Scentia Inside june2016.indd 92 Victoria...

“small screen, combined audio at video broadcast.” Ito ay isang ay Ito broadcast.” video at audio combined screen, ng “small binubuo niyang tele ayito Encyclopedia, telebisyon.Ayon tumutukoyEncarta aysa Ang sa sinambit “nobela.” at “tele” (105), ang telenobela, ang Hernando salita dalawang ni papel Sa pangunahing nagiging ang sabon advertiser nito (Anger, 1999). mga karaniwan, sapagkat soap itong naman Tinawag Aristotle. kay sa ayon drama nabanggit narrative siklong ang Ibinatay suliranin). sa kaliwanagan kasagutan o (ang resolution (4) at suliranin) ang magupo upang (2) (suliranin),examination (pagtalakay sa problem suliranin), (3) catharsis (1) (pamamaraan pormulasyon, na sumusunod na may pantelebisyon dramang mga sa pagkahumaling. opera soap at ang Tumutukoy pagkakaunawa ng mekanismo ng bilang kapangyarihan ang wika din pumapasok bida, mga ang babae lalaki at naggagandahang na tunay masasabing saan kung artista mga sa pag-iidolo ng elemento mga may katotohanang sa Bukod ang lamang na naging tugon ng ganoon mga ang tao sa bakit mga programang aspekto kungkanilang sinusundan. dahilan isang naging May masasabing tagapagtangkilik. solidong mga ng na makabuo sa hanggang sinusundan itong na unti-unti programa, ng manonood mga klaseng ganitong mga ng ang kinahuhumalingan dahil telebisyon.At sinusundan programang mga sa opera ang taluntunin mahalagang pantelebisyon. palabas- nailatag, mga sa opera soap mga na ng anyo at kasaysayan naging tanong mga ang masagot tuluyang Bago palabas? isang masasabing ang Filipino paano epikseryeng tanong, na malalim na Higit epikserye? ang ba nga Ano telebisyon. sa palabas dugtungang ng uri ganitong sa bansag o panuring kauna-unahang ang Ito Amaya. sa tawag ang ua a op pr, au nmn n tgrn telenobela. taguring ang naman nabuo opera, soap sa Mula soap ang isa na sinabi kaniyang (1) Reyes ni disertasyon Sa Ang Epikseryeng Filipino:Diskurso saAmaya K mga soap opera, soap operang nakabahag at epikserye at nakabahag operang soap opera, soap mga aiba sa mga nakamihasnan, nakasanayan at nakagawiang Ateneo deNaga University Vasil A.Victoria, Ph.D 92 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 93 Mapapansing ang pagpapangalan sa iba’t ibang drama o Sumunod na pangalang nabuo ay ang teleserye. Teleserye ang Sumunod na pangalang nabuo Teleserye ang ay teleserye. Mula sa telenobela ay sumulpot naman ang konsepto ng tema (47). tema palabas na dugtungan sa telebisyon, mapaumaga, hapon o gabi 45). Maituturing kung bakit tinawag opera na dahil soap sa opera komersiyal ang na ang advertisers na itinuturing soap layon mga ng sinusuportahan paano nito. kung Hindi nakakapagtaka sabon produktong mga Karaniwang programa. na partikular isang ang katuwang ng mga ganitong programa. Nang lumaon, ikinabit bilang ang katawagan soap opera sa mga drama programang ang espesipikong soap opera buhat sa Korea. Mexicanovela ang tawag tawag ang Mexicanovela Korea. sa buhat opera soap espesipikong sa Mexico/Venezuela. buhat soap opera sa espesipikong tawag sa pinaunlad na soap opera sa Filipinas kung saan inayos (Reyes: produksiyon ang pinalaki plot,at ang pacing ang pinabilis tawag tawag sa mga soap operang buhat sa Kay China/Taiwan. Garcia, mga ang popular naging nang Chinovela naging ay telenovela “Ang Mega-hit ang galing Meteor telenovelang sa Garden nang Taiwan. androgynous may mangangantang mga ng grupo isang F4, sa dahil na kaguwapuhan (226).” Koreanovela naman ang tawag sa lalaki o babae ay kailangang (225).” problema kumaharap muna sa maraming Asianobela. Binigyang-depinisyon ito ni Reyes (41-43) pangkalahatang katawagan na sa mga soap ang opera na hango sa mga karatig-bansa ng Filipinas sa Asya. Gayundin, Chinovela ang “Naging popular sa Filipinas sumikat ang ganitong mga palabas ang mula sa Latina Amerika, lalo’t terminong telenobela nang higit ang artistang si Thalia at superhit na ang Marimar. kaniyang Ang telenobela ay nasa genre ng domestic drama o love story bidang o mga ang saan kung pag-iibigan ng istorya may opera: soap pormat ng mga soap opera noon. Ang mga tinaguriang soap opera opera soap tinaguriang mga Ang noon. opera soap mga ng pormat ay mga palabas na drama na nagmula sa Amerika. Pinagsama mga ang bansa salitang tele sa at Latina nobela upang tumukoy sa isang palabas sa telebisyon na sinusubaybayan may ito mahabang ng kuwento mga at manonood. Sudlong ni Garcia na de-koryenteng kagamitan na matatagpuan de-koryenteng sa tahanan. maraming Pinapagpanooran, tinututukan at pinaglilibangan. naman Ang ay tumutukoy sa nobela isang anyo ng panitikan na mahaba nahahati at sa maraming yugto. Ang mga telenobela ay mini-series Scentia Inside june 2016.indd 93 Scentia Inside june2016.indd 94 Victoria... aaaa n s pka tm o iaaa ag pagpapangalan. ang nilalaman o tema palabas. paksa, mga sa ng na uri Nakabatay ganitong sa panturing mga sa nagaganap kasalukuyan,Sa palabas. maymismong pagbabanyuhay ang nang nagmula bansa o lugar saan kung sa batay ipinapangalan ay man ang isa pang katawagan dito. (Jimenez-David A15). Sa Wikipedia, Sa A15). katawagan(Jimenez-David dito.pang isa ang bansa sa Asya (Korea: Where Old Meets New 17); Pan-Asian Wave tulad ng damit, fashion at mga kagamitang panteknolohiya sa mga Korea ng impluwensiya mabigyang-diin na pangkultural at upang panlipunan mga kritiko; ang mga ng pakahulugan ganitong ng binigyan na 2001 noong Tsina sa ginamit ay WaveKorean o na Amayapalabas dahil sa tinatawag naKorean Wave. Ang Hallyu iba’t ng ibang anyo ngdrama (Reyes: 49). nila pagbuo ang dahilan ng mga magkaroon ibang upang ng termino telebisyon ng sa estasyon na lokal Marimar mga ang bumuo ng opera, soap katawagang pagpapalabas simpleng sa Mula ang Filipino. telebisyong pagkatapos ito nangyari Mapapansing sinisimulan. kanilang dramang ng anyo sa hinggil telebisyon ang pagbuo ng mga termino na magbibigay-depinisyon lalo nasagabi samantalangprimetimebidanaman saABS-CBN2. palabas dugtungang mga kanilang o ng tuloy-tuloy panonood sa magdamagang 7 GMA ng bansag ng ang telebabad Sa kasalukuyan, pagbuo 49). (Reyes: opera ang soap na na pinaunlad klaseng nagkasunod-sunod ganitong mga noon, Mula drama. at telebisyon salitang mga sa naman buhat teledrama ng 7 GMA dramang na mga o estasyon serye katunggaling ng at ito naman telebisyonTinapatan sinusubaybayan. ng tele salitang sa buhat sa palabasGMA7naIlustrado tungkol sabuhay niJoseRizal. siyokoy.at aysirena bayaniseryena bansag dahil ang Pinakabago mga nilalang na kalahating-tao at kalahating-isda na aykung tawagin sirenaserye Ang kuwentotumutukoysa nagpapakita (2014). na dugtungangpalabas sa ng sirenaserye katagang ang naman sa Kambal-Sirena ng GMA7 at ng Dyesebel ng ABS-CBN2 ay lumitaw pangarap at pag-ibig ng mga bakla o bading. karanasan,Sa kasalukuyan, buhay, dahil sa nagtatampok na palabas dugtungang mga nauso 7, sa badingserye GMA Tumutukoyang (2013). badingserye salitang ang sa Lover Husband’s My ang mamayagpag Nang Sumulpot ang konsepto ng epikserye at pagkakasaysayan ng pagkakasaysayan at epikserye ng konsepto ang Sumulpot Naging pangkaraniwan na lamang sa mga lokal na estasyon ng teleserye,salitang ng paggamit ang ABS-CBN ng Inumpisahan 94 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM ), (韓流 ; RR: MR: Hallyu; 韓流 ; hanja: ; hanja: 95 한류 The Korean Wave (Hangul: (Hangul: Wave The Korean South Korean culture since the late 1990s. The term was originally originally was 1990s. The term late the since culture Korean South by surprised were who Beijing journalists mid-1999 in by coined They exports. cultural Korean South for appetite China’s growing new phenomenon as “Hánliú” this to referred subsequently of Korea.” means “flow literally which Hallyu) is a neologism referring to the increase in the popularity in the of increase the to referring is a neologism Hallyu) Madaling bigyang-depinisyon ang salitang serye. Sa UP Maituturing na neohilismo ang salitang epikserye. Kung Kung tutuosin, ang Amaya ay maituturing na period drama. Sa bagong teaser ngayon ng GMA7 (2014) dahil sa muling pagtingin, ito ay hango sa salitang serye at epiko. at epiko. hango sa salitang serye ay pagtingin, ito Diksiyonaryo (1124) ang serye ay 1: dugtungan 2: mga sunod- telebisyon. telebisyon. Sa alinmang neohilismong nagaganap, may itong layunin ipakilala ang isang termino na bago sa alinman sa limang ng sa ito pandama larang ng tao. bumulwak Sa kaso ng epikserye, panonood ng mga dugtungang Maituturing palabas sa telebisyon. ding coining ang pagtatambal ng epikserye. Sa simplistikong 43). Sa kabila ng pagturing sa Amaya bilang period drama, mas nangibabaw ang Ito diskurso ng ang episkerye. higit na idiniin ng 2012. noong 2011 hanggang GMA 7 sa pagpapalabas nito Nangangahulugang binuo ang salitang ito upang pangalanan ang isang makabagong dalumat o sa konsepto dugtungang palabas sa ito ito ang period drama partikular dito ang Jewel in the Jumong. Palace at sa isang tumatalakay sa bahagi dramang ang tawag drama Period ng kasaysayan ng isang partikular na lugar o bansa (Reyes: kataliwasan o eksepsiyon ang