De Medische Gevolgen Van De 15E Elfstedentocht
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
het staken van de tocht of de wedstrijd. In vergelijking blauwe oog, de eenzijdige dove bovenlip en een ge- met andere sportongevallen veroorzaakt ‘het schaatsen’ stoorde gebitsocclusie na een val op het ijs verdienen bij de meeste patiënten een zygomafractuur.1 Het oplo- daarom uw volledige aandacht. pen van een zygomafractuur is de meest voorkomende fractuur van het aangezichtskelet. Omdat die fractuur niet direct tot opgeven zal leiden, zijn wij er niet zeker abstract van dat het aantal van 6 zygomafracturen ten gevolge Ice sports and fractures of the maxillofacial skeleton. – Skating van een val op het ijs tijdens de Elfstedentocht van 1997 is a favourite sport in the Netherlands. Injury data on skating were collected from the emergency departments of 6 hospitals het totale aantal betreft (zie de tabel). Het is zeer wel in the province of Friesland in the Netherlands during the mogelijk dat zich na de tocht elders in den lande patiën- Eleven Cities ice skating marathon over 200 kilometers in ten hebben gepresenteerd met een zygomafractuur. January 1997, with 16,688 participants. Among a total of 55 Patiënt B is daar een goed voorbeeld van: met een een- fractures, the maxillofacial skeleton had a relative high frac- zijdige dove bovenlip viel voor hem nog te leven, maar ture frequency (n = 7; 13%), especially the zygomatic complex met een dubbelzijdige dove bovenlip was de maat vol. (n = 6); one patient had a mandibular fracture. An innocent- ‘Verse’ zygomafracturen zijn meestal op eenvoudige looking black eye, unilateral numbness of the upper lip and wijze te behandelen en kunnen restloos genezen. Secun- malocclusion following a skating accident merit full medical daire behandeling van restverschijnselen bij een niet tij- attention. dig onderkende zygomafractuur daarentegen zal altijd problemen opleveren.2 Kaakkopjes- en collum-mandi- literatuur bulaefracturen komen minder vaak voor ten gevolge van 1 Beek GJ van. Veranderingen in het patroon van fracturen van het maxillo-faciale skelet. Zwolle: Casparie, 1992. een val op het ijs, maar hierbij is het van essentieel be- 2 Mays HE, Veen JA van der. Het monocle-hematoom; een onschul- lang vroegtijdig vast te stellen of er sprake is van een dig blauw oog? Ned Tijdschr Geneeskd 1985;129:145-8. fractuur. Tijdig herstel van de functie van het kaakge- 3 Carlée AW, Kwast WAM van der. De late complicaties van een frac- wricht kan complicatie op langere termijn voorkomen.3 4 tuur van het kaakkopje. Ned Tijdschr Geneeskd 1985;129:2289-92. 4 Mays HE, Veen JA van der. Collum mandibulaefracturen; een over- zicht. Ned Tijdschr Geneeskd 1985;129:2300-4. Dames en Heren, het aangezichtskelet raakt licht ge- blesseerd bij een schaatsongeval. Het ‘onschuldige’ Aanvaard op 18 augustus 1997 Capita selecta De medische gevolgen van de 15e Elfstedentocht j.a.zijlstra Na de Elfstedentocht in 1985 deden Kramer en Wiemer in dit tijdschrift verslag van de ervaringen van de medi- Zie ook de artikelen op bl. 329, 345 en 365. sche hulpverlening tijdens de 13e Elfstedentocht.1 Men had na de barre tocht van 1963 22 jaar moeten wachten samenvatting met het uitschrijven van een volgende tocht. Het betrof – Op zaterdag 4 januari 1997 werd de 15e Elfstedentocht ver- volgens de auteurs een milde tocht, met milde ontberin- reden. gen. Het EHBO-draaiboek en het EHBO-behande- – Om de kans op ongevallen te beperken was een groot aantal lingsplan bleken goed te functioneren. maatregelen getroffen: actief of paraat waren onder meer 7 zie- Het is nu mogelijk verslag te doen van de medische kenhuizen, 3 helikopters voor gewondenvervoer, 60 EHBO- gevolgen van de 15e Elfstedentocht die op zaterdag 4 ja- posten langs de route, 600 EHBO’ers, 120 medewerkers van nuari 1997 werd verreden. In dit artikel geef ik een over- het Rode Kruis, 50 huisartsen, 10 duikteams en een uitgebrei- zicht van organisatie, risicomanagement en medische de politiemacht. statistiek. – Er werden 150 ambulanceritten gemaakt en in de ziekenhui- zen werden 151 Elfstedenrijders behandeld met 179 letsels. – Op de EHBO-posten werden 2393 behandelingen geregi- organisatie streerd (14,3% van het totaal aantal deelnemers), waaronder Op een Elfstedentocht wordt doorgaans lang gewacht. 