Warsaw Crane Survey Lato 2020 Brochure / report title goes here | Section title goes here Spis treści Wstęp 3 Czym jest badanie Crane Survey 4 Rynek Biurowy Warszawy 5 Kluczowe dane 6 Dzielnice Warszawy 11 Główne dzielnice biurowe 12 Pozostale dzielnice 24 Biurowce zmieniają Warszawę 32 Historia warszawskiego rynku biurowego 36 Panorama Warszawy 38 Metodologia 39 Kontakty 40 02 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Wstęp Witamy w pierwszej edycji Deloitte Warsaw Crane Survey. Po trzech dekadach rozwoju, warszawski rynek biurowy osiąga dojrzałość, nie tracąc swojej witalności. Przeprowadziliśmy analizę istniejącego i przyszłego zasobu biurowego Warszawy, względem dzielnic administracyjnych miasta. Badanie Crane Survey analizuje zarówno bieżące zasoby warszawskiego rynku biurowego, jak i inwestycje realizowane i planowane, które uzyskały pozwolenia na budowę. Dzięki współpracy z Miastem st. Warszawa przeanalizowaliśmy pozwolenia na budowę, wydane w ciągu ostatnich 10 lat, co daje nam pełny przegląd trendów wpływających na działania deweloperskie. Jednym z najciekawszych ustaleń raportu jest malejąca liczba wydawanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych. Czy to znak zbliżającego się spowolnienia na rynku biurowym stolicy? Odpowiedzi będziemy szukać w kolejnych wydaniach publikacji. Warto zaznaczyć, że pandemia COVID-19 wydłużyła procedury administracyjne, lecz nie wpłynęła na liczbę rozpoczętych projektów oraz prac konstrukcyjnych na projektach biurowych w Warszawie. Mamy nadzieję, że raport posłuży za wartościowe narzędzie do zrozumienia warszawskiego rynku biurowego. 03 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Czym jest badanie Crane Survey Witamy w pierwszej edycji raportu Deloitte Warsaw Office Crane Survey (lato 2020) - barometrze biznesu i aktywności, w którym dokonujemy przeglądu aktualnych zasobów biurowych w Warszawie i analizujemy przyszłą podaż. Co? Gdzie? Jak? Badanie Crane Survey analizuje Raport obejmuje wszystkie dzielnice Aby monitorować trwające prace, dynamikę rozwoju rynku biurowego w granicach administracyjnych przeprowadziliśmy badania w Warszawie. Warszawy. w terenie, weryfikując nasze obserwacje z danymi z Wydziału W tym celu przeanalizowaliśmy Architektury i Planowania wydane w ciągu ostatniej Przestrzennego Urzędu Miasta dekady pozwolenia na budowę Kiedy? Stołecznego Warszawy. nowoczesnych budynków biurowych Badanie obejmuje ostatnie 10 lat o powierzchni powyżej 2 500 mkw. (2010-2019). Dla Kogo? Wszystkich uczestników rynku nieruchomości w Warszawie w tym Deweloperów, Funduszy, Doradców, Inwestorów, Instytucji Finansowych Białołęka i Administracyjnych. Bielany Targówek Żoliborz Praga Rembertów Północ Bemowo Praga Wesoła Wola Południe Ochota Wawer Ursus Mokotów Włochy Wilanów Ursynów Główne dzielnice biurowe Pozostałe dzielnice 04 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Rynek Biurowy Warszawy W ciągu ostatnich trzech dekad całkowite Osobno prezentujemy dzielnice z wysokim biurowych jest Wola, która ze względu zasoby biurowe w Warszawie osiągnęły udziałem nowoczesnych powierzchni na planowane i realizowane projekty, wolumen 5,5 mln mkw. powierzchni najmu. biurowych (ponad 500 