Gedeputeerde Staten
Directie Maatschappij en Bestuur Afdeling Bestuur en Beleidscoördinatie Contact drs. J. van Straalen T 070 - 441 61 92 F 070 - 441 79 38
Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag
T 070 - 441 66 11 De colleges van Burgemeester en Wethouders van de www.zuid-holland.nl gemeenten Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist Datum
Ons kenmerk PZH-2009-24300A Uw kenmerk - Bijlagen
2 Onderwerp Bestuurlijke toekomst gemeenten in de Krimpenerwaard
Geacht college,
In onze brief van 22 januari 2007, kenmerk PZH-2007-717395, zijn wij ingegaan op de bestuurlijke toekomst van de gemeenten in de Krimpenerwaard. Wij hebben u gevraagd op basis van de evaluatie van de K5-samenwerking en de uit te voeren quick scans "huidige stand van zaken bestuurskracht" een standpunt in te nemen over de bestuurlijke toekomst. De evaluatie van de K5-samenwerking, de quick scans en de standpunten van de vijf gemeenteraden hebben wij ontvangen. In deze brief gaan wij daarop in en geven wij u ons standpunt daarover.
Algemeen
De gemeenten in de Krimpenerwaard staan voor forse opgaven te weten: • realiseren van het Veenweidepact; • ontwikkeling van de Zuidwestelijke Randweg; • waterveiligheid; • ontwikkelen en uitvoeren van de woonvisie; • leefbaarheid van de kernen; • regionale structuurvisie; • vernieuwing van de N210.
Daarnaast stellen wij vast dat gemeenten in het algemeen, dus ook in de Krimpenerwaard, geconfronteerd worden met maatschappelijke en bestuurlijke veranderingen die van de lokale Bezoekadres overheid veel meer bestuurskracht vereisen dan tot nu toe. De wetgever decentraliseert steeds Zuid-Hollandplein 1 meer taken en grote verantwoordelijkheden naar het lokale bestuur (u zie rapporten Commissie 2596 AW Den Haag Van Aartsen, Commissie d'Hondt, Bestuursakkoord Rijk-gemeenten, VNG-resolutie "vertrouwen Tram 9 en bus 65 en verantwoorden), zowel op het fysieke vlak als in het sociale domein. Sociaal-maatschappelijke stoppen bij het ontwikkelingen, zoals de vergrijzing, de multiculturele samenleving en het veiligheidsvraagstuk provinciehuis. Vanaf verzwaren deze opgaven. Ook de gemeenten in de Krimpenerwaard zullen in staat moeten zijn station Den Haag CS is de forse opgaven op sociaal en fysiek terrein in hun onderlinge samenhang op te lossen, tot het tien minuten lopen. uitvoering te brengen en daarover verantwoording af te leggen. De gemeenten in de De parkeerruimte voor Krimpenerwaard zal op een bestuurlijk en beleidsmatig hoog niveau moeten gaan functioneren; auto’s is beperkt. dat vraagt in veel gevallen meer dan tot op heden gevraagd wordt.
TVC/LL
Ons kenmerk PZH-2009-24300A
Evaluatie van de K5-samenwerking en de quick scan
Wij hebben kennisgenomen van de Eindrapportage Evaluatie K5: De stip boven de horizon van 30 september 2008. In de eindrapportage zijn aanbevelingen van de onderzoekers opgenomen. Ten aanzien van de aanbevelingen G (evalueer de K5-samenwerking begin 2010) en H (besluit begin 2012 over gemeentelijke herindeling) stellen de onderzoekers het volgende: "Geef de inhoudelijke samenwerking de ruimte en tijd en evalueer begin 2012 de K5-samenwerking. Op dat tijdstip kan eventueel een bestuurskrachtmeting aan de orde zijn . Wees niet bang voor verlies van eigen autonomie. Om de samenwerking te laten slagen moet per onderwerp op de inhoud beoordeeld worden of samenwerking meerwaarde oplevert. Daarbij moet de overweging dat de eigen gemeente voldoende taken moet overhouden om zelfstandig te kunnen blijven geen rol spelen. Structuur volgt op de inhoud. Uitgangspunt bij de evaluatie is dat een gezamenlijk besluit wordt genomen over gemeentelijke herindeling en hoe dat proces in gang wordt gezet. Als de samenwerking slaagt en er op steeds meer terreinen succesvol wordt samengewerkt, is de herindeling een logische stap ."
