Warsaw Crane Survey

Lato 2020 Brochure / report title goes here | Section title goes here

Spis treści

Wstęp 3 Czym jest badanie Crane Survey 4 Rynek Biurowy Warszawy 5 Kluczowe dane 6 Dzielnice Warszawy 11 Główne dzielnice biurowe 12 Pozostale dzielnice 24 Biurowce zmieniają Warszawę 32 Historia warszawskiego rynku biurowego 36 Panorama Warszawy 38 Metodologia 39 Kontakty 40

02 Crane Survey| Lato 2020

Wstęp

Witamy w pierwszej edycji Deloitte Warsaw Crane Survey.

Po trzech dekadach rozwoju, warszawski rynek biurowy osiąga dojrzałość, nie tracąc swojej witalności. Przeprowadziliśmy analizę istniejącego i przyszłego zasobu biurowego Warszawy, względem dzielnic administracyjnych miasta.

Badanie Crane Survey analizuje zarówno bieżące zasoby warszawskiego rynku biurowego, jak i inwestycje realizowane i planowane, które uzyskały pozwolenia na budowę. Dzięki współpracy z Miastem st. Warszawa przeanalizowaliśmy pozwolenia na budowę, wydane w ciągu ostatnich 10 lat, co daje nam pełny przegląd trendów wpływających na działania deweloperskie.

Jednym z najciekawszych ustaleń raportu jest malejąca liczba wydawanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych. Czy to znak zbliżającego się spowolnienia na rynku biurowym stolicy? Odpowiedzi będziemy szukać w kolejnych wydaniach publikacji.

Warto zaznaczyć, że pandemia COVID-19 wydłużyła procedury administracyjne, lecz nie wpłynęła na liczbę rozpoczętych projektów oraz prac konstrukcyjnych na projektach biurowych w Warszawie.

Mamy nadzieję, że raport posłuży za wartościowe narzędzie do zrozumienia warszawskiego rynku biurowego.

03 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Czym jest badanie Crane Survey

Witamy w pierwszej edycji raportu Deloitte Warsaw Office Crane Survey (lato 2020) - barometrze biznesu i aktywności, w którym dokonujemy przeglądu aktualnych zasobów biurowych w Warszawie i analizujemy przyszłą podaż.

Co? Gdzie? Jak? Badanie Crane Survey analizuje Raport obejmuje wszystkie dzielnice Aby monitorować trwające prace, dynamikę rozwoju rynku biurowego w granicach administracyjnych przeprowadziliśmy badania w Warszawie. Warszawy. w terenie, weryfikując nasze obserwacje z danymi z Wydziału W tym celu przeanalizowaliśmy Architektury i Planowania wydane w ciągu ostatniej Przestrzennego Urzędu Miasta dekady pozwolenia na budowę Kiedy? Stołecznego Warszawy. nowoczesnych budynków biurowych Badanie obejmuje ostatnie 10 lat o powierzchni powyżej 2 500 mkw. (2010-2019).

Dla Kogo? Wszystkich uczestników rynku nieruchomości w Warszawie w tym Deweloperów, Funduszy, Doradców, Inwestorów, Instytucji Finansowych Białołęka i Administracyjnych.

Bielany Targówek

Żoliborz Północ

Praga Wesoła Południe

Ochota Ursus Mokotów

Włochy

Wilanów

Ursynów

Główne dzielnice biurowe Pozostałe dzielnice

04 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Rynek Biurowy Warszawy

W ciągu ostatnich trzech dekad całkowite Osobno prezentujemy dzielnice z wysokim biurowych jest Wola, która ze względu zasoby biurowe w Warszawie osiągnęły udziałem nowoczesnych powierzchni na planowane i realizowane projekty, wolumen 5,5 mln mkw. powierzchni najmu. biurowych (ponad 500 000 mkw.) w najbliższych latach ma się stać wiodącą tj. Śródmieście, Mokotów, Wolę, Ochotę stołeczną lokalizacją biurową. Na potrzeby naszego raportu i Włochy. Wszystkie te kluczowe dzielnice przeanalizowaliśmy zasoby biurowe w biznesowe Warszawy położone są na Pozostałe warszawskie dzielnice nie oferują poszczególnych dzielnicach według podziału zachodnim brzegu Wisły. więcej niż 200 000 mkw. Spośród nich administracyjnego Warszawy (MSI). Takie największe zasoby nowoczesnej powierzchni podejście pozwala na pogłębioną obserwację Największe zasoby biurowe znajdują się biurowej znajdują się na Ursynowie - ok. i analizę zachodzących zmian. na Mokotowie. Śródmieście zajmuje drugie 180 tys. mkw., oraz Pradze Południe - ponad miejsce, a trzecia pod względem zasobów 120 tys. mkw.

Mokotów na czele 400 000 mkw. 175 000 mkw. Dzielnica oferuje obecnie zasoby powierzchni 360 000 mkw. powierzchni biurowiej największy zasób biurowej planowane do modernizacje oddanej do użytku powierzchni biurowej: oddania w 2020 roku i rewitalizacje w 2019 roku 1 510 000 mkw. (rekordowy rok)

Zasoby powierzchni biurowej - główne dzielnice biznesowe

2 000 000

1 500 000

1 000 000

GLA (mkw.) 500 000

0 Wola Mokotów Śródmieście Włochy

planowana w budowie istniejąca

Zasoby powierzchni biurowej - pozostałe dzielnice 250 000

200 000

150 000

GLA (mkw.) 100 000

50 000

0 UrsynówPraga Praga Żoliborz WilanówWawer BemowoBiałołęka Targówek Ursus Południe Północ planowana w budowie istniejąca

05 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Kluczowe dane

2019

W 2019 roku wydano zaledwie 17 pozwoleń na budowę na projekty biurowo - usługowe, spośród 5 z 7 pozwoleń na budowę dla nowoczesnych nich 7 dotyczyło budynków biurowych projektów biurowych wydanych w 2019 r z przeznaczeniem na wynajem. Pozostałe 10 dotyczyło Woli. to projekty na cele własne inwestorów.

39 25 trwających procesów inwestycyjnych na koniec 2019 projektów w budowie, o łącznej powierzchni roku (z uzyskanym pozwoleniem na budowę) o łącznej 700 000 mkw. powierzchni ponad 930 000 mkw.

2010-2019

Warszawski Top Biurowy (2010 – 2019)

Ponad 2,3 mln mkw. 14 • Wola – dzielnica o największej powierzchni biurowej, na którą pozwoleń na budowę, wydanych powierzchni uzyskanych pozwoleń na wydano pozwolenia na budowę przed 2016 r., które wciąż oczekują budowę (1 065 000 mkw.) w ostatniej dekadzie. na rozpoczęcie realizacji. • Ghelamco – deweloper z największą liczbą uzyskanych pozwoleń na budowę pod względem powierzchni (370 tys. mkw.) 10 3 lata oraz liczby projektów (11) projektów biurowych z uzyskanym średni czas trwania procesu • Tower – Najwyższy budynek pozwoleniem na budowę, których inwestycyjnego (okres od uzyskania w budowie (310 m) realizacji zaniechano i zmieniono pozwolenia na budowę do oddania • Rok 2014 – rok uzyskania największej na inną funkcję projektu do użytku). liczby oraz powierzchni pozwoleń na (głównie funkcję mieszkaniową) budowę (595 tys. mkw.)

Największe transakcje na stołecznym rynku nieruchomości biurowych Transakcje biurowe w latach 2010-2019 według dzielnic Rok Projekt Wartość transakcji (mln EUR) 1%1% 2% 2019 A €386m 2% Śródmieście 2014 Rondo I €300m 6% Wola 2019 €275m 9% Mokotów 2016 €273m 36% Ochota 2006 Rondo I €265m Włochy 2019 Eurocentrum Office Complex €255m PragaPółnoc 20% 2005 Rondo I €240m Ursynów 2006 Mokotów Business Park €225m Żoliborz 23% 2012 Warsaw Financial Center €210m Wilanów Gdański Business Center 2018 €200m (budynki C oraz D)

06 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych

700000 50 600000 40 500000 400000 30

300000 20 GLA (mkw.) 200000 10 100000 Liczba pozwoleń na budowę 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę Liczba budynków z uzyskanym pozwoleniem na budowę

Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę oraz zasoby oddane do użytku

700000 600000 500000 400000 300000 GLA (mkw.) 200000 100000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę Zasoby oddane do użytku

Szczyt uzyskanych pozwoleń na West Station, Proximo, Wołoska 24 oraz W 2018 roku była ona wyższa niż w latach budowę w roku 2014 Atrium 2. poprzednich. Oznacza to, że deweloperzy Najwięcej pozwoleń na budowę dla na rynku warszawskim planują realizację nowoczesnych biurowców wydano w 2014 Wciąż jednak w 2020 roku możemy coraz większych oraz wyższych projektów. roku (39), co odpowiadało planowanym ok. obserwować trwające realizacje, rozpoczęte Wśród nich są m.in. Skysawa, Forest czy też 600 000 mkw. powierzchni najmu. Najwięcej w 2014 roku. Są to m.in.: The Warsaw Hub, budynki biurowe w ramach kompleksów pozwoleń na budowę wydano dla Woli Fabryka Norblina, Chmielna 89, czy Mennica Lixa i Browary Warszawskie. (45), która była przed Mokotowem (36) i Legacy. Śródmieściem (22). Dane z roku 2019 wskazują na Spadająca liczba wydawanych najmniejszą liczbę wydanych pozwoleń Kumulacja wydanych pozwoleń na budowę pozwoleń na budowę budynków na budowę od 2011 roku. Wśród siedmiu wpłynęła na późniejszy rekordowy poziom biurowych uzyskanych pozwoleń, znajdują się m.in. zasobów biurowych oddanych do użytku Od 2014 roku zauważalny jest trend projekty przy alei Prymasa Tysiąclecia (PHN), w 2016 roku. Wówczas oddano do użytku zmniejszania się liczby wydawanych EQ2 (Waryński), Towarowa 30 (Nu Semi) czy 1/4 powierzchni uzyskanych pozwoleń na pozwoleń na budowę dla nowoczesnych kolejny etap kompleksu Lixa (Yareal). budowę w 2014 roku. Dotyczy to pierwszego budynków biurowych. Nie oznacza to jednak etapu projektu , projektów zmniejszenia planowanej powierzchni. 07 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Uzyskana powierzchnia pozwoleń na budowę według dzielnic dla lat 2010-2019

Białołęka 9 000 mkw.

