AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY IZBICKO

Izbicko, grudzie ń 2008 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

ul. Obro ńców Stalingradu 66 pok. 218, 208 45-512 Opole tel.: 077/454-07-10 kom.: 605-262-427 mail: [email protected] , [email protected]

Wykonawc ą „Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Gminy Izbicko” był zespół firmy Albeko z siedzib ą w Opolu w składzie:

Beata Podgórska Marta Janowska Jarosław Górniak Paweł Synowiec

2

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Spis tre ści:

1. WPROWADZENIE ...... 6 2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU .... 7 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY IZBICKO ...... 9 3.1. INFORMACJE OGÓLNE ...... 9 3.2. POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE I ADMINISTRACYJNE ...... 9 3.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 10 3.4. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI , GEOMORFOLOGIA ...... 11 3.5. ANALIZA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY IZBICKO ...... 11 3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego ...... 11 3.5.1.1. Formy u żytkowania terenów ...... 12 3.5.1.2. Zabytki ...... 12 3.6. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 13 3.7. SYTUACJA GOSPODARCZA ...... 13 3.8. ROLNICTWO ...... 15 3.9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNO - IN ŻYNIERYJNA ...... 16 3.9.1. Zaopatrzenie Gminy Izbicko w energi ę ciepln ą...... 16 3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny ...... 16 3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą ...... 16 3.9.4. Infrastruktura transportowa...... 17 3.9.5. Zaopatrzenie w wod ę ...... 20 3.9.6. Odprowadzenie ścieków ...... 21 4. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU ...... 23 4.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OPRACOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO ...... 23 4.1.1. Zasady realizacji programu ...... 23 4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ...... 24 4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku ...... 26 5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY IZBICKO ...... 27 6. ZAŁO ŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 ...... 29 6.1. CELE EKOLOGICZNE ...... 29 6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym ...... 29 6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym ...... 29 6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Izbicko...... 30 7. ŚRODOWISKO DLA ZDROWIA – DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO...... 31

7.1. IDENTYFIKACJA ŚRODOWISKOWYCH ZAGRO ŻEŃ ZDROWIA , ZAHAMOWANIE ICH NARASTANIA ORAZ MINIMALIZACJA POWODOWANYCH PRZEZ NIE SKUTKÓW ...... 31 7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 31 7.2. OSI ĄGNI ĘCIE I UTRZYMANIE DOBREGO STANU WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH ...... 31 7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 38 7.2.2 Cel priorytetowy (2009-2012) ...... 39 7.3. ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ...... 40 7.3.1. Cel średniookresowy do 2016 ...... 42 7.4. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 44 7.5. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 44 7.5.1. Cel średniookresowy do 2016 ...... 47 7.6. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 48 7.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 50 7.7. POWA ŻNE AWARIE ...... 51 7.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 52

3

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

8. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PODNIESIENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA...... 53 8.1. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKOWE ...... 53 8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 53 8.2. ODPOWIEDZIALNO ŚĆ ZA SZKODY W ŚRODOWISKU ...... 53 8.3. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 54 8.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 54 8.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 54 9. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE U ŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...... 56 9.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 56 9.1.1. Pierwszy cel średniokresowy do 2016 r...... 57 9.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 57 9.1.3. Trzeci cel średniookresowy do 2016 r...... 60 9.2. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 61 9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 62 9.3. OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN ...... 63 POWIERZCHNIA TERENU ...... 64 Przekształcenia powierzchni ziemi ...... 64 9.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 65 9.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 65 10. ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII . 67 10.1. MATERIAŁOCHŁONNO ŚĆ , WODOCHŁONNO ŚĆ , ENERGOCHŁONNO ŚĆ I ODPADOWO ŚĆ ...... 67 10.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r...... 67 10.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r...... 67 10.2. WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII ...... 68 10.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 71 10.3. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą ...... 71 10.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r...... 71 11. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ NA LATA 2009 – 2012...... 72 12. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU...... 74 13. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 76 14. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU ...... 78 15. LITERATURA ...... 81

Spis rysunków: Rysunek 1. Poło żenie Gminy Izbicko...... 9 Rysunek 2. Poło żenie sołectw gminy Izbicko...... 10 Rysunek 3. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego...... 18 Rysunek 4. Mapa pogl ądowa rozkładu dróg na terenie gminy Izbicko...... 19 Rysunek 5. Punkty monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007 roku w województwie opolskim...... 34 Rysunek 6. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie województwa opolskiego...... 37 Rysunek 7. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce...... 69 Rysunek 8. Schemat zarz ądzania Programem ochrony środowiska...... 77

Spis tabel: Tabela 1. Struktura u żytkowania gruntów gminy Izbicko ...... 12 Tabela 2 Liczba ludno ści w Gminie Izbicko...... 13 Tabela 3. Podział podmiotów gospodarki narodowej...... 14 Tabela 4. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2007...... 15

4

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 5. Sie ć wodoci ągowa w gminie Izbicko...... 21 Tabela 6. Sie ć kanalizacyjna gminie Izbicko...... 21 Tabela 7. Zakres bada ń jako ści wód powierzchniowych...... 33 Tabela 8. Przekroje pomiarowo – kontrolne wód powierzchniowych w najbli ższej okolicy gminy Izbicko w 2007r...... 35 Tabela 9. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2007 roku...... 35 Tabela 10. Wyniki bie żą cej oceny jako ści powietrza za rok 2007...... 42 Tabela 11. Wyniki bie żą cej oceny jako ści powietrza za rok 2006...... 42 Tabela 12. Urz ądzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Izbicko...... 50 Tabela 13. Zawarto ść metali ci ęż kich w glebach gminy Izbicko...... 62 Tabela 14. Zasoby geologiczne i przemysłowe złó ż na terenie gminy Izbicko...... 64 Tabela 15. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Izbicko w latach 2009-2012...... 72 Tabela 16. Wska źniki efektywno ści realizacji celów Programu ochrony środowiska gminy Izbicko...... 74 Tabela 17. Najwa żniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem...... 77 Tabela 18. Środki dost ępne na ochron ę środowiska w ramach RPO na lata 2007 –2013...... 78 Tabela 19. Środki finansowe przeznaczone na ochron ę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU)...... 80

5

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

1. WPROWADZENIE Rozwój cywilizacyjny i wielokierunkowa ekspansja człowieka spowodowały, szczególnie na terenach od wielu lat obj ętych presj ą przemysłu oraz gospodarstw rolnych (byłych PGR-ów), znaczn ą degradacj ę środowiska naturalnego – zanieczyszczenie jego poszczególnych komponentów, wyczerpywanie si ę zasobów surowcowych, gini ęcie gatunków zwierz ąt i ro ślin, a tak że pogorszenie stanu zdrowia ludno ści na terenach przeobra żonych na niespotykan ą dotychczas skal ę. Dlatego przyjmuje si ę, że jednym z najwa żniejszych praw człowieka jest prawo do życia w czystym środowisku. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Zrównowa żony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo żliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń. Istota rozwoju zrównowa żonego polega wi ęc na tym, aby zapewni ć zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszłym generacjom mo żliwo ści rozwoju. Wskazane zostało równie ż, że ochrona środowiska jest obowi ązkiem władz publicznych, które poprzez swoj ą polityk ę powinny zapewni ć bezpiecze ństwo ekologiczne. Gminy nale żą do władz publicznych, zatem na nich równie ż spoczywa obowi ązek wykonywania zada ń z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiedzialno ść za jako ść życia mieszka ńców. Dodatkowym wyzwaniem stało si ę członkostwo w Unii Europejskiej oraz zwi ązane z nim wymogi. Trudnym zadaniem, czekaj ącym gmin ę jest wdro żenie tych przepisów i osi ągni ęcie standardów UE w zakresie m.in. ochrony środowiska. Efektywno ść działa ń w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zależy przede wszystkim od polityki i rozwi ąza ń przyj ętych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczno ści lokalnych. Działania takie, aby były skuteczne, musz ą by ć prowadzone zgodnie z opracowanym uprzednio programem, sporz ądzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji w danym rejonie. Zadanie takie ma spełnia ć wieloletni program ochrony środowiska. Program jest dokumentem planowania strategicznego, wyra żaj ącym cele i kierunki polityki ekologicznej samorz ądu Gminy Izbicko i okre ślaj ącym wynikaj ące z niej działania. Tak uj ęty Program będzie wykorzystywany jako: główny instrument strategicznego zarz ądzania gmin ą w zakresie ochrony środowiska, podstawa tworzenia programów operacyjnych i zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, przesłanka konstruowania bud żetu gminy, płaszczyzna koordynacji i układ odniesienia dla innych podmiotów polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania si ę o fundusze celowe. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska posłu żą do tworzenia warunków dla takich zachowa ń ogółu społecze ństwa Gminy Izbicko, które słu żyć b ędą poprawie stanu środowiska przyrodniczego. Realizacja celów wytyczonych w programie powinna spowodowa ć polepszenie warunków życia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska przedstawia aktualny stan środowiska, okre śla hierarchi ę niezb ędnych działa ń zmierzaj ących do poprawy tego stanu, umo żliwia koordynacj ę decyzji administracyjnych oraz wybór decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez ró żne podmioty i instytucje. Sam program nie jest dokumentem stanowi ącym, ingeruj ącym w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rz ądowej i samorz ądowej oraz podmiotów u żytkuj ących środowisko. Nale ży jednak oczekiwa ć, że poszczególne jego wytyczne i postanowienia b ędą respektowane i uwzgl ędniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. Zakłada si ę, że kształtowanie polityki ekologicznej w Izbicku będzie miało charakter procesu ci ągłego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania “krocz ącego”, polegaj ącej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celów w przekrojach etapowych i wydłu żaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.

6

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

2. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU

Sposób opracowania Programu został podporz ądkowany metodologii wła ściwej dla planowania strategicznego, polegaj ącej na: - okre śleniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego dla Gminy Izbicko, zawieraj ącej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska wraz z ocen ą stanu; - okre śleniu kreatywnej cz ęś ci Programu poprzez konkretyzacj ę (uszczegółowienie) celów głównych oraz ich operacjonalizacj ę w postaci sformułowania listy działa ń; - scharakteryzowaniu uwarunkowa ń realizacyjnych Programu w zakresie rozwi ąza ń prawno-instytucjonalnych, źródeł finansowania, ocen oddziaływania na środowisko planowania przestrzennego; - okre śleniu zasad monitorowania . Źródłami informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urz ędu Gminy Izbicko, ze Starostwa Powiatowego w Strzelcach Opolskich, Wojewódzkiego Urz ędu Statystycznego, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, a tak że prace instytutów i placówek naukowo – badawczych z zakresu ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami, jak równie ż dost ępna literatura fachowa. Zgromadzone informacje zostały zweryfikowane poprzez ankietyzacj ę, wywiady i sonda że. Od podmiotów gospodarczych z terenu gminy uzyskano bie żą ce informacje dotycz ące szerokiej problematyki ochrony środowiska, z których wnioski zostały uwzgl ędnione w Programie. Jako punkt odniesienia dla programu ochrony środowiska przyj ęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzie ń 31.12.2006. Program oparty jest na zapisach nast ępuj ących dokumentów: - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (DzU z 2008 r. nr 25, poz. 150 – tekst jednolity). Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. - Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”. – Warszawa grudzie ń 2006 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiowa ć: - cele krótkookresowe do 2010 roku - zadania na lata 2010 – 2014 - monitoring realizacji Programu - nakłady finansowe na wdro żenie Programu - Cele i zadania uj ęte w kilku blokach tematycznych, a mianowicie: - cele i zadania o charakterze systemowym, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne u żytkowanie zasobów przyrody, - zrównowa żone wykorzystanie surowców, - jako ść środowiska i bezpiecze ństwo ekologiczne. - Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do roku 2014. W dokumentach tych okre ślono długoterminow ą polityk ę ochrony środowiska odpowiednio dla województwa opolskiego, powiatu strzeleckiego oraz Gminy Izbicko, przedstawiono cele krótkoterminowe i sposób ich realizacji, okre ślono sposoby zarz ądzania środowiskiem i aspekty finansowe realizacji programu. - Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, które podaj ą sposób i zakres uwzgl ędniania polityki ekologicznej pa ństwa w programach ochrony środowiska oraz wskazówki, co do zawarto ści programów. W gminnym programie powinny by ć uwzgl ędnione: - zadania koordynowane (pod zadaniami koordynowanymi nale ży rozumie ć pozostałe zadania zwi ązane z ochron ą środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które s ą finansowane ze środków przedsi ębiorstw oraz ze środków zewn ętrznych, b ędących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, b ądź instytucji działaj ących na terenie gminy, ale podległych bezpo średnio organom centralnym)

7

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- zadania własne gmin (pod zadaniami własnymi nale ży rozumie ć te przedsi ęwzi ęcia, które b ędą finansowane w cało ści lub cz ęś ciowo ze środków bud żetowych i pozabud żetowych b ędących w dyspozycji gminy),

Niniejszy dokument b ędzie uszczegóławiany, korygowany i koordynowany z projektowanymi obecnie aktami wykonawczymi do ustawy “Prawo ochrony środowiska” i do kilkunastu ustaw komplementarnych, których tre ść powinna by ć uwzgl ędniana w Programie.

8

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY IZBICKO

3.1. Informacje ogólne Gmina Izbicko poło żona jest w południowo – zachodniej Polsce, w Województwie Opolskim. Województwo Opolskie jest najmniejszym województwem Polski i zajmuje powierzchni ę 9 412km 2, za ś ludno ść województwa wynosi 102 251 osób (stan 31.12.2006r.). Izbicko jest jedn ą z najmniejszych gmin Opolszczyzny, jej obszar to 84,3 km 2. Gmin ę zamieszkuje 5349 mieszka ńców (stan 31.12.2007r.).

Rysunek 1. Poło żenie Gminy Izbicko.

3.2. Poło żenie geograficzne i administracyjne

Gmina Izbicko poło żona jest w województwie opolskim, na południowo- wschodnim kra ńcu Niziny Śląskiej w połowie odległo ści pomi ędzy Opolem i Strzelcami Opolskimi. Południowa cz ęść gminy si ęga wzniesienia Góry Chełmskiej (Góry Św. Anny), północna styka si ę z pasmem borów Stobrawsko-Turawskich. Gmina le ży na pograniczu dwóch regionów fizyczno- geograficznych: Niziny Śląskiej (mezoregion Równina Opolska - cz ęść północna gminy) i Wy żyny Śląskiej (mezoregion masyw Chełmu - cz ęść południowa) oraz w cało ści w dorzeczu II rz ędu Małej Panwi, prawostronnego dopływu Odry. Izbicko jest jedn ą z mniejszych gmin Opolszczyzny (84,3 km 2). Bogactwami naturalnymi gminy s ą niew ątpliwie lasy, które zajmuj ą 1/3 powierzchni, tworz ą je m.in.: fragmenty d ębowego starodrzewu z domieszk ą świerka oraz brzozy rosn ące wokół kompleksu urokliwych stawów hodowlanych. Gmina charakteryzuje si ę równie ż du żymi pokładami bardzo czystej wody gł ębinowej w okolicach Kro śnicy i Utraty, gdzie wybudowane zostało uj ęcie wody m.in. dla Opola oraz zło ża kamienia wapiennego w okolicach Otmic. Pod wzgl ędem organizacyjnym w skład gminy wchodzi 11 sołectw:

o Borycz, o Grabów, o Izbicko, o Kro śnica, 9

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

o Ligota Czamborowa, o Otmice, o Poznowice, o Siedlec, o Sprz ęcice, o Suchodaniec, o Utrata.

Gmina Izbicko graniczy z nast ępuj ącymi gminami: od zachodu z Tarnowem Opolskim, od północy z gmin ą Chrz ąstowice, od wschodu ze Strzelcami Opolskimi, od południa z Gogolinem.

Rysunek 2. Poło żenie sołectw gminy Izbicko.

3.3. Warunki klimatyczne Klimat terenu Gminy Izbicko kształtuje si ę pod wpływem poło żenia geograficznego, rozmieszczenia wód, charakteru rze źby terenu, rodzaju gleb oraz charakteru szaty ro ślinnej - jest łagodny, ciepły i w miar ę wilgotny, bez nagłych zmian pogody, jest jednym z walorów tego regionu. Rejon Powiatu Strzeleckiego le ży na skraju Dzielnicy Wrocławskiej, obejmuj ącej Nizin ę Śląsk ą i Dzielnicy Cz ęstochowsko - Kieleckiej. Nizina Śląska jest pod wzgl ędem temperatur dzielnic ą ciepł ą. Zima trwa tu około miesi ąca, a liczba dni z przymrozkami dochodzi do 100. Pokrywa śnie żna zalega około 40 dni, natomiast suma opadów atmosferycznych wynosi 620mm. Okres wegetacji trwa około 225 dni. Wiatry przewa żaj ą z kierunku zachodniego oraz północno - zachodniego i południowo - zachodniego. Średnia ich pr ędko ść wynosi 1 - 2 m/s. Najwy ższa temperatura średnia jest w lipcu - 18.6 o C, natomiast najni ższa w styczniu - 1.1 oC. Średnia temperatura roku wynosi 9 oC.

10

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

3.4. Ukształtowanie powierzchni, geomorfologia W budowie geologicznej rejonu Powiatu Strzeleckiego bior ą udział utwory: karbonu, triasu i czwartorz ędu. Budowa geologiczna danego obszaru jest charakterystyczna, ze wzgl ędu na eksploatacj ę surowców dla produkcji cementu oraz z uwagi na rozbudow ę uj ęć wodnych. • Osady karbonu stanowi ą gł ębokie podło że, poprzez szarogłazy i mułowce zalegaj ące w rejonie Szymiszów - Strzelce Opolskie (maj ące gł ęboko ść ponad 240 m poni żej powierzchni terenu). • Osady triasowe reprezentuj ą utwory pstrego piaskowca, retu (dolny trias) oraz wapienia muszlowego ( środkowy trias). Pstry piaskowiec dolny i środkowy to zespół zlepie ńców, piaskowców i mułowców z lokalnymi wtr ącenia łupków (utwory stwierdzono na gł ęboko ści 156 - 210 m).

Wyżej zalegaj ącymi utworami s ą: margle, wapienie dolomity górnego, pstrego piaskowca tak zwanego retu. W skałach tych stwierdza si ę wtr ącenia oraz soczewy gipsu i anhydrytu. Bezpo średnio na tych skałach zalegaj ą równie ż na powierzchni wapienie i margle poziomu wapienia muszlowego. Tworz ą je warstwy gogoli ńskie, wykształcone jako wapienie, wapienie margliste i margle z charakterystycznymi poziomami margli ilastych falistych. Na nich wyst ępuj ą warstwy góra żdżańskie, wykształcone jako grubo-ławicowe wapienie mikrytowe oolitowe i sparytowe, o znacznej porowato ści. Nad nimi wyst ępuj ą warstwy terebratulowe, buduj ące margle cienkopłytowe, wapienie detrytyczne i faliste. Wy żej stwierdza si ę dolomity i wapienie dolomityczne warstw karchowickich. Odkrycie złó ż wapna dało pocz ątek rozwojowi przemysłu wapienniczego, przyczyniaj ąc si ę do rozwoju omawianego regionu w XIX i XX wieku. Momentem przełomowym dla rozwoju przemysłu wapienniczego było uruchomienie linii kolejowej Opole - Bytom, dzi ęki której dostawa urz ądze ń do produkcji, jak równie żi transport wyrobu mógł si ę odbywa ć na znacznie wi ększ ą skal ę. Przy linii zacz ęły powstawa ć w 1890 roku piece do wypalania wapna m.in. w: Strzelcach Opolskich, Szymiszowie, Izbicku, Tarnowie Opolskim. Budowa geologiczna terenu jest mocno zró żnicowana, lekkie, piaszczyste w gleby cz ęś ci północnej przykrywaj ą warstwy iłów i kajpru znajduj ące si ę nad mocno sp ękanym wapieniem triasowym. W cz ęś ci środkowej Gminy, warstwy gleb lekkich przemieszane są bardziej zwartymi utworami gliniastymi, w których zlokalizowane s ą żyły rud darniowych. W kierunku południowym, warstwy gleby o zmiennej, ale malej ącej mi ąż szo ści, przykrywaj ą utwory wapienia szczelinowego tworzonego głównie przez margle i dolomity. Rze źba terenu jest mało ró żnorodna, cz ęść północna gminy to równina przechodz ąca w płytk ą nieck ę w partii środkowo - zachodniej, niewysokie wzniesienie centrum obszaru i lekkie sfałdowanie powierzchni w kierunku masywu Góry Św. Anny. Ze wzgl ędu na budow ę geologiczn ą powierzchniowe cieki wodne, rzeki; Jemielnica i Sucha, znajduj ą si ę w cz ęś ci północnej, tutaj te ż zlokalizowany jest kompleks stawów hodowlanych wkomponowany w obszar lasu mieszanego, pozostało ści dawnego łowiska.

3.5. Analiza zagospodarowania przestrzennego Gminy Izbicko.

3.5.1. Struktura zagospodarowania przestrzennego Gmina Izbicko jest gmin ą wiejsk ą o typowo rolniczym charakterze. W strukturze u żytkowania gruntów gminnych dominuj ą u żytki rolne. Zgodnie z „Rocznikiem statystycznym Województwa Opolskiego 2003r." (stan na 20.05.2002r.) u żytkowanie gruntów w gminie przedstawia si ę nast ępuj ąco: - użytki rolne: 4169ha (49,1% powierzchni gminy), w tym: 76% stanowi ą grunty orne (3168ha); 19,6% ł ąki (819ha); 4,2% pastwiska (177ha) oraz 0,1% sady (5ha), - lasy i grunty le śne zajmuj ą 3256ha, co stanowi 38,3% powierzchni gminy. Udział lasów w zagospodarowaniu powierzchni gminy jest zatem znacz ący, wy ższy od średniego zalesienia kraju (ok. 28%) i województwa (ok. 27%). - pozostałe grunty i nieu żytki zajmuj ą obszar 1068ha, czyli ok. 12,6% powierzchni gminy.

11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

3.5.1.1. Formy u żytkowania terenów Tabela 1. Struktura u żytkowania gruntów gminy Izbicko

Lp. Grunty i u żytki rolne Wielko ść [ha]

1. Powierzchnia u żytków rolnych 4612 1.1. Grunty orne 3552 1.2. Sady 12 1.3. Łąki 871 1.4. Pastwiska 171 2. Lasy i grunty le śne 3241 3. Pozostałe grunty i nieu żytki 640 Źródło danych: www.stat.gov.pl 2007r.

Gmina poło żona jest w regionie zachodnim powiatu strzeleckiego, który bior ąc pod uwag ę warunki glebowe, nale ży zaliczy ć do mało korzystnych dla rozwoju rolnictwa. Wyst ępuj ą tu gleby brunatne, średniej jako ści z klas IV i V. Natomiast warunki klimatyczne sprzyjaj ą rozwojowi rolnictwa. Gmina znajduje si ę w regionie klimatów Podgórskich Nizin i Kotlin, należą cych do najcieplejszych obszarów w Polsce, z łagodną zim ą.

3.5.1.2. Zabytki Śląsk opolski pod wzgl ędem administracyjno terytorialnym nale ży do najstarszych i najtrwalszych struktur przestrzennych Polski. Region ten mo żna zaliczy ć do najzasobniejszych w obiekty dziedzictwa kulturowego w Polsce. Wojewoda Opolski opracował dokument pt. „Ochrona i Konserwacja Zabytkowego Krajobrazu Kulturowego Województwa Opolskiego”, Zasady ochrony i opieki nad zabytkami reguluje przede wszystkim Ustawa z dnia 23 lipca 2003r o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr 162, poz. 1568). Okre śla ona formy i sposoby ochrony zabytków, ich zagospodarowanie, prowadzenie prac i bada ń naukowych, nadzory konserwatorskie i kwestie ekonomiczno - finansowe. Istotna jest równie ż Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. nr 80, poz. 717), która mi ędzy innymi nakłada obowi ązek uwzgl ędnienia w projektowaniu urbanistycznym wymaga ń dotycz ących ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Gmina Izbicko posiada bogate zasoby dziedzictwa kulturowego. Badania archeologiczne dowodz ą, że ju ż za czasów rzymskich istniał tutaj silny o środek osadnictwa. Na dziedzictwo kulturowe gminy składaj ą si ę: zabytki architektury, techniki, zabytkowe parki, stanowiska archeologiczne oraz wskazane do ochrony i obj ęcia studiami historyczno - urbanistycznymi genetyczne układy przestrzenne wsi. Cz ęść z nich jest wpisana do rejestru zabytków województwa opolskiego. Wiele uj ętych jest jedynie w ewidencji.

W rejestrze zabytków znajduj ą si ę nast ępuj ące obiekty: na terenie wsi Izbicko - pałac neobarokowy - nr rej. 1044/67 - park krajobrazowy przy pałacu, połowa XIX w. - nr rej. 113/84 - rze źba św. Trójcy kamienna, barok XVIII w. - ks B t V - 896/92 - mogiła żołnierzy na cmentarzu przy ul. Powsta ńców Śl. - nr rej. 200/88 oraz stanowiska archeologiczne: - grodzisko - wczesne średniowiecze, pó źne średniowiecze (nr rej. A-392/75); - cmentarzysko kurhanowe - wczesne średniowiecze (nr rej. A-278/70); - cmentarzysko ciałopalne - kultura przeworska, pó źne średniowiecze (nr rej. A-703/86); - osada - kultura przeworska, wczesne i pó źne średniowiecze, pradzieje (nr rej. A-701/86); 12

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- osada - kultura przeworska (nr rej. A-705/86); - osada - kultura przeworska (nr rej. A-732/86); na terenie wsi Borycz - kaplica, połowa XIX w. - nr rej. 1774/66; na terenie wsi Otmice - zabudowa folwarczna - nr rej. 191/67; na terenie wsi Poznowice - ko ściół parafialny p.w. św. Michała, XVII/XIX w. - nr rej. 880/64; - kaplica cmentarna, murowana, połowa XIX w. - nr rej. 1956/72; na terenie wsi Siedlec - figura św. Floriana, kamienna, barokowa 1797r. - ks B t I - nr rej. 200/60; - figura św. Jana Nepomucena, kamienna, barokowa 1746r. - ks B t – nr rej. 199/6; na terenie wsi Sprz ęcice - stanowisko kultury łu życkiej (nr rej. A-71/86);

Wiejskie układy ruralistyczne tworz ą systemy krajobrazu kulturowego - wiejskiego. Niektóre z opolskich wsi, pomimo wielowiekowych przekształceń, zwłaszcza w okresie powojennym, zachowały podstawowy układ urbanistyczny. Wsie w granicach dzisiejszej gminy Izbicko lokowane były na prawie niemieckim, pocz ąwszy od XIII w. Cechy tej formy osadnictwa to: - regularny układ równych co do wielko ści zagród, poło żonych w równych odst ępach od siebie, - rozmiary wsi, przeci ętne w granicach 40-60 łanów, - wie ś zabudowana na jednej, środkowej niwie, - pola maj ą układ wieloniwowy, przystosowany do gospodarki trójpolowej.

Regularno ść układu zagród jest w zewn ętrznym wygl ądzie główn ą cech ą tych wsi, st ąd nazwa typu „rz ędowice". Układy takie zachowane s ą w mniejszym lub wi ększym stopniu we wsiach: Izbicko, Kro śnica, Ligota Czamborowa, Suchodaniec, Henryków, Siedlec, Poznowice, Sprz ęcice.

3.6. Sytuacja demograficzna Według danych pozyskanych z Urz ędu Gminy – liczba mieszka ńców w gminie Izbicko na koniec 2007 r. wynosiła 5 349. W latach 2004-2006 nast ępował nieznaczny wzrost liczby ludno ści (2-4 osób/rok). Natomiast w 2007 r. nast ąpił spadek liczby mieszka ńców o ok. 1,35% (73 osoby). Średnia g ęsto ść zaludnienia na koniec 2007 r. wyniosła ok. 63 osoby na 1 km 2. Szacuje si ę, że do 2018 r. b ędzie nast ępował spadek ludno ści.

