TNT Post Port betaald

/

n De Darde Klokke"

r EDITIE

Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen in samenwerking met de Historische Kring Ommen

SBeas-a

I Colofon

HISTORISCHE KRING OMMEN GEMIENSCHOP VAN OLL OMMER Werkgroepen en contactpersonen Voorzitter Veurzitter 1 Documentatie B.J. Warmelink E. Makkinga Zie secretaris telefoon (0529) 45 72 43 telefoon (0529) 45 44 42 2 Boerderij- en veldnamen H.B. Wösten Secretaris Schriefster Arrierpoort 11, 7731 GH Ommen H.J. Feddema-van EIburg E. Dunnewind-Janssen telefoon (0529)45 24 12 De Schammelte 27, 7731 BL Ommen Roodborst 10, 7731 KR Ommen 3 Genealogie [email protected] [email protected] A. van der Vegt telefoon (0529)46 32 88 telefoon (0529)45 31 98 Sperwer 34, 7731 KB Ommen telefoon (0529) 45 63 17 Penningmeester Penningmeester 4 Audio-visueel C.C. Schnelders H. van Aalderen J. v.d. Kooi] telefoon (0529) 45 83 35 telefoon (0529) 45 67 88 Putter 12, 7731 DP Ommen telefoon (0529) 45 11 25 Leden Leden 5 Dialect A. Pasman-Kortman E.J. Makkinga L. Bruins-Lemmers A. van der Vegt W. Bessels-Wemekamp Beerzerweg 2, 7731 PA Ommen H. Woertink G. Horsman-Kosters telefoon (0529) 45 11 93 S. Schokkenbroek J. Kampman-Warmelink E. Mooijers

Drie moandeleks tiedschrift veur Lidmaatschap Ommen en de gemienschap van • € 21,50 per jaar inclusief abonnement 011 Ommer in samenwerking met De Darde Klokke. de Historische Kring Ommen •€ 22,50 per jaar bij niet automatische afschrijving. Redactieadres Veur betaling van abonnementen Patrijsstraat 39, 7731 ZL Ommen (€ 6," per jaar): telefoon (0529)46 31 11 Overname van artikelen Postbank nr. 3043554 of e-mail [email protected] Rabobank nr. 34.89.05.904 toegestaan met t.n.v. "De Darde Klokke" te Ommen bronvermelding. wwmMimB7.nl

MET DANK AAN

Vechtstede Notarissen Van Aalderen garage en tankservice Notaris Spruijt Univé Verzekeringen Dunnewind-Groep BV Limburgia Ommen Juwelier-Opticiën Bastiaans Bouwbedrijf Vonder BV Timmer- & Onderhoudsbedrijf Harry's Hap Patisserie-Lunchroom Ekkelenkamp Kleinlugtenbelt Tuincentrum Jurrie Baas Dames-en herenkapsalon Pascale Sportrijk fit & gezond Ommen Weenink & Jansen Makelaars M. Dunnewind Radio, TV en witgoed Autobedrijven: Aannemersbedrijf M. van der Vegt Schildersbedrijf Lennips • Oostendorp Drukkerij Meijerink BV Takman Gereedschappen • Van Leussen Douwe's Dump Renault-dealer Cents • Dunnewind bv Rijwielen/Bromfietsen Brunink Café-Restaurant 'Flater' • Schuurhuis NIP Infra BV De Rechter van Steenwijk • Autopalace Installatiebedrijf Groen Ommen Uurwerkreparatie Obelisk • Cents bv Eetcafé De Zaak OCB Bouw bv • M.C. Bouwman Autoschade Huysmans Kompanen • De Jong Ommer Automaten Bruna Boekhandel Alex Hoen Schilderwerken Bandenservice Ommen Restaurant-Catering 'De Bootsman' Kapsalon de Kapper Pearie Opticiëns Verhuizers H. Steen bv Van Elderen Schildersbedrijf Van EIburg Autoschade Henk Koggel Zorgboerderij 't Schöttincksflier Dakdekkers- en Renovatiebedrijf Van der Beek Wijnhandel-slijterij De Lange Keukens E. van der Linde Ommen BV Bakker Koggel Laminaat Outlet Ommen Café-Restaurant'De Nieuwe Brug' Restaurant-Partycentrum 'De Lindenberg' Klusbedrijf H. Bremmer Vivante Touwen Bungalowpark 'Hoge Hexel' Culinair bij u thuis Stucadoorsbedrijf Rinus Zwanepol Expert Westerman

Wij worden financieel ondersteund door Rabobank Vaart & Vechtstreek Van de redactie Met het naderen van de jaarwisseling heeft u thans voor u het jongste nummer van de Dar de Klokke. Het is ook tegelijk het laatste nummer van het jaar 2010. Dit tijdschrift is er voor belangstellenden voor de (plaatselijke) geschiedenis. Met dit keer onder anderen interessante bijdragen over een Elfstedentochtwinnaar, een oud-Ommer bakker, de melkbus en gevaarlijke raketten in en rond Ommen.. Veel leesplezier!

Het zal niemand zijn opgevallen en de werkwijze wordt er ook niet anders van, maar de structuur van De Darde Klokke is enigszins gewijzigd. Ontstaan in de zeventigerjaren van de vorige eeuw is De Darde Klokke een op zich zelf staand orgaan. Met de HKO is sinds 1997 een samenwerking. Sinds dit jaar ook met de Gemienschop van 011 Ommer. Om het voortbestaan ook voor de toekomst blijvend te houden is halverwege dit jaar een stichting opgericht met een bestuur vanuit eerder ge noemde organisaties, te weten: Frouwke Doezeman, Sir Schokkenbroek, Albert van der Vegt en Harry Woertink. Enkele punten uit de statuten van de stichting: 1. De stichting heeft ten doel: het verzorgen van publicaties over de lokale en regionale geschiedenis van Ommen en omgeving in de meest ruimste zin van het woord. 2. De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door het uitgeven van een eigen tijdschrift, het organiseren en ondersteunen van geschiedkundige activiteiten met een educatief en algemeen vormend karakter, het medewerken aan projecten ten dienste van geschiedkundig belang en verder alle wettige middelen welke voor het doel van de stichting bevorderlijk kunnen zijn. 3. De stichting heeft geen winstoogmerk.

Omslagfoto: eenjuniperus zoals Dieks Horsman deze beschrijft in zijn verhaal.

Inhoudsopgave Winnaar 1963 wordt 80 jaar Mannes Schoppink blz. 2 Barts Makkinga en Ajax OZC blz. 6 Een boer, een echte Werkgroep dialect blz. 8 Dampollen of jeneverbes Dieks Horsman blz. 9 De melkbus uit Ommen Wouter de Graaf blz. 11 Gevaarlijke raketten in en om Ommen Ben Wösten blz. 12 Gerrit Jan Eshuis - streekhistoricus Henk Schuurman blz. 14 Proces-verbaal uit 1944 Adriaan Grootenhuis blz. 17 Krentenbossen en legenden in Eerde Gerrit Jan Eshuis f blz. 18 Winnaar Elfstedentocht 1963 wordt 80 ,,ln Ommen hebben we de mooiste tijd van ons leven gehad" door Mannes Schoppink

Je bent een schaatser of je bent het niet. woonde met zijn vrouw Joke geen twee jaar in Ommen,maar twee seizoenen. In die tijd werd ook zoon Roald ge boren. Het gezinnetje woonde in een houten bungalow aan de voet van de Besthme- nerberg. Daar moest flink gestookt worden. Vooral in de winter van 1962-1963. De achttiende januari van 1963 was misschien nog niet eens de koudste, maar wel de meest gedenkwaardige dag van die winter en mogelijk zelfs van het hele decennium. Reinier Paping won die vrijdag in de beroemdste schaatswedstrijd ter we reld, de Elfstedentocht. Op 18 februari 2011 bereikt Paping ook de lééftijd der zeer sterken. Hoog tijd om een keer terug te blikken.

Het is een mooie maandagmorgen in november 2010, klokslag 10.00 uur. Reinier Paping doet zelf open. Samen met zijn vrouw Joke woont hij in de tegen de binnenstad aanliggen de wijk Wipstrik (een oude benaming voor galg...) in Zwolle. „Goedemiddag," begroet de vroegere schaatsenrijder heel joviaal. ,Ja, ik was vanmorgen al vroeg opgestaan, dan lijkt het of de dag al heel lang duurt." Paping heeft een oud plakboek op tafel klaargelegd. Er zitten veel prachtige zwart-wit foto's in van de meest legendarische tocht der tochten. Pa ping begint vol enthousiasme te vertellen. Voor anderen mocht het dan 'de hel van '63' zijn, hij had de dag van zijn leven. De dag die zijn leven voorgoed zou veranderen. Maar daarover straks meer. Eerst een stukje voorgeschiedenis. Reinier Paping werd geboren op 18 februari 1931 in Dedemsvaart. Hij was het zevende kind uit een (katholiek) gezin van negen. Zijn vader was Hendrikus Herma- nus Paping (1892- 1982), zijn moeder Ber- nadina Geziena Hen driks (1897-1983). Zijn ouders kwamen oor spronkelijk uit Gronin- i gen en zouden later hun I levensavond doorbren gen in de serviceflat Stadshaghen in Om men. Paping sr. werd I textielkoopman en win kelier in Dedemsvaart, na eerst enige jaren landbouwer te zijn ge weest op de hoeve Landleven. Reinier volgde de lagere school in Dedemsvaart en ging Trots toont Reinier Paping daarna naar de mulo. zijn plakboek over de barre Daarvoor ging hij zelfs tocht van 1963. I naar het jongensinter naat St. Louis in Amersfoort. Leren was echter niet aan hem besteed. „Als ik thuis kwam zette ik mijn tas in de gang en ging dan direct naar buiten," vertelt Paping. „Ik moest gewoon naar buiten, want stilzitten kon ik niet. Ik zat bij allerlei sporten. Zo voetbalde ik bij Dedemsvaart- zondag. Op m'n zeventiende speelde ik al in het eerste. We voetbalden ook wel eens tegen OVC uit Ommen. Ik stond meestal rechtsbinnen. Ik was net zo'n voetballer als die jongen uit Katwijk, hoe heet hij ook weer? Dirk Kuijt,ja. Ik haalde de bal van achteren en ging er vervolgens mee naar voren. Ik moest het hebben van werken, werken en nog eens werken. Maar ik was ook lid van de gymnastiek- en van de turnvereniging. En ik ben in Dedems- vaart begonnen met tennissen. Op een gegeven moment gingen we bij het voetballen van de vierde naar de derde klasse. Toen werd het tijd een keus gaan maken. Want zie je,ik schaatste ook nog."

Paping had het schaatsen niet van een vreemde. Zijn vader was eveneens reeds een groot liefhebber. Ook zijn oudste broers Richard, Philip en Bonne (die later een manufacturenwinkel had in Ommen) schaatsten. Tezamen reden de gebroeders acht Elf stedentochten. Dat het jongere broertje Reinier een (veel groter) talent was, ontging het drietal niet. Zij betaalden voor hem trainingsreizen naar Noorwe gen. De eerste was in 1950. „Ik begon bij de NVBHS,de Nederlandse Vereniging tot Bevorde ring van het Hardrijden op de Schaats," vervolgt Paping zijn verhaal. „Daar reed ik in de toerploeg. Dat deed ik zo goed, dat ik mocht schaatsen bij de KNSB. In 1955 werd ik bij het Nederlands kampi oenschap op natuurijs in Heerenveen vierde achter Gerard Maarse, Wim de Graaff en Egbert van 't Oever,jongens die al langer in de kernploeg zaten. Ik kwam daar ook in terecht en mocht zelfs naar het Reinier Paping, november Europees kampioenschap in het Zweedse Valun. 2010 Dat waren trouwens gelijk mijn hoogtepunten als langebaanschaatser, want na de winter van 1956 werd ik niet meer gekozen in de kern ploeg." In 1957 meldde Reinier Paping zich op het CIOS in Overveen,om daar het diploma Alge meen Sportleider te behalen. „Het was een tweejarige opleiding. Ik ging vooral voor ten nis en badminton en had als bijspecialisatie boksen. Toen ik in 1959 slaagde was ik inmid dels 28 en werd het tijd het geleerde in praktijk te brengen. Op maandagmiddag gaf ik tennisles achter het hotel van ome Reinier in Ommen (hotel Paping vlak 'over de brug', ms). De rest van de week ging ik naar Nijmegen. Daar was een grote tennisclub, waaraan ik ook les gaf. In het najaar ging ik dan terug naar Dedemsvaart. In 1954 had ik al mijn sportartikelendiploma behaald. Zo kwam ik ook nog zo'n beetje in de schaats verkoop. Tevens verkocht ik trainingspakken en sportkleding. Het scheelde natuurlijk dat we thuis een textielzaak hadden. Daarnaast ben ik nog enige tijd gymnastiekleraar in Gramsbergen geweest."

