Raymond Kiés Budowa sieci kolei dużych prędkości w Belgii zakończona

Fot. 1. Pociągi kusują w relacji Londyn – Bruksela. Eurostar 3010 w okolicy Antoing (5.11.2006 r.) Fot. T. Ravache

Amsterdamu). W miarę możliwości istniejąca infrastruktura miała Już pewnie mało kto liczył na dotrzymanie tego terminu, być dostosowywana do prędkości 220 km/h, przy czym w budo- a jednak od 13.12.2009 r. pociągi między Amsterdamem wie 150 km nowych torów północni sąsiedzi Belgii nie mieli brać a Antwerpią po HSL‑Zuid (Linia Dużych Prędkości – udziału. W Belgii podjęto decyzję o budowie sieci HSL w 1990 r., Południe; HSL = High Speed Line) i HSL 4 naprawdę kur‑ natomiast w 1994 r. były już opracowane wszelkie specyfikacje sują. Dla Belgów jest to podwójny powód do radości, po‑ tego, jak to określono, europejskiego projektu. Dzięki temu kraj nieważ oddanie do użytku HSL 4 oznacza, że Belgia jako mógł liczyć na znaczące dotacje unijne. Należy nadmienić, że li- pierwszy europejski kraj w pełni zakończyła budowę kolei nia od granicy z Francją do Liège (Luik) została gruntownie zmo- dużych prędkości. dernizowana w 1991 r. Najdziwniejsze, że ważny element belgij- skiej sieci kolejowej, jakim jest połączenie Brukseli z Antwerpią, W 1986 r. na corocznej konferencji ministrów komunikacji w ogóle nie zostało zakwalifikowane do przystosowania do du- z Francji, Niemiec, Belgii i Holandii po raz pierwszy poruszono żych prędkości. Oba miasta leżą po prostu zbyt blisko siebie, sprawę budowy linii dużych prędkości Paryż – Bruksela – a więc stwierdzono, że wystarczy podstawowa modernizacja. Kolonia/. Otrzymała ona skrót PBKAL utworzony z pierwszych liter zaangażowanych miast. Litera L oznaczała Linia HSL 1 Londyn, który ewentualnie też mógłby uzyskać połączenie przez Odcinek linii dużych prędkości oznaczony jako HSL 1 prowadzi tunel pod kanałem La Manche. Ważnym krokiem naprzód było ze stolicy Belgii do granicy francuskiej i łączy się dalej z linią podjęcie rok później przez rząd francuski decyzji o budowie linii LGV‑Nord z Paryża przez Lille do tunelu pod kanałem La Manche. dużych prędkości Paryż – kanał La Manche/granica z Belgią (LGV Budowę LGV‑Nord we Francji rozpoczęto w 1989 r., a ukończono Nord). Rozmowy ministrów w 1989 r. zaowocowały porozumie- na początku maja 1993 r. W pobliżu Lille przebieg linii przypomi- niem w sprawie budowy sieci „PBKAL”. Budowa tunelu pod ka- na trójkąt, dzięki czemu do Wielkiej Brytanii mogą jeździć bezpo- nałem La Manche w tym czasie już trwała. Belgia miała się zatem średnie pociągi Eurostar zarówno z Paryża, jak i z Brukseli. W tym stać punktem przecięcia linii dużych prędkości na osi Holandia samym czasie zaczęło funkcjonować połączenie LGV‑Nord – Francja i Niemcy – Wielka Brytania. Oznaczało to, że z Brukseli z HSL 1 między Fretin (Francja) a Antoing (Belgia). Relację Paryż powinny wychodzić trzy linie szybkich połączeń: do granicy – Bruksela obsługiwało 14 par pociągów TGV Réseau. Od Antoing z Francją (połączenie z francuskimi liniami dużych prędkości do pociągi zmierzające do Brukseli korzystały ze starej linii Tournai tunelu pod kanałem La Manche oraz do Paryża), do granicy – Mons. Istniała też możliwość jazdy alternatywną trasą przez z Niemcami w Aachen (połączenie z siecią kolei niemieckich DB) Charleroi i Namur do Liège. W 1996 r. do eksploatacji weszło 10 i do granicy z Holandią (połączenie z linią przez Rotterdam do pociągów TGV (PBA) i 6 pociągów TGV Thalys (PBKA).