Tabela 2 Liczba ludno ści w Gminie Izbicko. Liczba ludno ści w roku: Szacunkowo 2004 2005 2006 2007 2008 2012 2016 2018 5 416 5 418 5 422 5 349 5 322 5 280 5 238 5 217 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urz ędu Gminy Izbicko

3.7. Sytuacja gospodarcza Do niedawna w sposób jednoznaczny okre ślano gmin ę Izbicko jako gmin ę rolnicz ą. Obecnie bior ąc pod uwag ę liczb ę osób zatrudnionych w gospodarstwach rolnych, liczbę osób zatrudnionych poza tym sektorem, w tym tak że pracuj ących poza granicami Polski, jak równie ż liczb ę zarejestrowanych i funkcjonuj ących form działalno ści, mo żna stwierdzi ć, że dokonuje si ę proces restrukturyzacji zaj ęć ludno ści. Równolegle rozwija si ę rzemiosło i sfera usług na terenie gminy oraz ro śnie liczba osób podejmuj ących prace wymagaj ące wy ższych kwalifikacji na ogół poza 13

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 terenem gminy. Procesowi temu sprzyja widoczny wzrost poziomu wykształcenia młodszej generacji mieszka ńców. Nierolnicze funkcje gospodarcze s ą dziedzin ą wpływaj ącą na stopie ń urbanizacji obszaru gminy oraz generuj ącą miejsca pracy. Systematycznie wzrasta liczba podmiotów gospodarczych w gminie, przy czym wszystkie nowoutworzone podmioty nale żą do sektora prywatnego. Wzrost liczby podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym jest zjawiskiem pozytywnym i po żą danym. Wyst ępuj ące w gminie bran że to głównie działalno ść wytwórczo-usługowa, handel i naprawy, budownictwo i przetwórstwo-przemysłowe. Po żą dane jest, aby najwi ększy rozwój nast ąpił w dziedzinie usług decyduj ących o jako ści życia mieszka ńców oraz w dziedzinie usług dla rolnictwa. Mieszka ńcy gminy nie zajmuj ący si ę rolnictwem i działalno ści ą gospodarcz ą znajduj ą zatrudnienie w najbli ższych o środkach miejskich, głównie w Opolu i Strzelcach Opolskich. W samorz ądowym rejestrze działalno ści gospodarczej gminy zapisane s ą podmioty, które prowadz ą głównie działalno ść handlow ą, usługow ą i rzemie ślnicz ą. Nale żą do nich m.in.:

• "DREWNOPLAST" - Jan Mika z Kro śnicy - wyrób stolarki budowlanej PCV; • "PORJOT" - Jerzy Pordzik z Izbicka - transport mi ędzynarodowy; • Piero ńczyk Zygfryd z Kro śnicy - ślusarstwo, kotlarstwo; • "TRANS-HAN" w Otmicach - usługi transportowe; • P.H.U. "KONTRA" w Otmicach - materiały budowlane; • "W ĘG-ROL-BUD" w Otmicach - Magazyn Towarów Masowych; • "BORYCZ" - Joachim Kozioł - Zakład Lakierniczy; • Werner Herbert z Kro śnicy - dekarstwo; • Horst Palica z Kro śnicy - blacharstwo; • Zygfryd Plachetka z Suchoda ńca - wyrób stolarki budowlanej; • Michał Kaniak z Izbicka - usługi projektowe; • Krzysztof Gorzelik z Ligoty Czamborowej - ślusarstwo, kotlarstwo; • Michalik Rudolf z Izbicka - wideo filmowanie; • Fila Józef z Boryczy - usługi tartaczne; • Mateja Gabriela - zakład fryzjerski w Izbicku; • Bazgier Bogusława - usługi kosmetyczne (solarium) w Izbicku; • Bazgier Adam - gabinet dentystyczny w Izbicku; • Apteka "VADEMECUM" w Izbicku; • Żmidzi ński Władysław - szklarstwo w Izbicku;

Tabela 3. Podział podmiotów gospodarki narodowej. w sekt orze publicznym : - podmioty gospodarki narodowej ogółem 18 - pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 17 bud żetowego ogółem w sektorze prywatnym : - podmioty gospodarki narodowej ogółem 292 - osoby fizyczne 241 - spółki prawa handlowego 8 - spółki z udziałem kapitału zagranicznego 4 - spółdzielnie 3 - stowarzyszenia i organizacje społeczne 9 Źródło www.stat.gov.pl, 2007r.

Równolegle obok działalno ści przemysłowej funkcjonuje równie ż działalno ść usługowa prowadzona prze firmy zajmuj ące si ę handlem hurtowym i detalicznym, usługami dla ludności, doradztwem, usługami bankowymi, telekomunikacj ą, transportem, o świat ą. Ostatnie lata, mimo gorszej sytuacji makroekonomicznej przyniosły wyra źny rozwój tej sfery aktywno ści mieszka ńców gminy. Wzrasta zarówno liczba funkcjonuj ących podmiotów gospodarczych jak i ró żnorodno ść oferowanych przez nie usług i produkowany asortyment.

14

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 4. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2002-2007. Liczba zarejestrowanych Lp. Rok podmiotów Sektor publiczny Sektor prywatny gospodarczych ogółem 1. 2002 258 15 243 2. 2003 265 17 248 3. 2004 265 18 247 4. 2005 282 18 264 5. 2006 293 18 275 6. 2007 310 18 292 Źródło: www.stat.gov.pl

W sektorze publicznym w 2007 roku zarejestrowano: 18 podmiotów (5,8%), natomiast w sektorze prywatnym: 292 (94,2%).

3.8. Rolnictwo W województwie opolskim wyró żnia si ę trzy podstawowe strefy funkcjonalne. Jedn ą z nich jest strefa rolna, która obejmuje teren powiatu strzeleckiego. Obszar charakteryzuje wysoka warto ść rolnicza przestrzeni produkcyjnej, uwarunkowana bardzo korzystnymi warunkami przyrodniczymi, glebowymi, stanowi ącymi podstaw ę dla intensywnej produkcji rolnej i opartego na niej przetwórstwa rolno – spo żywczego. W Województwie Opolskim przewa żaj ą gleby urodzajne, a Województwo ma najwy ższy wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni w Polsce. Niestety na terenie Powiatu Strzeleckiego wyst ępuj ą głównie gleby lekkie i bardzo lekkie, ubogie w składniki pokarmowe o niewielkiej zdolno ści retencji wody. Gleby powiatu ul ęgaj ą w ostatnich latach stopniowej degradacji, pogarsza si ę ich struktura i warunki powietrzno – wodne, maleje zawarto ść próchnicy i składników pokarmowych Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej gmin powiatu strzeleckiego jest ni ższy ni ż ogólny dla województwa opolskiego. Klimat gminy Izbicko stwarza korzystne podło że dla rolnictwa, gdy ż charakteryzuj ą go stosunkowo wysokie temperatury i umiarkowana ilo ść opadów. Izbicko to gmina typowo rolnicza pozbawiona infrastruktury przemysłowej. W jej cz ęś ciach: środkowej i południowej dominuje przede wszystkim produkcja ro ślinna. W uprawach przewa żaj ą: zbo ża, ziemniaki, buraki cukrowe, a tak że w niewielkim stopniu rzepak, kukurydza, ro śliny motylkowe i warzywa. W strukturze gospodarstw północnej cz ęś ci gminy, zasobnej w ł ąki, pastwiska i inne u żytki zielone przewa ża produkcja mleka i chów zwierz ąt. Najwi ększy odsetek gospodarstw prowadz ących działalno ść rolnicz ą (ok. 90%) funkcjonuje we wsi Borycz, z kolei najmniej w Poznowicach i Otmicach. Prawie wszystkie gospodarstwa prowadz ące działalno ść rolnicz ą w Ligocie Czamborowej, Otmicach i Sprz ęcicach to gospodarstwa towarowe (zajmuj ące si ę produkcj ą mleka). Gospodarstwa zajmuj ące si ę hodowl ą bydła zlokalizowane s ą we wsiach posiadaj ących najwi ększe powierzchnie trwałych u żytków zielonych. Produkcja towarowa żywca wieprzowego prowadzona jest si ę w gminie Izbicko, we wsiach: Suchodaniec, Borycz i Ligota Czamborowa. Produkcja ro ślinna rozwin ęła si ę głównie w cz ęś ci środkowej i południowej gminy. W uprawach przewa żaj ą: zbo ża, ziemniaki i buraki cukrowe Uprawiana jest również kukurydza, ro śliny motylkowe i warzywa. Do obszarów najlepszych rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w skali gminy, nale żą wsie Sprz ęcice i Grabów, a do najgorszych wie ś Otmice. W ostatniej dekadzie widoczne stały si ę zmiany dotycz ące nie tyle areału upraw co sposobu gospodarowania. Zmniejszyła si ę wyra źnie liczba gospodarstw rolnych, przestały istnie ć gospodarstwa pa ństwowe i spółdzielcze, ich miejsce zaj ęły wyspecjalizowane gospodarstwa rodzinne dysponuj ące przeci ętnie areałem 20 – 50 ha.

Gmina poło żona jest w regionie zachodnim powiatu strzeleckiego, który bior ąc pod uwag ę warunki glebowe, nale ży zaliczy ć do mało korzystnych dla rozwoju rolnictwa. Wyst ępuj ą tu gleby brunatne, średniej jako ści z klas IV i V.

15

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Natomiast warunki klimatyczne sprzyjaj ą rozwojowi rolnictwa. Izbicko znajduje si ę w regionie klimatów Podgórskich Nizin i Kotlin, nale żą cych do najcieplejszych obszarów w Polsce, z łagodną zim ą.

3.9. Infrastruktura techniczno - in żynieryjna

3.9.1. Zaopatrzenie Gminy Izbicko w energi ę ciepln ą. Na terenie Gminy Izbicko brak jest centralnego systemu zaopatrywania w ciepło. W przewadze s ą indywidualne systemy zasilania budynków. Wi ększo ść z nich to małe kotłownie lokalne oraz ogrzewanie piecowe. Cz ęść obiektów u żyteczno ści publicznej, usługowych i zakładów produkcyjnych posiada własne nowoczesne kotłownie olejowe b ądź gazowe – przyjazne dla środowiska naturalnego.

W strukturze zu życia paliw na terenie Izbicka na cele grzewcze dominuje spalanie w ęgla - szacunkowo przyj ęto, że ok. 70% źródeł indywidualnych opalanych jest w ęglem kamiennym. Na pozostałe paliwa przypada ok. 30% produkowanej energii. Gaz płynny LPG i propan wykorzystywany jest w celach grzewczych w nieznacznym stopniu. Ogrzewanie elektryczne stosowane jest sporadycznie ze wzgl ędu na wysokie koszty eksploatacyjne.

W kotłowniach lokalnych zasilaj ących pojedyncze bloki mieszkalne zasadniczo spalany jest w ęgiel o bardzo dobrych parametrach, sortymentu orzech I lub II (warto ść opałowa 30MJ/kg, zawarto ść popiołu 7¸8%, zawarto ść siarki 0,6¸0,8%). Wi ększo ść budynków mieszkalnych, gdzie stosowane są paleniska indywidualne jest natomiast opalanych tanim w ęglem o złych parametrach (miał węglowy „muł” i „flot” o warto ści opałowej 20¸24MJ/kg, zawarto ści popiołu do 24%, zawarto ści siarki 0,8¸0,9%) i proces ten nasila si ę w ostatnim okresie z przyczyn ekonomicznych. Dodatkowo w paleniskach tych spalane s ą okresowo odpady, szczególnie w okresie grzewczym, przede wszystkim tworzyw sztucznych.

3.9.2. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w gaz ziemny Zaopatrzenie w gaz ziemny wysokometanowy odbywa si ę z krajowego systemu przesyłowego gazoci ągami wysokiego ci śnienia. Województwo opolskie zaopatrywane jest w gaz ziemny wysokometanowy podgrupy GZ-50, poprzez system gazoci ągów wysokiego ci śnienia ze strony województwa śląskiego oraz dolno śląskiego. Sie ć dystrybucyjna niskiego i średniego ci śnienia oraz stacje gazowe II 0 podlegaj ą Zakładowi Gazowniczemu w Opolu. Przez teren województwa Opolskiego przebiega trzynaście gazoci ągów wysokiego ci śnienia, które zasilaj ą siedemdziesi ąt stacji redukcyjno pomiarowych I-go stopnia. Charakterystyka nitek gazoci ągów wysokiego ci śnienia jak równie ż stacji redukcyjno pomiarowych I-go stopnia przebiegaj ących przez teren Gminy Izbicko została przedstawiona poni żej:

Gmina Izbicko nale ży do niezgazyfikowanych obszarów Powiatu Strzeleckiego. Mieszka ńcy korzystaj ą z gazu płynnego w butlach.

Gaz koksowniczy. Na terenie województwa opolskiego system gazoci ągów wysokiego ci śnienia gazu koksowniczego był eksploatowany w latach 1967 – 1995. Po przestawieniu w 1995 roku Opolszczyzny na gaz ziemny wysokometanowy system gazu koksowniczego zasila tylko odbiorców przemysłowych w rejonie K ędzierzyna-Ko źla i Góra żdży.

3.9.3. Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) obejmuje wszystkie źródła mocy i energii elektrycznej, które powi ązane s ą ze sob ą poprzez:

16

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- elektryczn ą sie ć przesyłow ą obejmuj ącą najwy ższe napi ęcia 750, 400 i 220 kV, - sie ć dystrybucyjn ą (napi ęcia 110, 30, 20, 15 i 6 kV), - sieci niskiego napi ęcia. Podstawowymi elementami ka żdej sieci s ą stacje i linie energetyczne. Operatorem sieci przesyłowej i jej wła ścicielem s ą Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE SA). Sieć dystrybucyjna i sieci niskiego napi ęcia podlegaj ą w wi ększo ści zakładom energetycznym.

Przez teren gminy (oraz w najbli ższej okolicy granic gminy) przebiegają dwie napowietrzna linie energetyczne sieci dystrybucyjnych wysokiego napi ęcia 110 kV:
Linie WN (wysokiego napi ęcia) (110kV : - dwutorowa linia 110 kV Strzelce Opolskie - Groszowice, - dwutorowa linia 110 kV K ędzierzyn - Ko źle - Chrz ąstowice.

Głównym zadaniem linii 110 kV jest „rozdział” energii elektrycznej, wprowadzonej do tej sieci przez transformacje NN/110 kV i elektrownie, w poszczególne rejony województwa oraz jej tranzyt poza jego granice. Linie 110 kV s ą liniami jedno oraz dwutorowymi, o przekroju przewodów roboczych 120¸525 mm2. Wyj ątek stanowi kilka ci ągów 110 kV w południowej cz ęś ci województwa. Stan techniczny linii 110 kV na terenie województwa opolskiego mo żna oceni ć jako wi ęcej ni ż dostateczny. Ocena ta nie ma jednak charakteru w pełni jednoznacznego gdy wpływa na ni ą stan techniczny fragmentów linii oraz poszczególnych urządze ń wchodz ących w ich skład. Ponadto prowadzone s ą bie żą ce prace remontowe maj ące na celu popraw ę ich stanu.

Odbiorcy z terenu gminy zasilani s ą z dwóch Głównych Punktów Zasilania spoza terenu gminy: • Ozimek 110/15 kV, • Strzelce Opolskie 110/15 kV, których podstawowym zadaniem jest zapewnienie dostaw mocy i energii elektrycznej odbiorcom komunalno-bytowym i drobnym odbiorcom przemysłowym. Funkcja ta jest realizowana poprzez zasilan ą z poszczególnych GPZ-tów sie ć średniego (SN) a nast ępnie niskiego (nn) napi ęcia.

Ogólnie stan techniczny stacji stanowi ących podstawowe punkty zasilania (GPZ) mo żna okre śli ć jako wi ęcej ni ż dostateczny. Stacje te s ą własno ści ą spółki dystrybucyjnej (Zakład Energetyczny Opole S.A.), który dokonuje ich bie żą cych remontów oraz modernizacji w celu utrzymania odpowiedniego poziomu bezpiecze ństwa dostaw mocy oraz energii elektrycznej odbiorcom ko ńcowym.

W najbli ższym czasie nie nale ży spodziewa ć si ę znacz ących przyrostów zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą.

3.9.4. Infrastruktura transportowa. Gmina Izbicko posiada dogodne poł ączenia komunikacyjne z Opolem i Strzelcami Opolskimi oraz pozostałymi miejscowo ściami le żą cymi przy drodze nr 94 prowadz ącej z Opola do Strzelec Opolskich i dalej w stron ę aglomeracji śląskiej. W bliskim sąsiedztwie gminy Izbicko przebiega autostrada A4 , a koło Strzelec Opolskich w miejscowo ści Olszowa Winnica znajduje si ę węzeł autostradowy. Przez teren gminy przebiega jedna linia kolejowa.

Transport drogowy. Na terenie gminy Izbicko istnieje dobrze rozwini ęta sie ć dróg. Najwi ększe znaczenie ma przebiegaj ąca przez środek gminy droga krajowa nr 94 (Zgorzelec - Kraków), wchodz ąca w skład drogi mi ędzynarodowej E-40. Długo ść drogi w granicach gminy wynosi ok. 7km.

17

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 3. Mapa dróg krajowych i wojewódzkich na terenie województwa opolskiego.

Źródło: www.zdw.opole.pl

18

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Obszar gminy w sposób naturalny dzieli si ę na dwie cz ęś ci: północn ą - nizinn ą i południow ą - falisto-wy żynn ą. Podział naturalny podkre ślony jest dodatkowo podziałem sztucznym - zgodnym z przebiegiem DK nr 94. W rejonie południowej granicy gminy przebiega droga wojewódzka DW nr 409 (Strzelce Opolskie - Krapkowice) o długo ści 2,8 km w granicach gminy. Sie ć komunikacyjn ą uzupełniaj ą drogi powiatowe i gminne. Drogi powiatowe (długo ść w granicach gminy): - DP nr 27809 Izbicko - Sprz ęcice (9,2km), - DP nr 27815 Izbicko - Kro śnica - Grodzisko (11km), - DP nr 27825 Izbicko - Ligota Czamborowa (2km), - DP nr 27867 Otmice - Tarnów Opolski (1,7km), - DP nr 27817 Otmice - Kamie ń Śląski (2,2km), - DP nr 27819 Siedlec - Kalinowice (3,5km), - DP nr 27854 Izbicko - Sucha (4,0km), - DP nr 27850 Otmice - Henryków - DK94 (3,7km), - DP nr 27845 Ligota Czamborowa - DK94 (1,0km).

Ogólnie od kilkunastu lat w kraju mo żna zaobserwowa ć stały wzrost nat ęż enia ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich. Na podstawie porównania GPR 2000 i GPR 1995 wzrost ruchu w latach 1995÷2000 wyniósł w Województwie Opolskim dla dróg krajowych 24% (w skali kraju 31%), za ś dla dróg wojewódzkich 20% (w skali kraju 32%).

Rysunek 4. Mapa pogl ądowa rozkładu dróg na terenie gminy Izbicko.

Transport kolejowy

Przez Gmin ę Izbicko przebiega jedna czynna linia kolejowa PKP, dwutorowa, zelektryfikowana nr 287 (cz ęść linii magistralnej 132) relacji Wrocław – Opole – Strzelce Opolskie - Gliwice. Linia przebiega w granicach gminy na odcinku 5km, w cało ści przez kompleks le śny, równolegle do DK94.

19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Linia kolejowa wykorzystywana jest do przewozów osobowych i do przewozu towarów, stanowi ąc cz ęść południowego ci ągu komunikacyjnego wschód-zachód. Łączne nat ęż enie ruchu towarowego i osobowego (wg informacji PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zakład w Opolu) w skali roku na tej trasie wynosi 19345poc./rok. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego przewiduje w śród zada ń zakwalifikowanych do rz ądowych modernizacj ę linii nr 132 do uzyskania parametrów pozwalaj ących na osi ągni ęcie pr ędko ści przejazdu 160km/h.

3.9.5. Zaopatrzenie w wod ę System zbiorowego zaopatrzenia w wod ę gminy Izbicko jest dobrze rozwini ęty, odbywa si ę przede wszystkim poprzez pobór wód podziemnych ze zbiorników GZWP nr 333 i 335. Główny pobór wód odbywa si ę na potrzeby wodoci ągu komunalnego. Mo żna przyj ąć , i ż stopie ń zwodoci ągowania Gminy wynosi około 99%. Pozostałe 1% zasilane jest z własnych uj ęć . Poni żej przedstawiono krótk ą charakterystyk ę uj ęć wodoci ągowych: - Izbicko - Otmice: dwie studnie wiercone, - Kro śnica: dwie studnie wiercone, - Suchodaniec: dwie studnie wiercone, - Siedlec: jedna studnia wiercona, - Poznowice: jedna studnia wiercona, - Sprz ęcice: jedna studnia wiercona.

Stacja Uzdatniania Wody w Kro śnicy. Realizacja projektu była współfinansowana z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w wysoko ści 75 %, polegała na budowie Stacji Uzdatniania Wody w Kro śnicy. Pozwala to obecnie na dostarczanie mieszka ńcom uzdatnionej, spełniaj ącej normy wody.

Koncepcja przewidywała m. in.: - rozbudow ę uj ęcia o dodatkow ą studnie, - wykonanie od żelaziacza na uj ęciu w Kro śnicy, - wył ączenie z eksploatacji uj ęcia „Izbicko - Otmice" po wykonaniu ruroci ągu z Kro śnicy, - wył ączenie z eksploatacji uj ęcia „Suchodaniec" po wykonaniu ruroci ągu z Ligoty Czamborowej, - wył ączenie z eksploatacji uj ęcia w Poznowicach po wykonaniu ruroci ągu z Otmic, - wył ączenie z eksploatacji uj ęcia w Siedlcu po wykonaniu ruroci ągu z Poznowic, - wył ączenie uj ęcia w Sprz ęcicach po wykonaniu ruroci ągu z Siedlca, - wykonanie kilku pompowni strefowych i zbiorników wyrównawczych.

Koncepcja została z sukcesem zrealizowana, gmina w ramach ZPOR prawidłowo wykonała i rozliczyła projekt budowy stacji uzdatniania wody w Kro śnicy, na który, na podstawie umowy zawartej z Instytucj ą Po średnicz ącą, otrzymała dofinansowanie w kwocie 747,7 tys.zł. Osi ągni ęto zaplanowane we wniosku o dofinansowanie cele ww. projektu, którym było podł ączenie do stacji 1199 budynków (gospodarstw) z terenu gminy.

Inwestycja rozpocz ęła si ę w lipcu 2005r., wykonane nast ępuj ące cz ęś ci inwestycji: - budynek z urz ądzeniami technologicznymi, - zbiornik wody pitnej V = 2 x 100 m 3, - neutralizator ścieków chemicznych, - odstojnik popłuczyn, - zbiornik ścieków chemicznych, - droga wewn ętrzna, chodniki, - droga dojazdowa do terenu SUW, - cało ść cz ęś ci technologicznej oraz cz ęś ci instalacyjnej SUW, - kanalizacja podposadzkowa, - sieci mi ędzyobiektowe kanalizacyjne, - sieci mi ędzyobiektowe wodoci ągowe,

20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- linie zasilaj ące instalacje wewn ętrzne oraz odgromowe zbiornika wody i stacji uzdatniania, - odwiert awaryjnego otworu studziennego.

Po uzyskaniu pozwolenia na u żytkowanie obiektu rozpocz ęto dostarczanie uzdatnionej wody.

Tabela 5. Sie ć wodoci ągowa w gminie Izbicko. Wodoci ągi: Jednostka 2004 2005 2006 2007 1 Woda pobrana z uj ęć dam3 211 220 165 173 2 Woda pobrana ca cele technologiczne dam3 25 14,2 0,2 1,2 3 Straty wody dam3 43 40 2,8 2,8 4 Woda dostarczona (zu życie razem dam3 143 165,8 162 169 wody) 5 z tego gospodarstwom dam3 141,2 163,8 162 169 domowym na cele produkcyjne dam3 1,8 2 - - pozostałe cele dam3 - - - - 6 Dobowa zdolno ść Uj ęć wody m3/dob ę 5,244 5,244 5,244 1,6 produkcyjna czynnych Uzdatniania m3/dob ę - - - 1,2 urz ądze ń Całego wodoci ągu m3/dob ę 5,244 5,244 5,244 1,6 7 Długo ść czynnej sieci magistralnej (przesyłowej) km 14 14 14 15,3 8 Długo ść poł ącze ń wodoci ągowych prowadz ących km 15,8 15,8 16 16,4 do budynków Liczba poł ącze ń do sieci wodoci ągowej budynków szt - 1443 1450 1291 mieszkalnych Długo ść czynnej sieci rozdzielczej (bez przył ączy) km - 47,2 47,2 48,5 Źródło: dane pozyskane z UG Izbicko

3.9.6. Odprowadzenie ścieków Gospodarka ściekowa w gminie jest uregulowana tylko w niewielkim stopniu. Odprowadzanie ścieków odbywa si ę za pomoc ą sieci kanalizacyjnej tylko w miejscowo ści Izbicko – do oczyszczalni w Kosorowicach gmina Tarnów Opolski. W pozostałych miejscowo ściach gminy brak jest systemu zbiorowego odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków, ścieki odprowadzane s ą do zbiorników bezodpływowych tzw. „szamb”, z których powinny by ć dowo żone do punktów zlewczych oczyszczalni ścieków. Sukcesywnie coraz wi ększa część gospodarstw domowych w gminie Izbicko podł ączona jest do kanalizacji, natomiast dla cz ęś ci gminy jeszcze nie skanalizowanej trwa budowa kanalizacji sanitarnej. W zwi ązku z powy ższym istnieje potrzeba kompleksowego rozwi ązania problemów ściekowych na terenie gminy.

Tabela 6. Sie ć kanalizacyjna gminie Izbicko. Kanalizacja Jednostka 2004 2005 2006 2007 1 Ścieki odprowadzone Razem: dam3 24 22,6 21,9 29 (komunalne) w tym: od gospodarstw dam3 24 22,6 21,9 29 domowych (bytowe) od jednostek działalno ści dam3 - - - - produkcyjnej 2 Długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej km 10,4 10,4 10,4 10,4 3 Długo ść poł ącze ń prowadz ących do budynków km 5,3 5,3 5,3 5,3 4 Liczba poł ącze ń prowadz ących do budynków szt 307 307 307 307 Źródło: dane pozyskane z UG Izbicko

W zwi ązku z brakiem zorganizowanego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków na terenie gminy istnieje zagro żenie dla stanu wód podziemnych, spowodowane powszechnym – przej ściowym gromadzeniem ścieków w zbiornikach wybieralnych i wywo żeniu ich cz ęś ciowo do oczyszczalni ścieków, a tak że na pola uprawne lub nielegalne wylewiska oraz na bezpo średnim 21

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 odprowadzaniu ścieków do odbiornika.

Oprócz ścieków wytwarzanych przez bytowanie ludzi na terenie miejscowo ści powstaj ą ścieki opadowe. Ten rodzaj ścieków zwi ązany jest z wyst ępowaniem zwartej zabudowy z mał ą ilo ści ą odsłoni ętej gleby. Konieczne jest zatem zbieranie tych wód i odprowadzanie poza obr ęb miejscowo ści. Zanieczyszczenia wód ujmowanych do kanalizacji opadowej mo że mie ć ró żne przyczyny:

- zanieczyszczenie obej ść wiejskich odchodami zwierz ęcymi, resztkami pasz itp. - zanieczyszczenie ulic substancjami ropopochodnymi, - śmieci wyrzucone poza kubły, sterty śmieci usytuowanych na terenach do tego nie przygotowanych, - zanieczyszczenie ulic wynikaj ące z ruchu samochodów i pieszych.