Bielany 6 000 mkw. Targówek

Żoliborz 13 000 mkw. Praga Rembertów Bemowo Północ 8 000 mkw. 43 000 Śródmieście mkw. 286 000 mkw. Praga Wesoła Wola Południe 1 065 000 mkw.

Ochota 174 000 mkw. Wawer Ursus Mokotów 23 000 mkw. 1 300 mkw. 538 000 mkw. Włochy 172 000 mkw.

Wilanów 46 000 mkw. Ursynów 28 000 mkw.

Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów Wola rośnie w siłę biurowych według inwestorów Wola to dzielnica o największej powierzchni uzyskanych pozwoleń na budowę w 17% Ghelamco ostatniej dekadzie. Dzięki temu ta część HB Reavis miasta staje się niekwestionowanym Skanska liderem pod względem oddawanych do 12% użytku zasobów (w tym w 2019 roku) oraz Echo Investment 50% powierzchni w budowie (530 tys. mkw.) PHN w 2020. 9% Karimpol 5% other 3%4%

Transformacja budynków biurowych Top 6 Udało nam się zidentyfikować co najmniej Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę w ostatniej dekadzie 10 projektów w ostatniej dekadzie, których GLA (mkw.) liczba realizacji zaniechano i zdecydowano się Ghelamco 402 000 12 zrealizować obiekty o innej funkcji, głównie HB Reavis 290 000 7 mieszkaniowej. Przykładami są West Point (Włochy), Cube, Infinicity i Amber Skanska 211 000 11 (Mokotów). Echo Investment 135 000 7 PHN 91 000 3 Karimpol 70 000 2

08 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Trwające procesy inwestycyjne nowoczesnych obiektów biurowych

1500 000 120

100

1000 000 80

60

GLA (mkw.) 500000 40 Liczba budynków 20

0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia najmu Liczba budynków

Budujemy mniej, ale na większa skalę zasoby projektów z wydanymi pozwoleniami powierzchnia najmu trwających procesów Z naszych analiz wynika, że bieżący​​ na budowę wynoszą ponad 930 000 mkw. inwestycyjnych pozostawała na podobnym wolumen inwestycji (inwestycje z uzyskanym poziomie przez ostatnią dekadę, to liczba pozwoleniem na budowę włączając budynki Największą aktywność (z punktu widzenia inwestycji zdecydowanie spada od 2016 planowane oraz będące już w fazie realizacji) liczby projektów i wolumenu powierzchni) roku przy jednak stablinie utrzymującym się jest w ostatniej dekadzie stabilny (rocznie zaobserwowano w 2014 i 2015 roku. wolumenie. Co oznacza, że budujemy mniej od 0,93 mln do 1,31 mln mkw.), ale biurowców, ale za to wyższych i o większej z tendencją spadkową. Bieżące łączne Warto wspomnieć, że choć planowana powierzchni najmu.

Średni okres między uzyskaniem pozwoleniana budowę a oddaniem projektu do użytku

5

4

3

2 Okres (lata)

1

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Krótszy okres realizacji inwestycyji Okres ten z roku na rok jest krótszy i w 2014 W przypadku projektów, które są obecnie W ostatniej dekadzie okres od uzyskania roku wynosił około 4 lat, a w 2018 roku już w realizacji uwzględniono planowe oddanie pozwolenia na budowę do oddania projektu 2 lata. W ubiegłym roku zaobserwowaliśmy budynku do użytku. do użytku wynosił średnio od dwóch nieznaczne wydłużenie procesu do czterech lat. inwestycyjnego.

09 Brochure / report title goes here | Section title goes here

10 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

11 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Śródmieście

Istniejące zasoby biurowe: 1 250 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 113 000 mkw. Powierzchnia planowana: 41 000 mkw. SŁONIMSKIEGO

NOWE MIASTO 6 500 mkw.

MURANÓW M2 168 000 mkw. STARE MIASTO MOST ALEJA JANA PAWŁA II 16 200 mkw. Według GUS na koniec 2018 roku ŚLĄSKO-DĄBROWSKI w Śródmieściu pracowało ponad WISŁA 235 tys. osób (24,7%). To najwyższy odsetek spośród wszystkich stołecznych dzielnic. ŚRÓDMIEŚCIE POWIŚLE 37 500 mkw. SOLIDARNOŚCI PÓŁNOCNE 595 400 mkw. Najbardziej rozwinięta część 100 000 mkw. MOST biurowa dzielnicy znajduje się (w bud.) OWSKIEGO PONIAT po jej zachodniej stronie, wzdłuż pierwszej linii metra. SOLEC

MARSZAŁKOWSKA 38 600 mkw. Dzięki niedawnym inwestycjom zwiększyły się zasoby biurowe

ALEJE JEROZOLIMSKIE Powiśla i Solca - łącznie oferując ŚRÓDMIEŚCIE blisko 75 000 mkw. powierzchni POŁUDNIOWE najmu. Wśród tej powierzchni 399 500 mkw.

TRASA ŁAZIENKOWSKA wyróżnić możemy oddany niedawno projekt rewitalizacji UJAZDÓW zabudowań Elektrociepłowni Powiśle.

Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy.

Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicy Śródmieście 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 Powierzchnia najmu (mkw.) 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

12 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Śródmieście

Liczba mieszkańców: 115 400

Miejsca pracy: 235 100

Powierzchnia: 15,6 km2

Zarejestrowane podmioty gospodarcze: 69 336

Udział modernizacji i rewitalizacji w oddanej powierzchni biurowej dzielnicy Śródmieście

14%

Dzielnicę, jako historyczne centrum miasta, Od 1989 r. nastąpił szybki przyrost nowych charakteryzuje znaczący udział projektów zasobów powierzchni biurowej. Pierwszym rewitalizacyjnych. Przykładem moga być śródmiejskim wieżowcem po transformacji projekty: Plac Małachowskiego, Jasna 26, gospodarczej był 165-metrowy Warsaw Ufficio Primo, a także oddane w ostatnich Financial Center. Rekordowy poziom zasobu 86% latach projekty Cedet, Europejski czy EC biurowego w dzielnicy (ponad 110 000 mkw. Powiśle. GLA) oddano do użytku w 2000 roku. Rewitalizacje i modernizacje Nowe zasoby Historia zasobów biurowych Dwa budynki, zlokalizowane w dzielnicy, Jednym z pierwszych monofunkcyjnych zdobyły Nagrodę Architektoniczną Warszawy projektów biurowych był - oddany do w kategorii najlepszy budynek komercyjny: użytku w 1975 roku - budynek Intraco I na projekt Hala Koszyki (2016) oraz Szucha Muranowie, który przez trzy lata posiadał Premium Offices (2017). status najwyższego biurowca w Warszawie i drugiego co do wielkości budynku po Większość aktualnie budowanych zasobów Liczba projektów w budowie Pałacu Kultury i Nauki budynku. zlokalizowana jest w północnej i zachodniej oraz trwających rewitalizacji części dzielnicy. Wyróżnić można Widok Po trzech latach oddano do użytku obiekt Towers (2020), Central Point (2021) i Skysawa Największa – 23 (2013 - 2014) Intraco II (obecnie Ch8), jako część projektu (2022). urbanistycznego "Ściana Zachodnia", Obecnie – 3 zaplanowanego w otoczeniu Dworca Zgodnie z danymi warszawskiego magistratu, Najniższa – 3 (2019) Centralnego. Jego częścią jest również LIM w 2019 roku w dzielnicy nie wydano żadnego Tower (znany jako budynek hotelu Marriott). nowego pozwolenia na budowę dla inwestycji o funkcji biurowej.