Potkacheltje Paping had intussen kennis gekregen aan Joke van Leerzem uit Nijmegen. De twee trouw den in 1961. „We hebben dat gevierd bij ome Reinier in zijn hotel. We zijn toen komen te wonen in een houten bungalow onderaan de Besthmenerberg. Er stond één potkacheltje in de kamer en een propaangasfles in de keuken. Er waren 's nachts briketten nodig om de boel warm te houden. In die tijd is onze zoon Roald geboren. Joke was vaak alleen met de kleine. Daarom kregen we tijdelijk de herdershond van haar ouders." Echtgenote Joke, die het schaatsverhaal van haar man wellicht al tig keer gehoord moet hebben, is er nu ook bij komen zitten. „Bakker Jutten kwam ons brood brengen, dat herinner ik me nog goed. Het was een heel idyllisch plekje. Maar dat was het niet altijd geweest. In de oorlog had je in die omgeving het kamp Erica gehad. De postbode zei wel eens, dat het maar goed was dat de muren niet konden spreken, want dan zouden we nog eens wat horen." De winter van 1962-1963 werd bekend als een zeer strenge. Paping gebruikt liever andere woorden. ,,Het was een prachtige winter. Een week voor kerst viel die in. 's Morgens trok in m'n trai ningspak aan om de bossen in te gaan. Dan ging ik naar Arriërveld of de Driehoek. Daarna was het heerlijk thuis komen. Ik zie ons huisje nog zo voor me. We hebben er samen de mooiste tijd van ons leven gehad." Tweede Kerstdag 1962 was er een wedstrijd op natuurijs in Oud-Avereest. Paping werd er derde. Begin januari nam de tijdelijke Ommenaar deel aan de zestig kilometer lange Ron de van Spannenburg. Hier werd hij in de sprint geklopt door de Friese onderwijzer , die in 1954 de Elfstedentocht op zijn naam had geschreven. In de Drentse Boortorentocht werd Paping opnieuw verslagen door Van den Berg. Een doodvermoeide Reinier Paping bij defi nish in , 18 januari I 1963

Maar een Elfstedentocht..., Paping had er nog nooit één gereden. „In 1954 had ik al mee kunnen doen, maar dat raadden ze me toen af. Het zou zogenaamd ten koste gaan van mijn techniek! Ook in 1956 heb ik om die reden niet mee gedaan. Achteraf was dat natuurlijk grote flauwekul. Kijk, ik was geen technische rijder, maar wel een geweldig sterke. Voor al op het rechte eind kon ik aardig vooruit, ik had een goeie slag. De bochten waren alleen verschrikkelijk, vooral in het begin. Ze noemden mij ook wel 'de vliegende vogel'. De andere jongens hebben wat om mij gelachen! Doordat ik aanwijzingen kreeg, ging het wel steeds beter. Zo kwam ik bij de betere jongens." En toen kwam dan de roemruchte tocht van 1963. Op woensdag 16 januari werd bekendgemaakt dat de wedstrijd op vrijdag zou worden verreden. „De kranten stonden er helemaal vol van. Anton Verhoeven, Jeen van den Berg, Appie Weijs, al die oude cracks werden genoemd als kanshebber voor de over winning. Alleen in de Volkskrant werd mijn naam genoemd." Donderdag de \T begaven de Ommer schaatser en zijn vrouw zich reeds naar de Friese hoofdstad. „We sliepen die nacht bij mensen thuis. Ik ging mee met het idee dat ik bij de beste tien mee zou kunnen komen. Mijn broer Richard had nog op mij ingepraat. Volgens hem deed ik beslist niet onder voor Van den Berg en de andere favorieten. Wat mij te wachten stond wist ik echter niet. De andere tochten waren hooguit zestig kilometer geweest. Toen had ik het zwaarder gehad dan op de eerste honderd kilometer van de echte Elfstedentocht." Voor anderen werd de tocht der tochten, die werd verreden bij temperaturen van meer dan vijftien gra den onder nul,'de hel van '63'. Niet echter voor Reinier Paping, hij leek die dag wel vleu gels te hebben. „Ik had de dag van mijn leven. Halverwege de tocht, bij , maakte Geraadpleegde bronnen: ik mij los uit de kopgroep. Bij Harlingen had ik al twee minuten voorsprong. Bij , 'De Elfstedentocht, negen vijftien kilometer verder, was die opgelopen tot acht minuten. Toen had ik voor het eerst tienhonderd drieënzestig en alle vroegere tochten', Piet iets van; potdomme,ik kan de Elf Steden winnen! Daar kan geen Europees - of Wereld Maaskant, Uitg. La Rivière kampioenschap tegenop, althans niet in Nederland." Richting had Paping een en Voorhoeve,Zwolle, inzinking,zo weet Piet Maaskant in zijn beroemde boek over de tocht van 1963 te schrij 1963. ven. De rijder zelf komt met een kleine relativering en dat mag na bijna 48 jaar. „Bij Bart- 'Logboek Elfstedentocht lehiem heb ik een stukje door de sneeuw gelopen. Ik wilde even van het ijs af. Ik had ne 7963',Fenno L. Schoustra, eigen beheer, 1963. gen minuten voorsprong! Ook heb ik nog een klein poosje op een leren jas gelegen, met 'De mannen van '63, verha de benen in de lucht. M'n veters waren bevroren, maar die kreeg ik toch weer goed. Ik had len van de zwaarste Elfste maar één gedachte: ik moet naar Dokkum, daarna ga ik van de wind af. Toen ik daar ein dentocht aller tijden',Mai- delijk was, was ik als het ware op het laatste rechte eind. Nu moest ik alleen nog op de nix Koolhaas en Jurryt van de Voeren, uitg. Van Wij finish af. Ik heb toen echt alles gegeven wat ik had." Toch kwam er bij nog nen, Franeker, 2003. een slecht stuk ijs. Paping liet zich er echter niet meer door uit het veld of liever gezegd 'De hel van '63', een film van het ijs slaan. „Ik moest veel klunen. Daarbij kwam de wind ook nog eens opzetten. van Steven de Jong, 2009. Natuurlijk had ik daar last van, maar dat hadden de andere jongens ook en die hebben vol 'Kwartierstaat van Johanna gens mij nog veel meer geleden dan ik. Ik wist dat mijn voorsprong groot genoeg was. Bij Petronella Maria Paping', door Joke Koot-Paping. de finish in Leeuwarden bleek die 22 minuten te zijn op Jan Uitham en 24 op Jeen van den Berg." Bij de aankomst (16.29 u.) stonden ook koningin Juliana en prinses Beatrix klaar om de glorieuze winnaar van de twaalfde Elfstedentocht te verwelkomen. Wel werd er nog een protest ingediend. Paping zou voordeel hebben gehad van dorpelingen die stukken met hem mee hadden geschaatst. Dat werd echter afgewezen en Paping werd door de jury defi nitief tot winnaar uitgeroepen.

Huldigingen Eerst werd Paping in de Frieslandhal gehuldigd. Daarna gingen hij en zijn vrouw naar De- demsvaart. Dat viel nog niet eens mee over de bevroren wegen. „We reden soms door dik ke sneeuwduinen heen. 's Nachts om half één waren we er eindelijk. We werden onthaald door meer dan zeshonderd dolenthousiaste mensen. Ze hadden de hele avond gewacht en het werd steeds maar later en later." Na 'Dedemsvaart' volgden er nog meer huldigingen. Zo werd Paping de volgende dag in Hilversum verwacht. Een tv-opname was in 1963 nog niet zo'n alledaagse gebeurtenis als in later jaren... De Deventer kunstijsbaan gaf de Elf stedentochtwinnaar twee jaarkaarten cadeau en een zilveren sigarettendoos. Door aan een reclamecampagne voor Brinta mee te werken, kreeg Paping bovendien 500 gulden, een aansteker en een föhn. En dan was er nog een onbekende Ommenaar die hem zomaar een tientje in handen drukte. Paping bijna 48 jaar later: „Ik heb me altijd afgevraagd wie die man toch is geweest. Ik zou hem met alle plezier tien euro terug willen geven."

Jeen van den Berg,Reinier Paping en Evert van Ben them met de Friese en de Ommer vlag bij de onthul ling van de plaquette aan de muur van het 'oude' gemeentehuis van Ommen, 1 ^ 18januari 1989 Ommen vergat z'n Elfstedentochtwinnaar trouwens niet. Precies 26 jaar na de glorieuze overwinning in de Friese hoofdstad, op 18 januari 1989, mocht Paping samen met Jeen van den Berg (winnaar Elfstedentocht 1954) en (winnaar 1985 en 1986) namens De Darde Klokke een plaquette onthullen aan de buitenmuur van het 'oude gemeentehuis van Ommen, waarop de historische gebeurtenis uit 1963 werd vermeld. Hij was op dat moment al lang geen Ommenaar meer. „Al snel na mijn overwinning zijn we naar Zwolle verhuisd. Daar heb ik jarenlang een sportzaak gehad, het laatst vlakbij de Grote Kerk. Reclame heb ik nooit hoeven te maken. Die ene keer in 1963 was voldoende." Het plotseling bekende Nederlander worden had ook een keerzijde. Daarover echtge note Joke: ,JEr wordt altijd op je gelet, overal herkennen ze ons! Mensen kunnen in hun onbeschaamdheid daarbij erg ver gaan. Ook journalisten kunnen er wat van. En waar komt dat van, zelfs zoveel jaren later? Mis schien heeft het wel met de mythe te maken die rond Reinier ontstond na het winnen van die onmenselijke tocht." Reinier Paping won die on menselijke tocht. In alle overzichten staat tussen haakjes achter die naam: Ommen. Reinier Paping was een Ommenaar. Al was het dan maar voor twee seizoenen. Albertus Makkinga voetbalde nog bij Ajax

Op zondag 7 november jl. overleed op de leeftijd van 92 jaar Albertus Makkinga.'Bakker Makkinga' had tijdens zijn arbeidzame leven een uitgebreide klantenkring. Ook was hij bekend van de politiek, het Ommer Mannenkoor,011 Ommer (voorzitter 1985-1996), de plaatselijke schaakclub en als supporter van voetbalclub OZC. Min der bekend is dat Bertus (Bats) Makkinga in de jaren '30 van de vori ge eeuw nog heeft gevoetbald bij Ajax. Ajax uit Ommen dan wel te verstaan. In een interview met Herman Jansen en schrijver dezes in het Trefblad (clubblad OZC) van november 1981 vertelde Makkinga daar uitgebreid over. De bakker in mste was op dat moment 63. Om 19.00 uur hebben we afgesproken met de bakker. Dan kunnen we daarna mooi nog even naar de ledenvergadering van OZC. Eén keer aanbellen blijkt voldoende te zijn, dochter Annie doet ons open. Na dat we onze jassen hebben achtergelaten in het halletje, komen we in een ruime kamer. Mevrouw Makkinga zit in de Libelle te lezen. We stellen ons voor en zij wijst aan waar we kunnen gaan zitten. Even wachten. Daar gaat de deur opnieuw open! U hebt het al geraden: in de deuropening verschijnt de heer Makkinga in hoogsteigen persoon. Hij begroet ons met een joviale handdruk en gaat tegenover ons zit ten. Nog even dit: alleen mevrouw Makkinga gebruikt het Algemeen Beschaafd Nederlands, terwijl de anderen (de heer Makkinga,zijn dochter Annie en wijzelf) zich bedienen van het Ommer Onbeschaaf- 3de Dialect. Wij hebben het boekje 'Zo was het' over het oude Om men meegebracht. Ergens achterin het boekje staat een foto van de zaterdagmiddagclub Ajax, welke vereniging in 1934 werd opgericht.

Bertus Makkinga in 1985 Bent u dit? (foto: OH Ommer) De heer Makkinga: ,Jazeker. Dat boekje heb ik trouwens zelf ook wel. Kijk, dat is Gerrit Schuurman, de vader van Alex, dat is Mannes Makkinga en dat is Herman van Aalderen, dat is Harm Takman en dat is Hendrik Middendorp,Jan Middendorp en Johannes van Aalderen. Ja, en dat ben ik."