Podstawowe zanieczyszczenia ścieków opadowych to przede wszystkim zawiesiny nieorganiczne i substancje ropopochodne.

W ostatnich latach (2004 – 2008) wykonywano systematyczne inwestycje w rozbudow ę sieci infrastruktury wodno – kanalizacyjnej, m.in.: - nowe uj ęcia i doprowadzenia wody, budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody - rozbudowa sieci wodoci ągowej magistralnej i rozdzielczej Izbicko, Kro śnica, Borycz - projekt sieci kanalizacyjnej dla Ligoty Czamborowej, Otmic, Siedlca, Poznawic, Sprz ęcic, Boryczy, Utraty, Grabowa, Suchoda ńca, - budowa sieci kanalizacji sanitarnej z przył ączami i wodoci ągowej sieci rozdzielczej w Ligocie Czamborowej - realizacja I i II etapu sieci kanalizacji sanitarnej i wodoci ągowej w Otmicach.

22

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

4. ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU Jako zało żenia wyj ściowe do Programu ochrony środowiska Gminy Izbicko przyj ęto uwarunkowania zewn ętrzne i wewn ętrzne, wynikaj ące z obowi ązuj ących aktów prawnych, programów wy ższego rz ędu oraz dokumentów planistycznych uwzgl ędniaj ących problematyk ę ochrony środowiska. Niezb ędne było równie ż uwzgl ędnienie zamierze ń rozwojowych gminy zarówno w zakresie gospodarczym i przestrzennym, jak i społecznym. Uwarunkowania te, w powi ązaniu z aktualnym stanem środowiska w mie ście i gminie były podstaw ą do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych.

4.1. Uwarunkowania zewn ętrzne opracowania Programu Ochrony Środowiska Gminy Izbicko. Zasady ochrony środowiska wymuszaj ą zachowanie kompleksowego, a zarazem sektorowego podej ścia. Gmina nie jest układem zamkni ętym, a poszczególne elementy środowiska zachowuj ą ci ągło ść bez wzgl ędu na granice terytorialne. Z tego wzgl ędu, konieczne jest przyj ęcie uwarunkowa ń wynikaj ących z programów, planów i strategii zewn ętrznych wy ższego rz ędu, umo żliwiaj ących szersze spojrzenie na poszczególne dziedziny ochrony środowiska.

Główne uwarunkowania zewn ętrzne dla Gminy Izbicko w zakresie ochrony środowiska wynikaj ą z nast ępuj ących dokumentów: - strategii trwałego i zrównowa żonego rozwoju kraju, województwa opolskiego, Powiatu Strzeleckiego oraz Gminy Izbicko, - strategii rozwoju regionalnego kraju, - koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa opolskiego, - polityki ekologicznej pa ństwa wraz z programem wykonawczym, - systemu prawa ochrony środowiska w Polsce, w tym projektowanych aktów prawnych, - mi ędzynarodowych zobowi ąza ń Polski w zakresie ochrony środowiska, - zobowi ąza ń Polski przyj ętych w zakresie ochrony środowiska w ramach procesu akcesji do Unii Europejskiej, - programu ochrony środowiska dla województwa opolskiego, - strategii i polityk sektorowych (zwłaszcza w zakresie energetyki, energetyki odnawialnej, rolnictwa i obszarów wiejskich, rozwoju regionalnego, edukacji ekologicznej, transportu, le śnictwa).

4.1.1. Zasady realizacji programu Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania uj ęte w "Polityce Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014", „Programie Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku” oraz w dostosowanej do wymaga ń ustawy Prawo ochrony środowiska, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego programu.

Nadrz ędn ą zasad ą przedstawion ą w Polityce Ekologicznej Państwa jest zasada zrównowa żonego rozwoju. Rozwój zrównowa żony jest definiowany jako taki, który nie narusza w sposób istotny i trwały środowiska życia człowieka i godzi prawa przyrody, ekonomii oraz rozwoju społecze ństw wraz ze zrównowa żeniem szans dost ępu do zasobów mi ędzy pokoleniem obecnym, a pokoleniami nast ępnymi. W skrócie wi ęc, jest to rozwój człowieka wynikaj ący z działalno ści człowieka odbywaj ącego si ę w harmonii z przyrod ą. Najwa żniejszymi czynnikami, które nale ży uwzgl ędnia ć przy programowaniu zrównowa żonego rozwoju s ą: czynniki społeczne, ekologiczne, przestrzenne i ekonomiczne.

Rozwój zrównowa żony oznacza wi ęc tak ą filozofi ę rozwoju globalnego, regionalnego i lokalnego, która przeciwstawia si ę ekspansji opartej wył ącznie o wzrost gospodarczy.

23

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

4.1.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Nadrz ędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa żonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdra żanie postanowie ń Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa żniejszych obszarach ochrony środowiska. St ąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej s ą: - wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii, - dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski, - ochrona klimatu. Wymienione cele (oprócz pierwszego) zgodne s ą z celami VI Programu Działa ń na Rzecz Środowiska oraz Odnowion ą Strategi ą UE dotycz ącą Trwałego Rozwoju. W ten sposób realizacja krajowej polityki ekologicznej wpisywa ć si ę b ędzie w osi ąganie celów tej polityki na poziomie całej Wspólnoty.

Osi ąganiu powy ższych celów słu żyć b ędzie realizacja nast ępuj ących priorytetów i zada ń:

1. Wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska polegaj ące na: - przegl ądzie prawa z punktu widzenia jego zgodno ści z przepisami UE, jego zmianie i uproszczeniu oraz koordynacji działa ń w tym zakresie, - zapewnieniu integracji celów ochrony środowiska i priorytetów polityki ekologicznej ze strategiami rozwoju ró żnych sektorów gospodarki, - prowadzeniu edukacji ekologicznej dla zapewnienia akceptacji społecznej dla podejmowanych programów ochrony środowiska, - zapewnieniu pełniejszego wykorzystania sił rynkowych dla ochrony środowiska, likwidacji bł ędnych sygnałów ekonomicznych - przykładowo antyekologicznych subsydiów oraz wzmocnienia proekologicznych zachowa ń, - wspieraniu zmian w systemie podatkowym stymuluj ącym działania po żą dane z punktu widzenia ochrony środowiska, - promocji przyjaznych środowisku postaw konsumenckich, - wspieraniu aktywno ści podmiotów gospodarczych wdra żaj ących systemy zarz ądzania środowiskowego, - wzmocnieniu roli planowania przestrzennego jako instrumentu ochrony środowiska, - wspieraniu bada ń naukowych dotycz ących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystywania jego zasobów, - wprowadzeniu pełnej odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku jako elementu realizacji zasady zanieczyszczaj ący płaci, - rozwój systemu oceny oddziaływa ń w cyklu życiowym produktu oraz szacowania przepływów materiałowych jako elementów Zintegrowanej Polityki Produktowej, - zagwarantowaniu wystarczaj ących środków finansowych na działania zapewniaj ące realizacj ę celów polityki ekologicznej i rozwoju instrumentów wspieraj ących te działania, - zainicjowaniu prac dla szerszego uwzgl ędniania w kosztach produkcji kosztów zewn ętrznych.

2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody polegaj ąca na: - wzmacnianiu krajowego systemu obszarów chronionych, - weryfikacji i uporz ądkowaniu systemu obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000, - stworzeniu skutecznych mechanizmów ochrony zasobów i walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych poza obszarami chronionymi, - ochronie obszarów wodno - błotnych, - odtworzeniu zniszczonych ekosystemów i siedlisk, odbudowie zagro żonych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, 24

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- wzmocnieniu ochrony ró żnorodno ści biologicznej zarówno in situ jak i ex situ, - kontynuacji prac zmierzaj ących do wzrostu lesisto ści kraju (docelowo do 30% pow. kraju), - wspieraniu rozwoju wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, - kontynuacji prac przy rekultywacji gruntów zdegradowanych, - wspieraniu programów rolniczych zapewniaj ących zrównowa żone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne i zrównowa żone, programy rolno środowiskowe), - poszukiwaniu substytutów zasobów nieodnawialnych i wspieraniu ich stosowania w gospodarce, - wzro ście racjonalno ści wykorzystania zasobów kopalin, - wzmacnianiu bezpiecze ństwa biologicznego w odniesieniu do genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO).

3. Zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii polegaj ące na: - wdra żaniu zasady decouplingu - rozdzielenia zale żno ści presji środowiskowej od rozwoju gospodarczego (zapewnienie, że szybki rozwój gospodarczy nie b ędzie powodował wzrostu wielko ści ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanego do środowiska), - zaoszcz ędzenie 9% energii finalnej w ci ągu 9 lat, do roku 2017, - wprowadzaniu wska źników zu życia surowców, wody i energii na jednostk ę produktu w poszczególnych sektorach gospodarki, - stworzenie mechanizmów ułatwiaj ących wykorzystanie prostych rezerw energetycznych przez ograniczanie strat i wprowadzanie materiałów i technologii energooszcz ędnych; - wspieraniu programów efektywnego wykorzystania wody w przemy śle, w tym zamkni ętych jej obiegów, - osi ągni ęciu 7,5% udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zarówno w bilansie zu życia energii pierwotnej w 2010r., jak i takiego samego udziału tych źródeł w produkcji energii elektrycznej, - uzyskaniu 5,75% udziału biokomponentów w zu życiu paliw płynnych transporcie w 2010r., - opracowaniu i wdra żaniu planów gospodarowania wodami na obszarach wydzielonych dorzeczy oraz programów działa ń dla osi ągni ęcia dobrego stanu wód w 2015r., - opracowaniu i wdra żaniu planów ochrony przeciwpowodziowej oraz zapobieganiu skutkom suszy.

4. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski polegaj ąca na: - zmniejszaniu ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanego do wód przez modernizacj ę istniej ących i budow ę nowych oczyszczalni ścieków, - zako ńczeniu programu budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków z podwy ższonym usuwaniem biogenów w aglomeracjach powy żej 15 000 RLM, - zako ńczeniu programu budowy oczyszczalni ścieków w zakładach sektora rolno - spo żywczego, - optymalizacji potrzeb transportowych i ograniczaniu emisji ze środków transportu jako elementu poprawy jako ści powietrza na terenach zurbanizowanych, - realizacji programów ograniczenia wielko ści emisji do powietrza ze źródeł przemysłowych i komunalnych, - ograniczeniu emisji z du żych źródeł spalania energetycznego, - wspieraniu działa ń maj ących na celu unikanie wytwarzania odpadów i zapewniaj ących bezpieczne dla środowiska ich unieszkodliwianie, - podniesieniu poziomu odzysku odpadów komunalnych do 10% w 2010r., - ograniczaniu zagro żenia dla zdrowia ludzi i jako ści środowiska spowodowanego stosowaniem środków chemicznych, - wycofywaniu z obrotu i stosowania substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą, - zapobieganiu ryzyku powstania powa żnych awarii przemysłowych przez wzmacnianie kontroli nad instalacjami stwarzaj ącymi takie ryzyko, - wspieraniu działa ń maj ących na celu ograniczanie uci ąż liwo ści hałasu, - ochronie ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, - prowadzeniu skutecznego nadzoru nad wykorzystywaniem źródeł promieniowania jonizuj ącego. 25

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

5. Ochrona klimatu polegaj ąca na: - spełnieniu wymaga ń Protokołu z Kioto, - wykorzystaniu lasów jako pochłaniaczy gazów cieplarnianych, - dalsza redukcja emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich sektorów gospodarki, wspieranie programów w tym zakresie; - wspieranie programów zwi ększaj ących ilo ść wi ązanego w ęgla, - podj ęciu działa ń instytucjonalnych pozwalaj ących na korzystanie z mechanizmów elastyczno ści Protokołu z Kioto, - rozpocz ęciu analiz dotycz ących potrzeb i mo żliwo ści wdra żania działa ń adaptacyjnych w sektorach szczególnie wra żliwych na skutki zmiany klimatu, - stworzeniu warunków instytucjonalnych pozwalaj ących na aktywne współtworzenie wspólnotowej polityki klimatycznej, w tym przyj ęcia zobowi ąza ń na okres po roku 2012. 1

4.1.1.2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku Program nie formułuje celu generalnego i podkre śla pierwszorz ędn ą potrzeb ę zachowania dobrego stanu środowiska, jako podstawowego warunku zrównowa żonego i harmonijnego rozwoju. Cele perspektywiczne, nawi ązuj ą do Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2007-10 z perspektyw ą na lata 2011-14 oraz do Programu Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007- 2010 z perspektyw ą do 2014 roku. Z uwagi na niewielki wpływ skali regionalnej na zmiany klimatu, nie formułuje si ę w tym zakresie celu perspektywicznego. Zagadnienia zwi ązane z przeciwdziałaniem i ograniczaniem negatywnych skutków wpływaj ących na środowisko, zostały omówione w poni ższych celach wraz z kierunkami działa ń. Sformułowano 4 cele perspektywiczne, o charakterze stałych d ąż eń, które spełniaj ą rol ę osi priorytetowych – wyznaczaj ą jednocze śnie grupy celów realizacyjnych.

Cele: 2 1. Wł ączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych 2. Planowanie przestrzenne zgodne z ide ą zrównowa żonego rozwoju 3. Edukacja ekologiczna społecze ństwa i dost ęp do informacji 4. Innowacyjno ść pro środowiskowa.

1 Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 – Ministerstwo Środowiska – Warszawa, grudzie ń 2006 rok.

2 Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku 26

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

5. REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY IZBICKO

„Program ochrony środowiska dla gminy Izbicko” został sporz ądzony w 2004 roku i przyj ęty Uchwał ą Rady Gminy w Izbicku Nr XXXIV/175/05 w dniu 17.01.2005 roku i obejmował cele z „Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007- 2010”. Przedstawione w programie działania zostały skierowane na realizacje polityki ekologicznej w takich obszarach jak:

Ochrona jako ści wód powierzchniowych i wód podziemnych oraz ich wykorzystanie : W latach 2004-2008 zmodernizowano stacj ę uzdatniania wody (w ramach zadania – poprawa jako ści wody Koro śnica – Izbicko) – poniesiony koszt: - 146 300,00 zł. – środki własne, - 744 600,00 zł. – SAPARD, - 759 000,00 zł. – z funduszów ekologicznych.

Wykonano pompowni ę oraz sie ć wodoci ągow ą tranzytow ą Otmice – Poznowice, Ligota - Suchodaniec – poniesiony koszt: - 228 100,00 zł. – środki własne, - 589 300,00 zł. – SAPARD, - 510 800,00 zł. – z funduszów ekologicznych.

W analizowanym okresie ponoszono koszty na utrzymanie i konserwacj ę rowów melioracyjnych – 4.000 zł

Wybudowano sie ć kanalizacyjn ą – Otmice, Kro śnica, Borycz, która znacz ąco wpłyn ęła na popraw ę jako ści wód powierzchniowych. Koszty poniesione - 185 900,00 zł.

Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została szczegółowo opisana w oddzielnym zał ączniku „Plan Gospodarki Odpadami”

Ochrona powietrza atmosferycznego W ramach zada ń termomodernizacyjnych wykonano: – ocieplenie budynku OSP Izbicko – 17 400 zł., – modernizacj ę gimnazjum w Izbicku – 1 890 000,00 zł.

Wykonano drog ę transportu rolnego w celu zmniejszenia pylenia: - Izbicko-Grabów, koszty poniesione – 26 000,00 zł. - (środki własne) + 200 000,00 zł. (TFOGR), - utwardzono ul. Krótk ą w Otmicach - 10.800 zł

Ochrona przed hałasem W latach 2004-2008 przeprowadzono szereg modernizacji i remontów ulic na terenie gminy na rzecz których poniesiono koszt m.in.: - remont ul. Mickiewicza w Suchoda ńcu 38.480 zł - - Poznowice – Sława – 815 000,00 zł - - Izbicko ul. Wyzwolenia – 1 114 500,00 zł

Powa żne awarie

W celu ograniczenia powa żnych awarii na terenie gminy przeprowadzono nast ępuj ące zadania: – zorganizowano transport padłych zwierz ąt do utylizacji – 6 000 zł – zabezpieczono tereny obj ęte chorob ą zakaźną zwierz ąt - 1 200 zł. 27

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Ochrona przyrody i krajobrazu:

Corocznie przeznacza si ę środki na wycink ę drzew i zakup drzewek i krzewów ok. 3 000,00 zł./rok.

Edukacja ekologiczna

W ramach edukacji ekologicznej przeprowadzono szereg działa ń m.in.: - organizowane s ą konkursy ekologiczne propaguj ące ochron ę środowiska naturalnego, - współpraca ze słu żbami le śnymi, kołami my śliwskimi i w ędkarskimi, szkołami, domami kultury oraz innymi organizacjami i placówkami zainteresowanymi utrzymaniem porz ądku, - przeprowadzano akcj ę sprz ątania świata.

Z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska Gminy Izbicko poniesiono koszty Poniesione koszty w latach Nazwa zadania [zł] 2004 2005 2006 2007 2008 Na dokumentacje m.in. Program ochrony 28 500 - - - - środowiska i plan gospodarki odpadami Edukacja ekologiczna m.in. Akcja 800 1 000 1 800 800 sprz ątanie świata Monitoring na składowisku odpadów 5 700 8 000 - - Porz ądkowanie składowiska odpadów 1 000 - 6 000 14 000 Wyznaczanie granic aglomeracji - 5 000 - - Piel ęgnacja i wycinka drzew - 2 000 3 600 1 000

Działania uj ęte w Programie ochrony środowiska dla Gminy Izbicko prawie całkowicie udało si ę zrealizowa ć w latach 2004-2008. - nie rozpocz ęto gazyfikacji terenu gminy, - nie wybudowano obej ścia miejscowo ści Izbicko.

28

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

6. ZAŁO ŻENIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Naczeln ą zasad ą przyj ętą w przedmiotowym programie jest zasada zrównowa żonego rozwoju w celu umo żliwienia lepszego zagospodarowania istniej ącego potencjału gminy (zasobów środowiska, surowców naturalnych, obiektów, sprz ętu, jak i ludzi oraz wiedzy). Na podstawie kompleksowego raportu o stanie środowiska i źródłach jego przekształcenia i zagro żenia przedstawiono poni żej propozycj ę działa ń programowych umo żliwiaj ących spełnienie zasady zrównowa żonego rozwoju poprzez koordynacj ę działa ń w sferze gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Daje to mo żliwo ść planowania przyszło ści gminy w perspektywie kilkunastu lat i umo żliwia aktywizacj ę społecze ństwa gminy, zwi ększenie inicjatywy i wpływu społeczno ści na realizacj ę działa ń rozwojowych. Cele i działania proponowane w programie ochrony środowiska powinny posłu żyć do tworzenia warunków dla takich zachowa ń ogółu społecze ństwa, które polega ć b ędą w pierwszej kolejno ści na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a nast ępnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w programie powinna spowodowa ć zrównowa żony rozwój gospodarczy, polepszenie warunków życia mieszka ńców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy.

6.1. Cele ekologiczne Kompleksowo ść zagadnie ń ochrony środowiska, a tak że zakres przeobra żeń na terenie gminy wymusiła wyznaczenie celów średniookresowych i priorytetowych, a tak że przyj ęcie zada ń z zakresu wielu sektorów ochrony środowiska. Spo śród nich dokonano wyboru najistotniejszych zagadnie ń, których rozwi ązanie przyczyni si ę w przyszło ści do poprawy stanu środowiska na terenie gminy. Wyboru priorytetów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnoz ę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy Izbicko, uwarunkowania zewn ętrzne (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrzne, a tak że inne wymagania w zakresie jako ści środowiska. Wybór priorytetowych przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie gminy Izbicko na lata 2009-2012 z perspektyw ą 2013-2016 przeprowadzono przy zastosowaniu nast ępuj ących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych.

6.1.1. Kryteria o charakterze organizacyjnym - wymiar zadania przedsi ęwzi ęcia (ponadlokalny i publiczny), - konieczno ść realizacji przedsi ęwzi ęcia ze wzgl ędów prawnych - zabezpieczenia środków na realizacj ę lub mo żliwo ść uzyskania dodatkowych zewn ętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej z innych źródeł zagranicznych lub krajowych), - efektywno ść ekologiczna przedsi ęwzi ęcia, - znaczenie przedsi ęwzi ęcia w skali regionalnej, - spełnianie wymogów zrównowa żonego rozwoju - zgodno ść przedsi ęwzi ęcia dla rozwoju gospodarczego gminy.

6.1.2. Kryteria o charakterze środowiskowym - mo żliwo ść likwidacji lub ograniczenia najpowa żniejszych zagro żeń środowiska i zdrowia ludzi, - zgodno ść z celami ekologicznymi i zasadniczymi kierunkami zada ń wynikaj ących ze Strategii rozwoju województwa opolskiego, - zgodno ść z celami i priorytetami ekologicznymi okre ślonymi w “Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2011-2014” i „Programie Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 z perspektyw ą do 2014 roku”, - zgodno ść z mi ędzynarodowymi zobowi ązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, - skala dysproporcji pomi ędzy aktualnym i prognozowanym stanem środowiska a stanem wymaganym przez prawo,

29

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

- skala efektywno ści ekologicznej przedsi ęwzi ęcia (efekt planowany, tempo jego osi ągni ęcia), - wieloaspektowo ść efektów ekologicznych przedsi ęwzi ęcia (mo żliwo ść jednoczesnego osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska), - w odniesieniu do gospodarki odpadami istotnym kryterium była zgodno ść proponowanych zada ń z wymogami kształtowania nowoczesnej gospodarki odpadami poprzez priorytetowe traktowanie tworzenia systemów, działa ń w zakresie zbiórki i transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

6.1.3. Cele ekologiczne dla Gminy Izbicko. Kieruj ąc si ę podanymi powy żej kryteriami, wyznaczono nast ępuj ące cele dla Gminy Izbicko z zakresu ochrony środowiska: - środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, - wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem oraz podniesienie świadomości ekologicznej społecze ństwa, - ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, - zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii.

30

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

7. ŚRODOWISKO DLA ZDROWIA – DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO.

7.1. Identyfikacja środowiskowych zagro żeń zdrowia, zahamowanie ich narastania oraz minimalizacja powodowanych przez nie skutków. Stan wyj ściowy

Jako ść środowiska w znacznym stopniu wpływa na stan zdrowia. Wg raportu WHO około 25 % zgonów i chorób w skali globalnej jest wynikiem negatywnego oddziaływania środowiskowego. Zanieczyszczenie środowiska ma swój udział w rozwoju a ż 80 % chorób, po średnio wpływa te ż na ogólny stan zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez ograniczenie człowiekowi dost ępu do zasobów środowiskowych a co za tym idzie ograniczenie mo żliwo ści wypoczynku i wra żeń estetycznych.

Dlatego te ż program ochrony środowiska powinien ujmowa ć zjawiska globalne i długofalowe, wpływaj ące zarówno na zdrowie fizyczne jak i na komfort psychiczny człowieka. Do najwi ększych problemów maj ących wpływ na stan zdrowia ludzi nale żą : - jako ść wody przeznaczonej do spo życia, - zanieczyszczenie wód gruntowych, - zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, - emisja hałasu.

Główne kierunki działa ń na rzecz środowiska i zdrowia zostały okre ślone w przyj ętym przez Rad ę Ministrów Wieloletnim Programie „Środowisko a zdrowie” .

7.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zahamowanie powstawania środowiskowych zagro żeń zdrowia

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wzmo żenie monitoringu jako ści wody do spo życia przez ludzi WIO Ś Opole szczególnie w odniesieniu do zawarto ści w wodzie wielopier ścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), trihalometanów (THM) oraz metali ci ęż kich wzmocnienie nadzoru nad warunkami pracy pracowników ze WIO Ś Opole, Sanepid szczególnym uwzgl ędnieniem nara żania na czynniki biologiczne oraz substancje chemiczne niebezpieczne promocja zdrowego stylu życia i unikanie zagro żeń oraz profilaktyka Organizacje chorób cywilizacyjnych i ograniczenie zewn ętrznych przyczyn ich pozarz ądowe powstawania

7.2. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych Stan wyj ściowy - wody powierzchniowe:

Ukształtowanie obszaru gminy Izbicko, a tak że jej poło żenie w układzie s ąsiaduj ących jednostek stwarzaj ą sytuacj ę, w której stan czysto ści wód powierzchniowych gminy uzale żniony jest od gospodarki wodno-ściekowej prowadzonej na jej obszarze.

31

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rzeki przepływaj ące przez teren gminy Izbicko: • Jemielnica, • Sucha.

Gmina Izbicko w cało ści le ży w dorzeczu Małej Panwi, prawostronnego dopływu Odry. Charakterystyczn ą cech ą hydrograficzn ą tego obszaru jest kra ńcowe zró żnicowanie g ęsto ści sieci rzecznej. W północnej, nizinnej cz ęś ci gminy, sie ć rzeczna nale ży do najg ęstszych na Opolszczy źnie (1,0 - 1,75 km/km 2), natomiast wy żynna, południowa cz ęść jest prawie zupełnie pozbawiona cieków (0,0 - 0,25 km/km 2). Takie skrajne zró żnicowanie jest spowodowane budow ą geologiczn ą podło ża i jego ró żną przepuszczalno ści ą.

Główn ą rzek ą odwadniaj ącą północn ą cz ęść gminy jest Jemielnica, lewostronny dopływ Małej Panwi. Rzeka ta ma długo ść całkowit ą 51km, wypływa ze źródeł w Błotnicy Strzeleckiej, uchodzi do Małej Panwi w Czarnow ąsach k/Opola. Przepływ bilansowy u uj ścia wynosi 0,52 m3/s, w ró żnych odcinkach jest on bardzo zmienny. W górnym biegu - od źródeł do Centawy Jemielnica traci wi ększo ść wody przez odpływ podziemny, cz ęsto zupełnie wysycha. Jemielnica jest ciekiem III rz ędu. Obszar wód zlewni Jemielnicy wynosi 575 km 2.

W granicach gminy Jemielnica zbiera wody kilku dopływów - Cienkiej (Ptaszkówki) i Jasienicy, a tu ż za granic ą z gmin ą Chrz ąstowice - Boryczy. W gminie Chrz ąstowice do Jemielnicy uchodzi drugi ciek odwadniaj ący gmin ę Izbicko - Sucha. Podobnie jak Jemielnica rzeka ta w górnym biegu, od źródeł w Strzelcach Op. do miejscowo ści Sucha ginie w krasowych ponorach. Przez gmin ę Izbicko płynie trzema odnogami. Odnoga północna (Sucha Prawa) przyjmuje, na granicy z gm. Strzelce Op., ciek Rzegotka (Rozmierz). W dalszym biegu, wraz z odnog ą środkow ą (Sucha Lewa) zasila du ży kompleks stawów hodowlanych, na który składa si ę 7 zbiorników o ł ącznej powierzchni ogroblowanej 166 ha (powierzchnia wody – 152 ha). Najwi ększe akweny to Jezioro Du że, Jezioro Nowe i Jezioro Stare. Trzecia - południowa odnoga rzeki płynie przez Izbicko i tak że zasila kilka stawów, jednak znacznie mniejszych. Sucha wpada do Jemielnicy w Chrz ąstowicach.

Cały wy żynny, południowy obszar gminy tylko nominalnie należy do zlewni powierzchniowej Suchej. W rzeczywisto ści znajduje si ę tam tylko jeden ciek, strumie ń bez nazwy, ze źródłami w Lipie Dolnej w gm. Strzelce Opolskie - na zboczu Góry Św. Anny. Na północ od Poznowic ciek ten ginie i ponownie wypływa w folwarku Kamieniec, aby znów zanikn ąć na przestrzeni kilkuset metrów. Przy wysokich stanach, strumie ń ten wyst ępuje z brzegów w Poznowicach.

Na terenie gminy oprócz wód płyn ących, wyst ępuj ą równie ż wody stoj ące.