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w dzielnicy Śródmieście

u 80 000 6 60 000 4 40 000

(mkw.) 2 20 000

0 0 Liczba budynków Powierzchnia najm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia Liczba budynków

13 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Wola

Istniejące zasoby biurowe: 1 028 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 544 000 mkw. Powierzchnia planowana: 144 000 mkw. POWĄZKI 3 500 mkw. 71 000 mkw. (w bud.) JANA PAWŁA II

KOŁO 16 000 mkw. NOWOLIPKI Wola to dzielnica przyłączona do 48 000 mkw. Warszawy w 1916 roku. Znaczna część przedwojennej zabudowy GÓRCZEWSKA PRYMASA TYSIĄCLECIA MŁYNÓW 21 000 mkw. dzielnicy mieszkalno-przemysłowej została zniszczona w czasie ULRYCHÓW II wojny światowej, zwłaszcza na

5 000 mkw. DASZYNSKI ROUNDABOUTMIRÓW terenie getta warszawskiego. 610 000 mkw. Jedynie niewielka część WOLSKA CZYSTE 305TOWAROWA 000 (w bud.) struktury urbanistycznej została KASPRZAKA 315 000 mkw. 168 000 mkw. (w bud.) odbudowana po 1945 roku. Na Woli zlokalizowano wówczas wiele ODOLANY obiektów przemysłowych. POŁCZYŃSKA 11 000 mkw. ALEJE JEROZOLIMSKIE W ostatnich latach dzielnica stała się atrakcyjną lokalizacją dla deweloperów. Zadecydowały o tym m.in. bliskość do centrum miasta oraz rozwinięta infrastruktura komunikacyjna (w tym II linia metra). Liczba niezabudowanych działek i udział terenów poprzemysłowych Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy. stwarzają wiele możliwości inwestycyjnych. Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicy Wola

400 000

300 000

200 000

100 000 Powierzchnia najmu (mkw.) 0 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

14 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Wola

Liczba mieszkańców: 140 320

Miejsca pracy: 96 300

Powierzchnia: 19,3 km2

Zarejestrowane podmioty gospodarcze: 41 003

Rondo Daszyńskiego to główna lokalizacja aktywności deweloperów biurowych / fot. Skanska

Historia zasobów biurowych W najbliższych latach Wola stanie się Pierwszymi obiektami biurowymi na Woli dzielnicą z największymi zasobami w nowej rzeczywistości gospodarczej biurowymi Warszawy. Działalność lat 90-tych były Kolmex (1992) i Pekao deweloperska koncentruje się głównie Tower (1993) przy ul. Grzybowskiej. w rejonie Ronda Daszyńskiego, gdzie Wśród inwestycji oddanych w tej dekadzie powstaje The Warsaw Unit, zespół wymienić można między innymi Atrium Generation Park, The Warsaw Hub International (1995), Atrium Tower (1997), i Skyliner. Dodatkowo, w północnej części Atrium Plaza (1998), (1997) przy ulicy dzielnicy powstaje projekt Forest o Jana Pawła II oraz planowanej powierzchni biurowej najmu (1999), który w dniu otwarcia był drugim co 71 000 mkw. do wysokości budynkiem w Warszawie.

Atrakcyjność Woli w ostatnich latach znacznie wzrosła. Do kluczowych czynników należy otwarcie w 2015 r. centralnego odcinka drugiej linii metra, który uzupełnia już rozwiniętą infrastrukturę kolejową i tramwajową dzielnicy. Kolejne trzy stacje na terenie dzielnicy zostały otwarte 4 kwietnia 2020 r.

Kompleks The Warsaw Hub posiada bezpośrednie połączenie z otwartą w 2015 roku stacją metra Rondo Daszyńskiego / fot. Ghelamco 15 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Najwyższy wieżowiec Unii Europejskiej Kompleks Varso powstaje we wschodniej części dzielnicy, tuż obok Dworca Centralnego. Projekt autorstwa Foster + Partners składa się z Varso Tower oraz budynków Varso I i Varso II. Inwestycja HB Reavis zaoferuje łącznie ponad 120 000 mkw. powierzchni biurowej najmu.

310-metrowa wieża Varso Tower będzie najwyższym budynkiem w Unii Europejskiej.

Liczba projektów w budowie oraz trwających rewitalizacji

Największa – 24 (rok 2018) Obecnie – 21 Najniższa – 9 (rok 2013)

Varso Tower będzie najwyższym budynkiem biurowym Unii Europejskiej / źródło zdjęcia: HB Reavis

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w dzielnicy Wola 400 000 20

300 000 15

200 000 10

100 000 5 Liczba budynkó w Powierzchnia najmu (mkw.) 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Powierzchnia Liczba budynków

16 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Wola jest jest dzielnicą z rekordową liczbą Kompleks biurowy Wola Retro, otwarty Udział modernizacji i rewitalizacji uzyskanych pozwoleń na budowę dla w 2019 roku, składa się z wyremontowanego w oddanej powierzchni biurowej nowych projektów biurowych (47) oraz ich modernistycznego biurowca z lat 30-tych dzielnicy powierzchni (ponad 1 000 000 mkw. w ciagu XX wieku. Oryginalny projekt stworzyli znani 2% ostatnich 10 lat). polscy architekci Bohdan Lachert i Józef Szanajca. Najwięcej pozwoleń na budowę wydano w 2014 roku (15), co odpowiada Dwa największe projekty rewitalizacyjne ok. 350 000 mkw. powierzchni najmu. w Warszawie, które zostaną oddane W 2019 roku uzyskano pozwolenia na w najbliższym czasie to Browary budowę dla kolejnego etapu inwestycji Lixa, Warszawskie i Fabryka Norblina. Prymasa Tysiąclecia 83, EQ, Towarowa 30, 98% a także inwestycji przy ulicy Ordona. W 2019 roku ogłoszono plany realizacji projektu Towarowa 22, jednak do momentu Rewitalizacje i modernizacje W dzielnicy można zaobserwować rosnące publikacji raportu nie wydano jeszcze Nowe zasoby znaczenie projektów modernizacyjnych pozwolenia na budowę. i rewitalizacyjnych.

Fabryka Norblina to projekt wykorzystujący poprzemysłową architekturę dzielnicy Wola / źródło zdjęcia: Capital Park 17 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Mokotów

Istniejące zasoby biurowe: 1 522 000 mkw.

MOST SIEKIERKOWSKI Powierzchnia w budowie: 62 000 mkw. Powierzchnia planowana: 73 000 mkw.

WISŁA

SIEKIERKI

STARY MOKOTÓW CZERNIAKÓW 130 000 mkw. 13 000 mkw. Mokotów jest największą dzielnicą 112 000 mkw. Warszawy pod względem liczby WYGLĘDÓW 32 500 mkw. AUGUSTÓWKA mieszkańców. 34 000 mkw. (w bud.) 24 000 mkw. PUŁAWSKA

Dzielnicę można podzielić na trzy WOŁOSKA strefy: SOBIESKIEG KSAWERÓW 17 000 mkw. SŁUŻEWIEC 308 000 mkw. • zachodnią, ze znacznym O 845 000 mkw. 29 000 mkw. udziałem powierzchni biurowej (w bud.) 21 200 mkw. (w szczególności Służewiec);

ALEJA WILANOWSKA • centralną, z gęstą, wielofunkcyjną SŁUŻEW zabudową miejską wzdłuż linii 18 000 mkw. metra;

DOLINA SŁUŻEWIECKA • wschodnią, składającą się z terenów przemysłowych oraz ekstensywnej zabudowy zlokalizowanej wzdłuż Wisły. Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy.

Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji. Mokotów i sąsiadujący z nim Ursynów były pierwszymi dzielnicami Warszawy, które połączyła linia metra w 1995 roku.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicy Mokotów ) 200 000

150 000

100 000

50 000

0 Powierzchnia najmu (mkw. 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 19

18 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Historia zasobów biurowych się na realizację innej funkcji, głównie W minionym trzydziestoleciu Służewiec, mieszkaniowej. Przykładami są Cube przy Mokotów stanowiący główny obszar biznesu Postępu 5a, projekt Infinicity, również przy na Mokotowie, przeszedł dwukrotnie ulicy Postępu oraz projekt Amber Mokotów Liczba mieszkańców: 217 700 przemianę - najpierw z obszaru NDI przy ulicy Konstruktorskiej. Ponadto, Miejsca pracy: 172 400 przemysłowego w centrum biurowe, zgodnie z danymi z warszawskiego a następnie w wielofunkcyjną część magistratu, w ostatnich trzech latach nie Powierzchnia: 35,4 km2 miasta ze znacznym udziałem zabudowy wydano pozwoleń na budowę biurowców Zarejestrowane podmioty mieszkaniowo-rekreacyjnej. na Służewcu. gospodarcze: 58 500

Pierwszym nowoczesnym projektem Inne znaczące projekty biurowe biurowym w zachodniej części Mokotowa zlokalizowane są w północnej części po 1989 roku był Curtis Plaza przy ul. Mokotowa, tuż obok centrum miasta. Wołoskiej. Kilka lat później do użytku Są to m.in. budynki Puławska Financial oddano pierwszy kompleks biurowy w Center, Europlex i Plac Unii. Plac Unii to Warszawie - Mokotów Business Park liczący 22 kondygnacje najwyższy obiekt (obecnie Empark). Łącznie, po prawie w dzielnicy. trzech dekadach na Służewcu i w okolicach powstało ponad 1 000 000 mkw. Znaczny udział powierzchni biurowej nowoczesnej powierzchni biurowej. został oddany do użytku w 2008 r.. Od tego momentu zauważalny jest spadek Ze względu na szybki przyrost powierzchni tempa przyrostu nowej podaży. Obecnie biurowej, zachodni Mokotów borykał się z w dzielnicy w budowie znajduje się ponad problemami komunikacyjnymi. Wymusiło 60 000 mkw. powierzchni biurowej, to wiele inwestycji drogowych i nowe zlokalizowanej głównie poza zagłębiem inwestycje w transport publiczny. Otwarta biurowym w zachodniej części dzielnicy na w 2013 roku nowa droga ekspresowa Służewcu. S79 połączyła dzielnicę z obwodnicą Warszawy, a w kolejnych latach poszerzono W ostatnich latach pojawiły się również ulice Wołoską i Marynarską. Rozwój tej nowe projekty, zlokalizowane na Sielcach części miasta wymusił nowe połączenia – są to jedyne dwa projekty biurowe na tramwajowe oraz szybkiej kolei miejskiej. Mokotowie, które otrzymały pozwolenia na budowę w 2018 roku, czyli X20 i Moje W ostatnich latach byliśmy świadkami Miejsce. Ponadto w 2017 roku w tej części fundamentalnych zmian na Służewcu. Mokotowa oddano do użytku projekt Liczba projektów w budowie Podczas prac nad raportem Bobrowiecka 8, a obecnie powstaje również oraz trwających rewitalizacji zidentyfikowaliśmy kilka projektów inwestycja Kolonia Sielce. biurowych z uzyskanym pozwoleniem na Największa – 13 (lata: 2013, 2014, 2016) budowę, które zaniechano i zdecydowano Obecnie – 4 Najniższa – 4 (rok 2019)

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w dzielnicy Mokotów 150 000 15

100 000 10

(mkw.) 50 000 5 Liczba budynków

Powierzchnia najmu 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2018 2018 2019 Powierzchnia Liczba budynków

19 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Ochota

Istniejące zasoby biurowe: 556 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 0 mkw. Powierzchnia planowana: 6 500 mkw.