Filipinas. Marami nang dugtungang dugtungang nang Marami Filipinas. ang eksepsiyon o kataliwasan bansa. sa ipinalabas na Korea sa nagmula na telebisyon sa palabas Ilan lamang sa mga ito in ang ay Jewel Paris, in Lovers the Palace, Jumong, Tale of Arang, Dong dugtungang mga Sa Yi, iba. pang marami Moon at Sister Cinderella Princess, Embracing the Sun, My palabas na ito mula sa Korea, may sumulpot na kakaibang genre, pagpapalabas ng Jewel in the Palace tuwing Korean Wave, hapon sinasabing tungkol ang sa Korean Wave ay mga palabas nagmula sa Korea. Nakarating na ito hanggang sa iba’t ibang bahagi ng Asya at kumalat na sa iba’t ibang dako ng mundo. Hindi rito binigyang-kahulugan ang Korean wave na: wave ang Korean binigyang-kahulugan Scentia Inside june 2016.indd 95 Scentia Inside june2016.indd 96 Victoria... uet o aaa n hnt-ai n dly g attnhl 3: pagtatanghal ng daloy ng ang hinati-hati bahagi na bawat palabas 2: o kuwento serye, isang ng bahagi pangyayaring 1: sa episodyo na hango naman sa Espanyol. Ang episodyo ay tumutukoy sunod na bagay o pangyayari. Kasingkahulugan nito ang terminong wgn, lgn, lhno, lhna n ma aoo” Kay Manobo.” Mansaka, mga mga ng ng ulahingan ulahingon, diawot darangen ulaging, Maranao, Suban-on, owaging, at mga Maguindanao ng mga guman ng Ifugao, mga ng tulad ng Filipinas hudhud sa wika mga ang dito katawagan maraming natin ngayong epiko ang mahahabang tulang pasalaysay bagama’t “tinatawag na (3) Castro ni pa Ifugaw.Dagdag mga sa hudhud at ulahing ito sa Matigsalug, epiko, wahingun ng sa katumbas Manuvu, ang Waray,diwaot kandu Sa sa tao.” Mansaka mga ng buhay sa mithiin kaugalian, paniniwala, mga ang dito pinahahalagahan o ito kinapapalooban dahil seryosolayuning may kabayanihanat o sa hango Ito’y epiko. pasalindilang tradisyon ang anyong tungkol isatono sa o mga sa pangyayaring awitin supernatural salaysay maaaring o na mahabang patula aklat “isang (80-81) 3: Arrogante nito Kay kasaysayan sa bansa pelikulang batay isang sa malaepikong salaysay (UP Diksiyonaryo:337). ng pananaw ng o bayani naglalaman anyona anumang sa katha 2: pang nilalang na malaalamat ng higit nagsasalaysay o isa na ng ginawa tula mga o mahabang pakikipagsapalaran 1: ay depinisyon ang na epico na Espanyol sa ito Hango epiko. ang ay bigyang-kahulugan nagpapakilala rito bilangisangsangay ngnaratibo.” nito ng mga pagkakaroonepisodyo o yugto, mga“ang cliffhanger at iba pa ang ng na siyang (105) siklo Hernando ni at pa kuwentoSabi palabas. sa isang lahat ang malinaw maging upang nito Pira-pirasoseryengmga ang ito,napakahalaga maituturing mang holistikonganyosa nito. subalit isasama kungmakokompletoito lamang mawala tuluyang o ito bahaging ang ihiwalay Maaaring kabuoan. isang ng baha-bahagi mga sa pagputol ang nakaplano mga pagpuputol na ito ay Ang may dulo. kaugnayan o sa huli bawatbandang sa isa. kabuoanIbig sabihin, ng magkaroon upang tilad sa pinagtilad- serye o pinagputol-putol ang kuwentong o rin konsepto Tumutukoyanumang dugtungan. anumang o ito Filipino, serye wikang ay Sa Espanyol. ng serie ng o series na Ingles isang pangyayari saisangkuwento (338). aatl ag aglwn slt s eisre a dapat na epikserye sa salita pangalawang ang Samantala salitang sa ito hango pagbabatayan, ang etimolohiya Kung 96 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 97 Katutubong dalumat ang epiko sa kapuluan ng bansang ito. Ibig sabihin, bago pa man dumating ang sinumang mananakop, taal sa buhay at karanasan ng mga sinaunang Filipino ang mamamayan at ang pagpopook nito sa diwa ng pagkamamamayan pagkamamamayan ng diwa sa nito pagpopook ang at mamamayan Kay (56-58).” “Isang Salazar, aspekto/motibo ng isinasalaysay sa kasapi mga ng ugnayan/pag-uugnay ang Filipino epikong ng lahat ng nakatataas na uring panlipunan sa kabathalaan/kaanituhan upang makamtam ng una mula ang sa mga pabor/kapangyarihan huli (181).” analogous na paglalakbay ng bayani sa mamamayan at komunidad, komunidad, at mamamayan sa bayani ng paglalakbay na analogous bilang kolektibong kuwento at kasaysayan ng lugar at ikatlo, sa antas ng pagtatanghal ng epiko para manonood, sa kasalukuyang Ang alaala. kanilang sa pagtunghay kaduda-dudang walang bilang epiko ang metanaratibo ng rehiyon, ang paglulugar sa grupo ng ng komunidad at maging ang patutunguhan nito. Dahil ito ay serial ay ito Dahil nito. patutunguhan ang maging at komunidad ng isang sa matapos para epiko ng napakahaba lubhang binibigkas- na gabi- ito ay nagpapanatili ng alaala ng komunidad. Naglalakbay ang epiko sa tatlong antas, una, sa antas ng paglalahad ng laman sa antas ng ikalawa, bayani; ng epikong ang paglalakbay ng epiko, ng panlahi, pambansa o pangsangkatauhang kaukulan (257). Kay ng Bahagi ito buhay. katutubong sa ritwal ay epiko “Ang Tolentino konsolidasyon ng grupo- matapos magtanim epiko at sa gamit na sentral umani, Gayunman, pampalipas-oras. nagpipista, habang ang pagiging repositoryo pinagdaanan pinanggalingan, pinagmulan, ng ang epiko ng Inilalahad kolektibong panlipunang alaala. bayani, bayani, sa kaso ng matatandang epiko, ang nag-aangkin mga pa ng personahe mga ay malabathalang katangian. Malawak ang espasyo at panahong sinasaklawan ng hango sa aksiyon. relihiyon o kasaysayan, mitolohiya. At ang Ang tema o diwa paksa ay ay humihigit pa sa pang-indibidwal na layunin at nagkakaroon mga mga dakilang epiko sa panitikan ng lamang isa daigdig sa ito mga ay sa nagkakatulad naghahanay katangiang sa mga na tinataglay kaurian. Ang mga katangiang iyan ay sa karaniwang sumasaklaw mga karakter, sa kapaligirang ginagalawan sa ng paksa at mga sa tauhan, diwa. Ang mga tauhan sa epiko ay mga dakilang Ricarte Ricarte “Karaniwan nang taguriang epiko ang mahabang tulang- pagiging ang at kahabaan ang sapat hindi Gayunman, kasaysayan. naratibo upang ang isang tula ay maging marapat sa katawagang at nagkakaiba sa ang mga bagama’t kuwento epiko. detalye, Kung Scentia Inside june 2016.indd 97 Scentia Inside june2016.indd 98 Victoria... ginagamit ni E. Arsenio Manuel at ng iba pang iskolar ng epiko, ito Cruz (242) ni “kung gagamitin natin ang depinisyon nga ng etnoepiko na saliksik Sa may kapangyarihan. at mandirigmang tapang lakas, mga pambihirang ng kabayanihan sa tungkol kuwento i my bln poaoit. n na a n knet ng epiko? isang ng bayani tauhan? maging ay konseptobabae isang isang bang isang Maaari ang ang bayani ba na nga maituturing kakayahan Paano Ano kabayanihan? sa protagonista. pagdududa bilang ng Amaya bahid ni may sa na ito ikinapit lamang salitang Ilang bayani. mandirigma, Babae, epikseryeng dinidiskurso. sa bida babaeng ay Amaya si bayani, lalaking mga ng pinangingibabawan o pinangyayarian,pinaghaharian ay lahat hinahanap, na patuloy ang tinutuklas atbinabakas ngmga etnograpiko.) ito mga sa pa Marami epiko Filipinas. maraming sa na pruweba nang sapat Cruz, ni nabanggit na itoepiko.” mga listahang ang (Sa 108 ng aabot Castro, Jovita nina ngayo’y hanggang epikong napag-aaralan.o Ayon naisasalin naiipon, pa hindi librongasa pa mga sa pa bukod Filipino, epikong natin epikong nabanggit ko na na, masasabi pa ring 28 hindi ang mga katutubong Kahit Ulahingan. mgamgaanyongang ang nati’y bilangin lamang na bilangin itoat ng awit ang mga libo o ng na Sengedurung aabot nagsasabing ngang pa mayroon At Agyu. ng kuwento mga nang natuklasan ang Apat Hudhud. Maraming Maraming anyo ang mga epikong ito. Halimbawa anim ang Ullalim. Sewatan saDibabawon atangNalandangan saTalaandig. ang Siasi, sa Silungan ang Matigsalug, sa Ubod Tagbanwa,ang sa ang Palawan, Sambila sa ang Taosug, sa Kudaman Sabil Parang ang Maranaw, ang sa Darangen Mandaya, sa Gambong ang at Owaging ang Mansaka, sa Diawot ang Suban-on, sa Kabaklagan ng nog Tubig Guman Ag ang at ang Sandayo Neg Manobo, Samba Keg ang sa at Dumalinao Tulalang ang at Kasalan) Isang sa at ang Tuwaang Midsakup Tbpo Pansoy (Ang Pagdalo ni Tuwaang Mangorayt Buhong na Langit (Ang Dalaga sa Kalangitang Buhong) sa Sulod, ang Agyu at ang Olaging sa Bukidnon, ang Ulahingan at Humadapnen ang o Ikalawa Hinilawod ang at Donggon Una Hinilawod Labaw ang o Ifugaw, sa Hudhud at Alim ang Kalinga, Ullalim sa ang Bikol, sa Ibalon o Handiong ang Ilokano, wikang sa Lam-ang ni Biag ang Filipino: epikong mga nating masasabi ang ab s nkgsag g kttbn eio a as na bansa sa epiko katutubong mga nakagisnang sa Kaiba epiko. pangunahing mga ating ang “ito na Cruz ni pa Patuloy 98 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 99 Ang bayani ay kaugnay ng pagpapakahulugang mula salitang Bayag Bayag ang pamalit o gamit upang gampanan nito ang tungkuling paglalayag sa bayag ang Kailangan tubig. sa panganib ang matukoy sa dagat sapagkat ang kapuluan ng bansa ay isang maritimong upang tayain ang panganib sa nakalubog na’t tubig. lalo lalaki isang May ng pisyolohikong bayag sa epekto panganib anumang ang magandang hindi may kapag ito tumataas o Umaangat tubig. sa ito mangyayari lalo’t dulot ng tubig. Natutukoy ng bayag mandirigma kung ng maraming panganib sa isang dagat o tubig na sanhi ng maraming kuhol o gesangan/takut/bankota (coral reef). pangangayaw o pangangayaw pananakop, kaya hindi itinuturing