Zbiorniki wodne wyst ępuj ące na terenie gminy: Istotnym uzupełnieniem sieci rzecznej w systemie hydrologicznym gminy jest kompleks stawów hodowlanych poło żonych w północnej cz ęś ci gminy, wkomponowany w obszar lasu mieszanego, pozostało ści dawnego łowiska.

Stan wód powierzchniowych Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu poni ższa tabela przedstawia zakres bada ń wód powierzchniowych.

32

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 7. Zakres bada ń jako ści wód powierzchniowych. Lp Wska źniki jako ści Jednostka W zakresie monitoringu . wody

Wska źniki fizyczne

1 Temperatura wody oC Regionalnego

2 Zawiesiny ogólne mg/l - Operacyjnego 3 Odczyn pH - 4 Barwa Pt/l - Wska źniki tlenowe 5 Tlen rozpuszczony mg O2/l - 6 BZT5 mg O2/l Regionalnego Operacyjnego 7 ChZT – Mn mg O2/l - 8 ChZT – Cr mg O2/l - Wska źniki biogenne 9 Amoniak mg NH4/l 10 Azot Kjeldahla mg N/l 11 Azotany mg NO3/l 12 Azotyny mg NO2/l Operacyjnego Regionalnego 13 Azot ogólny mg N/l 14 Fosforany mg PO4/l 15 Fosfor ogólny mg P/l Wska źniki zasolenia

(dla Odry, Bierawki i Kłodnicy) 16 Przewodno ść w 20 0C S/cm - 17 Substancje mg/l - rozpuszczone 18 Zasadowo ść ogólna mg CaCO3/l - 19 Siarczany mg SO4/l Operacyjnego - 20 Chlorki mg Cl/l - 21 Wap ń mg Ca/l -

22 Magnez mg Mg/l -

23 Chlorofil „a” g/l Regionalnego

Wska źniki mikrobiologiczne

24 Liczba bakterii grupy w 100 ml - coli Operacyjnego 25 Liczba bakterii grupy w 100 ml Regionalnego coli typu kałowego Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim w 2006 r., WIO Ś Opole, 2007 r.

Badania jakości wód powierzchniowych na terenie całego województwa opolskiego, jak równie ż w powiecie strzeleckim i w gminie Izbicko przeprowadza WIO Ś w Opolu. Przy uwzgl ędnieniu kategorii jako ści wody scharakteryzowano podział wód na pi ęć klas jako ści: • klasa I – wody o bardzo dobrej jako ści • klasa II – wody dobrej jako ści • klasa III – wody zadawalaj ącej jako ści • klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści • klasa V – wody złej jako ści

33

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 5. Punkty monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w 2007 roku w województwie opolskim.

Na terenie Gminy Izbicko w 2007r. nie był przeprowadzany bezpo średnio monitoring wód powierzchniowych w ramach regionalnego monitoringu powierzchniowych wód płyn ących. Rzeki Jemielnica i Sucha badane były w przekrojach pomiarowych ppk rzeka Jemielnica/Chrz ąstawa km – 14,7 oraz Sucha km 1,4 – na terenie s ąsiedniej gminy Chrz ąstowice. Przeprowadzenie badań rzek przepływaj ących przez teren gminy Izbicko – po przepływie przez teren gminy – daje jednak obraz stanu jako ści wód gminy Izbicko i stopnia ich zanieczyszczenia.

34

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Tabela 8. Przekroje pomiarowo – kontrolne wód powierzchniowych w najbli ższej okolicy gminy Izbicko w 2007r. Lokalizacja Lp. Nazwa cieku - przekrój km Gmina Monitoring operacyjny 1. Jemielnica/Chrz ąstawa 14,7 Chrz ąstowice 2. Sucha 1,4 Chrz ąstowice Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie opolskim w 2007 r., WIO Ś Opole.

Tabela 9. Ocena ogólna wód powierzchniowych kontrolowanych w 2007 roku. Nazwa rzeki - przekrój Klasa Wska źniki które zadecydowały o klasie wód

Jemielnica/Chrz ąstawa IV NO 3, bakterie kałowe

Sucha IV ChZT-Cr, NO3, bakterie kałowe Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim 2007r., WIO Ś Opole.

Rzeki Jemielnica i Sucha w badanym zakresie zalicza si ę do wód IV klasy czysto ści (wody niezadowalaj ącej jako ści) przede wszystkim ze wzgl ędu na zanieczyszczenie pod wzgl ędem ChzT-Cr, NO 3 i bakteriami kałowymi.

Wpływ na zanieczyszczenie zwi ązkami biogennymi ma przede wszystkim stan gospodarki wodno – ściekowej w zlewni rzek. Zauwa żyć nale ży, i ż wiele miejscowo ści w zlewni nie posiada kanalizacji.

Przydatno ść do bytowania ryb w warunkach naturalnych.

Rozporz ądzenia okre śla wymagania, jakim powinny podlega ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Bior ąc pod uwag ę teren całego województwa opolskiego, nale ży powiedzie ć, że wody 9 przebadanych w 2007r w systemie monitoringu rzek - nie spełniały wymaga ń, jakim powinny podlega ć wody śródl ądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych (nie była badana żadna rzeka z terenu gminy Izbicko). Przyczyn ą był przede wszystkim zbyt wysoki, w stosunku do wymaganego, poziom azotynów i fosforu ogólnego notowany praktycznie we wszystkich punktach kontrolnych.

Stan wyj ściowy - wody podziemne:

Pod obszarami gminy Izbicko zalegaj ą 2 zbiorniki wód podziemnych GZWP – 333 oraz GZWP 335. Gmina Izbicko korzysta z wód podziemnych zgromadzonych w utworach triasu: w wapieniu muszlowym, recie i pstrym piaskowcu. Jako ść wód poziomów wód podziemnych jest ró żna i zale ży przede wszystkim od stopnia ich odsłoni ęcia i nagromadzenia ogniska zanieczyszcze ń. Wody wapienia muszlowego charakteryzuj ą si ę odczynem słabo zasadowym lub słabo kwa śnym (pH = 6.7 - 8.05), warto ści ą mineralizacji w granicach 230 - 500 mg/l, odczynem twardo ści ogóln ą (4 - 10 mvali). Wysokie st ęż enia azotanów w wodach wapienia muszlowego wyst ępuj ą powszechnie. Zanieczyszczenie jest charakterystyczne dla płytkich nie izolowanych wód i maleje wraz z ich gł ęboko ści ą. Wraz z dobrze rozwini ętą hodowl ą trzody chlewnej oraz bydła, która ma zwi ązek z wytwarzaniem i odprowadzaniem du żej ilo ści ścieków hodowlanych, st ęż enie azotanów w wodach podziemnych nie spada poni żej 50 mg/l. W obszarach, gdzie nie ma odpowiedniej izolacji od powierzchni terenu i gdzie ujmowane s ą wody ze strefy powy żej rz ędnej stropu filtru 170 m n.p.m., istnieje ska żenie wód zwi ązkami azotu, głównie azotanami.

Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 333 Opole – Zawadzkie - to zbiornik w utworach wapienia muszlowego, gromadz ący wody w o środku szczelinowo - krasowym. Poziom wodono śny wapienia muszlowego traktuje si ę ł ącznie z retem, z uwagi na kontakty lokalne wynikaj ące z tektoniki i cz ęsty brak warstw izoluj ących, jak i wspólne ujmowanie studniami. Zbiornik nale ży do jednych 35

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 z najbogatszych pod wzgl ędem zasobno ści zbiorników w Polsce i jest najwi ększym zbiornikiem wód podziemnych województwa opolskiego. Średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi 120 – 240 m. Zbiornik charakteryzuje si ę nisk ą odporno ści ą naturaln ą na zanieczyszczenia, ze wzgl ędu na brak osadów przykrywaj ących w południowej jego cz ęś ci. Dlatego te ż teren wyst ępowania powierzchni odkrytej zbiornika - 750 km 2, przewidziany jest jako obszar najwy ższej ochrony (ONO). Zbiornik stanowi podstawowe znaczenie w zaopatrywaniu w wod ę ludno ści zamieszkałej na obszarze pomi ędzy Odr ą a Mał ą Panwi ą w gminach: Opole, Prószków, Tarnów Opolski, Izbicko, Chrz ąstowice, Strzelce Opolskie, Jemielnica, Zawadzkie, Ozimek, Gogolin, Krapkowice. Zasoby tego zbiornika s ą jednocze śnie czerpane w wyniku odwadniania kamieniołomów zakładów cementowo - wapienniczych. Eksploatacja uj ęć wód podziemnych, odwadnianie wyrobisk górniczych prowadz ą do obni żenia poło żenia zwierciadła wody i zmian stosunków wodnych, co poci ąga za sob ą ubo żenie i degradacj ę zasobów wodnych. Polega to na ograniczeniu dost ępu do wód podziemnych, przy jednoczesnym pogorszeniu si ę jako ści wód w wyniku procesów biochemicznych zachodz ących w odwadnianej warstwie wodono śnej oraz wskutek wzmo żonej infiltracji zanieczyszcze ń z powierzchni terenu. Istniej ące warunki geologiczne, wysokie walory użytkowe zbiornika, przy jednoczesnej słabej naturalnej odporno ści na zanieczyszczenia powoduj ą, że wszelka działalno ść na obszarze zbiornika nr 333 musi by ć podporz ądkowana ochronie ilo ści i jako ści jego wód. Do zasobów wód podziemnych zbiornika 333 zaliczono zarówno zasoby wapienia muszlowego jak i zasoby retu, które wykazuj ą zanieczyszczenie w stopniu uniemo żliwiaj ącym ich komunalne wykorzystanie.

Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 335 Krapkowice - Strzelce Opolskie - to zbiornik w osadach dolnego i środkowego pstrego piaskowca. Rozci ąga si ę on od Brzegu i Niemodlina na zachodzie do Zawadzkiego na wschodzie i od południowej granicy triasu na Garbie Chełmu a ż do doliny rzeki Brynicy na północy. Ł ącznie obejmuje powierzchni ę 2050km 2, z czego 1000km 2 uznane jest jako obszar wysokiej ochrony (OWO). Pozostała cz ęść zbiornika jest w sposób naturalny chroniona przez le żą ce wy żej mniejsze zbiorniki wód podziemnych wieku od triasu do czwartorz ędu (GZWP: 323, 327, 328, 333, 334, 336). GZWP-335 jest zbiornikiem o charakterze szczelinowo-porowym. Zbiornik ten jest do ść intensywnie eksploatowany przez uj ęcia zaopatruj ące w wod ę miasta: Krapkowice, Gogolin, Opole, Ozimek, Zawadzkie. GZWP 335 ma wi ększy zasi ęg ni ż nadległy zbiornik środkowotriasowy, si ęga po okolice Brzegu. Kierunki przepływu s ą podobne jak w zbiorniku Opole - Zawadzkie, natomiast pr ędko ści przepływu s ą znacznie mniejsze - poni żej 10m/rok.

Jako ść wód podziemnych

Przy zastosowaniu pi ęciostopniowej klasyfikacji wód podziemnych w latach 2005 – 2006 Pa ństwowy Instytut Geologiczny przeprowadzał badania dla punktów pomiarowych zbiorników wód podziemnych GZWP 333 i 335. Zaobserwowano sukcesywne pogarszanie si ę jako ści wód podziemnych, dla kontrolowanych wód w badanych punktach na terenie zbiorników.

Nie były oznaczane punkty bezpo średnio z punktów pomiarowych na terenie gminy Izbicko. Bior ąc pod uwag ę brak pomiarów wykonywanych na terenie gminy Izbicko, najbli ższy punkt pomiarowy nr 620 znajduje si ę na terenie sąsiedniej gminy – Strzelce Opolskie (IV klasa czystości) oraz ogólny stan wód w województwie mo żna z du żym prawdopodobie ństwem okre śli ć, że średni stan wód podziemnych w gminie Izbicko odpowiada przynajmniej średniemu stanowi wód w województwie opolskim.

Brak du żych zakładów przemysłowych, których produkcja potencjalnie mogłaby oddziaływa ć na jako ść wód podziemnych) powoduje, że wody poza terenami zamieszkałymi s ą stosunkowo czyste.

36

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Rysunek 6. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie województwa opolskiego.

Źródła zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych Jako ść wód na obszarach zabudowanych, a szczególnie wiejskich jest niewła ściwa, stanowi ąc wynik nieprawidłowo ści w gospodarce ściekami. Wody opadowe spływaj ąc po zetkni ęciu z powierzchni ą ziemi, stanowi ą źródło zanieczyszcze ń wód powierzchniowych. Spływ substancji z obszarów zlewni obci ąż onych działalno ści ą człowieka, stanowi zanieczyszczenia obszarowe (główne źródło - mineralne nawo żenie gleby, chemiczne środki ochrony ro ślin, składowanie odpadów).

Istotnym elementem, wpływaj ącym na zagro żenie jako ści wód podziemnych jest nieprawidłowe prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawieraj ą znaczne ilo ści materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu mo że przedostawa ć si ę do potoków lub infiltrowa ć do wód podziemnych).

Nadrz ędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania, jak równie ż przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jako ści dla obecnych i przyszłych użytkowników, a tak że zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach. 37

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zagro żeniem dla wód mo że by ć: o brak pełnej kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, przepełnione szamba oraz wylewanie gnojowicy na pola, o źle prowadzona gospodarka gnojowic ą i gnojówk ą w gospodarstwach rolnych oraz niekontrolowane stosowanie nawozów sztucznych, o "dzikie wysypiska".

Ścieki komunalne i przemysłowe Obserwowany od kilku lat znaczny spadek zu życia wody i przyczyniaj ące si ę do tego zjawiska m.in. stosowanie obiegów zamkni ętych w przemy śle, zmiany w technologii produkcji na mniej wodochłonne, upadek wielu gał ęzi przemysłu, ale równie ż bardziej racjonalne gospodarowanie woda, zarówno w śród odbiorców zbiorowych jak i indywidualnych, wpływa na ilo ść odprowadzanych do wód powierzchniowych ścieków, zarówno komunalnych jak i przemysłowych.

Podobnie jak zu życie wody – ilo ść ścieków systematycznie obni ża si ę, przy czym spadek ten szczególnie dotyczy u żytkowników komunalnych (ilo ść ścieków odprowadzanych bezpo średnio z zakładów przemysłowych utrzymuje si ę od lat na zbli żonym poziomie). Zmienia si ę równie ż wielko ść i charakter zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych. O ile w latach poprzednich dominowały zanieczyszczenia wnoszone ze źródeł punktowych, zarówno komunalnych jak i przemysłowych, tak obecnie – ze wzgl ędu na ilo ść i standard oddawanych do eksploatacji oczyszczalni ścieków – dominowa ć zaczynaj ą zanieczyszczenia ze źródeł obszarowych. Na ich charakter składaj ą si ę zarówno nie oczyszczone ścieki z terenów nie obj ętych jeszcze kanalizacj ą jak te ż i wymywane z terenów zabudowanych, ł ąk, pastwisk i pól uprawnych przez opady atmosferyczne substancje zanieczyszczaj ące, w szczególno ści składniki nawozów mineralnych i organicznych, środki ochrony ro ślin, odcieki i osady.

Rejestrowana w 2000 r. w systemie statystyki pa ństwowej ilo ść ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych z punktowych źródeł zanieczyszcze ń zlokalizowanych na terenie województwa opolskiego wynosiła 91,6 mln m 3, z czego 88,2 mln m 3 stanowiły ścieki wymagaj ące oczyszczania. Zrzuty bezpo średnio z zakładów przemysłowych (łącznie z wodami chłodniczymi i zanieczyszczonymi wodami kopalnianymi) stanowiły 62,3 mln m3 tj. 68 % ogółu ścieków, a odprowadzane z miejskich systemów kanalizacyjnych – 29,4mln m 3 tj. 32 %.

Prowadzone są działania zmierzaj ące do racjonalizacji zu życia wody, zarówno na cele produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno - ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zwłaszcza urealnienie poziomu opłat zwi ększyło zainteresowanie u żytkowników wody stosowaniem oszcz ędniejszych rozwi ąza ń technologicznych, a czasami po prostu zmniejszeniem jej marnotrawstwa. Racjonalizacji zu życia wody sprzyja równie ż upowszechnienie pomiaru jej zu życia oraz wprowadzenie zamkni ętych obiegów wody.

7.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych

Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod wzgl ędem jako ściowym jak i ilo ściowym. Oznacza to, że wody powierzchniowe powinny pozostawa ć w stanie ukształtowanym przez przyrod ę i jednocze śnie, na wyznaczonych odcinkach lub akwenach, by ć przydatne do: - wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę do picia, - celów k ąpielowych, - bytowania ryb, spełniaj ąc tak że odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.

38

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Izbicko, Powiat, rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływaj ącymi na jako ść WIO Ś Opole, wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki Organizacje wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniem pozarz ądowe Gmina Izbicko, WIO Ś współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdra żania dobrych Opole, Gminy, praktyk rolniczych, niezb ędnych dla skutecznej ochrony wód przed Organizacje zanieczyszczeniem obszarowym pozarz ądowe, ARiMR wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków Gmina Izbicko w miejscach gdzie jest niemożliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej rozbudowa wodoci ągu grupowego - Poznowice , Sprz ęcie, Siedlce + Gmina Izbicko przył ącza wodoci ągowe w Siedlcu rozbudowa wodoci ągu w miejscowo ści Tomice wraz z podł ączeniem Gmina Izbicko budynków gminnych budowa wodoci ągowej sieci rozdzielczej we wsi Ligota Czamborska Gmina Izbicko budowa wodoci ągowej sieci rozdzielczej we wsi Otmice Gmina Izbicko

Zadania koordynowane:

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna intensyfikacja działa ń kontrolnych maj ących na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz Powiat, WIO Ś Opole przeciwdziałanie nieprawidłowo ściom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwole ń wodno-prawnych budowa szczelnych zbiorników na gnojowic ę i/lub gnojówk ę oraz płyt Podmioty gospodarcze, obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadz ących hodowl ę i chów Mieszka ńcy gminy zwierz ąt rozwój sieci monitoringu jako ści wód powierzchniowych i podziemnych i WIO Ś Opole jej dostosowanie do wymaga ń wspólnotowych wspieranie działa ń inwestycyjnych maj ących na celu ograniczenie Podmioty gospodarcze i eliminacj ę ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególno ści substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego

7.2.2 Cel priorytetowy (2009-2012)

Wyposa żenie w zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna realizacja przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych uj ętych w Krajowym programie Gmina Izbicko oczyszczania ścieków komunalnych przewidzianych dla aglomeracji o RLM od 2 000 do 15 000

39

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 budowa kanalizacji sanitarnej z przył ączami we wsi Ligota Czamborska Gmina Izbicko budowa kanalizacji sanitarnej we wsi Otmice Gmina Izbicko budowa kanalizacji sanitarnej wsi Utrata Gmina Izbicko budowa odcinka sieci kanalizacyjnej ul. Polna w Izbicku Gmina Izbicko

7.3. Zanieczyszczenie powietrza Stan wyj ściowy

Powietrze jest tym komponentem środowiska, do którego emitowana jest wi ększo ść zanieczyszcze ń powstaj ących na powierzchni Ziemi, zarówno w rezultacie procesów naturalnych, jak i działalno ści człowieka. Współcze śnie coraz trudniej jest wskaza ć rejony, w których powietrze atmosferyczne byłoby całkowicie wolne od zanieczyszcze ń. W skali kraju najwi ększym wytwórc ą zanieczyszcze ń powietrza jest sektor energetyczny, z którego pochodzi ponad 70% emisji oraz przemysł cementowo - wapienniczy i chemiczny. Pomimo wyra źnego spadku emisji z zakładów przemysłowych nadal niepokoj ący pozostaje wysoki poziom emisji pochodz ącej z sektora bytowo-komunalnego, czyli tzw. emisji „niskiej”. Niska emisja zanieczyszcze ń powietrza jest emisj ą pochodz ącą z lokalnych kotłowni w ęglowych i indywidualnych palenisk domowych opalanych najcz ęś ciej w ęglem tanim, a wiec o złej charakterystyce i niskich parametrach grzewczych. Wielko ść emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania. Mimo stosunkowo niewielkiego udziału niskiej emisji w globalnej emisji zanieczyszcze ń, jej wpływ na lokalny stan zanieczyszczenia jest istotny, głównie ze wzgl ędu na lokalizacje tych źródeł oraz warunki wprowadzania zanieczyszcze ń do atmosfery. Z procesem spalania w ęgla, zwłaszcza w nisko sprawnych paleniskach indywidualnych i małych kotłach z rusztem stałym zwi ązana jest emisja benzo( α)pirenu nale żą cego do grupy w ęglowodorów aromatycznych.

Znacznym problemem, szczególnie w du żych miastach, jest równie ż emisja ze środków transportu. W du żych o środkach przemysłowych udział zanieczyszcze ń komunikacyjnych jest porównywalny z zanieczyszczeniami pochodz ącymi z emitorów przemysłowych i energetycznych. Bior ąc pod uwag ę tendencje zmian emisji NO x zwraca uwag ę rosn ący z roku na rok poziom emisji ze źródeł mobilnych, przy spadku emisji tego zanieczyszczenia ze źródeł stacjonarnych.

Zanieczyszczenia powietrza mo żna podzieli ć na dwie grupy: • zanieczyszczenia gazowe – zwi ązki chemiczne w stanie lotnym np.: tlenki azotu, tlenki siarki, tlenek i dwutlenek w ęgla, w ęglowodory. Zanieczyszczenia gazowe, które wpływaj ą na stan atmosfery w skali globalnej to: dwutlenek węgla (CO 2), metan (CH 4) i tlenki azotu (Nox). Nazywamy je gazami cieplarnianymi, poniewa ż s ą odpowiedzialne za globalne ocielenie, spowodowane zarówno działalno ści ą człowieka, jak te ż procesami naturalnymi; • zanieczyszczenia pyłowe: - pyły o działaniu toksycznym – są to pyły zawieraj ące metale ci ęż kie, pyły radioaktywne, azbestowe, pyły fluorków oraz niektórych nawozów mineralnych, - pyły szkodliwe – pyły te mog ą działa ć uczulaj ąco; zawieraj ą one krzemionk ę, drewno, bawełn ę, glinokrzemiany; - pyły oboj ętne – które mog ą mie ć działanie dra żni ące; zawieraj ą głównie zwi ązki żelaza, węgla, gipsu, wapienia.

W strukturze emisji zanieczyszcze ń do powietrza zdecydowanie przewa ża emisja gazów nad emisj ą pyłów, przy czym w powiecie proporcja ta jest nieco inna, ni ż w skali kraju czy województwa.

Monitoring W województwie opolskim system monitorowania jako ści powietrza zmieniał si ę na przestrzeni ostatnich lat i prowadzony był w oparciu o nast ępuj ące pomiary: • manualne, prowadzone przez Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Opolu, 40

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• pasywne, zapocz ątkowane w 2004 r. i prowadzone przez WIO Ś w Opolu, • automatyczne, ze stacji nale żą cej do WIO Ś.

W ramach dostosowywania szeregu przepisów do standardów unijnych w 2002 roku weszły w życie istotne akty prawne – Ustawa Prawo Ochrony Środowiska wraz z kolejnymi rozporz ądzeniami – rzutuj ące na ocen ę czysto ści powietrza. W zakresie emisji art. 220 w/w Ustawy okre śla instalacje, w tym tak że energetyczne, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Dla instalacji energetycznych kryterium decyduj ącym jest rodzaj spalanego paliwa. Powstała w ten sposób liczna grupa źródeł energetycznych, które wymkn ęły si ę procedurom decyzyjnym organów administracyjnych. Do źródeł takich np. nale żą te, których ł ączna nominalna moc wynosi:

• do 5 MW t w przypadku spalania w ęgla kamiennego, • do 10 MW t w przypadku spalania koksu, drewna, słomy i olejów, • do 15 MW t w przypadku spalania gazu.

Oprócz źródeł energetycznych art. 220 Ustawy wymienia szereg innych instalacji o charakterze produkcyjnym i usługowym, np. lakiernie zu żywaj ące mniej ni ż 3 kg lakierów wodnych, oczyszczalnie ścieków, huty szkła o wydajno ści mniejszej ni ż 1 Mg/dob ę, punkty gastronomii, itp. Mimo iż w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z 20.11.2001r (Dz.U. nr 140, poz. 1585) okre ślono rodzaje instalacji wymagaj ące zgłoszenia do organów ochrony środowiska w chwili rozpocz ęcia działalno ści, to i tak aktualne przepisy prawa mo żna uzna ć za bardziej liberalne dla ochrony powietrza, ni ż obowi ązuj ące przed 2001 rokiem. W zwi ązku z tym cała grupa źródeł, w tym przede wszystkim energetycznych, pozostaje niezidentyfikowana, a nale żą do niej m.in. źródła:

• opalane w ęglem kamiennym o ł ącznej nominalnej mocy do 0,5 MW t, • opalane koksem, drewnem, słom ą, olejami i paliwem gazowym o ł ącznej nominalnej mocy do 1 MW t.

Źródła te wraz z wieloma o charakterze produkcyjnym powoduj ą wła śnie nisk ą i średni ą emisj ę, w tym emisj ę energetyczn ą wywieraj ącą decyduj ący wpływ na lokalne poziomy imisji. Zmieniły si ę tak że akty prawne w zakresie imisji. Rozporz ądzeniami Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 (Dz. U. Nr 87, poz.796) wprowadzono nowe normy graniczne (górne i dolne progi oszacowania), okre ślono poziomy alarmowe oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji, a tak że okre ślono zasady oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. nr 87, poz. 798). Nowe przepisy wprowadziły inne okresy uśredniania warto ści st ęż eń, rozdzieliły warto ści kryterialne dla SO 2, NO x i O 3 na dotycz ące ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony ro ślin i ekosystemów, a tak że zlikwidowały norm ę średnioroczn ą dla SO 2 w dziedzinie ochrony zdrowia ludzi. Ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi nie uległ zmianie poziom dopuszczalny średnioroczny dla NO 2, zaostrzono za ś kryterium w stosunku do pyłu zawieszonego zmniejszaj ąc norm ę do 40 µg/m 3.

Jako ść powietrza

Na terenie Gminy Izbicko Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu nie prowadzi bezpo średniego monitoringu jako ści powietrza. Parametry zanieczyszcze ń powietrza mierzone s ą w skali powiatu strzeleckiego (strefa krapkowicko - strzelecka).

Na potrzeby oceny bie żą cej (rocznej) wykonano klasyfikacj ę stref w oparciu o nast ępuj ące zało żenia: • klasa A - poziom st ęż eń nie przekracza warto ści dopuszczalnej; nie jest wymagane prowadzenie działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza,

41

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• klasa B - poziom st ęż eń przekracza warto ść dopuszczaln ą, lecz nie przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji; nale ży okre śli ć obszary przekrocze ń warto ści dopuszczalnych,

• klasa C - poziom st ęż eń przekracza warto ść dopuszczaln ą powi ększon ą o margines tolerancji; niezb ędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP. Tabela 10. Wyniki bie żą cej oceny jako ści powietrza za rok 2007. Ochrona Ochrona zdrowia ro ślin Strefa B(a) SO NO C H CO PM10 Pb As Cd Ni O SO NO O 2 2 6 6 P 3 2 x 3 Strefa krapkowicko - A A A A A A A A A A C A A C strzelecka Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim WIOŚ Opole, 2007 r.

Tabela 11. Wyniki bie żą cej oceny jako ści powietrza za rok 2006. Ochrona zdrowia Ochrona ro ślin Strefa Klasa ogólna Klasa ogólna SO NO PM10 Pb C H CO O SO NO O 2 2 6 6 3 strefy 2 x 3 strefy Powiat A A A A A A A A A A A A strzelecki Źródło: Raport o stanie środowiska województwie opolskim WIO Ś Opole, 2006 r.