FILTRY 59 000 mkw. Ochota to obecnie czwarta STARA OCHOTA

267 000 mkw. TRASA ŁAZIENKOWSKA dzielnica stolicy pod względem łącznej powierzchni biurowej. Większość powierzchni zlokalizowana jest wzdłuż E korytarza Alei Jerozolimskich i linii SZCZĘŚLIWICE kolejowych. ALEJE JEROZOLIMSKI 186 000 mkw.

GRÓJECKA Dzielnica jest atrakcyjną lokalizacją dla inwestycji biurowych ze RAKOWIEC Y 44 000 mkw. względu na bliskość centrum miasta oraz dogodne połączenia

ŻWIRKI I WIGUR komunikacyjne. Na Ochocie znajduje się dworzec kolejowy z największą obsługiwaną liczbą pociągów - Warszawa Zachodnia. Planowana modernizacja stacji ma potrwać do 2023 roku.

Według Urzędu Statystycznego w Warszawie, liczba ludności pracującej i mieszkalnej w dzielnicy jest podobna (około 80 tysięcy Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy. osób). Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicy Ochota 100000

80000

60000

40000

20000

0 Powierzchnia najmu (mkw.) 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

20 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Ochota

Liczba mieszkańców: 82 800

Miejsca pracy: 77 600

Powierzchnia: 9,7 km2

Zarejestrowane podmioty gospodarcze: 58 500

Historia zasobów biurowych Park West, Blue Office (część centrum Pierwszy biurowy klaster zaczął powstawać handlowego Blue City), Eurocentrum w drugiej połowie lat 90-tych. wzdłuż i Equator. W ostatnich latach przy Dworcu Alei Jerozolimskich. Jednymi z pierwszych Zachodnim otwarto zespół West Station. nowoczesnych obiektów w tej dzielnicy Inne warte uwagi projekty to Lipowy były Jerozolimskie Business Park Complex, Office Park, Bitwy Warszawskiej Business Millennium Plaza (obecnie Atlas Tower) oraz Center oraz Nowogrodzka Square. Ostatni Ochota Office Park (obecnie Adgar Park z nich zdobył Warszawską Nagrodę West). Całkowite zasoby nowoczesnych Architektoniczną w kategorii „Najlepszy budynków biurowych, które zostały budynek komercyjny 2018” oraz „Grand otwarte w ostatniej dekadzie XX wieku, Prix 2018”. wyniosły ponad 120 000 mkw. Dziś Ochota jest według GUS najbardziej Rozwój obiektów biurowych i handlowych zurbanizowaną dzielnicą miasta wiązał się z nowymi inwestycjami (96,8% powierzchni). Od 2015 r. nie drogowymi w pierwszej dekadzie XXI wydano żadnych pozwoleń na budowę wieku. Wpłynęło to korzystnie na wzrost nowoczesnych biurowców i obecnie nie aktywności deweloperskiej w innych jest realizowany żaden projekt. Choć Liczba projektów w budowie częściach dzielnicy i w konsekwencji projekt Adgar Park West D (rozbudowa oraz trwających rewitalizacji w kolejnych latach rozszerzyło klaster kompleksu) otrzymał pozwolenie na biurowy na Włochy. budowę w 2015 r., to nie rozpoczęły się Największa – 6 (lata: 2010, 2012, 2015) jeszcze prace budowlane. Projekt XCity przy Obecnie – 0 Największe obiekty biurowe na Ochocie Al. Jerozolimskich 140, nie zostanie oddany Najniższa – 0 (2019) zlokalizowane są w korytarzu Alej wcześniej niż w 2023 roku i nie uzyskał Jerozolimskich: Miasteczko Orange, Adgar jeszcze pozwolenia na budowę.

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w dzielnicy Ochota 150 000 6

100 000 4

(mkw.) 50 000 2 Liczba budynków

Powierzchnia najmu 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia Liczba budynków

21 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Włochy

Istniejące zasoby biurowe: 520 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 9 000 mkw. Powierzchnia planowana: 129 000 mkw.

NOWE WŁOCHY

ALEJE JEROZOLIMSKIE STARE WŁOCHY Włochy to dzielnica o najwyższym 89 000 mkw. wskaźniku liczby miejsc pracy RAKÓW 121 000 mkw. względem liczby mieszkańców.

9 000 mkw. (w bud.) ŻWIRKI I WIGURY Jest to interesująca lokalizacja dla

SALOMEA ŁOPUSZAŃSKA inwestycji biurowych ze względu na 58 600 czynniki komunikacyjne: Lotnisko mkw. Chopina, doskonałą infrastrukturę drogową (drogi ekspresowe S2, S7

SASANKI i S79 czy też Al. Jerozolimskie) oraz OKĘCIE OPACZ gęstą sieć komunikacji miejskiej 204 000 mkw. WIELKA i kolejowej. 13 400 mkw. ALEJA KRAKOWSKA S8 Część północna (Nowe Włochy) to osiedle mieszkaniowe zbudowane ZAŁUSKI jako miasto-ogród, pozbawione 32 600 mkw. nowoczesnej powierzchni biurowej.

S79 Największy istniejący i planowany S2 zasób biurowy zlokalizowany jest w sąsiedztwie Lotniska Chopina oraz wzdłuż Alei Jerozolimskich. PALUCH Na obszarze pomiędzy Aleją Krakowską i Alejami Jerozolimskimi, w południowej części dzielnicy, dostępna jest znaczna powierzchnia biurowa, oferowana w ramach parków S2 logistycznych. Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy.

Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicy Włochy 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Powierzchnia najmu (mkw.)

97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 S2 15 16 17 18 19 20 21 22 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

22 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Włochy

Liczba mieszkańców: 42 900

Miejsca pracy: 57 500

Powierzchnia: 28,6 km2

Zarejestrowane podmioty gospodarcze: 12 623

Zlokalizowany w dzielnicy Włochy kompleks biurowy Business Garden (Vastint) / źródło zdjęcia: Vastint

Historia zasobów biurowych Wśród pierwszych projektów biurowych Rozwój rynku biurowego we Włochach w Alejach Jerozolimskich znalazły się Apis nastąpił z kilkuletnim opóźnieniem Wan, Gebo, Philips House, Batory Business względem sąsiedniej Ochoty, położonej Park i Kopernik Office Park. Poprawa bliżej centrum miasta. Pierwsze budynki infrastruktury drogowej zwiększyła biurowe były zlokalizowane w pierwszej potencjał tego obszaru w ostatnim kolejności w sąsiedztwie Lotniska Chopina dwudziestoleciu, budząc zainteresowanie i wzdłuż zmodernizowanej arterii Alei deweloperów działających na rynku Jerozolimskich. biurowym.

Pierwszym kompleksem biurowym był Najwięcej pozwoleń na budowę Wiśniowy Business Park przy ul. 1 Sierpnia, nowoczesnych obiektów biurowych otwarty pod koniec lat 90. Od tego czasu wydano w 2012 roku. Pozwolenie na otwarto kilka wartych odnotowania parków budowę kolejnego etapu The Park Warsaw Liczba projektów w budowie biurowych, w tym Business Garden wydano w 2019 roku. Obecnie w budowie oraz trwających rewitalizacji i The Park Warsaw. są cztery nowoczesne projekty biurowe. Największa – 20 (rok 2010) Obecnie – 4 Najniższa – 4 (rok 2019)

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w dzielnicy Włochy 80 000 10 60 000 40 000 5 (mkw.) 20 000

0 0 Liczba budynków Powierzchnia najmu 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia Liczba budynków

23 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Praga Północ oraz Praga Południe

Istniejące zasoby biurowe: 192 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 19 000 mkw. Powierzchnia planowana: 0 mkw.

RADZYMIŃSKA

PELCOWIZNA Strefa praska składa się z dwóch dzielnic położonych na prawym NOWA PRAGA brzegu Wisły. Praga Północ i Praga 8 500 mkw. SZMULOWIZNA Południe nie ucierpiały znacząco 10 000 mkw. 27 000 mkw. OLSZYNKA (w bud.) 9 000 mkw. (w bud.) GROCHOWSKA w czasie II wojny światowej, więc charakteryzują się dużym STARA GROCHÓW PRAGA KAMIONEK udziałem przedwojennej tkanki 34 000 32 000 mkw. 27 000 mkw.GROCHOWSK miejskiej. MOST ŚLĄSKO-DĄBROWSKI mkw. A YCH GROCHOWSKA ON WISŁA GOCŁAWEK Strefa liczy około 244 tys. 9 000 mkw. M2 mieszkańców i oferuje wysoką ANÓW ZJEDNOCZ OSTROBRAMSKA

MOST PONIATOWSKIEGO AL.ST dostępność siły roboczej. SASKA KĘPA 12 000 mkw. GOCŁAW 43 000 mkw. Praga Północ i Praga Południe

MOST ŁAZIENKOWSKI położone są w pobliżu TRASA SIEKIERKOWSKA centralnych dzielnic Warszawy. Oprócz połączeń kolejowych,

MOST SIEKIERKOWSKI tramwajowych i autobusowych w 2015 r. oddano do użytku linię metra (M2), którą następnie Praga Południe Praga Północ rozbudowano w 2019 r. Najnowsze plany dotyczące komunikacji Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy. miejskiej obejmują dalszą rozbudowę metra, nową linię Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji. tramwajową na Gocław oraz nową obwodnicę Pragi Północ.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicach Praga Północ i Praga Południe 30 000