na bayani ang babae sapagkat may taglay at dala ang lalaki na wala sa Ito ang babae. bayag. Napakahalaga ng bayag ng mga mangangayaw sa anumang uri ng paglusob sa dagat o anumang anyong tubig. Ang bayag ng mga angaway ay ginagamit bilang sensor o compass lingkod-bayan. lingkod-bayan. Ang datu o rajah, babaylan, panday at o angaway mandirigma ay mga lingkod-bayan sa katutubong kalinangan. May kani-kaniya silang katungkulan sa kani-kanilang lipunan. At ang pagtupad sa tiyak bawat tungkuling ito bilang lingkod- na bayan ay higit pa sa dalumat ng kabayanihan. Sa usapin daw ng Dagdag pa ni Salazar (38), walang babaeng ay bayani, maaaring ang babaylan babae o katalonan. Dakilang gawain kahit ng sa babae, digma, ay bilang babaylan. Ideal Sa na lalaki pakikipanayam ang ng bayani. mananaliksik niyang kay hindi Villan maaaring maging (2014), bayani ang sinabi higit pa ang Pero sa ng terminong konsepto bayani babae pangangayaw. sa usapin ng Salazar, Salazar, maituturing na bayani si Amaya. Bilang pinuno ng mga lumad, ginawa niya pinamumunuan. kaniyang banwang ang ligtas ang at panatag matatag, katungkulang ito upang Ang malaking manatiling problema ay ang isa sa mga rekisito o sa kahulugan kahingian ng bayani, siya ay pangunahing tauhang lalaki (3). “wani” “wani” o malasakit at pagtulong ang (Lacuata:2). kabayanihan Kay ay Salazar tumutukoy (1) sa isang mga pinunong katangiang nakatuon taglay ang ng diwa pagpapatatag, at gawa pagtatanggol sa o pagpapanatili, muling pagtatatag kinabibilangan. sa Kung ito kabuoang ang pamantayan ng kabayanihan ni Paanong ang isang binukot na naging oripun na tulad ni Amaya ay ay Amaya ni tulad na oripun naging na binukot isang ang Paanong bayani? naging Bisayang “bagani,” na nangangahulugang “mandirigma,” at Scentia Inside june 2016.indd 99 Scentia Inside june2016.indd 100 Victoria... Ang angaway ay bayani. Ang datu o rajah ay bayani.walangayKungrajah o datu angawaybayani.ayAng Ang rin sapagkat siya ay lingkod-bayan. Ang panday ay isa ring bayani. bayaniay babaylan ang bayani, ng usapin Sa pulo. o lupa anyong kaysasa anyongtubig o arkipelago na malawakitong Isa mundo. tnmo s plbs hni akkro n bgn o bayani tagpuang o bagani pangunahing ng magkakaroon ang hindi palabas, banwa sa itinampok o puod Bagama’t bayag. at satusongsiLamitan. Ipinagtatanggol niya ang mga inaapi sa kamay ng malupit na rajah na Amaya ni ligtas ang banwang kaniyang Tiniyak pinamamahalaan o pinamumunuan. pinamunuan. kaniyang na lumad mga ng pakikitungo sa iba. Mabuti ang trato niya sa lahat lalo na sa banwa kaniyang ng paraan sa ito Nabakas kapuwa. at sarili kaniyang sa tao mabuting pagiging ng ugali katutubong o taal ang Amaya ni nina Taglay inapi lumaban. natutong kaya Lamitan taong Dian at Mangubat na Rajah maliit ay Amaya Si epiko. itinuring makabagong na na bakbakan pelikulang mga sa bayani o bida konseptong ang sa ito Pinanday Amaya. na palabas ang lihis o taliwas rin pa Salazar,hindi nina pamantayangSotto,ito mgaCovar at Sa bida. ng paninindigan ng elemento mga sa isa ang nang-aapi sa kapag ang inaapi ay babae. Ang pakikiisa bida sa inaapi ang at ang masigasig paglaban Lalong inaapi. at babae bata, mga sa bida ng bida trato ang Maganda ng pamilya.kaniyang ng buo pansin pagpapanatiling sa buong kulturang ang sa Nakatuon at nararapat. ng tao o na katutubo maliliit sa kumakatawan ay bida “Ang (12) Salazar Ayonbayani.kina o bida ng dalumat ang inilarawan lumad. mga ng dinidiskursobanwa sa mandirigma pinunong at alabay na punong bilang palabas sa lingkod-bayan ay Amaya Si pagiging bayani.ng usapin sa tungkuling pa higit ay mananaliksik kani-kanilang ng din tingin ng sa pagsasakutuparan ay nabanggit mga taong bilang mga ng lipunan sa katayuan ibang iba’t na lingkod-bayan, ang ito puntong sa alinmang at idiin anuman Mahalagang pangangayaw. sa rajah o datu ang makakasama walang sila, wala kung sapagkat bayani isang kayaw.ayangaway ng Ang pagsasakatuparan ang babaylan isang ng basbas nasa pangangayaw sapagkat ang magaganap hindi ay babaylan walang Kung panday, sino ang gagawa ng armas na gagamitin sa pangangayaw? Bayani si Amaya sa palabas na dinidiskurso kahit wala siyangwala kahit dinidiskurso na palabas Amayasa Bayanisi Bakbakan” Pelikulang sa Pagtingin “Unang manuskritong Sa 100 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 101 Ano-ano nga ba ang katangian ng isang katutubong epiko? layunin layunin kung bakit nilikha ang Amaya, ito ang pagbuhay sa isang limot ng na Filipinas kasaysayan bagama’t kathang-isip ang lahat ng ito. isinasaawit isinasaawit (4) patula at (5) may layunin. Sa mga katangiang ito ng epiko, pasok ang Amaya. Ang katutubong wika, kalinangan at kasaysayan ay itinampok sa palabas na ito. Ang mga umalagad sa diwata Amaya ay at may taglay na kapangyarihan. Maraming rin Ito tauhan. mga ng diyalogo ang kinakanta na Amaya sa eksena ay patula At sa na may tiyak paggamit ng mga matayutay. linyang Nagbigay Nagbigay ng pamantayan si Manuel Arrogante (1963) (1991:81-82) mula ng sa libro mga bilang isang ni katangian tunay na epiko upang ang isang maihanay ay teksto. dapat Ang na isang epiko (1) may katangiang (2) katutubo may o pagsasakatutubo, pagkasupernatural o pagkabayani (3) isinasatono o mas madalas kaysa hindi, ang mga kilos ng bayani ay itinutulak ng mithiin ng pamayanan. nakakarami ang pangunahing motibasyon ng bawat pagkilos. (Sa Ang kagalingan at kapakanan akin ang diin.) ng pamayanan pamayanan ang espesyalisasyon ng mga bagani; ni Barbaza (15) totoong sa kabuoan ng epiko, ang itinataas at pinananatili ay ang na ang salitang (36) at batas; ni Demeterio bilang katwiran bayan ‘bayanihan,’ ay nangangahulugang bagani, na walang ibig sabihin kundi ang pagkilos pagsisilbi sa kapakanan na parang ng barangay mga sa panahon ng kapayapaan, ni Zarate (103) na iral iral ng bayani ay nakakakabit Veneracion sa (162) pagtatatanggol na sa nakasalalay bayan; ang ni lipunang sa Filipinas Austronesyano sa pamamayani ng bagani o mandirigma. Aalalayan nila ang pangangailangang pangalagaan ng Pagtatanggol ng at pinagkukunan ikabubuhay ng katiwasayan. ang teritoryo bilang ay ay mananatili. Ito ang sinabi ni mga Cayanes katutubo (54) ang na salitang kung “bayani,” taal taal sa Sapagkat “bayan.” din sa katutubong imahinasyon, ang ang pangunahing konsepto ng tungkulin ng ay bayani ipagtanggol ang Ibig bayan. sabihin, hindi maaaring umiral ang bayani kung wala ang bayan dahil ang pag- kung kung walang ipinagtatanggol na puod o banwa o bayan o ano kung pa mang katawagang terminong ikinakapit puod at banwa sa paglipas ng panahon, dito. ang konsepto Nagbago nasasakupan kaniyang man na lugar sa para bayani ng pagtatanggol ng ang Scentia Inside june 2016.indd 101 Scentia Inside june2016.indd 102 Victoria... aaa n nnaghlgn g wt hmg pgawt o pag-aawit o himig o awit ng nangangahulugan na pamagat may ay epiko mga sa Karamihan (1) sumusunod: mga gayang 7) (2009:5- Filipinas sa Epiko Mga Asean, Panitikang ng Antolohiya ay ang pagiging babaeng bayani at bida ni Amaya. Sa wakas ng palabas, napagtagumpayanwakas niAmaya angkaniyang laban. Sa Amaya. ni bida at bayani babaeng pagiging ang ay rito.bida kataliwasanAng kahingiangsa lamang ito Pamintuanni sa anuman at alinmang epiko ang taglay na kapangyarihan ng mga maiiwasan Hindi Amaya. ang rin pa pasok inilatag, pamantayang sa paglalakbay mga Ang kasiyahan.Sa pagdiriwango sa nauuwiay epiko katutubong mga minamahal. babaeng ng pag-ibig pagkakamit ng o tribu ng pinuno pagiging pakikipaglaban, sa nito pagkakapanalo ng anyo nasa maaaring ay bayani ng tropeo ang epiko, katutubong mga Sa kalalakihan. ng pananaw sa diin may uusapan naman ang punto-de-bista, ang mga katutubong epiko ay pag- Kung kakatwa. na maituturing pangyayaring at bagay mga man, hindi kung o mahika ng elemento pagkakaroon ilang ang ng ay bahagi ng tradisyong oral. Intrinsikong katangian ng mga epiko kuwento nawalang ibakundi siRajah Mangubat. sa pinakaantagonsita ang na patay kahit Amaya ang sub-plot ng Nagkaroon telebisyon. sa palabas dugtungang mga ng pormula linggong 13 sa mula Amaya ang ekstensiyon ng nagkaroontiyak, ang Ang bersiyon panahon. takdang magiging sa ito mang kahingiang ang pa masasagot Amaya, iba ang may ito Kung sapagkat nito. Bisaya tagpuan kalinangang ng pamamagitan sa rito lumikha lipunang ang Amaya sa ipinakilala na Tunay umalagad. diwata’tpang iba Amayaat ni ahas na kapid ng tulong sa mahika ng elemento Maraming nito. kabuoan sa kabanata na 34 may na Amaya ang episodo maraming ng Binubuo musika. ng ang elemento palabas sa naroon Amaya, salitang ang kahulugan na mga tiyak kanilang ng pagdami ang episodyo. Pasok pa rin at sa pamantayang ito ang Amaya. Wala bersiyon mang maraming ng nila Isa pa ring katangiang mapapansin sa mga epiko ang pagkakaroon inilalarawan ng mga epiko ang mga lipunang lumikha sa kanila (5) dako, kabilang Sa (4) espiritu; mabubuting at anito diwatao mga kahiwagaan: ang natutunghayankaraniwang epiko’y mga Sa (3) palier, alalaong baga’y ang pagkakasunod-sunod ng mga episodyo; pagsasahimig; (2) May iba namang katangiang ibinigay sa epiko mula sa librong sa