Bie żą ca ocena jako ści powietrza w strefie krapkowicko - strzeleckiej za rok 2007 opiera si ę na wysokiej jako ści wynikach pomiarów automatycznych, których uzupełnieniem były pomiary manualne prowadzone przez Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno – Epidemiologiczn ą w Opolu (w zakresie SO 2, i NO 2), a tak że pomiary prowadzone metodami pasywnymi (w zakresie SO 2, , NO 2 i benzenu). W wyniku przeprowadzonej oceny jako ści powietrza stref ę krapkowicko - strzeleck ą - dla kryterium oceny zdrowia i ochrony ro ślin - dla wi ększo ści parametrów - zakwalifikowano do klasy A - poziom st ęż eń nie przekracza warto ści dopuszczalnej; nie jest wymagane prowadzenie działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza. W strefie krapkowicko - strzeleckiej (obejmuj ącej gmin ę Izbicko) niedotrzymany został jedynie (analogicznie jak w pozostałych strefach całego województwa opolskiego) dopuszczalny poziom dla ozonu O 3. Marszałek Województwa Opolskiego w zwi ązku z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu ozonu zgodnie ustaw ą Prawo ochrony środowiska jest zobowi ązany uchwali ć Program Ochrony Powietrza (POP) po wcze śniejszym zaopiniowaniu przez Starost ę Strzeleckiego. Celem takiego programu jest opracowanie harmonogramu rzeczowo – finansowo - czasowego, którego wdro żenie pozwoli na realizacj ę ustalonych zada ń prowadz ących do zmniejszenia poziomu w/w substancji do poziomu dopuszczalnego.

7.3.1. Cel średniookresowy do 2016

Osi ągni ęcie jako ści powietrza w zakresie dotrzymywania dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu na terenie Gminy Izbicko oraz utrzymanie jako ści powietrza atmosferycznego zgodnie z obowi ązuj ącymi standardami jako ści środowiska

42

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Izbicko, Powiat, prowadzenie remontów istniej ących dróg m.in. zmiana nawierzchni Zarz ądy dróg upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo żliwo ściach Gmina Izbicko, Powiat, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarz ądowe Gmina Izbicko, Powiat, prowadzenie działa ń edukacyjnych oraz popularyzuj ących odnawialne Organizacje źródła energii pozarz ądowe Gmina Izbicko, wspieranie rozwi ąza ń pozwalaj ących na unikanie lub zmniejszanie Przedsi ębiorstwa wielko ści emisji z transportu komunikacyjne, Zarz ądy dróg realizacja przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych Powiat, Gmina Izbicko promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz Powiat, Gmina Izbicko, technologii zwi ększających efektywne wykorzystanie energii Organizacje i zmniejszaj ących materiałochłonno ść gospodarki pozarz ądowe zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i Gmina Izbicko, Powiat, mo żliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania Organizacje odnawialnych źródeł energii oraz szkodliwo ści spalania odpadów w pozarz ądowe gospodarstwach domowych Gmina Izbicko, Powiat, szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymaga ń Organizacje dotycz ących ochrony środowiska pozarz ądowe wspieranie działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł Gmina Izbicko komunalnych m.in. wymian kotłów w ęglowych na paliwo gazowe, olej opałowy, biopaliwa wprowadzanie scentralizowanych systemów grzewczych dla Gmina Izbicko, ograniczania liczby źródeł niskiej emisji Podmioty gospodarcze

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna uchwalenie przez Marszałka Województwa Opolskiego Programu Marszałek, Starosta Ochrony Powietrza po zaopiniowaniu przez Starost ę Opolskiego oraz jego realizacja Przedsi ębiorstwa usprawnienie organizacji ruchu drogowego komunikacyjne tworzenie obszarów ograniczonego u żytkowania zgodnie z Powiat wymaganiami obowi ązuj ącego prawa w zakresie ochrony środowiska wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania na Powiat środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć zwi ększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo Podmioty gospodarcze biopaliwa) sprz ątanie dróg przez ich zarz ądców w szczególno ści systematyczne Zarz ąd Dróg sprz ątanie na mokro dróg, chodników i miejsc zag ęszczonej zabudowy Powiatowych ze szczególn ą staranno ści ą po sezonie zimowym, po ust ąpieniu śniegów - przedsi ębiorstwa komunalne modernizacja ciepłowni lub ł ączenie systemów ciepłowniczych w celu Podmioty gospodarcze optymalizacji wykorzystania energii pierwotnej paliw 43

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna spełnienie wymaga ń prawnych przez zakłady w zakresie jako ści Podmioty gospodarcze powietrza, spełnienie standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa wykonywanie obowi ązkowych pomiarów w zakresie wprowadzania Podmioty gospodarcze gazów i pyłów do powietrza oraz przekazywanie odpowiednim organom w formie ustalonej prawem prowadzenie kontroli przez organy i inspekcje ochrony środowiska w WIO Ś Opole zakresie gospodarowania odpadami – dąż enie do likwidacji problemu spalania odpadów poza spalarniami i współspalarniami odpadów oraz prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska prowadzenie interwencji w ramach kompetencji organów i inspekcji WIO Ś Opole ochrony środowiska w zwi ązku z uci ąż liwo ściami zgłaszanymi przez społecze ństwo dotycz ącymi emisji gazów i pyłów do powietrza oraz emisji uci ąż liwych zapachów

7.4. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami została omówiona w Planie Gospodarki Odpadami na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2016 stanowi ącym oddzielny zał ącznik.

7.5. Oddziaływanie hałasu Stan wyj ściowy:

Hałas stanowi jedno ze źródeł zanieczyszczenia środowiska, wzrastaj ące w ostatnich latach w zwi ązku z rozwojem komunikacji, uprzemysłowieniem i post ępuj ącą urbanizacj ą gminy. Odczuwany jest przez ich mieszka ńców jako jeden z najbardziej uci ąż liwych czynników wpływaj ących ujemnie na samopoczucie i środowisko.

Hałasem nazywa si ę ka żdy d źwi ęk, który w danych warunkach jest okre ślony jako szkodliwy, uci ąż liwy lub przeszkadzaj ący, niezale żnie od jego parametrów fizycznych. Odczucie hałasu jest wi ęc bardzo subiektywne i zale ży od wra żliwo ści słuchowej poszczególnych jednostek. Zespół zjawisk akustycznych zachodz ących w środowisku, okre ślony za pomoc ą parametrów akustycznych czasu i przestrzeni nazywa si ę umownie klimatem akustycznym środowiska zewn ętrznego. Uci ąż liwo ść hałasu dla organizmu zale ży od nat ęż enia d źwi ęku, jego cz ęstotliwo ści i czasu trwania.

Podstaw ę prawn ą działa ń w zakresie ochrony środowiska przed hałasem stanowi przede wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska. Artykuł 112 stwierdza: “Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści poprzez: • utrzymanie poziomu hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, • zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, a gdy nie jest on dotrzymany zapobieganie jego powstawaniu lub przenikaniu do środowiska”.

Dodatkowo uwzgl ędni ć nale ży rozwi ązania zgodne z wymaganiami ochrony środowiska zawarte w projektach budowlanych obiektów lokalizowanych w pobli żu tras komunikacyjnych w ramach tzw. charakterystyki ekologicznej obiektu (według zarz ądzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 30 grudnia 1994 roku).

Pozostałe ustalenia dotycz ące hałasu i wibracji zawarte s ą w nast ępuj ących aktach prawnych: • Prawo o ruchu drogowym • o Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej

44

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• o drogach publicznych • o Inspekcji Ochrony Środowiska • o zagospodarowaniu przestrzennym • Prawo budowlane • o autostradach płatnych oraz odpowiednich przepisów wykonawczych i normach. Warto ści progowe poziomów hałasu okre śla rozporz ądzanie M Ś z dnia 9 stycznia 2002r. (Dz.U. Nr 8, poz. 81). Warto ści progowe poziomów hałasu wyra żone s ą za pomoc ą równowa żonego poziomu hałasu i odnosz ą si ę odr ębnie dla dróg i linii kolejowych, odr ębnie dla pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, a tak że startów, l ądowa ń i przelotów statków powietrznych, ustalaj ąc warto ści dla pory dziennej i nocnej.

Inny wa żny zapis dotyczy oceny stanu akustycznego środowiska, któr ą to ocen ę dokonuje si ę obowi ązkowo dla: aglomeracji o liczbie mieszka ńców wi ększej ni ż 100 tys. oraz terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów (drogi, linii kolejowej, lotniska) mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu. Obowiązek sporz ądzenia mapy akustycznej spoczywa na staro ście powiatu opolskiego z jednoczesnym uwzgl ędnieniem informacji wynikaj ących z map akustycznych sporządzonych przez zarz ądzaj ących obiektami mog ącymi powodowa ć przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu.

Gdy eksploatacja instalacji powoduj ącej hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy, wymagane jest pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska. W przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w zwi ązku z eksploatacj ą dróg, linii kolejowych, tramwajowych, lotnisk oraz portów zarz ądzaj ący tymi obiektami zobowi ązany jest do wykonywania pomiarów i sporz ądzania map akustycznych terenów na których wyst ępuj ą przekroczenia i zastosowania odpowiednich zabezpiecze ń akustycznych. Mapy akustyczne nale ży aktualizowa ć co 5 lat.

W zwi ązku z akcesj ą Polski do Unii Europejskiej uwzgl ędnione zostały równie ż uwarunkowania zawarte w prawie wspólnotowym. Zagadnienia zwi ązane z hałasem podzielone zostały na cztery kategorie: • emisje hałasu z pojazdów silnikowych: Dyrektywy 78/1015/EWG (motocykle) i 96/20/WE (pojazdy silnikowe) wprowadzaj ące limity poziomu nat ęż enia d źwi ęku, • emisje hałasu ze sprz ętu domowego: Dyrektywa ramowa 86/594/EWG, • emisje hałasu z samolotów: Dyrektywy 80/51/EWG (samoloty ponadd źwi ękowe), 89/629/EWG (samoloty odrzutowe), 92/14/EWG (ograniczenie eksploatacji samolotów), • sprz ęt i maszyny budowlane: Dyrektywa ramowa 84/532/EWG (dopuszczalne poziomy mocy akustycznej) oraz siedem dyrektyw “córek”: 84/533/EWG (spr ęż arki), 84/534/EWG ( żurawie wie żowe), 84/535/EWG (generatory pr ądu), 85/537/EWG (kruszarki betonu), 85/538/EWG (kosiarki do trawy), 86/662/EWG (koparki hydrauliczne).

Wyró żnia si ę trzy główne rodzaje hałasu, według źródła powstawania: • hałas przemysłowy powodowany przez urz ądzenia i maszyny w obiektach przemysłowych i usługowych, • hałas komunikacyjny pochodz ący od środków transportu drogowego, kolejowego i lotniczego, • hałas komunalny występuj ący w budynkach mieszkalnych, szczególnie wielorodzinnych i w obiektach u żyteczno ści publicznej.

Hałas przemysłowy

Problemy z hałasem przemysłowym mog ą wyst ąpi ć w otoczeniu du żych zakładów, lub skupisk zakładów. Wytypowanie zakładów niekorzystnie oddziaływuj ących na klimat akustyczny nale ży do zada ń WIOS. Zakres planowanych kontroli oraz wyniki przeprowadzonych kontroli s ą zawarte w raportach WIO Ś.

45

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Hałas przemysłowy w Gminie Izbicko stanowi zagro żenie o charakterze lokalnym, wyst ępuje głównie na terenach s ąsiaduj ących z zakładami produkcyjnymi. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla ka żdego obiektu i zale ży od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, a tak że prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej s ąsiaduj ących z nim terenów. Wewn ątrz hal przemysłowych hałas si ęga poziomu 80 – 125 dB i w znacznym stopniu przenosi si ę na tereny sąsiaduj ące. W s ąsiedztwie zakładów przemysłowych poziomy d źwi ęku osi ągaj ą warto ści od 50 dB (mało uci ąż liwe) do 90 dB (bardzo uci ąż liwe). Z uwagi na słabo rozwini ęty przemysł na terenie gminy, skutki hałasu przemysłowego nie s ą uci ąż liwe dla mieszka ńców.

Pewn ą uci ąż liwo ść powoduj ą zakłady rzemie ślnicze i usługowe zlokalizowane blisko zabudowy o charakterze mieszkalnym. Ich wpływ na ogólny klimat akustyczny Gminy Izbicko nie jest znacz ący, jednak s ą one przyczyn ą lokalnych negatywnych skutków odczuwalnych przez okolicznych mieszka ńców. Do zakładów takich nale żą najcz ęś ciej: warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie, kamieniarskie.

Hałas komunikacyjny Klimat akustyczny na terenie gminy Izbicko kształtuje w znacznej mierze ruch komunikacyjny,

• hałas komunikacyjny drogowy:

Harmonijny rozwój transportu i komunikacji jest warunkiem decyduj ącym o rozwoju gospodarczym danego obszaru. Z drugiej strony, rozwój motoryzacji, oddziałuje negatywnie na środowisko, zwłaszcza gdy nie jest zwi ązany z modernizacj ą i rozwojem stanu technicznego dróg. Przyjmuje si ę, że na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat corocznie przybywa około 10% samochodów.

Na poziom hałasu drogowego w pobli żu zabudowy mieszkalnej maj ą wpływ przede wszystkim:  nat ęż enie ruchu komunikacyjnego,  udział transportu ci ęż kiego w strumieniu ruchu,  odległo ść zabudowy mieszkalnej od drogi,  pr ędko ść ruchu pojazdów (ze wzrostem pr ędko ści hałas ro śnie),  typ i stan techniczny pojazdów,  nachylenie drogi,  stan nawierzchni oraz płynno ść ruchu.

Wi ększo ść hałasów w środowisku (w tym hałas drogowy) charakteryzuje si ę zmiennymi poziomami w czasie. Pod poj ęciem hałasu drogowego rozumie si ę hałas pochodz ący od środków transportu poruszaj ących si ę po wszelkiego rodzaju drogach nie b ędących drogami kolejowymi. Jest to hałas typu liniowego. Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powi ązaniach z innymi ośrodkami. Przez teren gminy przebiegaj ą b ędące źródłami hałasu drogowego droga wojewódzka, oraz szereg dróg powiatowych i gminnych, łącz ących gmin ę Izbicko z innymi ośrodkami miejskimi. Wyst ępuje nakładanie si ę ruchu tranzytowego z ruchem lokalnym, co stwarza znaczne utrudnienia dla uczestników ruchu drogowego i uci ąż liwo ści dla terenów otaczaj ących. Na podstawie wyników pomiarów intensywno ści ruchu na drogach krajowych wykonanych przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych Krajowych i Autostrad najistotniejsz ą pod wzgl ędem nat ęż enia ruchu kategori ą dróg s ą drogi krajowe i na nich te ż notuje si ę najwi ększy ruch – w gminie Izbicko na drodze krajowej DK 94 Opole – Strzelce Opolskie.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu nie przeprowadzał pomiarów oceniaj ących hałas komunikacyjny w otoczeniu dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu strzeleckiego. Wyniki Generalnego Pomiaru Ruchu prowadzonego przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Opolu corocznie wykazuj ą, że dla tego typu dróg przebiegaj ących przez teren gminy, SDR wykazuje znacz ącą warto ść . Głównym problemem gminy Izbicko jest skoncentrowanie ruchu – głównie tranzytowego – wzdłu ż głównego ci ągu komunikacyjnego biegn ącego droga E - 94.

46

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

• hałas komunikacyjny kolejowy

Pod poj ęciem hałasu kolejowego rozumie si ę hałas powstaj ący w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Hałas kolejowy na terenie gminy ulegał w ci ągu ostatnich lat niewielkim zmianom, zwi ązanym z przekształceniami gospodarki. Przechodz ąca przez teren gminy linia kolejowa jest lini ą pierwszorz ędnego znaczenia, notuje si ę w zwi ązku z tym średniej wielko ści uci ąż liwo ść akustyczn ą (w porównaniu z hałasem drogowym). W otoczeniu linii kolejowej nie były wykonywane pomiary hałasu kolejowego.

Hałas osiedlowy i mieszkaniowy

Ponad 25% mieszka ńców jest nara żona na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach wyst ępuj ący w wyniku stosowania “oszcz ędnych” materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewn ątrz osiedlowy spowodowany jest przez prac ę silników samochodowych, wywo żenie śmieci, dostawy do sklepów, gło śną muzyk ę radiow ą itp. Do tych hałasów doł ącza si ę niejednokrotnie bardzo uci ąż liwy hałas wewn ątrz budynku, spowodowany wadliwym funkcjonowaniem instalacji wodno- kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania. Według polskiej normy, poziom hałasu pochodz ący od instalacji i urz ądze ń budynku mo że wynosi ć w ci ągu dnia 30-40 dB, noc ą 25-30 dB.

Wibracje

Źródła wibracji mo żna podzieli ć na dwa główne rodzaje: • wibracje pochodz ące od narz ędzi i urz ądze ń, • wibracje przenoszone z podło ża, np. z drgaj ących platform, podłóg, siedze ń w pojazdach mechanicznych itp.

Szkodliwo ść wibracji zale ży od wielko ści nat ęż enia źródła charakteru zmian, w czasie oraz długotrwało ści działania. Na wibracje nara żony jest ka żdy człowiek zarówno w pracy jak i w życiu codziennym. Wibracje i wstrz ąsy, podobnie jak hałas, przenoszone s ą przez wzbudzone do drga ń konstrukcje budynków mieszkalnych. Skutkiem oddziaływania wibracji na człowieka s ą zmiany w układzie nerwowym, kr ąż enia, narz ądach ruchu oraz układzie pokarmowym. Dlatego te ż wibracje nale ży zmniejsza ć lub likwidowa ć w miejscach ich powstawania m.in. poprzez zmiany w konstrukcji aparatury i maszyn, stosowanie elastycznych podło ży (guma, korek), ekranów tłumi ących wibracje itp.

7.5.1. Cel średniookresowy do 2016

Ochrona mieszka ńców Gminy Izbicko przed hałasem zagra żaj ącym zdrowiu lub jako ści życia

Kierunki działa ń

Zadania własne:

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna budowa ście żek rowerowych Gmina Izbicko Gmina Izbicko, wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego Zarz ądy dróg Gmina Izbicko, zmniejszanie szybko ści ruchu Zarz ądy dróg Gmina Izbicko, modernizacja nawierzchni dróg Zarz ądy dróg Gmina Izbicko, usprawnianie organizacji ruchu drogowego Zarz ądy dróg

47

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 przestrzeganie zasad strefowania w planowaniu przestrzennym m.in. Gmina Izbicko lokalizowania w sąsiedztwie przedsi ęwzi ęć o zbli żonej uci ąż liwo ści hałasu

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wykonywanie pomiarów emisji hałasu przez okre ślonych prawem Zarz ądy dróg, WIO Ś zarz ądców dróg i podmioty gospodarcze oraz przekazywanie wyników Opole pomiarów uprawnionym organom ochrony środowiska w formie ustalonej prawem tworzenie obszarów ograniczonego u żytkowania zgodnie z wymogami Powiat obowi ązuj ących przepisów prawnych w zakresie ochrony środowiska tworzenie bazy danych na podstawie wyników uzyskanych: z Powiat prowadzonego monitoringu przez Opolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Opolu, od zarz ądców dróg publicznych z pomiarów emisji oraz zgłosze ń w zwi ązku z wyst ępuj ącą uci ąż liwo ści ą emisji hałasu ustalanie i egzekwowanie dopuszczalnych poziomów hałasu w Powiat, WIO Ś Opole środowisku przez wła ściwe organy i inspekcje ochrony środowiska szkolenia dla podmiotów gospodarczych w zakresie wymaga ń Powiat, Organizacje dotycz ących ochrony środowiska pozarz ądowe

7.6. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Stan wyj ściowy:

Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizuj ące i niejonizuj ące wynika z granicznej wielko ści energii, która wystarcza do jonizacji cz ąstek materii.

Zło żone spektrum promieniowania elektromagnetycznego jest bardzo rozległe i obejmuje ró żne długo ści fal, od fal radiowych przez fale promieni podczerwonych, zakres widzialny i fale promieni nadfioletowych, do bardzo krótkich fal promieni rentgenowskich i promieni gamma. Z całego spektrum promieniowania elektromagnetycznego w sposób istotny oddziałuj ą na organizmy tylko te, które s ą pochłaniane przez atomy, cz ąsteczki i struktury komórkowe. Z uwagi na sposób oddziaływania promieniowania na materi ę, widmo promieniowania elektromagnetycznego mo żna podzieli ć na promieniowanie jonizuj ące i niejonizuj ące: • promieniowanie jonizuj ące, wyst ępuje w wyniku u żytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce j ądrowej, ochronie zdrowia, przemy śle, badaniach naukowych, naturalne procesy w środowisku naturalnym, • promieniowanie niejonizuj ące wyst ępuje wokół linii energetycznych wysokiego napi ęcia, radiostacji, pracuj ących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urz ądze ń łączno ści, domowego sprz ętu elektrycznego, elektronicznego itp. Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania niejonizuj ącego istotne s ą mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej i ekstremalnie niskiej cz ęstotliwo ści.

Nadmierne dawki promieniowania działaj ą szkodliwie na wszystkie organizmy żywe, dlatego te ż ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z wa żnych zada ń ochrony środowiska. Ogóln ą sytuacj ę radiacyjn ą w środowisku charakteryzuj ą obecnie nast ępuj ące wielko ści podstawowe: • poziom promieniowania gamma, obrazuj ący zagrożenie zewn ętrzne naturalnymi i sztucznymi źródłami promieniowania jonizuj ącego, istniej ące w środowisku lub wprowadzone przez człowieka, • st ęż enia naturalnych i sztucznych izotopów promieniotwórczych w komponentach środowiska, a w konsekwencji w artykułach spo żywczych, obrazuj ące nara żenie wewn ętrzne ludzi w wyniku wchłoni ęcia izotopów drog ą pokarmow ą. 48

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Źródła promieniowania elektromagnetycznego:

Promieniowanie jonizuj ące Promieniowanie jonizuj ące jest nieodł ącznym elementem środowiska naturalnego, dociera z Kosmosu, z wn ętrza Ziemi. Przy opracowywaniu zbiorczych ocen zagro żeń radiacyjnych dla ludzi i środowiska rozró żnia si ę zagro żenia pochodz ące od radionuklidów naturalnych i sztucznych. W przyrodzie wyst ępuje prawie 80 radioizotopów ok. 20 pierwiastków promieniotwórczych. Do najbardziej znanych nale żą izotopy uranu i toru, a tak że potasu, w ęgla i wodoru. Intensywno ść promieniowania wywołana naturalnymi pierwiastkami promieniotwórczymi jest ró żna w ró żnych miejscach naszego globu. Radionuklidy pochodzenia sztucznego przedostały si ę do środowiska w wyniku prób z broni ą jądrow ą lub zostały uwolnione z obiektów j ądrowych i składowisk paliwa w trakcie ich normalnej eksploatacji lub w stanach awaryjnych (np. katastrofa elektrowni j ądrowej w Czarnobylu). Równie ż wytwarzane s ą przez ró żnego rodzaju urz ądzenia stosowane np. w diagnostyce medycznej, przemy śle, badaniach naukowych.

Promieniowanie niejonizuj ące. W odniesieniu do Gminy Izbicko źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego s ą anteny nadawcze telefonii komórkowej, anteny nadawcze sygnału radiowego, linie przesyłowe wysokich napi ęć i stacje transformatorowe. Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źn. zm. – dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi – art. 121 i 122). Ochrona przed polami polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.

Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku okre ślone zostały w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. /Dz. U. Nr 192, poz. 1883/. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Opolu został ustawowo zobowi ązany do wykonywania w ramach PM Ś zada ń zwi ązanych z okresowymi badaniami kontrolnymi poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dla dwóch rodzajów terenów: • terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą • miejsc dost ępnych dla ludno ści.

W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadził pomiary nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznego w 11 punktach monitoringowych na terenie województwa opolskiego, bior ąc pod uwag ę tereny o wysokiej g ęsto ści zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych warto ści nat ęż enia pól elektromagnetycznych w żadnym z punktów. Na terenie gminy Izbicko w 2007 roku nie zlokalizowano żadnego punktu pomiarowego PEM. Zgodnie z art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska Wojewódzki Inspektor prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawieraj ący informacje o terenach na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Obecnie WIO Ś w Opolu nie posiada wykazu terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod zabudow ę oraz miejsc dost ępnych dla ludno ści poniewa ż przeprowadzone badania nie wykazały takich przekrocze ń. 49

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Źródła mikrofal Źródłami mikrofal w mie ście i gminie są urz ądzenia nadawczo – odbiorcze sieci telefonii komórkowej. Urz ądzenia takie znajduj ą si ę na specjalnych masztach b ądź wysokich kominach i budynkach w nast ępuj ących lokalizacjach (wg danych od operatorów oraz danych Urz ędu Wojewódzkiego).

Tabela 12. Urz ądzenia nadawczo – odbiorcze telefonii komórkowej na terenie gminy Izbicko. Lp. Operator Pasmo Lokalizacja, adres 1 ERA GSM900 Suchodaniec, dz. nr 132 2 ERA GSM900 Sucha, dz. nr 134/2 3 ORANGE GSM 900 Suchodaniec, strefa uj ęcia wody

W zakresie mikrofalowym pola elektromagnetycznego najwi ększy niepokój w śród społecze ństwa budzi telefonia komórkowa. Jej burzliwy rozwój w ostatnich kilku latach, objawiaj ący si ę ogromn ą liczb ą samych telefonów oraz liczno ści ą stacji bazowych instalowanych na budynkach, w szczególno ści w du żych miastach, niezb ędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu łączno ści. Wyzwala to w ludziach ogromne emocje i budzi niepokój o zagro żenie dla zdrowia człowieka, przeprowadzane jednak że systematycznie pomiary nie potwierdzaj ą tych obaw.

7.6.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Ochrona mieszka ńców Gminy Izbicko przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna prowadzenie kontroli przez orany i inspekcje ochrony środowiska WIO Ś Opole w zakresie przestrzegania obowi ązuj ących pomiarów prawem dotycz ącym ochrony środowiska prowadzenie polityki przestrzennej pozwalaj ącej na ochron ę ludzi przed WIO Ś Opole szkodliwymi polami elektromagnetycznymi, prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów bezpiecze ństwa, higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisów sanitarnych w celu ochrony przed polami elektromagnetycznymi monitorowanie i ocena poziomu pól elektromagnetycznych emitowanych WIO Ś Opole na terenach zurbanizowanych i w miejscach przebywania ludzi tworzenie obszarów ograniczonego u żytkowania zgodnie z Marszałek wymaganiami przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska skuteczne uniemo żliwianie dost ępu do strefy o podwy ższonym poziomie Podmioty gospodarcze emisji pól elektromagnetycznych oraz informowanie o jej szkodliwo ści modernizowanie sieci przebiegaj ących w obszarach zurbanizowanych WIO Ś Opole wnikliwe prowadzenie post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania Marszałek planowanych przedsi ęwzi ęć wykonywanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych Podmioty gospodarcze, w środowisku zgodnie z wymogami przepisów prawa w zakresie ochrony WIO Ś Opole środowiska

50

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

7.7. Powa żne awarie Stan wyj ściowy:

Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. wprowadza w miejsce nazwy dotychczas stosowanej – “nadzwyczajne zagrożenie środowiska” problematyk ę pod nazw ą “powa żne awarie” wraz z odpowiednimi regulacjami. Definicje powa żnej awarii i powa żnej awarii przemysłowej okre śla odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy: • powa żna awaria - to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po żar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. • powa żna awaria przemysłowa przez poj ęcie to rozumie si ę powa żną awari ę w zakładzie.