Dus u hebt zelf vroeger ook gevoetbald? ,Ja, vroeger zo tussen 1934 en 1940 heb ik bij Ajax gespeeld. Zo heette die club. Ik speel de meestal linksbinnen. Ik heb ook nog een keer in een vertegenwoordigend elftal ge-

'Ajax' in 1934. Staand van i links naar rechts: Hendrik Middendorp, Jan Midden dorp, Herman van Aalderen AJzn., Herman van Aalde ren Rzn.(bestuurslid), Harm Takman en Gerrit Makkinga. Tweede rij: Albertus Makkinga, Johan nes van Aalderen en Hen drik van Aalderen. Zitten de: Mannes Makkinga, Gerrit Schuurman en Jan Makkinga. De thuiswed strijden van Ajax werden gespeeld op de Paardewei- de in Het Laar (foto uit: 'Zo was het, plaatjes uit het oude Ommen en omgeving', G.Steen, uitg. Wiechers, 1979) Zorgboerderij «e. '- a DRIH^WFPK 't Schöttincksflier

Veelzijdig, verrassend, kleurrijk,

vol van schoonheid en in ieder Alle en Jan Veurink geval afwisselend. De overeen Karshoekweg 1

komsten van ons vak met de 7737 PP Stegeren O natuur zijn groter dan u denkt. 0529 - 457270 UO. Bezoek ook eens onze website. [email protected] N» C

www.schottincksflier.com www.drukkerijmeijerink.nl Nleijerink

DALFSEN Bloemendalstraat 3 Dé zorgboerderij voor Telefoon [0529] 432512 dagbesteding voor ..vanuit een andere hoek bekeken [email protected] (jong)voiw/assenen en ouderen

KLEINLUGTEIMBELT DOIJMIÜ'S DUMP

timmer- en onderhoudsbedrijf UANPEEKAirr. UIJTlXtOK SI.Arll>MKKEiV KlSrii>' TErMElV De Voormars 10B - 7731 DD Ommen SCOIJTINK UlKiZilKKEN Telefoon (0529) 45 47 89 KlDSLEiiKUKL. LUCHTItEUnElV

tVEKKKLEDlIV» itEKGSEIlOEMÜiV MEKKSCUOENEN KOMPilSSElV RE(>E^'liLEI)I^'« Ê AFIUTSBKOEKEiV TIIERNOKLEDIIV»' MKMMPEA' ©I JACIITAISKLEDIN» «ADGEi'S LEEEIl'lRiVTVEKHIJlJU DIV. VIA.GGEIV Markt 12, 7731 DB Ommen, telefoon (0529) 455720 VllVTElUASSEN SECUIU'ITKLEUING

www.dezaakommen.nl STRANGEWEG 9 WWW.DOIJWESDIJIMP.IVL (0529)451101

Bandenservice Ommen voor volledig technisch onderhoud

tsaco OBOVAGx;:^ ^

■ GROTE EN KLEINE BEURTEN

QMMftW WnMrtAfth Nieuwelandstraat 1, 7731 TH Ommen, Tel. (0529) 45 37 84 OOK VOOR APK-KEURINGEN brunInk OMMER AUTOMATEN Rijwielen I Bromfietsen B.J. Brunink Bermerstraat 1, 7731 CZ Ommen, Telefoon (0529) 45 14 70 (tegenover Postkantoor)

NTP infra Hattem Ons autoschadeherstelteam helpt NTP Infra Enschede uw auto er zo weer bovenop. NTP Infra Zevenaar NTP Bouw B.V. Huysmans Ommen NTPINFRA B.V NTP infra Ommen autoherstel Coevorderweg 48 Strangeweg 20 - 7731 GW Ommen 7737 PG Ommen tel. (0523) 63 84 16 Tel.(0529) 45 11 46 - Fax (0529)45 62 95 Asfaltcentrale Bovenveld E-mail [email protected] Coevorderweg 48 BOUWERS VAN INFRASTRUCTUUR www.abshuysmans.nl 7737 PG Ommen tel.(0523) 63 86 51 Gratis leenauto • FOCWA garantie • 24-uursservice • 7 dagen per week totaal ondèrho'ti^::?.3|g^§|^23^uuun Uurwcrkreparatie-AteUer dgrwerk 24-uuh glasiérvic^ LEnnips i^4-uur glasservice i onderhdu a my. Obelisk VASTGOED ONDER

Weth. Paarhuisstraat 16a, 7731 EP Ommen - totaal onderhoud Vestiging Hardenberg Vestiging Ommen Telefoon (0529) 45 50 79 - schilderwerk T 0523 272051 T 0529 450313 - onderhoudsplan Openingstijden: Dinsdag t/m donderdag van 9.00 tot 12,30 uur Vrijdag van 9.00 tot 21.00 uur Zaterdag van 9.00 tot 12.30 uur - 24-uur glasservice www.lennips.nl

Schildersbedrijf 8 autobedrijven in Ommen bieden een compleet pakket streng geselecteerde

GLAS-VERF- BEHANGSPECIAALZAAK OCCASIONS Van Elburg Ommen SchuTinkstraat 22a - 7731 GD Ommen 'n rondje Ommen ■ ■ ERKEI EN Al Tel.[0529] 45 24 41 - Fax [0529]45 62 56 daarom de moeite waard! Balkerweg 17a Brtuderie ƒ c \ 7731 RX Ommen www.hetrondjeommen.nl Charlie > tVBrown Telefoon (0529) 45 13 03 Fax (0529)45 13 43 Q VW-Audi dealer E-mail [email protected] Q Suzukl dealer Oostendorp Internet www.de-Undenberg.nl Schuurhuis S/ceruoI genieten uan culinaire Balkerweg 10, Ommen Vermeerstraat 2, Ommen ucrrassingen in een eigentijdse ambiance tel. (0529) 45 36 59 tel. (0529)45 46 00 Verrassingsmenu € 25,- Q Toyota dealer Q Peugeot dealer voor-, hoofd- en nagerecht Van Leussen Autopalace Haven Oost 36, Ommen Patrijsstraat 1, Ommen tel. (0529) 45 12 61 tel. (0529) 45 14 71

NVM Q Dalhatsu dealer Q Renault dealer Markt 32 Dunnewind bv Cents bv Postbus 172 Haven Oost 18, Ommen Stationsweg 24, Ommen 7730 AD Ommen tel. (0529) 45 19 60 tel. (0529)46 99 00 T0529 45 11 21 Weenink&J ansen I www.weeninkjansen.nl Makelaars van het Vechtdal Q Autobedrijf Q Citroen agent De Jong M.C. Bouwman Strangeweg 11, Ommen Hammerweg 3-5, Ommen VERKOOP ■ KOOP AD VI ES ■ TAXATIES «BEHEERiPROJEC TA DVIES tel. (0529) 46 22 22 tel. (0529) 45 62 47

Een goed slaapadvies begint bij Slaapkenner Touwen slaapkenner" 5churinkstraat 26A ■ 7731 GD Ommen bruncj Telefoon (0529) 451716 TOUWEN Fax (0529) 456672 Ej^'ekhandisL D\ek Partner van Vivante Touwen Be Flome Kruisstraat 3, 7731 CR Ommen E-mall: [email protected] Voor al uw streekboeken

Restaurant Pannenkoekenhuis Het comfort van nu, het gevoel van toen Zalencentrum en Catering de kwaliteit van Familie Loode de Lange Keukens Lemelerweg 13 Jfl/^ 7731PROmmeTi Eskampweg 4a, 7731 TA Ommen. v Een Omme{n)tje waard!! Tel.(0529)451723 Tel. 0529-46 25 00 Fax (0529)45 50 82 Fax: 0529-46 26 00 met speeltuin www.denieuwebrugommer.nl www.deiangekeukens.nl Het lekkere leven

Sanitair

Service en onderhoud aiv.n Uneto-Vni Airconditioning urnINSTAL Warmtepompinstallaties GROEN Elektra Patrijsstraat 3-5, 7731 ZL Ommen Loodgieterswerk Tel. (0529) 45 22 03. Fax (0529) 45 63 54 Centrale verwarming [email protected] Dak- en gootwerk www.lnstallatletechnlek-groen.nl speeld. Dat was een elftal uit de regio. Ja, ik mocht graag voetballen. Vroeger ging het niet zo gemakkelijk. Je had maar weinig geld, ik weet nog dat we bij Ajax moesten sparen voor de doelnetten. Maar we hadden veel plezier. We speelden vaak tegen OVC,dat ging zo'n beetje om en om. We moesten ook een keer in Hardenberg spelen. Kleedkamers had je toen nog niet, dus we moesten ons omkleden in café Zweers, bovenop zolder. We won nen die wedstrijd met 4-2. Ik maakte nog twee goals. Ik ging op de schouders het veld af. Dat hoefde trouwens van mij niet. Groot feest was dat, zeg! Nou hadden ze bij Zweers net geslacht, want er hingen allemaal worsten. Toen we weggingen hingen ze er niet meer, maar zet dat er maar niet in. Ze waren wel lekker, hihihihi!"

i><5#©

Hoe is het toen verder met Ajax gegaan? DONATEURS DIPLOMA | „Ja, de oorlog kwam. Toen was het met Ajax afgelopen. Na de oorlog is er nog een tijdje een christelijke voetbalvereni SEIZOEN JTI ging in Ommen geweest. Ab Stegeman speelde daarin mee en Henk Steen, de postbode. Ik was geen lid. Ik moest de bakke rij overnemen. Die christelijke vereniging is over de kop ge Namens het Bestuuf Dit Diploma bi; iedere gaan. Later kwam OZC." wedstriid te vertoonen

Vindt u dat het voetbal veranderd is? —— — „Jazeker. Vroeger was het veel mooier. Nu heb je soms maar drie spelers in de voorhoede. Vroeger waren dat er vijf. Had je ook veel meer doelpunten. Een wedstrijd zonder doel punten is toch voor het publiek ook niet leuk. Neem nou het eerste het afgelopen seizoen: ze hadden steeds twee man in de voorhoede. Dat was fout! Later, maar toen was het al te laat, werden er drie opgesteld. Kijk naar Rijvers: die speelt ook met vier aanvallers. Het mooiste vind ik vijf man. Je moet volk in de voorhoede hebben! Dan komen er ook meer doelpunten, het spel wordt opener. Als je met 2-0 achterstaat moetje alles op de aanval gooien,je hebt niets meer te verliezen, want of je nu met 2-0 verliest of met 3-0, dat maakt niets uit."

Vindt u dat OZC op dit moment een seizoenskaart waard is? ,Ja, ik hou van die sport. Ik ben er bijna alle wedstrijden, of OZC nu thuis speelt of uit. Als wel zo'n zes jaar." Annie: „Al veel langer." ,J4ou, dat kan ook wel. Ik ga altijd met Karei Woertink. Soms gaan we ook wel eens voor niets. We waren laatst in Enschede..." Annie: „Was dat niet in Glanerbrug?" „Ja, 't was in Glanerbrug. Toen bleek dat OZC helemaal niet moest spelen. Maar zet dat er maar niet in. We hebben wel schik gehad, hoor. We hebben in de kantine toen maar een kop koffie gedronken. En Karei had nog familie in Enschede wonen, daar zijn we toen maar heen gegaan. Vrouw,schenk eens koffie in."

Bent u kritisch? „Jazeker, maar wel opbouwend."

Mevrouw Makkinga loopt naar de keuken voor de koffie. Onder het weglopen vertrouwt ze ons nog toe: ,Altijd opbouwend, anders heb je er niets aan." De heer Makkinga: „Moeten jullie trouwens roken?" Daar het ons een grote zorg zal zijn, dat wie rookt niet gezien is, besluiten wij op de uitnodiging in te gaan. De heer Makkinga trakteert ons op resp. een Caballero en een Wilde Havana. Zelf steekt hij ook een Havana in zijn hoofd. Om te voorkomen dat het gesprek in rook zal opgaan, besluiten we een hel dere vraag te stellen.

Hoe moet voetbal gespeeld worden? „De bal moetje het werk laten doen, dan krijg je mooi spel. En over de vleugels. Ja, dat kan natuurlijk niet als je maar twee aanvallers hebt." (...) In het vervolg van het interview vertelt Bertus Makkinga hoe hij aankijkt tegen "het eer ste", de degradatie het seizoen ervoor en 'moeilijkheden langs de lijn'. Ook stelt hij zijn Herman Jansen had in ideale eerste elftal aller tijden op; ,Ja, nou,laat eens kijken: in het doel Kampman,achter 1981 een interview met Johan Timmerman, Jan Schutte en Herman Steen. Spil Jan Steen van de postbode. En Barts Makkinga voor het clubblad van OZC. Het Freddy Jansen - waar zit dat jong toch? En voor Jan Petter, Jan Maat, Sander Stegeman, ging over zijn voetbaljaren Zwier van Dorland en Herman van Aalderen. Ze zouden natuurlijk met vijf aanvallers bij Ajax in de jaren '30. moeten spelen." Dit interview is aangedra (...) gen door Mannes Schop Aan het slot hoort altijd een bedankje. We bedanken mevrouw Makkinga voor de voor pink. . treffelijke koffie, de heer Makkinga voor zijn bereidheid onze wispelturige vragen te be antwoorden en dochter Annie voor de attentheid haar vader te corrigeren daar waar zijn enthousiasme al te groot werd.

