Raport-RBF-Przewozy-Pasazerskie-W-Kontekscie-IV-Pakietu
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Opracowanie: Railway Business Forum Wydanie przygotowane przez zespół redakcyjny pod kierownictwem Dr inż. Tadeusza Syryjczyka Źródło zdjęć ilustracyjnych: Wikimedia Commons, Unsplash, Freepik, geoportal.gov.pl Przedmowa Rok 2020 przyniósł zasadniczą zmianę w procedurach infrastrukturę, szczegółowe planowanie usług organizacji publicznego transportu kolejowego (ptz) przewozowych, a teraz otrzymał szerokie pole wyboru na poziomie województw. Wydłużający się proces operatora, który ma te usługi zrealizować. restrukturyzacji Przewozów Regionalnych został Po zakończeniu procesu otwierania rynku w przetargach wreszcie sfinalizowany, spółka funkcjonuje pod marką będą mogły wystartować Polregio, kilka spółek Polregio i po otrzymaniu pomocy publicznej osiągnęła samorządowych, inne przedsiębiorstwa krajowe oraz stan równowagi finansowej. Zrównoważenie skali dotacji firmy europejskie. i pracy przewozowej w przewozach wojewódzkich pozwala przypuszczać, że także po przeminięciu Obowiązywanie szeregu umów nawet do roku 2030 kłopotów związanych z pandemią, spółka zachowa trwałą oznacza, że w całym kraju operatorzy wybrani wedle równowagę i zdolność do oferowania swoich usług nowych procedur będą działać dopiero w kolejnej w otwartych przetargach. dekadzie. Jednak takie spojrzenie może być mylące. Właściwe przygotowanie przetargu a potem jego Warunkiem zgody Komisji Europejskiej na udzielnie przeprowadzenie w realnym czasie wymaga pomocy publicznej dla Polregio było ustalenie na podejmowania działań z kilkuletnim wyprzedzeniem. grudzień 2020 roku daty, po której zawarcie umowy Jeżeli wybrany operator taboru ma przeprowadzić o wykonywania usług publicznych w omawianym tu zamówienie i zakupy taboru, nawet 4 lata może być zakresie musi być – poza silnie ograniczonymi wyjątkami kalendarzem napiętym. Jeżeli zaś weryfikacji ulega - poprzedzone otwartym przetargiem. Nastąpiły więc wojewódzki plan transportowy i wynika z tego, że trzeba zmiany faktyczne i prawne w wyniku których rynek skorygować infrastrukturę, to prace nad usługami w roku wojewódzkich przewozów kolejowych został otwarty 2030 warto zacząć jeszcze wcześniej. Mając na uwadze i konkurencja „o tory” wychodzi z obszaru teorii. złożoność omawianego problemu, dialog pomiędzy Z jednej strony w świadomości społecznej utrwaliło się samorządami a rynkiem powinien zmierzać już przekonanie o odpowiedzialności właśnie samorządu do wypracowania już teraz - z udziałem ekspertów - wojewódzkiego – organizatora tych przewozów – Kodeksu Dobrych Praktyk. za jakość codziennej podróży pociągiem w regionie lub aglomeracji. Z drugiej strony samorząd ten jako organizator ma status umożliwiający mu wpływ na Dr inż. Tadeusz Syryjczyk Streszczenie kierownicze Przedmiotem niniejszego opracowania są zaistniałe po Otwarcie rynku, wraz z korektami zawartymi 13 grudnia 2020 uwarunkowania prawne i rynkowe w IV pakiecie kolejowym UE w zakresie licencjonowania przewozów wykonywanych koleją w publicznym oraz certyfikacji przewoźników, taboru i maszynistów, transporcie zbiorowym (dalej: ptz), kwalifikowanych oznacza, że po stronie podażowej mogą pojawić się formalnie jako wojewódzkie i których organizatorem jest zarówno przewoźnicy działający dotychczas w kraju, samorząd województwa. jak i potencjalni operatorzy z krajów Unii Europejskiej, także nieposiadający swoich oddziałów w Polsce. W tej kategorii mieści się zdecydowana większość Obecnie koleje samorządowe z województw ościennych przewozów regionalnych i aglomeracyjnych nie mogą uczestniczyć w przetargach, jeżeli realizują realizowanych na polskiej sieci kolejowej. Istotnym przewozy jako tak zwany podmiot wewnętrzny. Należy czynnikiem odróżniającym te przewozy jednak zauważyć, że wobec obligatoryjnego charakteru od międzywojewódzkich i międzynarodowych, a także przetargów, a więc w zasadzie wobec pewności ich tych bardziej lokalnych, jest przyspieszone otwarcie tego ogłoszenia z dniem zakończenia istniejących umów, na właśnie rynku na konkurencję. Z dniem 13 grudnia dwa lata przed zakończeniem umowy będą one mogły 2020 r. weszły w życie zmiany ustawowe powiązane startować we wszystkich postępowaniach. Sytuacja ta z IV pakietem kolejowym, de iure otwierające rynek stawia pod znakiem zapytania wyłączność na dalszą przewozów wojewódzkich. Zmiany te zostały obsługę ptz w województwach przez podmioty wprowadzone między innymi w celu realizacji powołane w tym celu przez samorządy. zobowiązań nałożonych przez Komisję Europejską w związku z notyfikacją pomocy publicznej dla Tak więc punkt ciężkości podejmowanych decyzji Przewozów Regionalnych (PR, Polregio). W efekcie tego, i ponoszonych przez organizatora (tj. samorząd od 13 grudnia 2020 r. w przypadku organizacji wojewódzki) ryzyk przenosi się z