff; II: 208; IV: 75 Robert, Eugen (eig. R. Weiss, 1877– Rohde, Jokum (*1970) V: 794 Ronse, Henri (*1946) V: 866 1944) IV: 279, 340, 589 Rohrer, Silvie (*1968) V: 366 Roodenburgh, Th. II: 311 Namenregister 433

Rooij, Wim van III: 883 301, 303, 323, 325, 340 f, 343, Rowley, William (um 1585–1642) Rooney, Mickey (eig. Joe Yule junior, 353 ff, 377, 440, 453, 494; I: 581, 675; II: 286; V: 583 *1920) IV: 274 V: 574, 582, 720 Rowohlt, Ernst (1887–1960) Roose, Betty II: 869 Rosso di San Secondo, Pier Maria IV: 418 Roose, Thorkild (1874–1961) (1887–1956) IV: 125 Royaards, Willem (1867–1929) IV: 743, 749 f, 763 Rostand, Edmond (1868–1918) III: 877, 879, 883; IV: 692, 695, Roovere, Anthonis de (†1482) III: 575 f, 578 ff, 678; V: 176 699 f, 712 f I: 398 Rostgaard, Frederik (1671–1745) Rozan, Micheline V: 160, 165, 168 Rosa, Alberto Asor (*1933) III: 348 II: 906 Rozenberga, Elza Aspazija Rosa, João Anastácio (1812–1884) Rostóvskij, Dimitrij (1651–1709) Róbewicz, Tadeusz (*1921) IV: 909; III: 384 II: 486 f V: 723, 752, 754–758, 759 f Rosa, Pedro de II: 86 Rostovtsev, Ivan IV: 805 Rozov, Viktor Sergeevi (1913– Rosati, Caroline III: 438 Rostworowski, Karol Hubert (1877– 2001) V: 622, 629 f, 633, 635 Roscius I: 235 1938) IV: 908 Rubens, Peter Paul (1577–1640) Rose, Jürgen (*1937) V: 79, 272, Rotgans, Lucas (1653–1710) I: 685; II: 306, 360 276, 360, 370–373, 444, 452, 925 II: 698 Rubiner, Ludwig (1881–1920) Rosen, Elsa Marianne von (*1926) Roth, Friederike (*1948) V: 297 IV: 237 IV: 725 Roth, Paul Edwin (1918–1985) Rubini, Giovanni Battista (1794– Rosen, Willy (eig. W. Julius Rosen- V: 290 1854) III: 357 baum, 1894–1944) IV: 716 f Rothenstein, William (1872–1945) Rubinstein, Ida (Lvovna) (1885– Rosenberg II: 890 III: 855 1960) III: 615, 831 f Rosenberg, Alfred (1893–1946) Rotrou, Jean de (1609–1650) Rucellai, Giovanni (1475–1525) IV: 505, 511, 514, 518, 526; II: 221, 236, 248 f, 344 I: 441 V: 225 Rott, Adolf (1905–1982) III: 209; Ruckhäberle, Hans-Joachim (*1947) Rosenkilde, Adolf (1816–1882) V: 460, 466, 473, 489 f, 493 V: 370 III: 462 Rotter, Alfred IV: 253, 267, 279 Rudbeck, Olof II: 468 Rosenplüt, Hans (1400–1470) Rotter, Fritz (1884–1939) IV: 253, Rudolf II., Kaiser des Hl. Römischen I: 385, 388 267, 279 Reiches (1552–1612) I: 447; Rosenthal, Gérard (1903–1992) Rottonara, Franz Angelo (1848– II: 52, 330 V: 43 1938) III: 726, 922 Rudolf, Leopold (1911–1978) Rosidor d.J., Claude-Ferdinand Rouault, Georges (1871–1958) IV: 578 Guillemois de II: 468 III: 573; IV: 58 Rudolfi, Andreas (1601–1679) Rosidor, Claude Guillemois de Rouché, Jacques (1862–1958) II: 417 (1686–1718) II: 724, 918 IV: 7 f, 16 f, 19, 23 Rudolph, Hans Christian (*1943) Rosimond, Argus II: 904 Rouleau, Raymond (1904–1981) V: 367, 369 Rosing, Michael III: 467 V: 48 Rudolph, Niels-Peter (*1940) Rösing, Regina V: 784 Rousseau, Jean-Jacques (1712– II: 261; V: 287, 293, 303, 313, Rospigliosi, Giulio (1600–1669) 1778) II: 498, 520, 526, 564, 356 f II: 45 625, 803, 901 Rueda, Lope de (1505–1565) Roßbach, Christian (1756–1793) Rousseau-Courvoisier III: 241 I: 506–509, 511; II: 79, 95 II: 880, 882 Roussel, Albert (1869–1937) IV: 55 Rufus, Lucius Varius (um 70–15 Rossellini, Roberto (1906–1977) Roussel, Raymond (1877–1933) v. Chr.) I: 230, 251 IV: 145, 205 V: 536 Ruggeri, Carlo II: 54 Rossi, Carl Ivanovich (1775–1849) Rousset, David (1912–1997) V: 43 Ruggieri, Cosme I: 487 III: 523 Rouvel, Otto V: 231 Ruggieri, Ruggero (1871–1953) Rossi, Giacomo II: 682 Rovere, Guidobaldo Bonarelli della IV: 156, 160, 163 Rossi, Giovan Gherardo dei (1754– (1563–1608) II: 60 Rühle, Günther (*1924) V: 253, 1827) II: 608 Rovescalli, Odoardo Antonio 272, 274, 279, 292, 302 f, 305, Rossi, Luigi II: 48, 183, 189 (1864–1936) III: 824 308, 333, 353, 357, 377 Rossini, Gioacchino Antonio (1792– Rowe, Nicholas (1674–1718) Rühm, Gerhard (*1930) V: 479 1868) II: 565, 627; III: 71, 93, I: 665; II: 278, 298, 671 f Rühmann, Heinz (1902–1994) 179, 236, 249, 262, 296, 299, Rowlandson, Thomas II: 651 IV: 227, 347, 383; V: 75, 240 434 Namenregister

Ruibal, José (*1925) IV: 208; Sacchetti, Antonio (1790–1870) Saint-Fal, Etienne-Maynier (1752– V: 610 III: 514 1835) II: 536 Ruiz, Juan (1283–1350) I: 389 Sacchi, Antonio (1708–1788) Saint Foix, Germain François Ruiz de Alarcón y Mendoza, Juan II: 589, 595, 606 Poullain de (1698–1776) (um 1581–1639) II: 122 f, 251 Sacchini, Antonio Marie-Gaspard II: 518 Ruiz Iriarte, Víctor (1912–1982) (1730–1786) II: 527 Saint-Gelais, Mellin de (1491–1558) IV: 197 Saccho-Zannoni, Adriana (1707– I: 484 Ruloff, Bartholomeus II: 700 1776) II: 606 Saint-Georges de Bouhélier, Edmond Rummo, Paul-Eerik (*1942) Sacco, Giovanni-Antonio (1708– (1876–1947) IV: 44 f IV: 913 1788) II: 957, 967 Saint-Hillaire d’Olivet, Jean Runeberg, Johan Ludvig (1804– Sacco, Johanna (1754–1802) II: 469 1877) III: 496; IV: 475 II: 957 Saint-Léon, (Charles Victor) Arthur Ruoff, Jacob (um 1500–1558) Sacharoff, Alexander (1886–1963) Michel (1821–1870) III: 334 I: 532 ff, 536 IV: 342 Saint Phalle, Niki de (eig. Cathérine Rusiñol, Santiago (auch: Rusiñyol; Sacharov, Rostilav IV: 885 Marie-Agnès Fal de Saint Phalle, 1861–1931) III: 840; IV: 179 Sachawa, Boris Jevgenjevi IV: 830 1930–2002) I: 179 Ruskin, John (1819–1900) IV: 669 Sachnovskij IV: 819, 824 Saint-Pierre, Joseph (1708–1754) Russev, Nikolas (1932–1990) Sachs, H. I: 606 II: 732 V: 689 Sachs, Hans (1494–1576) I: 526– Saint-Point, Valentine de (1875– Russo, Ferdinando (1866–1927) 531; II: 435; IV: 377, 580 1953) IV: 137 V: 565 Sacks, Oliver (*1933) V: 171 Saint-Quentin, Jacques Philippe Russolo, Luigi (1885–1947) Sackville, Thomas (1536–1608) Joseph de (1738–1785) II: 567 IV: 128, 135, 138 I: 569; II: 338 ff, 345, 466, 472 Saint-Real, César Vichard, Abbé de Rust, Giacomo (1741–1786) II: 951 Sacrati, Francesco Paolo (1605– (1639–1692) II: 855 f Rüte, Hans von (†1558) I: 525, 1650) II: 25, 46, 189, 214 Saint-Saëns, Charles-Camille (1835– 532 f Sade, Donatien-Alphonse-François, 1921) III: 319, 333 f, 336; IV: 5, Rutebeuf (vor 1448–um 1285) Marquis de (1740–1814) IV: 68 725 I: 308, 310, 386 Sadil, Meinrad (1864–1943) Sainte-Albine, Pierre Rémond de Rutherford, Mary (*1945) V: 894 III: 739 (1699–1778) II: 538, 661, 753, Ruttmann, Walter (1887–1941) Sadovskij, Prov Michajlovi (1818– 760 IV: 236 1872) III: 527 Sakheim, Artur (1884–1931) Ruzitska, József (um 1775–†?) Sadowski, Andrzej (*1925) V: 733 IV: 369 III: 548 Sagarra, Josep Maria de (1894– Sakhonouvsky, V. IV: 770 Ruzzante (auch: Ruzante, eig. 1961) IV: 179, 201 Salacrou, Armand (1899–1989) Angelo Beolco, 1500/02–1542) Sagert, Horst (*1934) V: 400, 426, IV: 26 f; V: 40, 42, 550 I: 427 ff, 432, 434, 506; V: 570 428, 430, 452 Šalamoun, Jií (*1935) V: 720 Ryer, Pierre du (1605–1658) II: 208 Saharet (eig. Clarissa Rose Campell, Salat, Hans (1498–1561) I: 533 f Ryge, Johan Christian (1780–1842) 1879–1942) III: 714 Salazar, António de Oliveira (1889– III: 461, 466 f Sahl, Justus Heinrich II: 594 1970) IV: 212 f, 219 f, 222, 224; Rymer, Thomas (1641–1713) Saint Aignan, Duc de II: 185 V: 613, 615 II: 655 Saint-Aubin, Gabriel Jacques de Šalda, František X. (1867–1937) Ryndin, W. IV: 876, 882 (1724–1780) II: 545 IV: 617 Ryndine, Vadim (1902–1974) Saint Arroman, Raoul de III: 587 Salerintano, Masuccio (1410–1475) V: 620 Saint Denis, Seigneur de Saint I: 626 Ryx, Franz II: 957 Evremont, Charles de (1617– Salieri, Antonio (1750–1825) 1703) II: 445 II: 527, 566, 581, 585, 625, 746, Saalbach, Astrid (*1955) V: 794 Saint-Denis, Michel (1897–1971) 873, 890, 946, 951; V: 926 Saar, Ferdinand von (1833–1906) I: 112; IV: 21, 653 Salinas, Pedro (1892–1951) IV: 197 III: 142 f Saint Denis, Ruth (1878–1968) Šaljapin, Fëdor Ivanovi (1873– Sabbattini, Nicola (um 1574–1654) III: 613, 875 f 1938) III: 614 II: 16–20, 22 f, 42 Saint-Exupéry, Antoine (Marie Sallé, Marie (1702–1756) II: 529 f, Sabina, Karel (1813–1877) III: 508 Roger) de (1900–1944) V: 37 684 Namenregister 435

Salmelainen, Eino (1893–1975) Sanquirico, Alessandro (1777–1849) Šatrov, Michail Filippovi V: 412, V: 784 III: 350 625 Salmon, André (1881–1969) Sant, Alfred (*1948) V: 595 Sauer, Edmund I: 591 IV: 72 Santlow, Hester (um 1690–1773) Sauer, Oscar (1856–1918) III: 472, Salo, Arvo (Jaakko Henrik) (*1932) II: 290 669, 676 f V: 778 Santurini, Francesco (1627–1682) Sauguet, Henri (1901–1989) IV: 63; Saluri, Rein (*1939) V: 766 II: 420 V: 37 Salvadori, Andrea II: 14 Sapidus, Johannes (1490–1561) Saunders, James (1925–2004) Salvat, Ricard (*1934) V: 599, 605, I: 540, 546 V: 348, 903, 935 615 Šapiro, dolfs (*1939) V: 766, 772 Saunders, Peter (1911–2002) Salvatore, Gaston (*1941) V: 481 Sappho (um 630/612–um 570 V: 900, 903 Salvini, Tommaso (1829–1915) v. Chr.) I: 54 Sava, Ion (1900–1947) IV: 924 f III: 432 Sarafov, Krastjo (1876–1952) Savary, Jérôme (*1942) V: 20, 22, Salvo y Vela, Juan (†1720) II: 636 IV: 918 123 f, 163, 172–176 Salzmann, Johann Daniel (1722– Sarbiewski, Maciej Kazimierz Savery, Salomon (1594–1665) 1812) II: 803 (1595–1640) II: 482 II: 323 Samarovski, Branko (*1939) Sarcey, Francisque (1827–1899) Saviotti, Gino IV: 217 II: 827; V: 339 f, 342, 345 f, 491 III: 307 ff, 590 Savov, Stefan (1896–1969) IV: 920 Samel, Udo (*1953) II: 267; V: 315 Sarchadjiev, Stephen (1912–1965) Sawade, Jürgen (*1937) V: 305 Samjatin, Jewgenij Ivanovi (1884– IV: 920 Sbarra, Francesco (1611–1668) 1937) V: 902 Sardou, Victorien (1831–1908) II: 5, 452 Sammers, Jacob(us) (1632/33–vor III: 142, 198, 315, 318 ff, 323 f, Scabia, Giuliano (*1935) V: 585 1689) II: 318, 344, 696 352, 376, 445, 547, 575 f, 578 ff, Scala, Flaminio (um 1547/52–1624) Sampaio, Jaime Salazar (*1925) 776, 803, 805, 827, 834; IV: 712, I: 436; II: 50, 195, 352 IV: 216 748; V: 855 Scalabrini, Paolo (1712/13–1806) San Luis, Conde de III: 364 Sarkadi, Imre (1921–1961) V: 702 II: 722, 908, 913 Sanchez, François (1552–1632) Saroyan, William (1908–1981) Scaliger, Joseph Justus (1540–1609) I: 411 V: 200 I: 555; II: 307 Sanchís Sinisterra, José (*1940) Sarraute, Nathalie (1900–1999) Scaliger, Julius Caesar (1484–1558) V: 610 f V: 27, 38, 145 I: 84, 478, 482; II: 208 Sand, George (eig. G. d’Aurore Sarrazin, Maurice (*1925) V: 15 Scalzi, Alessandro (gen. Padovano, Dupin, Baroness Dudevant, Sartène, Jean III: 444 16. Jh.) I: 430; II: 49, 52, 54 1804–1876) III: 283 f Sarti, Giuseppe (1729–1802) Scamacca, Ortensio (1562–1648) Sand, Karl Ludwig (1795–1820) II: 908 f, 971 II: 53 II: 812 Sartorio, Giovanni Federico II: 479, Scamozzi, Vincenzo (1552–1616) Sander, Otto (*1941) V: 338, 510 931 I: 456, 458; II: 14, 35 Sanderson, Mary (†1711) II: 290 Sartorio, Girolamo (17. Jh.) II: 425 Scaparro, Maurizio (*1932) V: 576 Sandford, Samuel (†1699) II: 288 Sartre, Jean-Paul (1905–1980) Scarabelli, Orazio (16. Jh.) I: 418 Sandrock, Adele (1863–1937) IV: 7, 21, 26, 76, 198, 223 f, 304, Scarlatti, Pietro Alessandro (1660– III: 206, 731, 750 380, 731; V: 2, 4 f, 8, 14, 19, 23, 1725) II: 65, 491, 721 Sangallo d.J., Antonio da (1483– 40, 43–56, 60, 62, 65, 73–77, 89, Scarpetta, Eduardo (1853–1925) 1546) I: 464 109 f, 112 f, 116, 135, 149, 182, V: 578 Sangallo, Guiliano da (1455–1516) 197 ff, 201 f, 215, 220, 233, 469, Scarron, Paul (1610–1660) II: 7, I: 551 486, 534, 542, 546, 550, 575, 577, 155, 248 f, 291, 323, 349 Sangare, Bakary I: 659 648, 655 f, 705, 731, 816, 818, Scaurus, Mamercus Aemilius (um Sanguineti, Edoardo (*1930) 863, 898 163–88 v. Chr.) I: 231, 252 V: 550, 583 Sarvig, Ole (1921–1981) V: 800 Scaurus d.J., Marcus Aemilius (1. Jh. Sanin, A. I: 115 Sastre, Alfonso (*1926) IV: 196, v. Chr.) I: 213, 231, 252 Sanin, A. A. IV: 820 202, 205 ff; V: 603, 610 Sepkin, Michail Semënovi (1788– Sanlaville, Charles IV: 40 Satie, Erik (eig. Alfred Eric Leslie S., 1863) III: 527, 531, 910 Sannazaro, Jacopo (1458–1530) 1866–1925) IV: 3, 50, 54, 57 ff, Schaaf, Johannes (*1933) II: 569; I: 445 64 f, 72, 550 III: 125; V: 275 436 Namenregister

Schad, Christian (1894–1980) Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph 693, 698, 743, 764, 775, 787, IV: 551 (1775–1854) II: 162; III: 70, 82, 794, 805, 811; IV: 219, 262, 273, Schade, Doris (*1924) V: 375 108 284–287, 328, 336, 354, 368, Schadewaldt, Wolfgang (1900–1974) Schenck d.Ä., Peter (1660–1718) 373 ff, 379, 399, 402, 405 ff, 414, I: 176; V: 226 II: 505 416 f, 421, 468, 507, 509 f, 512, Schaeffer, Pierre (1910–1995) Schendel, Thomas (*1956) II: 851 516, 527, 535, 542, 555, 621, V: 866 Schenk, Eduard von (1788–1841) 712, 745 f, 748, 805 f, 808, 910, Schäfer, Helmut (*1951) V: 351 III: 117 912; V: 216, 220, 222, 237, Schäfer, Walter Erich (1901–1981) Schenk, Otto (*1930) I: 654; 239 ff, 255, 258 f, 271, 274 ff, V: 284 III: 223, 231, 752; IV: 591, 597, 278, 287, 289, 296, 324, 330, Schäffer, F. IV: 341 875; V: 489 f, 492, 510 334, 340, 344, 348, 368, 388 f, Schaffer, Joseph (1757–1825) Schenk, Stefan II: 738 405, 432, 441, 460, 463, 466, II: 930 Schenk von Stauffenberg, Claus Graf 469, 483, 489, 503, 518, 536, Schaffer, Peter (1761–1804/10) (1907–1944) IV: 527 580, 806 II: 930 Scherchen, Gustav IV: 338 Schiller, Leon (eig. Leon Jerzy Schaljapin, Fjodor Iwanowitsch Scheremetjew, Graf Peter II: 973 Schiller de Schildenfeld, 1887– Šaljepin, Fëdor Ivanovi Scherer, Norbert III: 106 1954) III: 514 f, 518, 520, 900; Schalk, Franz (1863–1931) Scherhaufer, Peter (*1942) V: 716 IV: 887, 889–892, 894, 897, 899 f IV: 567 f, 571, 585 Schering, Emil (1873–1951) Schilling, Árpád (*1974) V: 700, Schall, Claus (1757–1835) II: 910 III: 786, 790 702 Schall, Ekkehard (1930–2005) Schernberg, Dietrich (2. Hälfte 15. Schilling, Johann Heinrich II: 913 I: 631; IV: 499; V: 283, 416, 418 Jh.–Anf. 16. Jh.) I: 368 Schimmel, Henrik Jan (1823–1906) Schall, Johanna (*1958) V: 401 Scheuring, Matthias (*1957) IV: 389 III: 444, 451 Schalla, Hans (eig. H. Szalla, 1904– Schick, Margarete (1773–1809) Schindhelm, Michael (*1960) 1983) V: 131 f, 199, 211, 214 f, II: 707 V: 536 255, 293, 302, 320, 322 Schickhardt, Heinrich (1558–1635) Schindler, Paul C. II: 470 Schaller, Hans V: 399 II: 384 Schinkel, Karl Friedrich (1781– Scharoun, Hans (1893–1972) Schiele, Egon (1890–1918) III: 728 1841) III: 14 f, 22 f, 49, 51 ff, 56, IV: 351 Schieske, Alfred Paul Heinrich 85, 652 f Scharsich, Lothar (*1939) V: 407, (1908–1970) II: 145 Schirach, Baldur Benedikt von 438 Schikaneder, Emanuel Johann Joseph (1907–1974) IV: 601 f Schatrow, Michail Šatrov, (1751–1812) II: 882, 891, 895 ff, Schirmer, Friedrich (*1951) V: 483 Michail 943, 950 ff; III: 187, 194 Schitthelm, Jürgen (*1939) V: 305 Schaub-Abkarian, Catherine V: 150, Schildkraut, Rudolf (1862–1930) Schlaf, Johannes (1862–1941) 156 II: 837; III: 191; IV: 274 ff III: 661, 664, 667 Schawinsky, Alexander (gen.: Xanti, Schileru, Eugen (1916–1968) Schleef, Einar (1944–2001) III: 773; 1904–1979) IV: 361, 364 V: 678 V: 356, 376–380, 402, 505 f Schechner, Richard (*1934) V: 248 Schiller, Friedrich von (1759–1805) Schlegel, August Wilhelm (1767– Schediwy, Fritz (*1943) IV: 193 I: 168; II: 243, 245, 606 ff, 653, 1845) I: 188; III: 68 ff, 73, 76, Scheerbart, Paul (1863–1915) 698, 703, 714, 717 f, 727, 737, 80, 82, 111 f, 148, 197, 349, 360, IV: 352; V: 385 739 ff, 746, 748 f, 753, 771, 773, 518 Schéhadé, Georges (1910–1989) 776, 780, 782–786, 788 f, 819 f, Schlegel, Caroline (1763–1809) IV: 70; V: 7, 13, 38, 129, 132 ff 824, 841–865, 889, 902 f, 929, II: 750 Scheibe, Johan Adolf (1708–1776) 938, 942, 944, 951 f, 958; III: 10, Schlegel, Friedrich (1772–1829) II: 909 17, 37, 53, 67, 73, 77, 81, 87, 91, II: 161 f, 606, 631, 777, 791, 797; Scheidemann, Philipp (1865–1939) 96, 98, 116, 121, 125, 134 f, III: 67, 71, 80, 82, 111, 197 IV: 229 141 f, 147 ff, 152 f, 157, 171, 175, Schlegel, Johann Elias (1719–1749) Scheinin, Lew V: 202 186 f, 195, 199, 202, 204, 207, II: 775, 886, 906, 916 Schell, Maria (Margarete Anna) 217, 225, 234 f, 238 f, 246 ff, 265, Schleiermacher, Friedrich Ernst (1926–2005) V: 535 283, 357, 368 f, 374, 416 f, 424, Daniel (1768–1834) III: 467 Schell, Maximilian (*1930) V: 510, 466, 471, 486, 491, 497 f, 511, Schlemmer, Carl (Bruder von O. 897 538, 547, 549 f, 622, 677, 679, Schlemmer) IV: 356 Namenregister 437

Schlemmer, Oskar (1888–1943) Schnebbelie, Robert B. (1780–1849) Schönemann, Lili (eig. Anna Elisa- III: 121; IV: 234, 251, 348, 350, III: 393, 395, 405, 421 beth Sch., 1758–1817) II: 818, 352–360, 362, 439, 445, 450 f, Schnebel, Dieter (*1930) V: 502 824 633; V: 300 Schneider, Hortense (eig. Catherine Schönkopf, Käthchen (eig. Anna Schlenther, Paul (1854–1916) Sch., 1833–1920) III: 329 Katharina Sch., 1746–1810) III: 178, 732 f, 748 Schneider-Duncker, Paul (1878– II: 816 Schley, Karl Maria (1908–1980) 1956) III: 717 Schönleben, Janez Ludvik (1618– V: 107 Schneider-Manns-Au, Rudolf 1681) II: 479 Schleyer, Hanns Martin (1915– (*1935) V: 485 Schönthan, Franz von (1849–1913) 1977) V: 297, 320, 342 Schneider-Siemssen, Günther IV: 241; V: 202 Schlieker, Hans-Joachim (*1949) (*1926) III: 231 Schönthan, Paul von (1853–1905) V: 410 Schneitzhoeffer, Jean-Madeleine IV: 241; V: 202 Schlingensief, Christoph (*1960) Marie (1785–1852) III: 303 Schopenhauer, Arthur (1788–1860) V: 386 Schnitzler, Arthur (1862–1931) III: 78, 336, 701, 704, 786, 792; Schlömer, Joachim (*1962) V: 536 III: 228, 596, 677 ff, 690, 728, IV: 313 Schlosser, Cornelia Friederice 731, 733, 741 f, 750 ff, 775, 777, Schoppe d.J., Julius (1832–1898) Christiane (geb. Goethe, 1750– 803, 880, 891, 926; IV: 152, 156, III: 39 1777) II: 804, 818 231, 338, 340, 510, 535, 560, Schoppe, Amalia (1791–1858) Schlösser, Rainer (1899–1945) 712, 745, 835; V: 148, 366, 483, III: 140 IV: 503 490, 492, 510 f, 521, 527, 600, Schöpper, Jacob (1512/16–1554) Schlumberger, Jean (1877–1968) 608, 717, 851 I: 546 IV: 17, 20 Schnitzler, Heinrich (1902–1982) Schor, Hilde V: 487 Schmahl, Hildegard (*1940) III: 756 Schorm, Evald (1931–1988) V: 709 IV: 593; V: 280, 481 Schoeller, Johann Christian (1782– Schostakowitsch, Dmitrij Schmeltzl, Wolfgang (um 1500–nach 1851) III: 169, 186, 188 f Šostakovi, Dmitrij 1560) I: 547; II: 361 Scholander, Fredrik Vilhelm (1816– Schott, Gerhard (1641–1702) Schmid, Aglaja (1926–2003) 1881) III: 490 II: 424 f IV: 578; V: 509 Scholz, Katrin II: 116 Schottenius, Hermann (1527) I: 519 Schmid, Christoph von (1768–1854) Scholz, Wenzel (1787–1857) Schram, Alois Hans (1864–1919) III: 555 III: 198 II: 333 Schmid, Georg (†1998) IV: 547; Scholz, Wilhelm von (1874–1969) Schreiber, Alfred (1838–1910) V: 485, 524 III: 698 III: 230 Schmid, Jan (*1936) V: 719 Schomberg, Hermann (1907–1975) Schreiber, Heinrich II: 919 Schmid, Kathrin V: 529 II: 145; IV: 496; V: 220, 222 Schreiber, Klaus (*1959) V: 359 Schmid-Bloß, Karl (1883–1956) Schönberg, Arnold (1874–1951) Schreiner, Liselotte (eig. L. Purrucker, IV: 541 III: 728; IV: 127, 342, 356, 360, 1909–1991) III: 209; V: 466, 473 Schmidinger, Walter (*1933) 448, 450 f, 454–457, 461, 550, Schreker, Franz (1878–1934) III: 222; V: 224, 298 586 III: 719 f; IV: 336, 453 ff, 568 Schmidt, Conrad (1863–1932) Schönberg, Claude-Michel (*1944) Schreyer, Lothar (1886–1966) III: 637 V: 903 IV: 349 f, 356 Schmidt, H. IV: 542 Schönböck, Karl (Ludwig Josef Schreyvogel, Erenbert II. (vor 1669– Schmidt, Helmut (*1918) V: 298 Maria) (1909–2001) III: 535 nach 1703) II: 380 Schmidt, Jacques (1933–1996) Schönborn, Gottlob Friedrich Ernst Schreyvogel, Joseph (1768–1832) V: 119, 139 ff, 147, 924 (1737–1817) II: 818 II: 878; III: 101, 173 f, 178, 198, Schmidt, Willi (1910) V: 50, 196, Schönborner, Pfalzgraf Georg von 205, 210 205, 270, 290 (1579–1637) II: 393, 395 Schreyvogl, Friedrich (1899–1976) Schmidt-Futterer, Andrea V: 347 Schöne, Karl (1779–1852) III: 110 V: 464 Schmitt, Carl (1888–1985) V: 455 Schönemann, Horst (1927–2002) Schröder, Andreas V: 527 Schmitt, Saladin (1883–1951) V: 402, 404 Schröder, Christian III: 778; IV: 752 IV: 369, 510; V: 214 f, 486 Schönemann, Johann Friedrich Schröder, Ernst (1915–1994) Schmückle, Hans-Ulrich (1916– (1704–1782) II: 714, 755, 758, IV: 875; V: 75, 79, 84, 86, 240, 1993) II: 860; V: 258, 263 761, 774 260, 264, 509, 529 438 Namenregister

Schröder, Friedrich Ludwig (1744– Schulz, Johannes (†1764) II: 942 Schweikart, Hans (1895–1975) 1816) I: 667; II: 162, 675, 688, Schulz, Josepha II: 942 III: 125, 531; V: 216, 233–237, 715, 730, 739, 747, 761, 765– Schulz, Wilfried (*1952) V: 536 255, 264, 267, 293 772, 804, 812, 848, 886 ff, 894, Schulz-Dornburg, Rudolf (1891– Schweitzer, Anton (1735–1787) 936, 951; III: 12, 91, 112, 197 1949) IV: 337 II: 744, 746 Schröder, Georg II: 347 Schulze-Kummerfeld, Caroline Schwender, Carl (1809–1866) Schrøder, Hans III: 805, 807 f (1745–1815) II: 730 III: 170 Schröder, Johann II: 935 Schumacher, Arnulf (*1940) Schwenkner, Inge Müller, Inge Schröder, Johannes (1883–1973) V: 375 Schwerdt, Franz III: 719 IV: 366, 368–371, 510 Schumacher, Kurt (1895–1952) Schwerdtfeger, Kurt IV: 364 Schröder, Sophie (1781–1868) V: 209 Schwiedrzik, Wolfgang Matthias III: 168, 178, 206 Schumann, Gerhard (1911–1995) (*1940) V: 306 Schröder, Sophie Charlotte (1714– IV: 504 Schwientek, Norbert (*1942) 1792) II: 730, 759, 761, 766, 774 Schumann, Martina V: 440 II: 241 Schröder-Devrient, Wilhelmine Schumann, Peter (*1934) V: 146, Schwientek, Siggi (*1952) II: 840; (1804–1860) III: 47, 90 244, 253, 789 V: 380 Schröter, Corona (1751–1802) Schumann, Robert (1810–1856) Schwitters, Kurt (1887–1948) II: 745, 747 III: 96 IV: 365, 609, 632, 710; V: 382 Schroth, Carl-Heinz (1902–1989) Schuré, Edouard (1841–1929) Schygulla, Hanna (*1943) V: 278 f, IV: 369 III: 765 481 Schroth, Christoph (*1937) Schuschnigg, Kurt (1897–1977) Scipio Africanus d. J. (184–129 v. V: 405 ff, 426, 492 IV: 564 Chr.) I: 242 Schroth, Peter (*1940) V: 406 Schuster, Ignaz (1779–1835) II: 894; Scipio Nasica I: 213 Schubart, Christian Daniel (1739– III: 217 Scott, C. IV: 351 1791) II: 727, 848 Schuster, Josef V: 501 Scott, Clement III: 433 Schubert, Franz (1797–1828) Schuster, Karl V: 487 Scott, Sir Walter (1771–1832) III: 96, 437 Schuster, Matthias III: 90 III: 380, 397, 404, 416, 419, 437 Schubert, Heinz (1925–1999) Schütte, Ernst (1896–1951) IV: 383, Scribe, (Augustin) Eugène (1791– III: 709 387, 512, 592 1861) III: 4, 257, 295 ff, 300, Schubert, Katharina V: 482 Schütz, (Christian) Wilhelm von 303, 306 f, 315, 318 ff, 323, 359, Schubert, Peter (*1959) V: 384 (1776–1847) III: 110 368, 374, 404, 452, 464, 472, Schübler, Johann Jakob (1689–1741) Schütz, Carl (auch: Schytz, 1745– 493, 575, 805; IV: 527, 712, 835 II: 358 1800) II: 888 Scudéry, Georges de (1601–1667) Schuch d.J., Franz (1716–1764) Schütz, Heinrich (1585–1672) II: 222, 344 II: 714 f, 728, 761, 773 II: 388, 445, 448, 470 Sébillet, Thomas (1512–1589) Schuch, Ernst von (1846–1914) Schütz, Johannes (*1950) V: 265, I: 403 III: 722 295, 347, 371, 451 Sebök, István IV: 634 Schuchter, Georg V: 492 Schwab, Martin (*1937) V: 345 f, Secchi, Niccoli I: 427 Schuckmann, Kaspar Friedrich von 482, 504, 506 Secchi, Pietro II: 603 (1755–1834) III: 19 Schwab, Werner (1958–1994) Séchan, Charles (1803–1874) Schuh, Franziskus II: 904 V: 479, 527, 857 III: 291, 325 Schuh, Oscar Fritz (1904–1984) Schwarz, Elisabeth (*1938) V: 183, Sedaine, Michel-Jean (1719–1797) III: 125; IV: 576; V: 210, 218 f, 286 f, 292, 330, 369 II: 520, 522, 562, 566, 570 224, 267, 328, 476, 507 f Schwarz, Jewgeni Lwowitsch Sedlnitzky, Josef Graf von (1778– Schuh, Willi (1900–1986) III: 722 Švar, Evgenij Lvovi 1855) III: 205 Schuhmacher, Wim (1894–1986) Schwarz, Libgart (*1941) II: 245 Seeau, Joseph Anton von (1713– IV: 692, 709 Schwarz, Wolfgang V: 277 1799) II: 735, 737 Schulhoff, Ervín (1894–1942) Schwarzkogler, Rudolf (1940–1969) Seeberg, Peter Ejnar Lauritzen IV: 612 V: 479 (1925–1999) V: 796, 800 Schüller, Hermann IV: 408, 410 Schwarzkopf, Klaus (1922–1991) Seeböck, Herwig (*1939) V: 486 Schulz, Johann Abraham Peter III: 122 Seeckt, Generaloberst Hans von (1747–1800) II: 910 Schwarzlose, Günter V: 446 (1866–1936) IV: 230 Namenregister 439

Seeler, Moriz (1896–1942) IV: 295, erban, Andrei (*1943) V: 676, Shaffer, Peter (*1926) V: 878, 897, 465 679, 681 926 Seeling, Heinrich (1852–1932) Sergel, Johann Tobias (1740–1814) Shaffy, Ramses (*1933) V: 849 III: 637, 647, 744 II: 811, 918 Shakespeare, William (1564–1616) Seghers, Anna (eig. Netty Radványi, Sérigny II: 966 I: 240, 265, 343, 397, 407, 411 f, 1900–1983) IV: 424, 536; Serle, Thomas James (1798–1889) 501, 506, 564, 567 f, 572 f, 575 f, V: 429, 443 III: 394 579–582, 586–590, 592–598, Segond-Weber, Mme (eig. Eugénie Serlio, Sebastiano (1475–1554) 600, 602 f, 606–668, 670, 673, Weber, 1867–1945) III: 577 I: 410, 451, 453, 459, 462–466, 676 ff, 680, 685, 687; II: 2, 89, Sehring, Bernhard III: 647, 653, 476, 487; II: 14, 23, 35, 42 104, 129, 162, 165, 215, 253, 744 Serner, Walter (1889–1942) IV: 551 275, 278, 284, 286 ff, 290 ff, Seibt, Karl Heinrich (1735–1806) Serôdio, María Helena (*1948) 295 f, 320, 336, 340, 342, 345, II: 936 V: 619 347, 349, 396, 479, 533, 541, Seidler(-Eidlitz), Alma (1899–1977) Serow, Generaloberst Ivan Alex- 548 f, 606, 610, 622, 640, 656, V: 461 androwitsch (1905–1990) 659, 662 ff, 666, 669 ff, 687, 715, Seiltgen, Ernst (*1928) V: 235 IV: 528 739 f, 749, 759, 764, 766–770, Seipp, Christian Ludwig (1747– Serrano, Francisco III: 361 772, 781 f, 817, 841 f, 845, 886, 1793) II: 942 ff, 946 Serreau, Coline (*1947) V: 432 890, 925, 942, 944, 947, 952, Selge, Edgar (*1948) V: 373 Serreau, Jean-Marie (1915–1973) 958; III: 16, 23, 58, 68 ff, 73, 75 f, Šeligo, Rudi (*1935) V: 655 V: 79, 104, 173, 179 f, 182 81 ff, 91, 99, 102, 112 ff, 120 ff, Sellaio, Jacopo I: 417 Servaes, Dagny (1894–1961) 125, 128, 134 f, 146 ff, 158, 174 f, Sellars, Peter (*1957) II: 685; IV: 289 177, 186, 195, 197 ff, 215, 236 f, V: 148, 512 Servandoni, Giovanni Niccolo 261, 265 f, 270, 275 f, 278, 283, Selliers, Franz Joseph II: 880 (1695–1766) II: 527 f, 722, 727 286, 349, 356, 368 f, 374, 385, Selliers, Joseph Carl II: 871 Serwouters, J. II: 344 393, 396 ff, 410 ff, 420, 428 f, Sellin, Rainer V: 347 Sesar, Alois III: 27 432, 434 f, 445, 448, 459, 464, Sellner, Gustav Rudolf (1905–1990) Sessa, Carl Borromäus Alexander 466, 471, 486 f, 489, 491, 498, I: 111, 116; II: 145; IV: 194; (1786–1813) III: 117 500, 505, 514, 528, 538 f, 547, V: 51, 78, 131, 205 f, 209 f, 213 f, Sessa, Herzog von II: 99 f 549 f, 558, 591, 605, 679, 682 ff, 217 f, 222, 224–229, 255, 270, Sethi, Rajeev V: 154 690 f, 693 f, 743, 763, 775, 777, 476 Settle, Elkanah (1648–1724) II: 288, 794, 803, 805, 811, 814 f, 839, Selva, Gianantonio II: 573, 584 299 850 ff, 857 ff, 861, 880, 883, Selvagem, Carlos (1890–1973) Seuerling, Carl Gottfried (1727– 889 ff, 906, 924, 927; IV: 11, IV: 220 1795) II: 919; III: 497 18 ff, 25, 27, 34, 41, 76, 85, 171, Semjonova, Marina Timofejevna Seuphor, Michel (1901–1999) 192, 217, 219, 243, 250, 252, (*1908) IV: 884 IV: 693, 709 257, 268, 270, 274, 276 f, 286, Semper, Gottfried (1803–1879) Ševenko, F. IV: 823 328, 336, 341, 344, 367, 370 f, III: 25, 52, 56 ff, 85, 157, 652, Severianus, Aemilianus I: 232 374 f, 377 f, 400 f, 404 ff, 473, 729 Severini, Gino (1883–1966) IV: 135 481 f, 499, 502, 507, 515, 524, Semper, Manfred (1839–1913) Severus Alexander, Marcus Aurelius, 527, 530 f, 554, 566, 571, 602, III: 744 römischer Kaiser (208–um 235) 617, 636, 641 f, 646 f, 653 f, 656, Sena, Jorge de (1919–1978) IV: 225 I: 270 658, 680, 688, 690 f, 699, 712 f, Seneca d. J. (Lucius Annaeus Seneca, Sévestre, Pierre Jacques (1773–1825) 758, 766, 806, 832, 834, 837, um 4 v. Chr.–65 n. Chr.) I: 3, III: 258 f 882, 885, 887, 889 f, 910, 912, 125, 146, 229, 232, 253–265, Seydelmann, Carl (1793–1843) 916, 927, 929, 938; V: 1, 21 ff, 27, 274, 440 f, 443, 482, 484, 501, III: 25, 114 29 f, 34 ff, 64, 68 f, 93, 141, 143 f, 515, 517, 555, 569, 584, 593, Seyler, Abel (1730–1800) II: 724, 147, 150 f, 153 f, 157, 160, 163 f, 601, 604, 624, 638, 671, 677; 739, 743 f, 761 f 166 f, 182 f, 185, 205, 212, 214 ff, II: 56, 218, 236, 240, 324, 387, Seyß-Inquart, Arthur (1892–1946) 220, 222 ff, 227 ff, 233, 240 f, 270, 395, 405; V: 24, 161, 879, 893 IV: 564, 601, 694, 714, 720 272 ff, 276, 278, 284 ff, 300, 312 f, Sepp, Paul (1885–1945) III: 815; Shadwell, Thomas (um 1642–1692) 317, 324–330, 343, 347, 354 f, IV: 914 II: 301 f, 670 366 f, 370–373, 375, 385, 388, 440 Namenregister

398 f, 407, 410, 417, 424, 431 f, Siddons, Sarah (1755–1831) II: 663, Simov, Victor Andrejvi (1858– 434 f, 446, 450, 454, 469, 471, 665, 668; III: 392, 394, 427 ff 1935) III: 905, 909 f; IV: 820 475, 478 f, 482, 490 f, 496, 502, Sidney, Philip (1554–1586) I: 569, Simpson, Alan V: 917 506, 508 f, 512 f, 531, 535 f, 541, 584, 586, 593, 679 Simpson, L. IV: 325 551, 556 f, 561 f, 564, 577, 579, Siebenkees, Johann Christian (1753– Sinclair, Upton (1878–1968) 583 f, 591, 598, 603, 608, 617, 1841) II: 337 IV: 468, 491 622, 633, 635, 638 f, 641 f, 648, Siede, Horst (*1936) V: 298 Sinelnikov, Nikolai IV: 805 650 f, 657, 669, 677, 679, 696 f, Siedhoff, Werner (1899–1976) Sinervo, Elvi (1912–1986) V: 782 716, 718 f, 726, 728, 731, 733, III: 111 Singer, Kurt (1885–1944) IV: 507 750, 765, 767, 774 f, 806, 821, Siegenbeek, Matthijs III: 444 Sinjen, Sabine (1942–1995) III: 208 823 ff, 842, 848, 856, 858, 865, Siems, Friedrich (1896–1963) Sinsheimer, Hermann (1883–1950) 868, 870 f, 875, 877 f, 883–886, IV: 498 IV: 345 889–900, 905–909, 918, 920, 922, Siems, Margarethe III: 719 Sirera, Josep Lluís (*1954) IV: 202 927, 932 ff Sievert, Ludwig (1887–1966) Sirera, Rudolf (*1948) IV: 202 Shaw, George Bernard (1856–1950) IV: 302 f, 328 f, 331 ff, 336, 515, Sireuil, Philippe (*1952) V: 866 III: 409, 424, 434, 775, 777, 832, 526 Sirigatti, Lorenzo (16. Jh.) I: 466, 849, 850 f, 854, 861 f, 865 ff, 874, Sighvatsson, Karl J. V: 804 468 876, 924; IV: 9, 33 f, 37, 152, Sigmund, Johann-Christoph II: 966 Sirola, Bozidar IV: 928 219, 247, 258, 290, 293, 322, Sigonio, Carlo I: 411 Sirotek, Emil (1937–1999) V: 709 367, 369, 377, 521, 623, 637, Sigurdardóttir, Bórunn (*1944) Sistig, Alfred Erich (1909–1980) 650, 654, 664, 669, 698, 745 f, V: 804, 808 V: 233, 236 803, 840, 889; V: 65, 290, 792, Sigurdsson, Birgir (*1937) V: 807 Sitticus von Hohenems, Marcus Graf 855, 886, 891, 898, 907 Sigurdsson, Hallmar (*1952) (auch: Marx Sittich IV., 1574– Shaw, Glen Byam (1904–1986) V: 805 1619) II: 428 V: 889 Sigurdsson, Th. V: 807 Sixtus IV., Papst (eig. Francesco della Shaw, Irwin (eig. I. Gilbert Sham- Sigurjónsson, Jóhann (1880–1919) Rovere, 1414–1484) I: 414 foroff, 1913–1984) IV: 269 IV: 746 Sjöberg, Alf (1903–1980) I: 135; Shee, Sir Martin Archer (1769– Siikala, Ritva V: 783 V: 816 ff 1850) III: 391 Siley, Mlle III: 329 Skarbek, Graf Stanisław (1780– Sheean, Ellen II: 245 Silibe, Teddy IV: 28 1848) III: 515 Sheley, J. IV: 648 Silva, António Dinis da Cruz e Skavrenski, Katharina II: 962 Shelley, Percy Bysshe (1792–1822) (1731–1799) II: 644 f Skelton, John (um 1460–1529) III: 418 f, 422, 428; IV: 98 Silva, António José da (gen. O Judeu, I: 397 Shelving, Paul IV: 657 1705–1739) II: 642, 645; III: 386 Skladanowsky, Emil (1863–1939) Shephard, Edward II: 652 Silva, Ernesto da III: 844 III: 714 Sheridan, Richard Brinsley (1751– Silva, José da Costa e (1705–1739) Skladanowsky, Max (1866–1945) 1816) II: 305, 650, 677, 679, II: 644 III: 714 686 ff; IV: 650; V: 928 Silvéria II: 642 Skoda, Albin (1909–1961) IV: 512, Sheridan, Thomas (1719–1788) Silvestre, Israël (1621–1691) II: 4, 583; V: 471, 473 II: 662 211 Škoda, Jan (1896–1981) V: 708 Sheridan Knowles, James (1784– Sima, Joseph IV: 83 Školnik, Jossif IV: 778 1862) III: 247, 397, 418 f Simai, Kristóf II: 944 Skoronel, Vera (eig. V. Laemmel, Sherman, Cindy (*1954) V: 591 Simmons, Pip V: 848 f , 902 1906–1932) IV: 444 Shiafkalis, Nicos (*1934) V: 671 Simon, Joseph (1595–1671) II: 366, Skrbinšek, Milan (1886–1963) Shirley, James I: 688; II: 287 369 IV: 929 Shivkov, Todor (1911–1998) V: 691 Símonarsson, Ólafur Haukur Skrjabin, Aleksandr Nikolaevi Shtraukh, Maxim IV: 769 (*1947) V: 807 (1871/72–1915) IV: 356 Sibelius, Jean (1865–1957) III: 500, Simonides I: 32, 87 Skuherský, František Zdenk (1830– 797 Simonin, Claude (1635–1721) II: 9 1892) III: 508 Sibilet, Thomas Sébillet, Thomas Simonov, Konstantin M. (1915– Skúl’skij, Andrej II: 486 Siccard von Siccardsburg, August 1974) V: 202, 394, 461 f Skuszanka, Krystyna (*1924) (1813–1868) III: 184 Simons, Johan V: 860 V: 730 Namenregister 441

Sládek, Josef Václav (1845–1912) Soare, Soare Z. (1894–1944) Solski, Ludwik (1855–1954) III: 889 IV: 921, 924 III: 897; IV: 889 Sladek, Maximilian III: 755 Soares, Mário (*1924) V: 613 Solter, Friedo (*1932) V: 392, 401, Slangus, Axel (1890–1965) IV: 738 Sobel, Bernard (eig. B. Rothstein, 428 Slavíková, Anna III: 889 *1936) II: 124; III: 124; V: 153, Solženicyn, Aleksandr Isaevi Slavin, Lev Isaevi IV: 830 177, 938 (*1918) V: 640 Slavkin, Viktor (*1935) V: 642 Sobolshchikov-Samarin, Nikolai Sombart, Werner (1863–1941) Slevogt, Max (1868–1932) IV: 270 IV: 805 III: 704 Slezak, Leo (1873–1946) III: 736 Soden, Friedrich Julius Heinrich Somis, Leone Hebreo di (1527– Šlitr, Jií (1924–1969) V: 710 Reichsgraf von (1754–1831) 1592) I: 469–471 Słiwiski, Ludwik (1857–1923) II: 813; III: 88, 246 Sonnemann, Emmy (eig. Emma IV: 899 Söderman, Johan August (1832– Johanna Henny S., 1893–1973) Słobodzianek, Tadeusz (*1955) 1876) III: 495 IV: 523 V: 761 Soetens, A. II: 697 Sonnenfels, Joseph Freiherr von Slodtz, Antoine-Sébastien (1694– Soffici, Ardengo (1879–1964) (1733–1817) II: 866, 874, 876, 1754) II: 525, 529, 545 IV: 138 878; III: 195 Slodtz, Dominique-François (1711– Sofronov, Anatolij Vladimirovi Sonnenthal, Adolf von (1834–1909) 1764) II: 525, 529, 545 (1911–1990) IV: 796; V: 202 III: 173, 177 f, 194, 197, 228, Słominski, Andreas IV: 899 Sofronov, V. I: 616 685, 729 ff, 733, 750; IV: 269 Słowacki, Juliusz (1806–1849) Sografi, Simeone Antonio (1759– Sonnleithner, Joseph Ferdinand von II: 143; III: 517 ff, 895, 897; 1818) II: 608; III: 352 (1766–1835) II: 878, 882; IV: 886; V: 730, 743, 746 f, 750, Söhnker, Hans (Albert Edmund) III: 173, 205 752 (1903–1981) V: 216 Sontag, Carl (1828–1900) III: 48 Sluis, Lambertus van der (1677–†?) Soini, Yrjö (1896–1975) IV: 737 Sontag, Susan (1933–2004) V: 658 II: 696 Sokoloff, Vladimir (1889–1962) Sophie Charlotte von Hannover Šmaha, Josef III: 888, 890, 926 IV: 843 (1668–1705) II: 422 Smanov, Ludmilla (1895–1951) Sokolov, Vassilij Danilovi Sophie Eleonora von Sachsen (1609– IV: 37 (1897–†?) III: 673 1671) II: 388 Smeds, Kristian (*1970) V: 785 Sokrates (470–399 v. Chr.) I: 57, 66, Sophillos I: 108 Smetana, Bedich (1824–1884) 81, 109, 126, 129, 147–150, 174, Sophokles (497/96 o. 495/94–406 v. III: 94, 508, 887 f, 890 182, 184; II: 817; III: 7 Chr.) I: 12, 29 f, 34 f, 42, 54, 67– Smetzen I: 350 Solari, Bonaventura II: 957 71, 82, 85, 87, 90, 106–127, 129, Smi*/is, Eduards (1886–1966) Solari, Marco (*1954) V: 591 144, 146, 153, 155, 159, 161, IV: 912; V: 763, 765, 767 Solbrig, Carl Friedrich (1773–1838) 170, 179 f, 182, 188, 252 f, 262, Smirke, Sir Robert (1781–1867) III: 117 441, 443, 456, 544, 546; II: 53, III: 393 Soldevila i Zubiburu, Ferran (1894– 55, 217 f, 324, 481, 544, 793; Smithson, Harriet (eig. Henrietta 1971) IV: 201 III: 23, 82 f, 85, 103, 141, 146, Constance S., 1800–1854) Soler i Huberts, Frederic (1839– 494, 698, 722, 775, 839; IV: 27, I: 592 1895) III: 840 57, 260, 262 f, 273, 275, 277, Smoek, Ladislav (*1932) V: 710 Soleri, Ferruccio (*1929) II: 587, 279, 288, 442, 473, 478, 684, Smole, Dominik (1929–1992) 595; V: 538, 559 699 f, 911; V: 31, 67, 140, 182, V: 655 Solimani, Giulio (1595–1639) 214, 217, 219 f, 225, 228, 275, Smuglewicz, Anton (1740–1810) II: 477 289, 295, 334 ff, 344, 366, 430, III: 513 Solís y Rivadeneyra, Antonio (1610– 452 f, 490, 521, 549, 579, 704, Smuul, Juhan (1922–1971) IV: 913; 1686) II: 154 715, 720, 732, 835, 926 V: 774 Šoljan, Antun (1932–1993) V: 652 Sophokles (Enkel des Klassikers) Smyšlajev, Valentin IV: 860 Solomos, Alexis (*1918) IV: 937 I: 152 Šnajder, Slobodan (*1948) V: 652 Solon (um 640–um 560 v. Chr.) Sophron (um 430 v. Chr.) I: 200 f Snellmann, J. V. III: 496 I: 11, 24, 28, 53, 88, 163, 169, Sorescu, Marin (1936–1997) Snoek, Andries (1765–1829) 183 V: 677, 679 II: 692, 696, 698; III: 447 Solov’ev, Vladimir (1853–1900) Sorge, Johannes Reinhard (1892– Snoek, Jacques IV: 716 IV: 864 ff 1916) IV: 294, 300, 304 f 442 Namenregister

Sorma, Agnes (eig. Martha Karoline Ribeiro de (1910–1996) IV: 213; Stampiglia, Silvio (1664–1725) Zaremba, 1865–1927) III: 477, V: 613 II: 615 672, 675 ff; IV: 287, 290 Spinoza, Baruch (Benedict de) Stanca, Radu (1920–1962) V: 674 Sosrs, Burhards (1890–1953) (1632–1677) II: 7, 307 Stanfield, Clarkson III: 415 IV: 912 Spira, Françoise (1928–1965) V: 6 Stanford, Charles Villiers (1852– Sosiphanes (um 300 v. Chr.) Spiró, György (*1946) V: 698, 702 1924) III: 436, 875 I: 154 Splawski, Jan II: 962 Stanislavskij, Konstantin Sergeevi Sositheos (um 280 v. Chr.) I: 154 Spoerri, Daniel (eig. D. Isaac (eig. Alekseev, 1963–1938) Sosnickij, Ivan Ivanovi (1794– Feinstein, *1930) V: 303 II: 594; III: 152, 432, 525, 534, 1871) III: 527 Spohr, Louis (1784–1859) II: 831; 537, 598, 676, 691, 776, 780, Šostakovi, Dmitrij (1906–1975) III: 25, 94, 96 802, 815, 859, 890, 894, 903 ff, IV: 880, 882 Spoliansky, Mischa (1898–1985) 918, 925 f; IV: 16, 39, 177, 235, Sosunov, N. V: 635 IV: 297 257, 343, 378, 474, 617, 639, Soufflot, Jacques-Germain (1713– Spontini, Gasparo Luigi Pacifico 726, 736, 770, 772 ff, 786, 789, 1780) II: 509 f (1774–1851) III: 22 f, 93 f, 299, 793, 796, 798 ff, 802, 806, 808, Soumet, Alexandre (1786–1845) 494 818 ff, 822–825, 827–831, 838, III: 299 Sporck, Franz Anton Graf von 843–846, 851, 873 ff, 874, 883, Soupault, Philippe (1897–1990) (1662–1738) II: 931, 934 889 f, 900, 911, 933; V: 201, 348, IV: 79 ff, 84 ff Sporck, Johann Wenzel Graf von 392, 423, 473, 630, 632 f, 636, Sourdéac, Marquis de II: 176 II: 872 640, 642, 645, 709, 712, 748, 765, Southerne, Thomas (1660–1746) Sprenger, Wolf-Dietrich (*1942) 775 II: 299 V: 369 Stanislaw II. August (1732–1798) Soyfer, Jura (1912–1939) V: 467 Springer, Jan III: 445 II: 955 Spada, Leonello II: 36 Sproß, Balthasar I: 532 Stapfer, Karel III: 891 Spanmüller, Jakob (gen. Pontanus, Squarzina, Luigi (*1922) V: 548, Starowieyska, Ewa (*1930) V: 728 1542–1626) I: 550; II: 362, 368 f, 576 f Stascino, Niccolò I: 428 372 Srbljanovi, Biljana (*1970) Statius, Caecilius I: 241, 243 Spann, Othmar (1878–1950) V: 658 ff Statkiewicz, Maksymilian (1889– IV: 240 Srnec, Jií (*1931) V: 709 1976) IV: 59 Spartakus (†71 v. Chr.) I: 250 Srnec-Todorovi, Asja (*1967) Statore, Giove III: 351 Spassova, Jeanette V: 387 V: 653 Staudte, Fritz (1883–1958) Späth, Lothar (*1937) V: 342 Sroka, Adam III: 517 IV: 423 Spatsier, Anthony II: 696 Staden, Nicolaus von II: 485 Stavisky, (Serge) Alexandre (1886– Speckter, Hans III: 42 Stadion, Johann Philipp Karl Joseph 1934) IV: 4 Spencer, John II: 309, 342, 344 f (Graf von Warthausen, 1763– Stavsky, Vladimir IV: 797 Spender, Sir Stephen Harold (1909– 1824) III: 205 Steckel, Frank-Patrick (*1943) 1995) IV: 668 Staël, Anne Louise Germaine Necker, IV: 488; V: 303, 306, 332, 334, Spengler, Oswald (Arnold Gottfried) Baronin de Staël-Holstein (1766– 347, 353, 446, 451 (1880–1936) IV: 895 1817) II: 606, 902; III: 69, 76, Steckel, Leonard (1901–1971) Speroni, Sperone (1500–1588) 248, 265, 270 IV: 195, 413, 498, 500, 553, 556; I: 429, 442 Stafford-Clark, Max (*1941) V: 236, 291, 396, 418 f, 520, 523, Sperr, Martin (*1944) IV: 390; V: 941 528, 535 V: 246, 276, 302, 318, 921, 925 Stählin, Jakob von II: 966 Steele, Sir Richard (1672–1729) Spiegelberg, Johann Christian Stajewski, Marcin V: 759 II: 646, 650, 653, 673 (†1732) II: 472, 755 Stalev, Georgi (*1930) V: 662 Steenbergen, Paul (1907–1989) Spiegelberg-Denner, Elisabeth Stalin, Josif V. (1879–1953) IV: 424, V: 847 (1681–1757) II: 919 533, 623, 768, 795, 909, 912; Stefnescu, Mircea (1898–1982) Spielberg, Steven (*1946) V: 302 V: 43, 46, 407 f, 620 f, 629 ff, 633, IV: 926 Spies, Johann (1540–1623) II: 830 635 ff, 639 ff, 643, 645, 672 f, 677, Stefnescu-Delavrancea, Barbu Spinellis, Ludovicos (1871–1904) 683, 689 f, 703, 714, 726, 731 f, (1858–1918) IV: 923 III: 564 752, 758 ff, 765, 768 Stefani, Jan (1746–1829) II: 958; Spínola, General António Sebastião Stammer, Werner IV: 519 III: 516 Namenregister 443

Stefanovi, Stefan (1807–1828) Stemann, Nicolas (*1968) V: 360 Stiernhielm, Georg (1598–1672) III: 552, 554 Stemberger, Julia (*1965) V: 478 II: 467 Stefanovski, Soran (*1952) V: 662 Stenberg, nar Georgievich (1929– Štih, Bojan (1923–1986) V: 655 Steffani, Agostino (1654–1728) 2002) V: 637 f Stilgoe, Richard Henry Simpson II: 419 f, 422, 448, 456 Stenberg, Georgi Augustovi (1900– (*1943) V: 903 Steffens, Henrik (1773–1845) 1933) IV: 790, 803, 805 ff, 833, Stiller, Mauritz (1883–1928) III: 467 836, 838–843 IV: 731 Steffin, Margarete (1908–1941) Stenberg, Vladimir Augustovi Stillmark, Alexander (*1941) IV: 471 f, 475 f (1899–1982) IV: 790, 803, V: 401, 452 Stehlin-Burckhardt, Johann Jacob 805 ff, 833, 836, 838–843 Stjernström, Edvard (1816–1877) (1826–1894) III: 235, 237 Stenborg, Carl (1752–1813) III: 483 III: 487 f, 775 Steier, Lisa IV: 726 Stenborg, Petter (1719–1781) Stoa, Quintianus I: 441 Steiger, André V: 868 II: 920, 922, 927; III: 483 Stobrawa, Renée (1898–1971) Steiger, Rod (1925–2002) IV: 531 Stendhal (eig. Marie-Henri Beyle, IV: 427 Stein, (Heinrich Friedrich) Carl 1783–1842) III: 266; IV: 98 Stöckel, Leonhard (1510–1560) Freiherr vom (1757–1831) III: 33 Štpánek, Jan Nepomuk (1783– II: 488 Stein, Carl Freiherr vom III: 152 1844) III: 507, 510 Stöcker, Helene (1869–1943) Stein, Charlotte (Albertine Ernestine) Stepanov, IV: 829 III: 704 von (1742–1827) II: 804, 818, Stepanova, Varvara (1894–1958) Stockhorn, Oberst Karl Freiherr von 823 f IV: 784, 855 II: 729; III: 28 Stein, Gertrude (1874–1946) V: 855 Stephan, Rudi (1887–1915) Stöger, Franz III: 542 Stein, Gisela (*1934) II: 232; IV: 302, 336 Stöger, Johann August (eig. J. A. III: 474; V: 241, 373 Stephanie d.Ä., (Christian) Gottlob Al(l)thaler, 1791–1861) III: 194, Stein, Leo (eig. L. Rosenstein, 1861– (eig. C. G. Stephan, 1734–1798) 507 1921) III: 742 II: 886 Stöger, Michael II: 948 Stein, Peter (*1937) I: 42, 94, 100, Stephanie d.J., Johann Gottlieb (eig. Stöhr, Emil (eig. E. Paryla, 1907– 625; II: 245, 546, 826; III: 99, Stephan, 1741–1800) II: 889, 1997) IV: 604; V: 467, 485, 523 210, 317 f, 476, 479, 913, 916; 937 Stojanov, Ljudmil IV: 920; V: 689 IV: 388, 489, 877; V: 112, 183, Stephensen, Thorsteinn Ó. (1904– Stoltze, Adolf (1842–1933) 245, 273, 276 ff, 294, 302, 304– 1992) IV: 747 III: 119 311, 313–320, 329, 345, 362 f, Sterckx, Piet (1925–1987) V: 866 Stoltzenberg, Peter (*1932) V: 266, 367, 369, 373, 375 f, 382, 435, Stern, Ernst (1876–1954) I: 651; 274, 348 507 f, 510 ff, 528, 533, 623, 897, III: 328, 683, 693, 698, 714; Stolze, Lena (*1956) V: 291 921, 925 IV: 252, 261, 276, 278 ff, 282, Stone, Oliver (*1946) V: 386 Steinbeck, John Ernst (1902–1968) 284, 286 f, 290 Stoppani II: 642 V: 469 Sternberg, Fritz (1895–1963) Stoppard, Kenneth (Stiefvater von Steinboeck, Rudolf (1908–1996) IV: 468 Tom Stopppard) V: 935 III: 213; IV: 578; V: 463, 491 Sternberg, Jacques (*1923) V: 173 Stoppard, Tom (eig. Tomas Steiner, Rudolf (1861–1925) Sternberg, Josef von (1894–1969) Straussler, *1937) V: 638, 897, III: 762 IV: 293; V: 325 900, 919, 927, 932 f, 935 Steinhoff, Hans (1882–1945) Sternheim, Carl (1878–1942) Storace, Ann (1765–1817) II: 625 IV: 526 f IV: 152, 247, 258, 286, 294, 305– Storm, Theodor (eig. Hans Theodor Steinlen, Théophile-Alexandre 312, 335, 339, 345, 367, 409, Woldsen Storm, 1817–1888) (1859–1923) III: 610 511, 521, 528, 565; V: 195 f, 207, IV: 258 Steinrück, Albert (1872–1929) 219, 290, 292, 483, 617, 856 Störtebeker, Klaus (1360–1401) III: 705, 710; IV: 287, 291, 347, Stevens, George (1904–1975) IV: 418 379, 406 V: 821 Stoß, Veit (1447–1553) V: 737, 745 Steinsberg, P. A. III: 539 Stewart, Ellen (*1918) V: 789 Stötzner, Ernst II: 553 Steinsson, Gudmundur (1925–1996) Sthen, Hans Christensen (1544– Stow, J. II: 654 V: 807 1610) II: 463 f Strada, Famiano (1572–1649) Stejskal, B. IV: 611 Stiefel, Erhard (*1940) V: 156 II: 368, 370 Stellato, Lorenzo II: 56 Stieler, Caspar II: 347 Strahlheim, Carl III: 126 444 Namenregister

Strakosch, Alexander (1845–1909) Strelkov, Lozan (*1912) V: 688 Stuber, Nikolaus Gottfried (1688– III: 149 Stride, John (*1936) V: 889 1749) II: 733 f Stramm, August (1874–1915) Striebeck, Catrin (*1966) V: 839 Stuck, Franz von (1863–1928) IV: 294, 349 f, 456 Striebeck, Peter (1938) V: 77 III: 566 Stranitzky, Joseph Anton (1676– Strijards, Frans (eig. Cees Crom- Stupica, Bojan (1910–1970) 1726) II: 350, 480, 830, 879 f, wijck, *1952) V: 848, 857, 860 IV: 929; V: 656 892, 894, 942 Strindberg, (Johann) August (1849– Sturm, Dieter (*1936) V: 303, 305, Strasberg, Lee (1901–1982) IV: 531, 1912) I: 655; III: 139, 144, 434, 317, 320 818; V: 348 488 f, 493, 556, 569, 590 f, 596, Sturm, Johannes (1507–1589) Strashimirov, Anton (1872–1937) 623, 628, 682, 684, 688, 690, I: 544, 546; II: 380 f IV: 918; V: 688 742, 772 f, 796, 798, 808, 844, Sturm, Leonhard Christoph (1669– Strassberger, Bruno Heinrich (1832– 851, 880, 883; IV: 37, 89, 96, 1719) II: 415 f 1910) III: 179 100, 152, 156, 258, 269, 290, Sturm, Vera V: 339, 343, 498, 501 Stratiev, Stanislav (1941–200) 301 f, 328, 334, 340, 344, 367, Stürmer, Heinrich (1774/75–1855) V: 686, 688 ff 369 f, 409, 455, 521, 544, 705, III: 69 Straub, Agnes (1890–1941) III: 139, 725 ff, 729 ff, 744, 748, 750, 752, Sturmhöfel, August (19. Jh.) III: 638 222; IV: 295, 377, 387, 406 758, 800; V: 17, 78, 94 f, 104, Stymmelius, Christoph (1525–1588) Straub, Johann Baptiste (1704– 205, 239, 286, 346, 378, 435, 551, I: 518 1784) II: 734 615, 658, 792, 806, 812, 816–819, Suárez González, Adolfo, 1. Herzog Straus, Oskar (1870–1949) III: 716 821, 825, 827 f, 839, 846, 899 von Suárez (*1932) V: 601 Strauß, Botho (*1944) III: 318, 476; Strindberg, Harriet (1878–†?) Suárez, Francisco (1548–1617) II: 9 V: 286, 288, 307–311, 313, 315, III: 569 Šubert, František Adolf (1849–1915) 356 f, 360, 366 f , 512, 521, 851 Strindberg, Siri (1850–1912) III: 506, 887 ff; IV: 616 f, 629 Strauß, Franz-Josef (1915–1988) III: 789 Suboti, Jovan (1834–1918) III: 554 V: 286 Strittmatter, Erwin (1912–1994) Suchovo-Kobylin, Aleksandr Strauß, Johann (1804–1849) III: 5, V: 393, 408, 420 f Vasil’evi (1817–1903) III: 536; 42, 190, 227 ff, 509, 511 Strnad, Oskar (1879–1935) IV: 852, 855, 857; V: 690 Strauß, Johann Baptist (1825–1899) III: 868; IV: 275, 289, 299, 559, Suchý, Jii (*1931) V: 710 III: 227; IV: 295 568 Sudakov, Il’ja Jakovlevi IV: 797, Strauss, Richard (1864–1949) Strnisko, Vladimir (*1938) V: 720 823 ff, 866, 872 III: 641, 717 ff, 735, 737 f, 748 f, Strobach, Michiel II: 318 Sudermann, Hermann (1857–1928) 764, 842, 846, 864, 884, 891; Strohbach, Hans (1891–1949) III: 200, 376, 527, 662 f, 665, IV: 288, 296 f, 450 f, 455, 515, IV: 322 675, 677 f, 739, 774, 778, 794 f, 567, 571, 574, 576–579, 582– Ström, Knut (1887–1971) III: 780; 828, 830, 845, 851, 889; IV: 380, 586, 846; V: 891 IV: 729, 731 407; V: 483 Stravinskij, Igor (1882–1971) Stromberg, Christine V: 405 Sueton(ius) (Gaius Suetonius III: 617; IV: 56, 58, 72, 127, Strømberg, Johan Peter (1772–1834) Tranquillus, um 70–130/140) 142 f, 145, 248, 450, 545, 668, III: 463 I: 627 756, 846, 884; V: 37, 481, 574, Stroux, Karl Heinz (1908–1985) Suhr, Eduard (1899–1971) IV: 253, 819, 863, 866 V: 78 f, 83, 107, 131, 191 f, 199, 304, 395, 410, 413 Streeter, Robert (1621–1679) 205, 212 f, 216, 218, 220, 223 f, Sukowa, Barbara (*1950) II: 557; II: 285 255, 293, 302 III: 475; V: 326 Strehler, Giorgio (1921–1997) Strozzi, Lorenzo (1482–1551) Suleržickij, Leopold Antonovi I: 136, 611, 642 f, 660; II: 139, I: 423 (1872–1916) IV: 800, 803, 826, 250, 587 f, 590 ff, 594–598, Strozzi, Marija Ružika (1850– 828 600 ff, 606, 798; III: 125, 901, 1937) III: 924 Sulkowski, August II: 483, 957 912; IV: 122, 162 ff, 190, 484 f, Strozzi, Pietro II: 44, 214 Sulla, Lucius Cornelius (138–78 v. 491, 496, 557, 874; V: 87, 92, Stuart, Maria Maria I, Königin Chr.) I: 233, 250 146 f, 150, 275, 278, 284, 476, von Schottland Sullivan, Arthur (1842–1900) 509, 537 ff, 542–545, 548 ff, 552– Stubbes, John I: 574, 587 III: 408, 436 f; IV: 658 565, 568, 571, 580 f, 583, 608, Stubenrauch, Philipp von (1784– Sumarókov, Aleksandr Petróvi 648 1848) III: 176 (1718–1777) II: 968 f Namenregister 445

Sundström, Frank (eig. August Szczniak, Małgorzata V: 753 Tamayo y Baus, Manuel (1829– Francis Sundström, 1912–1993) Széchenyi, Graf István (1791–1860) 1898) III: 374, 376 V: 820, 822 III: 542 f Tamayo, Ramón V: 604 Supervielle, Jules (1884–1960) Szegedis, Lorenz II: 488 Tamboer, Jan (eig. J. Pietersz. III: 755; IV: 13; V: 37 Székely, Gábor (*1944) V: 695 f Meerhuyzen, 1618–1667) II: 318 Suppé, Franz von (1819–1895) Szentirmay, Elemér (1836–1908) Tamburini, Antonio (1800–1876) III: 227 ff III: 547 III: 357 Surov, Aleksei IV: 796 Szigligeti, Ede (1814–1878) III: Tammsaare, A(nton) H(ansen) Suškevi, Boris IV: 803 545 (1878–1940) V: 774 Sutermeister, Heinrich (1910–1995) Szlávik, István (*1951) V: 697 Tanghe, Dirk (*1956) III: 882 IV: 545 Szyber, Bogdan V: 823 Tansman, Alexandre (1897–1986) Sutro, Alfred (1863–1933) III: 853 Szyfman, Arnold (1882–1967) V: 445 Sutsas, Pandelìs (1818–1875) IV: 889, 893 Tarchanov, M. M. IV: 824 III: 563 Tardieu, Jean (1903–1995) V: 13, Sutter, Sonja (*1931) V: 69 Tabor, Günther (*1925) V: 262 73, 125–129, 133 f Švanda, Pavel III: 887 Tabor, Hofrat III: 40 Tarlton, Richard (†1588) I: 577, Švar, Evgenij Lvovi (Schwarz, Tabori, George (1914–2007) I: 637, 579 Jewgeni Lwowitsch, 1896–1958) 655; V: 93, 274, 345, 348 ff, 369, Tasca, Cathérine (*1941) V: 20, 147 V: 220, 426, 428 373–376, 427, 476 ff, 481 ff, 488, Tasso, Joaquin Jos`s III: 384 Svendsen, Johan III: 308 f 501, 506 Tasso, Torquato (1544–1595) Svo­boda, Josef (1920–2002) Tacca, Ferdinando (1619–1686) I: 446 f, 449; II: 12, 60 f, 324, 481 III: 335; IV: 624; V: 523, 561, II: 46 Tate, Nahum (1652–1715) I: 665 704, 709–712, 717 Taeuber-Arp, Sophie (1889–1943) Tatlin, Vladimir (1885–1953) Svo­boda, Ludvik (1895–1975) IV: 550 f IV: 393, 776 f, 783, 792, 837, 839 V: 705 Tagg, Alan (1928–2002) V: 912 Tätte, Jaan (*1964) V: 774 Swados, Elisabeth (*1951) V: 160 Taglioni, Filippo (1777–1871) Tauber, Richard (1891–1948) Swartz, Edvard Mauritz (1826– III: 303, 517 IV: 435, 602 1897) III: 487 Taglioni, Marie (180–1884) Tausig, Otto (*1922) V: 467 f Swift, Jonathan (1667–1745) III: 181, 303, 305, 308, 395, Taut, Bruno (1880–1938) IV: 348 f, II: 677 f 436 ff, 517 351 f, 354 Swinarski, Konrad (1929–1975) Tagore, Rabindranth (1861–1941) Távora, Salvador (*1930) V: 608, III: 520; IV: 875; V: 260 f, 264, IV: 727 610 724, 730, 732 ff Tailhade, Jean-Pierre V: 150 Tavularis, Dionìsios (1840–1928) Swiney, Owen (1676–1754) II: 649 Taille, Jacques de la (1535–1611) III: 563 Swoboda, Alwin III: 719 I: 484 Taylor, Frederick Winslow (1856– Swoboda, Brigitte (*1943) V: 487 Taille, Jean de la (1533/40–1644/46) 1915) IV: 816 Sybant, Abraham II: 309 I: 484; II: 208 Taylor, Isaac III: 394 Sybilla Elisabeth von Württemberg Taine, Hippolyte (1828–1893) Taylor, Tom (1817–1880) III: 407, II: 436 III: 307 f, 588 f 424 f Sydow, Max von (eig. Carl Adolph v. Tairov, Aleksandr Jakovlevi (1885– Tchelitchev, Pavel (1898–1957) S., *1929) V: 816, 818, 821, 828 1950) II: 236, 594, 606; III: 332, IV: 110 f Sylvia, Gaby (eig. Gabriella Zignani, 904, 918, 921; IV: 586, 620 f, Teige, Karel (1900–1951) IV: 608 f 1920–1980) V: 48 801 f, 804, 806, 831, 833, 835– Teirlinck, Herman Louis Cesar Synge, (Edmund) John Millington 843, 912, 923; V: 633, 644, 732, (1859–1967) IV: 695, 700, 704 f; (1871–1909) III: 848, 853 f, 865, 765 V: 862 871 ff; IV: 212, 217, 343, 650, Taivassalo V: 777 Teixidor, Jordi (*1939) IV: 202 657, 678, 729; V: 59, 82, 283, Talassi, Carlotta III: 384 Telbin, William III: 415 886 Talli, Virgilio (1858–1928) III: 831; Telekleides (2. Hälfte 5. Jh. v. Chr.) Szajna, Józef (*1922) III: 897; IV: 120 I: 184 V: 722 f, 725, 728, 733, 749 Talma, François-Joseph (1763–1826) Telemann, Georg Philipp (1681– Szaniawski, Jerzy (1886–1970) II: 532 f, 536 f, 541, 696; III: 257, 1767) II: 445, 448 IV: 908 265, 447, 558 Telešëva, Elizaveta IV: 824 446 Namenregister

Teller, Edward (1908–2003) V: 263 Testi, Fulvio (1593–1646) II: 54 Thoma, Ludwig (1867–1921) Téllez, Fray Gabriel Tirso de Testori, Giovanni (1923–1993) III: 225 f, 663, 691, 714; IV: 340, Molina V: 548, 575 344 Teltscher, Georg (1904–1983) Teubert, Gottfried II: 445 Thomas von Aquin (um 1225–1274) IV: 364 Tey, Josephine (Pseudonym: Gordon I: 315; II: 373; IV: 37 Tempelhof, Lissy (*1929) V: 430 Daviot, 1897–1952) IV: 655 Thomas, Charles Louis Ambroise Tempelhoff, Nicki von (*1968) Thalbach, Katharina (*1954) (1811–1896) III: 334 V: 482 III: 102; V: 368, 432 Thomas, Emil (1836–1904) III: 717 Tencin, Marquise de II: 499, 552 Thalheimer, Michael (*1965) Thomas, Goring III: 436 Tendrjakov, Vladimir Fëdorovi V: 360 Thomas, Jochen IV: 670 (1923–1984) V: 630 Thám, Wenzel (1765–1816) II: 937 Thomas, Nathalie V: 156 Tengström, Oscar (1887–1960) Thatcher, Margaret (eig. M. Hilda Thomas, Solveig V: 232 IV: 739 Thatcher, Baroness Thatcher of Thomasberger, Erika V: 470 Tennyson, Alfred, Baron (1809– Kesteven, *1925) V: 883 f, 937 Thomé, Franz III: 509 1892) III: 434 Thate, Hilmar (*1931) III: 103; Thomson, James (1700–1748) Tenschert, Joachim (1928–1992) IV: 499; V: 481 II: 650, 673 IV: 482, 499; V: 418, 424, 426 Theile, Johann (1646–1724) Thórdarson, Agnar (*1917) V: 806 Teodoli, Girolamo II: 578 II: 425 f Thoroddsen, Jón (1819–1868) Teodorescu, Crin (1926–1970) Themistokles (um 525–nach 460 v. IV: 758 V: 679 Chr.) I: 12 ff, 30 Thouret, Friedrich Nikolaus von Teodorico III: 384 Thénard, Auguste II: 568 (1767–1845) II: 726, 750 Terayama, Shuji (1935–1983) Theobald, Lewis I: 665 Thuillier, Emilio III: 842 V: 848 Theodektes von Phaselis (4. Jh. Thukydides (um 460–399/96 v. Chr.) Terentius Lucanus I: 242 v. Chr.) I: 151 f I: 37, 90, 109 ff Terenz (Publius Terentius Afer, um Theoderich der Große (um 454– Thuret (Fürst) Karl Anselm von 195 v. Chr.–nach 159 v. Chr.) 526) I: 272 (1733–1805) II: 522 f I: 182, 193, 198, 228, 233, 238, Theodora (Gattin von Kaiser Thurmond, John II: 680 241–249, 273 f, 414 ff, 420–423, Justinian I.) (um 497–548) I: 268 Thurn und Taxis, Fürst II: 896 425 ff, 454 f, 478 f, 501, 515–518, Theodosius I. (eig. Flavius T., 347– Tiberius, römischer Kaiser (42 v. 520, 526, 544, 556, 593; II: 103, 395) I: 268, 272 Chr.–37 n. Chr.) I: 269 463 Theokrit(os) (1. Hälfte 3. Jh. v. Chr.) Tichonov, Alexander III: 913 Ternooy Apèl, Mimi (1867–1912) I: 200, 445 Tidworth, Richard III: 250 III: 879 Theophrastos von Eresos (371/70– Tieck, Ludwig (1773–1853) II: 162, Terpis, Max (eig. M. Pfister, 1889– 288/87 v. Chr.) I: 83, 189, 192 606; III: 13, 23 f, 31, 58, 73, 75 ff, 1958) IV: 444 Thespis (6 Jh. v. Chr.) I: 4, 8, 10–13, 91, 96, 101, 107 f, 111, 120 ff, Terry, Ellen (1848–1928) III: 434, 26, 58, 61 145, 197, 467; IV: 377 855, 870 Thiele, C. F. III: 13 Tiepolo, Giovanni Battista (1696– Terson, Peter (eig. P. Patterson, Thielo, Carl August von II: 907 1770) II: 575; V: 583 *1932) V: 249, 286 Thiers, Louis-Adolphe (1797–1877) Tietjen, Heinz (1881–1967) III: 164; Terttula, Eugen (1926–1988) V: 784 III: 126 IV: 449, 517, 523 Tertullian(us), Quintus Septimus Thimig, Hans (1900–1991) III: 847 Tiezzi, Federico (*1951) V: 588 f Florens (um 160–nach 220) I: 84, Thimig, Helene (1889–1974) Tillemans, Walter (*1932) V: 865 266 f, 273 II: 137, 822, 833, 838, 853; Tilley, Vesta (eig. Matilda Alice Terwin, Johanna (1884–1962) IV: 262, 268, 274, 276, 280, 286, Powles, 1864–1952) IV: 647 IV: 280, 572 288 ff, 292, 298, 575, 579, 581; Tillisch, Frederik Ferdinand (1801– Terzago, Venturo II: 419 V: 465 1889) III: 461 Tesch, Carsten V: 440 Thimig, Henriette (*1947) IV: 389 Timmers, Gerrit (*1949) V: 855 Teschke, Bernd V: 457 Thimig, Hermann (1890–1982) Timotheus (um 450–360 v. Chr.) Tessenow, Heinrich (1876–1950) II: 137; III: 205; IV: 274, 276, I: 126 III: 641 288 f, 292 Timoxenos I: 198 Tessin d.J., Nikodemus (1654–1728) Thimig, Hugo (1854–1944) III: 730, Tippet, Michael (1905–1998) II: 468, 919 732 f; IV: 265, 269, 566 IV: 657 Namenregister 447

Tirolf, Hans († nach 1591) I: 541 Torelli, Giacomo (1608–1678) II: 4, Trauberg, Leonid (1902–1990) Tirso de Molina (eig. Fray Gabriel 13, 22, 24 ff, 39, 46, 48, 174 f, IV: 809 Téllez, 1579?–1648) I: 509; 177, 185, 189 f, 192 f, 202, 210 f, Travaglio, Pietro II: 947 II: 123–127, 134, 156, 263, 628; 214, 220, 420, 422, 433, 456 Travers, Ben (1886–1980) IV: 658, III: 371, 375; IV: 172 Torga, Miguel (eig. Adolfo Correia 660, 662 Tischbein, Johann Heinrich (1722– da Rocha, 1907–1995) IV: 221 Treadwell, S. IV: 666 1789) II: 730, 963, 970 Torma, Julien (1902–1933) IV: 102 Tredjakóvsky, Vasilij Kirillovi Tissot, Marcel V: 532 Tornioli, Niccolò (1598–um 1651) (1703–1769) II: 968 f Titinius (2./1. Jh. v. Chr.) I: 249 II: 28, 434 Tree, Ellen Kean, Ellen Tito, Josip (eig. J. Broz, 1892–1980) Torres Naharro, Bartholomé de Tréfeu, Etienne (1821–1903) IV: 927; V: 646, 703 (1480/85–1531?) I: 494, 498 III: 330 Titus Livius (um 59 v. Chr.–um 17 Torsslow, Olof Ulrik (1801–1881) Tremblay-Davenant, Marie du n. Chr.) II: 795 III: 486, 499 II: 281 Titz, E. III: 37 Torteletti, Bartolommeo (1560– Tremper, Susanne II: 799 Titzkomirov, Vasili (1876–1956) 1647) II: 53 Tressler, Otto (eig. O. Mayer, 1871– IV: 884 Toscanini, Arturo (1867–1957) 1965) III: 731 Tizian (eig. Tiziano Velli(o), III: 771; IV: 517, 575 Tret’jakov, Sergej Michailovi 1477/88–1576) I: 425; III: 435; Tosi, Giovanni Francesco II: 618 (1892–1939) IV: 467, 787, 789, V: 605 Tóth, Imre IV: 631 792 f, 851 f, 858, 862, 870–873, Tocilescu, Alexandru (*1946) Touchagues, Louis (1893–1974) 891, 899 V: 681 IV: 24 Treu, Michael Daniel (1634–1708) Todi, Jacopone von (†1306) I: 352 Toulouse-Lautrec, Henri (Marie II: 345, 347, 404, 472 Toffolutti, Ezio (*1944) II: 803; Raymond) de (1864–1901) Treumann, Karl (1823–1877) V: 432 III: 598, 611 III: 227 Toller, Ernst (1893–1939) IV: 232, Tour, Frances de la (*1944) V: 894 Treveth, Nicolaus (um 1260–1330) 304, 314, 319–325, 370 ff, 392 f, Tour, George de la (1593–1652) I: 264, 274 397, 409 f, 418 f, 436, 445, 511, II: 24 Trier, Lars von (*1956) V: 793 569, 729, 752, 919; V: 344 Tourneur, Cyril (um 1575–1626) Trifovi, Kosta III: 554 Tolstoj, Aleksej Konstantinovi I: 589, 681; V: 301 Trissenaar, Elisabeth (*1944) (1817–1875) III: 526, 905, 910 Tourpille III: 739 III: 707; V: 281, 286, 330 ff, Tolstoj, Aleksej Nikolaevi (1883– Tousez, Pierre-Martinien Bocage 368 1945) IV: 408, 419, 838 Toussaint Neyts, Jacob (1727–1794) Trissino, Giangiorgio (1478–1550) Tolstoj, Lev Nikolaevi Graf (1828– II: 699 I: 441, 455 1910) III: 144, 357, 500, 528, Tovstonogov, Georgij Aleksandrovi Trockij, Lev Davidovi (eig. L. D. 590 f, 675, 685, 691, 794, 796, (1915–1989) V: 626, 633 ff, 640 Bronstein) III: 902; IV: 767 803, 811, 833, 855, 880, 910 f, Townshend, Aurelian (1538–1643) Troiano, Massimo II: 52 917; IV: 258, 271, 290, 292, 404, I: 688 Troike, B. II: 392 413, 424, 730, 827, 923 Tozzi, Antonio (um 1736–nach Troike, Gero V: 434, 438 Tómasson, Haukur V: 793 f 1812) II: 644 Troili, Giulio (1613–1685) II: 27, Tomaszewski, Henryk (1919–2001) Trabea (1. Hälfte 2. Jh. v. Chr.) 29 V: 103, 732 I: 241 Troller, Urs (*1947) V: 502 Tomaszuk, Piotr (*1961) IV: 185 Tragelehn, B(ernhard) K(laus) Trombini, Cesare III: 517 Tomatis, Carlo II: 956 (*1936) III: 773; V: 343, 353, Trösch, Robert (bis 1919 R. Erich Tomi, Josip Eugen (1843–1908) 356, 378 f , 398, 401 f, 443, 445, Kohli, 1911–1986) IV: 537; III: 925 447, 455 f V: 399 Tooming, Jaan (*1946) V: 766, 774 Trailovi, Mira (1924–1989) V: 656 Tröster, František (1904–1968) Topelius, Zacharias (1818–1898) Trajan(us), Marcus Ulpius (53–117) IV: 618, 623 f, 629 III: 496 f I: 218 Trotter, Catherine (1679–1749) Topol, Josef (*1935) V: 713 f, 717 f, Trajanov, Teodor (1882–1945) II: 299 720 IV: 920 Trotzki, Leo Trockij, Lev Topor, Roland (1938–1997) V: 121 Trantow, Cordula (*1942) V: 290– Davidovi Torelli, Achille (1844–1922) III: 353 293 Tsangaris, Manos (*1956) V: 501 448 Namenregister

Tsankov, Hrissan (1890–1971) Udenio, Fabiana (*1964) V: 556 Upts, Andrejs (1877–1970) IV: 919 Udine, Pellegrino da I: 459 III: 812; IV: 911 Tsaryon, M. I: 638 Udnæs, Sverre (1939–1982) V: 839 Urban IV., Papst (eig. Jacques Tschaikowsky, Peter ajkovskij, Udsen, Bodil (*1925) V: 790 Pantaléon, vor 1200–1264) II: 75 Pëtr Il’i Uechtritz, Friedrich von (1800– Urban VIII., Papst (eig. Maffeo Tschechonin, Serge echonin, 1875) III: 117 Barberini) II: 11, 35, 100, 190 Serge Uexküll-Gyllenbrand, Alexander Urbanic, E. V: 471 Tschechow, Anton Pawlowitsch Baron III: 795 Urbina, Isabel de (†1594) II: 97 echov, Anton Pavlovi Uffenbach, Zacharias Conrad Urfé, Honoré d’ (1568–1625) II: 61 Tscherwênkow, Walko (auch: Vylko (1683–1734) II: 320, 699 Urfey, Thomas d’ (1653–1723) Tschervenkov, 1900–1980) Uhde, Milan (*1936) V: 714, 718 II: 299 IV: 918; V: 689 Uhland, Ludwig (1787–1862) Urussow, P.V. II: 971 Tschischko, O. IV: 882 III: 117 Ury, Lesser (1862–1931) III: 674 Tschishinskij, Stepan II: 486 Uhlendorff, Gustav IV: 756 Using, J. II: 398 Tscholakowa, Ginka V: 410, 456 Uhlig, Theodor (1822–1853) Usman, Fatima V: 783 Tschunko, Maxi (*1924) V: 487 III: 156 Ustinov, Sir Peter Alexander (1921– Tucci, Stefano (1540–1597) II: 369 Uhse, Bodo (1904–1963) IV: 536 2004) V: 879, 905 Tucholsky, Kurt (1890–1935) Ulanova, Galina (1910–1998) Utrillo, Maurice (1883–1955) IV: 418, 434, 445; V: 532 IV: 883 IV: 58 Tugendhold, J. IV: 842 Ulbrich, Franz (1885–1950) Uttini, Francesco (1723–1795) Tukur, Ulrich (1957) V: 380, 510 III: 121; IV: 407, 523 II: 921 f Tur, Gebrüder Leonid und Peter Ulbricht, Walter (1893–1973) Utzerath, Hansjörg (*1926) V: 266 f V: 202 V: 391, 397, 407, 420, 445 Turba, Ctibor (*1944) V: 720 Uljanov, Nikolai Pavlovi IV: 800, Váaptsota (1906–1952) IV: 623 Turgenev, Ivan Sergeevi (1818– 872 Vachtangov, Evgenij Bogratjonovi 1883) III: 535 f, 591, 794; Ullmann, Viktor (1898–1944) (1883–1922) II: 604 ff; III: 600, IV: 774 IV: 611 754; IV: 803 f, 806 ff, 825 f, 828, Turkka, Jouko (*1942) V: 781, Ulmer, Friedrich IV: 387, 512 830, 869, 874; V: 633, 637, 639, 784 f Ulusoy, Mehmet V: 144 644, 690, 748 Turnbull, Colin Macmillan (1924– Ulutug, Üner (1939–1978) V: 671 Vadé, Jean-Joseph (1719–1757) 1994) V: 167 Umberto II., König von Italien II: 516 Turnèbe, Odet de (1552–1581) (1904–1983) III: 818 Vahing, Vaino (*1940) V: 774 I: 481 Umlauf, Ignaz (1746–1796) II: 888 Vaikus, Juozas (1885–1935) Turpilius, Sextus (†104/3 v. Chr.) Unamuno, Miguel de (1864–1936) IV: 913 I: 241 III: 833, 838, 842; IV: 168, 176, Vaitkus, Jonas (*1944) V: 767 Turpio, Ambivius I: 241, 243 178, 182, 196, 221 Vajdika, Lubomír (*1944) V: 720 Turrini, Peter (*1944) V: 485, 487, Undset, Sigrid (1882–1949) V: 833 Valbergsdóttir, Sigrún V: 802 499, 503 ff Ungeheuer, Günther (1925–1989) Valdé, Pierre V: 47, 53 Tüschen, Katharina (*1927) V: 272 IV: 581 Valdivielso, José de (1560?–1638) Tuschl, Sebastian II: 941 Ungern-Sternberg, Graf von III: 30 II: 122 Tushingham, Rita (*1940) V: 268, Unruh, Fritz von (1885–1970) Valente, Antonio (1894–2005) 276 IV: 249, 304, 334 f, 339, 393 IV: 152 Twine, Lawrence (16./17. Jh.) I: 657 Unseld, (Karl) Siegfried (1924–2002) Valentin, Karl (eig. Valentin Ludwig Tyl, Josef Kajetán (1808–1856) V: 344 Fey, 1882–1948) IV: 347, 436, III: 506 f; V: 703 Unt, Mati (1944–2005) V: 774 465, 482; V: 88 Tzara, Tristan (1886–1927) IV: 79– Unton, Sir Henry (1557–1596) Valentineanu, V. IV: 925 82, 84 f, 88, 365, 441, 549 f, 552, I: 566 Valeriani, Giuseppe II: 966 924; V: 934 Unwerth, Emanuel II: 941, 944 Valero, José (1808–1891) III: 364 Unzelmann, Carl Wilhelm Ferdinand Valéry, Paul (1871–1945) IV: 20 Ubaldo, Guido (1545–1607) I: 462, (1753–1832) III: 91 Valetti, Rosa (eig. R. Vallentin, 467; II: 17 Unzelmann, Karl Wolfgang (1786– 1878–1937) IV: 434 Udall, Nicholas (1505–1556) I: 569 1843) II: 717 f; III: 33 Valla, Giorgio I: 440 Namenregister 449

Valladolid, Pablo de II: 80 Vedral, Jan (*1955) V: 719 Verheyen, Renaat (1904–1930) Valle, Federigo della (1560–1628) Vega Carpio, Lope Félix de (1562– IV: 702 II: 54 1635) I: 501, 509, 512; II: 7, 62, Verhoeven, Paul (1901–1975) Valle-Inclán, Ramón María del 66, 72, 75, 81, 86 ff, 93 ff, 96, 98– II: 854; V: 132, 199, 246, 291 (1866–1936) III: 842; IV: 70, 114, 116 ff, 120 ff, 128 ff, 134 f, Verkade, Eduard (1878–1961) 166, 168, 171, 176, 178, 182– 137, 151, 154, 156 f, 160 ff, 248, III: 877, 883; IV: 692, 694 f, 187, 196, 210, 219; V: 28, 78, 323, 336, 347, 637, 639; III: 146, 698 ff, 712 333, 600 208; IV: 26, 172, 198, 817; Verlaine, Paul (1844–1896) III: 594; Vallejo, Manuel II: 81 V: 279 IV: 25 Vallentin, Maxim (1904–1987) Vega, Ventura de la (1807–1865) Verlanus, Sulpitius I: 440, 451 V: 399 III: 374 Vermeer, Jan (1632–1675) II: 306 Vallentin, Richard (1874–1908) Vela, Josipa V: 653 Vernardakis, Dimìtrios (1833–1907) III: 688, 691 Velázquez, Alonso I: 508 III: 563 Valli, Romolo (1925–1980) V: 540, Velázquez, Diego Rodrigo de Silva y Véron, Louis III: 299, 301 576 (1599–1660) II: 62, 64, 80; Verona, Bartolomeo (1744–1813) VáNapsota, Ivo (1906–1952) IV: 203; V: 583, 605, 609, 737 II: 711 f, 714, 718 IV: 623 Velázquez, Jerónimo II: 97 f Véronèse, Anne-Marie (gen. Cora- Vanbrugh, Sir John (1664–1726) Velde, Henry van de (1863–1957) line, 1730–1782) II: 519 II: 285, 295, 300 f, 305, 649, 660, III: 653 Véronèse, Charles II: 519 670, 917 Vélez de Guevara, J. II: 70, 87 Veronese, Paolo (eig. P. Caliari, Vanura, Vladislav (1891–1941) Vélez de Guevara, Luis (1579–1644) 1528–1588) III: 435 IV: 609, 611, 620 II: 122, 626 Veronesi, Luigi (1908–1998) Vanvitelli, Luigi (1700–1773) Velikov, Y. I: 638 IV: 130, 145 II: 580 Velsen, Bartholomeus II: 344 Verri, Pietro II: 603 Vanzi, Alessandra (*1955) V: 591 Velten, Magister Johannes (1640– Verschuring, H. II: 311 Varchi, Benedetto I: 429 1692) II: 349 f, 404, 468, 472 Vesaas, Tarjei (1897–1970) V: 838 Variot, Jean III: 598, 603 Veltman, Louis Jacques (1817–1907) Vesey, Desmond IV: 473 Varkonyi, Anton Amadé de II: 951 III: 442, 448 Vesnin, Aleksandr (1883–1953) Várkonyi, Matyás (*1950) V: 698 Vendramin, F. II: 592 IV: 773, 784, 833, 839 ff Varlet, Charles (gen. Sieur de La Venningen, Freiherr von III: 29 Vesseur, Wim (1919–1977) II: 325 Grande, 1639–1692) II: 258 Ventura, Dominico II: 479 Vestri, Luigi (1781–1841) III: 346 Varnas, Gintaras (*1961) V: 776 Veršilov, Boris IV: 824 Vestris, Armand (um 1795–†?) Varro, Marcus Terentius (116–27 Vera Tassis y Villarroel, Juan de III: 180 v. Chr.) I: 253 II: 135 Vestris, Gaetano (1729–1808) Vasari, Giorgio (1511–1574) I: 406, Vera, Gerardo (*1947) V: 609 II: 531 412, 425, 460, 467, 474; II: 14; Verden, Alice (1885–1956) Vestris, Mme (eig. Lucia Elizabeth III: 345 IV: 188 Bartolozzi, 1797–1856) III: 394, Vasi, G. II: 575 Verdi, Giuseppe (1813–1901) 398, 402, 404, 427 Vasil’jev, Anatolij (*1942) V: 28, III: 182, 277, 296, 314, 335, 340, Vian, Boris (1920–1959) V: 13, 73 623, 635, 641–645 343, 352 f, 356 ff, 365, 369 f, 469, Viassolo, Giovan Battista (1749– Vasquez, Antonio I: 508 500, 529, 729, 734, 804, 824, 1802) II: 608; III: 352 Vaudoyer, Jean-Louis (1883–1963) 826, 891; IV: 125 f, 578, 765, Viau, Théophile de (1590–1626) IV: 10, 12 825, 880; V: 258, 590 II: 207 Vauthier, Jean (1910–1992) V: 93 Verga, Giovanni (1840–1922) Vicente, Gil (um 1465–1536) I: 380, Vavpoti, Ivan (1877–1943) IV: 929 III: 591, 820, 822 ff 494, 499; III: 385, 845; IV: 211, Vayonen, Vasili (1910–1964) Vergara, Herzog von II: 135 216, 219; V: 617 IV: 885 Vergil (Publius Vergilius Maro, 70– Vicentini, Tomaso II: 518 Vazov, Ivan Minov (1850–1921) 19 v. Chr.) I: 227, 230, 445, 495; Vicharova, Vazkressia (*1957) IV: 918; V: 688 II: 240 V: 692 Vázquez de Zamora, Antonio Vergilius Romanus I: 232, 253 Vickers, Jon(athan Stewart) (*1926) (1660/64–1728) II: 636 f; III: 371 Verhaeren, Émile (1855–1916) III: 823 Vecchi, Orazio (1550–1605) II: 44 III: 886; IV: 844 Vico, Antonio (1840–1902) III: 376 450 Namenregister

Victor Emanuel I. (Vittorio Emma- Villon, François (1431–1463) Vivaldi, Antonio (1678–1741) nuele I.) König von Sardinien IV: 25, 464 II: 615, 934 III: 346 Villquist, Ingmar (*1960) V: 761 Vizki, Morti (eig. Morten Boeslund Victor Emanuel II. (Vittorio Emma- Vinaver, Michel (eig. M. Grinberg, Poulsen, 1963–2004) V: 794 nuele II.) König von Italien *1927) V: 145, 181 ff Vlaminck, Maurice (1876–1950) (1820–1878) III: 342 Vincent, Jean-Pierre (*1942) III: 573 Victor Emanuel III., (Vittorio III: 318; V: 31, 142, 144, 148, 166 Vliegen, L. de II: 323 Emmanuele III.) König von Italien Vinci, Leonardo (um 1690–1730) Vockerode, Gottfried II: 444 (1869–1947) IV: 117 II: 617 Vodák, Jindich (1867–1940) Victoria, Königin von Großbritan- Vinckeboons, D. II: 322 IV: 617 nien und Irland (1819–1901) Vinterberg, Thomas (*1969) V: 793 Vogel, Adolfine Henriette (eig. A.H. III: 156, 388, 400, 430, 847 Vinyes, R. IV: 208 Keber, 1777–1811) III: 102 Vida, Marco Girolamo (1485–1566) Viola, Bill (*1951) V: 591 Vogel, Rudolf V: 240 I: 84, 440 Viotta, Henri (1848–1933) IV: 718 Vogel, Wilhelm (1772–1843) Vidal, Fabio IV: 185 Virilio, Paul (*1932) V: 591 III: 510 Vidal i Valenciano, Eduardo (1838– Virta, Nikolai (1906–1976) IV: 796 Voitus van Hamme, Andries (1796– 1899) III: 840 Virurés, Cristóbal de (1550–1609) 1868) III: 454 Vidi, Ivan (*1966) V: 653 I: 509 Vojan, Eduard (1853–1920) Viebrock, Anna (*1951) IV: 599; Visa, Iulian V: 681 III: 508, 889; IV: 617 V: 379–385, 513, 534 Vischer, Friedrich Theodor (1807– Völckers, Hortensia (*1957) V: 477 Viegas, (António) Mário (Lopes 1887) III: 145 Volder, Willem de Gnaephaeus Pereira) (1948–1996) V: 615 Visconti, Honorato II: 18 Völker, Klaus (*1938) V: 303, 536 Vierock, Frithjof (*1943) III: 122 Visconti, Luchino (1906–1976) Vólkov, Feodor (1729–1763) Viertel, Berthold (1885–1953) V: 548, 550, 552, 576 II: 968, 971 IV: 295, 375, 496, 589; V: 197, Visconti, Pietro Ercole Baron Volkov, Nikolaj (1900–1985) 219, 257, 420, 472 (†1880) III: 153 V: 636 Vietinghoff, Otto Hermann von Viscusi, Achille (1869–1945) Volkova, Vera (1904–1975) IV: 757 (1722–1792) III: 538 III: 889 Volkóvic, Joanikij II: 486 Vietta, Egon (1903–1959) V: 227 Višnevskij, Vsevolod Vital’evi Vollmoeller, Karl Gustav (1887– Viganò II: 948 (1900–1951) IV: 796 f, 858, 1948) IV: 228, 261, 263 f, 281, Vigarani, Carlo (1637–1662) II: 48, 876–879; V: 283, 306, 633 442 176, 178, 183, 185 f, 190, 192, Viniec, Matei (*1956) V: 681 Volodin, Aleksandr (1919–2001) 202 f Visscher, J. C. II: 322 V: 629, 632 Vigarani, Gaspare (1586–1663) Vita, Helen (eig. Helene Vita Voltaire (eig. François Marie Arouet, II: 13, 24, 41, 171, 177 Elisabeth Reichel, 1928–2001) 1694–1778) I: 667; II: 219, 253, Vigne, Andrich de la I: 401 V: 418 499, 505, 510, 525, 533 ff, 538, Vignola, Giacomo Barozzi da Vitaly, Georges (*1917) V: 61, 130 544 f, 548 f, 551, 554, 610, 612, (1507–1573) I: 466 Vitez, Antoine (1930–1990) II: 218, 622, 640, 674, 707 f, 710, 724, Vigny, Alfred Victor, Comte de 839; V: 20, 25, 27 f, 136, 140, 730, 732, 738, 745, 758, 762, (1797–1863) III: 273, 286 f 141, 144, 176, 182 786, 792, 820, 841, 901 f, 904, Vilar, Jean (1912–1971) II: 146, Vitold, Michel V: 48 921, 945, 958, 967, 969; III: 207, 225; III: 100, 125, 276; IV: 27, Vitrac, Roger (1899–1952) IV: 26, 236, 265, 286, 321, 385, 448, 42, 46, 163; V: 6 f, 16–24, 26–29, 89, 93–96, 98, 100 ff; V: 64, 88, 497, 582; IV: 550; V: 37, 39, 604 40, 51 f, 96, 138, 142, 205, 532, 535, 668 Volterra, Simone V: 36 557, 561, 648, 679, 749 Vitruv (Marcus Vitruvius Pollio, 1. Vondel, Joost van den (1587–1679) Vilde, Eduard (1865–1933) Jh. v. Chr.) I: 3, 37, 40, 212, 220, II: 307, 311 f, 322, 324 ff, 328, III: 539 222 ff, 450–454, 456, 463 f, 476 343 f, 347, 390, 393, 395, 690, Vildrac, Charles (eig. Ch. Messager, Vittorio Emmanuele Victor 699; III: 451, 883; IV: 699, 701, 1882–1971) V: 59 Emanuel 703, 707; V: 849 Vilks, Girts V: 763 Vitzthum von Eckstädt, Heinrich Vörösmarty, Mihály (1800–1855) Villaba, Fray José de II: 152 Graf (1770–1837) III: 24 III: 548 Villier, Georges II: 297 Vitzthum, J. II: 700 Vos, Erik van (*1929) V: 852, 856 Namenregister 451