Een boer, een echte.

Wi'j zaten net het ni'js van 10 uur te kieken toen de tillefoon gung. Leida Bruins stuurde na Zie könt oons nog heel late bellen, want wi'j goat aajt 'n volgenden dag pas noar bedde. mens de dialectgroep het verhaaltje over "een boer" Het was de buurvrouwe van De Stekkenkaamp, helemoale op 't rabat."Er staan hier twee koeien voor ons raam te snuiven op het nieuwe gazon. Wat moeten we doen?" Allereerst de poort dicht, de slagboom voor het parkeerterrein laten zakken en opletten dat ze niet de spoorlijn of de weg opgaan. We komen eraan. Oonze dochter 'ebeld: Kom metiene op leerzen en met oew zakluch (maglite in het ABN) noar het parkeerterrein, de bieste bint uut ebrökken. Ook de achterbuurvrouwe bod edoan- Doet de paddock lös, dan kunt ze doar vannach wel bliem en dan zie'w margen wel weer. Gaauw de leerzen an,laampe met en op de fletse d'r hen. De veerzen leupen now te kieken achter de boerderi'je. Ze wollen wel een klein stukkie de goeje kaante op, maar niet op de weide an. Ze leupen weer op een sukkeldraffie noar het parkeerterrein. Jan had een paar koetouwen en misschien konne wi'j ze met een lang touw in een hoek drieven. In de peerdestal lag geen lang touw, alleen een volleybalnet. Nou,dan maar op de sportieve toer: Met een volleybalnet tussen oons in en de buren an de ziedkaante gunge wi'j zachies op 'n hoek an. Det leek te lukken tot de bieste het toch wel te krap vunnen wödden. Zie nammen een roam tussen oons deur en stiefeln zo weer op de tuun an. Det wördt niks. Wi'j bint al zowat een uur gangs. Wi'j belt de boer wel op, maar welken? Ze hebt allebeide roodbont vee en den ienen wont in Heldern en den aandern an 't Om- merkanaal. Det is 't dichtste bi'j, dus den hef 't eran. Wi'j belt noar 't Ommerkanaal. Gelukkig bint ze um 11 uur nog wakker en wilt ze kom

men. Noa tien minuten is Ereddy Gerritsen, want den is 't, d'r al met zien twie zöns. Gelukkig. Freddy stapt uut, kik en zeg:"Het bint wel de oonzen" He löp op ze of en röp:" Kies, kies, komma,komma". De veerzen kiekt op en loopt zo op 'm of. He hef gin biks of wat aans bi'j zich um ze te kriegen. Ze komt gewoon as ze zien stemme heurt. He giet veur ze an en zeg zo now en dan kies, kies , komma.Ze loopt zo met 'm met noar de weide. Wi'j hoeft allene 't hekke maar lös te doen. Ja, doar stoa'j dan met oew volleybalnet. Jan en Janneke kiekt metiene woar of de rikkenge kapot is en wi'j telt de aandere bieste. Drie bint er nog te weinig. In de mist ku'j ze ok nie goed zien. Freddy röp nog een paar keer kies, kies en dan komt er drie paar gluunige oog'n deur de mist vanof de Vechte noar boam lo pen. Helga stie:t net as wi'j helemoale versteld en zeg: "Wat een wonder, wat mooi. Deze boer is een echte koeien- fluisteraar!" DAMPOLLEN bekend als jeneverbes of juniperus door Dieks Horsman

Ik kan mij voorstellen dat de lezers van ons blad zich afvragen of een verhaal over dit onderwerp wel interessant is om daar over te schrijven. Zelf vroeg ik mij dat ook af en toch hoop ik dat u met mij verrast znlt zijn over de bijzondere kenmerken en goede eigenschappen van deze mooie boom of strnik met die enigszins geheimzinnige naam in deze streek : dampol.

Het buitengebied van onze gemeente Ommen staat bekend om haar gevarieerde natuur schoon. Niet alleen vanwege de verschillende grondsoorten, de lage en hoge bergen of dalen, bossen of heide, weide- of akkerlanden, bomen en struiken, maar deze variatie is ook volop aanwezig in de verschillende buurtschappen. Liggen deze aan de Vecht of de Regge met de prachtige rivieroevers met soms hoge rivier - of stuifduinen zoals de Steile Oever, de Beerzerbulten, de Ylierbelten, de steile houtwal len aan de Koedijk in Giethmen of het Junnerkoeland, dan ziet het landschap er daar an ders uit dan in de vlakke weidegebieden en akkerlanden van bv. het Arriërveld met de mooie vergezichten. Komen we daarentegen in de vele bosgebieden zoals Vilsteren , Zeesse, Junne, Eerde, Archem en de Lemelerberg dan kunnen wij daar genieten van weer een heel ander natuurschoon. Kijk alleen eens naar de vele soorten bomen.struiken en ook bloemen en planten die daar groeien, wat een bijzondere en boeiende variatie. Tussen alle bomen en struiken heeft de jeneverbes, die hier in Salland in de streektaal meestal dampol wordt genoemd, een toch enigszins bijzonder aanzien. Vooral in het schemerdonker lijkt deze struik voor sommigen op een grillige, mysterieuze menselijke gedaante. Als men eertijds lopend of met paard en wagen en nog weer later ook fietsend in het donker door eenzame streken ging, keek men zo'n alleenstaande dampol wel eens aan voor een grote kerel die weinig goeds voorspelde. Persoonlijk herinnering ik mij nog, dat toen wij in onze schooljaren dagelijks over de berg naar school in Lemele liepen, wij dan juist met die dampollen spelletjes verzonnen, mis schien spraken die het meest nog tot onze kinderlijke verbeelding.

De meest voorkomende naaldhoom op aarde Inderdaad; de jeneverbes of juniperus is onder de naaldbomen de meest voorkomende boom of struik op aarde en in Nederland is het een beschermde plant. Hij kan als zuilvor mige boom of als laaggroeiende of kruipende struik groeien. De altijdgroene dampol bloeit in mei. Het woord juniperus komt uit het Latijn, vertaald : "verschijnen of baren", dit slaat op het verschijnsel dat de nieuwe bessen verschijnen voordat de oudere zijn afgevallen. Hoe hier in deze streken de naam dampol is ontstaan is mij niet bekend, als iemand daar meer over weet hoor ik dat graag. De jeneverboom wordt ook wel schildwacht genoemd,een stilstaande gedaante. De bes sen geven een bijzondere smaak en geur aan de Hollandse jenever. Het rijpen van de bes sen strekt zich uit over twee jaren.

Kenmerken van de plant De vorm is soms grillig en vooral de kroon heeft een sterke naald dichtheid zodat er weinig licht door valt waardoor men op enige afstand in het schemerdonker op de kale heide een mysterieuze gedaante meent waar te nemen. Hij groeit heel langzaam, ook al door de vele zijtakken, ongeveer 1 meter in tien jaar. Uiteindelijk kan hij wel 10 meter hoog worden en onder gunstige omstandighe den 500 tot 2000 jaar oud worden. In Nederland staat hij veel op lichte zandgronden en heideland schappen, waar hij met zijn scherpe naalden wordt vermeden door de schapen. De mannelijke bloemen zijn goede leveranciers van stuifmeel voor de bijen. Hij kan niet zo goed tegen snoeien, dan komen er kale plekken in.

Dampollen op de Lemelerberg In onze omgeving staan nergens zoveel dampollen als op de Lemeler- en Archemerberg, waar ze al eeuwen voorkomen, vooral toen dit gebied nog niet met bomen was aange plant. Ruim honderd jaar geleden was daar alles nog heidelandschap. Veel van onze lezers kennen dit prachtige, enorm grote natuurterrein en wandelen daar, met name in de weekenden en vakantiedagen, om te genieten van de schitterende pano rama's, maar ook van die toch wel bijzondere dampollen en de uitgestrekte bossen.

Standplaats in de tuin Ook staan ze, hier en daar, in onze tuinen en daar lenen ze zich heel goed voor. Vooral op droge humusrijke grond en daar waar wat leem in de grond voorkomt, willen ze uitstekend gedijen. Wel houden ze van veel zon zodat de bessen beter rijpen. Het hout is zacht maar taai en moeilijk te splijten, maar heel duurzaam. Het hout werd wel gebruikt; o.a. voor bepaalde meubelsoorten en van het dikste hout maakte men vroeger schuttingpalen, houten emmers, pijpen en wandelstokken. Ook wordt het hout nu nog wel gebruikt voor het roken van worst, vlees en vis die daardoor een uniek aroma verkrij

gen. In de middeleeuwen waren de bessen heel belangrijk voor het maken van medicijnen bv. tegen maagpijn of waterzucht. En de bekende Zwitserse natuurarts dr. A. Vogel, geeft in zijn boek " De Kleine Dokter " een goed advies aan mensen die lijden aan jicht en reuma om me dicijnen van deze jeneverbessen te gebruiken evenals voor de astmalijders.

Tenslotte hoop ik dat met dit schrijven uw belangstelling is gewekt zodat het u aanspoort om er opuit te trekken naar die streken waar de dampollen u vast heel rustig, stilzwijgend en ongedeerd laten wandelen.

Lezers reageren

Het artikel in De Darde Klokke over Besthmen Geachte redactie, Met plezier lees ik altijd de barde Klokke, soms niet direct, soms wel enige maanden later. Vandaar mijn late reactie op bovengenoemd artikel. Op pagina 14 staat: be thans weer in aanbouw zijnde plek van het lange tijd verwaar loosde huis op nr 17 was destijds van notarisklerk en bankkassier B Lubbers, getrouwd met onderwijzeres Meijer uit Meppe! Het heette "de Kamp", be man schijnt bij een bankoverval om het leven te zijn gekomen, be heer Lubbers is niet om het leven gekomen bij een bankoverval, maar de heer Boeve -ik dacht dat hij woonachtig was in bedemsvaart- die tijdens de vakantie van de heer en mevrouw Lubbers waarnam voor de heer Lubbers. be heer Lubbers was wat in het artikelgenoemd werd bankkassier van de AMRO- bank aan de JuUanastraat en woonde daar ook. Het waren onze buren. Wimke Schipper-van Aalder en

Dick de Boer antwoordde: Dank voor deze correctie. Overigens woonde de heer Lubbers als notarisklerk in de jaren '30 wel degelijk op de genoemde plek aan de Hammerweg. Pas later is hij als bankkassier van de Rotterdamse Bank gaan wonen aan de JuUanastraat.

10 De melkbus uit Ommen door Wouter de Graaf

Tegenwoordig wordt het melktransport van veehouders naar de fabriek gedaan door RMO -vervoer. RMO staat voor Rijdende Melk Ontvangst. U kent ze wel, grote vrachtwagens met een grote tank waarin de melk wordt opgehaald bij de veehouders. Vroeger ging dat wel anders. Dagelijks werd de melk bij de veehouders opgehaald door de melkrijder, die met paard en wagen de melkbussen ophaalde die door de veehouders langs de weg werden geplaatst. Al die melkbussen hadden een nummer,zodat bij de melkfa briek genoteerd kon worden bij welke veehouder de melk vandaan kwam. Zie hiervoor het boek van Olivier Immig "Uit het leven van Ommen",blz. 87 Uiteraard gebeurde dat ook in Ommen,waar de melkrijders de melkbussen afleverden bij Melkfabriek "De Vechtstreek". In het begin van de jaren tachtig werd van dat systeem afgestapt en ging men over tot het RMO-vervoer. Over een van die melkbussen is een verhaal te vertellen. In 1932 ben ik in Ommen geboren en in 1937 zijn wij naar Schiedam verhuisd. Daarna is de band tussen familie de Graaf en Ommen steeds blijven bestaan en het is nog steeds een genoegen om telkens weer daar een bezoek te brengen, wat vrijwel jaarlijks gebeurt. Ik zal u niet vermoeien met de plaatsen waar ik later ook gewoond heb, maar aan het eind van de jaren zeventig ben ik in Ooltgensplaat gaan wonen, een klein dorp op het voormali ge eiland Goeree-Overflakkee in Zuid-Holland. Daar heb ik mij met verschillende zaken bezig gehouden en was o.a. ook secretaris van de plaatselijke Ondernemersvereniging. Op een dag had ik bij de penningmeester van die vereniging een gesprek, waarvoor hij mij bij hem thuis had uitgenodigd. Bij mijn binnenkomst zag ik in de gang een melkbus staan en tot mijn grote verbazing had die als opschrift "DE VECHTSTREEK OMMEN 1967" Die bus had, nadat hij door de fabriek was afgedankt, een ander uiterlijk gekregen. Door de bus te verkoperen was het een glanzend exemplaar geworden, al waren de sporen van jarenlang gebruik nog duidelijk zichtbaar. De melkbus had uiteraard op mij een grote aantrekkingskracht en ik vroeg dan ook of er een mogelijkheid was, dat de melkbus mijn eigendom zou kunnen worden. Omdat er wel begrepen werd dat er een goede reden was dat ik de melkbus in mijn bezit zou willen hebben werd er voorgesteld om te ruilen als ik een exemplaar zou kunnen vin den met een soortgelijk uiterlijk. Het opschrift vond men niet belangrijk. Na intensief speurwerk had ik binnen enige maanden een soortgelijk exemplaar gevonden en kwam de ruil tot stand. Nu staat er al ruim vijfentwintig jaar bij mij in de gang een voor mij kostbare melkbus met het opschrift "DE VECHTSTREEK OMMEN 1967", waar dagelijks met genoegen naar kijk. Hoe de melkbus de afstand van ruim 200 kilometer heeft afgelegd en in Ooltgensplaat terecht is gekomen hebben ze mij niet kunnen vertellen. Ook was de melkbus niet meer voorzien van een nummer, zodat de verdere geschiedenis niet meer te achterhalen zal zijn en dat vind ik wel jammer. De melkbus was overigens niet het enige dat ik in Oolt gensplaat heb gevonden en dat uit Overijssel afkomstig was, want ook mijn huidige levenspartner heb ik voor het eerst in Ooltgensplaat ontmoet en zij is geboren op Hoge Hexel, gemeente Wierden, hemelsbreed op nog geen 20 kilometer afstand van Ommen! i Bezoeken aan de beide geboorteplaatsen zijn dan ook heel gemakkelijk en prettig te combineren, iets dat regelmatig voorkomt.