Zgodnie z Ustaw ą Prawo ochrony środowiska, do ochrony przed powa żnymi awariami zobowi ązani s ą zarówno prowadz ący zakłady stwarzaj ące zagro żenie wyst ąpienie awarii, jak i dokonuj ący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji. Zasady zaliczania zakładów do zakładów o zwi ększonym ryzyku albo zakładów o du żym ryzyku okre ślił Minister Gospodarki w drodze rozporz ądzenia z dnia 9.04.2002 r. (Dz.U. Nr 58, poz. 535). W zale żno ści od rodzaju, kategorii i ilo ści substancji niebezpiecznej znajduj ącej si ę w zakładzie stwarzaj ącym zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej uznaje si ę za zakład o zwi ększonym ryzyku lub zakład o du żym ryzyku.

Na terenie województwa opolskiego słu żby ochrony przeciwpo żarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za wzgl ędu na stopie ń zagro żeń awariami przemysłowymi. Na ogólna liczb ę 18 zakładów stwarzaj ących ryzyko wyst ąpienia powa żnej awarii wyró żniono 10 zakładów o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej (ZDR) i 8 zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej. Żaden z tych zakładów nie jest zlokalizowany na terenie gminy Izbicko.

Źródłem zagro żeń środowiskowych jest równie ż załadunek i rozładunek materiałów niebezpiecznych, w szczególno ści za ś ich transport po drogach publicznych przy wykorzystaniu specjalistycznego sprz ętu jezdnego. Z uwagi na konfliktowo ść przewo żonych ładunków, trasy przewozów prowadzone winny by ć przy zachowaniu maksymalnego bezpiecze ństwa dla mieszka ńców i środowiska. Przez teren gminy Izbicko przebiega jedna drogowa trasa transportu materiałów niebezpiecznych – jest to trasa transportu drog ą krajow ą 94. Nale ży przyj ąć , że wyst ępuje statystyczne prawdopodobie ństwo potencjalnego wyst ąpienia awarii komunikacyjnych, mog ących zagrozi ć środowisku - obszarami szczególnego są tereny miejskie zlokalizowane w pobli żu głównych, tranzytowych arterii komunikacji drogowej. Na terenie Gminy Izbicko działaj ą 4 jednostki Ochotniczej Stra ży Po żarnej, tj. OSP Izbicko, Kro śnica, Borycz i Siedlec. Od 1997 roku dwie OSP Izbicko i OSP Kro śnica zostały wł ączone do Krajowego Systemu Ratowniczo – Ga śniczego. Jednostki te musiały spełnia ć szereg wysoko postawionych wymaga ń tj. posiada ć 2 boksy gara żowe, dwa samochody, odpowiedni ą ilo ść przeszkolonych stra żaków i spełnia ć normy w/z wyposa żenia sprz ętowego jak i ubra ń ochronnych. Spełnienie tych wymaga ń było mo żliwe dzi ęki dobrej współpracy na odcinku samorz ąd gminy – Komenda Powiatowa PSP – zarz ądy tych jednostek. Nale ży podkre śli ć, że na 40 jednostek OSP w Powiecie Strzeleckim tylko 10 jest obecnie wł ączonych do KSRG, co oznacza wyró żnienie tych jednostek.

Zadania koordynacji m.in. prac zwi ązanych z powa żnymi awariami i ewentualnie powstałymi zagro żeniami reguluj ą stosowne procedury na szczeblu powiatowym, w powi ązaniu z działaniem słu żb ratowniczych (stra żą po żarn ą, policj ą, pogotowiem ratunkowym, pogotowiem energetycznym, pogotowiem gazowym, pogotowiem wodoci ągowo-kanalizacyjnym). Powinny by ć one zawarte w Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego.

51

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

7.7.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Rodzaj zadania Jednostka odpowiedzialna prowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej dla ogółu Stra ż Po żarna społecze ństwa dotycz ącej zasad post ępowania w razie wyst ąpienia powa żnej awarii, w celu ukształtowania wła ściwych postaw i zachowa ń promowanie systemu ubezpiecze ń ekologicznych dla obiektów i Organizacje pozarz ądowe działa ń, które w sytuacji awaryjnej b ędą wymaga ć sfinansowania działa ń ratowniczych i naprawczych monitoring potencjalnych sprawców powa żnych awarii pod k ątem WIO Ś Opole spełniania przez nich wymogów bezpiecze ństwa i prewencji opracowanie programu zapobiegania powa żnym awariom Stra ż Po żarna opracowanie planu operacyjno – ratowniczego na wypadek zaistnienia Stra ż Po żarna powa żnej awarii utrzymywania w gotowo ści słu żb ratowniczych na wypadek zaistnienia Stra ż Po żarna powa żnej awarii

52

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

8. WZMOCNIENIE SYSTEMU ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ORAZ PODNIESIENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA.

8.1. Zarz ądzanie środowiskowe Stan wyj ściowy:

Systemy Zarz ądzania Środowiskowego (SZ Ś) zapewniaj ą wł ączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie zagadnie ń do kompetencji jej zarz ądu. Systemy te s ą dobrowolnym zobowi ązaniem si ę organizacji w postaci przedsi ębiorstwa, placówki sektora finansów, szkolnictwa, zdrowia, jednostki administracji publicznej i innej do podejmowania działa ń maj ących na celu zmniejszanie oddziaływa ń na środowisko, zwi ązanych z prowadzon ą działalno ścią. Posiadanie przez dan ą firm ę prawidłowo funkcjonuj ącego SZ Ś gwarantuje, i ż firma ta działa zgodnie ze wszystkimi przepisami ochrony środowiska. W ostatnim pi ęcioleciu nast ąpił dynamiczny rozwój systemów zarz ądzania środowiskowego. Blisko 1 100 organizacji w Polsce posiada certyfikowane systemy zgodnie z norm ą PN - EN ISO 14001. Od 2002 r. prowadzone były intensywne przygotowania do stworzenia mo żliwo ści rejestracji polskich organizacji w systemie EMAS. Pierwsz ą krajow ą organizacj ą w tym systemie zarejestrowano we wrze śniu 2005 r.

8.1.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Upowszechnianie i wspieranie wdra żania systemów zarz ądzania środowiskowego

Kierunki działa ń:

Zadania własne:

Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wdro żenie systemu informowania społecze ństwa o stanie środowiska, Gmina Izbicko udziału społecze ństwa w post ępowaniu w sprawie ochrony środowiska Gmina Izbicko, współpraca z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi Organizacje pozarz ądowe prowadzenie w formie elektronicznej publicznie dostępnych wykazów Gmina Izbicko danych o dokumentach zawieraj ących informacje o środowisku i jego ochronie oraz ich udost ępniania w Biuletynie Informacji Publicznej zach ęcanie organizacji do wzi ęcia udziału w programach szkoleniowo- Gmina Izbicko informacyjnych dotycz ących EMAS .

8.2. Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku Stan wyj ściowy W marcu 2007 roku Sejm uchwalił w ustaw ę o zapobieganiu i naprawie szkód w środowisku, która okre śla zasady odpowiedzialno ści za zanieczyszczenia. Ustawa dostosowuje polskie prawo do dyrektywy unijnej z 2004 roku.

Zasada zakładaj ąca, że zanieczyszczaj ący środowisko płaci, jest stosowana w Polsce ju ż od lat. System opłat i kar za zanieczyszczenia i szkody w środowisku był wprowadzony w latach 80. Działał skutecznie, ale nie był rozwi ązaniem kompatybilnym z jednolit ą polityk ą w tym zakresie w Unii. Ustawa okre śla zasady odpowiedzialno ści za napraw ę szkód w środowisku. Z powodu nie wywi ązywania si ę sprawców z tego obowi ązku, instytucje publiczne ponosz ą straty w wysoko ści od 25 do 125 mln zł rocznie. Nowe prawo przewiduje, że osoby poszkodowane lub inne zainteresowane strony (np. organizacje ekologiczne) b ędą mogły zgłasza ć zaistniałe szkody do organów ochrony środowiska. W przypadku, gdy nie b ędzie mo żna rozpozna ć sprawcy lub nie będzie mo żna wobec niego rozpocz ąć egzekucji, napraw ą szkody zajmie si ę wojewoda. Na nim 53

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 ci ąż y równie ż obowi ązek podj ęcia działa ń w przypadkach wyst ąpienia zagro żenia życia lub zdrowia ludzi albo pojawienia si ę nieodwracalnych szkód w środowisku. Je śli zagro żenie zostanie wywołane przez organizmy genetycznie zmodyfikowane, organem odpowiedzialnym b ędzie minister środowiska.

Ustawa Prawo ochrony środowiska rozró żnia dwa rodzaje odpowiedzialno ści zwi ązanej z wyst ępowaniem szkody w środowisku: - odpowiedzialno ść administracyjna zwi ązana z egzekwowaniem administracyjnych, - obowi ązków ci ążą cych na podmiotach korzystaj ących ze środowiska, - odpowiedzialno ść cywilnoprawna pozostaj ąca w gestii s ądów powszechnych. Chocia ż polskie podej ście do kwestii odpowiedzialno ści sprawcy za szkody w środowisku jest szersze od wspólnotowego, to w najbli ższych latach polityk ą w tym zakresie kształtowa ć będą przepisy UE zawarte w Dyrektywie 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialno ści za zapobieganie i napraw ę szkód w środowisku.

Do zada ń Głównego Inspektora Ochrony Środowiska nale żeć b ędzie prowadzenie rejestru zagro żeń i szkód w środowisku.

8.3. Edukacja ekologiczna społecze ństwa Stan wyj ściowy

Rola edukacji ekologicznej w procesie realizacji polityki środowiskowej, a wi ęc i obowi ązków ekologicznych, jest szczególnie istotna. Problem niedostatków w zakresie ochrony środowiska jest widoczny nie tylko z punktu widzenia stosowanych przez przedsi ębiorców technologii (a raczej ich niestosowania, braku polityki segregacji odpadów, braku odpowiedniej ilo ści odpowiednich jako ściowo składowisk odpadów itp.), jak i wyrobienia w społecze ństwie, szacunku do otaczaj ącej przyrody. Nie chodzi równie ż tylko o edukacj ę w ścisłym tego słowa znaczeniu, czyli proces nauczania, świadczony w ramach systemu o światy, ale o kształtowanie świadomo ści ekologicznej w ka żdej dziedzinie życia, maj ącej jakikolwiek zwi ązek z ochron ą środowiska. Na terenie Gminy Izbicko prowadzone były nast ępuj ące działania: - prowadzono akcje Sprz ątanie Świata, - ograniczano konkursy zwi ązane z ochron ą środowiska

8.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r. Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszka ńców Gminy Izbicko.

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna kontynuacja realizacji programu edukacji ekologicznej Gmina Izbicko wspieranie merytoryczne i finansowe aktywnych form edukacji Gmina Izbicko ekologicznej dzieci i młodzie ży np. organizowanie konkursów zwi ązanych z tematyk ą środowiskow ą czy te ż wł ączanie si ę w akcj ę „Sprz ątanie świata”

8.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r.

Zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku i jego ochronie.

54

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Izbicko, współdziałanie władz gminnych z mediami w zakresie prezentacji stanu Organizacje środowiska i działa ń podejmowanych na rzecz jego ochrony pozarz ądowe Gmina Izbicko, udział przedstawicieli Urz ędu Gminy w szkoleniach z zakresu Organizacje publicznego dost ępu do informacji o środowisku pozarz ądowe

55

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

9. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE U ŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY

9.1. Ochrona przyrody i krajobrazu

Stan wyj ściowy – lasy:

Lasy spełniaj ą istotn ą rol ę w odniesieniu do hydrosfery i atmosfery. Oprócz tego posiadaj ą funkcje produkcyjne i społeczne, przede wszystkim rekreacyjne. Rozwój le śnictwa na terenie gminy jest zwi ązany z warunkami przyrodniczymi. Lasy zajmuj ą najcz ęś ciej słabe grunty lub tereny o niekorzystnych warunkach rze źby terenu. Poło żona na kra ńcu Niziny Śląskiej gmina Izbicko stanowi teren mało zró żnicowany pod wzgl ędem krajobrazowym. Ci ągn ąca si ę równina urozmaicona jest pasmami lasów i małymi pagórkami. Wzdłu ż rzek Sucha i Jemielnica, pozostały mniejsze fragmenty polodowcowej pradoliny. Lasy na terenie Opolszczyzny s ą stale zagro żone przez czynniki biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne. Do głównych czynników abiotycznych zakłócaj ących funkcjonowanie ekosystemów le śnych nale żą emisje przemysłowe, przede wszystkim SO 2 i NO X. Województwo opolskie ma najwi ększy w kraju odsetek lasów uszkodzonych przez imisje zanieczyszcze ń przemysłowych. Według stref uszkodze ń w obr ębie gminy Izbicko dominuj ą uszkodzenia słabe – I strefa, oraz średnie – II strefa. W lasach gminy dominuj ą sztuczne nasadzenia sosny, z reguły jednowiekowe i jednopi ętrowe. Konieczna jest przebudowa drzewostanów. Wi ększy udział gatunków li ściastych zapobiega procesom bielicowienia i osuszania gleby, zwi ększa odporno ść ekosystemów le śnych i zmniejsza zagro żenie po żarowe.

Istotnym czynnikiem zagra żaj ącym lasom na terenie gminy s ą zanieczyszczenia atmosfery. Teren nadle śnictwa Strzelce Opolskie nale ży do najbardziej uprzemysłowionych na Opolszczy źnie. Osłabione drzewostany s ą bardziej podatne na ataki szkodników owadzich. Lasy na terenie gminy pełni ą wa żną rol ą wodochronn ą, stanowi ą zabezpieczenie przed erozj ą. Natomiast oddziaływanie lasu na stosunki wodne jest bardzo zło żone i zale ży od wielu czynników. Lasy pełni ą istotn ą role w kształtowaniu odpływu eliminuj ąc spływ powierzchniowego i przekształcaj ąc opad w odpływ podziemny. Wpływaj ą dodatnio na bilans wodny zlewni poprzez: - zmniejszenie odpływu w okresie wezbra ń spowodowanych intensywnymi opadami oraz obni żeniem kulminacji fali powodziowej, - zwi ększenie odpływu w okresie ni żówkowym, - zmniejszenie wiosennego spływu powierzchniowego pochodz ącego z topnienia śniegu, - zmniejszenie parowania gleby, - zwi ększenie retencji, - ochrona gleby przed erozj ą powierzchniow ą i liniow ą. - Lasy i grunty le śne w gminie Izbicko zajmuj ą ok. 38% powierzchni. Udział lasów w zagospodarowaniu powierzchni gminy jest zatem zdecydowanie wy ższy od średniego zalesienia kraju (ok. 28%) i województwa (ok. 27%) i nieznacznie mniejszy od zalesienia powiatu (ok. 42%). Natomiast areał gruntów zadrzewionych, wg danych gminnych, jest niewielki i wynosi jedynie 13,3ha. Prawie wszystkie lasy na terenie gminy pozostaj ą w zarz ądzie Nadle śnictwa Strzelce Opolskie.

Zgodnie z opracowanym przez M Ś Krajowym Programem Zwi ększenia Lesisto ści udział Powiatu Strzeleckiego w realizacji Krajowego Programu wynosi 899ha gruntów do zalesiania do roku 2020, w tym 60ha z sektora pa ństwowego i 839ha z niepa ństwowego. Średniorocznie nale żałoby wi ęc zalesia ć około 56ha gruntów rolnych na terenie powiatu.

56

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

9.1.1. Pierwszy cel średniokresowy do 2016 r.

Zwi ększanie lesisto ści gmin predysponowanych do zalesienia w „Krajowym Programie Zwi ększania Lesisto ści” poprzez zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej, gruntów zdegradowanych i nieu żytków

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, urz ądzanie Gmina Izbicko i utrzymanie zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń na terenach b ędących własno ści ą gminy Gmina Izbicko, Powiat, realizacja Wojewódzkiego Programu Zwi ększenia Lesisto ści , Nadle śnictwo, Wła ściciele gruntów Gmina Izbicko, aktualizacja granicy polno-le śnej w miejscowych planach Wojewoda, Marszałek, zagospodarowania przestrzennego Powiat, , Nadle śnictwo Nadle śnictwo, Gmina renaturalizacja obszarów le śnych Izbicko inwentaryzacja i weryfikacja klasyfikacji gruntów pod k ątem pełnego Nadle śnictwo, Gmina uwzgl ędnienia gruntów zalesionych i zadrzewionych oraz ujęcie granicy Izbicko rolno-le śnej w planach zagospodarowania przestrzennego zalesianie gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej oraz nieu żytków i Nadle śnictwo, Gmina terenów zdegradowanych i przekształconych Izbicko

9.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r.

Ochrona zasobów le śnych i poprawa ich stanu,

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna stały nadzór nad gospodark ą le śną w lasach prywatnych Gmina Izbicko prowadzenie ci ągłej kampanii edukacyjno – informacyjnej w celu Gmina Izbicko, podnoszenia świadomo ści w zakresie celów i korzy ści z trwale Nadle śnictwo zrównowa żonej gospodarki le śnej

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna zapewnienie trwało ści i wielofunkcyjno ści lasów Nadle śnictwo inwentaryzacja zasobów le śnych pod k ątem ich stanu zdrowotnego Nadleśnictwo zachowanie istniej ących kompleksów le śnych Nadle śnictwo prowadzenie gospodarki le śnej ze szczególnym uwzgl ędnieniem Nadle śnictwo pozaprodukcyjnych funkcji lasu ochrona gleb le śnych Nadle śnictwo stały monitoring środowiska le śnego w celu przeciwdziałania stanom Nadle śnictwo niepo żą danym (po żary, choroby, szkodniki, nielegalne wysypiska śmieci)

57

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Stan wyj ściowy – dominuj ące w gminie zbiorowiska ro ślinne.

Współcze śnie, ochrona prowadzona jest w oparciu o ustaw ę z 1991 r. wydan ą przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa oraz rozporz ądzenie o ochronie gatunkowej zwierz ąt i gatunkowej ochronie ro ślin. Szata ro ślinna Powiatu Strzeleckiego ukształtowała si ę pod silnym wpływem zró żnicowanej działalno ści człowieka. Stan zachowania cennych elementów flory i fauny, a tak że naturalnych i półnaturalnych ekosystemów na terenie powiatu jest bardzo zró żnicowany. Pomijaj ąc tereny silnie przekształcone, w obr ębie których nie wyst ępuj ą warto ściowe z przyrodniczego punktu widzenia ekosystemy, rozpoznano obszary cenne, charakteryzuj ące si ę znacznym udziałem przedstawicieli rzadkich oraz gin ących gatunków ro ślin i zwierz ąt. W śród naturalnych zespołów ro ślinnych, nale żałoby wymieni ć fragmenty dobrze zachowanych gr ądów, spotykanych w ró żnych cz ęś ciach gminy. Rozległo ść , rzadkie aklimatyzowane gatunki drzew oraz krzewów stały si ę ozdob ą parku pałacowego w Izbicku. Powierzchni ę około 11 ha parku, porastaj ą drzewa o szlachetnym rodowodzie. Wyst ępuje tu 36 gatunków drzew li ściastych oraz 7 gatunków iglastych. Notuje si ę równie ż ślady platanów klonolistnych i igliczni trój cierniowej. Drzewostan parku składa si ę mi ędzy innymi z: klonów (6 gatunków), wi ązów (4 gatunki), lip (2 gatunki), wierzb (3 gatunki), d ębów (3 gatunki), topoli (3 gatunki), a tak że brzozy, kasztanowca, grabu, surmii szerokolistnej, derenia, leszczyny, głogu, buku, jesionu, forsycji, orzecha, ja śminowca, czeremchy, kaliny, wi śni, gruszy, akacji, jarz ębiny, bzu, kaliny. Drzewa i krzewy iglaste takie jak jodła, świerk, sosna, modrzew, cis oraz trzy gatunki żywotników, stanowi ą dopełnienie drzewostanu. Z rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Opolu wynika, że na danym terenie pomnikami przyrody s ą: jesion wysmukły, d ąb szypułkowy i d ąb bezszypułkowy. Bogaty i ró żnorodny układ zieleni parkowej uzupełnia runo parkowe, a w nim wyró żniaj ą si ę stanowiska gatunków: zawilca wielokwiatowego, barwinka pospolitego, bluszczu parkowego. Wymienione gatunki s ą prawnie chronione. Ochronie podlegaj ą tak że: wyst ępuj ące na obszarze gminy nast ępuj ące gatunki ro ślin: barwinek pospolity, bluszcz pospolity, gr ąż el żółty, grzybie ń biały, orlik pospolity, rojnik pospolity, sasanka zwyczajna, śnie życzka przebi śnieg, zawilec wielokwiatowy, konwalia majowa, turówka le śna, rokitnik zwyczajny, szmaciak g ąbczasty.

Pod cz ęś ciow ą ochron ą znajduj ą si ę wszystkie gatunki grzybów wyst ępujących w lasach gminy Izbicko.

Obszary przyrodniczo cenne:

Obszary chronionego krajobrazu: Kompleks stawowo-le śny poło żony na północ od Izbicka, stanowi ący obszar chronionego krajobrazu Lasów Stobrawsko - Turawskich o powierzchni 273 ha w cz ęś ci północnej gminy, a w cz ęś ci południowej - tereny które obejmuje swym zasi ęgiem otulina Parku Krajobrazowego „Góra Św.Anny”.

W my śl ustaw i rozporz ądze ń na terenie gminy ochronie podlegaj ą poza tym: • Dąb szypułkowy licz ący 200 lat, znajduj ący si ę w parku przypałacowym w Izbicku, • Wi ąz licz ący 200 lat.

Użytki ekologiczne: Nie wyst ępuj ą na terenie gminy Izbicko.

Park krajobrazowy wyst ępuj ący na terenie Gminy Izbicko: Zespół pałacowo-parkowy, utworzony w latach pi ęć dziesi ątych XIX wieku. Naturalnie zadrzewiona południowa cz ęść parceli dała pocz ątek naturalistycznemu parkowi. Park urozmaica krajobrazowo przepływaj ący ciek wodny, którego wody wykorzystano do napełnienia stawu po wschodniej stronie drogi prowadz ącej do podjazdu. Aktualnie park i poło żone w jego obszarze zabudowania s ą własno ści ą prywatn ą. Jego wła ściciel czyni wiele stara ń, aby przywróci ć mu dawn ą 58

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

świetno ść . Wej ścia do parku strzeg ą dwa kamienne dziki b ędące cz ęś ci ą herbu zasłu żonego dla gminy rodu Strachwitz.

Szczególnej ochronie podlegaj ą tak że strefy ochronne uj ęć wodnych - studni gł ębinowych, a tak że kompleks parkowo-pałacowy w Izbicku o powierzchni około 10 ha, ze znajduj ącymi si ę na jego terenie drzewami - pomnikami przyrody liczącymi sobie około 250 lat. Chronione s ą te ż pasy zadrzewie ń przydro żnych i śródpolnych.

W granicach Gminy Izbicko znajduje si ę fragment otuliny Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny. W opracowanym przez wojewod ę opolskiego dokumencie „Ochrona i Konserwacja Zabytkowego Krajobrazu Kulturowego Województwa Opolskiego" okolice Góry Św. Anny oznaczono jako obszar o predyspozycjach rezerwatu kultury o znaczeniu światowym.

Projektowane formy ochrony przyrody: Pomniki przyrody Pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska, o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie (Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r., Dz. U. 2004 r., Nr 92, poz. 880).

Proponowane pomniki przyrody na obszarze gminy Izbicko: • dwa wiekowe d ęby (posadzone na cmentarzu w Izbicku), • lipy rosn ące przed urz ędem gminy, • starodrzew wyst ępuj ący w przypałacowym parku, • tzw. Lipow ą Alej ę, biegn ącą z Izbicka w stron ę ba żantami, • dęby rosn ące przed le śnictwem w Otmicach, • kasztanowce na drodze do Grabowa.

Obszar Parku Pałacowego Gminy Izbicko porastaj ą drzewa, które powinny by ć uznane jako pomniki przyrody ze wzgl ędu na parametry morfologiczne. Na uwag ę zasługuj ą miedzy innymi: wi ąz szypułkowy, jesion wyniosły, klon srebrzysty, surmia szerokolistna, klon polny, sosna wejmutka, grab pospolity jak równie ż świerk pospolity.

Europejska Sie ć NATURA 2000 Obszar Natura 2000 to nowa forma ochrony przyrody (obok istniej ących parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, czy innych) wprowadzana w naszym kraju od czasu wst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Za obszary Natura 2000 uznaje si ę tereny najwa żniejsze dla zachowania zagro żonych lub bardzo rzadkich gatunków ro ślin, zwierz ąt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, maj ących znaczenie dla ochrony warto ści przyrodniczych Europy. Teren gminy zawiera jeden obszar Natura2000:

Obszar PLH160003 OPIS OBSZARU Wi ększo ść obszaru jest zaj ęta przez lotnisko, a cz ęść stanowi teren Sanktuarium Świ ętego Jacka w Kamieniu Śląskim. Dominuj ą ró żnego rodzaju murawy - na cz ęś ci terenu zarastaj ące w wyniku spontanicznej sukcesji (zakrzewienia).

WARTO ŚĆ PRZYRODNICZA I ZNACZENIE W latach 70. XX wieku była tu zlokalizowana ostatnia du ża (kilka tysi ęcy osobników) kolonia susła mor ęgowanego w Polsce. Jeszcze w latach 60. liczyła prawdopodobnie kilkadziesi ąt tysi ęcy osobników. Obecnie teren ten jest planowany jako miejsce pierwszych wsiedle ń tego gatunku

59

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 w ramach programu reintrodukcji susła mor ęgowanego (Spermophilus citellus) w Polsce. Na obszarze tym wyst ępuje te ż kilka gatunków ro ślin chronionych o znaczeniu regionalnym.

ZAGRO ŻENIA Potencjalne zagro żenia wi ążą si ę ze zmianami formy u żytkowania gruntów. Obecnie zagro żeniem dla zachowania głównego waloru (susła mor ęgowanego) jest naturalna sukcesja ma murawach, na których zaprzestano koszenia. Pewne zagro żenia mog ą si ę tak że wi ąza ć z presj ą drapie żnicz ą np. lisów. Bezpo średnim czynnikiem zagro żenia ostoi mo że by ć równie ż intensywna penetracja ludzka - np. stanowisk ro ślin rzadkich i chronionych.

STATUS OCHRONY Nie chroniony.

Przez tereny gminy przebiega równie ż szlak turystyczny "Białego Łab ędzia". Szlak maj ący długo ść około 20 km prowadzi od miejscowo ści Kamie ń Śląski przez Otmice, Izbicko, Utrat ę, gdzie z szosy skr ęca w stron ę stawów, dalej biegnie cienist ą drog ą obsadzon ą wiekowymi d ębami, miedzy stawami i ko ńczy si ę w miejscowo ści Kro śnica, sk ąd ście żką rowerow ą mo żna dojecha ć do Krasiejowa.

Fauna: Do wyst ępuj ących na terenie gminy gatunków zwierz ąt, podlegaj ących ochronie nale żą : niepylak mnemozyna, trzmiel, szcze żuja wielka, ślimak winniczek, ropucha, rzekotka drzewna, jaszczurki (padalec, zwinka, zielona), zaskroniec, żmija zygzakowata, dzi ęcioły, kukułki. Ptaki podlegaj ące ochronie z rodziny: bocianów, łab ędzi, jastrz ębi, nurów, perkozów, siewek, traczy, mew, sokołów, oraz rz ędów wróblowatych z wyj ątkiem gawrona, sroki, wrony siwej. Okres ochronny obejmuje czas od 15 marca do 30 czerwca. Do chronionych ssaków nale żą : je ż, kret z wyj ątkiem okazów wyst ępuj ących w ogrodach, łasica, nietoperz, susły, wiewiórki i wydry. Podejmowane s ą próby ponownego wprowadzenia susła mor ęgowego na teren gminy.