mula epiko ibinigaysa katangiang namang iba May Kay Pamintuan (81-86) naman na “Ang mga katutubong epiko aa n ma pk’ my aain en kayariang may epiko’y mga ng Lahat 102 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 103 Hinulma ang Amaya sa mga katutubong epiko sa bansa. Sa Kay Kay Almario (43) na “Sagana mismo ang ng panitikang-bayan nang tatlong ulit. Nabuhay siya nang tatlong ulit. At sa dulo, sina isa. pa rin ang itinagna sa isa’t at Bagani Amaya Amaya Amaya kina Rajah Mangubat at Dian Lamitan marami mahal May niyang mga sa ring diwata buhay. humadlang na ikinasawi ng sa pakikipagsapalaran ni Amaya gaya ni Malanduk na pumanig kay Lamitan. Hindi ipinakita sa palabas anak ni Amaya ang na kaniyang kalaban kundi anak ng kalaban Amaya ang na kamag- lalaking kaniyang pinakamamahal, si Bagani. Namatay si Amaya na ahas sapagkat ito ang umalagad na Maraming nagbabantay labanan sa kaniya. ang kinaharap oripun, naging na binukot maging ni ang alipin, at datu isang ng Amaya anak mula sa pagiging natimawa’t naging alabay hanggang sa maging pinuno mandirigma ng at mga lumad. Naging matagal ang pakikipaglaban ni mga mga rekisitong ito ang palabas na Amaya. puod Umalis ni Rajah si Mangubat upang Amaya maghanap sa ng Amaya mga ni ahas na kapanalig kapid Ang na laban. kaniyang sa niya makakatulong ang mahiwagang ito bagay, ang pagkakaroon ng kapatid na ahas na isang umalagad. Matatagpuan ni Amaya ang kaniyang kapid labanan; Ikalima, makikipaglaban ang ibubunyag Ikapito, labanan; bayani ang diwata isang ng nang pipigilin Ikaanim, matagalan; ng diwata na magkamag-anak pala ang bayani at ang kaaway; Ikawalo, mamamatay ang kaniyang bayani; Ikasiyam, mabubuhay muli ang bayani; Ikasampu, bayan; babalik at ang Ikalabing-isa, bayani sa magpapakasal kaniyang ang bayani. Pasok sa epiko, epiko, ito ang magiging tala ng mga anda: Una, aalis ang bayani sa kaniyang bayan; Ikalawa, makatatanggap ang bayani ng isang pook sa bayani ang pupunta o dadalhin Ikatlo, bagay; mahiwagang kung saan naroroon ang isang hinahanap, na ay karaniwan isang mahal sa buhay; Ikaapat, magsisimula ang isang bayani ng isang imbot na dayuhan. Nagbalik ang bayani na isang pulubi o sakitin at sakitin o pulubi isang na bayani ang Nagbalik dayuhan. na imbot magdaraan sa maraming paghamak at pagkadusta. Nagbalik ang at makikilala hindi ng sariling magulang na nakabalatkayo bayani Cruz Kay (292) gagawa na “Kung muling aalis.” o kasintahan kaya tayo ng anda ng morpolohiya na tugma sa ating mga katutubong Filipinas sa ganitong takbo ng pangyayari (morpolohiya ni Propp). Propp). ni (morpolohiya pangyayari ng takbo ganitong sa Filipinas o dambuhala isang sa bayan ang iligtas upang bayani ang Nagbalik salot o upang iligtas ang minamahal sa taksil na karibal o mapag- Scentia Inside june 2016.indd 103 Scentia Inside june2016.indd 104 Victoria... pakikipanayam kay Doctolero (2014)nasambitniyang: Arboleda (13-14) na “… As such, folklore is Kay crucial Kristiyano.to people’s at lives, Muslim pananampalatayang ang dumating pa bago lipunan ng rin dokumento makabuluhang (epiko)ito’y mga ang panitikan; bilang lamang ‘di talaan “mahahalagang na (240) Yu Kay pagtatala.” ng instrumento at kasaysayan ng anyo bilang ay gayon, epiko ang kung lumaganap dito, Dahil epiko. iningatang at nilikha lipi, may bawat Ang salinlahi… na sumusunod mga sa mailipat nilang sinikap na kayamanan at tradisyon kayamanan isang ito, panlipunang isang Naging kalinangan. kanilang ng sisidlan naging ay etnoepiko ang ninuno, mga ating sa “Para na ang dumating (1-2) naman kasaysayan.”Antillon pambansang Kay ng panahon pa maidaragdag bago sinaunang sa May tungkol natin kaalaman na tiyak kakaunting sa Kristiyano.sila lipunan at ating Muslim pananampalatayang ng makabuluhang ito’y rin mga ang dokumento panitikan: bilang lamang hindi epiko mga ang “mahalaga na (3) Castro ni Sabi Filipino. lipunang Makabuluhan ang epiko sa buhay at karanasan ng sinaunang ng karanasan at buhay sa epiko ang Makabuluhan kabayanihan atingmga ng ninuno.Oral ito nanagsasalin- history ka, itinadhanaka for something big). Philippines nakapagisinilang kang may kambal-ahas ay kakaiba paniniwala naman talaga sa Kabisayaan lalo na noongpre spanish kambal-ahas.culturalKabisayaanng ng Na bahagi history (kasi mga anting-anting,etc). parang Gods and Goddesses namay powers nataal sa atingaya ng naglalaman din ito ngmga magic(usually ang mga bidarito ay lang ngkabayanihan ngatingnga ninuno(sa oral kundi history) katangiangtaglay nito. Angmga epiko natinaynaglalaman hindi mga additionalnababasahinsapananalasiksikginawa namin. kasi consultantmga yung history nagbigaynamin ang saakinng siyempre kailanganpayo ang mga ng eksperto.tulong Malaking sa amin. nakipag- coordinate din akopara saUP maygagabay nahistorian history,ating ng pagsasaliksik. Ofcourse,aking bahagi ng bilang epikohalos lahatng ang Filipinas, kasama ng pagbabasa naang lahi. Gayaiba pangepiko.Hudhud, ninaLam-áng,ang Binasako Ang epiko, sa batayan ngFilipinas, ay pagsasabuhayng nghistory Kaya ganoon siAmaya. Maypower siya e.Isinilangnamay Now, dahilbinasako angmga epiko kaya nakita ko angmga Importante iyon natamalalamanin kuwento ang ng kaya 104 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 105 Marahil, higit na makatutulong ang depinisyong nagsasabi kung nagsasabi kung ang depinisyong higit na makatutulong Marahil, ano ang ikinatatampok ng “bago.” Ang “bago” ay ang umiba sa luma “bago” Ang ng “bago.” ano ang ikinatatampok at kabatiran ng kaalaman ay nakapagdudulot at sa pag-ibang iyon na hindi natin pa at alam batid. Maaaring ang ay may idinudulot o sa pamamaraan. o sa nilalaman kinalaman sa anyo Nagbagong-bihis Nagbagong-bihis na ng ang mga anyo soap opera. Nagbago na Sa modernong panahon, lumitaw at gumitaw ang epikseryeng ang epikseryeng at gumitaw panahon, Sa lumitaw modernong dugtungang dugtungang palabas. Kung dati-rati ang diin ng mga soap opera ay laan sa mga maybahay at kasambahay na nasa kani-kanilang rin marahil talaga para mabago kasalukuyang konteksto ng ang mga patalastas sa taguring telebisyon sa mga soap opera. dugtungang Sa kuwento, hindi na nalilimita sa sabong panlaba ang mga komersiyal. Ibang-iba na ang mga komersiyal na isinisingit sa uri ganitong ng mga dugtungang palabas. Hindi na ito limitado sa sabon. Lahat na ng uri sa ng mga patalastas matutunghayan ay rin ang anyo, pokus, estilo at nilalaman nito. Kung dati-rati ang mga soap opera ay tinawag na soap opera sapagkat mga sabong panlaba ang pangunahing patalastas o komersiyal anyo sa ganitong ng mga dugtungang palabas sa telebisyon, panahon na nito bilang bakas ng nakaraan. Kung ang mga pelikulang bakbakan bakbakan pelikulang mga ang Kung nakaraan. ng bakas bilang nito ay itinuring nina Salazar et al (1989) na modernong epiko, hindi nito? sa taguring epikserye lamang ang Amaya karapat-dapat ba’t Ukol sa kabaguhan ng palabas na Amaya, mahalagang sipiin ang bago: ano ang kung (310) sa konsepto sinabi ni Lumbera maraming panahon, ang kabaguhang ito ng Amaya bilang epikserye epikserye bilang Amaya ng ito kabaguhang ang panahon, maraming diskurso matuling ng lulumain na kasaysayan na ganap nang isa ay Dito telebisyon. sa palabas dugtungang mga sa pagbabago mga ng tiyak isang sa lumitaw epikong ang uungkatin at uukilkilin naman titingin ang salinlahi namang susunod Ang 21. siglo ng panahon na batas at moralidad na itinataguyod at isinasabuhay ng pamayanan. pamayanan. ng isinasabuhay at itinataguyod na moralidad at batas salaming ay pag-iral, nitong lantay sa epiko, ang salita, madali’t Sa nito.” umaawit mamamayang ng mga kamalayan humuhubog sa Amaya sa kamalayan ng mga manonood nito. Sa pagdaan ng and it is a key to understanding a people’s culture and worldview. worldview. and culture people’s a understanding to key a is it and tradisyong ng bahagi na epiko sinaunang “Ang na (58) Coroza Kay pabigkas o panitikang ay isang bayan gunita ng lahi. Nakatanghal mga ang hinahango Dito nito. pinagmulan lahing ng ideal mga ang Scentia Inside june 2016.indd 105 Scentia Inside june2016.indd 106 Victoria... utnag uet s tlbso. aa a tn pinipiling itong na Wala telebisyon. sa kuwento dugtungang mga ng na sumusubaybay at nakakapanood ay tao ng uri ng na Lahat opera. soap ay dati tawagin kung na palabas dugtungang mga ng manonood pinaglalaanang ang rin na nagbago tahanan, esyn g B-B2 Ag rmrm o aotsi ay hapontastic o dramarama Ang ABS-CBN2. ng bersiyon estasyong kani-kaniyang kinahuhumalingan. sa manonood mga ng gabi-gabi sinusubaybayan ang Ito tawag satuloy-tuloy owalangna pagtutokpuknat saprogramang alas-onse. ng nagtatapos programang hanggang pinakadulong alas-sais sa mula gabi sa palabas mga sa tumutukoy ay bida primetime o telebabad Ang ABS-CBN2. ng bida primetime na hindimatatagpuansatotoong buhay orealidad. kakaibang ng nilalang bato, malikhaing isang anyong mang pa pagkakaroonano kung o kakambal espiritu, ng pakpak, paglunok ng lakas, pagkakaroon pambihirang duwende, lumipad, tubig, anino, kakayahang isda, kalahating tao, hangin kalahating apoy, lupa, tubig, o ng kapangyarihan may mundo, may maaaring