Vos, Izaak II: 309, 318, 323 24, 31, 51, 56, 58 ff, 72, 96, 137 f, Wallander, Josef Vilhelm (1821– Vos, Jan (1615–1657) II: 320, 323, 148 f, 154 ff, 182, 186, 204, 212, 1888) III: 498 f 325, 343, 394 222, 228, 236, 238 f, 253, 302, Walleen, Soffy (eig. Sophie Christine Voskovec, Jii (1905–1981) IV: 614, 335 f, 357, 378 f, 436 f, 453, 469, Elisabeth Rosenberg, 1861–1940) 620 495, 509, 511, 517, 520, 529, III: 804 Voss, Gert (*1941) I: 637; II: 259; 538, 568, 593, 607 f, 623, 639, Walleroti, Franz Gerwald von III: 105; V: 326 ff, 339 f, 346, 478, 652, 717 ff, 722, 734, 736 f, 762, II: 737 482, 496, 498, 502 ff, 506, 508, 764 ff, 768 f, 771, 802, 804, 826, Wallerstein, Lothar (1882–1949) 510, 512 828, 830, 833, 842 f, 846, 855, IV: 559 Voß, Julius von (1768–1832) 857, 875, 883 f, 889 ff, 899; Wallner, Franz (1810–1876) III: 43 III: 110 IV: 73, 126, 271, 313, 450 f, 455, Wallner, Martha III: 209 Voß, Richard (1851–1918) III: 143 459, 516, 518, 548, 567, 578, Walpole, Sir Robert, Earl of Orford Voß, Ulrich (*1938) V: 385 657, 718, 765, 811, 842, 846, (1676–1745) II: 647, 676, 679 Vostell, Wolf (1932–1998) V: 250 858, 863, 880; V: 20, 231, 584, Walser, Ewald V: 224 Vostrý, Jaroslav (*1931) V: 710 655, 867 Walser, Franziska (*1952) V: 373, Vouilloz, Christine (*1967) V: 363, Wagner, Siegfried (1869–1930) 375 365 ff III: 164; IV: 516 ff Walser, Karl (1877–1943) III: 219, Voyatzis, Lefteris V: 668 Wagner, Wieland (1917–1966) 682; IV: 272, 287 Vrchlický, Jaroslav IV: 617 III: 163 f, 771; IV: 518 Walser, Martin (*1927) V: 124, 242, Vrede, Enny (1883–1919) IV: 698 Wagner, Winifred (1897–1980) 283 f, 344, 404, 536 Vries, Jan Eduard de (1808–1875) III: 164; IV: 516 ff Walser, Robert (1878–1956) V: 534 III: 441, 450 Wagner, Wolfgang (*1919) III: 164 Walsh, Enda (*1967) V: 942 Vuillard, Edouard (1868–1940) Wagner; Alexander V: 334 Waltari, Mika (1906–1979) IV: 737 III: 596, 598 Wahlbom, Johan Gustaf III: 480 Walter, Bruno (1876–1962) III: 736, Vuji, Joakim (1772–1847) III: 552, Wahr, Carl II: 936, 938, 942, 947 812; IV: 554, 568, 602 554 Waiblinger, Wilhelm (1804–1830) Walter, Caroline Frederikke (1755– Vychodil, Ladislav (1920–2005) III: 117 1826) III: 459 IV: 628 Waidacher, G. V: 402 Walter, P. V: 255 Vydra, Václav IV: 618 Wailly, Charles de (1730–1798) Wälterlin, Oskar (1895–1961) Vyskoil, Ivan (*1929) V: 710, 715 f II: 177, 508, 511 III: 771; IV: 515, 540, 554–557; Vysockij, Vladimir (1938–1980) Waits, Tom (eig. Thomas Alan W., V: 516 f , 522, 524 f, 531 f V: 638–641 *1949) V: 358 f, 369 Waltz, Christoph II: 845 Wajda, Andrzej (*1926) V: 512, Waltz, Sasha (eig. Alexandra W., Waage, Indrids (1902–1963) 729 ff, 733 ff, 758, 846 *1963) V: 74, 360 IV: 758 Walburg, Otto (1889–1944) IV: 338 Wanamaker, Sam (eig. Samuel Wachowiak, Jutta (*1940) V: 401 Waldau, Gustav (1871–1958) Watenmaker, 1919–1993) V: 884 Wachsmann, Michael (*1946) IV: 274, 579, 581 Wangel, Hedwig (1875–1961) V: 370 Walden, Harry (1875–1921) IV: 290 Wachtangow, Jewgeni B. Vachta- IV: 286 Wangelin, Falk von (*1939) V: 411 ganov, Evgenij Bogratjonovi Walden, Herwarth (1878–1941) Wangenheim, Gustav von (eig. Ingo Wackernagel, Erika (1925–1995) IV: 137, 233, 341, 348 ff, 633 Clemens Gustav Adolf Freiherr V: 291 Waldis, Burkhard (um 1490–1556) von W., 1895–1975) IV: 426– Wagner, Cosima (1837–1930) I: 526 429, 431, 530; V: 219, 393, 400 III: 63, 162 ff Waldoff, Claire (eig. Clara Wort- Waniek, Herbert (1897–1949) Wagner, Heinrich Leopold (1747– mann, 1884–1957) IV: 435; IV: 296 1779) II: 784, 788, 817 V: 323 Warhol, Andy (1928–1987) V: 248, Wagner, Ignaz III: 212 Wałsa, Lech (*1943) V: 723, 727 276 Wagner, Johann Georg II: 704 Walker, John II: 662 f Warmiski, Janusz (1922–1996) Wagner, Joseph (1818–1870) Wallace, Edgar (1875–1932) V: 730 III: 177 IV: 663 Wäscher, Aribert (1895–1961) Wagner, Richard (1813–1883) Wallace, William Vincent (1812– III: 123, 710 I: 588; II: 605, 734, 831; III: 7 f, 1865) III: 436 Waser, Marie Barbara II: 706 452 Namenregister

Wassermann, Ida IV: 707 Wedekind, Pamela (1906–1986) Weiser, Grethe (eig. G. Nowka, Wassler, Traute (*1926) V: 488 IV: 308, 369, 520 1903–1970) IV: 435 Wassmann, Hans (1873–1932) Wedekind, Tilly (1886–1970) Weiss, Peter (1916–1982) IV: 224, IV: 274 III: 712 424; V: 195, 245, 250, 260–264, Watanabe, Kazuko (*1940) II: 799, Wedel Jarlsberg, Frederik Christian 276, 280, 283 f, 286, 344, 353, V: 456 Baron (1757–1831) III: 459 404, 425, 487, 536, 562, 604, 617, Watteau, François-Joseph (gen. Wegener, Paul (1874–1948) I: 640; 730, 732, 780, 790, 816 f, 820, Watteau de Lille) II: 515 II: 834, 837; III: 98, 776, 790; 825, 827, 893, 906, 918 Watteau, Jean-Antoine (1684–1721) IV: 259, 266, 276, 279, 285, 287, Weiße, Christian Felix (1726–1804) II: 198, 217, 498, 521, 540, 551; 292, 338, 370, 377, 527, 731; II: 791 V: 367 V: 196, 219 Weissner, Hilde (eig. Hildegard Watters, George IV: 297 Wehmeier, Jörg V: 272, 284 f, 287 Margot Helene Weißbrodt, 1909– Wattier, Johanna Cornelia (1764– Weichert, Richard (1880–1961) 1987) I: 101 1827) II: 696, 698 IV: 302 f, 329–334, 336, 382, Wekwerth, Manfred (*1929) I: 617; Wauer, William (1866–1962) 427; V: 194, 231 II: 860; IV: 476, 482, 499; IV: 351 Weidmann, Franz Carl (1790–1867) V: 283, 398, 416, 418, 421, 424, Weaver, John (1673–1760) II: 530, II: 887 426, 468, 492, 897 680 Weidmann, Josef II: 887 Welk, Ehm (eig. Emil W., 1884– Webb, John (1611–1672) II: 279, Weidmann, Paul (1748–1801) 1966) IV: 397, 409, 418 285 II: 830, 888 Well, Jan van II: 700; III: 454 Weber, Bernhard Anselm (1764– Weidner, Christiane II: 869 Wellander, Johan (1735–1783) 1821) II: 717 Weidt, Hans (Jean) (1904–1988) II: 922 Weber, Carl Maria von (1786– IV: 445 f Welles, (George) Orson (1915–1985) 1826) II: 723; III: 22 ff, 58, Weigel, Alexander (*1935) V: 108, 891 60, 69, 90, 92 ff, 179, 353, 436, V: 427 Wełmiski, Andrzej (*1952) V: 746 509 Weigel, Christoph (1654–1725) Weltz, David I: 544 Weber, Pfarrer Heinrich (1821– II: 357 Wenders, Wim (eig. Ernst Wilhelm 1900) III: 759 Weigel, Helene (1900–1971) I: 111; Wenders, *1945) V: 366, 511 Weber, Max (eig. Maximilian Carl II: 249; IV: 338, 406, 467, 470, Wendrich, Fritz V: 405 Emil W., 1864–1920) IV: 228, 472, 475, 495, 499, 533, 743; Wendt, Ernst (1937–1986) V: 293, 319 V: 202, 280, 395 f, 415, 419 ff, 295 f, 369, 370 ff, 376, 430, 439, Webern, Anton (1883–1945) 424, 468, 489, 521, 531 455 IV: 127; V: 128 Weil, Simone (auch: Weill, 1909– Wening, Michael (1645–1718) Webster, Benjamin Nottingham 1943) V: 293, 750 II: 418 f (1797–1882) III: 395 Weilen, Josef III: 729 Wenzel, Jean-Paul (*1947) V: 26 Webster, John (um 1580–um 1634) Weilhammer, Johann II: 951 Werfel, Franz (1890–1945) IV: 258, I: 590, 593, 668, 676, 680–684; Weill, Kurt (1900–1950) II: 679; 268, 532, 554, 607 II: 340; IV: 476 IV: 437, 448, 450, 454 f, 457– Wergeland, Henrik Arnold (1808– Wecksell, Josef Julius (1838–1907) 461, 467 f, 470 ff, 476, 484, 492, 1845) III: 458, 469 III: 498; IV: 738 530, 533, 745, 806 f Werich, Jan (1905–1980) IV: 614, Wedekind, Frank (eig. Benjamin Weinbrenner, Friedrich (1766–1826) 620, 623; V: 709 Franklin W., 1864–1918) II: 728 f; III: 28 Werner, Alan Jay (1918–1986) III: 226, 621, 623, 663, 667, 681, Weingartner, Felix (Edler von III: 867 685, 690, 692, 694, 696, 698 ff, Münzberg) (1863–1942) III: 738; Werner, Emmy V: 483, 488 739, 742, 763, 891 f; IV: 152, IV: 540 Werner, Friedrich Bernhard (1690– 156, 258, 269, 287, 308, 312, Weininger, Andor (eig. Andreas W., 1776) II: 363 340 f, 367, 369, 374 f, 404 f, 409, 1899–1986) IV: 351, 353, 364, Werner, Oskar (eig. O. Josef 437, 456, 464, 521, 535, 539, 633 Bschließmayer, 1922–1984) 550, 616, 648; V: 220, 268 f, 276, Weise, Christian (1642–1708) III: 665; V: 69, 463, 466 326, 330, 483, 851, 903 II: 370, 391, 411 f Werner, Wilem IV: 737 Wedekind, Hermann (1910–1998) Weisenborn, Günther (1902–1969) Werner, Zacharias (1768–1823) V: 535 IV: 395; V: 201, 394, 469 II: 902; III: 73, 76 f, 96, 174, 248 Namenregister 453

Wernicke, Otto (1893–1965) III: 79, Wienbarg, Ludolf (1802–1872) III: 619 f, 622, 677, 699, 721, 137 III: 116 828; IV: 227 Wesker, Arnold (*1932) Wiene, Robert (1873–1938) Wilhelm III., König der Niederlande V: 151, 604, 898, 909 f, IV: 236, 705 (1817–1890) III: 444 913 ff, 920, 928 Wiener, Oswald (*1935) V: 479 Wilhelm IV., Herzog von Bayern Wesnin, Alexander II: 235 f Wiens, Wolfgang (*1941) V: 253, (1493–1550) II: 360 Wessel, Johann Hermann (1742– 303, 305 f, 329, 336 ff, 369, 504 Wilhelm IV. Heinrich (William 1785) II: 908, 917 Wierchowicz, Zofia (1924–1978) Henry), König von Großbritan- Wessely, Josefine (1860–1887) V: 733 nien und Irland (1765–1837) III: 178, 228 Wierciski, Edmund (1899–1955) III: 388 Wessely, Paula (1907–2000) V: 467, IV: 900 Wilhelm IX., Landgraf von Hessen- 473, 505 Wieselmann, Ilona IV: 763 Kassel (1743–1821) II: 730 West Betty, William Henry (gen. Wigger, Stefan (*1932) V: 79 Wilhelm V. von Oranien, Statthalter Master Betty, 1791–1874) Wigman, Mary (eigentlich Karoline der Niederlande (1748–1806) III: 412 Sofie Marie Wiegmann, 1886– II: 691 Westerberg, Staffan Gunnar (*1934) 1973) III: 725; IV: 60, 230, Wilhelm Ernst, Herzog von Sachsen- V: 825 439 ff, 443 f, 446, 518 f, 765, 912, Weimar (1662–1728) II: 744 Westermann, Wyda II: 326 915 Wilhelm von Dänemark, Prinz Wethal, Torgeir (*1947) V: 797 Wijdeveld, Henricus Theodorus Georg I. III: 563 Wetschel, Johann II: 939 (1885–1987) IV: 691 f, 695, 697, Wilhelmi, Friedrich (1788–1852) Wette, Adelheid III: 718 712 III: 178 Wetzel, Karl Friedrich Gottlob Wilamowitz-Moellendorff, Ulrich Wilhelmine von Preußen, Markgrä- (1779–1819) III: 110 von (1848–1931) I: 262; IV: 277 fin von Brandenburg-Bayern Weven, Franz Hilverding van (1710– Wilbrandt, Adolf von (1837–1911) (1709–1758) II: 732 1768) II: 530 III: 143 f, 178, 730 Wilke, Rudolf (1873–1908) III: 623 Weyden, Rogier van der Wilde, Oscar (eig. O. Fingal Wilks, Robert (1665–1732) II: 649, (1399/1400–1464) I: 557 O’Flahertie Wills W., 1854–1900) 656 f Weyl, Roman (*1921) V: 394 III: 596, 686, 690, 692, 721, 775, Wille, Bruno (1860–1928) III: 637; Weyse, Christoph Ernst Friedrich 777, 862 ff, 870, 874, 890 f, 919; IV: 394 (1774–1842) III: 467 IV: 37, 269, 617, 650, 660, 698, Wille, P. R. II: 517 Wheatley, Francis (1747–1801) 801, 837, 846; V: 270, 855, 886, Williams, Clifford (*1926) III: 869 II: 659 928 Williams, (George) Emlyn (1905– Whetstone, George I: 649 Wildenbruch, Ernst von (1845– 1987) IV: 663 Whirsker, R. II: 273, 534, 538 f 1909) III: 142 f Williams, Heathcote (*1941) Whitehead, Edward A. V: 789 Wilder, Thornton (1897–1975) V: 919 Whitelaw, Billie (*1932) V: 893 IV: 224, 554, 556; V: 191, 197– Williams, Ralph Vaugham (1872– Wicki, Bernhard (1919–2000) 200, 202, 230, 233, 463, 553, 730, 1958) III: 875; IV: 657 IV: 557 864 Williams, Tennessee (eig. Thomas Wickram, Jörg (um 1505–um 1562) Wildgans, Anton (1881–1932) Lanier W., 1911–1983) III: 784; I: 522, 524 ff IV: 564, 566 f IV: 531, 648; V: 232, 240, 513, Widholm, Gunnar (1882–1953) Wildgruber, Ulrich (1937–1999) 618, 806, 898 III: 772 I: 113, 177, 682; II: 261; III: 474; Wills, W. G. III: 432 Wieck, Dorothea (1908–1986) V: 322–328, 338, 366, 478, 510 Wilson, Angus (1913–1991) V: 898 IV: 338 Wilhelm I. von Oranien (1533– Wilson, Benjamin (1721–1788) Wiehe, Michael Rosing (1820–1864) 1584) I: 558; IV: 705 I: 663 III: 460 Wilhelm I., König von Preußen und Wilson, Georges (*1921) III: 125, Wieland, Christoph Martin (1733– deutscher Kaiser (1797–1888) 281; V: 16 f, 20, 23 1813) II: 744, 785 f, 817, 844, III: 9 Wilson, John II: 301 848, 897, 904; III: 212 Wilhelm II. (hessischer Kurfürst, Wilson, Robert (*1941) V: 26, 146, Wieland, Stefan V: 482 1777–1847) III: 25 358 f, 369, 379, 453, 512, 585 f, Wieman, Mathias (1902–1969) Wilhelm II., deutscher Kaiser und 655, 658, 819 IV: 294 König von Preußen (1859–1941) Wilton, Marie Bancroft, Lady 454 Namenregister

Wimmel, Carl Ludwig (1786–1845) Woizikowski, Léon (1899–1975) Wrangel, Carl Gustav (1613–1676) III: 49 IV: 5, 58 II: 438 Wimmer, Maria (1911–1996) Wojnikov, Dobri (1837–1870) Wrangel, Hedwig III: 668 II: 797; V: 203, 206, 224, 239 III: 555 f Wrangel, Petr Nikolajevi IV: 815 Wimpheling, Jakob (1450–1528) Wojtyła, Karol Johannes Paul II. Wrbna, Graf III: 177 I: 518 Wölbern, Werner (*1961) V: 482 Wrede, Gerda (1896–1967) Winckelmann, Johann Joachim Wolf, Andreas (†1997) II: 141 IV: 738 (1717–1768) II: 575; III: 749 Wolf, Friedrich (1888–1953) Wren, Sir Christopher James (1632– Winckler, Johann II: 443 IV: 333, 345 f, 358, 422 f, 426 f, 1723) II: 281–286, 305, 649 Winge, Stein (*1940) V: 833, 839 429, 431 f, 534, 554, 892; V: 194, Wright, (John) Michael (1617–1694) Winkler, Angela (1944) IV: 388; 201 f, 231, 233, 391, 394 ff II: 663 V: 326 f, 502 Wolff, Pius Alexander (1782–1828) Wright of Derby, Joseph (1734– Winter, Judy (eig. Beate Richard, II: 750 1797) II: 577 *1944) V: 273 Wolf-Ferrari, Ermanno (1876–1948) Wroczyski, Kazimierz (1883–1957) Winterhjelm, Hedvig Charlotta IV: 127 f IV: 908 (1838–1907) III: 779 Wolfram, Gerhard (1922–1991) Wulff, Andreas Joachim II: 472 Winter-Merken, Lucretia Wilhelmine V: 401 f, 404 Wundt, Wilhelm (1832–1920) van (1721–1789) II: 693 Wollheim da Fonseca, Anton III: 682 Winterstein, Eduard von (eig. Edmund (1810–1884) II: 830 Wuolijoki, Hella (Maria) (1886– Eduard Freiherr von Wangen- Wolski, Włodzimierz (1824–1882) 1954) IV: 475, 737; V: 782 heim, 1871–1961) III: 676; III: 516 Wussow, Klausjürgen (1929–2007) IV: 279, 291, 406; V: 196 Wolter, Charlotte (1834–1897) V: 224 Wiselius, Samuel Iperuszoon (1769– III: 173 f, 177 f, 197 f, 206, 228, Wuttke, Martin (*1962) V: 379, 1845) III: 448 632, 729, 731 458 Winiak, Kazimierz (*1931) Wolzogen, Alfred von III: 119 Wyatt, Benjamin (1775–1855) V: 734 Wolzogen, Ernst von (1855–1934) III: 392 Wisten, Fritz (1890–1962) IV: 311; III: 125, 713 f; IV: 434 Wycherley, William (1641–1715) V: 196, 219, 393 f, 400, 419 Wolzogen, Hans von (1888–1954) II: 301, 303, 670 Wit, J. de II: 698 IV: 434 Wyclif, John (1326–1384) I: 289, Wit, Johannes III: 115 Wonder, Erich (*1944) II: 557; 335 Witikka, Jack (1916–2002) V: 784 V: 334 ff, 357, 365, 405, 447, Wyndham, Charles (1837–1919) Witkiewicz, Stanisław Ignacy (Pseud. 450 f, 453 f, 456 f , 510 f IV: 654 Witkacy, 1885–1939) III: 900; Wong, Anna May (eig. Wong Liu Wynward, Diana (eig. Dorothy IV: 609, 893–897, 901–905, 907; Tsong, 1905–1961) IV: 476 Isobel Cox, 1906–1964) V: 897 V: 364, 723 f, 739 f, 752 Wood, Charles (*1933) V: 903 Wyspiaski, Stanisław (1869–1907) Witt, Johannis de I: 570 f Wood, John II: 309 III: 518, 520, 894 ff; IV: 886, Witte, J.E. de II: 693 Woolfenden, Guy (Anthony) (*1937) 889 f, 898 f, 907; V: 512, 723, Wittfogel, Karl August (1896–1988) V: 895 731, 733, 743, 749 f, 752, 846 IV: 411, 429 Wordsworth, William (1770–1850) Wyzniewski, Arno (1938–1997) Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) III: 419 V: 437 V: 589 Woronzow, Graf II: 973 Wittich, Marie (1862–1931) Worringer, Wilhelm (1881–1965) Xanti Schawinsky, Alexander III: 718 IV: 301 Xenarchos (4. Jh. v. Chr.) I: 200 Witzansky, Paul IV: 56 Worth, Irene (eig. Harriet Elizabeth Xenokles (Sohn/Vater des Karkinos Wladislaw IV. Wasa, König von Abrams, 1916–2002) V: 879 aus Thorikos) I: 148, 152 Polen (1595–1648) II: 483 Wotruba, Fritz (1907–1975) V: 217, Xenophanes (um 570–470 v. Chr.) Woffington, Peg (eig. Margaret W., 227 f, 490 I: 87, 137 um 1714–1760) II: 290 Woude, Ria van der V: 846 Xenophon (um 430–354 v. Chr.) Wohlbrück, Adolf (1900–1967) Wouters, Liliane (*1930) V: 866 I: 57, 81, 110, 201 IV: 387 Woynillowicz, Stanislaw II: 961 Xenopulos, Grigorios (1867–1932) Wöhler, Gustav-Peter (*1956) Woyzeck, Johann Christian (1780– III: 928 V: 388 1824) III: 130 Xerxes (um 519–465 v. Chr.) I: 89 f Namenregister 455

Xirgu, Margarita (1888–1969) Zapatka, Manfred (*1942) II: 232; Zervos, Christian (1889–1970) III: 843; IV: 166, 168, 170 f, 194 V: 339, 341, 360, 373 V: 22 Zapolska, Gabriela (1859–1921) Zervos, Yvonne (1905–1970) Yacine, Kateb (1929–1989) V: 20, III: 897 f; IV: 892 V: 22 180, 182 Zardi, Federico (1912–1971) Zetzsche, Eleonore (1919–2006) Ybl, Miklós (1814–1891) III: 546 V: 540, 546 V: 342 Yeats, William Butler (1865–1939) Zavarský, Ján (*1948) V: 716 Zetzsche, Elisabeth (1919–2006) III: 848, 851, 853 ff, 865, 870 ff; Zavrel, František (1879–1915) V: 343 IV: 650, 670, 672, 678, 729; IV: 616 Zhelev, Zhelju (*1935) V: 691 V: 886 Zavel, František (1879–1915) Ziani, Marc Antonio (1653–1715) Yiannides, Lefteris (1914–1986) IV: 616, 619 II: 448 V: 670 Zawistowski, Roman (*1964) Zickel, Martin (1877–1932) Young, Charles Mayne (1777–1856) V: 731 III: 623, 686 II: 671; III: 413 Ždanov, Andrej A. (1896–1948) Ziegel, Erich (1876–1950) III: 700 f; Ypsilanti, Alexandros (1792–1828) IV: 793 f; V: 392 IV: 294, 340, 343 ff, 347, 366 f, III: 563 Zech, Paul (1881–1946) IV: 237, 369, 427, 521, 523 410, 417; V: 389 Ziegler, Clara (1844–1909) III: 206, Zablocki, Franciszek (1750–1821) Zech, Rosel (*1942) III: 474; 622 II: 958 V: 322 ff, 326 f Ziegler, Friedrich Julius Wilhelm Záborský, Jonáš (1812–1876) Zedler, Johann Heinrich (1706– II: 813, 887 III: 893 1751) II: 444, 757 Ziesenis, Anthony (1731–1801) Zacconi, Ermete (1857–1948) Zedlitz, Joseph Christian von (1790– II: 693 IV: 120 1862) III: 110 Ziesenis, Johann Georg (1716–1776) Zachwatowicz, Krystyna (*1930) Zeffirelli, Franco (eig. Gianfranco II: 537, 571 V: 729, 758 Corsi, *1923) I: 626; III: 282, Ziesenis-Wattier, Johanna Cornelia Zadek, Peter (*1926) I: 649, 658, 284; V: 897 (1762–1827) II: 690, 692; 682; II: 849; III: 474 f, 707, 709 ff; Zegadłowicz, Emil (1888–1941) III: 447 IV: 676 f; V: 59, 113 ff, 176, 252, IV: 898 Zimmer, Bernard IV: 26 267–273, 276, 282, 302 ff, 320– Zehder, Hugo IV: 305 Zimmermann, Johann Baptiste 329, 335, 344, 371, 376, 475, Zehetgruber, Martin (*1961) (1680–1758) II: 734 477 ff, 500, 502, 657, 912, 917 V: 482 f Zimmermann, Jörg V: 132 Zago, Emilio (1852–1929) II: 594 Zeiss, Carl (1871–1924) IV: 334– Zimmermann, Wolfgang V: 370 Zahl, Carl Theodor III: 799 f; 338 Zimolo, Michelangelo IV: 135 IV: 740 eleski, Tadeusz Kamil Marcjan Zincke, Johann Wenzel (1797–1858) Zahlhas, Johann Baptist von (1787– (1874–1941) III: 894 III: 189 1870) III: 117 Zelernin, Aleksandr IV: 791, 836 Zinger, Arie (*1952) V: 526, 534 Zajc, Ivan (1832–1914) III: 552 Zelter, Carl Friedrich (1758–1832) Zinner, Hedda (1905/07–1994) Zakharov, Mark (*1933) V: 625, II: 747, 830 IV: 536; V: 394 643 Zelwerowicz, Aleksander (1877– Ziogas, Vassilis V: 669 Zlte, Mra (*1952) V: 775 1955) IV: 890, 900 Zitterbarth, Bartholomaeus II: 882 Zambertus, Bartholomäus I: 415 f Zemlinsky, Alexander von (1872– Živadinov, Dragan (*1960) V: 655 Zambonini, Pietro II: 420 1942) IV: 357, 450, 452, 629 Zverts, Mrtiš (1903–1990) Zamfirescu, George Mihail (1898– Zenge, Wilhelmine von (1780–1852) IV: 912; V: 764 1939) IV: 924; V: 677 III: 101 Zlatar Frey, Damir V: 657 Zamkow, Lidia (1918–1982) Zenger, Max (1837–1911) III: 718 Znamenacek, Wolfang (1913–1953) V: 730 Zeno, Apostolo (1668–1750) III: 137 Zandonai, Riccardo (1883–1944) II: 576, 610, 615 f Zoet, Jan II: 309, 318 IV: 125, 127 Zenon von Kition (um 333/32–um Zoff, Marianne (1893–1984) Zanella, Renato (*1961) V: 481 262/61 v. Chr.) I: 189, 254, 677, IV: 466 Zankl, Horst (*1944) III: 753; 680; V: 934 Zoff, Otto (1890–1963) IV: 345 V: 533 Zeromski, Stefan (1864–1925) Zoffany, John II: 294 f Zannoni, Atanasio II: 606 IV: 891 Zografi, Vlad V: 678 456 Namenregister

Zola, Émile (1840–1902) III: 2, Zorn, Fritz (1944–1976) V: 527 Zucchi, Taglia II: 454 263, 274, 381, 566, 571, 581, Zorrilla, y Moral, José (1817–1893) Zuckmayer, Carl (1896–1977) 584, 586 ff, 593, 609, 660 f, 676, II: 125, 637; III: 367 f, 370 ff; III: 666; IV: 227, 258, 380–384, 774, 784 f, 788, 794, 799, 820, IV: 171 531, 535, 554, 557, 593; V: 202, 822, 887; IV: 6, 746; V: 142 Zsámbéki, Gábor (*1943) V: 696, 216, 230, 232 ff, 465, 476, 535 Zolchow, Heiko II: 589 698, 700 Zumsteeg, Johann Rudolf (1760– Zólkowski, Alojzy Gonzaga Jazon Zschokke, (Johann) Heinrich 1802) II: 727 (1814–1889) III: 516 (Daniel) (1771–1848) III: 102 Zupan, Jacob (1734–1810) II: 950 Zolotariev IV: 881 Zsolt, Béla (1895–1949) IV: 638 Zweig, Arnold (1887–1968) Zörgiebel, Karl Friedrich (1878– Zsótér, Sándor (*1961) V: 700, IV: 892 1961) IV: 469 702 Zweig, Fritz (1893–1984) IV: 453 Zorin, Nikolaj Fjodorovi (*1924) Zubor, K. I: 638 Zweig, Stefan (1881–1942) IV: 515 V: 629 Zucchi, Andrea II: 421, 720 f Zwingli, Ulrich (1484–1531) I: 513 457

Werkregister

A la Fe (Cortês) IV: 220 Abgründige in Herrn Gerstenberg, abuelo, El Großvater, Der (Pérez À la nuit la nuit (Billetdoux) Das (Ambesser) V: 233 Galdós) V: 73 Abhandlung für das rührende Abusez, Les (Estienne nach A la recherche de … (Maurice Lustspiel (Ch.F. Gellert) II: 775 Gl’Ingannati) I: 479 Béjart) V: 25 Abhandlung über das vaterländisch- AC/DC Wechselstrom/Gleich- A secreto agravio secreta venganza historische Drama (W. v. Schütz) strom (H. Williams) Gegen geheimen Schimpf III: 110 Accatone (Pasolini) V: 550 geheime Rache (Calderón de la Abhandlung über den Nutzen und acero de Madrid, El Eisenquelle Barca) die Einteilung des Dramas / von Madrid, Die (Vega Carpio) Aaron und Titus / Aran en Titus Discours de l’utilité et des parties Acharner, Die / Acharnes (Aristopha- (J. Vos) II: 320 du poème dramatique (P. Cor- nes) I: 16 ff, 161, 170 f, 173 Ab urbe condita Römische neille) II: 212, 223 Achileus (Chairemon) I: 152 Geschichte (Titus Livius) Abhandlung über die drei Einheiten: Achill (Márton) V: 702 ABC unseres Lebens, Das / L’abc de Handlung, Zeit und Ort / Dis- Achille in Sciro (Corselli) II: 643 notre vie (Tardieu) V: 128 cours de trois unités: d’action, de Achille in Sciro (Metastasio) II: 617 abendlichen Tänze, Die (Wigman) jour et de lieu (P. Corneille) Achilleis (Wyspiaski) IV: 890 IV: 439 II: 216, 223 Achilles (Ennius) I: 228 Abendröte / Avondrood (Het Abhandlung über die Schauspiel- Achilles (Huydecoper) II: 695 f Werkteater) V: 847, 851 kunst (Franciscus Lang) II: 364 f Achilles (Livius Andronicus) I: 208 Abenteuer auf dem Lande, Die; Abhandlung von der Absicht des Achilles en Polyxena (Hooft) auch: Die Landpartie / Le Trauerspiels (M.C. Curtius) II: 310, 324 avventure della villeggiatura II: 778 Achilleus (Aristarchos von Tega) (Goldoni) II: 592, 597 f Abindarráez y Narváez (Vega I: 148 Abenteuer Camilles und Arlequins, Carpio) II: 108 Achilleus (Karkinos) I: 152 Die / Les Aventures de Camille et Ablaßkrämer, Der (N. Manuel) Acht Komödien und acht Zwischen- d’Arlequin (Goldoni) II: 593 I: 523, 525 spiele, neu und unaufgeführt / Abenteuer des braven Soldaten Abraham und Isaak / Abramo e Ocho comedias y ocho entremeses Schwejk während des Weltkriegs, Isaac (Belcari) I: 353 nuevos, nunca representados Die / Osudy dobrého vojáka Abraxas (Audiberti) V: 129 (Cervantes Saavedra) I: 508, 510 Švejka za svtové války (Hašek) Abrégé de l’art poétique (Ronsard) Acis und Galathea / Acis och IV: 412, 419 f, 423 f, 535, 625– I: 479 Galatea [Ballett] II: 923 628, 892; V: 545, 719 Abriss der Geschichte von Port- Acis und Galathea / Acis and Abenteuer des Menschen, Die / Royal / Abrégé de l’Histoire de Galathea (Händel) III: 855, 857 Las aventuras del hombre Port-Royal (Racine) II: 240 Acis und Galathea / Actis et Galatée (Vega Carpio) II: 106 Absalom (Murer) I: 534 (Lully) II: 624 Abenteuer des Telemach, Die / Les Abschied, Der (Tieck) III: 76, 82 Acolastus (Gnaphaeus) I: 540, 556 aventures de Télémaque (Fénelon) Abschiedssouper (Schnitzler) Act of Being, The (Marowitz) II: 502 III: 754 V: 907 Abenteurer à la mode, Der / Abschiedssymphonie / Búcsúszimfó- Actis (Durrell) V: 222 L’Avventuriere alla moda (Chiari) nia (P. Esterházy) V: 702 Actor and the Über-Marionette, The II: 592 Absence of War Falscher Frieden Schauspieler und die Über- Abenteurerin, Die / L’aventurière (Hare) Marionette, Der (Craig) (Augier) III: 310 Abstraktion und Einfühlung (Wor- Actor’s Handbook, The III: 427 Abgang des Hungerkünstlers, Der / ringer) IV: 301 Adam und Eva (Hacks) V: 440 Odejcie głodomora (Róbewicz) Absurda comica oder Herr Peter Adam und Eva: Der erschaffene, V: 757, 759 Squentz (Gryphius) II: 396, 350 gefallene und wiederaufgerichtete Abgeschlachtete, Der / El degollado abtrünnige Zar, Der (C. Hauptmann) Mensch (Theile) II: 426 (Vega Carpio) II: 109 IV: 358 Adam und Heva (Ruoff) I: 534 458 Werkregister

Adame Miroir (Petit/Genet) V: 112 Aethlios (Sositheos) I: 154 Aida (Verdi) III: 359 Adams Vertreibung / Adam in Affabulazione oder der Königsmord aigle à deux têtes, L’ Doppeladler, Ballingschap (Vondel) II: 326 f; / Affabulazione (Pasolini) V: 550 Der (Cocteau) IV: 707; V: 849 Affaire Fualdès, L’ (Marion) V: 10 aiglon, L’ junge Adler, Der Adamsspiel / Mystère d’Adam Affäre Rue de Lourcine, Die / (Rostand) I: 307–310, 312 f L’Affaire rue de Lourcine (Labi- Aims of Poetic Drama, The (Eliot) Adamus (Macropedius) I: 556 che) III: 316 ff; V: 382 IV: 685 Adelchi (Manzoni) III: 350 f; V: 577 Afonso VI. (Câmara) III: 844 aio nell’ imbarazzo, L’ Hofmeister Adelmorn, the Outlaw (Lewis) Afrikanerin, Die / L’africaine in Ängsten, Der (Giraud) III: 416 (Meyerbeer) III: 296, 303, 492 ff, Aiolosikon (Aristophanes) I: 170 Adelphoi Brüder, Die (Menander, 842 Akrobaten / Jumpers (T. Stoppard) Terenz) After the Dance (Rattigan) IV: 663 V: 933 Adiós a la Bohemia (Baroja) Agamemnon (Aischylos) I: 2, 42, Akropolis (Wyspiaski) III: 897, IV: 171 70 f, 87, 90, 94–98, 104 ff, 112, 899; V: 749 f Admeto (Händel) II: 682 155, 255 f; III: 821; IV: 934; Aktion, Die [Zeitschrift] IV: 233 Adolar und Hilaria [Liebhaberauf- V: 154 Aladdin oder Die Wunderlampe / führung] II: 745 Agamemnon / Agamemnone (V. Aladdin eller den forunderlige Adomo Brunzos paslaptis (Grušas) Alfieri) II: 612 lampe (Oehlenschläger) IV: 741, V: 767 Agamemnon (Seneca) I: 125, 255 f 750 Adonias of rampzalige Kroonzucht Agamemnon (Thomson) II: 673 Aladin und die Wunderlampe / (Vondel) II: 326 Agésilas (P. Corneille) II: 223 Aladin ou La lampe merveilleuse Adonis / Adone (Marinio) II: 61 Aglavaine und Sélysette / Aglavaine (Isouard) III: 253 Adonis und Venus / Adonis y Venus et Sélysette (Maeterlinck) IV: 800 Aladin und die Wunderlampe / De (Vega Carpio) II: 107 Agnes Bernauer (Hebbel) III: 137, Toover-Lamp (Voitus van Adrian (Bidermann) II: 372 140 Hamme) III: 454 Adriana (Groto) I: 442 Agnes de Castro (Trotter) II: 299 Aladin und die Wunderlampe Adriano in Siria (Metastasio) Agonie (Schnitzler) III: 754 [orient. Märchen] III: 454 II: 617 Agrippa (Vivaldi) II: 934 Alasco (Shee) III: 391 Adrienne Lecouvreur (Scribe/ Agrippina (Händel) II: 682 Albion’s Triumph (I. Jones/Town- Legouvé) III: 4, 296 f; IV: 835 Agrippina (Lohenstein) II: 406, 408 shend) I: 688 adulterio decente, Un (Jardiel Agrippina (F. v. Schiller) II: 845 Albovine, King of the Lombards Poncela) IV: 180 Agroikos Tölpel vom Lande, Der (Davenant) II: 290 Advent. Ein Mysterium / Advent. Ett (Antiphanes, Epicharm) alcalde de Zalamea, El Richter mysterium (A. Strindberg) Ägypter, Die / Aigyptioi (Aischylos) von Zalamea, Der (Calderón de la III: 792 I: 87, 93 Barca) Adverbia Moralia (Lubomirski) Ägypter, Die / Aigyptioi (Phrynichos) Alceo (Ongaro) I: 447 II: 483 I: 12 Alceste Alkestis Aegidii Tschudi gewesenen Landam- ägyptische Helena, Die (R. Strauss) Alceste (A. Hardy) II: 207 manns zu Glarus Chronicon IV: 578 Alceste (Martelli) II: 610 Helveticum Chronicon Ahasver / Ahasverus (Heijermans) Alceste ou Le Triomphe d’Alcide Helveticum (Tschudi) III: 881 (Lully/Quinault) II: 192, 202 Aegisthus (Livius Andronicus) Ahnenfeier, Die Totenfeier, Die Alchemist, Der (Spohr) III: 94 I: 208 (Mickiewicz) Alchemist, Der / The Alchimist Aelita (A.N. Tolstoj) IV: 383, 838 Ahnfrau, Die (Grillparzer) III: 174, (Jonson) I: 595, 656, 669, Aeneas (Pomponius Secundus) 205 ff, 497, 505 671 ff I: 252 Aias (Karkinos) I: 152 Alcibiade (Campistron) II: 532 Aeneas in Kathargo / Aeneas i Aias (Sophokles) I: 108, 112 ff, 122 Alcibiades (Otway) II: 298 Cathargo (Kraus/Kellgren) Aias (Theodektes von Phaselis) Alcina (Händel) II: 682 II: 923 I: 152 Alcippo (Campeggi) II: 60 Aerope (Agathon) I: 148 Aiax (Ennius) I: 228 Alcools (Apollinaire) IV: 67 Aerope (Karkinos) I: 152 Aiax mastigophorus (Livius Andro- Alcumena (Ennius) I: 228 Aert / Aërt (Rolland) III: 596 nicus) I: 208 Alessandro (Händel) II: 682 Werkregister 459

Alessandro nell’Indie (Corselli) Alle gegen einen, einer für alle Alsfelder Passionsspiel I: 284, 358 f II: 643 (F. Forster) IV: 511 Also sprach Zarathustra / Ainsi Alessandro nell’Indie (Scalabrini/ Alle meine Söhne / All My Sons parlait Zarathustra (Barrault nach Metastasio) II: 617, 913 (Arthur Miller) V: 200 Nietzsche) V: 37, 39 Alexander (Hans Baumann) IV: 524 Allegoriae in novum testamentum alte Frau brütet, Eine / Stara kobieta Alexander (Ennius) I: 228 (St. Viktor) I: 391 wysiaduje (Róbewicz) V: 755 f Alexander [heroische Oper] II: 882 Aller Anfang ist schwer (Marinelli) alte Geizhals, Der (Paulsen-Truppe Alexander den Store (Esman) II: 880 nach Molières L’avare) II: 347 IV: 748 Aller Tage Abend (Kortner) III: 680; alte Hagestolz, Der / The Old Alexander der Große / Alexandre le IV: 258, 372, 399; V: 236, 240 Bachelor (Congreve) II: 303 Grand (Racine) II: 167, 237 Aller-Edelsten Belustigung (Rist) alte Jungfer, Die (G.E. Lessing) Alexander und Campaspe / Alexan- II: 345, 367 II: 792 der and Campaspe (Lyly) I: 595, allerneuste Manier höflich und alte Leibkutscher Peter des Dritten, 600 galant zu schreiben, Die (Neumei- Der (Kotzebue) II: 812 Alexandros (Euripides) I: 127 ster) II: 444 Alte Leute – altes Eisen (Weidt) Alfa og Omega (Kaalø) V: 793 Alles für Liebe / All for Love, or The IV: 445 alfagame de Santarém, O Waffen- World Well Lost (Dryden) Alte und neue Zeit (Iffland) schmied von Santarem, Der II: 294, 296 III: 540 (Garrett) Alles in Ordnung / Tutto per bene Alten, Die / Os Velhos (Câmara) Alfonso, King of Castile (Lewis) (Pirandello) IV: 161 III: 846 III: 416 Alles nackt [Nuditäten-Show] Alten und die Jugend, Die / I vecchi e Alfonso und Estrella (F. Schubert) IV: 446 i giovani (Pirandello) IV: 154 III: 96 Alles Schwindel [Revue] IV: 434 Alt-Heidelberg (Meyer-Förster) Alfred the Great; or The Enchanted Allesseher, Die / Panoptai (Kratinos) IV: 712 Standard (Pocock) III: 407 I: 169 altra Nanetta, L’ (F.M. Martini) Alfred the Great; or, The Patriot Almanzor and Almahide; or The IV: 125 King (Sheridan Knowles) III: 418 Conquest of Granada (Dryden) Aluta (Macropedius) I: 556 f Alger-Républicain [Zeitung] V: 57, II: 281, 297 Alvida, L’ (D’Isa) II: 56 59 Almaviva oder Die nutzlose Vorsicht Alvilda (Vivaldi) II: 934 Alguém terá de morrer (Rebello) Barbier von Sevilla, Der Alzire ou les Américains (Voltaire) IV: 223 (Rossini) II: 551 Alice (Carroll/Wilson/Waits) V: 369 Almira (Händel) II: 445, 682 Am Anfang des Lebens / Nära livet Alive Forever ewig Lebenden, Die Alope (Choirilos) I: 12 (I. Bergman) V: 821 (Rozov) Alouette, L’ Jeanne oder Die Am Fuße der Mauer / Au pied du Alkazar / Alcácer-Quibir (Câmara) Lerche (Anouilh) mur (Aragon) IV: 102 III: 844 Alpenglühen (Turrini) V: 499, Am Tage der Hochzeit / V den’ Alkemeon (Agathon) I: 148 505 svad’by (Rozov) V: 635 Alkestis (Euripides) I: 68, 126 f, Alpenkönig und der Menschenfeind, Am Ziel (Bernhard) V: 338 130 f, 483; IV: 684; V: 665 Der (Raimund) III: 189, 202, Amadeus (Shaffer) V: 897, 926 Alkestis / Alceste (Gluck) II: 527, 212, 215; V: 487, 512 Amadigi di Gaula (Händel) II: 682 744, 785, 870, 885 Alpine Architektur (Taut) IV: 354 Amadis (Lully/Quinault) II: 165, Alkestis (Phrynichos) I: 12 Alraune, Die / La Mandragola 192 Alkmeon (Euripides) I: 126 (Machiavelli) I: 421, 423 f Amadís de Gaula [anonym] II: 61, Alkmeon in Korinth (Euripides) Als de dood (Het Werkteater) 350 I: 127 V: 851 Amadis de Gauda (Vicente) I: 499 Alkmeon in Psophis (Euripides) Als der Krieg zu Ende war (Frisch) amante militaire, L’ (Goldoni) I: 127 IV: 547 II: 521, 592 All Fools (G. Chapman) I: 594, 673 Als ich im Sterben lag / As I Lay amantes de Teruel, Los Liebenden All’s Well That Ends Well Ende Dying (Faulkner) V: 33 f von Teruel, Die (Hartzenbusch) gut, alles gut (Shakes peare) Als ich im Sterben lag Autour amants du métro, Les Liebenden Alle gegen Alle / Tous contre tous d’une mère (Barrault nach in der Untergrundbahn, Die (Adamov) V: 95 Faulkners As I Lay Dying) (Tardieu) 460 Werkregister

Amar después de la muerte amore delle tre melarance, L’ Anarchie in Bayern (Fassbinder) Lieben bis jenseits des Todes Liebe zu den drei Pomeranzen V: 279 (Calderón de la Barca) (C. Gozzi) Anastasia und ich / Anastasia ja Amar sin saber a quién Lieben, Amorina (Almqvist) V: 810, 817 minä (Haavikko) V: 784 ohne zu wissen wen (Vega Amorosa Tragedia, L’ Tragödie Anatema (Andreev) III: 918; Carpio) der Liebe (Benelli) IV: 867 Ambitious Stepmother, The (Rowe) Amoroso, King of Little Britain Anatol (Schnitzler) III: 751, 753 f; II: 298, 672 (Planché) III: 410 V: 490 Amboyna (Dryden) II: 297 amour des trois oranges, L’ Liebe Anatols Größenwahn (Schnitzler) Ambracia (Ennius) I: 228 zu den drei Orangen, Die III: 754 Amédée et les messieurs en rang (Prokof’ev) Anatols Hochzeitsmorgen (Schnitz- (Romains) IV: 32 Amours de Nanterre, Les (Lesage) ler) III: 754 Amédée oder Wie wird man ihn los / II: 514 Anatomía del realismo (Sastre) Amédée ou Comment s’en Amours de Protée, Les (Lesage) IV: 205 débarrasser (Ionesco) V: 103, II: 515 Anatomical and Mechanical Lectu- 106 f Amparo da mãe (Sena) IV: 225 res upon Dancing (Weaver) Ameise im Fleische, Die / La fourmi Amphitryo sive Geta (Vitalis von II: 680 dans le corps (Audiberti) V: 131 Blois) I: 238 Anatomie der Melancholie / Ana- Amelia (Fielding) II: 676 Amphitryon (Hacks) I: 238; tomy of Melancholy (Robert America (Corsetti nach Kafkas V: 440 Burton) I: 566 f, 677, 688 Amerika) V: 591 Amphitryon (H. v. Kleist) I: 238; Anatomie Titus Fall of Rome. Ein America or Don’t Look Back III: 101, 103; V: 477 Shakes pearekommentar (Heiner (Wełmiski/Actors of Cricot 2 Amphitryon (Molière) I: 238; Müller) V: 452 nach Kafkas Amerika) V: 746 II: 257 Anatomiestunde nach Rembrandt / Amerika (Kafka) V: 591, 746 Amphitryon / Amphitruo (Plautus) Lekcja anatomii wedle Rem- Amerikaner, Der (W. Vogel) III: 510 I: 236 ff, 416, 478 brandta (Kantor) V: 744 Amfiparnaso (Vecchi) II: 44, 356 Amphitryon 38 (Giraudoux) I: 238; Anatomist, The (Bridie) IV: 679 ami des Lois, L’ (Laya) II: 572 IV: 32, 104 f, 108 Anatomy of Abuses, The (Stubbes) amico fido, L’ (Bardi) I: 468 Amphitryon oder Die beiden Sosias / I: 574, 587 amigo por fuerza, El (Vega Carpio) Amphitryon; or, The Two Sosias ancêtres redoublent de férocité, Les II: 323 (Dryden) II: 302 (Yacine) V: 182 Amigo, amante y leal Freund, Amsterdamsche Kermisvreugd Anconitana (Ruzzante) I: 429 Liebender und Untertan (Cal- (Rochefort) II: 700 Andacht zum Kreuz, Die; auch: Die derón de la Barca) Amtmann Graumann oder die Liebe zum Kreuz / La devoción de Aminta (Guarini) II: 61 Begebenheiten auf dem Marsch (F. la cruz (Calderón de la Barca) Aminta (Tasso) I: 446 f, 449; II: 483 L. Schröder nach Calderón de la II: 122, 137; III: 90; V: 63 Amira Boemondo, L’ (Scamacca) Barcas Der Richter von Zalamea) Andi (Driest/Raben/Zadek) II: 53 II: 162 V: 325 Amo y criado (Rojas Zorrilla) Amymone (Aischylos) I: 87, 94 Andorra (Frisch) V: 228, 232, 240, II: 155 Amys Welt / Amy’s View (Hare) 283, 515, 528 f amor al uso, El (Solís y Rivadeneyra) V: 938 andorranische Jude, Der (Frisch) II: 154 An alle Bühnen der Welt (Schwitters) V: 529 Amor de Don Perlimplín, con Belisa IV: 365 André Chénier / Andrea Chénier en su jardín In seinem Garten An der großen Straße (A.P. echov) (U. Giordano) III: 826 liebt Don Perlimplín Belisa III: 911; V: 316 f André del Sarto (A. de Musset) (García Lorca) An der schönen blauen Donau III: 285 amor en el teatro, El (J. u. S. Álvarez (J. Strauß) III: 228 Andreas Hofer, Sandwirt von Passeir Quintero) III: 837 An die Nationalsozialistische (Immermann) III: 117 Amor, honor y poder Liebe, Ehre Regierung Deutschlands (Rein- Andria Mädchen von Andros, und Macht (Calderón de la Barca) hardt) IV: 297 Das (Menander, Terenz) amor sólo dura 2000 metros, El Anabion sive Lazarus redivivus Andrisca (Macropedius) I: 556 (Jardiel Poncela) IV: 180 (Sapidus) I: 546 Androgynos (Statius) I: 241 Werkregister 461

Androidentheater (Maeterlinck) Annie Wobbler (Wesker) V: 915 Antiochus the Great (Trotter) III: 600 Anno 48 (Rauchenegger/Dreher) II: 299 Androklus und der Löwe / Androcles III: 118 Antíoco y Selenco (Moreto y and the Lion (G.B. Shaw) III: 867 Ansberta (Aler) II: 360, 362 Cabaña) II: 160 Andromache (Antiphon) I: 152 Ansichten vom Niederrhein Antoi (Magnes) I: 23 Andromache (Euripides) I: 127, 133 (G. Forster) II: 697 Antonio’s Revenge (Marston) Andromache / Andromaque (Racine) Antaios (Aristias) I: 14 I: 590, 677 II: 237, 239, 657, 671 Antes que todo es mi dama Vor Antonius und Cleopatra / Antony Andromeda (Brülow) II: 547 allem meine Dame (Calderón de and Cleopatra (Dryden) II: 296 Andromeda (Caraccio) II: 56 la Barca) Antonius und Cleopatra / Antony Andromeda / Andromède (P. Anthologie nègre (Cendrars) IV: 63 and Cleopatra (Shakes peare) Corneille) II: 174, 210, 220 ff Anthos (Agathon) I: 148 I: 591, 609, 624, 627, 629 f; Andromeda (Ennius) I: 228 Anticristo, El (Ruiz de Alarcón y II: 296; III: 197; V: 160, 167, 327, Andromeda (Giacobbi) II: 428 Mendoza) II: 123 475, 512, 870 Andromeda (Livius Andronicus) Antifaust oder Geschichte eines Antony (Dumas père) III: 279 f I: 208 dummen Teufels (Tieck) III: 80 Antorcha espiritual (Villaba) Andrómeda y Perseo (Calderón de la Antigonä (Hölderlin nach Sopho- II: 152 Barca) II: 73 kles) III: 75 Antrittsrede am Deutschen Schau- Androphilus (Masen) II: 370 Antigone (V. Alfieri) II: 612 spielhaus in Hamburg 1955 Anfang muß empfehlen, Der Antigone (Anouilh) V: 64, 67 f, 71, (Gründgens) V: 222 (Marinelli) II: 942 197, 550 Anything for a Quiet Life (Middle- Angel der Fenisa, Die / El anzuelo de Antigone (Astydamas d.J.) I: 152 ton) I: 675 Fenisa (Vega Carpio) II: 116, 123 Antigone (Cocteau nach Sophokles) Anything Goes (C. Porter) IV: 657 Angelica Vincitrice di Alcina (Fux/ IV: 26, 57, 72, 74 ff Apfelböck oder die Lilie auf dem Pariati) II: 429, 443 Antigone / Antígona (Espriu) Felde (B. Brecht) IV: 434 Angelita (Azorín) IV: 178 IV: 202 Aphorismen (Lichtenberg) II: 660 Angelo, Tyrann von Padua / Angelo, Antigone (R. Garnier) I: 485 Apocalypsis cum Figuris (Grotow- tyran de Padoue (V. Hugo) Antigone (Hasenclever) IV: 332, ski) III: 520; V: 750 f III: 272, 278 338 Apollo von Bellac / L’Apollon de Anihccam dell 3000 [mechanisches Antigone (Sartre) V: 8 Bellac; ursprüngl.: L’Apollon de Ballett] IV: 144 Antigone (Sophokles) I: 67, 108 f, Marsac (Giraudoux) IV: 105, Animaux raisonnables, Les (Lesage) 111–117, 122; II: 388; III: 75, 83, 108, 112; V: 898 II: 515 146; V: 217, 228, 275, 334 ff, Apologie for Poetrie, or Defence of Anja und Esther (E. u. K. Mann) 344, 366, 490, 521, 715, 731 f Poesie, An (Sidney) I: 569, 584, IV: 369, 386 Antigone (The Living Theatre) 593 Anleitung Dekorationen und V: 248 Apology for Actors, An (Th. Hey- Theatermaschinen herzustellen / Antigone des Sophokles, Die; auch: wood) I: 673 Pratica di fabricar Scene e Antigone-Modell (B. Brecht) Apology for the Life of Mr. Colley Machine ne’ Teatri (Sabbattini) I: 111, 113; IV: 478, 499, 557; Cibber Comedian and Late II: 16 ff, 20, 22 V: 417, 531 Patentee of the Theatre-Royal Anmerkungen übers Theater (Lenz) Antigono (Metastasio) II: 617 Written by Himself, An (Cibber) II: 781 f, 802, 804 Antikenprojekt I: Empedokles. II: 288, 680 Anmutige und Vogelscheuchen oder Hölderlin lesen (Grüber nach Appel à la jeunesse (Copeau) IV: 17 Die grüne Pille / Nadobnisie i Hölderlin) V: 313, 316 Appell / La grande et la petite koczkodany, czyli Zielona pigułka Antikenprojekt I: Übungen für manœuvre (Adamov) V: 95 (Witkiewicz) IV: 893, 902 Schauspieler (P. Stein) V: 310 Appio Claudio (Caraccio) II: 56 Anna Karenina (L.N. Tolstoj) Antikenprojekt II: Orestie des Aprilsnarrene (L.J. Heiberg) III: 467 III: 357; IV: 751 Aischylos (P. Stein) V: 308, 311, Aquilena (Torres Naharro) I: 498 Anna Liisa (Canth) III: 500 314, 316 Aquiles, El (Tirso de Molina) II: 124 Anna Sophie Hedvig (Abell) IV: 753 Antiken-Trilogie / O Trilogia Antica Arabella (R. Strauss) IV: 578 Annette et Lubin (Ch.-S. Favart) [Medea / Troerinnen / Elektra] Arbeit des Schauspielers an der II: 521 (erban) V: 681 Rolle, Die (Stanislavskij) IV: 820 462 Werkregister

arbore di Diana, L’ (Da Ponte) Aristodemo (Dottori) II: 54 f Armelina (Lope de Rueda) I: 506 II: 625 Aristokraten / Aristokraty (Pogodin) armen Leute, Die / La povera gent Arcadia (Sannazaro) I: 445 IV: 797 (Bertolazzi) III: 824 Arcadia, La Arkadien (Vega Aristoteles Dichtkunst, ins Deutsche Armida (Haydn) II: 946 Carpio) übersetzt, mit Anmerkungen, und Armide (Gluck) II: 527, 884 Arc-en-ciel (Ribemont-Dessaignes) besonderen Abhandlungen, Armide (Graun) II: 454 IV: 85 versehen (M.C. Curtius) II: 778 Armide (Lully/Quinault) II: 192, Archelaos (Euripides) I: 127 Arkadien / La Arcadia (Vega Carpio) 194 Archevêque et ses fils, L’ (L. Guitry) II: 98, 102, 107 Arminio (Händel) II: 682 IV: 13 Arlecchino oder Die Fenster (Busoni) Arminius (Campistron) II: 532 Archilochier / Archilochoi (Kratinos) IV: 336, 454 Arminius; Groszmüthiger Feldherr I: 169 Arlecchino servitore di due padroni Arminius oder Hermann, Als Ein Archipel Lenoir oder Rühre nicht an Diener zweier Herren, Der tapfferer Beschirmer der deut- schlummernde Dinge, Der / (Goldoni) schen Freyheit, Nebst seiner L’archipel Lenoir ou Il ne faut pas Arlequin invisible (Lesage) II: 514 Durchlauchtigen Thusznelda In toucher aux choses immobiles Arlequin muet par crainte, L’ einer sinnreichen Staats- Liebes- (Salacrou) IV: 27; V: 42 (Riccoboni) II: 517 und Helden-Geschichte (Lohen- Architectura civilis (Furttenbach) Arlequin poli par l’Amour (Mari- stein) II: 407 II: 379, 384 vaux) II: 552 Arms and the Man Helden Architectura recreationis (Furtten- Arlequin Roi de Sérendib (Lesage) (G. B. Shaw) bach) II: 384, 386 f II: 514 Armut ist kein Laster / Bednost’ ne Architekt und der Kaiser von Arlequin sauvage (Drevetière) porok (Ostrovskij) III: 534 Assyrien, Der / L’architecte et II: 562 Arnljot (Peterson-Berger) III: 778 l’empereur d’Assyrie / El arqui- Arlequin Thétis (Lesage) II: 514 f Arrahna-Pogue; or The Wicklow tecto y el emperador de Asiria Arlequin valet de deux maîtres Wedding (Boucicault) III: 424 (Arrabal) V: 122 f (Ours de Mandajors) II: 590 Arraignment of Paris, The (Peele) Architettura, L’ (Serlio) I: 462 Arlequin, homme à bonnes fortunes I: 595, 600 Ardèle oder Das Gänseblümchen / (Regnard) II: 274 Ars poetica Von der Dichtkunst Ardèle ou La marguerite Arlésienne, L’ (Bizet/Daudet) (Horaz) (Anouilh) V: 70 III: 337 Ars poetica (Donati) II: 368 Arden of Feversham [anonym] Arm wie eine Kirchenmaus (Fodor) Ars Versificandi (Celtis) I: 517 I: 587 IV: 637 Arsace, L’ (Feo) II: 43 Aren’t We All? (Lonsdale) IV: 660 Arme, Der / L’indigent (L.-S. Mer- Art de la tragédie, L’ (Jean de la Argenore (Wilhelmine von Preußen) cier) II: 563 Taille) I: 484; II: 208 II: 732 arme Bitos oder Das Diner der Art du Théâtre, L’ (A.F. Riccoboni) Argonauten, Die (Grillparzer) Köpfe, Der / Pauvre Bitos ou Le II: 518, 760 III: 206 dîner de têtes (Anouilh) V: 66, Art et le comédien, L’ (Coquelin) Argonautica (Rinucchini) I: 419 70 f III: 576 Ariadne (Benda/J.C. Brandes) arme Braut, Die / Bednaja nevesta Art Moderne, L’ [Zeitschrift] II: 743 (Ostrovskij) III: 534 III: 885 Ariadne auf Naxos (R. Strauss) arme Heinrich, Der (G. Hauptmann) Art of the Theatre, The Kunst des III: 719, 722 f; IV: 289, 296 f, 574, III: 672 Theaters, Die (Craig) 578, 584 arme Heinrich, Der (Pfitzner) Art poétique, L’ (Claudel) III: 603 Ariadne ravie (A. Hardy) II: 207 III: 718 Art poétique français, L’ (Sébillet) Arialda (Testori) V: 548 arme Konrad, Der (F. Wolf) IV: 358 I: 403 Ariane und Blaubart / Ariane et arme Mädel, Das Liebelei Art théâtral moderne, L’ (Rouché) Barbe-Bleu (Dukas) III: 600, 609 (Schnitzler) IV: 16, 19 Ariane und Blaubart / Ariane et arme Matrose, Der / Le pauvre Artaserse (Cimarosa/Metastasio) Barbe-Bleu (Maeterlinck) III: matelot (Milhaud/Cocteau) II: 624 600 IV: 452 Artaserse (Graun) II: 725 Arianna (Monteverdi) II: 45 arme Vetter, Der (Barlach) IV: 304, Artaserse (J. A. Hasse/Metastasio) Ariodante (Händel) II: 682 367, 378 II: 617, 951, 956 Werkregister 463

Artaxerxes / Artakerkovo dêjstvo Ataulfo (Montiano y Luyando) Auf nach Osten! / Eastward Ho! (Gregorij) II: 486 II: 635 (Chapman/Jonson/Marston) Arte della commedia, L’ Kunst Atem / Breath (Beckett) V: 93 I: 671, 673 der Komödie, Die (E. De Filippo) Athalia / Athalie (Racine) II: 233, Aufbruch aus dem Theater nach der Arte nuevo de hacer comedias en 238 f, 635; III: 85 Aufführung einer neuen Komödie este tiempo neue Kunst der Athamas (Astydamas d. J.) I: 152 (Sepkin) III: 531 Komödiendichtung, Die (Vega Athenäum [Zeitschrift, Hg. v. A. W. Aufdringlichen, Die / Natreçi Carpio) u. F. Schlegel] III: 67 (Bielawski) II: 956 Arte rappresentativa premediata ed athlétisme affectif, Un (Artaud) Aufenthalt in der Hölle, Ein all’improvisio, Dell’ (Perrucci) IV: 90 Jahreszeit in der Hölle, Eine II: 50 Athys (Lully/Beauchamp) II: 528 (Rimbaud) Arte y Estado (Giménez Caballero) Atis (Piccini) II: 923, 926 Auferstehung, Die / La Resurrezione IV: 198 Atlas-Hôtel (Salacrou) IV: 26 (Piero della Francesca) Artisten (Arthur Hopkins/Watters) Atrée et Thyeste (Crébillon) II: 548 I: 303 IV: 297 Atreus (Pomponius Secundus) Auferstehung des Lazarus / Résur- Arzt, Der / Läkaren (Blanche) I: 252 rection de Lazare (Hilarius) III: 491 Atrides, Les [Iphigénie à Aulis / I: 308 Arzt am Scheideweg, Der / The Agamemnon / Les Choéphores] Aufführung von Hamlet in dem Doctor’s Dilemma (G.B. Shaw) (Mnouchkine) V: 154, 156, 158 Dorf Mrduša Donja / Predstava III: 867 Attaché d’ambassade, L’ (Meilhac) ›Hamleta‹ u selu Mrduša Donja Arzt seiner Ehre, Der / El médico de III: 742 (Brešan) V: 652 su honra (Calderón de la Barca) Attendez-moi sous l’orme (Regnard) aufgebrachte Schwätzerin, Die / La II: 133, 136, 138, 143 f II: 274 ciarliera indispettita (Giraud) Arzt wider Willen / Le médecin Attila, König der Hunnen / Attile, III: 352 malgré lui (Molière) II: 176, 271, roy de huns (P. Corneille) II: 220, Aufgeregten, Die (J. W. v. Goethe) 640, 961; IV: 32; V: 432, 574 223 II: 820 As You Like it Wie es euch gefällt Attila, König der Hunnen (Z. aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui, (Shakes peare) Werner) III: 77 Der (B. Brecht) IV: 476; V: 20, Ascanio (A. Lotti/Lucchini) Attilio Regolo (Metastasio) II: 617 275, 283, 418, 424, 458, 604, II: 723 Attys (Rettenbacher) II: 380 666, 730 Ascent of F 60, The (Auden/Isher- Atys (Lully/Quinault) II: 192 Aufruf an deutsche Dichter und wood) IV: 668 Aubes, Les Morgenröte, Die Musiker (Marschner) III: 96 Así que pasen cinco años Sobald (Verhaeren) Aufruf zur Gründung der Hambur- fünf Jahre vergehen (García Auch die Frauen haben ihre Ehren- ger Kammerspiele (Ziegel) Lorca) sachen / También hay duelos en IV: 367 Asinaria Eselskomödie, Die las damas (Calderón de la Barca) Aufruf zur Ordnung (Cocteau) (Plautus) II: 136 IV: 74 Asmodo, L’ (Hondedei) II: 18 audiencias del rey Don Pedro, Las aufschneiderische Offizier, Der; Asotus (Macropedius) I: 540, 556 (Vega Carpio) II: 109 auch: Der prahlerische Offizier / Aspis Schild, Der (Menander) Auf allen Vieren / Na czworakach Miles Gloriosus / Le Brave Assignation; or, Love in a Nunnery, (Róbewicz) V: 754 (Plautus) I: 235 f, 240, 246, 480, The (Dryden) II: 302 Auf dem Roinilahof / Roinilan 517; II: 803 assommoir, L’ Totschläger, Der talossa (Canth) III: 499 aufschneiderische Offizier, Der (Zola) Auf der Suche nach dem Gesicht des Entführungen, Die (J.M.R. Ästhetik oder Wissenschaft des Theaters (Gründgens) V: 213 Lenz nach Plautus’ Miles Glorio- Schönen (Vischer) III: 145 Auf der Suche nach der verlorenen sus) Astrée, L’ Schäferin Astrea, Die Zeit / A la recherche du temps Aufseher über sich selbst, Der / El (Urfé) perdu (Proust) V: 82 alcalde de sí mismo (Calderón de astrólogo fingido, El vorgebliche Auf der Suche nach Glück / V la Barca) II: 136 Sterndeuter, Der (Calderón de la poiskach radosti (Rozov) V: 630 Aufstand der Fischer von St. Bar- Barca) Auf hoher See / Na pełnym morzu bara, Der (Piscator nach Seghers) Atalanta (Händel) II: 682 (Mrobek) V: 759 IV: 424 464 Werkregister

Aufstand der Fischer von St. Bar- Auswanderer, Der / L’émigré de Axur, re d’Ormus (Da Ponte) II: 625 bara, Der (Seghers) IV: 424 Brisbane (Schéhadé) V: 132 Axur, re d’Ormus (Salieri) II: 960 f Aufstand der Massen, Der / La Auto da Fama (Vicente) I: 499 rebelión de las masas (Ortega y Auto das Indias (Vicente) I: 499 Baal (B. Brecht) III: 125; IV: 294, Gasset) IV: 176 Auto de Gil Vicente, Um Spiel 296, 303, 464–468, 480, 488 ff, Aufstand der Offiziere. Die Tragödie von Gil Vicente, Ein (Garrett) 492; V: 331 des 20. Juli 1944 (H.H. Kirst) Auto de la Passión [anonym] I: 494 Babylon Blues, Der (Tabori) V: 482 V: 266 Auto de la puente del mundo Babylonier, Die / Babylonioi (Aristo- Aufstieg und Fall der Stadt Maha- Spiel von der Weltenbrücke phanes) I: 170 f gonny (Weill/Brecht) IV: 450, (Vega Carpio) Bacchai (The Performance Group 455, 459 ff, 468, 470, 472, 492, Auto de la Sibila Casandra (Vicente) nach Euripides) V: 248 494 f, 497; V: 556 I: 499 Bacchi schola eversa (Masen) Auftrag, Der (Heiner Müller) Auto de los Reyes Magos [Fragment II: 370 V: 447, 450, 456, 587, 617 eines Dreikönigsspiels] I: 494 Bacchides beiden Bacchides, Die Aufzeichnungen eines Regisseurs; Auto des Barcas (Vicente) I: 499 (Plautus) auch: Das entfesselte Theater / Autofriedhof / Le cimetière des Bacchus (Cocteau) IV: 72, 78 Zapiski reshissëra (Tairov) voitures (Arrabal) V: 122 f Bacchus und Ariadne / Bacchus et IV: 831, 842 f Autolykos (Eupolis) I: 183 Ariadne (A. Roussel) IV: 55 August, August, August (Kohout) Automa (Dépero) IV: 142 Back to Methusela Zurück zu V: 714 Automobilsalon, Der / Le salon de Methusalem (G.B. Shaw) August Strindberg, dramaturge l’ automobile (Ionesco) V: 106 Backanterna (Börtz) V: 819 (Adamov) V: 95 Autostop (Vyskoil) V: 715 Badener Lehrstück vom Einverständ- Aula, Die (H. Kant) V: 405 Autour d’une mère (Barrault nach nis (B. Brecht/Hindemith/Weill) Aulularia Topfkomödie, Die Faulkners As I Lay Dying) IV: 456, 468 (Plautus) V: 33 f Baeto Oft Oorsprong der Hollande- Aureng-Zebe (Dryden) II: 296 autre Tartuffe ou la mère coupable, ren (Hooft) II: 310, 324 Aurore, L’ [Zeitschrift] III: 581 L’ zweiter Tartuffe oder die bague de l’oubli, La (Rotrou) Aus dem bürgerlichen Heldenleben schuldige Mutter, Ein (Beaumar- II: 248 (Sternheim) IV: 309 chais) bairische Hiesel, Der (F. Kaiser) Aus dem Leben der Insekten / Ze Avantgarde; ursprüngl.: Das Trauma III: 225 života hmyzu (K. u. J. apek) (Fleißer) IV: 389 Bajadere, Die (Kálmán) IV: 568 IV: 626 Avare, L’ Geizige, Der (Molière) Bajazet (Racine) II: 216, 238, 730 Aus einem Totenhaus / Zmrtvého Avejão, O Gespenst, Das (Bran- Bajazzo, Der / Pagliacci (Leonca- domu (Janáek) IV: 450 dão) vallo) III: 823 f Aus meinem Leben. Dichtung und avenir est dans les oeufs, ou Il faut Bakchen, Die / Bakchai / Las Wahrheit (J. W. v. Goethe) II: 946 de tout pour faire un monde, L’ Bachantas (Euripides) I: 59, 71, Aus Scherz wird Ernst (F. Kaiser) Zukunft liegt in den Eiern oder 126 f, 141 f, 266; V: 314, 316, III: 225 Wie fruchtbar der kleinste Kreis 319 f, 344, 579, 582 f, 608, 819 Auserwählte, Der / Tomasz Mann ist, Die (Ionesco) Bakchen, Die (Euripides) Bacchai (Łukasz) V: 761 aventuras del hombre, Las (The Performance Group nach Ausnahme und die Regel, Die Abenteuer des Menschen, Die Euripides) (B. Brecht) V: 556 (Vega Carpio) bal, Le (Regnard) II: 274 Ausreißerinnen, Die / Drapetides aveu, L’ (Adamov) V: 94, 96 Balaganik Schaubude, Die (Blok) (Kratinos) I: 169 aveugles, Les Blinden, Die Bald kommt die Zeit / Snart kommer Aussendung der zwelff poten (Maeterlinck) tiden (L. Knutzon) V: 794 (Schmeltzl) I: 547 Avignon Statement (The Living Balders Tod / Balders Død (Ewald) Außerhalb des Gesetzes (Lunz) Theatre) V: 26 II: 908, 910, 917 IV: 620 Avventure al di là di Thule (Nobili di Baldurs Tod (Kistler) III: 718 Aussteuer, Die Topfkomödie, Die Rosa) V: 590 Balkon, Der / Le balcon (Genet) (Plautus) avventure della villeggiatura, Le V: 74, 78 f, 113–115, 118, 232 f Ausverkauf der Republik (Die Abenteuer auf dem Lande, Die Ball der Diebe / Le bal des voleurs Trommler) IV: 429 (Goldoni) (Anouilh) V: 64, 67 f, 197 Werkregister 465

Ballade vom Eulenspiegel, vom inutile (Paisiello/Petrosellini) Bau, Der (Heiner Müller) V: 398, Federle und von der dicken II: 624; III: 946 410, 412, 448 f Pompanne (Weisenborn) Barbier von Sevilla, Der / Il Barbiere Bauer als Millionär, Der Mädchen V: 469 di Siviglia (Rossini) II: 565, 627; aus der Feenwelt oder Der Bauer Balladyna (Słowacki) III: 520; III: 299, 354, 377; V: 574, 582, als Millionär, Das (Raimund) V: 743 720 Bauern, Die (Heiner Müller) V: 404, Ballet comique de la reine, Le Barbierlein von Lavapies, Das / El 447 Circe barberillo de Lavapiés (Barbieri) Bauern sterben (Kroetz) V: 375 Ballet de Fées de la Foire de Saint- III: 377 Bauernehre / Cavalleria rusticana Germain II: 188 Barbitistai (Magnes) I: 23 (Mascagni) III: 511, 822 ff Ballet des Muses, Le (Benserade) Barbul Vcrescul, vînztorul rii Bauernehre / Cavalleria rusticana / II: 186, 256 (Golescu) III: 558 Chevalerie rustique (Verga) Ballet du Château de Bicêtre II: 34, Bärentöter, Der / Lplsis (Liepiš/ III: 591, 823 189 Zlte) V: 775 bauhaus [Zeitschrift] IV: 359 Ballet mécanique, Le (Léger) IV: 62 Bärentöter, Der / Lplsis (Pum- Baukastenspiel (Schlemmer) IV: Ballet-spectacle, l’objet-spectacle, Le purs) V: 775 359 Schauspielballett und Gegen- Barlaam und Josaphat (Jean le Bäume sterben aufrecht, Die / Los standsschauspiel (Léger) Prieur) I: 325 árboles mueren de pie (Casona) Ballett der Nacht / Ballet de la Nuit Barnevelt français (Clement nach IV: 181 II: 3, 182, 187 Lillos The London Merchant) Baumeister Solness / Bygmester Bambule (Meinhof) V: 341 f II: 675 Solness (H. Ibsen) III: 475, 477, Band, Das / Bandet (A. Strindberg) Barometermacher auf der Zauberin- 596, 802; IV: 370; V: 326, 477 III: 690, 792 sel, Der (Raimund) III: 212 Bäurischer Machiavellus (Weise) Bande, Die (N. Pavlova) V: 624 barón, El (L. Fernández de Moratín) II: 412 Banditen, Die / Les Brigands (Offen- II: 640 Bayadère, La / Bayaderka (M.: bach) III: 327, 329 f, 777 f Barrabas (Grieg) IV: 764 Minkus, L.: Petipa/Chudekow, bandos de Lavapiés o la venganza Barselstuen Wochenstube, Die Ch.: Petipa) III: 333 del Zurdillo, Los (Cruz) II: 641 (Holberg) Bayard (Kotzebue) II: 812 Bánk bán (J. Katona) III: 548 Bartholomäusmarkt, Der / Bartholo- Bazar de la providencia (R. Alberti) Bankrott, Der Unter Verwandten mew Fair (Jonson) I: 595, 670 f, IV: 175 wird man sich schon einig (A.N 673 Beamte, Der (Churmuzis) III: 563 Ostrovskij) baruffe chiozzotte, Le Viel Lärm Beating of a Drum (Eliot) IV: 684 f Bankrott, Ein / En fallit (Bjørnstjerne in Chioggia (Goldoni) Beatrix (G. Martens) IV: 700 Bjørnson) III: 472, 493, 806 Basilius Königliche Schäfer oder Beauties of Shakes peare (Dodd) baños de Argel, Los Gefängnisse Basilius in Arcadien, Der (Keiser) I: 665 von Algier, Die (Cervantes Bassarus (Macropedius) I: 556 Beauty and the Beast (Ten Cate/ Saavedra) Bastien und Bastienne / Bastien et Simmons) V: 849 Baptai Täufer (Eupolis) Bastienne (Ch.-S. Favart) II: 521 Beaux-Arts réduits à un même Baptiste (Prévert) V: 37 Bastien und Bastienne / Bastien et principe, Les Einschränkung Baptistes (G. Buchanan) I: 483 Bastienne (Mozart) II: 890 der schönen Künste auf einen Bär, Der / Medved’ (A.P. echov) Ba-ta-clan (Offenbach) III: 325, einzigen Grundsatz (Batteux) III: 914; IV: 859 329 Beaux’ Stratagem, The Strategien Barbara Radziwiłówna (Feliski) Batavische Gebroeders of onder- der Liebe (R. Gillner nach III: 514 druckte Vryheit (Vondel) II: 326 Farquhar) Barbaren, Die / Varvary (Gor’kij) bâtisseurs d’empire ou Le Schmürz, Becket oder Die Ehre Gottes / Becket III: 917; V: 331 Les Reichsgründer oder Das ou L’honneur de Dieu (Anouilh) Barbier von Sevilla, Der / Le barbier Schmürz, Die (Vian) V: 66, 69, 71 f, 254 de Séville ou La précaution inutile Bâton (Cortês) IV: 220 Beckett-Abend 1 (Tabori) V: 375 (Beaumarchais) II: 535, 564–567, Batrachoi Frösche, Die (Aristo- Bed before Yesterday, The (Travers) 569 f; IV: 619 phanes) IV: 660 Barbier von Sevilla, Der / Barbiere di Batrachoi (Kallias) I: 183 Bedenken von Comoedien und Siviglia ovvero la precauzione Batrachoi (Magnes) I: 23 Spielen (Breitinger) II: 332, 901 466 Werkregister

Bedeutung, ernst zu sein, Die Bekannte Gesichter, gemischte Bells, The (L. Lewis nach Erckmann- Bunbury oder Die Bedeutung, Gefühle (B. Strauß) V: 313 Chatrians Le Juif Polonais) ernst zu sein (O. Wilde) Bekenntnisse / Confessiones (Augu- III: 432 bedingte Theater, Das (Mejerchol’d) stinus) I: 267, 283 Belmont und Constanze (Bretzner) IV: 771 Bekenntnisse / Confessions (Rous- II: 889 Beel (Birck) I: 533 seau) II: 526 belohnte Treue, Die (Haydn) II: 946 Beethovens Zehnte / Beethoven’s Bekenntnisse, Die (Bauernfeld) Belsazar-Fragment (J. W. v. Goethe) Tenth (Ustinov) V: 879 III: 199 II: 817 befreite Jerusalem, Das / Gerusa- bel indifférent, Le (Cocteau) IV: 78 Belshazzar (Händel) II: 685 lemme liberata (Tasso) I: 446, Belagerung der Statt Babylon Belzebub-Sonate oder ein wirkliches 682; II: 362 (Murer) I: 534 Ereignis in Mordowar, Die / Befreiung, Die / Wyzwolenie Belagerung von Breda, Die / El sitio Sonata Belzebuba czyli Prawd- (Wyspiaski) III: 900; IV: 886 de Bredá (Calderón de la Barca) ziwe zdarzenie Mordowarze Befreiung des Prometheus, Die / II: 136 (Witkiewicz) IV: 903 Prometheus lyomenos (Aischylos) Belagerung von Korinth, Die / Le Bemerkung zur dramatischen I: 87, 102 Siège de Corinthe (Rossini) Methode, Eine (Bond) V: 920 Befreiung von Skopje, Die / Osvobo- III: 71, 299, 301 Bemerkungen, Einfälle und Grillen ditev Skopja (D. Jovanovi) Belagerungszustand, Der / L’état de über das Deutsche Theater (Tieck) V: 647 siège (Camus) V: 37, 56 f, 62 III: 31, 82 Begegnung, Die (Hay) IV: 634 Belardo furioso (Vega Carpio) Bemerkungen für die Herren Begehren / Desig (Benet i Jornet) II: 107 Schauspieler, Charaktere und V: 608 Belehrung im Traum, Die / El Kostüme (Sepkin) III: 531 Beggar’s Opera Bettleroper, Die desengaño en un sueño (Duque de Benachrichtigung, Die / Vyrozumêní (Gay) Rivas) III: 369 f (Havel) V: 713, 715 Beglückte Not / Ndz Belgrader Trilogie / Beogradska Benilde ou a Virgem-Mãe (Régio) uszczliwion (M. Kamieski) trilogija (Srbljanovi) V: 658 ff IV: 221 II: 957 Belim (Zupan) II: 950 beproeving van Arlequin, De Bei Durchsicht meiner ersten Stücke Belisar (Bidermann) II: 372 (Rochefort) II: 700 (B. Brecht) IV: 462 Belisar [griech. Schauspiel] III: Berenice (Händel) II: 682 Bei geschlossenen Türen 555 Berenike / Bérénice (Racine) II: 217, Geschlossene Gesellschaft (Sartre) Belisario (Goldoni) II: 588 f 223, 233, 238, 241 f; IV: 41; beiden Alten, Die / I due vecchi Belkiss (Almeida) III: 845 V: 37 (Caetani) II: 57 Bella (Giraudoux) IV: 104 Bergarbeiter, Die / Metalles (Phere- beiden Bacchides, Die / Bacchides bella addormentata, La (Rosso di krates) I: 184 (Plautus) I: 236, 460, 462, 464 San Secondo) IV: 125 Bergbahn, Die; auch: Revolte auf beiden Freunde, oder Der Kaufmann bella Aurora, La (Cueva) II: 107 Côte 3018 (Horváth) IV: 592, aus Lyon, Die / Les deux amis ou bella mal mariada, La (Vega Carpio) 594 f Le négociant de Lyon (Beaumar- II: 107 berger extravagant, Le schwer- chais) II: 566 Bellamira her Dream, or: The Love mend Schäfer, Der (Th. Corneille) beiden Henker, Die / Les deux of Shadows. Part I and II (Killi- Bergeries, Les (Bueil Racan) II: 207 bourreaux (Arrabal) V: 122 grew) II: 291 Berggeist, Der (Spohr) III: 94 beiden Klingsberg, Die (Kotzebue) Belle au Bois, La (Supervielle) Berggeist oder Die drei Wünsche, II: 812 III: 755; IV: 13 Der (Gleich) III: 215 beiden Menaechmi, Die / Belle et la Bête, La (Cocteau) IV: 78 Bergknappen, Die (Umlauf/ Menaechmi (Plautus) I: 236, 414, belle Hélène, La schöne Helena, P. Weidmann) II: 888 f 416, 422, 517, 594, 647 Die (Offenbach) Berg-Sprache / Mountain Language beiden Veroneser, Die zwei Bellerofonte, Il (Sacrati/Nolfi) (Pinter) V: 937 Herren aus Verona, Die (Shakes- II: 25 ff, 46 Bericht vom Drama (G. Kaiser) peare) Bellerophontes (Euripides) I: 126, IV: 315 Beiträge zur Historie und Aufnahme 175 Berlin. Die Symphonie der Großstadt des Theaters (G.E. Lessing/ bello Belgico decades duae, De (Ruttmann) IV: 236 Mylius) II: 792 (Strada) II: 818 Berlin Underworld (Gert) IV: 229 Werkregister 467

Berlin wie es ist – und trinkt (Glass- Eine Expedition in den uner- Picture of Dorian Gray (Wilde) brenner) III: 109 gründlichen Kontinent Shakes- IV: 846, 897 Berliner in Wien (Holtei) III: 109 peare (Tabori) I: 655 bilia, La Seugamme, Die (Razzi) Berliner Leierkasten (Kalisch) Betrachtungen über das Theater / Billy Budd (Britten) IV: 658 III: 110 Nouvelles réflexions sur le théâtre Bingo (Bond) V: 924 Berliner Requiem, Das (Weill/ (Barrault) V: 32 Biographie. Ein Spiel (Frisch) B. Brecht) IV: 460 Betrachtungen und Erinnerungen (R. V: 528 Bernarda Albas Haus / La casa de Strauss) III: 722 Bioskop, Das (E. u. M. Sklada- Bernada Alba (García Lorca) Betrogen / Betrayal (Pinter) nowsky) III: 714 IV: 170, 175, 188, 190 f, 193 ff; V: 930 f Birger Jarl (Gyllenborg) II: 925 V: 331, 353, 361, 600, 614, 718, Betschwester, Die (Ch.F. Gellert) Birthday Party, The Geburtstags- 827 II: 758, 774 f feier, Die (Pinter) Bernardon, der 30jährige Abc-Schütz Bettelstudent, Der (Millöcker) Bis aufs Messer / The Skin Game (J.F. v. Kurz) II: 894 III: 228 (Galsworthy) IV: 666 Bernardon, der aus einem Schmelz- Bettler, Der (Sorge) IV: 294, 300, Bischofs Freudenfeuer, Des / The Degel entsprungene flüchtige 304 Bishop’s Bonfire (O’Casey) Mercurialische Geist (Locatelli/ Bettleroper, Die / The Beggar’s Opera IV: 672 B.: Carboni) II: 935 (Gay) II: 677 ff, 684; IV: 657; Bismarck (F. Wedekind) III: 712 Bernardons Hochzeit auf dem V: 279 Bitterer Honig / A Taste of Honey Scheiterhaufen (J.F. v. Kurz) Beute, Die / Loot (Orton) V: 926 (Deloney) V: 906 II: 886, 894 Beyond the Fringe [Revue] V: 881 Bitternisse / Les amertumes (Koltès Berninis Kinder / Berninis børn Beyträge zur Historie und Aufnahme nach Gor’kijs Meine Kindheit) (Kaalø) V: 793 des Theaters (G.E. Lessing/ V: 184 Bernsteinhexe, Die (Heinrich Laube) Mylius) II: 764 Bizarrer Zweitanz (Jooss/Leeder) III: 174 Bezahlt wird nicht! / Non si paga! IV: 439 berühmten Asturierinnen, Die / Las Non si paga! (Fo) V: 573 blå pekingeser, Dem blaue famosas asturianas (Vega Carpio) Beziehungen zwischen dem Ich und Pekinese, Der (Abell) II: 108 dem Unbewußten, Die (C.G. Black Book, The (Middleton) Beschreibung Griechenlands (Pausa- Jung) V: 96 I: 674 nias) I: 47 Bezitten de Nederlanders een Black Mass (Bond) V: 922 Besessene, Die / La endemoniada Nationaal Tooneel? (Limburg Black Rider, The (R. Wilson/Waits/ (Vega Carpio) II: 109 Brouwer) III: 444 Burroughs) V: 359, 369 Besessenen, Die / Les possédés Bibel, Die (B. Brecht) IV: 487 Black-eyed Susan; or, All in the (Camus nach Dostoevskijs Biberpelz, Der (G. Hauptmann) Downs (Jerrold) III: 407, 409 Roman Die Dämonen) V: 63 III: 666, 668 f, 671, 677; IV: 290, Blaise der Flickschuster / Blaise le Bestandsaufnahme / Remanent 511; V: 420 savetier (Sedaine) II: 520 (Abramow-Newerly) V: 757 bicicletas, Las (Martínez Ballesteros) Blanca por fuera y Rosa por dentro beste Richter, der König, Der / El IV: 209 (Jardiel Poncela) IV: 180 mejor alcalde, el rey (Vega Biedermann, Der [Zeitschrift, Hg. v. Blanckamäreta (Messenius) II: 461 Carpio) II: 108 J.Ch. Gottsched] II: 755 Blanka von Kastilien (Grillparzer) Bestia da stile (Pasolini) V: 550 Biedermann und die Brandstifter III: 205 bestrafte Wüstling oder Don Juan, (Frisch) V: 232, 258, 525 Blasted Zerbombt (Kane) Der Don Giovanni Biene, Die [Zeitschrift, Hg. v. Blätter für die Kunst [Zeitschrift] Besuch der alten Dame, Der (Dür- Kotzebue] II: 812 III: 696 f renmatt) V: 232, 234 f, 272, 522, Bilder aus der Vergangenheit / Blaubart / Barbe Bleue (Offenbach) 526, 530, 732 Kartiny prošedšego [Trilogie: Die III: 329 f Besuch, Der / Besøk (J. Fosse) Hochzeit des Kreinskij / Eine Blaubart, Der (Tieck) III: 85 V: 840 Justizaffäre / Tarelkins Tod] blaue Boll, Der (Barlach) IV: 236, bête noire, La (Audiberti) V: 129 (Suchovo-Kobylin) III: 536 305, 376, 378 Bethlehem (Housman/Moorat) Bilder einer Ausstellung (Musorgs- blaue Engel, Der (R.: Josef v. III: 855, 859 kij) IV: 358, 364 Sternberg, Drehbuch: Zuckmayer) Betrachtungen über das Feigenblatt. Bildnis des Dorian Gray, Das / The IV: 435; V: 325 468 Werkregister

blaue Engel, Der (Zadek/Dorst) boba para los otros y discreta para bourgeois de Falaise, Le (Regnard) V: 325 sí, La Närrin in den Augen der II: 274 blaue Gott, Der / Le Dieu bleu anderen und Kluge vor sich selber, bourgeois gentilhomme, Le (Cocteau) IV: 72, 74 Die (Vega Carpio) Bürger als Edelmann, Der blaue Pekinese, Der / Dem blå bobo hace ciento, Un (Solís y (Molière) pekingeser (Abell) IV: 753 Rivadeneyra) II: 154 bourgeoises à la mode, Les blaue Reiter, Der (Almanach) Bocage (R. Correia) IV: 222 (Dufresny) II: 273 IV: 342 Boccaccio (Suppé) III: 230 bourgeoises de qualité, Les blaue Vogel, Der / L’oiseau bleu Bockerer, Der (Preses/U. Becher) (Dufresny) II: 273 (Maeterlinck) III: 600, 905 f; V: 488 Bourreau du Perou, Le Henker IV: 292; 773, 800, 824, 827 boda de Luis Alonso, La (G. Gimé- von Peru, Der (Ribemont- Blauer Fetzen / Trapo Azul (R. nez) III: 378 Dessaignes) Correia) IV: 222 Bodas de sangre Bluthochzeit Boutique Fantasque, La (M.: Bleus, blancs, rouges ou Les libertins (García Lorca) Resphighi, Ch.: Massine) (Planchon) V: 23 Bodies Leib und Seele (Saunders) IV: 756 Blick zurück im Zorn / Look Back in bœuf sur le toit, Le Ochs auf dem Boy with a Cart, The Hirt mit Anger (Osborne) IV: 654, 689; Dach, Der (Cocteau) dem Karren, Der (Fry) V: 873, 879, 898, 909–912 Bohème, La (Puccini) III: 353, 564, Bradamante (R. Garnier) I: 485; Blind Beggar of Alexandria, The (G. 609, 738, 827 II: 205 Chapman) I: 594 Bohemian Girl, The Zigeunerin, Brand (H. Ibsen) III: 473 f, 493, Blind Beggar of Bethnal Green, The Die (Balfe) 685; IV: 732 (Dodsley) II: 679 boîtes, Les (Savary) V: 173 Brand im Opernhaus, Der Blind Man’s Buff (Toller) IV: 324 Bolivar (Milhaud) IV: 64 (G. Kaiser) IV: 315 Blinde, Der (Dürrenmatt) IV: 547 Bombastes Furioso (W.B. Rhodes) Brandstätte, Die / Brända tomten Blinden, Die / Les aveugles (Maeter- III: 410 (A. Strindberg) III: 781, 793 linck) III: 594, 600 f; IV: 800 Bomben für Japan (W.J. Guggen- Brandy, mucho brandy (Azorín) Blockade (Ivanov) IV: 796 heim) IV: 544 IV: 178 Blockade Rußlands, Die [Politspek- Bonifacio and Bridgetina; or The Bratkartoffeln, nichts als Bratkartof- takel] IV: 813 Knight of the Hermitage, or the feln; auch: Der kurze Prozeß / Blodnje (Jovanovi nach Dostoev- Windmill Tarrett (Th. Dibdin) Chips with Everything (Wesker) skijs Dämonen) V: 655 III: 410 V: 914 Blood of the Bambergs, The bonnes, Les Zofen, Die (Genet) Bräuhaus zu Gimpelsdorf, Das (Osborne) V: 912 Book of Dances, The (Barba/Odin (Štpánek) III: 510 Bloomusalem (Joyce) V: 727 Teatret) V: 800 Braut des Pappus, Die (Pomponius) Blunt, oder der Gast (Moritz) III: 76 Book of Martyrs (J. Fox) I: 611 I: 233 Blut am Hals der Katze (Fassbinder) Boot ohne Fischer, Das / La barca sin Braut in Trauer, Die (F. v. Schiller) V: 279 pescador (Casona) IV: 181 II: 843 Blut und die Asche, Das / La sangre Boris (Lenz) II: 803 Braut von Messina oder Die feindli- y la ceniza (Sastre) IV: 206; Boris Godunov (Musorgskij) chen Brüder, Die (F. v. Schiller) V: 603 III: 529, 614, 846; IV: 846 II: 749, 788, 841 f, 845 f; III: 764 Bluthochzeit / Bodas de sangre Boris Godunov (Puškin) III: 528 f Bräutigam für Marcella, Ein (Klíma) (García Lorca) IV: 188, 193 ff; Börsenlied (Hesterberg) IV: 433 V: 713 V: 610 böse Geist Lumpazivagabundus oder Brautwahl, Die (Busoni) IV: 454 Bluthochzeit Nonas de Espinas Das liederliche Kleeblatt, Der Brautwahl, Die Heirat, Die (Távora nach García Lorcas (Nestroy) III: 221, 223; V: 468, (Gogol’) Bodas de sangre) 471, 484 Brave Women Who Wait IV: 655 Bluthochzeit / Vérnász (Vörösmarty) bottega del caffè, La Kaffeehaus, Brave, Le (Baïf; Übers. v. Plautus III: 548 Das (Goldoni) Miles gloriosus) aufschneideri- blutige Nonne, Die / La Nonne bottes de sept lieues, Les (Beaumar- sche Offizier, Der (Plautus) sanglante (Gounod) III: 334 chais) II: 566 Bravure del Capitano Spavento Blutsonntag vom 9. Januar 1905 boule de verre, Le (Salacrou) IV: 96 [Dialogsammlung] (Andreini) (Theaterwerkstatt) IV: 813 Boulevard Durand (Salacrou) V: 42 II: 356 Werkregister 469

Brazen Age, The (Th. Heywood) Brincadeiras (O Comuna nach Buch der Tänze, Das (Horváth) I: 674 Vicente) IV: 216 IV: 592 Brecht-Akte, Die (Tabori) V: 427 Britannia Triumphans (Davenant) Buch mit sieben Siegeln, Das (Franz Brechts Asche / Brechts Aske (Barba/ I: 689, 692; II: 290 Schmidt, Insz.: Tabori) V: 488 Odin Teatret) V: 797, 800 Britannicus (Racine) II: 238, 241 Buch über Shakes peare (Tieck) Bremer Freiheit (Fassbinder) V: 277, Broken Hearts (W.S. Gilbert) III: 82 279, 364 III: 426 Buch vom Hofmann, Das / Il libro brennende Dorf, Das (Fassbinder Brot (Kirshon) IV: 796, 866 del cortegiano (Castiglione) nach Vega Carpio) II: 110; Brot und Bullen / Pan y toros I: 407, 412, 416, 418 V: 279 (Barbieri) III: 377 Buch von Christoph Columbus, Das brennende Dornbusch, Der Brothers, The (Cumberland) II: 689 / Le livre de Christophe Colomb (Kokoschka) III: 758; IV: 294 Brotladen, Der (B. Brecht) IV: 486 (Claudel) V: 32, 35, 39, 477 Betislav und Jutta (Thám) Brücke, Die (Tätte) V: 774 Buch von der Deutschen Poeterey II: 937 Brücke, Die. Ein Bericht aus Klett- (Martin Opitz) II: 382, 387 f Bretislaw der Erste, Böhmens witz (Heiner Müller) V: 445 Büchse der Pandora, Die (F. Wede- Achilles oder Der Sieg bei Taus Brücke von Mantible, Die / La kind) III: 623, 700, 702 f, 708, (Štpánek) III: 510 puente de Mantible (Calderón de 710; IV: 367, 456 Brian Boroihme (Sheridan Knowles) la Barca) III: 90 Buckstone at Home, or the Manager III: 418 Bruder Aljoscha / Brat Alëša (Rozov) and his Friends (Coyne) III: 410 Brief, Der / List (Kantor) V: 744 V: 630 Buddenbrooks, Die (Th. Mann) Brief an die Familie vom 28. Juli Brüder Karamasov, Die / Brat’ja V: 536 1835 (Büchner) III: 125 Karamazovy / Les Frères Karama- bugiardo, Il Lügner, Der Brief an die Pisonen über die zov (Dostoevskij) III: 595; IV: 17, (Goldoni) Dichtkunst / Epistola ad Pisones 22, 25 f; V: 639 Bühne als Traumbild, Die (Hof- (Horaz) I: 84, 220 Bruder Luís de Sousa / Freí Luís de mannsthal) III: 747 f Brief an ein junges Mädchen, das Sousa (Garrett) III: 385 Bühne im Bauhaus, Die (Schlemmer) zum Theater möchte (Anouilh) Bruder Moritz, der Sonderling IV: 358 V: 63 (Kotzebue) II: 811 Bulletins de la Chimère IV: 39 Brief des Lord Chandos an Francis Brüder, Die / Adelphoi (Menander) Bunbury oder Die Bedeutung, ernst Bacon (Hofmannsthal) III: 749; I: 193, 236 zu sein; auch: Ernst sein ist alles / IV: 584 Brüder, Die / Adelphoi (Terenz) The Importance of Being Earnest Brief über das Schauspielerwesen an I: 243 f, 247, 556 (Wilde) III: 864 einen Schauspieler (R. Wagner) Bruderzwist in Habsburg, Ein Bund der Jugend, Der / De unges III: 159 (Grillparzer) III: 207, 210 forbund (H. Ibsen) III: 477, Brief über die französische Musik / Bruiloft van Kloris en Roosje, De 806 Lettre sur la musique française (Buysero) II: 698 Bündel oder Schmaler Weg in den (Rousseau) II: 526 Brülle, China! / Ryi, Kitay! tiefen Norden, Das / The Bundle Briefe aus der Provinz / Lettres (Tret’jakov) IV: 423, 851, 858, or The New Narrow Road to the Provincial (Pascal) II: 234 871 f, 891, 899 Deep North (Bond) V: 924 Briefe aus England (Lichtenberg) Brunhild (P. Ernst) III: 698 Bundesfeierspiel (Arx) IV: 543 II: 660 Brünner Rad, Das (Klicpera) Bundibár (Krasa) IV: 612 Briefe aus Rodez / Lettres de Rodez III: 507 Bungee jumping (Tätte) V: 774 (Artaud) IV: 91 f Brüste des Tiresias, Die / Les buon padre, Il (Goldoni) II: 588 Briefe, die neueste Literatur betref- mamelles de Tirésias (Apollinaire) burbero di buon cuore, Il (Da Ponte) fend (G.E. Lessing) II: 764 IV: 65 f, 68 f, 71, 95, 620 II: 625 Briefe über den Tanz und das Ballett Bruto primo (V. Alfieri) II: 612 Bürge, Der / L’ôtage (Claudel) / Lettres sur la danse et les ballets Bruto secondo (V. Alfieri) II: 612 III: 596, 602 f (Noverre) II: 531, 873 Brutus (Voltaire) II: 535 f, 551 Bürger als Edelmann, Der (Hof- Briefe über Don Karlos (F. v. Bucentaur oder Die Vermählung mit mannsthal nach Molière) II: 254; Schiller) II: 858 dem Meere (Schikaneder) II: 951 IV: 288 Brigadier, Der / Brigadir (Fonvisin) Buch der Freunde (Hofmannsthal) Bürger als Edelmann, Der / Le II: 969 IV: 577 bourgeois gentilhomme (Molière) 470 Werkregister