9.1.3. Trzeci cel średniookresowy do 2016 r.

Ukształtowanie i ochrona systemów obszarów chronionych oraz utworzenie nowych obszarów chronionego krajobrazu

Kierunki działa ń:

Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych w istniej ących Gmina Izbicko, kompleksach le śnych Nadle śnictwo ochrona i zwi ększanie ró żnorodno ści biologicznej Nadle śnictwo, Gmina Izbicko ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewła ściwym sposobem Nadle śnictwo, Gmina użytkowania Izbicko zachowanie istniej ącej zieleni urz ądzonej Gmina Izbicko utrzymanie istniej ących korytarzy ekologicznych wzdłu ż dolin i rzek Organizacje pozarz ądowe, Gmina Izbicko

60

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Ochrona fauny i flory:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Izbicko rozszerzenie i usprawnienie ochrony in situ i ex situ gatunków ro ślin Organizacje i zwierz ąt pozarz ądowe, Organizacje zachowanie istniej ących zbiorników wodnych pozarz ądowe, Gmina Izbicko ograniczanie inwestycji uci ąż liwego przemysłu Gmina Izbicko

Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna Gmina Izbicko, wzmocnienie roli rekreacyjnej zieleni Organizacje pozarz ądowe, Nadle śnictwo, rozwój sieci szlaków turystycznych i ście żek dydaktycznych na terenach Organizacje interesuj ących przyrodniczo pozarz ądowe, Gmina Izbicko

9.2. Ochrona powierzchni ziemi Stan wyj ściowy:

Falisto - wy żynne ukształtowanie obszaru poło żonego na południe od linii Nakło-Izbicko- Suchodaniec sprzyja erozji wietrznej i wodnej, przewa żaj ących w gminie lekkich, piaszczystych gleb. Nawo żenie w terenach erodowanych powinno by ć zró żnicowane na poszczególnych elementach rze źby, ze wzgl ędu na wybrane odr ębno ści siedliskowe. Najobfitszego nawo żenia wymagaj ą gleby na zboczach, zwykle najubo ższe i łatwo przesychaj ące. Szczególnie wskazane s ą tam nawozy organiczne. Słabo lub wcale nieerodowane gleby na wierzchowinach wymagają mniejszego nawo żenia ni ż na zboczach, a najmniejszego do ść próchniczne gleby u podnó ży zboczy oraz w dolinach. W ostatnich latach zaznacza si ę tendencja spadku nawo żenia mineralnego. Jest to wynikiem zmniejszenia dawek nawozów z grupy potasowych i fosforowych. Natomiast obserwuje si ę wzrost stosowania nawozów azotowych, które maj ą najwi ększy wpływ plonotwórczy. Prowadzi to do wzrostu zawarto ści azotanów w ro ślinach, głównie warzywach li ściastych i trawach. Produkcja rolnicza na terenie gminy w du żym stopniu warunkowana jest istnieniem sieci rowów melioracyjnych. W wi ększo ści s ą to urz ądzenia o funkcji odwadniaj ącej lub odwadniaj ąco - nawadniaj ącej, brakuje urz ądze ń słu żą cych nawadnianiu gruntów pomimo, że na terenie gminy dominuj ą gleby lekkie lub bardzo lekkie o niskiej pojemno ści wodnej. Urz ądzenia melioracyjne utrzymywane s ą w dobrym stanie. Jednak że zdarzaj ą si ę lokalne zastoiska wody spowodowane zaro śni ęciem rowów lub niedro żnymi przepustami pod drogami polnymi.

Zanieczyszczenie gleb

Na terenie gminy nie ma rozwini ętego przemysłu w zwi ązku z powy ższym nie nale ży przewidywa ć zanieczyszczenia gleb. Gospodarka rolna prowadzona jest na terenie gminy w sposób prawidłowy z "du żą kultur ą roln ą". Pola nawo żone s ą w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych. 61

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zanieczyszczenia gleb metalami ci ężkimi mog ą wyst ąpi ć wzdłu ż dróg, zwłaszcza tych po których przemieszczaj ą si ę najwi ększe ilo ści pojazdów (drogi krajowe i wojewódzkie). Na terenie gminy nie ma rozwini ętego przemysłu w zwi ązku z powy ższym nie nale ży przewidywa ć zanieczyszczenia gleb z tym zwi ązanego. Gospodarka rolna prowadzona jest na terenie gminy w sposób prawidłowy z "du żą kultur ą roln ą". Pola nawo żone s ą w sposób prawidłowy i nie stwierdzono znacznej degradacji terenów rolnych.

Aktualnie obowi ązuj ące kryteria oceny zawarto ści zanieczyszczenia gleb metalami ci ęż kimi zawarte są w zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359) . Rozpoznanie stanu gleb u żytkowanych rolniczo pod wzgl ędem zanieczyszczenia metalami ci ęż kimi jest istotne z uwagi na produkcj ę bezpiecznej żywno ści dla człowieka. Wyst ępowanie w glebach podwy ższonych zawarto ści metali ci ęż kich będące nast ępstwem działalno ści ludzkiej poprzez: emisje przemysłowe, motoryzacj ę, nadmiern ą chemizacj ę rolnictwa, powoduje degradacj ę biologicznych wła ściwo ści gleb, ska żenie wód gruntowych oraz przechodzenie zanieczyszcze ń do ła ńcucha żywieniowego.

Tabela 13. Zawarto ść metali ci ęż kich w glebach gminy Izbicko. Lp. Pierwiastek Zawarto ść w Zawarto ść naturalna w Zawarto ść dopuszczalna w mg/kg gleby mg/kg gleby mg/kg gleby 1. Kadm 0,52 0,3 – 1,0 4 2. Mied ź 10,10 10 - 25 150 3. Nikiel 8,63 10 – 50 100 4. Ołów 28,38 20 - 60 100 5. Cynk 57,64 50 - 100 300

Zanieczyszczenie gleb kadmem, miedzi ą, niklem, ołowiem i cynkiem w punktach kontrolno- pomiarowych na terenie gminy Izbicko jest niewielkie, znajduje si ę w granicach okre ślonych dla zawarto ści naturalnych i nie stanowi zagro żenia dla jako ści produkowanych ziemiopłodów. Pa ństwowy Instytut Geologiczny w obszarze anomalii „Opole” okre ślił podwy ższone zawarto ści cezu – 137, w 20-30 cm warstwie gleby na terenie województwa opolskiego. Województwo opolskie cechuje specyficzne zanieczyszczenie gleb - najwy ższe w Polsce st ęż enie sztucznych radionuklidów (cezu–137) wynosz ące 12,67 kBq/m 2, przy średniej krajowej 3,20 kBq/m 2. Najwy ższe st ęż enia wyst ępuj ą w rejonie Borów Stobrawsko - Turawskich, Borów Niemodli ńskich oraz w rejonie Nyskim).

9.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Racjonalne wykorzystanie gleby wraz z jej ochron ą i rekultywacj ą

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna realizacja programu rekultywacji gleb zdegradowanych na obszarach Nadle śnictwo, Gmina rolniczego u żytkowania, w tym ich zalesianie Izbicko zagospodarowanie gleb w sposób adekwatny do ich klasy bonitacyjnej Gmina Izbicko i poziomów zanieczyszcze ń ograniczenie czynników wpływaj ących na degradacj ę gleby poprzez Gmina Izbicko zagospodarowanie m.in.: gruntów odłogowanych zrekultywowanie gleb zdegradowanych w kierunku rolnym, le śnym i Gmina Izbicko rekreacyjno-wypoczynkowym wła ściwe kształtowanie ekosystemów rolnych z wykorzystaniem Gmina Izbicko, ARiMR otaczaj ących je systemów naturalnych i ich zdolno ści do autoregulacji m.in. poprzez wdra żanie programów rolno-środowiskowych 62

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 zachowanie naturalnych kompleksów ł ąk torfowych jako regulatora Gmina Izbicko stosunków wodnych i klimatycznych przyległych do nich terenów przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochron ę powietrza Gmina Izbicko i wód powierzchniowych

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna prowadzenie monitoringu jako ści gleby i ziemi WIO Ś Opole przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów ARiMR, Organizacje na gruntach o nachyleniu powy żej 10% pozarz ądowe ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez mo żliwie jak ARiMR, Organizacje najdłu ższe utrzymywanie pokrywy ro ślinnej w postaci wprowadzenia pozarz ądowe upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów racjonalne u życie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin na ARiMR, Organizacje terenach rolnych i le śnych oraz stosowanie technik naturalnych (fito i pozarz ądowe agromelioracyjnych) w celu zwi ększenia udziału materii organicznej w glebie

9.3. Ochrona zasobów kopalin Stan wyj ściowy:

Ochrona zasobów kopalin polega na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym ich wykorzystaniu. Ustawa Prawo ochrony środowiska okre śla tylko kilka zasad zwi ązanych z ochron ą kopalin, ujmuje zagadnienia zwi ązane z własno ści ą kopalin, u żytkowaniem oraz koncesjonowanie. Zło ża kopalin s ą własno ści ą skarbu Pa ństwa. U żytkowanie gospodarcze kopalin mo że by ć prowadzone pod warunkiem uzyskania koncesji wydawanej przez wojewod ę lub starost ę. Podstawowym celem polityki koncesyjnej jest zapewnienie racjonalnej gospodarki zło żami. Udzielenie koncesji jest przede wszystkim mo żliwe je śli obszar zło ża umieszczony jest w planie zagospodarowania przestrzennego z przeznaczeniem na eksploatacje kopalin. Ochrona złó ż kopalin realizowana ma by ć w celu prowadzenia racjonalnej gospodarki i najpełniejszego wykorzystania eksploatowanych złó ż, ł ącznie z wykorzystaniem kopalin towarzysz ących i zagospodarowaniem nadkładów. W tym celu pomocnym b ędzie przeprowadzenie inwentaryzacji złó ż oraz stworzenie bazy informacyjnej zawieraj ącej dane o zło żach. W przypadku złó ż eksploatowanych głównym zadaniem ochronnym jest maksymalne wykorzystanie złó ż w granicach udokumentowania, a nast ępnie skuteczna i wła ściwa, z punktu widzenia gospodarki przestrzennej, rekultywacja wyrobiska. Obowi ązki te w głównej mierze ci ążą na u żytkowniku zło ża. Rol ą organów administracji publicznej jest okre ślenie warunków prowadzenia takiej działalno ści, jej zako ńczenia i rozliczenia. Inny charakter działa ń ochronnych wymagany jest w przypadku złó ż nie eksploatowanych, stanowi ących główne zaplecze surowcowe regionu. S ą to zwykle obiekty udokumentowane w latach ubiegłych, gospodarka tymi zło żami pozostaje kompetencji wojewody. Daje to szans ę unikni ęcia ich nadmiernego rozdrobnienia i zapewnienia maksymalnego wykorzystania zasobów oraz zachowania mo żliwo ści kształtowania polityki gospodarczej w skali regionu. Jedynym sposobem zabezpieczenia zasobów udokumentowanych złó ż przed ich utrat ą jest ochrona obszarów przed zainwestowaniem uniemo żliwiaj ącym pó źniejsza ich eksploatacj ę.

Zadanie to realizowane by ć mo że poprzez wła ściwe zapisy w studiach i planach zagospodarowania przestrzennego, które s ą zadaniem własnym gmin. Zapewnienie wła ściwej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych jest konieczne, ze wzgl ędu na ochron ę walorów krajobrazowych i przyrodniczych terenów zdegradowanych. Obowi ązek rekultywacji spoczywa na wła ścicielu gruntu lub sprawcy. Starosta egzekwuje obowi ązek rekultywacji, w ostateczno ści prowadzi rekultywacj ę na koszt wła ściciela gruntu. Koniecznym jest aby władza lokalna współpracowała z u żytkownikami zło ża na ka żdym etapie korzystania.

63

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Charakterystyk ę złó ż zlokalizowanych na terenie gminy Izbicko przedstawiono w tabeli poni żej :

Tabela 14. Zasoby geologiczne i przemysłowe złó ż na terenie gminy Izbicko. Powierzchnia Powierzchnia Nazwa Nazwa Rodzaj obszaru terenu Lp. obszaru Status zło ża surowca górniczego górniczego górniczego [m 2] [m 2] 1 Wapnie i Aktualny – zło że Izbicko I Izbicko II margle przem. 3346743 4381373 zagospodarowane wapienniczego 2 Wapnie i Aktualny – zło że Izbicko II Izbicko II margle przem. 1805176 4282851 zagospodarowane wapienniczego

Przemysł wydobywczy powoduje szereg oddziaływa ń, z których najistotniejsze to powstawanie odpadów pogórniczych i przeróbczych, przekształcanie powierzchni terenu oraz drenowanie poziomów wodono śnych z potencjaln ą mo żliwo ści ą ich zanieczyszczenia. Przekształcenie powierzchni terenu nast ępuje przede wszystkim w wyniku składowania odpadów na hałdach oraz powstawania otwartych wyrobisk poeksploatacyjnych, cz ęsto o du żej powierzchni. Eksploatacja kruszyw naturalnych, surowców ilastych, piasków oraz wapieni i margli jest główn ą przyczyn ą degradacji i dewastacji gruntów w województwie.

Powierzchnia terenu

Przekształcenia powierzchni ziemi W zwi ązku z pojawiaj ącymi si ę w Polsce potrzebami wprowadzenia do krajowej praktyki w zakresie ochrony środowiska metodyki z terenami zdegradowanymi w wyniku działalno ści gospodarczej, obowi ązki inwentaryzacji post ępowania i weryfikacji takich terenów przekazano w ręce starostów. Praktyka ta w zało żeniu, doprowadzi ć ma do zmniejszenia ilo ści i wielko ści terenów poprzemysłowych, które wymagaj ą działa ń naprawczych (rekultywacji, rewitalizacji, itp.). Pozwoli to na racjonalne poł ączenie sfery ochrony środowiska ze sfer ą gospodarcz ą, uwzgl ędniaj ąc tym samym zasady zrównowa żonego rozwoju. Wynikaj ące st ąd zało żenie mówi, że tereny poprzemysłowe nie powinny by ć nieu żytkami gospodarczymi. Zarz ądzanie terenami naznaczonymi działalno ści ą gospodarcz ą z uwzgl ędnieniem wymogów ochrony środowiska nale ży rozpatrywa ć bior ąc pod uwag ę wła ściwy podział tych terenów. Istnieje bowiem konieczno ść zaklasyfikowania terenów poprzemysłowych do pewnych klas, które pozwol ą na wła ściwsze i trafniejsze podj ęcie działa ń naprawczych. Wspomniane wcze śniej klasy terenów zdegradowanych to: - tereny poprzemysłowe zdegradowane chemicznie (gleba/ziemia wymagaj ą oczyszczenia) - tereny poprzemysłowe zdegradowane pod wzgl ędem morfologicznym – fizycznym (rekultywacja likwiduj ąca niekorzystne przekształcenia naturalnego ukształtowania terenu) - tereny nie pełni ące ju ż funkcji gospodarczych.

Na tak sklasyfikowane rodzaje terenów poprzemysłowych nakłada si ę jeszcze zagadnienie rodzaju odpowiedzialno ści odno śnie tych terenów. Istnieje bowiem odpowiedzialno ść bezpo średnia, kiedy sprawca degradacji środowiska jest okre ślony, co oznacza zastosowanie zasady “ten kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usuni ęcia skutków tego zanieczyszczenia” oraz odpowiedzialno ść po średnia (odpowiedzialno ść władz publicznych) w przypadku, gdy sprawca nie jest znany lub egzekucja obowi ązku jest bezskuteczna. W Polsce do ść istotnym problemem s ą tzw. “porzucone” tereny przemysłowe, w przypadku których nie ma mo żliwo ści egzekwowania zasady ”zanieczyszczaj ący płaci”, co powoduje automatyczne przeniesienie odpowiedzialno ści na władze publiczne. Sytuacja ta dotyczy głównie terenów, gdzie działały przedsi ębiorstwa pa ństwowe. Odr ębnym zagadnieniem zwi ązanym z wła ściwym gospodarowaniem terenami poprzemysłowymi są odpowiednie podstawy prawne. Praktyka zwi ązana z zarz ądzaniem jako ści ą środowiska, pokazuje, że istniej ący sposób uregulowania problematyki terenów zdegradowanych jest 64

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 niewystarczaj ący. Pojawia si ę wi ęc potrzeba stworzenia jednolitego programu reguluj ącego zasady rekultywacji i zagospodarowywania powierzchni ziemi. Dotychczasowe uwarunkowania prawne w tym zakresie mo żna odnale źć w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 – tekst jednolity z pó źniejszymi zmianami). Pewne odno śniki dotycz ące ochrony powierzchni ziemi uwzgl ędnia tak że ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 16 kwietnia 2004 r. Nr 92, poz. 880, z pó źniejszymi zmianami), ustawa o lasach z dnia 28 wrze śnia 1991 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 – tekst jednolity, z pó źniejszymi zmianami). Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 – tekst jednolity, z pó źniejszymi zmianami).

Na terenie Gminy Izbicko nie wyst ępuj ą tereny poprodukcyjne, znajduj ą si ę natomiast opuszczone gospodarstwa rolne.

9.3.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r. Zrównowa żone u żytkowanie zasobów kopalin, zminimalizowane niekorzystnych skutków ich eksploatacji oraz eliminacja nielegalnego wydobycia

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna ograniczenie mo żliwo ści wykorzystania kopaliny uzyskanej w innych ni ż Gmina Izbicko koncesjonowanie procesach inwestycyjnych uświadomienie władzom lokalnym o korzy ściach finansowych Gmina Izbicko wynikaj ących z przeciwdziałania niekontrolowanej eksploatacji kopalin Przedsi ębiorstwa, rekultywacja terenów po eksploatacji kopalin Gmina Izbicko

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez Starosta wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalno ści gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych Marszałek, Starosta dąż enie do uzyskiwania informacji z jednostek ministerialnych Marszałek, Starosta i wojewódzkich o ilo ści, rodzaju i miejscu prowadzenia wydobycia złó ż

9.3.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin i rekultywacja nieczynnych wyrobisk

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna inwentaryzacja wyrobisk po eksploatacji bez koncesji Powiat, Gmina Izbicko stworzenie inwentaryzacji złó ż kopalnianych i wyrobisk po eksploatacji Gmina Izbicko, WIO Ś bez koncesji Opole

65

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna opiniowanie studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania Marszałek, Starosta przestrzennego weryfikacja ustale ń istniej ących planów zagospodarowania Starosta przestrzennego i studiów uwarunkowa ń kierunków zagospodarowania przestrzennego ochrona terenów perspektywicznych pod wzgl ędem wydobycia kopalin Starosta

66

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

10. ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII. 10.1. Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść . Stan wyj ściowy W ramach tego zagadnienia pod uwag ę nale ży wzi ąć przede wszystkim zmniejszenie materiałochłonno ści, odpadowo ści, wodochłonno ści i energochłonno ści produkcji przemysłowej. Jest to podej ście korzystne zarówno ze wzgl ędów ochrony zasobów środowiska, jak te ż ekonomii prowadzonych procesów technologicznych w poszczególnych zakładach. Oprócz minimalizacji oddziaływania na środowisko, poprzez pobór wody, surowców naturalnych i energii, wytwórcy z sektora gospodarczego maj ą szans ę ponosi ć ni ższe opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz redukowa ć koszty energii i surowców stosowanych w produkcji. Z uwagi na wprowadzanie nowych technologii oraz uwarunkowania ekonomiczne wi ększo ść przedsi ębiorstw, instytucji oraz spółdzielni realizuje zadania w celu osi ągni ęcia zrównowa żonego wykorzystania surowców, materiałów, wody i energii m.in. poprzez: - wymianę starych odcinków sieci wodoci ągowej z zastosowaniem nowych technologii oraz stosowanie doszczelniaczy przy usuwaniu awarii, - stosowanie w miar ę mo żliwo ści zamkni ętych układów obiegu wody, - odpady przemysłowe s ą gromadzone, przechowywane i przekazywane jednostkom do tego celu upowa żnionym (zgodnie z posiadanymi decyzjami), - wprowadza nowe małoodpadowe technologie, - sukcesywnie wymienia si ę tradycyjne sieci ciepłownicze na preizolowane oraz modernizuje w ęzły cieplne, - przeprowadza termomodernizacje budynków, - dokonuje wymiany pieców węglowych na piece bardziej ekonomiczne i ekologiczne - zarz ądy spółdzielni sukcesywnie wprowadzaj ą w ka żdym budynku liczniki dostarczanej energii cieplnej na potrzeby CO oraz liczniki na ciepł ą i zimn ą wod ę.

10.1.1. Pierwszy cel średniookresowy do 2016 r. Wzrost efektywności wykorzystania surowców, w tym zasobów wodnych i surowców energetycznych wykorzystywanych w gospodarce

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wspieranie stosowania zamkni ętych obiegów wody w Podmioty gospodarcze przedsi ębiorstwach promowanie wykorzystania technologii przyjaznych dla środowiska Podmioty gospodarcze naturalnego promowanie wprowadzania systemów recyklingu umo żliwiaj ących Podmioty gospodarcze wielokrotne u żytkowanie materiałów

10.1.2. Drugi cel średniookresowy do 2016 r. Zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko

Kierunki działa ń:

Zadania koordynowane: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna wspieranie zmian technologicznych zapobiegaj ących powstawaniu Podmioty gospodarcze odpadów oraz zapewniaj ących ich wykorzystanie w procesach produkcji

67

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

10.2. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Stan wyj ściowy: W Polsce zakłada si ę, że w 2010 roku udział zu życia energii odnawialnej b ędzie na poziomie 7,5 % (wynika to z Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maj ą 2003 roku w sprawie szczegółowego zakresu obowi ązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła). Rodzaje energii odnawialnej: 1. energia biomasy 2. energia geotermalna 3. energia słoneczna 4. energia wiatru 5. energia wodna 6. energia otoczenia 7. energia fal morskich, przypływów i odpływów 8. inne.

Energia biomasy Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpo średnie spalanie drewna, słomy, odpadków produkcji ro ślinnej lub ro ślin energetycznych (specjalnego gatunku wierzby oraz tzw. malwy pensylwa ńskiej itp.). Na stacjach paliwowych w Polsce istnieje sprzeda ż dwóch rodzajów biopaliw: oleju nap ędowego z dodatkiem 20 proc. biokomponentów i biodiesla w 100 proc. wyprodukowanego z biomasy. W niedługim czasie b ędzie mo żliwo ść tankowania pierwszego biopaliwa do aut benzynowych. Benzyna ta w 70 – 85 proc. produkowana b ędzie z etanolu pochodzenia ro ślinnego, czyli zbó ż, trzciny cukrowej i buraków cukrowych.

Wykonana szczegółowa ankietyzacja źródeł ciepła wykorzystuj ących biopaliwa pozwoliła na stwierdzenie, ze na terenie województwa opolskiego pracuje około 29 kotłowni o ł ącznej mocy zainstalowanej wynosz ącej 21,2 MWt, co stanowi 0,45% łącznego zapotrzebowania na ciepło dla województwa. Na terenie gminy nie zlokalizowano kotłowni wykorzystuj ących energi ę z biopaliw, natomiast na jednym poletku uprawiana jest wierzba energetyczna w miejscowo ści Grodziec.

Biopaliwo gazowe (biogaz) wytworzone w procesie fermentacji pojawia si ę na składowiskach odpadów komunalnych oraz oczyszczalniach ścieków. W tych obiektach wystarczy zabudowa ć instalacj ę odzysku gazu, aby mie ć biogaz do spalania w kotłach lub silnikach spalinowych i produkowa ć ciepło i energi ę elektryczna, przede wszystkim na u żytek własny. Instalacji takich jest niewiele na terenie całego województwa, na terenie gminy Izbicko nie wyst ępuj ą.

Energia wiatru Energetyka wiatrowa w Polsce jest dopiero u progu rozwoju. Coraz to wi ększe zainteresowanie cz ęsto jednak nie idzie w parze z wiedz ą na temat tego typu przedsi ęwzi ęć i sposobie ich realizacji. Jest to o tyle niepokoj ące, ze wielu inwestorów posiadaj ąc odpowiednie środki mo że wstrzyma ć si ę od wybudowania parku wiatrowego i straci ć po pierwsze okazje do zainwestowania swoich pieni ędzy, po drugie za ś zaufanie do samej idei inwestowania w energetyk ę wiatrowa. Dlatego tez ocena potencjału energetycznego wiatru dla miejsca lokalizacji przyszłej elektrowni wiatrowej jest jednym z pierwszych, niezb ędnych kroków w realizacji całej inwestycji. Dla terytorium naszego kraju nie istniej ą gotowe mapy wiatru przydatne dla energetyki wiatrowej, które mo żna by wykorzysta ć przy planowaniu terenu posadowienia turbin. W Polsce, przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do wykorzystania energii wiatru uznaje si ę taki, dla którego średnia roczna pr ędko ść wiatru na 70m n.p.g. jest nie mniejsza ni ż 6 m/s.

68

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

Energia elektryczna wyprodukowana w siłowniach wiatrowych uznawana jest za energi ę czyst ą, proekologiczn ą, gdy ż nie emituje zanieczyszcze ń materialnych do środowiska ani nie generuje gazów szklarniowych. Siłownia wiatrowa ma jednak że inne oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i ludzkie, które bezwzgl ędnie nale ży mie ć na uwadze przy wyborze lokalizacji.

Rysunek 7. Potencjalne zasoby energii wiatru w Polsce.

Dlatego tez lokalizacja siłowni i farm wiatrowych podlega pewnym ograniczeniom. Jest rzecz ą wa żną, aby w pierwszej fazie prac tj. planowania przestrzennego w gminie zakwalifikowa ć b ądź wykluczy ć miejsca lokalizacji w aspekcie wymaga ń środowiskowych i innych. W ten sposób post ępuj ąc uniknie si ę zb ędnych kosztów , straty czasu oraz otwartego konfliktu z mieszka ńcami i ekologami. Wst ępna analiza lokalizacyjna powinna obejmowa ć okre ślenie minimalnej odległo ści od siedzib ludzkich w aspekcie hałasu (w tym infradźwi ęków), wymogi ochrony krajobrazu w odniesieniu do obszarów prawnie chronionych np. parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody itp., oraz wymogi ochrony środowiska przyrodniczego, w aspekcie siedlisk zwierzyny i ptactwa, tras przelotu ptaków. Obecnie na terenie gminy Izbicko nie ma działaj ących elektrowni wiatrowych.

Energia wodna: W naszym kraju udział energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie 1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynosz ą ok. 23 tys. GWh rocznie. Zasoby techniczne szacuje si ę na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielko ść ta to niemal 10% energii elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powy ższe dane obejmuj ą jedynie rzeki o znacz ących przepływach. Przy uwzgl ędnieniu pozostałych rzek, kwalifikuj ących si ę jedynie do budowy małych

69

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016 elektrowni wodnych (MEW), ich warto ść jeszcze wzro śnie. Na terenie województwa opolskiego (stan w 2004r.) pracuje 29 elektrowni wodnych o ł ącznej mocy 16,9 MWe. Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w okre ślonym miejscu znacznego spadu du żej ilo ści wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma najwi ększe uzasadnienie w okolicy istniej ącego wodospadu lub przepływowego jeziora le żą cego w pobli żu doliny. Miejsca takie jednak niecz ęsto wyst ępuj ą w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu wykonuje si ę konieczne budowle hydrotechniczne.

Energia geotermalna

Energia geotermalna – jest zawarta w wodach, parach wodnych i otaczaj ących je skałach. Zasoby te s ą w Polsce ogromne i s ą odnawialne wtedy, gdy po wykorzystaniu ciepła z pobranej wody z powrotem wł ączane s ą do miejsca pobrania. Pod wzgl ędem energetycznym najlepiej jest eksploatowa ć wody wysokotemperaturowe, jednak wyst ępuj ą one zwykle bardzo gł ęboko, nawet na gł ęboko ściach poni żej 3000m. Słabe rozpoznanie gł ębokich zbiorników geotermalnych przy planowaniu ich eksploatacji wi ąż e si ę z ryzykiem finansowym. Wykorzystanie wód średnio i niskotemperaturowych, z uwagi na mniejsz ą gł ęboko ść wyst ępowania zbiorników (1500–2000m) niesie ze sob ą mniejsze ryzyko, ale jest te ż energetycznie mniej korzystne.