000 mkw.) w najbliższych latach ma się stać wiodącą tj. Śródmieście, Mokotów, Wolę, Ochotę stołeczną lokalizacją biurową. Na potrzeby naszego raportu i Włochy. Wszystkie te kluczowe dzielnice przeanalizowaliśmy zasoby biurowe w biznesowe Warszawy położone są na Pozostałe warszawskie dzielnice nie oferują poszczególnych dzielnicach według podziału zachodnim brzegu Wisły. więcej niż 200 000 mkw. Spośród nich administracyjnego Warszawy (MSI). Takie największe zasoby nowoczesnej powierzchni podejście pozwala na pogłębioną obserwację Największe zasoby biurowe znajdują się biurowej znajdują się na Ursynowie - ok. i analizę zachodzących zmian. na Mokotowie. Śródmieście zajmuje drugie 180 tys. mkw., oraz Pradze Południe - ponad miejsce, a trzecia pod względem zasobów 120 tys. mkw. Mokotów na czele 400 000 mkw. 175 000 mkw. Dzielnica oferuje obecnie zasoby powierzchni 360 000 mkw. powierzchni biurowiej największy zasób biurowej planowane do modernizacje oddanej do użytku powierzchni biurowej: oddania w 2020 roku i rewitalizacje w 2019 roku 1 510 000 mkw. (rekordowy rok) Zasoby powierzchni biurowej - główne dzielnice biznesowe 2 000 000 1 500 000 1 000 000 GLA (mkw.) 500 000 0 Wola Mokotów Śródmieście Włochy Ochota planowana w budowie istniejąca Zasoby powierzchni biurowej - pozostałe dzielnice 250 000 200 000 150 000 GLA (mkw.) 100 000 50 000 0 UrsynówPraga Praga Żoliborz WilanówWawer Bielany BemowoBiałołęka Targówek Ursus Południe Północ planowana w budowie istniejąca 05 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Kluczowe dane 2019 W 2019 roku wydano zaledwie 17 pozwoleń na budowę na projekty biurowo - usługowe, spośród 5 z 7 pozwoleń na budowę dla nowoczesnych nich 7 dotyczyło budynków biurowych projektów biurowych wydanych w 2019 r z przeznaczeniem na wynajem. Pozostałe 10 dotyczyło Woli. to projekty na cele własne inwestorów. 39 25 trwających procesów inwestycyjnych na koniec 2019 projektów w budowie, o łącznej powierzchni roku (z uzyskanym pozwoleniem na budowę) o łącznej 700 000 mkw. powierzchni ponad 930 000 mkw. 2010-2019 Warszawski Top Biurowy (2010 – 2019) Ponad 2,3 mln mkw. 14 • Wola – dzielnica o największej powierzchni biurowej, na którą pozwoleń na budowę, wydanych powierzchni uzyskanych pozwoleń na wydano pozwolenia na budowę przed 2016 r., które wciąż oczekują budowę (1 065 000 mkw.) w ostatniej dekadzie. na rozpoczęcie realizacji. • Ghelamco – deweloper z największą liczbą uzyskanych pozwoleń na budowę pod względem powierzchni (370 tys. mkw.) 10 3 lata oraz liczby projektów (11) projektów biurowych z uzyskanym średni czas trwania procesu • Varso Tower – Najwyższy budynek pozwoleniem na budowę, których inwestycyjnego (okres od uzyskania w budowie (310 m) realizacji zaniechano i zmieniono pozwolenia na budowę do oddania • Rok 2014 – rok uzyskania największej na inną funkcję projektu do użytku). liczby oraz powierzchni pozwoleń na (głównie funkcję mieszkaniową) budowę (595 tys. mkw.) Największe transakcje na stołecznym rynku nieruchomości biurowych Transakcje biurowe w latach 2010-2019 według dzielnic Rok Projekt Wartość transakcji (mln EUR) 1%1% 2% 2019 Warsaw Spire A €386m 2% Śródmieście 2014 Rondo I €300m 6% Wola 2019 Warsaw Financial