11 Gevaarlijke raketten in en rond Ommen Het geheime wapen van Hitier door Ben Wösten

De bevrijding Dit jaar is het precies 65 jaar geleden, dat Nederland bevrijd werd van het Duitse juk. De vijfjaren bezetting zijn maar moeilijk te vergeten. Op zich is dit ook heel logisch. Daarvoor is er in die vijf jaar teveel gebeurt aan vernederingen, moord en doodslag. Ik noem onze Joodse plaatsgenoten die afgevoerd zijn naar concentratiekampen waarvan ze nooit meer terugkwamen. Daarnaast een aantal Ommenaren die in onze eigen plaats dode lijk getroffen zijn bij de bevrijding van Ommen door de beschietingen nabij de Vechtbrug. Alles had echter nog veel beroerder kunnen gaan als Hitier eerder had kunnen beschikken over de V-1 en vooral over de V-2 raketten. Op het eind van de tweede Wereldoorlog beschikten de Duitsers plotseling over een ge heim wapen. Ze noemden het de V-1. De letter V stond voor' Vergeltungswaffen'. Het Hitler-leger had van deze "vliegende bommen" zoals ze ook wel genoemd wer den, hoge verwachtingen en dachten de oorlog hiermee een beslissende wen ding te kunnen geven. Ze waren immers opzienbarend in die tijd. Militair gezien voldeden ze echter helemaal niet aan de hooggespannen Duitse verwachtingen. De V-1 was in eerste instantie vooral gericht op Londen. Engeland was in de ogen van Duitsland de grootste vijand en zou als zodanig vernietigd moeten worden. Maar de Britse afweer en de R.A.F. konden de meeste traag overvlie gende V-l's onschadelijk maken voordat ze hun doel hadden bereikt. De eerste V-1 (Vergeltungswaffe-eins) werd op 13 juni 1944 richting Londen gelanceerd vanaf de kust in Noord-Frankrijk. Dit gebeurde een week na D-day. Nadat Bel gië bevrijd was werden de V-1's ook afgevuurd op Antwerpen en Luik. Deze V-1 was feitelijk een onbemand vliegtuigje die aangedreven werd door een straalmotor. Hij kon als zodanig niet gestuurd worden. Hij werd afgescho ten richting het doel, bv Londen. Hij kwam zover totdat de brandstof op was en vloog dan naar beneden al dan niet een bepaald doel treffend. Een V-2 vlak na de start In de neus van het toestel bevond zich de springlading van ongeveer 700 kg en kon daar mee een behoorlijke schade veroorzaken. Hoe groot de schade kon zijn bleek toen een van de raketten een bioscoopzaal in Antwer pen trof. Het gevolg was enorm, er vielen 500 doden te betreuren, 200 burgers en 300 mi litairen.

Lanceringen van de raketten De V-l's werden afgevuurd vanaf vaste lanceerplaatsen. De meeste van deze lanceerplaat- sen waren echter al gauw het doelwit van de geallieerden. De Duitsers moesten steeds an dere plaatsen opzoeken voor het afschieten van deze raketten. Bij de naderende bevrijding werden ook in de bossen bij Almelo lanceerinstallaties onklaar gemaakt De bestrijding van de lanceerinrichtingen van de V-2 raketten was een stuk moeilijker, omdat deze raketten afgevuurd werden vanaf mobiele lanceerstations. De V-2 was als zodanig ook veel gevaarlijker dan de V-1. De V-2 kon in tegenstelling met nummer 1 wel vanaf de aarde bestuurd worden. Ze waren ook veel moeilijker te bestrijden doordat deze raketten op veel grotere hoogte, zelfs door de stratosfeer vlogen en daarom bijna onzicht baar waren voor het afweergeschut. Ook hadden ze een grotere hoeveelheid explosieven aan boord.

Vervoer en montage in Ommen De diverse onderdelen van de V-2 raketten kwamen per trein op het station van Junne aan. Vervolgens werden ze op transportwagens geladen en vervoerd naar het Landgoed Ar- chem. Het Duitse leger had inmiddels bezit genomen van dit Landgoed. Bijna alle bewo Geraadpleegde lectuur: Dokumentation "Signal". ners aldaar moesten naar elders vertrekken. Het gebied werd van alle kanten zwaar be Herdenkingsuitgave 't he waakt. Het was duidelijk waarom de Duitsers geen pottenkijkers konden gebruiken. Hier mels Ar/goed werden de raketten voorzien van de springlading. Vanuit Archem werden ze uiteindelijk Jaarboek voor Cultuur en met afgedekte legervoertuigen vervoerd naar de lanceerbasis. Fen van de bekendste lan- Historie Overijssel

12 ceerinrichtingen stond een tijdlang op het Eelerveld nabij Hellendoorn. Later worden ze afgeschoten in Hessum en het gebied Mataram bij Dalfsen en daarna COMBUSTiON nogmaals in Hellendoorn. Ook vanuit Raalte werden de CHAM8ER V-2's afgevuurd. Voor de omwonenden was dit lang niet zonder gevaar. UQUtO OXYGEN

Nee, het was zelfs zeer gevaarlijk. Doordat sommige I TON OF exptosive lanceringen mislukten kwamen de zeer gevaarlijke ra ketten in de directe omgeving terecht. Het meeste trieste voorval deed zich voor in Lutten- Hierboven een schets van berg waar een V-2 in een weiland neerstortte. Een aantal mensen gingen de raket van de V-2 raket. Zoals te zien dichtbij bekijken. Maar toen sloeg het noodlot toe. De V-2 ontplofte waarbij 19 mensen heeft deze raket een lading dodelijk werden getroffen. Ook in Deventer en Almelo werden mensen dodelijk getroffen van een ton aan explosieven aan boord. De lengte van door neerstortende raketten. deze raket was 14 meter en Ook in het Ommerveld bij Witharen ontplofte een V-2 raket. Dit had te maken met een een diameter van 1,66 me beschieting van een vrachtwagen door geallieerde vliegtuigen die beladen was met een V- ter. De brandstof die mee 2. Het gevolg was hier een enorme ontploffing met een grote vuurzuil die boven de bomen gevoerd werd bestond uit 8900 kg vloeibare zuurstof uitkwam. Gelukkig vielen hier geen slachtoffers onder de omwonenden, dit in tegenstel en alcohol. De raket had ling met Luttenberg en andere genoemde plaatsen. 1000 kg springstof aan boord en had een startge Rivaliteit in het Duitse leger. wicht van 13 ton. De V-2 De V-1 was het paradepaardje van de Duitse Luftwaffe en de V-2 van het Duitse leger. maakte een snelheid van 5400 km per uur en vloog Elk van deze legeronderdelen vond zijn raket de beste. Hierdoor liep het productiepro op een hoogte van 90 km of gramma maanden vertraging op. Daarbij komt ook nog het feit, dat de productie van de V- hoger. 1 aanzienlijk goedkoper was dan dat van de V-2. De reikwijdte van de V-1 bedroeg 280 km en dat van de V-2 320 km. De kostprijs van nummer een bedroeg tussen de 1500 tot 10.000 mark. Nummer twee kostte echter 75.000 mark. De explosieven waren voor beide raketten ongeveer 1000 kg. Er werden in totaal ruim 100.000 V-!'s afgevuurd op Engeland, maar slechts 20.000 bereikten hun doel waar van de meeste terecht kwamen in Londen en een klein aantal in Portsmouth. Het aantal slachtoffers bedroeg ruim 6000 en ruim 17.000 gewonden. Van de 5000 stuks die afgevuurd werden op Antwerpen Ekkeika kwamen er slechts 211 op de stad terecht. Van de V -2's werden er 4000 stuks afgevuurd maar slechts 1500 bereikten hun bestemming. Daarnaast kwa Huis Archem men er ook nog eens 2050 terecht op Brussel, Ant werpen en Luik. In Engeland waren 2500 slachtof fers te betreuren door aanvallen van de raketten. Kwalitatief ontliepen de beide raketsystemen elkaar niet zo heel veel. De ontwikkeling van de raketsys temen stond niet stil. Een groot aantal geleerden ARCHEM was bezig de raketten te verbeteren. Gelukkig voor ARCHEMER de vrije wereld waren ze te laat. Toen ze inmiddels betere versies hadden was de oorlog afgelopen.

Men kan stellen, dat Ommen wel behoorlijk betrok ken is geweest bij het oorlogsgebeuren in de Twee de Wereldoorlog. Ik denk dan voornamelijk aan het 7 verschrikkelijke concentratiekamp "ERIKA" op de Besthemerberg. Het vervoer en in elkaar zetten van bovengenoemde levensgevaarlijke raketten. De ge gtfinbell.' vechten bij de Vechtbrug en bij hotel Paping. Maar Lemeleresch bovenal de wegvoering van bijna al onze Joodse plaatsgenoten naar de vernietigingskampen en de Overzichtskaartje Archem waar de V2's werden gereedgemaakt om in Hellen Ommenaren die gesneuveld zijn bij de beschieting doorn te worden gelanceerd van de brug. En tenslotte moet ook genoemd worden de verzets 1 vd Wijcklaan (Witte palen) 7 Eggen groep in de buurtschap Stegeren, de beschieting bij 2 Ingang Beukenallee 8 Van Goor 3 Slingerbos—V2 laadplaats 9 Ooln Butink de "Vosseboer" en de schietpartij in Beerze,tussen 4 Opslagplaats, bunker 10 Kasteel leden van de verzetsgroep aldaar met wegvluchten 5 Schuilplaats vrachtauto 11 Van Oene de Duitse militairen. 6 Afweergeschut

13 Gerrit Jan Eshuis (1895-1980) Amateur-archeoloog en -streekhistoricus uit Almelo door Henk Schuurman

Bij de Nijverdalse Uutgeverieje 'n Boaken (voorheen Uitgeverij Historische Kring Hellendoorn-Nijverdal) verscheen in 2010 als nummer 7 van de Historische reeks "Ontdekkingsreizen langs de Regge - historische speurtochten rond Hellendoorn, Den Ham en Daarle". Dit is een bundeling van oorspronkelijk in het Dagblad van het Oosten verschenen krantenartikelen van G. J. Eshuis die dateren van 1941 tot 1965, In 2003 werd de artikelenserie "Speurtochten rond de Notenhaar" uit 1969-1971 uit gegeven onder de titel "Boerderijen langs de Regge". In de jongste uitgave is ook een biografische schets opgenomen. Daaraan, aan een artikel van Harry Wonink in Tu- bantia van 19 juli 1975 i.v.m. de 80®'" verjaardag van de heer Eshuis en aan enkele andere berichten uit dagbladen is het volgende ontleend.