1-2/2010 31 Rys. 1. Schemat linii dużych prędkości w Belgii Rys. op de Rails

Minęło jeszcze półtora roku i 14.12.1997 r. HSL 1 była gotowa w całości. Odcinek od granicy do Lembeek (na południe od Halle) miał 72 km i łączył się z linią Bruksela – Hautmont (Francja). Dodatkowo odcinek Ruisbroek (6 km na południe od Brussel Zuid/Midi) – Lembeek został przystosowany do prędko- ści 160 km/h. Odcinek z Brussel Zuid/Midi do Ruisbroek do tej prędkości został przystosowany dopiero w 2006 r. Obecnie roz- Fot. 2. Jednostka TGV 4331 inaugurująca otwarcie linii dużych prędkości w Belgii; ważane jest zwiększenie prędkości między Brukselą a Lembeek skład zatrzymał się przed granicą holenderską, gdzie przedstawiciele Infra- do 220 km/h. Uruchomienie HSL 1 skróciło czas podróży między bel, SNCB i Thalys zasadzili drzewka ozdobione hasłem „aby utrzymać natu- Brukselą a Paryżem do 82 min, co oznaczało skrócenie czasu po- ralną równowagę CO ” (8.12.2009 r.) Fot. R. Kiés 2 dróży aż o 1 godz. 18 min.

Linie HSL 2 i HSL 3 Linia między Brukselą a granicą z Niemcami, długości 147 km, jest najdłuższą linią dużych prędkości w Belgii. Do Liège nosi ona oznaczenie HSL 2, zaś od Liège do granicy z Niemcami HSL 3. W rzeczywistości składa się ona z trzech odcinków: Schaerbeek – , (na południe od Leuven) – Bierset (na zachód od Liège) oraz Chênée (na wschód od Liège) – Walhorn i dalej przez Aachen, gdzie włącza się w sieć kolei niemieckich. Linia Aachen – Kolonia została również zmodernizo- wana i w znacznej części przystosowana do dużych prędkości. Jednak pociągi TGV Thalys (PBKA) docierają tylko do Kolonii. Aby podróżować dalej trzeba przesiąść się na niemieckie pociągi Fot. 3. Połączenia w relacji Bruksela – Niemcy obsługują niemieckie zespoły ICE3; ICE3 kursujące po nowo wybudowanych liniach z prędkością zespól nr 4604 w okolicy Leuven (10.03.2007 r.) Fot. T. Ravache 300 km/h. Między Schaarbeek a Leuven pociągi wykorzystują ist-

32 1-2/2010 niejącą wcześniej linię, która została rozbudowana do czterotoro- wej. Zasilana jest standardowym napięciem SNCB/NMBS 3 kV, a prędkość szlakowa wynosi 200 km/h. Ten odcinek HSL 2 odda- no do eksploatacji w grudniu 2006 r. Odcinek od Leuven do Liège zbudowano od podstaw i przekazano do eksploatacji 15.12.2002 r. Zasilany jest napięciem 25 kV 50 Hz, a pociągi TGV mogą kursować z prędkością 300 km/h. Dla niemieckich ICE3 wprowadzono ograniczenie do 250 km/h ze względu na nie- bezpieczeństwo poderwania w górę tłucznia z podsypki. Linia prawie na całej długości trasowana jest wzdłuż autostrady E40, co ograniczyło do minimum ingerencję w środowisko naturalne. Po linii tej kursują też krajowe pociągi Intercity w relacjach Eupen – Oostende i Maastricht – Bruksela, ale tylko z prędkością Fot. 4. Budowa linii dużych prędkości HSL 1 – kiedy na nowej linii układano jeszcze 200 km/h. Na linii zainstalowano systemem bezpieczeństwa typu tory i wysypywano tłuczeń, to już na liniach konwencjonalnych trwały jazdy TBL‑2. Jedynym miejscem zatrzymania pociągów między Bruk­ testowe pociągów TGV (22.10.1996 r.) Fot. I. van Steevinkel selą a Niemcami jest Liège-Guillemins. Nowy dworzec został ofi- cjalnie otwarty 18.09.2009 r. Na wschód od Liège zaczyna się HSL 3, oddana do użytku 12.06.2009 r., na której najciekawszym obiektem inżynieryjnym jest 6,5‑kilometrowy Soumagnetunnel – najdłuższy tunel kolejowy w Belgii. Linia zasilana jest również na- pięciem 25 kV/50 Hz, a maksymalna prędkość wynosi 260 km/h (200 km/h w Soumagnetunnel). Nad bezpieczeństwem ruchu po- ciągów czuwa system ERTMS 2. W ofercie przewozowej po HSL 3 do 3.12.2009 r. nie występowały pociągi Thalys, okres ten był zarezerwowany wyłącznie dla pociągów ICE3.