Wij hebben tevens kennisgenomen van de uitkomsten van de door een extern bureau uitgevoerde quick scans over de huidige stand van zaken van de bestuurskracht van de vijf gemeenten in de Krimpenerwaard. Samengevat constateren de onderzoekers in elke quick scan dat met de gemeenschappelijke regeling de K5-gemeenten beogen een stevige en slagvaardige structuur neer te zetten voor hun samenwerking. Deze structuur beperkt echter de eigen beleidsvrijheid en kaderstellende rol voor strategische opgaven van de afzonderlijke gemeenten. De strategische visiedocumenten (de woonvisie, huisvestingsverordening en economische visie zijn vastgesteld; nog vast te stellen: leefbaarheidsvisie, verkeer- en vervoersvisie, recreatievisie en de structuurvisie) worden immers niet in de eigen gemeenteraad vastgesteld maar alleen in de Krimpenerwaardraad.
Tevens stellen de onderzoekers dat de samenwerking tot nu toe vooral bestaat uit afstemming en dat nog geen zwaar inhoudelijk beroep is gedaan op de bestuurskracht van de samenwerking en daarmee op de bestuurskracht van elke individuele gemeente. Door het instellen van de Krimpenerwaardraad en het overdragen van bevoegdheden aan dit orgaan, vooral wat betreft de strategische beleidsbepaling, neemt de bestuurskracht van elke individuele gemeente volgens het provinciale normenkader formeel af, aldus de onderzoekers.
Standpunten van de vijf gemeenteraden over de evaluatie van de K5-samenwerking en de eigen quick scan
De raden van de gemeenten Vlist, Schoonhoven, Bergambacht, Nederlek en Ouderkerk een standpunt ingenomen over de evaluatie van de K5-samenwerking en de uitgevoerde quick scan. De besluiten van de raden luidt als volgt:
Vlist (gemeenteraad van 25 november 2008)
Er is draagvlak over de volle breedte van de raad voor intensiveren van de samenwerking. Concreet betekent dit dat er meer taken moeten worden overgedragen aan de K5. Over de uiteindelijke uitkomst van dit proces bestaat geen overeenstemming. De fracties van de PvdA en de SGP/ChristenUnie zijn onomwonden voorstander van een herindeling. De VVD is dat ook, als de inwoners van Vlist daar voordeel van hebben. Het CDA wil nu nog geen standpunt innemen over wel of niet fuseren. De fractie wil dat uitstellen tot 2012, na een nieuwe evaluatie van de samenwerking. De VKGB ziet voorlopig niets in een fusie tussen de K5-gemeenten.
2/7 Ons kenmerk PZH-2009-24300A
Schoonhoven (gemeenteraad van 27 november 2008)
Op donderdag 27 november 2008 heeft de gemeenteraad het rapport “Evaluatie K5, een stip boven de horizon” behandeld. In dit rapport is de samenwerking tussen de vijf Krimpenerwaardgemeenten (Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven, Vlist) geëvalueerd. De raad nam met algemene stemmen twee moties aan, die beide waren ingediend door alle fracties. Met het aannemen van de eerste motie heeft de raad uitgesproken dat: 1. er vooralsnog vanuit wordt gegaan dat Schoonhoven een zelfstandige gemeente blijft; 2. wordt doorgegaan met de samenwerking in K5-verband; 3. de kwaliteit van de huidige operationele taken moet worden verbeterd; 4. taken alleen worden uitbesteed – in K5 of andere verbanden – als dit in het belang van Schoonhoven is; het belang van Schoonhoven gaat voor het K5-belang; 5. de procesvoering moet worden verbeterd; 6. de K5-informatievoorziening moet worden verbeterd; 7. nauwkeurig wordt nagegaan of het ambtenarenapparaat in staat is zijn taken naar behoren te verrichten; 8. een toekomstvisie voor Schoonhoven wordt ontwikkeld; 9. de hiervoor genoemde punten worden vastgelegd in een ontwikkelagenda 2009-2012; 10. de samenwerking opnieuw wordt geëvalueerd in 2012.
Met het aannemen van de tweede motie heeft de raad uitgesproken dat de grondslag voor een waarnemend burgemeester is komen te vervallen, nu de raad zich heeft uitgesproken over de K5- samenwerking. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt gevraagd de vacature voor een kroonbenoemde burgemeester open te stellen.