Gerrit Jan Eshuis werd geboren op 25 juli 1895 in een keuterboerderijtje aan de Vissche- dijk in Almelo. Tegenwoordig is de Visschedijk nog een landelijk stukje grond met enkele oude woonboerderijen tussen de stadsrand en het industrieterrein Turfkade. Gerrit Jan werd geen boer maar moest op 12-jarige leeftijd al gaan werken in de textielfabriek Indië. In de pauzes repareerde hij soms fietsen van medearbeiders. Daarvoor werd zo vaak een beroep op hem gedaan dat hij er bij de fabriekspoort een speciale keet voor kreeg. In 1932, na 25 jaar in de textiel gewerkt te hebben, begon hij aan de Tijhofslaan een eigen rijwiel zaak. Toen hij later een knecht kreeg begon hij elke woensdag de boer op te gaan (meestal op de fiets, want hij haalde zijn rijbewijs pas toen hij 70 jaar was) op het platteland van Twente en Oostelijk Salland om onderzoek te doen op het gebied van archeologie en streekge schiedenis. Want daar ging al vroeg zijn belangstelling naar uit. Als jongen zocht hij in zijn geboortestreek al naar prehistorische voorwerpen als vuurstenen pijlpunten en krab bers. Bij talloze boeren kwam hij "op de kokken" om te luisteren naar oude verhalen, anekdotes en spreuken. Alles wat hij hoorde, ook over oude gebruiken, tekende hij zorg vuldig op. Ook deed hij naspeuringen in allerlei archieven, zoals oude registers en marke- boeken. "Maar dat speurwerk is onvolledig als je het alleen binnenskamers doet", zei hij. Essentieel was voor hem het gesprek met de bewoners van de oude boerderijen in zijn werkgebied. In 1941 kwam er voor het eerst een artikel van hem in de krant, over kasteel de Schuilen- burg bij Hellendoorn. Dit stuk is ook opgenomen in de bovengenoemde bundel "Ontdekkingsreizen langs de Regge". In de eerste helft van de jaren '50, toen hij al bijna 60 jaar was, begon hij regelmatig te publiceren in het Dagblad van het Oosten, ook wel Twents Zondagsblad genoemd. Eshuis was ook een goede verteller. Hij hield vaak lezin gen over zijn werk. Een eerste belangrijke ontdekking van Eshuis betrof een middeleeuwse schans, de Schui- lenberg of "Schulenborg", aan de rand van Almelo. Het bestaan ervan was in vergetelheid geraakt maar toen het in maart 1949 hoog water was, de gedempte grachten volliepen en de hogere delen van de schans met de koppen boven water bleven, besefte Eshuis dat hier een oud verdedigingswerk lag dat evenals andere schansen (in de volksmond vaak "huneborgen" genoemd) in het verleden ook dienst deed als vluchtheuvel bij waterover last. Jarenlang zette Eshuis zich er voor in dit cultuurmonument te behouden en in het be gin van de jaren '70 kreeg het ook de status van beschermd monument. In december 1962 verschenen vier artikelen van hem over 't Geheim van de "Schulenborg": "Middeleeuwse burchten, of vluchtheuvels bij hoog water?" (I) "Reconstructie wijst op twee delen, omgeven door grachten" (II) "Rond Huneborgen zijn steeds interessante sagen geweven"(III) "Hunnen, zigeuners, zwervers, tijdelijk de latere bewoners"(IV).

Over de omgeving van Almelo schreef Eshuis in de jaren 1964 tot 1967 een lange artike lenserie "Van Boerenland tot Stadsrand". Met behulp van zijn moeder (die bijna 97 jaar werd) had hij zich verdiept in de historie van de boerderijen die weg moesten in verband met de stadsuitbreiding. Nog bij zijn leven (in 1977) werden de 116 artikelen in boekvorm

14 Kompanen LtJCOOKlNS VOOR €24,50 P/P' UW maat in financiële diensten _ FUNC00KINGIN0NSALL-INGRIU.-aBUFFETRESTAURANT0PVRIJDAG,ZATÈm6 EN ZONDAG OP DE EERSTE ETAGE VANAF 17.00 UUR**. Van Reeuwijkstraat 42 > TV 1\ ( tijdens wet HOOfiSEIZOEN ZAL DIT NOC VERRUIMD WORDEN ) LEKKER GENIETEN AAN TAFEL VAN UW ZELF BEREIDE GERECHTEN VAN DE BAKPLAAT Aangesloten bij 7731 EH Ommen OF DE BARBECUE. AANGEVULD MET DIVERSE VOORGERECHTEN. SOEPEN EN EEN Tel.:(0529) 451154 WARM EN KOUD BUFFET. BIER, WIJN EN FRISDRANKEN ZIJN HIER BIJ INBEGREPEN. VOOR ONSALL-IN GRILL- & BUPFETRESTAURANTDIENTU WEL Fax:(0529) 455027 VOORAF TE RESERVEREN OP TEL: 0S2S 451364. Website: www.kompanen.nl »2ÜUR ETEN EN DRINKEN VOOR €24,50. VOOR KINDEREN GELDT UITERAARD EEN AANGEPAST TARIff. E-mail: [email protected] « CAFE RESTAURANT FUTER IS 7DA6EN PER WEEK GEOPEND. , BF'EMMSFi Jt r/ KLUSBEDRIJF Schilderwerlien Hovenlerswerken - Bestratingen - Bosbouw Voor ■ aanleg en onderhoud van tuinen ■ alle soorten bestratingen Koekoeksbloemstraat 8 ■ snoeien en kappen van bomen, 7731 WB Ommen takken hakselen, stobben frezen Tel.(0529) 45 10 55 ■ allerhande klussen ■ b.g.g. (0529) 45 17 71 zoekopdrachten met metaaldetector naar bijvoorbeeld verloren sieraden

Weth.Petterweg 11 Tel. 0523-676057 ■ ^ Schilderwerk dat gezien mag worden! 7731 XT Ommen Fax 0523-676087 www.hbremmer.nl

Aannemersbedrijf M. van der Vegt OCB Bouw b.v.

siloi I 1 vbj.'' tel. (0529)452810 >A1 Ommen (0529) 45 37 47 fax (0529)452062 e-mail: [email protected] www.ocb-bouw.nl JE ZIET 'T VERSCHIL

Varsenerpoort 9, 7731 DG Ommen

expert WESTERMAN

Ommen, Gasthuisstraat 1-3, telefoon (0529) 45 14 06 Dalfsen, Pastoriestraat 2, telefoon (0529) 43 01 02 EXPERT, DAAR WORD JE WIJZER VAN Cafetaria Harry's Hap Wij worden financieel ondersteund door Brugstraat 31 - 7731 CV Ommen Telefoon (0529) 45 66 65 Rabobank Harry s Hap www.harryshap.nl

Vaart & Vechtstreek

culinair bij u thuis TÜINCENTRÜM Tuincentrum Jurrie Baas Balkerweg 24 Voor een onvergetelijk feest 7731 RZ Ommen Tel.(0529) 453708 Fax (0529) 451595 Wij maken uw feest "culinair" compleet! [email protected] JÜRRIE BAAS www.jurriebaas.nl • Buffetten • Hapjes • Workshops • Diners TAKMAN GEREEPSCHAFFEN Hef enige dat u zelf hoeft te doen is genieten! OMMEN - BERKUM Dr. A.C. van Raaltestraat 26, 7731 GP Ommen Campherbeeklaan 1, 8024 BR Berkum (Zwolle)

m Voor een nieuwe vloer gaat u naar: Laminaat Outlet Ommen

Wielewaalstr 21 Dealervan: 7731 XH Ommen Telefoon: 052W452710 Balterio Mobiel: 06-10365875 Berryfloor E-mail: [email protected]

Ommen

VLAAI - BROOD - NOTEN Brugstraat 19a 7731 CT Ommen

Tel. 0529-450054 EEUG Spruitt Notaris

Varsenerpoori 1 - Postbus 75 - 7730 AB Ommen Tel.(0529) 45 22 33 - Fax (0529) 45 37 12 www.lammaatoutlet.nl

RENAULT-DEALER stukadoorsbedrljf CENTS Rinus Zwanepoi Stationsweg 24, 7731 AX Ommen Tel. (0529) 46 99 00 Mobiel 06-30009131 www.cents.nl uitgegeven. In 1974 was Eshuis in verband met zijn vele verdiensten voor Twente al (als eerste) geëerd met de culturele "Mans Kapbaargprijs".

Eshuis was in zijn tijd een van de belangrijkste Twentse amateurarcheologen. Zijn vond sten, o.a. in de omgeving van de Visschedijk, in de ruilverkaveling Vriezenveen en in Ho ge Hexel, waarover hij ook publiceerde, trokken de aandacht van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek in Amersfoort. Men vroeg hem om correspondent te worden. De legitimatiekaart die hij kreeg verschafte hem gemakkelijker toegang tot voor hem interessante plaatsen, b.v. bouwputten en ruilverkavelingsgebieden. Hij schreef ook enkele artikelen over "De volksoverlevering als wegwijzer voor de archeoloog". Verhalen van boeren brachten hem vaak op het goede spoor. In 1960 richtte hij met zijn vriend Rei- nier Kampman, voor hem een grote stimulator bij het zoeken naar archeologische voor werpen, de Twentse Werkgemeenschap voor Archeologie en Historie op. In de loop der jaren kreeg hij een uitgebreide en goed gedocumenteerde verzameling bodemvondsten. In 1978 deed hij die over aan het Rijksmuseum Twente. De gemeente Almelo kocht in dat jaar zijn collectie antieke halen, stukken gereedschap afkomstig uit verdwenen Almelose boerderijen.

Kort nadat Eshuis 80 jaar werd sloot hij een serie van bijna 100 artikelen af in het Dag blad van het Oosten met de titel "Zwerftochten door de Vechtvallei". Tot en met nummer 69 beschreef hij de buurtschappen langs de Vecht in de gemeenten Gramsbergen en Har- denberg, van De Haandrik tot Diffelen. In de jaren 1974/1975 was zijn werkterrein de ge meente Ommen. Nummer 70 van de serie t/m het laatste (ongenummerde) artikel van 23 augustus 1975 gaan over de historie van Beerze, Junne en Stegeren. Hieronder volgt een overzicht van deze laatste krantenartikelen.

Datum Nr. Kop van het artikel 28-09-1974 70 Beerze, nog immer 't land van het rusteloze zand 12-10-1974 71 Ontleende Beerse naam aan visserij in Vecht? 26-10-1974 72 Huis Beerse werd in 1583 door Spanjaarden verbrand 09-11-1974 73 "Hans en Jenne" verlosten Beerse uit zijn isolement 23-11-1974 74 Beerser jeugd nam honden mee naar de "Brinkschool" 07-12-1974 75 Imposante Volkerink eens het bezit van huis Beerse 21-12-1974 76 Oude boer op 't Hesselink zocht naar grommelsteen 04-01-1975 77 Warmerink en Wunnink woonden onder "kromstaf' 18-01-1975 78 Bouwhuis migreerde al voor 1675 van "De Höfte" 01-02-1975 79 Van een boerentimmerman die een kasteel bouwde 15-02-1975 80 Keuters bij verdeling vaak aan de "achterste titte" 01-03-1975 81 Oma Meulman geloofde niet in een landing op de maan 15-03-1975 82 "Greven Ab" had bakoven naast de haardstede 29-03-1975 83 De Marsinks mogelijk oudste erven van Beerse 12-04-1975 84 "Goede Vrouw" was vele eeuwen schippersherberg 26-04-1975 85 Over Beerserhaar liep eens een oude handelsweg

M.i.v. 1 mei 1975 werd het Dagblad van het Oosten een kopblad van Tubantia. Het ver volg (na een onderbreking?) van de serie is (daarom?) niet genummerd. De copieën hier van kreeg ik van Jan de Roos en Klaas Zandman uit Beerze en van het Historisch Infor matiepunt in de Bibliotheek in Almelo.

17-05-1975 — Zandstuivingen ontnamen de boer zijn akkergrond 24-05-1975 — Junnermarke vergat de huwbare dochters niet 07-06-1975 — Junne had tot 1863 nog een eigen school 14-06-1975 — Junne had in 18*^ eeuw nog gemeenschapsbakoven 21-06-1975 — Duidt naam Sonnebeld op heidense cultusplaats? 28-06-1975 — Bij'"t Rottenklooster" was overzetveer naar Arriën 05-07-1975 — Stegeren had 1700 v. Chr. al honkvaste bewoners 12-07-1975 — Heren van Stegeren en Beerse waren rivalen 19-07-1975 — Praastink en Meijerink, Stegerens oudste erven 26-07-1975 — Stegeren had tot 1863 de school op'n Baandel 02-08-1975 — Buurtrijm haalde "noabers" over de "fiene hèkkel" 09-08-1975 — "Hilberts Willem" kwam na drie eeuwen terug

15 16-08-1975 - 't Harbers vaak asyl voor "volk bij de weg" 23-08-1975 — Gebintbalk uit 1667 houdt het nog steeds

Op 23 augustus 1975 schrijft Eshuis: "Met dit artikel wil ik dan de serie 'Zwerftochten door de Vechtvallei' besluiten. Veel zou er nog te vertellen zijn geweest over de strijd van de Steger boeren tegen het telkens terugkerende euvel van de zandverstuiving, 't Zou ech ter een herhaling zijn geworden van reeds eerder in deze serie besproken 'stuifzandbestrijdingen'.