II: 184, 257; III: 723; IV: 288, caccia di Enrico IV., La (Tozzi) Caligula (Dumas père) III: 280 297; V: 176 II: 644 Caliste (Colardeau) II: 909 Bürger in Wien, Die (Bäuerle) Cada cual lo que le toca Jedem, Calligrammes (Apollinaire) IV: 67 II: 894; III: 203 was ihm zusteht (Rojas Zorrilla) Calumnia (Hegelund) II: 464 Bürger Schippel (Sternheim) Cada uno para sí Jeder einzelne Cambyses, King of Persia (Settle) IV: 294, 309, 311 f; V: 856 für sich (Calderón de la Barca) II: 299 Bürger von Calais, Die (G. Kaiser) cádeiras celestes, As himmlischen camelot, Le falsche Hase, Der IV: 313 f, 318, 338 Stühle, Die (N. Ávila) (Vitrac) Bürgergeneral, Der (J. W. v. Goethe) Cadmo, Il (Förster d.J.) II: 470 camera astratta, La (Corsetti) II: 749, 820 Cadmus et Hermione (Lully/ V: 591 Bürgerlich und Romantisch (Bauern- Quinault) II: 192 Campbellerne eller Den hjemkomne feld) III: 199 Caduta dei Giganti, La (Gluck) søn (Wergeland) III: 469 bürgerliche Dame oder die bezähm- II: 884 Campiello, Der / Il campiello ten Ausschweifungen eines Caelina ou l’Enfant du Mystère (Goldoni) II: 600 zügellosen Eheweibs mit Hans- (Pixérécourt) III: 269 Canace (Speroni) I: 429 wurst und Columbina, zween Caesar Borgia (Lee) II: 298 Candelaio, Il (Bruno) I: 427, 673 Mustern heutiger Dienstboten, Caesar und Cleopatra (Graun) Candida (G.B. Shaw) III: 867; Die (Hafner) II: 895 II: 709 IV: 369, 698 Bürgerlicher Tod (Kretzer) III: 662 Caesar und Cleopatra / Caesar and Candide oder der Optimismus; auch: Bürgersfrau als Dame, Die / The City Cleopatra (G.B. Shaw) III: 867 Candide oder die beste Welt / Madam (Massinger) I: 675 Café ou l’Ecossaise, Le (Voltaire) Candide ou l’optimisme (Voltaire) Burggrafen, Die / Les Burgraves II: 551 II: 549, 640; V: 604 (V. Hugo) III: 278, 321 Caffè, Il [Zeitung] II: 603 Canossa (P. Ernst) III: 698 Bürgschaft, Die (Weill) IV: 460 f cagnotte, La Sparschwein, Das Cant (Munk) IV: 754 Burgtheater (Jelinek) V: 488, 505 (Labiche) Cantar de mío Cid [anonym] II: 226 Burgtheater, Das (Heinrich Laube) Cahiers de la Compagnie Renaud- cantatrice, La (Goldoni) II: 588 III: 174 Barrault V: 39 cantatrice chauve, La kahle burlador de Sevilla y convidado de Cahiers du Théâtre IV: 39 Sängerin, Die (Ionesco) piedra, El Spötter von Sevilla Caimán (Buero Vallejo) IV: 203 Cantiques spirituels (Racine) II: 240 und der Steinerne Gast, Der Caín de Cataluña, El (Rojas Canut (J.E. Schlegel) II: 777 (Tirso de Molina) Zorrilla) II: 155 Canzio (Kivi) III: 500 burlador que no se burla, El (Grau) Caio Gracco (Bononcini/Stampiglia) Capitaine Bada (Vauthier) V: 93 IV: 178 II: 451, 615 Capitaine Fracasse (Gauthier) Bury Fair (Shadwell) II: 302 Caius Gracchus (M.-J. Chénier) V: 151 Bussy D’Ambois (G. Chapman) II: 572 Capitaine Fracasse (Léotard nach I: 588, 677, 679 Caius Gracchus (Sheridan Knowles) Gauthier) V: 151 Buster Keatons Spaziergang / El III: 418 capricciosa corretta o la scuola de’ paseo de Buster Keaton (García Calamita (Torres Naharro) I: 498 maritati, La (Da Ponte) II: 625 Lorca) IV: 190 Calandria, La (B. Bibbiena) I: 421 ff, caprice, Un (A. de Musset) III: 284 Bye Bye Show-Biz (Savary/Grand 460, 479 captif amoureux, Un verliebter Magic Circus) V: 175 Calandro (G.A. Ristori) II: 964 Gefangener, Ein (Genet) Byrthrite (Daniels) V: 939 Calderón (García) V: 175 captifs, Les (Rotrou) II: 249 Calderón (Pasolini) V: 550, 580, Captives; or The Lost Recovered, caballero de Olmedo, El Ritter 582 f The (Th. Heywood) I: 674 aus Olmedo, Der (Vega Carpio) Caligari Cabinet des Dr. Caligari, Captivi Gefangenen, Die (Plautus) caballero del milagro, El Ritter Das (Wiene) Caravan; or The Driver and his Dog, vom Mirakel, Der (Vega Carpio) Caligula (Camus) V: 56, 58 f, 60 f, The (F. Reynold) III: 407 Cabinet des Dr. Caligari, Das 516, 553 cárcel de Sevilla, La Kerker von (Wiene) IV: 236, 705 Caligula (Camus) No beauty for Sevilla, Der (Vega Carpio) Cabiria (Pastrone) IV: 273 me there, where human life is Cardenio und Celinde oder Unglück- caccia al lupo, La Wolfsjagd rare, part one: Caligula (Need- lich Verliebete (Gryphius) II: 394, (Verga) company nach Camus) V: 870 396 f Werkregister 471

Cardillac (Hindemith/Lion) IV: 450, Casina Mädchen Casina, Das Catone in Utica (Ferrandini) II: 734 456, 568 (Plautus) Catone in Utica (Metastasio) Caretaker, The Hausmeister, Der caso clinico, Un interessanter Fall, II: 617 (Pinter) Ein (Buzzati) Cats (Lloyd Webber/Nunn) V: 905 Cargamento de sueños (Sastre) Cassandre (La Grange Chancel) Catull (M. Fürst) V: 695 IV: 205 II: 533 Catulli Carmina (Orff) IV: 515 CARITAS (Wesker) V: 915 casseur d’assiettes, Le Teller- cause incarnée, La leibhaftige Carlequin und Carlombine, ein zum zerschläger, Der (Salacrou) Sache, Die (Adamov) Hals herauswachsendes Über- Cassian (Bidermann) II: 372 cautivos de Argel, Los Gefange- brettl mit mehreren Unter-, casta Penélope, La (Vega Carpio) nen von Algier, Die (Vega Carpio) Vorder-, Seiten-, Hinter-, Neben- II: 107 Cavalcade (Coward) IV: 660 und Zwischenbrettln (Schall und Castañuela 70 (Tábano) IV: 199 Cavalleria rusticana Bauernehre Rauch) III: 686 Caste (T.W. Robertson) III: 408, Ce sont les dieux qu’il nous faut Carmelite, The (Cumberland) 426 (Dullin) IV: 23 f II: 689 Castigo de Dios (Muñoz Seca/Pérez Ceia dos Cardeais, A Nachtmal Carmen (Mérimée) V: 167 Fernández) III: 841 der Kardinäle, Das (Dantas) Carmen / La Tragédie de Carmen castigo de la miseria, El (Hoz y Celebration Geburtstagsfeier, Die (Bizet) III: 320, 332, 336–339; Mota) II: 154 (Pinter) IV: 825; V: 167 castigo en tres venganzas, Un Celestina, La; auch: (Tragi)Comedia Carmen Tragödie der Carmen Strafe mit drei Sühnungen, Eine de Calisto y Melibea / La Céle- (Brook/Constant/Carrière nach (Calderón de la Barca) stine (F. de Rojas) I: 437, 499 ff; Bizet u. Mérimee) castigo sin venganza, El Strafe II: 50; V: 28, 59 Carmina Burana (Orff) IV: 515 ohne Rache (Vega Carpio) Celindo oder die hochgepriesene Carmina Burana [Sammlung] I: 372 Castle Spectre, The (Lewis) II: 688; Gärtnertreue [Singspiel] II: 728 Carmius sive Messias in praesepe III: 416 celos hacen estrellas, Los (Vélez de (Calaminus) I: 546 Castor et Pollux (Rameau) II: 523, Guevara) II: 70, 87 Carnaval (Ballets Russes) III: 615 526, 528 celosa de sí misma, La (Tirso de Caroline esprit follet (Véronèse) Castro, A (Quita) II: 645 Molina) II: 124 II: 519 Catastrophe / Catástrofe! Ou O Celui qui vivait sa mort (Achard) Carolus Magnus (Kotzebue) Mundo (Beckett) V: 93 IV: 24 III: 487 Catharina von England (Hallmann) 100 anos de teatro português Carolus Stuardus Ermordete II: 391 (Rebello) IV: 222 Majestät oder Carolus Stuardus, Catharina von Georgien oder cena delle beffe, La Mahl der König von Großbritanien (Gry- bewehrete Beständigkeit (Gry- Spötter, Das (Benelli) phius) phius) II: 343, 383, 390, 394, Cenci, Les (Artaud) IV: 4, 90 ff, 96– Carousel (Rodger/Hammerstein) 396, 398–401 99; V: 78 IV: 657 Catharina von Siena (Lenz) II: 803 Cenci, The (Shelley) IV: 98 Carrosse du Saint-Sacrement, Le Cathleen ni Houlihan (Yeats) Cendrillon ou la Lutte des classes (Mérimée) IV: 720 III: 853 (Savary/Grand Magic Circus) Carthaginiensis (Petavius) II: 201 Catilina (Crébillon) II: 548 V: 175 Cartouche (L.A. Riccoboni) II: 517 Catilina (H. Ibsen) III: 473 Cenizas (Valle-Inclán) III: 842 Casa con dos puertas mala es de Catilina (Jonson) I: 678 Cenodoxus (Bidermann) I: 411, guardar Haus mit zwei Türen Catilina (Voltaire) II: 710 550 f; II: 129, 361, 368, 372 f ist schwer zu bewachen, Ein Catiline His Conspiracy Ver- Cerceau (Slavkin) V: 642 (Calderón de la Barca) schwörung des Catilina, Die cercle, ou la soirée à la mode, Le casa de Bernada Alba, La (Jonson) (Poinsinet) II: 925 Bernarda Albas Haus (García Cato Sterbender Cato (J.Ch. Cervantes (Szajna) V: 725 Lorca) Gottsched) César (Pagnol) IV: 14 casa de los siete balcones, La Cato (Adisson) II: 657, 671 céu da minha rua, O (R. Correia) (Casona) IV: 181 Cato (Lenz) II: 803 IV: 222 Casanova (Apollinaire) IV: 69 Cato (Maternus) I: 252 chaises, Les Stühle, Die (Ionesco) Case is Altered, The (Jonson) I: 671 Cato in Utica (Torelli) II: 27 Chalcia (Statius) I: 241 472 Werkregister

Chamäleon, Das (Heinrich Beck) Cinese (J.A. Hasse/Metastasio) cifra, La (Da Ponte) II: 625 III: 80 II: 617 cimetière des voitures, Le Auto- Chances, The (Beaumont/Fletcher) chinesische Mauer, Die (Frisch) friedhof (Arrabal) II: 667 IV: 547; V: 469, 524 cinco advertencias de Satanás, Las Chandelier (A. de Musset) III: 285 Chips with Everything Bratkar- (Jardiel Poncela) IV: 180 Change (W. Bauer) V: 488 toffeln, nichts als Bratkartoffeln Cinna oder Die Milde des Augustus / Changeling, The Wechselbalg, (Wesker) Cinna ou La clémence d’Auguste Der (Middleton/Rowley) Chitra (Tagore) III: 783; IV: 727 (P. Corneille) II: 220, 222, 228 ff chant d’amour, Un Liebesgesang, Chloridia (Jonson/I. Jones) I: 688 Cinq-Mars (Vigny) III: 286 Ein (Genet) Choephoren / Choeporoi Opfern- 5000 ans d’aventures et d’amour Chaos ist nahe bei Gott / Kaos är den am Grab, Die (Aischylos) (Savary/Grand Magic Circus) granne med Gud (Norén) Chor der Arbeit (Wangenheim) V: 175 V: 826 IV: 428 Circe (Keiser) II: 445, 458 Chaplinade, Die / Le Chaplinade Choréographie (Feuillet) II: 192 Circe. Ballet comique de la reine. (Y. Goll/Léger) IV: 62 Choreographisches Manifest (Fokin) (M.: L. de Beaulieu/J. Salmon, T.: Charakterbilder / Les caractères de III: 615 La Chesnaye, Ch.: B. de Beau- Théophraste traduits du grec, Chout, Le Narr, Der (Prokof’ev) joyeux) I: 492 f; II: 181 avec les caractères ou les moeurs Christmas Tale (Garrick) II: 668 Circle, The Kreis, Der (Maug- de ce siècle (Bruyère) II: 274 Christoph Columbus Buch von ham) Charition-Mimus [Fragment] I: 200 Christoph Columbus, Das Cirico riconosciuto (Sarti) II: 909 Charles IX ou l’école des rois (M.-J. (Claudel) Ciro riconosciuto, Il (J.A. Hasse/ Chénier) II: 536, 571, 573; Christós páschon I: 295; II: 486 Metastasio) II: 956 III: 265 Christus (Hebbel) III: 141 cisne de Apolo, El (Carvallo) II: 94 Charles VII chez ses grands vassaux Chronicles of England, Scotland and Cistellaria Kästchenkomödie, Die (Dumas père) III: 280 Ireland (Holinshed) I: 611, 638 (Plautus) chat botté, Le (Perrault) III: 79 Chronicon Helveticum. Oder Citadela sfrâmat (Lovinescu) Chatosoi (Ekphantides) I: 23 Gründliche Beschreibung der so V: 674 Chatte, La (M.: Sauguet, T.: Kochno, wohl in dem Heil. Römischen Citizenship (Ravenhill) V: 942 B. u. K.: Gabo, Pevsner, Ch.: Reich als besonders in einer Lobl. città morta, La tote Stadt, Die Balanchine, Ballets Russes) Eydgnossschafft und angräntzen- (D’Annunzio) IV: 58 f, 63 den Orten vorgeloffenen Merck- City Madam, The Bürgersfrau als Chatterton (Vigny) III: 273, 286 würdigsten Begegnussen / Aegidii Dame, Die (Massinger) Cheats, The (J. Wilson/R. Howard) Tschudi gewesenen Landam- City Ritual, The (Szyber/C. Reich) II: 301 manns zu Glarus Chronicon V: 823 Cheírones (Kratinos) I: 169 Helveticum (Tschudi) II: 864 Civil Wars, The (R. Wilson) V: 368 Chenes (Magnes) I: 23 Chronist, Der (Heym) V: 698 Civil Wars Between the Houses of chercheuse d’esprit, La Sucherin Chronist, Der (Rock Theater) Lancaster and York, The (S. nach Wissen, Die (Ch.-S. Favart) V: 698 Daniel) I: 611 chevalier a la mode, Le (Dancourt) Chrysippos (Euripides) I: 127 Clair-Obscur Hell-Dunkel II: 273 Chu Chin Chow [Musical] IV: 655 (Cocteau) chevalier joueur, Le (Dufresny) Chute de Phaéton, La (Lully) Clandestine Marriage, The (Garrick/ II: 273 II: 215 Colman) II: 689 chevaliers de table ronde, Les Ciascuno a suo modo Jeder auf Claracilla (Killigrew) II: 291 Ritter der Tafelrunde, Die seine Weise (Pirandello) Clastidium (Naevius) I: 227 (Cocteau) Cicero (Martelli) II: 610 Claudine von Villa Bella (J. W. v. Chicken Soup With Barley Cicilia and Clorinda, or Love in Goethe) II: 817 Hühnersuppe mit Graupen Arms. Part I and II (Killigrew) Claudius (G. Kaiser) IV: 338 (Wesker) II: 291 Claustrophobia (Dodin) V: 644 Chimäre / Quimera (García Lorca) Cid, Der / Le Cid (P. Corneille) Clavigo (J. W. v. Goethe) II: 715, IV: 190 II: 122, 207, 212, 220, 222, 224 f, 749, 768, 818 f, 842; III: 734; Chinafarerne (P.A. Heiberg) II: 917 227, 229, 532, 252, 483, 507; IV: 286, 288, 336; V: 238, 242, chinesische Held, Der / L’Eroe V: 17 f 441 Werkregister 473

clemenza di Tito, La Milde des Colleen Bawn; or, The Brides of comendadores de Córdoba, Los Titus, Die Garryowen, The (Boucicault) (Vega Carpio) II: 109 Cleomenes (Dryden) II: 297 III: 424 Comical Revenge; or, Love in a Tub, Cleopatra (V. Alfieri) II: 612 Colombe (Anouilh) V: 64, 67, 69 f The (Etheredge) II: 303 Cleopatra (S. Daniel) I: 629 f colonne Durruti ou Les parapluies Comico Tragoedia, das heißt eine Cleopatra (Kusser) II: 422, 458 de la colonne IAD, La (Gatti) traurige Angelegenheit in liebli- Cleopatra (Lohenstein) II: 407 V: 177 chen Versen ausgedrückt (Fel- Cléopâtre (Fokin/Ballets Russes) Combat, Le [Zeitung] V: 57, 112 vinczi nach Cestis Il pomo d’oro) III: 614 Combat de nègre et de chiens II: 488 f Cléopâtre (Sardou) III: 323 f Kampf des Negers und der comida de las fieras, La Fraß der Cléopâtre captive (Jodelle) I: 480, Hunde, Der (Koltès) wilden Tiere, Der (Benavente y 483 f; II: 246 combats du jour et de la nuit à la Martínez) Clitandre oder die befreite Unschuld maison d’arrêt de Fleury-Mérogis, Committee, The (R. Howard/ / Clitandre ou l’innocente délivrée Les (Gatti) V: 180 J. Wilson) II: 301 (P. Corneille) II: 221 Combattimento d’Apolline con Communication Cord, The (B. Friel) Clitophon (Ryer) II: 208 serpente (Marenzio) II: 44 V: 887 Clizia (Machiavelli) I: 425 Come and Go (Beckett) V: 93 Comödia von Abraham und Loth Clockwork Orange (Burgess) Come! And the Day will be Ours und vom Untergang von Sodom V: 385 f, 389 (Barba/Odin Teatret) V: 800 und Gomorrha (Browne’sche Clockwork Orange (Castorf nach Comedi von dem reichen sterbenden Truppe) II: 339 f Burgess) V: 385, 389 Menschen, der Hecastus genannt, Comödie in dem Tempel der Tugend Clockwork Orange (Stone nach Ein (Hans Sachs) IV: 580 II: 772 Burgess) V: 386 Comedia Auß dem Buch Daniellis. Comoedia de Lazaro resuscitato Clodoalus (Avancini) II: 376 Kap. 6. II: 337 (Gretser) I: 551 Cloître, Le (Verhaeren) III: 886 Comedia de Calisto y Melibea Comoedia de Timone ex Luciano Closer Hautnah (Marber) Celestina, La (F. de Rojas) (Gretser) I: 551 Clown zu mieten, Ein / Angajare de Comedia de la muerte del rey don Comoedia des verlorenen Sohnes clown (Viniec) V: 681 Sancho (Cueva) I: 509 (Schmeltzl) I: 547 Clowns, Les (Mnouchkine/Théâtre Comedia famosa de la casa de los Comoedia nova de sene amatore du Soleil) V: 151 celos (Cervantes Saavedra) I: 511 (Hegendorfius) I: 520 Cochis (Bassus) I: 253 Comedia llamada de los engañados Compagnie (Beckett) V: 79 cochon noir, Le (Planchon) V: 21 Komödie von den Betrogenen, Compendio della poesia tragicomica Cock-a-Doodle Dandy Gockel, Die (Lope de Rueda) (Guarini) I: 449 der Geck (O’Casey) comedia nueva o el Café, La neue Compositeur toqué, Le (Hervé) Cocktail (Marinetti) IV: 133 Komödie oder Das Café, Die III: 328 Cocktail-Party, Die / The Cocktail (L. Fernández de Moratín) Comte d’Essex, Le Graf von Party (Eliot) IV: 684 f; V: 220 Comedia vel potius dialogus (Bebel) Essex, Der (Th. Corneille) cocu magnifique, Le großmütige I: 518 Comte de Monte-Cristo, Le Hahnrei, Der (Crommelynck) Comedia von dem verlornen Sohn Graf von Monte Christo, Der Codex Burana [Sammlung] I: 358 II: 337 (Dumas père) Codex Theodosianus [Sammlung] Comedias bárbaras Ungeheuerli- Comtesse d’Escarbagnas, La I: 269 che Komödien (Valle-Inclán) (Molière) II: 257 Codrus (Cronegk) II: 904 Comédie des Tuileries, La (P. Con quien vengo, vengo Wem ich Codrus (Kerckmeister) I: 518 Corneille) II: 221 folge, folge ich (Calderón de la coeur à gaz, Le (Tzara) IV: 80, Comédien, Le (Saint–Albine) Barca) 84 f II: 538, 661, 760 concierto de San Ovidio, El Cœurs en folies (Folies-Bergère) Comédien désincarné, Le (Jouvet) Konzert zum Heiligen Ovide, Das IV: 14 IV: 29 (Buero Vallejo) Coislinianisches Traktat / Tractatus Comedien vom lieben Friedens- Conciliatore, Il [Zeitung] III: 342, Coislinianus I: 81, 83, 188 schluß (Roe) II: 342 349 Cola Breugnon (Kabalevski) Comedy of Errors, The Komödie condamnation des banquets, La IV: 882 f der Irrungen (Shakes peare) (Chesnaye) I: 401 474 Werkregister

condamné, Le (Vitrac) IV: 102 daß Constanze sich richtig Coriolanus / The Tragedy of Corio- conde de Saldaña o El rayo de verhält? (Maugham) lanus (Shakes peare) I: 609, 624, Andalucia, El (Cubillo de Aragón) Constantin; or: triomphe de la 627, 631; II: 670, 739; III: 414; II: 154 religion, Le II: 166 IV: 370, 481 f, 499 conde de Sex, El (Coello y Ochoa) Constantine Paleologus (Baillie) Coriolanus (Thomson) II: 650 II: 153 f III: 416 Cornélie (A. Hardy) II: 207 conde Fernán González, El (Vega Constantine the Great (Lee) II: 298 Cornélie, épouse de Pompée Carpio) II: 108 Constantinus Magnus de Maxentio (R. Garnier) I: 485 condenado por desconfiado, El Victor Sieg Konstantinus des Corner Stones of Modern Drama, wegen Mißtrauens Verurteilte, Großen, Der (Agricola) The (H.A. Jones) III: 862 Der (Tirso de Molina) Constanza d’Ulisse, La (Ancioni/ corona trágica, La (Vega Carpio) condenados, Los (Pérez Galdós) Badia) II: 428 II: 102 III: 837 Consuelo (A. López de Ayala) Corpus Christi-Spiel I: 338 Condenados da vida (Rebello) III: 374 Corradino (Caraccio) II: 55 IV: 223 Consulta del Consejo á S. M. sobre Corregio (Oehlenschläger) III: 467 Confederacy, The (Vanbrugh) la permissión o prohibición de las Corrivaux, Les (Jean de la Taille) II: 305 comedias II: 67 I: 480 Confessio Amantis (Grower) Contents (Turnèbe) I: 480 Corsaire, Le Korsar, Der (Achard) I: 657 Contes d’Hoffmann, Les Hoff- Corsaire, Le (A.C. Adam/Mazilier) Confessiones Bekenntnisse manns Erzählungen (Offenbach) III: 438 (Augustinus) Contes de ma mère l’Oye (Perrault) Corsican Brothers, The (Boucicault) Confessions Bekenntnisse III: 79 III: 423 (Rousseau) Contesi de Mestre e Malghera per il cortigiana, La Kurtisane, Die Conflict of Conscience, The [Morali- Trone, Le [Parodie] II: 956 (Aretino) tät] I: 397 contratto, Il (E. De Filippo) V: 568 corvo, Il Rabe, Der (C. Gozzi) congiura de’Pazzi, La Verschwö- Conversation-Sinfonietta (Tardieu) cosa di carne, Una (Rosso di San rung der Pazzi, Die (V. Alfieri) V: 127 Secondo) IV: 125 congiura di Catilina, La Ver- conversazione al bujo, La cosa rara, ossia Bellezza ed onestà, schwörung des Catilina, Die Unterhaltung im Finstern, Die Una seltener Fall, Ein (Da (Casti) (Giraud) Ponte) Conjuration des Espagnols contre la conversione di Sant’Agostino, La Cosas de papá y mamá (Paso) République de Venise en 1618, La (J.A. Hasse) II: 710 IV: 197 (Saint-Real) II: 298 convitato di pietra, Il (Gazzaniga/ Così è – se vi pare So ist es – wie Conquest of China by the Tartars, Bertati) II: 628 es Ihnen scheint (Pirandello) The (Settle) II: 299 Coplas del Repelón (Encina) I: 496 Così fan tutte ossia La scuola degli Conscious Lovers, The (Steele) Coppélia (Delibes/Saint-León) amanti So machen’s alle oder II: 673 III: 334 Die Schule der Liebenden Conservateur littéraire, Le [Zeitung] Coppelia (Jooss) IV: 445 (Mozart/Da Ponte) III: 275 Coq d’or goldene Hahn, Der Cosmus von Medicis (F. v. Schiller) Consolatio ad Marciam Trost- (Rimskij-Korsakov) II: 842 schrift für Marcia, Die (Seneca) coquette ou l’académie des dames, Cosrœs (Lefère) II: 535 Conspiracy and Tragedy of Charles La (Regnard) II: 274 Cosroès (Rotrou) II: 221 Duke of Byron, The Verschwö- Cora och Alonzo (Adlerbeth) Costanza e fortezza Standhaftig- rung und Tragödie Karls, Herzog II: 924 keit und Stärke (Fux) von Biron, Die (G. Chapman) corbeaux, Les (Becque) III: 590 Costanza sforzata, die bezwungene conspiration en 1537, Une (Sand) Corfiz Ulfeldt (Greif) III: 143 Beständigkeit oder die listige III: 284 Coriolan (Dalberg nach Shakes- Rache des Sueno, La (Keiser) Constança (Almeida) III: 845 peare) II: 739 II: 471 constancia de Arcelina, La (Cueva) Coriolan (A. Hardy) II: 207 Couleur du temps (Apollinaire) I: 509 Coriolan von Shakes peare (B. IV: 69 Constans in aula religio II: 378 Brecht) IV: 481 f, 499; V: 232, Countess Cathleen, The Gräfin Constant Wife, The Finden Sie, 418, 424, 536 Cathleen, Die (Yeats) Werkregister 475

Country House, The (Vanbrugh) Cruelty of the Spaniards in Peru, D’un voyage au pays des Tarahuma- II: 305 The (Davenant) II: 280 ras (Artaud) IV: 90 Country Wife, The (Wycherley) Cruz y Raya [Zeitschrift] IV: 176 Da es ihn nicht gibt / Skoro go nie II: 303 Cry of the People for Meat, The ma (Peiper) IV: 899 Coup von Trafalgar / Le coup de (P. Schumann/Bread and Puppet Da kommt noch wer / Nokon Kjem Trafalgar (Vitrac) IV: 98, 100 Theatre) V: 244 til å komme (J. Fosse) V: 840 Coupe enchantée, La (La Fontaine) Cuadro Flamenco (Diaghilev/Ballets Da liegt der Hund begraben (Wan- IV: 27 Russes) IV: 57 genheim) IV: 426, 428 Courtois d’Arras I: 386 Cuando la vida eterna se acabe Daniki Sommergäste (Gor’kij) Cranky Box (Herzberg) V: 851 (Calonge) V: 599 Dadaistisches Manifest (Tzara u. a.) creación del mundo y primera culpa Cuatro corazones con freno y IV. 549 del hombre, La Erschaffung marcha atrás (Jardiel Poncela) Dafne (H. Schütz/Opitz) II: 388, der Welt und der erste Sündenfall IV: 180 445, 470 des Menschen, Die (Vega Carpio) Cuckoo in the Nest, A (Travers) Dage på en sky (Abell) IV: 753 création du monde, La (M.: Mil- IV: 660 Daheim (Maeterlinck) III: 685 haud, T.: Centrars, B. u. K.: Léger, udo u Latinluka V: 653 Daitales Schmausbrüder, Die Ch.: Börlin, Ballets Suédois) cuernos de don Friolera, Los (Aristophanes) IV: 48–51, 54, 60–64 Hörner des Don Friolera, Die Dalibor (Smetana) III: 94, 888 Credulus und Julia (Balassa) (Valle-Inclán) Dalida (Groto) I: 442 II: 488 cueva de Salamanca, La Höhle Dallas 1983 (Falso Movimento) Cricotage (Kantor) V: 744 von Salamanca, Die V: 590 Cris des Cœurs (Pellerin) IV: 40 Cunegunde, die Heilige, römisch- dama del alba, La Frau im Crispin als Nebenbuhler seines deutsche Kaiserin (Z. Werner) Morgengrauen, Die (Casona) Herrn / Crispin, rival de son III: 77 dama duende, La Dame Kobold maître (Lesage) II: 274 Curculio Parasit Curculio, Der (Calderón de la Barca) Cristinas Heimreise (Hofmannsthal) (Plautus) dame à la licorne, La (Cocteau) III: 747; IV: 288 f, 581 curioso impertinente, El (Cervantes IV: 78 Criterion [Zeitschrift, Hg. v. Eliot] Saavedra) II: 122 dame blanche, La weiße Dame, IV: 680 cursi, Lo Spießbürgerliche, Das Die (F.-A. Boieldieu) Critic, or a Tragedy rehearsed, The (Benavente y Martínez) Dame ist nicht fürs Feuer, Die / Kritiker oder Eine Tragödie Cursus seu mundus mathematicus The Lady’s not for Burning (Fry) wird geprobt, Der (R. Sheridan) (Dechales) II: 203 IV: 687 Critica, La [Zeitung] III: 818 Curtmantle König Kurzmantel Dame Kobold / La dama duende Critische Dichtkunst Versuch (Fry) (Calderón de la Barca) II: 129, einer Critischen Dichtkunst vor Curva do céu (Fonseca) IV: 221 136 ff, 159; III: 82; IV: 288, 292, die Deutschen (J.C. Gottsched) Cyankali (F. Wolf) IV: 345 f, 422, 792, 838 Croesus (Crusius) I: 547 426 f, 892 Dame vom Maxim, Die / La dame Croesus (Förtsch) II: 443 Cymbeline / The Tragedy of Cymbe- de chez Maxim (Feydeau) Cromwell (Ch. Hein) V: 442 line (Shakes peare) I: 609, 657 f; III: 579 Cromwell (Hugo) III: 270, 275 f II: 670 Dämmernde Rhythmen (Laban) Cromwell Préface de Cromwell Cynthia’s Revels (Jonson) I: 671 IV: 441 (V. Hugo) Cyprienne Lassen wir uns Damon and Phillida (Cibber) Cronache d’Attualità [Zeitschrift, scheiden (Sardou/Najac) II: 679 gegr. v. Bragaglia] IV: 152 Cyrano de Bergerac (Rostand) Damon oder die wahre Freundschaft Cruciada coiilor Kinderkreuzzug III: 576, 580, 678; V: 176 (G.E. Lessing) II: 792 (Blaga) Cyrill’s Success (H.J. Byron) Dämon, Der (C. Bleibtreu) Crucible, The Hexenjagd (Arthur III: 425 III: 662 Miller) Cyrus II: 378 Dämonen / Demoner (Norén) Cruel Brother, The (Davenant) Cyrus the Great; or, The Tragedy of V: 826, 828 II: 290 Love (Banks) II: 298 Dämonen, Die / Besy (Dostoevskij) crueldad por el honor, La (Ruiz de Czar of Muscovy, The (Pix) V: 63, 389, 639, 644, 655, 729, Alarcón y Mendoza) II: 123 II: 299 731 476 Werkregister

Dämonen, Die Besessenen, Datterich, Der (Niebergall) III: 110 f De remediis humani (Lubomirski) (Camus nach Dostoevskij) David (Cortese) IV: 130 II: 483 Dämonen, Die (Castorf nach David Garrick (T.W. Robertson) De rerum natura Über die Natur Dostoevskij) V: 389 III: 426 der Dinge (Lukrez) Dämonen, Die / Besi (Dodin nach David ou l’adultère (Montchrestien) De revolutionibus orbium coe- Dostoevskij) V: 644 I: 484 lestium (Kopernicus) II: 475 Dämonen, Die Blodnje (Jovanovi David triomphant triumphierende De spectaculis (Mariana) II: 78 nach Dostoevskij) V: 655 David, Der (M.: Rieti, Ch.: Lifar, De teatro teatrale (Bragaglia) Dämonen, Die (Ljubimov nach B. u. K.: Léger) IV: 152 Dostoevskij) V: 639 David und Goliath (Tirolf) I: 541 De tragoediae Constitutione Dämonen, Die (Wajda nach De architectura Vitruv. Zehn (Heinsius) I: 555; II: 388 Dostoevskij/Camus) V: 729, 731 Bücher über Architektur (Vitruv) De Tragoediarum Usu (Fabricius) Danae (Livius Andronicus) I: 208 De arte poetica Von der Dicht- I: 483 Danae (L.A. Riccoboni) II: 517 kunst (Aristoteles) De un castigo, tres venganzas Danaiden, Die / Danaides (Aischy- De beneficiis Über Wohltaten Strafe mit drei Sühnungen, Eine los) I: 87, 93 f (Seneca) (Calderón de la Barca) Danaiden, Die (Phrynichos) I: 12 De civili domino (John Wyclif) De vita Caesarum (Sueton) I: 627 Danaïdes, Les (Salieri) II: 527 I: 335 De voluntate (Lohenstein) II: 406 Dangerous Corner Wenn (Priest- De clementia Über die Milde De vuelta al teatro (Unamuno) ley) (Seneca) IV: 182 Danica (Palmoti) II: 481 De Consolatione Philosophiae Dealer’s Choice (Marber) V: 943 Daniel Hjort (Wecksell) III: 498; (Boethius) I: 268 Dear Brutus! (Barrie) IV: 679 IV: 738 De Constantia (Lipsius) I: 555 Death of a Salesman Tod eines Danielspiel (Hilarius) I: 308 De Creatione Mundi II: 460 Handlungsreisenden (Arthur Dans la solitude des champs de De dignitate hominis Über die Miller) coton In der Einsamkeit der Würde des Menschen (Pico della Debora e Jaele (Pizzetti) IV: 126 Baumwollfelder (Koltès) Mirandola) Decamerone (Boccaccio) I: 422, Danse céleste (Ballets Suédois) De Dood van Karel, Kroonprins van 530; V: 696 IV: 61 Spanje (Wiselius) III: 448 Déclamation Théâtrale (Dorat) Danse des Morts de Bâle I: 395 De duobus adolescentibus (Hegen- II: 538 Danse du Lys, La (Fuller) III: 567 dorfius) I: 520 Defence of an Essay of the Dramatic Dante (Divina Commedia) (Dante De fuera vendrá (Moreto y Cabaña) Poesy (Dryden) II: 293 Alighieri/Szajna) V: 722 II: 156 Defensa de la comedia (Calderón de Danton et Le Triomphe de la raison De investigatione Antichrist (Rei- la Barca) II: 135 (Rolland) III: 597; IV: 44, 284 f chenberg) I: 300 Défense et illustration de la langue Dantons Fall (Przybyszewska) De l’Allemagne (Staël) III: 265, française (Bellay) I: 478 V: 729 270 Defizit (Csurka) V: 702 Dantons Tod (Büchner) III: 125 f, De l’inutilité du théâtre au théâtre Deformed Transformed, The (Byron) 128; IV: 268, 286, 369, 373, 396, Über die Nutzlosigkeit der III: 417 555, 699; V: 148, 224, 240, 283, bisherigen Theaterkonvention für Déguiséz, Les (Jean Godard) 427, 429, 435, 660, 671, 677 das Theater (Jarry) I: 481 Danza di Venere (Ingegneri) I: 447 De Monfort (Baillie) III: 416 Dei teatri antichi e moderni (Maffei) Daphne (Händel) II: 682 De perfecta poesi (Sarbiewski) II: 612 Daphne Laureola (Bridie) IV: 679 II: 482 Deidamia (Händel) II: 682 Dar tiempo al tempo Man muß De Pretore Vincenzo (E. De Filippo) Deifira (L.B. Alberti) I: 451 der Zeit Zeit lassen (Calderón de V: 547 Deirdre (Yeats) III: 870 f la Barca) De Profectibus in Virtute (Plutarch) Dekorative Kunst [Zeitschrift] Dardanus (Rameau) II: 526 I: 112 IV: 334 Dardanus (Statius) I: 241 De re aedificatoria (L.B. Alberti) Del moderno teatro comico italiano Dario (Galuppi/Zeno) II: 2, 576 I: 451 Über die moderne italienische Dark is Light Enough, The De Regno Humanitatis (Gretser) Komödie (G.G. dei Rossi) Dunkel ist Licht genug, Das (Fry) I: 551 Del principe e delle lettere Vom Werkregister 477

Fürsten und von der Literatur dépeupleur, Le Verwaiser, Der Unruhen, Der (Feldmann) (V. Alfieri) (Beckett) III: 117 Del rey abajo, ninguno (Rojas Der die Zeitungen fürchtet / Efimeri- Deutsche Passion (Euringer) IV: 505 Zorrilla) II: 155 dofovos (Nerulos) III: 563 deutsche Revolution, Die (Stern- Del Teatro (Milizia) II: 581 Der gekommen ist (Belyj) IV: 867 heim) IV: 310 f delincuente honrado, El (Jovellanos) Der des Verstandes verlustig erklärte Deutsche Schaubühne zu Wien nach II: 638 f Richter / Sdzia od rozumu Alten und Neuen Mustern Délivrance de Rénaud [Ballett] odsdzony (Radziwill) II: 961 [Sammlung] II: 886 II: 181 Der wegen Mißtrauens Verurteilte / Deutsche Schaubühne, Die [Samm- Dell’arte rappresentativa (L.A. El condenado por desconfiado lung] II: 773 Riccoboni) II: 517 (Tirso de Molina) II: 123 Deutsche Schaubühne, nach den Della perfetta poesia italiana Des Ballets anciens et modernes Regeln der alten Griechen und (Muratori) II: 587 (Menestrier) II: 192, 204 Römer eingerichtet (J.Ch. Gott- Della poesia rappresentativa e del Des Cannibales (Montaigne) I: 659 sched) II: 757 modo di rappresentare le favole desdén con el desdén o Doña Diana, Deutsche Tagebücher / German sceniche Über die Kunst El Donna Diana oder Trotz Diaries (Beckett) V: 88 Bühnenstücke darzustellen wider Trotz (Moreto y Cabaña) deutsche Theater in der Schweiz, (Ingegneri) desdicha de la voz, La Stimme Das (Spitteler) III: 760 Della Tragedia (Caraccio) II: 56 Verhängnis, Der (Calderón de la Deutsche Treue (Klingemann) Demen, Die / Demoi (Eupolis) Barca) III: 117 I: 182 f desengaño en un sueño, El deutschen Kleinstädter, Die (Kotze- Demetrio (Metastasio) II: 617 Belehrung im Traum, Die (Duque bue) II: 812, 814, 928; IV: 278 Demetrios (P. Ernst) III: 698 de Rivas) Deutsches Weihnachtsspiel (Falcken- Demetrius (Rettenbacher) II: 378, Desengaños al teatro español berg) IV: 344 380 (N. Fernández de Moratín) Deutschland im Herbst [Film, Demetrius (F. v. Schiller) II: 846 f; II: 637 versch. Regisseure] V: 298 III: 679; V: 405, 441 Desert Highway (Priestley) IV: 649 deux amis ou Le négociant de Lyon, Demetrius/Dmitri (Schroth nach F. v. Deserteur, Der / Le déserteur Le beiden Freunde oder Der Schiller/V. Braun) V: 405 (Grétry) II: 522 Kaufmann aus Lyon, Die (Beau- Demetrius-Fragment (Hebbel) Deserteur, Der / Le déserteur marchais) III: 137, 141 (L.-S. Mercier) II: 563 deux aveugles, Les zwei Blinden, Demi-Monde, Le Halbwelt Deserteur aus Kindesliebe (Stephanie Die (Offenbach) (Dumas fils) d.J.) II: 937 deux bourreaux, Les beiden Demiurgus (Turpilius) I: 241 desiderio preso per la coda, Il Henker, Die (Arrabal) Démocratie pacifique, La [Zeitung] (Martone nach Picasso) V: 590 deuxième aventure céleste de III: 243 Désirée (S. Guitry) IV: 14 f Monsieur Antipyrine, La Demofoonte (J.A. Hasse/Metastasio) désolation des joueuses, La zweite himmlische Abenteuer des II: 617, 619, 956 (Dufresny) II: 273 Herrn Antipyrine, Das (Tzara) Demofoonte (Jommelli) II: 725 despertar a quien duerme, El deuxième existence du Camp de demoiselles du large, Les (Vitrac) Schlafenden wecken, Den Tatenberg, Le zweite Existenz IV: 102 (Vega Carpio) des Lagers Tatenberg, Die (Gatti) Denkschrift zur Errichtung eines Destruction of Jerusalem by Titus Devant la mort (Ballets Suédois) Festspielhauses in Hellbrunn Vespasian, The (Crowne) II: 299 IV: 61 (Reinhardt) IV: 264, 571 Destruction of Troy, The (Banks) Devil is an Ass, The Teufel ist ein Denksteine (Schnitzler) III: 754 II: 298 Esel, Der (Jonson) Denn seine Zeit ist kurz (Bruckner) Deutsche Bauzeitung, Die [Zeit- Devil to Pay, The (Coffey) II: 679 IV: 536 schrift] III: 647 devoción de la cruz, La Andacht Denn sie wissen nicht, was sie tun / Deutsche Festspiele zu Salzburg zum Kreuz, Die (Calderón de la Rebel without a cause (Ray) (Hofmannsthal) IV: 571, 580 Barca) V: 910 deutsche Hinkemann, Der (Toller) dia seguinte, O (Rebello) IV: 223 dénouement imprévu, Le (Marivaux) IV: 322 f; V: 344 diable et le bon Dieu, Le Teufel II: 552 deutsche Michel oder Familien- und der liebe Gott, Der (Sartre) 478 Werkregister

Dialog vom Tragischen (Bahr) Didon se sacrifiant (Jodelle) I: 484 über die drei Einheiten: Hand- III: 747, 749; IV: 277 Didone abbandonata verlassene lung, Zeit und Ort (P. Corneille) Dialoge (Platon) V: 643 Dido, Die (Metastasio) Discours sur la poésie dramatique Dialoge / Dialogi (Seneca) I: 254 Die Unglücklich Verheiratete / La Von der dramatischen Poesie Dialoge über die Bühnenkunst mal maritata (D’Isa) II: 56 (Diderot) (Somis) I: 470 Die zu Vielen Discours sur le colonialisme Dialoge über die Kunst des Theaters diebische Elster, Die / La gazza ladra Über den Kolonialismus (Césaire) (Somis) I: 470 (Rossini) III: 354 V: 180 Dialoghi scenici (Bruni) II: 50 Diener zweier Herren, Der / Il Discovery of the Bermudas, The Dialogo I (Ruzzante) I: 429 servitore di due padroni; auch: (S. Jourdin) I: 659 Dialogo II (Ruzzante) I: 427, 429 Arlecchino servitore di due Discurso teológico sobre los teatros Diálogo secreto (Buero Vallejo) padroni (Goldoni) II: 587, 590, (Camargo) II: 152 IV: 203 593 ff; IV: 265, 268, 558; V: 476, Discursos sobre las tragedias Dialogue: La vérité cachée devant 538, 552, 554, 558 f españolas (Montiano y Luyando) cent ans [Moralität] I: 402 Dieu bleu, Le blaue Gott, Der II: 637 Dialogue on Dramatic Poetry, A (Cocteau) Disguising [Maskenspiel] I: 392 (Eliot) IV: 679, 685 Dieux s’en vont, D’Annunzio reste, Diskurs über die Tragödie und ihre Dialogus de Salomonis Judicio Les (Marinetti) IV: 135 Behandlung gemäß der Wahr- (Gretser) I: 551 Diktator, Der (Kenek) IV: 450 scheinlichkeit oder Notwendigkeit Dialogus de Udone Archiepiscopo Diktatur des Gewissens (Šatrov) / Discours de la tragédie et des (Gretser) I: 550 f V: 412, 625 moyens de la traîter selon le Diamant, Der (Hebbel) III: 140 Diktys (Euripides) I: 127 vraisemblable ou le nécessaire Diamant des Geisterkönigs, Der Diktyulkoi Netzfischer (Euripides) (P. Corneille) II: 213, 223 (Raimund) III: 165, 212 Dilated Body, The (Barba) V: 801 Diskurs über Vietnam Viet Nam Diana sieben Bücher der Diana, Dilettantentheater für Damen Diskurs (Weiss) Die (Montemayor) III: 108 disperazione di Fileno, La (Cavalieri) Diane de Lys (Dumas fils) III: 314 Dioklecijanova palaa (Šoljan) II: 45 Diaries of W.Ch. Macready, The V: 652 dispute, La Streit, Der (Marivaux) (Macready) III: 414 Dionysalexandros (Kratinos) I: 168 Dissertatio de actione scenica Diary of Samuel Pepys, The II: 288 Dirty Linen Schmutzige Wäsche (Franciscus Lang) II: 369 Dichter in New York / Poeta en (T. Stoppard) Dissertation sur l’Opéra (Ch. de Nueva York (García Lorca) Disa (Messenius) II: 461, 463 Saint Denis) II: 445 IV: 191 Disco Pigs (Walsh) V: 942 f Dissipateur, Le Verschwender, Der Dichter und das Drama, Der (G. Discorso sopra l’arte comica con il (Ph. Destouches) Kaiser) IV: 315 modo di ben recitare (Cecchini) distrait, Le (Regnard) Dichter und der Komponist, Der I: 429 II: 273 (E.T.A. Hoffmann) III: 93 Discours de l’utilité et des parties du distressed Mother, The (A. Philips Dichter und diese Zeit, Der poème dramatique Abhand- nach Racines Andromache) (Hofmannsthal) III: 619, 641, lung über den Nutzen und die II: 657, 671 728; IV: 281 Einteilung des Dramas Distresses, or the Spanish Lovers, Dichtung und Wahrheit Aus (P. Corneille) The (Davenant) II: 290 meinem Leben. Dichtung und Discours de la méthode (Descartes) dit des quatres offices de l’ostel du Wahrheit (J. W. v. Goethe) II: 2 roi, Le (E. Deschamps) I: 389 Dictionnaire historique et critique Discours de la tragédie et des divertissement royal, Le (Molière) (Bayle) II: 502 moyens de la traîter selon le II: 256 Dictionnaire philosophique portatif vraisemblable ou le nécessaire Divina Commedia Göttliche (Voltaire) II: 549 Diskurs über die Tragödie und Komödie, Die (Dante Alighieri) Dido [Marionetten-Oper] II: 948 ihre Behandlung gemäß der Divinas palabras Göttliche Worte Dido und Aeneas / Dido and Aeneas Wahrscheinlichkeit oder Notwen- (Valle-Inclán) (Purcell) III: 855 f digkeit (P. Corneille) Divino Orfeo (Calderón de la Barca) Didon (A. Hardy) II: 207 Discours de trois unités: d’action, de II: 138 Didon (Piccini) II: 527 jour et de lieu Abhandlung divorce, Le (Regnard) II: 274 Werkregister 479

Divorçons Lassen wir uns Don Álvaro oder Die Macht des Don Juan de Marana (Dumas père) scheiden (Sardou/Najac) Schicksals / Don Álvaro o La III: 259 divorzio, Il Scheidung, Die fuerza del sino (Duque de Rivas) Don Juan kommt aus dem Krieg; (V. Alfieri) III: 369 f auch: Don Juan kommt zurück Divus Wenceslaus (Kolava) Don Carlos (Otway) II: 298 (Horváth) V: 469 II: 477 Don Carlos (Verdi) III: 357, 359 Don Juan oder Der steinerne Gast / Djadja Vanja Onkel Vanja Don Carlos an der Jahrhundert- Dom Juan ou Le festin de pierre (A.P. echov) wende, Tetralogie der Stilarten (Gluck/Calzabigi/Angiolini) Djamileh (Bizet) III: 337 (Reinhardt) III: 688 II: 883, 885 Dmitri (V. Braun) V: 405, 441 Don Carlos, Infant von Spanien Don Juan oder Der steinerne Gast / Do it (Pip Simmons Theatre Group) (F. v. Schiller) II: 717, 739, 749, Dom Juan ou Le festin de Pierre V: 919 771, 786, 843 f, 855–858; (Molière) II: 124, 257, 263 f, 266; Do piachu Unter der Erde III: 148; IV: 285, 336, 375, 468, IV: 30, 32; V: 153, 429, 564, 635, (Róbewicz) 510, 512, 516, 712, 805; V: 222, 637, 718, 821 doble historia del doctor Valmy, La 239 f, 258, 275, 463, 466, 489 Don Juan Tenorio (Zorrilla y Moral) doppelte Geschichte des Don Carlos oder der Infant von II: 125, 637; III: 367 f, 370 ff; Doktor Valmy, Die (Buero Vallejo) Spanien oder der unnatürliche IV: 171 doctor Simple, El (Vega Carpio) Sohn, Karle, Diebskomödie, Don Juan und Faust (Grabbe) II: 109 Carleas und Elisande. Eine III: 119 ff, 123; IV: 358; V: 720 Doctor’s Dilemma, The Arzt am Gobelinesque in fünf Verschleie- Don Pasquale (Donizetti) III: 355; Scheideweg, Der (G.B. Shaw) rungen von Ysidore Mysterlinck IV: 825 Dödsdansen Totentanz [Parodie] III: 686 Don Pilone (Gigli) II: 587 (A. Strindberg) Don Duardos (Vicente) I: 499 Don Quichot op de bruiloft van Dog Beneath the Skin, The (Auden/ Don Gabriel Ponce de Leon Kamacho (Langendijk) II: 323 Isherwood) IV: 668 (Aulnoy) III: 81 Don Quichote (Bulgakov) IV: 874 Doido e a Morte, O Wahnsinnige Don Garzia (V. Alfieri) II: 612 Don Quijote / El Ingenioso Hidalgo und der Tod, Der (Brandão) Don Gil von den grünen Hosen / Don Quijote de la Mancha Doktor Faust (Busoni) IV: 454 Don Gil de las calzas verdes (Cervantes Saavedra) I: 510, 677 Doktor Fausts Hauskäppchen oder (Tirso de Molina) II: 124, 127 Don Quijote (M.: Minkus, L. u. Ch.: Die Herberge im Walde (Hoppe) Don Giovanni; Der bestrafte Petipa) III: 333; IV: 884 III: 508 Wüstling oder Don Juan / Don Ranudo de Colibrados / Doktor Faustus / Tragicall History Il dissoluto punito o sia Il Don Don Ranudo de Colibrados Eller of D. Faustus (Marlowe) I: 588, Giovanni (Mozart/Da Ponte) Fattigdom og Hoffærdighed 603, 605 f; II: 830; V: 750, 891 II: 125, 625–628, 700, 717, 736, (Holberg) II: 917 Doktor Schiwago (Ljubimov nach 748 f, 771, 890, 899, 938, 957; Don Sancho García, Conde de Pasternak) V: 639 III: 40, 64, 113, 185, 235, 394, Castilla (Cadalso) II: 638 Dom Garcie de Navarre ou Le 410, 549, 657 f, 737; IV: 574; Don Sancho von Aragon / Don prince jaloux eifersüchtige V: 119 Sanche d’Aragon (P. Corneille) Prinz, Der (Molière) Don Giovanni Tenorio oder Der II: 223 Dom Juan ou Le festin de Pierre Wüstling / Don Giovanni Tenorio Don Sebastian, König von Portugal / Don Juan oder Der steinerne Gast ossia Il dissoluto (Goldoni) Don Sebastian, King of Portugal (Molière) II: 589 (Dryden) II: 297 Dom Karlos Don Carlos Don Japhet d’Arménie (Scarron) Dona Felipa de Vilhena (Garrett) (F. v. Schiller) II: 248 III: 385 dómine Lucas, El (Cañizares) Don Jeronimo, Marschalk van Doña Rosita bleibt ledig oder II: 637 Spanjen (Bergh) II: 310 Die Sprache der Blumen / Domino noir, Le schwarze Don Juan de Carillana (Grau) Doña Rosita la soltera o El Domino, Der (Auber/Scribe) IV: 178 lenguaje de las flores (García Domitius (Maternus) I: 252 Don Juan de Espina (Vázquez de Lorca) IV: 175, 188, 193 f Domnioara Nastasia (Zamfirescu) Zamora) II: 636 Donauweibchen, Das (Hensler) V: 677 Don Juan de Espina en Milán III: 204, 459 Domus (Cortês) IV: 220 (Vázquez de Zamora) II: 636 Donauwellen (Kortner) V: 238 480 Werkregister

Donde hay agravios no hay celos Dr. Bolus (G. Daniel) III: 410 IV: 36, 859; V: 288, 292, 308, (Rojas Zorrilla) II: 155 Dr. Death von 3 bis 5 / Doctor 362, 385, 442, 550, 632, 634, donna di garbo, La gewandte Death, de 3 a 5 (Azorín) IV: 178 697, 852, 856 Frau, Die (Goldoni) Dr. Faustus (Paulsen-Truppe nach drei Soldaten, Die (B. Brecht) Donna Diana oder Trotz wider Trotz Marlowe) II: 347 V: 532 / El desdén con el desdén o Doña Dr. Mabuse der Spieler (Fritz Lang) Drei Traktate über die dramatische Diana (Moreto y Cabaña) IV: 236 Dichtung / Trois discours sur le II: 155–160 Dr. med. Hiob Prätorius (Goetz) poème dramatique (P. Corneille) donna serpente, La Schlangen- IV: 544 II: 212 frau, Die (C. Gozzi) Drache, Der / Drakon (J. Švarc) Drei Vergeltungen in einer / Las tres donne curiose, Le neugierigen V: 283, 426, 428, 430 justicias en una (Calderón de la Frauen, Die (Wolf-Ferrari) Drachentöterei (Laban) IV: 305 Barca) II: 136 Donnerwetter, tadellos [Revue] Dragon of Wantley, The (Carey) drei Zithern, Die / Le tre cetra (aus III: 713 II: 679 Basiles Der Pentamerone oder das Doppeladler, Der / L’aigle à deux Drama Generally, and Public Taste, Märchen aller Märchen) II: 605 têtes (Cocteau) IV: 78 The (Coleridge) III: 419 Drei Zylinderhüte / Tres sombreros Doppelbetrüger, Der / Dis Exapaton drama nuevo, Un neues Drama, de copa (Mihura) IV: 181 (Menander) I: 193 Ein (Tamayo y Baus) Dreigroschenoper, Die (B. Brecht/ doppelte Geschichte des Doktor Drama y sociedad (Sastre) IV: 205 Weill) II: 679; IV: 41, 370, 437, Valmy, Die / La doble historia del Dramata selecta (Rettenbacher) 457, 459 ff, 464, 468–472, 476, doctor Valmy (Buero Vallejo) II: 380 484, 488, 491 f, 494, 569, 708, IV: 203 Dramatic Works (Bulwer-Lytton) 713, 738, 790, 806 f, 840, 890, Doppelter Genuß / Dobbel nytelse III: 425 892; V: 234, 532, 539, 555, 575 (Løveid) V: 840 Dramatologie Antiquo-Hodierna, Dreigroschenprozeß, Der (B. Brecht) Dorf ohne Männer, Ein (Horváth) das ist: Bericht von den Opern- IV: 236, 469 IV: 600 Spielen (Elmenhorst) II: 443 Dreigroschentag, Der / Trinummus Dorf und Stadt (Birch-Pfeiffer) Dramaturgie oder Geschichte der (Plautus) I: 236 III: 110 dramatischen Kunst (Mundt) Dreikampf (Arx) IV: 543 Dorfmädchen aus Vallecas, Das / III: 116 Dreikönigsabend oder Was ihr wollt / La villana de Vallecas (Tirso de Dramaturgische Blätter (Tieck) Twelfth Nigth, or What You Will / Molina) II: 124 III: 13, 82 La nuit des rois (Shakes peare) Doriclea (Vivaldi) II: 934 Dramaturgische Feldzüge (Dingel- I: 576, 609, 647, 655 f; II: 659; Dornröschen (M.: ajkovskij, stedt) III: 145 III: 410, 775, 861; IV: 11, 18 f, L. u. Ch.: Petipa) III: 333; Dramaturgisches Vergissmeinnicht 274, 527, 690, 916; V: 241, 370, IV: 884 (Hell) III: 108 469, 513, 824 Dorotea, La (Vega Carpio) II: 103 Dramma di sogni (Bonelli) IV: 126 Dreirad, Das / El triciclo (Arrabal) Dorothea Angermann (G. Haupt- Draußen vor der Tür (Borchert) V: 121 f mann) III: 673; IV: 290 V: 193, 200 ff, 231, 236, 290, 469 Dreispitz, Der / Le Tricorne Dot (Boucicault) III: 424 Dre punete holden eyn lant yn eyn (M.: Falla, L.: Martinez Sierra, Dottore, Il (Haydn) II: 947 gud bestant, alse wol vorseen, Ch.: Massine, Dek.: Pablo Dottrina del fascismo Geist des undershet unde truwe [Fastnacht- Picasso, Diaghilevs Ballets Faschismus, Der (Gentile/ spiel] I: 388 Russes) IV: 54, 56 Mussolini) Dream, The (Brook) V: 893 Dreiunddreißig Ohnmachten / Douairière de Billebahaut (Ballett) Drei gegen eine (Junge Gruppe der Tricat’ tri obmoroka (Mejerchol’d II: 181, 185 Bauhausbühne) IV: 349 nach A.P. echovs Einaktern Das Double Distress, The (Pix) II: 299 drei Musketiere, Die / Les trois Jubiläum, Der Bär, Der Heirats- double inconstance, La Unbestän- mousquetaires (Dumas père) antrag) IV: 859 digkeit der Liebe, Die (Marivaux) III: 280; V: 20, 176 13 Sonnen der Rue Saint-Blaise, die / Double-Dealer, The Intrigant, Der Drei Pomeranzen Liebe zu den Les 13 soleils de la rue Saint- (Congrewe) drei Pomeranzen (C. Gozzi) Blaise (Gatti) V: 179 Douglas (Home) II: 688 Drei Schwestern / Tri sestry (A.P. Droge Faust Parsifal (Schleef) Dr. Angelus (Bridie) IV: 679 echov) III: 905, 912–915; V: 377 f, 381 Werkregister 481

drömspel, Ett Traumspiel, Ein Dumpfe Stimmen / Des voix sourdes Edipo (Testori nach Sophokles) (A. Strindberg) (Koltès) V: 184 V: 548, 575 Drückeberger / Astrateutoi (Eupolis) Dunkel ist Licht genug, Das / edle Lüge, Die (Kotzebue) II: 812 f I: 183 The Dark is Light Enough (Fry) Eduard der Zweite / The Trouble- Druckmaschine (Balla) IV: 145 IV: 687 f; V: 240 some Reigne and Lamentable Drums of Father Ned, The Duque de Viseu, O (Mendonça) Death of Edward the Second, Trommel des Pater Ned, Die III: 844 King of England (Marlowe) (O’Casey) Düsseldorfer Manifest (Gründgens) I: 597, 603; IV: 466 Druso (Conti) II: 610 V: 210, 219, 221 Eduard der Zweite (Marlowe) Du bist der Richtige (Wangenheim) Dutch Courtesan, The niederlän- Leben Eduards des Zweiten von V: 400 dische Kurtisane, Die (Marston) England. Historie nach Marlowe Du bist meine Mutter / U bent mijn Dybbuk, Der (An-Ski) IV: 806, 826, (B. Brecht) Moeder (Admiraal/Het Werktea- 829 f, 869 f; V: 851 Edward I (Peele) I: 600 ter) V: 846, 851 Dynasts, The (Th. Hardy) Effrontés, Les (Augier) III: 312 Du délire chez les dégénérés IV: 655 Eglantine (Giraudoux) IV: 104 Vom Wahnsinn der Entarteten Dyskolos Menschenfeind, Der Egloga de Plácida y Vittoriano (Legrain) (Menander) (Encina) I: 497 Dubravka (Gunduli) II: 481 Dziady Totenfeier, Die Egloga de tres pastores (Encina) Duchess de la Vallière, The (Bulwer- (Mickiewicz) I: 497 Lytton) III: 418 Dziiaj s moje urodziny Heute Egloga representada en requesta de Duchess of Malfi, The Herzogin ist mein Geburtstag (Kantor) unos amores (Encina) I: 496 von Malfi, Die (J. Webster) Egloga representada por las mesmas Duchess of Padua, The Herzogin Early Morning Trauer zu früh personas (Encina) I: 497 von Padua, Die (Wilde) (Bond) Egmont (J. W. v. Goethe) II: 749, Dudelsackpfeifer von Strakonice, Eastward Ho Auf nach Osten! 815, 818 ff; III: 349 f; IV: 336, Der / Strakonický dudák (Tyl) (Chapmen/Jonson/Marston) 526; V: 231, 423, 473 III: 506 f; V: 703 Ebahis, Les (Grévin) I: 480 Eh Joe (Beckett) V: 79 due gemelli Castore e Polluce, I Ecatomfila (L.B. Alberti) I: 451 Ehe des Herrn Mississippi, Die (Tozzi) II: 644 Eccerimis (Mussato) I: 264 (Dürrenmatt) V: 235 due gemelli veneziani, I veneziani- échange, L’ Tausch, Der (Claudel) Ehe nach der Mode / Marriage à la schen Zwillinge, Die (Goldoni) Echo und Narziss / Echo et Narcisse Mode (Dryden) II: 302 due regole della prospettiva pratica, (Gluck) II: 527 Ehemänner, Die / I mariti (Torelli) Le (Vignola) I: 466 echten Sedemunds, Die (Barlach) III: 353 Duenna, The (Sheridan) II: 679, 688 IV: 305, 366 f, 378 Ehescheidung, Die Scheidung, Die Duft von Blumen, Ein / A Scent of Eckensteher Nante im Verhör (V. Alfieri) Flowers (Saunders) V: 935 (F. Beckmann) III: 109 ehrbare Dirne, Die / The Honest Duke and No Duke, A (Thurmond) école des bouffons, L’ Schule der Whore (Dekker/Middleton) II: 681 Hofnarren, Die (Ghelderode) I: 674 Dukkehjem, Et Nora oder Ein école des femmes, L’ Schule der ehrbare Dirne, Die; auch: Die Puppenheim (H. Ibsen) Frauen, Die (Molière) respektvolle Dirne / La putain Dulcineia (Selvagem) IV: 220 école des maris, L’ Schule der respecteuse (Sartre) V: 52 f, 197, Dumb Farce, The (Thurmond) Männer, Die (Molière) 469, 534 f, 469, 534 f II: 681 école des mères, L’ Schule der ehrbare Mädchen, Das / La putta Dumb Waiter, The stumme Mütter, Die (Marivaux) onorata (Goldoni) II: 591 Diener, Der (Pinter) écolier de Salamanque ou les Ehrenpforte und Triumphbogen für dumme Teufel, Der Teufel ist ein ennemis généreux, L’ (Scarron) den Theaterpräsidenten von Esel, Der (Jonson) I: 671 II: 248 Kotzebue bei seiner erhofften Dummheit macht auch der Geschei- Ectrachelistis sive Joannes decollatus Rückkehr ins Vaterland teste, Eine / Na vsjakogo mudreca (Schöpper) I: 546 (A.W. Schlegel) III: 80 dovol’no prostoty (Ostrovskij) Edda [Sammlung] V: 794 Ehrlich währt am längsten Mädl III: 534, 905 f; IV: 861 f, 872; Edelweißpiraten stellen sich vor, Die aus der Vorstadt oder Ehrlich V: 718 (Flimm) V: 368 währt am längsten, Das (Nestroy) 482 Werkregister

Eiche und Angora (M. Walser) Einladung ins Schloß / L’invitation Elder Statesman, The verdienter V: 344 au château (Anouilh) V: 64, 69 Staatsmann, Ein (Eliot) Eichenlaub und Lavendel / Einmalhunderttausend Thaler Eleazarus Macchabaeus (Spanmül- Oak Leaves and Lavender (Kalisch) III: 110 ler) I: 550 (O’Casey) IV: 674 Einnahme von Konstantinopel, Die elección de los alcaldes de Daganzo, Eidgenossen, Die (Wilbrandt) II: 342 La (Cervantes Saavedra) I: 512 III: 143 Einsame, Der (Johst) III: 125; Electra (Pérez Galdós) III: 835 Eifersucht das größte Scheusal / IV: 303, 327 Elegie für junge Leute (Henze/ El mayor monstruo los celos Einsame Menschen (G. Hauptmann) Auden) IV: 668 (Calderón de la Barca) II: 137 f III: 596, 634, 665, 668, 677, 905, Elektra / Electra (Q.T. Cicero) I: 252 eifersüchtige Ehefrau, Die / Jealous 927 Elektra / Elèctre (Crébillon) II: 535, Wife, The (Colman d.Ä.) II: 688 einsame Weg, Der (Schnitzler) 548 eifersüchtige Neapolitaner, Der / Den III: 678, 752; V: 148, 492, 511 Elektra (Euripides) I: 127, 135 f, Svartsjuke Neapolitanaren Einschränkung der schönen Künste 140 (Gustaf III.) II: 927 auf einen einzigen Grundsatz / Les Elektra / Elèctre (Giraudoux) eifersüchtige Prinz, Der / Dom Beaux-Arts réduits à un même IV: 105, 111 Garcie de Navarre ou Le prince principe (Batteux) II: 538 Elektra (Hofmannsthal) III: 686, jaloux (Molière) II: 256 Einschüchterung durch Klassizität 689, 692, 722, 747 ff, 843; Einbrecher aus besserer Gesellschaft (B. Brecht) II: 841 IV: 287 f, 296 f, 577 f, 583 f / Włamywacz z lepszego towar- Einsiedler, Die / I Solitari (Gamerra) Elektra (Sophokles) I: 68, 108 f, zystwa (Czybewski) IV: 897 II: 608 113, 119 f, 122; II: 488; IV: 277 f; Eindringling, Der, auch: Der Unge- Einstein on the Beach (R. Wilson) V: 140, 225, 228, 476, 490, 681 betene / L’intruse (Maeterlinck) V: 26 Elektra (R. Strauss/Hofmannsthal) III: 594, 600, 782, 897; IV: 800 Eintagswesen / Endagsvarelser III: 717, 720–724, 738, 884, 889; Eine, Der / L’Uno (V. Alfieri) (Norén) V: 826 IV: 296 f, 577 f, 583 f II: 609 einträglicher Posten, Ein / Dochod- Elektrische Puppen / Poupées Einer der letzten Karnevalssabende / noe mesto (Ostrovskij) III: 536 électriques (Marinetti) IV: 141 Una delle ultime sere di carnovale Eisbrecher, Der / The Ice Break Elemente der Harmonik und der (Goldoni) II: 592 (Tippet) IV: 657 Rhythmik (Aristoxenos) I: 53 Einfach klassisch! Eine Orestie mit Eisenquelle von Madrid, Die / El Elements of Elocution (Walker) glücklichem Ausgang (Mehring) acero de Madrid (Vega Carpio) II: 662 IV: 436 II: 109, 120 Elenden, Die / Les misérables Einfaltspinsel, Der / Le dindon eiserne Zeit des Theaters, Die / (V. Hugo) III: 275 (Feydeau) III: 739 Železná doba divadlo (Frejka) Elenden, Die / Les misérables Einführung in das Studium der IV: 622 (C.-M. Schönberg/Boublil nach experimentellen Medizin / Eisgang (Halbe) III: 663 f V. Hugo) V: 698, 890, 903 Introduction à l’étude de la Eismann kommt, Der / The Iceman Elfriede (Anzengruber) III: 225 médecine expérimentale Cometh (O’Neill) IV: 728; elftausend Ruten, Die / Les onze (C. Bernard) III: 588 V: 232, 481 mille verges (Apollinaire) IV: 68 eingebildete Kranke, Der / Eiszeit (Dorst) V: 323 Elga (G. Hauptmann) III: 672 Le malade imaginaire (Molière/ Ejemplar poético o Arte poética Elias (Brülow) I: 547 M.A. Charpentier) II: 189, 247, española Poetisches Beispiel Elins Erweckung (F. Wedekind) 257, 270 f, 347; IV: 37, 574; oder Spanische Dichtkunst III: 707 V: 574 (Cueva) Elisabeth von England (Bruckner) eingebildete Kranke, Der / Le malade Ekel, Der / La nausée (Sartre) IV: 387 imaginaire (Paulsen-Truppe nach V: 43, 75 Ella (Achternbusch) V: 297 Molière) II: 347 Ekklesiazusen Weibervolksver- Elle Sie (Genet) eingekreiste Leichnam, Der / Le sammlung, Die (Aristophanes) Ellen Terry and her Secret Self cadavre encerclé (Yacine) V: 182 El Greco (Ballets Suédois) IV: 61 (Craig) III: 859 Eingeschlossenen von Altona, Die / Elckerlijk [Moralität] I: 395, 398, Elmire (A. Hardy) II: 207 Les séquestrés d’Altona (Sartre) 557; III: 877, 883, 885; IV: 695, Eloísa está debajo de un almendro V: 55, 816, 818 697, 703 f (Jardiel Poncela) IV: 180 Werkregister 483

Elpenor (J. W. v. Goethe) II: 821 En finir avec les chefs-d’oeuvre Entertainer, Der / The Entertainer El-Rei Sebastião (Régio) IV: 221 (Artaud) IV: 90 (Osborne) V: 222, 896, 898, Elsli trag den knaben (N. Manuel) En Flandes se ha puesto el sol 910 f I: 525 (Marquina) IV: 199 Entertaining Mr. Sloane Seid nett Elverhøj (Johan L. Heiberg) En la ardiente oscuridad (Buero zu Mr. Sloane (Orton) III: 467 Vallejo) IV: 203 Entertainment given by Robert Elvira oder die theatralische Leiden- Enarratio Comoediarum Terentii Cecil, Earl of Salisbury schaft / Elvira o la passione (Melanchthon) I: 518 (Jonson/I. Jones) I: 687 teatrale (Strehler nach Jouvet/ encanto sin encanto, El entfesselte Theater, Das Aufzeich- Molière) V: 553, 564 f Zauber ohne Zauber, Der nungen eines Regisseurs (Tairov) Emancipatus (Lucius Afranius) (Calderón de la Barca) entfesselte Wotan, Der (Toller) I: 249 encantos de la culpa, Los IV: 322 embustes de Fabia, Los Sünde Zauberei, Der Entführung aus dem Serail, Die Fabias Hinterlist (Vega Carpio) (Calderón de la Barca) (Mozart) II: 717, 736, 748, 771, Emigranten / Emigraci (Mrobek) enclos, L’ (Gatti) V: 178 889 f, 899, 938, 941, 946; V: 348, 731, 758, 760 Encoberto, O (N. Correia) IV: 225 IV: 574; V: 464 f Emile oder Über die Erziehung / Ende des Karnevals, Das (Topol) Entführungen, Die (J.M.R. Lenz Emile ou de l’éducation V: 718, 720 nach Plautus’ Miles gloriosus) (Rousseau) II: 498 Ende gut, alles gut / All’s Well That I: 240; II: 803 Emilia Galotti (G.E. Lessing) Ends Well (Shakes peare) I: 609, Entkrist Vasnacht, Des I: 368 f II: 715, 717, 749, 768, 780, 793– 649 Entmaterialisierung (Schlemmer) 797, 799, 811, 852, 886, 936, endemoniada, La Besessene, Die IV: 356 942, 971; III: 113, 497, 538, 556; (Vega Carpio) Entmenschlichung der Kunst, Die / IV: 526; V: 242 Endlich Schluß (Turrini) V: 505 f La deshumanización del arte émission de télévision, L’ endlose Straße, Die (Graff) IV: 511 (Ortega y Gasset) IV: 176 Live-Sendung, Die (Vinaver) Endspiel / Fin de partie / Endgame / Entr’acte (Clair/Börlin) IV: 64 Empedokles Tod des Empedokles, Finale di partita (Beckett) Entre bobos anda el juego Der (Hölderlin) IV: 223; V: 78 f, 84, 86–91, 491, Zwischen Dummen läuft das empeños de un acaso, Los 584, 740, 898 Spiel ab (Rojas Zorrilla) Verwicklungen des Zufalls, Die Endstation Sehnsucht / A Streetcar Entrée libre (Vitrac) IV: 100 (Calderón de la Barca) Named Desire (T. Williams) Entretiens sur le Fils naturel empereur de Chine, L’ (Ribemont- V: 513 Unterredungen über den Dessaignes) IV: 84 Endymion, der Mann im Mond / Natürlichen Sohn (Diderot) emporgekommene Bauer oder Endimion, The Man in the Entwicklung der Kunst, Die Memoiren des Herrn ***, Der / Moone (Lyly) I: 600 (Wilhelm von Scholz) III: 696 Le paysan parvenu ou Les Eneas en Turnus (Rotgans) II: 698 Entwurf einer neuen Ästhetik der mémoires de M*** (Marivaux) enfant-rat, L’ Rattenkind, Das Tonkunst (Busoni) IV: 451, II: 552 (Gatti) 454 Emporkömmling, Ein (Halbe) enfants du paradis, Les Kinder Envidias vencen fortunas (Monroy y III: 664 des Olymp (Carné) Silva) II: 154 Emporos Kaufmann, Der Engel kommt nach Babylon, Ein Ephémère est éternel, L’ Vergäng- (Philemon aus Siloi/Syrakus) (Dürrenmatt) V: 235, 517 liche ist ewig, Das (Seuphor) Empörungen auf dem Parnaß / Engländer, Der (Lenz) II: 803 éphémère, L’ (Vitrac) IV: 102 Rivolte di Parnaso (Errico) II: 57 English Traveller, The (Th. Hey- Ephesio (Statius) I: 241 Empress of Morocco, The (Settle) wood) I: 674 Epicharis (Lohenstein) II: 383, II: 288 f, 299 engrenage, L’ Im Räderwerk 408–411; V: 344 En attendant Godot Warten auf (Sartre) Epiclerus (Turpilius) I: 241 Godot (Beckett) Enigma of the Late Afternoon Epicoene oder Die schweigsame En esta vida todo es verdad y todo (Dehlholm) V: 791 Frau / Epicoene; or The Silent mentira In diesem Leben ist Enkomion (Proklos) I: 295 Woman (Jonson) I: 671 alles Wahrheit und alles Lüge Enrico IV. Heinrich IV. Epidicus Sklave Epidicus, Der (Calderón de la Barca) (Pirandello) (Plautus) 484 Werkregister

Epidikazomenos Wer sich eine Erde und Meer / Ga kei Thalassa Eroberung Jerusalems, Die / Erbtochter gerichtlich zusprechen (Epicharm) I: 22 Jerusalén conquistada läßt (Apollodor von Karystos) (Vega Carpio) II: 102 Epigrammata (Gryphius) II: 395 Erdgeist, Der (F. Wedekind) III: 690, Eroberung von Milet, Die / Miletu Epimenides Erwachen, Des (B.A. 699, 701 f, 708, 710, 716, 739; halosis (Phrynichos) I: 12 f Weber/Goethe) II: 821 IV: 404, 456 Eros und Kultur (Marcuse) Episode (Schnitzler) III: 754 Ereignis in der Stadt Goga, Ein / V: 245 Epistula (Lucius Afranius) I: 249 Dogodek v mestu Gogi (Grum) Erotisches Halleluja in vier Bildern / Epistola ad Collegium Artistarum V: 657 Aleluya erótica en cuatro cuadros (Mussato) I: 441 Eremit wird entdeckt, Ein / Next (García Lorca) IV: 190 Epistola ad Pisones Brief an die Time I’ll Sing To You (Saunders) Erschaffung der Welt und der erste Pisonen über die Dichtkunst V: 935 Sündenfall des Menschen, Die / (Horaz) Erfordernisse des neuen Theaters La creación del mundo y primera Epistulae morales ad Lucilium (E. Engel) IV: 372 culpa del hombre (Vega Carpio) (Seneca) I: 254 f erfundene Bühne, Die (Léger) II: 106 Epitrépontes Schiedsgericht, Das IV: 53 Erschwerte Möglichkeit der Konzen- (Menander) Erigona (Q. T. Cicero) I: 252 tration / Ztízena moznost sousre- Epitrope Schiedsgericht, Das Erigone (Philokles) I: 147 dení (Havel) V: 715 (Diphilos aus Sinope) Erik XIV. (A. Strindberg) III: 777, Erst die Furcht bricht den Trotz / épreuve, L’ Prüfung, Die 792; IV: 748, 830; V: 812, 818 La porfía hasta el temor (Marivaux) Erinnerungen (Heinrich Laube) (Vega Carpio) II: 109 Epson Wells (Shadwell) II: 302 III: 175 f Erste Ausübung der vortrefflichen equivoci, Gli (Da Ponte) II: 625 Erinnerungen / Memorie (Da Ponte) und vollständigen Anweisung zu Equos Troianus (Livius Andronicus) II: 625 der Civil-Bau-Kunst Nicolai I: 208 Erinto, L’ (Kerll) II: 442 Goldmanns (L.Ch. Sturm) Equos Troianus (Naevius) I: 227 Ermione (Parigi) II: 15 II: 415 Equus (Shaffer) V: 878, 926 Ermittlung, Die (Weiss) V: 250, erste himmlische Abenteuer des Er sitzt am Schmelztiegel / 260, 263 f, 283 f, 353, 816, 820, Herrn Antipyrine, Das / La Han sidder ved smeltediglen 825, 827, 893 première aventure céleste de (Munk) IV: 755 Ermordete Majestät oder Carolus Monsieur Antipyrine (Tzara) Erasmus Montanus Eller Rasmus Stuardus, König von Großbrita- IV: 80, 83, 85 Berg (Holberg) II: 916 f; III: 463; nien (Gryphius) II: 383, 396 f erste Mensch, Der [Tanz] (Kreutz- IV: 748 Ermordung des Herzogs von Guise, berg) IV: 438 Erbe des Himmels, Der / El heredero Die / L’Assassinat du Duc de Erste Reiterarmee / Pervaja Konnaja del cielo (Vega Carpio) II: 106 Guise (Lavedan/Saint Saëns) (Višnevskij) IV: 878 Erbe, Das / L’héritage (Koltès) IV: 5 erste Warnung, Die / Första varnin- V: 184 f, 188 Ernani (G. Verdi) III: 277, 341, 356, gen (A. Strindberg) III: 792 Erbförster, Der (O. Ludwig) III: 134, 358, 366 ersten Menschen, Die (Stephan) 136 Erneuerung des Theaters, Die / Un IV: 302, 336 Erbschleicher, Der / Le légataire essai de rénovation dramatique Erster Klasse (Thoma) III: 226 universel (Regnard) II: 273 (Copeau) IV: 16 ff Erstes Manifest (De Stijl) Ercole Amante verliebte Herkules, erniedrigte Vater, Der / Le père IV: 710 Der (Cavalli/Buti) humilié (Claudel) III: 603 Erstlinge der Pallas Athene / Propal- Erde, Die / Semlja (Brjussov) Ernst sein ist alles Bunbury oder ladia (Torres Naharro) I: 498 IV: 867 Die Bedeutung, ernst zu sein Erstürmung des Winterpalais, Die / Erde, Die / La Terre (Zola) III: 584, (Wilde) Vzjatie zimnego dvorca 586 f Erde bäumt sich, Die / Ernst, Herzog von Schwaben (Evreinov) IV: 767, 812, 814; Zemlja dybom (Tret’jakov nach (Uhland) III: 117 V: 824 Martinets La Nuit) IV: 851 f, Ernte, Die / La siega (Vega Carpio) erwachsene Tochter eines jungen 856, 861 f, 871 f II: 106 Mannes, Die / Vzroslajado, Erde bewegt sich doch, Die Erntefest / Høstgildet (J.A.P. Schulz) molodogo eloveca (Slavkin) Leben des Galilei (B. Brecht) II: 910 V: 642 Werkregister 485

Erwartung (Schönberg) IV: 450, español más amante, y desgraciado état de siège, L’ Belagerungszu- 455 Macías, El (Bances y López stand, Der (Camus) Erwin und Elmire (J. W. v. Goethe) Candamo) II: 154 eterna cuestión, La (Pérez Galdós) II: 745, 817; IV: 336 esposizione universale, L’ III: 835 Eryphile (Voltaire) II: 551 (Squarzina) V: 548 étourdi, ou les contre-temps, L’ Erzählung von den Heilkräutern, Die esprit nouveau et les poètes, L’ Wirrkopf, Der (Molière) Kräutermonolog (Rutebeuf) neue Geist und die Dichter, Der Étrange farandole, L’ (M.: Erzengel flippern nicht / Gli arcan- (Apollinaire) Šostakovi, Ch.: Massine, Dek.: geli non giocano al flipper (Fo) Essai d’une Esthétique de Théâtre Matisse, Ballets Russes) IV: 58 V: 571 (Sarcey) III: 308 étranger, L’ Fremde, Der (Camus) erzwungene Heirat, Die / Le mariage essai de rénovation dramatique, Un être et le néant, L’ Sein und das forcé (Molière) II: 184, 256 Erneuerung des Theaters, Die Nichts, Das (Sartre) Es gibt kein Drama mehr (Y. Goll) (Copeau) Être père n’est pas facile (Carpen- IV: 69 f, 397 Essai sur le drame sérieux tier) IV: 917 Es ist besser als es war / Mejor está Versuch über das ernsthafte Etter Heini (Ruoff) I: 534 que estaba (Calderón de la Barca) Drama (Beaumarchais) Eufemia, Die / La Eufemia (Rueda) II: 136 Essai sur les mœurs et l’esprit des I: 506 Es ist Theater wie es zu erwarten nations Über den Geist und die Eufemio di Messina (Pellico) und vorauszusehen war / Het is Sitten der Nationen (Voltaire) III: 352 Theater zoals te verwachten en te Essai théoretique et pratique Eugen Onegin (ajkovskij) IV: 825 voorzien was (J. Fabre) V: 869 (Jullien) III: 590 Eugène (Jodelle) I: 480; II: 246 Es lebe das Leben (Sudermann) Essay Concerning Human Under- Eugénie (Beaumarchais) II: 547, III: 678 standing (Locke) II: 492 566 Es peligroso asomarse al exterior Essay of Dramatic Poesy, An Über Eulalia von Meinau oder die Folgen (Jardiel Poncela) IV: 180 dramatische Dichtung. Ein Essay der Wiedervereinigung Es steht geschrieben (Dürrenmatt) (Dryden) (F.J.W. Ziegler) II: 813 IV: 547 f Essay on Acting: In Which Will be Eumeniden, Die / Eumenides / Es steht schlimmer als es stand / Consider’d the Mimical Beha- Les Euménides (Aischylos) I: 70, Peor está que estaba (Calderón de viour of a Certain Faulty Actor ... 87, 99 ff, 106 f; IV: 937; V: 154 la Barca) II: 136 to Which Will be Added a Short Eumeniden, Die / Eumenides esami non finiscono, Gli Prüfun- Criticism on his Acting Macbeth, (Ennius) I: 228 gen hören niemals auf, Die An (Garrick) II: 663 f Eunuch, Der / Eunuchus (Menander) (E. De Filippo) Essay on the Art of Acting (A. Hill) I: 193, 246 Escaliers, Les (Perrin) I: 481 II: 662, 760 Eunuch, Der / Eunuchus (Terenz) Escalinita de un trono, La (Echega- Essay Towards an History of I: 242 f, 245 f, 248, 515 ff; II: 311 ray y Eizaguirre) III: 373 Dancing, An (Weaver) II: 680 Euphues and his England (Lyly) Escape Flucht (Galsworthy) Essays (Yeats) IV: 678 I: 658 escénico en España, El (Yxart) estatua de Prometeo, La Säule des Euridice (Peri/Rinucinni) II: 45 III: 834 Prometheus, Die (Calderón de la Euripus, sive de inanitate rerum esclavo del demonio, El Barca) omnium (L. Brecht) I: 548; Sklave des Teufels, Der (Mira de Ester d’Engaddi (Pellico) III: 352 II: 477 Amescua) Esther (Racine) I: 549, 552; Europa Riconosciuta, L’ (Salieri) Esel und Sonne in Metamorphose / II: 178, 239, 360; III: 171, 210, II: 581, 585 Osioł i słoce w metamorfozie 729 Euryanthe (C.M. v. Weber) III: 90, (Czybewski) IV: 897 Esther (Valle) II: 54 96, 179 Eselskomödie, Die / Asinaria Esthétique de la machine: l’objet Eurydike / Eurydice (Anouilh) (Plautus) I: 235 f, 429, 520 fabriqué, l’artisan et l’artiste, L’ V: 64, 67 f, 197 Eseltreiber, Der / Onagros (Léger) IV: 62 Eva Futura (Gruppo Masque) (Demophilos) I: 198, 236 estrella de Sevilla, La Stern von V: 590 España [Zeitung] IV: 176 Sevilla, Der (Vega Carpio) Evangelimann, Der (Kienzl) III: 718 España, inmortal! (Otero del Pozo) Eta dell’oro, L’ (Tosi/L. Lotti) Evening’s Love; or, The Mock IV: 198 II: 618 Astrologer, An (Dryden) II: 302 486 Werkregister

Eventyr på Fodreisen (Hostrup) Fackel, Die [Zeitschrift, gegr. v. falsche Prüde, Die / La Fausse Prude III: 467 Kraus] III: 217; IV: 573 (Ancienne Troupe de la Comédie Every Man Out of His Humour Fadren Vater, Der (A. Strindberg) Italienne) II: 196 (Jonson) I: 593, 595, 670 f Faehlmann. Tagesmitte und Abend- Falsche Scham (Kotzebue) II: 812 Everyman [Moralität] I: 392, 395, klarheit / Faehlmann. Keskpäev. falsche Zofe, Die / La fausse suivante 557; IV: 580, 679 /htuselgus: Näidend stseenides (Marivaux) II: 552 Evita (Lloyd Webber/T. Rice) (Kiv/Vahing) V: 774 falschen Vertraulichkeiten, Die / V: 698, 905 Faëton of reuckeloze Stoutheit Les fausses confidences ewig Lebenden, Die / Veno Živye (Vondel) II: 326 (Marivaux) II: 552, V: 36 (Rozov) V: 622, 630 Fahnen (Paquet) IV: 413 f Falscher Frieden / Absence of War ewige Spießer, Der (Horváth) Fähnrich Stahls Erzählungen (Hare) V: 938 IV: 593 (Runeberg) IV: 475 False Friend, The (Pix) II: 299 Ex Observationibus Londinensibus Fahrt im Einbaum oder Das Stück False Friend, The (Vanbrugh) (Witt) I: 570 zum Film vom Krieg, Die II: 305 Exagoge (Ezechiel) I: 154 (Handke) V: 504 Falstaff (Verdi) III: 354, 356 Examen für Ehemänner / Examen de Faim (Barrault nach Hamsuns Fama illustrata, La (Campellini) maridos (Ruiz de Alarcón y Hunger) V: 33, 78 II: 478 Mendoza) II: 123 Fair Favourite, The (Davenant) familia de Pascual Duarte, La Exceplus (Lucius Afranius) I: 249 II: 290 Pascual Duartes Familie (Cela) Exercitationes dramaticae (Kolava) Fair Maid of the West; or A Girl Familie der Taras, Die (Kabalevski) II: 477 Worth Gold, The schöne IV: 883 Exerzitia spiritualia (Loyola) Mädchen aus dem Westen oder Familie des Antiquitätensammlers I: 549 Ein Mädchen, das Gold wert ist, oder Schwiegermutter und Exil / L’exil (Ionesco) V: 897 Das (Th. Heywood) Schwiegertochter, Die / existentialisme est un humanisme, L’ Fair Penitent, The (Rowe) II: 298, La famiglia dell’antiquario ossia (Sartre) V: 46, 54 672 La suocera e la nuora (Goldoni) Exode, L’ (Fauchois) III: 589 Fairground (Ten Cate) V: 849 II: 591 Experimentalroman, Der / Le roman Faisons un rêve (S. Guitry) Familie des Pfarrers, Die; auch: Die expérimental (Zola) III: 588 IV: 14 Pastorenfamilie / Papin perhe Explosion (Y. Goll) IV: 69 Faithful Shepheardesse, The (Canth) III: 500, 774 Extremes; or Men of the Day treue Schäferin, Die (Fletcher) Familie Ghonorez, Die Familie (Bulwer-Lytton) III: 425 Falkenmädchen, Das / La Hobe- Schroffenstein, Die (H. v. Kleist) Eygentliche und vollkommene reaute (Audiberti) V: 131 Familie Paemel, Die / Het Gezin van historische Beschreibung des Fall des Schülers Vehgesack, Der Paemel (Buysse) III: 882 Niederländischen Krieges (G. Kaiser) IV: 312 Familie Schroffenstein, Die; (Meteren) II: 818 Fall Wagner, Der (Nietzsche) ursprüngl.: Die Familie Ghono- Ezechias (Birck) I: 533 III: 163 rez; Die Familie Thierrez; auch: Ezio (Gluck) II: 935 Falle, Die / Pułapka (Róbewicz) Die Waffenbrüder (H. v. Kleist) Ezio (Händel) II: 682 V: 758, 760 III: 100 ff Ezio (J.A. Hasse) II: 722, 732 Fälle der Liebe und des Glücks / Familie Selicke, Die (Holz) III: 661, Ezio (Metastasio) II: 617 Lances de amor y fortuna 664 (Calderón de la Barca) II: 136 Familie Thierrez, Die Familie Fabias Hinterlist / Los embustes de Fallissement, Ein / En fallit / Une Schroffenstein, Die (H. v. Kleist) Fabia (Vega Carpio) II: 107 faillite (Bjørnstjerne Bjørnson) Familiengeschichten. Belgrad / fábula de Perseo, La (Vega Carpio) III: 591, 806 Porodicne Price (Srbljanovi) II: 107 falsche Dimitrij und Vasilij Šujskij, V: 660 Fábulas zoológicas (Martínez Der / Dmitrij Samozvanec i Vasilij Familientag, Der / The Family Ballesteros) IV: 209 Šujskij (Ostrovskij) III: 534 Reunion (Eliot) IV: 683 f; V: 220 Face the Music (Berlin) IV: 657 falsche Hase, Der / Le camelot Familienvater, Der; auch: Der fâcheux, Les Plagegeister, Die (Vitrac) IV: 102 Hausvater / Le père de famille (M.: Lully, T.: Molière, B.: Ch. le Falsche Heroismus, Der (A.D. da (Diderot) II: 537, 539, 546, Brun) Cruz e Silva) II: 644 561 f Werkregister 487

Famille Arlequin, La (Santelli) Fatal Marriage; or Innocent Feen, Die (R. Wagner) II: 605 I: 434 Adultery Oronoko, The Fegefeuer des Patricius, Das / Family, The (Boer) V: 857 (Southerne) II: 299 El purgatorio de San Patricio Family Legend, The (Baillie) III: 416 faticosa messinscena dell’Amleto di (Calderón de la Barca) II: 137 Family of Love, The (Middleton) Shakes peare, La (Berardini nach Fegefeuer in Ingolstadt; ursprüngl.: I: 675 Shakes peares Hamlet) V: 584 Die Fußwaschung (Fleißer) Famira Kifared Thamira Fatinitza (Suppé) III: 230 IV: 388–391, 468; V: 318 Khytharedes (Annenski) IV: 771 Fatzer Untergang des Egoisten Feinde, Die / Vragi (Gor’kij) famosas asturianas, Las Johann Fatzer (B. Brecht) IV: 411; V: 468 berühmten Asturierinnen, Die fausse suivante, La falsche Zofe, Feldmühle, Die (J. Richter) II: 950 (Vega Carpio) Die (Marivaux) Felicitas (Causinus) II: 395 Famous History of the Rise and Fall fausses confidences, Les falschen Fels, Der / The Rock (Eliot) of Massaniello, The (Urfey) Vertraulichkeiten, Die (Marivaux) IV: 680, 682 II: 299 Faust (J. W. v. Goethe) II: 749, 784, Fénelon (M.-J. Chénier) II: 572 fanciulla del West, La Mädchen 788, 816 f, 821, 829–840, 890; fenêtre vorace, La (Vitrac) IV: 100 aus dem Goldenen Westen, Das III: 74, 83, 108, 112, 147, 158, Fensterlein, Das / La finestrina (V. (Puccini) 172, 178, 432, 475, 639, 733 f, Alfieri) II: 609 Fando und Lis / Fando et Lis 762, 770 f, 775; IV: 226, 272 f, Ferai (Seeberg) V: 796, 800 (Arrabal) V: 122, 869 277, 280–284, 442, 522 f, 525, Ferdinand Cortez oder Die Erobe- Fanny (Pagnol) IV: 14 527, 555, 561, 571, 575, 578, rung Mexikos / Fernand Cortez Fantasiestücke in Callots Manier 617, 696, 699, 727, 898, 905; ou La conquête du Mexique (E.T.A. Hoffmann) III: 67, 88, 91 V: 136, 201, 211, 215, 220 ff, (Spontini) III: 299 Fantasio (A. de Musset) III: 283 f 240, 314, 338, 351, 363, 368, Ferdydurke (Gombrowicz) farándula, La (Benavente y Martí- 373, 379, 393, 404 ff, 420, 428, IV: 905 nez) III: 841 504, 508 f, 559–564, 639, 652, Fermín Galán (R. Alberti) IV: 181 Farben- und Totalskulptur, Die. 655, 733, 750, 839 Fernando, El (López Mozo) Manifest für eine chromatische Faust; dt. auch: Margarethe IV: 210 und polyexpressive Plastik / La (Gounod) III: 332, 334 f, 846 ferne Fürstin, Die / La princesse scultura dei colori e totale. Faust (Klingemann) III: 112 lointaine (Rostand) III: 581 Manifesto per una plastica Faust (Spohr) III: 94 ferne Klang, Der (Schreker) III: 719; cromatica e poliespressiva Faust. Eine subjektive Tragödie / IV: 453, 455 (Prampolini) IV: 148 Fausto – Tragédia Subjectiva Fest auf Solhaug, Das / Gildet på farendt Schueler im Paradeiss, Der (Pessoa) V: 382 Solhaug (H. Ibsen) III: 464, 493 (Hans Sachs) I: 527 Faust. Trauerspiel mit Gesang und Fest der Handwerker, Das (Angely) Farnace (Corselli) II: 643 Tanz (J. v. Voß) III: 110 III: 109 Farsa de Inês Pereira (G. Vicente) Faust √1+2 (Marthaler nach Goethe) Fest der Matrosen, Das [Ballett] I: 380, 499 II: 840; V: 380, 384 f II: 886 Farsa de los Reyes Magos Fausta (Donizetti) III: 350 Fest der Schauspielkunst, Das (Lanz) (R. Alberti) IV: 175 Faustbuch Historia Von II: 716 Farsa o quasi Comedia de Prabos y D. Johann Fausten Fest der Schuster oder Die edle Antona (Fernández) I: 498 Fausts Leben dramatisiert (F. Müller) Zunft, Das / The Shoemaker’s Farsas contemporáneas (Martínez II: 830 Holyday or The Gentle Craft Ballesteros) IV: 209 Fausts Leben, Taten und Höllenfahrt (Dekker) I: 595, 674 Faschingsende (Topol) V: 714 (F.M. Klinger) II: 830 Fest der Vernunft, Das / La fête de la Fase (Keersmaeker) V: 869 favola d’Orfeo, La (Poliziano) raison ou la rosière républicaine Fashionable Lover, The (Cumber- I: 423, 445 (Grétry/Maréchal) II: 572 land) II: 689 favola di Dafne, La (Corsi/Rinuccini) Fest des Hymenäos, Das / Les fêtes Fatal Curiosity Unglückliche II: 45 de l’Hymen (Noverre) II: 727 Neugier (Lillo) Favoritin, Die / La Favorita (Doni- Fest für Boris, Ein (Bernhard) Fatal Extravagance, The (A. Hill) zetti) III: 296, 364 V: 338, 344 II: 673 Fédora (Sardou) III: 320, 323, 834 Fest für Kinder / Fiesta para los Fatal Falsehood (Hewitt) II: 675 Fedra (Unamuno) IV: 182 niños (García Lorca) IV: 188 488 Werkregister

Fest unseres Heilands vom Schiff, Fiestas gordas del vino y el tocino fiore sotto gli occhi, Il (F.M. Martini) Das / Sagra del Signore della (Romero Esteo) IV: 209 IV: 125 Nave (Pirandello) IV: 159 Figaro läßt sich scheiden (Horvath) Fiorina (Calmo) I: 428 Festa teatrale (Campellini) II: 478 IV: 595, 600 First Day’s Entertainment at Rutland Feste des Lebens und der Kunst Figaro littéraire, Le [Zeitung] House, The (Davenant) II: 278 (Behrens) III: 623, 639 V: 48 Firstborn, The (Fry) IV: 686 Festin, Le (Fokin) III: 614 Figaro, Le [Zeitung] IV: 130, 135 Fischer, Die / Fiskerne (J.J. Hart- Festkleider des Verblichenen, Die / Figaros Hochzeit; auch: Figaro’s mann/Ewald) II: 910 Las galas del difunto (Valle- Heyrath Hochzeit des Figaro, Fischerin, Die (J. W. v. Goethe) Inclán) IV: 186 Die II: 745, 818 Festspiel in deutschen Reimen figlia di Iorio, La Tochter des Flaireurs, Les (Lerberghe) III: 886 (G. Hauptmann) III: 672; Iorio, Die (D’Annunzio) Flaminia, La (D’Isa) II: 56 IV: 290 Figurales Kabinett (Schlemmer) Flamme von Paris, Die (Assafjev/ Festspiele in Salzburg (Hofmanns- IV: 357 Vayonen) IV: 885 thal) IV: 571 Filarmindo (Campeggi) II: 60 Flasche, Die / Pytine (Kratinos) Fête de Juin, La (Appia/Dalcroze) Filippo (V. Alfieri) II: 611 ff I: 168–171 III: 766 f, 770 filla del mar, La (Guimerà) IV: 166, Flavio (Händel) II: 682 f Fêtes chinoises, Les (Noverre) 178 f Fleck auf der Ehr’, Ein (Anzengru- II: 528, 530 fille de Roland, La (Bornier) III: 582 ber) V: 484 Fêtes de l’Amour et de Bacchus fille du Régiment, La Regiments- Fledermaus, Die (J. Strauß) III: 190, (Lully) II: 203 tochter, Die (Donizetti) 228 ff; IV: 295 ff, 299 Fêtes de l’Hymen, Les Fest des Filli di Sciro Pyhillis aus Skyros Fleischawer, Der (Heinrich Julius Hymenäos, Das (Noverre) (Rovere) von Braunschweig/Sackville) Fêtes de l’Hymen, Les (Rameau) Filosofía antigua poética (López II: 340 II: 527 Pinciano) II: 94 Fleur des pois, La (Bourdet) IV: 14 Feu d’artifice (Stravinsky) IV: 54, Filosofo Convinto in Amore, Il fleuve caché, Le verborgene Fluß, 57 (Agricola) II: 712 Der (Tardieu) Feuer aus den Kesseln (Toller) fils de Giboyer, Le (Augier) Flibustiers, Die (F. v. Schiller) II: 846 IV: 323 Pelikan, Der (Laube nach Augier) Fliegen, Die / Les mouches (Sartre) Feuer und Nacht / Uguns un nakts fils de l’air ou l’enfant changé en IV: 26, 380, 731; V: 8, 47, 49, (Rainis) III: 812; IV: 911 jeune homme, Le (Cocteau) 51 f, 55, 182, 197 ff, 220 Feuerjacke / Casaco de Fogo IV: 78 Fliegen lernen (Radikov) V: 689 (R. Correia) IV: 222 fils prodigue, Le (M.: Prokof’ev, Ch.: fliegende Doktor, Der / Le médecin Feuersnot (R. Strauss) III: 720 Balanchine) IV: 57 volant (Molière) II: 254 Feuertanz (Fuller) III: 612 Filumena Marturano (E. De Filippo) fliegende Holländer, Der / Vascello Feuervogel / Fuochi d’artificio (Balla IV: 121; V: 566 f fantasma (Wagner) III: 24, 155, nach Stravinskij) IV: 145 Fin de partie Endspiel (Beckett) 182, 238, 436, 842 Feuervogel / L’oiseau de Feu / Zar- Findelkind, Das / Hittebarnet Floh im Ohr, Der / La puce à l’oreille Ptiza (M.: Stravinskij, L. u. Ch.: (Blanche) III: 491 (Feydeau) III: 579 Fokin) III: 617; IV: 143 Findelkind und Rebell (Fleißer) Flora (Salvadori) II: 14 Feuerwerksmusik / Music for the IV: 390 Florentinerhut, Der / Un Chapeau de Royal Fireworks (Händel) II: 685 Finden Sie, daß Constanze sich Paille d’Italie (Labiche) III: 316 feurige Engel, Der / L’Ange de Feu / richtig verhält? / The Constant Florian Geyer (G. Hauptmann) Ognennyj angel (Prokof’ev) Wife (Maugham) IV: 661 f III: 672 IV: 881 Finger im Auge, Der / Il dito Floridante (Händel) II: 682 Fidelio (Beethoven) II: 882; III: 93, nell’occhio (Fo) V: 571 Florindo (Händel) II: 682 185, 394, 737; IV: 448, 450 fingida Arcadia, La (Tirso de Floß der Medusa, Das (G. Kaiser) fiera, el rayo y la piedra, La Molina) II: 124 V: 469 (Calderón de la Barca) II: 84 fingido verdadero, Lo Spiel wird Flowers of Progress, The (W.S. Fieras afemina amor (Calderón de Wahrheit (Vega Carpio) Gilbert) III: 426 la Barca) II: 74 finta pazza, La (Sacrati/Strozzi) Fluch, Der / Kltwa (Wyspiaski) Fierrabras (F. Schubert) III: 96 II: 26, 189, 214 III: 899 Werkregister 489