kakaibang ay dito tauhan mga Ang bagay. na supernatural mga at kababalaghan engkanto, mahika, temang puno ay kuwento ang ng madalas na palabas dugtungang mga o sa telefantasya fantaserye ang Tumutukoy Kapuso. ang naman may Telefantasya Kapamilya, ang fantaserye may Kung GMA7. at ABS-CBN2 ang Filipinas, sa estasyon higanteng dalawang ng ito tapatan ay Madalas programa.dugtungang kani-kanilang ng estasyonbawat ang pantawag ring na sari-sarili may bansa, nagmulang ito saan kung depende dito tawag ibang iba’t ang sumulpot kaya’t kung opera. Kung dati-rati ay umaangkat ng mga palabas sa ibang bansa na dapatitong ipalabas. oras sa konsepto ang maging na nagbago na Malinaw telebisyon. hapon Umaga, sa palabas dugtungang nang mapapanood nito.may ay gabi hanggang timeslot ang rin na nagbago kasambahay, ang ito mga sapagkato tahanan ng ilaw mga ng pamamahinga ng oras telebisyon kadalasang sa programa panghapong mga sa sa pagtatalaytay o oras ang katergoryainilalaan ay opera soap mga ang mang dati-rati Kung lipunan. pa ano kung o relihiyon paniniwala, trabaho, ng uri edad, lipunan, sa katayuan kasarian, ug a daaaa n GA, aotsi nmn ang naman hapontastic GMA7, ang dramarama may Kung ng ito naman tinapatan GMA7, ang telebabad may Kung soap sa pangalan at katawagan maraming ng na Nagkaroon 106 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 107 Kaiba sa ng teleepiko ABS-CBN 2 na ang isinatelebisyon isang Ano naman ang epikserye? Higit lalo, ano ang epikseryeng Ang buong diskurso sa papel na ito ay tungkol sa epikserye. Dumating Dumating din ang panahon ng sineserye ng ABS-CBN2 at ang makapangyarihang espada, ang Amaya ay ibinatay sa isang tiyak na paniniwala ayon kay Alcina tungkol sa kambal-ahas at ang panahunan nito ay bago dumating ang pananakop ng mga inilaan para sa telebisyon. Amaya sa Unang telebisyon at isinalang sadyang inilaan at ito midyum. sa Hindi isinilang ganitong ito uri ang ipinalabas ng bilang pelikula. Kaiba na lalaki ang bida, sa babae ang bayani at Panday bida sa Amaya, si Marian Rivera. Kaiba sa Panday na nilikha ng malikhaing haraya gamit katawagan sa mga dugtungang palabas sa telebisyon ang konsepto konsepto ang telebisyon sa palabas dugtungang mga sa katawagan ng epikserye ng GMA7 upang itapat lamang sa teleepiko ng ABS- CBN2? (Fernando Flavio ni pinagbibidahan na Panday pelikulang na sikat Poe, Jr.), ang epikseryeng Amaya ay orihinal na konseptong teleepiko teleepiko sa mga ng kuwento na kabayanihan halata sa paggamit ng salitang epiko. Isinatelebisyon ang naunang palabas na (111). ng Panday sine katulad Filipino? Hindi kaya’t tulad ng mga unang diskurso sa mga maituturing na adaptasyon ang ganitong uri ng mga palabas. palabas. uri ng mga ang ganitong adaptasyon maituturing na ang kauna-unahang o claim ng GMA7 na Amaya Ang reklamasyon epikserye sa mga dugtungang palabas sa telebisyon. Sa papel ni Hernando, may sumulpot nang termino o konsepto programang tungkol hango sa sa epiko, ito ang teleepiko. Tumutukoy ang ng panibagong-anyo at interpretasyon sa tulong ng mga bagong artista, bagong lokasyon, bagong iskrip at bago kung sapagkat ano muling pa mang ginawa man sa sa orihinal na kasalukuyan. kuwento ngunit ang May konsepto ay hinango paglilihis sa mga orihinal at klasikong pelikulang Filipino. Sa madaling salita, tinumbasan tinumbasan naman ito ng sinenovela ng GMA7. o sinenovela Ang ay sineserye isang uri ng mga dugtungang sa palabas na sine mula na ginawan ng binigyan na pelikula klasikong mga sa hango ay remake Ito pantelebisyon. saka isinerye sa mga palabas- tumutukoy tumutukoy naman sa mga dugtungang programa o marathon ng sa mga palabas-pantelebisyon hapon. Sunod-sunod itong palabas na matutunghayan pagkatapos ng Showtime sa ABS-CBN2 at Eat pagbabalita. GMA7 at bago ang naman sa Bulaga Scentia Inside june 2016.indd 107 Scentia Inside june2016.indd 108 Victoria... Espanyol. Dugtong paniDoctolero (2012)na: y attrn n itresuaia n tkt. sn eksena, Isang teksto. ng intertekstuwalidad na maituturing ay nito pagkakaiba o pagkakapareho ang man negatibo o positibo ito sa: na intertekstuwalidad ng anumang teksto. Kay Gee (45) tumutukoy nmn bgy a a kunyn a b o s pn bagay, pang isa o iba sa kaugnayan may na bagay Anumang Sa tanglaw ng diskursong ito sa Amaya, papasok ang tinatawag kapagepiko, sinabing itmeansgrand. Pero saAmaya, aware ako the know willrealize are words taken from someother source. or indirectly quote itorcan justallude to what hearers orreaders in process we will call intertextuality. It can directly quote another text or written inthesame oradifferent language. of This variety a sort ofswitchingby incorporating words from another text spoken naman saatingmga epiko. ay mulasaatinghistory. At angadventures niAmaya aypatterned ang fictional characters, na peroniya, angsetting angkulturang ginamitnamin kahit Amaya, ang Pero kalawakan. sa galing na kanluranin nanagkaroon ng power dahil sa pinanday na meteor konseptong ang filipinized lang Ginawa Filipino. kulturang siya rin Thor etc). Hindi naman nila tinalakay ngFilipinas, hindi ang history puwedeng sabihinghalaw sa kanluraning konsepto (aka Superman, ng Filipinas?Wala. Malaki. AngABS? Panday ba aymaykinalamansahistory ABS ng ang title kaya nagingAmaya. niya pala.Latergawingnaisip na namin lang na mas commercial titleunang ang Amaya. ng Ito aySultana. Iyonworking ang title (by usingthe babaylan, binukot, babainglider). Note: Hindipa Amaya ginawang alipin.Soapnasoapiyan, hindiba? ko parinsaAmaya. Si Amaya bilangisangbinukot (prinsesa) pero ng “babaingpinabagsakatinapi.” Soap cliche iyan. Pero ginamit namin itomga ng traditional formula nataal namansasoap.Gaya epiko, ganoon dinangginawa naminkay Amaya. At saka pinasukan mgaang bayaningbida (nakadalasan mgaay lalaki ) saating ipinatern ko angAmaya samga epiko ngFilipinas. na hindilangsalaki ng production angkahulugan noon.Kasi nga, Ang epikserye kungAng epikserye ganoon aymula sa salitang epiko. Sasoap, A text spoken oflanguage orwritten will accomplish inonevariety Pandaysi Dahil may espadana sa kalawakannagmula na ay Anokaibahanang Amaya na epikserye ng sa teleepiko GMA ng ng Pero nabigyan ngbagong bihiskasi ginamitkokultura angating Hindi ko kinopya ha?Patterned.Kung gaano kalakas oka-powerful 108 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM Mga Epiko sa/ Epiko Mga Lam-Ang at Labaw Labaw at Lam-Ang ng Filipinas: Biag ni 109 Filipino Ang Kabayanihan ni Ang Kabayanihan Amaya at ang Epikseryeng at ang Epikseryeng Amaya the Palace Korean Wave: Wave: Korean Jumong at Jewel in Jumong at Jewel Malinaw Malinaw na nabuo ang Amaya sa tulong ng dalawang Basically Basically the property texts have of being full of snatches, May kaugnayan ang maraming teksto sa isa’t isa gaya ng Ang Amaya bilang epiko ay hinulma naman sa mga katutubong epiko ng/sa bansa. Malaking salik ang pagbabasa ng mga epiko sa Filipinas upang makitang intertekstuwalidad ito sa diskurso idinulot o ibinunga ng tinatawag na Korean na Wave nagtampok gaya kasaysayan sa at kaniyang nakaangkla Korea ng kalinangang palabas dugtungang sa binuo Palace,” The in “Jewel at “Jumong” ng sa telebisyon ang epikseryeng Filipino tapatan gaya kahit paano ang ng daluyong na ito Amaya sa telebisyong Filipino. upang puwersang pinaghanguan nito. Isang diyalektikal na pagtatalaban na diyalektikal Isang nito. pinaghanguan puwersang ng tekstong kanluranin at isa namang katutubo. Sa epektong maraming maraming eksena sa Amaya epikong mayroon ang na bansa gayundin sa hamon ng tinatawag na hinulma sa mga Korean Wave sa katutubong iba’t ibang dako ng daigdig. Gamit ang binuong ilustrasyong pantulong, nasa ibaba ang ang Amaya: nabuo o nahulma konsepto kung paano which which may be explicitly demarcated or merged in, and which the and so forth. echo ironically contradict, assimilate, may text nangyari sa palabas na Amaya. Kung pakasusuriing mabuti, isang isang salita, isang tagpo, isang pinaggalingan kasuotan at na may isinuot direktahang anyo sa ng isa intertekstuwalidad. Kay pang Fairclough ay: intertekstuwalidad panibagong (84) naman, teksto ang ay Scentia Inside june 2016.indd 109 Scentia Inside june2016.indd 110 Victoria... aan poaoit, aan byn, aan mniim at mandirigma babaeng bayani, babaeng protagonista, babaeng ay Amaya si dinidiskurso, na palabas Sa nito. lalaki bida o na bayani ang epiko mga sa diskurso katutubong sa pagdestrungka na lamang naganap May Amaya. ng gaya Filipino epikseryeng ng a ugui n ma aa s pgaaupy g g lalaking mga ng pagtatagumpay sa babae mga ng tungkulin sa tinatawag na rarang. Ilan lamang ito sa mga epikong nagtatampok na pating dambuhalang sa nagkahiwa-hiwalaydahil butong mga kaniyangang mahanap Cannoyanna Ines ni pagpupumilit sa ang sa pakikipaglaban. Sa epikong Lam-ang ay muling nabuhay si Lam- sila namamahinga tuwing sa makakain kanilang ng naghahandog ang nila ina mga ay Aliguyon epikong Sa Handiong. si lamang na lalaking bayani ng epikong Bikol ang kaya’tahas babaeng ng sa Napaibig wakasOriol. si ay ng Handiong ni epiko’y kahinaan natutula puso ng baboy-damo. Sa epikong Ibalon ay mababasang