Budowa wgł ębna na terenie gminy nie została rozpoznana wierceniami i profilowaniem geofizycznym na du żych gł ęboko ściach. Ten stopie ń rozpoznania budowy geologicznej wynikaj ący z bada ń kartograficznych i studiów terenowych zwykle pozwala na wytypowanie perspektywicznych serii skalnych dla geotermii do przewiercenia otworem poszukiwawczym, który w przyszło ści mógłby spełnia ć rol ę otworu eksploatacyjnego. Proponowane rozpoznanie wiertnicze mo że dostarczy ć informacji na temat rozszerzenia poszukiwa ń wód geotermalnych przydatnych do zastosowania w miejskim ciepłownictwie.

Energia sło ńca

Najbardziej popularnymi metodami pozyskiwania energii z promieniowania słonecznego s ą systemy fototermiczne, wykorzystuj ące tzw. kolektory słoneczne oraz systemy fotowoltaiczne, przetwarzaj ące promieniowanie słoneczne bezpo średnio na energi ę elektryczn ą. Zasoby energii słonecznej s ą wystarczaj ące do zaspokojenia wszystkich potrzeb w zakresie produkcji cieplej wody u żytkowej w okresie letnim i ok. 50÷60 % tych potrzeb w okresie wiosenno – jesiennym.

Energi ę słoneczn ą wykorzystuje si ę w: 1) kolektorach słonecznych, 2) instalacjach fotowoltaicznych, 3) o świetleniu solarnym, 4) sygnalizacji solarnej.

Energia otoczenia: Ziemia nagrzewana promieniami słonecznymi stanowi niewyczerpane źródło energii cieplnej o niskiej temperaturze. Ciepło z otoczenia, np. z gruntu czy z wody mo że by ć wykorzystane po przetworzeniu do celów grzewczych. Temperatura gruntu na gł ęboko ści 15 metrów przez cały rok jest stała i wynosi ok. 10 stopni C, a wód gruntowych od 8 do 12 stopni C. Urz ądzenia, które pobieraj ą ciepło z otoczenia i podnosz ą je do poziomu temperatury wymaganej dla celów grzewczych nazywane s ą "pompami ciepła". Jest wiele rodzajów systemów grzewczych z wykorzystaniem pomp ciepła i chocia ż charakteryzuj ą si ę one du żymi kosztami inwestycyjnym, to staj ą si ę coraz bardziej popularne, ze wzgl ędu na bardzo wysok ą sprawno ść energetyczn ą, rz ędu 300 - 400%.

70

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2013-2016

10.2.1. Cel średniookresowy do 2016 r.

Promocja i wspieranie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna upowszechnianie informacji o rozmieszczeniu i mo żliwo ściach Gmina Izbicko, Powiat, technicznych wykorzystania potencjału energetycznego poszczególnych Organizacje rodzajów odnawialnych źródeł energii pozarz ądowe Gmina Izbicko, Powiat, prowadzenie działa ń edukacyjnych oraz popularyzuj ących odnawialne Organizacje źródła energii pozarz ądowe

10.3. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą Stan wyj ściowy

Na powierzchniow ą sie ć hydrograficzn ą gminy Izbicko składaj ą si ę rzeki, które s ą w nieznaczny sposób przekształcone przez regulacj ę i obudow ę koryta, oraz stawy.

Przemiany stosunków wodnych na terenie gminy Izbicko spowodowane zostały zmianami w użytkowaniu terenów zwi ązanych z rozwojem gminy. Wzrost powierzchni zabudowanych spowodował przeobra żenie powierzchni odpływu wód opadowych, co zmieniło charakterystyki przepływu w rzekach przy stanach niskich i wysokich. Przyczyn ą zagro żeń powodziowych na terenie gminy Izbicko są intensywne opady atmosferyczne w lecie. Znacznie mniej gro źne s ą wezbrania roztopowe.

W Gminie Izbicko - w odró żnieniu od s ąsiedniej gminy Chrz ąstowice - nie odnotowano oficjalnie wylewów powodziowych. Wiadomo jednak, że w mokrych latach Jemielnica podtapia nadrzeczne łąki i najni żej poło żone budynki w Kro śnicy i Boryczy. Za działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą odpowiada, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG s ą równie ż odpowiedzialne za prowadzenie działa ń informacyjnych i koordynacj ę w razie powodzi lub suszy na podległym terenie.

10.3.1. Cel średniookresowy do 2016 r. Zapobieganie zagro żeniom powodziowym

Kierunki działa ń:

Zadania własne: Jednostka Rodzaj zadania odpowiedzialna RZGW Wrocław, systematyczna konserwacja rzek i cieków Opole, Gmina Izbicko

71

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

11. HARMONOGRAM REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ NA LATA 2009 – 2012.

Tabela 15. Priorytetowe cele krótkookresowe na terenie Gminy Izbicko w latach 2009-2012.

Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działa ń koordynuj ąca finansowania 2009 2010 2011 2012 RAZEM: ochrona przyrody i Urz ądzanie i utrzymanie terenów krajobrazu Gmina Izbicko GFO ŚiGW zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń i 4 000 4 000 4 000 4 000 16 000 parków ochrona przed hałasem Gmina Izbicko Bud żet gminy Modernizacja dróg gminnych 200 000 200 000 200 000 200 000 800 000 . edukacja ekologiczna Gmina Izbicko Bud żet gminy Kampanie edukacyjno - informacyjne 1 000 1 000 1 000 1 000 4 000

Nagrody dla uczestników konkursów Gmina Izbicko Bud żet gminy 5 000 5 000 5 000 5 000 20 000 organizowanych przez Gmin ę Akcja „Sprz ątanie Świata” - zakup Gmina Izbicko Bud żet gminy 2 500 2 500 2 500 2 500 10 000 worków i r ękawic ochrona powietrza Termomodernizacja budynków Gmina Izbicko Bud żet Gminy 100 000 150 000 200 000 200 000 650 000 gminnych ochrona wód Rozbudowa wodoci ągu grupowego powierzchniowych i na południe gminy – Poznowice, Gmina Izbicko Bud żet Gminy 800 000 - - - 800 000 podziemnych Sprz ęcie, Siedlce + przył ącza wodoci ągowe w Siedlcu Rozbudowa wodoci ągu w Gmina Izbicko Bud żet Gminy miejscowo ści Otmice wraz z 200 000 - - - 200 000 podł ączeniem budynków gminnych Budowa sieci kanalizacji sanitarnej z przył ączami i wodoci ągowej sieci Gmina Izbicko Bud żet Gminy 5 050 000 - - - 5 050 000 rozdzielczej we wsi Ligota Czamborska Budowa kanalizacji sanitarnej i Gmina Izbicko Bud żet Gminy rozdzielczej sieci wodoci ągowej we 4 400 000 - - - 4 400 000 wsi Otmice – etap I

72 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA I GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

Cel Instytucja Źródła Szacunkowy koszt realizacji zadania [zł] średniookresowy Kierunek działa ń koordynuj ąca finansowania 2009 2010 2011 2012 RAZEM: ochrona wód Budowa kanalizacji sanitarnej i powierzchniowych i Gmina Izbicko Bud żet Gminy rozdzielczej sieci wodoci ągowej we 4 400 000 - - - 4 400 000 podziemnych c.d. wsi Otmice – etap II Budowa kanalizacji sanitarnej w Gmina Izbicko Bud żet Gminy 50 000 1 400 000 - - 1 450 000 Grabowie Budowa kanalizacji sanitarnej wsi Gmina Izbicko Bud żet Gminy 85 000 1 900 000 - - 1 985 000 Utrata Budowa odcinka sieci kanalizacyjnej Gmina Izbicko Bud żet Gminy 100 000 - - - 100 000 ul. Polna w Izbicku

73 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

12. SPOSÓB KONTROLI ORAZ DOKUMENTOWANIA REALIZACJI PROGRAMU. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że realizacja Programu b ędzie podlegała ocenie w zakresie: 1. stopnia wykonania przyj ętych zadań, 2. stopnia realizacji zało żonych celów 3. analizy przyczyn powstałych rozbie żno ści. Wyniki oceny stanowi ć b ędą podstaw ę kolejnej aktualizacji programu. Propozycja aktualizacji winna by ć formułowana przy znacz ącym udziale systemu. System oceny realizacji programu powinien by ć oparty na odpowiednio dobranych wska źnikach presji, stanu i reakcji, pozwalaj ących cało ściowo opisa ć zagadnienie polityki ochrony środowiska i zarazem daj ących mo żliwo ść porówna ń mi ędzyregionalnych. System tworzy ć b ędą: 1. wska źnik presji na środowisko , wskazuj ące główne źródła problemów i zagro żeń środowiskowych, odnosz ących si ę do tych form działalno ści, które zmniejszaj ą ilo ść i jako ść zasobów (np. emisja zanieczyszcze ń do środowiska, ilo ść odpadów gromadzonych na składowiskach, tempo eksploatacji zasobów środowiska). 2. wska źniki stanu środowiska , odnosz ące si ę do jako ści środowiska i jego zasobów, pozwalaj ące na ocen ę zachodz ących zmian (np. lesisto ść , udział gruntów rolnych), 3. wska źniki reakcji (działa ń ochronnych) , pokazuj ące działania podejmowane w celu poprawy jako ści środowiska lub złagodzenia antropresji na środowisko (np. procent mieszka ńców korzystaj ących z oczyszczalni ścieków, udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni województwa, powierzchnia gruntów zrekultywowanych, wydatki na ochronne środowiska). Do okre ślenia powy ższych wska źników wykorzystywane s ą przede wszystkim informacje Głównego Urz ędu Statystycznego oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane dotycz ące gospodarki odpadami podano według stanu za rok 2007. List ę proponowanych wska źników dla gminy Izbicko przedstawiono w tabeli poniżej:

Tabela 16. Wska źniki efektywno ści realizacji celów Programu ochrony środowiska gminy Izbicko. Dane wyj ściowe Lp. Wska źniki 200 7 Ochrona pr zyrody i krajobrazu 1. Obszary Natura 2000 1 2. Rezerwaty 0 3. Parki krajobrazowe 1 4. Obszary chronionego krajobrazu 2 5. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 0 6. Użytki ekologiczne 0 Lasy 7. Lesisto ść gminy ok. 38 % Gleby 8. Grunty zdewastowane i zdegradowane b.d. 9. Ekologiczne gospodarstwa rolne b.d. posiadaj ące certyfikat Jako ść wód podziemnych i powierzchniowych 10. Jako ść wód podziemnych IV klasa (oznaczana na terenie s ąsiedniej gminy) 11. Jako ść wód powierzchniowych IV klasa (oznaczana na terenie s ąsiedniej gminy) 12. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach komunalnych odprowadzane do odbiorników w kg/rok Ścieki ze skanalizowanych miejscowo ści 13. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach odprowadzane s ą do oczyszczalni ścieków przemysłowych odprowadzane do znajduj ącej si ę na terenie sąsiedniej gminy odbiorników 14. Ścieki przemysłowe i komunalne 74 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

Dane wyj ściowe Lp. Wska źniki 200 7 oczyszczane 15. Ludno ść w gminie korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej 22,4 % 16. Ludno ść obsługuj ąca przez oczyszczalnie ścieków (w % ludno ści 20,5 % ogółem) Ochrona powietrza atmosferycznego 17. Liczba stref, w których poziom substancji jest wy ższy od warto ści dopuszczalnej, powi ększonej o 1 strefa margines tolerancji (wymagane jest sporz ądzenie programów ochrony powietrza) 18. Liczba stref, w których poziom pyłu zawieszonego PM10 jest wy ższy od warto ści dopuszczalnej, lecz nie brak przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji 19 Liczba stref, w których poziom pyłu zawieszonego NO2 jest wy ższy od warto ści dopuszczalnej, lecz nie brak przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji 20. Liczba stref, w których poziom pyłu zawieszonego benzenu C 6H6 jest wy ższy od warto ści dopuszczalnej, lecz brak nie przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji Energia odnawialna 21. Udział energii odnawialnej w całkowitym b.d. zu życiu energii pierwotnej - ogółem 22. Udział energii wodnej b.d.

Dla prawidłowej realizacji monitoringu wykonalno ści celów, priorytetów i zada ń programu ochrony środowiska Gminy Izbicko niezb ędna jest okresowa wymiana informacji pomi ędzy Starostwem Powiatowym a Urz ędem Gminy, dotycz ąca stanu komponentów środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń (w tym w szczególno ści zada ń gmin). Przewiduje si ę wymian ę ww. informacji w sposób zorganizowany – w ustalonej formie pisemnej lub elektronicznej (sprawozdawczo ść okresowa).

75 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

13. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Nadzór nad realizacj ą programu w praktyce oznacza okre ślenie zasad zarz ądzania nim wraz z ustaleniem mechanizmu monitorowania jego realizacji. Program Ochrony Środowiska Gminy jest dokumentem o charakterze strategicznym. Stanowi instrument wspomagaj ący realizacj ę prawa miejscowego (gminy, powiatu) pozostaj ąc w ścisłym zwi ązku z planami zagospodarowania przestrzennego gmin, decyzjami o warunkach zabudowy i zagospodarowania oraz decyzjami zwi ązanymi z realizacj ą przedsi ęwzi ęć w zakresie gospodarki wodno – ściekowej, gospodarki odpadami, rozwojem terenów zielonych i innych. Kierownictwo posiada kompetencje pozwalaj ące mu realizowa ć zawarte w programie cele i zadania. Aby jednak ta realizacja przebiegała spójnie z polityk ą regionaln ą konieczne jest przygotowanie struktur administracyjnych do ścisłej współpracy z organami dysponuj ącymi znacznie szerszymi uprawnieniami wynikaj ącymi z ich kompetencji.

Organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa sporz ądza gminny program ochrony środowiska, który podlega zaopiniowaniu poprzez organ wykonawczy powiatu. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji programu mo żna wyodr ębni ć cztery grupy podmiotów uczestnicz ących w nim. S ą to: - podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, - podmioty realizuj ące zadania programu, w tym instytucje finansuj ące, - podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczno ść gminy jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Główna odpowiedzialno ść za realizacj ę programu spoczywa na Wójcie, który składa Radzie Gminy Izbicko raporty z wykonania programu. W praktyce Wójt mo że wyznaczy ć koordynatora wdra żania programu. Zadaniem koordynatora jest ścisła współpraca z Wójtem i Rad ą Gminy oraz przedstawianie im okresowych sprawozda ń z realizacji programu. Rada Gminy współdziała z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz z samorz ądami gminnymi. Natomiast w dyspozycji Zarz ądu Województwa znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu (poprzez WFO ŚiGW). Ponadto Rada Gminy współdziała z instytucjami administracji rz ądowej, w dyspozycji których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (WIO Ś), prowadz ą monitoring wód (RZGW). Władze gminy mog ą by ć wspierane przez Zespół Konsultacyjny, który mo że by ć powołany spo śród przedstawicieli lokalnych społeczno ści samorz ądowych zaanga żowanych ju ż w proces tworzenia projektu programu poprzez udział w sesjach warsztatowych i spotkaniach roboczych. Zadaniem Zespołu Konsultacyjnego mogłoby być nadzorowanie procesu wdra żania programu oraz uzgadnianie współpracy w realizacji poszczególnych zada ń. Spotkania Zespołu Konsultacyjnego powinny odbywa ć si ę co najmniej dwa razy w roku. W niektórych pracach Zespołu Realizacji Programu powinny tak że uczestniczy ć podmioty gospodarcze realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi w programie.

76 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

Rysunek 8. Schemat zarz ądzania Programem ochrony środowiska.

Rada Gminy

Rada Gminy Marszałek, Zarz ąd Wójt Województwa Koordynator programu

Instytucje kontroluj ące Zespół Realizacji Programu

Instytucje finansuj ące Jednostki realizuj ące przedsi ęwzi ęcia

Odbiór społeczny programu

Tabela 17. Najwa żniejsze działania w ramach zarz ądzania środowiskiem. Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2007 - Instytucje 2010 uczestnicz ące 1. Wdra żanie programu Raporty o wykonaniu programu (2x, Rada Miejska, ochrony środowiska 2009 i 2011) Inne jednostki wdra żaj ące Program Wspieranie finansowe samorz ądów, WFO ŚiGW, zakładów, instytucji, organizacji Fundusze celowe, wdra żaj ących program Fundusze UE 2. Edukacja ekologiczna, Rozwój ró żnorodnych form edukacji Rada Miejska, Komunikacja ze ekologicznej w oparciu o instytucje Zarz ąd społecze ństwem, zajmuj ące si ę tym zagadnieniem - województwa System informacji o Realizacja zapisów ustawy dot. WIO Ś, środowisku dost ępu Organizacje do informacji o środowisku i jego pozarz ądowe ochronie Wi ększe wykorzystanie mediów (prasa, telewizja, internet) w celach informowania społecze ństwa o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu ochrony środowiska, w tym realizacji programów 3. Systemy zarz ądzania Wspieranie i promowanie zakładów / Rada Miejska, środowiskiem instytucji wdra żaj ących system Wojewoda zarz ądzania środowiskiem Fundusze celowe 4. Monitoring stanu Zgodnie z wymaganiami ustawowymi WIO Ś, WSSE, środowiska Informacje o stanie środowiska w RZGW, Marszałek, powiecie Rada Miejska

77 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

14. ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu wdra żania wymaga ń ochrony środowiska Unii Europejskiej jest zadaniem trudnym i kosztownym. Trudno ści wynika ć b ędą nie tylko z problemów technicznych i organizacyjnych, ale tak że ograniczonej płynno ści finansowej polskich przedsi ębiorstw, co utrudnia ć b ędzie pozyskiwanie środków finansowych na niezb ędne inwestycje. Znaczna cz ęść kosztów dostosowania obci ąż y samorz ądy, reszta b ędzie musiała by ć poniesiona przez podmioty gospodarcze. Źródła finansowania programu b ędą zró żnicowane, w zale żno ści od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim mo żliwo ści stosowania instrumentów finansowo – ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Dost ępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska mo żna podzieli ć na: - krajowe – pochodz ące z bud żetu pa ństwa, bud żetu gminy, pozabud żetowych instytucji publicznych, udzielane w formie dotacji, grantów i subwencji, - pomocy zagranicznej – Fundusz Spójno ści, fundusze strukturalne, fundacje itp. Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, że wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne, natomiast udział środków bud żetu jest mały. Wiele samorządów chce skorzysta ć w okresie promowania 2007 – 2013 ze środków dost ępnych w PO Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójno ści i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego). Nie mo żna obecnie okre śli ć ile z tych projektów uzyska dofinansowanie, gdy ż procedura przydzielania środków b ędzie trwało równie ż w 2008 r.

Tabela 18. Środki dost ępne na ochron ę środowiska w ramach RPO na lata 2007 –2013. Lp. Priorytetowy obszar tematyczny Środki Kod Opis w mln Euro Oś I – Rozwój i innowa cje w M ŚP 1. 06 Wsparcie na rzecz M ŚP w zakresie promocji 9,7* produktów i procesów przyjaznych dla środowiska (wdro żenie efektywnych systemów zarz ądzania środowiskiem, wdro żenie i stosowanie/ u żytkowanie technologii do działalno ści produkcyjnej przedsi ębiorstw)

Oś III – Funkcje miejskie i metropolitarne 2. 16 Budowa linii kolejowych 46,0 3. 18 Tabor kolejowy 5,3 4. 25 Transport miejski 13,2 5. 28 Inteligentne systemy transportu (płynne sterowanie 29,2 ruchem ulicznym) Oś IV – Funkcje miejskie i metro politarne 6. 16 Budowa linii kolejowych Nakłady w pozycji nr. 2 7. 26 Transport multimodalny (rozwi ązania słu żą ce 48,9 * transportowi zbiorowemu)

Oś V – Środowisko i energetyka przyjazna środowisku 8. 39 Energia odnawialna: wiatrowa 3,1 9. 40 Energia odnawialna: słoneczna 3,1 10. 41 Energia odnawialna: biomasa 3,1 11. 42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna 3,1 i pozostałe 12. 43 Efektywno ść energetyczna, produkcja skojarzona 25,7 (Kogeneracja), zarz ądzanie energi ą 13. 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i 24,7 78 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

Lp. Priorytetowy obszar tematyczny Środki Kod Opis w mln Euro Oś I – Rozwój i innowa cje w M ŚP przemysłowymi 14. 53 Zapobieganie zagro żeniom (w tym opracowanie i 15,6 wdra żanie planów i instrumentów zapobiegania i zarz ądzania zagro żeniami naturalnymi i technologicznymi) 15. 54 Inne działania na rzecz ochrony środowiska i 3,1 zapobiegania zagro żeniom Oś VI – Turystyka i dziedzictwo kulturowe 16. 55 Promowanie walorów przyrodniczych (edukacja, 11,5 * bezpieczny dost ęp) 17. 56 Ochrona i waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego 2,2 Oś VII – Ochrona zdrowia i system rolnic twa 18. 53 Zapobieganie zagro żeniom (w tym opracowanie i Środki uj ęto w wdra żanie planów i instrumentów zapobiegania i pozycji nr. 14 zarz ądzania zagro żeniami naturalnymi i technologicznymi) 19. 76 Infrastruktura ochrony zdrowia 34,3 Oś VIII – Lokalna infrastruktura podstawowa 20. 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i Nakłady w pozycji nr. przemysłowymi 13 21. 45 Gospodarka i zaopatrzenie w wod ę pitn ą 5,0 22. 46 Oczyszczanie ścieków 47,7 23. 55 Promowanie walorów przyrodniczych Nakłady w pozycji nr. 16 24. 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji 64,6* obszarów miejskich i wiejskich Oś IX – Lokalna infrastruktura społeczna i inicjatywy obywatelskie 25. 43 Efektywno ść energetyczna, produkcja skojarzona Nakłady w pozycji nr. (Kogeneracja), zarz ądzanie energi ą 12 26. 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji Nakłady w pozycji nr. obszarów miejskich i wiejskich 24 27. 76 Infrastruktura ochrony zdrowia Nakłady w pozycji nr. 19 SUMA 399,1 ** * środki finansowe tylko w cz ęś ci przeznaczone na ochron ę środowiska ** ł ącznie ze środkami tylko cz ęś ciowo przeznaczonymi na ochron ę środowiska

Środki finansowe dost ępne na ochron ę środowiska s ą równie ż, w utworzonym na mocy Rozporz ądzenia Rady (WE) 1290/2005, Europejskim Funduszu Rolnym – Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zdaniem EFRROW, jest promocja zrównowa żonego rozwoju obszarów wiejskich we Wspólnocie. Zgodnie z przepisami ka żdy kraj członkowski obowi ązany jest opracowa ć Krajowy Plan Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan Strategiczny obejmuje lata 2007 – 2013. Ł ączna kwota środków na PROW 2007 – 2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego ponad 13,2 mld euro b ędzie pochodzi ć z bud żetu UE (EFRROW), a około 4 mld stanowi ć b ędą krajowe środki publiczne. W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa Województwa Opolskiego na lata 2005 – 2013 przewidziano dwa priorytety wpisuj ące si ę w zało żenia niniejszego Programu: Priorytet 1: Poprawa (ilo ściowa i jako ściowa) infrastruktury produkcyjnej, technicznej i społecznej dla wzmocnienia konkurencyjno ści obszarów wiejskich; W ramach drugiego priorytetu planowane jest działanie Budowa i modernizacja systemu infrastruktury przeciwpowodziowej, urz ądze ń melioracyjnych i małej retencji wodnej z zaplanowanymi środkami na lata 2007 – 2013 wynosz ącymi 83,7 mln EU (wg. kursu 4,00).

79 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

Priorytet 2: Poprawa konkurencyjno ści oraz wspieranie trwałego i zrównowa żonego rozwoju rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno – spo żywczego. W ramach 2 priorytetu w zapisy niniejszego Programu wpisuje si ę zadanie: 3.3. Wsparcie działa ń w gospodarstwach rolnych, słu żą cych zachowaniu walorów przyrodniczo – krajobrazowych obszarów wiejskich – kwota dofinansowania z EFRROW na lata 2007 – 2013 – 200,0 mln EU (wg. Kursu 4,00). Zakładana całkowita kwota do wykorzystania z EFRROW na lata 2007 – 2013 to blisko 710,45 mln Euro.

Tabela 19. Środki finansowe przeznaczone na ochron ę środowiska w latach 2007–2013 (w mln EU). Lp. Dokumenty EFRR EFRROW FS Razem 1. Regionalny Program 399,10 - - 399,10* Operacyjny Województwa Opolskiego 2. Projekt PO Infrastruktura i -# - 1328,30+ 1328,30 Środowisko – projekty z terenu Województwa Opolskiego 3. Program Rozwoju Obszarów 710,45 - 710,45 Wiejskich RAZEM bez przerwy 399,10 710,45 1328,30+ 2437,85 5. Rezerwa z PO Infrastruktura i - - 143,70+ 143,70 Środowisko – projekty z terenu Województwa Opolskiego RAZEM z rezerw ą 399,10 710,45 1472,00+ 2581,55 *ł ącznie ze środkami tylko w cz ęś ci przeznaczonymi na ochron ę środowiska #z funduszu tego mog ą np. skorzysta ć du że przedsi ębiorstwa i samorz ądy, na dzie ń dzisiejszy nie jest mo żliwe oszacowanie kwoty +wielko ść środków wg. Projektów zapisanych w indykatywnym wykazie projektów kluczowych i du żych do POIi Ś oraz przesłanych do MRR w ramach konsultacji społecznych (aktualne na dzie ń 29.08.2007).

80 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY IZBICKO NA LATA 2008-2011 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2012-2015

15. LITERATURA

1. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014”. – Warszawa grudzie ń 2006 r. 2. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-10 z perspektyw ą do 2014 roku 3. Biuletyn Statystyczny Województwa Opolskiego, WUS, Opole 2005 4. Raport o stanie środowiska w województwie opolskim w 2004, 2005, 2006, 2007 roku - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu 5. Biernat S. Krysowska M. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000 6. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma bran żowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie warto ści pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 7. Klima St. (1999): Zarz ądzanie ochron ą środowiska w Unii Europejskiej. Wy ższa Szkoła Zarz ądzania i Bankowo ści. Kraków. Kraków, grudzie ń 2000; AGH Wydział Górniczy w Krakowie. 8. Bednarek R., Prusunkiewicz Z. Geografia gleb, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1997 9. Bernaciak A., Gaczek W., Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Pozna ń 2002. 10. Błaszyk T., Górski J., Odpady a problemy zagro żenia i ochrony wód podziemnych, Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 1996. 11. Kardasz, Kamińska, 1987 – Norma bran żowa. Agrotechnika. Analiza chemiczno-rolnicza gleby. Oznaczanie warto ści pH. Wyd. Normalizacyjne “Alfa”. 12. Centralna baza danych geologicznych - http://baza.pgi.waw.pl/ 13. http://natura2000.mos.gov.pl/ 14. http://baza.pgi.gov.pl 15. http://energetyka.w.polsce.org 16. http://www.oze.rankking.pl 17. http://www.opole.pios.gov.pl 18. Strategia Rozwoju Infrastruktury Transportowej w Województwie Opolskim w latach 2008- 2013. 19. Urz ąd Regulacji Energetyki, baza koncesji 2007r. 20. www.wrotaopolszczyzny.pl 21. Strategia Gminy Izbicko 2008 22. Program Ochrony Środowiska gminy Izbicko 2004 23. Program Ochrony Środowiska Powiat Strzelce Opolskie 24. Kraina św. Anny – Lokalna strategia rozwoju 2006. 25. Energoprojekt Katowice – Studium rozwoju energetyko woj. opolskiego.

81