Flucht / Escape (Galsworthy) Fortunas de Andrómeda y Perseo Franziska. Ein modernes Mysterium IV: 665 f Schicksale der Andromeda und (F. Wedekind) III: 712 Flucht, Die (Bulgakov) IV: 795, des Perseus (Calderón de la Franzosenhasser, Der / Il Misogallo 825, 874 Barca) (V. Alfieri) II: 612 Flucht aus der Zeit, Die (Ball) Fortunas Spielzeug / Igrzysko Französische Zustände (H. Heine) IV: 551 Fortuny (Radziwill) II: 961 III: 300 Flucht des Königs Bela, Die / Béla Fortunat (Tieck) III: 80 französischen Kleinstädter, Die / La király futása (Ruzitska) III: 548 Fortunats Abenteuer zu Wasser und petite ville (L.-B. Picard, Übers. v. Flug der Lindberghs Lindbergh- zu Lande (A. Müller) III: 198 Kotzebue) II: 814 flug (Hindemith/Weill/B. Brecht) Fortunia, La (D’Isa) II: 56 Fraß der wilden Tiere, Der / Flug in die Anden / L’ordinaire Fossil, Das (Sternheim) IV: 309 La comida de las fieras (Vinaver) V: 182 f Foundations of a National Drama, (Benavente y Martínez) III: 841 Flugleikur (Benediktsdóttir/Gíslason/ The (H.A. Jones) III: 862 Frau des Gouverneurs, Die / Sigurdardóttir) V: 804 Four P.s., The (John Heywood) La gobernadora (Benavente y foire Saint-Germain, La (Regnard) I: 382 Martínez) III: 841 II: 274 Four Plays for Dances (Yeats) Frau im Morgengrauen, Die / folies amoureuses, Les (Regnard) III: 871; IV: 678 La dama del alba (Casona) II: 274 Four Prentices of London, with the IV: 180 f Folkefiende, En Volksfeind, Ein Conquest of Jerusalem, The (Th. Frau Morli I und II; auch: Zwei (H. Ibsen) Heywood) I: 595, 674 Frauen in einer / La Signora Folkesagn, Et Volkssage, Eine Four Seasons, The vier Jahreszei- Morli, una e due (Pirandello) (M.: Gade/Hartmann, T. u. Ch.: ten, Die (Wesker) IV: 161 Bournonville) fourberies de Scapin, Les Scapins Frau Warrens Gewerbe / Mrs. Folkungasaga, Die / Folkungasagan Schelmenstreiche (Molière) Warren’s Profession (G.B. Shaw) (A. Strindberg) III: 792; IV: 729 Fourchambault, Les (Augier) III: 866; V: 855 folle de Chaillot, La Irre von III: 311 Frauen des Ochsen, Die / Les Chaillot, Die (Giraudoux) Fra Diavolo oder Das Gasthaus in femmes du boeuf (Audiberti) Fondazione e Manifesto del Futu- Terracina / Fra Diavolo ou V: 131 rismo (Marinetti) III: 818; L’hôtellerie de Terracine (Auber) Frauen im eigenen Heim, Die / Le IV: 130 III: 306 donne de casa sua (Goldoni) fontain van de liefde en die van den Frage an das Schicksal, Die (Schnitz- II: 592 haat, De (Rochefort) II: 700 ler) III: 754 Frauen von Aitna, Die / Aitnaiai Fontaine de Jouvence, La Jung- Fragmente (Novalis) III: 78 (Aischylos) I: 87 brunnen, Der Fragmente über Menschendarstel- Frauen, die das Thesmophorienfest Fool, The Irre, Der (Bond) lungen auf den deutschen Bühnen begehen; auch: Die Thesmo- Fool’s Revenge, The (T. Taylor) (Iffland) II: 740 phoriazusen / Thesmophoriazusai III: 424 Fragua d’Amor (Vicente) I: 499 (Aristophanes) I: 12, 55, 147 f, Footfalls (Beckett) V: 93 fragwürdige Familie, Die (Nerulos) 171, 178 f Force du sang, La (A. Hardy) III: 563 Frauen. Krieg. Lustspiel (Brasch) II: 207 Francesca da Rimini (D’Annunzio) V: 481 Formentanz (Schlemmer) IV: 359 III: 831; IV: 125 Frauenopfer, Das (G. Kaiser) Förmlichkeiten / Le Cerimonie Francesca da Rimini (Pellico) IV: 328 (Maffei) II: 611 III: 352 Frauenvolksversammlung, Die Förster im Schmalzkübel, Der Francesca da Rimini (Zandonai) Weibervolksversammlung II: 714 IV: 125 (Aristophanes) Forsythe Saga, Die / The Forsythe Francillon (Dumas fils) III: 315 Fräulein Julie (Cullberg nach Saga (Galsworthy) IV: 664 Frank V. (Dürrenmatt) V: 235, Strindberg) IV: 725 Fortissimo (Vauthier) V: 93 690 Fräulein Julie / Fröken Julie / Fortsetzung des Faust von Göte Frankfurter Passionsspiel I: 292, Mademoiselle Julie (A. Strind- (Schöne) III: 110 358 f berg) III: 493, 591, 773, 781, fortuna de Silva, La (Sagarra) Franz von Sickingen (Lassalle) 785, 788, 790 f; IV: 370; V: 286, IV: 201 III: 135 378, 816, 821 490 Werkregister

Fräulein von Saint-Cyr, Die / Friedejauchtzende Teutschland, Das Fuenteovejuna (Monroy y Silva) Les demoiselles de Saint-Cyr (Rist) II: 391 II: 154 (Dumas père) III: 282 Frieden, Der / Eirene (Aristophanes) Fuenteovejuna (Vega Carpio) Fräulein von Scuderi, Das (E.T.A. I: 23, 43, 128, 170 f, 173, 175 f; II: 106, 109, 111 f; IV: 806, 817 Hoffmann) IV: 456 IV: 209 fuerza lastimosa, La (Vega Carpio) Frawenzimmer-Gesprechsspielen Frieden, Der (Hacks nach Aristo- II: 323 (Harsdörffer) II: 386 phanes) V: 430, 440 Fugleelskerne (Bjørneboe) V: 799 Frégonde (A. Hardy) II: 207 Frieden des Königspaares und die Fuhrmann Henschel (G. Haupt- Freidenker, Der / Fritänkaren Jüdin von Toledo, Der / Las paces mann) III: 672, 675, 677, 839 f, (A. Strindberg) III: 788 de los reyes y judía de Toledo 905 freie Frau, Die / Une femme libre (Vega Carpio) II: 108, 639 Fulgens and Lucrece (Medwall) (Salacrou) V: 42 Friedensfest, Das (K. Guggenheim) I: 396 Freie Liebe (Halbe) III: 664 IV: 546 Fulgor y muerte de Joaquín Murieta Freies Volk / Vrij Volk (Defresne) Friedensfest, Das (G. Hauptmann) (Neruda) V: 544 IV: 716 f III: 634, 668; IV: 828 Fulvia (Kaalund) III: 803 Freigeist, Der Freygeist, Der Friedenskaiser (Spiró) V: 702 fundación, La Stiftung, Die (G.E. Lessing) Friedewünschende Teutschland, Das (Buero Vallejo) Freihafen [Zeitung, Hg. v. Ziegel] (Rist) II: 389, 391 Funérailles de la Foire, Les (Lesage) IV: 368 Friedrich und Anna (G. Kaiser) II: 515 Freiheit in Krähwinkel (Nestroy) IV: 338 Fünftes Darmstädter Gespräch: Über III: 117, 221 Friedrich Wilhelm I. (Hans Rehberg) Theater V: 205, 208 ff, 218, 226, Freiheitsberaubung (Plenzdorf) IV: 524 229 f V: 412 Fritz Schwigerling (F. Wedekind) Funny Face (Gershwin) IV: 657 Freimütige, Der [Zeitschrift, Hg. v. III: 702, 707 f Fuoco eterno custodite delle Vestali, Kotzebue] II: 812 fröhliche Weinberg, Der (Zuck- Il (Draghi/Minato) II: 446 Freischütz, Der (C.M. v. Weber) mayer) IV: 380 ff Fuori del mondo IV: 131 III: 22 f, 60, 69, 92–96, 179, 353, Frondörern (Lindblad) III: 495 Für ein armes Theater / Ku teatrowi 394, 436, 509; V: 369 Frösche, Die / Batrachoi (Aristopha- ubogiemu / Towards a Poor Freitag (Claus) V: 845 nes) I: 88, 107, 147, 171, 173, Theatre (Grotowski) V: 737 f, Freiwild (Schnitzler) III: 678 178 ff, 182; V: 344 748 Fremde, Der / L’étranger (Camus) Frost in the Flower, The (O’Casey) Für ein menschlicheres Theater / Per V: 56, 74 IV: 670 un teatro umano (Strehler) Fremde, Die / La straniera (Bellini) Frou-frou (Meilhac/Halévy) V: 557 III: 355 III: 577 Für geleistete Dienste / For Services Fremdenführerin, Die (B. Strauß) Frühling 71 / Le printemps 71 Rendered (Maugham) IV: 662 V: 313, 367 (Adamov) V: 95, 99 Für Lukrezia / Pour Lucrèce (Girau- Frères (Lugné-Poë) IV: 752 Frühlings Erwachen (F. Wedekind) doux) IV: 105, 107, 114; V: 37 Freud und die Zukunft (Th. Mann) III: 681, 694, 699 f, 702, 707, Für seine Gebieterin sterben (Seipp) I: 10 710, 742, 892; IV: 287, 404, 521, II: 944 Freund, Liebender und Untertan / 616, 648; V: 268 f, 276, 330, 340, Furbo, Il Schelm, Der (Stellato) Amigo, amante y leal (Calderón 903 Furcht und Elend des Dritten de la Barca) II: 136 Frühlingsopfer sacre du print- Reiches; auch: 99 % (B. Brecht) Freunde (Strindberg) emps, Le (Stravinskij) IV: 476, 533; V: 201, 235, 283, IV: 744 fruktansvärd lycka, En (Norén) 469, 666, 766 Freunde gewinnen / Ganar amigos V: 826 Fürst, Der / Il Principe (Machiavelli) (Ruiz de Alarcón y Mendoza) Frutti delle moderne comedie I: 407, 412, 423, 588 II: 123 (Cecchini) II: 50 Fürst und der Bürger, Der Freunde machen den Philosophen, Fuchsjagd / La caccia alla volpe (Houwald) III: 117 Die (Lenz) II: 803 (Verga) III: 823 Fürst und der Dichter, Der Freygeist, Der (G.E. Lessing) II: 762, Fuego de Dios en el querer bien (Deinhardstein) III: 110 773 f, 792 Teufel hol’ die Liebe, Der Fürstenlecker, Der / Fursteslickaren Fric-Frac (Bourdet) IV: 12 (Calderón de la Barca) (Norén) V: 826 Werkregister 491

Fürstenpredigt (Müntzer) I: 513 Galgei Mann ist Mann (Weill/ gazza ladra, La diebische Elster, Fußgänger der Luft / Le piéton de B. Brecht) Die (Rossini) l’air (Ionesco) V: 38, 41, 79, Galilejevo uzašaše (Šoljan) V: 652 Gebet / Oraison (Arrabal) V: 122 107 f Galileo Galilei Leben des Galilei geboorte van Arlequin, De Fußwaschung, Die Fegefeuer in (B. Brecht) (Rochefort) II: 700 Ingolstadt (Fleißer) gallardo español, El (Cervantes Gebrauchsanweisung (Horváth) Futurismo, El (Alomar) IV: 131 Saavedra) I: 511 IV: 593 f, 596 f Futuristenabend in Mailand Galora von Venedig (T.B. Berger) Geburt, Die / La naissance (Gatti) (Boccioni) IV: 138 II: 768 V: 179 Futuristengefahr (H. Pfitzner) Gamester, The (Moore) II: 675 Geburt der Athene / Athenas Gonai IV: 453 Ganz einfache Gedanken über das (Hermippos) I: 184 futuristische Bühnenatmosphäre, Die Theater (Ionesco) V: 76 Geburt der Tragödie aus dem Geiste / Atmosfera scenica futurista Ganze Tage in den Bäumen / Des der Musik, Die (Nietzsche) I: 27, (Prampolini) IV: 137, 148, 150 journées entières dans les arbres 138; III: 60, 163; IV: 811 Futuristische Bühnenmalerei und (Duras) V: 37 Geburt des Friedens, Die / La Choreographie. Technisches Gara, La (Bertoli) II: 418 Naissance de la Paix (Déscartes/ Manifest / Scenografia e coreogra- Garga Im Dickicht der Städte C.A. de Beaulieu/Desonnes) fia futurista. Manifesto technico (B. Brecht) II: 467 (Prampolini) IV: 148 f Gargantua und Pantagruel / Geburtstagsfeier, Die / The Birthday Futuristische Dekorationskunst / Gargantua et Pantagruel Party; auch: Celebration (Pinter) Arte decorativa futurista (Pram- (Rabelais) III: 605; V: 37 V: 928 polini) IV: 149 Garrick oder die englischen Schau- Gedanken / Pensées (Pascal) II: 2, Futuristische Edition (Marinetti) spieler / The Actor: A Treatise on 180, 188, 240 IV: 137 the Art of Playing / Garrick, ou Gedanken über das Wesen des futuristische Lufttheater, Das / les acteurs Anglais (J. Hill) Dramas (Sternheim) IV: 305, Il teatro aèro futurista II: 539, 661 307 f (Azari) IV: 148 Garten der Lüste / Le jardin des Gedanken von der Opera (Feind) futuristische Malerei – Technisches délices (Arrabal) V: 123, 519 II: 444 Manifest, Die / La Pittura Gartenfest / Zahradní slavnost Gedanken zur Aufnahme des Futurista. Manifesto tecnico (Havel) V: 712 f, 715 dänischen Theaters (J.E. Schlegel) (Marinetti) IV: 135 ff Gärtnerin aus Liebe, Die / La finta II: 775, 906 Futuristischer Fotodynamismus / giardiniera (Mozart) II: 735 Gedeon (Rüte) I: 533 Fotodinamismo futurista Gas (G. Kaiser) IV: 271, 314 f, 318, geduldige Sokrates, Der (Telemann) (Bragaglia) IV: 152 328, 338, 368–371, 404, 625, II: 448 Futuristisches Manifest der Wollust 692, 708 ff, 788; V: 258 Geeraerdt van Velsen (Hooft) (Saint-Point) IV: 137 Gasmasken / Protivogazy II: 310, 324 ff (Tret’jakov) IV: 862, 870; V: 824 Gefahren der Abwesenheit, Die / Gabrielle (Augier) III: 310 Gáspár Varrós Recht (Hay) IV: 636 Los peligros de la ausencia Gala Placídia (Guimerà) III: 844 Gasparone (Millöcker) III: 228 (Vega Carpio) II: 109 galanteries du Duc d’Ossone, Les Gastfreund, Der (Grillparzer) Gefährliche Liebschaften / (Mairet) II: 248 III: 206 Les liaisons dangereuses galas del difunto, Las Festkleider Gastspiel, Das Kammersänger, (Choderlos de Laclos) V: 456 f des Verblichenen, Die (Valle- Der (F. Wedekind) Gefangenen, Die / Captivi (Plautus) Inclán) Gastwirtin, Die / La locandiera I: 236 ff; II: 792 Galatea (Sagarra) IV: 201 (Salieri) II: 946 Gefangenen von Algier, Die / Los Galathea (Lyly) I: 600 Gattin, Die / La moglie (Torelli) cautivos de Argel (Vega Carpio) Galerie des glaces, La (Bernstein) III: 353 II: 108 IV: 14 Gaudeamus (Dodin) V: 644 Gefängnisse von Algier, Die / Los Galerie du Palais oder Die Freundin Gaukler, Der (Bosch) I: 370 baños de Argel (Cervantes als Rivalin, Die / La galerie Gaunereien des Scapin, Die Saavedra) I: 511 du Palais ou L’amie rivale Scapins Schelmenstreiche gefesselte Phantasie, Die (Raimund) (P. Corneille) II: 221, 250 (Molière) III: 214 f; V: 490 492 Werkregister

gefesselte Prometheus, Der; auch: gelehrten Frauen, Die / Les femmes Gerechten, Die / Les justes (Camus) Prometheus gefesselt / Pro- savantes (Molière) II: 257 V: 56, 59, 62, 342 metheus desmotes (Aischylos) gelibte Dornrose, Die (Gryphius) Gerettet / Saved (Bond) V: 267, 276, I: 87 f, 99, 102 f, 105, 107; II: 396 899, 919–922, 925 f V: 317, 511, 664 geliebte Adonis, Der (Keiser) gerettete Alkibiades, Der (G. Kaiser) Gegen die Form (Kantor) V: 742 II: 445, 458 IV: 315 Gegen geheimen Schimpf geheime geliebte Stimme, Die / La voix gerettete Venedig, Das (Hofmanns- Rache / A secreto agravio secreta humaine (Cocteau) IV: 77; thal) II: 298; III: 679 f, 747, venganza (Calderón de la Barca) V: 851 750 II: 133, 137 Gelopea (Campeggi) II: 60 Gericht über die Meuterer von Gegenmittel, Die / L’antidoto gemeinsam Frühstückenden, Die / Kronstadt (Višnevskij) IV: 878 (V. Alfieri) II: 609 Synaristosai (Menander) I: 193 Gerichtstag (Hay) IV: 634 Gegenstand verschwindet, Der Gendre de Monsieur Poirier, Le Germania Tod in Berlin (Heiner (Kantor) V: 742 Schwiegersohn des Herrn Poirier, Müller) V: 347, 411 f, 414, 425, geheime Königreich, Das (Kenek) Der (Augier) 451, 455 f IV: 450 General Laudon (F. Kaiser) Germinal (Zola) V: 142 Geheimnis des Himmels, Das / III: 225 Gero (Jirásek) IV: 610 Himlens hemlighet (Lagerkvist) Generals Francos Leidensweg / La Gerusalemme liberata befreite III: 783 passion du Général Franco (Gatti) Jerusalem, Das (Tasso) Geheimnisvolle, Der (J.E. Schlegel) V: 178 Gesammelte Werke (B. Brecht) II: 776 Genet a Tangeri (Magazzini Crimi- IV: 479, 483–487, 490 gehörnte Siegfried, Der (Hebbel) nali) V: 586, 589 Gesang der Nachtigall / Le Chant du III: 140 Gengangere Gespenster (H. Ibsen) rossignol (M.: Stravinskij, Ch.: Geisel, Die / The Hostage; Gengis Khan (Bauchau) V: 149 Massine, Dek.: Matisse, Ballets ursprüngl.: An Giall (Brendan Génie du christianisme, Le Geist Russes) IV: 58, 142, 846 Behan) V: 906, 916 ff des Christentums, Der (Chateau- Gesang vom Lusitanischen Popanz, Geisha, Die (S. Jones) III: 741 briand) Der (Weiss) V: 562, 657, 817, Geist des Christentums, Der / Genoveva (Hebbel) III: 96, 137 825 Le Génie du christianisme Genoveva (Schumann) III: 96 Gesäubert / Cleansed (Kane) V: 940 (Chateaubriand) III: 270 Gente conocida (Benavente y Geschäft ist Geschäft / Les affaires Geist des Faschismus, Der / La Martínez) III: 374, 841 sont les affaires (Mirbeau) Dottrina del fascismo (Gentile/ Gentleman Dancing-Master, The III: 583 Mussolini) IV: 118 (Wycherley) II: 303 geschäftige Müßiggänger, Der Geist, Wille und Verstand / Mind, Genußmensch, Ein Marquis von (J.E. Schlegel) II: 776 Will and Understanding [anonym] Keith, Der (F. Wedekind) Geschicht des Propheten Danielis, I: 392, 394 George Barnwell oder Der Kauf- Die (Salat) I: 534 Geisterbeschwörer, Der / Il Negro- mann von London Kaufmann Geschichte der alten und neuen mante (L. Ariost) I: 422 von London, Der (Lillo) Literatur (F. Schlegel) II: 161 geistige Sendung des Burgtheaters in George Dandin oder Der betrogene Geschichte der deutschen Schau- der Republik, Die (Wildgans) Ehemann / George Dandin ou Le spielkunst (Devrient) III: 21, 23, IV: 564 mari confondu (Molière) II: 184, 150 geizige Ritter, Der / Skupoj rycar’ 249, 255 f; V: 23 Geschichte der Griseldis / Estoire de (Puškin) III: 529 George de Lalaing, Graaf van Griseldis I: 386 Geizige, Der / Gnieren (Holberg Renneberg (Heyst) III: 451 Geschichte der Stadt Konstantinopel nach Molière) II: 907 George Jackson Black and White / L’Histoire ou jex de la ville de Geizige, Der / L’avare (Molière) Minstrel Show, The (Pip Simmons Constantinople I: 387 I: 240; II: 561, 257, 268 f, 347, Theatre Group) V: 919 Geschichte des Don Carlos, Spani- 907; III: 539; IV: 20, 24 ff; V: 205 Georgos Landmann, Der (Menan- schen Prinzen / Histoire de Dom Gelage während der Pest, Das / Pir der) Carlos, fils de Philippe II (Saint- vo vremja cumy (Puškin) III: 529 geraubte Proserpina, Die / Proser- Real) II: 855 gelbe Klang, Der (Th. v. Hartmann/ pina ugrabljena (Gunduli) Geschichte des Dreißigjährigen Kandinsky) IV: 340, 342 II: 481 Krieges (F. v. Schiller) II: 858 Werkregister 493

Geschichte einer Tigerin und andere Gesetze des Minos, Die / Les lois de gewandte Frau, Die / La donna di Geschichten / Storia della tigre e Minos (Voltaire) II: 551 garbo (Goldoni) II: 589 altre storie (Fo) V: 574 Gesichte der Simone Machard, Die Gewehre der Frau Carrar, Die Geschichte einer Treppe / Historia de (B. Brecht) IV: 499; V: 232, 688 (B. Brecht) IV: 472 f, 533 una escalera (Buero Vallejo) Gespenst, Das / O Avejão (Brandão) Gewitter über Gottland (Welk) IV: 200, 202 f, 205 III: 845 IV: 409, 418 Geschichte einer Verwechslung, Die Gespenst, Das / Phasma (Catull) Gewitter, Das / Groza (Ostrovskij) (eromski) IV: 891 I: 232 III: 534 f; IV: 840; V: 834 Geschichte eines Salons / Dzieje Gespenst, Das / Phasma (Philemon Geystlich spiel von der Gottfürchti- salonu (Wroczyski) IV: 908 aus Siloi/Syrakus) I: 192, 236 gen und keuschen Frawen Geschichte eines wahren Menschen, Gespenster / Gengangere / Les Susannen, Ein (Rebhun) I: 541 Die / Povest’ o nastojasem revenants (H. Ibsen) III: 391, Gezeichneten, Die (Schreker) eloveke (Prokof’ev) IV: 881 470, 472, 476 ff, 493, 511, 556, IV: 336, 455 Geschichte Gottfriedens von 591, 619, 634, 674, 677, 680, Ghetto (Heijermans) III: 879 Berlichingen mit der eisernen 693 f, 762, 773, 776, 779, 802, Giaconda, Die / La Gioconda Hand dramatisiert; auch: Ur-Götz 807, 811, 840, 851, 861, 911; (D’Annunzio) III: 829, 831 f (J. W. v. Goethe) II: 781; IV: 260, 267 f, 287, 290 f, 762, Giangir oder der verschmähte Thron V: 379 764; V: 240 (G.E. Lessing) II: 792 Geschichte vom Soldaten, Die / Gespensterkomödie, Die / Mostella- Gianni Schicchi (Puccini) III: 828 L’histoire du soldat (Stravinskij) ria (Plautus) I: 236, 414, 673 f Gier / Crave (Kane) V: 533, 938 IV: 145, 248, 450, 545; V: 574 Gespensterschloss, Das / Straszny Gier unter Ulmen / Desire Under the Geschichte vom Untergang Europas, dwór (Moniuszko) III: 517 Elms (O’Neill) IV: 840 Die (renburg) IV: 853 Gespenstersonate, Die / Spöksonaten Giftgas über Berlin (Lampel) Geschichte von General Suter, Die (A. Strindberg) III: 776, 790 f, IV: 426 f, 430 (Arx) IV: 543 793; IV: 344, 731; V: 78, 818, Giganten / Giant (Stevens) Geschichte von Vasco, Die / Histoire 820 V: 910 de Vasco (Schéhadé) V: 132 f Gespräch im Hause Stein über den Gige fortunato, Il (B. Bernardi) Geschichten aus dem Wiener Wald abwesenden Herrn von Goethe II: 470 (Horváth) IV: 591 ff, 595 ff, (Hacks) V: 440 Gigone Brüste des Tiresias, Die 599 f; V: 316 ff, 483, 486 Gespräche mit Eckermann (J. W. v. (Apollinaire) Geschichten aus dem Wienerwald Goethe) I: 192; II: 128, 215 Gijsbreght van Aemstel Gysbrecht (J. Strauß) III: 228 Gesta Romanorum I: 529, 653 van Aemstel (Vondel) Geschlecht, Ein (Unruh) IV: 249, Gestentanz (Schlemmer) IV: 359 Giletta von Narbonne (Boccaccio) 304, 335 Gestern [Revue, Proletkult Cassel] I: 649 Geschlossene Gesellschaft; auch: Bei IV: 393 Gilgamesh-Epos V: 591, 733 geschlossenen Türen / Huis-clos gestiefelte Kater, Der (Tieck) Ginevra, La (D’Isa) II: 56 (Sartre) III: 784; IV: 21, 223; III: 78 f, 85 giocatore, Il Spieler, Der V: 5, 43 f, 46, 48, 52, 182, 197 gestrandete Sirene, Die / La sirena (Goldoni) Geschorene, Die / Perikeiromene varada (Casona) IV: 180 gioielli della Madonna, I (Menander) I: 193 getanzte Farbe, Die (Delaunay) Schmuck der Madonna, Der Geschwind, eh’s jemand erfährt IV: 62 (Wolf-Ferrari) (Goldoni) II: 739 getreue Prinzeß Pumphia und Hans Giordano Bruno (Wilbrandt) Geschwister, Die (J. W. v. Goethe) Wurst, der tyrannische Tartar III: 143 II: 745, 749, 811, 818; IV: 336 Kulikan, Die (J.F. von Kurz) Giovanna d’Arco (Verdi) III: 357 Geschworenen, Die / Porota (Klíma) II: 935 Giovanni da Procida (Niccolini) V: 713 gewaande onnozele juffer of de III: 352 gesegnete Kind, Das / Det velsignede belagchelijke poëet, De (Soetens Giove in Argo (A. Lotti) II: 421 barn (Saalbach) V: 794 nach Destouches) II: 697 Giroflé Giroflà Zwillings- Gesellschaft, Die [Zeitschrift] Gewalt und Brutalität / Violence et schwestern, Die (Lecocq) III: 660 brutalité (Genet) V: 115 Giselle oder die Wilis / Giselle ou les Gesetze, Die / Nomoi (Platon) gewaltige Hahnrei, Der großmü- Willis (A.C. Adam) III: 305, 332, I: 149 f tige Hahnrei, Der (Crommelynck) 454; IV: 884 494 Werkregister

Giselle; or The Phantom of Night Glücksritter, Der / El arrogante Good-Natur’d Man, The (Gold- Dancers (Moncrieff) III: 407 español (Vega Carpio) II: 109 smith) II: 689 Gismonda (Sardou) III: 319, 323 Goal Gate, The (Gregory) III: 874 Gorboduc or Ferrex and Porrex Gitarrenmann, Der / Gitarmannen gobernadora, La Frau des (Sackville/Norton) I: 569, 584 (J. Fosse) V: 840 Gouverneurs, Die (Benavente y Gore ot uma Verstand schafft Giudizio, Il (Buonarroti) II: 13 Martínez) Leiden (Griboedov) Giunio Bruto Lucius Iunius Gockel, der Geck, auch: Kikeriki / Gossip and Gullibility / Sladur og Brutus Cock-a-Doodle Dandy (O’Casey) trúgirni (Pétursson) V: 802 Giuoco della cieca, Il (Cavalieri) IV: 672, 674 f Göteborger Manifest V: 814, 823 II: 45 Goetz von Berlichingen (J. W. v. Gothaer Theaterkalender pro 1783 Giustino Roncella nato Bogiòlo Goethe) II: 715, 743, 768, 781– II: 936 Ihr Gatte (Pirandello) 784, 816 ff, 850; III: 349; Gott, Kaiser und Bauer (Hay) Gjenboerne (Hostrup) III: 467 IV: 554 IV: 267, 634; V: 23 Gladiadores, Os (Cortês) IV: 220 Goldberg-Variationen (Tabori) Götter, Helden und Wieland Gladiolus Schwertlein, Das V: 482 (J. W. v. Goethe) II: 785, 817 (Livius Andronicus) Golden Age, The (Th. Heywood) Götterdämmerung (Wagner) III: 7, Glanz der Bohème Lichter der I: 674 156, 735, 842; IV: 718 Bohème (Valle-Inclán) goldene Hahn, Der / Solotoj pje- Gottfried von Bouillon / Drama de Glapion-Effekt, Der / L’effet Glapion tuschok / Coq d’or (Rimskij- Godefrido Bullone Duce Lothrin- (Audiberti) V: 130 f Korsakov) IV: 772 giae II: 360, 362 Glas Wasser oder: Ursachen und Goldene Hände / Golden Boy Göttliche Komödie, Die / Divina Wirkungen, Das / Le verre d’eau, (Odets) V: 200 Commedia (Dante Alighieri) ou Les effets et les causes (Scribe) goldene Horde, Die (Blok) IV: 766 V: 82, 264 f, 655, 696 III: 295, 297; IV: 527 goldene Vließ, Das / La toison d’or Göttliche Worte / Divinas palabras Glaube Liebe Hoffnung (Horváth) (P. Corneille) II: 223 (Valle-Inclán) IV: 184 ff; IV: 595; V: 364 goldene Vließ, Das [Trilogie: Der V: 600 Gläubiger / Fordringsägare Gastfreund / Die Argonauten / Götzendienst (Wigman) IV: 444 (A. Strindberg) III: 596, 784, 791 Medea] (Grillparzer) II: 206; Gouchmat der Buhler, Die (Gengen- Glaukos Potneius (Aischylos) I: 87 III: 206 bach) I: 522, 524 f Gleichgewicht, Das (B. Strauß) goldene Vließ, Das / Złote runo Gracchus, der Volkstribun V: 509, 512 (Przybyszewski) III: 898 (Wilbrandt) III: 143 Glembays, Die / Gospoda Glemba- goldene Vließ, Das / Solotoje runo Graf Königsmarck (Heyse) jevi (Krleža) IV: 933 [Zeitschrift] IV: 775 III: 143 Gliederpuppe, Die (Schlemmer) goldene Zeitalter, Das / L’Age d’Or: Graf Öderland (Frisch) IV: 547 IV: 357 première ébauche (Mnouchkine/ Graf von Burgund, Der (Kotzebue) Globe, Le [Zeitschrift] III: 243, 266 Théâtre du Soleil) V: 152 II: 812 Gloriana (Lee) II: 298 Goldfischchen, Das [Ballett] Graf von Carmagnola, Der / Il Conte Glorieux, Le Ruhmredige, Der (Minkus) III: 902 di Carmagnola (Manzoni) (Ph. Destouches) Goldhaupt / Tête d’or (Claudel) III: 350 Glosse für die Bühne (B. Brecht) III: 601; V: 35, 38 Graf von Essey, Der / Le Comte IV: 490 Goldoni >Genius des Lebens< d’Essex (Th. Corneille) II: 507 Glück muß man haben [Revue] (Strehler) II: 588, 591, 598; Graf von Luxemburg, Der (Lehár) IV: 436 V: 588 III: 742 glückliche Hand, Die (Schönberg) Goldoni und seine sechzehn Komö- Graf von Monte Christo, Der / Le IV: 342, 360, 450 f, 455 ff dien / Goldoni e le sue sedici Comte de Monte-Cristo (Dumas Glückliche Tage / Happy Days / Oh commedie nuove (P. Ferrari) père) III: 280 les beaux jours (Beckett) V: 38, III: 353 Gräfin Cathleen, Die / The Countess 40, 78 f, 88, 90–93, 375 f, 790, Goliath (Rüte) I: 533 Cathleen (Yeats) III: 870 f 893 Good bye mister Freud (Copi/ Gräfin Dubarry (Millöcker) III: 228 Glückskuh, Die (Essig) IV: 345 Savary) V: 174 Gram og Signe (Sarti) II: 909 Glücksritter, Der (Charmuzis) Goodly Interlude of Nature, A gran comedia de los bandos de III: 563 (Medwall) I: 392, 395 Verona, La (Rojas Zorrilla) II: 72 Werkregister 495

gran Príncipe de Fez, El Großfürst Groß-Cophta, Der (J. W. v. Goethe) Großherzogin von Gerolstein, Die / von Fez, Der (Calderón de la II: 749, 820 La Grande-Duchesse de Gérol- Barca) große ABC, Das Topaze (Pagnol) stein (Offenbach) III: 329 f gran teatro del mundo, El große Große Emballage (Kantor) 744 großmüthige Scipio, Der (Krieger) Welttheater, Das (Calderón de la große Frieden, Der (V. Braun) II: 445 Barca) V: 426, 441 großmüthige Überwinder seiner Grand divertissement royal de große Galopp, Der (J. Strauß) selbst mit Hanswurst den übl Versailles (Molière) II: 167, 256 III: 228 belohnten Liebhaber vieller Grande Pastorale, La IV: 45 große Glück, Das / Dla szczcia Weibsbilder oder Hanswurst der Grande-Duchesse de Gérolstein, La (Przybyszewski) III: 898 Meister, böse Weiber gutt zu Großherzogin von Gerolstein, große Kalvarienberg, Der (G. machen, Der (Stranitzky) II: 893 Die (Offenbach) Ferrari) I: 408 großmütige Hahnrei, Der; auch: Der grandezas de Alejandro, Las (Vega große Kuppler, Der / El gran galeoto großartige Hahnrei; Der gewal- Carpio) II: 107 (Echegaray y Eizaguirre) tige Hahnrei; Der herrliche Grand-père (L. Guitry) IV: 13 III: 376 Hahnrei / Le cocu magnifique Grandprofoß, Der (Schikaneder) große Kurfürst, Der (Hans Rehberg) (Crommelynck) III: 886; IV: 845, II: 951 IV: 524 851–854, 862 Granida (Hooft) II: 311, 324 große Landstraße, Die / Stora Grossmütiger Rechts-Gelehrter Oder Great Caper, The (Campbell) Landsvägen (A. Strindberg) Sterbender Aemilius Paulus V: 919 III: 781, 793; IV: 328 Papinianus Papininan (Gry- Great Duke of Florence, The große Perücke, Die (Karvaš) phius) (Massinger) I: 675 V: 714 Großstadt 1926 (Jooss) IV: 445 Great Exhibition, The (Hare) Größe und Verfall des Expressionis- Großsultanin Katharina von Oviedo, V: 926 mus (Lukács) IV: 304 Die / La gran sultana Doña Great Favourite; or, The Duke of große Welttheater, Das / El gran Catalina de Oviedo (Cervantes Lerma, The (R. Howard) II: 299 teatro del mundo (Calderón de la Saavedra) I: 511 Great Hunger, The (Bühnenfassung Barca) II: 129, 137, 148, 150, größte Geschichte aller Zeiten, Die / nach dem gleichnamigen Gedicht 413; IV: 267, 282, 288 The Greatest Story Ever Told von Kavanagh) V: 888 große Zauber, Der / La grande magia (Stevens) V: 821 Grecian Daughter, The (A. Murphy) (E. De Filippo) V: 566, 568 Großvater, Der / El abuelo (Pérez II: 688 große Zenobia, Die / La gran Galdós) III: 835 Grenzboten, Die [Zeitschrift] Cenobia (Calderón de la Barca) Groszmüthiger Feldherr Arminius III: 135 II: 136 oder Hermann, Als Ein tapfferer Grenzstein, Der / Głaz graniczny großen Gefühle, Die / Les grands Beschirmer der deutschen Frey- (Zegadłowicz) IV: 898 sentiments (Savary/Grand Magic heit, Nebst seiner Durchlauchti- Grewel der Verwüstung Mensch- Circus) V: 175 gen Thusznelda In einer lichen Geschlechts (Guarinonius) Großes Benediktbeurer Passionsspiel sinnreichen Staats- Liebes- und II: 354 I: 358 Helden-Geschichte (Lohenstein) Griane (Bredero) II: 311, 324 Grosses Mahler-Buch / Groot Aminius Griffe, La (Bernstein) IV: 14 schilderboek (Lairesse) II: 320 grotta di Calipso, La (Da Ponte) Grille, Die [Zeitschrift, Hg. v. Großes Neidhartspiel I: 382 f II: 625 Kotzebue] II: 812 Grosses vollständiges Universal- Grotta di Trofonio, La (Salieri/Casti) Griselda (G. Hauptmann) III: 672 Lexicon Aller Wissenschaften und II: 624 Griseldis (Halm) III: 199 Künste (Hg. v. Zedler) II: 444, Grube zur Dorothea, Die (Klinge- Grobiane, Die / I rusteghi (Goldoni) 757 mann) III: 117 II: 592, 598 Großfürst von Fez, Der / El Gran Grundzüge der verlorenen Abhand- Groß und Klein (B. Strauß) V: 308, Príncipe de Fez (Calderón de la lung des Aristoteles über die 310 Barca) II: 137 Wirkung der Tragödie (Bernay) großartige Hahnrei, Der großmü- Großfürst von Moskau und ver- III: 749 tige Hahnrei, Der (Crommelynck) folgte Kaiser, Der / El gran Duque grüne Kakadu, Der (Schnitzler) Großbürger Möller (G. Kaiser) de Moscovia y emperador III: 678, 753 f; V: 600, 717 IV: 328 perseguido (Vega Carpio) II: 108 grüne Krähe, Die (O’Casey) IV: 671 496 Werkregister

grüne Tisch, Der (Jooss) IV: 64 gute Mensch von Sezuan, Der Halleluja (Kornis) V: 696, 702 grüne Tisch, Der (M.: Cohen, (B. Brecht) III: 842; IV: 473, Hamanus Tragoedia Nova (Nao- Ch.: Jooss) IV: 64, 442, 445 475 f, 478, 496 f, 499, 556; V: 7, georg) I: 542, 544 Grüner Klang (Kandinsky) IV: 342 232, 235, 272, 386, 424, 429 f, Hamburger Jahrmarkt, Der (Keiser) guarda cuidadosa, La wachsame 432, 526, 555 f, 558, 564, 631, II: 445 Posten, Der (Cervantes Saavedra) 637, 666, 679, 733, 898 Hamburger Schlachtzeit, Die Guárdate de la agua mansa Hüte Güter dieser Welt, Die schmutzi- (Keiser) II: 445 dich vor stillem Wasser (Calderón gen Hände, Die (Sartre) Hamburgische Dramaturgie (G.E. de la Barca) guter Kopf, Ein / Een goed Hoofd Lessing) I: 631, 662; II: 162, 665, Guardian, The (Massinger) I: 675 (Herzberg) V: 851 701, 754, 762–765, 775, 777, Guardian, The [Zeitung] II: 650 Guzmán el Bueno (N. Fernández de 794 f, 843, 886 Gudrun (Draesecke) III: 718 Moratín) II: 638 Hamlet / The Tragedy of Hamlet, Gudruns 4. Lied (Tómasson/ Bailey) G’wissenswurm, Der (Anzengruber) Prince of Denmark / Amleto V: 793 III: 190, 225 (Shakes peare) I: 411, 576 f, 582, Gudruns Tod (G. Schumann) Gyges und sein Ring (Hebbel) 589 f, 603, 608 f, 623 f, 631 ff, IV: 504 III: 137, 140, 735, 763; V: 222 642 f, 666; II: 129, 278, 342, 348, guérite, La Schilderhaus, Das Gysbrecht van Aemstel, der Unter- 533, 640, 664, 670, 766, 768, (Audiberti) gang seiner Stadt und seine 886 f, 925, 943; III: 73, 91, 112, Guernica (Arrabal) V: 122 Verbannung / Gijsbreght van 409 f, 459, 467, 489, 815, 852, guerra d’amore, La (A. Parigi) II: 15 Aemstel, d’Ondergang van zijn 858 f, 883, 900, 906; IV: 85, 176, guerra di bellezza, La (G. Parigi) stad en zijn ballingschap (Vondel) 261, 270, 274, 286, 358, 371, II: 15 II: 312, 325, 698 f; III: 451; 375, 402, 404, 413, 524 ff, 566, guerra spiegata ai poveri, La IV: 712 602, 642, 647, 652 f, 691, 712 f, (Flaiano) V: 548 729, 739, 753, 773, 799, 905, Guevara oder Der Sonnenstaat H.M.S. Pinafore, or The Lass That 915, 927; V: 29, 33 ff, 90, 141, (V. Braun) V: 426, 441 Loved A Sailor (W.S. Gilbert/ 220, 223, 240, 270, 274, 284, Guillaume Tell Wilhelm Tell Sullivan) III: 410 286, 300, 312, 317, 324, 327 f, (Rossini) haarige Affe, Der / The Hairy Ape 347, 350, 355, 388, 431 f Guillermo Tell tiene los ojos tristes (O’Neill) IV: 838 f, 841 Hamlet / Amleto (Bene nach Shakes- (Sastre) IV: 206 Haben (Hay) IV: 635 f; V: 459 peare) V: 584 Guntram (R. Strauss) III: 720 habitantes de la casa deshabitada, Hamlet (D. Garrick nach Shakes- Gustav I., König von Schweden / Los (Jardiel Poncela) IV: 180 peare) II: 664 Gustavo primo re di Svezia Hablemos de teatro (Unamuno) Hamlet (W.S. Gilbert nach Shakes- (Goldoni) II: 589 IV: 182 peare) III: 409 Gustav Adolf (A. Strindberg) Hærmændene på Helgeland Hamlet (Heufeld nach Shakes peare) III: 792 Nordische Heerfahrt (H. Ibsen) II: 768, 886; III: 112 Gustav Vasa (A. Strindberg) Hagestolzen, Die (Iffland) II: 740; Hamlet (Perinet nach Shakes peare) III: 777, 792 III: 74 III: 204 Gustav Wasa (C. v. Brentano) III: 80 Hain ohne Liebe, Der / La selva sin Hamlet (F.L. Schröder nach Shakes- Gustav Wasa (Kellgren) II: 812, 919 amor (Vega Carpio) II: 72, 86, peare) II: 768, 887; III: 112 Gustav Wasa (Naumann) II: 910, 107 Hamlet / Amleto (Testori nach 924 Hakims Geschichten / As Histórias Shakes peare) V: 548 Gustave III (Scribe) III: 359 de Hakim (N. Ávila) V: 616 Hamlet (Shakes peare) faticosa Gut der Lanins, Das (Saizev) Hakon Jarl (Oehlenschläger) messinscena dell’Amleto di IV: 828 III: 467, 469 Shakes peare, La (Berardini nach Gut Girls, The (Daniels) V: 939 Halbe Wahrheiten / Relatively Shakes peares Hamlet) Gute Beziehung zu Pferden Speaking (Ayckbourn) V: 936 Hamlet (Shakes peare) jour des (Smyšlajev) IV: 860 ff Halbgott, Der / Heros (Menander) meurtres dans l’histoire de Güte des Titus Milde des Titus, I: 193 Hamlet, Le (Koltès) Die Halbwelt / Le Demi-Monde (Dumas Hamlet (Shakes peare) Studien gute Herr, Der / Pan dobry (Boho- fils) III: 314 über Hamlet (Flaszen nach Shakes- molec) II: 958 Halka (Moniuszko) III: 516 peare) Werkregister 497

Hamlet (Shakes peare) Tragoedia. Harlekins zweiunddreißig Unglücks- Hecastus (Macropedius) I: 556 f Der bestrafte Brudermord oder fälle / Le trentadue disgrazie Hecatommithi (G.B.C. Giraldi) Prinz Hamlet aus Dänemark d’Arlecchino (Goldoni) II: 589 I: 649 (C.A. Paulsen) Harlequin a Sorcerer: with the Loves hechicera, La Hexe, Die (Vega Hamlet (Shakes peare) Tragödie of Pluto and Proserpine [Panto- Carpio) von Hamlet, Prinz von Dänemark mime] II: 681 Heckingborn, De Vonner und (John Green nach Shakes peare) Harlequin Doctor Faustus (Thur- Vanner Herren »von« und Hamlet in Wittenberg (G. Haupt- mond) II: 681 »van«, Die (P.A. Heiberg) mann) III: 673; IV: 526 Harmonielehre (Schönberg) IV: 342 Hector proficiscens (Naevius) Hamlet nach William Shakes peare Harnali, ou la contrainte par cor I: 227 (Tabori) V: 482 [Satire auf Hugos Hernani] Hecyra Schwiegermutter, Die Hamletmaschine, Die (Heiner III: 277 Hedda Gabler (H. Ibsen) III: 474, Müller) V: 369, 450 f, 453, 455 ff Hart í bak (Jakobsson) V: 806 477 f, 697, 802, 905; IV: 291; Hände von Abraham Zacut, Die / harte Brot, Das / Le pain dur V: 326, 331, 820 As mãos de Abraão Zacut (Claudel) III: 603 Hedda Hedda (Maatschappij (Monteiro) IV: 225 Hase Hase / Lapin Lapin Discordia) V: 855 Handelsherr, Der; auch: Der Kauf- (C. Serreau) V: 432 Hefte des Kameramanns Serafino mann / Mercator (Plautus) I: 236 häßliche Schöne, Die / La hermosa Gabbio, Die / I quaderni di Hand-Orakel und Kunst der fea (Vega Carpio) II: 109 Serafino Gubbio operatore; auch: Weltklugheit / Oráculo Manual y Hauptmann von Köpenick, Der Sigira (Pirandello) IV: 154 Arte de Prudencia (Gracián y (Zuckmayer) IV: 227, 381 ff Heidelberger Passionsspiel I: 358, Morales) II: 23, 165, 189, 358 Haus des Barneveldt, Das (Dingel- 360 Handschuh, Ein / En Hanske stedt) III: 145 Heideschuster, Die / Nummisuutarit (Bjørnstjerne Bjørnson) III: 472 Haus in Montevideo, Das; (Kivi) III: 500 Hanneles Himmelfahrt / L’ assomp- ursprüngl.: Die tote Tante (Goetz) Heiland, Der (G. Fuchs) III: 639 tion de Hannele Mattern IV: 544 heilige Experiment, Das (Hochwäl- (G. Hauptmann) III: 591, 666, Haus meines Vaters, Das / Min Fars der) IV: 604 672, 679, 840; IV: 920 Hus (Barba/Odin Teatret) heilige Georg, Der / Il Giorgio Hannibal (Grabbe) III: 119, 124 V: 800 (Porta) II: 53 Hannibal / Annibal (Marivaux) Haus mit zwei Türen ist schwer zu heilige Johanna, Die / Saint Joan II: 552, 791 bewachen, Ein / Casa con dos (G.B. Shaw) III: 865 f, 867 f; Hans Faust (V. Braun) V: 441 puertas mala es de guardar IV: 33 f, 263, 293, 713, 803, 840 f Hans Heiling (Marschner) III: 96 (Calderón de la Barca) II: 136 heilige Johanna der Schlachthöfe, Hans Kohlhaas (J. Saunders) Häuser des Herrn Sartorius, Die / Die (B. Brecht) IV: 468 f, 492 f, V: 348 Widowers’ Houses (G.B. Shaw) 495; V: 222, 543, 556, 562 Hans Makart und die Wiener III: 851, 866 Heilige Krieg, Der / A Guerra Santa Secession (Hevesi) III: 726 Hausmeister, Der / The Caretaker (Monteiro) IV: 225 Hans Sachs (Lortzing) III: 97 (Pinter) V: 928 f, 932, 934 Heilige und Sünder / Saints and Hans Sonnenstößers Höllenfahrt Hauspostille (B. Brecht) IV: 465 Sinners (H.A. Jones) III: 861 (Apel) IV: 521 Hausvater, Der Familienvater, Der Heilige Vladimir, Der / Vladímir Hänsel und Gretel (Humperdinck) (Diderot) Sv’atój (Prokopóvi) II: 487 III: 718 Haute surveillance Unter Aufsicht heiligen Ungeheuer, Die / Les Hanswursts Hochzeit oder Der Lauf (Genet) monstres sacrés (Cocteau) der Welt (J. W. v. Goethe) II: 817 Hautnah / Closer (Marber) V: 943 IV: 74, 78 Happening Theater, Das (Kantor) hazañas del Cid, Las Heldentaten Heiliges Blut (Gippius) IV: 867 V: 742 des Cid, Die (Castro y Bellvís) Heiliges Europa / Saint-Europe Happy Days Glückliche Tage Heather Field, The (Martyn) (Adamov) V: 95 (Beckett) III: 870 Heilkundige, Der / El remediador Happy End (Weill/E. Hauptmann/ Heautontimorumenos Selbst- (Vega Carpio) II: 109 Brecht) IV: 461, 467 quäler, Der (Menander, Terenz) Heimarbeit (Kroetz) V: 298 Hard Day’s Night, A (Nieuw West) Heaven and Earth (Byron) III: 417 Heimat (Sudermann) III: 663, 774, V: 842 Hecasti Komedie II: 463 830; IV: 407 498 Werkregister

Heimchen am Herd, Das (Suškevi wahrer Held / The Playboy of the Hercules auf dem Öta / Hercules nach Dickens’ The Cricket on the Western World (Synge) III: 872 f; Oetaeus (Seneca, Verfasserschaft Hearth) IV: 803 IV: 212, 343; IV: 672; V: 59, 283 umstritten) I: 125, 255 Heimkehr, Die (Houwald) III: 77 Held Henry (Zadek nach Shakes- Hercules monstrorum domitor Heimkehr, Die / The Homecoming peares König Heinrich V.) V: 276 (Comenius) II: 483 (Pinter) V: 930 Helden / Arms and the Man (G.B. heredero del cielo, El Erbe des Heimkehr, Die [Film] (R.: Ucicky) Shaw) III: 866 Himmels, Der (Vega Carpio) V: 467 Heldenplatz (Bernhard) V: 488, héritier de village, L’ (Marivaux) Heimkehr des Abgeordneten, Die / 493, 495, 498, 500–503 II: 552 Powrót posla (Niemcewicz) Heldentaten des Cid, Die / Las Herkules als Liebhaber verliebte II: 958 hazañas del Cid (Castro y Bellvís) Herkules, Der (Cavalli/Buti) Heimkehr des Odysseus, Die / II: 122 Herkules und der Stall des Augias Il ritorno d’Ulisse in patria Helena (Euripides) I: 127, 137 f; (Dürrenmatt) V: 528 (Monteverdi) II: 48 II: 834 Herkus Mantas (Grušas) V: 767 Heimsljós Weltlicht (Laxness) Helene (Theodektes von Phaselis) hermanas bandoleras, Las V: 805 I: 152 Schwestern als Räuberinnen, Die Heinrich der Löwe Hertzog Hell-Dunkel / Clair-Obscur (Vega Carpio) Heinrich der Löwe (Steffani) (Cocteau) IV: 74 Hermannsschlacht, Die (Grabbe) Heinrich IV., V., VI., VIII. Henker von Peru, Der / Le Bourreau III: 119, 124 f König Heinrich IV., V., VI., VIII. du Perou (Ribemont-Dessaignes) Hermannsschlacht, Die (H. v. Kleist) (Shakes peare) IV: 83, 620 III: 101, 104 f, 154; IV: 285; Heinrich IV. / Enrico IV. (Pirandello) Henker, Der / Bödeln (Lagerkvist) V: 340 f, 346, 368 IV: 155 ff, 159 f, 163, 370; V: 333 IV: 729 hermosa Ester, La schöne Esther, Heinrich IV. / Henry IV, première Henno (Reuchlin) I: 520, 529, 540 Die (Vega Carpio) partie (Mnouchkine/Théâtre du Henri III et sa cour (Dumas père) hermosa fea, La häßliche Schöne, Soleil nach Shakes peare) V: 153 III: 279 Die (Vega Carpio) Heinrich und Heinrichs Geschlecht Henri VIII (M.-J. Chénier) II: 572 Hernani oder Die kastilische Ehre / (Wildenbruch) III: 143 Henriette oder Sie ist schon verheira- Hernani ou L’Honneur Castillan Heinrichs Tod (Saar) III: 143 tet (Grossmann nach Rousseaus (V. Hugo) III: 263, 266, 271–277, Heir of Morocco, The (Settle) Die neue Heloïse) II: 716 279, 291 II: 299 Henriquez (Baillie) III: 416 Herodes und Mariamne (Hebbel) Heirat, Die; auch: Die Brautwahl / Henry Irving (Craig) III: 859 III: 137, 139 f, 763; V: 240 Ženit’ba (Gogol’) III: 528 f; Hensbergen (Strijards) V: 857 Herodes und Mariamne / Hérode et IV: 377, 809; V: 690 Hepta epi Thebas Sieben gegen Mariame (Voltaire) II: 551 Heirat wider Willen (Hofmannsthal Theben (Aischylos) Heroic Temper, The (Knox) I: 120 nach Molière) IV: 288 Her mit Europa / D.E. = Daës Heroische Sinfonie / Sinfonia eroica Heiratsantrag, Der / Predloženie Evropa (Mejerchol’d nach (Beethoven) II: 882 (A.P. echov) III: 914; IV: 859 renburg/Kellermann) IV: 852 f, Herr Ornifle oder Der erzürnte Heiß / Varmt (J. Fosse) V: 841 856 Himmel / Ornifle ou Le courant heißes Herz, Ein / Gorjacee serdce Herakles (Euripides) I: 127, 136 f d’air (Anouilh) V: 70 (Ostrovskij) IV: 789, 823 f; Herakles (Händel) IV: 443 Herr Puntila und sein Knecht Matti V: 319 Herakles (F. Wedekind) III: 712 (B. Brecht) IV: 475, 478, 480, Hekabe (Euripides) I: 127, 133 f Herakles, Herrscher des Orients / 492, 497, 499 f, 557, 737; V: 178, Heksen (Enna) III: 469 Héraclius, empereur d’Orient 376, 379 f, 396, 418 f, 486, 526, Hekseri eller Blind Alarm Hexerei (P. Corneille) II: 222 530, 532, 817 oder Der falsche Alarm (Holberg) Herakliden / Herakleidai (Euripides) Herr Theodor oder der alte Wider- Hekuba (Dolche nach Euripides) I: 127, 133 ling / Sior Todero Brontolon ossia I: 443 Herbergswirtin, Die; auch: Mirando- Il vecchio fastidioso (Goldoni) Hekuba (rum. Bearbeitung nach lina / La locandiera (Goldoni) II: 592; IV: 126 Euripides) III: 558 II: 591; IV: 20 Herr von Pourceaugnac, Der / Held der westlichen Welt, Der; auch: Hercules am Scheideweg (Brant) Monsieur de Pourceaugnac Der Held des Westerlandes; Ein I: 520 (Molière) II: 256, 271 Werkregister 499

Herren »von« und »van«, Die / soggetto (Pirandello) IV: 161 f; himmlischen Stühle, Die / Heckingborn, De Vonner und V: 822 As cádeiras celestes (N. Ávila) Vanner (P.A. Heiberg) Heute ist mein Geburtstag / Dziiaj V: 616 II: 917 s moje urodziny (Kantor) Hin und zurück (Hindemith) Herrin, Die / Señora Ama (Benavente V: 739, 741, 745 IV: 450, 456 y Martínez) III: 836 Hexe, Die / La hechicera (Vega Hinkemann deutsche Hinke- Herrin und die Magd, Die / Carpio) II: 109 mann, Der (Toller) La señora y la criada Hexenjagd / The Crucible (Arthur Hinze und Kunze (V. Braun) (Calderón de la Barca) II: 136 Miller) V: 232, 898 V: 441 herrliche Hahnrei, Der großmü- Hexentanz (Wigman) IV: 230, Hiob (Ruoff) I: 533 tige Hahnrei, Der (Crommelynck) 444 Hiob; ursprüngl.: Sphinx und Herrliche Tragedi wider die Abgötte- Hexerei des Schmetterlings, Die / Strohmann (Kokoschka) rey darinn angezaigt wirt durch El maleficio de la mariposa III: 756 ff; IV: 294 was Mittel ain Rechte Religion in (García Lorca) IV: 172, 188 Hippes Ritter (Aristophanes) ain Regiment oder Policey mög Hexerei oder Der falsche Alarm, Die Hippolyte et Aricie (Rameau) angericht werden, Ain (Birck) / Hekseri eller Blind Alarm II: 522, 526 I: 533 (Holberg) III: 801 Hippolyte, fils de Thesée (R. Gar- Herrscher, Der Zukunft liegt in Hey Fever Heufieber (Coward) nier) I: 485 den Eiern oder Wie fruchtbar der Hickscorner [Moralität] I: 395 f Hippolytos (Euripides) I: 127, 134 f, kleinste Kreis ist, Die (Ionesco) Hidalla oder Sein und Haben; auch: 258, 260; IV: 936 Hertzog Heinrich der Löwe / Hidalla oder Die Moral der Hippolytus, of rampsalige Enrico Leone (Steffani, B.: Schönheit (F. Wedekind) III: 712; kuischeydt (Vondel) II: 326 Harms) II: 456, 458 IV: 367 Hirt mit dem Karren, Der / The Boy herzensgute Unwirsch, Der / Le Hidden Hand, The (T. Taylor) with a Cart (Fry) IV: 685 bourru bienfaisant (Goldoni) III: 424 Hirte Wolf und die himmlische II: 593 Hier bin ich schon einmal gewesen / Hürde, Der / El pastor lobo y Herzog Theodor von Gothland I Have Been Here Before cabaña celestial (Vega Carpio) (Grabbe) III: 119, 122 (Priestley) IV: 667 II: 106 Herzogin von Malfi, Die / The Hierusalem verwoest (Vondel) Hirten von Bethlehem, Die / Pastores Duchess of Malfi (J. Webster) II: 325 de Belén (Vega Carpio) II: 102 I: 590, 593, 680–684; IV: 476 hija del aire, La Tochter der Luft, Histoire d’un cheval (Razonki) Herzogin von Padua, Die / Die (Calderón de la Barca) V: 626 The Duchess of Padua hija del capitán, La Tochter des Histoire de Dom Carlos, fils de (Wilde) III: 863 Hauptmanns, Die (Valle-Inclán) Philippe II Geschichte des Hesiodoi (Telekleides) I: 184 hijo de Don Juan, El (Echegaray y Don Carlos, Spanischen Prinzen Hessische Landbote, Der Eizaguirre) III: 376 (Saint-Real) [Zeitschrift, Hg. v. Büchner] hijo pródigo, El (Valdivielso) histoire de la destruction de Troy la III: 126, 132 II: 122 Grant, L’ Spiel von der Zerstö- Hester (Murer) I: 534 Hijos de la ira (Alonso) IV: 205 rung von Troja (Millet) Hetaera (Turpilius) I: 241 Hiketides Schutzflehenden, Die Histoire de ma vie (Casanova) Heuchler, Der / Lo ipocrito (Aretino) (Aischylos, Euripides) II: 577 I: 426 Hildebrand (Saar) III: 143 histoire du cochon qui voulait Heuchler, Der Tartuffe oder Der Hilfe im Unglück / El remedio en la maigrir, L’ (Savary/Grand Magic Betrüger (Molière) desdicha (Vega Carpio) II: 108 Circus) V: 175 Heufieber / Hey Fever (Coward) Himenea (Torres Naharro) I: 498 histoire du soldat, L’ Geschichte IV: 658 f Himmel und Hölle (Kornfeld) vom Soldaten, Die (Stravinskij) heure anglaise, L’ kahle Sängerin, IV: 304 Histoire du Théâtre Italien Die (Ionesco) Himmelgartner Passionsspiel- (L.A. Riccoboni) II: 517 heureux stratagème, L’ (Marivaux) Fragmente I: 313 Histoire du théâtre portugais II: 552 Himmelreich / Himnaríki – gedklo- (Rebello) IV: 222 Heute Abend wird aus dem Stegreif finn gamanleikur (A. Ibsen) Histoire du Théâtre Russe gespielt / Questa sera si recita a V: 807 (Evreinoff) II: 962; IV: 801 500 Werkregister

Histoires Naturelles (M.: Ravel, hochherzigen Liebenden, Die / Les Hochzeit des Papstes, Die / Dek.: Larionov, Ballets Russes) amants magnifiques / Przeyrzane The Pope’s Wedding (Bond) IV: 775 nie miia (Molière) II: 165, 184, V: 334, 920 Historia de rege Franciae (Locher) 186, 257, 961 Hochzeit des Pingajo und der I: 518 hochmüthige Alexander, Der / La Fandanga / Bodas que fueron del historia de Tobías, La (Vega Carpio) superbia d’Alessandro (Steffani) Pingajo y la Fandanga (Méndez) II: 106 II: 458 V: 604 Historia de una escalera Hochsommerhochzeit, Die / The Hochzeitspiel auff die Hochzeit zu Geschichte einer Treppe Midsummer Marriage (Tippet) Cana Galileae, Ein (Rebhun) (Buero Vallejo) IV: 657 I: 541 história do teatro português, A Hochzeit, Die Kleinbürgerhoch- Hof voll Sonne, Ein / A Yard in the (Rebello) IV: 222 zeit, Die (B. Brecht) Sun (Fry) IV: 688 Historia Regum Britanniae Hochzeit / Swadba (A.P. echov) Hoffmanns Erzählungen / Les (G. Monmouth) I: 641 IV: 830 Contes d’Hoffmann (Offenbach) Historia Von D. Johann Fausten Hochzeit, Die / Wesele (Wyspiaski) III: 192, 330 f; IV: 296 f, 299, 357 [Volksbuch] I: 550 f; II: 830 f; III: 894, 899 f; V: 512, 731 Hoffnung auf Segen, Die / Op hoop III: 94 Hochzeit auf dem Eiffelturm, Die / van zegen (Heijermans) III: 879, Historia von Susanna in Tragödien- Les Mariés de la Tour Eiffel 881; IV: 828 weis gestellt zu Übung der Jugent (Cocteau) IV: 56 f, 73, 75 Hofgesind Veneris, Das (Hans Sachs) zu Bartfeld in Ungarn (Stöckel) Hochzeit auf dem Eiffelturm, Die / I: 527 f II: 488 Les Mariés de la Tour Eiffel Hofmeister in Ängsten, Der / L’aio Historie of the Life and Death of (Balletts Suédois nach Cocteau) nell’ imbarazzo (Giraud) II: 609; kyng Edward V and of the IV: 61, 75 III: 352 Usurpation of Richard III Hochzeit auf Italienisch / Matrìmo- Hofmeister oder Vortheile der (Morus) I: 611 nio all’italiana (De Sica nach E. Privaterziehung, Der (Lenz) History and Fall of Caius Marius De Filippo Filumena Marturano) II: 770, 784, 803 f, 808; V: 397, (Otway) II: 298 V: 567 420, 468 History of Apollonius and Silla Hochzeit auf Ulvåsa, Die / Bröllopet Höhle von Salamanca, Die / La (Riche) I: 655 på Ulvåsa (F. Hedberg) cueva de Salamanca (Cervantes History of England (Hume) II: 861 III: 491 Saavedra) I: 511 f History of English dramatic poetry Hochzeit Cana Galilee (Schmeltzl) Höhle von Salamanca, Die / La to the time of Shakes peare, The I: 547 cueva de Salamanca (Ruiz de (Collier) III: 85 Hochzeit der Sobeide, Die (Hof- Alarcón y Mendoza) II: 123 History of Mimes and Pantomimes, mannsthal) III: 747 Hokuspokus (Goetz) IV: 544 The (Weaver) II: 680 Hochzeit des Figaro, Die / Le nozze Hölderlin (Weiss) V: 280, 286 History of Scotland (W. Robertson) di Figaro (Mozart/Da Ponte) Holländerbraut, Die (Strittmatter) II: 861 II: 565, 625, 628, 717, 736, 748, V: 393 History of Sir Francis Drake, The 771, 890, 934, 938; III: 377; Hollandsche Spectator, De [Zeit- (Davenant) II: 280 IV: 450, 574 schrift, Hg. v. Effen] II: 319 History of the Theatre, The (Toneel- Hochzeit des Figaro, Die; Der tolle Hölle Weg Erde (G. Kaiser) groep Tse) V: 843 Tag oder Die Hochzeit des Figaro IV: 315, 317, 334, 338 History of Theatre (Ten Cate) / La folle journée ou le mariage de Höllenangst (Nestroy) III: 218; V: 849 Figaro / Le nozze di Figaro V: 468 f History von der fromen gottsförchti- (Beaumarchais) II: 537, 546, Höllenmaschine, Die / La machine gen Frouwen Susanna, Die (Birck) 564–570, 625, 628, 950; IV: 527, infernale (Cocteau) IV: 30, 77 I: 533 824 Holofernis och Judiths Commaedia Hitchcocks Ödipus / Hitchcock’s Hochzeit des Herkules und der opå Rijm i 5 Acter II: 461 driesprong (Strijards) V: 857 Hebe, Die / Le nozze d’Ercole e Holzfällen (Bernhard) V: 488 Hitlers Kindheit / Hitlers barndom d’Ebe (Gluck) II: 722 hombre de mundo, El (Vega) (Rådström) V: 823 Hochzeit des Kreinskij, Die / III: 374 Hobby-Horse, The (Pinero) Svad’ba Kreinskogo (Suchovo- hombre deshabitado, El (R. Alberti) III: 862 Kobylin) III: 536 IV: 181 Werkregister 501

hombres de bien, Los (Tamayo y Hotel in Amsterdam, Das / The Hungerkünstler, Die. Improvisatio- Baus) III: 374 Hotel in Amsterdam (Osborne) nen nach Kafka (Tabori) homme juste et l’homme mondain, V: 912 V: 349 f L’ (S. Bougoinc) I: 400 Hotel Iphigenie / Iphigénie Hôtel Hungerkünstler, Ein (Kafka) V: 349, homme qui, L’ Mann, der, Der (Vinaver) V: 182 757, 759 (Brook nach Sacks) How a Man may choose a Good hüpsch und lustig spyl von dem Homo Necans (Burkert) I: 5, 8, 22, Wife from a Bad (Th. Heywood) frommen und ersten Eydgenossen 96 I: 674 Wilhelm Tellen, Ein (Ruoff) Homúnculo, O (N. Correia) IV: 225 Hoy es fiesta (Buero Vallejo) I: 534 Honest Whore, The ehrbare IV: 203 Hürnen Sewfrid [germ. Heldensage] Dirne, Die (Dekker/Middleton) Hr. Burchardt og hans Familie I: 529 honneur des dames, L’ (A. de la (Hertz) III: 467 Huron, Le (Grétry/Marmontel) Vigne) I: 401 huelga de hijos, La (Gaspar) III: 835 II: 522 honor da entendimiento y el más Hufschmied, Der / Il Marescalo Hüte dich vor stillem Wasser / bobo sabe más, El (Cañizares) (Aretino) I: 425 Guárdate de la agua mansa II: 637 Hugenotten, Die / Les huguenots (Calderón de la Barca) II: 136 honrado hermano, El (Vega Carpio) (Meyerbeer) III: 251, 296, 301, Hüter der Schwelle, Der (Steiner) II: 107 303, 842 III: 762 honrador de su padre, El (Diamante) Hugh, der Viehtreiber / Hugh the Huwelijk van Orondates en Satira, II: 154 Drover (R.V. Williams) IV: 657 Het (Fornenbergh) II: 468 Hoppla, wir leben! (Toller) IV: 323, Huh, diese Gespenster! / Questi Hydria Wasserkrug, Der 392, 419, 569, 752 fantasmi (E. De Filippo) V: 566 f (Menander) Hora, La [Zeitschrift] IV: 205 Hühnerkopf (Spiró) V: 698, 702 Hymenaei (Jonson/I. Jones) I: 687 Horaces, Les (Salieri) II: 527 Hühnersuppe mit Graupen / Hymnis (Statius) I: 241 Horacios, Los (Vega Carpio) II: 107 Chicken Soup With Barley Hyperbolos (Platon, Komödiendich- Horatier, Der (Heiner Müller) (Wesker) V: 898, 913 f ter) I: 184 V: 454 Huis-clos Geschlossene Gesell- hyperboreische Esel oder die heutige Horatier, Die / La Orazia (Aretino) schaft (Sartre) Bildung, Der (Kotzebue) III: 80 I: 443 Huissiers, Les (Vinaver) V: 182 Hyperion oder der Eremit in Horatius / Horace (P. Corneille) Huldigung der Künste (F. v. Schiller) Griechenland (Hölderlin) II: 220, 222 f, 228, 230; III: 321 II: 846 V: 316, 320 Horestes (Pickering) I: 590 Humoristische, Das / L’umorismo Hyperion (Hölderlin) Winterreise Hormesinda (N. Fernández de (Pirandello) IV: 154 ff, 158 im Olympiastadion (Grüber nach Moratín) II: 638 Humorous Day’s Mirth, An Hölderlin) Hörner des Don Friolera, Die / (G. Chapman) I: 594, 673 Hypermnestra (Noverre) II: 727 Los cuernos de don Friolera Humourists, The (Shadwell) II: 301 f Hyperoi sideroi (Kallias) I: 183 (Valle-Inclán) IV: 171, 186 f; Hunchback, The (Sheridan Knowles) Hypobolimaeus (Statius) I: 241 V: 600 III: 418 Hypochonder, Die (B. Strauß) Horo (Strashimirov) V: 688 Hund des Aubry de Mont-Didier, V: 312 Horribilicribrifax Teutsch oder Der (Castelli) II: 746 Hypomone seu Patientia (Macrope- Wehlende Liebhaber (Gryphius) 104 Seiten über die Liebe / 104 dius) I: 556 I: 240; II: 355, 392, 396 stranicy pro ljubov’ (Radzinskij) Hysterie-Studien (Freud) III: 749 Hörst Du, Moskau? / Slyšiš’ Mos- V: 635 kava? (Tret’jakov) IV: 862, 870 f 120 Tage von Sodom, Die / Salò o le I am Talking about Jerusalem Hose, Die (Sternheim) IV: 309 f 120 giornate di Sodoma (Pasolini) Nächstes Jahr in Jerusalem hospital de los locos, El (Valdivielso) V: 550 (Wesker) II: 122 Hunger / Sult (Hamsun) V: 33 I Have Been Here Before Hier bin Hostage, The Geisel, Die Hunger Faim (Barrault nach ich schon einmal gewesen (Brendan Behan) Hamsun) (Priestley) Hostienmirakel I: 336 Hunger / La fam (Oliver) IV: 202 Iason (Antiphon) I: 152 Hot Lips [Musical] IV: 655 Hunger und Durst / La soif et la Ibrahim Sultan (Lohenstein) Hotel Angst (Marthaler) V: 534 faim (Ionesco) V: 107 II: 407, 411; V: 344 502 Werkregister

Ibrahim, the 13th Emperor of the Idiot, Der (Tovstonogov nach Im Feuer/Vor Moskau (Kabalevski) Turks (Pix) II: 299 Dostoevskij) V: 633 IV: 883 Ibsen Gedenkrede (Kerr) III: 722, Idioten (Flaszen nach Dostoevskij) Im Heiligen Land (F. Wedekind) 806 V: 639 III: 699 Icare (Honegger, Dek.: Picasso) Idoménée (Crébillon) II: 548 Im Innern / L’intérieur (Maeterlinck) IV: 57 Idomeneo, König von Kreta / III: 599 f, 793 Iceman Cometh, The Eismann Idomeneo, Ré di Creta (Mozart) Im kleinen Landhaus / W małym kommt, Der (O’Neill) II: 735 dworku (Witkiewicz) V: 739 Ich / Moi (Labiche) III: 317 If it be not Good, the Devil ist in it Im Kongo / Une saison au Congo Ich bin der Meister / Ég er meista- (Dekker) I: 674 (Césaire) V: 180 rinn (Gudmundsdottir) V: 808 If you know not me, you know Im Morgengrauen ist es noch still Ich kehre hierher nie mehr zurück / Nobody, or The Troubles of (Ljubimov nach Vasil’ev) Nigdy tu jub nie powróc Queen Elizabeth (Th. Heywood) V: 635, 644 f (Kantor) V: 741, 743, 745 I: 673 Im Räderwerk / L’engrenage (Sartre) Ich klage an. Offener Brief an den Ifigenie in Tauren (Vondel) II: 326 V: 233, 542 Präsidenten der französischen Ignia d’Asti (Pellico) III: 352 Im Theater (Gallegos y Arnosa) Republik / J’accuse. Lettre ouverte Ignorabimus (Holz) V: 583 III: 361 au Président de la République Ignorant und der Wahnsinnige, Der Im weißen Rößl (Blumenthal) (Zola) III: 2, 581, 588 (Bernhard) V: 338, 510 III: 679 Ich, Ulrike, schreie / Jo Ulrike grido Igrajte tumor v glavi in onesnaženje Im Westen ist Kampf (Višnevskij) (Fo nach Meinhof) V: 575 zraka (Jovanovi) V: 655 IV: 877 Ich will ein Kind haben (Tret’jakov) Ihr Gatte / Suo marito; auch: imaginäre Leben des Straßenkehrers IV: 789, 872 Giustino Roncella nato Bogiòlo August G., Das / La vie imagin- Ich wollte meine Tochter läge tot zu (Pirandello) IV: 154 aire de l’éboueur Auguste G. meinen Füßen und hätte die Juwe- Ik dien (Teirlinck) IV: 695, 697 (Gatti) V: 178 len in den Ohren (Tabori nach Iks, Die / Les Iks (Brook nach imagination créative, L’ (Ribot) Shakes peares Der Kaufmann von Turnbulls The Mountain People) III: 907 Venedig) V: 375 V: 166 Imbrii (Statius) I: 241 Ichneutai Spürhunde (Sophokles) Il ne faut jurer de rien Imeneo (Händel) II: 682 Idea de una reforma de los Teatros Man soll nichts verschwören Immensee (Storm) IV: 258 públicos de Madrid, que allane el (A. de Musset) Immortal Hour, The (Jackson) camino para proceder después sin Il suggeritore nudo (Marinetti) IV: 657 dificultades y embarazos hasta su IV: 132 Imperial de Otón, La Ottos perfección (Díez Gonzáles) Il y avait foule au manoir ou Les Kaiserherrschaft (Vega Carpio) III: 363 monologues (Tardieu) V: 127 Importance of Being Earnest, The Idea of a Christian Society, The ilha do Rei Sono, A Insel des Bunbury oder Die Bedeutung, (Eliot) IV: 680 Königs Schlaf (N. Ávila) ernst zu sein (Wilde) ideale Gattin, Die / La moglie ideale Ilias (Homer) V: 445, 643 Impresario von Smyrna, Der / (Praga) III: 824 Illegalen, Die (Weisenborn) L’impresario delle Smirne idealer Gatte, Ein / An Ideal Hus- V: 201, 394 (Goldoni) II: 589 band (Wilde) III: 864 illusion comique, L’ Spiel der Impromptu de Paris, L’ (Giraudoux) Idealist, Ein. Einige Eindrücke aus Illusionen (P. Corneille) IV: 105 dem Leben eines Königs / En Ilse (F. Wedekind) III: 713 Impromptu von Versailles, Das / Idealist. Nogle Indtryk fra en Im Dämmern des goldenen Palastes L’Impromptu de Versailles Konges Liv (Munk) IV: 754, oder Basilissa Theophano / (Molière) II: 256 757 W mrokach złotego pałacu czyli In der Einsamkeit der Baumwollfel- Idee der Salzburger Festspiele, Die Bazilissa Teofanu (Miciski) der / Dans la solitude des champs (Hofmannsthal) IV: 571 III: 898 de coton (Koltès) V: 28, 185, Idées de Madame Aubray, Les Im Dickicht der Städte; ursprüngl.: 187, 189 (Dumas fils) III: 315 Garga / Im Dickicht (B. Brecht) In der Sache J. Robert Oppenheimer Idiot, Der / Idiot (Dostoevskij) IV: 371, 465–468, 481, 489, 491, (Kipphardt) V: 258 ff, 263 f, V: 387, 633, 750 495; V: 294, 333 f, 422, 426 486 Werkregister 503

In diesem Leben ist alles Wahrheit Innenleben / ycie wewntrzne intruse, L’ Eindringling, Der und alles Lüge / En esta vida todo (Koterski) V: 760 (Maeterlinck) es verdad y todo mentira Innocent Usurper, The (Banks) Ínúk (Benediktsdóttir) V: 803, 808 (Calderón de la Barca) II: 137 II: 299 invasion du vert olive, L’ (Savary) In einer Nacht (Werfel) IV: 268 innocente in periglio, L’ Unschul- V: 173 In het tuinhuis (Gallis) V: 853 dige in Gefahr, Der (Giraud) Invasion, Die / L’invasion (Adamov) In Penombra [Zeitung] IV: 142 Innsbrucker Fronleichnamsspiel V: 95 f In Rom / I Rom (A. Strindberg) I: 363 f invisible príncipe del Baúl, El III: 788 Innsbrucker Osterspiel I: 364 f, (Cubillo de Aragón) II: 154 In seinem Garten liebt Don Perlim- 367 invitation au château, L’ plín Belisa / Amor de Don inocente sangre, La unschuldige Einladung ins Schloß (Anouilh) Perlimplín, con Belisa en su jardín Blut, Das (Vega Carpio) Io, Bertolt Brecht No 1, 2 u. 3 (García Lorca) IV: 189 Insel Alcina, Die / Isola d’Alcina (Strehler nach B. Brecht) V: 556 In Ulm, um Ulm und um Ulm herum (Testi) II: 54 Ion (Euripides) I: 47, 127, 137; (Vostell) V: 250 Insel der Mächtigen, Die / The Island IV: 684 Inachos (Sophokles) I: 159 of the Mighty (Arden) V: 916 Iona (Sorescu) V: 679 inconnue d’Arras, L’ unerbittliche Insel der Vernunft oder Die Zwerg- Ipermestra (Cavalli/Moniglia) II: 46 Sekunde, Die (Salacrou) menschen, Die / L’île de la raison Ipermestra (Gluck) II: 935 Inconti (Strehler) V: 564 ou les petits hommes (Marivaux) Ipermestra (Metastasio) II: 617 Inde, de père en fils, de mère en fille, II: 552 Iphigenia (Ennius) I: 228 L’ (Mnouchkine) V: 154 Insel des Königs Schlaf / A ilha do Iphigenia (Naevius) I: 227 Indes galantes, Les (Rameau) Rei Sono (N. Ávila) V: 616 Iphigenie (Martelli) II: 610 II: 526, 528 Inspektor kommt, Ein / An Inspector Iphigenie / Iphigénie (Racine) Indiade ou l’Inde de leurs rêves, L’ Calls (Priestley) IV: 667 f; V: 905 II: 233, 238 f, 243, 469, 507, 541, (Mnouchkine/Théâtre du Soleil Instruction in der Teatralischen 690, 757 nach Cixous) V: 154 Architectur und Mechanique Iphigenie auf Tauris / Iphigeneia Indian Emperor; or The Conquest of (Fabris) II: 912 he en Taurois (Euripides) Mexico, The (Dryden) II: 297, Intelligent Woman’s Guide to I: 39, 127, 137 ff 647 Socialism, The (G.B. Shaw) Iphigenie auf Tauris / Iphigénie en Indianer in England, Die (Kotzebue) III: 868 Tauride (Gluck) II: 527, 707, II: 717, 811 interdiction du Général Franco, L’ 718, 884 indianische Witwe, oder der Schei- Verbot des General Franco, Das Iphigenie auf Tauris (J. W. v. Goethe) terhaufen, Die (F. Fuß) II: 877 (Gatti) II: 745, 747, 749 f, 785 f, 789, indigent, L’ Arme, Der intereses creados, Los tugendhafte 820, 823 f, 828, 846, 869, 889; (L.-S. Mercier) Glücksritter oder Crispin als III: 52, 60, 171, 729; IV: 700; Indigo und die vierzig Räuber Meister seines Herrn, Der V: 192, 197, 203, 279, 337, 342 (J.B. Strauß) III: 190, 227 (Benavente y Martínez) Iphigenie auf Tauris Ifigenie in Indipohdi; auch: Das Opfer interessanter Fall, Ein / Un caso Tauren (Vondel) (G. Hauptmann) III: 673 clinico (Buzzati) V: 63 Iphigénie Hôtel Hotel Iphigenie indische Königin, Die / The Indian intérieur, L’ Im Innern (Maeter- (Vinaver) Queen (Dryden/R. Howard) linck) Iphigenie in Aulis / Iphigeneia he en II: 293, 299 Interlude of the four Elements (J. Aulis / Iphigénie à Aulis (Euripi- Industrie-Ausstellung, Die (F. Kaiser) Rastell) I: 397 des) I: 126 f, 140, 443; II: 53, 55; III: 224 f Intermezzo (Giraudoux) IV: 32, V: 150, 154, 156 Inès de Castro (La Motte) II: 548 105, 107, 109 Iphigenie in Aulis / Iphigénie en Inès de Castro (Feith) III: 448 Intermezzo (Kotzebue) II: 809 Aulide (Gluck) II: 526, 884 infâme, L’ Scheusal, Das Intervencija (Slavin) IV: 830 Iphigenie in Aulis (G. Hauptmann) (Planchon) Intimitäten / Private Lives (Coward) III: 666, 671, 673 Ingannati, Gl’ (anonym) I: 479, 655 IV: 658, 660 f Iphigenie in Aulis / Iphigénie en inganno d’amore, L’ Von Liebs Intimité (Adamov) V: 95 Aulide (Racine) II: 238, 690 Betrug (Bertoli/B. Ferrari) Intrigant, Der / The Double-Dealer Iphigenie in Delphi (G. Hauptmann) inhumaine, L’ (L’Herbier) IV: 62 (Congreve) II: 301, 303 III: 673; IV: 603 504 Werkregister

Iphigenie Königskind / Ifigenia Ivanhoe (Sullivan) III: 436 James IV (Greene) I: 595 kungabarn (Mol) V: 824 Ivanko, der Mörder von Asen I. / Jan Hus (Tyl) III: 507 Iphigenie/Titus Andronicus (Beuys/ Ivanko, ubietsot na Asenja Jan Klaaszen (Assellijn) II: 323 Peymann/Wiens) V: 336 f, 343 (Drumev) III: 556 Jane Shore Tragödie der Jane ipocrito, Lo Heuchler, Der Ivanov (A.P. echov) III: 914; Shore, Die (Rowe) (Aretino) V: 326, 500, 526, 706 Janus Tulp (Maurik Jr.) III: 452 Irenaromachia. Eine Newe Tragico- Iwein (Klughardt) III: 718 Japanese Way, The IV: 649 comaedia Von Krieg und Frieden jardí abandonet, El (Rusiñol) (Rist) II: 391 J’accuse, J’ Ich klage an (Zola) IV: 179 Irene (Morone) II: 53 Jacinta (Torres Naharro) I: 498 jarretiera de Inglaterra, La (Bances y Irene / Irène (Voltaire) II: 534, 551 Jack Drum’s Entertainment López Candamo) II: 154 irische Witwe, Die / The Irish Widow (Marston) I: 674 Jarry sur la butte (Barrault nach (Garrick) II: 665 Jacob e o Anjo (Régio) IV: 221 Texten von Jarry) V: 37, 39 Iron Age, The (Th. Heywood) I: 674 Jacob Simonszoon de Ryk Jasager, Der (B. Brecht/Weill) Irre, Der / The Fool (Bond) V: 880, (Winter-Merken) II: 693 IV: 450, 460 f, 469 924 Jacob von Gunten (Kurzenberger/ Jason / Giasone (Cavalli/Cigognini) Irre von Chaillot, Die / La folle de Stephan Müller nach R. Walser) II: 458 Chaillot (Giraudoux) IV: 30, V: 534 Jawort der Mädchen, Das / El sí de 105, 107 ff, 113; V: 223, 235 Jacob von Gunten (R. Walser) las niñas (L. Fernández de Irydion (Krasiski) III: 520 V: 534 Moratín) II: 640 Isabella (Coster) II: 319 Jacob von Tyboe (Holberg) II: 916; Je moet ermee leven (Het Werktea- Isidro de Madrid, El (Vega Carpio) III: 461 ter) V: 851 II: 99, 102 Jacobus Usurarius (Bidermann) Je ne suis pas Français (Adamov) Isione, L’ (Alveri/Parisetti) II: 458 II: 372 V: 95 Isis (Lully) II: 192 f Jacques Damour (Hennique) Jean Bête à la foire (Beaumarchais) Island of the Mighty, The Insel III: 590 II: 566 der Mächtigen, Die (Arden) Jagdgesellschaft, Die (Bernhard) Jean Calas (M.-J. Chénier) II: 572 Island Queens; or, The Death of V: 338, 496 Jean de France oder Hans Frandsen / Mary Queen of Scotland, The Jagdpartie Heinrichs IV., Die / La Jean de France eller Hans Frand- (Banks) II: 299 partie de chasse de Henri IV sen (Holberg) II: 915 f Islandglocke, Die / Íslandsklukkan (Collé) II: 572 Jeanne d’Arc (Wetzel) III: 110 (Laxness) V: 806 Jagdszenen aus Niederbayern (Sperr) Jeanne oder Die Lerche / L’Alouette Isle des Amazones (Lesage) II: 515 V: 302 (Anouilh) V: 71 Issipile (Gluck) II: 935 Jäger, Die (Iffland) II: 740, 746, Jedem, was ihm zusteht / Cada cual Issipile (Metastasio) II: 617 776; III: 74 lo que le toca (Rojas Zorrilla) Ist Oper heute noch möglich? Jahreszeit in der Hölle, Eine; auch: II: 155 (Kenek) IV: 455 Ein Aufenthalt in der Hölle / Une Jeder auf seine Weise; auch: Jeder Italian Wife, The (Milman) III: 416 saison en enfer (Rimbaud) IV: 65 auf seine Art / Ciascuno a suo Italien marié à Paris, L’ Jahrmarkt, Der / La Fiera (Buo- modo / Tout pour le mieux (L.A. Riccoboni) II: 517 narroti) II: 57 (Pirandello) IV: 26, 161 Italienerin in Algier, Die / L’italiana Jahrmarkt, Der (F. v. Schiller) Jeder einzelne für sich / Cada uno in Algeri (Rossini) III: 354 II: 842 para sí (Calderón de la Barca) Italienerin in London, Die / Jahrmarktsfest zu Plundersweilern, II: 136 L’Italiana in Londra (Cimarosa) Das (J. W. v. Goethe) II: 745, 817; Jeder stirbt für sich allein (Fallada) II: 946 V: 440 V: 176, 325 Italienische Nacht (Horváth) Jakob oder Der Gehorsam / Jacques Jedermann. Das Spiel vom Sterben IV: 592, 595, 600; V: 267 ou La soumission (Ionesco) des reichen Mannes (Hofmanns- Itinerarium Newes Itinerarium V: 105, 228 thal) I: 396; III: 747, 797 f, 883; Italiae (Furttenbach) Jakobe von Baden (Zahlhas) IV: 256, 263 f, 268, 280, 544, Ivan le terribile (Bizet) III: 337 III: 117 570, 572–578, 580 f, 602, 704, Ivan Susanin Leben für den Zaren jalousie du barbouillé, La (Molière) 750; V: 461, 465, 467, 470, (Glinka) II: 254; IV: 32 507 ff, 513 Werkregister 505

Jedermann 1938 (Lesch) IV: 544 Joannes Calybita (Bidermann) Josephslegende (R. Strauss/ Jedermanniglich bekannten Erzzau- II: 372 Hofmannsthal) III: 723 berer Doctoris Joannis Fausti Job (Ruoff) I: 534 Josephus (Bidermann) II: 372 (Schauspieltruppe von F.C. Jodelet oder Der Herr als Diener / Josephus (Macropedius) I: 556 f Neuber) II: 830 Jodelet ou le maître-valet joueur, Le Spieler, Der (Prokof’ev, Jedes Jahr im Frühling / Todos os (Scarron) II: 248 Regnard) Anos pela primavera (Monteiro) Joe Fleischhacker (B. Brecht) jour des meurtres dans l’histoire de IV: 225 IV: 468, 483 Hamlet, Le (Kóltes) V: 184 Jelisaweta Bam / Elizaveta Bam Johann Sebastian Bach (Barba/Odin Journal du voleur Tagebuch eines (Charms) IV: 875 Teatret) V: 800 Diebes (Genet) Jenneval ou Le Barnevelt français Johanna von Montfaucon (Kotze- Journalist, The (Wesker) V: 915 (L.-S. Mercier) II: 563, 608 bue) II: 812 Journalisten, Die (Freytag) III: 136 Jenseits von Eden / East of Eden Johannes (Sudermann) III: 678, joviale Momolo, Der / Momolo [Film] (R.: Kazan) V: 910 739 cortesan (Goldoni) II: 589 Jenufa / Její pastorkyNa (Janáek) Johannisfeuer (Sudermann) III: 663; Juan José (Dicenta) III: 838, 842 III: 719, 888 IV: 380 Juana (G. Kaiser) IV: 338 Jephta (Händel) II: 685 John Gabriel Borkman (H. Ibsen) Jubelouvertüre (C.M. v. Weber) Jephta / Jephté (Montéclair) III: 477, 840; IV: 291; V: 363, III: 58 II: 526 384, 477, 821 Jubiläum, Das (A.P. echov) Jephtes (G. Buchanan) I: 483, 546 John Glayde’s Honour (Sutro) IV: 859 Jephtha of offerbelofte (Vondel) III: 853 Jud Süß (Harlan) V: 205, 207 II: 325 f John the Evangelist [Moralität] Judas (Haarla) IV: 737 Jephthias (Balde) II: 370 I: 396 Judas Iscariotes (Naogeorg) I: 544 Jeppe vom Berge oder Der verwan- John Woodwill; auch: Pride’s Cure Judas Ischarioth / Judasz z Kariothu delte Bauer / Jeppe paa Bierget (Lamb) III: 419 (Rostworowski) IV: 908 eller Den forvandlede Bonde Johnny Johnson (Weill) IV: 533 Judas Makkabäus / Judas Macca- (Holberg) II: 911, 914–917; Johnson over Jordan (Priestley) baeus (Händel) II: 685 III: 804; IV: 748, 761 IV: 668 Judas Redivivus (Rondeletius) Jerry und Bätely (J. W. v. Goethe) joie des nations, lors de l’apparition II: 463 II: 818 d’Astrée à l’horizon russe, et le Jude von Konstanz, Der Jerusalén conquistada Eroberung retour de l’âge d’or, La (Landé) (W. v. Scholz) III: 698 Jerusalems, Die (Vega Carpio) II: 966 Jude von Malta, Der / The Jew of Jessonda (Spohr) III: 94, 96 joie imprévue, La (Marivaux) Malta (Marlowe) I: 583, 588, Jesus Christ Superstar (Lloyd II: 552 603, 653 Webber/T. Rice) V: 698, 905 jolie Fille de Perth, La (Bizet) Judecata lui Mr. Solomon san Jesus docet in Templo II: 460 III: 337 Cui îi va apartine Mandusco Jesus scholasticus (Macropedius) Jonny spielt auf (Kenek) IV: 456 f, (G.T.M., Bukarest) IV: 924 I: 556 568 Juden, Die (G.E. Lessing) II: 773, jet de sang, ou la boule de verre, Le Josaphatus (Bidermann) II: 372 792 (Artaud) IV: 89, 96 f Josef K. (Mouchtar-Samorai nach Judgement Day (E. Rice) V: 200 jeu de l’amour et du hasard, Le Kafka) V: 530 Jüdin, Die / La juive (J.F. Halévy) Spiel von Liebe und Zufall, Das Josef und Maria (Turrini) V: 504 III: 251, 301 f, 336 (Marivaux) Joseph (Avancini) II: 376 Jüdin von Toledo, Die (Grillparzer) Jeu de Sainte Catherine [Mysterien- Joseph (Birck) I: 533 II: 639; III: 206, 210; V: 51 spiel] I: 329 Joseph (Händel) II: 685 Judith (Birck) I: 533 Jeux Spiele (Debussy) Joseph (Macropedius) I: 540 Judith (Giraudoux) IV: 105, 109, Jew, The (Cumberland) II: 689 Joseph (Ruoff) I: 534 111 Jew, The [verloren gegangenes Stück] Joseph in Dothan (Vondel) II: 326 Judith (Greff) I: 541 I: 653 Joseph in Egypten (Vondel) II: 326 Judith (Hebbel) III: 137 f, 140, 146, Jew of Malta, The Jude von Joseph und Potiphar (Tourpille) 222, 695; IV: 287, 331 Malta, Der (Marlowe) III: 739 Judith (M. Opitz) II: 388 Jew of Venice, The (Dekker) I: 653 Josephi Historia II: 460 Judith (Salat) I: 535 506 Werkregister

Judith (Schmeltzl) I: 547 Jungbrunnen, Der / La Fontaine de Justizaffäre, Eine (Suchovo-Kobylin) Judith (Valle) II: 54 Jouvence (Noverre) II: 530 III: 536 Judith und Holofernes (Nestroy) junge Adler, Der / L’ Aiglon Jux will er sich machen, Einen III: 222 (Rostand) III: 581 (Nestroy) III: 219, 221, 223 Jueces de Castilla (Moreto y junge Gelehrte, Der (G.E. Lessing) Cabaña) II: 160 II: 758, 773, 791 f Kabale der Scheinheiligen oder juez de los divorcios, El junge Mensch, Der. Ein ekstatisches Molière / Kabala svjatoš. Mol’er (Cervantes Saavedra) I: 512 Szenarium (Johst) IV: 304, 511 (Gogol’) IV: 874 juf uit de Tsaar Peterstraat, De junge Welt, Die; ursprüngl.: Kinder Kabale und Liebe (Bäuerle) III: 189, (Toneelgroep Sater) V: 849 und Narren (F. Wedekind) 204 Jugar con fuego Mit dem Feuer III: 699, 702, 706 f Kabale und Liebe (F. v. Schiller) spielen (Barbieri) jungen Mannen Spiegel, Der (Murer) II: 739, 741, 749, 776, 780, 784, jugement dernier des rois, Le I: 534 843, 852–856, 863, 951, 971; (P.S. Maréchal) II: 572 Jungfer, der Matrose und der III: 141, 357, 497, 677, 693; Jugend (Halbe) III: 511, 663, 665, Student, Die / La doncella, IV: 285 f, 406 f, 509, 808; 739; IV: 562 el marinero y el estudiante V: 241, 276, 296, 334, 483, 536 Jugend der Väter, Die (Gorbatov) (García Lorca) IV: 190 Kabale und Liebe Luise oder IV: 821 Jungfrau des Heiligtums, Die / der Triumph der Unschuld Jugend ohne Gott (Horváth) La virgen del Sagrario (Calderón (F. v. Schiller) IV: 600 de la Barca) II: 137 Kaffeehaus, Das / La bottega del Juiz da Beira, O (Vicente) I: 499 Jungfrau im Turm / Jungfrun i tornet caffè (Goldoni) II: 591; IV: 126; Julia (Hebbel) III: 140 (Sibelius) III: 500 V: 279 Julia und ihr Leutnant oder Bis daß Jungfrau von Orleans, Die (F. v. Käfig voller Narren, Ein (Turba) der Tod euch scheidet / Júlia és a Schiller) II: 714, 718, 749, 844– V: 720 hadnagya – avagy holtomiglan- 847; III: 13 f, 73, 152, 466, 486, kahle Sängerin, Die / La cantatrice holtodiglan (Németh) V: 702 498; IV: 354; V: 368 chauve / A Cantora Careca Juliette im Land der Männer / Jungfrauen, Die / Le vergini (Praga) (Ionesco) V: 5, 79, 100, 105, 109, Juliette au pays des hommes III: 824 127, 612 (Giraudoux) IV: 104 Jungfrauenquelle, Die / Jungfru- Kain / Cain (Byron) V: 417, 750 Julius Caesar (Brülow) I: 547 källan (I. Bergman) V: 821 Kainsmal / Kains mærke (Vizki) Julius Cäsar / Giulio Cesare (Conti) Jüngling, Der (Hasenclever) V: 794 II: 610 IV: 331 Kaiser Friedrich Barbarossa Julius Cäsar / Julius César (Grévin) Jüngling und Mädchen / Piltur og (Grabbe) III: 119, 123 I: 484 stúlka (Thoroddsen) IV: 758 Kaiser Heinrich der Sechste (Grabbe) Julius Cäsar / Julius César (Muret) Jünglingsjahre des Hl. Isidors, Die / III: 123 I: 483 La juventud de San Isidro (Vega Kaiser Jones / The Emperor Jones Julius Cäsar / Julius Caesar (Shakes- Carpio) II: 106 (O’Neill) IV: 589 f peare) I: 609, 624, 627 ff, 662; jüngste Tag, Der (Horváth) IV: 597, Kaiser Karls Geisel (G. Hauptmann) II: 342, 347, 670, 739; III: 73, 83, 600 III: 672 147, 151 ff, 236, 445; IV: 252, Juno und der Pfau / Juno and the Kaiser Ludwigs Traum (E. v. Schenk) 371, 887; V: 223, 240, 508, 512, Paycock (O’Casey) IV: 670 f, III: 117 870 674 f Kaiser und Galiläer / Kejser og Julius Cäsar in Ägypten / Juran und Sofia oder Die Türken bei Galilæer (H. Ibsen) III: 473; Giulio Cesare in Egitto (Händel) Sisak / Juran i Sofija ili Turci kod IV: 304 II: 682; IV: 443, 449; V: 148, Siska (Kukuljevi) III: 552 f Kaiser von Amerika, Der / 278 Juristen (Hochhuth) V: 353 The Applecart (G.B. Shaw) Julius von Tarent (Leisewitz) Just Justesens Betænkning over III: 865, 868; IV: 293 II: 768, 780, 784, 948 Komedien (Holberg) II: 917 Kaiser von Atlantis oder Die Todes- Jung muß die Welt noch sein (Grieg) justes, Les Gerechten, Die Verweigerung, Der (Ullmann) IV: 765 (Camus) IV: 612 Jungbrunnen, Der / La Fontaine de Justice (Galsworthy) III: 425; Kaisers Kulis, Des (Plievier) Jouvence (Kochno) V: 37 IV: 666 IV: 422 Werkregister 507

Kalender des Jahres 1933 (Locker) Karol (Mrobek) V: 759 Kaufmann von Berlin, Der (Meh- IV: 407 Karolinger, Die (Wildenbruch) ring) IV: 237, 417, 421, 437 Kalevala V: 696, 779 III: 143 Kaufmann von London, oder Kalldeway, Farce (B. Strauß) Karrig Niding (Ranch) II: 463 Begebenheiten des Georg Barn- V: 310, 313, 315, 356 f, 367 Kartenspieler, Der (Churmuzis) well, Der / The London Merchant, Kälte / Kyla (Norén) V: 828 III: 563 or The History of George Barn- Kamel geht durchs Nadelöhr, Ein / Kartothek, Die / Kartoteka well / Marchand de Londres Velbloud uchem jehly (Langer) (Róbewicz) V: 752, 757 (Lillo) II: 546 f, 563, 674 f, 759, IV: 626 Kasimir und Karoline (Horváth) 775, 778, 904 Kameliendame, Die / La Dame aux IV: 593 ff, 597 ff; V: 384 f, 477, Kaufmann von London, Der Camélias (Dumas fils) III: 309, 536 Barnevelt français (Clement nach 311–314, 316, 323, 335, 578, Kaspar (Handke) V: 162, 337, Lillos The London Merchant) 774, 830; IV: 751, 789 503 f, 604 Kaufmann von Venedig (Shakes- Kammersänger, Der; ursprüngl.: Kaspariana (Barba/Odin Teatret) peare) Variations on the Das Gastspiel (F. Wedekind) V: 799 Merchant of Venice (Marowitz III: 685, 699, 702, 712 f Kassette, Die (Sternheim) IV: 307, nach Shakes peare) Kammertheater / Théâtre de 309; V: 290, 292 Kaufmann von Venedig, Der / The chambre (Tardieu) V: 127 Kästchenkomödie, Die / La Cassaria Merchant of Venice (Shakes peare) Kammertheater / Théâtre de (Ariost) I: 421 f, 459 I: 609, 653; II: 286, 342, 413 f, chambre (Vinaver) V: 182 Kästchenkomödie, Die / Cistellaria 435, 770; III: 73; IV: 272, 274 ff, Kampf der Arbeit gegen das Kapital, (Plautus) I: 236 375 f, 407, 602, 712, 727 f; Der (Okhlopkov) IV: 797 Katarina Ismailova (Šostakovi) V: 223, 327, 375, 470 f, 479, 907 Kampf der Metapher (Sternheim) IV: 882 Kaufmann von Zürich, Der (Bührer) IV: 312 Katechismus der Deutschen (Kleist) IV: 543 Kampf des Negers und der Hunde, III: 69 kaukasische Kreidekreis, Der Der / Combat de nègre et de Katechismus für Liebhaber-Bühnen (B. Brecht) IV: 476, 497 f, 500; chiens (Koltès) V: 147, 185 ff und Anfänger der Darstellungs- V: 7, 144, 205, 229, 231 f, 235, Kampf gegen Gestern, Der (Hilar) kunst III: 108 272, 275, 617, 666, 730, 838 IV: 618 Katharina Knie (Zuckmayer) Kaupns, mein Lieber… / Kaupn, Kampf um den Stil, Der (Behrens) IV: 381, 383; V: 476 mans mlais! (Lsns/Zlte) III: 645 Käthchen von Heilbronn oder die V: 775 Kanaker, Die (F. Jung) IV: 411 Feuerprobe, Das (H. v. Kleist) Kavalier und die Dame, Der / Il Kannibalen, Die / The Cannibals III: 91, 100 ff, 104 f, 694; IV: 259, cavaliere e la dama (Goldoni) (Tabori) V: 348 285, 300; V: 341, 365, 529 II: 591 Kanzlist Krehler (G. Kaiser) IV: 315 Kathleen hört zu / Kathleen Listens Kean oder Genie und Leidenschaft / Kapital, Das (Marx) III: 865; In (O’Casey) IV: 670 Kean ou désordre et génie IV: 468 Katze auf dem Gleis, Die / Koka na (Dumas père) III: 280 f, 702 Karakal, Der / De Caracal (Herz- kolejích (Topol) V: 713 Kean oder Unordnung und Genie / berg) V: 851 Katze im Sack, Die / Chat en poche Kean ou désordre et génie (Sartre) Karl der Kühne (Ott) III: 760 (Feydeau) III: 579 III: 281; V: 50, 55, 577 Karl Hetmann, der Zwerg-Riese Katzelmacher (Fassbinder) V: 279 Kein Hüsung (Reuter) III: 636 (F. Wedekind) III: 712 Katzenkrieg, Der / Gatomaquia Kein Krieg in Troja trojanische Karl Stuart (Fleißer) IV: 389 (Vega Carpio) II: 103 Krieg findet nicht statt, Der Karl von Berneck (Tieck) III: 76 Katzgraben (Strittmatter) V: 408, (Giraudoux) Karlsschüler, Die (Heinrich Laube) 420 f Keine Zeit, keine Zeit / Stundarfri- III: 146, 174 Katzgraben-Notate (B. Brecht) dur (Steinsson) V: 807 Karneval der Krieger / Martes de V: 408, 414 Keiner geht aufs Feld etc. / Nessuno carnaval (Valle-Inclán) IV: 184 Kaufmann, Der Handelsherr, Der va al campo ecc. (Ferrari) III: 353 Karneval in Rom (J. Strauß) (Plautus) Kelberbrüten, Das (Hans Sachs) III: 228 Kaufmann, Der / Emporos (Phile- I: 527 Karnevalszenen (I.L. Caragiale) mon aus Siloi/Syrakus) I: 192, Keres (Aristias) I: 14 V: 675 236 Kerker und Erlösung (Zoff) IV: 345 508 Werkregister