Bergambacht (gemeenteraad van 2 december 2008)
De raad van Bergambacht heeft een motie "Bestuurlijke Toekomst"aangenomen ( 7 voor: 5 Gemeentebelang en 2 SGP/ChristenUnie en 5 tegen: PvdA, VVD en CDA) waarin de raad als zijn mening uitspreekt dat: a. door de K5-samenwerking te intensiveren de bestuurskracht van de gemeente Bergambacht verder kan worden versterkt; b. de gemeenschappelijke regeling K5 maar twee jaar van kracht is; c. de strategische opgaven voor de GR K5 nog niet zijn verwezenlijkt en mede gelet op de jonge levensduur zich nog moet en verder kan bewijzen; d. een gemeentelijke herindeling K5 of een andere bestuurlijke vormgeving tot 1 januari 2012 om voornoemde redenen niet gewenst is; e. aan een besluit tot herindeling of andere bestuurlijke vormgeving opnieuw een bestuurskrachtmeting en K5-evaluatie naar de samenwerking vooraf dient te gaan. Daarnaast zijn er moties aangenomen over de brandweertaken, wmo- en vromtaken, veenweidepact en decentralisatie van rijkstaken.
Nederlek (gemeenteraad van 16 december 2008)
De raad van Nederlek heeft op 16 december 2008 unaniem besloten dat Nederlek een zelfstandige, vitale plattelandsgemeente moet blijven. Nederlek heeft haar bestuurskracht versterkt en op orde. De organisatie is op de opdrachten van de gemeente berekend. De raad wil geen herindelingsdiscussie voeren want dat is niet aan de orde. De K5-samenwerking wordt voortgezet waarbij alle partijen aantekenen dat de K5-evaluatie veel te vroeg zijn uitgevoerd. Daarnaast wil de raad dat Nederlek de poort naar de stad (Stadsregio Rotterdam en relatie met Krimpen aan den IJssel) en het Groene Hart moet zijn. Alle raadsfracties willen de CdK verzoeken de procedure te starten voor een Kroonbenoemde burgemeester.
3/7 Ons kenmerk PZH-2009-24300A
Ouderkerk (gemeenteraad van 18 december 2008 )
De raad van Ouderkerk heeft op 18 december 2008 een motie aangenomen ( 8 voor te weten 4 PvdA, 3 VVD en 1 CDA en 5 tegen te weten 3 CU en 2 SGP) waarin de raad uitspreekt dat zo snel mogelijk stappen moeten worden gezet die leiden tot de vorming van één Krimpenerwaardgemeente bij voorkeur bestaande uit de huidige K5-gemeenten. De raad verzoekt het college de mening van de raad over te brengen en te verdedigen bij de vier andere K5-gemeenten, het dagelijks bestuur van de K5, de Krimpenerwaardraad, Gedeputeerde Staten en de Minister van BZK
Op weg naar een standpuntbepaling
Richtinggevende uitgangspunten
In onze Nota Samenwerken aan de kwaliteit van het lokaal bestuur in Zuid-Holland (8 november 2008) hebben wij aangegeven dat wij bij varianten voor de bestuurlijke toekomst van gemeenten en bij het beoordelen van toekomstige samenwerkingsmodellen, gemeentelijke herindelingen en grenscorrecties de volgende richtinggevende uitgangspunten (voor zover van toepassing) zullen hanteren: • de voorkeuren van gemeentebesturen, waarbij de provincie hecht aan initiatieven van onderop; • de uitspraken van de betrokken gemeentebesturen over nut en noodzaak van mogelijke grenscorrecties met buurgemeenten; • de regionale opgaven in het gebied; de gemeenten moeten met een regionale blik naar zichzelf en de andere gemeenten kijken; • een duurzaam, bestuurskrachtig en consistent eindbeeld voor het gehele gebied; • de ruimtelijk-economische ontwikkelingsmogelijkheden van een centrumgemeente verdienen met urgentie aanzienlijke versterking waarbij altijd de vraag aan de orde is of een (beperkte) grenscorrectie voor deze gemeente voldoende is; • gelet op de grote opgaven en het dynamische karakter van een gebied behoeft de bestuurskracht van de meeste inliggende gemeenten belangrijke versterking; • naast bestuurskracht en ruimte is ook "ownership" essentieel: ambities en vraagstukken verdienen een verantwoordelijke en daadkrachtige probleemeigenaar; stroperigheid in besluitvormingsprocessen moet daarmee worden aangepakt; • in het algemeen wordt de bestuurlijke herstructurering van een gebied niet gediend met opdeling van gemeenten over nieuwe gemeenten.
Ouderkerk
De raad van Ouderkerk is tot de conclusie gekomen dat de situatie in Ouderkerk structureel moet worden verbeterd om de knelpunten op te lossen (kwetsbaarheid van de ambtelijke en bestuurlijke organisatie; zorgelijke financiële situatie en preventief financieel toezicht; beperkt strategisch handelen en beperkte slag- en onderhandelingskracht om grote dossiers op te pakken en tot een goed einde te brengen). Ouderkerk heeft in eerste instantie vanaf 2002 geprobeerd de knelpunten op te lossen door middel van de K5-samenwerking. Zowel de bestuurskrachtmeting uit 2005 als de quick scan uit 2007 laten zien dat het niet goed gesteld is met de bestuurkracht van Ouderkerk.