Linia HSL 4 Wraz z oddaniem do eksploatacji HSL 4, czyli odcinka między Antwerpią a granicą z Holandią można uznać belgijską sieć kolei dużych prędkości za ukończoną. Belgia jest też pierwszym euro- pejskim państwem, które osiągnęło ten etap rozwoju. HSL 4 skła- da się w rzeczywistości z dwóch odcinków: połączenia południo- Fot. 5 Sadzenie drzewek przez dzieci i przedstawicieli SNCB (8.12.2009 r.) wej części Antwerpii z północną oraz linii z północnej Antwerpii Fot. R. Kiés do granicy z Holandią. Połączenie w granicach Antwerpii wiedzie głównie przez tunel, długości 3,8 km, między stacją Antwer­ „aby utrzymać naturalną równowagę CO2”. Dalsze uroczystości pen‑Berchem a Damplein (przez Antwerpen‑Centraal). W pobliżu odbyły się na Hortaplein przed stacją Brussel Zuid/Midi. Luchtbal zaczyna się prawdziwa linia dużych prędkości, której Belgowie są z siebie bardzo dumni! W ciągu zaledwie 16 lat długość do granicy z Holandią wynosi ponad 35 km. Jej przebieg wybudowali kompletną sieć kolei dużych prędkości. Inwestycja był od lat przedmiotem dyskusji. Belgowie preferowali trasę przez pochłonęła ponad 5 mld euro, co jest największym nakładem od Roosendaal, co oznaczałoby krótszy czas budowy HSL 4 na tere- czasu EXPO’58. W ramach prowadzonych prac nie tylko wybudo- nie ich kraju. Holendrzy ostatecznie przeforsowali swoją koncep- wano nowe torowiska, lecz również trzy stacje w centrach miast cję, choć wiązała się ona z trudniejszymi pracami terenowymi, ((Brussel Zuid/Midi, Antwerpen Centraal i Liège-Guillemins).­ Nie między innymi z koniecznością pogłębienia Westerschelde. jest to jednak powód, aby Infrabel spoczął na laurach. W planie W negocjacjach uwzględniono zdanie mieszkańców obszaru ma teraz budowę tzw. ekspresowej sieci Diabolo obejmującej IJzeren Rijn. Obecna trasa jest mniej szkodliwa dla środowiska, Brukselę wraz z lotniskiem Zaventem. Co ciekawe, do zasilania tej ponieważ prowadzi w znacznej mierze wzdłuż autostrady Antwer­ linii ma być wykorzystana energia wiatru. Regularne kursowanie pia – Breda. Ponadto Breda została stosunkowo łatwo podłączo- pociągów po HSL 4 rozpoczęło się 13.12.2009 r. w jakby nieco na do HSL, dzięki czemu od 15.06.2009 r. lokalne pociągi pro- skromnej formie, bo zaledwie 7 par pociągów Thalys między Am- wadzone elektrowozami serii 1300 (1,5 kV/3 kV DC) mogły sterdamem a Paryżem na dobę. Podróż skrócono o 51 min i trwa korzystać z części HSL 4 do stacji Noorderkempen w pobliżu obecnie 3 godz. 18 min. Holenderskie szybkie pociągi mają Brecht. Linia HSL 4 zasilana jest napięciem 25 kV/50 Hz, a pręd- się pojawić na HSL 4 dopiero w grudniu 2009 r., ale czy się tak kość maksymalna wynosi 300 km/h. Tu również zastosowano stanie, pokaże czas. system bezpieczeństwa typu ERTMS 2. Centrum zarządzania ru- q chem mieści się w Brukseli (stacja Brussel Zuid/Midi), skąd zresztą monitorowane są również pozostałe linie HSL. Służą temu dwa specjalne stanowiska. Oficjalne otwarcie HSL 4 nastąpiło 8.12.2009 r. Przedsta­wiciele Infrabel, SNCB i Thalys, a także pa- Tłumaczenie z języka niderlandzkiego: Winicjusz Drozdowski ni minister Inge Vervotte, wspomagani przez grupę dzieci zasa- Opracowanie i uzupełnienie: Ryszard Rusak dzili w pobliżu granicy z Holandią drzewka ozdobione hasłem

1-2/2010 33