Kerker und Krone (Zedlitz) III: 110 King Lear – Studi e variazioni Irrtümer über das epische Theater Kerker von Sevilla, Der / La cárcel (Berardini nach Shakes peare) (B. Brecht) IV: 485 de Sevilla (Vega Carpio) II: 109 V: 584 kleine Mahagonny, Das Aufstieg Kerzenmacher, Der (Bruno) V: 583 King Richard II, III (Shakes peare) und Fall der Stadt Mahagonny Kesselflickers Hochzeit / The König Richard II., III. (Shakes- (Weill/Brecht) Tinker’s Wedding (Synge) III: 873 peare) kleine Sklavin, Die / Lilla Slafvinnan keusche Susanne, Die (J. Gilbert) King’s Rival; or, The Court and the (Crusell) III: 488 IV: 752 Stage, The (T. Taylor/Reade) kleine Spinne im Spiegel, Die / La keusches Mädchen in Cheapside, Ein III: 424 arañita en el espejo (Azorín) / A Chast Maid in Cheapside Kinobuch, Das (Pinthus) IV: 237 IV: 178 (Middleton) I: 675 Kipper, Die (V. Braun) V: 409, 440 kleine Sündenfall, Der (Arx) Kikeriki Gockel, der Geck Kir Jania (Popovi) III: 554, 925 IV: 543 (O’Casey) Kirchenmensch, Der (Klien) kleine Welttheater oder Die Glückli- Kind, Das / Barnet (J. Fosse) V: 840 IV: 590 chen, Das (Hofmannsthal) Kind der Liebe, Das (Kotzebue) Kirke (Bungert) III: 718 III: 750 II: 694, 717, 810, 812 Kirmes zu Brügge, Die / Kermessen kleinen Ladenmädchen gehen ins Kind Keeper; or, Mr. Limberham, in Brugge eller De tre gaven Kino, Die (Kracauer) IV: 235 The (Dryden) II: 302 [Ballett] (Bournonville) III: 470 Kleinen, Die (Lenz) II: 803 Kinder der Sonne / Deti solnca Kirschgarten, Der / Višnëvyj sad / La Kleiner Mann, was nun? (Dorst/ (Gor’kij) III: 905, 917; IV: 864 cerisaie / Il giardino die Ciliegi Zadek nach Fallada) V: 321 Kinder des Olymp / Les enfants du (A.P. echov) III: 901, 905 f, 912, Kleiner Mann, was nun? (Fallada) paradis (R.: Carné, Drehbuch: 914 f; IV: 36, 652, 859; V: 167, V: 321 Tardieu) III: 258; V: 9, 33 276, 288 f, 326, 433, 478, 512, Kleinere prosaische Schriften Kinder eines harten Loses; auch: 561, 632, 635, 642, 673 Schaubühne als eine moralische Kinder eines harten Schicksals / Kitchen, The Küche, Die (Wesker) Anstalt betrachtet, Die (F. v. Kovan onnen lapsia (Canth) Kjœrlighed paa Nicolai Taarm Schiller) III: 500 (H.Ch. Andersen) III: 467 Kleines Handbuch für die Stadtgue- Kinder und Narren junge Welt, Klassernas död (Norén) V: 828 rilla / Petit manual de la guérilla Die (F. Wedekind) Klatschbase, Die / La commère urbaine (Gatti) V: 179 Kinder von Heutzutage, Die / Les (Marivaux) II: 552 Kleines Handbuch für Schauspieler / enfants de Maintenant Klaue, Die / La Griffe (Sartène) Manuale minimo dell’actore (Fo) [Moralität] I: 401 III: 444 V: 570 Kinderkönig, Der / L’enfant roi Klavierspiele (F. Roth) V: 297 Kleines Nürnberger Neidhartspiel (Bruneau) III: 609 Klavierspielerin, Die (Jelinek) I: 382 f Kinderkreuzzug / Cruciada coiilor V: 505 Kleines Organon für das Theater (Blaga) IV: 924 Klein Eyolf / Lille Eyolf (H. Ibsen) (B. Brecht) IV: 473, 478 f, 487, Kindermörderin, Die (H.L. Wagner) III: 479, 596 770; V: 417 II: 784 Klein Kirsten / Liden Kirsten (J.P.E. Kleines Organon für das Theater Kindheit des Hl. Isidors, Die / La Hartmann/H.Ch. Andersen) Nachträge zum Kleinen Organon niñez de San Isidro (Vega Carpio) III: 469 (B. Brecht) II: 106 Kleinbürger, Die / Mešane / Les Kleopatra (Enna) III: 469 Kindsmord (Turrini) V: 505 petits bourgeois (Gor’kij) Kleophon (Platon, Komödiendichter) King and No King, A (Beaumont/ III: 905; IV: 413; V: 150 f, 468 I: 184 Fletcher) I: 581, 598 Kleinbürgerhochzeit, Die; Klerumenoi Losenden, Die King David and Fair Bethsabe ursprüngl.: Die Hochzeit (B. (Diphilos aus Sinope) (Peele) I: 590, 600 Brecht) I: 512; IV: 465 Klerus und Adel (Rosenplüt) I: 388 King Eduard IV (Th. Heywood) kleine Faust, Der / Le Petit Faust Klop Wanze, Die (Majakovskij) I: 673 (Hervé) III: 331 f Klucht vande Koe (Bredero) II: 311, King John (Tillemans nach Shakes- kleine Heim, Das / W małym domku 323 peare/Dürrenmatt) V: 865 (T. Rittner) III: 898 Klucht vanden Molenaer (Bredero) King Lear (Shakes peare) König Kleine Liste der beliebtesten, II: 323 Lear (Shakes peare) landläufigsten und banalsten Kluge, Die (Orff) IV: 515 Werkregister 509

kluge Ehefrau, Die / La moglie Komödie der Verführung (Schnitzler) third Part of Henry the Sixth, saggia (Goldoni) II: 591 III: 753 with the death of the Duke of kluge Närrin, Die / La dama boba Komödie ohne Titel, Die / La Yorke (Shakes peare) I: 609 f, (Vega Carpio) II: 108, 116 f comédie sans titre (E. Boursault) 613 ff; II: 782; V: 284 f, 509 kluge Wienerin, Die (Schreyvogl) II: 272 König Heinrich VIII. / The Famous V: 464 Komödie von den Betrogenen, Die / History of the Life of King Henry klugen Knaben, Die (C.M. Wieland) Comedia llamada de los engaña- the Eighth (Shakes peare) I: 609 f, II: 897 dos (Lope de Rueda) I: 506 612 f; III: 411; IV: 745 Knebel, Der / La mordaza (Sastre) Komtesse, Die / La contessina König Hirsch / Il re cervo (C. Gozzi) IV: 206 (Goldoni) II: 589 IV: 551 Knight’s Tale, A (Chaucer) I: 650 Komtesse Mizzi oder der Familien- König Hirsch / Il re cervo oder die Knock oder Der Triumph der tag (Schnitzler) III: 756 Irrfahrten der Wahrheit (Henze) Medizin / Knock, ou le Triomphe Konferenz der Vögel, Die / La II: 605 de la médecine (Romains) IV: 5, conférence des oiseaux (Brook) König Hunger / Car’ golod 29 f, 32 V: 165, 167 (Andreev) IV: 358, 867 Knuckle Stadt wird vernommen, Kong Salomon og Jørgen Hattema- König Johann (Dürrenmatt) Eine (Hare) ger (Johan L. Heiberg) III: 467 V: 536 Koanga (Delius) IV: 657 Kong Salomons Hyldning (Ranch) König Johann / The Life and Death Kohlenbrenner, Die (Knecht/Buri) II: 463 of King John (Shakes peare) II: 715 Kong Sverres Ungdom (A. Munch) I: 597, 609, 612; III: 414, 850; Kokalos (Aristophanes) I: 170 III: 469 V: 865 Kokarden, Die (Iffland) III: 74 König, Der / Kongen (Bjørnstjerne König Johann King John (Tille- Kolakes Schmeichler (Eupolis) Bjørnson) III: 472 mans nach Shakes peare/Dürren- Kolax (Menander) I: 246 König als Hirte, Der / Il Rè Pastore, matt) Kollege Crampton (G. Hauptmann) (Mozart) II: 617 König Karls Jagd / Kung Karls Jakt III: 669, 702 König amüsiert sich, Der / Le Roi (Topelius) III: 797 Kollegen (Aksënov) V: 629 s’amuse (V. Hugo) III: 277, 287, König Kurzmantel / Curtmantle Kolportage (G. Kaiser) IV: 315 f, 335 (Fry) IV: 688 338 König auf dem Platze, Der / Karol’na König Lear / The Tragedy of King Komastai Schwärmer, Die plošadi (Blok) IV: 864 Lear / Le roi Lear (Shakes peare) (Ameipsias) König Bauron (Uhde) V: 714 I: 576, 588, 609 f, 623 f, 641 ff, Komedie i grænselandet (Kaalø) König Harlekin (R. Lothar) III: 739 645, 665; II: 533, 670, 770, 943, V: 793 König Heinrich IV. Erster und 947; III: 87, 261, 410, 414, 467; Komédija o Nabuchodonósor Zweiter Teil / The First Part of IV: 274, 276, 484, 530 f, 656; (Pólockij) II: 486 Henry the Fourth, with the Life V: 90, 162, 205, 212, 215, 223, komische Roman, Der / Le Roman and Death of Henry Surnamed 227, 229, 313, 317, 327 f, 371, comique (Scarron) II: 7, 248, Hot-Spurre; The Second Part of 373, 385, 389, 562, 564, 584, 291 Henry the Fourth, Containing his 642, 839, 848, 870 f, 875, 889, komische Theater, Das / Il teatro Death: and the Coronation of 891, 895 f, 922 comico (Goldoni) II: 586, 591 King Henry the Fifth (Shakes- König Lear (F.L. Schröder nach Kommunistische Manifest, Das peare) I: 609 f, 617, 620 f; II: 670; Shakes peare) II: 770 (Marx/Engels) III: 138; IV: 817 III: 83; IV: 257, 274; V: 223, 240, König Lear / King Lear (Tate nach Komödie der Eitelkeit (Canetti) 284 f, 633, 718, 883, 906 Shakes peare) I: 665 V: 536 König Heinrich V. / The Life of König Lear King Lear – Studi e Komödie der Irrungen / The Comedy Henry the Fifth (Shakes peare) variazioni (Berardini nach of Errors (Shakes peare) I: 594, I: 596, 609 f, 617, 622 f; III: 84, Shakes peare) 609, 647; II: 350; III: 852; 414, 430; V: 276 König Lear Lears Schatten nach V: 274 f König Heinrich VI. Erster, Zweiter William Shakes peare (Tabori) Komödie der Liebe / Kjærlighedens und Dritter Teil / The first Part of König Lear Needcompany’s King komedie (H. Ibsen) III: 685 Henry the Sixth; The second Part Lear Komödie der Täuschungen Spiel of Henry the Sixth, with the death König Nicolo oder So ist das Leben der Illusionen (P. Corneille) of the Good Duke Humfrey; The (F. Wedekind) III: 701, 712 510 Werkregister

König Ödipus / Oidipus tyrannos König und der Pächter, Der / Le Roi Korsar, Der / Le Corsaire (Achard) (Sophokles) I: 29, 108 f, 111 ff, et le Fermier (Grétry/Sedaine) IV: 30 117 ff, 122 ff, 147, 443, 456; II: 522 Krach in Chioggia Viel Lärm in II: 55, 481; III: 103, 141, 698, König Yngurd (Müllner) III: 117 Chioggia (Goldoni) 764, 775; IV: 57, 260, 262, 273, Könighaus von Theben, Das (Bang- Krach um Leutnant Blumenthal 275, 278 f, 442, 577, 727, 894, Hansen nach Sophokles) (A. Herzog, R.: Staudte) IV: 423 911; V: 214, 220, 225, 228, 289, V: 835 Kräfte (Stramm) IV: 294 295, 366, 490, 704, 715, 720, 926 Königin Christine / Kristina (A. Krähwinkelfreiheit Freiheit in König Ödipus Edipo (Testori Strindberg) III: 781, 783 Krähwinkel (Nestroy) nach Sophokles) Königin von Saba, Die (Goldmark) Krakauer und die Hochländer, Die König Ödipus Ödipus Tyrann. III: 183, 718 Vermeintliche Wunder oder Ein Stück nach Sophokles (Heiner Königin von Saba, Die / La Reine de Die Krakauer und die Hochlän- Müller) Saba (Gounod) III: 334 der, Das (Stefani) König Ödipus (Hofmannsthal nach Königin von Schottland, Die / Reina Kralj Gordogan (Ivši) V: 652 Sophokles) IV: 275, 278 f, 442, di Scotia (Valle) II: 54 Kraljevo (Krleža) IV: 930 577, 727, 894 königliche Jagd auf die Sonne, Die / Krankheit der Jugend (Bruckner) König Ottokars Glück und Ende The Royal Hunt of the Sun IV: 385, 387 f (Grillparzer) III: 205, 209 f; (Shaffer) V: 897, 926 Krapp’s Last Tape letzte Band, V: 460, 466, 473 königliche Schäfer oder Basilius in Das (Beckett) König Prasserei / Le roi Bombance / Arcadien, Der (Keiser) II: 445, Krasnyi Mak Roter Mohn Re baldoria (Marinetti) IV: 134, 458 (Glière) 141 Königliche Tragoedia. Oder Maria Kräutermonolog; auch: Die Erzäh- König Richard II. / King Richard II Stuarta, Königin in Schottland lung von den Heilkräutern / Dit (Shakes peare) I: 564, 610, 617 ff, und des Königreichs Engellandt de l’herberie (Rutebeuf) I: 386 623, 665; II: 670; III: 891; Erbin, welche Elisabetha, regie- Krefelder Antigone Antigone IV: 515; V: 22, 27, 153, 157, 767 rende Königin in Engelland aus (The Living Theatre) König Richard II. / King Richard II Haß gegen der katholischen Kreidekreis, Der (Mohacsi) V: 702 (Tate nach Shakes peare) I: 665 Religion und Ehrgeiz hat ent- Kreis, Der / The Circle (Maugham) König Richard III. / The Tragedy of haupten lassen / Maria Stuarta IV: 661 Richard the Third: with the Scotiae Regina Tragoedia […] Kreterinnen, Die (Euripides) I: 127 Landing of Earle Richmond, and II: 477 Kreuz der Ostsee, Das (Z. Werner) the Battell at Bothworth Field Koning David herstelt (Vondel) III: 77 (Shakes peare) I: 583, 609 f, 613– II: 326 Kreuzelschreiber, Die (Anzengruber) 617, 623, 678; II: 349, 664, 672; Koning David in Ballingschap III: 190 III: 73, 175, 409, 414 f; IV: 250, (Vondel) II: 326 Kreuzfahrer, Die (Kotzebue) II: 718 372, 374, 378, 400, 512, 523, Konjunktur (Lania) IV: 419 f Kreuzfindungsspiel / Heylig krewtz 554, 653; V: 90, 223, 241, 284 f, Konnos (Ameipsias) I: 184 spil I: 368 327, 398, 496, 502, 577, 583, Konungh Davidhz Historia II: 460 Kreuzigung (Stramm) IV: 350 718, 896 Konzert, Das (Bahr) III: 740 Kreuzweg (Zuckmayer) IV: 382 König Richard III. / King Richard III Konzert zum Heiligen Ovide, Das / Krieg / Krig (Norén) V: 828 (W.S. Gilbert nach Shakes peare) El concierto de San Ovidio Krieg, Der / La guerra (Goldoni) III: 409 (Buero Vallejo) IV: 203 V: 412 König stirbt, Der / Le roi se meurt Korakistika (Nerulos) III: 563 Krieg dem Kriege (nach Aristopha- (Ionesco) V: 107, 109, 731 Koralle, Die (G. Kaiser) IV: 314, nes’ Frieden) IV: 888 König Theodor in Venedig / Il Rè 318, 338, 345 Krieg der Rosen [König Heinrich VI. Teodoro in Venezia (Paisiello) Kordian (Słowacki) III: 518 ff, 897; 1. u. 2. Teil, König Heinrich VI. 2. II: 946 V: 730, 750 u. 3. Teil, König Richard III., König Ubu / Ubu roi (Jarry) Koreaner, Die / Aujourd’hui ou les Heinrich IV.] (Palitzsch nach III: 569, 604 ff; IV: 48, 134, 185, Coréens (Vinaver) V: 182 Shakespeare) V: 284 f 620, 904; V: 164, 167, 236, 715 Kornernte, Die [Ballett] II: 772 Krieg mit den Molchen, Der / Válka König Ubu Ubu aux Bouffes Korrektur, Die (Heiner Müller) s mloky / The War with the (Brook nach Jarry) V: 443, 445 f Newts (K. apek) V: 901 Werkregister 511

Krieg und Frieden / Vojna i mir Kullervo (Kivi) III: 500 Kyklop, Der / Kyklops (Euripides) (Prokof’ev) IV: 881 f Künig von Engellant hochzeit, Des I: 127, 156, 159 Krieg und Frieden / Voina i mir (Rosenplüt) I: 385 Kyklopen / Kyklops (Kallias) I: 183 (L.N. Tolstoj) IV: 424 Kunihild oder Der Brautritt auf Kynge Johan (Bale) I: 597 Kriegsnacht im Pradomuseum / Kynast (Kistler) III: 719 Noche de guerra en el Museo del Kunst der Geräusche, Die / L’arte di L. King of Pain (Perceval nach Prado (R. Alberti) IV: 181; rumori (Russolo) IV: 128 Shakes peare) V: 871 V: 604 Kunst der Komödie, Die / L’arte laatste dag van Heemskercks Beleg, Kriemhild (Wilbrandt) III: 143 della commedia (E. De Filippo) De (Hofdijk) III: 451 Kriemhilds Rache (Hebbel) III: 140; IV: 119, 121; V: 565 f, 568 Labyrinth, Das / Le labyrinthe (Arra- IV: 379, 514 Kunst der Weltklugheit Hand- bal) V: 123 f, 173, 617 kriminelle Lied, Das (Radoev) Orakel und Kunst der Weltklug- Lacerba [Zeitschrift] IV: 138 V: 689 heit (Gracián y Morales) lächerlichen Schwärmerinnen, Die; Krippenspiel (Greinz) III: 739 Kunst des Theaters, Die / The Art of auch: Die lächerlichen Preziösen / Krise der Form, Die (Kantor) Theatre (Craig) III: 857 f; IV: 781 Les précieuses ridicules (Molière) V: 742 Kunst, neue Komödien zu machen, II: 254 f, 257, 961 Krisis des Naturalismus, Die (Bahr) Die neue Kunst der Komödien- Ladri, manichini e donne nude (Fo) III: 683 dichtung, Die (Vega Carpio) V: 569 Kristin Lavranstochter / Kristin Kunst und die Revolution, Die Lady, Be Good (Gershwin) IV: 657 Lavransdatter (Undset) V: 833 (R. Wagner) III: 61, 155 Lady Clancarty; or, Wedded and Kritik der dialektischen Vernunft, Kunst und Natur (Klingemann) Wooed (T. Taylor) III: 424 Die / La critique de la raison III: 113 Lady Frederick (Maugham) IV: 662 dialectique (Sartre) V: 46 Kunst und Revolution (Marcuse) Lady in the Dark (Weill) IV: 476 Kritiker oder Eine Tragödie wird V: 246 Lady Jane Gray Tragedy of Lady geprobt, Der / The Critic, or a Künstler sollen krepieren, Die / Jane Gray, The (Rowe) Tragedy rehearsed (R. Sheridan) Niech sczezn artyci (Kantor) Lady Johanna Gray (Wieland/ II: 677, 688 V: 734, 737, 740 f, 744 f Ackermann) II: 904 Kritische Schriften (Tieck) III: 91 Künstlers Erdewallen, Des (J. W. v. Lady Macbeth des Mzensker Kritische Waffengänge (Hg. v. H. u. Goethe) V: 345 Bezirks, Die / Ledi Makbet J. Hart) III: 659 Künstlertum der Zukunft, Das Mzenskogo ujesda (Šostakovi) Kritisches Welttheater / Teatro (R. Wagner) III: 155 IV: 882 Crítico Universal (Feijoo) II: 634 Kunstwart, Der [Zeitschrift] III: 621 Lady of Lyons; or, Love and Pride, kroatische Faust, Der / Hrvatski Kunstwerk der Zukunft, Das The (Bulwer-Lytton) III: 407, 418 Faust (Šnajder) V: 652 (R. Wagner) III: 61, 155 Lady of May, The (Sidney) I: 569 Kronbraut, Die / Kronbruden (A. Kuppler, Der / Il Ruffiano (Stellato) Lady Windermeres Fächer / Lady Strindberg) III: 793; V: 205 II: 56 Windermere’s Fan (Wilde) Kronprätendenten, Die / Kongs- Kurka Wodna Wasserhuhn, Das III: 864 Emnerne (H. Ibsen) III: 461, 473, (Witkiewicz) Lady’s not for Burning, The 691, 845, 848, 860; IV: 749 f, 762 Kurtisane, Die / La cortigiana Dame ist nicht fürs Feuer, Die Krönung der Poppäa, Die / (Aretino) I: 425 (Fry) L’incoronazione di Poppea Kurtisanengespräche / I Ragiona- laecherliche Printz Jodelet, Der (Monteverdi) II: 48 menti (Aretino) I: 425 (Keiser) II: 445, 471 Küche, Die / The Kitchen / La kurze Betrachtung über die Unsitt- Laios (Aischylos) I: 87 cuisine (Wesker) V: 151, 898, lichkeit und Gottlosigkeit der eng- Laios (Het Werkteater) V: 852 909, 913 f lischen Bühne, Eine / Short View Lamentable Tragedy of Titus Kuhle Wampe oder Wem gehört die of the Immorality and Profane- Andronicus, The Titus Andro- Welt [Film] (R.: Dudow, T.: B. ness of the English Stage, A nicus (Shakes peare) Brecht/Ottwald/Dudow) IV: 468 (J. Collier) II: 276, 305, 646 Lancashire Witch, The (Shadwell) Kulisse explodiert. Die Gesetze der kurze Prozeß, Der Bratkartoffeln, II: 302 G.-K.-Bühne, Die (Kiesler) nichts als Bratkartoffeln (Wesker) Lances de amor y fortuna IV: 588 Kyklop, Der / Kyklops (Aristias) Fälle der Liebe und des Glücks Kulissentanz (Schlemmer) IV: 359 I: 14 (Calderón de la Barca) 512 Werkregister

Lances de honor (Tamayo y Baus) Laurentius (Broelman) I: 547 f 137, 141, 146–149, 153, 162, III: 374 Laureolus (Catull) I: 232, 266 323, 344, 792; III: 210, 498; Land der Sehnsucht, Das / The Land Lazarus (Macropedius) I: 556 IV: 25, 88, 172; V: 162, 164, 226, of Heart’s Desire (Yeats) III: 871 Lazarus / Lazzaro (Pirandello) 333, 581 f, 734 Land des Lächelns (Lehár) IV: 739 IV: 163 Leben ein Traum, Das Traum, ein Landjunker, Der / Nédorost (Fonvi- Lazarus redivivus (Sapidus) I: 540 Leben, Der (Grillparzer nach sin) II: 969 Lazzarina tra i coltelli (Rosso di San Calderón de la Barca) Landlady, The (Brendan Behan) Secondo) IV: 125 Leben ein Traum, Das Traum und V: 916 Lea (Kivi) III: 500 Leben des Prinzen Sigismund Landmann, Der / Georgos (Menan- Lear König Lear (Shakes peare) (Fernandes nach Calderón de la der) I: 193 Lear V: 140 f, 330, 918 f, 922–925 Barca) Landpartie, Die Abenteuer auf Lear Nachwort zu Lear (Bond) Leben für den Zaren / dem Lande, Die (Goldoni) Lears Schatten nach William Zhizn’zatsarya (Glinka) Landshuter Erzählungen (Sperr) Shakes peare (Tabori) V: 482 III: 523 V: 246 Leas Hochzeit / Leedvermaak Leben Gundlings Friedrich von Lanephorus (Turpilius) I: 241 (Herzberg) V: 851 Preußen Lessings Schlaf Traum lange Nacht, Die / Nyx makra Leben der Marianne, Das / La vie de Schrei (Heiner Müller) V: 411, (Platon, Komödiendichter) I: 184 Marianne (Marivaux) II: 552 455 f Langemarck (Kahn/Monato) Leben des Galilei; auch: Galileo Leben und leben lassen / Live Like IV: 513 Galilei oder Die Erde bewegt sich Pigs (Arden) V: 913, 915 Lanseloet van Denemarken [»Abel doch (B. Brecht) IV: 473, 476 ff, Leben und Martyrium der Hl. Spel«] IV: 695 485, 497 ff, 556, 742; V: 230, Apollonia I: 325 Larifari / Tavare (Salieri/Beaumar- 232, 235, 406, 417, 424, 426, Leben und Tod der Heiligen Geno- chais) II: 566 469 f, 489, 491, 520, 526, 537, veva (Tieck) III: 96 Larmes de couteau (Ribemont- 556, 561, 637 f, 792, 823 Leben und Tod Fausts (Stranitzky) Dessaignes) IV: 85 Leben des Hl. Christopherus (Maître II: 830 Lassen wir uns scheiden; auch: Chevalet) I: 326 lebende Leichnam, Der / Živoj trup Cyprienne / Divorçons (Sardou/ Leben des Hl. Nikolaus (Hilarius) (L.N. Tolstoj) III: 910 f; IV: 271, Najac) III: 320; V: 855 I: 308 292, 730 Last of Mrs. Cheyney, The (Lons- Leben des Menschen, Das / Žizn’ lebende Maske, Die (Sternheim) dale) IV: 660 èeloveka / Vita dell’uomo IV: 565 Lästerschule, Die; auch: Leichtsinn (Andreev) IV: 149, 340, 800, leçon, La Unterrichtsstunde, Die und Heuchelei / The School for 866 f (Ionesco) Scandal (Sheridan) II: 686–689 Leben des Molière / Vie de Molière Lectures on Elocution (Th. Sheridan) Late Lancashire Witches, The (Th. (Voltaire) II: 253 II: 662 Heywood) I: 674 Leben des Orest, Das (Kenek) Lederköpfe, Die (G. Kaiser) IV: 319, Laube, Die (Lenz) II: 803 IV: 450 338 Laubhüttenspiel / Jeu de la feuillée Leben des Theseus (Plutarch) leere Raum, Der / The Empty Space (Adam de la Halle) I: 376 I: 650 (Brook) I: 606; V: 159, 161, Lauf der Welt, Der / The Way of the Leben des Vittorio Alfieri aus Asti. 893 World (Congrewe) II: 291, 303 f Von ihm selbst geschrieben / Vita LEF [Zeitschrift] IV: 787 Lauf des Bösen, Der / Le mal court di Vittorio Alfieri da Asti scritta Legat, Das / Le legs (Marivaux) (Audiberti) V: 130 f da esso (V. Alfieri) II: 610 II: 552 Laune des Verliebten, Die (J. W. v. Leben Eduards des Zweiten von Legion, Die / Legion (Wyspiaski) Goethe) II: 745, 749, 816 England. Historie nach Marlowe III: 895; IV: 898 Launen der Marianne, Die / Les (B. Brecht) IV: 347, 459, 466 f, Lehrer Bubus / Uitel’ Bubus (Fajko) caprices de Marianne (A. de 489; V: 283 IV: 858 Musset) III: 281, 284 Leben ein Traum, Das / La vida es Lehrstück Badener Lehrstück Launen des Cupido und des Ballett- sueño / La vie est un songe / vom Einverständnis (B. Brecht/ meisters, Die / Amor og Ballets- Sigismundus, Prince van Poolen Hindemith/Weill) mesterns Luner [Ballett] (Galeotti) of ’t leven is een droom (Calderón Leib und Seele / Bodies (Saunders) II: 910 de la Barca) II: 129–132, 134 f, V: 935 Werkregister 513

leibeigene Ballerina, Die (M.: Lettres sur la cruauté (Artaud) Lichtwende [Tanz] (Laban) IV: 441 Komarjov, Ch.: Lopuchov) IV: 90 Liden Kirsten Klein Kirsten (J.P.E. IV: 884 Lettres sur la Danse Briefe über Hartmann/H.Ch. Andersen) leibhaftige Sache, Die / La cause den Tanz (Noverre) Liebe als parteiischer Richter, Die / incarnée (Adamov) V: 95 Lettres sur les Anglais (Voltaire) Interessowany sedzia Milo Leichtsinn und Heuchelei II: 549 (U.F. Radziwill) II: 961 Lästerschule, Die (Sheridan) Lettres sur les Arts Imitateurs en Liebe der Danae, Die (R. Strauss) Leiden des jungen Werther, Die général et sur la Danse en IV: 576 (J. W. v. Goethe) II: 638; IV: 621 particulier (Noverre) II: 531 Liebe der drei Könige, Die / L’Amore Leiden des jungen Werthers. Von letzte Abenteuer, Das (Bauernfeld) dei tre Rè (Montemezzi) IV: 125 Seipp und Goethe, Die (Seipp) III: 199 Liebe, Ehre und Macht / Amor, II: 944 letzte Band, Das / Krapp’s Last Tape honor y poder (Calderón de la leidende Genoveva, Die (nach C. v. (Beckett) V: 79, 85, 88, 91, 237, Barca) II: 136 f Schmid) III: 555 278, 535 Liebe fängt im Auge an, Die / Z oczu leidende Weib, Das (F.M. Klinger) letzte Gefecht, Das / Poslednig si molo rodzi (U.F. Radziwill) II: 784; IV: 286 rešitel’nyj (Višnevskij) IV: 858, II: 961 Leierkastenhasser / Positivhataren 878 Liebe für Liebe / Love for Love (Blanche) III: 486, 491 letzte Mann, Der [Film] (R.: (Congrewe) II: 303 Lena (Ariost) I: 422 Murnau) IV: 236 Liebe ist kälter als der Tod (Fassbin- Lenins Tod (V. Braun) V: 412, 441 Letzten, Die (Gor’kij) V: 711 der) V: 279 Lenz (Büchner) II: 804; III: 119 letzten Tage, Die / Poslednie dni Liebe ohne Groschen / Miło bez Leo Armenius (Gryphius) II: 343, (Bulgakov) IV: 874 grosza (Kiedrzyski) IV: 908 395 ff letzten Tage der Menschheit, Die Liebe ohne Strümpfe / Kjærlighed Leocadia / Léocadia (Anouilh) (Kraus) IV: 566 f, 574, 625; uden Strømper (Wessel) II: 908, V: 69 V: 536, 584 917 Leonarda (Bjørnstjerne Bjørnson) Leucadia (Turpilius) I: 241 Liebe und Koketterie [Lustspiel] III: 472 Leuchtfeuer / Thunder Rock II: 882 Leonardo [Zeitschrift] III: 818 (Ardrey) V: 200 Liebe zu den drei Orangen, Die / Léonardo da Vinci (Charrat) IV: 64 Leuchtturm, Der (Houwald) III: 77 L’amour des trois oranges / Leonce und Lena (Büchner) III: 73, liaisons dangereuses, Les Gefähr- Ljubov’k trojom appel’sinam 81, 125 f, 129 f; V: 176, 241, 279, liche Liebschaften (Choderlos de (Prokof’ev) II: 604; IV: 846 f, 364, 368, 440, 497, 678, 898 Laclos) 880 f Leopoldstag oder: kein Menschen- Libellus de Antichristo (Adso von Liebe zu den drei Pomeranzen / haß und keine Reue, Der Toul) I: 300 L’amore delle tre melarance (Bäuerle) II: 813 Liberazione di Ruggiero dall’Isola (C. Gozzi) II: 604 f Leprentis (Churmuzis) III: 563 d’Alcina, La [Ballett, Dek.: Parigi] Liebe zum Kreuz Andacht zum Les Wald, Der (Ostrovskij) II: 15 Kreuz, Die (Calderón de la Barca) Lesezeichen (Benjamin) III: 610 Liberazione di Tirreno e d’Arnea, L’ Liebelei [Film] (Ophüls) IV: 522 Lettre à Ms. Chauvet sur l’unité de (Dek.: Parigi) II: 58 Liebelei (A. Schnitzler) III: 678, 731, temps et de lieu dans la tragédie Liberdade, liberdade (Rebello) 750 ff, 927; V: 490 (Manzoni) III: 349 IV: 223 Lieben bis jenseits des Todes / Amar Lettre à un premier commis libro del cortegiano, Il Buch vom después de la muerte (Calderón (Voltaire) II: 548 Hofmann, Das (Castiglione) de la Barca) II: 136 Lettre apologétique (P. Corneille) Libussa (Grillparzer) V: 512 Lieben, ohne zu wissen wen / Amar II: 222 Libussa / Libuše (Smetana) III: 210, sin saber a quién (Vega Carpio) Lettre de l’Italie du Sud (Barba/Odin 508 II: 109 Teatret) V: 795, 797 Lichter der Bohème; auch: Glanz der Liebenden in der Untergrundbahn, Lettre écrite sur la comédie de Bohème / Luces de Bohemia Die / Les amants du métro >L’imposteur< (Molière) II: 260 f (Valle-Inclán) IV: 166, 182, 185 ff (Tardieu) V: 128 Lettres, Les [Zeitschrift] IV: 41 Lichtspiel mit Projektion und Liebenden von Teruel, Die / Los Lettres de Rodez Briefe aus Transparenz (Schlemmer) amantes de Teruel (Hartzenbusch) Rodez (Artaud) IV: 352 III: 372 514 Werkregister

Lieber Georg (Brasch) V: 436 Linie 1 (V. Ludwig/Heymann) Lokalbahn, Die (Thoma) III: 226, Liebes- und Todesmaschine / V: 295 691 Maszyna miłoci i mierci Liolà (Pirandello) IV: 160 Lombarden beim ersten Kreuzzug, (Kantor) V: 743 Lionnes pauvres, Les (Augier) Die / I Lombardi alla prima Liebesgesang, Ein / Un chant III: 311 crociata (Verdi) III: 340, 356 d’amour (Genet) V: 112 listige Betschwester, Die Marta London Assurance (Boucicault) Liebeskampff Oder Ander Theil Der die Fromme (Tirso de Molina) III: 418, 424 Engelischen Comoedien und Literarisches Echo [Zeitschrift] longer thou livest, the more fool Tragoedien [Textsammlung] IV: 279 thou art, The [Moralität] I: 397 II: 339 Literarisches Wochenblatt (Hg. v. Look Back in Anger Blick zurück Liebeskonzil, Das (Panizza) V: 844 Kotzebue) II: 812 im Zorn (Osborne) Liebesstunde / Hodina laský (Topol) Littérature [Zeitschrift] IV: 79, 82 Look, Stranger! (Auden) IV: 668 V: 717 Little Bit of Fluff, A (Ellis) IV: 655 Loos in der Lotterie, Das (Ch.F. Liebestrank, Der / L’elisir d’amore Little Mary (Barrie) IV: 679 Gellert) II: 775 (Donizetti) III: 355 Lives of the Noble Grecians and Loot Beute, Die (Orton) Liebestrank, Der (F. Wedekind) Romans (Plutarch, Übers. v. Th. Lord Hay’s Masque (I. Jones) I: 688 III: 702, 704, 708 North) I: 627 Lords’ Masque, The (I. Jones) I: 688 Liebesüberraschung Überra- Live-Sendung, Die / L’émission de Lorenzaccio (A. de Musset) III: 279, schung durch die Liebe (Mari- télévision (Vinaver) V: 183 282 ff; V: 717 vaux) Lobby Loungers (Cruikshank) Losenden, Die / Klerumenoi (Diphi- Liebesverdruß / Le dépit amoureux III: 406 los aus Sinope) I: 191 (Molière) II: 254 f Lobos, Os (Selvagem/Laje/Oliveira) Lösung des >Revisors< (Sepkin) Liebhaber als Arzt, Der / L’amour IV: 220 III: 531 médecin (Molière) II: 184, 256; locandiera, La Herbergswirtin, Louanges de la Sainte Vierge (P. IV: 17, 920 Die (Goldoni) Corneille) II: 223 Liebhaber als Gespenst / El galán Lockpfeife, Die / La Pipée [Morali- Louis Ferdinand Prinz von Preußen fantasma (Calderón de la Barca) tät] I: 401 (Unruh) IV: 339 II: 136, 138 loco Dios, El (Echegaray y Eiza- Louise (Charpentier) III: 609 Liebhaber-Theater wie es sein soll!, guirre) III: 376 loupe-garau, Le Wolf im Korb, Das III: 108 locos de Valencia, Los Tumult im Der (Vitrac) Lied der Lieder / Cantique des Irrenhaus oder Die Irren von loups, Les Wölfe, Die (Rolland) Cantiques (Giraudoux) IV: 105 Valencia (Vega Carpio) Lourdes (Cortês) IV: 220 Lieder eines kosmopolitischen locura por la honra, La Verrückt- Love and Honour (Davenant) Nachtwächters (Dingelstedt) heit aus Ehre (Vega Carpio) II: 291 III: 145 Lôdo, O (Cortês) IV: 220 Love and Honour, or Soldiers at Life and Theatrical Times of Charles Löffel und Mond / Łybki i ksibyc Home – Heroes Abroad (Carpen- Kean, The (J.W. Cole) III: 387 (Zegadłowicz) IV: 898 ter) III: 424 Life of Henry the Fifth, The logeuse, La Zimmerwirtin, Die Love and Revenge (Settle) II: 299 König Heinrich V. (Shakes peare) (Audiberti) Love Freed from Ignorance and Life of Timon of Athens, The logique des sentiments, La (Ribot) Folly (Jonson/I. Jones) I: 687 f Timon von Athen (Shakes peare) III: 907 Love in a Village (T.A. Arne/ Like will to Like [Moralität] I: 396 (R. Wagner) III: 155, Bickerstaffe) II: 679 Lila (J. W. v. Goethe) II: 745, 818 162, 182, 239, 379, 495, 608, Love in a Wood; or, St. James’s Park Liliom (Molnár) III: 923 f; IV: 31 735, 842; IV: 517 (Wycherley) II: 303 Liliomfi (Szigligeti) III: 545 Lohengrin. Musikalisch-dramatische Love of the King (Wilde) III: 863 Lilla Weneda (Słowacki) III: 520 Parodie in 4 Bildern (Nestroy) Love’s Labour’s Lost Verlorene lille Havfrue, Den [Ballett] (Ch.: III: 222 Liebesmüh (Shakes peare) Hans Beck) III: 803 f Lohndrücker, Der (Heiner Müller) Love’s Last Shift or the Fool in Lily of Killarney, The (Benedict) V: 397, 405, 409, 412, 443, Fashion (C. Cibber) II: 305, 673 III: 436 445 f Love’s Triumph through Callipolis Lindberghflug (Hindemith/Weill/ lois de Minos, Les Gesetze des (Jonson/I. Jones) I: 688 B. Brecht) IV: 460, 468, 496 Minos, Die (Voltaire) Lovely Rita (Brasch) V: 411 Werkregister 515

Loves of Mars and Venus, The Lügner, Die / The Liars (H.A. Jones) Lysistrate (Aristophanes) I: 170 f, (Weaver) II: 681 III: 862 173, 178 f; IV: 278; V: 664, 898 Loves of Pluto and Proserpine Luisa Miller (Verdi) III: 357 Harlequin a Sorcerer: with the Luise Millerin Kabale und Liebe M – Eine Stadt sucht einen Mörder Loves of Pluto and Proserpine (F. v. Schiller) [Film] (R.: F. Lang) IV: 522 [Pantomime] Luise oder der Triumph der M–7 Catalònia (Boadella/Els Löwenthaler, Die / De Leeuwenda- Unschuld / Luiza, ili toržesto Joglars) V: 605 lers (Vondel) II: 326 nevinnosti (russ. Übers. v. F. v. Maastrichter Osterspiel / Maes- Luces de Bohemia Lichter der Schillers Kabale und Liebe) trichtsche Paaschspel I: 348 Bohème (Valle-Inclán) II: 971 Macarias, juvenis Romanus (Bider- Lucia di Lammermoor (Donizetti) Lúkas (Steinsson) V: 807 mann) II: 372 III: 355, 357, 500 Lulu (A. Berg) IV: 541 Macbeth (Heiner Müller) V: 454 Lucie Woodwill (Pfeil) II: 780 Lulu (F. Wedekind) III: 621, 702 ff, Macbeth (Shakes peare) I: 576, Lucifer (Vondel) II: 326 f; IV: 701 ff 708 f, 711 f; IV: 341, 375, 456, 586 ff, 609, 624, 638 ff; II: 533, Lucius Iunius Brutus / Lucio Giunio 903; V: 326, 851 663, 670, 672, 749, 770, 845, Bruto (Conti) II: 610 Lulu oder die Zauberflöte (Liebes- 943; III: 148, 410, 414, 428, 467, Lucius Iunius Brutus / Lucio Giunio kind) II: 897 883; IV: 263, 266, 274, 276, 336, Bruto (Scarlatti) II: 65 Luminalia: Queen’s Festival of Light, 371, 566; V: 21, 23, 223, 272, Lucius Junnius Brutus (Lee) II: 298 The (Davenant/I. Jones) I: 689 274, 354, 366, 584, 728, 775, Lucrecia (N. Fernández de Moratín) Lumpazivagabundus böse Geist 870, 891, 896, 907, 920, 934 II: 638 Lumpazivagabundus oder Das Macbeth (Verdi) III: 356 Lucrecia y Tarquino (Rojas Zorrilla) liederliche Kleeblatt, Der Macbeth Needcompany’s Mac- II: 155 (Nestroy) beth Lucretia Borgia / Lucrèce Borgia Lustgarten / Hortus deliciarum Macbetto (Testori) V: 548 (V. Hugo) III: 120, 125, 272, 278 (Herrat von Landsberg) I: 306 MacBird! (Garson) V: 906 Lucrezia Borgia (Donizetti) III: 355 lustige Witwe, Die (Léhar) III: 742 f, Macchabées, Les (La Motte) II: 548 Lucurgus (Naevius) I: 227 778; V: 819 Maccus als Wirt (Pomponius) I: 233 Ludi theatrales sacri (Bidermann) lustigen Abenteuer an der Wien, Die machine à calculer, La (Rice) II: 372 (nach Shakes peares Die lustigen Rechenmaschine, Die Ludovicus Pius [Ballett] II: 166 Weiber von Windsor) II: 886 machine à écrire, La Schreibma- Ludus breviter de passione I: 358 lustigen Weiber von Windsor, Die schine, Die (Cocteau) Ludus Christi I: 351 (O. Nicolai) III: 97 machine infernale, La Höllen- Ludus Coventriae I: 339, 342, 345 lustigen Weiber von Windsor, Die / maschine, Die (Cocteau) Ludus de beata Katharina I: 368 The Merry Wives of Windsor Macht der Finsternis oder Ist die Ludus de Sancto Kanuto II: 460 (Shakes peare) I: 594, 609, 647 f; Kralle hängengeblieben, muß das Ludus Dianae (Celtis) I: 519 II: 670, 886; IV: 527; V: 223 ganze Vögelchen zugrunde gehen / Ludus imperialis (Schottenius) Lustiger Ehemann (Straus) Vlast’ t’my, ili Kogotok uvjaz, I: 519 III: 716 vsey ptike propast’ / La puis- Ludus Martius (Schottenius) I: 519 Lustspiele nach dem Plautus für sance des ténèbres (L.N. Tolstoj) Ludus resurrectionis II: 460 deutsche Theater (Lenz) I: 240 III: 591, 911; IV: 413, 923 Ludwig der Bayer (Heyse) III: 143 Luzerner Passionsspiel; auch: Macht des Schicksals, Die / La forza Ludwig der Bayer (Uhland) III: 117 Luzerner Osterspiel I: 360 ff del destino (Verdi) III: 369 Ludwig XI. (Delavigne) III: 499 Luzerner Weltgerichtsspiel I: 369 Maciej Korbowa und Bellatrix / Lügen / Valheita (Turkka) V: 785 Lwstig comedia widh nampn Tisbe Maciej Korbowa: Bellatrix lügende Diener, Der / The Lying (Asteropherus) II: 461 (Witkiewicz) IV: 903 Valet (Garrick) II: 665 Lying Valet, The lügende Diener, Maçon, Le (Auber) III: 306 Lughnasa Tanz / Dancing at Lugh- Der (Garrick) Mad World, My Masters, A (Midd- nasa (B. Friel) V: 884 Lykaon (Astydamas d.J.) I: 152 leton) I: 675 Lügner, Der / Il bugiardo (Goldoni) Lynkeus (Theodektes von Phaselis) Mada – kommentari Az ember II: 591 I: 152 tragediaja (Risti nach Madách) Lügner, Der / Le menteur (P. Cor- Lysistrata (Donnay) III: 739 V: 660 neille) II: 122, 223, 248, 251 Lysistrata (Ludt/Halle) V: 832 Madame Artus (Dufresny) II: 273 516 Werkregister

Madame Bovary (Flaubert) III: 357; magnetischen Felder, Die / Les malentendu, Le Mißverständnis, IV: 36 champs magnétiques (A. Breton/ Das (Camus) Madame Butterfly (Puccini) III: 353, Soupault) IV: 82 Maler schreitet auf der Bühne zur 609, 827; IV: 450 Magnetiseur, Der (Bauernfeld) Architektur, Der (El Lissitzky) Madame Sans-Gêne (Sardou) III: 199 IV: 813 III: 320, 575, 580, 776 Magnificence (Skelton) I: 397 Maler seiner Schande, Der / El Mädchen, Die / Las Meninas (Buero Mahbhrata (Brook) V: 27, 160, pintor de su deshonra (Calderón Vallejo) IV: 197, 203 168, 170 ff de la Barca) II: 133 Mädchen aus dem Goldenen Westen, Mahagonny Songspiel Aufstieg Maler von Paris, Der / Il pittor Das / La fanciulla del West und Fall der Stadt Mahagonny parigino (Cimarosa) II: 946 (Puccini) III: 824, 828 (Weill/B. Brecht) malhechores del bien, Los (Bena- Mädchen aus der Feenwelt oder Der Mahl, Das (A Comuna) V: 614 vente y Martínez) III: 841 Bauer als Millionär, Das (Rai- Mahl der Spötter, Das / La cena delle Malteser, Die (F. v. Schiller) mund) III: 199, 211, 213, 216; beffe (Benelli) IV: 116, 124 II: 845 V: 486, 511 Mahomet der Prophet / Mahomet Mam’zelle Nitouche (Hervé) Mädchen aus Samos, Das / Samia (Voltaire) II: 536, 548, 551, 820 III: 332 (Menander) I: 193 Mahumet (Keiser) II: 458 Mama hat den besten Shit / La Mädchen Casina, Das / Casina Maid of the Mill, The (Arnold/ marijuana della mamma è la più (Plautus) I: 235 f, 425 Bickerstaffe/S. Richardson) bella (Fo) V: 574 Mädchen, die Mutter und der Müll, II: 679 mamelles de Tirésias, Les Brüste Das / Flickan, mamman och Maid of the Mountains, The des Tiresias, Die (Apollinaire) soporna (Osten) V: 825 [Musical] IV: 655 Mamma Roma (Pasolini) V: 550 Mädchen von Andros, Das / Andria Maid’s Tragedy, The (Beaumont/ Man and Superman Mensch und (Menander) I: 193, 245 Fletcher) I: 581 Übermensch (G.B. Shaw) Mädchen von Andros, Das / Andria mains sales, Les schmutzigen Man kann nie wissen / You Never (Terenz) I: 243, 245, 416, 420, Hände, Die (Sartre) Can Tell (G.B. Shaw) III: 867; 455, 518, 541 maison de campagne, La (Dufresny) IV: 640 Mädchenschwüre oder Magnetismus II: 273 Man muß der Zeit Zeit lassen / Dar des Herzens / luby panieskie Maison natale, La IV: 20 tiempo al tempo (Calderón de la czyli Magnetyzm serca (Fredro) Maître Pierre Pathelin [Farce] Barca) II: 136 III: 520 I: 376, 520 Man of Mode; or Sir Fopling Flutter, Mademoiselle Piège (Vitrac) Majkungen III: 490 The (Etheredge) II: 303 IV: 100 Major Barbara (G.B. Shaw) III: 867 Man soll nichts verschwören / Il ne Mädl aus der Vorstadt oder Ehrlich Majuma (Gryphius) II: 396 faut jurer de rien (A. de Musset) währt am längsten, Das (Nestroy) Making of B-Movie, The (Oster- III: 284 III: 220 ff; V: 511 maier) V: 776 Man spielt nicht mit der Liebe / On Madness of Esme and Shaz, The Makkabäer, Die (O. Ludwig) III: 134 ne badine pas avec l’amour (A. de (Daniels) V: 939 malade imaginaire, Le eingebil- Musset) III: 280 f, 284 Madre (Jardiel Poncela) IV: 180 dete Kranke, Der Man Who Stayed at Home, The Maeghden (Vondel) II: 326 malade sans maladie, Le (Dufresny) IV: 655 Magd als Herrin, Die / La serva II: 273 mandarino meraviglioso, Il (B.: padrona (Pergolesi/Federico) maladies de la mémoire, Les (Ribot) Prampolini) IV: 147 II: 526, 624, 712 III: 907 Mandat, Das / Mandat (renburg) Magdalena (Thoma) III: 226 maladies de la personnalité, Les IV: 858, 876 Magdalenenspiel I: 336 (Ribot) III: 784 Mandragola, La Alraune, Die mágico de Salerno, Pedro Vayalarde, malcasados de Valencia, Los (Castro (Machiavelli) El (Salvo y Vela) II: 636 y Bellvís) II: 122 Manfred (Byron) III: 417 mágico prodigioso, El wundertä- Malcontent, The Mißvergnügte, manía de viajar, La (Bretón de los tige Magus, Der (Calderón de la Der (Marston) Herreros) III: 373 Barca) maleficio de la mariposa, El Maniacs Master’s Voice (Wełmiski/ Magnetic Lady; or Humours Hexerei des Schmetterlings, Die Actors of Cricot 2) V: 746 Reconciled, The (Jonson) I: 671 (García Lorca) Manifest, Das (Kantor) V: 742 Werkregister 517

Manifest an die Allstedter (Müntzer) Mann aus Kathargo, Der / Poenulus Marcus Brutus / Marco Bruto I: 513 (Plautus) I: 211 f, 236 f, 414 f, (Conti) II: 610 Manifest der futuristischen Bühnen- 460 Maréchal d’Ancre, La (Vigny) autoren / Manifesto di Dramma- Mann aus Sikyon, Der / Sikyonios III: 286 turghi futuristi (Marinetti) (Menander) I: 193 Margarethe Faust (Gounod) IV: 140 Mann, der, Der / L’homme qui Maria / Marija (Babel) IV: 874 Manifest der mechanischen futuristi- (Brook nach Sacks) V: 170 f Maria Magdalene (Hebbel) schen Kunst / Manifesto dell’arte Mann, der Donnerstag war, Der / III: 137 f, 140 f; V: 236, 241 f, 535 meccanica (Pannagi/Paladini) The Man Who Was Thursday Maria Stuart (F. v. Schiller) II: 749, IV: 145, 149 (Chesterton) IV: 839 f 841, 845, 861 ff; III: 73, 486, 788; Manifest des Aerotheaters / Il teatro Mann, der seine Frau mit einem Hut IV: 262, 286, 373, 509, 745, 748; aèro futurista (Azari) IV: 141 verwechselte, Der (Sacks) V: 171 V: 274, 278, 289, 469, 503 Manifest des Erschaubaren Theaters Mann im Moor, Der (H.W. Keller) Maria Stuart reina María IV: 141 IV: 544 Estuarda, La (Diamante) Manifest des Futurismus / Manifeste Mann ist Mann; ursprüngl.: Galgei Maria Stuart i Skotland (Bjørn- du Futurisme (Marinetti) (Weill/B. Brecht) IV: 370, 460, stjerne Bjørnson) III: 493 IV: 129 f, 132, 134 f, 137 467 f, 470, 474 f, 491 f Maria Stuart of Gemartelde Maje- Manifest des Magnetischen Theaters Mann ohne Eigenschaften, Der stät (Vondel) II: 326 IV: 141 (Musil) V: 499 Maria Tudor (V. Hugo) III: 120, Manifest des Radiophonischen Mann und Frau / Mzi bona (Fre- 125, 272, 276, 278 Theaters IV: 141 dro) III: 520 Maria und Magdalena (Lindau) Manifest des Surrealismus / Mani- Mann und Frau / Madur og kona III: 143 feste du surrealisme (A. Breton) (Thoroddsen) IV: 758 Mariä Verkündigung; auch: Die IV: 79, 81 f Mann von morgen früh, Der; auch: Verkündigung Mariens / L’ Manifest des Surrealismus (Y. Goll) Der Spaßvogel / The Quare Annonce faite à Marie (Claudel) IV: 70 Fellow (Brendan Behan) V: 887, III: 596, 602 f, 641; IV: 773, 836, Manifest des Taktilen Theaters 906, 917 f 839, 925 IV: 141 Mann von Welt, Der / L’uomo di Mariae Magdalenae Komedie Manifest des Theaters der Überra- mondo (Goldoni) II: 589 II: 463 schungen IV: 141 Mannes Rippe, Des (Jotuni) Mariage aux Lanternes, Le (Offen- Manifest des Totalen Theaters III: 796 f bach) III: 329 (Marinetti) IV: 141 Mannhaffter Kunstspiegel (Furtten- Mariage d’Olympe, Le (Augier) Manifest für eine futuristische bach) II: 351, 381, 384 ff III: 311 Architektur / L’atmosfera- Manon Lescaut (Puccini) III: 335, mariage forcé, Le erzwungene struttura. Manifesto per 826 Heirat, Die (Molière) un’architettura futurista (Prampo- Mantel, Der / Il tabarro (Puccini) Mariamne (Hallmann) II: 383, lini) IV: 148 III: 828 391 Manifest italienischer Musiker für Maometto II. (Rossini) III: 299 Mariamne (A. Hardy) II: 207 die Tradition der romantischen Mar (Torga) IV: 221 Mariana Pineda (García Lorca) Kunst des 19. Jahrhunderts Marat/Sade Verfolgung und IV: 170, 172, 177, 193 IV: 127 Ermordung Jean Paul Marats, Die marido más firme, El (Vega Carpio) Manifestation Dada IV: 80 (Weiss) II: 107 Manifesto die musicisti futuristi Marc-Antoine (R. Garnier) I: 482, Marie Louise von Orleans (Zahlhas) (Pratella) IV: 128 485 III: 117 Manifesto do essencialismo teatral Marcela oder Wen von den dreien? / Marie. Woyzeck (Karge/Langhoff (Alves/Rebello) IV: 217 Marcela o ¿a cuál de las tres? nach Büchner) V: 352, 433 Manifesto per un nuovo teatro (Bretón de los Herreros) III: 368, Marieken van Nijmwegen I: 350 (Pasolini) V: 550 373 mariés de la Tour Eiffel, Les Mankind [Moralität] I: 392, Marchand de coeurs, Le (Pram- Hochzeit auf dem Eiffelturm, Die 394 f polini) IV: 84 (Cocteau, Ballets Suédois) Manlius Capitolinus (La Fosse) marche, La (Koltès nach dem Marie-Stuart. L’Écossaise ou le II: 533 Hohelied Salomos) V: 184 désastre (Montchrestien) I: 484 518 Werkregister

marijuana della mamma è la più T.: D’Annunzio, Ch.: Fokin) Maß für Maß / Measure for bella, La Mama hat den besten III: 831 f Measure / Mesure pour Mesure Shit (Fo) Marziano a Roma, Un (Flaiano) (Shakes peare) I: 576, 609, 649; Marikas Strichjunge, Der V: 548 II: 670; III: 852; IV: 371, 473; (Eupolis) más impropio verdugo por la más V: 167, 272 f, 276, 327, 343, 583, Marinheiro, O (Pessoa) III: 845 justa venganza, El (Rojas Zorrilla) 868, 892, 907 Marino Faliero (Byron) III: 393, II: 155 Massacre of Paris, The (Lee) II: 298 417 más valiente andaluz, El (Monroy y Massaker von Paris, Das / The Marino Faliero (Greif) III: 143 Silva) II: 154 Massacre at Paris (Marlowe) Marion de Lorme (V. Hugo) Masada (Tabori nach Flavius I: 603 f III: 266, 276 Josephus) V: 481 Masse Mensch (Toller) IV: 320 ff, Marionette che passione! (Rosso di Maschinal (Treadwell) IV: 831 325, 370, 377, 397, 919 San Secondo) IV: 125 Maschinist Hopkins (Brand) Maßnahme, Die (B. Brecht) Marionnettes, Les (L.-B. Picard) IV: 456 f IV: 468 f, 497; V: 454, 555 III: 265 Mask, The [Zeitschrift, Hg. v. Craig] Master Bob, gagnant du Derby Maritana (W.V. Wallace) III: 436 IV: 890 III: 588 Marius (Pagnol) IV: 14 Maske des Brutus, Die / La maschera Match at Midnight, A (Rowley) Marius und Sulla (Grabbe) III: 123 di Bruto (Benelli) IV: 124 I: 675 marqués de Mantua, El (Vega Maske und das Antlitz, Die / La Matériaux pour le travail de mon Carpio) II: 107 maschera ed il volto (Chiarelli) répertoire tragique (Le Kain) marquis ridicul, Le (Scarron) IV: 125, 157 II: 535 II: 249 Masken, Die [Programmzeitschrift] Mathis der Maler (Hindemith) Marquis von Keith, Der; ursprüngl.: III: 653 IV: 514 Ein Genußmensch (F. Wedekind) Maskenball, Ein / Un ballo in Matin, Le [Zeitung] IV: 104 III: 702, 705, 711 f; IV: 367, 374, maschera; ursprüngl.: La vendetta Matoum et Tévibar (Birot) IV: 149 404 ff; V: 220 in Domino (Verdi) III: 296, Matrosen von Cattaro, Die (F. Wolf) Marriage à la Mode Ehe nach der 359 IV: 429 Mode (Dryden) Maskengesellschaft (Schlemmer) Matteo da Termini (Scamacca) Marski (Hartmut Lange) V: 409 IV: 359 II: 53 Marta die Fromme; auch: Die listige Maskerade / Mascarade (Holberg) Mauer, Die / La muralla (Calvo Betschwester / Marta la piadosa II: 916 Sotelo) IV: 197 (Tirso de Molina) II: 124, 127 Maskerade / Maskarad (Lermontov) Mauer, Die / Le mur (Sartre) V: 43 Marta la Romarantina (Vázquez de IV: 860 Maurerpigen (H.Ch. Andersen) Zamora) II: 636 Masnadieri, I Räuber, Die (Verdi) III: 469 Marter Christi, Die / Martirio di Masque et l’Encensoir, Le (Baty) Mauritius (Hallmann) II: 391 Christo (Morone) II: 53 IV: 39 Mauritius orientis imperator Martes de carnaval Karneval der Masque of Augurs, The (Jonson/ (Masen) II: 370 Krieger (Valle-Inclán) I. Jones) I: 685, 688 Mausefalle, Die / The Mouse Trap Martha oder Der Markt von Masque of Beauty, The (Jonson/ (Christie) IV: 663; V: 903 Richmond (Flotow) III: 97 I. Jones) I: 685, 687 Mausefalle, Die (Wangenheim) Martin Luther oder die Weihe der Masque of Blackness, The (Jonson/ IV: 426, 428, 431 Kraft (Z. Werner) III: 77 I. Jones) I: 687 Mauser (Heiner Müller) V: 414, Martin Luther und Thomas Münzer Masque of Cats [allegorisches 449, 454 f oder Die Einführung der Buchhal- Festspiel] I: 397 Maussolos (Theodektes von Phase- tung (Forte) V: 411 Masque of Love, The (Craig) lis) I: 152 Martine (J.J. Bernard) IV: 41 III: 855 Mavra (Stravinskij) IV: 450 Martyrium der Heiligen Justina, Das Masque of Queens, The (Jonson/ Maximilian in Flandern (Pannasch) / Martirio di Santa Giustina I. Jones) I: 599, 687 III: 117 (Morone) II: 53 Masquerades, The (H.A. Jones) Maximilians Brautzug (Deinhard- Martyrium des Heiligen Sebastian, III: 861 stein) III: 117 Das / Le martyre de Saint- Masques. Cahiers d’Art dramatique Maximinus Julius (Aler) II: 360 Sébastien [Ballett] (M.: Debussy, IV: 39 Maya (Gantillon) IV: 33 Werkregister 519

mayor desengaño, El (Tirso de Medizin eines kranken Mädchens, melancólico, El (Tirso de Molina) Molina) II: 124 Die / La medicina d’una ragazza II: 124 mayor encanto amor, El Über ammalata (Ferrari) III: 353 Mélanide (Nivelle de La Chaussée) allen Zaubern Liebe (Calderón de Medora (Rueda) I: 506 II: 539, 561 la Barca) Meeres und der Liebe Wellen, Des Melanippa (Ennius) I: 228 mayor monstruo los celos, El (Grillparzer) III: 210 Méléagre (A. Hardy) II: 207 Eifersucht das größte Scheusal Meganiva (Campeggi) II: 60 Meleagros (Antiphon) I: 152 (Calderón de la Barca) Megäre, die förchterliche Hexe oder Mélicerte (Molière) II: 256 Measure for Measure Maß für das bezauberte Schloß des Herrn Mélite ou les fausses lettres (P. Maß (Shakes peare) Eichhorn (Hafner) II: 895 Corneille) II: 221, 246, 250 Mechanische Kabarett, Das (Bau- Megaris (Epicharm) I: 22 Mellem slagene (Bjørnstjerne hausbühne) IV: 357 Meia-Noite (Câmara) III: 845 Bjørnson) III: 472 mechanische Kunst, Die (Prampo- Mein Herbert (Achternbusch) Melodie, die verschwand, Die / lini) IV: 138, 148 V: 375 Melodien, der blev væk (Abell) Mechanisches Ballett (Schlemmer) Mein Kampf (Tabori) V: 477 IV: 742, 751 IV: 357, 364 Mein Leben in der Kunst / Moja žizn Melody of Speaking, The (Th. Medaille, Die (Thoma) III: 226 v iskusstve / My Life in Art Sheridan) II: 662 Medea / Médée (Anouilh) V: 64 (Stanislavskij) III: 904; IV: 824 Melusine (Y. Goll) IV: 69 Medea / Médée (P. Corneille) I: 265; Mein Leopold (L’Arronge) III: 39 mémoire affective, La (Ribot) II: 221 Meine Kindheit / Detstvo (Gor’kij) III: 907 Medea (Ennius) I: 228 V: 184 Memoiren (H. Heine) III: 121 Medea (Euripides) I: 42, 127, 131 ff, Meine Kindheit Bitternisse Mémoires (Beaumarchais) II: 818 443, 483; II: 458; III: 85; V: 331 f, (Koltès nach Gor’kij) Mémoires Histoire de me vie 335, 375, 434, 681, 823 Meine Mutter macht Mist mit mir / (Casanova) Medea (Grillparzer) III: 206 f, 209 The Sport of my mad Mother Mémoires de M. Goldoni, pour Medea (Hosidius) I: 253 (Jellicoe) V: 926 servir à l’histoire de sa vie et à Medea (Jahnn) IV: 377 Meineidbauer, Der (Anzengruber) celle de son théâtre (Goldoni) Medea / Medeia (Karkinos) I: 152 III: 190, 226 II: 588, 591 Medea (Lucanus) I: 252 Meister, Der (Klíma) V: 713 Memoirs of the Life of John Philip Medea (Maternus) I: 252 Meister Gert Westphalen oder Der Kemble (Boaden) II: 669 Medea (Neophron) I: 148 geschwätzige Barbier / Mester Memorabilien (Immermann) Medea (Ovid) I: 252 Gert Westphaler eller Den meget III: 116 Medea (Pasolini) V: 550 talende Barbeer (Holberg) II: 916 Memorandum (A. Strindberg) Medea (Seneca) I: 255, 262–265; Meister Olof / Mäster Olof (A. III: 793 V: 24, 184 Strindberg) III: 493, 775 f, 788 Menaechmi beiden Menaechmi, Medea (Vos) II: 323, 458 Meister und Margarita / Master i Die (Plautus) Medea 1995 (Vela) V: 653 Margarita (Bulgakov) IV: 874; Ménechmes, Les (Regnard) Medea und Jason / Médée et Jason V: 579, 634, 639, 774 II: 274 (Noverre) II: 727, 873, 883, 889 Meistersinger von Nürnberg, Die Ménechmes, Les (Rotrou) II: 249 Medeamaterial Verkommenes (R. Wagner) III: 8, 63, 162, 164, Meninas, Las Mädchen, Die Ufer Medeamaterial Landschaft 182, 436, 509, 608, 734 f, 765, (Buero Vallejo) mit Argonauten (Heiner Müller) 884, 890; V: 231 Mensch auf der Scene, Der (Neher) Medeas Kinder / Medeas barn Meisterwerke / Masterpieces IV: 487 (Osten/Lysander) V: 821, 823, (Daniels) V: 939 Mensch aus Erde gemacht (Griese) 825 mejor alcalde, el rey, El beste IV: 379 médecin malgré lui, Le Arzt wider Richter, der König, Der (Vega Mensch, das Tier und die Tugend, Willen (Molière) Carpio) Der / L’uomo, la bestia e la virtù médecin volant, Le fliegende mejor espigadera, La (Tirso de (Pirandello) IV: 161 Doktor, Der (Molière) Molina) II: 124 Mensch im Raum (O. Schlemmer) médico de su honra, El Arzt Mejor está que estaba Es ist IV: 251 seiner Ehre, Der (Calderón de la besser als es war (Calderón de la Mensch im Tunnel, Der (G. Kaiser) Barca) Barca) IV: 315 520 Werkregister

Mensch in der Revolte / L’homme Merlin oder Das wüste Land (Dorst) Michael and his Lost Angel (H.A. révolté (Camus) V: 56, 60, 62 V: 374, 839 Jones) III: 861 Mensch und die bestehende Gesell- Meroë (P. Ernst) III: 698 Michael Kramer (G. Hauptmann) schaft, Der (R. Wagner) III: 155 Mérope (Garrett) III: 380 III: 556, 669, 672, 905; IV: 267; Mensch und Kunstfigur (Schlemmer) Merope (Maffei) II: 518, 610 ff V: 292 IV: 349, 358 Merope (Vernardakis) III: 563 Michaelmas Term (Middleton) Mensch und Übermensch / Man and Merope / Mérope (Voltaire) II: 551, I: 596, 675 Superman (G.B. Shaw) III: 867 904 Michel Angelo (Hebbel) III: 110, 140 Menschenfeind, Der / Dyskolos Merry Play between John John, the Michel Angelo (E.T.A. Hoffmann) (Menander) I: 161, 191, 193–196 Husband, Tyb, his Wife and Sir III: 33 Menschenfeind, Der / Le misan- John, the Priest (John Heywood) Midsummer Marriage, The Hoch- thrope (Molière) II: 257, 265 ff, I: 382 sommerhochzeit, Die (Tippet) 564; III: 215; V: 142, 856 Merry Wives of Windsor lustigen Midsummer Night’s Dream, A Menschenfeind, Der (Molière) Weiber von Windsor, Die (Shakes- Sommernachtstraum, Ein (Shakes- Molières Menschenfeind (Enzens- peare) peare) berger) Mërtvye duši toten Seelen, Die Mignon (C.L.A. Thomas) III: 334 Menschenfeind, Der (Schiller) (Gogol’) Mihail Miškoed (Dabroplodnij) II: 843 Merzbühne Normalbühne Merz III: 555 Menschenfreund, Der / The Philan- (Schwitters) Mikkel og Malene (P.A. Heiberg) tropist (Hampton) V: 369 Messias (Händel) II: 685 II: 917 Menschenhaß und kindliche Reue Messidor (Bruneau) III: 609 Milde des Titus, Die / La clemenza di [nach Kotzebue, Fassung für das Messingkauf, Der (B. Brecht) Tito (Caldara/Metastasio) Schultheater] II: 813 IV: 473, 478 II: 617, 922, 635 Menschenhaß und Reue (Kotzebue) Meterul Manole (Blaga) IV: 921, Milde des Titus, Die / La clemenza di II: 717, 741, 811 ff 924; V: 674 Tito (J.A. Hasse) II: 709, 966 Menschensohn, Der (Sadil) III: 739 Metalles Bergarbeiter, Die Milde des Titus, Die / La clemenza di menteur, Le Lügner, Der (P. (Pherekrates) Tito (Mozart/Mazzolà) II: 617, Corneille) Metallisches Fest (Schlemmer) 622, 938; III: 351 Menz (Ebejer) V: 595 IV: 360 Miles Gloriosus aufschneiderische Mephisto (K. Mann) V: 152, 155, Metalltanz (Schlemmer) IV: 355, Offizier, Der (Plautus) 719 359 mille et une nuits, Les (Savary/Grand Méphisto: le roman d’une carrière Metamorphosen, Die / Metamor- Magic Circus) V: 175 (Mnouchkine/Théâtre du Soleil phoseon libri (Ovid) I: 624, 650, 1793: La cité révolutionnaire est de nach K. Mann) V: 152 f, 155, 659; V: 823 ce monde (Mnouchkine/ Théâtre 652 Metamorphosen des Ovid oder Die du Soleil) V: 151 ff Méphisto (Sobel) V: 153 Bewegung von den Rändern zur 1789: Le révolution doit s’arrêter à mercante due volte fallito, Il zwei- Mitte hin und umgekehrt (Freyer) la perfection du bonheur, mal bankrotte Kaufmann, Der V: 494, 502 (Mnouchkine/Théâtre du Soleil) (Goldoni) Metaphysik eines zweiköpfigen V: 151–154, 156 Mercator Handelsherr, Der Kalbes / Metafizyka dwugłowego Million, The (Barba/Odin Teatret) (Plautus) cielcia (Witkiewicz) IV: 902 V: 800 Mercator sive iudicium (Naogeorg) Meteor, Der (Dürrenmatt) V: 235, Millionärin Neapel Neapel im I: 540, 542 528, 535 Milionenrausch (E. De Felippo) Mercedes (Brasch) V: 526 Methusalem oder Der ewige Bürger / Mimismagia (Dépero) IV: 128, 142 Mercier et Camier (Beckett) V: 79 Mathusalem ou l’éternel bour- minds of Helena Troubleyn, The Mercure (M.: Satie, B.: Picasso) geois (Y. Goll) IV: 68 f, 71, 620 (J. Fabre) V: 862 IV: 57 ff Metropolis [Film] (Fritz Lang) Minerva [Zeitschrift] II: 911 Mercure galant [Zeitung] II: 273, IV: 236, 625 Minetti (Bernhard) V: 338, 343 545 Mexikaner, Der (Ejzenštejn nach Minna von Barnhelm oder Das Meride (Grua) II: 738 Jack London) IV: 823, 861 f Soldatenglück (G.E. Lessing) Merkur und Mars / Mercurio e Micado, The (Sullivan/W.S. Gilbert) II: 715 ff, 749, 762, 777, 792 ff, Marte (Monteverdi) II: 37 III: 437, 410 797 f, 811; III: 89, 509, 693, 775, Werkregister 521

890; IV: 285 f, 379, 512, 527, Mistevojus (Keiser) II: 472 moglie ideale, La ideale Gattin, 700, 727, 731; V: 240, 427 Misúmenos Verhaßte, Der Die (Praga) mio cadavere, Il (Bragaglia) IV: 152 (Menander) Moi Ich (Labiche) Miracle de la rose Wunder der Mit dem Feuer spielen / Jugar con moi et l’inconscient, Le Beziehun- Rose (Genet) fuego (Barbieri) III: 377 gen zwischen dem Ich und dem miracle de Saint-Antoine, Le Mit dem Feuer spielen / Leka med Unbewußten, Die (C.G. Jung) Wunder des heiligen Antonius, elden (A. Strindberg) III: 792 Moirai Schicksalsgöttinnen, Die Das (Maeterlinck) Mit der Liebe ist nicht zu spaßen / (Hermippos) Miracles de Notre Dame I: 310, 318 No hay burlas con el amor Moisasuras Hexenspruch (Meisl) Mirad a quién alabáis Seht zu, (Calderón de la Barca) II: 136 III: 188 wen ihr lobt (Vega Carpio) Mithridates (Lee) II: 298 Moisasurs Zauberfluch (Raimund) Mirakel, Das (Vollmoeller) III: 776; Mithridates / Mithridate (Racine) III: 188, 214 f; V: 490 IV: 228, 268, 273, 281, 289, 442, II: 238, 708, 759 mojigata, La (L. Fernández de 574 Mitschuldigen, Die (J. W. v. Goethe) Moratín) II: 640 f Mirra (V. Alfieri) II: 612 f II: 745, 817 Molière, ou la vie d’un honnête Mirror for Magistrates, A I: 611 Mittagswende / Partage de midi homme (Mnouchkine/Théâtre du misanthrope, Le Menschenfeind, (Claudel) III: 601, 603; IV: 95; Soleil) V: 153 Der (Molière) V: 35, 37, 232 Molières Menschenfeind (Enzens- Misdaad (Het Werkteater) V: 851 Mittelweg ist Tugendprobe (Iffland) berger) V: 303 mise en scène du drame Wagnérien, II: 740 Moloch, Der (Hebbel) III: 141 La (Appia) III: 765 Mittsommernachtstraum, Ein Momolo cortesan joviale misérables, Les Elenden, Die Sommernachtstraum, Ein (Shakes- Momolo, Der (Goldoni) (C.-M. Schönberg/Boublil nach peare) Monarchia latina trionfante oder V. Hugo) Moartea unui artist (Lovinescu) Die Sigprangende Römische miserie d’munssù Travet, Le (Berse- V: 674 Mo narchie (Draghi/Minato) zio) IV: 117 Möbel, Das / Le meuble (Ionesco) II: 446 Misfortunes of Arthur, The V: 127 Monat auf dem Lande, Ein / Mesjac (Th. Hughes) I: 590 mocedad de Roldán, La (Vega v derevne (Turgenev) III: 535 f Misogyne, Der; auch: Der Weiber- Carpio) II: 107 f Mond, Der (Orff) IV: 515 feind (G.E. Lessing) II: 762, 792 mocedades de Bernardo del Carpio, Mond für die Beladenen, Ein / Misoponeros (Antiphanes) I: 187 Las (Vega Carpio) II: 108 A Moon for the Misbegotten Miss in Her Teens; or: The Medley mocedades del Cid, Las Taten des (O’Neill) V: 232 Lovers (Garrick) II: 661 Cid, Die (Castro y Bellvís) monde malade, Le (J. Bienvenu) Miss Saigon (C.-M. Schönberg/ mocedades del duque de Osuna, Las I: 402 Boublil) V: 903 (Monroy y Silva) II: 154 monde renversé, Le verkehrte Miss Sara Sampson (G.E. Lessing) Mode qui vient, La (Delteil) IV: 85 Welt, Die (Lesage) II: 715, 737, 759, 762, 764, 777, moderne Drama, Das (Hettner) Mondlicht / Moonlight (Pinter) 779 f, 793, 799, 886, 943; III: 133 f, 464 V: 937 III: 141; V: 388, 435 Moderne, Die (Bahr) III: 683 Money (Bulwer-Lytton) III: 425 mißhandelte Zeus, Der / Zeus Modesitten, Die (Gewey) III: 203 Monitor (Bohomolec) II: 958 kakumenos (Platon, Komödien- Modetheater, oder sichere und Monna Vanna (Maeterlinck) dichter) I: 184 leichte Methode, um die neumo- III: 556, 678, 748 Mißvergnügte, Der / The Malcontent dischen italienischen Musikopern Monolog des Regisseurs (Wyneken) (Marston) I: 674 gut zu komponieren und auszu- V: 643 Mißverständnis, Das / Le malen- führen …, Das / teatro alla moda, Monsieur Bob’le (Schéhadé) tendu (Camus) IV: 87; V: 56, 61 ossia metodo sicuro e facile per V: 132 ff Mister Wu oder Die Rache des ben comporre ed eseguire l’opere Monsieur Le Trouhadec saisi par la Chinesen [engl. Kriminalstück] italiane in musica all’uso débauche (Romains) IV: 32 IV: 491 moderno, Il (Marcello) II: 614 Monsieur Thomas (Beaumont/ Mistero buffo / Mistero buffo, modische Vorurteil, Das / Le préjugé Fletcher) I: 675 Giul lare populare (Fo) V: 572– à la mode (Nivelle de La Chaus- monstres sacrés, Les heiligen 575 sée) II: 635 Ungeheuer, Die (Cocteau) 522 Werkregister

Montage der Attraktionen Morte accidentale di un anarchico müde Tod, Der [Film] (R.: Fritz (Ejzenštejn) IV: 860 Zufälliger Tod eines Anarchi- Lang) IV: 236 montañés Juan Pascual, primer sten (Fo) Muérete y verás (Bretón de los asistente de Sevilla, El (Hoz y Morte de Sparte, La (Schlumberger) Herreros) III: 373 Mota) II: 154 IV: 20 muette de Portici, La Stumme von Moortje, Het (Bredero) II: 311 Morte e resurrezione di un pupazzo Portici, Die (Auber) Moral (Thoma) III: 226 (Fo) V: 574 Mügnog-Kinder, Die (Königliches Moralité de la maladie de Chres- Morts sans sépulture Tote ohne Jugendtheater Antwerpen) tienté (Malingre) I: 401 Begräbnis (Sartre) V: 850 Mord im Dom / Murder in the Moschetta (Ruzzante) I: 429 Mulatten (H.Ch. Andersen) III: 469 Cathedral (Eliot) IV: 680 ff, 684; Moses in Ägypten / Mosè in Egitto Mulberry Bush, The (Angus Wilson) V: 17, 553, 720 (Rossini) III: 354 V: 898 Mord im Dom / Assassinio nella Moses und Aron (Schönberg) Müll, die Stadt und der Tod, Der cattedrale (Pizzetti) IV: 682 IV: 455 (Fassbinder) V: 352 Mord in der Mohrengasse, Der Moskauer Charakter, Der (Sofronov) Müller von Sanssouci, Der (Hacks) (Horváth) IV: 592 V: 202 V: 439 Mord von Deptford, Der (R. Hill) Mostellaria Gespensterkomödie, München leuchtet (Hildebrandt/ I: 604 Die (Plautus) Polt) V: 372 Mörder, Hoffnung der Frauen Mother Clap’s Molly House (Raven- Münchener Bilderbogen (Dingel- (Hindemith nach Kokoschka) hill) V: 942 stedt) III: 149 IV: 335, 456 Motte, Die / Tignola (Benelli) Mündel will Vormund sein, Das Mörder, Hoffnung der Frauen IV: 124 (Handke) V: 337, 503 f (Kokoschka) III: 757 f; IV: 335, Mouchoir de nuages (Tzara) Mundus. Ein schönes neues kurzes 357, 456 IV: 85 spiel von der Welt art und natur Mörder ohne Bezahlung / Tueur sans Moudrets (Ostrovskij) V: 643 (Greff) I: 541 gages (Ionesco) V: 107 f, 228 Mountain Language Berg- muñecas de Marcela, Las (Cubillo de More de Venise – Othello, Le (V. Sprache (Pinter) Aragón) II: 154 Hugo nach Shakes peare) Mountain People, The (Brook nach muñuelo y tragedia por mal nombre, III: 273 Turnbull) V: 167 El (Cruz) II: 641 Morgenröte, Die / Les Aubes Mournful Nuptials, or Love the mur, Le Mauer, Die (Sartre) (Verhaeren) III: 886; IV: 844 f Cure of all Woes, The (Th. Murder in the Cathedral Mord Morir pensando matar (Rojas Cooke) II: 675 im Dom (Eliot) Zorrilla) II: 155 Mourning Becomes Electra Murmuring Judges (Hare) V: 938 morisca de Alajuar, La (Duque de Trauer muß Elektra tragen Murx den Europäer! Murx ihn! Rivas) III: 370 (O’Neill) Murx ihn! Murx ihn ab! (Mar- Moritz Tassow (Hacks) V: 397, Mouse Trap, The Mausefalle, Die thaler) V: 381, 385 f 409, 437, 439 (Christie) Muse Française, La [Zeitschrift, Hg. Moro di Venezia, Il (Giraldi) I: 636 Möwe, Die / ajka / Meeuw (A.P. v. V. Hugo] III: 275 mort d’Achille, La (A. Hardy) echov) III: 915; IV: 36, 828; Music at Night (Priestley) IV: 667 II: 207 V: 326, 632, 720, 813, 819, 827, Music of Poetry, The (Eliot) mort d’Alexandre, La (A. Hardy) 851 IV: 685 II: 207 Moyses (Brülow) I: 547 Musik (F. Wedekind) III: 712 mort de César, La Tod Caesars, Mozart und Salieri / Mocart i Sal’eri Musik und die Inscenierung, Die Der (Voltaire) (Puškin) III: 529 (Appia) III: 765 f, 770 mort de Daïre, La (A. Hardy) Mr. Whittington [Musical] IV: 643 musique des yeux, ou l’optique II: 207 Mrs. Warren’s Profession Frau théâtrale, La (Gottardo Gonzaga) mort de Pompée, La Tod des Warrens Gewerbe (G.B. Shaw) II: 971 Pompeius, Der (P. Corneille) Much Ado about Nothing Viel Mustapha II: 285 mort de Tintagiles, La Tod des Lärm um Nichts (Shakes peare) Mut eines neapolitanischen Feuer- Tintagiles, Der (Maeterlinck) müde Frau begegnet der Sonne, Die / wehrmanns, Der / Lu curaggio de mort du Duc Philipp, La (Chastel- La donna stanca incontra el sole nu pompiere napulitano (Scar- lain) I: 401 (Magazzini Criminali) V: 587 petta) V: 578 Werkregister 523

Mut zu töten / Modet att döda Mystère du Valenciennes I: 322–325 Nacht / La Nuit (Martinet) IV: 852, (Norén) V: 826 Mystères des Actes Apôtres (Gebrü- 872 Mutter, Die. Leben der Revolutionä- der Grébain) I: 324, 329 Nacht der Nationalgarde, Eine / Une rin Pelagea Wlassowa aus Twer Mysterien der Liebe, Die / Les nuit de la garde nationale (Scribe) (nach dem Roman Maxim mystères de l’amour (Vitrac) III: 296 Gorkis) (B. Brecht) IV: 469, 472, IV: 95, 101 Nacht des heiligen Johannes des 494, 496; V: 306, 406, 420, 424, Mysterium buffo / Misterija-buff Evangelisten / Noc wietêgo Jana 426, 454, 468 (Majakovskij) IV: 812, 847, Ewangelisty (Zegadłowicz) Mutter, Die / Matka (K. apek) 867 f; V: 750 IV: 898 IV: 624 f, 752 Mysterium des Alten Testamentes / Nacht des Samstags, Die / La noche Mutter, Die / La madre (Fo) V: 575 Mystère du Veil Testament I: 324, del sábado (Benavente y Martí- Mutter, Die / Mat / La mère 329 nez) III: 841 (Gor’kij) III: 917; IV: 95, 771, Mysterium des Piotr O’Hey, Das / Nacht in Toledo, Eine / La noche 794, 797; V: 623 Mczestwo Piotra Ohey’a toledana (Vega Carpio) II: 108 Mütter (Schleef nach Euripides’ Die (Mrobek) V: 759 Nacht in Venedig, Eine (J. Strauß) Schutzflehenden/Aischylos’ Sieben Mythen / Miti (Pirandello) III: 228 gegen Theben) V: 378 IV: 163 Nacht kurz vor den Wäldern, Die / Mutter, Die / Matka (Witkiewicz) Mythos von Sisyphos, Der / Le La nuit juste avant les forêts IV: 895 mythe de Sisyphe (Camus) V: 56, (Koltès) V: 185 f, 776 Mutter als Vertraute, Die / La mère 59 f, 74 Nacht mit dem Teufel, Die / Les confidente (Marivaux) II: 552 visiteurs du soir [Film] (R.: Carné, Mutter Courage und ihre Kinder Na dne Nachtasyl (Gor’kij) Drehbuch: Tardieu) V: 9, 126 (B. Brecht) IV: 203, 473, 475, Naboth (Murer) I: 534 Nacht, Mutter des Tages / Natten är 477 f, 494 f, 497 ff, 553, 556; Nabucco (G. Verdi) III: 340, 356 dagens mor (Norén) V: 826 V: 6 f, 17, 201 f, 213, 232, 235, Nabuchodonosor, ou la vengeance Nacht singt ihre Lieder, Die / Natta 290, 348, 375, 395, 408, 414 f, divine frappe ce prince enivré syng sine songar (J. Fosse) V: 840 419, 468 f, 471, 525 f, 532, 718, d’orgueil II: 200 Nachtasyl / Na dne (Gor’kij) 787, 817, 906 Nach Damaskus / Till Damaskus III: 556, 596 f, 675, 684, 688, Mutter der Makkabäer, Die (A. Strindberg) III: 569, 778, 691, 881, 905 f, 908 ff, 916 f; (Z. Werner) III: 77 781, 786, 789, 792; IV: 100, 301, IV: 418, 424, 731, 766, 864, 923; Mutter Erde (Halbe) III: 664 726; V: 820 V: 331, 554, 562 Mutter und Kind / Mor og barn Nachbarn, Die / Les voisins (Vina- Nächte des Zorns, Die / Les nuits de (J. Fosse) V: 840 ver) V: 182 la colère / Le notti dell’ira Mutters Courage My Mother’s Nachfolge Christi / L’imitation de (Salacrou) V: 42, 550 Courage (Tabori) Jésus-Christ (Kempen, Übers. v. P. Nachtigall, Die Gesang der My Fair Lady (Loewe/Lerner) Corneille) II: 223 Nachtigall (Stravinskij) III: 867; V: 770, 876 Nachlese zu Aristoteles’ Poetik (J. W. Nächtlicher Besuch (Dürrenmatt) My Life in Art Mein Leben in der v. Goethe) II: 790 V: 235 Kunst (Stanislavskij) Nachmittag / Ettermiddag (J. Fosse) Nachtmal der Kardinäle, Das / A My Mother’s Courage; auch: V: 840 Ceia dos Cardeais (Dantas) Mutters Courage (Tabori) V: 375 Nachmittag eines Fauns / L’après- III: 845 My Way (Zadek) V: 320 midi d’un faune (M.: Debussy, Nachtrag zur Reise des Kapitäns My Zinc Bed (Hare) V: 938 Ch.: Nijinski) III: 615, 617, 920 Cook / Supplément au voyage de Myrsa Polagi (Lenz) II: 803 Nachricht von den neuesten Schick- Cook (Giraudoux) IV: 105, 111 Myser (Agathon) I: 148 salen des Hundes Berganza Nachträge zum Kleinen Organon Mystère de l’incarnation et de la (E.T.A. Hoffmann) III: 67 (B. Brecht) IV: 487 nativité I: 322 Nachricht von der Theatral-Direc- Nachtstücke (E.T.A. Hoffmann) Mystère de la Résurrection tion an das Publikum (Sonnenfels) III: 88 (J. Michel) I: 316 f, 322 II: 866 Nachtvorstellung der Vagbunden Mystère du concile de Bâle I: 401 Nächstes Jahr in Jerusalem / I am (Kiv) V: 770, 774 Mystère du St. Martin des Tours Talking about Jerusalem (Wesker) Nachtwache / Nattvarden (Norén) I: 326 V: 914 V: 502, 827 f 524 Werkregister

Nachtwandlerin, Die / La sonnam- Narrow Road to the Deep North Nebeneinander (G. Kaiser) IV: 315, bula (Bellini) III: 296, 355 Schmaler Weg in den tiefen 332 Nachwort zu Lear (Bond) Norden (Bond) Nebucadnezar (Brülow) I: 547 V: 922 Narzissus [Ballett] (Ch.: Fokin, Dek.: Nederlandsch Tooneel, Het [Zeit- Nacional, El (Boadella/Els Joglars) Bakst) III: 921 schrift] III: 444 V: 609 Nase, Die / Nos (Šostakovi) Need for Poetic Drama, The (Eliot) Näcken (Boom) III: 495 IV: 882 IV: 685 Nackte Masken / Maschere Nude Nashörner, Die / Rhinocéros Need to know (Lauwers/Needcom- (Pirandello) V: 857 (Ionesco) V: 38, 79, 100, 102, pany) V: 870 Nadie fíe su secreto Niemand 107 f, 114, 228, 679 Needcompany’s King Lear V: 870 vertraue sein Geheimnis Natale in casa Cupiello (E. De Needcompany’s Macbeth V: 870 (Calderón de la Barca) Filippo) V: 565 Neffe als Onkel, Der / Encore des Name, Der / Namnet (J. Fosse) Nathan der Weise (G.E. Lessing) Ménechmes (L.-B. Picard, Übers. V: 840 f II: 715, 728, 779, 791, 794 f, v. F. v. Schiller) II: 846 Namen der Macht / Imiona władzy 799 ff, 845, 858; III: 147; IV: 507, Neger, Die / Les nègres (Genet) [UA unter dem Titel Skandal w 510, 534; V: 196 f, 201, 219, 231, V: 78, 112–115, 119 Hellbergu] (Broszkiewicz) 275, 346, 392 f, 428, 470 f Negromante, Il Geisterbeschwörer, V: 753, 755 f National, Le [Zeitung] III: 243 Der (Ariost) Nanine (Voltaire) II: 551; Nationaltheater des neuen Deutsch- Nei leoni e nei Lupi (Gualtieri) III: 265 land, Das (Eduard Devrient) V: 588 Nannie geht aus / Nannie’s Night III: 17, 150 Neinsager, Der (Weill/B. Brecht) Out (O’Casey) IV: 670 Naturales quaestiones Physikali- IV: 469 Nante als National-Versammelter sche Probleme (Seneca) Nekrassow / Nekrassov (Sartre) (Hopf) III: 118 naturalisme au théâtre, Le (Zola) V: 55 Nâpasta (I.L. Caragiale) III: 560 III: 588 Nemesis (Kratinos) I: 168 f Napoléon Bonaparte (Dumas père) Naturalismus und das Theater, Der Neorealismo y teatro (Buero Vallejo) III: 280 (Brahm) III: 673 IV: 205 Napoleon oder die hundert Tage Naturalismus. Zur Psychologie der Nephelai Wolken (Aristophanes) (Grabbe) III: 119, 123 f modernen Kunst, Der (L. Berg) Neptune’s Triumph for the Return of Når den ny vin blomstrer Wenn III: 681 Albion The Fortunate Isle, and der junge Wein blüht (Bjørn- natürliche Sohn, Der / Le fils naturel Their Union (Jonson/I. Jones) stjerne Bjørnson) (Diderot) II: 561 f, 793 I: 688 Narcissus (Kusser/Fidler) II: 458 natürliche Sohn, Der / Le fils naturel Nero (Händel) II: 445, 682 Narr, Der / Le Chout (Prokof’ev) (Dumas père) III: 314 Nero (Lee) II: 298 IV: 773 natürliche Tochter, Die (J. W. v. Nero (Maternus) I: 252 Narr und Nonne, Der / Wariat i Goethe) II: 749, 820 Nero (J. Rohde) V: 794 zakonnica (Witkiewicz) IV: 903 f; Nauplios (Philokles) I: 147 Nero (Wilbrandt) III: 143 f V: 364, 735 nausée, La Ekel, Der (Sartre) Netzfischer / Diktyulkoi (Euripides) Narren Giessen, Das (Wickram) Nausikaa (Bungert) III: 718 I: 158 I: 526 Nausikaa (J. W. v. Goethe) II: 820 Neue Abhandlungen über den Narren Schneyden, Das (Hans Nave, La Schiff, Das menschlichen Verstand / Nou- Sachs) I: 527 (D’Annunzio) veaux Essais sur l’entendement Narrenkappe, Die / Il berretto a Naznaenie (Volodin) V: 632 humain (Leibniz) II: 796 f sonagli / ’A birritta cu’i ciancia- Neapel im Milionenrausch / Napoli neue Art, alte Schulden zu bezahlen, neddi (Pirandello) IV: 159 milionaria! (E. De Felippo) Eine / A New Way to Pay Old Narrenschiff, Das (Brant) I: 532 IV: 118, 121; V: 541, 566 Depts (Massinger) I: 675; Narrenspiegel [Tanz] (Laban) Neapolitaines, Les (Amboise) I: 481 III: 433 IV: 444 Nebbich, Der (Sternheim) IV: 309 neue Ästhetik der musikalischen Närrin in den Augen der anderen Nebelschlucht, Die / The Shadow of Impotenz, Die (H. Pfitzner) und Kluge vor sich selber, Die / La the Glen (Synge) III: 853, 873 IV: 454 boba para Los otros y discreta Nebenbuhler, Die / The Rivals neue Bühne, Die [Zeitschrift] para sí (Vega Carpio) II: 109 (Sheridan) II: 688 IV: 305 Werkregister 525

neue Europa im Berliner Guckka- neues Drama, Ein / Un drama nuevo Nicolai Klimii iter subterraneum ... sten, Das (Glassbrenner) III: 118 (Tamayo y Baus) III: 374 Niels Klims unterirdische neue Forum, Das [Zeitschrift] neues Tellenspiel, Ein (Bührer) Reise ... (Holberg) IV: 339; V: 227 IV: 543 nido ajeno, El (Benavente y Martí- neue Geist und die Dichter, Der / Neues Theater von Wien [Samm- nez) III: 374 L’esprit nouveau et les poètes lung] II: 886 Nieboska Komedia ungöttliche (Apollinaire) IV: 2, 65, 67 Neues vom Tage (Hindemith) Komödie, Die (Krasiski) neue Herkules am Scheidewege, Der IV: 450, 452, 456 Niederlage / Nederlaget (Grieg) (Tieck) III: 80 Neuestes komisches Theater (Hg. v. IV: 763, 765 neue Kolonie, Die / La nuova Angely) III: 109 niederländische Kurtisane, Die / colonia (Pirandello) IV: 163 neugierigen Frauen, Die / Le donne The Dutch Courtesan (Marston) neue Komödie oder Das Café, Die / curiose (Wolf-Ferrari) I: 596, 674 La comedia nueva o el Café (L. IV: 127 Niels Ebbesen (Munk) IV: 740, 755 Fernández de Moratín) II: 640 f Neuland unterm Pflug (Dseršinski) Niels Klims unterirdische Reise ... / neue Kunst der Komödiendichtung, IV: 882 Nicolai Klimii iter subterraneum Die; auch: Neue Kunst Schau- neumodische Liebhaber Damon, Der ... (Holberg) II: 916 spiele zu schreiben in den heuti- (Telemann) II: 448 Niemand vertraue sein Geheimnis / gen Zeitläufen; Die Kunst, neue 99 % Furcht und Elend des Nadie fíe su secreto (Calderón de Komödien zu machen; Die neue Dritten Reiches (B. Brecht) la Barca) II: 136 Kunst des Schauspielschreibens / IV: 533 Niemandsland / No Man’s Land Arte nuevo de hacer comedias en neunundzwanzigste Februar, Der (Pinter) V: 929 este tiempo (Vega Carpio) II: 87, (Müllner) III: 77 Niet Thuis (Het Werkteater) 94 f, 102, 121, 162 Neunzehnhundertachtzehn oder V: 851 neue Magdalena oder Die Dame mit Sklavenkrieg (Feuchtwanger) Nietzsche contra Wagner (Nietzsche) den Kamelien, Eine Traviata, V: 379 III: 163 La (Verdi) 1913 (Sternheim) IV: 308, 311 Night and Day (T. Stoppard) neue Menoza. Oder Geschichte des Neuvermählten, Die / De Nygifte V: 900, 935 cumbanischen Prinzen Tandi, Der (Bjørnstjerne Bjørnson) III: 472, Night Must Fall (E. Williams) (Lenz) II: 803 493 IV: 663 neue Mieter, Der / Le nouveau New Babel, The [Ballett] (Ch.: Nikomachische Ethik / Ethika locataire (Ionesco) V: 107, 782 Massine, B.: Dépero) IV: 144 Nicomachea (Aristoteles) I: 185 neue Paradies, Das (Hay) IV: 634 new Faßnacht Spil, Ein (Wickram) Nikomedes / Nicomède (P. Corneille) Neue Ribaldenkomödie [anonym] I: 526 II: 222, 254 II: 484 New Inn; or The Light Heart, The Nina oder Wahnsinn aus Liebe / Neue Sammlung von Schauspielen (Jonson) I: 671 Nina ou la Folle par amour II: 886 New Interlude Called Thersystes (Grétry) II: 522 Neue Skizzen von Wien (Pezzl) (Udall) I: 569 Nina ossia La pazza per amore II: 895 New Way to Pay Old Depts, A (Da Ponte) II: 625 neue Wohnung, Die / La casa nova neue Art, alte Schulden zu Ninette à la Cour, La (Ch.-S. Favart) (Goldoni) II: 592 bezahlen, Eine (Massinger) II: 521 neuen Leiden des jungen W…, Die Newes Itinerarium Italiae (Furtten- ninfa ritrosa, La (Zambonini) (Plenzdorf) V: 402, 405, 410 bach) II: 15, 384 II: 420 neuen Menschen, Die (Bahr) Nibelungen. Ein deutsches Trauer- Nini, ou le danger des Castilles, III: 662 spiel in drei Abteilungen, amphigouri romantique en cinq neuen Verwandlungen des Harlekin, Die (Hebbel) III: 137, 140, tableaux et en vers [Satire auf v. Die / Les Nouvelles métamorpho- 149; IV: 512; V: 347, 389, Hugos Hernani] III: 277 ses d’Arlequin (Bertinazzi) 402 niño inocente de la Guardia, El II: 519 Nibelungen-Born-Bad (Castorf nach unschuldige Kind von La Guar- Neuer Versuch über die Schauspiel- Hebbel) V: 389 dia, Das (Vega Carpio) kunst Über das Theater oder Nicaise (Vadé) II: 516 Niobe (Bassus) I: 253 Neuer Versuch über die Schau- Nicht Fisch, nicht Fleisch (Kroetz) Nitteti, La (J.A. Hasse/Metastasio) spielkunst (L.-S. Mercier) V: 318, 375 II: 617, 956 526 Werkregister

No beauty for me there, where Non si paga! Non si paga! Nouvelle Revue Française, La human life is rare, part one: Bezahlt wird nicht! (Fo) [Zeitschrift] IV: 17, 93 Caligula (Needcompany nach Nonas de Espinas (Távora nach Nouvelles de la république des Camus) V: 870 García Lorcas Bodas de sangre) lettres [Zeitschrift, Hg. v. Bayle] No hay burlas con el amor Mit V: 610 II: 502 der Liebe ist nicht zu spaßen Nonne sanglante, La blutige Nouvelles métamorphoses (Calderón de la Barca) Nonne, Die (Gounod) d’Arlequin, Les neuen Ver- No hay deuda que no se pague y Non-Stop Connolly Show (Arden) wandlungen des Harlekin, Die convidado de piedra (Vázquez de V: 916 (Bertinazzi) Zamora) III: 371 Noordwesterwals (Dogtroep) Nouvelles réflexions sur le théâtre No hay mal que por bien no venga V: 852 Betrachtungen über das Theater sehr bequemer Herr, Ein (Ruiz Nora oder Ein Puppenheim / Et (Barrault) de Alarcón y Mendoza) Dukkehjem (H. Ibsen) III: 456, Novelle (Bandello) I: 648 No hay plazo que no se cumpla ni 461, 471 f, 476 f, 556, 677, 775, Novellino, Il (Salerintano) I: 626 deuda que no se pague (Vázquez 789, 799, 801, 807, 851, 861, Novembernacht / Noc listopadowa de Zamora) II: 637 880; IV: 171, 752; V: 281, 286, (Wyspiaski) III: 894, 896, 899; No hay ser padre siendo rey (Rojas 290, 331, 535, 821 V: 731, 733, 846 Zorrilla) II: 155 norddeutsche Theater, Das (Heinrich nozze d’Ercole e d’Ebe, Le No Man’s Land Niemandsland Laube) III: 133 Hochzeit des Herkules und der (Pinter) Nordische Heerfahrt / Hærmændene Hebe, Die (Gluck) No More Peace! (Toller) IV: 324 på Helgeland (H. Ibsen) III: 857 nozze di Figaro, Le Hochzeit des No puede ser (Moreto y Cabaña) Norma (Bellini) III: 355 Figaro, Die (Mozart/Da Ponte) II: 156 Normalbühne Merz; auch: Merz- Nozze di Peleo e di Teti, Le (Caproli) No Wit, No Help like a Woman’s bühne (Schwitters) IV: 364 f II: 27, 190 (Middleton) I: 675 Normans Eroberungen / The Nuestra Natacha (Casona) Noah (Rüte) I: 533 Norman Conquests (Ayckbourn) IV: 180 Noah, of ondergang der eerste V: 936 Nueva España, La (Gomez Sánchez- weerelt (Vondel) II: 326 f Northward Ho (Dekker/Webster) Reina) IV: 198 Noc listopadowa Novembernacht I: 673 f nuevo mundo descubierto por (Wyspiaski) Nos auteurs dramatiques (Zola) Cristóbal Colón, El (Vega Carpio) noce interrompue, La (Dufresny) III: 588 II: 108 II: 273 Nosferatu – eine Symphonie des Nuit blanche, La (Offenbach) Noces de Pélée et de Thétis (M.: Grauens [Film] (R.: Murnau) III: 327 f Caproli, B.: Torelli) II: 4, 172, IV: 236 nuit des rois, La (Copeau nach 211 nost Milan, El Unser Mailand Shakes peare) IV: 11, 18 f Noch einen letzten / One for the (Bertolazzi) nuit des rois, La (Mnouchkine/ Road (Pinter) V: 937 Not I (Beckett) V: 93 Théâtre du Soleil nach Shakes- Noche de guerra en el Museo del Notes towards the Definition of peare) V: 153 Prado Kriegsnacht im Prado- Culture (Eliot) IV: 680 nuit juste avant les forêts, La museum (R. Alberti) Notorious Mrs. Ebbsmith (Pinero) Nacht kurz vor den Wäldern, Die noche de primavera sin sueño, Una III: 862 (Koltès) (Jardiel Poncela) IV: 179 Notre théâtre (Pitoëff) IV: 36 nuit miraculeuse, La (Mnouchkine/ noche del sábado, La Nacht des Notre-Dame de Paris (V. Hugo) Cixous) V: 154 Samstags, Die (Benavente y III: 275 Nuit Obscure (Maurice Béjart) Martínez) Notre-Dame-des-Fleurs (Genet) V: 5 noche toledana, Una Nacht in V: 111, 115 nuits de la colère, Les Nächte des Toledo, Eine (Vega Carpio) Notte in casa del ricco (Betti) Zorns, Die (Salacrou) Nocturn: Andante morat (Gual) IV: 124 Nullerl, ’s (Morre) III: 225 IV: 179 nouveau locataire, Le neue Null-Theater, Das Zero-Theater, Nøgne masker (Madsen) V: 793 Mieter, Der (Ionesco) Das (Kantor) Nøkken (H.Ch. Andersen) III: 469 nouvelle colonie ou la ligue des Numance (Barrault nach Cervantes) Nollhart (Gengenbach) I: 524 femmes, La (Marivaux) II: 552 V: 33, 78 Werkregister 527