De raad van Ouderkerk heeft op 18 december 2008 de conclusie getrokken dat Ouderkerk als zelfstandige gemeente niet langer in staat is de grote opgaven waarvoor Ouderkerk wordt gesteld, het hoofd te bieden. In de raad is gesteld dat de K5-samenwerking ertoe geleid heeft dat een groot aantal taken die tot het kerndomein van Ouderkerk behoren feitelijk niet meer door Ouderkerk wordt uigevoerd. Ouderkerk vindt de K5-samenwerking een goede basis voor een
4/7 Ons kenmerk PZH-2009-24300A
gemeentelijke herindeling van de gemeenten Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist. Ouderkerk is ervan overtuigd dat 1 grote Krimpenerwaardgemeente kansen biedt voor een beter gemeentelijk product en een betere dienstverlening. In een door de PvdA, CDA en VVD aanvaarde motie wordt uitgesproken dat zo snel mogelijk stappen moeten worden gezet die leiden tot 1 Krimpenerwaardgemeente, bij voorkeur bestaande uit de huidige gemeenten. De raad heeft het college gevraagd dit standpunt te verdedigen bij onder andere ons college. Wij trekken hieruit de conclusie dat Ouderkerk hiermee aan de provincie vraagt om het initiatief te nemen in een herindelingsproces.
Vlist
De bestuurskracht van Vlist is verbeterd, maar behoeft op onderdelen zeker aandacht en is overigens op strategisch niveau minder bestuurskracht geworden dan in 2005. Wij constateren dat dit geldt voor alle vijf gemeenten in de Krimpenerwaard. In de raad van Vlist ging feitelijk de discussie niet over de vraag of er een herindeling zal moeten plaatsvinden, maar over de vraag wanneer en langs welke weg.
Schoonhoven
Schoonhoven heeft de bestuurskracht sinds 2005 verbeterd maar de vraag is aan de orde of Schoonhoven met de huidige K5-samenwerking zelfstandig voldoende bestuurskrachtig is. In een aangenomen motie in raad van Schoonhoven staat dat de kwaliteit van de huidige operationele taken verbeterd moet worden en dat moet worden nagegaan of het ambtelijk apparaat in staat is de taken naar behoren te verrichten. De raad gaat er vooralsnog vanuit dat Schoonhoven een zelfstandige gemeente blijft. Voor ons is niet duidelijk geworden wat de raad bedoelt met "vooralsnog". Uit de motie blijkt tevens dat Schoonhoven alleen nog maar taken wil uitbesteden aan de K5 als dat in het belang van Schoonhoven is.
Bergambacht
De bestuurskracht van Bergambacht is volgens de quick scan wel verbeterd, maar de raad van Bergambacht wil, zo blijkt uit een aangenomen motie, de bestuurskracht verder versterken door de K5-samenwerking te intensiveren. Uit de motie blijkt dat een herindeling of een andere bestuurlijke vormgeving tot 2012 niet gewenst is. De raad wil aan een besluit tot herindeling of een andere bestuurlijke vormgeving opnieuw een bestuurkrachtmeting en een K5-evaluatie laten voorafgaan. Daaruit leiden wij af dat een besluit over herindeling of een andere vormgeving (op termijn) niet uitgesloten is.
Nederlek
Nederlek heeft unaniem besloten dat Nederlek een zelfstandige, vitale plattelandsgemeente moet blijven. De bestuurskracht is versterkt en op orde, aldus Nederlek. Nederlek wil ook kijken of samenwerking met Krimpen aan den IJssel mogelijk is. De raad wil geen herindelingsdiscussie voeren omdat dat niet aan de orde is. Nu de buurgemeente Ouderkerk gekozen heeft voor een herindeling is een herindelingsdiscussie onvermijdelijk.
Conclusie en het vervolg
Alle vijf gemeenten hebben uitspraken gedaan over hun bestuurlijke toekomst en hebben daarbij verschillende opties besproken. Echter, er is geen sprake van een gezamenlijk gedeeld en eensluidende visie en oplossingsrichting bij de vijf gemeenten. Niet alle aangedragen oplossingen voor de bestuurlijke toekomst zijn verenigbaar; er zijn ook oplossingen gepresenteerd die andere oplossingen lijken uit te sluiten. Er is daarmee geen regionaal consistent eindbeeld ontstaan.