ang naging ang nagbunyag ng sekreto na babae ang kamatayan ni bilang Saragnaya ayAlunsina nasa Si Alunsina. si na asawa kaniyang ang ay nakatulong Ang Saragnaya. si hindi Donggon Labaw ay ni mapatay-patay Donggon Labaw epikong Sa babae.” ay likod nasa ang lalaki ng tagumpayTagalog “Sa kasabihang na lumang ang paano kahit katotohanan May bayani. lalaking mga ang magtagumpay upang babae mga ang ginampanan ring pa sentral may bansa, sa natuklasang kaniyang mananaliksik, bagama’tbayanimgapawang ang epiko katutubongmgalalaki sa ng pagbabasa Sa banwa. ng mga lumad ang pagtitiwalang pamunuan ni Amaya ang kanilang pagpapasiya,kaniyaibinigayat sa paninindigan isip, sariling may babaeng Bilang ito. hamong ng lahat ang niyanapagtagumpayan Amaya, ni kinaharap na pagsubok mga ng harap Sa ng lumad. banwa mga sa kaniya sa ibinigay pagkilalang at pagpipitagan ng ganitong uringtekstong panliteratura. sa bayani lalaking ang idestrungka pagtatangkang may na pa iba at Ibalon Sandayo, Agyu, Donggon, Labaw Aliguyon, Lam-ang, ng gayaAmaya ng epiko pagiging sa sa hulmahan naging naman ang Filipinas epiko katutubong mga Ang Amaya. ng sa pagkakalikha inspirasyon naging na drama period mga na maituturing na Palace” the in “Jewel at “Jumong” ng partikularWave Korean ng epekto ang Amaya. Malaki ang teksto pinagbukalang mgamay na babaeng pinuno. Sa tanglaw ng pananaw na feminismo, bayani si Amaya gaya Amaya si bayani feminismo, na pananaw ng tanglaw Sa ilustrasyon na itaas sa lamang ipinapakita sabi, madaling Sa 110 6/27/2016 9:39:59 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:39:59 AM 111 basta matatalo sa anumang uri ng pakikipaglaban. may Bagama’t ilang eksenang inaapi at umiiyak si Amaya, bahagi lamang ito ng pormula ng isang matatawag na soap opera upang mapanatili kapanalig. kapanalig. Makailang ulit ding tinaggihan ni Amaya ang alok handog at na pag-ibig ni Bagani para sa banwang kaniyang piniling pamunuan. Sa huli, nakuha ni Amaya Tinagurian ang kaniya. sa ibigay na laan respeto, at ukol paghanga sadyang pagtitiwalang at siyang pinakamagaling na babaeng hindi basta- bunggaitan o diwatang panahon. Itinuring din siyang mandirigma sa kaniyang at matiwasay para sa kani-kanilang buhay. Maraming pagkakataon pagkakataon Maraming buhay. kani-kanilang sa para matiwasay at tulad nina Lamitan at Marikit na sila mismo ang nakikipaglaban ng kanilang karapatan na sipingan ng kanilang asawa. Si Amaya sa kampilan na naman buong na ng nagsanay ay husay paghawak kaniyang lalaking mga ng hangaan upang kaniya sa nagbigay-daan Alunsina ay buong tapang na sinugod si Lamitan kahit ang kapalit kapalit ang kahit Lamitan si sinugod na tapang buong ay Alunsina nito ay malagay sa panganib ang kaniyang buhay. Si Dal’lang ay kaligtasan sa para lahat ang gagawin na ina na mapagmahal isang ng kaniyang anak. Ang ilan sa mga babaeng tauhang malaya nang ito sila Nakapagpapasiya ay bibig. sa mga busal walang babaeng sa mga desisyong ginagawa niya sa Si buhay. Marikit ay matatag at matalinong babae na nalagpasan at ang sinikap matinding makahanap depresyon ng lalaking magiging sa kasangkapan paghihiganti niya sa kaniyang ina na si anumang sa umuurong hindi na mandirigma na matapang naging Lamitan. Si Binayaan ay labanan kahit pa mga lalaki ang kaniyang makakasagupa. Si niya ang pagbaliw-baliwan upang hindi iwan ang puod na matagal matagal na puod ang iwan hindi upang pagbaliw-baliwan ang niya niyang pinamunuan kasama si Rajah Mangubat. Estratehiya niya ito upang patuloy na manmanan ang bawat kilos ni Lamitan. Si Hara Lingayan ay butihing asawa ni Rajah Mangubat na patas sa kanilang mga nasasakupan. Lagi siyang nasa panig ng katwiran maging bagani ay ng banyuhay katatagan ni bilang Amaya babae. Si Lamitan ay may napakalakas na personalidad kaya lamang ay ginamit sa kasamaan. Si Uray ay Hilway matapang at matalinong upang punong na babaylan kinasangkapan ang pagbaliw-baliwan iligtas ang kaniyang sarili sa tiyak na kapahamakan. Ginawa rin bayani. bayani. Katuwang ng lalaki ang babae itinampok ang Sa palabas na Amaya, buhay. pagsubok sa sa kanilang maraming hamon at pagiging sa Mula Amaya. ni ito Pinangunahan babae. mga ng lakas binukot na naging oripun kinalaunan ay naging alabay hanggang Scentia Inside june 2016.indd 111 Scentia Inside june2016.indd 112 Victoria... sa pangkating “Filipino” ang mga katutubong tulad niya na anak na niya tulad katutubong mga isama ang “Filipino” pangkating na sa nangampanya unang ang Rizal sina Anupa’t sa kolonya. dito isinilang na Espanyol sa peninsula mulang na ang Espanyol ibukod upang tao Prinsipe sa pantawag noo’y ginamit itong ng Una karangalan II. Felipe sa kapuluan ating ni ibininyag sa pangalang Villalobos ang Filipinas- ng pangngalan/pang-uri kaugnay bilang anumang sa nagsimula tiyakang ay “Filipino” ang kasaysayan, ating Sa salita. na hiram isang ay “Filipino” ang ito, kontrobersiyang sa umigkas na termino ibang ng “Tulad na kabuoan.” (Saakinangdiin.) ng naghahanap Filipinong mga ng katawan at kamalayan ng din pamamagitan sa pagkakakilanlan at pagsasakatutubo katutubo, mga ang rin pa makikilala kultura, sinaunang pira- ng sa hibla kaya’tpirasong kung nawala tuluyang hindi ngunit ito Nabasag ang dumating pagkakakilanlan. katutubong ang Nang nabasag tuluyang Kastila, kolonyalismo.mga ng panahon mahabang ng sapagkatFilipino ng naiugatkamalayansa katawanat epektoang kaakuhan sa paghahanap ang komplikado Naging kaniya/kanila. nakadikit sa usapin kung sino, kailan at paano laging ayang tao pagkakakilala ng sa grupo o isa ang pagkakakilanlan bang natatangi may kung isa alamin ng pagtatangkang Ang identidad politikal. ng diskursong diskurso ring ng ito Pinalitan (11-12), Filipino. mga Nuncio ng Kay Filipino. tumutukoykatanungangkatauhan ang sa terminong na masalimuot “Naging ang muna linawin Sandayo. Aniya: sa gaya epiko katutubong mga sa kahit babae ng lakas ang niya Amaya. Sa isinulat na Panimula ni Antonio (365-6) pinatutunayan ng tagapagtangkilik madlang ng kapanabikan ng pagbinbin ang Binigyang-depinisyon naman ni Almario (25-26) ang Filipino ang (25-26) Almario ni naman Binigyang-depinisyon Bago tuluyang idiskurso ang epikseryeng Filipino, mahalagang tumangay sakaniyang kaluluwa. (Saakinangsalungguhit.) matalomuli nang babaeng amasonani BolakSondayangna tinulungansa paghahanapkay niBenobong Sandayo nanabuhay Dumalinao samantalangnaman saSandayo siBolakSonday ay ni Pailalam ri Bolak ang tauhang siSakandal sa Ang Gumam sa matatapanglumalaban kungna babaeng kinakailangan. Binuhay siyangang tauhangpangunahing babae sabawat salaysay.Sila’y Mapapansin natin na si Pailalamna Mapapansin natin si BolakSonday Bolak at ri 112 6/27/2016 9:40:00 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:40:00 AM 113 Sa mahabang diskursong isinagawa, narito ang inilalapag at Sa pananaliksik na ito, tumutukoy ang Filipino bilang pang-uri bilang Filipino ang tumutukoy ito, na pananaliksik Sa ipinapanganak ipinapanganak na sinasamahan ng mga alalaong ito baga sa kanilang pangangayaw, may kambal-ahas sa kanilang pakikidigma ay at pandarambong.” palagian Karagdagan, ang silang inihahatag na kahulugan ng isang maituturing Filipino. na Epikseryeng Filipino ang epikseryeng Amaya sa mga sumusunod na dahilan: Una, taglay nito ang pagkakaroon ng bidang may babae kakaibang na kapangyarihang ibinatay sa paniniwala ng mga Bisaya tungkol sa kambal-ahas. Ayon kay Villan (181) na sinabi naman ni Alcina (246) na, “Pagkat sinasabi nilang lahat ng at kasaysayan ay sa taal konstelasyon buong nito produksiyon ay mga Filipino mula sa na Filipino artista, at manunulat, direktor at ang iba pang sangkap o mga elemento sa palabas na Amaya. bumubuong sa bayan ang pinakamataas na uri ng pag-ibig, isang damdaming at sa nakapagpapalaya “nagpapadakila,” tao mula sa kumunoy ng at dehenerasyon.” diskriminasyon sa isang dugtungang palabas na ang ginamit na wika, kalinangan ang diwa ang ng diwa Himagsikang 1896. Ito, halimbawa, ang nais tukuyin ni Jacinto sa buhay na kailangang gugulin para sa “isang at mahal banal na kadahilanan” at nakatuon sa pagdalumat ni Rizal sa tinatawag niyang “amor patrio.” Ang pag-ibig sa tinubuang lupa. Ang pag-ibig na simula at wakas ng pagiging “Filipino” alinsunod sa ng Kartilya Katipunan. na Ayon rin kay Bonifacio, ang pag-ibig abakadang abakadang walang Noong titik pang F. 1987 ay dapat ipatigil ang paggamit ng “Pilipino” at ”Pilipinas” bagong dahil alpabetong may F sa kasama ng pagpapaturo pito pang ng dagdag na titik. Mayroon bang “Filipino”? Mayroon. Ito ang adhika ng pagsisikap nina Rizal na maging karapat-dapat sa pangalang “Filipino.” Ito mamamayan at mamamayan kultura nito. mang Tinawag “Philippines” ng mga Amerikano ang kapuluan, nanatiling pantawag sa mamamayan at kultura nito Nagkaroon ito ang ng “Pilipino,” “Filipino.” anyong ng gaya opisyal na pangyayaring tinawag na “Pilipinas” ang ating bansa noong panahon ng Hapones, dahil sa pagpapairal ng isang mariwasa at ilustrado. Nais ng ating mga Propagandista na ituring ituring na Propagandista mga ating ng Nais ilustrado. at mariwasa silang mamamayan ng