Numancia Zerstörung von Observations sur l’art du comédien Œdipe (La Motte) II: 544 Numancia, Die (Cervantes (d’Hannetaire) II: 539 Œdipe (Voltaire) II: 534, 548 f, 708; Saavedra) Observations sur le Cid (Scudéry) III: 265 Numancia destruída (López de II: 222 Oedipe roi (Cocteau) IV: 74 Ayala) II: 638 Obsiegende Tugend Oder der Betörte Oedipus der Tyrann (Hölderlin nach Nun singen sie wieder (Frisch) und doch wieder Bekehrte Sophokles) III: 75 IV: 547 Soliman (Haugwitz) II: 391 Oedipus Rex (Stravinskij/Cocteau) nuova colonia, La (B.: Marchi) Obstacle favorable, L’ (Lesage) IV: 74, 76, 450 IV: 146 II: 515 Œuvre d’art vivant, L’ (Dalcroze) Nur eine Stimme / Une voix sans Occisio Gregorii in Moldavia Vodae, III: 770 personne (Tardieu) V: 128 tragedice expressa [Historien- Of Dramatic Poesy (Dryden) I: 664 Nur Kinder, Küche, Kirche / Tutta stück] III: 558 Off Limits Zutritt verboten casa, letto e chiesa (Fo/Rame) Occupe-toi d’Amélie (Feydeau) (Adamov) V: 571, 574 f III: 581 Oh les beaux jours Glückliche Nusch-Nuschi (Hindemith nach Ochs auf dem Dach, Der / Le bœuf Tage (Beckett) Blei) IV: 357, 456 sur le toit (Cocteau) IV: 73, 75 Oh! qu’Nenni, ou le Mirliton fatal Nußknacker, Der / Stschelkunschik / Octavia (Brandon) I: 627 [Satire auf Hugos Hernani] Casse Noisette / The Nutcracker / Octavia (Kotzebue) II: 812 III: 277 Lo Schiaccianoci (M.: P. Octavia (Seneca) I: 255 Oh, What a Lovely War (Littlewood/ ajkovskij, L. u. Ch.: M. Petipa) Octávio (V. Braga) IV: 220 Theatre Workshop) V: 904, 906 III: 333 Octoroon; or Life in Louisiana, The Ohio Impromptu (Beckett) V: 93 Ny Illustrerad Tidning [Zeitung] (Boucicault) III: 407, 424 Ohm Krüger [Film] (Gesamtleitung: III: 494 Octubre [Zeitschrift] IV: 176 Jannings) IV: 526 nye Barselstue, Den (H.Ch. Ander- Oden (Gryphius) II: 395 Ohrfeige dem offentlichen sen) III: 469 Odi politici (V. Alfieri) II: 612 Geschmack, Eine / Pošëina Ödipus König Ödipus obšestvennomu vkusu [Sammel- O locura o santidad Wahnsinn Ödipus Œdipe band] IV: 776 oder Heiligkeit (Echegaray y Ödipus Oidipus Oidipus (Aischylos) I: 87 Eizaguirre) Ödipus (A. Gide) V: 16 Oidipus (Karkinos) I: 152 O Zeiten! / O Vrémja (Katharina II.) Ödipus / Œdipe (P. Corneille) Oidipus (Philokles) I: 147 II: 969 I: 265; II: 223 Oidipus (Theodektes von Phaselis) Oaha. Die Satire der Satire Ödipus / Oedipus (Seneca) I: 125, I: 152 Till Eugenspiegel (F. Wedekind) 255, 265; V: 879, 893 Oidipus tyrannos König Ödipus Oak Leaves and Lavender Ödipus auf Kolonos / Oidipus (Sophokles) Eichenlaub und Lavendel Coloneus (Sophokles) I:108, 111, Oineus (Chairemon) I: 152 (O’Casey) 113, 121 f, 152; III: 85; IV: 684; Oineus (Philokles) I: 147 Oben und unten (Doesburg) V: 31, 228, 344 Oinomaos (Euripides) I: 127 IV: 365 Ödipus, König von Theben / Oedipe, Oionistes (Antiphanes) I: 187 Oberen, Die / Our Betters (Maug- roi de Thèbes (Saint-Georges de oiseau bleu, L’ blaue Vogel, Der ham) IV: 662 Bouhélier) IV: 45, 47 (Maeterlinck) / Oberon, or The Elf King’s Ödipus Tyrann. Ein Stück nach oiseau de Feu, L’ Feuervogel (M.: Oath (C.M. v. Weber) Sophokles (Heiner Müller) Stravinskij, L. u. Ch.: Fokin) III: 436 V: 400, 430 f, 452, 501 Oklahoma (Rodgers/Hammerstein) Oberon, the Fairy Prince (Jonson/ Ödipus und die Sphinx (Hofmanns- IV: 657 I. Jones) I: 599, 687 thal) IV: 288 Oktober / Oktjabr (Ejzenštejn) Oberst Kusmin (Tur/Scheinin) Odyssee, Die / Odysseia (Homer) IV: 786 V: 202 I: 208; IV: 68 Old Bachelor, The alte Hagestolz, Obligados y ofendidos (Rojas Odysseus (Kratinos) I: 169 Der (Congrewe) Zorrilla) II: 152 Odysseus Tod (Bungert) III: 718 Old Fortunatus (Dekker) I: 674 Obrar bien, que Dios es Dios Odysseus von Ithaka / Ulysses von Old Ones, The (Wesker) V: 915 Tue recht – Gott über Euch! Ithacia eller En Tydsk Comoedie Old Wives’ Tale, The (Peele) I: 595, (Calderón de la Barca) (Holberg) II: 916 600 528 Werkregister

Óli (Baldursson) V: 805 onze mille verges, Les elftausend Orfeo (Caraccio) II: 428 Olimpia (Spontini) III: 23, 94 Ruten, Die (Apollinaire) Orfeo, L’ (L. Rossi) II: 174, 183, Olint und Sophronia (Cronegk) Oost-Indisch planter (Rochefort) 189 II: 761 II: 700 Orge Zorn, Der (Menander) Öllämpchen / Lampka oliwna Op hoop van zegen Hoffnung auf ORGHAST (Brook) V: 161, 163, (Zegadłowicz) IV: 898 Segen, Die (Heijermans) 169 Ollaria (Masen) II: 370 Oper, Die (Weill) IV: 459 Orgie / Orgia (Pasolini) V: 550 Olof Skottkonung (Prytz) II: 463 Oper und Drama (R. Wagner) Orgien-Mysterien-Theater (Nitsch) Olympia (Seipp) II: 944 III: 159, 162 V: 480 Olympiade, Die / L’Olimpiade Oper von Lapua, Die / Lapualai- Orlando (Händel) II: 682, 685 (Caldara/Metastasio) II: 617, sooppera (Salo) V: 778 Orlando furioso; dt.: Der rasende 622 Opere teatrali (Goldoni) II: 594 Roland (Ariost) I: 421, 485, 648; Olympische Jugend (Diem) IV: 517, Operette / Operetka (Gombrowicz) II: 53, 205; V: 546, 583 519 IV: 901, 905 ff Orpheus Orfeo Om Abel og Kain (Hegelund) Opfer, Das Indipohdi (G. Haupt- Orlando furioso (Bioni) II: 934 II: 464 mann) Ornifle ou Le courant d’air Herr Om Abraham (Hegelund) II: 464 Opfer der Musen, Das [Ballett] Ornifle oder Der erzürnte Om de ti Spedalske (Hegelund) II: 716 Himmel (Anouilh) II: 464 Opfer der Pflicht / Victimes du Ornites (Magnes) I: 23 Om den rige Mand og Lazaro devoir (Ionesco) V: 106 f, 228 Ornithes Vögel, Die (Aristopha- (Hegelund) II: 464 Opfernden am Grab, Die; auch: nes) Om Lazari (Hegelund) II: 464 Choephoren / Choeporoi / Les Ornitofilene Vogelfreunde, Die Om Vaudeville som dramatisk Choéphores (Aischylos) I: 87, 96, (Barba/Odin Teatret nach Bjørne- Digtasd Über das Vaudeville 98 f, 106; V: 154 boe) als dramatische Form (Johann L. Opstandelse (Hegelund) II: 464 Oronte, L’ (Kerll) II: 420 Heiberg) optimistische Tragödie, Eine / Orphan, The (Otway) II: 298 Ombra (La Fura dels Baus) V: 601 Optimistieskaja tragedija Orphée (Cocteau) IV: 73 f, 76 ff On ne badine pas avec l’amour (Višnevskij) IV: 796, 876–879; Orphelin de la Chine, L’ (Voltaire) Man spielt nicht mit der Liebe V: 283, 306, 633 II: 499, 535 f; III: 265 (A. de Musset) Opus theatricum (Ayrer) I: 527 Orpheus Orfeo On ne s’avise jamais de tout Ora del Fantaccio, L’ (B.: Prampo- Orpheus / Orfeo (Aristias) I: 14 (Sedaine nach La Fontaine) lini) IV: 146 Orpheus / Orphée (Cocteau) II: 520 Orbecche (Giraldi) I: 442 IV: 620; V: 750 On the Frontier (Auden/Isherwood) Orchesterprobe, Die (Karlstadt/ Orpheus / Orfeo (Monteverdi) IV: 668 Valentin) IV: 436 II: 45 On the Tragedies of Shakes peare, Ordensmeister, Der / Le maître de Orpheus in der Unterwelt / Orphée Considered with Reference to Santiago (Montherlant) V: 41 aux Enfers (Offenbach) III: 227, their Fitness for Stage Representa- Ordet Wort, Das (Munk) 229, 324 f, 328 ff, 332; IV: 296 tion (Lamb) III: 410 Orest / Orestes (Euripides) I: 73, Orpheus und Eurydike / Orfeo ed Onagros Eseltreiber, Der (Demo- 127, 130, 139 f Euridice (Gluck) II: 526 f, 735, philos) Oreste (V. Alfieri) II: 612 885, 923, 927; III: 641 ff; IV: 846 Onderprefect van Chateau-Buzard, Oreste (Voltaire) II: 551, 904 Orpheus und Eurydike (Meisl) De (Gandillot) III: 880 Orestes (Karkinos) I: 152 III: 204 One for the Road Noch einen Orestiade (Pasolini) V: 550 Orpheus und Eurydike / Orpheus og letzten (Pinter) Orestie / Oristeia (Aischylos) I: 45, Eurydice (Naumann) II: 910 f Onkel Vanja / Djadja Vanja / Oom 62, 87 f, 93 ff, 97, 99 f, 102, 104, Orpheus und Eurydike (Noverre) Wanja (A.P. echov) III: 905, 106 f; IV: 263 f, 273, 277 ff, 436, II: 727 907, 914; IV: 36; V: 605, 632, 442, 683; V: 37, 591, 665 Orpheus und Eurydike / Orpheus 851 Orestie des Aischylos Antiken- and Eurydice (Weaver) II: 681 Ontwerps voor een regeling van het projekt II: Orestie des Aischylos Ortensio (Caetani) II: 56 toneel na de oorlog [kulturpol. (P. Stein) Osiris (Rettenbacher) II: 380 Konzept, Niederlande] IV: 715 Orfeo Orpheus Osman (Gunduli) II: 481 Werkregister 529

Østergade og Vestergade (Overskou) Our Boys (H.J. Byron) III: 425 Pandora (J. W. v. Goethe) II: 821 III: 467 Our Town Unsere kleine Stadt Pandora (Hacks) V: 440 Ostern / Påsk (A. Strindberg) (Wilder) Pandosto, or the Triumph of Time III: 788, 790, 792 Ouro, O (Cortês) IV: 220 (Greene) I: 658 Osterspiel von Muri I: 305, 311 ff, Ours (T.W. Robertson) III: 408, 426 panische Mensch, Der (Arrabal) 364 Oväder Wetterleuchten V: 121 Osterspiel von Origny St. Benoite (A. Strindberg) Pankraz erwacht oder Die Hinter- I: 305 Over de middelen ter vorming van wäldler (Zuckmayer) IV: 382 Osterspiel von Tours I: 304 een Nationaal Nederlandsch Panorama [Zeitschrift] III: 380 Osterspiel von Trier I: 305 Tooneel (Siegenbeek) III: 444 Pantagleize (Ghelderode) V: 833 Ostertropus von St. Gallen I: 293 Overthrow of Stage Plays [Pam- Pântano, O (Câmara) III: 845 Ostpolzug (Bronnen) IV: 404 phlet] I: 574 Panulphe ou l’imposteur Tartuffe Othello – by Act of Parliament Oxyrhincus Evangeliet (Barba/Odin oder Der Betrüger (Molière) (Dowling) III: 410 Teatret) V: 801 Panzerkreuzer Potemkin (iško) Othello, der Mohr von Venedig / IV: 882 The Tragedy of Othello, the Moor Packesel, Der / The Workhouse Panzerkreuzer Potemkin (Das Jahr of Venice (Shakes peare) I: 576, Donkey (Arden) V: 916 1905) / Bronenosec >Potemkin<, 591, 609, 624, 630, 635–638, Paedium (Turpilius) I: 241 >God 1905< [Film] (R.: 662, 678; II: 533, 549, 670, 770, Pagliacci Bajazzo, Der (Leonca- Ejzenštejn) IV: 237, 786 f, 943, 947; III: 83, 273, 286, 409, vallo) 863 429, 815; IV: 274, 374, 401, 406, Pain, Le (Ghèon) III: 571 Panzerzug Nr. 14–69 / Bionepoezd 823, 837; V: 223, 236, 241, 325, pain d’autrui, Le (Turgenev) III: 591 14–69 (Ivanov) IV: 796 327 f, 478, 482, 531, 541, 577, paix de Péronne, La (Chastellain) Paolo Paoli (Adamov) V: 94 f, 99 584, 776, 871, 896, 907 I: 401 Papa Hamlet (Arno Holz) Othello / Otello (Bene nach Shakes- Palace of Pleasure, The (Painter) III: 661 peare) V: 584 I: 626 Papagei, Der (Kotzebue) II: 812; Othello (Ducis nach Shakes peare) Palace of Truth, The (W. S. Gilbert) III: 552 II: 533 III: 426 Papiermühle, Die (G. Kaiser) Othello (W.S. Gilbert nach Shakes- palacios de Galiana, Los (Vega IV: 565 peare) III: 409 Carpio) II: 107 Papillon, Le [Ballett] (M.: Offen- Othello (F.L. Schröder nach Shakes- Palaistai Ringer, Die (Pratinas) bach, T.: Saint-Georges, Ch.: M. peare) II: 770 Palamede (Caraccio) II: 56 Taglioni) III: 308 Othello / Otello (Verdi) III: 354, Palamedes (Euripides) I: 127 Papinian(us); Grossmütiger Rechts- 356; V: 590 Palamedes Oft Vermoorde Onnoo- Gelehrter Oder Sterbender Othello / Otello (Martone nach selheyd (Vondel) II: 325 Aemilius Paulus Papinianus Verdi) V: 590 Paläophron und Neoterpe (J. W. v. (Gryphius) II: 347, 350, 383, Othello More de Venise – Goethe) II: 821 390, 396, 403 f, 472 Othello, Le (V. Hugo nach Palestrina (H. Pfitzner) IV: 453 Papiniano (Caraccio) II: 56 Shakes peare) Palinodia, quam rebelles superioris paquebot Tenacity, Le (Vildrac) Otho / Othon (P. Corneille) II: 220, Austriae ruricole post longiorem V: 59 223 sam insolentiam debellati [Jesui- Paracelsus (Billinger) IV: 576 Otra vez el Diablo (Casona) IV: 180 tenorden, Slowenien] II: 480 Parade [Ballett] (M.: Satie, T.: otro, El (Unamuno) III: 838; Palme oder Der Gekränkte (Korn- Cocteau, B. u. K.: Picasso, Ch.: IV: 182 feld) IV: 521 Massine, Ballets Russes) IV: 3, 5, Ottavia (V. Alfieri) II: 612 Pan y toros Brot und Bullen 50 f, 53–59, 65, 72 f, 75, 781 Ottaviano Cesare Augusto (Barbieri) Paradeisspiel [Jesuitenorden, (Legrenzi) II: 41 Pan’s Anniversary, or the Shepherd’s Slowenien] II: 480 Ottone (Händel) II: 682 Holiday (Jonson/I. Jones) I: 688 Paradies der Frauen [Nuditäten- Ottos Kaiserherrschaft / La Imperial Pandaemonium Germanicum (Lenz) Show] IV: 446 de Otón (Vega Carpio) II: 107 II: 803 Paradies? (Kresnik) V: 300 Our American Cousin (T. Taylor) Pandionis [Tetralogie] (Philokles) Paradise Now (The Living Theatre) III: 425 I: 147 V: 25 f, 247 f, 297 530 Werkregister

Paradox über den Schauspieler / Partenope, La (Caldara/Stampiglia) Passionsspiel von Villingen I: 278 Paradoxe sur le comédien II: 615 pastor fido, Il treue Hirte, Der (Diderot) II: 539 f, 662 Partenope, La (Händel/Stampiglia) (Händel) Paradoxe über die Herstellung der II: 615, 682 pastor fido, Il (Da Ponte) II: 625 Perspektive ohne besondere Partenope, La (Vivaldi/Stampiglia) pastor fido, Il (Guarini) I: 446–449, Kenntnisse / Paradossi per II: 615 598; II: 322 f praticare la prospettiva senza Parthenopaios (Astydamas d.J.) Pastor Hall (Toller) IV: 325 saperla (Troili) II: 28 f I: 152 pastor lobo y cabaña celestial, El § 218 (Frauen in Not) (Credé) Parzival – Auf der anderen Seite des Hirte Wolf und die himmlische IV: 422 f Sees (R. Wilson/Dorst) V: 369 Hürde, Der (Vega Carpio) Paraíso (Torga) IV: 221 Pas d’acier, Le [Ballett] (M.: Pastoral, La (Ruzzante) I: 428 f Parasit, Der (L.-B. Picard) II: 846 Prokof’ev, Ch.: Massine, Diaghi- Pastoral de Jacinto, La (Vega Parasit Curculio, Der / Curculio lev/Ballets Russes) IV: 58 f, 64 Carpio) II: 107 (Plautus) I: 236 Pas de Quatre [Ballett] (C. Pugni) Pastorale, La (Cambert/P. Perrin) Parasit Phormio, Der / Phormio III: 437 f II: 190 (Terenz) I: 243, 246, 248 pasre dintr-o alt zi, O (D.R. Pastorale comique, La (Molière) Parasitaster; or The Fawn (Marston) Popescu) V: 677 II: 256 I: 674 Pascha, ofte de Verlossinghe der Pastore del Anfiso (G. Torelli) paravents, Les Wände, Die kind’ren Israels wt Egypten, Het II: 27 (Genet) (Vondel) II: 325 Pastorenfamilie, Die Die Familie Par-dessus bord (Vinaver) V: 181 f Pascual Duartes Familie / La familia des Pfarrers (Canth) Pardoner and the Friar, The (John de Pascual Duarte (Cela) IV: 205 Pastores de Belén Hirten von Heywood) I: 382 Pasodoble (Romero Esteo) IV: 209 Bethlehem, Die (Vega Carpio) paredes oyen, Las Wände haben Pasquin (Fielding) II: 676 Patchouli (Salacrou) V: 42 Ohren, Die (Ruiz de Alarcón y Passagier ohne Gepäck, Der Pathetischerhabene, Das (Schiller) Mendoza) Reisende ohne Gepäck, Der II: 787 parents terribles, Les schreckli- (Anouilh) Patience (Sullivan/W.S. Gilbert) chen Eltern, Die (Cocteau) Pássaros de asas cortadas (Rebello) III: 410, 437 Paria (A. Strindberg) III: 792 IV: 223 Patriot für mich, Ein / A Patriot for Parijsche Bruiloft (Ansloo) II: 325 Passion (Bond) V: 922 Me (Osborne) V: 911 Paris und Oenone (Helvedius Passion (A. Gréban) I: 320 f Patrioten oder Die Feier des Sieges Priscus) I: 266 Passion Christi (Memling) I: 347 bei Leipzig, Die (Štpánek) Pariser in Wien (Holtei) III: 109 Passion d’Angers Passion de III: 510 Pariser Leben / La Vie Parisienne Jhesu Christ (Jean Michel) Patriotische Vorstellungen gegen die (Offenbach) III: 229, 329 f; Passion d’Arras Passion et Einführung einer Schaubühne in V: 176 vengeance de Jhésu-Christ der Republik Genf. Nebst dem Parisienne, La (Becque) III: 590 (Mercadé) Schreiben eines Bügers von St. Park, Der (B. Strauß) V: 313, 360 Passion de Jhesu Christ (Jean Gallen an Hernn Bodmer: Von Parktor, Das / Within the Gates Michel) I: 322 den wahren Angelegenheiten einer (O’Casey) IV: 673 Passion de Sainte-Geneviève I: 319 kleinen freyen kaufmännischen Parnasso confuso, Il (Gluck) Passion de Semur I: 319 Republik / Lettre à M. II: 874 passion du Général Franco, La D’Alembert sur son article Parsifal (R. Wagner) III: 63, 157, Generals Francos Leidensweg >Genève< dans le VIIe volume de 163 f, 765 f, 846; IV: 518, 567 (Gatti) L’Encyclopédie (Rousseau) Parson’s Wedding, The (Killigrew) Passion et vengeance de Jhésu- II: 901 II: 291 Christ, auch: Passion d’Arras Pattern of Painefull Adventures, The Partage de midi Mittagswende (Mercadé) I: 319 (Twine) I: 657 (Claudel) Passion Nostre Saulveur Jhesu pattes de mouche, Les (Sardou) partage des os, Le (Ribemont- Christ (Arnoul Gréban) I: 319– III: 320 Dessaignes) IV: 85 322 Pauken und Trompeten (B. Brecht Parteiorganisation und Parteilitera- Passionsspiel von Benediktbeuren nach Farquhars The Recruiting tur (Lenin) IV: 795 I: 313 Officer) IV: 487 f Werkregister 531

Paul Bunjan (Britten/Auden) Pelleas und Melisande / Pelléas et Peripherie / Períferie (Langer) IV: 668 Mélisande (Maeterlinck) III: 594, IV: 626 f Paul Lange und Tora Parsberg / Paul 600, 686, 692 f, 886 Perle d’Alsace, La (Hervé) III: 328 Lange og Tora Parsberg (Bjørn- Pellegrina, La (Bargali) I: 467 ff Perleberg (Sternheim) IV: 345 stjerne Bjørnson) III: 472 pelo de la dehesa, El (Bretón de los Perlenfischer, Die / Les pêcheurs de Pauvre Bitos ou Le dîner de têtes Herreros) III: 373 perles (Bizet) III: 337 arme Bitos oder Das Diner der Penelope (Philokles) I: 147 Persée (Lully nach Ovids Metamor- Köpfe, Der (Anouilh) Penelope, La [Oper] (B.: Motta) phosen) II: 523, 528 pavillon d’Armide, Le [Ballett] (M.: II: 41 Perselide (P.J. Martelli) II: 610 Tcherepnine, L.: Benois, Ch.: Penelope und Odysseus / Penelope Perseo, Il (Aldrovandini/Caraccio) Fokin, Ballets Russes) III: 614 e l’Ulisse (Porta) II: 53 II: 428 Pavlimir (Palmoti) II: 481 Pensées sur la déclamation (L.A. Perser, Der / Persa (Plautus) I: 236 paysan parvenu ou Les mémoires de Riccoboni) II: 517, 760 Perser, Die / Persai (Aischylos) I: 4, M***, Le emporgekommene Pension Schöller (Laufs/Jacoby) 12, 14, 38, 70, 87–91, 103, 105, Bauer oder Memoiren des Herrn V: 389 107; V: 577, 665 ***, Der (Marivaux) Pension Schöller: die Schlacht Perser, Die (Braun/Aischylos) V: 243 Pazienza di Socrate con due moglie, (Castorf) V: 383, 389 Perser, Die / Persai (Chionides) I: 22 La (Draghi) II: 478 Pensionat, Das (Suppé) III: 228 Perser, Die / Persai (Pherekrates) Pe urma soarelui (A. Luca) Pentamerone oder das Märchen aller I: 184 IV: 925 Märchen, Der / Pentamerone. Lo Perseus (Rettenbacher) II: 380 pechos privilegiados, Los (Ruiz de Cunto de li Cunti (Basile) II: 605 Perseus (Rist) II: 391 Alarcón y Mendoza) II: 123 Pentecost (Edgar) V: 938 Perseus (Vega Carpio) II: 72 pécora, A (N. Correia) IV: 225 Penthesilea (H. v. Kleist) III: 98, Perseus and Andromeda: or, The pédant joue, Le (Cyrano de Berge- 101, 104, 106; V: 251, 332, 369, Spaniard Out-Witted [Panto- rac) II: 249 395, 402, 435, 584 mime] II: 682 Pedetai (Kallias) I: 183 Peor está que estaba Es steht persische Braut, Die / La sposa Pedro de Urdemalas (Cervantes schlimmer als es stand (Calderón persiana (Goldoni) II: 592 Saavedra) I: 510 de la Barca) personas decentes, Las (Gaspar) Peer Gynt (Egk) IV: 515 Per un teatro umano Für ein III: 835 Peer Gynt (H. Ibsen) III: 455, 473– menschlicheres Theater (Strehler) Personenkreis 3.1 / Personenkrets 476, 596, 805 f; IV: 515, 738, père humilié, Le erniedrigte Vater, 3.1 (Norén) V: 828, 837 761, 764; V: 138, 147, 226, 275, Der (Claudel) Perspectivae libri sex (Ubaldo) 305, 307 ff, 362, 839 peregrino, El (Valdivieso) II: 122 II: 18 peintre, Le (Vitrac) IV: 100 peregrino en su patria, El (Vega Perspective Pratique, La (Dubreuil) peintre de la vie moderne, Le Carpio) II: 102 II: 201 (Baudelaire) III: 659 perfekta kyssen, Den (Göthe) Pertharius, König der Lombarden / peintres cubistes; méditations V: 826 Pertharite, roy des Lombards esthétiques, Les (Apollinaire) Perfido Incanto (Bragaglia) IV: 152 (P. Corneille) II: 222 IV: 67 Péri, La (M.: Burgmüller, L.: Gautier, Pest, Die / La peste (Camus) V: 56 Peirithoos (Kritias) I: 149 Ch.: Coralli) III: 306 Pest zu London, Die / A Journal of Peisandros (Platon, Komödiendich- Peri Poietikes Von der Dichtkunst the Plague Year (Defoe) V: 62 ter) I: 184 (Aristoteles) peste del 1630, La (Cinquanta) Pelea que hubo Don carneval con la Peribáñez und der Komtur von II: 56 Cuaresma (Juan Ruiz) I: 389 Ocaña / Peribáñez y el comenda- Peter and Wendy (Barrie) IV: 679 Pelikan, Der (Laube nach Augiers Le dor de Ocaña (Vega Carpio) Peter Brooks Theater-Safari (Heil- fils de Giboyer) III: 313 II: 109 pern) V: 165 Pelikan, Der; auch: Der Scheiterhau- Perichole / La Périchole (Offenbach) Peter Grimes (Britten) IV: 658 fen / Pelikanen (A. Strindberg) III: 329 f; V: 176 Peter Pan, Or the Boy Who Would III: 781, 791, 793; IV: 727 Perikles / Pericles, Prince of Tyre Not Grow Up (Barrie) IV: 679 Pelleas und Melisande / Pelléas et (Shakes peare, Verfasserschaft Peter Squentz Absurda comica Mélisande (C. Debussy) III: 334 f, umstritten) I: 608 f, 657 f oder Herr Peter Squentz 598 ff, 602, 609, 763, 846 Perinthia (Menander) I: 245 (Gryphius) 532 Werkregister

Peter’s Bar (Vinyes) IV: 208 Philaster or Love lies a-Bleeding Piastus (Gryphius) II: 396 petimetra, La (N. Fernández de (Beaumont/Fletcher) I: 581 picarillo en España, señor de la Gran Moratín) II: 638 Philemon Martyr (Bidermann) Canaria, El (Cañizares) II: 637 Petit traité d’alchimie théâtrale II: 372 Picasso (Cocteau) IV: 52 (Barrault) V: 33 Philemon und Baucis oder Jupiters Piccolomini, Die (Schiller) II: 844, Petit-Maître corrigé, Le verbes- Reise auf die Erde (Haydn) 859; III: 73 serte Stutzer, Der (Marivaux) II: 947 f Picknick im Felde / Pique-nique en Petrarca (Immermann) III: 110 Philinte de Molière, Le (Ph.F.N. campagne (Arrabal) V: 121 ff Petriscus (Macropedius) I: 556 f Fabre) II: 564 Pierrot Romulus II: 515 Petru (Zografi) V: 678 Philippe II. (Verhaeren) III: 886 Pietas victrix sive Flavius Constanti- Petruschka [Tanz] (Jooss) IV: 445 Philodoxeca (L.B. Alberti) I: 451 nus Magnus de Maxentio tyranno Petruschka (Stravinskij) IV: 450, Philoi (Eupolis) I: 183 victor (Avancini) II: 361, 374– 756, 884 Philoktet (Euripides) I: 127 378 pettegolezzi delle donne, I Philoktet (Heiner Müller) V: 433 f, Pietisterey im Fischbein-Rocke, Die Weiberklatsch (Goldoni) 443 ff, 452 ff (L.A.V. Gottsched) II: 757, 773 Peyrouse, La (Kotzebue) II: 811 Philoktet / Philoktetes (Sophokles) piéton de l’air, Le Fußgänger der Pfahlbauer, Der (Bührer) IV: 543 I: 108, 113, 120 ff; IV: 700 Luft (Ionesco) Pfarrer von Kirchfeld, Der (Anzen- Philoktetes (Antiphon) I: 152 pilade, Il (Pasolini) V: 550 gruber) III: 190, 225 Philoktetes (Philokles) I: 147 Pilgrim, The (Killigrew) II: 291 Pfeifer lacht, Der (Ould) IV: 929 Philoktetes (Theodektes von Phase- Pilgrime von Mekka, Die (Gluck) Pferd, Das (Hay) IV: 636 lis) I: 152 II: 946 Pflug und die Sterne, Der / The Philopator (Turpilius) I: 241 Pimpinone oder Die ungleiche Plough and the Stars (O’Casey) Philosoph, Der / Il Filosofo (Aretino) Heirat (Telemann) II: 448 IV: 670 ff, 675, 677 I: 425 f Ping-Pong / Le ping-pong (Adamov) Pfund abheben, Ein / A Pound on Philosoph ohne es zu wissen / V: 94 f, 98 Demand (O’Casey) IV: 672 Philosophe sans le savoir pintor de su deshonra, El Maler Phädra / Phèdre (Cocteau) IV: 78 (Sedaine) II: 560, 563, 566 seiner Schande, Der (Calderón de Phädra / Fedra (Pizzetti/D’Annunzio) Philosophe marié, Le verheiratete la Barca) III: 831; IV: 126 Philosoph, Der (Ph. Destouches) Pioniere in Ingolstadt (Fleißer) Phädra / Phèdre (Racine) I: 265; Philosophentag, Der / Filosoofipäv IV: 389 ff; V: 279 II: 176, 218, 232–236, 238 f, 242– (Kiv) V: 774 pipe cassée, La (Vadé) II: 516 246, 507, 846; III: 583; IV: 791, Philosophie der Kunst / La philoso- Pirandello: chi? (Perlini) V: 584 839 f; V: 34, 827 phie de l’art (Taine) III: 589 Pirat, Der / Il Pirata (Bellini) III: 355 Phädra / Phaedra (Seneca) I: 255, Philotas (G.E. Lessing) II: 793 Pirate’s Doom, The [Stück im Adephi 258 ff, 517 Phineus (Aischylos) I: 87 Theatre, London] III: 387 Phädras Liebe / Phaedra’s Love Phoenix zuviel, Ein / A Phoenix too Pirates of Penzance, The (Sullivan/ (Kane) V: 940 f Frequent (Fry) IV: 687 f W.S. Gilbert) III: 437 Phaéton (Lully nach Ovids Meta- Phönikerinnen, Die; auch: Phonissen Pirineos, Los (Pedrell) III: 378 morphosen) II: 192 / Phoinissai (Euripides) I: 127, Piscator und das moderne Theater Phallange, La [Zeitung] III: 243 139, 443 (Schlemmer) IV: 360 Phantom der Oper, Das / The Phönikerinnen, Die; auch: Phonissen Pischti im Blutgewitter / Pisti a Phantom of the Opera (Lloyd / Phoinissai (Phrynichos) I: 12 ff, vérzivatarban (Örkény) V: 699 Webber/Stilgoe) V: 905 88 pittor parigino, Il Maler von Pharnace Re di Ponto II: 909 Phönizierinnen, Die / Phoenissae Paris, Der (Cimarosa) Phasma Gespenst, Das (Seneca) I: 255 place de l’Étoile, La (Desnos) Phasma (Luscius Lanuvinus) Phraarte (A. Hardy) II: 207 IV: 102 I: 241 Phyllis aus Skyros / Filli di Sciro Place du Palais, La (Pixérécourt) Phentheus (Euripides) I: 90 (Rovere) II: 60 III: 267 Philanderer, The Schürzenjäger, Physikalische Probleme / Naturales Place Royale oder Der exzentrische Der (G.B. Shaw) quaestiones (Seneca) I: 254 Liebhaber, Die / La Place Royalle Philantropist Menschenfreund, Physiker, Die (Dürrenmatt) V: 232, ou L’amoureux extravagant Der (Hampton) 235, 514, 525, 528 (P. Corneille) II: 221, 250 Werkregister 533

Plagegeister, Die / Les fâcheux (M.: Plutos Reichtum, Der (Aristopha- politesse inutile, La Vergebliche Lully, T.: Molière, B.: Ch. le Brun) nes) Höflichkeit (Tardieu) II: 165, 184, 256 Poéma par Vètru (V. Lcis) V: 763 político don Fernando el Católico, El Plain Dealer, The (Wycherley) Poema Tartaro (Casti) II: 624 Staatskluger katholischer II: 303 Poème alpeste (Dalcroze/Baud-Bovy) Ferdinand (Gracián y Morales) Plaisirs de l’île enchantée, Les III: 760 Politik der Reste / La politique des (Molière) II: 165, 167, 183, 185, Poèmes à jouer (Tardieu) V: 128 restes (Adamov) V: 95, 99 256, 261, 428 Poems (Auden) IV: 668 politische Kannegießer, Der / Den Plan eines Feldzugs (Zwingli) I: 513 Poenulus Der Mann aus politiske Kandestøber (Holberg) Plastischen Tänze, Die / Balli Plastici Kathargo (Plautus) II: 907, 915, 917; IV: 748 [Ballett] IV: 144 Poesia [Zeitschrift] IV: 130 politische Theater, Das (Piscator/ Platée (Rameau) II: 526 Poesía española (Alonso) II: 95 Gasbarra) IV: 408 Platonic Lovers, The (Davenant) Poésies I–III (Schéhadé) V: 132 Politisches Testament / Testament II: 291 Poesis dramatica [Sammlung] politique (Richelieu) II: 228 Platonov (echov) III: 912, 914; II: 376 Politisches Theater heute. Wo die V: 19, 27, 143, 367, 369, 898 poeta, El (Vega Carpio) II: 109 ganze Nation betroffen ist, darf Platz (Unruh) IV: 335 Poetaster oder Die Anklage, Der / das Theater nicht hintanstehen Plauderei über das Theater / Charla Poetaster; or The Arraignment (Piscator) V: 265 f sobre teatro (García Lorca) (Jonson) I: 671 Polizei, Die / Policja (Mrobek) IV: 175 Poeti, I (V. Alfieri) II: 612 V: 752 Play (T.W. Robertson) III: 426 Poeti rivali Rivalisierende Dichter Polly (Gay) II: 679 Play of Love, The (John Heywood) (Riccio) Polonais, Les (Morin) III: 605 I: 382, 396 Poética (Luzán y Claramunt) II: 635 Polowetzer Tänze / Prince Igor Play of the Weather, The (John Poetica d’Aristotele vulgarizzata et [Ballett] (M.: Borodin, Ch.: Heywood) I: 382, 569 sposta (Castelvetro) I: 440 Fokin, Ballets Russes) III: 614; Play Strindberg (Dürrenmatt) Poeticarum institutionum libri tres IV: 756 III: 790 (Spanmüller) I: 550 Polydorus (Wiselius) III: 448 Playboy of the Western World, The Poetik (Gottschall) III: 143 Polyeukt, der Märtyrer / Polyeucte Held der westlichen Welt, Der Poetik des Aristoteles Von der martyr (P. Corneille) II: 222, 231, (Synge) Dichtkunst (Aristoteles) 233, 350, 507, 904 Playes Confuted in fine Actions Poetik nach den gesunden Regeln Polyxena (Coster) II: 319 (Gosson) I: 574 der Kritik (J.Ch. Gottsched) pomo d’oro, Il (Cesti) II: 5, 416, Plays and Poems of William Shakes- II: 791 419, 448 f, 452 f peare, The (Malone) III: 85 Poetisches Beispiel oder Spanische pomo d’oro, Il Comico Tragoedia, Plays for Dances Four Plays for Dichtkunst / Ejemplar poético o das heißt eine traurige Angelegen- Dances (Yeats) Arte poética española (Cueva) heit in lieblichen Versen ausge- Plays on the Passions (Baillie) I: 509; II: 94 drückt (Felvinczi nach Cestis Il III: 416 Poetismus (Teige) IV: 609 pomo d’oro) Pleasant Satyre of the three Estates POEtry (R. Wilson/L. Reed) Pomone, opéra ou représentation en (Lyndsay) I: 397 V: 368 musique (P. Perrin) II: 190 Pleasure (Forced Entertainment) Poetry and Drama Vers und Ponce de Leon (C. v. Brentano) V: 943 Drama (Eliot) III: 81 Pleasure Reconciled to Virtue Poetry in the Theatre (Fry) IV. 686 Pontifical (Romero Esteo) (Jonson/I. Jones) I: 688 point du départ, Le (Ionesco) IV: 209 Plocium (Statius) I: 241 V: 105, 107 Poor of New York, The (Boucicault) Plötzlich letzten Sommer / Suddenly, Poisson (Vitrac) IV: 100 III: 424 Last Summer (T. Williams) Pokondirena tikva (Popovi) Pope’s Wedding, The Hochzeit V: 618 III: 554 des Papstes, Die (Bond) Plough and the Stars, The Pflug Poleis Städte (Eupolis) Porcie, épouse de Brutus (R. Gar- und die Sterne, Der (O’Casey) Polinice (V. Alfieri) II: 612 nier) I: 485 Plunder (Travers) IV: 660 Polissa e Niso (B.: Torelli) II: 26 porcile, Il Schweinestall, Der Plutoi (Kratinos) I: 169 Politeia Staat, Der (Platon) (Pasolini) 534 Werkregister

porfía hasta el temor, La Erst die Preludios para una fuga (Narros) Bearb. nach Th. Corneilles Le Furcht bricht den Trotz (Vega V: 605 geolier de soy-mesme) II: 963 Carpio) Premier manifeste (Artaud) IV: 90 Prinz Seidenwurm der Reformator, Pornographie / Pornografia (Gom- première aventure céleste de Mon- oder die Kron-Kompetenten browicz) IV: 905 sieur Antipyrine, La erste (F.M. Klinger) III: 80 Poro (Händel) II: 682 himmlische Abenteuer des Herrn Prinz Zerbino oder die Reise nach Portrait / Portret (Mrobek) V: 760 Antipyrine, Das (Tzara) dem guten Geschmack, gewisser- Port-Royal Abriss der Geschichte Pre-Paradise Sorry Now (Fassbinder) maßen eine Fortsetzung des von Port-Royal (Racine) V: 279 gestiefelten Katers (Tieck) III: 80 Port-Royal (Montherlant) V: 41 Presença [Zeitschrift] IV: 220 f Prinzessin Brambilla (E.T.A. Hoff- Positivhataren Leierkastenhasser Preußengeist (P. Ernst) III: 698 mann) II: 606; IV: 840 ff (Blanche) Priamos (Philokles) I: 147 Prinzessin Ida / Princess Ida (W.S. Possibility of a Poetic Drama, The Priapus (Lucius Afranius) I: 249 Gilbert) III: 410 (Eliot) IV: 684 Pride of Life, The [Moralität] I: 392, Prinzessin Maleine / La princesse Pot of Broth, The (Yeats) III: 853 395 Maleine (Maeterlinck) III: 600 Pott, Der (Zadek nach O’Caseys Der Pride’s Cure John Woodwill Prinzessin mit der langen Nase, Die Preispokal) V: 276 (Lamb) (Ch.M. Wieland) III: 212 Pound on Demand, A Pfund Prigioniero Superbo, Il stolze Prinzessin Turandot (Burggraf) abheben, Ein (O’Casey) Gefangene, Der (Pergolesi) II: 608 Pour en finir avec le jugement de Prima del silenzio (Griffi) V: 540 Prinzessin von Celle, Die (F. v. Dieu (Artaud) IV: 91 Primavera IV: 136 Schiller) II: 846 pour et le contre, Le (nach Lillos primer rey de Castilla, El (Vega Prinzessin von Elide, Die / La The London Merchant) (Prévost) Carpio) II: 108 princesse d’Elide (Molière) II: 547 Primera història d’Esther (Espriu) II: 159, 167, 176, 184 f, 256, Pour Lucrèce Für Lukrezia IV: 202 966 (Giraudoux) primitivo teatro português, O Prinzessin von Navarra, Die / La Powrót Odysa Rückkehr des (Rebello) IV: 222 Princesse de Navarre (Rameau/ Odysseus, Die (Wyspiaski) Prince Henry’s Barriers (Jonson/ Voltaire) II: 525 f Pozione (Calmo) I: 428 I. Jones) I: 687 Prinzessin von Navarra, Die / La prahlerische Offizier, Der auf- Prince Igor Polowetzer Tänze Princesse de Navarre (Voltaire) schneiderische Offizier, Der prince travesti, Le (Marivaux) II: 551 (Plautus) II: 552 Prinzipien neuester szenographischer Pratica di fabricar Scene e Machine Princess; or Love at First Sight, The Emotivität, Die / Principi di ne’ Teatri Anleitung Dekoratio- (Killigrew) II: 291 emotività scenografica novissima nen und Theatermaschinen Princesse de Carisme, La (Lesage) (Prampolini) IV: 149 herzustellen (Sabbattini) II: 514 Prise de Berg-op-Zoom, La (S. Pratica di prospettiva (Sirigatti) Princessin Turandot Turandot Guitry) IV: 14 I: 466 (Gozzi) Prisoner’s Dilemma, The (Edgar) précieuses ridicules, Les lächerli- Principe, Il Fürst, Der (Machia- V: 938 chen Schwärmerinnen, Die velli) Prisoners, The (Killigrew) II: 291 (Molière) príncipe constante, El standhafte Prisonnière, La (Bourdet) IV: 14 Préface de Cromwell (V. Hugo) Prinz, Der (Calderón de la Barca) Private Lives Intimitäten III: 266, 269 f, 275 principessa filosofa, La (Moreto y (Coward) Preface to Four New Plays (Howard) Cabaña) II: 159 Private Secretary, The III: 850 II: 294 Prinz Friedrich von Homburg (H. v. Privatsekretär, Der / The Confiden- Preface to Great Favourite (Howard) Kleist) III: 98 ff, 104 f, 113, 152; tial Clerk (Eliot) IV: 684; II: 294 IV: 228, 259, 285 f, 510; V: 17, V: 220 Preis des Daseins, Der (Kantor) 23, 265, 308 f, 396, 433 Privignus (Lucius Afranius) I: 249 V: 742 Prinz Ohnetrauer / Prins Sorgfri Probe, Die / Répétition ou l’amour Preispokal, Der; auch: Der Pott / The (Osten/Lysander) V: 823 puni, La (Anouilh) II: 557 Silver Tassie (O’Casey) IV: 672, Prinz Pickelhering oder Jodelet als Probe wahrer Liebe, Die (Seipp) 674, 676 f; V: 240 sein eigener Gefängniswärter (dt. II: 944 Werkregister 535

Procès ivre ou un coup de pied dans Prometheus. Nach Aischylos (Heiner Prüfungen hören niemals auf, Die / la lune (Koltès nach Dostoevskij) Müller) V: 454 Gli esami non finiscono (E. De V: 184 Promethie (Aischylos) I: 87, 102, Filippo) V: 568 Proculus II: 610 106 f Pseudolus Sklave Pseudolus, Der Prodigo, Il Verschwender, Der Promos and Cassandra (Whetstone) (Plautus) (Goldoni) I: 649 Psyché (Molière/P. Corneille/Lully) Professor Bernhardi (Schnitzler) Prompter, The [Zeitschrift] II: 674 II: 186, 191, 223 III: 679 f, 756 Prophet, Der / Le Prophète (Meyer- Psyche. Seelenkult und Unsterblich- Professor Mamlock (Wolf) IV: 427, beer) III: 296, 301, 303, 351, keitsglaube der Griechen (E. 534, 554; V: 194, 201, 230, 233, 489, 842 Rohde) IV: 277 394 Prophet Ilia, Der / Prorok Ilja Psychomachia (Prudentius) I: 389 Professor Storizyn (Andreev) (Słobodzianek) V: 761 public et nous, Le (Savary) V: 172 IV: 867 Prosa, Die / La prosa (Ferrari) Publikum, Das / El Público (García Professor Taranne / Le Professeur III: 353 Lorca) IV: 188, 190–193; V: 597, Taranne (Adamov) V: 95–98 Prose and Verse (Eliot) IV: 684 776 Professor Unrat (H. Mann) V: 324 Proserpina (J. W. v. Goethe) Publikumsbeschimpfung (Handke) Professor Unrat (Zadek nach H. II: 818 V: 248, 253, 337, 503, 617 Mann) V: 324 Proserpina ugrabljena geraubte puente de Mantible, La Brücke Progne y Filomena (Rojas Zorrilla) Proserpina, Die (Gunduli) von Mantible, Die (Calderón de II: 155 Proserpine (Lully/Quinault nach la Barca) Prohelvetia (Marthaler) V: 382 Ovids Metamorphosen) II: 192 Pulchérie (P. Corneille) II: 223 Prohibido suicidarse en primavera Prospaltioi (Eupolis) I: 183 Pulcinella / Pulcinelle [Ballett] (M.: (Casona) IV: 181 Protiisub clar de lun (Mazilu) Stravinskij, B. u. K.: Picasso, Prolog (Schiller) II: 750 V: 677 Diaghilevs Ballets Russes) IV: 56 Prolog an den Leser / Prólogo al Protagonist (Weill/G. Kaiser) Puppets and Poets (Craig) III: 859 lector (Cervantes Saavedra) II: 95 IV: 458 purgatorio de San Patricio, El Prolog zu den neuesten Offenbarun- Protagoras (Platon) I: 129 Fegefeuer des Patricius, Das gen Gottes (J. W. v. Goethe) Proteus (Aischylos) I: 87 (Calderón de la Barca) II: 817 Prototipo (Motus/Masque/Teatrino Puritaner, Die / I Puritani (Bellini) Prolog zur Eröffnung des Berliner Clandestino/Fanny & Alexander) III: 356 f Schauspielhauses am Gendarmen- V: 592 púrpura de la rosa, La (Calderón de markt (J. W. v. Goethe) III: 12 Provençale, La II: 724 f la Barca) II: 90 Prolusiones Academicae (Strada) provozierte Ehefrau, Die / The Purpurinsel, Die (Bulgakov) II: 370 Provoked Wife (Vanbrugh) IV: 801, 874 Promemoria für das Intime Theater II: 295, 305, 660 Purpurstaub / Purple Dust (O’Casey) in Stockholm (A. Strindberg) Proxoi (Chionides) I: 22 IV: 673, 675; V: 283 III: 780, 793 Prozeß der Jeanne d’Arc zu Rouen, Puste Pole (Holuj) V: 723 Prometheus (Aischylos) I: 70; Der (B. Brecht) V: 272, 275 putain respecteuse, La ehrbare III: 771; IV: 442 Prozeß der Jeanne d’Arc zu Rouen, Dirne, Die (Sartre) Prometheus (J. W. v. Goethe) II: 817; Der (Seghers) V: 429 Putenhirt, Der (Hay) IV: 634 V: 345 Prozeß, Der / Le procès (A. Gide/ Pygmalion (G.B. Shaw) III: 861, Prometheus (Skrjabin) IV: 356 Barrault nach Kafka) V: 5, 37 f 867 f; IV: 370; V: 290, 891 Prometheus (Toneelgroep Hollandia) Prozeß, Der (Kafka) V: 5, 37 f, 530, Pygmalion and Galatea V: 853 705, 716 (W.S. Gilbert) III: 426 Prometheus der Feueranzünder / Prozeß, Der (Grossman nach Kafka) Pyrame et Thisbé (Viau) II: 207 Prometheus pyrkaeus (Aischylos) V: 705, 716 Pyramus und Thisbe (M.: Kusser, L.: I: 87 Prozeßsüchtigen, Die / Les plaideurs Ch. Schröder, B.: Harms) II: 458 Prometheus der Feuerträger / (Racine) II: 237 Pyrrhus (Crébillon) II: 548 Prometheus pyrphoros (Aischy- prudencia en la mujer, La (Tirso de Pytine (Kratinos) los) I: 87 Molina) II: 124 Prometheus gefesselt gefesselte Prüfung, Die / L’ épreuve (Marivaux) Qu’est-ce que l’avant-garde en 1958 Prometheus, Der (Aischylos) II: 552 (Ionesco) V: 103 536 Werkregister

quaderni di Serafino Gubbio Rabe, Der / Il corvo (C. Gozzi) Rassen, Die (Bruckner) IV: 387, operatore, I Hefte des Kamera- II: 601, 603, 605 f 554; V: 394, 469 manns Serafino Gabbio, Die Rabelais (Barrault nach Rabelais’ Raststätte oder Sie machens alle (Pirandello) Gargantua et Pantagruel) V: 37 (Jelinek) V: 506 Quadrat (Nekrošius) V: 775 Rabenjagd, Die (Labiche) III: 316 Ra Slvatic Wildente, Die Quadrat 1+2 (Beckett) V: 79 Rache, Die / Zemsta (Fredro) (H. Ibsen) Quai West / Quai Ouest (Koltès) III: 520 Ratio discendi et docendi (Jouvancy) V: 184 f, 187 Rache für Bussy D’Ambois / II: 368 f Quare Fellow, The Mann von Revenge of Bussy D’Ambois, The Ratio studiorum [Sammlung geistl. morgen früh, Der (Brendan (G. Chapman) I: 590, 677, 679 Verordnungen] I: 548; II: 200, Behan) Racine und Shakes peare / Racine et 363, 379, 382 Quartett (Heiner Müller) V: 456 Shakes peare (Stendhal) III: 266 Ratten, Die (G. Hauptmann) Quartett, Das (Whitehead) V: 789 Racing Damon (Hare) V: 938 III: 666, 670, 672; V: 290 f quatre petites filles, Les Vier Radamisto (Händel) II: 682, 684; Rattenkind, Das / L’enfant-rat kleine Mädchen (Picasso) IV: 337 (Gatti) V: 178 Quatre Saisons II: 432 Radium Tanz (Fuller) III: 612 Raub der Proserpina, Der / Il ratto di Quatre Saisons, Les [Ballett] (M.: C. Ragionamento ingenuo (C. Gozzi) Proserpina (Da Ponte) II: 625 Pugni, Ch.: Perrot) III: 438 II: 603 Raub der Proserpina, Der / quattro rusteghi, I vier Grobiane, Ragtime (Stravinskij) IV: 64 L’enlèvement de Proserpine Die (Wolf-Ferrari) Raguèt, Il (A.F. Riccboni) II: 612 [Ballett] (Noverre) II: 727 Queen Catherine (Pix) II: 299 Railway-Theater (Kiesler) IV: 588 Raub der Sabinerinnen, Der (F. u. P. Queen Mary (Tennyson) III: 434 Raimonda [Ballett] IV: 884 Schönthan) IV: 241; V: 202 Queen of Aragon, or Cleodora, The Rainbow (Theatre Raging Roses) Räuber, Die / Robert, Chef de (Habington/I. Jones) I: 689 V: 783 brigands (F. v. Schiller) II: 715, Quem quaeritis? [Ostertropus] Rake’s Progress, The / dt.: Der 717 f, 739, 749, 783 f, 842 ff, I: 293 Wüstling (Stravinskij/Auden) 848 f, 851, 856, 928; III: 87, 175, Quem tem farelos? (Vicente) I: 499 IV: 668; V: 819 187, 202, 357, 424, 466, 497, Querelle des Théâtres, La (Lesage) Rakkaita pettymyksiä rakkaudessa 538, 775, 787; IV: 273, 285, 336, II: 515 (Turkka) V: 785 367 f, 405 f, 414 ff, 421, 527 f, Querelles littéraires (Becque) Ralph Roister Doister (Udall) I: 569 727; V: 201, 220, 240, 255, 257, III: 590 Ramayana V: 696, 701 271, 276, 340 f, 344, 389, 432, Querschnitt, Der [Zeitschrift] Rameaus Neffe / Le neveu de 580 IV: 239 Rameau (Diderot) V: 679 Räuber, Die / I Masnadieri (Verdi) Questa sera si recita a soggetto Ran (Peterson-Berger) III: 778 III: 357; V: 257 Heute Abend wird aus dem Rape of Lucrece, The (Th. Hey- Rauhnacht (Billinger) IV: 378, 565 Stegreif gespielt (Pirandello) wood) I: 627, 673 Raumbühne im Wiener Konzerthaus Questi fantasmi Huh, diese Rape of Lucrece, The (Shakes peare) (Kiesler) IV: 588 Gespenster! (E. De Filippo) I: 608; IV: 646 Raumtanz (Schlemmer) IV: 359 Question de méthode (Sartre) V: 46 Rappel de la Foire à la vie, Le Rausch; auch: Verbrechen und Qui est là? (Brook) V: 189 (Lesage) II: 515 Verbrechen / Brott och brott Qui est là? (Tardieu) V: 127 Raquel (García de la Huerta) (A. Strindberg) III: 690, 792; Quién es quién premia al amor II: 639 IV: 334, 344 (Bances y López Candamo) rasende Hercules, Der / Hercules Ravensbrücker Ballade (Zinner) II: 154 furens (Seneca) I: 255, 260 ff, V: 394 Quintessenz des Ibsenismus, Die / 515, 624 rayo de Andalucía, El (Cubillo de The Quintessence of Ibsenism rasende Roland, Der Orlando Aragón) II: 154 (G.B. Shaw) III: 865 furioso (Ariost) Razão (R. Correia) IV: 222 Quintus Fabius (Martelli) II: 610 Raskolnikov (Dostoevskij) V: 839 re cervo oder Die Irrfahrten der Quitte pour la peur (Vigny) Rasputin (A.N. Tolstoj) IV: 408, Wahrheit, Il König Hirsch III: 286 418 f; V: 266 (Henze) Quoat-Quoat (Audiberti) V: 129 ff Rassegna italiana [Zeitschrift] re Teodoro in Venezia, Il (Paisiello/ Quoi où (Beckett) V: 93 IV: 157 Casti) II: 624 Werkregister 537

re Torrismondo, Il (Tasso) I: 447 Regimentstochter, Die / La fille du Reisefieber / Le smanie per la Real decreto de reformación de Régiment (Donizetti) III: 355, villeggiatura (Goldoni) II: 592, comedias II: 67 481 597 Realidad (Pérez Galdós) III: 835 Regina (Lortzing) III: 97 Reisejournal (Immermann) III: 69 Realität des niedrigsten Ranges Regina Sant’Orsola, La (Gagliano/ Reisende ohne Gepäck, Der; auch: (Kantor) V: 742 Salvadori) II: 15 Der Passagier ohne Gepäck / Le Rebelles (Macropedius) I: 556 f Regiproblem (Lindberg) IV: 729 voyageur sans bagage (Anouilh) Rechenmaschine, Die / The Adding Regisseur, De (Chrispijn) III: 880 V: 63, 197 Machine / La machine à calculer Reglamento general para la direc- reisende Theatergesellschaft, Eine / (Rice) IV: 38 ción y reforma de teatros III: 363 Ett resande teatersällskap (Blan- Recht haben die andern / La ragione Regularis concordia [Sammlung che) III: 480, 491 degli altri (Pirandello) IV: 154 geistl. Verordnungen] I: 294, 298 Reiter ans Meer / Riders to the Sea Rechtsgelehrte von Babylon, Der Regulativ für die Besucher der (Synge) III: 873 IV: 833 Hofoper III: 736 Reiter zur See / Riders to the Sea Récits morts (Koltès) V: 184 Rehbock oder die schuldlos Schuld- (R.V. Williams) IV: 657 Reconnue, La (Belleau) I: 480 bewußten, Der (Kotzebue) Reitknecht, Der Hufschmied, Der Recruiting Officer, The (Farquhar) II: 812 (Aretino) IV: 487 Rehearsal, The (Villier) II: 297 reizende Reigen nach dem Reigen Recuyell of the Historyes of Troye Reichen, Die / I scióri (Bertolazzi) des reizenden Herrn Arthur (Caxton) I: 643 III: 824 Schnitzler, Der (W. Schwab) Red Roses for Me Rote Rosen für Reichsgründer oder Das Schmürz, V: 527 mich (O’Casey) Die / Les bâtisseurs d’empire ou Réjouissances Flamandes, Les Rede über den Schauspieler (Rein- Le Schmürz (Vian) V: 73 (Noverre) II: 530 hardt) IV: 299 Reichtum, Der / Plutos (Aristopha- Rekruten, Die [Ballett] II: 886 Reden an die deutsche Nation nes) I: 60, 172, 181 f, 185, 478, Relâche [Ballett] (M.: Satie, T.: (Fichte) III: 69 520 f, 529 Picabia, Ch.: Börlin, B. u. K.: redende Gemälde, Das (Grétry) Reigen, Der (Schnitzler) III: 753– Léger, Ballets Suédois) IV: 61, 64 II: 946 756; IV: 231, 560, 565; V: 851, Relapse: or, Virtue in Danger, The Redentiner Osterspiel I: 367 943 Tugend in Gefahr (Vanbrugh) Réflexions critiques sur la Poésie et reina María Estuarda, La Religious Drama: Medieval and la Peinture (Bos) II: 492 (Diamante) II: 154 Modern (Eliot) IV: 685 Réflexions sur l’art théâtral Reinar después de morir (Vélez de Rembrandt and Hitler or Me (Ten (Clairon) II: 535 Guevara) II: 122 Cate) V: 849 Réflexions sur le théâtre (Barrault) reine morte ou Comment on tue les remediador, El Heilkundige, Der V: 32, 36 femmes, La tote Königin, Die (Vega Carpio) Réflexions sur le théâtre d’après une (Montherlant) remedio en la desdicha, El Hilfe simple lecture des journaux du Reinhardt, Jessner, Piscator oder im Unglück (Vega Carpio) soir (Adamov) V: 94 Klassikertod? (Ihering) IV: 416 remise, La (Planchon) V: 21 Reformación de comedias II: 67 Reinhardtsche Theater, Das (Hof- Renaissance of the English Drama, Refutation of the Apology for mannsthal) IV: 272 The (H.A. Jones) III: 862 Actors, A (R. Greene) I: 587 Reise, Die / Le voyage (Schéhadé) Renard, Le / Balka [Ballett] (M. u. Regeln für Schauspieler (J. W. v. V: 38, 132 T.: Stravinskij, Ch.: B. Nijinska, Goethe) II: 745, 749 ff; Reise des Glücksgotts, Die (B. Ballets Russes) V: 37, 481 III: 114 Brecht) IV: 476 Renaud et Armide (Cocteau) IV: 2, Regelverstoß, Der / Professional Foul Reise des Herrn Perrichon, Die / Le 78 (T. Stoppard) V: 935 voyage de Monsieur Perrichon Rencontre, La I: 480 regeneración del teatro español, La (Labiche) III: 317 Rendez-vous von Senlis, Das / Le (Unamuno) IV: 182 Reise zu den Toten. Themen und rendez-vous de Senlis (Anouilh) Regensburger Schiff, Das (Schikane- Variationen / Voyage chez les V: 64 der) II: 951 morts. Thèmes et variations Rendezvous, Das / La parodie Regie. Die Kunst der szenischen Dar- (Ionesco) V: 109 (Adamov) V: 94 f stellung (Hagemann) IV: 330 Reisebilder (H. Heine) III: 18 Renntag (Csurka) V: 702 538 Werkregister

répétition ou L’amour, La (Anouilh) 905; IV: 618, 789, 806, 833, 848– Riccardo primo (Händel) II: 682 V: 37 851, 858 f, 923; V: 633, 679, 690, Richard II., III. König Richard II., Repositório literário [Zeitschrift] 773, 775 III (Shakes peare) III: 380 Revista de Occidente [Zeitschrift] Richard Leeuwenhart (Ruloff) Repraesentatio Passionis et Resur- IV: 176 II: 700 rectionis Christi [Passionsspiel] Revolte auf Côte 3018 Bergbahn, Richard Löwenherz / Richard coeur- I: 351 Die (Horváth) de-lion (Grétry/Sedaine) Representación del Nacimiento de Revolte im Erziehungshaus (Lampel) II: 522 Nuestro Senor, La (Gómez IV: 231, 426, 648 Richard von Bordeaux / Richard of Manrique) I: 494 Revolte in Asturien / Révolte dans Bordeaux (Daviot) IV: 655 Republikflucht (Schleef) V: 378 les Asturies (Théâtre du Travail) Richards Korkbein / Richard’s Cork Requiem (Marinkov) V: 691 V: 59 Leg (Brendan Behan) V: 917 Requiem für eine Nonne / Requiem revolución y la crítica de la cultura, Richelieu (Bulwer-Lytton) III: 407, for a Nun (Faulkner) V: 63 La (Sastre) IV: 205 418 Requiem für einen Spion (Tabori) Revolution, Die (R. Wagner) Richter von Zalamea, Der / El V: 476 III: 155 alcalde de Zalamea (Calderón de respektvolle Dirne, Die ehrbare Revolution der Literatur (C. Bleib- la Barca) II: 129, 132 f, 136, Dirne, Die (Sartre) treu) III: 661 144 ff, 162, 773, 927 Respublica [Moralität] I: 396 f Revolution des Theaters, Die Riders to the Sea Reiter ans Meer restauración de Buda, La (Bances y (G. Fuchs) III: 638 f (Synge) López Candamo) II: 154, 637 Révolution surréaliste [Zeitschrift] Rienzi, der letzte der Tribunen restaurador de Asturias, El (Dia- IV: 82, 89, 101 (R. Wagner) III: 155, 164, 842; mante) II: 154 Revue indépendante [Zeitschrift] IV: 842 Résurrection du Christ [volksspach- III: 243 Riese, Der (Sternheim) IV: 309 liches Fragment] I: 304 Revue Nègre (Maré) IV: 64 Riesen vom Berge, Die / I giganti Retablillo de Don Cristóbal (García Revue oder Theater (Benjamin) della montagna (Pirandello) Lorca) IV: 189 IV: 239 IV: 163 ff Retablo de las maravillas (Cervantes Revue Roter Rummel (Piscator) Riforma del teatro (L. Riccoboni) Saavedra) I: 512 IV: 414 f II: 586 retaule del flautista, El (Teixidor) Revue Wagnérienne [Zeitschrift] Rigoletto (Verdi) III: 278, 335, 354, IV: 202 III: 336, 593, 608 357; IV: 825 retour au désert, Le Rückkehr in Revue zu Vieren (K. Mann) Rinaldo (Händel/G. Rossi) die Wüste (Koltès) IV: 520 f II: 682 retour de l’enfant prodigue, Le Rezension des Neuen Menoza, von Ring des Nibelungen, Der Heimkehr des verlorenen Sohnes, dem Verfasser selbst aufgesetzt (R. Wagner) III: 61, 63, 156, 158, Die (Gide) (Lenz) II: 782, 804 163, 378, 453, 766, 771, 842, retrouvailles, Les Wiederfinden Rhadamanthys (Kritias) I: 149 846, 875, 899; V: 20, 536 (Adamov) Rhadamiste et Zénobie (Crébillon) Ringer, Die / Palaistai (Pratinas) Rettung des Raymond de Sebond II: 548 I: 14 (Montaigne) I: 602, 632, 673 Rhapsodia, laudes et Victoria de Ringer, The (E. Wallace) IV: 663 Reue versöhnt (Iffland) II: 740; Boemannis (Celtis) I: 519 Rink, The Rollschuhläufer, Der III: 74 Rheingold (R. Wagner) III: 155 f, (Chaplin) Rêve (Bruneau) III: 609 158–162, 608, 735, 768 f, 771, Rip van Winkle (Boucicault) revenants, Les Gespenster 842 III: 424 (H. Ibsen) Rheinische Thalia [Zeitschrift, Hg. v. Ritorno ad Alphaville (Martone) Revenge, The (Killigrew) II: 291 F. v. Schiller] II: 741, 843 V: 589 Revenger’s Tragedy, The (Tourneur) Rhetoric and Poetic Drama (Eliot) ritorno dalla villeggiatura, Il I: 590, 681 IV: 684 Rückkehr vom Land, Die rêveur, Le Träumer, Der (Vau- Rhetorical Grammar, A (Walker) (Goldoni) thier) II: 662 Ritt über den Bodensee, Der Revisor, Der / Revizor (Gogol’) Rhynsolt und Sapphira (Martini) (Handke) V: 306, 338, 504, 533, III: 529 ff, 534, 536, 596, 815, II: 777 848, 857 Werkregister 539

Ritter / Hippes (Aristophanes) Robinson Crusoe; or: The Bold Romb, The (Ch. Dibdin) II: 669 I: 128, 164 f, 169, 171, 173 f, 181, Buccaneers (Pocock) III: 407 Romeo und Julia [Ballett] IV: 885 183; IV: 624 Robinson Crusoes letzte Tage der Roméo et Juliette (Cocteau nach Ritter aus Olmedo, Der / El caba- Einsamkeit / Les derniers jours de Shakes peare) IV: 75 llero de Olmedo (Vega Carpio) solitude de Robinson Crusoë Romeo und Jeanette / Roméo et II: 108 (Savary/Grand Magic Circus) Jeanette (Anouilh) V: 64, 67, 852 Ritter Blaubart (Tieck) III: 79 f V: 175 Romeo und Julia / I Capuleti ed i Ritter der Tafelrunde, Die (Ch. Hein) Rock, The Fels, Der (Eliot) Montecchi (Bellini) III: 47 V: 404, 442 Rockaby (Beckett) V: 93 Romeo und Julia / Roméo et Juliette Ritter der Tafelrunde, Die / Rodd’rick ende Alphonsus (Bredero) (Ducis nach Shakes peare) II: 533 Les chevaliers de table ronde II: 311, 324 Romeo und Julia / Roméo et Juliet (Cocteau) IV: 77 Rodelinda (Graun) II: 708 (Gounod) III: 334 Ritter vom Mirakel, Der / El Rodelinda (Händel) II: 682 Romeo und Julia / The Tragedy of caballero del milagro (Vega Rodina (Calmo) I: 428 Romeo and Juliet / Roméo et Carpio) II: 109, 115 f Rodogune, Prinzessin der Parther / Juliette (Shakes peare) I: 501, 587, Ritter, Dene, Voss (Bernhard) Rodogune, princesse des Parthes 591 f, 609 f, 623 f, 626 f, 630; V: 498, 502, 720 (P. Corneille) II: 222, 224 II: 347, 533, 662; III: 73, 102, Rival Kings, The (Banks) II: 298 Rodorico, Il [Oper] II: 41 286, 451, 489; IV: 34, 192, 274, Rival Queens or; The Death of Rodrigo (Händel) II: 682 286, 641, 656, 832, 834, 837, Alexander the Great Rivalisie- Rogue’s Comedy, The (H.A. Jones) 885, 929; V: 68, 274, 407, 506, renden Königinnen oder Der Tod III: 862 635 Alexanders des Großen, Die (Lee) Roi et le Fermier, Le König und Romeo und Julia Tragödia von Rivalisierende Dichter / Poeti rivali der Pächter, Der (Grétry/Sedaine) Romeo und Julietta (John Green (Riccio) II: 57 Roi s’amuse, Le König amüsiert nach Shakes peare) Rivalisierenden Königinnen oder sich, Der (V. Hugo) Romeo und Julia auf dem Dorfe Der Tod Alexanders des Großen, roi se meurt, Le König stirbt, Der (Delius) IV: 657 Die / The Rival Queens or; The (Ionesco) Romiero (Baillie) III: 416 Death of Alexander the Great Rokoko / Balansedame (Løveid) römische Bad, Das (Stratiev) (Lee) II: 298 V: 840 V: 689 Rivals Nebenbuhler, Die (Sheri- Rokoko oder die alten Herren Römische Geschichte / Ab urbe dan) (Heinrich Laube) III: 174 condita (Titus Livius) II: 795 Roaring Girl; or Moll Cut-Purse, Roland (I.: Harms) II: 458 römische Schauspieler, Der / The The (Dekker) I: 674 Roland (Piccini) II: 527 Roman Actor (Massinger) I: 627 Robert, Chef de brigands Räuber, Roland von Berlin, Der / Il Rolando Romulus (La Motte) II: 548 Die (Schiller) (Puccini) III: 828 Romulus (Naevius) I: 227 Robert der Teufel / Robert le Diable Rolf Krake (Ewald) II: 917 Romulus der Große (Dürrenmatt) (Meyerbeer) III: 251, 296, 298, Rollschuhläufer, Der / The Rink IV: 546, 548; V: 235, 525 300, 303 f, 309, 353, 486, 514 [Film] (R.: Chaplin) IV: 62 Romulus und Hersilie / Romolo ed Robert der Teuxel (Nestroy) III: 222 Rom in Flammen. Der grausame Ersilia (Metastasio) II: 617 Robert Guiskard, Herzog der Nero / Roma abrasala. Nerón Rookery Nook (Travers) IV: 660, Normänner (H. v. Kleist) III: 101, cruel (Vega Carpio) II: 107 662 103; IV: 327 Romagnola, La (Squarzina) V: 548 Room, The Zimmer, Das (Pinter) Roberta (R. Correia) IV: 222 Roman Actor, The römische Roots Tag für Tag (Wesker) Roberto Zucco (Koltès) V: 183, Schauspieler, Der (Massinger) Rosa (Cortese) II: 60 185 Roman comique, Le komische Rosa collective (Gatti) V: 179 Robespierre (Rolland) V: 258 Roman, Der (Scarron) Rosalynde (Lodge) I: 648 Robin Hood (Macfarren) III: 436 Roman de Fauvel I: 375 Rosamund oder die Braut der Hölle Robin Hood and Maid Marian Roman de la Rose I: 401 [Entwurf] Jungfrau von (Tennyson) III: 434 roman expérimental, Le Experi- Orleans (F. v. Schiller) Robinson Crusoe or Harlequin mentalroman, Der (Zola) Rosamunda (Rucellai) I: 441 Friday (R.B. Sheridan/Linley) Romantischen, Die / Les Roma- Röschen und Colas / Rose et Colas II: 669 nesques (Rostand) III: 582 (Grétry/Sedaine) II: 522 540 Werkregister

Rose Bernd (G. Hauptmann) Royal Convert, The (Rowe) II: 298 für Ästhetiker und junge Schau- III: 672, 840; IV: 511 Royal Hunt of the Sun, The spieler (Reinhold) II: 750 Rose of Aragon, The (Sheridan Königliche Jagd auf die Sonne, Sabinae (Ennius) I: 228 Knowles) III: 419 Die (Shaffer) Sabinerinnen, Die (Heyse) III: 143 Rose of Castille, The (Balfe) III: 436 Royal Palace (Weill/Y. Goll) sabio en su retiro y villano en su Rose Tattoo, The tätowierte Rose, IV: 458 rincón, Juan Labrador, El (Matos Die (T. Williams) Rozznjogd (Turrini) V: 504 Fragoso) II: 154 Rose und Kreuz / Roza i krest (Blok) Rubens in Madrid (Birch-Pfeiffer) sabre de mon père, Le (Vitrac) IV: 864 III: 110 IV: 102 Rosenkavalier, Der (R. Strauss) Rubin, Der (Hebbel) III: 140 Sache Makropolus, Die / Vc III: 720, 722, 748, 846; IV: 288, ruchlose Leben und erschreckliche Makropulos (Janáek) IV: 623 ff 296 f, 567, 577 f, 584 f Ende des weltbekannten Ertzzau- Sachte Elektra / Hægan, Elektra Rosenkranz und Güldenstern / berers Dr. Johann Faust, Das (Gudmundsdottir) V: 808 Rosencrantz and Guildenstern are (Neubersche Truppe) II: 758 sacre du printemps, Le / dt.: Früh- dead (T. Stoppard) V: 638, 897, Rückkehr des Odysseus, Die / lingsopfer (Stravinskij) III: 617; 927, 932 f Powrót Odysa (Wyspiaski) V: 863 Rosenkriege, Die (Strehler nach V: 743 S.A.D.E. ovrero libertinaggio e Shakes peare) I: 611 Rückkehr in die Wüste / Le retour decadenza del complesso bandi- Rosenkriege Krieg der Rosen au désert (Koltès) V: 183 ff, 188 stico della gendarmaria sallentina (König Heinrich VI. 1. u. 2. Teil, Rückkehr vom Land, Die / Il ritorno (Bene) V: 546, 584 König Heinrich VI. 2. u. 3. Teil, dalla villeggiatura (Goldoni) Sägemehlprinzessin, Die / Sahanpu- König Richard III., Heinrich IV.) II: 592, 597 f ruprinssa (Wuolijoki) IV: 475, (Palitzsch) Rückkehr zum Vater / Tagasitulek 737 Rosenkriege Schlachten! (Lanoye/ isa juurde (Kiv) V: 774 Sagramor (Almeida) III: 845 Perceval nach Shakes peare) Rudens Seil, Das (Plautus) Saint Joan heilige Johanna, Die Rosenkriege War of the Roses rufián dichoso, El (Cervantes (G.B. Shaw) Rosimunda (Hjärne) II: 463 Saavedra) I: 510 f Saint-Genet, comédien et martyr Rosimunda (Rettenbacher) II: 380 rufián viudo, El (Cervantes Saave- (Sartre) V: 113, 116 Rosmersholm (H. Ibsen) III: 477 f, dra) I: 512 Saints and Sinners Heilige und 596, 802, 807 f, 898; IV: 829 Ruggiero ovvero l’Eroica Gratitu- Sünder (H.A. Jones) Rosmira (J.A. Hasse) II: 951 dine (Metastasio) II: 617 kuntala Shakuntala (Kldsa) Rosmunda (V. Alfieri) II: 612 Ruhmredige, Der / Le Glorieux Salamacida Sophia (Davenant) Rosso Texaco (Falso Movimento] (Ph. Destouches) II: 560, 562 II: 291 V: 590 Rumänen / Rumäner (Norén) Sallinger (Koltès) V: 185 Rote Fahne, Die [Parteizeitung) V: 828 f Salmacida Spolia (Davenant/I. Jones) IV: 411 Rundköpfe und die Spitzköpfe, Die I: 689 rote Hahn, Der (G. Hauptmann) (B. Brecht) IV: 473, 534 Salomé (Almeida) II: 845 III: 672 Rusalka (Dvoák) III: 508, 888 Salome / La Tragédie de Salomé Rote Handschuhe schmutzigen russische Frage, Die / Russkij vopros [Ballett] (Ballets Russes) III: 919 Hände, Die (Sartre) (Simonov) V: 202, 394, 461 f, Salome (R. Strauss) III: 717 f, 720 ff, rote Marsch, Der / Czerwony marsz rústico del cielo, El (Vega Carpio) 737, 842, 884; IV: 567, 584 (Rostworowski) IV: 908 II: 106 Salome (Wilde) III: 863 f, 686, 690, Rote Rosen für mich / Red Roses for Rusticus imperans sive Mopsus 692; IV: 801, 837, 839; V: 270 Me (O’Casey) IV: 669, 674, (Masen) II: 370 Salomon (Vondel) II: 326 677 Ruy Blas (V. Hugo) III: 272, 274, salon de l’ automobile, Le Roter Mohn / Krasnyi Mak (Glière) 278, 560 Automobilsalon, Der (Ionesco) IV: 884 Ryno (Brendler) III: 495 Salvação do Mundo, A (Régio) Rotes Lied (Gleisner) IV: 442 IV: 221 Rotter (Brasch) V: 333, 411 S’il vous plaît (A. Breton/Soupault) Salzburger grosse Welttheater, Das Rougon-Macquart, Die / Les IV: 80 f, 84, 86 (Hugo von Hofmannsthal) Rougon-Macquart (Zola) Saat von Göthe gesäet dem Tage der II: 150; IV: 282, 298, 573 f, 577; III: 588 Garben zu reifen. Ein Handbuch V: 518 Werkregister 541

Salzburger Oratorium. Buch mit Sarmatyzm (Zablocki) II: 958 Schattige Wasser / The Shadowy sieben Siegeln, Das (Franz sastre de Campillo, El (Bances y Waters (Yeats) III: 871 Schmidt) López Candamo) II: 154 Schatz der Jesuiten, Der / Le trésor Samariterin, Die / La samaritaine Satiro, Il (Cavalieri) II: 45 des Jésuites (Aragon/A. Breton) (Rostand) III: 581 f Satyricon (Petronius) IV: 687 IV: 102 Samfundets støtter Stützen der Satyroi (Kallias) I: 183 Schatz, Der (G.E. Lessing) II: 762, Gesellschaft, Die (H. Ibsen) Satyros oder der vergötterte Wald- 792 Samia Mädchen aus Samos, Das teufel (J. W. v. Goethe) II: 817 Schatz, Der / Thesauros (Philemon (Menander) sauberes Geschäft, Ein / Czysty aus Siloi/Syrakus) I: 192, 236 Samson of heilige wraec (Vondel) interes (Kiedrzyski) IV: 908 Schatzgräber, Der (Schreker) II: 326 Säuglingsheim, Das (Thoma) IV: 336, 455 Samson und Dalila / Samson et IV: 340 Schatzmeisterin, Die / La Trésorière Dalila (Saint-Saëns) III: 333 f; Saul (V. Alfieri) II: 612 f (Grévin) I: 480 IV: 725 Saul le furieux (Jean de la Taille) Schaubude, Die / Balaganik (Blok) Samsons Faengsel II: 463 I: 484 IV: 771, 800 f, 864 Samuel und Saul (Schmeltzl) I: 547 Säule des Prometheus, Die / Schaubühne – ein Fest des Lebens, Samuel Zborowski (Słowacki) La estatua de Prometeo (Calderón Die (G. Fuchs) III: 639 III: 520 de la Barca) II: 137 Schaubühne als eine moralische Samum (A. Strindberg) III: 792 Sauschlachten (Turrini) V: 485, 487, Anstalt betrachtet, Die (F. v. San Diego de Alcalá (Vega Carpio) 505 Schiller) II: 741 II: 106 Save our Souls (Karusoo) V: 771 Schaubühne der Zukunft, Die Sancta Susanna (Hindemith nach Scanarello, Il (Haydn) II: 947 (G. Fuchs) III: 638 f Stramm) IV: 456 Scapins Schelmenstreiche; auch: Die Schaukel, Die / The Swing (Bond) Sancta Susanna (Stramm) IV: 349, Gaunereien des Scapin / Les V: 349, 924 456 fourberies de Scapin (Molière) Schauspielballett und Gegenstands- Sandmann, Der (E.T.A. Hoffmann) II: 248, 251, 257; IV: 9, 32; V: 37 schauspiel / Le Ballet-spectacle, III: 334 Scédase ou l’hospitalité violée l’objet-spectacle (Léger) Sang an die Sonne [Tanz] (Laban) (A. Hardy) II: 207 IV: 62 IV: 441 Scene (Craig) III: 859 Schauspieler, Der. Ein Werk, worinne Sang d’un poète, Le (Cocteau) Scene, Die [Zeitschrift] IV: 333 die Grundsätze der ganzen IV: 78 Scenodinamica cinematografica körperlichen Beredsamkeit sangre y la ceniza, La Blut und (Crali) IV: 147 entwickelt werden (G.E. Lessing/ die Asche, Das (Sastre) Schaben, Die / Karaluchy (Witkie- Mylius) II: 764 Sani da legare, I Zum Fesseln wicz) IV: 902 Schauspieler der Zukunft und die gesund (Fo) Schade, daß sie eine Hure ist / Eis Biomechanik, Der (Mejerchol’d) Sankt Jakob an der Birs [Spiel] Pity, She’s a Whore (Ford) V: 176 IV: 851 III: 761 Schäferin Astrea, Die / L’Astrée Schauspieler und die Über-Mario- Sant’Alessio, Il (Landi) II: 45 (Urfé) II: 61, 207 nette, Der / The Actor and the Santa Espina, La (Guimerà) III: 840 Schafskopf, Der / Il Pecorone Über-Marionette (Craig) III: 855, Santo hermano Francisco (Vega (Fiorentino) I: 653 857; V: 741 Carpio) II: 106 Schakels (Heijermans) III: 883 Schauspieler, Die (Schleef) V: 379 Santo y sastre, Santa Juana (Tirso de Schalter, Der / Le guichet (Tardieu) Schauspielkunst (F. Wedekind) Molina) II: 124 V: 127 III: 703, 705 Sapho and Phao (Lyly) I: 595, 600 Schatten, Der / Ten’ (Švarc) Scheherazade / Shéhérazade [Ballett] Sapientia (Lucius Afranius) I: 249 V: 220 (M.: Rimskij-Korsakov, L.: Sappho (Durrell) V: 222 Schatten, Die (Ballett) IV: 928 Benois, Ch.: Fokin, Dek.: Bakst, Sappho (Grillparzer) III: 110, 205, Schatten eines Kämpfers, Der; auch: Ballets Russes) III: 614, 616 ff, 210, 727; V: 459, 462 Der Schatten eines Rebellen / The 920; IV: 59, 756 srbtoare princiar, O (Mazilu) Shadow of a Gunman (O’Casey) Scheidung, Die; auch: Die Eheschei- V: 677 IV: 670, 673 f dung / Il divorzio (V. Alfieri) Sardanapel/Sardanapalus (Byron) Schattenseite des Lebens, Die II: 609, 612 III: 417 f (Benavente y Martínez) IV: 836 Schein trügt, Der (Bernhard) V: 493 542 Werkregister

Scheiterhaufen, Der Pelikan, Der Schlageter (Johst) IV: 304, 511 Schneidertage auf Silmai / Skroder- (A. Strindberg) Schlange, Orpheus und Euridike / dienas Silmaos (Blaumanis) Schelm, Der / Il Furbo (Stellato) Wb, Orfeusz i Eurydyka V: 764 II: 56 (Czybewski) IV: 897 Schnellmaler oder Kunst und Scherz, Satire, Ironie und tiefere Schlangenfrau, Die / La donna Mammon, Der (F. Wedekind) Bedeutung (Grabbe) III: 119, serpente (C. Gozzi) II: 605 III: 699, 706 122 f Schlaue Liebe / Milo dowcipna Schnitter, Der / El segador (Azorín) Scheusal, Das / L’infâme (Planchon) (U.F. Radziwill) II: 961 IV: 178 V: 21 schlaue Witwe, Die / La vedova Schöne Bescherungen / Season’s schiava, La Sklavin, Die (Caetani) scaltra (Goldoni) II: 591 Greetings (Ayckbourn) V: 936 Schicksal (C. Bleibtreu) III: 662 Schlechtes Papier (F. Kaiser) III: 225 schöne Esther, Die / La hermosa Schicksale der Andromeda und des Schleier der Beatrice, Der [Panto- Ester (Vega Carpio) II: 106 Perseus / Fortunas de Andrómeda mime nach Schnitzler] III: 678 Schöne Frauen (Rey) IV: 289 y Perseo (Calderón de la Barca) Schleier der Pierette, Der IV: 835 f schöne Galathee, Die (Suppé) II: 137 Schloß der Beharrlichkeit, Das / III: 229 Schicksalsgöttinnen, Die / Moirai Castle of Perseverance [Moralität] schöne Helena, Die (Hacks nach (Hermippos) I: 184 I: 392 ff Offenbach) V: 440 Schiedsgericht, Das / Epitrope Schloß, Das (Kafka) V: 290 schöne Helena, Die / La belle Hélène (Diphilos aus Sinope) I: 191 Schloß, Das / Zámek (Klíma) (Offenbach) III: 190, 227, 229 f, Schiedsgericht, Das / Epitrepontes V: 714 329 f, 332; IV: 296 f, 299; (Menander) I: 193 Schloß Qual (Márton) V: 702 V: 176 Schiff, Das / La nave (D’Annunzio) Schloß Wetterstein (F. Wedekind) schöne Mädchen aus dem Westen III: 831 III: 701, 706, 712 oder Ein Mädchen, das Gold wert Schiff, Das (F. v. Schiller) II: 844 Schlosser und der Kanzler, Der ist, Das / The Fair Maid of the Schild, Der / Aspis (Menander) IV: 822 West; or A Girl Worth Gold I: 193 Schlußchor (B. Strauß) V: 367 (Th. Heywood) I: 674 Schilderhaus, Das / La guérite Schlüssel der Ehre, Der / La llave de Schönemannische Schaubühne (Audiberti) V: 131 la honra (Vega Carpio) II: 109 II: 759 Schinderhannes (Zuckmayer) Schlüssel des Himmelreichs, Der / Schönes / Vakkert (J. Fosse) V: 839 f IV: 382 Himmelrikets nycklar (A. Strind- schönes neues kurzes spiel von der Schisma von England, Das / La berg) III: 792 Welt art und natur, Ein (Greff) cisma de Inglaterra (Calderón de Schlüsselloch, Das / La serrure I: 541 la Barca) II: 137 (Tardieu) V: 127 School (T.W. Robertson) III: 426 Schlacht bei Lobositz, Die (Hacks) Schmaler Weg in den tiefen Norden / School for Scandal, The Läster- V: 439 Narrow Road to the Deep North schule, Die (Sheridan) Schlacht der sieben Tage und der (Bond) V: 276, 921, 924 School for Scheming, The (Bouci- sieben Nächte, Die / Un homme; Schmausbrüder, Die / Daitales cault) III: 418 später: La bataille de sept jours et (Aristophanes) I: 170 Schoolmistress (Pinero) III: 862 des sept nuits (Gatti) V: 179 Schmeichler / Kolakes (Eupolis) schöpferische Theater, Das Schlacht um Wien, Die (Turrini) I: 183 (Kerncev) IV: 789 V: 505 Schmetterlinge am Hut (Márton) Schraubstock, Der / La morsa Schlacht von Fehrbellin, Die (L. V: 702 (Pirandello) IV: 154 Holbein nach H. v. Kleist) III: 100 Schmitten (V. Braun) V: 441 Schrecken des Krieges / Desastres de Schlacht. Szenen aus Deutschland, Schmuck der Madonna, Der / la Guerra (Goya) III: 360 Die (Heiner Müller) V: 389, 411, I gioielli della Madonna (Wolf- schreckliche aber unvollendete 414, 438, 455 f Ferrari) IV: 128 Geschichte von Norodom Schlachten! / Ten Oorlog! (Lanoye/ Schmutzige Wäsche / Dirty Linen Sihanouk, König von Kambo- Perceval nach Shakes peares Die (T. Stoppard) V: 935 dscha, Die / L’Histoire terrible Rosenkriege) V: 513, 871 schmutzigen Hände, Die / Les mains mais inachevée de Norodom Schlafenden wecken, Den / El sales (Sartre) V: 5, 46 f, 53 f, 62, Sihanouk, Roi du Cambodge despertar a quien duerme (Vega 197, 486 (Mnouchkine/Théâtre du Soleil Carpio) II: 109 Schneesturm (Leonov) V: 629 nach Cixous) V: 154 Werkregister 543

schrecklichen Eltern, Die / Les naukowa sztuka ze piewkami Las hermanas bandoleras (Vega parents terribles (Cocteau) (Witkiewicz) IV: 903 f Carpio) II: 109 IV: 77 Schutzflehenden, Die; auch: Hiketi- Schweyk im Zweiten Weltkrieg Schrei, Der (Hoyer) IV: 447 den / Hiketides (Aischylos) I: 70, (B. Brecht) IV: 476, 499, 627; Schreibmaschine, Die / La machine 87, 91 ff, 95, 105 V: 229, 232, 535, 545, 556, 688, à écrire (Cocteau) IV: 78 Schutzflehenden, Die; auch: Hiketi- 733, 817, 894 Schriften zur Kunst und Literatur den / Hiketides (Euripides) Schwiegermutter, Die / Hecyra (B. Brecht) IV: 474 I: 127 f, 133; V: 378 (Apollodor von Karystos) I: 198 Schrifttum als geistiger Raum der Schwanensee / Lebedinoe ozero Schwiegermutter, Die (Fuß) II: 876 Nation, Das (Hofmannsthal) (M.: ajkovskij, Ch.: M. Petipa) Schwiegermutter, Die / Hecyra IV: 281, 577 III: 333, 884 (Plautus) I: 209 Schubkarren des Essighändlers, Der / Schwanenweiß / Svanevit (A. Schwiegermutter, Die / Hecyra La brouette du vinaigrier Strindberg) III: 793 (Terenz) I: 243, 517, 556 (L.-S. Mercier) II: 542, 563 Schwanger Pawer, Der (Hans Sachs) Schwiegersohn des Herrn Poirier, Schüchterne bei Hofe, Der / El I: 527 Der / Le Gendre de Monsieur vergonzoso en palacio (Tirso de Schwärmer, Die / Komastai (Ameip- Poirier (Augier) III: 310 Molina) III: 375 sias) I: 184 Schwierige, Der (Hofmannsthal) Schuld und Buße / Schuld en boete Schwärmer, Die (Musil) IV: 563 IV: 288 f, 577 ff, 581 f; V: 491, (Schimmel) III: 451 schwarze Domino, Der / Le Domino 511 Schuld und Sühne; auch: Verbrechen noir (Auber/Scribe) III: 306 Schwindler, Der / Obmánšik und Strafe / Prestuplenie i nakaza- schwarze Fest, Das / La fête noire (Katharina II.) II: 970 nie (Dostoevskij) IV: 41; V: 95, (Audiberti) V: 131 Schwingender Tempel [Tanz] 184, 636, 731 schwarze Handschuh, Der / Svarta (Laban) IV: 441 Schuld, Die (Müllner) III: 77, 174 handsken (A. Strindberg) III: 793 Schwitzbad, Das / Banja (Maja- Schuldig geboren (Tabori) V: 481 schwarze Schwan, Der (M. Walser) kovskij) IV: 769, 789, 858, 869; schuldige Mutter, Die / Madre V: 283 f V: 630, 730 colpevole (Gamerra) II: 608 schwarzen Masken, Die (Andreev) schwüler Sommerabend, Ein / Een Schuldige Unschuld Oder Maria IV: 867 Zwoele Zomeravond (Het Stuarda (Haugwitz) II: 390 f Schwarz-Weiß (Kandinsky) IV: 342 Werkteater) V: 856 Schule der Frauen, Die; auch: Die schweigsame Frau, Die (R. Strauss/ Schwung, Der (Okhlopkov nach Weiberschule / L’école des femmes S. Zweig) IV: 515 Stavsky) IV: 797 (Molière) II: 256, 904; IV: 27 f, Schweinestall, Der / Il porcile Scilla (Rotgans) II: 698 30, 32, 113; V: 40 (Pasolini) V: 550 scióri, I Reichen, Die (Bertolazzi) Schule der Frommen, Die (Immer- schwere Barbara, Die / Tžka Scipione (Araja) II: 966 mann) III: 117 Barbova (Voskovec/Werich) Scipione (Händel) II: 682 Schule der Gleichgültigen, Die / IV: 614 Scornful Lady, The (Beaumont/ L’école des indifférents (Girau- Schwergewicht oder Die Ehre der Fletcher) I: 581, 675 doux) IV: 104 Nation, Das (Kenek) IV: 450, Scowrers, The (Shadwell) II: 302 Schule der Hofnarren, Die / L’école 569 Sculpteur des masques, Le (Cromme- des bouffons (Ghelderode) schwermend Schäfer, Der / Le berger lynck) III: 886 IV: 721 extravagant (Th. Corneille) Sculpture nègre (Ballets Suédois) Schule der Männer, Die; auch: Die II: 396 IV: 61 Männerschule / L’école des maris Schwertfeger von Sentarem oder Das Sechs Momentaufnahmen im Ablauf (Molière) II: 256, 640, 904 Schwert des Connetabel einer mechanischen Szenenfolge Schule der Mütter, Die / L’école des Waffenschmied von Santarem, (Kiesler) IV: 588 mères (Marivaux) II: 552 Der (Garrett) Sechs Personen suchen einen Autor / Schulmeister, Der / The Pedagogue Schwertlein, Das / Gladiolus (Livius Sei personaggi in cerca d’autore (Saunders) V: 935 f Andronicus) I: 208 (Pirandello) IV: 35, 154, 156, Schürzenjäger, Der / The Philanderer Schwester Angelica / Suor Angelica 160 f, 291, 293 f, 737, 764; V: 28, (G.B. Shaw) III: 867 (Puccini) III: 828 81, 643, 935 Schuster, Die. Ein wissenschaftliches Schwester Angst (Pitínský) V: 720 Sechs Uhr! Sechs Uhr! / Szósta! Stück mit Liedchen / Szewcy, Schwestern als Räuberinnen, Die / Szósta (Peiper) IV: 898 544 Werkregister

Sechste Etage, Die (Gehri) IV: 544 Sejanus His Fall Sturz des Sentiments de l’Académie Française Second Mrs Tanquerary, The Sejanus, Der (Jonson) sur la tragi-comédie du Cid (Pinero) III: 862 sela pei, O (Kresnik) V: 280 (Académie Française) II: 222 seconde surprise de l’amour, La Selbstbezichtigung (Handke) V: 337 séquestrés d’Altona, Les Einge- (Marivaux) II: 552, 556 Selbstbiographie (Grillparzer) schlossenen von Altona, Die Secondo libro di prospettiva (Serlio) III: 205, 210 (Sartre) I: 463 Selbstmörder, Der / Samoubijca Seraphina (Torres Naharro) I: 498 Secret Love; or The Maiden Queen (rdman) IV: 789, 858, 875–878 Serata di Gala (Zardi) V: 547 (Dryden) II: 302 f Selbstquäler, Der / Heautontimoru- Serenissimus-Zwischenspiele (Schall secret professionnel, Le (Cocteau) menos (Menander) I: 193 und Rauch) III: 688 IV: 75 Selbstquäler, Der / Heautontimoru- Sergius (Reuchlin) I: 520 Sedizias oder die Jüdinnen / Sédecie menos (Terenz) I: 243, 249 serin muet, Le stumme Kanarien- ou Les Juives (R. Garnier) I: 485 Selectae P.P. Soc. Jesu [Sammlung] vogel, Der (Ribemont-Dessaignes) See, Die / The Sea (Bond) V: 364, II: 201 serments indiscrets, Les Zwischen 923 seltener Fall, Ein / Una cosa rara, den Zeilen (Marivaux) Seelen Erwachen, Der (Steiner) ossia Bellezza ed onestà (Da Sermón y Retractación (Borja) III: 762 Ponte) II: 625 f II: 152 Seelischer Mord (A. Strindberg) Seltsames Zwischenspiel / Strange Serpentinentanz (Fuller) III: 611 III: 784 Interlude (O’Neill) IV: 728; Serres chaudes (Maeterlinck) Seeschlacht (Goering) IV: 294, 304, V: 584 III: 599 326 selva sin amor, La Hain ohne serrure, La Schlüsselloch, Das Seestück, Das (F. v. Schiller) II: 844 Liebe, Der (Vega Carpio) (Tardieu) Segni di vita (Nobili di Rosa) Semele (Karkinos) I: 152; II: 842 Sertorius (P. Corneille) II: 223, 534 V: 590 Semion Kotko / Semën Kotko Servio Tullio (Caraccio) II: 56 segredo di Susanna, Il Susannens (Prokof’ev) IV: 881 Servio Tullio (Steffani) II: 419 f Geheimnis (Wolf-Ferrari) Semiramis / Sémiramis (Crébillon) servitore di due padroni, Il Diener Seguidilla Gitana [Zarzuela] III: 841 II: 548 zweier Herren, Der (Goldoni) sehr bequemer Herr, Ein / No hay Semiramis (Gluck) II: 885 Seugamme, Die / La bilia (Razzi) mal que por bien no venga (Ruiz Semiramis / Semiramide (Metasta- II: 395 de Alarcón y Mendoza) II: 123 sio) II: 617 Sexe faible, Le (Bourdet) IV: 14 Sehr klaglichen Tragaedia Von Tito Semiramis / Semiramide (Rossini) sexo débil ha hecho gimnasia, El Andronico Und der Hoffertigen III: 325, 340, 354, 356, 440, (Jardiel Poncela) IV: 180 Käyserin II: 338 453 Sexuelle Elektrizität / Elettricità Sehr schöne Herrliche und ausserle- Semiramis / Sémiramis (Voltaire) sessuale (Marinetti) IV: 141 sene Geist- und Weltliche Comedi II: 538, 545, 550 f Sganarelle oder Der vermeintliche und Tragedi Spiel Sampt dem Seneca christianus [Sammlung] Hahnrei / Sganarelle ou le cocu Pickelhering [Textsammlung] I: 264 imaginaire (Molière) II: 255 II: 339 señor Adrián, el primo, El (Arniches) Shadow of a Gunman, The Seht zu, wen ihr lobt / Mirad a quién IV: 167 Schatten eines Kämpfers, Der alabáis (Vega Carpio) II: 109 señor de Noches Buenas, El (Cubillo (O’Casey) Seid nett zu Mr. Sloane / Entertai- de Aragón) II: 154 Shadow of the Glen, The Nebel- ning Mr. Sloane (Orton) V: 926 señor feudal, El (Pérez Galdós) schlucht, Die (Synge) seidene Schuh oder Das Schlimmste III: 838 Shadowy Waters, The Schattige trifft nicht immer zu, Der / Le Señora Ama Herrin, Die (Bena- Wasser (Yeats) soulier de satin ou Le pire n’est vente y Martínez) Shakes peare ’s Memory (P. Stein) pas (Claudel) III: 602, 604; señora y la criada, La Herrin und V: 317 IV: 10, 12; V: 8, 25, 27, 34 die Magd, Die (Calderón de la Shakes peare inszenieren (Strehler) Seil, Das / Rudens (Plautus) I: 236 Barca) I: 629 ff, 642 Sein und das Nichts, Das / L’être et señoras y el teatro, Las (Unamuno) Shakes peare restored (Theobald) le néant (Sartre) V: 43, 46, 51 f IV: 182 I: 665 Seinem Schicksal kann niemand sens de la marche, Le (Adamov) Shakes peare und Schiller (O. entgehen (Houwald) III: 107 V: 95 Ludwig) III: 134 Werkregister 545