Reeds twintig jaar eerder was Eshuis al in de gemeente Ommen actief geweest. Mij zijn de volgende publikaties bekend: mei 1955 EERDE - rijk aan krentebossen en ... legenden *) nov. 1955 BEERSE,land van het rusteloze zand nov. 1955 Beerse ontstond rond een Karolingische hof okt. 1959 "De Hongerige Wolf: historische herberg aan oude Hessenweg okt. 1959 'Pikmaaiers' waren geziene klanten in "De Hongerige Wolf'

*) Het artikel over Eerde is opgenomen in het in 2010 verschenen boek "Ontdekkingsreizen langs de Regge". Ook in deze "Darde Klokke" is het te lezen.

De historicus Dick Schlüter, die op 2 juni 2010 bij de presentatie van het boek "Ontdekkingsreizen langs de Regge" een lezing hield over "Archeologische sporen in het dal van de Regge", schreef later naar aanleiding van de presentatie: "Het is prijzenswaar dig dat de historische vereniging in Hellendoorn/Nijverdal de artikelen die betrekking hebben op het Reggedal toegankelijk heeft gemaakt. Er zijn ook nog artikelenseries over het dal van de Vecht, Ootmarsum en omgeving en bijdragen aan volkenkundige tijdschrif ten die op bundeling en publicatie liggen te wachten. Wie pakt de handschoen op? (...) We zijn nog niet klaar als het gaat om zijn nalatenschap aan en over Twente."

Voor wat het Vechtdal betreft ligt hier misschien een taak voor de Historische Vereniging Hardenberg en de Historische Kring Ommen.

Op 27 oktober 1980 is Gerrit Jan Eshuis op 85-jarige leeftijd overleden.

Lezers reageren

Het artikel in De Darde Klokke over Varsen l9eachte redactie, In "De Darde Klokke"nr. 156 van sepf. 2010 maakt Dieks Horsman op biz. 18 melding van een tragisch ongeval In Varsen waarbij de boerenknecht Berend Dunnewind om het leven kwam. Een correctie is hier op zijn plaats. Het ongeval is weliswaar correct beschreven, maar het slachtoffer was met Berend Dunnewind - die heeft ook nooit bestaan - maar mijn grootvader Berend Timmerman. Hij overleed op 17JuH 1918 op 33-Jarige leeftijd aan de gevolgen van het ongeluk dat hem een dag eerder was over komen. De naamsverwisseling is begrijpelijk en verklaarbaar want hij woonde met vrouw en 3Jonge kinderen op De Dunnewind. Hij was ook geen boerenknecht, maar eigenaar van de Dunnewind, die hij in 1912 ter gelegenheid van zijn huwelijk in eigen dom had verworven van 2zusters, Gezina en Christina Schutman (Sienemeuje d 5tie- nemeuje), beide weduwe en nicht van zijn vader, die hem vele Jaren eerder als wees kind op verzoek van de Hervormde diaconie op de Dunnewind in huis hadden genomen. Hij is ook de schoongrootvader van de HKO-voorzitter. Zijn weduwe. Geertje Baarslag, hertrouwde op 14 nov. 1919 met de 15Jaar oudere Egbert Mooijers, de grootvader van hetgelijknamige OH'Ommer bestuurslid.

B. Timmerman

16 Proces-verbaal anno 1944

IvIAKECHAUSSEE GE^rEST ARNHEM. Orwmpri 25 Maait 1944. Hoe de opperwachtmeester GROEPSCOMMANDANT TE OMMEN.

van Zanten ons op het Nr. 194. spoor is gekomen is mij nooit AAK dwn Heo* I^ojftaegezagsifrag]^ duidelijk geworden. Dat we IB OMMEN. een Duits meisje dat aan de Qaderwefo: Stationsweg woonde (in het Eappan iiiwfir MnWtPtfmigi huis nu bewoond door de fa I>ait5chB ^Tounrezi ea kjarie-ren.

milie Renting ') hebben ge ThgiPf^«nlPjg> Uw moodeiiaige ojNiradir van 24 ^faaat pest zal wel kloppen. Het was X'944 omTretif bet instellen van een. oadecaoeii. Tiaar laet eventueel gepleegde molest van Dmtscbe vrouweai^ kindaen, ineb ik de de dochter van een belangrijk eef UEdei Ach.Ü)aie beleefl te bencJitBi, dat mt hec door mij Ën- gestride cosdsaoek haf navo-l^nde is gebleken. man bij de 'Organisation I>e gedane klacht betteft hoofiizaketijiE de bewoneis vsd. het pand voocdieeai be^'oond dtxxr dan tsndars Boaman, aan en Todt', welke een tijdje in de Statioaisweg alMcz'. Een van deze kineSensL zou door een HoUandsch medsje geslagen zijn mes een smk t&gesi bet hoofd, waarbij zij padvindersboerderij aan de licht werd vrerwond. Verder zou een jongen doctr andere joo^gps zajn Koesteeg gevestigd was. (Zie nagelqpen. uitgejouwd en azadere zijn lastig gev^len. Voorts zouden de kindesen bedoelde bewoKisters teswijl zij ons 'Nationaal Archief: 'OT'). acht^ in den min aan ber spelen waren,z^n mr^schoiden, ter wijl de vrouvi' des hui^s chxKr een van de jongens zon zijn uat- De tuin waar die kinderen gescbolden voor "i^Adjnshand" en "Ga na^Jeboli",terwijl door andere kinderaa tegen de bev^oonstBs zon zdjn gespnwd. speelden grenst aan het Uit bet onderzoek is koonen vast ie sisau, dat het hindeilijk achtBVolgen van een Dmtschejongsi beeë plaats gehad, CBwtjl Bergpad. En ik zal wel eens de scbeldwoordea "Zwljnsboed." m "ga naarje bbk^ eud. inderdaad wat geroepen hebben, als ik gebesgd ojn. Ook ès asm te yiwmpgi dat van de Innderen ge- slagcm is, doch toe op heden is de dadBes daarvan nog niet uit school en via het Berg gespoord kunnen wordcsa, teiwijl ocds ^a. te tipmpn is, dar de ove rige tg»T%i a-gttn-i B»ogiT> gcm indeardaad zijn geschud. pad, door het weiland van Degene, die bedo^ds kindsBL ^hinderlijk* bebbBi gevodgd zijn: Ie. E^jbert FredBik de Boer,oud 13jaaz, zoon van JJ. de Boer Otterman (waar nu Hans wonende .Seezerweg nr.l j 2e. Henk Qldeman,oud 10 jaar, a»n van J.W.Olnran, Schspenallee Steen woont) naar de achter nx.1; ingang van onze tuin (nu Wil- 3e. Adri Groocenhms,oud 11 jaBr, zocorvan A-BJL Gcooteclnns, Seezerweg. sx. 9; helminastraat) liep. Maar ge 4e. Hans Beijer, ond 11 jaar,zoonvBiG.J.Beyer, VocThrug nr. 12. slagen en gespuugd hebben Degene die de vrouw des hoizES mf^scholdea en tfe wxxir- deai"Zwijnshond* heeft gebezi^ is: we nooit. Msames Scegeman, oud 13 jaar,zoen vmi G.Steg«BaG, Zwol scbeweg 8a. Wij (Hans Beijer, Henk Olde- Genoemde jongens zijn door mij uit de school ^haald d oaB man en ik) werden uit de de kazerne ovai^i^ïracht en. enkele opgesloten, waarna 23} ernstig door mdj zijn oodBhoadBL school aan het Vrijthof ge De moedeer tan Maiuïes Stegeman is met hem naar ^hewx/astES gieweest en heeft BgenB befweöng haar rti gjn g aange haald en moesten ons boden, waarna deze echtgenoot,de Ortscaamnandant Ie UlrecM, 'melden' bij de kazerne aan heeft vezzochr gcwi verdEtre TncaHtrpgTplg«n ^ willen, gwrvipei, de Hammerweg. We werden De OE^>Erwacbtmeesser, in een cel opgesloten. Enno J. van Zanten, de Boer en Mannes Stegeman zaten er al. Met zijn vijven hebben we uren in de cel gezeten en werden toen door Van Zanten, die heel stoer met een pistool in zijn kaplaars voor ons heen en weer liep , enorm geïntimideerd. Mannes kreeg een harde draai om zijn oren en van Zanten dreigde onze ouders naar kamp Erica te sturen. Tegen negen uur 's avonds moesten onze ouders ons ophalen. Achteraf een actie van de politie, te gek voor woorden. En zoals je het nu beoordeelt alleen uitgevoerd door van Zanten om een wit voetje te halen bij de Todt figuur.

') In het proces-verbaal staat genoemd 'voorheen' bewoont door tandarts Bouman. Het huis is in 1935 ge bouwd door tandarts Hagens, die heel actief was in de padvinderij. Aan het begin van de oorlog bedankte hij voor de padvinderij en wordt een fanatiek NSB'er. Hij wordt zelfs lid van de Nederlandse SS en neemt dienst bij de Waffen SS .

17 Eerde - rijk aan krentebossen en ... legenden Duizenden bezoekers als de "Canadese rotsmispel" bloeit door Gerrlt Jan Eshuls

Ze staan op springen, de myriaden van kleine bloesemknoppen, die de onvergelijk- BijgaandJLJlJgHUULl artikelU/ lir\,Cl stondJlL/lttt inHl het Dagblad van het Oosten baar mooie bossen van Eerde weer met een waardig bruidskleed zullen tooien. d.d.4 Mei 1955 Eu het zal dan weer een drukte van belang zijn in die prachtige allee, die van Den Ham naar Ommen leidt, want ontelbaar velen zullen dan optrekken naar dit eeu wenoude landgoed, om te genieten van de kortstondige, doch schitterende bloesem pracht van de hier in groten getale groeiende, doch overigens in Europa zeldzame heester, de z.g. "Canadese Rotsmispel", hier meer bekend onder de populaire naam van krentenboom, die zo ongeveer 150 jaar geleden uit Canada werd geïmporteerd.

In het begin van deze eeuw waren Eerde en Dwingeloo in Drenthe nog de enige plaatsen, waar deze in Europa zeldzame boom, of misschien beter gezegd struik, groeide. Vooral aan de Oostzijde, tegenover de oprijlaan van het huis Eerde, vindt men prachtexemplaren, die wel meer dan een halve eeuw oud moeten zijn. Jammer, dat deze bloeiperiode, evenals de kleurige bladerpracht van deze heester in de herfst, maar zo kort duurt. Liefhebbers van deze bloesempracht moeten er dus steeds als de kippen bij zijn om van dit werkelijk ver rassend schouwspel te kunnen genieten.

Rijke historie Niet alleen liefhebbers van natuurschoon, ook de historieminnaar kan hier zijn hart opha len. Al is ook hier in de loop der jaren veel veranderd en doet het tegenwoordige kasteel niet meer middeleeuws aan, toch is het of de vele eeuwen, die over dit landgoed heengin gen, nog iets ondefinieerbaars hebben achtergelaten. Oorspronkelijk de vrije hoeve van een edele Sakser, die later zijn goed onder bescherming stelde van de abdij van Essen, wordt het in 1224 genoemd als een bezit van dit klooster.

De roofridder van Eerde In de tweede helft der 14'*'^ eeuw heeft Evert van Essen, gehuwd met Margaretha, erfdoch ter van Eerde, het in leen en laat hier "een sterck en geweldig huis van swaren houte en steen bouwen". Aldus verschanst achter veilige muren brandschatte en plunderde hij in verre omtrek. De bisschop van Utrecht, Floris van Wevelinckhoven, en de drie steden, Deventer, Kam pen en Zwolle, besloten hier een eind aan te maken en sloegen in 1380 het beleg voor het huis Eerde. Onder het voor deze belegering aangevoerde materiaal bevond zich ook een grote partij "donrecruyt"(buskruit), wat door de Deventernaren in Vlaanderen was gekocht.