organizacji własnego przewozów wojewódzkich obowiązkowe jest przedsiębiorstwa kolejowego w kierunku optymalnego stosowanie procedury przetargowej, natomiast umowy wykorzystania możliwości, jakie daje model konkurencji wcześniej zawarte w trybie bezpośredniego zlecenia regulowanej. Odejście od koncepcji podmiotu tracą moc najpóźniej 14 grudnia 2030 r. Tak więc wewnętrznego nie pozbawia samorządu narzędzi w miarę jak dobiegać będą końca trwające umowy, bezpośredniego wpływu na działalność z zakresu w ciągu najbliższej dekady nastąpi otwieranie się kolejowego ptz, gdyż prawodawstwo pozostawia szerokie na przetargi poszczególnych województw (por. mapa na pole do ukształtowania podziału ryzyka pomiędzy str. 8). Zakres możliwych wyjątków umożliwiających kompetentną jednostką zarządu województwa bezpośrednie zawieranie umów został radykalnie a wybranym operatorem (por. rozdział 2.2.6). ograniczony (zob. str. 7). Procedura konkurencyjnego Organizator może bezpośrednio angażować się przetargu musi być otwarta dla wszystkich podmiotów, w kształtowanie nie tylko sieci połączeń, lecz także sprawiedliwa i niedyskryminująca. samego rozkładu jazdy (jako aplikant), określenie rodzaju taboru i sposobu jego pozyskania oraz zapewnienia ciągłości pracy pracowników zatrudnionych przy świadczeniu usług w razie zmiany operatora w wyniku przetargu. Podstawowym zadaniem samorządu staje się w tej sytuacji sfomułowanie dokumentów przetargowych oraz umów zapewniających optymalne rozłożenie ryzyka pomiędzy operatora i organizatora oraz kontrolę jakości realizowanych usług. W ramach szerokiego wachlarza narzędzi umożliwiających samorządom wojewódzkim maksymalizację korzyści płynących z tytułu organizacji kolejowego ptz na szczególną uwagę zasługują: ➢ tworzenie „pakietów” linii komunikacyjnych o zbliżonej charakterystyce eksploatacyjnej, ➢ ustalenie z góry maksymalnej liczby operatorów funkcjonujących na terenie danego województwa, ➢ przyjęcie wskaźnika rocznej waloryzacji dopłaty Od 2020 roku droga do organizacji przewozów do pociągokilometra (w opozycji wojewódzkich w ramach bezpośredniego zlecenia usług do dotychczasowej metody „koszt plus”, została definitywnie zamknięta. Podstawową niosącej za sobą znaczne ryzyko wzrostu rekomendacją jest więc dobre przygotowanie otwartego rekompensaty), przetargu na wykonywanie usług ptz. W tym celu ➢ określenie podziału wpływów z tytułu biletów konieczne jest podjęcie stosownych do okoliczności w sposób zachęcający operatora miejscowych decyzji dotyczących zaangażowania do maksymalizacji sprzedaży biletów, własnego oraz zadań operatora, a także stworzenie parametryzacji i mechanizmu kontroli jakości wykonania ➢ zapewnienie możliwości realizacji dodatkowych usług w sposób pozwalający zminimalizować wielkość połączeń w okresach wzmożonego niezbędnych dopłat do działalności, a przy tym zapewnić zapotrzebowania, zadowolenie pasażerów. Istotne jest też odpowiednio ➢ kary umowne oraz bonusy w przypadku wczesne (terminowe i zgodne z prawem) ogłoszenie odchylenia wskaźników punktualności przetargu. Pozwoli to potencjalnym operatorom na i niezawodności od zakładanego poziomu, lepsze przygotowanie rzeczowe i merytoryczne, ➢ ścisłe określenie wymagań co do standardu organizatorowi zaś na uniknięcie sporów co do taboru w przypadku dostarczenia go przez poprawności procedury (por. rozdział 2.2.1) oraz operatora. zwiększenie konkurencji, co przełoży się na realne oszczędności i wzrost jakości usług. W warunkach Dla oceny sytuacji powozów wojewódzkich interesujące pełnego otwarcia rynku, także na podmioty zagraniczne, są doświadczenia samorządów wojewódzkich związane jakiekolwiek manipulacje założeniami przetargu lub zbyt z wdrażaniem różnych modeli organizacji późne jego ogłoszenie może spotkać się ze zdecydowaną wojewódzkiego ptz, od budowy spółek z własnym reakcją ze strony instytucji unijnych. Doświadczenia zapleczem po organizację konkurencyjnych przetargów. krajów europejskich bardziej zaawansowanych we Studium przypadku objęło także Czechy, Niemcy i Wielką wdrażaniu założeń IV pakietu kolejowego wskazują, że Brytanię. Z doświadczeń tych krajów wynika, że istotna optymalnym modelem jest ogłoszenie przetargu od poprawa wyników przewozowych oraz jakości usług dwóch do nawet czterech lat przed rozpoczęciem następowała w wyniku odejścia od monopolu w kierunku realizacji przewozów będących jego przedmiotem. wykorzystania konkurencji pomiędzy istniejącymi i potencjalnymi operatorami, a niekoniecznie poprzez Zastane okoliczności (istniejące umowy) pozwalają na samodzielne kreowanie nowych podmiotów przez stopniowe wdrażanie modelu konkurencyjnego, tak jak organizatorów. W każdym przypadku wzmocnienie miało to miejsce w innych krajach europejskich (zob. konkurencji związane ze stopniowym otwieraniem rynku rozdział 3.4). Warto przy tym posiłkować się zaowocowało wzrostem pracy