Shakes peare’s Behandlung des (Th. Heywood) I: 591, 673, 676; Siegfried (Overbeke) IV: 700 Wunderbaren (Tieck) III: 83 IV: 6, 17 Siegfried (R. Wagner) III: 156, 163, Shakes peareománie (Divadlo na sieben Brüder Oder die Gibeoniter, 568, 608, 735, 802, 842, 883; okraji) V: 714, 719 Die; auch: Rache zu Gibeon oder IV: 718 Shakes peares Historien (Dingelstedt) die sieben Brüder aus dem Hause Siegfried et le Limousin / Siegfried III: 133 Sauls; Die Gibeoniter / Gebroe- oder die zwei Leben des Jacques Shakes peare-Studien (O. Ludwig) ders (Vondel) II: 326, 395 Forestier (Giraudoux) IV: 29, 32, III: 134 sieben Brüder, Die / Seitsemän 104 f, 107, 113; V: 63 Shakuntala / kuntala (Kldsa) veljestä (Kivi) V: 779 Siegfrieds Tod (Hebbel) III: 140 III: 596; IV: 801, 835; V: 750 sieben Bücher der Diana, Die / Los Siegfrieds Tod (R. Wagner) III: 61 Shape of the Table, The (Edgar) siete libros de la Diana (Monte- Siete gritos en el mar (Casona) V: 938 mayor) I: 647; II: 61 IV: 180 Shaughraum, The (Boucicault) Sieben Bücher über die Dichtkunst / siete libros de la Diana Diana III: 424 Poetices libri septem (J.C. Scali- (Montemayor) She Stoops to Conquer (Goldsmith) ger) I: 478, 482; II: 208 Sigira Hefte des Kameramanns II: 689 Sieben Freuden Mariens [Marien- Serafino Gabbio, Die (Pirandello) She Would If She Could (Etheredge) spiel-Zyklus] I: 348 Sigismundus, Prince van Poolen of ’t II: 303 Sieben gegen Theben / Hepta epi leven is een droom Leben ein Sheep in Wolf’s Clothing, A Thebas (Aischylos) I: 58, 70, 87 f, Traum, Das (Calderón de la (T. Taylor) III: 424 91, 105; V: 378, 590, 665 Barca) Shepherd’s Paradise, The (Jonson/ Sieben gegen Theben (Aischylos) Sigmunds Freude (Tabori) V: 348 I. Jones) I: 688 Teatro di guerra (Martone nach Signill (Messenius) II: 461 Shocking Events (Buckstone) Aischylos) Sigurd der Bastard / Sigurd Slembe III: 408 Sieben Gesichte (Hoyer) IV: 440 (Bjørnstjerne Bjørnson) III: 471, Shoemaker a Gentleman, A (Rowley) Sieben Mädchen in Uniform 808 I: 675 (Angely) III: 109 Sigurds erste Flucht (Bjørnstjerne Shoemaker’s Holyday or The Gentle sieben Todsünden der Kleinbürger, Bjørnson) III: 471 Craft, The Fest der Schuster Die (Weill/B. Brecht) IV: 458 f, Sigurds Heimkehr (Bjørnstjerne oder Die edle Zunft, Das (Dekker) 470, 473 Bjørnson) III: 471 Shoppen & Ficken / Shopping and siebte Siegel, Das / Det sjunde in seg let Sigurds zweite Flucht (Bjørnstjerne fucking (Ravenhill) V: 351, 909, [Film] (R.: I. Bergman) V: 821 Bjørnson) III: 471 941 f 17. Literaturbrief (G.E. Lessing) Sikyonios Mann aus Sikyon, Der Short View of the Immorality and II: 764 (Menander) Profaneness of the English Stage, Sieg des Opfers [Tanz] (Laban) Silbergesicht / Cara de plata (Valle- A kurze Betrachtung über die IV: 441 Inclán) IV: 183 Unsittlichkeit und Gottlosigkeit Sieg Konstantinus des Großen, Der / Silbersee, Der (G. Kaiser) der englischen Bühne, Eine (J. Constantinus Magnus de Maxen- IV: 319 Collier) tio Victor (Agricola) I: 549; Silbersee, Der (Weill) IV: 460 f Show Boat (Kern) IV: 657 II: 360, 362 Silence, l’arbre remue encore Sibirien / Sybir (Zapolska) III: 898 Sieg über die Sonne / Pobeda nad (Billetdoux) V: 73 sibirische Schamane, Der / Šaman solnzem (Matjušin/Kruonych) Silfurtúnglid (Laxness) V: 806 sibirskyj (Katharina II.) II: 970 IV: 777–781, 788, 864, 867 ff Silla (Händel) II: 682 sicilien ou l’amour peintre, Le Siège de Calais, Le (Belloy) II: 572 Silna v zoologii (Mráz) V: 713 Sizilianer oder Der Verliebte als Siège de Corinthe, Le Belagerung Silver Age, The (Th. Heywood) Maler, Der (Molière) von Korinth, Die (Rossini) I: 674 sidste suk, Det (Madsen) V: 793 Siege of Rhodes, The (Davenant) Silver Box Zigarettenkasten, Der Sie / Elle (Genet) V: 113 II: 278 ff (Galsworthy) Sie allein wissen es / Eux seuls le siegenden und bewegten Leiden- Silver King, The (H.A. Jones/ savent (Tardieu) V: 127 schaften, Die / De segrande och Herman) III: 862 Sie starb an ihres Gatten Güte / A besegrade passionerna II: 466 Silver Tassie, The Preispokal, Der Woman killed with Kindness / Siegesstreit dess Lufft und Wassers (O’Casey) Une Femme tuée par la douceur Freuden-Fest II: 414, 449 Silvie (Mairet) II: 207 f 546 Werkregister

Simone Machard Gesichte der Skizze von Wien (Pezzl) II: 626 Sobald fünf Jahre vergehen / Así que Simone Machard, Die (B. Brecht) Sklave des Teufels, Der / El esclavo pasen cinco años (García Lorca) Simoun, Le (Lenormand) IV: 42 del demonio (Mira de Amescua) IV: 188, 190, 192; V: 600, 605, Simplicissimus [Zeitschrift] III: II: 122, 140 776 226, 699, 702 Sklave Epidicus, Der / Epidicus sobrinha do Marquês, A (Garrett) Simson oder Scham und Eifersucht (Plautus) I: 236 III: 385 (F. Wedekind) III: 712 Sklave Pseudolus, Der / Pseudolus Socialaristokraten (Holz) III: 665 Simulans (Lucius Afranius) I: 249 (Plautus) I: 236 Society (T.W. Robertson) III: 408, Sin honra no hay amistad (Rojas Sklave Stichus, Der / Stichus (Plau- 426 Zorrilla) II: 152 tus) I: 236 Socraté immaginario vermeintli- Sine Jarl eller Sverkers död (Gyllen- Sklave Truculentus, Der / Truculen- che Sokrates, Der (Paisiello/ borg) II: 925 tus (Plautus) I: 236 Lorenzi) Sinfonia (Torga) IV: 221 Sklaveninsel, Die / L’île des esclaves Sodom et Gomorrhe / Sodom et Sior Todero Brontolon ossia Il (Marivaux) II: 552 Gomorrhe (Giraudoux) vecchio fastidioso Herr Sklavin, Die / La schiava (Caetani) IV: 105 ff, 112 Theodor oder der alte Widerling II: 57 Sodoms Ende (Sudermann) III: 663 (Goldoni) Sklavin, Die (Fulda) III: 662 sœur, La (Rotrou) II: 249 Sir and Lady Macbeth (Berardini Sklavin Lilla, Die Die kleine Sofompaneas (Grotius) II: 326 nach Shakes peares Macbeth) Sklavin (Crusell) Sofompaneas (Vondel) II: 326 V: 584 Skroderdienas Silmaos Schnei- Sofonisba / Sofonisbe Sophonisba Sir Martin Mar-all; or, The Feign’d dertage auf Silmai (Blaumanis) / Sophonisbe Innocence (Dryden) II: 284, 302 Skylight (Hare) V: 938 Sofonisba (Saint-Gelais) I: 484 Sir Thomas More [Fragment] Sladek, der schwarze Reichswehr- Sofonisba (Trissino) I: 441, 455 (Shakes peare u. a.) I: 608 mann (Horváth) IV: 592, 594 f Sofonisbe (V. Alfieri) II: 612 Sire le Mot (Baty) IV: 39, 41 Sleep of Prisoners, A (Fry) IV: 685 Sofronia (L.B. Alberti) I: 451 Siri Brahe och Johan Gyllenstierna Sleeping Around (Fannin/Greenhorn/ sogno di Scipione, Il (J.A. Hasse/ (Gustav III.) II: 925 Morgan/Ravenhill) V: 943 Metastasio) II: 956 Siroe (Händel) II: 682 lub Trauung, Die (Gombrowicz) Sohn, Der / Sonen (J. Fosse) V: 838 Siroe (Metastasio) II: 617 smanie per la villeggiatura, Le Sohn, Der (Hasenclever) IV: 300 f, Sisyphos (Euripides) I: 127 Reisefieber (Goldoni) 303 f, 329 f Sisyphos (Kritias) I: 149 Smert’ Tarelkina Tarelkins Tod Sohn der Wildnis, Der (Halm) sitio de Bredá, El Belagerung von (Suchovo-Kobylin) III: 199 Breda, Die (Calderón de la Barca) Snakesong Trilogy, The (Needcom- Sohn des Meeres / Havets son II: 136 pany nach Moravia) V: 870 (F. Hedberg) III: 491 Sitzung über das Lachen, Eine Snob, Der (Sternheim) IV: 294, Sohn Giboyers, Der / Le fils de (rdman) IV: 878 305 f, 309 ff, 521, 528; V: 195 f, Giboyer (Augier) III: 312 f Sizilianer oder Der Verliebte als 207, 219, 291 f Söhne des Tals, Die (Z. Werner) Maler, Der / Le sicilien ou l’amour So eine Liebe / Taková láska (P. III: 77 peintre (Molière) II: 256 Kohout) V: 714 soif et la faim, La Hunger und sizilianische Vesper, Die (Lenz) So ist das Leben König Nicolo Durst (Ionesco) II: 803 oder So ist das Leben (F. Wede- Soirée du coeur à barbe IV: 81 sizilianische Vesper, Die / Les vêpres kind) Sol na floresta (R. Correia) IV: 222 Siciliennes (Verdi/Scribe) III: 296, So ist es – wie es Ihnen scheint; Solaces de un prisionero o Tres 359 auch: So ist es – wenn es Euch so noches de Madrid (Duque de Skating Rink [Ballett] (M.: Honegger, scheint / Così è – se vi pare / Rivas) III: 370 Ch.: Börlin, Dek.: Léger, Ballets Chacun sa vérité (Pirandello) Soldadesca (Torres Naharro) I: 498 Suédois) IV: 51, 53 f, 60, 62 IV: 7, 26, 158, 160, 294 soldat et la sorcière, Le (Salacrou) Skin Game, The Bis aufs Messer So machen’s alle oder Die Schule der IV: 26 (Galsworthy) Liebenden / Così fan tutte ossia Soldat Tanaka, Der (G. Kaiser) Skin of Our Teeth, The Wir sind La scuola degli amanti (Mozart/ V: 394 noch einmal davongekommen Da Ponte) II: 625 f, 628 ff, 736, Soldaten, Die (Kipphardt nach Lenz) (Wilder) 890 f, 899; IV: 574 V: 266 Werkregister 547

Soldaten, Die (Lenz) II: 784, 803 f, Sophia (Hallmann) II: 391 Spaßvogel, Der Mann von 806 ff Sophonisba / Sophonisbe Sofo- morgen früh (Brendan Behan) Soldaten. Nekrolog auf Genf nisba / Sofonisbe Spectacle: lumière, couleur, image (Hochhuth) V: 264, 267 Sophonisba (Lee) II: 298 mobile, objet-spectacle, Le (Léger) Solimano (Bonarelli) II: 54 f Sophonisba (Thomson) II: 673 IV: 62 Soll und Haben (Freytag) III: 135 Sophonisbe (P. Corneille) II: 223 Spectaculum de udicio Paridis Some Platitudes concerning Drama Sophonisbe (Lohenstein) II: 3, 405, (Locher) I: 519 (Galsworthy) IV: 666 408; V: 344 Spectateur français [Zeitschrift, gegr. Sommer / Summer (Bond) V: 366, Sophonisbe / Sophonisba (Marston) v. Marivaux] II: 552 924 f I: 627, 676 Spectator [Zeitschrift, gegr. v. Steele] Sommergäste / Daniki (Gor’kij) Sophonisbe. Carthaginoise ou la II: 650 III: 916 f; IV: 864; V: 308 f liberté (Montchrestien) I: 484 Spectodrama (Schawinsky) IV: 361 Sommerleben im Tiergarten / Sorceress, The (Sullivan/W.S. Gilbert) Spectre de la Rose, Le (Ballets Sommerliv på Djurgården III: 437 Russes) III: 616 (F. Hedberg) III: 491 Sorgen und die Macht, Die (Hacks) Speculum imaginum veritatis Sommernachtstraum, Ein / V: 357, 397, 403, 409, 427, 439 occultae (Masen) II: 378 A Midsummer Night’s Dream / Sosiasse, Die / Les Sosies (Rotrou) Spel van de zee (Heijermans) Le songe d’une nuit d’été (Shakes- II: 249 III: 881 peare) I: 609, 647, 650 ff, 659, Sotie des Sots écornés I: 376 Spel van den Heiligen Sacramente 687; II: 277, 396; III: 81, 83 ff, Sotie nouvelle de l’astrologue I: 376 van der Nyenwervaart (Smetzen) 410, 498, 682 f, 690 f, 693 f, 742, soulier de satin ou Le pire n’est pas, I: 348 775, 851, 861, 898; IV: 243, 268, Le seidene Schuh oder Das Spezialisten. Ein Überlebenstanztee, 272, 274 f, 277, 287, 344; V: 151, Schlimmste trifft nicht immer zu, Die (Marthaler) V: 379, 384 160, 224, 229, 313, 370, 399, Der (Claudel) Sphekes Wespen, Die (Aristopha- 431, 434 f, 502, 669, 696, 824, Sound of the Gun, The / O ichos tou nes) 893, 895 f opleu (Anagnostaki) V: 667 Sphinx (Aischylos) I: 87, 147 Sommertag / Ein sommars dag Source, La (L. Delibes) III: 251 Sphinx und Strohmann Hiob (J. Fosse) V: 840 Sous le vent des îles Baléares (Kokoschka) Son et lumière (Gémier) IV: 46 (Claudel) V: 35 Spiegel der Minnen (Rijssele) Son- und Feyrtags-Sonnete (Gry- Sovedrikken (Oehlenschläger) I: 388 phius) II: 395 III: 467 Spiegelschrank an einem schönen soñador para un pueblo, Un (Buero Sozialreform und das Theater, Die Abend / L’armoire à glace un beau Vallejo) IV: 203 (Adler) III: 633 ff soir (Aragon) IV: 102 Sonate und die drei Herren oder Spaanschen Brabander Jerolimo, De Spiel aller Laster und Tugenden Wie spricht man Musik, Die / (Bredero) II: 311 I: 391 La sonate et les trois messieurs Spanische Ballade (Feuchtwanger) Spiel der Illusionen; auch: Triumph ou Comment parler musique II: 639 der Illusionen; Komödie der (Tardieu) V: 127 spanische Nelke, Die / O Cravo Täuschungen / L’illusion comique Sonette (Gryphius) II: 392, 395 Espanhol (R. Correia) IV: 222 (P. Corneille) I: 240; II: 221, 250, Sonette, Die / Sonnets (Shakespeare) Spanischer Sommer / Spansk 252; IV: 30; V: 472, 564 I: 608 Sommer (Grieg) IV: 765 Spiel der Mächtigen, Das / Il Gioco Sonne für Dich [Revue] IV: 238 Spanish Fryar, The (Dryden) II: 302 dei Potenti (Strehler) V: 284, 506 Sonnenjungfrau, Die (Kotzebue) Spanish Tragedy, The (Kyd) I: 265, Spiel der Rollen, Das / Il giuoco delle II: 812 590, 601 ff, 624, 677; II: 310 parti (Pirandello) IV: 161 Sonnenspektrum, Das (F. Wedekind) Sparekassen (Hertz) III: 467 Spiel für burmanische Marionetten III: 708 Sparschwein, Das / La cagnotte (Blei) IV: 456 Sonnenuntergang / Hahat (Babel) (Labiche) III: 317 f, 583; V: 309 Spiel um Fiore, Das / Fiorina IV: 874 Spartaco (Porsile/Stampiglia) II: 615 (Ruzzante) I: 429 Sonntag auf dem Dach, Ein / Il- Spartakus Trommeln in der Spiel vom Fragen oder Die Reise Hadd fuq il-bejt / Sunday on the Nacht (B. Brecht) zum sonoren Land, Das (Handke) Roof (Ebejer) V: 594 f Spaß beiseite / Joking Apart (Ayck- V: 497, 504 Sons and Soldiers (I. Shaw) IV: 269 bourn) V: 936 Spiel vom Hl. Georg I: 336 548 Werkregister

Spiel vom Hl. Nikolaus (Bodel) Spieler, Der / Le joueur (Regnard) Católico (Gracián y Morales) I: 308, 310 II: 273, 469 II: 407 Spiel vom Krieg / Spel van Crjgh Spießbürgerliche, Das / Lo cursi Stäbetanz (Schlemmer) IV: 354, 359 I: 559 (Benavente y Martínez) III: 841 Stadt wird vernommen, Eine / Spiel vom Leben Jesu I: 356 Spil von könig Salomon und Knuckle (Hare) V: 926 Spiel vom Narrenfürsten und der Markolfo (Folz) I: 385 Stadt, Die / La ville (Claudel) Narrenmutter, Das / Le Jeu du Spil von sant Jörigen und des küngs III: 601 f Prince des Sots et de la Mère Sotte von Libia tochter und wie sy Städte / Poleis (Eupolis) I: 183 (Gringoire) I: 376 erlöst wurd I: 368 Stadttag von Krähwinkel, Der Spiel vom reichen Mann und dem Spöksonaten Gespenstersonate, (Plötz) III: 117 armen Lazarus I: 533 Die (A. Strindberg) Stägeli uf, Stägeli ab, juhee (Mar- Spiel vom Verleumder / Comedia del Sport of my mad Mother, The thaler) V: 382 infamador (Cueva) I: 509 Meine Mutter macht Mist mit mir Stahlwerk / Verket (Dahlström) Spiel von dem Patriarchen Jacob und (Jellicoe) V: 815 seinen zwelff Sönen (Greff) I: 541 Sportmärchen (Horváth) IV: 593 Stalin (Salvatore) V: 481 Spiel von den alten und jungen Sportstück, Ein (Jelinek) V: 380, Stall des Augias, Der (Y. Goll) IV: 69 Eidgenossen (Sproß) I: 532 505 f Stallerhof (Kroetz) V: 298 f Spiel von den fünf Tugenden I: 398 Spott auf die Deutsche Erneuerungs- standhafte Prinz, Der / El príncipe Spiel von der Hl. Dorothea / Ludus bewegung [Exilprogramm constante (Calderón de la Barca) de sancta Dorothea I: 368 Pfeffermühle] IV: 536 f II: 129, 137, 140–143, 162; Spiel von der Päpstin Jutta / Ein Spötter von Sevilla und der Steinerne III: 90, 113, 520; V: 746 f, 750, schoen Spiel von Fraw Jutten Gast, Der / El burlador de Sevilla 799, 846 (Schernberg) I: 368 y convidado de piedra (Tirso de Standhaftigkeit und Stärke / Spiel von der Rechtfertigkeit I: 399 Molina) I: 509; II: 123 ff, 263; Costanza e fortezza (Fux) II: 454, Spiel von der Trägheit I: 391 III: 371 479, 931 ff Spiel von der Wahrheit, wie sie Sprachstörungen / Translations Stänker, Der (Sternheim) IV: 309 überall in der Welt verstoßen (B. Friel) V: 887 Stanoje Glavas (Jakši) IV: 930 wurde, Das I: 399 Spreading the News (Gregory) Staple of News, The (Jonson) I: 671 Spiel von der Weltenbrücke / Auto III: 874 star turns red, The Stern wird rot, de la puente del mundo (Vega Sprichwörterabend / La soirée des Der (O’Casey) Carpio) II: 106 proverbes (Schéhadé) V: 132 ff Starkadd (Hegenscheidt) IV: 706 Spiel von der Zerstörung von Troja / Spring Cleaning (Lonsdale) starke Stamm, Der (Fleißer) IV: 389 L’histoire de la destruction de IV: 660 Stärkere, Die / Den starkare Troy la Grant (Millet) I: 386 f Springbrunnen von Bachtschissarai, (A. Strindberg) III: 690, 792 Spiel von Gil Vicente, Ein / Um auto Der (Sacharov) IV: 885 Starlight Express (Lloyd Webber/ de Gil Vicente (Garrett) III: 385 Sprook van den Zanger, De (Mol- Stilgoe) V: 903 Spiel von Liebe und Zufall, Das / kenboer) III: 884 Statue, Die / A Estátua (Monteiro) Le jeu de l’amour et du hasard Sprung über den Schatten, Der IV: 225 (Marivaux) II: 551, 554, 559, (Kenek) IV: 457 Stecken, Stab und Stangl. Eine Heim- 570 Spur der Steine, Die (Neutsch) arbeit (Jelinek) V: 506 Spiel von Robin und Marion, Das / V: 410, 448 Stein der Weisen oder Laute, Jeu de Robin et Marion (Adam Spürhunde / Ichneutai (Sophokles) Armbrust und Peitsche. Eine de la Halle) I: 376 I: 108, 159 Geisterbeschwörung, Der Spiel wird Wahrheit / Lo fingido Spyeghel der Salicheit van Elckerlijk (F. Wedekind) III: 712 verdadero (Vega Carpio) II: 66, Elckerlijk [Moralität] steinerne Gast, Der / Le festin de 89 Squire of Alsatia, The (Shadwell) pierre (Th. Corneille) II: 263 Spiele / Jeux (Debussy) IV: 52, 453 II: 302 steinerne Gast, Der / Kamenyi gost’ Spieler, Der / Il giocatore (Goldoni) St. Christina [Legendenspiel] II: 428 (Puškin) III: 529 II: 591 St. Gallener Spiel I: 358 steinerne Gastmahl, Das (Stranitzky) Spieler, Der (Iffland) II: 740; III: 74 Staat, Der / Politeia (Platon) V: 643 II: 894 Spieler, Der / Le joueur (Prokof’ev) Staatskluger katholischer Ferdinand Steitigkeiten auf dem Pindus, Die / IV: 881 / El político don Fernando el Le Liti di Pindo (Errico) II: 57 Werkregister 549

Stella (J. W. v. Goethe) II: 749, 768, Strafe ohne Rache; auch: Strafe, Stumme von Portici, Die / La muette 818, 821 f; IV: 336; V: 388, 434 nicht Rache / El castigo sin de Portici (Auber) III: 300 f, 304, Stellvertreter, Der (Hochhuth) venganza (Vega Carpio) II: 109 439 f; IV: 846 V: 215, 259 f, 262 f, 353, 486, 498 Strakonický dudák Dudelsack- Stunde der Liebe / Hodina lásky Stendhal-Syndrom, Das / Het pfeifer von Strakonice, Der (Tyl) (Topol) V: 713 syndroom van Stendhal (Strijards) Strange Interlude Seltsames Stunde Null oder Die Kunst des V: 857 Zwischenspiel (O’Neill) Servierens. Ein Gedankentraining Steppenwolf, Der (H. Hesse) V: 551 Straniera, La Fremde, Die (Bellini) für Führungskräfte (Marthaler) sterbende Cator, Der (J.Ch. Gott- Straßenecke (Jahnn) IV: 390 V: 382, 384 sched) II: 757, 773, 965 Straßenszene. Grundmodell einer Stunde, da wir nichts voneinander Stern auf der Stirn, Der (R. Roussel) Szene des epischen Theaters, Die wußten, Die (Handke) V: 474, V: 536 (B. Brecht) IV: 473 498, 504 Stern der Verheißung Stern wird Strategien der Liebe / The Beaux’ Stundenglas, Das / The Hour Glass rot, Der (O’Casey) Stratagem (R. Gillner nach (Yeats) III: 853, 871 Stern von Sevilla, Der / La estrella de Farquhar) II: 673 Stundesløse, Den (Holberg) III: 462 Sevilla (Vega Carpio) II: 109, 114 Streets of London, The (Boucicault) Stupro, Lo Vergewaltigung, Die Stern wird rot, Der; auch: Stern der III: 424 (Fo) Verheißung / The star turns red Streik / Statschka (Ejzenštejn) Sturm (Bill-Beloerkovskij) IV: 796 (O’Casey) IV: 670, 674, 677 IV: 786 Sturm, Der / The Tempest (Shakes- Stichus Sklave Stichus, Der Streik / Strife (Galsworthy) peare) I: 609 f, 612, 659 f, 664, (Plautus) IV: 665 685; II: 295; III: 414; IV: 688; Stiftung, Die / La fundación (Buero Streit, Der / La dispute (Marivaux) V: 28, 90, 147, 160, 163, 182, Vallejo) IV: 203 II: 546, 552, 554 f 216, 222, 233, 241, 278, 556 f, stille Don, Der (Dseršinski) IV: 882 Streit um den Sergeanten Grischa 561 f, 564, 677, 765, 842, 890, Stimme und Widerhall / Balss un (A. Zweig) IV: 892 892, 894, 908 atbalss (Upts) IV: 911 Strichjunge, Der / Marikas (Eupolis) Sturm, Der [Zeitschrift] IV: 137, Stimme Verhängnis, Der / La I: 183 349 desdicha de la voz (Calderón de la Striptease (Mrobek) V: 759 Sturm, Ein / Une Tempête. D’après Barca) II: 136 Strom, Der (Halbe) III: 664 >La Tempête< de Shakes peare. stolze Gefangene, Der / Il Prigioniero Struensee (Heinrich Laube) Adaption pour un théâtre nègre Superbo (Pergolesi) II: 624 III: 174 (Césaire) V: 182 Stommen ridder (Bredero) II: 324 Struensee (Schimmel) III: 451 Sturm und Drang (F.M. Klinger) Stora Vrede, Den (Högberg) V: 822, Strukturwandel der Öffentlichkeit II: 784 824 (Habermas) II: 646 Sturm vor Shakes peare – le petit Storch, Der / La cigogne (Gatti) Student von Nassau, Der (F. v. Rien (Marthaler nach Shakes- V: 179 Schiller) II: 842 peare) V: 385 Störche gehen, die Kälte kommt, Die Studentes. Comoedia de vita Sturmflut (Paquet) IV: 253, 370 / Kured läinud, kurjad ilmad studiosorum (Stymmelius) I: 518 stürmische Nacht, Eine / O noapte (Karusoo) V: 774 Studenti, Gli (Ariost) I: 422 furtunoasa (I.L. Caragiale) Storia compendiosa della vita di Studien über Hamlet (Flaszen nach IV: 923 Lorenzo Da Ponte, scritta da lui Shakes peare) V: 750 Sturz der Dezemviren, Der / La medesimo (Da Ponte) II: 625 Studien und Copien nach Shakes- caduta dei Decemviri (Stamiglia) Störtebecker und Jödge Michael. peare (Dingelstedt) III: 148 II: 615 1. u. 2. Theil, Das Höchst- Stühle, Die / Les chaises (Ionesco) Sturz der Selbstherrschaft (Theater- preiszliche Crönnungsfest Ihr. V: 77, 79, 100, 105 ff, 364, 898 werkstatt) IV: 813 Königl. Mayst. in Preussen stumme Diener, Der / The Dumb Sturz des Sejanus, Der / Sejanus His (Keiser) II: 445, 458 Waiter (Pinter) V: 928 Fall (Jonson) I: 588, 627, 671, Strada del amore, La (Göthe) stumme Kanarienvogel, Der / Le 677 V: 826 serin muet (Ribemont-Dessaignes) Stützen der Gesellschaft, Die / Strafe mit drei Sühnungen, Eine / IV: 80, 83 f, 86, 620 Samfundets støtter (H. Ibsen) De un castigo, tres venganzas stumme Schönheit, Die (J.E. Schle- III: 476 f, 596, 636, 801, 806 f, (Calderón de la Barca) II: 136 gel) II: 775 880, 905 550 Werkregister

Stylpho (Wimpheling) I: 518 Suspicious Husband, The (Hoadly) Tage der Commune, Die (B. Brecht) Sub olea pacis et palma virtutis II: 658 V: 396 f Unter dem Ölbaum des Friedens Suz/o/Suz (La Fura dels Baus) Tage der Geschwister Turbin, Die; und der Palme der Tugend V: 602, 607 auch: Die Tage der Turbins / Dni Sucherin nach Wissen, Die / La Svar udbedes (Madsen) V: 793 Turbinych (Bulgakov) IV: 796 f, chercheuse d’esprit (Ch.-S. Favart) Swanhuita (Messenius) II: 461 824, 872 f II: 521 Sweeney Agonistes (Eliot) IV: 682 Tage der Papageien, Die (Kivirähk) Suda I: 4, 8, 14, 88, 152, 155, Swing, The Schaukel, Die (Bond) V: 769 184 Sylphide, La [Ballett] (M.: Schneitz- Tagebuch (Grillparzer) III: 206 Süden / Sud (Julien Green) V: 353 hoeffer, T. u. Ch.: F. Taglioni) Tagebuch eines Diebes / Journal du sueño de la razón, El (Buero Vallejo) III: 303, 305, 454 voleur (Genet) V: 111 IV: 203 Sylphides, Les / Chopiniana [Ballett] Tagebücher (Gombrowicz) Suite de réflexions sur la tragédie (M.: Chopin, Ch.: Fokin, Ballets IV: 905 (La Motte) II: 543 Russes) III: 614, 617 Tagebücher (Hebbel) III: 136 f suite du menteur, La (P. Corneille) Sylvia [Oper] II: 528 Tai Yang erwacht (F. Wolf) IV: 423, II: 223 Symbolik des Traumes, Die (G.H. 427 suites d’une course, Les (Supervielle/ Schubert) III: 88 Taking Steps Treppauf, Treppab Sauguet) V: 37 Symbolisten (Bahr) III: 566 (Ayckbourn) suivante, La (P. Corneille) II: 221, Symposion (Platon) I: 148 Talanta / La Talanta (Aretino) 250 Symposion (Xenophon) I: 81 I: 425 Sullen Lovers; or, The Impertinents, Synaristosae (Statius) I: 241 Tale of a Tub, A (Jonson) I: 671 The (Shadwell) II: 301 f Synaristosai gemeinsam Früh- Talisman, Der / Il talismano (Da Sumpf, Der (J. Hart) III: 662 stückenden, Die (Menander) Ponte) II: 625 Sumpf, Der / The Jungle (Sinclair) Syndeipnoi (Q.T. Cicero) I: 252 Talisman, Der (Nestroy) III: 221, IV: 491 Synder og Helgen (Borberg) IV: 743 223 Sumurûn [Pantomine} (F. Freksa) Synephebi (Statius) I: 241 Talisman, Der / Il talismano (Salieri/ IV: 268, 279 synthetische futuristische Theater, Goldoni) II: 713 Sünde Zauberei, Der / Los encantos Das / Il Teatro Sintetico Futurista Tá-Mar (Cortês) IV: 220 de la culpa (Calderón de la Barca) (Marinetti) IV: 140 f Tamar (F. Wolf) IV: 333, 427 II: 140 Szene aus dem Orient, Eine (F. Wede- También hay duelos en las damas Sündenfall (Goes) I: 349 kind) III: 705 Auch die Frauen haben ihre Sündflut, Die (Barlach) IV: 233, Szenen aus dem hundertjährigen Ehrensachen (Calderón de la 378 f; V: 224 Krieg / Stseene saja-aastasest Barca) sündige Mensch, Der / L’homme sjast (Kiv) V: 774 Tambours sur la digue (Mnouchkine/ pécheur [Moralität] I: 400 Szenen einer Ehe / Scener ur ett Théâtre du Soleil nach Cixous) Suo marito Ihr Gatte (Pirandello) äktenskap (I. Bergman) V: 821 V: 154 Suor Angelica Schwester Angelica Szenische Vorschriften zu >Elektra< Tamerlan der Große / Tamburlaine (Puccini) (Hofmannsthal) III: 748 The Great (Marlowe) I: 587 f, Superman (Pip Simmons Theatre 603 f; V: 897 Group) V: 919 tabarro, Il Mantel, Der (Puccini) Tamerlane (Rowe) II: 298, 672 suppositi, I Unterschobenen, Die Tabataba (Koltès) V: 185 Tamerlano (Händel) II: 682 (Ariost) taberna fantástica, La (Sastre) Taming of the Shrew, The Surena, General der Parther / Suréna, IV: 206 Widerspenstigen Zähmung, Der général des Parthes (P. Corneille) Tableau du Mariage, Le II: 515 (Shakes peare) II: 220, 223 Tabula rasa (Sternheim) IV: 309 Tancerz Mecenasa Kraykowskiego Susanna (Birck) I: 533; II: 464 Tag des großen Gelehrten Wu. Ein (Gombrowicz) V: 753 Susanna (Greff) I: 540 f Volksstück aus dem alten China, Tancia, La (Buonarroti) II: 57 Susanna (Hegelund) II: 462, 464 Der (Palitzsch) V: 283 Tancred / Tancrède (Voltaire) Susannah and the Elders (Bridie) Tag für Tag / Roots (Wesker) II: 535, 551, 820, 845; III: 321 IV: 679 V: 898, 914 Tancred and Sigismunda (Thomson) Susannens Geheimnis / Il segredo di Tag und Nacht (Lecoq) IV: 805, II: 673 Susanna (Wolf-Ferrari) IV: 128 836, 838, 843 Tango / Tango (Mrobek) V: 759 f Werkregister 551

Tankred / Tancredi (G.A. Rossini) Taubenschlucht / Golubnjaa Teledeum (Boadella/Els Joglars) III: 354 (Radulovi) V: 660 V: 603 Tannhäuser und Der Sängerkrieg auf Täufer / Baptai (Eupolis) I: 182 f Télémaque travesti (Lesage) Wartburg (R. Wagner) III: 148, Tausch, Der / L’échange (Claudel) II: 514 f 155 f, 182, 186, 238, 335 ff, 379, III: 601 f; IV: 17 f, 842; V: 35 Telephos (Agathon) I: 148 495, 607 f, 735, 762, 842; IV: 516 Tausendundeine Nacht III: 213 Telephos (Euripides) I: 127 Tannhäuser, Zukunftsposse mit Tavare Larifari (Salieri/Beaumar- Telisbius (Masen) II: 370 vergangener Musik und gegen- chais) Tellerzerschläger, Der / Le casseur wärtigen Gruppierungen Teater-Regie (L. Josephson) III: 806 d’assiettes (Salacrou) V: 42 (Nestroy) III: 222 Teatras [Zeitschrift] III: 814 Tellspiel I: 532 Tantal (Ivanov) IV: 867 Teatro Crítico Universal Kriti- Temeniden (Euripides) I: 127 Tantalos (Aristarchos von Tega) sches Welttheater (Feijoo) Temenos (Euripides) I: 127 I: 148 Teatro de los teatros (Bances y Tempe Restored (I. Jones/Town- tanto por ciento, El (López de Ayala) López Candamo) II: 154 shend) I: 688 III: 374 Teatro de teatro (Unamuno) température, La (Apollinaire) IV: 69 Tanz auf dem Vulkan [Film] (R.: IV: 182 Tempest, The Sturm, Der (Shakes- Steinhoff) IV: 527 Teatro del grottesco (Chiarelli) peare) Tanz der Zukunft, Der (I. Duncan) IV: 157 Temple de la Paix, Le (Lully/ III: 613, 724 Teatro delle favole rappresentative Quinault) II: 194 Tanz des Sergeanten Musgrave, Der / (Scala) II: 50 Temple of Love, The (Davenant) Serjeant Musgrave’s Dance Teatro di guerra (Martone nach II: 291 (Arden) V: 898 Aischylos’ Sieben gegen Theben) Templer und die Jüdin, Der Tänze der Nacht (Wigman) IV: 444 V: 590 (Marschner) III: 96 Tänzerische Mathematik (Schlem- Teatro futurista sintetico (Marinetti) Templiers, Les (Raynouard) III: 265 mer) IV: 359 IV: 141 Templo de Apolo (Vicente) I: 499 Tanzmärchen, Ein [Ballett] III: 184 teatro futurista. Sintetico, a sorpresa, temps du mépris, Les Zeit der Tanzmeister, Der / El maestro de aeroradiotelevisivo, caffè con- Verachtung, Die (Malraux) danzar (Vega Carpio) II: 108, certo, radiofonico, Il (Marinetti) temps du verbe ou Le pouvoir de la 136 IV: 141 parole, Les Zeiten des Verbs Tarare (Salieri) II: 527 teatro italiano, Il (Maffei) II: 612 oder Die Macht der Sprache, Die Tarelkins Tod / Smert’ Tarelkina teatro naturalista e neo-romântico, (Tardieu) (Suchovo-Kobylin) III: 527, 536; O (Rebello) IV: 222 temps modernes, Les [Zeitschrift, IV: 852, 855, 857; V: 690 Teatro Novo (Carçao) II: 645 gegr. v. Merleau-Ponty u. Sartre] Tartuffe oder Der Betrüger / Le Teatro Real y el de la Zarzuela, El V: 43 f Tartuffe ou L’imposteur (Molière) (Barbieri) III: 377 Temps viendra, Le Zeit wird II: 185, 257–265, 267, 269, 350, teatro romântico em Portugal, O kommen, Die (Rolland) 428, 507, 561, 587; IV: 32, 865; (Rebello) IV: 222 Tempter, The (H.A. Jones) III: 861 V: 21, 23, 65, 150, 158 teatro simbolista e modernista, O Tengo un tío en América (Boadella) Tassos Tod (Raupach) III: 110 (Rebello) IV: 222 V: 606 Taste of Honey, A Bitterer Honig Teatro y cine (Unamuno) IV: 182 Tennes (Kritias) I: 149 (Delaney) technischer Organismus, Ein tentation de Saint Antoine, La Tataren in Ungarn, Die / A tatárok (Schlemmer) IV: 358 Versuchung des Heiligen Anto- Magyarországbon (Kisfaludy) Technisches Manifest der futuristi- nius, Die (Flaubert) III: 548 schen Literatur / Manifesto Teodolinda (Andreozzi/Boggio) Taten des Cid, Die / Las mocedades tecnico della letteratura futurista II: 622 del Cid (Castro y Bellvís) II: 122, (Marinetti) IV: 135 Teofane (A. Lotti/St. Pallavicino) 226 Techno Magico (Giocolieri) IV: 150 II: 722 Tatler, The [Zeitschrift, gegr. v. Tegernseer Antichristspiel / Ludus de Teorema (Pasolini) V: 550 Steele] II: 646, 650, 653 Antichristo I: 306, 311 f, 368 Terra baixa Tiefland (Guimerà) tätowierte Rose, Die / The Rose tejedor de Segovia, El (Ruiz de Terra Firme (Torga) IV: 221 Tattoo (T. Williams) V: 232, 240 Alarcón y Mendoza) II: 123 terre est ronde, La (Salacrou) IV: 26 Tau / Ottepel’ (renburg) V: 621 Telamo (Ennius) I: 228 Terre, La Erde, Die (Zola) 552 Werkregister

tertulias de Madrid o el porqué de Theater für Zürich, Ein (R. Wagner) Théâtre en Russie Soviétique, Le las tertulias, Las (Cruz) II: 642 III: 157, 238, 762 (Evreinov) IV: 801 Teseo, Il (Moniglia) II: 420 Theater heute [Zeitschrift] V: 252, théâtre et la cruauté, Le (Artaud) Tessa (Giraudoux) IV: 105 256, 286, 292 f, 301, 309, 338, IV: 90 Testament (Meslier) II: 502 350, 353, 357 f, 362, 368, 380, théâtre et la peste, Le (Artaud) Testament d’Orphee, Le (Cocteau) 385, 387 f, 390 IV: 90 IV: 72, 74 Theater Informel, Das (Kantor) théâtre et son double, Le Theater Tête d’or Goldhaupt (Claudel) V: 742 und sein Double, Das (Artaud) Tête noire, La (Lesage) II: 515 Theater und die Kultur, Das Theatre Functions Terminated (Falso Teufel, Der / Az ördög (Molnár) (Artaud) IV: 96 Movimento) V: 590 III: 924 Theater und sein Double, Das / Le théâtre italien ou le recueil de toutes Teufel hol’ die Liebe, Der / Fuego de théâtre et son double (Artaud) les comédies et scènes françoises, Dios en el querer bien (Calderón IV: 90; V: 95 Le (Gherardi) II: 50, 196 de la Barca) II: 136 Theater von morgen, Das (Hasen- Theatre of Cruelty (Brook/Marowitz Teufel ist ein Esel, Der; auch: Der clever) IV: 301, 330 nach Artaud) V: 892, 907, 918 dumme Teufel / The Devil is an Theaterarbeit (B. Brecht) V: 419 Théâtre oriental et Théâtre occiden- Ass (Jonson) I: 671 Theatermacher, Der (Bernhard) tal (Artaud) IV: 90 Teufel mit dem alten Weib, Der V: 492, 495, 506 théâtre populaire, Le (Copeau) V: 9 (Hans Sachs) I: 527 Theaterpraxis, Die / La Pratique du Theatro delle Favole rappresentative Teufel und der liebe Gott, Der / Le Théâtre (Aubignac) II: 538 [Sammlung] I: 436 diable et le bon Dieu (Sartre) Theaterprobleme (Dürrenmatt) Theatromania oder die Werke der V: 2, 51 f, 55, 215 IV: 548 Finsternis in den öffentlichen Teufels General, Des (Zuckmayer) Theatralische Bibliothek (G.E. Schau-Spielen (Reiser) II: 349, IV: 384, 557; V: 202, 216, 230, Lessing) II: 764, 775, 793 443 233, 389, 535 Theatralisches Wochenblatt II: 943 Thébaïde ou Les frères ennemis, La Teufels Widersacher, Des (Hansen) Theatre, The [Zeitschrift] II: 650; (Racine) II: 236 IV: 546 III: 388 Themistokles / Temistocle (Metasta- Thais (Bragaglia) IV: 152 Theatre Advancing, The (Craig) sio) II: 617 Thamira Khytharedes / Famira III: 859 Themistokles (Moschion) I: 152 Kifared (Annenski) IV: 771, théâtre alchimique, Le (Artaud) Théodora (Sardou) III: 323, 579 837 IV: 90 Theodora, Jungfrau und Märtyrerin Thark (Travers) IV: 660 Théâtre Alfred Jarry et l’hostilité / Théodore vierge et martyre Thassilo (Saar) III: 143 publique, Le (Artaud) IV: 92 (P. Corneille) II: 222 That Time (Beckett) V: 93 théâtre balinais, à l’exposition Theodoricus (Hallmann) II: 391 Thearoi Wallfahrer, Die coloniale, Le (Artaud) IV: 89 Theodosius (Lee) II: 298 (Epicharm) Théâtre Civique (Lumet) IV: 43 Theologia platonica (Ficino) I: 407 Theater Cricot 2, Das (Kantor) Théâtre d’Úhier, études dramatiques, Theophilus (Rader) I: 550 f V: 742 littéraires et sociales, Le (Parigot) Theophiluswunder, Das / Miracle de Theater, das Kino und der Futuris- III: 315 Théophile (Rutebeuf) I: 308, 310, mus, Das (Majakovskij) IV: 771 Théâtre de chambre Kammer- 368, 386 Theater der Farben (Ricciardi) theater (Tardieu) Theophoroumene (Menander) IV: 141, 149 théâtre de la cruauté, Le Theater I: 193 f Theater der Grausamkeit, Das / Le der Grausamkeit, Das (Artaud) Theoretische Lessen over de Gesticu- théâtre de la cruauté (Artaud) théâtre de la cruauté, Le. Second latie en Mimiek (Jelgerhuis) IV: 90, 97; V: 892 manifeste Zweites Manifest III: 447, 694 Theater des Herrn Diderot, Das des Theaters der Grausamkeit Theorie der reinen Form im theater / (Lessing) II: 764, 793 (Artaud) Wstêp do teorii czystej formy w Theater des Todes, Das (Kantor) théâtre de la foire, Le (Barrault) teatrze (Witkiewicz) IV: 895 V: 737, 739, 741 f V: 39 Theoroi oder Isthmiastai (Aischylos) Theater des Volkes, Das / Le théâtre Théâtre de situation (Sartre) V: 44 I: 158 du peuple (Rolland) III: 597; théâtre du peuple, Le Theater des Theres; or The Orphan of Geneva IV: 43 f Volkes, Das (Rolland) (J. Kerr) III: 406 Werkregister 553

Thérèse Raquin (Zola) III: 584, Tide tarrieth no man, The [Morali- Titus und Berenice / Titus and 586 f tät] I: 396 Berenice (Otway) II: 298 Theria Wildlebende Tiere (Krates) Tiden är vårt hem (Norén) V: 826 Tjil (Velde) IV: 702 f Theristai (Euripides) I: 127 Tiefland (E. d’Albert) III: 718 To the Memory of... Mr. William Thesauros Schatz, Der (Philemon Tiefland / Terra baixa (Guimerà) Shakes peare (Jonson) aus Siloi/Syrakus) IV: 178 I: 662 Thesaurus (Luscius Lanuvinus) Tiefseefisch, Der (Fleißer) IV: 389 Tobiae Komedia II: 460, 463 I: 241 Tijsken van der Schilden (Coster) Tobias and the Angel (Bridie) Thésée (Cassanéa de Mondonville/ II: 320 IV: 679 Quinault, nach Ovids Metamor- Till Eulenspiegel; ursprüngl.: Oaha. Tobiaskomödie (Lindberg, Rekon- phosen (B.: Boucher) II: 528 Die Satire der Satire (F. Wede- struktion der Tobiae Comedia) Thésée (Lully/Quinault nach Ovids kind) III: 712 II: 468 Metamorphosen) II: 192, 458 Till the Day I Die (Odets) V: 200 Tochter der Erde, Die (Martinaitis) Theseus / Teseo (Händel) II: 682 Time and the Conways Zeit und V: 765 Theseus en Ariadne (Hooft) II: 310, die Conways, Die (Priestley) Tochter der Luft, Die / La hija del 324 Time Rocker (R. Wilson/L. Reed) aire (Calderón de la Barca) Thesmophoriazusen, Die Frauen, V: 369 II: 137, 146 f die das Thesmophorienfest Time Vindicated to Himself and to Tochter des Hauptmanns, Die / La begehen (Aristophanes) His Honours (Jonson/I. Jones) hija del capitán (Valle-Inclán) Thespis Traum (A.F. Fischer/ I: 688 IV: 186 f Schikaneder) II: 882 Timoclée (A. Hardy) II: 207 Tochter des Iorio, Die / La figlia di Theti (Bertali/B.: Burnacini) II: 449 Timoléon (M.-J. Chénier) II: 572 Iorio (D’Annunzio) III: 817, Thomas Bernhard auf der Bühne Timoleone (V. Alfieri) II: 612 831 f; IV: 635 (Peymann) V: 339 Timon von Athen / The Life of Tochter des Wucherers, Die (Anzen- Thomas der Schwindler / Thomas Timon of Athens / Timon gruber) III: 225 l’imposteur (Cocteau) IV: 72 d’Athènes (Shakes peare) I: 609, Tod, Der / Kuolema (Järnefelt) Thomas Münzer (Lask) IV: 428 623 f, 645 f; II: 739; III: 215; III: 797 Thomas Münzer (Wolf) V: 391 V: 166, 716 Tod am Hochzeitstage (Nestroy) Thomas Paine (Johst) IV: 524 Timur der Tatar (Lewis) III: 407 III: 221 Thor und der Tod, Der (Hofmanns- Tinelaria (Torres Naharro) I: 498 Tod Caesars, Der / La Mort de César thal) III: 749 f; IV: 288; V: 465 Tinka (V. Braun) V: 441 (Voltaire) II: 551; III: 265 Thor, With Angels (Fry) IV: 685 Tintenfisch oder Die Hyrkanische Tod dem Mondschein! / Uccidiamo Thrakerinnen, Die / Thrassai Weltanschauung, Der / Matwa il chiaro di luna (Marinetti) (Kratinos) I: 169 czyli Hyrkaniczny wiatopogld IV: 130 Thrasyleon (Turpilius) I: 241 (Witkiewicz) IV: 903; V: 744 Tod des Demosthenes (Pikkolos) Three Laws, The (J. Bale) I: 397 tirannia castigata, La (Vivaldi) III: 563 Thronfolge in Sidon, Die / Tronføl- II: 934 Tod des Empedokles, Der (Hölder- gen i Sidon (Krog Bredal) II: 908 Tisan et Aurore [Oper] II: 528 lin) III: 75; IV: 303, 333, 335, Thursday’s Child (Fry) IV: 685 Tisserands, Les Weber, Die 350; V: 313, 316 Thyestes (Agathon) I: 148 (G. Hauptmann) Tod des Pompeius, Der / La mort de Thyestes (Bassus) I: 253 títeres de Cachiporra Tragicomedia Pompée (P. Corneille) II: 222, Thyestes (Chairemon) I: 152 de Don Cristóbal y la señia 228, 231 Thyestes (Diogenes von Sinope) Rosita, Los (García Lorca) Tod des Tintagiles, Der / La mort de I: 152 IV: 189 Tintagiles (Maeterlinck) III: 570, Thyestes (Ennius) I: 228 Titus (Järnevelt) III: 797 600, 906; IV: 800 Thyestes (Maternus) I: 252 Titus Andronicus / The Lamentable Tod des Tizian, Der (Hofmannsthal) Thyestes (Rufus) I: 230, 251 Tragedy of Titus Andronicus III: 748 f Thyestes (Seneca) I: 255, 442, 515, (Shakes peare) I: 265, 575, 590, Tod eines Handlungsreisenden / 601, 624 609 f, 623 ff, 627, 636; II: 320, Death of a Salesman (Arthur Tiberius (M.-J. Chénier) II: 572 347, 670; III: 122; V: 603, 891 Miller) V: 232, 239, 550 Ticket-of-Leave Men, The (T. Taylor) Titus und Berenice / Tite et Bérénice Tod in Venedig / Death in Venice III: 407, 424 (P. Corneille) II: 223, 229, 238 (Britten) IV: 658 554 Werkregister

Tod und Teufel (F. Wedekind) Totaltheater der Zukunft, Das Tragedia de Thurcis et Suldano III: 712 (Schlemmer) IV: 360 (Locher) I: 519 Todesschwadron / Escuadra hacia la tote Klasse, Die / Umarła klasa (Kan- tragedia del duque de Verganza, La muerte (Sastre) IV: 206 tor) V: 738 f, 741, 743, 745 (Cubillo de Aragón) II: 154 Todesvariationen / Dødsvariasjonar tote Königin, Die / La reine morte ou Tragedia Johannis Hus (Agricola) (J. Fosse) V: 840 Comment on tue les femmes I: 542 Toestanden (Het Werkteater) V: 851 (Montherlant) IV: 12; V: 41 Tragedy of Caesar and Pompey, The toison d’or, La goldene Vließ, Das Tote ohne Begräbnis / Morts sans (G. Chapman) I: 627 (P. Corneille) sépulture (Sartre) V: 14, 45, 48, Tragedy of Cleopatra, The (S. tolle Tag oder Die Hochzeit des 53 Daniel) I: 627 Figaro, Der Die Hochzeit des tote Stadt, Die / La città morta Tragedy of Julius Caesar, The Figaro (D’Annunzio) III: 818, 828, 830 Julius Cäsar (Shakes peare) Toller (Dorst) V: 146, 282, 286 tote Tante, Die Haus in Montevi- Tragedy of King Lear, The König Tolles Geld / Bešenye den’gi deo, Das (Goetz) Lear (Shakes peare) (Ostrovskij) III: 534 toten Seelen, Die / Mërtvye duši Tragedy of Lady Jane Gray, The tolles Jahr, Ein [Revue] III: 717 (Gogol’) III: 526; IV: 819, 824 f, (Rowe) II: 298, 672 Tolomeo (Händel) II: 682 874 Tragedy of Macbeth, The Mac- Tölpel vom Lande, Der / Agroikos Totenauberg (Jelinek) V: 506 beth (Shakes peare) (Antiphanes) I: 187 Totenfeier, Die; auch: Die Ahnenfeier Tragedy of Othello, the Moor of Tölpel vom Lande, Der / Agrostinos / Dziady (Mickiewicz) III: 517 f, Venice, The Othello, der Mohr (Epicharm) I: 21 897, 899; IV: 890, 899; V: 724, von Venedig (Shakes peare) Tom Jones (Fielding) II: 676, 779 730, 734, 750 Tragedy of Sertorius, The (Bancroft) Tom Jones (Osborne) V: 912 Totenfloß (Harald Mueller) V: 375 II: 299 Ton oorlog Schlachten! (Perceval Totenfresser, Die (Gengenbach) Tragedy of Troylus and Cressida, nach Shakes peare) I: 522, 524 The Troilus und Cressida Tonight at 8:30 (Coward) IV: 659 Totentanz / Dödsdansen (A. Strind- (Shakes peare) Tooneel-aanteekeningen (Corver) berg) III: 775, 781, 784, 790, tragicall Historeye of Romeus and II: 321, 698 792; IV: 292, 370, 727, 750; Juliet, written first in Italian by Tooneelcostumes (Jelgerhuis) V: 17, 435, 827, 899 Bandell, now in English by Ar.Br., III: 448 Totschläger, Der / L’assommoir The (A. Brooke) I: 626 Top Girls (C. Churchill) V: 899, (Zola) III: 586 f, 591; IV: 6 Tragicall History of D. Faustus 908, 939 Tournoiement de l’Antechrist (Méri) Doktor Faustus (Marlowe) Topaze; dt.: Das große ABC I: 390 Tragicomedia de Calisto y Melibea (Pagnol) IV: 14 Tovarich (Deval) IV: 750 Celestina, La (F. de Rojas) Topfkomödie, Die; auch: Die Tower, The (Fry) IV: 685 Tragicomoedia (Kitzscher) I: 519 Aussteuer / Aulularia (Plautus) Towneley-Zyklus I: 339 f tragique quotidien, Le (Maeterlinck) I: 204, 236, 239 f, 541, 556, 585; trabajos de Jacob, Los (Vega Carpio) III: 598 II: 267, 311, 324, 803 II: 106 Tragödia von Romeo und Julietta Tor und der Tod, Der Thor und Trabeata (Maecenas) I: 249 (John Green nach Shakes peare) der Tod, Der (Hofmannsthal) Trachinierinnen, Die / Trachininai II: 342 Torkel Knutsson (Beskow) III: 490 (Sophokles) I: 108, 112 f, 117, Tragödie der Carmen / La tragédie torna, La Zugabe, Die (Boadella/ 122 de Carmen (Brook/Constant/ Els Joglars) Tractatus Coislinianus Coislinia- Carrière nach Bizet u. Mérimee) Torquato Tasso (J. W. v. Goethe) nisches Traktat V: 167 II: 746, 749 f, 820, 825–829; Tradicionnyj Sbor (Rozov) V: 630, Tragödie der Jane Shore, Die / The III: 58, 733; V: 276 ff, 304, 345 f, 632 Tragedy of Jane Shore (Rowe) 362, 371, 388, 511, 533 Tragedia de Ayax Telamón (Cueva) II: 298, 672 Torquemada (V. Hugo) III: 278 I: 509 Tragödie der Jugend Krankheit Tortosi imaginari [Oper] II: 955 Tragedia de la muerte de Virginia der Jugend (Bruckner) Tosca, La (Puccini) III: 318, 323, (Cueva) I: 509 Tragödie der Liebe / L’Amorosa 827, 577, 609, 825 ff Tragedia de los siete infantes de Lara tragedia (Benelli) IV: 124, Tosca, La (Sardou) III: 827 (Cueva) I: 509 127 Werkregister 555

Tragödie der Rächer (Tourneur/ Translations Sprachstörungen travaux et les jours, Les (Vinaver) Artmann) V: 301 (B. Friel) V: 182 Tragödie der Tragödien oder Leben Tratado contra los juegos públicos Travesties (T. Stoppard) V: 934 und Tod Tom Däumlings des (Mariana) II: 78 Traviata, La; dt.: Eine neue Magda- Großen / Tragedy of Tragedies trato de Argel, El Treiben in lena oder Die Dame mit den (Fielding) II: 676 Algier, Das (Cervantes Saavedra) Kamelien (Verdi) III: 314, 335, Tragödie des Aldo Moro, Die / La Trattato della politica libertà 357 f tragedia di Aldo Moro (Fo) (Guarini) I: 449 Treatise Against Idleness, A I: 574 V: 574 Trattato sopra la struttura dei teatri Treffen, Das / Kohtumine (Kiv) Tragödie des Menschen, Die / Az e scene (Motta) II: 40–43 V: 774 ember tragédiája (Madách) Trauer muß Elektra tragen / Mour- Treiben in Algier, Das / El trato de III: 546 ff, 922; V: 654, 660 ning Becomes Electra (O’Neill) Argel (Cervantes Saavedra) Tragödie des Menschen, Die ( IV: 728, 745 I: 510 f Mada – kommentari Az ember Trauer- und Lustgedichte (Lohen- Treppauf, Treppab / Taking Steps tragediaja (Risti nach Madách) stein) II: 407 (Ayckbourn) V: 936 Tragödie in Vimmerby, Eine / En Trauer zu früh / Early Morning Treppenwitz (Schlemmer) IV: 353 tragedi i Vimmerby (Blanche) (Bond) V: 305, 528, 533, 919, Tres comedias con un solo ensayo III: 491 921 f, 925 (Jardiel Poncela) IV: 179 f Tragödie von Hamlet, Prinz von Trauerspiel in Berlin, Ein (Holtei) tres justicias en una, Las Drei Ver- Dänemark (John Green nach III: 119 f, 222 geltungen in einer (Calderón de la Shakes peare) II: 342 Trauerspiel in Sizilien, Ein (Hebbel) Barca) Tragödie von König Christoph, Die / III: 140 Três Máscaras (Régio) IV: 221 Le tragédie du roi Christophe Trauerspiel von dem Neapolitani- Trésorière, La Schatzmeisterin, (Césaire) V: 179 schen Haupt-Rebellen Masaniello Die (Grévin) Tragoedia. Der bestrafte Bruder- (Weise) II: 412 treue Hirte, Der / Il pastor fido mord oder Prinz Hamlet aus Trauerspiele des Sophokles (Sopho- (Händel) II: 682 Dänemark (C.A. Paulsen nach kles, übers. von.n, Der (Grillpar- treue Schäferin, Die / The Faithful Shakes peare) II: 348 zer nach Calderón de la Barca) Shepheardesse (Fletcher) I: 598 Tragoedia Johannis des Täufers II: 147; III: 210; V: 483 treuer Diener seines Herrn, Ein (Aal) I: 534 Traum im Herbst / Draum om (Grillparzer) III: 209 Tragoedia nova Pammachius hausten (J. Fosse) V: 840 trew Eckart, Der (Wickram) (Naogeorg) I: 540, 542 f Traum und Leben des Prinzen I: 526 Tragoedia von den Tugenden und Sigismund (Fernandes nach triadische Ballett, Das (Schlemmer) Lastern, Die (Lauremberg) Calderón de la Barca) V: 333 IV: 234, 348, 350 f, 354, 356, II: 464, 470 Trauma, Das Avantgarde (Fleißer) 358 ff, 362 f, 445 Tragoediae sacrae (Caussin) II: 201 Traumdeutung, Die (Freud) Trial by Jury (W.S. Gilbert) III: 426 traidor contra su sangre, El (Matos IV: 177 Trial of a Judge, The (Spender) Fragoso) II: 154 Träumer, Der / Le rêveur (Vauthier) IV: 668 train bleu, Le [Ballett] (M.: Milhaud, V: 93 Trial of Treasure, The [Moralität] T.: Cocteau, B.: Picasso, K.: Traumspiel, Ein / Ett drömspel I: 397 Chanel, Ballets Russes) IV: 58, (A. Strindberg) III: 776 f, 779, Tric trac du ciel (Artaud) IV: 88 75 781, 786 f, 790, 792; IV: 89, 93, triciclo, El Dreirad, Das (Arrabal) Traité des passions (Descartes) 96, 292, 369, 521 f, 727 f, 730 f; Trick to catch the Old One, A II: 369 V: 818 f, 821, 846 (Middleton) I: 675 Traité du mélodrame (A. Hugo/A. Traumulus (Holz) III: 665 Tricorne, Le Dreispitz, Der Malitourne/J. Adler) III: 241 Traurige Liebschaften / Tristi amori [Ballett] Traité sur la tolérance (Voltaire) (Giacosa) III: 824 Trilbi (Jorasovski) IV: 882 II: 549 Traurige Wahrheit / Triste realtà Trilogie der Sommerfrische / Trilogia Traktat über das Kolosseum in Rom (Torelli) III: 353 della villeggiatura (Strehler nach (Dondi) I: 450 Trauung, Die / lub (Gombrowicz) Goldoni) II: 594 f, 597 Trans-Atlantik / Trans-Atlantyk IV: 905 f; V: 817 Trilogie des Wiedersehens (B. (Gombrowicz) IV: 905 Travaglia (Calmo) I: 428 Strauß) V: 308 f, 313 556 Werkregister

Triomphe de la raison Danton et ten Todten ungeschickten Mörder, Troppi, I Die zu Vielen (V. Alfieri) Le Triomphe de la raison (Rol- gezwungenen Spion etc. Troqueurs, Les (Vadé) II: 516 land) (Stranitzky) II: 893 f Trost nach Kümmernissen / Konso- Triomphe de Trajan, tragédie lyrique triumphierende David, Der / David lacya po klopotach (U.F. Radzi- en trois actes (Esménard) triomphant (M.: Rieti, Ch.: Lifar, will) II: 961 III: 265 B. u. K.: Léger) IV: 64 Trostschrift für Marcia, Die / Trionfo di Afrodite (Orff) IV: 515 triumphierende Keuschheit Oder die Consolatio ad Marciam (Seneca) trionfo di Clelia, Il (J.A. Hasse/ Getreue Urania, Die (Hallmann) I: 257 Metastasio) II: 617, 956 II: 390 Trotz alledem! (Piscator) IV: 414, Trip to Scarborough, A (R.B. Triumvirat, Le (Crébillon) II: 548 420 Sheridan nach Vanbrughs The Troade ou la destruction de Troie, Trotz wider Trotz Donna Diana Relapse: or, Virtue in Danger) La (R. Garnier) I: 485 (Moreto y Cabaña) II: 305 Troerinnen, Die / Troades (Euripi- Troubadour, Der / Il trovatore Triptolemos (Sophokles) I: 108 des) I: 127 f, 133; V: 28, 348, (Verdi) III: 357, 500 Triptychon (Frisch) V: 78 375, 676, 681, 676, 681 trovador, El (Zorrilla y Moral) Triptychon, Das / Il trittico [Der Troerinnen, Die; auch: Die Trojane- III: 370 f Mantel / Schwester Angelika / rinnen / Troades (Seneca) I: 255, Truculentus Sklave Truculentus, Gianni Schicchi] (Puccini) 265; II: 387 f Der (Plautus) III: 828 Troerinnen, Die (erban nach True Chronicle History of King Leir Tristan und Isolde (R. Wagner) Euripides) V: 676, 681 and His Three Daughters Gono- III: 162, 164, 436, 608, 737, Troerinnen des Euripides, Die / Les rill, Ragan and Cordelia, The 765 f, 771; IV: 846; IV: 516 Troyennes – adaptation (Sartre) [anonym] I: 641 Triste realtà Traurige Wahrheit V: 23, 55 True Widow, A (Shadwell) II: 302 (Torelli) Troilus and Criseyde (Chaucer) trunkene Schiff, Das (Zech) IV: 410, Tristi amori Traurige Liebschaf- I: 643 417; V: 389 ten (Giacosa) Troilus und Cressida / Troilus and Tue recht – Gott über Euch! / Obrar Triumph der Empfindsamkeit, Der Cressida (Dryden/Davenant nach bien, que Dios es Dios (Calderón (J. W. v. Goethe) II: 818; V: 24 Shakes peare) I: 665; II: 295 de la Barca) II: 149 Triumph der guten Frauen, Der Troilus und Cressida / The Tragedy Tueur sans gages Mörder ohne (J.E. Schlegel) II: 776 of Troylus and Cressida (Shakes- Bezahlung (Ionesco) Triumph der Illusionen Spiel der peare) I: 564, 609, 624, 630, Tugend in Gefahr / The Relapse: or, Illusionen (P. Corneille) 643 f, 665; II: 295; IV: 649; Virtue in Danger (Vanbrugh) Triumph der Liebe / Le triomphe de V: 330, 372 f, 679, 856 II: 300, 305 l’amour (Marivaux) II: 552 f; Trois discours sur le poème dramati- tugendhafte Glücksritter oder V: 367 que Drei Traktate über die Crispin als Meister seines Herrn, Triumph des Hl. Michael I: 549 dramatische Dichtung (P. Cor- Der / Los intereses creados Triumph des Lebens (Niedecken- neille) (Benavente y Martínez) III: 836, Gebhard) IV: 443 trois mousquetaires, Le drei 841 f Triumph des Todes / Jeux de Musketiere, Die (Dumas père) tugendhafte Taugenichts, Der (Lenz) Massacre (Ionesco) V: 79, 103 trojanische Krieg findet nicht statt, II: 803 Triumph of Peace, The (I. Jones/ Der / La guerre de Troie n’aura Tullia (Martelli) I: 441 Shirley) I: 688 pas lieu (Giraudoux) IV: 30, 105, Tumult im Irrenhaus oder Die Irren Triumph of the Philistines, and How 110, 113; V: 197 von Valencia / Los locos de Mo Jorgan Preserved the Morals tromboni, I (Zardi) V: 540 Valencia (Vega Carpio) II: 108, of Market Pewbury under very Trommel des Pater Ned, Die / The 116 Trying Circumstances, The Drums of Father Ned (O’Casey) Tunnel, Der (Kellermann) (H.A. Jones) III: 862 IV: 672 IV: 853 Triumph Römischer Tugendt und Trommeln in der Nacht; ursprüngl.: Turandot (Busoni/Gozzi) II: 606; Tapferkeit oder Gordianus der Spartakus (B. Brecht) IV: 276, IV: 336, 454 Grosse Mit Hanß Wurst den 346 f, 463, 465 f, 468, 483, 489 f, Turandot / Turandot. Fiaba chinese lächerlichen Liebes-Ambaßadeur, 629 teatrale tragicomica (C. Gozzi) Curieusen Befehlshaber, vermein- Trophea (Torres Naharro) I: 498 II: 602, 604–607, 749, 845 f; Werkregister 557

III: 827 f; 125; IV: 20; 791, 828, Über allen Zaubern Liebe / El mayor Über die abstrakte Bühnensynthese 830, 860 encanto amor (Calderón de la (Kandinsky) IV: 342 Turandot (Pintilié nach Gozzi u. Barca) II: 72, 136 f, 140 Über die ästhetische Erziehung des Puccini) II: 607 Über Anmuth und Würde (F. v. Menschen, in einer Reihe von Turandot (Puccini/Alfano/Gozzi) Schiller) II: 786 f, 847 Briefen (F. v. Schiller) II: 787, II: 606; III: 827 f; IV: 125 Über das balinesische Theater / Sur 847 Turandot (F. v. Schillers Bearb./ le théâtre balinais (Artaud) Über die Dörfer (Handke) V: 511 Übers. v. Gozzis Turandot) IV: 90 Über die französische Bühne (H. II: 606 ff, 749, 845 f Über das Erhabene (Pseudo-Longi- Heine) III: 355 Turandot oder Der Kongreß der nos) I: 128, 154 Über die Kraft / Over Ævne Weißwäscher (B. Brecht nach Über das Geistige in der Kunst (Bjørnstjerne Bjørnson) III: 472 Burggrafs Prinzessin Turandot, (Kandinsky) IV: 342 Über die Kunst Bühnenstücke Gozzis Turandot u. Schillers Über das ideale Theater (Reinhardt) darzustellen / Della poesia Übers.) II: 608; V: 426 IV: 272 rappresentativa e del modo di Turbo sive ingenium (Andreae) Über das Marionettentheater (H. v. rappresentare le favole sceniche II: 483 Kleist) III: 99, 101, 106 (Ingegneri) II: 42 Turcaret oder Der Financier / Über das Pathetische (F. v. Schiller) Über die Kunst des Theaters / On the Turcaret ou Le financier (Lesage) II: 786 Art of the Theatre (Craig) II: 272, 274 Über das Theater / O teatr III: 857 Turm, Der (Hofmannsthal) II: 147; (Mejerchol’d) IV: 830, 848 Über die Liebe oder Platons Gast- IV: 583; V: 578, 582 Über das Theater der großen Städte mahl (Ficinio) I: 425, 442 Turm zu Babel, Der (Słominski) (B. Brecht) IV: 482 Über die Milde / De clementia IV: 899 Über das Theater oder Neuer (Seneca) I: 254 Turmerstürmer, Der (Teirlinck) Versuch über die Schauspielkunst Über die moderne italienische IV: 705 / Du théâtre, ou Nouvel essai sur Komödie / Del moderno teatro Tutta casa, letto e chiesa Nur l’art dramatique (L.-S. Mercier) Comico italiano (G.G. dei Rossi) Kinder, Küche, Kirche (Fo) II: 539 f, 543, 783 II: 608 twee Wezen, De (Ennery) III: 450 Über das ungarische Theater / A Über die Musik (Plutarch) I: 53 Twelfth Nigth, or What You Will magyar játék-szinrl, A (Széche- Über die Natur der Dinge / De Dreikönigsabend oder Was ihr nyi) III: 543 rerum natura (Lukrez) I: 224 wollt Über das Vaudeville als dramatische Über die Nutzlosigkeit der bisheri- Twin-Rivals, The (Farquhar) Form / Om Vaudeville som gen Theaterkonvention für das II: 299 dramatisk Digtasd (Johann L. Theater / De l’inutilité du théâtre Two Foscari, The (Byron) Heiberg) III: 467 au théâtre (Jarry) III: 606 III: 417 Über das Wesen und Unwesen des Über die Parodie bei den Alten (J. W. Two Gentleman of Verona, The Deutschen Theaters (Wit) III: 115 v. Goethe) I: 156 zwei Herren aus Verona, Die Über den Chor (Sophokles) I: 109 Über die Perspektive in Malerei und (Shakes peare) Über den Gebrauch des Chors in der Architektur / Perspectivae Two Loves and a Life (T. Taylor/ Tragödie (F. v. Schiller) II: 788, pictorum atque Architectorum Reade) III: 424 846 libri tres (Pozzo) II: 26, 28 f Two Noble Kinsmen, The (Shakes- Über den Geist und die Sitten der Über die Shakespearo-Manie peare, Verfasserschaft umstritten) Nationen / Essai sur les mœurs et (Büchner) III: 120 I: 608 l’esprit des nations (Voltaire) Über die tragische Kunst (F. v. Two Roses (Albery) III: 426 II: 549 Schiller) II: 786 Tyrannic Love, or the Royal Martyr Über den gestischen Charakter der Über die Tragödie [anonym] I: 53 (Dryden) II: 293, 297 f Musik (Weill) IV: 459 Über die Unverständlichkeit (F. Tyroler Wastl, Der (Schikaneder) Über den Grund des Vergnügens an Schlegel) III: 67 II: 952 tragischen Gegenständen (F. v. Über die Veränderung des Theaters Schiller) II: 786 im Shakespear (Lenz) II: 804 U bent mijn Moeder Du bist Über den Kolonialismus / Discours Über die Würde des Menschen / De meine Mutter (Admiraal/Het sur le colonialisme (Césaire) dignitate hominis (Pico della Werkteater) V: 180 Mirandola) I: 407, 668 558 Werkregister

Über dramatische Dichtung. Ein Udo Dialogus de Udone Archiepis- Und trennen werden wir uns nie / Essay / An Essay of Dramatic copus (Gretser) Å aldri skal vi to skiljast (J. Fosse) Poesy (Dryden) I: 664; II: 292 f Ufferstäntnus (Murer) I: 534 V: 840 Über dramatische Kunst und Ugolino (Gerstenberg) II: 715, Under Plain Cover (Osborne) Literatur (A.W. Schlegel) II: 631 784 V: 912 Über Dramaturgie und Kunst Uitgaan (Glanor) III: 452 Underjordens leende (Norén) (Mejerchol’d) IV: 851 Ulfeldt (Greif) III: 143 V: 826 Über epische und dramatische ultimi giorni di Pompeii, Gli (Mario Undine / Ondine (Giraudoux) Dichtung (F. v. Schiller/Goethe) Caserini/Eleuterio Rodolfi) IV: 105, 107, 110 ff II: 787, 789 IV: 273 Undine (Lortzing) III: 14, 94, 97, Über experimentelles Theater ultimi giorni di Pompeii, Gli (Arturo 804 (B. Brecht) IV: 475, 483 Ambrosio/Luigi Maggi) unerbittliche Sekunde, Die / Über Goetz von Berlichingen (Lenz) IV: 273 L’inconnue d’Arras (Salacrou) II: 781, 804 ultimo buttone, L’ (E. De Filippo) V: 42 Über Lessing (F. Schlegel) II: 791, IV: 123 Unfortunate Lovers, The (Davenant) 797 últimos días de Emmanuel Kant II: 291 Über Realismus (A. Strindberg) contados por Ernesto Teodoro Ungar in Wien, Der (Marinelli) III: 784 Amadeo Hoffmann, Los (Sastre) II: 942 Über Schauspieler und Sänger IV: 207 Ungebetene, Der Eindringling, (Wagner) III: 159 Ulysses (Joyce) V: 87 Der (Maeterlinck) Über Shakes peares Behandlung des Ulysses (Keiser) II: 471 Ungeborene, Der (Y. Goll) IV: 69 Wunderbaren (Tieck) III: 81, Ulysses (Rettenbacher) II: 380 Ungeheuerliche Komödien / Come- 86 Ulysses (Rowe) II: 298 dias bárbaras (Valle-Inclán) Über Theater in architektonischer Ulysses von Ithacia eller En Tydsk IV: 183 f, 186; V: 28, 333 Hinsicht mit Beziehung auf Plan Comoedie Odysseus von Unglückliche Liebe Des Tapffern und Ausführung des neuen Ithaka (Holberg) Jason, Die (Bressand/B.: Harms) Hoftheaters zu Carlsruhe (Wein- Umbauentwurf zum Nationaltheater II: 458 brenner) II: 728 (Schinkel) III: 54 Unglückliche Neugier / Fatal Über Wohltaten / De beneficiis umorismo, L’ Humoristische, Das Curiosity (Lillo) II: 675; III: 76 (Seneca) I: 253 f (Pirandello) Unglücklichen, Die (Kotzebue) Übergangsgesellschaft, Die (V. Umsiedlerin oder Das Leben auf II: 813; III: 89 Braun) V: 399, 412, 438, 441 f dem Lande, Die (Heiner Müller) unglücklicher Zufall, Ein / A Slight Überraschung durch die Liebe / La V: 397 f, 401, 409, 446 f Accident (Saunders) V: 935 surprise de l’amour (Marivaux) Unabhängigkeit der Dreiecke, Die / Unglückselige Gelehrsamkeit des II: 552 Niepodległo trójktów (Witkie- weltberufenen Ertz-Zauberers Überschwemmung, Die (Marinelli) wicz) IV: 902 Joannis Fausti Doctoris Witten- II: 942 Unbekannte, Die / Neznakomka bergensis (Schuchsche Schauspiel- Überwindung des Naturalismus, Die (Blok) IV: 864 truppe) II: 793 (Bahr) III: 681, 683, 748 Unbeständigkeit der Liebe, Die; ungöttliche Komödie, Die / Nie- Üble Laune (Kotzebue) II: 812 auch: Unbeständigkeit auf beiden boska Komedia (Krasiski) U-Boot S4 (Weisenborn) IV: 395 Seiten / La double inconstance III: 514 f, 520, 897; IV: 890, Ubu aux Bouffes (Brook nach Jarrys (Marivaux) II: 552, 556 f 896 König Ubu) V: 164, 167, 173 Unbestechliche, Der (Hofmannsthal) Unhappy Favourite; or, The Earl of Ubu Hahnrei / Ubu cocu (Jarry) IV: 582 Essex, The (Banks) II: 298 III: 606; IV: 134 Und gib uns die Schatten / Och ge unheilbringende Zauberkrone oder Ubu in Ketten / Ubu enchaîné (Jarry) oss skuggorna (Norén) V: 828 König ohne Reich, Held ohne III: 605 f; IV: 134 Und Pippa tanzt! (G. Hauptmann) Mut, Schönheit ohne Jugend, Die Ubu roi König Ubu (Jarry) III: 622, 672 (Raimund) III: 213, 215; V: 490 Übungsschule der gebundenen Und sie legten den Blumen Hand- Union of the Two Noble and Illustre Beredsamkeit Palaestra Eloquen- schellen an / Et ils passèrent des Families of Lancaster and York, tiae ligatae (Masen) I: 549; menottes aux fleurs (Arrabal) The (E. Hall) I: 611 II: 370 V: 121 United We Stand IV: 649 Werkregister 559

unmögliche Theater, Das (Kantor) Unterredungen über den Natürlichen V wie Vietnam / V comme Vietnam V: 742 Sohn / Entretiens sur le Fils (Gatti) V: 179 Unnötige Wahrheit (Brjussov) naturel (Diderot) II: 561 Vaccaria (Ruzzante nach Plautus IV: 867 Unterrichtsstunde, Die / La leçon Asinaria) I: 429 Uno, L’ Eine, Der (V. Alfieri) (Ionesco) V: 79, 105, 109, 127, Vagabund mit den goldenen Hän- unschuldige Blut, Das / La inocente 228, 715 den, Der / O Vagabundo das sangre (Vega Carpio) II: 108 Unterscheid zwischen dem Bapst Mãos de Ouro (R. Correia) Unschuldige in Gefahr, Der / und Christum (N. Manuel) I: 525 IV: 222 L’innocente in periglio (Giraud) Unterschobenen, Die / I suppositi Vagonik (Pavlova) IV: 798 III: 352 (Ariost) I: 422, 479, 648; II: 20 Vagrants of Wicklow (Synge) unschuldige Kind von La Guardia, Untilovsky (Leonov) IV: 770 III: 872 Das / El niño inocente de la untreue Eheweib, Das / Den utro Vain Plays and Interludes I: 574 Guardia (Vega Carpio) II: 106 Hustru [Schwank] II: 460 Valheita Lügen (Turkka) Unser Mailand / El nost Milan Untugend in der Falle / Niecnota w valiente justiciero, El (Moreto y (Bertolazzi) III: 824 sidlach (U.F. Radziwill) II: 961 Cabaña) II: 160 Unser Verkehr [antijüdische Posse] unvergnügte Seele, Die (Weise) Valkyrien [Ballett] (Ch.: Bournon- (Sessa) III: 41 II: 412 ville) III: 803 Unsere kleine Stadt / Our Town Unvernünftigen sterben aus, Die valse, La (Ravel) IV: 8 (Wilder) V: 197, 199 f, 230, 233, (Handke) V: 307, 857 Vampire, The (Boucicault) III: 424 553 Unwiderstehliche, Der / El lindo don Vampyr, Der (Marschner) III: 75, 96 Unsere Republik (Jensen/Hansgeorg Diego (Moreto y Cabaña) Van Dyck’s Landleben (Kind) Koch) V: 345 II: 153, 156 f III: 110 Unsichtbare, Das / Lo invisible Unzertrennlichen, Die (Johan L. Van Gogh, der Selbstmörder durch (Azorín) IV: 178 Heiberg) III: 468 die Gesellschaft / Van Gogh le Unsterbliche, Der (Y. Goll) IV: 69 uomo che incontrò se stesso, L’ suicidé de la société (Artaud) Unter Aufsicht / Haute surveillance (Antonelli) IV: 125 IV: 89, 91 (Genet) V: 112, 115 uomo di mondo, L’ Mann von Vantone, Il (Pasolini) V: 550 Unter dem Ölbaum des Friedens und Welt, Der (Goldoni) Variations on the Merchant of der Palme der Tugend / Sub olea uppstoppad hund, En (Göthe) Venice (Marowitz nach Shakes- pacis et palma virtutis II: 477 V: 826 peare) V: 907 Unter der Erde / Do piachu Ur-Faust (J. W. v. Goethe) II: 784, Varieté-Theater, Das / Il Teatro di (Róbewicz) V: 760 818, 830, 833, 838 f; IV: 335 f, varietà (Marinetti) IV: 140 f Unter der Haut (Símonarsson) 338; V: 416, 420, 818 Värmlänningarne (F.A. Dahlgren) V: 807 Ur-Götz Geschichte Gottfriedens III: 495 Unter fremder Herrschaft / Tamten von Berlichingen mit der eisernen Vater, Der / Fadren (A. Strindberg) (Zapolska) III: 898 Hand dramatisiert (J. W. v. III: 556, 596, 774, 781, 784 ff, Unter Verwandten wird man sich Goethe) 788–791; V: 95, 239, 658 schon einig; ursprüngl. Titel: Der Ur-Hamlet (Kyd?) I: 590, 601, 603, Vatermord (Bronnen) IV: 295 f, Bankrott / Svoi ljudi-sotëmsja 631 300 f, 388, 465, 511 (A.N Ostrovskij) III: 534 Ur-Tasso (J. W. v. Goethe) II: 825 vaticinj di Teresia Tebano, I (Draghi) Untergang der Titanic, Der (Enzens- Urania (Aler) II: 360 II: 478 f berger) V: 374 f Uranio (Sastre) IV: 205 Vedova, La (Haydn) II: 947 Untergang des Abendlandes, Der Urmefisto (Vedral) V: 719 vedova scaltra, La schlaue Witwe, (Spengler) IV: 895 Ursprung des Trauerspiels, Der Die (Goldoni) Untergang des Egoisten Johann (Benjamin) II: 396 Veilchen, Die / Les violettes (Sché- Fatzer (B. Brecht) IV: 487 f; Ursula (Aler) II: 360 hadé) V: 132 V: 433 Urteil des Paris, Das / Giudizio di veilleur de nuit, Le (S. Guitry) Untergang des Geschwaders, Der Paride (Parigi) II: 15 IV: 14 (Kornejuk) IV: 611 US (Brook) V: 893, 919 veinzende Torquatus, De (G. Brandt) Unterhaltung im Finstern, Die / La Utopia (Bidermann) II: 372 II: 325 conversazione al bujo (Giraud) Utopia Limited; The Flowers of vejez viruelas, A la (Bretón de los III: 352 Progress (W.S. Gilbert) III: 426 Herreros) III: 373 560 Werkregister

vellocino de oro, El (Vega Carpio) Verbrecher, Die (Bruckner) véritable Saint-Genest, Le (Rotrou) II: 107 IV: 384 f, 387 II: 221 vells, Els; auch: Los viejos (Iglésias) verdächtige Wahrheit, Die / La verkaufte Braut, Die / Prodaná III: 835; IV: 179 verdad sospechosa (Ruiz de nevsta (Smetana) III: 508, 887 Velour-Sakko (Stratiev) V: 686, 689 Alarcón y Mendoza) II: 122, verkehrte Welt, Die / Le monde Venceslas (Rotrou) II: 221 251 renversé (Lesage) II: 514 vendetta in Domino, La Masken- verdadero amante, El wahre verkehrte Welt, Die (Tieck) III: 80 ball, Ein (Verdi) Geliebte, Der (Vega Carpio) Verkommenes Ufer Medeamaterial venezianischen Zwillinge, Die / I due verdammte Staat-Sucht, Die (Keiser) Landschaft mit Argonauten gemelli veneziani (Goldoni) II: 445 (Heiner Müller) V: 296, 455 II: 591 Verderbliche Liebe / Amor de Verkündigung (Brunelleschi) I: 354 f vengadora de las mujeres, La (Lope perdição (R. Correia) IV: 222 Verkündigung Mariens, Die de Vega) II: 157 verdienter Staatsmann, Ein / The Mariä Verkündigung (Claudel) venganza de Tamar, La (Tirso de Elder Statesman (Eliot) IV: 684 verlassene Dido, Die / Didone Molina) II: 124 vereinigte Götter-Streit, Der (Schind- abbandonata (Metastasio) II: 617 vengeance de Bégearss ou le mariage ler/Burchard) II: 470 verliebte Gespenste, Das (Gryphius) de Léon, La (Beaumarchais) Verfolgung und Ermordung des Jean II: 396 II: 571 Paul Marat, dargestellt durch die verliebte Herkules, Der; auch: Vengeance de Notre-Seigneur Schauspielgruppe des Hospizes zu Herkules als Liebhaber / Ercole [Mysterienspiel] I: 324 Charenton unter Anleitung des Amante (Cavalli/Buti) II: 48, 186, Venice Preserved; or, A Plot Discove- Herrn de Sade, Die; auch: Marat/ 190 red (Otway) II: 294, 297 Sade (Weiss) V: 260 f, 264, 286, verliebte Sir John, Der / Sir John in ventre brûlé ou la mère folle, Le 344, 732, 780, 820, 825, 893, Love (R.V. Williams) IV: 657 (Artaud/Maxime Jacob) IV: 95 907, 918 Verliebte und Verrückte nach Venus and Adonis (Shakes peare) Verführte, Der / Obol šonnyi William Shakes peare (Tabori) I: 608 (Katharina II.) II: 970 V: 482 Venus im Licht / Venus Observed Verführung, Die (Kornfeld) IV: 335, verliebte Unschuld, Die (Marin) (Fry) IV: 686, 688 345 II: 715 vêpres Siciliennes, Les siziliani- Vergängliche ist ewig, Das / verliebter Gefangener, Ein / Un captif sche Vesper, Die (Verdi/Scribe) L’Ephémère est éternel (Seuphor) amoureux (Genet) V: 110, 115 Vera, or the Nihilists (Wilde) IV: 693, 709 Verlorene Liebesmüh / Love’s III: 863 Vergebliche Höflichkeit / La poli- Labour’s Lost (Shakes peare) verbesserte Stutzer, Der / Le Petit- tesse inutile (Tardieu) V: 127 I: 240, 609, 647 f; IV: 652; V: 877 Maître corrigé (Marivaux) Vergewaltigung, Die / Lo Stupro (Fo) verlorene Sohn, Der (Salat) I: 534 II: 552 V: 573, 575 verlorene Sohn, Der / L’enfant verborgene Fluß, Der / Le fleuve Vergnügen der Anstandigkeit, Das / prodigue (Voltaire) II: 551 caché (Tardieu) V: 126 Il piacere dell’onestà (Pirandello) verlorenen Rechte, Die / Zaudtas Verbot des General Franco, Das / IV: 160 tiesbas (Aspazija) III: 812 L’interdiction du Général Franco vergonzoso en palacio, La verlorener Brief, Ein / O scrisoare (Gatti) V: 179 Schüchterne bei Hofe, Der (Tirso pierdut (I.L. Caragiale) III: 926; Verbrechen aus Ehrsucht (Iffland) de Molina) IV: 923 II: 740; III: 74 verhängnisvolle Faschingsnacht, Die Vermächtnis. Reden und Schriften Verbrechen aus Leidenschaft / Le (Nestroy) III: 222 [von Louise Dumont] (Hg. crime passionnel schmutzigen Verhaßte, Der / Misumenos (Menan- Lindemann) IV: 327, 329 Hände, Die (Sartre) der) I: 193 vermeintliche Sokrates, Der / Socraté Verbrechen und Strafe Schuld Verheerung der Hölle / Harrowing immaginario (Paisiello/Lorenzi) und Sühne (Dostoevskij) of the Hell I: 314 II: 624 Verbrechen und Strafe (Ljubimov verheiratete Philosoph, Der / Le vermeintliche Wunder oder Die nach Dostoevskij) V: 636, 639 Philosophe marié (Ph. Destou- Krakauer und die Hochländer, Verbrechen und Strafe (Wajda nach ches) II: 560, 563, 904 Das / Cud mniemanny czyli Dostoevskij) V: 731 verhexte Nacht, Die (Morfov) Krakowiacy i Górale (Stefani) Verbrecher (Geijerstam) III: 774 V: 687 II: 958; III: 516 Werkregister 561

Vermischte Aufsätzen zur Literatur Verstand und Leichtsinn (J.F. Jünger) pouvoir (Vitrac) IV: 94, 96, und Philosophie (V. Hugo) II: 716 100 ff; V: 535, 668 III: 271 Versteigerung, Die / Licytacja vida do grande Dom Quixote de la Vermischte Schriften (Sternheim) (Abramow-Newerly) V: 757 Mancha, A (António José da IV: 307 Versuch einer Critischen Dichtkunst Silva) III: 386 vero amico, Il wahre Freund, Der vor die Deutschen (J.Ch. Gott- vida es sueño, La Leben ein (Goldoni) sched) II: 755, 757 Traum, Das (Calderón de la Veronika Deseniška (Juri) III: 551 Versuch eines Beweises, daß die Barca) Verrat von Novara, Der (Arx) Schauspielkunst eine freye Kunst vida y muerte del rey Wamba, La IV: 543 sei (Mylius) II: 760 (Vega Carpio) II: 108 Verrücktheit aus Ehre / La locura Versuch über das ernsthafte Drama / Vie de l’art théâtral des origines à por la honra (Vega Carpio) Essai sur le drame sérieux nos jours (Baty) IV: 39 II: 106 (Beaumarchais) II: 543, vie de Marianne, La Leben der Vers und Drama / Poetry and Drama 547 Marianne, Das (Marivaux) (Eliot) IV: 678, 680, 685 Versuch über das erste Prinzipium Vie de Molière Leben des Molière Versammlung, Die (Carção) der Moral (Lenz) II: 802 (Voltaire) IV: 644 Versuchung des Heiligen Antonius, vie imaginaire de l’éboueur Auguste Verschwender, Der / Le Dissipateur Die / La tentation de Saint G., La imaginäre Leben des (Ph. Destouches) II: 560 f Antoine (Barrault/Béjart nach Straßenkehrers August G., Das Verschwender, Der / Il prodigo Flaubert) V: 37 (Gatti) (Goldoni) II: 589 Versuchung des Heiligen Antonius, Vie Parisienne, La Pariser Leben Verschwender, Der (Raimund) Die / La tentation de Saint (Offenbach) III: 215; V: 465, 490 Antoine (Flaubert) V: 37 viejo celoso, El (Cervantes Saavedra) Verschwörung der Pazzi, Die / La versunkene Glocke, Die (G. Haupt- I: 511 f congiura de’Pazzi (V. Alfieri) mann) III: 596, 666, 672, 677, viejo enamorado, El (Cueva) I: 509 II: 612 840 viejo y la niña, El (L. Fernández de Verschwörung des Catilina, Die / La vertraagde film, De Zeitlupe Moratín) II: 640 congiura di Catilina (Casti) (Teirlinck) viejos, Los vells, Els (Iglésias) II: 624 vertraute Mutter, Die Mutter als Viel Lärm in Chioggia / Le baruffe Verschwörung des Catilina, Die / Vertraute, Die (Marivaux) chiozzotte (Goldoni) II: 592, 594, Catiline His Conspiracy (Jonson) Verurteilung des Lukullus, Die 596; IV: 126 I: 627, 671, 677 (B. Brecht) V: 556 Viel Lärm um Nichts / Much Ado Verschwörung des Fiesco zu Genua, Verwaiser, Der / Le dépeupleur about Nothing (Shakes peare) Die (F. v. Schiller) II: 739, 741, (Beckett) V: 348 I: 609, 648; III: 83, 857, 924; 785, 843, 851 f, 856; III: 153; Verwandlungen (Tabori nach Kafka) IV: 274, 341 IV: 374, 528 V: 375 vielbeschäftigte Hausregent oder das Verschwörung Ebenbürtiger, Die Verwicklungen des Zufalls, Die / Los in einen Todesfall verkehrte (Bulgakov) IV: 801 empeños de un acaso (Calderón Beylager der Fräule Fanille, Der Verschwörung und Tragödie Karls, de la Barca) II: 136 (Hafner) II: 895 Herzog von Biron, Die / The Vestal Virgin; or, The Roman Ladies, Vielleicht ein Dichter (R. Josephson) Conspiracy and Tragedy of The (Banks) II: 299 IV: 734 Charles Duke of Byron (G. Vestalin, Die / La vestale (Spontini) vier Bücher zur Architektur, Die Chapman) I: 677 III: 299 (Palladio) I: 456 Verschwörung von Venedig, Die / La Vetter aus Saaremaa, Der / Saaremaa vier Grobiane, Die / I quattro conjuración de Venecia (Martínez Onupoeg (Koidula) III: 539 rusteghi (Wolf-Ferrari) IV: 128 de la Rosa) III: 368 Veuve, La Witwe, Die (P. Cor- vier Jahreszeiten, Die / The Four Versöhnung und Ruhe oder Men- neille) Seasons (Wesker) V: 915 schenhaß und Reue Zweiter Teil Via Dolorosa (Hare) V: 938 Vier kleine Mädchen / Les quatre (Soden) II: 813 Victimes du devoir Opfer der petites filles (Picasso) IV: 56 Verstand schafft Leiden / Gore ot Pflicht (Ionesco) vier Musketiere, Die (Graff) IV: 511 uma (Griboedov) III: 522, 527, Victor oder Die Kinder an der Vier Stunden in Chatila / Quatre 905; IV: 858 Macht / Victor ou les enfants au heures à Chatila (Genet) V: 115 562 Werkregister

vierte Gebot, Das (Anzengruber) Vita dell’uomo Leben des voix humaine, La geliebte III: 225; V: 487 Menschen, Das (Andreev) Stimme, Die (Cocteau) vierundzwanzigste Februar – Der Vita di Vittorio Alfieri da Asti scritta voix sans personne, Une Nur eine neunundzwanzigste Februar, Der; da esso Leben des Vittorio Stimme (Tardieu) auch: Wahn (Z. Werner) II: 902; Alfieri aus Asti. Von ihm selbst Völkischer Beobachter [Zeitung] III: 174, 248 geschrieben (V. Alfieri) IV: 371 vierundzwanzigste Februar oder Die Vita Sophoclis [anonym] I: 108 Volksbühnenverrat, Der (Ihering) Wirkung des Fluches, Der (Z. Vitale Jungen / Ragazzi di vita (Paso- IV: 398 Werner) III: 73, 76 lini) V: 550 Volksfeind, Ein / En folkefiende vierzehnte Juli, Der / Le Quatorze- Vite de’piu eccellenti Pittori, Scultori (H. Ibsen) III: 476, 478, 596, Juillet (Rolland) IV: 44 ed Architettori, Le (Vasari) 801 f, 807, 880 Vierzig Jahre (Angely) III: 109 I: 460 Volkssage, Eine / Et Folkesagn Viet Nam Diskurs (Weiss) V: 245, Vitruv. Zehn Bücher über Architek- (M.: Gade/Hartmann, T. u. Ch.: 276, 424 f tur / Vitruvii de architectura libri Bournonville) III: 470 Viimeiset Kiusaukset (Kokkonen) decem / Dieci libri Volksvernichtung oder Meine Leber V: 777 dell’Archittetura di M. Vitruvio ist sinnlos (W. Schwab) V: 479 Viktoria / Victoria (Maugham) I: 37, 212, 220, 222 f, 450 ff Volkswillen [Zeitung] IV: 479 III: 847; IV: 297 Vittoria d’Idomeno, La (Galuppi/ Volpone oder Der Fuchs / Volpone; Viktoria und ihr Husar (Ábrahám) Bartoli) II: 616 or The Fox (Jonson) I: 595, 670 f; IV: 631 viuda valenciana, La Witwe aus IV: 23; V: 906 Vildanden Wildente, Die Valencia, Die (Vega Carpio) Volupté de l’honneur, La (Pirandello) villana de Vallecas, La Dorfmäd- Viva la muerte (Arrabal) V: 125 IV: 26 chen aus Vallecas, Das (Tirso de Vivisektion / Vivisekce (Máša) Vom alten und jungen Eidgenossen Molina) V: 710, 719 (Sproß) I: 532 ville parjure, ou le réveil des Erinyes, Vivisektionen / Vivisektioner Vom Babst und siner priesterschafft La (Mnouchkine/Théâtre du (A. Strindberg) III: 789 (N. Manuel) I: 525 Soleil nach Cixous) V: 154 Vivos voco [Zeitschrift] IV: 359 Vom Begriff des Stilisierens (A. Vincentio Ladislao (Heinrich Julius vizcaíno fingido, El (Cervantes Strindberg) III: 793 v. Braunschweig) I: 240; II: 340 Saavedra) I: 512 Vom Erhabenen / Peri hypsous Vincenz oder die Freundin berühm- Vladimir Majakovskij [Tragödie] (Pseudo-Longinus) I: 148 ter Männer (Musil) IV: 565 IV: 778 Vom Erhabenen (Schiller) II: 786 f Violett (Kandinsky) IV: 342 f Vladimir Vysockij (Ljubimov) Vom Fürsten und von der Literatur / Virgen del Sagrario (Calderón de la V: 639 Del principe e delle lettere Barca) II: 137 Vladimír, bohv zwolenec (V. Alfieri) II: 612 Virginia (Alfieri) II: 612 (Skuherský) III: 508 Vom Geisterspiel zum Kino (Leise- Virginia (Montiano y Luyando) Voce, La [Zeitschrift] III: 818 gang) III: 87 II: 635 Vogel, Der / Ptak (Szaniawski) Vom Glücksrad [Moralität] Virginie (Campistron) II: 532 IV: 908 I: 398 Virginius (Sheridan Knowles) Vögel, Die / Ornithes (Aristophanes) Vom Narrenfürsten und der Narren- III: 418 I: 170 f, 173, 176 f, 184; IV: 25; mutter [Sotie] I: 476 virtud coronada, La (Luzán Clara- V: 39, 477, 583, 664 Vom Sinn und Wesen des Theaters in munt de Suelves y Guerra) Vogel friß oder stirb (Arx) IV: 543 unserer Zeit (Hilpert) V: 216 II: 635 Vögelchen Schöngrün / L’Augellin Vom Tauwind und der neuen Freude Virtue Betrayed; or, Anna Bullen Belverde (C. Gozzi) II: 605 (Laban) IV: 519 (Banks) II: 298 f Vogelfreunde, Die / Ornitofilene Vom verlorenen Sohn (Waldis) Virtuoso, The (Shadwell) II: 302 (Barba/Odin Teatret nach Bjørne- I: 526 Visigodos, Os (Sampaio) IV: 216 boe) V: 799 Vom Wahnsinn der Entarteten / Du Vision of Delight, The (Jonson/ Vogue, La (Zeitschrift) III: 593 délire chez les dégénérés (Legrain) I. Jones) I: 688 Voile, Le (Rodenbach) III: 886 III: 785 Visionstheater [Manifest] IV: 141 Voimamies (Turkka) V: 781 Vom Wirken der Schaubühne auf Visitatio sepulchri I: 294 f, 302 voisins, Les Nachbarn, Die das Volk (F. v. Schiller) II: 737, Visit-timman (Ristell) II: 925 (Vinaver) 741, 843 Werkregister 563

Von alter und neuer Schauspielkunst Von der Einheit der Musik (Busoni) Von Zusammenkunft und Wirckung (Brahm) III: 676 IV: 451 derer VII. Planeten (Dedekind/Ch. Von bösen und guten Frauen / O Von der Erde bis zum Himmel Bernahrd/Harms) II: 457 bona złych i dobrych (Russev) V: 689 Von zwaierlai Eltern (Probst) I: 527 (Nowaczyski) IV: 908 Von der Geburt und Bezeichnung Von zweyen Landzknechten (Probst) Von Caligari zu Hitler (Kracauer) aller Wesen / De signatura rerum I: 527 IV: 235 (J. Böhme) I: 411 Vor allem meine Dame / Antes que Von Deinem zu Meinem / Dal tuo al Von der Heirat Isaaks und seiner todo es mi dama (Calderón de la mio (Verga) III: 823 lieben Rebekken (Tirolf) I: 541 Barca) II: 135 f Von dem Faustrechte (Möser) II: 781 Von der Prospectiva Mannhaffter Vor dem Abendessen / Pered uzinom Von dem Judicio Paridis Und der Kunstspiegel (Furttenbach) (Rozov) V: 629 Helenae Raub [Opera-Ballett] (B.: Von der Reise der Seele / Representa- Vor dem Gesetz (Kafka) V: 127 Harms) II: 457 ción moral del viaje del alma Vor dem Ruhestand (Bernhard) Von dem plintgeborn Sonn (Vega Carpio) II: 106 V: 342 f, 353, 502 (Schmeltzl) I: 547 Von der Susanna (Heinrich Julius Vor dem Tode / Inför döden Von dem Verrat des Menyhárt von Braunschweig/Sackville) (A. Strindberg) III: 792 Balassi, wodurch er dem erwähl- II: 340 Vor den den Mauern Leningrads ten König Johann II. von Ungarn Von der Tyrannei / Della tirannide (Višnevskij/Asarov/Kron) IV: 879 abtrünnig wurde [Verf. unbe- (V. Alfieri) II: 612 Vor Sonnenaufgang (G. Hauptmann) kannt] II: 488 Von einem Buler und Bulerin III: 634, 636, 662, 666 ff; IV: 845; Von dem Zwecke Jesu und seiner (Heinrich Julius von V: 379 Jünger [Raimarus-Fragmente] Braunschweig/Sackville) II: 340 Vor Sonnenuntergang (G. Haupt- II: 794 Von einem Edelmann (Heinrich mann) III: 672; IV: 290, 750 Von den Märtyrern Chrysantus Julius von Braunschweig/Sack- vorgebliche Sterndeuter, Der / El und Daria (Solimani) II: 477 ville) II: 340 astrólogo fingido (Calderón de la Von der alten Welt, von der neuen Von einem Mulner und seinem Weib Barca) II: 136 Welt und von der Rechtfertigkeit (Probst) I: 527 Vorlesungen über die Ästhetik und ihrer Tochter Treue und Von einem ungeratenen Sohn (Hegel) I: 110, 112, 119 einem Bruder Wahrheit und (Heinrich Julius von Vorlesungen über die Geschichte des Maßhalten (Lübecker Zirkelbrü- Braunschweig/Sackville) II: 340 deutschen Theaters (Prutz) der) I: 398 Von einem Weibe (Heinrich Julius III: 116 Von der Dichtkunst / Peri Poietikes / von Braunschweig/Sackville) Vorlesungen über die Philosophie De arte poetica (Aristoteles) I: 5, II: 340 der Religion (Hegel) I: 114 15, 42, 74, 79–85, 107, 146, 148, Von einem Wirthe oder Gastgeber Vorlesungen über die Philosophie 167; II: 216, 778 (Heinrich Julius von und Geschichte (Hegel) III: 155 Von der Dichtkunst Aristoteles Braunschweig/Sackville) II: 340 Vorlesungen über dramatische Kunst Dichtkunst, ins Deutsche über- Von einer Ehebrecherin (Heinrich und Litteratur (A.W. Schlegel) setzt, mit Anmerkungen, und Julius von Braunschweig/Sack- I: 188; III: 68, 73, 76, 350 besonderen Abhandlungen, ville) II: 340 Vorsehung entgeht man nicht, Der / versehen (M.C. Curtius) Von krancken Baurn (Probst) Przeyrzane nie miia (Radziwill) Von der Dichtkunst Poetica I: 527 II: 961 d’Aristotele vulgarizzata et sposta Von Liebs Betrug / L’inganno Vorstenschool (Multatuli) III: 451 (Castelvetro) I: 440 d’amore (Bertoli/B. Ferrari) Vortex, The (Coward) IV: 658 Von der Dichtkunst / De arte II: 418 Vorwort zur Herausgabe der poetica; auch: Ars poetica Von morgen bis mitternachts (G. Dichtung des Bühnenfestspiels (Horaz) I: 4, 10, 84, 213, 226, Kaiser) IV: 313, 316 f, 338, 345 >Der Ring des Nibelungen< 237, 244, 253; II: 370 Von Moses bis Mao / De Moïse à (R. Wagner) III: 158 Von der dramatischen Poesie / Mao (Savary/Grand Magic Vospiscus (Lucius Afranius) I: 249 Discours sur la poésie dramatique Circus) V: 175 Vous m’oublierez (A. Breton/ (Diderot) II: 539, 562 Von Vincentio Ladislao (Heinrich Soupault) IV: 80, 86 Von der Eigenschaft der Liebe (Hans Julius v. Braunschweig/Sackville) Vous n’avez rien à déclarer? (Cour- Sachs) I: 529 II: 340 teline) III: 576 564 Werkregister