Espanya at magkaroon ng laya’t karapatan. Itinatatag sa Republikang kapantay Malolos ang sa Filipinas na pantawag bilang “Filipino” ang at bansa ating ng pangalan bilang Scentia Inside june 2016.indd 113 Scentia Inside june2016.indd 114 Victoria... y aa aiag aatr a iapnn a uet. Ang babaeng kuwento. bilang pagkatao sa kaniyang nasa ginampanan ay ito na kapangyarihang sa karakter kaniyang limitado nasa lamang ay hindi ay Amayaniyakapangyarihanmismo Ang kapid-ahas. pagkakaroonniyang ni ito kapangyarihang iiio ua a b’ iag ao g as, n epikseryeng pagpapakahulugan. ang Matatagpuan sa Amaya bansa, ang ugat ng ng katutubong dako na kulturalterminolohiyang ng mgakargado ng bukal ay Filipino ibang iba’t sa mula Filipino kalinangang ng pagtatampok sa diin na kalinangang malalim o pagsusulong ng ito lantarang walang na Panday ng gaya teleepiko naglalarawan sa Kaiba Filipino. kung palabas dugtungang isang ang Filipino epikseryeng Pangatlo, bansa. sa matatagpuan wikang ibang ng kapangyarihan sa nagtititiwala at naniniwalaay Tagalog,wikangdiyalogo sa epikseryengang Filipino ang lamang bumalong na Panday ng gaya teleepiko sa Kaiba ibang bansa. iba’tng dako sa at mula wika na kumikilala rehiyonal mga sapagkat ng ito tumatanggap pambansa wikang ng sa pagpapayaman Filipino epikseryeng isang ng ambag ang Malaki 6. seksiyon 14 artikulo Filipinas ng Konstitusyon ng isinasaad sa pagtalima o pagtupad sa ito Nakatulong Amaya. ng banghay ng panahon at sa ng mga pagkakataon salitang Bisaya bagkus isinakonteksto maraming sa hinihinging lunan pagpasok ang pilit sa Hindi tauhan. mga ng Tagalogdiyalogo mga mismong at Bisaya wikang sa ang Nagsalikop Bisaya. Amaya sa mula ang wika katutubong Konsistent mga bernakular. ng paggamit wikang ang Amaya sa ang show katatawanano kung hindi naman “wika ng ginagawang katulong” ang Bisaya, sineryoso na paggamitmgasa katutubong wika partikular mgasa sitcom gago madalas Kung telebisyon. sa palabas dugtungang ng prebilihiyonglengguwahe pretihiyoat lehitimo, bilang kinasangkapan ay Amaya sa Bisaya wikang ang ng ipinamalas ng gaya bansa Amaya. ng Kaiba sa lahat ng wika palabas na matutunghayan sa katutubongtelebisyon, mga Pangalawa, sa ito Filipino. epikseryeng kumikilala kung palabas o teksto isang isang ang Filipino epikseryeng sa kabayanihan kasarian ang at pinipiling walang bayani sabi, na madaling mas ituring Sa mandirigma. maaaring na kasarian lehitimong bilang babae epikseryengang isang Filipino ng bayaniKinikilala bida. at ang pawanglalaki o pulos teleepikona nakagawiango epiko mga ang isang na epikseryeng Filipino ay ito may pagtatangkang idestrungka puntong ang sa idiin Mahalagang mandirigma. at bayani 114 6/27/2016 9:40:00 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:40:00 AM 115 pagkakalapat ng palabas na Amaya ang kasaysayang nakasulat sa ng pagkakalapat palabas ang na kasaysayang Amaya mga libro at dokumentong pangkasaysayan. Pagtatangka ng lahing itong Filipino. Sabi sa nga palabat ng ang kasaysayan buhayin Filipino. Bali-baligtarin man ang sitwasyon, kathang-kasaysayan rin pa Filipino kasaysayang Amaya, sa itinanghal ng lahat ang man itong maituturing na wala sa ibang lahi o kung mayroon man ay masasabing may kaibahan pa rin sa Filipino. kasaysayang Gaano man ito kalayo o kalapit, kahungkag o naganap katapat sa sa kasaysayang bansa, ang mahalaga, sinikap sa pagkakahulma at gawain ng gawain babae at lalaki, sinaunang pagkain at inumin, moog na pananampalataya sa mga bathala’t umalagad at ng ng pananakop hinabing Kastila kasaysayan. mga ebidensiya ay ang mismong Mahalagang idiin na may pinagbatayang historikal na datos ang kuwento ng/sa Amaya. At ang kasaysayang ito ay kasaysayang mismo ay isang kathang-isip gaya ng iba pang mga epiko sa bansa, sa epiko mga pang iba ng gaya kathang-isip isang ay mismo sa Filipinas ng nakalipas ang sariwain na Amaya ang mapangahas tulong ng uri ng lipunan, katutubong sistema ng musika pagsulat, pakikipagkalakalan at sa iba’t kasangkapan, ibang dayuhan, ang katutubong kasuotan, ritwal sa pagpapakasal, mga tiyak na na ito ay taal sa buhay at karanasan ng mga sinaunang Filipino na Filipino sinaunang mga ng at karanasan buhay taal sa ay ito na hanggang sa kasalukuyan ay patuloy pa rin ang pag-iral nito sa buhay at kasaysayan ng mga Filipino ang isang Filipino. dugtungang palabas pinagbabatayan kung may Pang-apat, epikseryeng ang man kasaysayan Hinabing bansa. sa kasaysayan na tiyak itong kuwento ang sapagkat Amaya sa itinampok pangyayaring ng lahat ng mga salitang kargado ng kultural ginamit na pagpapakahulugan sa na Amaya sa karanasan, pag-unawa pag-iisip sa at paniniwala naging ng mga takbo May sinaunang mga ng Filipino. puna, buhay, kritika o kataliwasan mahalagang idiin man na ang sa 10 parametrong binanggit kalinangang sa pag-aaral ito, upang matawag na epikseryeng Filipino ang isang palabas. dugtungang Ang mga isang ng lamang masasapol at terminong mauunawaan ay pagpapakahulugan ito na kargado Filipinong ng taal ang kultural dalumat na sa mga terminong lugar at lahing pinagmulan at kinalakihan. ito Napakalaki ang tulong sa kaniyang kalinangan kalinangan at kasaysayan ng mga Filipino. Ang mga binukot, terminong oripun, batuk, pangangayaw, babaylan, puod, kampilan, bakunawa, pruweba karakoa, nang sapat ay kalinangan katutubong ng tagapaglarawan umalagad at marami pang wikang Scentia Inside june 2016.indd 115 Scentia Inside june2016.indd 116 Victoria... truly proud of our race.” Panlima, kung may naganap na Korean na naganap may kung race.”Panlima, our of proud truly forgotten by history, this will re-awaken our consciousness and be country-AMAYA.the eraalmost an of times and life Reflectingthe in epicseryeonly and first very the is This Amaya(2014), sa DVD sa loob ng tatlong buwan o 13 linggo (Villanueva: 137). Sentido 137). (Villanueva: linggo 13 na o buwan tatlong ng loob orihinal sa Sa telebisyon. ito lamang tumatagal palabas, sa dugtungang anumang ng pormula palabas dugtungang sa buwan walong ng loob Amayasa epikseryengayAng tumagal kinakanta. o binibigkaskapag nito tagal o haba ang bansa epikosa alinmang ng Katangian telebisyon. sa pag-ere sa ito tumagal kung palabas isang dugtungang ang isang ang sino Filipino epikseryeng Pang-anim, at Filipino. ano kung aprokisimasyon ng at lahat romanisasyon At Filipino. sa laan hinabing pangyayari sa Amaya at ay maituturing na representasyon, para Filipino epikseryeng ng lumikha Filipino. na Amaya ng pagtatangka na lahing mapangahas ay ito Bagkus ng ito kabuoan Hindi na bayan. ito disertasyong sa ng pagmamahal sinasabi ng lagusan at pintungan ang rin ng pagmamahal sa sarili at bayan. Sa kahuli-hulihan, nasa wika pa Tagalog,Bisayaat wikang diwa mananariwaang ang nagsanib na ang naroroon ay nito pagkatao at pagka-Filipino. bahagi Sa gamit pa lamang na ng wikang Filipino pilas mga sa katauhan, buong kaniyang ng paglalarawan na ganap ito man Hindi identidad. at isang Filipino na naghahanap ngayon ng kaniyang pagkakakilanlan na naranasan. Ang pakiramdaman na ito ay nararamdaman din ng at kalinangan kasaysayang sa hinulma sa Amaya sarili gayong hindi man kaniyangniya ito aktuwal ang niya maiuugnay sapagkat nangibang-bansa na Filipino isang ang Filipino pagmamalaking ang mababakas na nabanggit teoryangdalawangesensiya ng ang Naroon Amaya. na palabas ng tulong sa Filipino mga nag- sa uugnay taling o buhol ang rin pa naroon pagmamalaki, Kung man Hawaii. hindi at Canada California, ibang ng iba’t gaya Amerika sa ng Amaya bahagi ng nanonood na Filipino mga sa ngayon makakaramdam ng pagmamalaki ang isang lahi gaya ng nangyayari aynito panonood sa kung palabas isang ang EpikseryengFilipino Amaya. ng pamamagitan sa Filipino kasaysayang at teoryang kalinangan ang idiin mahalagang sa pagbuhay sa Imagination Dialogical at din, Communities Imagined likhang-isip isang ay ito Korea na nakilala sa iba’t ibang dako ng Asya at ng mundo gayong ng kasaysayan at kalinangan mayamang sa nagtampok na Wave 116 6/27/2016 9:40:00 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:40:00 AM 117 epikseryeng epikseryeng gaya ng Amaya ay tinapos at natapos nang akma sa target na run time nito at nagkaroon pa ng ekstensiyon sa ng “Indio,” ng GMA7 ay hindi ito tumagal sa ere. Mahihinuha rin na rin Mahihinuha ere. sa tumagal ito hindi ay GMA7 ng “Indio,” ng nang ipalabas ang epikserye. Epic fantasy ang ikinapit “Indio,” sa Indio. Gayundin ang “Juan hindi ito de la kinapitan Cruz” ng ABS-CBN. Hindi ng ito tinawag na bayani lalaking isang ng epikserye ito kuwento bagkus sapagkat taguring ito horror” “fantasy na kalahating tao at kahalating aswang. Samantalang ang isang diskurso ng programa nito. Ito ang programang hindi basta pinutol pinutol basta hindi programang ang Ito nito. programa ng diskurso sa samot-saring dahilan. Kaiba sa Panday sa ABS-CBN 2, putol- putol ang pagpapalabas nito. Nagsimula ito noong Nobyembre 7 at 9, nagtapos 2005. agad noong Muli Disyembre itong ipinalabas kaso Sa 2006. 