5/7 Ons kenmerk PZH-2009-24300A
Naar ons oordeel vraagt deze bestuurlijke patstelling om een structurele en duurzame oplossing voor de Krimpenerwaard.
In de Nota Samenwerken aan de kwaliteit van het lokaal bestuur in Zuid-Holland (november 2008) hebben wij aangegeven dat indien dat aan de orde is vrijwillige herindeling van gemeenten onder regie van de gemeenten onze voorkeur heeft, maar dat wij gemeentelijke herindeling als ultimum remedium niet uit de weg gaan. Indien een of meer gemeenten ons verzoeken de regie te voeren in een herindelingsproces dan zullen wij onze verantwoordelijkheid nemen en zoeken naar een zo groot mogelijk draagvlak daarvoor in de regio. Wij vinden het niet gewenst dat een gemeente een regionaal gewenste herindeling kan tegenhouden.
Wij stellen vast dat Ouderkerk aan ons gevraagd heeft de regierol op te pakken en een herindelingsprocedure te starten om te komen tot een gemeente in de Krimpenerwaard.
Gelet op: • de kwetsbare en zorgelijke situatie waarin Ouderkerk verkeert; • de conclusie van Ouderkerk dat de situatie in Ouderkerk structureel verbeterd moet worden om de knelpunten op te lossen; • de uitkomsten van de evaluatie van de K5-samenwerking ( "Als de samenwerking slaagt en er op steeds meer terreinen succesvol wordt samengewerkt, is de herindeling een logische stap "); • de uitkomsten van de quick scans ( " De K5-structuur beperkt echter de eigen beleidsvrijheid en kaderstellende rol voor strategische opgaven van de afzonderlijke gemeenten "); • de standpunten van de gemeenteraden (van handhaven zelfstandigheid tot zo snel mogelijk 1 gemeente Krimpenerwaard)
zijn wij tot de conclusie gekomen dat als het meest gerede toekomstige eindbeeld moet worden vastgesteld dat de gemeenten Bergambacht, Nederlek, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist moeten fuseren tot 1 gemeente Krimpenerwaard.
Om antwoord te kunnen geven op de vraag hoe te komen tot een gemeente Krimpenerwaard hebben wij gekozen voor het instellen van een "Adviescommissie bestuurlijke toekomst Krimpenerwaardgemeenten". Wij zullen deze commissie vragen om voor 1 mei 2009 advies aan ons uit te brengen over de route naar en de condities waaronder tot die ene gemeente moet/kan worden gekomen. Wij geven de commissie daarbij mee dat van deze variant kan worden afgeweken indien de commissie constateert dat er voldoende draagvlak bestaat voor een andere in te brengen variant en die variant in ieder geval leidt tot een consistent regionaal eindbeeld in de Krimpenerwaard. Wij hebben de commissie verzocht om ook de positie van de gemeente Krimpen aan den IJssel te bezien in het licht van de (komende) bestuurlijke ontwikkelingen.
Tevens verzoeken wij de commissie om daarbij de huidige functie en perspectief van de Krimpenerwaardraad te beschrijven.
De Adviescommissie bestuurlijke toekomst Krimpenerwaardgemeenten staat onder voorzitterschap van mevrouw Ir. J.M. Leemhuis-Stout. De commissie bestaat naast de voorzitter uit de heren Drs. C. Sas, Mr. T. Elzenga en E. van Voorden.
Wij verwachten dat de commissie op korte termijn contact met u zal opnemen voor het maken van een afspraak.
Nadat wij het advies van de commissie hebben ontvangen zullen wij voor 1 juli 2009 een eindbeslissing nemen.
6/7 Ons kenmerk PZH-2009-24300A
Wij verzoeken u de raad van uw gemeente van het vorenstaande in kennis te stellen.
Hoogachtend,
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris, voorzitter,
M.H.J. van Wieringen-Wagenaar J. Franssen
Afschrift aan: - De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties - De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties - De leden van Provinciale Staten - De raden van de gemeenten Bergambacht, Schoonhoven, Vlist, Nederlek, Ouderkerk en Krimpen aan den IJssel. - Het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Krimpen aan den IJssel - Het bestuur van de K5 - Krimpenerwaardraad, Postbus 2507, 2940 AA Lekkerkerk - De VZHG - Het bestuur van het ISMH - Het bestuur van de Stadsregio Rotterdam
Bijlagen: - Brief aan leden van de adviescommissie Bestuurlijke toekomst gemeenten Krimpenerwaard - Persbericht
7/7