Vrij Volk Freies Volk (Defresne) Walküre, Die (R. Wagner) III: 156, Warschauerin, Die / Warszawianka Vy jste Jan (Dank) V: 719 253, 768, 608, 735, 771, 842, (Wyspiaski) III: 899 862; IV: 718; V: 584 Warten auf Godot / En attendant Waber, De Weber, Die (G. Wallensteins Lager (F. v. Schiller) Godot / Aspettando Godot Hauptmann) II: 750, 844, 858 f; III: 171, 466, (Beckett) IV: 648; V: 5, 7, 75, Wachet auf und singet / Awake and 729; IV: 621 78–83, 88 f, 92, 100, 240, 257, Sing (Odets) V: 200 Wallensteins Tod (F. v. Schiller) 373, 375 f, 491, 508, 536, 584, wachsame Posten, Der / La guarda II: 845 f, 859 f; III: 73; V: 220 648, 658, 669, 683, 715, 730, cuidadosa (Cervantes Saavedra) Wallenstein-Trilogie [Wallensteins 732, 784, 874, 878, 887, 889, 932 I: 511 f Lager / Die Piccolomini / Wallen- Warum Theater? (Broszkiewicz) Wachsfigurenkabinett [Film] (Leni) steins Tod] (F. v. Schiller) II: 717, V: 755 IV: 236 841, 844, 858 ff; III: 73, 248, 265, Was der Butler sah / What the Butler Waffenbrüder, Die Familie 471; IV: 285, 406 Saw (Orton) V: 881 Schroffenstein, Die (H. v. Kleist) Wallfahrer, Die / Thearoi (Epicharm) Was für Grundsätze müssen eine Waffenschmied, Der (Lortzing) I: 21 Theaterdirektion bei der Auswahl III: 97 Walwais en Adelheid (Wiselius) der aufzuführenden Stücke leiten? Waffenschmied von Santarem, Der / III: 448 (Klingemann) III: 28 O alfagame de Santarém (Garrett) Wanda, Königin von Sarmaten Was heißt und zu welchem Ende III: 385 (Z. Werner) III: 77 studiert man Universalgeschichte? Waggones (Karusoo) V: 774 Wände, Die / Les paravents (Genet) (F. v. Schiller) II: 844 Wahn vierundzwanzigste Februar V: 38, 78 f, 111, 113 f, 115 ff, 119, Was ihr wollt Dreikönigsabend – Der neunundzwanzigste 147, 811 oder Was ihr wollt (Shakes peare) Februar, Der (Z. Werner) Wände haben Ohren, Die / Las Was ist Aufklärung? (Kant) II: 492 Wahnsinn der Präsidentin, Der / paredes oyen (Ruiz de Alarcón y Was ist Literatur? / Qu’est-ce que la Presidentin dementia (Turkka) Mendoza) II: 122 littérature? (Sartre) V: 43 f V: 785 Wandelnde Architektur (Schlemmer) Was kann eine gute stehende Wahnsinn oder Heiligkeit / O locura IV: 359 Schaubühne eigentlich wirken? o santidad (Echegaray y Eiza- Wandlung. Das Ringen eines (F. v. Schiller) II: 741 guirre) III: 376 Menschen, Die (Toller) IV: 304, Was mancher nicht kennt (Freie Wahnsinnige und der Tod, Der / 320 ff, 324, 371 f, 410 f Bühne Stockholm) IV: 531 O Doido e a Morte (Brandão) Wandlungen des Mattia Pascal, Die / Was wir haben, was wir lieben / III: 845 Il fu Mattia Pascal (Pirandello) Bene mio e cuore mio (E. De wahre Freund, Der / Il vero amico IV: 154 Filippo) V: 568 (Goldoni) II: 562 Wanze, Die / Klop (Majakovskij) Wassa Schelesnowa / Vassa wahre Geliebte, Der / El verdadero IV: 802, 856, 858 f, 869, 875; Železnova (Gor’kij) III: 918; amante (Vega Carpio) II: 107 V: 630, 690 V: 419, 642 wahre Geschichte des Ah Q, Die Wappenadler / Águila de blasón Wasserhuhn, Das / Kurka wodna (Ch. Hein) V: 442 (Valle-Inclán) IV: 183 (Witkiewicz) IV: 902–905, 948; wahrer Mensch, Ein Geschichte War (T.W. Robertson) III: 426 V: 744 eines wahren Menschen, Die War Baby, The IV: 655 Wasserkrug, Der / Hydria (Menan- (Prokof’ev) War da was? (Loschütz/Laube) der) I: 193 Wahrheitsfreund, Der / Igazházi V: 329 Waste Land, The wüste Land, Das (Simai) II: 944 War of the Roses, The (English (Eliot) Waiting for Lefty (Odets) IV: 643, Shakes peare Company nach Way of the World, The Lauf der 651 Shakespeare) V: 895 Welt, Der (Congrewe) Wakefield-Zyklus Zyklus von War of the Roses, The (Hall nach Way to Keep Him, The (A. Murphy) Wakefield Shakespeare) V: 284 II: 688 Wald, Der / Les (Ostrovskij) War with the Newts Krieg mit We (Pip Simmons Theatre Group III: 531–535; IV: 856 den Molchen, Der (K. apek) nach Samjatin) V: 902 Waldgeist, Der; auch: Der Wald- Warbeck (F. v. Schiller) II: 845 Weaker Sex (Pinero) III: 862 mensch / Lešij (echov) III: 914; Warenar (Hooft nach Plautus’ Weber, Die; auch: De Waber / Les V: 697 Aulularia) II: 310, 324 Tisserands (G. Hauptmann) Werkregister 565

III: 591, 634, 660 f, 666 f, 669 ff, weiße Krankheit, Die / Bílá nemoc Wenn fünf Jahre vergehen Sobald 672, 677, 681, 739, 777, 840, (K. apek) IV: 624 f, 628 f fünf Jahre vergehen (García 881; IV: 403, 562 weiße Teufel, Der / The White Devil Lorca) Wechsel des Glücks / Kortvending (J. Webster) I: 590, 593, 676, Wenn wir Toten erwachen / Når vi (Sthen) II: 464 680 f døde vågner (H. Ibsen) III: 477, Wechselbalg, Der / The Changeling / Weit wogt das Meer (Višnevskij) 808 I lunatici (Middleton/Rowley) IV: 879 Wer hat Angst vor Virginia Woolf? / I: 590; V: 583 weite Land, Das (Schnitzler) Who’s Afraid of Virginia Woolf? Wechselstrom/Gleichstrom / AC/DC III: 756; V: 366, 490, 492, 510 f (Albee) III: 784; V: 821 (H. Williams) V: 919 Weite und Vielfalt der realistischen Wer ist der Dümmste (Wangenheim) Wedding Feast, The (Wesker) Schreibweise (B. Brecht) IV: 428 V: 915 IV: 474 Wer sich eine Erbtochter gerichtlich Wedekind als Schauspieler (Ball) Welsh Opera, or The Grey Mare the zusprechen läßt / Epidikazomenos IV: 312 Better Horse, The (Fielding) (Apollodor von Karystos) I: 198 Wederzyds Huwelyksbedrog, Het II: 679 Wer weint um Juckenack? (Rehfisch) (Langendijk) II: 323 Welt auf dem Mond, Die / Il mondo IV: 413 Weg der Verheißung, Der / Eternal della luna (Haydn) II: 948, 970 Wer wirft den ersten Stein? (Atten- Road (Weill/Reinhardt nach Welt begann um 5 Uhr 47, Die / O hofer) IV: 544 Werfel) IV: 268, 532 mundo começou às 5 e 47 Wer zahlt für alles? (Csurka) Weh dem, der lügt! (Grillparzer) (Rebello) IV: 222 V: 702 III: 205, 208, 210; IV: 629; Welt der Kunst [Zeitschrift, Red. Wermlänningarne (Randel/Dahlgren) V: 482 Diaghilev] III: 919 V: 819 Weiberklatsch / I pettegolezzi delle Welt des Paul Slickey, Die / The Werther Leiden des jungen donne (Goldoni) II: 591 World of Paul Slickey (Osborne) Werthers, Die (J. W. v. Goethe) Weiberlist (Wickram) I: 525 V: 912 Werther (Massenet) IV: 825 Weiberschule, Die Schule der Welt ohne Schleier, Die [Nuditäten- Werthers Leiden (Kringsteiner) Frauen, Die (Molière) Show] IV: 446 III: 204 Weibervolksversammlung, Die; Weltbaumeister, Der (Taut) Werthers Leiden frei nach Goethe auch: Ekklesiazusen / Ekklesiazu- IV: 352 [Flammenschauspiel, Prater 1796] sai (Aristophanes) I: 172, 181, Weltkomödie Österreich (Hg. v. H. II: 441 185; IV: 607, 624; V: 278 Beil u. a.) V: 494, 498, 506 Wesele Hochzeit, Die weibliche Jakobiner-Club, Der Weltlicht / Heimsljós (Laxness) (Wyspiaski) (Kotzebue) II: 812 V: 805 Wesker-Trilogie, Die / The Wesker Weihe, Die (Fränzl/Klebe) II: 736 Weltlicht / Ljoós heimsins (Ragnars- Trilogy [Hühnersuppe mit Weihe des Hauses, Die (Beethoven) son nach Laxness’ Heimsljós) Graupen / Tag für Tag / Nächstes III: 729 V: 805 Jahr in Jerusalem] (Wesker) Weihnacht / Wigilia (Zegadłowicz) Weltverbesserer, Der (Bernhard) V: 913 IV: 898 V: 338, 493 Wespen, Die / Sphekes (Aristopha- Weihnachten an der Front (Savary/ Wem ich folge, folge ich / Con quien nes) I: 73, 171, 174; II: 237 Grand Magic Circus) V: 176 vengo, vengo (Calderón de la Wessis in Weimar (Hochhuth) Weihnachtseinkäufe (Schnitzler) Barca) II: 136 V: 377, 379 f III: 754 Wenigen, Die / I Pocchi (V. Alfieri) West Side Story (Bernstein/Sond- Weingartenspiel I: 534, 536 II: 609 heim/Laurents/Robbins) V: 634, weiße Berg, Der (Dvoák) IV: 608 Weniger Gips!!! (B. Brecht) III: 12 698 weiße Dame, Die / La dame blanche Wenn / Dangerous Corner (Priestley) Westindier, Der / The West Indian (F.-A. Boieldieu) III: 296, 306 IV: 667 (Cumberland) II: 689, 745 weiße Flagge, Die (Ikramov/ Ten- Wenn das Alpenhirn sich rötet, tötet, Westward Ho (Dekker/J. Webster) drjakov) V: 630 freie Schweizer, tötet (Marthaler) I: 673 f weiße Garde, Die / Belaja gvardija V: 382, 535 Wette oder Weibertreue keine Treue, (Bulgakov) IV: 873 Wenn der junge Wein blüht / Når Die So machen’s alle oder Die weiße Heiland, Der (G. Hauptmann) den ny vin blomstrer (Bjørnstjerne Schule der Liebenden (Mozart/Da III: 673 Bjørnson) IV: 396, 760 Ponte) 566 Werkregister

Wetterleuchten / Oväder (A. Strind- päkleid kauplesime, siis keegi ei Wilhelm Tell / William Tell (Sheridan berg) III: 772, 781, 793 tahtnud osta (Kiv) V: 774 Knowles) III: 418 Wettstreit der Treue (M.: Krieger, Wie in einem Spiegel / Sasom i en William Shakes peare (V. Hugo) L.: Bressand, B.: Harms) spegel (I. Bergman) V: 821 III: 270 II: 458 Wie man die Wünsche beim Winter / Vinter (J. Fosse) V: 840 What Every Woman Knows (Barrie) Schwanz packt / Le désir attrapé Winter bricht auf, Der / Vinteren IV: 679 par la queue (Picasso) IV: 56 revner (Løveid) V: 840 What the Butler Saw Was der Wiederfinden / Les retrouvailles Winterballade (G. Hauptmann) Butler sah (Orton) (Adamov) V: 95 III: 673 What You Will (Marston) I: 674 Wiederkehr, Die II: 813 Wintermärchen, Das / The Winter’s What’s Wrong with the Germans Wiedertäufer, Die (Dürrenmatt) Tale / Le Conte d’hiver (Shakes- IV: 649 V: 523 peare) I: 609, 612, 658; II: 671; White Devil, The weiße Teufel, Wieland der Schmied (Zenger) III: 152, 861; IV: 20, 274, 502, Der (J. Webster) III: 718 890; V: 30, 185, 327, 367, 886 Who’s Afraid of Virginia Woolf? Wielopole, Wielopole (Kantor) Winterreise im Olympiastadion Wer hat Angst vor Virginia V: 740, 744 (Grüber nach Hölderlins Hyper- Woolf? (Albee) Wiener Blut (J. Strauß) III: 227 f ion oder der Eremit in Griechen- Why Verse? (Fry) IV: 686 Wiener Eindrücke (Gutzkow) land) V: 316, 318, 320 Widerschein des antiken Tragischen III: 217 Winterschlacht (Becher) IV: 536; in dem modernen Tragischen, Der Wiener Frauen (Lehár) III: 742 V: 347 (Kierkegaard) I: 80 Wiener in Berlin (Holtei) III: 109 Wir bauen eine Stadt (Hindemith) Widerspenstigen Zähmung, Der / Wiener in Paris (Holtei) III: 109 IV: 456 The Taming of the Shrew (Shakes- Wiener Passionsspiel I: 358 Wir gehen nicht mehr in den Wald / peare) I: 594, 609, 648 Wife: A Tale of Mantua, The Nous n’irons plus à bois (Crom- Widerspiegeln, nachahmen oder (Sheridan Knowles) III: 418 melynck) III: 886 gestalten? (Arvatov) IV: 785 Wild Gallant, The (Dryden) Wir sind noch einmal davongekom- Widow’s Tears, The (G. Chapman) II: 301 men / The Skin of Our Teeth I: 673 Wilde, Die / La sauvage (Anouilh) (Wilder) IV: 556; V: 191, 197, Widowers’ Houses, The Häuser V: 63 199 f, 202, 864 des Herrn Sartorius, Die (G.B. Wilde Erdbeeren / Smultronstället Wir sind wie wir waren / Comme Shaw) [Film] (I. Bergman) V: 821 nous avons été (Adamov) V: 95 Wie Aquilo, der Regent Mitternächt- Wildente, Die / Vildanden / Le Wir spielen >Das Verbrechen< licher Länder, die edle Princessin canard sauvage / RaX; S;lvatic; (Ginkas nach Dostoevskij) Orithyiam heimführet (Laurem- (H. Ibsen) III: 457, 472 f, 476, V: 636 berg) II: 470 478, 591, 677, 802, 808, 905; wirkliche Leben, Das / Det virkelige Wie die Harpyiae von Zweyen IV: 922, 938; V: 290, 326, 821 Liv (J. Rohde) V: 794 Septentrionalischen Helden Wildfang, Der (Kotzebue) II: 812 Wirrkopf, Der / L’étourdi, ou les verjaget und König Phineus Wildlebende Tiere / Theria (Krates) contre-temps (Molière) II: 254 f, entlediget wird (Lauremberg) I: 183 347 II: 470 Wildschütz oder Die Stimme der Wise Woman of Hogsdon, The (Th. Wie es euch gefällt / As You Like it Natur, Der (Lortzing) III: 97 Heywood) I: 674 (Shakes peare) I: 576, 609, 647 f, Wilhelm Meisters theatralische Wiskunstenaars, De (Langendijk) 685; III: 410; IV: 262, 276, 367, Sendung (J. W. v. Goethe) II: 788, II: 323 527, 652, 890; V: 223, 327, 677 814 f Wissenschaft, Industrie und Kunst Wie früher, besser als früher / Come Wilhelm Tell / Guillaume Tell (Semper) III: 56 prima, meglio di prima (Piran- (Rossini) III: 185, 236, 262, 299, Wit and Folly (John Heywood) dello) IV: 161 301, 341, 354 f I: 382 Wie Herrn Mockinpott das Leiden Wilhelm Tell (F. v. Schiller) II: 749, Wit and Science [Moralität] I: 397 ausgetrieben wird (Weiss) V: 617 841, 846, 863 ff, 903; III: 152, Wit at Several Weapons (Beaumont/ Wie ich mit Moondsunds Vassel mit 187, 235, 238 f; IV: 336, 339, Fletcher) I: 675 Walnüssen handelte / Kui me 402 f, 407, 509 f, 542, 555; Wit without Money (Beaumont/ Moonsundi Vasseliga keerka V: 257, 344, 388 Fletcher) I: 675 Werkregister 567

Within the Gates Parktor, Das Woyzeck (Büchner) III: 125 f, 130 f; Yaik auf den Spuren von Jessenin (O’Casey) IV: 266, 456; V: 11, 352, 433, (R.: Vincent) V: 142 Witkacy (Szajna) V: 728 495, 733, 908 Yana und der Drache (M.: Manolov, Wits, The (Davenant) II: 291 Woyzeck-Proben / Prove di Woyzeck Ch.: Petrov) IV: 920 Wittenbergisch Nachtigal (Hans (Cecchi nach Büchner) V: 578 Yard in the Sun, The Hof voll Sachs) I: 527 f Wozzeck (A. Berg) III: 126; IV: 456, Sonne, Ein (Fry) Witwe, Die / La Veuve (P. Corneille) 559, 718 f; V: 278 Yerma (García Lorca) IV: 174 f, II: 221, 250 Writing on the Wall, The (Th. u. J.M. 179, 188 f, 193 ff; V: 371 Witwe aus Valencia, Die / La viuda Morton) III: 424 yermo de las almas, El (Valle-Inclán) valenciana (Vega Carpio) II: 109, Wunder der Rose / Miracle de la IV: 170 117 rose (Genet) V: 110 f ynkelig Tragaedi om den draeftige Witwe des Agis, Die (W. Jordan) Wunder des heiligen Antonius, Das / staerke Krigs Heldt Samson, En III: 143 Le miracle de Saint-Antoine (Ranch) II: 463 Wochenstube, Die / Barselstuen (Maeterlinck) III: 600; You Never Can Tell Man kann (Holberg) II: 916 IV: 829 f nie wissen (G.B. Shaw) Wohlberaten, Übelberaten / Bien- Wunder von der befreiten Arbeit, You Won’t Always Be on Top Avisé, Mal-Avisé [Moralität] Das [Politspektakel] IV: 813 (H. Chapman) V: 906 I: 400 wunderbare Mandarin, Der / A Your Five Gallants (Middleton) Wolf im Korb, Der / Le loupe-garau Csodálatos Mandarin (Bartók) I: 675 (Vitrac) IV: 102 V: 693 Youth [Moralität] I: 395 f Wölfe (Rock Theater, Ungarn) Wunderbarliches Schau-Spiel vom Yvonne, Prinzessin von Burgund; V: 698 Niederländischen Bauern, auch: Yvonne, die Burgunderprin- Wölfe, Die / Les loups (Rolland) welchem der berühmte Printz zessin / Iwona Ksibniczka III: 597; IV: 44, 344 Philippus Bonus zu einem Burgunda (Gombrowicz) Wölfin, Die / La lupa (Verga) galanten Traume geholffen hat IV: 905, 907; V: 278, 614, 774, III: 823 (Weise) II: 370, 412 817 Wolfsjagd / La caccia al lupo (Verga) wundersame Schustersfrau, Die / La III: 823 zapatera prodigiosa (García Zadig ou La destinée (Barrault nach Wolfsromanze / Romance de lobos Lorca) IV: 189 f Texten von Voltaire) V: 39 (Valle-Inclán) IV: 183 Wundertaten des Hl. Ludwig, Die Zähl deine Wunden / Count Your Wolken / Nephelai (Aristophanes) (Gringoire) I: 326 Blessings (Rijnders) V: 854 I: 166, 168, 171, 174, 182, 184 wundertätige Magus, Der; auch: Der Zaïre (Voltaire) II: 534, 549, 674, Woman killed with Kindness, A wundertätige Magier / El mágico 710, 904, 925 Sie starb an ihres Gatten Güte prodigioso (Calderón de la Barca) Zalmolxe (Blaga) IV: 924 (Th. Heywood) II: 122, 129, 137, 139 f Zampa oder Die Marmorbraut Woman, The (Bond) V: 924 Wunschloses Unglück (Handke) (Hérold) III: 169 Woman’s Prize; or The Tamer V: 492 Zar Fedor Ioannovitsch / Car’ Fëdor Tamed, The (Beaumont/Fletcher) Wupper, Die (Lasker-Schüler) Ioannovi (A.K. Tolstoij) I: 675 IV: 282, 378, 386; V: 366 III: 905 Wor walt is, dar is it recht ute W.U.R. / R.U.R. (K. apek) IV: 587, Zar kommt, Der / Car jedzie [Fastnachtsspiel] I: 388 589, 622, 624 (Zapolska) III: 898 Work House, The (Gregory) III: 874 wüste Land, Das / The Waste Land Zar läßt sich photographieren, Der World and the Child, The [Morali- (Eliot) IV: 680 (Weill/G. Kaiser) IV: 454 tät] I: 396 Wüstling, Der Rake’s Progress, Zar und Zimmermann (Lortzing) Wort, Das / Ordet (Munk) IV: 754 f The (Stravinskij) III: 97 Wort, Das [Zeischrift] IV: 474 Wüstlings Radikalkur oder Die Zarenbraut, Die / Carskaja nevesta Wort an sich. Versuch einer neuen dreißig Jahre der Verbannung, (Rimskij-Korsakov) IV: 825 Poetik, Das (Y. Goll) IV: 69 Des (Nestroy) III: 221 Zarine (J.N. Brun) II: 917 Wörter, Die / Les mots (Sartre) Zartan, Tarzans ungeliebter Bruder / V: 55 Xerse (Cavalli) II: 190 Zartan, frère mal-aimé de Tarzan Wounds of Civil War, The (Lodge) Xerxes (Crébillon) II: 548 (Savary/Grand Magic Circus) I: 627 Xerxes / Serse (Händel) II: 682 V: 174 568 Werkregister

Zärtliche Schwestern (Ch.F. Gellert) Zeitung für die elegante Welt Zigeunerin, Die / The Bohemian Girl II: 775 III: 145 (Balfe) III: 436 Zauber ohne Zauber, Der / El Zelmire (Belloy) II: 772 Zigeunerromanzen / Romancero encanto sin incanto (Calderón de Zelus sive Franciscus (Avancini) gitano (García Lorca) IV: 191 la Barca) II: 136 II: 376 Zilda (Cortês) IV: 220 Zauberberg, Der (Pitínský nach Th. Zement (Heiner Müller) V: 423, Zimmer, Das / The Room (Pinter) Mann) V: 720 425 f, 448, 454 V: 927 f Zauberflöte, Die (Mozart) II: 718, Zemire und Azor / Zémire et Azor Zimmerschlacht, Die (M. Walser) 736, 748, 771, 882, 891, 896 f, (Grétry) II: 522 V: 242 899, 930, 943, 951; III: 70, 93, Zemire und Azor / Zemire en Azor Zimmerwirtin, Die / La logeuse 182, 186, 213, 237, 394; IV: 585; (Ruloff) II: 700 (Audiberti) V: 131 V: 509, 820 Zenobia (J.A. Hasse/Metastasio) Zirkus / Cyrk (Mikulski) V: 744 Zaubergeige, Die (Egk) IV: 515 II: 956 Zitronen aus Sizilien / Lumie di Zauberzirkus, Der / Kouzelný cirkus Zenobia (Metastasio) II: 617 Sicilia (Pirandello) IV: 154 (Schorm/Sirotek/Srnec/Svoboda) Zensur, Die (F. Wedekind) III: 704, Zobeide, La (R. Wagner) II: 605 V: 709 712 Zoë (L.-S. Mercier) II: 571, 697 Zehn Alter (Wickram) I: 525 Zerbombt / Blasted (Kane) V: 909, Zofen, Die / Les bonnes (Genet) Zehn Alter dyser Welt, Die (Gengen- 939 f IV: 32; V: 80, 112, 115, 117, 236, bach) I: 522, 524 f zerbrochene Krug, Der (H. v. Kleist) 271, 614 Zehn Mädchen und kein Mann II: 749; III: 73, 83, 100 f, 103, Zorn (Endres/Zorn) V: 527 (Suppé) III: 229 f 147; V: 485, 511 Zorn, Der / Orge (Menander) Zehn Tage, die die Welt erschütter- Zero-Theater, Das; auch: Das Null- I: 192 ten (Ljubimov nach J. Reed) Theater / Teatr zerowy (Kantor) Zoroaster; or The Spirit of the Star V: 637 V: 742 (Moncrieff) III: 407 Zehn Tage, die die Welt erschütter- Zerrissene, Der (Nestroy) III: 221 ff Zorobabel (Murer) I: 534 ten / Ten Days that Shook the Zerstörung der Syntax – Drahtlose Zu ebener Erde und im ersten Stock World (J. Reed) V: 445, 637 Phantasie – Befreite Worte / (Nestroy) IV: 387; V: 476 Zehn Thesen für ein >organisches Distruzione della sintassi immagi- zu Vielen, Die / I Troppi (V. Alfieri) Theater< (Scabia) V: 585 nazione senza fili parole in litertà II: 609 Zehn-Minuten-Alibi, Das / Ten (Marinetti) IV: 134 f Zufälliger Tod eines Anarchisten / Minutes Alibi (Armstrong) Zerstörung von Numancia, Die / El Morte accidentale di un anarchico IV: 663 cerco de Numancia (Cervantes (Fo) V: 570, 573 Zeichen, Das (G. Fuchs) III: 639 f Saavedra) I: 510 f; II: 638 Zugabe, Die / La torna (Boadella/Els Zeit der Verachtung, Die / Les temps Zerstörung von Numancia, Die Joglars) V: 603 du mépris (Malraux) V: 59 Numance (Barrault nach Cervan- Zukunft liegt in den Eiern oder Wie Zeit und das Zimmer, Die (B. tes) fruchtbar der kleinste Kreis ist, Strauß) V: 311, 367 Zeugen oder Unsere kleine Stabilisie- Die; auch: Der Herrscher / Zeit und die Conways, Die / Time rung, Die / wiadkowie albo L’avenir est dans les oeufs; auch: and the Conways (Priestley) nasza mała stabilizacja Le maître (Ionesco) V: 105 f IV: 667 (Róbewicz) V: 758 Zum Fesseln gesund / I Sani da Zeit wird kommen, Die / Le Temps Zeus kakumenos mißhandelte legare (Fo) V: 571 viendra (Rolland) IV: 413; Zeus, Der (Platon, Komödien- Zum Glück scheint der Mond / V: 259 dichter) Felizmente há luar (Monteiro) Zeiten des Verbs oder Die Macht der Zeven Manieren om een rivier over IV: 225 Sprache, Die / Les temps du verbe te steken (de Boer) V: 867 Zum Schäkespeares Tag (Goethe) ou Le pouvoir de la parole Zicke Zacke (Terson) V: 249, 286 II: 768 (Tardieu) V: 128 Ziele und Aufgaben des Teatr Polski Zur Bedeutung des Außer- und Zeitgenössische Tendenzen im (Szyfman) IV: 889 Hinterszenischen (Joerden) I: 70 deutschen Theater (Toller) Zigarettenkasten, Der / The Silver Zur Entwicklung des modernen IV: 323 Box (Galsworthy) IV: 664 Theaterbaus (J. Bayer) III: 645 Zeitlupe / De vertraagde film Zigeunerbaron, Der (J. Strauß) Zur Entwicklung und Bedeutung des (Teirlinck) IV: 704 f III: 5, 228; IV: 637 modernen Theaters als einer Werkregister 569

sozialen Wohlfahrtsanstalt Zwei Frauen in einer / Due in una Zweites Manifest (De Stijl) (Hofmann) III: 647 Frau Morli I und II (Pirandello) IV: 710 Zur Geschichte des menschlichen zwei Herren aus Verona, Die; auch: Zweites Manifest des Surrealismus / Herzens (Schubart) II: 848 Die beiden Veroneser / The Two Second manifeste du surréalisme Zur schönen Aussicht (Horváth) Gentleman of Verona (Shakes- (A. Breton) IV: 83 IV: 595 peare) I: 609, 646 f; Zweites Manifest des Theaters der Zur Weltkommune [Politspektakel] III: 852 Grausamkeit / Le théâtre de la IV: 813 Zwei Hundert Tausend (Alejchem) cruauté. Second manifeste Züricher Antichristspiel I: 369 IV: 829 (Artaud) IV: 92 Zurück in die Zukunft / Back to the zweimal bankrotte Kaufmann, Der / Zwillinge, Die (F.M. Klinger) Future [Film] (R.: Spielberg) Il mercante due volte fallito II: 768, 784; III: 507 V: 302 (Goldoni) II: 589 Zwillingsbrüder, Die (F. Schubert) Zurück zu Methusalem / Back to 2000 Chroniken (Ljubimov nach III: 96 Methusela (G.B. Shaw) III: 866, Shakes peares Historienstücken) Zwillingsschwestern, Die / Giroflé 869 V: 639 Giroflà (Lecocq) III: 331 f; Zurüstungen für die Unsterblichkeit. zweite Existenz des Lagers Taten- IV: 774, 790, 803, 842 f Ein Königsdrama (Handke) berg, Die / La deuxième existence Zwirnhändler aus Oberösterreich, V: 504 du Camp de Tatenberg (Gatti) Der (Kringsteiner) III: 203 Zus of Zo (Het Werkteater) V: 851 V: 178 Zwischen den Zeilen / Les serments Zusammenstoß, Der (Doesburg) zweite himmlische Abenteuer des indiscrets (Marivaux) IV: 365 Herrn Antipyrine, Das / La II: 552 Zutritt verboten / Off Limits deuxième aventure céleste de Zwischen Dummen läuft das Spiel (Adamov) V: 95, 97, 99 Monsieur Antipyrine (Tzara) ab / Entre bobos anda el juego Zwei Abenteuer des Lemuel Gulliver IV: 80 (Rojas Zorrilla) II: 153, 155 / Dwie przygody Lemuela zweiter Tartuffe oder die schuldige Zyklus von Chester I: 339, 342 Gulliwera (Broszkiewicz) V: 756 Mutter, Ein / L’autre Tartuffe ou Zyklus von Wakefield I: 314, 337, zwei Blinden, Die / Les deux la Mère coupable (Marivaux) 339–342 aveugles (Offenbach) III: 328 II: 566, 570 Zyklus von York I: 337, 339 571

Ortsregister

Aachen I: 494; II: 360, 685; III: 49, Aosta I: 218 Baden II: 901, 904; III: 746 647; IV: 718 Apolda II: 823 Baden (bei Wien) IV: 603 Aarau II: 901; III: 701 Aranjuez II: 71 Baden-Baden IV: 455, 459; V: 200 Aarhus Århus Århus (Aarhus) II: 463; III: 804; Baku IV: 874 Abbeville I: 324 IV: 745; V: 788, 793 Balatonfüred III: 546 Åbo IV: 739 Arles I: 219, 287, 387 Bli V: 683 Actium I: 230, 251 Arnheim II: 695; IV: 708; V: 857 Baltimore III: 428, 813 Agnetendorf Jagnitków Arras I: 308, 310, 319, 322, 326, Bamberg II: 360, 431, 433; III: 88 ff, Agram Zagreb 382 101 Aitna I: 87 Ascona II: 54; IV: 440 Barcelona II: 81, 644; III: 291, Aix-en-Provence V: 15, 23 Aspendos I: 219 361 ff, 365 f, 379, 833 f, 839 f, Aizanoi I: 219 Asti II: 611 842 f; IV: 131, 169 f, 172 f, 179, Alba de Tormes II: 98, 102, 960 Atella I: 432 186, 193 f, 201, 204, 208; Albany III: 428 Athen I: 2, 4, 6 f, 11 ff, 15–19, 24– V: 599–609, 611 Ålborg IV: 745; V: 788 f 32, 34 f, 37, 40, 42, 44–47, 55, Basel I: 218, 290, 313, 385, 401, Alcalá de Henares II: 97, 129 64, 83, 86–93, 100, 104, 107– 515 f, 532; II: 343, 347, 901, 904; Aldeburgh IV: 658 111, 121, 124, 126–129, 133, III: 151, 235 ff, 751, 760 ff, 769, Alesia I: 218 146, 148, 150–153, 157 f, 161, 771; IV: 361, 540 ff, 545 f, 548, Alexandria/Alexandrien I: 125, 151, 163, 166, 168–176, 178, 180, 553, 562, 566, 580, 598; V: 339, 153 ff, 192, 201, 203, 268 182–185, 187–190, 192, 196, 382, 388, 513, 516, 518, 521 f, Algier V: 3, 57, 60 198, 200 f, 211, 218 ff, 223, 236, 524 f, 529 ff, 533–536, 744 Almada V: 619 239, 245, 262, 268; II: 547; Bautzen III: 33 Alsfeld I: 366 III: 157 f, 563 f, 724, 898, 927; Bayreuth II: 347, 433, 448, 701 f, Altamont V: 250 IV: 812, 936; V: 166, 664–669 719, 722, 730 ff; III: 7, 51 f, 60, Altenburg II: 404 Aubervilliers V: 99 62 ff, 153, 156 f, 162 ff, 652, 735, Altona II: 344, 771; IV: 403 Aubignac II: 247 765, 771, 842; IV: 516 ff, 567, Amberg III: 33 Augsburg I: 264, 358, 366, 518 f, 575 f, 578; V: 21, 464, 845, 883 Amiens I: 322, 389 532 f, 550; II: 340, 342, 347, Beirut V: 114 Amphipolis I: 128 349 f, 358, 361, 372, 890; Belfast III: 418; IV: 651; V: 887 Amsterdam I: 346, 557 f; II: 50, III: 647, 745 f; IV: 464 f, 468, 479, Belgrad I: 424; III: 554, 925; 306 f, 309 f, 313 ff, 317, 322, 487, 491 IV: 505, 591, 624, 927, 930–933, 324 f, 393, 691–700, 855; Augst I: 218 935; V: 648 ff, 652, 656, 658, III: 151, 220, 297, 440 ff, 444 ff, Auschwitz (Owicim) III: 899; 660 ff, 744, 796, 851, 879, 913 453 f, 696, 880 f, 883 f, 886; IV: 612, 891; V: 250, 262 ff, 284, Belleville IV: 25 IV: 263, 312, 435, 536, 691, 694, 820 Benediktbeuren I: 304, 371 699, 710, 712, 716, 718; V: 114, Austerlitz Slavkov u Brna Berg II: 438 185, 574, 842, 844, 846–852, Austin, Texas V: 454 Bergamo I: 433; II: 581; V: 585 854, 856–859, 908 Autun I: 218, 283, 319, 486 Bergedorf II: 721 Angers I: 322 Auxerre I: 326 Bergen II: 472; III: 457, 460, 462 ff, Anklam V: 406 Avignon I: 288, 290; II: 146; 471, 807; IV: 760 f; V: 759, 831, Annaberg IV: 508 III: 275 f, 283 f; V: 1, 5, 16, 19 f, 833–836, 839 f Antibes V: 129 22–31, 93, 135, 138, 144, 146, Berkeley IV: 274 Antiochia/Antiochien I: 153, 231 148, 153, 157 f, 160, 165, 167 f, Berlin I: 23, 29, 42, 90, 94, 96, Antwerpen I: 346, 388, 398, 558 ff, 170 ff, 185 f, 189, 247 f, 352, 432 100 f, 103, 118, 132, 142, 175, 562 f; II: 316, 326, 695, 699; Avila II: 97 366, 591, 615 f, 621, 626, 631, III: 151, 440 ff, 445, 450, 453, 633 f, 636, 640 f, 654, 656; 696, 884; IV: 691, 701, 706; Babylon I: 300 II: 116, 145, 156, 159, 227, 245, V: 850, 861 ff, 865, 868 Bad Lauchstädt II: 743 249, 260, 267 f, 331, 347, 349, 572 Ortsregister

356, 392, 423, 444, 448, 454, 242 f, 247–258, 260–265, 267 f, Boulogne III: 260 532, 535, 546, 553, 592, 594, 270–273, 276 ff, 280, 282 f, 287– Bourges I: 324, 326, 330 610, 701, 705, 707 f, 710–719, 292, 294 f, 302–320, 322, 325, Bozen I: 360, 364; V: 544 742, 781, 792 ff, 803 f, 806, 809, 327 ff, 335, 338 f, 341, 348, 351, Brabant V: 860 812, 815, 828, 834–840, 844 ff, 356 ff, 360, 362, 366, 370, 376– Brila III: 555; V: 680 855, 858 f, 861 ff, 865, 912; 379, 381, 383–388, 391–400, Braov V: 681 III: 12, 18 f, 22 ff, 29, 33, 35 ff, 402–406, 410 ff, 414–419, 421– Bratislava (Preßburg) II: 488, 941 f, 39 ff, 47, 49 ff, 64, 69, 73 f, 77 f, 434, 436–441, 443–458, 462, 944, 946; III: 165, 220, 549, 685, 80 ff, 87 ff, 91, 93 f, 98 f, 101 f, 467 f, 471 f, 483, 485, 500, 502, 746, 892 f; IV: 591, 608 f, 613 ff, 108 ff, 114, 118, 123, 125 f, 128, 504, 507, 510, 513, 515, 518, 628; V: 720 f 133, 137, 139, 143, 145, 149 ff, 532 f, 536, 575, 583, 630, 658, Braunau am Inn IV: 603 160, 164, 170, 179, 199 f, 203, 678, 744, 776, 837, 841, 847, Braunschweig II: 332, 339, 345, 216, 219, 222, 225 f, 280, 285, 897, 905, 911, 925, 932 353, 360, 414, 422, 445, 448, 302, 314, 317 f, 320, 328 f, 445, Bern I: 532 f; II: 901; III: 236, 759, 454, 459, 710, 730, 794, 830; 470, 472 ff, 476, 478 f, 528, 530, 761 f, 764; IV: 553; V: 209, 514, III: 25, 28, 108, 111 ff, 117; 539, 569, 598, 601 f, 612 f, 619, 516 ff, 522 V: 339 621 f, 628 f, 632 ff, 637 ff, 647, Berndorf III: 745 Breda I: 348 650 ff, 659 ff, 666 ff, 672 ff, 679 ff, Besançon I: 391; III: 275 Bregenz V: 477 683 ff, 696, 699, 701 ff, 706 f, Beverley I: 391 Bremen I: 649; II: 110, 347, 350, 710, 712 ff, 721 ff, 730 ff, 741 ff, Beverly Hills IV: 477, 498 531, 826, 849; III: 36, 112, 707, 746 ff, 754 ff, 764, 773 ff, 781, Bialystok II: 960; IV: 892 710; V: 200, 203, 253 f, 268–280, 790, 792, 795, 800, 802, 808 f, Biel I: 533; IV: 604; V: 514 283, 300, 303 f, 345, 348 ff, 362, 811, 815, 828, 850, 857, 859, Bilbao III: 833 375, 441, 481, 533, 657, 912 863, 868, 880 f, 883, 890, 892, Birmingham III: 854; IV: 650, 652, Breslau Wrocław 896, 910 f, 913, 916, 924; IV: 34, 657; V: 879, 885, 891, 897 Brest (Frankreich) III: 260 39, 45, 68 f, 71, 89, 137, 140, Blagoevgrad V: 685 Brest-Litowsk (Weißrussland) 154, 159, 161, 226, 229, 231 ff, Blois I: 439, 484 IV: 229 235 ff, 241–248, 250, 252 f, 258– Bochum II: 791, 824, 827, 851; Brez II: 376 268, 270–275, 277 f, 280, 282, III: 103, 105, 126, 131, 474; Brighton V: 270 284 ff, 291, 293–296, 298–301, IV: 193, 369; V: 211 f, 214 f, 252, Bristol II: 653; V: 879, 928, 935 304–307, 309, 313 f, 317, 319– 255, 259, 276, 296, 302 f, 320– Brno (Brünn) II: 362; III: 220, 509, 322, 324, 326, 329 f, 335 ff, 341, 329, 335, 338–341, 344–348, 746, 887, 889; IV: 609, 620, 627, 349, 351, 354, 356, 358, 360 f, 353, 356, 375, 433, 436, 447, V: 707 f, 712, 714, 716, 719 365 ff, 370–388, 390, 392, 395 f, 450 ff, 455 f, 486, 493 ff, 497, Brügge I: 346, 391, 558 f; II: 343 398–406, 408 ff, 412–415, 417 f, 499, 839 Brünn Brno 422 f, 425, 429 ff, 433–436, 445 f, Böhmisch-Krumau eský Brüssel I: 348, 350, 380, 398, 554 ff, 448, 451–454, 459, 461, 463, Krumlov 558, 560 f; II: 316, 344, 695, 465, 467, 469 ff, 474 f, 478, Boissy-Saint-Léger II: 6 699 f, 733; III: 56, 151, 282, 439 f, 480 ff, 486–490, 494–505, 507 f, Bologna I: 352, 435; II: 11, 24, 28, 442, 445 f, 454, 696, 884 f; 510, 512, 515 ff, 520 ff, 524 ff, 33, 39, 59, 454 f, 497, 580 f, 584, IV: 75, 308, 691 f, 701, 704 f, 528, 544, 549, 551 f, 565, 569, 608, 610; III: 337, 345, 348; 720, 722 f, 881; V: 177, 180, 259, 572, 575, 578, 580 ff, 586–589, V: 539, 544, 639 456, 507, 511, 518, 848, 854, 591 ff, 596 f, 601 ff, 614, 618, Bonn I: 330; II: 360, 433, 843; 861–866, 868 ff 624, 626 f, 631–634, 636, 659, III: 36 f, 106; IV: 154, 262; Buda Ofen u. Budapest 671 f, 716, 723, 726, 744, 763, V: 188, 195, 251 f, 348, 479, 505, Budapest II: 951; III: 94, 151, 541 f, 799, 807, 811, 827, 831, 843, 608, 658 f, 784, 941 544, 546 f, 679, 685, 735, 741, 866, 875, 877, 893 f, 913; V: 7 f, Bononia I: 233 746, 923; IV: 260, 263, 312, 591, 46, 50 f, 66, 69, 78 f, 83–86, 88– Borås IV: 731 624, 631, 636 ff, 932; V: 693– 91, 94, 112, 114, 132, 147, 149 f, Bordeaux I: 483; II: 506, 509 ff; 698, 700 ff 153, 155, 176, 183, 185, 191, III: 248, 260 Budweis eské Budjovice 195 ff, 199–207, 210, 212, 215– Boston III: 321, 428; IV: 476, Buenos Aires II: 123; IV: 170, 180, 220, 223, 226, 232, 236 f, 239 f, 824 190, 195, 535 Ortsregister 573

Bukarest III: 555, 557 ff, 926 f; Chur I: 111, 113; IV: 478, 537; Dillingen II: 362, 372 IV: 921 f, 924 f; V: 103, 673–676, V: 417, 516, 521, 531 Döbling III: 191 678 f, 681 Cirey II: 510, 548 Dobrków II: 960 Bulla Regia (Tunesien) I: 218 Cirium V: 670 Dodoni V: 666 Burgas V: 685 Cividale I: 351 Donaueschingen I: 358, 366 Bussang IV: 43 Clastidium I: 227 Dornach III: 760, 762 f Busto Arsizio IV: 148 Cleve II: 360, 438 Dorpat Tartu Byzanz I: 192, 295; II: 486 Clichy IV: 43 Dortmund I: 368; III: 627, 650; Cluj-Napoca (Klausenburg) III: 542, IV: 228, 535; V: 252 Cádiz II: 63; III: 360, 377; 546, 744, 746; IV: 922; V: 676, Dortrecht II: 695 V: 609 679 Dresden II: 138, 284, 334 f, 339, Calais II: 572; III: 260 Coburg I: 330; III: 153 342, 347 ff, 352, 356, 414, 420 f, Cambrai II: 502 Coimbra IV: 213, 217; V: 615 432, 436 f, 439 f, 445, 448, 454, Cambrésis II: 10, 63 Collodi II: 428 456 f, 575, 594, 619, 625, 685, Cambridge I: 336, 410; II: 295; Colmar I: 526 701, 706, 719–724, 743, 755, V: 916, 928 Coppet III: 76, 248 813, 843, 884, 935 f, 938, 944, Campoformio III: 165 Córdoba I: 253, 508; II: 81 951, 954 f, 964; III: 6, 24 f, 28, 30, Cannes V: 23 Cork V: 942 52, 56 ff, 62 f, 75, 81 f, 85, 89 f, Canterbury I: 603; II: 678 Cosenza II: 53 93, 100, 108, 116, 120, 140, 146, Capri IV: 812 Costineti V: 681 148 ff, 155, 162, 303, 473, 518, Capua II: 56 Cottbus IV: 403; V: 442 641, 650, 667, 679, 717 f, 720 ff, Carpi III: 345 Coventry I: 338 f, 342, 568; V: 879, 725, 744, 747 f, 756 ff, 763 ff, Cascais IV: 216; V: 614, 616 913, 921 770, 864; IV: 233, 248, 262, 288, Caserta II: 580 Craiova IV: 922; V: 676 323, 326, 330, 334, 439, 454, Castelfranco Veneto II: 580 Crema I: 448 506, 518, 567, 581, 583, 602, Catania III: 348; V: 544 Czernowitz III: 745 f 634; V: 89, 280, 395, 401 f, 404, Cateau-Cambrésis I: 413 412, 440, 442 Celje III: 551; IV: 928 Dakar V: 868 Drottningholm II: 921 f, 924 f, 928; Celle II: 356, 417; V: 225 Danzig Gdask III: 484 Cesena II: 449; V: 588 Darmstadt II: 422; III: 28, 32, 83, Dschemila I: 218 eské Budjovice (Budweis) 110, 131, 638 ff, 746; IV: 194, Dublin II: 656 f, 664, 684; III: 399, IV: 609, 624 334, 338 f, 449, 469; V: 51, 192, 407, 424, 853 f, 865, 870, 872 f; eský Krumlov (Böhmisch-Krumau) 199, 205, 208–212, 214, 218, IV: 322, 650, 669 f, 672, 674; II: 939 224–230, 255, 268, 270, 300, V: 86 f, 886 ff, 916 ff Chanet IV: 88 476 Dubrovnik II: 476, 480 f, 949 ff; Char’kov IV: 263 Dartington IV: 446 V: 650–653 Charlottenburg II: 422, 710, 713; Debrecen V: 697 Dugga I: 218 III: 652 Dekeleia I: 108 Duisburg III: 158 f, 650 Chartres I: 341 Delft I: 558; IV: 698, 704 f Duka II: 960 Châtelaine II: 902 Delphi I: 36 Dundee IV: 651 Cheironeia I: 150 Den Bosch V: 858 Durlach II: 728 Chemnitz (Karl-Marx-Stadt) III: 33, Den Haag II: 309 f, 315, 317, 695, Düsseldorf II: 360, 436, 438, 569, 645; IV: 597; V: 441 700; III: 441, 444, 448, 696, 883; 575, 589, 737; III: 36 f, 69, 80, Chester I: 339 f, 342, 345 IV: 263, 698, 710, 718; V: 844, 86, 108, 111, 113 f, 117, 121, Chicago III: 477, 671, 741, 813; 847, 856, 859 653, 694 ff, 704, 775; IV: 149, IV: 274, 356, 371, 413, 483, Deptford I: 604 303 f, 315, 327 ff, 403, 429, 432, 495 f, 881 Derry V: 887 454, 521, 528, 683–686, 727, Chichester V: 895, 916, 926 Dessau II: 433; III: 26, 87; IV: 349, 731, 867; V: 51, 79, 99, 107 f, Chiinu V: 683 352 f, 356, 358, 508, 633 147, 197 ff, 207, 212, 215 f, Chioggia II: 588 Detmold III: 101, 119 219 ff, 223 f, 248, 252, 255, 351, Chomutov (Komotau) II: 362 Detroit III: 813 356, 400, 717 Christiania Oslo Devon V: 906 574 Ortsregister

Edinburgh I: 397; III: 399; IV: 684; 44 ff, 53 f, 58, 72, 165, 384, 415, Gdask (Danzig) II: 335, 339, 342, V: 186, 220, 744, 848, 880–883, 612 f, 624; III: 347 f, 351 f, 858 f; 344, 347, 350, 355, 393, 444, 885, 905 ff, 916, 932 IV: 17, 124, 163, 274, 451; 483, 780, 962; III: 49; V: 723 Eger I: 364, 366, 383 V: 258, 543 f, 548, 553, 562, 578, Gela I: 87, 107 Egern III: 226 586, 741 Geldern I: 348 Ehingen II: 372 Foglia II: 18 Gelsenkirchen V: 252 Eichstätt I: 517; II: 361 Fontainebleau I: 326, 410, 462, Gembloux II: 63 Eindhoven V: 856 476 f, 487; II: 194, 529 Genarp V: 826 Einsiedeln V: 518 f Foxrock V: 86 Genf I: 402; II: 332, 548, 900 ff; Eisenach II: 445; IV: 248 Frankfurt am Main I: 292, 358, III: 232 f, 236, 238, 313, 760, Eisenstadt II: 946, 948; IV: 580 366, 368 f, 672; II: 135, 284, 340, 762 f, 765 ff, 770; IV: 20, 37, 866; Elberfeld III: 704 342 f, 347, 349, 356, 443, 445, V: 96, 267, 432, 532, 553, 603 Eleusis I: 86 557, 706, 817 f, 830 f, 843, 848, Gennevilliers II: 568; III: 124, 316 Eleuthereus I: 25 853, 946; III: 17, 33, 38 ff, 52, Gent I: 346, 558; III: 882, 884; Emmerich II: 360 64 ff, 83, 95, 100 f, 115, 119, 141, IV: 691, 700, 704; V: 861, 863 ff, Engels IV: 424, 531 145, 157, 161, 471, 645, 647, 870 f Eperies Prešov 719; IV: 239, 249, 262, 299, Genua II: 39, 53, 384, 576, 585; Ephesos I: 37, 219 301 ff, 315, 327 f, 332–339, 361, III: 345, 348, 631, 818; V: 432, Epidauros I: 37, 42, 44, 47–50, 121; 363, 382, 427, 449, 455, 478, 543 f IV: 936; V: 665 f, 669, 877 498 f, 515, 540, 627; V: 74, 89, Gera III: 626, 647; V: 441 Erfurt I: 517; II: 537 131, 168, 176, 194, 200, 205, Gießen III: 131, 745 f Erlangen II: 432, 732 212 f, 216, 218, 228–233, 235, Glasgow II: 245; III: 399, 854; Erlau I: 366 242, 247 f, 250, 252 f, 255, 263 f, IV: 651, 666; V: 879, 885 Essen III: 626, 647; IV: 76, 442, 278, 281, 286 f, 297, 302, 305, Głogów (Glogau) II: 392 ff 444, 446, 487; V: 226, 254, 258, 307, 322, 329–337, 339, 343, Glyndebourne IV: 646 283, 344 352, 356, 365, 375, 377 ff, 383, Gorizia (Görz) II: 625 Esterháza II: 946 ff 412, 456, 471, 503, 573, 870, Görlitz II: 392 Ettersburg II: 745, 747 922 Görz Gorizia Eutin II: 433 Frankfurt an der Oder II: 394, 764, Goslar IV: 163 Évora V: 616, 618 779, 793; III: 101 Göteborg III: 489, 777 f; IV: 727– Exeter I: 335 Frauenburg II: 475 731, 755; V: 809, 814, 818, Frauenfeld II: 901 823 ff Faenza II: 581 Fraustadt II: 392 ff Gotha II: 417, 701, 742 f, 745, 754, Faleri I: 218 Freiburg I: 364, 532, 551; II: 361; 761; III: 32, 45, 671 Fano II: 24 f, 27, 39 V: 361 Göttingen III: 82; IV: 337, 442, Fehrbellin III: 104 Freiburg im Breisgau III: 33, 647 449, 581; V: 216, 225, 255, 364 Ferentium I: 218 Freising I: 299 f; II: 358, 380 Graça V: 618 Ferney II: 510, 902 Freistadt II: 947 Grafeneck II: 726 Ferrara I: 356, 408, 410 f, 414 ff, Friedberg I: 366 Granada I: 494; II: 81, 154; 420 ff, 428, 441 f, 447 f, 459, 472, Friedenstein II: 742 ff IV: 188 518; II: 17, 21, 23, 37, 39, 108, Fuente Ovejuna II: 110 Graudenz Grudzidz 111, 581, 584, 825 f; III: 345 Fulda III: 145 Graz II: 341 f, 350, 362, 376, 378, Fescennium I: 205 Fünfhaus III: 170, 191 432, 869, 892; III: 100, 193 f, Fidenza III: 345 Fürth III: 647, 746 220, 222, 743, 745; IV: 565, 595, Fiume Rijeka Füssen I: 366 603; V: 466, 477, 483, 505 Fjaltring V: 789 Greenwich I: 604, 689 Flensburg V: 191 Gablonz Jablonec nad Nisou Grenoble I: 326; V: 178 Fleury I: 299 Galai (Galatz) III: 555 Gripsholm II: 920, 925; III: 484 Florenz I: 146, 351–355, 407 f, 410, Gallipoli V: 795 Groningen II: 309; III: 441 413, 415 f, 418, 420 f, 423, 425, Galway V: 887 Grudzidz (Graudenz) IV: 403 427, 441, 450, 465, 467 ff, 473, Gamleby III: 780 Guastella II: 39, 41 475, 689; II: 13 ff, 24, 30, 35, 39, Gazzolo I: 472 Guernica IV: 168 Ortsregister 575

Haarlem III: 441; IV: 698, 710; Helsingborg III: 489, 776; IV: 731 f; Jülich II: 360, 438 V: 844 V: 818 Jyväskylä V: 783 Hainburg II: 946 Helsingfors Helsinki Hall in Tirol I: 358, 360, 383 Helsingør (Helsingör) I: 633; Kahla I: 541 Halle I: 517 f; II: 349, 411, 444; II: 464; IV: 739 Kairo III: 359 III: 647, 741; V: 404, 410, 436, Helsinki III: 496, 498, 500, 794 ff; Kajaani V: 780 832 IV: 733–736, 738 f; V: 147, 432, Kalisz II: 482 Hälsingborg Helsingborg 705, 778, 780–784 Kamenz II: 791 f Hamburg I: 619, 658, 682; II: 127, Heraclea V: 661 Kaposvár V: 699 f 132, 158, 265, 270, 332, 334, Herculaneum I: 218 Karl-Marx-Stadt Chemnitz 344, 347 ff, 391, 417, 424, 426, Hermannstadt Sibiu Karlín V: 708 441 ff, 445, 448, 456, 459, 469, Herzogenbusch s’Hertogenbosch Karlovci (Karlowitz) II: 949 471 f, 531, 594, 682, 706, 714 f, Hildburghausen II: 433 Karlsbad III: 16, 19, 746 721, 741, 756, 758 f, 761 f, 765, Hildesheim II: 372, 378 Karlsruhe II: 719, 728 f, 912; III: 24, 768–771, 773, 778, 792, 794, Hiroshima IV: 498 28, 49, 83, 150 ff; IV: 513; V: 441 804, 817, 819, 830, 833, 840, Hof III: 33 Karthago I: 226, 242 847, 856 f, 863, 877, 888 f, 951, Hofgeismar II: 433 Kaschau Košice 962; III: 16, 18, 28, 33 f, 38 f, 42, Hohenasperg II: 727 Kassandreia I: 198 45, 49, 51, 91, 100, 125, 140, Hollywood IV: 268, 274, 293, 324, Kassel I: 179; II: 339 f, 345, 360, 151, 208, 216 f, 221 f, 331, 647, 476, 644 414, 416, 436, 448, 719, 729 f; 674, 679, 700 f, 707, 709, 711, Holstebro V: 585, 751, 789, 795 f, III: 23 ff, 83, 145, 735; IV: 430, 714, 723, 733, 735 f, 745 f, 808, 799 f, 836 449, 502; V: 178, 200, 252, 295, 925; IV: 163, 252, 262, 294, 304, Hradec Králové (Königgrätz) 868, 870 309, 315, 321, 330, 337, 347, II: 477; III: 9 Kaunas III: 814; IV: 913; V: 767 349, 366–372, 379, 385 f, 389, Hubertusburg II: 724 Kausala IV: 475 396, 403, 418, 427, 441, 449, Kendal IV: 365 457, 469, 493, 496, 506, 512, Iai (Jassy) III: 562, 746; IV: 922 f; Khamissa I: 218 514, 521 f, 528, 578, 581, 593, V: 767 Kiel II: 344, 425; III: 480, 647; 599, 764, 862, 875; V: 77, 176, Iglau Jihlava IV: 229, 299; V: 226 f 183, 185, 197, 199–202, 204 f, Ikaria I: 10, 39 Kielce II: 960 207, 212, 215–218, 220–224, Ingolstadt I: 519, 548, 550 f; Kiew II: 486 f; III: 151, 641; 226, 238 f, 242, 252, 255, 266, II: 360 f, 370, 372, 461; IV: 390 f IV: 263, 279, 322, 806, 808, 837, 290 ff, 297, 299 ff, 303, 312 f, Innsbruck II: 343, 363 f, 366 f, 370, 873, 878 f; V: 628 325–328, 335 f, 338 f, 344, 347, 869; III: 195; IV: 603; V: 467 Kirchheim II: 726 355–359, 362, 364–367, 369, Ipswich II: 653 Kislovotsk V: 96 375, 379–382, 384, 388, 412, Istanbul IV: 938 Kladno IV: 609 433, 436, 453, 483, 505, 509, Isthmia I: 39 Klagenfurt II: 350; III: 195 f, 743, 513, 563, 665, 871, 895, 911, Ivánka II: 946 745 f; IV: 565, 603; V: 483, 505 931 f Klatovy (Klattau) II: 477 Hammamet V: 182 Jablonec nad Nisou (Gablonz) Klausenburg Cluj-Napoca Hannover II: 356, 385, 418, 422, III: 745 f Klosterneuburg I: 304 429, 432, 448, 682, 759, 762, Jagnitków (Agnetendorf) III: 673 Koani V: 661 778; III: 23, 48, 112; IV: 403, Jalta V: 461 Koblenz II: 360; III: 49 444, 502; V: 59, 225, 252, 270, Jamlitz IV: 528 Köln I: 113, 330, 547 f; II: 228, 284, 358, 363 Jaroslav II: 968 324, 341–344, 347, 349, 360, Heidelberg I: 366, 515, 518, 520; Jai/Jassy Iai 409, 472, 845; III: 92, 102, 125, II: 385, 388, 394, 737; III: 140; Jena II: 347, 443, 745, 831, 844; 127, 129, 329, 645, 704, 790; IV: 508, 661; V: 200, 249, 286, III: 16, 82 IV: 79, 192, 262, 426, 449, 492, 344 Jerusalem I: 295, 300, 519; II: 549, 498, 506, 681, 907; V: 88, 90, Heilbronn II: 726 799 199, 205, 212, 218, 252, 271, Hellbrunn II: 869 Jiín II: 477 303, 344, 351, 364 ff, 368, 388, Hellerau III: 638, 641 ff, 770 Jihlava (Iglau) II: 362 454, 467, 858 576 Ortsregister

Kolonos I: 108 Laubegast II: 755 Liverpool III: 854; IV: 322, 650; Komotau Chomutov Lausanne II: 901 f; III: 236, 518; V: 885 Komotini V: 669 IV: 545; V: 363, 432, 518, 868 Livorno II: 608 Königgrätz Hradec Králové Laxenburg II: 428, 869, 873 Ljubljana (Laibach) II: 479 f, 949 f, Königsberg II: 342, 350, 424, 444, Leeds V: 885 961; III: 550, 553, 924 f; 594, 706, 803, 812; III: 33, 76, Le Havre III: 260 IV: 928 f; V: 483, 648 f, 652 ff 137; IV: 351, 409, 411 Leiden I: 555; II: 307, 309 f, 315, Łód III: 520, 599, 896 f, 899; Königstein III: 699 393, 676, 695; III: 441, 443; IV: 888, 892; V: 730, 733, 735 Konstantinopel I: 408; III: 103 IV: 710 Loenersloot V: 848 Konstanz I: 290, 533; II: 435; Leipzig I: 515, 517 f, 521; II: 347, London I: 112, 313, 338, 394, 396, V: 216 349, 352, 405, 411, 432, 442, 567, 570, 572, 574 f, 580, 582, Kopenhagen II: 340, 342, 347, 445, 594, 661, 706, 714, 743, 595, 603, 605, 607, 626, 632, 463 f, 466, 470 ff, 576, 775, 833, 750, 754 f, 757 f, 778, 791 f, 803, 655, 662, 669, 674, 676, 681, 884, 906, 908 ff, 912–917; 816, 843, 845, 848; III: 33, 47, 684, 691; II: 129, 256, 275, 278 f, III: 151, 456, 459, 461, 466 f, 77, 80, 87, 91, 96, 112, 120, 130, 281, 284 f, 288, 291, 294 f, 303, 469, 472 f, 477, 639, 788, 791, 133, 145, 149 f, 162, 177, 192, 341, 423, 442, 445, 532, 537, 795, 799 ff, 808, 860 f; IV: 296, 210, 221, 645, 673, 699, 710, 548, 560, 575, 584 f, 610, 627, 312, 471 ff, 534, 741–744, 750– 735, 765; IV: 262, 308, 322, 647, 649–652, 654, 657, 659– 755, 764; V: 114, 786 ff, 790– 429 f, 449, 459 f, 468, 470, 472, 665, 667, 669 f, 676, 678, 682– 794 489 f, 520, 593, 597; V: 440 f, 687, 813; III: 4, 28, 58, 63 f, 82, Korfu V: 668 446, 452 85, 94, 145, 151 f, 154, 156, 244, Korinth I: 2, 8 f, 11, 14, 16, 18 ff, Leitomischl Litomyšl 288, 335, 387 ff, 402 ff, 407 f, 128, 158, 218, 262 Le Mans I: 299, 326 410 ff, 414, 416, 418, 420 ff, Korsika I: 253 Lemberg Lwow 430 ff, 436 ff, 445, 478, 569, 591, Košice (Kaschau) II: 942 f; III: 548 f; Leningrad Sankt Petersburg 641, 657, 702, 708, 722, 741, IV: 609, 613 f Lentini II: 53 832, 847, 849 ff, 856 ff, 862, Kragujevac III: 554 Lenzburg III: 705 f 864 ff, 869 f, 875 f, 919; IV: 34, Kraków (Krakau) I: 448; II: 483, Leoben IV: 603 73, 161, 166, 191, 229, 260–263, 954, 958, 960; III: 512 f, 515, Lepanto II: 63 268, 273, 279, 297, 312, 322, 518 ff, 539, 552, 890, 894 ff; Leptis Magna I: 218 337, 376, 471, 534 ff, 612, 624, IV: 624, 887 ff, 892, 895, 897, Leutkirch II: 384 627, 641–644, 648 ff, 652 f, 655– 903; V: 734 f, 738 f, 744, 846 Leutschau Levoa 665, 668 f, 672, 677, 679, 683, Kranj IV: 928; V: 653 Leuven (auch Leuwen, Löwen) 685, 687 f, 694, 721, 752, 759, Krefeld III: 631; V: 248 I: 350, 386, 410, 554 ff 823, 893, 930; V: 3, 55, 78, 80, Krems II: 362 Levoa (Leutschau) IV: 613 87, 91 ff, 95, 99, 108, 113 ff, 147, Kremsmünster II: 358, 380 Lewes V: 885 159 ff, 173, 264, 270 f, 464, 467, Künzelsau I: 364, 366 Liberec (Reichenberg) III: 744; 583, 639, 681, 848, 873, 875– Kuopio IV: 736 IV: 609; V: 719 886, 889–895, 897–901, 903– Kuskowo II: 973 Liepja V: 772 909, 911–914, 916, 918–921, Küsnacht II: 903; III: 239 Lille II: 316, 551; III: 260 925 f, 928 ff, 932–935, 937 Kutaissi IV: 806 Limassol V: 670 Los Angeles IV: 283, 407, 533; Kyrene I: 39 Limoges I: 326; II: 552 V: 153, 249 Lincoln (England) I: 391 Löwen Leuven La-Chaux-Fonds V: 181 Linz II: 335, 352, 432, 869; III: 164, Lübeck I: 357, 382 f, 385, 388, 398; La Coruña II: 98 194 f, 744; IV: 565, 603; V: 463, II: 334, 344, 347, 367, 433; Lahti V: 783 477 III: 650 Laibach Ljubljana Lissa II: 483 Lublin IV: 892; V: 735 Lambach II: 380, 869 Lissabon II: 98, 532, 644 f; Lucca II: 428 Landshut I: 430; II: 49, 52, 54 III: 381 f, 384 f, 844, 846; Ludwigsburg II: 433, 701, 719, L’Aquila V: 544 IV: 214–217, 222 f; V: 612 ff, 724–728, 841 Laren III: 877, 883, 885; IV: 695, 616 ff Lugano V: 563 698, 700 Litomyšl (Leitomischl) II: 939 Luiaz (Leubus) I: 330 Ortsregister 577

Luleå IV: 731; V: 825 Malmö III: 489, 791; IV: 731 f; Mook II: 63 Lund III: 781, 788 V: 809, 813, 818 f, 821, 823, 825 Moskau I: 115, 178, 589, 634, Lüneburg II: 758 f Manchester III: 854; IV: 297, 646; 637 f; II: 235 f, 347, 485, 487, Lüttich I: 556; III: 884 V: 879, 885, 906 604 ff, 804, 839, 963, 964, 966 ff, Luxemburg IV: 720 f, 723 f, Manila V: 223 971, 973; III: 151, 332, 518, Luzern I: 358, 360–363, 532 f, 551; Mannheim II: 448, 594, 701, 735– 521 ff, 527 ff, 532 ff, 537, 569, II: 372, 901 f; III: 162, 235; 742, 785 f, 843, 851, 890; III: 29 f, 641, 725, 754, 802, 811, 858 f, IV: 553; V: 402, 516, 518 32, 36, 45, 108; IV: 262, 301, 866, 886, 889, 902 ff, 914 ff, Lwow (Lemberg) II: 958; III: 513 ff, 327, 329–333, 372, 422, 430; 925 f; IV: 34, 39, 45, 137, 203, 518, 520, 552, 895 ff; IV: 888, V: 176, 200, 208, 252, 255, 258 ff 260, 263, 279, 312, 322, 343, 890, 892, 899 Mantua I: 425, 445, 447, 472; 370, 424, 446, 471, 474, 476, Lyon I: 218, 326, 454, 479, 486, II: 23, 41, 45, 454, 579 f, 584; 530, 586, 617, 620, 638, 667 f, 488, 490; II: 509 f, 531 f; III: 248, III: 345 726, 750, 764, 768–774, 776, 260, 403, 631, 657, 827; IV: 25, Marathon I: 87 778, 783 f, 787, 789–792, 795 ff, 100; V: 20, 87, 94, 98, 178, 182 Marbach II: 841 799–804, 806–810, 812, 816, Marengo III: 246 818–821, 823–829, 831, 833 ff, Maastricht I: 348, 350, 358; III: 441 Maribor III: 551; IV: 928 f; V: 653, 837–840, 842–846, 848 ff, 854 f, Madrid I: 495, 500, 502, 504 ff; 655, 657 862 ff, 866, 868 ff, 872, 874, 878– II: 9, 66 ff, 73, 76 ff, 81 f, 87, 91, Marseille III: 260; IV: 14; V: 111 884, 889, 893, 911 ff, 919, 922, 94, 96 ff, 101, 105, 107, 112, 118, Matzleinsdorf IV: 258 928 f, 932; V: 28, 43, 54, 219, 120, 123, 125, 129 f, 155, 161, Meaux I: 488 221, 461, 518, 524, 574, 610, 256, 359, 423, 438, 451, 483, Megara Hybaia I: 21 620, 622–625, 627 f, 630–646, 575, 585, 633 f, 637, 639 ff, 643 f, Megyer II: 946 648, 672, 683, 687 f, 703, 709, 813; III: 24, 361 ff, 368, 370 ff, Meiningen III: 31 f, 86, 113, 120, 712, 749, 765 376 ff, 833 ff; IV: 79, 166 f, 169– 143, 149, 151 ff, 176, 236, 432, Mühlhausen (Thüringen) I: 368 172, 175, 179, 184, 186, 188, 445, 448, 451, 464, 471, 678, Mülheim V: 351, 441, 455 190, 192, 194, 197, 202 f, 205 ff, 741, 796, 808, 824, 880, 887, München I: 95, 104, 548 f, 551 f, 209, 312; V: 121, 597 ff, 603– 889 f, 895 f; IV: 763 f 564, 628, 644; II: 52, 129, 148, 609, 611 Meißen II: 791 332, 335, 340, 345, 349 f, 352, Magdeburg I: 541; IV: 359; V: 454 Mlník (Melnik in Böhmen) II: 477 356, 359–363, 369–372, 404, Magnesia I: 198, 219 Melos I: 128 414, 418 ff, 442, 448, 454, 576, Mährisch-Ostrau Ostrava Meran II: 358; III: 650; IV: 580 701, 719, 733, 735 ff, 854, 890, Mailand I: 292, 351 f, 387, 410, Messina II: 57, 585 896, 946; III: 8, 27 f, 30 f, 34, 36, 416, 427, 439, 448, 611, 643, Methymna I: 8 38, 51 f, 54 ff, 60 ff, 70, 73, 79, 660; II: 24, 38, 56, 161, 384, 532, Metz I: 324, 329, 478, 485; III: 260; 83, 86, 93, 101, 113, 118, 122, 578, 581 f, 585, 590, 594, 596, V: 184 125, 136 f, 140, 146 ff, 151, 157, 602, 605, 635, 873, 884; III: 125, Mézières (im Kanton Waadt/ 162, 177, 216, 223, 226, 354, 182, 184, 340, 344 ff, 348 f, 351, Schweiz) III: 761 473, 475, 477, 531, 549, 551, 353, 355, 362, 722, 771, 818, Milano Mailand 604, 613, 620, 627 ff, 632, 635, 821, 823 f, 826 ff, 846, 901, 912; Milet I: 13, 219 638 f, 646 ff, 653 ff, 663, 673, IV: 115, 120, 122, 125, 130, Minturno I: 218 679, 682, 684, 693, 696, 698, 134 f, 137 f, 144, 148, 154, 156, Miskolc III: 546 700 ff, 706, 711 f, 716 f, 720, 724, 160–163, 192, 296, 484 f, 491, Mnichovo Hradišt (Münchengrätz) 747, 750, 755, 763, 765, 785, 496, 557, 681 f, 874, 929; V: 20, III: 504 f 791, 866 f, 880, 890; IV: 39, 100, 97, 147, 151, 218, 247, 278, 284, Modena I: 356; II: 18, 23, 39, 44, 104, 127, 188, 194, 229, 233, 351, 493, 537 ff, 542–565, 568, 190, 516, 588, 611; III: 345, 347 238, 240, 260, 272, 274, 294, 570–574, 576, 581, 583 f, 607, Molde V: 839 296, 298, 308, 314 f, 319, 327, 639, 648, 681, 741, 751 Mons I: 322 340, 343–347, 349, 367, 370 f, Mainz I: 518, 528; III: 49, 746; Monte Carlo III: 616, 921; IV: 63 376, 380, 382 f, 408, 418, 422, V: 79, 96 Monte Verità IV: 440 433 f, 436, 441, 443, 464 ff, 477, Makarios V: 670 Montpellier III: 260 489 f, 492, 494, 506, 511, 537, Málaga I: 502 Montreal III: 428 549, 576 ff, 581, 591, 597, 602, 578 Ortsregister

619, 742, 878, 895, 904, 929 f; Niemcza (Nimptsch) II: 405 Oranienburg II: 423 V: 75, 88, 117, 132, 197, 199 f, Nieswiesz II: 960 Oravicza III: 558 205, 212, 216 f, 226, 232–242, Nijmwegen II: 310, 695; III: 441 Orchomenos I: 198 245 f, 249, 252, 255, 259, 263, Nikosia V: 670 Origny St. Benoite I: 304 f 276, 278 f, 286, 288–291, 294 ff, Nimptsch Niemcza Orléans I: 299, 387; II: 190, 254 298, 304, 326 f, 353, 360, 362, Niš IV: 931 Oropos I: 37, 198 364 f, 368–375, 388, 412, 435 f, Nishnij-Novgorod IV: 883 Osijek IV: 930; V: 652 439, 443 f, 452, 455, 479, 481, Nitra (Neutra) IV: 613; V: 720 Oslo (früher: Christiania) III: 458, 483, 505, 511, 524, 532, 821, Nizza III: 646 462 ff, 469, 471, 473, 479, 795, 870, 921, 923, 925 Norrköping IV: 731; V: 809, 813, 805 ff; IV: 755, 760 ff, 764 f; Münster IV: 444; V: 252 825 V: 795 f, 798 f, 831–834, 836, 839 Murnau IV: 594 Norwich I: 339 Osnabrück I: 366; II: 356, 360; Mürren V: 553 Nottingham IV: 688; V: 879 IV: 592 Muri I: 305, 311 ff, 364 Novi Sad III: 552 ff, 925; IV: 931; Osory I: 397 Myra (Lykien) I: 219 V: 649 f, 656, 660 f Ostankino II: 973 Myrina I: 65 Novosibirsk IV: 883 Ostia I: 204; IV: 123 Mytilene I: 128, 193 Nowa Huta V: 723, 733, 755 Ostrava (Mährisch-Ostrau) VI: 609 Numancia I: 510 Oswestry IV: 643 Næstverd III: 459 Nürnberg I: 292, 357, 368 f, 382– Owicim Auschwitz Nagasaki IV: 498 385, 388, 517, 527 f, 530 f; Ottensheim III: 744 Nancy III: 260, 826; V: 146, 336 II: 284, 334 ff, 340, 349 f, 357, Ottobeuren II: 358, 380 Nanterre V: 20, 29, 119, 143, 147 f, 435 f, 438, 706; III: 33, 36, 647, Ouchey II: 902 183, 185 ff, 366 f, 616, 840 704, 710; IV: 240, 430; V: 191, Oulu V: 777, 780, 783 Nantes I: 328, 490; III: 260 279, 364, 737, 740–745, 799 Oxford I: 274, 335, 410; II: 277, Naqsh-e-Rustan V: 163 Nyíregyháza V: 700 286; IV: 74, 268, 274 f; V: 270, Narbonne II: 254 Nyköping II: 466 891 Narva IV: 914 Nymphenburg II: 734 Neapel I: 199, 412, 417, 433, 498; Nyon III: 771 Paderborn II: 360 II: 50, 53, 56, 61, 125, 161, 412, Padua I: 264, 351, 428 f, 439, 441, 454, 532, 575, 580 f, 585, 616, Oberammergau II: 378 517; II: 15, 580, 608; III: 352; 624, 721, 884; III: 140, 179, Ober-Salzbrunn III: 667 IV: 123 345 f, 348; IV: 120, 141; V: 540 f, Ödenburg Sopron Palermo II: 116; III: 346 f, 831; 543, 551, 565 f, 569, 589 Odense II: 463; III: 459; IV:745; V: 543, 775 Nemea I: 30, 340 V: 788, 790 Panevežys V: 765 Neuenburg (Schweiz) II: 902 Odessa III: 151, 562 f, 746, 896; Paphos V: 670 Neutra Nitra IV: 263, 279, 874 Paris I: 2, 97, 99, 115, 124, 176, Nevers I: 299, 324 Oels Olenica 240, 292, 315 f, 319, 324, 326 f, Newcastle I: 339 Ofen II: 940 f, 944; III: 542 f, 546, 330, 334, 374, 386, 400 ff, 410, New York II: 625, 627, 813; III: 94, 548 f 439, 476, 478, 480, 483, 486, 228, 321, 330, 424, 428, 671 f, Ohrid V: 661 488, 490, 513, 646; II: 1, 3 f, 9, 813, 824, 826, 828, 836, 873; Oldenburg III: 46; V: 225 22, 27, 34, 48, 61, 167, 169, 172, IV: 20, 34, 64, 87, 144, 150, 154, Olenica (Oels) II: 382 177 ff, 181, 185, 187–190, 193, 161, 191 f, 237, 268 f, 274, 281, Olomouc (Olmütz) II: 362; IV: 609 197, 199–208, 210 f, 214, 220, 289, 296 f, 299, 312, 322, 325, Olsztyn (Allenstein) IV: 906 223 f, 229 ff, 235, 238 f, 242, 246, 359, 365, 424, 472 f, 476, 498, Olyka II: 960 248, 250 ff, 254, 264, 434; 530 ff, 590, 624, 662, 668, 742, Olympia I: 30 II: 268, 273 f, 372, 423, 468 f, 792, 866; V: 13, 25 f, 78, 93, 99, Omsk V: 628 479 f, 483, 499 f, 505, 511 ff, 109, 114, 118, 148, 162, 168, Opava (Troppau) II: 362 515–519, 522, 526 f, 532, 534, 175, 184 f, 187, 200 f, 246, 248, Opole III: 517 ff, 897, 899; V: 585, 537 ff, 545, 548, 551 f, 554, 556, 257, 259, 583, 586, 648, 656, 726, 737, 747, 749 f, 798 559, 563 f, 567 f, 570, 576, 585– 848, 891, 898, 901, 906, 937 Oradea V: 681 588, 592 ff, 597, 602, 607, 610, Niederschönenfeld IV: 319 Orange I: 218 612, 624, 628, 635, 640, 644, Ortsregister 579

648, 665, 668, 685, 703, 724 f, Pärnu (Pernau) III: 539; IV: 913; 884, 931–939, 957; III: 24, 83, 797, 807, 813, 816, 839, 844, V: 766 94, 151, 210, 216, 221, 284, 502, 884, 890, 898, 956, 964; III: 28, Passau II: 342 504 ff, 518, 552, 641, 722, 735, 42, 54, 58, 80, 92 ff, 100, 103, Patras V: 668 746, 763, 887 ff; IV: 149 f, 263, 125 f, 140, 145, 148, 156, 185, Pavia I: 315; II: 584, 588; V: 556 312, 330, 470 f, 478, 532, 536 f, 192, 203, 227, 229 f, 236, 241, Pella I: 127 595, 606–611, 614, 616–624, 244 ff, 264 ff, 269, 274 ff, 278 f, Penza IV: 845 626 f, 629, 718, 838, 930; V: 493, 281 f, 284 ff, 288, 290 ff, 294 f, Penzing III: 191 523, 640, 660, 683, 703–715, 298 ff, 308 f, 313 f, 317 ff, 323, Pergamon I: 153 717–720, 850 325 f, 328, 332 ff, 345, 356, 359, Perm IV: 883 Prato V: 539, 555, 562, 578, 580– 362, 417, 437, 445, 447 f, 486, Pernand-Vergelesses IV: 21 583 491, 494, 518, 526, 547, 558, Pernau Pärnu Preobrazénskoje II: 486, 963 562, 568 ff, 579 ff, 584, 586 f, Perpignan I: 330; III: 260 Prešov (Eperies) IV: 615 590 f, 594 ff, 602 f, 607 ff, 628, Persepolis V: 162 f, 174 Preßburg Bratislava 634, 669, 671, 678, 683, 696, Perth IV: 651 Priene I: 37, 42, 219 702, 708, 712 f, 715, 724 f, 740, Perugia I: 356; II: 18 Prilep V: 661 755, 765, 770, 774, 784 f, 791 f, Pesaro II: 17 f, 22, 60 Pułtusk II: 482 795, 802, 808, 815, 829, 831 f, Pest II: 940 f; III: 542 f, 546, 548 f, Pyrmont III: 101 839, 844, 850, 863, 872, 879 f, 552 883, 885 ff, 896, 899, 902, 912, Petrograd IV: 768 Quebec III: 428 919 ff, 928; IV: 4–8, 10–14, 16, Philadelphia III: 428 18–27, 29 ff, 33–46, 48–54, 56– Philippi V: 666 Raab III: 549 64, 67 f, 70, 72, 74 f, 77, 79 ff, 83– Phleus I: 14, 39 Radom V: 753 91, 94 ff, 98, 100, 102, 105 f, Phyle I: 126 Ragusa IV: 232 109 ff, 113, 124, 129, 133 f, 137, Piacenza III: 345 Randers II: 463 150, 155, 161, 171, 174, 179, Piazza I: 354 f Ravenna II: 17; III: 345 189, 237, 296, 312, 424, 446, Piemont I: 356; II: 608 Rechnitz II: 946 458 ff, 471 f, 477, 530, 533, 552, Pillnitz II: 722 Recklinghausen V: 199, 203–206, 554, 586 f, 592, 600, 604, 609, Pilsen PlzeN 218, 344, 601, 819 617, 624, 627, 634, 668, 680, Pisa I: 469; II: 612 Redentin I: 366 f 692, 702 f, 718, 722, 726, 737, Pistoia II: 53 Regensburg I: 300; II: 342, 349, 748, 752, 764 f, 776, 789, 801, Pittsburgh III: 832 361, 896 813, 827, 837 f, 842, 866, 870, Plovdiv III: 556; IV: 918; V: 685, Reichenberg Liberec 874, 880 f, 883 f, 905, 913, 929, 688 Reims I: 292, 480; II: 164 932, 938; V: 2 f, 5–8, 10–26, 34 f, Plymouth III: 813 Rennes I: 400; V: 15 37 ff, 41, 43, 45–49, 51 ff, 55–59, PlzeN (Pilsen) III: 887; IV: 609 Reval Tallinn 61, 64, 66 f, 78 f, 81 f, 86–91, Poitiers I: 328 Revello I: 356 94 ff, 98, 100, 102 ff, 107–111, Pola I: 218, 456 Reykjavík IV: 746, 758; V: 802– 113–116, 121–127, 129, 131 ff, Pompeji I: 44, 141, 151, 194, 213 f, 807 135–142, 144 f, 147, 149–152, 217, 265 Rheinsberg II: 433, 710 159 f, 164–167, 173–176, 179 f, Pontedera V: 751 Rhodos I: 153 184 ff, 189, 196, 215, 243, 248 ff, Poppelsdorf II: 433 Ribe II: 463 284, 287, 290, 327, 329, 337, Porto IV: 215 ff, 223; V: 614 ff, 619 Richmond II: 653; IV: 893 382, 436, 507, 532, 555, 562, Port-Royal II: 234 ff, 239 f Riga I: 526; II: 347, 804; III: 538, 564, 582 f, 608, 616, 639, 644, Posen Pozna 810 ff; IV: 263, 279, 296, 910 ff; 647, 652, 665, 679 ff, 683, 712, Potsdam II: 423, 705, 708 ff, 712, V: 763–767, 772 f, 775 739, 744, 751, 760, 799, 822, 718, 732; III: 83 ff; V: 191, 455 Rijeka (Fiume) III: 744; IV: 591, 847, 866, 891 ff, 906, 916 ff, Pozna (Posen) II: 482, 958; 930; V: 651 f 938 III: 512 f; V: 722, 729, 735, 750 Rio de Janeiro III: 56 Parma I: 356; II: 17, 23 f, 36 f, 39, Prag I: 517, 548; II: 73, 106, 330 f, Rom I: 2 f, 36, 144, 146, 199–205, 422, 618; III: 345, 347, 820; 335, 341 ff, 347, 352, 362 f, 448, 216, 218 f, 221, 225–232, 241 f, V: 548, 576, 578 f 454, 468, 474, 476 ff, 626, 768, 248, 250 f, 253 f, 256, 264, 266, 580 Ortsregister

268 ff, 273, 290, 331, 350, 356, 488, 492, 507–513, 563, 717, Slavkov u Brna (Austerlitz) III: 165 409–411, 413–416, 422 f, 427 f, 821, 845, 871, 883 Slonim II: 960 f 432, 441, 447 f, 450 f, 456, 460 ff, Samara IV: 883 Slottsholm II: 472 466, 495–498, 510, 517, 560, Samos I: 190 Sluck II: 960 584, 625, 629; II: 9, 11 f, 20, 26, San Francisco II: 838; IV: 274, 284, Smyrna I: 35 28, 39, 45, 190, 229, 331, 366– 293 Söderköping II: 460 370, 372, 376, 384, 411, 434 f, San Juan IV: 192 Sofia III: 556, 651, 741, 746, 922; 456, 466, 483, 547, 575 ff, 585, Sankt Martin (Martin) IV: 613 IV: 322, 917–920; V: 662, 685– 612, 616, 623 f, 818, 820, 823, Sankt Niklas IV: 613 691 933, 944; III: 140, 318, 341 f, San Stefano III: 555 Solferino III: 342 345, 348, 354, 473, 518, 818, Santa Monica V: 476 Sologne III: 316 820 ff, 827, 830 f; IV: 57, 119 ff, Santiago de Compostela I: 273 Solothurn I: 532 ff; II: 901, 904; 124–127, 132, 134, 145, 148 ff, Santo Domingo II: 123 IV: 604; V: 514 152–155, 158, 161, 183, 263, Saragossa Zaragoza Sopron (Ödenburg) II: 941 f, 944; 310, 312; V: 61, 218, 247, 540, Sarajevo IV: 933; V: 649 f, 653, III: 549; IV: 580 543 f, 546, 548, 551 f, 562, 571, 658 Soria II: 123 575–578, 580, 583 f, 744 Sardinien V: 573 Soro II: 775 Romans I: 328 Saumur I: 326 Sparta I: 56, 110, 128, 150, 169, Ronciglione I: 448 Savona II: 53 173, 178, 219 Rostock I: 517; II: 347, 350, 443, Scarborough V: 879, 885, 936 Speyer I: 544 470, 759; III: 647; V: 404, 411, Sceaux II: 510 Spišská Nová Ves V: 720 429, 658 Schaffhausen II: 901, 904; III: 760 Split IV: 930; V: 650, 652 Rotterdam II: 695; III: 441, 443, Schönbrunn II: 188, 428, 871, 873 f, Spoleto I: 90, 155 445, 880, 883; IV: 710; V: 78, 876, 948; III: 165, 172, 581; Saint Albans II: 290 844, 854, 856 f, 870 IV: 299 Saint Andrews IV: 651 Rouen I: 298 f, 322, 326, 329, 378, Schönhausen II: 423 Saint Benoit-sur-Loire I: 293 490; II: 211, 254; III: 260 Schwerin II: 754, 759; III: 119; Saint Germain-en-Laye II: 163 Rudolfsheim III: 170; IV: 258 V: 404–407, 426 Saint Louis (Missouri) IV: 680 Rudolstadt II: 751; IV: 673 Schwetzingen II: 385, 433, 738 Saint Omer I: 389 Russe (Ruse) II: 479; V: 685 Schwyz III: 761 Sankt Gallen I: 292, 358, 366, 450; Rzeszów V: 749 Sedan III: 245 II: 404, 901; III: 232, 234 f; Segovia I: 506; II: 123 IV: 764; V: 516 ff Saarbrücken IV: 508 Senftenberg V: 439 Sankt Petersburg (früher Leningrad) Sabbionetta I: 458 Serres V: 669 I: 616; II: 167, 454, 624, 755, Sabratha I: 229, 251 Sestri Levante V: 572 766, 804, 811 f, 839, 944, 963– Sachsenhausen V: 393 Sevilla I: 502, 506, 509, 511; II: 67, 968, 970 f; III: 94, 151, 333, Saint-Germain II: 513 f, 516 70, 81, 99, 125 f, 226, 567 f; 521 ff, 527, 529, 531, 534, 536 f, Saint-Jean de Maurienne I: 326 f III: 365; V: 582, 607, 610 540, 613 f, 618, 641, 795, 798, Saint-Laurent II: 513, 516, 519 Sheffield IV: 650 813, 816, 902 f, 914, 919; IV: 37, Saint-Ovide II: 513 s’Hertogenbosch I: 556 138, 263, 279, 322, 476, 586, Saint Quentin II: 63 Shiraz V: 162, 169, 174, 744 627, 766 ff, 770 f, 774, 776, 778, Salamanca I: 500, 512; II: 97 f, 123, Sibiu (Hermannstadt) II: 942 ff; 784, 786, 788, 799 f, 802, 804 ff, 129, 637 III: 549; IV: 922; V: 674, 676 808 f, 812 ff, 835, 839, 846 f, 860, Salamis I: 13 f, 87 f, 108, 126 Siena I: 427; II: 57, 428, 454, 587, 864 ff, 868 f, 874, 879, 881–885, Salzburg II: 150, 331, 358, 379 f, 612 895, 911, 913, 919, 922; V: 147, 428, 430, 432, 448, 834, 837 f, Sikyon I: 8–11, 14, 32 221, 626, 628, 630, 633 f, 640, 869, 890; III: 125, 195 f, 210, Sizilien I: 2, 12, 16, 20 f, 87, 128, 644, 648 223, 641, 685, 743, 745 f; 176, 200 f, 205, 218, 230 Stalingrad (heute Wolgograd) IV: 256, 258, 264, 272, 274, 280, Skofia Loka II: 480 V: 454 f 282 f, 288, 297, 424, 478, 504, Skopje IV: 931, 933; V: 661 f Stara Zagora V: 685 565, 570–576, 578 ff, 603, 636, Skovsbostrand IV: 471, 742 Stavanger V: 834, 839 704; V: 180, 462–466, 474 f, 483, Slatina V: 102 Sterzing I: 358, 360, 366, 383 Ortsregister 581

Stettin II: 342 Tarent I: 10, 38, 207; II: 53 Trondheim III: 464; IV: 759 ff; Steyr IV:603 Târgu Mure IV: 922; V: 673, 676, V: 834, 836 Stockholm I: 135; II: 344, 468, 472, 679 Troppau Opava 783, 811, 918 f, 921, 924–928; Tartaków II: 960 Tübingen I: 516 f; II: 406, 726; III: 151, 473, 480, 482 ff, 486, Tartu (Dorpat) II: 803; III: 539, V: 348 488, 491 ff, 569, 605, 772 ff, 811, 814 f; IV: 913 ff; V: 765, Tunis II: 435 780 ff, 787 ff, 793, 795; IV: 34, 770, 774 Turgovishte V: 685 60, 192, 260, 263, 279, 483, 531, Tega I: 39 Turin I: 448; II: 43, 54, 493, 576, 627, 725–731; V: 88, 147, 639, Teheran V: 351 580, 585, 612 f, 616, 622 f, 627; 809–813, 816, 818 f, 821 ff, 825 f, Teinach II: 726 III: 345 f, 348, 818, 820, 823, 828 Tel Aviv I: 606; IV: 407, 807 827; IV: 135; V: 247, 543 f, Stock-on-Trent V: 879 Temesvár/Temeswar/Temeschburg 576 ff, 584 Stralsund II: 831 Timioara Turku III: 496 f, 499, 796, 798; Strasbourg (Straßburg) I: 455, 515, Teplice (Teplitz) IV: 609 IV: 736; V: 778 ff, 782 f, 785 517, 544 ff; II: 263, 332, 335, Terezín (Theresienstadt) IV: 611 f Tyrnau II: 477; IV: 613 340 f, 343, 346 f, 350, 394 f, 802 f, Termessos I: 219 817, 831; III: 83, 131 f, 260; Terra d’Argenta II: 23 Ulm I: 455, 515; II: 343, 361, 384, IV: 70; V: 15, 142, 147, 564 Thassos V: 666 415; V: 93, 250, 252, 254, 268, Stratford-upon-Avon I: 607, 652, Theben I: 8, 199 270–273, 283, 327, 917 665, 669; II: 664; III: 852; Theresienstadt Terezín Ulriksdal II: 925 IV:652 f; V: 284, 878, 885, 889 ff, Thessaloniki V: 665–669 Uppsala II: 394, 461, 463, 468; 894 ff Thorikos I: 3, 39 III: 489, 788; IV: 731 Straubing II: 361, 896 Thorn II: 397 Urbino I: 421 f, 459; II: 17 f Stuttgart I: 139; II: 254, 259, 261, Thurioi I: 187 Usikirko IV: 778 335, 340, 384, 710, 719, 724, Tiefurt II: 745 Utrecht I: 304, 556; II: 309 f, 317, 726 ff, 839, 842 f, 847 f, 873, 903; Tiflis IV: 37, 322, 806; V: 633 342, 695; III: 441; IV: 699, 710; III: 29, 83, 145, 629, 696, 704, Tilburg IV: 688 V: 844 719, 722 f, 787; IV: 100, 321, Tilsit III: 813 356 f, 361 f, 382, 429, 432, 476, Timgad I: 218 Vaasa (Vasa) III: 496, 499, 798; 595, 673; V: 59, 199 f, 212, 251– Timioara (Temesvár/Temeswar/ IV: 739 254, 270, 276, 280, 282–287, Temeschburg) II: 942; III: 549, Vado II: 18 291 f, 297, 301 f, 313, 329 f, 333, 746; IV: 922; V: 676, 679 Valencia II: 67, 70, 81, 84, 98, 116, 336–345, 347, 411, 483, 513, Tiraspol V: 683 122; III: 366 639, 913 Tîrgu Mure Târgu Mure Valenciennes I: 326, 328, 332, 476 Subotica V: 654, 660 Tirnavo III: 556 Valladolid II: 70, 81 Sumen III: 555 Tokio IV: 312, 322, 624 Valletta V: 593 ff Susa V: 581 Toledo I: 494; II: 67, 98 f, 129, 156, Varna V: 685 Svendborg IV: 742 388, 417; IV: 208 Veitshöchheim II: 433 Sverdlovsk IV: 883 Toronto V: 174 Veliko Turnovo V: 685 Swansea V: 270 Toulon III: 260 Vence III: 860 Sydenham III: 63 Toulouse III: 260; V: 15, 180 Venedig I: 125, 233, 351, 410, 413– Sydney IV: 312, 322; V: 660 Tournay II: 902 416, 421, 425, 427 f, 436, 441, Syrakus I: 16, 21 f, 35, 38, 87, 107, Tours I: 304, 325 f, 391, 400 448, 451, 454 ff, 462 f; II: 10, 128, 154, 200, 218; III: 821; Tralles I: 219 23 ff, 32, 39 f, 45 f, 50, 356, 425, IV: 123 Tribschen III: 162 445, 449, 456, 480, 483, 549, Trient II: 28, 376 573, 576 ff, 584 f, 588, 590–594, Tallinn (Reval) III: 539 f, 813 ff; Trier I: 305, 366; II: 360; III: 33 597, 601 ff, 625, 734, 839, 912, IV: 913 ff; V: 764 f, 770, 774 Triest III: 151; IV: 135, 928; V: 544, 934; III: 156, 277, 314, 340, 345, Tampere III: 796; IV: 735 f; V: 780, 552, 581 348 ff, 355, 562, 828; IV: 135, 782, 784 Trnava V: 720 150, 275, 658, 668, 881; V: 78, Tanagra I: 198 Troja I: 128, 208, 227 218, 221, 471, 481, 537, 543, Taormina I: 218 Tromsø V: 839 557, 583, 776, 868 582 Ortsregister

Veria V: 669 86, 91, 98, 101, 104, 107, 112, 227, 232, 242, 316 ff, 326 f, 336, Verona I: 351, 456; II: 53, 352, 578, 121, 140, 148 f, 152, 154 f, 157, 338 f, 346, 367, 375–378, 380, 584, 599; V: 543 177, 194, 197, 207, 630, 653, 383, 420, 432, 459–479, 481– Versailles I: 493; II: 24, 27, 35, 695, 718, 720; IV: 226, 231 f, 507, 524, 532, 563, 584, 587, 166 f, 176, 178 f, 181, 183 ff, 188, 240, 243, 250 f, 254, 323, 351, 639, 648, 717, 815, 827 202 f, 234, 247, 256, 428, 466, 355 f, 381, 424 f, 469, 633, 784; Wienhausen I: 366 499, 507, 510, 523–526, 529, V: 232, 377, 393, 405, 440 f, 471 Wiesbaden III: 23, 647, 746; 580, 948; III: 9; IV: 46; V: 65 Weißenfels II: 411; II: 444 f IV: 502; V: 200, 344, 350 Vervins II: 63 Wesselburen III: 140 Wilhelmshöhe II: 730 Vézelay I: 283 Wiedikon III: 760 Wilna Vilnius Viborg II: 463 Wielopole V: 741, 745 Winchester I: 294 Vicenza I: 351, 441–444, 451, 455 f, Wien I: 111, 116, 177, 366, 410, Winterthur I: 532; II: 901, 904 465, 561, 689, 691; II: 35, 384, 448, 513, 515, 517, 519, 547 f, Wittenberg I: 517, 519, 526, 541 f; 434, 582; III: 184 553, 637; II: 5, 8 f, 13, 29, 31, 52, II: 348 f, 443, 792 Vichy V: 3 f, 50, 67 130 f, 133, 136 f, 145, 149, 157, Wladiwostok Vladivostok Viipurí III: 796 167, 173, 188, 257, 329, 330 ff, Wolfenbüttel I: 366; II: 339, 342, Viljandi IV: 914; V: 335, 337 f, 343, 347, 350, 352, 353, 414, 422, 432, 448, 794 Villeurbanne I: 604; II: 554 f; 356, 358 f, 361, 366, 372, 374, Wolgagrad Stalingrad III: 455; V: 15, 20, 22 f, 139–142, 376, 387, 406, 414, 416 ff, 420, Woodstock V: 250 146 ff, 182, 924 423, 428, 433, 436, 438 f, 443, Wörlitz II: 433 Villingen I: 278 446 ff, 450 ff, 454, 472, 478 f, Worms III: 636 f, 651; IV: 506 Vilnius (Wilna) II: 482 f; III: 515 f, 483, 526 f, 530, 532, 565, 575 f, Wrocław (Breslau) I: 366, 517; 539, 813 f; IV: 888, 890, 892, 584, 594 f, 615, 617, 622, 624 ff, II: 143, 347, 350, 361, 382, 397, 912 f; V: 765 ff, 775 685, 707, 734, 755, 794, 822, 403–408, 704 f, 714; III: 33, 36, Vincennes I: 2; V: 145, 154, 156 853, 860, 862, 866, 868–873, 42, 87, 100 f, 151, 622, 667, Vladivostok (Wladiwostok) IV: 476 876, 878 ff, 884 f, 887 ff, 894, 672 f, 679, 863; IV: 262, 360 f, Volos V: 668 896, 934, 936, 938, 940 ff, 944, 403, 429, 456 f; V: 103, 585, 656, Vratsa V: 685 950 f, 957, 964; III: 5, 9, 16, 18, 726, 731 f, 746 f, 750 f, 755 ff, Vyborg IV: 736 28, 42, 56, 63, 68 f, 72, 74, 77, 854, 893 83, 92, 94, 96 f, 100 f, 108 f, 112, Wuppertal IV: 192, 676 f; V: 146, Währing III: 191 115, 119, 137, 140, 145, 149 ff, 276, 283, 300 Wakefield I: 314, 337, 339 160, 164 ff, 176 ff, 209 ff, 239, Würzburg II: 360, 433, 575, 706; Waldheim III: 149 281, 329, 331, 337, 339, 342, III: 33, 91, 102; V: 583 Warszawa (Warschau) I: 680; 362, 440, 445, 464, 467, 469, II: 342, 476, 483 f, 575, 723, 473, 488, 503 f, 511 f, 515, 521, Xanten I: 368 953–958; III: 151, 512 ff, 516 f, 535, 542 f, 547, 549 ff, 562, 564, 520, 641, 894 ff, 899; IV: 185, 581, 623, 628, 638, 641, 646 f, York I: 337, 339 f, 391; II: 678 263, 279, 312, 624, 627, 887– 657, 665 f, 671, 673, 679, 683 ff, Ypern I: 560 894, 899, 901, 906; V: 394, 672, 695, 703 ff, 707, 712, 716, 721 ff, 683, 722, 725, 730–736, 741, 726 f, 729 ff, 733 ff, 750 ff, 771, Zagreb (Agram) II: 479, 949 ff; 744, 748, 752, 757, 759 f, 798 795, 800, 808, 811, 832, 847, III: 551 f, 554, 745 f, 924 f; Washington D.C. IV: 477, 680; 865, 867, 883, 887 f, 892, 896, IV: 916, 927 f, 930, 933 f; V: 647, V: 200, 518, 639 898, 923 ff; IV: 34, 144, 150, 258, 649, 651 ff Waterberg IV: 706 262, 265, 267, 269, 272, 274 ff, Zakopane IV: 895 Waterloo III: 124, 246 283, 286, 288 f, 292, 296 f, 316, Zamora II: 81 Wedel II: 391 322, 372, 385, 435, 446, 470 f, Zaragoza (Saragossa) II: 81 Weilheim V: 293 496 f, 503 f, 506, 526, 547, 549, Zittau II: 397, 411 f Weimar II: 332, 433, 594, 689, 701, 558 f, 561, 563 ff, 568 f, 574, Zlín V: 708 742, 745 f, 748–753, 784 f, 787, 577 ff, 581, 583–591, 595, 597, Zofingen II: 901 804, 811 f, 815, 818, 820 f, 825, 599–604, 614, 618, 620, 624, Zólkwia II: 960 831, 836, 841, 844 ff, 848, 890; 632, 634, 636, 727, 763 f, 890, Zürich I: 119, 123, 532 f, 597, 616, III: 13, 32 f, 46 f, 67 f, 73, 75 f, 82, 929, 932; V: 158, 205, 215, 217 f, 659; II: 241, 332, 900 f, 904; Ortsregister 583

III: 58, 83, 132, 155, 232, 235 ff, 477, 667, 702, 704, 707 f, 712, 746, 758 ff, 763 ff, 770, 859, 902; IV: 61, 70, 79, 108, 140, 163 f, 189, 195, 235, 263, 341, 376, 387, 470 f, 473, 478, 499, 536 ff, 541, 544 f, 547–551, 553–557, 600, 604, 624, 683, 716, 718, 878, 924; V: 132 f, 168, 202, 207, 216, 219, 226, 232, 235 f, 278, 304 f, 364, 381 f, 394, 418 f, 432, 454, 464, 468, 471, 513 f, 516– 535, 584, 639, 838, 891, 925, 934 Zurzach II: 904 Zvolen V: 720 Zwernitz II: 433 Zwickau I: 368, 389, 517, 521, 538, 541; II: 755; III: 33