20 000

10 000

0 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Powierzchnia najmu (mkw.) Praga Południe Praga Północ

24 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Historia zasobów biurowych Kluczowym przykładem rewitalizacji na Pierwsze warte odnotowania obiekty Pradze Południe jest projekt Praga 306 Praga Północ biurowe na Pradze zostały otwarte na na Kamionku. początku XXI wieku: Centrum Millenium Liczba mieszkańców: 64 100 przy ulicy Kijowskiej i Blue Tower przy Alei Największymi projektami strefy praskiej Miejsca pracy: 34 000 Stanów Zjednoczonych. W ciągu dwóch są Blue Tower i Blue Tower 2 na Pradze dekad, które upłynęły od tego czasu, łączne Południe oraz powierzchnie biurowe Powierzchnia: 11,4 km2 praskie zasoby biurowe wzrosły do około​​ zlokalizowane w obiektach handlowych Zarejestrowane podmioty 200 000 mkw. Promenada i Galeria Wileńska. gospodarcze: 11 206

Przed mistrzostwami w piłce nożnej Euro Obecnie wiekszość powierzchni biurowej 2016 otwarto Stadion Narodowy, oferujący w budowie obejmuje projekt Bohema. około 10 000 mkw. powierzchni biurowej. W kolejnych latach możemy spodziewać Praga Południe się nowych inwestycji biurowych między Projekty na Pradze Północ to z reguły innymi w Porcie Praskim. Liczba mieszkańców: 179 800 rewitalizacje. Niedawno otwarte Centrum Miejsca pracy: 52 600 Koneser mieści się w dawnej gorzelni 2 przy ulicy Ząbkowskiej. Drugi taki Powierzchnia: 22,4 km projekt to Bohema, powstający obecnie Zarejestrowane podmioty wielofunkcyjny kompleks mieszkaniowo- gospodarcze: 37 083 usługowy, zlokalizowany na terenie przedwojennej fabryki.

Udział modernizacji i rewitalizacji Udział modernizacji i rewitalizacji w oddanej powierzchni biurowej w oddanej powierzchni biurowej dzielnicy Praga Północ dzielnicy Praga Południe

6% 16%

Liczba projektów w budowie oraz trwających rewitalizacji

84% 94% Największa – 8 (lata: 2015, 2017) Modernizacje i projekty rewitalizacji Modernizacje i projekty rewitalizacji Obecnie – 3 Nowe zasoby Nowe zasoby Najniższa – 3 (lata: 2018, 2019)

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w dzielnicach Praga Północ i Praga Południe

u 20 000 6 15 000 4 10 000

(mkw.) 2 5 000

0 0 Liczba budynków Powierzchnia najm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia Liczba budynków

25 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Dzielnice Południowe

Istniejące zasoby biurowe: 253 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 15 000 mkw.

METRO Powierzchnia planowana: 5 000 mkw. Łączna liczba mieszkańców: 190 800 POWSIŃSKA PUŁAWSKA

WILANÓW NISKI 4 000 mkw. ZAWADY DOLINA Ursynów i Wilanów o przewadze SŁUŻEWIECKA WILANÓW STARY KRÓLEWSKI zabudowy mieszkaniowej. WYCZÓŁKI SŁUŻEW 123 000 URSYNÓW PN mkw. 7 500 mkw. Wschodnia część Ursynowa BŁONIA to duże osiedle mieszkaniowe URSYNÓW WILANOWSKIE KĘPA CENTRUM 66 000 mkw. ZAWADOWSKA powstałe w drugiej połowie STARY POWSINEK IMIELIN XX wieku wzdłuż obecnej linii GRABÓW 15 000 metra M1. Część zachodnia, 14 000 mkw. mkw. NATOLIN S2 14 000 mkw. zlokalizowana wzdłuż ulicy JEZIORKI Puławskiej i linii kolejowej, to PÓŁNOCNE PYRY KABATY w większości niskie zabudowania 9 500 POWSIN mkw. mieszkaniowe z rosnącą liczbą obiektów biurowo-magazynowych, LAS KABACKI zwłaszcza w części północno- JEZIORKI wschodniej. W 2013 roku otwarto POŁUDNIOWE SKARPA 3 500 mkw. tam fragment Południowej DĄBRÓWKA POWSIŃSKA Obwodnicy Warszawy (do węzła Puławska).

PUŁAWSKA Wilanów to stale rozwijająca się dzielnica z ekstensywną zabudową mieszkaniową we wschodniej części, oraz mieszkaniowym Wilanów - zasoby biurowe Ursynów - zasoby biurowe projektem Miasteczko Wilanów, autorstwa architekta Guy’a Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy. Perry’ego, w zachodniej części dzielnicy. Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicach Ursynów i Wilanów 60 000

40 000

20 000

0 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Powierzchnia najmu (mkw.) Ursynów Wilanów

26 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Historia zasobów biurowych W 2013 roku w zachodniej części Ursynowa Obiekty biurowe powstałe w latach 90- otwarto fragment Południowej Obwodnicy Ursynów tych tj. Natpoll Business Center i Ursynów Warszawy - do węzła Puławska. W fazie Business Park były jednymi z pierwszych budowy pozostaje jej przedłużenie, Liczba mieszkańców: 150 700 projektów biurowych Ursynowa. wraz z nowym mostem na Wiśle, które Miejsca pracy: 48 800 zapewni połączenie z prawobrzeżnymi Obecnie większość projektów biurowych dzielnicami Warszawy, a także z innymi Powierzchnia: 43,8 km2 powstaje w północno-wschodniej części częściami miasta. Most na Wiśle ma zostać Zarejestrowane podmioty dzielnicy (Wyczółki). Okolica ta korzysta uruchomiony jeszcze w tym roku, zaś cała gospodarcze: 31 156 z bliskości lotniska zlokalizowanego obwodnica ma zostać oddana do użytku w sąsiedniej dzielnicy Włochy, a także w roku 2021, chociaż możliwe są dalsze dobrej infrastruktury drogowej. Znajduje opóźnienia przy budowie tunelu na odcinku się tam również największy park biurowy ursynowskim. Wilanów na Ursynowie - Poleczki Business Park. W 2019 roku na terenie strefy wydano Liczba mieszkańców: 40 100 Wilanów jest rozwijającą się dzielnicą jedno pozwolenie na budowę, obejmujące Miejsca pracy: 12 010 mieszkaniową, stąd na jej terenie znajduje inwestycję biurową przy ulicach Poleczki 2 się niewiele projektów biurowych. i Wyczółki. Powierzchnia: 36,7 km Większość zasobów biurowych Zarejestrowane podmioty skupiona jest w Wilanów Office Park, gospodarcze: 12 623 zlokalizowanym w Miasteczku Wilanów. Plany zagospodarowania przestrzennego zakładają jednak rozwój zabudowy biurowej również w tej dzielnicy.

Liczba projektów w budowie oraz trwających rewitalizacji

Największa – 5 (lata: 2010, 2011, 2014, 2015) Obecnie – 2 Najniższa – 2 (rok 2019)

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w południowych dzielnicach Warszawy

u 20 000 4 15 000 3 10 000 2

(mkw.) 5 000 1

0 0 Liczba budynków Powierzchnia najm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia Liczba budynków

27 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Dzielnice Wschodnie

Istniejące zasoby biurowe: 33 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 5 000 mkw. MODLIŃSKA Powierzchnia planowana: 16 000 mkw. Łączna liczba mieszkańców: 375 300

BIAŁOŁĘKA

13 000 mkw. S8

Wschodnia część Warszawy charakteryzuje się przede TARGÓWEK wszystkim zabudową 7 000 mkw. mieszkaniową o niskiej S8 REMBERTÓW intensywności, zwłaszcza

M2 w południowych dzielnicach tj.: Wesoła, Rembertów i Wawer. PRAGA PÓŁNOC WESOŁA AND PRAGA POŁUDNIE Według Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie, najwięcej miejsc pracy w tej części WISŁA miasta oferowanych jest na WAWER 13 000 mkw. Białołęce (30 tys.), Targówku 5 000 mkw. (w bud.) S2 (26 tys.) i Wawrze (21 tys.). Rembertów i Wesoła oferują zaledwie 5 tys. miejsc pracy. Dzielnice te są więc "sypialnią Warszawy".

S2

Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy.

Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicach Białołęka, Targówek i Wawer

8 000

6 000

4 000

2 000

0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Powierzchnia najmu (mkw.) Białołęka Targówek Wawer

28 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Historia zasobów biurowych W tej części Warszawy dostępnych Białołęka Wawer jest niewiele nowoczesnych obiektów biurowych, a ich łączna powierzchnia Liczba mieszkańców: 124 100 Liczba mieszkańców: 77 200 najmu wynosi zaledwie 30 000 mkw. Warto Miejsca pracy: 30 300 Miejsca pracy: 21 000 odnotować, że zlokalizowanych jest tu wiele obiektów handlowych, przemysłowych Powierzchnia: 73,0 km2 Powierzchnia: 79,7 km2 i logistycznych, przy krótych znajdują się Zarejestrowane podmioty Zarejestrowane podmioty powierzchnie biurowe nie uwzględnione gospodarcze: 20 816 gospodarcze: 17 215 w raporcie.