Center €275m 9% Mokotów 2016 Q22 €273m 36% Ochota 2006 Rondo I €265m Włochy 2019 Eurocentrum Office Complex €255m PragaPółnoc 20% 2005 Rondo I €240m Ursynów 2006 Mokotów Business Park €225m Żoliborz 23% 2012 Warsaw Financial Center €210m Wilanów Gdański Business Center 2018 €200m (budynki C oraz D) 06 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Liczba oraz powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów biurowych 700000 50 600000 40 500000 400000 30 300000 20 GLA (mkw.) 200000 10 100000 Liczba pozwoleń na budowę 0 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę Liczba budynków z uzyskanym pozwoleniem na budowę Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę oraz zasoby oddane do użytku 700000 600000 500000 400000 300000 GLA (mkw.) 200000 100000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę Zasoby oddane do użytku Szczyt uzyskanych pozwoleń na West Station, Proximo, Wołoska 24 oraz W 2018 roku była ona wyższa niż w latach budowę w roku 2014 Atrium 2. poprzednich. Oznacza to, że deweloperzy Najwięcej pozwoleń na budowę dla na rynku warszawskim planują realizację nowoczesnych biurowców wydano w 2014 Wciąż jednak w 2020 roku możemy coraz większych oraz wyższych projektów. roku (39), co odpowiadało planowanym ok. obserwować trwające realizacje, rozpoczęte Wśród nich są m.in. Skysawa, Forest czy też 600 000 mkw. powierzchni najmu. Najwięcej w 2014 roku. Są to m.in.: The Warsaw Hub, budynki biurowe w ramach kompleksów pozwoleń na budowę wydano dla Woli Fabryka Norblina, Chmielna 89, czy Mennica Lixa i Browary Warszawskie. (45), która była przed Mokotowem (36) i Legacy. Śródmieściem (22). Dane z roku 2019 wskazują na Spadająca liczba wydawanych najmniejszą liczbę wydanych pozwoleń Kumulacja wydanych pozwoleń na budowę pozwoleń na budowę budynków na budowę od 2011 roku. Wśród siedmiu wpłynęła na późniejszy rekordowy poziom biurowych uzyskanych pozwoleń, znajdują się m.in. zasobów biurowych oddanych do użytku Od 2014 roku zauważalny jest trend projekty przy alei Prymasa Tysiąclecia (PHN), w 2016 roku. Wówczas oddano do użytku zmniejszania się liczby wydawanych EQ2 (Waryński), Towarowa 30 (Nu Semi) czy 1/4 powierzchni uzyskanych pozwoleń na pozwoleń na budowę dla nowoczesnych kolejny etap kompleksu Lixa (Yareal). budowę w 2014 roku. Dotyczy to pierwszego budynków biurowych. Nie oznacza to jednak etapu projektu Generation Park, projektów zmniejszenia planowanej powierzchni. 07 Warsaw Crane Survey| Lato 2020 Uzyskana powierzchnia pozwoleń na budowę według dzielnic dla lat 2010-2019 Białołęka 9 000 mkw. Bielany 6 000 mkw. Targówek Żoliborz 13 000 mkw. Praga Rembertów Bemowo Północ 8 000 mkw. 43 000 Śródmieście mkw. 286 000 mkw. Praga Wesoła Wola Południe 1 065 000 mkw. Ochota 174 000 mkw. Wawer Ursus Mokotów 23 000 mkw. 1 300 mkw. 538 000 mkw. Włochy 172 000 mkw. Wilanów 46 000 mkw. Ursynów 28 000 mkw. Powierzchnia uzyskanych pozwoleń na budowę dla nowoczesnych projektów Wola rośnie w siłę biurowych według inwestorów Wola to dzielnica o największej powierzchni uzyskanych pozwoleń na budowę w 17% Ghelamco ostatniej dekadzie. Dzięki temu ta część HB Reavis miasta staje się niekwestionowanym Skanska liderem pod względem oddawanych