26, mayo, ng nagtapos at 2006 Abril ng ika-3 noong early early pictographic account appearances around the time of the Spaniards began colonizing the Filipino culture islands. include Historical the references names of the characters and physical in the series, such as Alunsina, from the epics Hinilawod and the Labaw Donggon.” Panghuli, dugtungang epikseryeng palabas Filipino kung natapos ang itong isang panoorin sa buong Filipino material culture, beliefs, traditions and mores in the Pre- Hispanic era. It also teaches the means history of of epics the and Philippines legends by passed generations. as oral The literature an Codex, through Boxer the as show’s such materials reference history Philippine creators relied heavily on classic pumuri sa Amaya nang magkaroon ito ng premiere night ito nang ng sa pumuri magkaroon premiere isang sa Amaya sinehan bago ito sa tuluyang nakapaglayag mundo ng telebisyon. Sa Wikepedia naman, mababasa na Department is and “Amaya Philippines promoted the by of Commission the Historical National the depicts and shows that concept cultural its to due Education of sa tulong ng mga komersiyal na Tumatagal ang pansingit isang sa palabas sa bawat telebisyon gap kung umaani nito. ito positibong ng kritika o rebyu na maaaring magmula sa iba’t ibang saray, hanay at sangay ng na Lumbera lipunan ni Bienvenido Sinuportahan ang Amaya pangkultura. partikular sa akademya at kilalang Pambansang Alagad ng Sining sa Panitikan. Isa siya sa komon komon na ang magsasabing tumatagal lamang ang isang palabas sa telebisyon kung kinakagat Tumatagal ang isang palabas ito sa telebisyon kung may suporta ito ng pinaglalaanang publiko. Scentia Inside june 2016.indd 117 Scentia Inside june2016.indd 118 Victoria... ua n iag aui n rjh My ln ag g baguhang mga pang ilan May rajah. na malupit isang ng buhay Amayadiskursong ang pa mahaba naging nagwakaskahit ang na na dapat Subalit tutuosin, Mangubat. Rajah si mamatay Kung nang Amaya ang nagwakas nito. sub-plot mga ng pamamagitan ug n a pao aaaig pkeyn Flpn ag isang ang Filipino epikseryeng masasabing paano at ano kung nag-aambag ay ito na papel ang kabuoan, Sa Filipino. wikang ng ambag ng mananaliksik sa Araling Filipino at at panonood sa pananaliksik intelektuwalisasyonng mahabang gumawa ng papel na at ito tungkol sa matiyagaAmaya. Ito ang sa resulta o bunga naging ang ito pangkalahatan, Sa Amaya. na palabas sa pagdidiskurso at ang pagbabasa pag-aaral, mahabang ng mangingibabaw ito bunga sapagkat nito lakas mas na mananaliksik ang tiyak ngunit ito pamantayang ang kapintasan ng o ito kakulangan may tutulan Maaaring o ilan. paniwalaan Maaaring diniskurso. na papel sa na inihatag at inilapag pitong pamantayan sa ang pag-uuri ng ganitong genre ay Filipino, matatagpuan telebisyong sa panonood pangunahing tauhangbabae. sa pagdestrungka ng lamang nagkaroonbagama’t bansa sa epiko kundi Amayamga ng katangian katutubong ang nito ang taglaysapagkat epikserye teleepiko lamang Hindi ito. mga ang lamang kathang-isip bagama’t palabas dugtungang nang isang sa kasaysayanFilipinas sa ng pangyayari unti-unti mga ng pagsusuot na sa Amaya ang rin Filipino sinaunang nakakalimutan mga ng kasalukuyang henerasyon at panahon. Nanguna ng katutubong kalinangan ang isahog na Amaya na palabas ng Pinangunahan gayaBisaya.bansa ng ng wika katutubong mga sa pagpapahalaga at pagkilala sa tauhan ng ng diyalogo mga magtampok ang ibinatay ang na palabas Amaya ng Pinangunahan epikseryeng Amaya. isang ng tulad ang pinangunahan may at Pero hinawan nang Filipino. landas telebisyong ng mundo sa magsisidatingan ang diin.) ika-30 ng Mayo 2011 hanggang ika-13 ng Enero 2012. (Akin lahat telebisyonitosa walongipinalabas ng buwanloob sa noong mula Dugtungang dahilan. mang pa ano sa pinutol ito Hindi Amaya. ni ng telebisyon sa tulong ng mga bagong tauhan sa buhay ni Amaya. at Lumawig pa ang kuwento pakikipagsapalaran ng Amaya sa mundo tauhan ang isinali sa palabas at nagkaroon ng mayor na tungkulin

Kung may epikserye pa mang susulpot sa kasaysayan ng kasaysayan sa susulpot mang pa epikserye may Kung ang opera soap mga ng anyo bagong pang Marami 118 6/27/2016 9:40:00 AM Ang Epikseryeng Filipino ... 6/27/2016 9:40:00 AM Ontario: Sawikaan Sawikaan Maynila: Mula sa UP Diksiyonaryong UP Diksiyonaryong Austin, TX: University of Texas The Dialogic Imagination. Austin, TX: 119 Philippines: Anvil Publishing, Inc. 2003:6-7. Inc. Publishing, Anvil Philippines: Society Soap Opera. Seen Through Imagined Communities, Reflections on the Origin Mga Sanggunian Mga “Huling Hudhud, Isang Introduksiyon.” Mapanuring Pag-aaral ng Panitikang Filipino. ng Panitikang Mapanuring Pag-aaral Maynila, Anvil Publishing, Inc. 2012:78. Limbag. Anvil Maynila, “Paliwanag para sa Ikalawang Edisyon.” sa Ikalawang para “Paliwanag The Dialogical Imagination. The Dialogical Ang Maikling Kuwento sa Filipinas: 1896-1949, Kasaysayan at 1896-1949, sa Filipinas: Kasaysayan Kuwento Maikling Ang “Discourse in the Novel.” in the “Discourse “Ang Pagsasalin at Pagpapaunlad sa Wikang Pambansa.” Pambansa.” Wikang sa at Pagpapaunlad Pagsasalin “Ang University of Texas Press. 1981:84. Limbag. Press. of Texas University Panunuring Pampanitikan, Ang Huling Hudhud ni Rio Alma. Maynila: Broadview Press. 1999. Limbag. Press. Broadview Inc. 1991:80-84. Limbag. National Book Store, 1986. Limbag. Press. Filipino. Lungsod Pasig: Anvil Publishing, Inc. 2010:vi at viii. Limbag. Anvil Filipino. Lungsod Pasig: 2008: xx. Limbag. Lungsod Quezon: UP Press. Antolohiya. and Spread of Nationalism. and Spread Limbag. Bunga Bunga man ng malikhaing guniguni ang palabas na

Baquiran, Baquiran, Jr., Romulo P. Anger, Anger, Dorothy. Other Worlds: Arrogante, Jose A. Bakthin, Michael. ______. ______. 2007 Mga Salita ng Taon. Inedit nina Galileo S. Zafra at Michael M.Coroza. ______. Anderson, Benedict Richard. Almario, Virgilio S. nito. nito. sa pagtatampok at paglalarawan pinagbatayan sa ng kapuluan ng isang Filipinas. kasaysayang Higit sa may palabas sa na lahat, Amaya ang naisuot ilang katangian ng sa katutubong epiko bansa at sa panukatang-bato ang bandang-huli Amaya, ang pagiging ay epikseryeng Filipino gumawa naman ng sariling ng pintuan sa mga katutubong sa wika isinasaad ng ng Konstitusyong bansa. 1987. Tumalima Nagbigay-daan makilala ang at mga katutubong masariwa ito kaugalian, kalinangan, ito upang paniniwala, gawi-gawi ng mga man dumating katutubong ang mga Kastila Filipino sa bansa. bago Nagbigay-puwang ito pa dugtungang palabas sa telebisyon gaya ng Amaya. ng Amaya. gaya sa telebisyon palabas dugtungang dinidiskurso, natiyak sa pag-aaral na ganitong ito uri ang ng kahalagahan palabas ng sa telebisyong Filipino. Nagbukas ito Scentia Inside june 2016.indd 119 Scentia Inside june2016.indd 120 Victoria... ______., et al. Quezon: Lungsod Filipinas. ng Epiko mga V.“Introduksiyon,”Jovitasa Castro, Konstitusyon ngFilipinas.Artikulo 14Seksiyon 6.1987.Limbag. Kalawakan. 12. Limbag. Palimbagang Mandaluyong: ______. Lungsod V. Carmen Peñalosa, ______. A. Zeus Salazar, Vladimir.Propp, Sangandiwa, Nuncio. M. Elizabeth at V. Rhod Nuncio, 2004:7. Routledge. London: Idiom. Critical New The Discourse, Sara. Mills, Arsenio. E. Manuel, Lumbera,Bienvenido L. Hernando, Pauline. Paul.James Gee, A. Fanny Garcia, Norman. Fairclough, Aquino: Jr.,si PoeFernando at si Lam-ang, “Si R. Isagani Cruz, Apo Production 1984:3.Limbag. Unit. National Commissionfor Culture andtheArts.2009:ix.Limbag. 1997:1,6,38. Limbag. Quezon: Palimbagan ngLahi. 2000: 4.Limbag. Lungsod V. Carmen Peñalosa, ni Mininograpo Kasaysayan. 1968:25-26. Limbag. Publishing House.2004:11.Limbag. Talastasang Pangkalinangan atLapit-Pananaliksik. Limbag. Volume XX11.1963.Limbag. Victoria. A. Vasil at Lungsod Naga: ADNUPress. 2014:310.Limbag. B. Evelyn Autor, nina Filipino Akademikong sa Panitikan, Kritisismo at Pagtuturo?” 105. Limbag. Galileo S. Zafra at Michael M.Coroza. Lungsod Quezon: UP Press. 2008: and Canada:Routhledge. 2005:46.Limbag. & EPublishing,Inc.2012:40,184,225-226.Limbag. Panitikan, Malikhaing Pagsulat, Feminismo, Midya. Lungsod Quezon: C Wikangsa PagkakaisaFilipino at mga ng Filipino.” 1992: 84.Limbag. the of Philippines Press. 2003:242.Limbag. University The Quezon: Lungsod Y. Jonathan Bayot, ni Inedit tungkol sa Epikong Filipino.” Bukod na Bukod, Mga PilingSanaysay. Lungsod Quezon:APOProduction Inc.2009:3-7.Limbag. Unit, Unang Pagtingin saPelikulang Bakbakan. Si Andres Bonifacio atangKabayanihang Filipino. AnIntroduction to Discourse andMethod.Analysis, Theory “AngBabaylan saKasaysayanFilipinas.” ng Morphology ofthe Folktale “Mga Varayti ngWikang Filipino: Ang Kabuluhan Nito sa Antolohiyamga ng PanitikangAsean, Mga EpikoFilipinas. ng “Telenobela.” “Survey ofthe PhilippineFolk Epics.” Discourse andSocialChange. “AngBago saPagbabago: Paano KinikilalaBago ang sa Sawikaan 2007 Mga Salita ng Taon. Inedit nina 120 . Austin: University of TexasPress.of University Austin: . Mula sa Aklat na Komunikasyon na Aklat sa Mula abid: oiy Press. Polity Cambrigde: Maynila: CCP. 1989: Asian FolkloreAsian Studies. Araling Filipino bilang ua a Bagong sa Mula uiasy Wika, Surinaysay, anl: UST Maynila: Mininograpo ni Ilang Kuro-kuro USA 6/27/2016 9:40:00 AM