W ostatniej dekadzie, w dzielnicy Białołęka w rejonie Annopolu oddano do użytku Targówek Rembertów obiekty Nord Point i Nordkapp. Liczba mieszkańców: 124 300 Liczba mieszkańców: 24 300 Zasoby biurowe w Wawrze stanowią Miejsca pracy: 26 200 Miejsca pracy: 5 300 obiekty zlokalizowane przy linii kolejowej: 2 2 wśród nich znajduje się otwarta w 2018 Powierzchnia: 24,2 km Powierzchnia: 19,3 km roku Stacja Międzylesie. Podaż biurowa Zarejestrowane podmioty Zarejestrowane podmioty Wawra nieznacznie zwiększyła się dzięki gospodarcze: 20 435 gospodarcze: 4 133 pierwszemu etapowi Centrum Biurowego S-Bridge. W kolejnych latach otwarty ma zostać drugi etap inwestycji. Wesoła W przyszłości atrakcyjność strefy wzrośnie - z jednej strony wraz z rozbudową linii Liczba mieszkańców: 25 400 metra M2 na Targówku, a z drugiej - wraz Miejsca pracy: 4 700 z nowymi połączeniami drogowymi, w tym 2 z obwodnicą Warszawy. Powierzchnia: 22,9 km Zarejestrowane podmioty gospodarcze: 5 157

Liczba projektów w budowie oraz trwających rewitalizacji

Największa – 5 (lata: 2015, 2016) Obecnie – 1 Najniższa – 1 (rok 2019)

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych we wschodnich dzielnicach Warszawy

u 10 000 4 3 5 000 2 (mkw.) 1

0 0 Liczba budynków Powierzchnia najm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Powierzchnia Liczba budynków

29 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Dzielnice Północne i Zachodnie

7 Istniejące zasoby biurowe: 100 000 mkw. Powierzchnia w budowie: 0 mkw. Powierzchnia planowana: 0 mkw. Łączna liczba mieszkańców: 368 200

BIELANY 27 000 mkw. S8 W dzielnicach północnych i zachodnich mieszka około 370 000 mieszkańców stolicy.

ŻOLIBORZ Są to dzielnice o przewadze 51 000 mkw. zabudowy mieszkaniowej, z ograniczoną liczbą projektów biurowych.

BEMOWO Te dzielnice charakteryzują się METRO 14 000 mkw. niskim udziałem oferowanych miejsc pracy, wynoszącym zaledwie około 80 tysięcy. Dane te korespondują z relatywnie

M2 niewielkimi zasobami biurowymi, które łącznie nieznacznie przekraczają 100 000 metrów kwadratowych. S8

Bielany, Bemowo i Ursus to lokalizacje wielu obiektów handlowych, przemysłowych i magazynowych. URSUS 8 000 mkw.

Całkowite zasoby biurowe w dzielnicy.

Podział na podstawie obszarów Miejskiego Systemu Informacji.

Oddane zasoby biurowe w dzielnicach Bemowo, Bielany, Ursus i Żoliborz 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 19 19 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 Powierzchnia najmu (mkw.) Bemowo Bielany Ursus Żoliborz

30 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Historia zasobów biurowych Największy udział w zasobach biurowych Żoliborz Bielany oferowany jest na Żoliborzu - dzielnicy zbudowanej w dużej mierze w okresie Liczba mieszkańców: 52 300 Liczba mieszkańców: 131 900 międzywojennym, położonej w bliskim Miejsca pracy: 19 700 Miejsca pracy: 23 000 sąsiedztwie centrum miasta. Powierzchnia: 8,5 km Powierzchnia: 32,3 km2 Największym kompleksem biurowym jest Zarejestrowane podmioty Zarejestrowane podmioty Athina Park, otwarty w 2005 roku. Wśród gospodarcze: 13 294 gospodarcze: 23 618 projektów wyróżnić można również Irydion, zlokalizowany przy ul. Powązkowskiej.

Ostatnie inwestycje zlokalizowane są Bemowo Ursus w zachodniej części dzielnicy, w tym projekty Żoliborz One (otwarty w 2013 r.) Liczba mieszkańców: 123 900 Liczba mieszkańców: 60 100 oraz Garden Plaza (2014 r.). Miejsca pracy: 25 600 Miejsca pracy: 10 700

W pozostałych dzielnicach strefy Powierzchnia: 25,0 km2 Powierzchnia: 9,4 km2 zlokalizowane są głównie małe projekty, do Zarejestrowane podmioty Zarejestrowane podmioty 10 000 mkw., w tym w West Warsaw Office, gospodarcze: 21 912 gospodarcze: 9 600 Aquarius i Diamond Business Park..

Liczba projektów w budowie oraz trwających rewitalizacji

Największa – 5 (rok 2012) Obecnie – 0 Najniższa – 0 (rok 2019)

Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych w północnych i zachodnich dzielnicach Warszawy 15 000 2 10 000

(mkw.) 1 5 000 Liczba budynków Powierzchnia najmu 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Powierzchnia Liczba budynków

31 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Biurowce zmieniają Warszawę Słowo od Architekta Miasta Warszawy

Co zmieniło najbardziej panoramę miasta Wśród nich jest wiele drapaczy chmur. po 1989 roku? Biurowce. W sektorze usług Kończy się wysokościowa dominacja biurowych pracuje już co trzecia osoba Pałacu Kultury i Nauki (237 metrów), daru zatrudniona w Warszawie. Jakie biurowce Józefa Stalina i ZSRR dla Warszawy. Już marzą się Architektowi Miasta? Dobrze w 2021 roku w jego sąsiedztwie otwiera dopasowane do sąsiedniej zabudowy się najwyższy budynek w Warszawie i Unii i powiązane z miastem, z ofertą także dla Europejskiej. Wieża główna kompleksu mieszkańców i przechodniów, biurowo-usługowego Varso Place, projekt a nie tylko pracowników, wzbogacające londyńskiego biura Foster & Partners oraz Marlena Happach przestrzeń publiczną. Bardziej zielone, warszawskiego HRA Architekci, sięgnie Główny Architekt Warszawy o zrównoważonej architekturze i z ażurową iglicą 310 metrów. To symboliczna rozwiązaniach uwzględniających zmiany zmiana w panoramie centrum miasta. W 1990 roku w Warszawie klimatu. Na obszarach o różnych funkcjach, postsocjalistycznej nie było nowoczesnych gdzie obok siebie znajdują się też domy Budynki do nieba powierzchni biurowych, te istniejące nie mieszkalne, miejsca zieleni, rekreacji, Przez stulecia to wieże obiektów sakralnych spełniały standardów ani oczekiwań firm wypoczynku oraz różne inne usługi dominowały w panoramie miasta. Świeckimi zachodnioeuropejskich. i obiekty infrastruktury społecznej, a nie budowlami, które miały ukazać potęgę tylko technicznej. W punktach węzłowych i nowoczesność wielkiego kapitału w XX Szefowie dużych firm komunikacji publicznej, zwłaszcza szynowej wieku, stały się siedziby firm i biurowce. blisko stacji kolejowych i metra. Takich W neoromańskiej wieży przy ulicy deweloperskich szybko odkryli, biurowców, wzbogacających przestrzeń w 1908 roku otwarto centralę szwedzkiego że tu jest El Dorado i wszystko, miasta i ofertę dla wszystkich, jest mało, ale Towarzystwa Akcyjnego Telefonów co się buduje, od ręki udaje wciąż przybywa. „Cedergen”. Budynek jest znany pod zmienioną później nazwą PAST-a (skrót od się wynająć. Koszty inwestycji Doceniamy najlepsze realizacje. Biurowiec Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna). Wieża zwracały się w latach 90. XX Nowogrodzka Square w Alejach miała 51 metrów wysokości. W 1933 roku wieku nawet w kilka lat. Jerozolimskich 93 (inwestor: Yareal przy placu Napoleona (dziś Powstańców Polska, projekt: HRA Architekci) zdobył Warszawy) stanął pierwszy modernistyczny Pionierami na warszawskim rynku były Nagrodę Architektoniczną Prezydenta „niebotyk”, tak nazywano wtedy budynki, firmy z krajów sąsiednich – Austrii i m.st. Warszawy w kategorii Najlepszy które symboliczne „dotykały nieba” – Szwecji, które nie bały się inwestować budynek komercyjny 2018 roku oraz Grand gmach firmy ubezpieczeniowej Prudential, nawet w schyłkowym PRL-u, jeszcze przed Prix. Harmonijnie uzupełnia zabudowę biurowiec z luksusowymi apartamentami. politycznym i gospodarczym upadkiem przedwojenną w samym centrum. Ciekawe Miał 66 metrów wysokości. Ambicje bloku Wschodniego. i nowoczesne obiekty biurowe zostały inwestorów, by swoimi projektami wkomponowane na terenie dawnej „sięgać nieba”, odżyły po wojnie, w latach Elektrowni Powiśle blisko Wisły. 70. i 80. XX wieku i w kolejnych dekadach.

Na warszawski rynek biurowy składa się już ponad 600 różnych obiektów. Obiekty komercyjne i do wynajęcia oferują już ponad 5,6 mln m kw. W powstających 10 największych biurowcach przybędzie pół miliona metrów kwadratowych powierzchni.