Eerste toepassing van het buskruit Het slot Eerde viel aldus de "eer" te beurt, als eerste in den lande met dit "donderkruit" te worden beschoten. En men kreeg hier wel een goede gelegenheid dit nieuwe strijdmiddel te "testen". Veel schijnt het echter nog niet te hebben uitgericht. Geen wonder, stenen van 1300 pond, die met een zware blijde tegen de muren van deze veste werden geslingerd, stuitten als kaats ballen af op de "met als molenstenders zo zware balken" in vakwerk gebouwde muren en kwamen deels weer gelijk een boemerang in het kamp der belegeraars terug. De belegeraars hielden echter vol en toen het de belegerden duidelijk werd, dat er geen kans op hulp of ontzet was, gaven zij zich over. Nu gaf de bisschop bevel het roofnest te vernietigen, doch het bouwsel bleek zo hecht en sterk, dat men het met geen mogelijkheid kon slopen. Om het toch grondig op te ruimen, werd het in brand gestoken. De grote hoeveelheid zwaar hout aan deze, zo solide gebouwde burcht verwerkt, was ook voor het vuur een moeilijk te verteren kost, zodat het meer dan een maand lang brandde.

18 Verzoening en boete Na zijn nederlaag verzoende Evert van Essen zich met de bisschop, maar overleed reeds in 1382. Wel zullen ze hem zwaar gebrandschat hebben, want in het jaar 1383 de 20*^ October "des Vrijdages na Sunte Symen Juden daghe" verklaart Gheryt van den Zyle, pander in Zallant van de bisschop van Utrecht, dat hij voor een schuld van 2000 oude schilden, ten behoeve van Vrederik van Hekere, ridder, beslag heeft gelegd op de nagelaten goederen van Evert van Essen, met uitzondering op de douaire voor diens vrouw, de jonkvrouw van Eerde. Bij een "magescheid" komt het kasteel, dat inmiddels weer herbouwd was, in bezit van Hendrik van Essen. In 1521 wordt het weer geplunderd en omvergehaald door de Zwollenaren onder bescher ming van de oorlogzuchtige Karei van Egmond, Hertog van Gelderland, die de gehoor zaamheid aan Utrechts bisschop had opgezegd. In 1531 wordt Jan van Twikkelo met het huis Eerde en aanhorigheden beleend. Adriana, dochter van Jasper van Twikkelo, huwt 2 December 1588 met Jan Baptiste van Renesse. De 11® April 1706 verkoopt de Douairière Schaap van Winsum, geboren van Renesse, het aan Baron Johan Werner van Pallandt. Deze en diens vrouw, Johanna Elisabeth van Baer, zijn de stichters van het tegenwoordige huis (1715).

De legende van de kinderruil Veel sagen en legenden zijn in de loop der eeuwen om en met huize Eerde verweven. Die wel het langst onder het eenvoudige landvolk bleef leven, is de legende van de kinderruil tussen de burchtvrouwen van Collendoorn en Eerde. Rudolf,jonker van Collendoorn, heeft liefde opgevat voor Ida, de jonkvrouw van Eerde en vriendin van zijn zuster Kunigonda. Deze laatste probeert haar broeder te overreden van Ida af te zien omdat deze zijn liefde niet beantwoordt. Rudolf echter houdt teveel van Ida om haar zonder meer op te geven. Na een opwindend gesprek met zijn zuster gaat Rudolf ter jacht en zwerft door de bossen in de richting van Eerde,in de hoop zijn geliefde te ontmoeten. Toevallig heeft Ida het plan opgevat een bezoek te brengen aan haar vriendin Kunigonda van Collendoorn. Ida met haar page rijden op hun hitten door het Eerderbos, in de richting Beerse. 't Is winter, de sneeuw kraakt onder de hoeven der paarden en de wateren zijn met een ijsvloer bedekt. Ook de Vecht is toegevroren en het ijs blijkt sterk genoeg om hen en de paarden te kunnen dragen. Zij kwamen nu vlugger bij de oude Hessenweg, die langs Collendoorn voert. Plotseling staakt Ida's hit zijn snelle gang, steekt de kop op met gespitste oren en begint over zijn hele lichaam te beven. "In aller heiligen naam, vooruit. Jonkvrouw", gilt de page. Het was te laat! Een vervaarlijke wolf breekt door de struiken, gevolgd door een zestal anderen, die zich op de paarden werpen. Het ziet er voor de jonkvrouw van Eerde hachelijk uit, want de page, die slechts met een degen gewapend is, kan haar weinig hulp bieden. Toch heeft iemand haar hulpgeroep ge hoord. Het is de jonker van Collendoorn, die als de reddende engel op het toneel ver schijnt. Met één welgemikte pijl weet hij de wolf, die het op Ida's hoofd heeft voorzien, te doden. De jonker tilt de jonkvrouw nu op zijn paard en voert haar naar de dichtbij gelegen her berg aan de oude Hessenweg, waar zij weer op haar verhaal kan komen.

"De hongerige wolf' Meer dan vijf eeuwen zijn na dit voorval verstreken en nog heet deze herberg "De honge rige wolf' en de plaats waar de jonkvrouw door de wolven werd overvallen,"de wolven- struik". Na haar redding door de jonker van Collendoorn voelde Ida zich zodanig aan haar redder verplicht, dat zij hem haar hand schonk. Toen Rudolf zijn moeder, de burchtvrouw van Collendoorn, met dit feit in kennis stelde, brak er een ware storm los en dreigde ze haar zoon met opsluiting in de kelders van haar burcht. Waarom was zij er zo fel tegen? Zij en de reeds vroeg gestorven burchtvrouw van Eerde waren boezemvriendinnen ge weest. Ofschoon zelf zeer heerszuchtig van aard, had ze altijd gesidderd voor haar man,

19 die haar gedreigd had met verstoting, als ze hem geen zoon schonk. Nu wilde het toeval, dat de burchtvrouw van Collendoorn en die van Eerde gelijktijdig een kind verwachtten. De burchtvrouw van Collendoorn had er reeds een voorgevoel van dat het een dochter zou worden. Daarom stelde ze haar boezemvriendin voor, mocht haar voorgevoel bewaarheid worden en de burchtvrouw van Eerde zou een zoon krijgen, de kinderen te ruilen. De goede Mathilde van Eerde wilde haar ongelukkige vriendin wel helpen, maar hoe? Daarom werd een, ergens in de buurt van Den Ham wonende pater, Thomas de Kluizenaar genoemd, in het complot betrokken, die zijn medewerking verleende onder voorwaarde, dat zo er iets verkeerd mocht gaan, hij van verdere geheimhouding ontslagen zou zijn. Toen beide aanstaande vaders ten strijde waren (wanneer waren ze het niet?), bracht de burchtvrouw van Eerde een zoon en die van Collendoorn een dochter ter wereld: de kinde ren werden nu in 't geheim verwisseld, doch het meisje stierf spoedig. Later werd de heer van Eerde nog een dochter geboren, de hierboven genoemde Ida. Deze was dus een volle zuster van Rudolf. Na vele verwikkelingen en moeilijkheden (de burchtvrouw van Collendoorn wordt krank zinnig) voelt Pater Thomas zich van zijn gelofte ontslagen en weet nog juist bijtijds de bloedschennende echt te verhinderen. Rudolf, nu als jonker van Eerde, huwt later met zijn vermeende zuster Kunigonda,jonk vrouw van Collendoorn,en zij worden een gelukkig paar.

Wie herkent de personen op deze foto?

De HKO is in het bezit gekomen van onderstaande foto. Het is niet bekend welke familie dit is. Herkent u personen op deze foto, dan wordt u verzocht contact op te nemen met de HKO.

20 juwelier-opticiën An't horlogie ken ie de drager. Kies OW horlogie daorömme met zörge • 'S en loat oe roaden deur de Vakman! Gedipt oogmeetkundige lid A.N.V.0. Gedipl. contactlensspecialist lid A.N.V.0.

Brugstraat 22 - 7731 CT Ommen - Tel.(0529) 45 16 43 www.juwelieroptiekbastiaans.ni

Nieuwbouw Stationsweg 1, 7731 Aw Ommen telefoon (0529) 45 17 82 Verbouw Renovatie DAMES EN HEREN Restauratie Tekenwerk l\APSALOr Vergunningen

Bouwbedrijf Vonder bv. Tel 0529-451043 poAcale,

Veldkcmpweg 3 Fox 0529-451027 ZONNEBANKEN - BEWEGINGSBANKEN 7731 HL Ommen www.bvbouw.nl Slagenkampweg 9, 7731 TK Ommen,Tel. (0529) 45 45 55

Van Elderen Van Elderen gaat nét even verder accountants I belastingadviseurs

www.vanelderen.nl

RADIO - T.V. - STEREO RECORDERS - KOELKASTEN WASAUTOMATEN - EIGEN TECHNISCHE DIENST SPORTRIJK

M. Dunnewind

Dr. A.C. van Raaltestraat 12 7731 GP Ommen Tel.(0529) 45 16 58

Verkoop Aankoop Taxaties ■ SPORTEN & ACTIVITEITfN ... Hypotheken BODYSTEP - BODYBALANCE - BODYVIVE- RPM - BODYiAM - STREETDANCE 4 KtDS - ZUMBA f PILATES - BODYRUN JIÜ-JITSÜ - FITNESS - CIRCUIT - KICKBOXING - BODY SHAPE - BODYVlTAl BALANS FYSIOTHERAPIE - VOEDING

Voortgekomen uit sportrijk fit & gezond • nieuweiandstraat 12 » 7731 TH Ommen • tel. 0529 - 45 45 08 =» [email protected]

'De Schakel Makelaars' staan wij al meer dan 10 Jaar sallands|_g_ bekend als dé specialist ^^l^anylalderen in de regio. regIstermakeIaars & taxateurs ^ ^I garage en tankservice

Cifl VfundaA vastgoedcert Voor kwaliteit-voordeel en service komt u echt jJviJi gecertificeerd bij van Aalderen aan de Hamsgoren 25 terecht. Vrijthof5a 7731 CN Ommen T0529 455 055 [email protected] yyww.saliandsgoed.nl, Telefoon (0529) 452429 Dunnewind Groep UW DAK IS ONS VAK!!! Verhuur van shovels, mobiele kranen, minikranen, dakdekkers- en renovatiebedrijf auto met kraan en containers. Het afhalen en laten brengen van zand, grond. grind, mijnsteen en straatstenen. Strangeweg 7 Uitvoering van sloopwerken 7731 GV Ommen Inname schoon en handzaam puin Tel.(0529)45 21 50 ■s der UMDI Fax (0529)45 11 65 Washal en weegbrug Slagenweg OMMEN BV E-mail: [email protected] Wij zijn ook zaterdags geopend Website: www.dunnewindgroep.nl van 08.00 tot 12.30 uur Vermeerstraat 13 • 7731 SM Ommen • Tel. (0529) 45 30 33 Univé houdt uw BOUWSTRAAT 8

7731 CP OMMEN woonlasten laag Univé geeft een betrouwbaar en gedegen advies voor uw hypotheek ; TELEFOON O529 45O 512 en woonverzekeringen in combinatie met lage kosten. Laat snel uitrekenen hoe laag uw woonlasten zijn. Kom langs op het FAX 0529 454 125 VECHTSTEDE Univé-kantoor bi] u in de buurt of kijk op www.unive.nl. NOTARISSEN

Univé De Onderlinge Ommen E-MAIL INFO(a)VECHTSTEDE.INEO Tel;0529-U9/;i0 V-/VERZEKERINGEN 1 é INTERNET WWW.VECHTSTEDE.COM Daar plukt u de vruchten van!

DE KAPPER VAN DERRppt^ WITH A BITE! wijnhandel ~ slijterij

DE-KAPPER J. van der Beek HAIR e IIFESTYLE Sinds 1854

Vrijthoi I Ommen, tel. (0529) 45 49 48 Schurinkhof 4-6 ~ 7731 EX Ommen www.kapsalondekapper.nl Tel. (0529) 45 30 66 ~ www.wijnhandelvanderbeek.nl

n Gewoon 'n goei'n bakker

u^u 8 VERHUIZINGEN Varsenerstraat 3 7731 DC Ommen H. STEEN B.V. Telefoon 45 62 62 EN Sogenbosstraat 3 Hardenbergerweg 10 7731 WT Ommen 7731 HD Ommen Tel. (0529)45 18 02 Ktgu! Telefoon 45 13 89 TRANSPORTEN Fax (0529) 45 69 98

AUTOSCHADE mmÊÊ HenR Koggel Restaurant - Catering GARANTIEBEDRIJF De Bootsman

Coevorderweg 19 Ommeresstraat 11 - 7731 XD Ommen 7737 PE Ommen Telefoon (0529) 45 12 94 Tel. (0529) 45 72 72

Uw vakantie is bij voorbaat geslaagd op Bungalowpark Hoge Hexel

Voor reservering: Hoge Hexel Recreatie Bruine Hoopsweg 6, 7645 BJ Hoge Hexel HOGE I4EXEL Tel. (0546) 57 98 65 • Fax (0546) 57 13 08 E-mail: inforghhexel.nl • Internet: wvvw.hhexel.nl