829 gevallen van bevriezing/onderkoeling. Als er dan op de gehele route van circa 200 km een vol- – In 1997 reden van de 16.387 deelnemers 11.523 de tocht uit (70,3%). Medisch Centrum Leeuwarden, locatie Zuid, afd. Chirurgie, Henri Dunantweg 2, 8934 AD Leeuwarden. J.A.Zijlstra, chirurg, medisch coördinator Vereniging ‘De Friesche doende ijsdikte van 15 cm ligt, moet in korte tijd een Elfsteden’. enorme organisatie op gang komen. Om dit alles moge- Ned Tijdschr Geneeskd 1998 14 februari;142(7) 331 lijk te maken, is het draaiboek voor de organisatie van gen of verkeersproblemen op de weg een acceptabele de Elfstedentocht na de tochten in 1985 en 1986, maar aanrijtijd voor ambulances te hebben, werd extra ambu- ook jaarlijks daarna, aangepast aan veranderingen. Het lance-inzet ingehuurd. belang van een goede organisatie werd pijnlijk duidelijk – In verband met de te verwachten windsnelheid en kou- bij de schaatstocht Enkhuizen-Stavoren en vice versa, de werd in de media uitvoerig gewezen op de gevaren die tijdens de winter van 1995/’96 desastreus was verlo- die deze combinatie voor de rijders met zich brengt en pen en waar de hulpverlening kennelijk niet voldoende kreeg het begrip ‘windchill’-factor (‘gevoelstempera- was georganiseerd. (Er was geen rekening gehouden tuur’) ruime aandacht.2-4 met een massale opkomst, er was één EHBO-post hal- De ziekenhuizen. Twee normaal in het weekend ge- verwege de route, de ijskwaliteit was slecht, door de sloten eerstehulpafdelingen werden open gehouden in massale opkomst hielden de deelnemers zich niet aan de de ziekenhuizen van Harlingen en Leeuwarden. Bij de gemarkeerde route, maar weken daar veelvuldig van af roostering werd rekening gehouden met voldoende aan- en geparkeerde auto’s blokkeerden de aan- en afvoer- wezig en oproepbaar personeel. Twee Friese ziekenhui- wegen zodat ambulances Staveren niet konden berei- zen zonder helikopterhaven legden een noodhelihaven ken.) Het door Kramer en Wiemer genoemde aantal van aan, waarvan men overigens uiteindelijk geen gebruik 50 EHBO-posten langs de Elfstedenroute werd op hoefde te maken. grond van de laatste twee Elfstedentochten uitgebreid De overheid. Om bij een eventuele ramp de organisa- tot circa 60.1 tie van de rampenbestrijding te kunnen organiseren, had Bij de finish verrees een noodhospitaaltent. Vorig jaar de overheid uitgebreide maatregelen getroffen: werd zelfs snel een tweede noodhospitaal opgezet door – Het nationale noodnet, een onafhankelijke telefoon- de militaire geneeskundige compagnie, die de organi- verbinding van gemeentehuizen, provinciehuis en zie- satie te hulp schoot wegens de grote aantallen gewon- kenhuizen, was altijd aanwezig en kon worden gebruikt. den en oververmoeiden op het laatste deel van de route – Het Zodiac-verbindingssysteem, een mobiel satelliet- in de avonduren. Ook bij de uitschrijvingspost in de straalzendersysteem voor militaire inzet, werd als nood- Frieslandhal was een grote en zwaar bemande EHBO- voorziening geïnstalleerd, voor het geval bestaande ver- post aanwezig. Er werd dankbaar gebruikgemaakt van bindingen zouden uitvallen. de EHBO-teams van de Koninklijke Nederlandse Ver- – Twee zogenaamde SIGMA-groepen (‘snel inzetbare eniging EHBO. groepen voor medische assistentie’) van het Rode Kruis Het Rode Kruis verzorgde voor al deze posten een stonden paraat. communicatienet met portofoons om niet afhankelijk te – Een geneeskundige compagnie was, verdeeld over 2 hoeven zijn van andere vormen van communicatie. Dit locaties, aanwezig in Friesland. systeem werkte voortreffelijk. Verder verzorgde het – Er waren een verbindingswagen en een materiaalwa- Rode Kruis opvang van gewonde of vermoeide bezoe- gen van de GGD aanwezig, de laatste reed mee met het kers van de tocht. wedstrijdgedeelte van de tocht. Coördinatie van hulpverlening vond plaats op de – Er stonden containervoertuigen klaar met voorraden Centrale Post Ambulancevervoer (CPA) in Leeu- uit het centrale brandweerdepot met portofoons, dekens warden, waar een direct contact via het Rode-Kruis- en zaklantaarns. communicatienet van de EHBO-posten met het regulie- – Er waren 10 duikteams paraat, verdeeld over de pro- re hulpverleningscircuit mogelijk was. Door een EHBO- vincie Friesland. instructeur en een CPA-arts konden direct adviezen ge- – Er stond extra vervoer paraat (militaire bussen en mi- geven worden. Elke post kon in principe ook terugval- litaire ambulances). len op hulp of aanwezigheid van een lokale huisarts. – Er kon gerekend worden op 3 ‘search and rescue’ (SAR)-helikopters). Er was een toezegging dat, indien risicomanagement dit niet voldoende was, er nog extra inzet van marine- Niet alleen de organisatie probeerde de risico’s zo veel helikopters zou kunnen plaatsvinden. mogelijk te beperken, ook de overheid leverde een om- – De ANWB bood de traumahelikopter aan met het vangrijke bijdrage om deze risico’s te beperken. traumateam van de Vrije Universiteit (Amsterdam). De Elfstedenorganisatie. De organisatie van de Elf- – Voor eventuele coördinatie was er een politiehelikop- stedentocht had een aantal risicoverminderende maat- ter met een videostraalzender paraat. regelen getroffen. – Er was een uitgebreide politiemacht, bestaande uit – De ijsdikte moest voldoende zijn om 16.000 deelne- vrijwilligers, op de been om de gang van zaken op het mers in principe veilig de finish te