32 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Jakość a fundusze emerytalne Centralny Obszar Biznesu Wola nadal przeżywa dynamiczny rozwój. Czas i rynek zweryfikowały realizacje i bankrutujące fabryki Biznesowe centrum Warszawy coraz biurowe z lat 90. XX wieku, które powstawały Rozmieszczenie biurowców koncentruje się bardziej przesuwa się na zachód od Traktu w Śródmieściu i na „Dzikim Zachodzie” w kilku rejonach Warszawy. Na początku Królewskiego, ulicy Emilii Plater i Alei Jana – tak nazywano zaniedbane tereny zawsze wymienia się Centralny Obszar Pawła II w rejon ulicy Towarowej. Pomaga poprzemysłowe w dzielnicy Warszawa – Biznesu (COB). Lokalizacją uważaną za w tym rozbudowa miejskiej infrastruktury, Wola. Dziś obiekty pierwszej fali boomu najbardziej prestiżową w COB jest ścisłe a zwłaszcza drugiej linii metra M2. Przy stacji dużo trudniej się wynajmują, jest w nich centrum, w którym punkt „zero” Rondo Daszyńskiego mamy koncentrację nawet kilkanaście procent pustostanów, w 1989 roku symbolicznie wyznaczał wysokich budynków, większą tak blisko albo są planowane do wyburzenia, by jedyny nowoczesny i luksusowy hotel siebie niż w ścisłym centrum, ale na uwolnić cenne działki i zagospodarować w Warszawie amerykańskiej sieci Marriott odległość spaceru są też nowe osiedla je bardziej intensywnie, z wykorzystaniem z LIM Centre sąsiadujący z wieżą biurową mieszkaniowe czy obiekty kultury (Muzeum najnowszych technologii, które pozwolą też z lat 70. XX wieku. Zatrzymywali się tu Powstania Warszawskiego). Z ronda na niższe koszty eksploatacji. chętnie biznesmeni i doradcy z Zachodu Daszyńskiego w rejon Pałacu Kultury można pomagający reformować gospodarkę po dojechać metrem w trzy minuty. Kiedy inwestorzy przekonali się, że wzrost upadku komunizmu. gospodarczy Polski i Warszawy ma charakter W jednym wysokościowcu przy rondzie ciągły, narastało też poczucie stabilności Bardzo pożądaną lokalizacją dla projektów Daszyńskiego pracuje po kilka tysięcy ludzi, politycznej oraz poczucie bezpieczeństwa biurowych okazały się zachodnie obrzeża większość „białych kołnierzyków” wybiera (wejście do NATO i Unii Europejskiej), COB, już poza umowną jego granicą - na komunikację zbiorową, by nie chce tracić strategia „inwestuj, zbuduj, szybko sprzedaj i zachód od alei Jana Pawła II na terenie czasu w korkach ulicznych. Bardzo szybko wracaj do domu” przestała być aktualna. dzielnicy Wola z terenami postindustrialnymi przybywa osób dojeżdżających do pracy na (brownfields). Fabryki bankrutowały. rowerze. W całym mieście sieć rowerowa ma Na przełomie XX i XXI wieku przybywało Spotkało to duże Zakłady Wytwórcze Lamp już około 645 kilometrów długości. projektów i realizacji wysokiej jakości, Elektrycznych im. Róży Luksemburg przy postrzeganych jako inwestycje ulicy Karolkowej. Produkcja wyrobów m.in. Przy okazji wydłużania linii metra, realizacji długoterminowe. Dopiero w takie dobre marki Philips odbywała się w tej części nowych stacji, przebudowywane są biurowce komercyjne, w dynamicznie Warszawy już w latach 20. XX wieku. też główne ulice jak Świętokrzyska czy rozwijającej się Warszawie, stolicy państwa W sąsiedztwie od 1949 aż do upadłości Towarowa, a wtedy powstają wygodne drogi należącego do Wspólnoty Europejskiej, w 1994 roku działały Zakłady Radiowe rowerowe i przejazdy przez skrzyżowania, chętnie zaczęły inwestować zachodnie imienia Marcina Kasprzaka. Ze starych przybywa drzew, zieleni, co sprawia, że fundusze emerytalne. obiektów inwestorzy zostawiali tylko podróż do nowych biurowców jest nie tylko konstrukcję i zamieniali je w dobrze bezpieczna, ale także przyjemna. wyposażone i urządzone biurowce, albo burzyli zabudowę pofabryczną, by zastąpić ją nowoczesnymi budynkami.

33 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Biurowa monokultura na Mokotowie Mokotowski Obszar Biznesu z terenami przy O dużej nierównowadze na rynku Drugim, po Śródmieściu i Woli, rejonem stacji metra Wilanowska oraz biurowcami nieruchomości biurowych, polegającej na koncentracji funkcji biurowej stał się obszar przy alei Żwirki i Wigury obejmuje przewadze popytu nad podażą świadczy Służewca Przemysłowego w dzielnicy 1,3 mln metrów kwadratowych powierzchni wyraźnie spadający wskaźnik (udział) Mokotów. Na terenie dawnego Centrum biurowej Warszawy. Największy liniowy pustostanów, który w latach 2016-2018 Półprzewodników Unitra-Cemi, kiedy obszar lokalizacji biurowców rozciąga się spadł z poziomu ponad 14 % do 8,7%. produkcja stała się nieopłacalna wobec wzdłuż Alei Jerozolimskich (Jerozolimski W 2019 roku wskaźnik pustostanów importu nowocześniejszych i tańszych Obszar Biznesu) z powierzchnią około kontynuował trend spadkowy i na koniec wyrobów z Azji, powstał gigantyczny 0,35 mln m kw. II kw. 2019 roku wyniósł 8,2%. Zatrudnienie kompleks monofunkcyjny Mokotów w sektorze usług biurowych w roku 2017 Business Park, dziś Empark. Biurowce mają Warszawa ma już wielkość szacowane było na poziomie około 390 tys. ponad 116 tysięcy metrów kwadratowych. osób. Stanowiło to około 30% ogółu osób Cały kompleks powstawał etapami, i jakość oferty biurowej zbliżoną pracujących w Warszawie, co należy uznać początkowo deweloper przekształcał do zachodnioeuropejskich za bardzo wysoki odsetek” – czytamy w istniejące obiekty poprzemysłowe, okazało ośrodków nowoczesnych usług książce dr. M. Smętkowskiego, „Nowoczesna się to nieopłacalne, dlatego burzył stare powierzchnia biurowa w Warszawie: stan, budynki i zastępował je nowymi. I choć jak Manchester, Dublin, czy trendy i prognoza, raport” (EUROREG, jakość poszczególnych biurowców jest Lizbona; wyprzedza Barcelonę, Uniwersytet Warszawski, 2019). dobra (projekty uznanej pracowni JEMS Budapeszt czy Bukareszt. Architekci) to całość zabudowana jest Ale w marcu 2020 roku wybuchła gęsto, bez należytej dbałości o zieleń pandemia COVID-19. Wiele firm globalnych Nieustanny wzrost i pandemia i przestrzenie wspólne pomiędzy zajmujących nowoczesne biurowce w „Średnioroczny przyrost powierzchni budynkami. Dlatego Empark odnotowuje Warszawie, postanowiło, by większość biurowej w Warszawie w latach 1997-2018 odpływu klientów do nowszych i lepszych pracowników wykonywała swoje obowiązki wynosił od około 120 tys. m kw. do 370 tys. realizacji (pustostany na początku 2019 zdalnie korzystając z różnych narzędzi m kw. W 2018 roku w Warszawie, w trakcie roku sięgały 20 %). Właściciel zamierza cyfrowych (Home Office). Czy to oznacza budowy znajdowało się około 0,7 mln m kw. zainwestować w dobre zagospodarowanie koniec biur, które znaliśmy do tej pory? W III kwartale kolejnego roku w budowie przestrzeni wprowadzając zieleń, miejsca I zmierzch boomu w budowaniu biurowców była zbliżona do roku poprzedniego wartość wypoczynku i rekreacji, a także zapowiada na wynajem? Przekonamy się już powierzchni biurowych, wynosząca 0,8 mln chęć zmiany funkcji części biurowców na w przeciągu najbliższych kilku lat. m. kw. Większość tej powierzchni (0,4 mln mieszkaniową. Na pewno przed nami nowa zmiana m kw.) realizowana była w centrum i kolejny etap przyspieszonej cyfryzacji Warszawy, w rejonie ronda I. Daszyńskiego. w szeroko pojętych usługach.

34 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

35 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Historia warszawskiego rynku biurowego

Pierwsze biura Pierwsze wieżowce

Historia warszawskich powierzchni biurowych sięga W 1975 roku na Muranowie (północna część XIX wieku. Pierwszymi "biurowcami" w stolicy Śródmieścia) otwarto pierwszy biurowiec o wysokości nazwać można budynek Towarzystwa Kredytowo ponad 100 m - Intraco I. Ziemskiego przy ul. Kredytowej, z lat 50. XIX wieku, Bank Handlowy przy Traugutta 7, Towarzystwo Trzy lata później do użytku oddano Intraco II (obecnie Kredytowe Warszawy przy ul. Czackiego oraz Ch8), część projektu Ściany Zachodniej. Kolejne dwa budynki przy ul. Fredry 6 i 8. projekty: LIM Tower i "Błękitny Wieżowiec" zostały ukończone po 1989 roku. 1850 1975

1955 1990s

Realia powojenne Pieniądze na ulicy

Warszawa doznała znacznych zniszczeń podczas Po upadku komunizmu Warszawa nie była drugiej wojny światowej. Realia gospodarcze PRL, przygotowana na rosnący popyt ze strony kapitału w tym nacjonalizacja większości instytucji prywatnego. Był to złoty czas dla agencji i właścicieli prywatnych, nie sprzyjały nowym inwestycjom nieruchomości. W latach 90. zrealizowano kilka biurowym. Jednym z pierwszych projektów prestiżowych projektów w centrum miasta i jego oferujących takie powierzchnie był wielofunkcyjny okolicach, w tym Central Tower (wówczas: FIM Pałac Kultury i Nauki otwarty w 1955 roku. Tower), Ilmet, Warsaw Financial Centre i Warsaw Trade Tower (zdjęcie poniżej).

36 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Nowa rzeczywistość Spojrzenie na zachód

Pierwszym nowym projektem biurowym zrealizowanym W ostatnich latach Wola wyznacza nowy trend w nowej rzeczywistości politycznej i gospodarczej był lokalizacji projektów biurowych. Sprzyja temu Curtis Plaza (1992). Wyznaczył on początek trendu lokalizacja blisko centrum i duża liczba biurowego w zachodniej części Mokotowa, w dawnej niezabudowanych działek. Potencjał dzielnicy został dzielnicy przemysłowej. Kilka lat później (1997 - 2000) odblokowany wraz z otwarciem nowych stacji na II otwarto tam pierwszy kompleks biurowy - Mokotów linii metra w 2015 roku. Obecnie w budowie znajduje Business Park (obecnie Empark). Dziś ta część miasta się ponad 530 000 mkw., z czego znaczna część w oferuje ok. miliona metrów kwadratowych powierzchni. rejonie Ronda Daszyńskiego. 1990s 2010s

2000s 2020s

Nowe lokalizacje Czas na rewitalizację

Na przełomie XIX i XX wieku wzdłuż arterii Alei W ostatnich latach w Warszawie zrealizowano kilka Jerozolimskich. powstawać zaczął nowy klaster projektów rewitalizacji i modernizacji starszych biurowy. Kompleks Jerozolimskie Business Park, obiektów, w tym Halę Koszyki. Na lewym brzegu Atlas Tower oraz Ochota Office Park były jednymi zlokalizowane są równiez m.in. EC Powiśle, Browary z pierwszych projektów. Klaster ten został Warszawskie i Fabryka Norblina na Woli. Na prawym następnie poszerzony o Włochy. Pierwsze brzegu Wisły powstają Centrum Praskie Koneser, nowoczesne biurowce powstały też na Ursynowie, Bohema i Praga 306. Pradze Południe i Żoliborzu.

Zdjęcia: Skanska, Deloitte, Unsplash. 37 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Panorama Warszawy

Panorama Warszawy ulega szybkim Najwyższym biurowcem na prawym przeobrażeniom. Większość najwyższych brzegu Wisły jest 65-metrowy Blue Point wieżowców w mieście pełni głównie zlokalizowany na Pradze Południe. Zmiany funkcję biurową. Dominującym punktem zajść mogą również w tej części Warszawy, w stołecznej panoramie stanie się ponieważ plany miejscowe pozwalają na najwyższy budynek w Unii Europejskiej budowę wieżowców wokół Portu Praskiego - 310-metrowy Varso Tower. W rejonie i Stadionu Narodowego na Pradze Północ. Ronda Daszyńskiego powstaje wiele ponad 100-metrowych obiektów, w tym Warsaw Unit, Skyliner, Generation Park i Warsaw Hub, zaś bliżej centrum miasta: Mennica Tower i Skysawa.

Najwyższe budynki biurowe Warszawy:

Rok oddania Nazwa Dzielnica Wysokość (m) 2021 Varso (u/c) Wola 310 m 2016 Warsaw Spire Wola 220 m 1999 Warsaw Trade Tower Wola 208 m 2021 Warsaw Unit (u/c) Wola 202 m 2016 Q22 Śródmieście 195 m 2021 Skyliner (u/c) Wola 195 m 2006 Śródmieście 192 m 2021 Generation Park Y (u/c) Wola 180 m

Varso Tower (w bud.) Rok 2021 Warsaw Spire Rok Wysokość Warsaw 310m 2016 Wysokość Trade

m Tower 220 Rok 1999 Wysokość Warsaw Unit (w bud.) 208m Rok 2021 Wysokość Q22 202m Rok 2016 Skyliner (w bud.) Wysokość Rok 195m 2021 Rondo I Wysokość Rok Generation 195m 2006 Park Y (w bud.) Wysokość Rok 192m 2021 Centrum LIM Warsaw Wysokość Rok Rok Financial 180m 1989 Wysokość 1998 Center 170m Wysokość 165m

38 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Metodologia

Publikacja Warsaw Crane Survey prezentuje obiektach, których podstawową lub zasoby nowoczesnych inwestycji biurowych istotną funkcją jest powierzchnia biurowa. w granicach administracyjnych M. St. W badaniu nie uwzględniono obiektów Warszawy. obejmujących powierzchnie biurowe, takich jak magazyny (w tym Small Business Units), Aby przeanalizować zasoby biurowe stolicy powierzchnie biurowe zlokalizowane w i trwające procesy inwestycyjne, zbadaliśmy ramach obiektów mieszkalnych, czy obiekty ponad 1000 nieruchomości, w tym projekty własne firm. rewitalizacji i modernizacji. W celu weryfikacji danych, dokonaliśmy Zebraliśmy szczegółowe informacje również analizy decyzji administracyjnych o wszytkich budynkach, a także o datach Urzędu m.st. Warszawy oraz danych wydania decyzji administracyjnych oraz Urzędu Statystycznego w Warszawie. terminach oddania budynków do użytku. Analiza wykazała stosowanie zamiennych Następnie dane te zostały skonfrontowane pozwoleń na budowę, które z uwagi na bezpośrednio z deweloperami, a także ograniczoną dostępnośc danych nie zbadane w dostępnych źródłach. podlegały analizom.

W raporcie publikujemy informacje o istniejących i planowanych nowoczesnych

Wpływ COVID-19

Na moment przygotowania raportu procedur administracyjnych dotyczących pandemia COVID-19 nie wpłynęła znacząco planowania urbanistycznego i budowy. Varso Tower (w bud.) na prace budowlane przy nowoczesnych Po tym okresie Ministerstwo Rozwoju Rok 2021 Warsaw Spire warszawskich projektach biurowych. Nasza zarekomendowało korzystanie z narzędzi Rok Wysokość Warsaw analiza nie wykazała inwestycji, które on-line. Dodatkowe regulacje zostały 310m 2016 Wysokość Trade zostały wstrzymane z powodu wybuchu wprowadzone w rządowych „Tarczach m Tower pandemii. Antykryzysowych”, w tym uproszczone 220 Rok 1999 procedury zgłaszania wniosków Wysokość Warsaw Unit (w bud.) W pierwszych tygodniach wprowadzonego inwestycyjnych oraz nowe regulacje 208m Rok przez rząd zamrożenia gospodarki dotyczące zgłaszania braków formalnych. 2021 zaobserwowaliśmy krótkie zawieszenie Wysokość Q22 202m Rok 2016 Skyliner (w bud.) Wysokość Rok 195m 2021 Rondo I Wysokość Rok Generation Źródła: 195m 2006 Park Y (w bud.) Rejestry decyzji administracyjnych m. st. Warszawy (2020), Panorama Dzielnic Warszawy 2018 (Urząd Statystyczny w Warszawie - Wysokość Rok warszawa.stat.gov.pl), dane Główne Urzędu Statystycznego za rok 2019 192m 2021 Centrum LIM Warsaw Wysokość Rok Rok Financial 180m 1989 Wysokość 1998 Center 170m Wysokość 165m

39 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

Kontakt

Dominik Stojek Magdalena Topolska - Ziemak Partner Associate Manager Real Estate Advisory Real Estate Advisory [email protected] [email protected] +48 693 074 973 +48 608 507 700

40 Warsaw Crane Survey| Lato 2020

41 Nazwa Deloitte odnosi się do jednego lub kilku podmiotów Deloitte Touche Tohmatsu Limited („DTTL”), jej firm członkowskich oraz ich podmiotów powiązanych (zwanych łącznie „organizacją Deloitte”). DTTL (zwana również „Deloitte Global”), każda z jej firm członkowskich i podmiotów z nimi powiązanych są prawnie odrębnymi, niezależnymi podmiotami, które nie mogą podejmować decyzji ani zobowiązań za inne podmioty wobec osób trzecich. DTTL, każda z jej firm członkowskich i podmiotów powiązanych ponoszą odpowiedzialność wyłącznie za własne działania i zaniechania, a nie za działania i zaniechania innych firm członkowskich i podmiotów powiązanych. DTTL nie świadczy usług na rzecz klientów. Zapraszamy na stronę www.deloitte.com/pl/onas w celu uzyskania dalszych informacji.

W Polsce usługi na rzecz klientów świadczą: Deloitte Advisory spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k., Deloitte sp. z o.o., Deloitte Audyt spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k., Deloitte Doradztwo Podatkowe Dąbrowski i Wspólnicy sp.k., Deloitte PP sp. z o.o., Deloitte Advisory sp. z o.o., Deloitte Consulting S.A., Deloitte Legal, Pasternak, Korba i Wspólnicy Kancelaria Prawnicza sp.k., Deloitte Digital sp. z o.o. (wspólnie określane mianem „Deloitte Polska”), będące jednostkami powiązanymi z Deloitte Central Europe Holdings Limited. Deloitte Polska jest jedną z wiodących firm doradczych w kraju, świadczącą usługi profesjonalne w obszarach: audytu, doradztwa podatkowego, konsultingu, zarządzania ryzykiem, doradztwa finansowego oraz prawnego za pośrednictwem ponad 2300 profesjonalistów z Polski i zagranicy. Więcej informacji o Deloitte Polska: www.deloitte.com/pl/onas

Powyższa publikacja zawiera jedynie informacje natury ogólnej. Deloitte Touche Tohmatsu Limited („DTTL”), globalna sieć jej firm członkowskich oraz jednostek z nimi powiązanych (zwanych łącznie „organizacją Deloitte”) nie świadczą za jej pośrednictwem profesjonalnych usług ani nie udzielają profesjonalnych porad. Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji lub działań, które mogą mieć wpływ na finanse lub działalność twojej firmy, należy uzyskać poradę profesjonalną.

Nie składamy żadnych oświadczeń, nie udzielamy gwarancji ani nie podejmujemy zobowiązań (jawnych ani dorozumianych), dotyczących dokładności i kompletności informacji, zawartych w niniejszej publikacji. DTTL, jej firmy członkowskie, podmioty z nimi powiązane, ich pracownicy oraz agenci nie ponoszą odpowiedzialności za straty lub szkody, wynikające bezpośrednio lub pośrednio z wykorzystania niniejszej publikacji. DTTL i jej firmy członkowskie oraz podmioty z nimi powiązane stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawa.

© 2020. Wszelkich informacji udziela Deloitte Polska.