2018 01/02

Reiziger foto Ramon Philippo januari | februari 2018 Algemene Doopsgezinde Sociëteit uitgelicht vooraf inhoud

Voor de vierde keer in acht weken hoor ik weer de op kamp in 2018 De inschrijving opent op maandag 8 januari om vriendelijk stem van de omroepster melden dat je vooral Inschrijven door loting 20.00 uur, waarna het opgaveformulier een week je bagage in de gaten moet houden en dat je op tijd beschikbaar blijft. Op 15 januari sluit de inschrijving, bij de gate moet zijn om de vlucht niet te vertragen. Aankomende zomer staan er weer 12 zomerkampen van waarna de deelnemers op basis van hun inschrijvings- Eerst ging het om een vlucht naar Peru om de Mennonite de akc op het programma. De afgelopen jaren zijn de nummer (dus anoniem) over de kampen worden Brethren kerken daar te bezoeken. Door de overstro- kampen steeds populairder geworden. Meerdere kampen verdeeld. Op 1 februari komt het opgaveformulier mingen in april raakten veel huizen en kerken beschadigd waren binnen een minuut na het openstellen van de weer beschikbaar voor de kampen waar nog plaatsen of werden zelfs totaal vernietigd. inschrijving zelfs al overtekend. beschikbaar zijn. 5 12 Daarna vloog ik naar Lissabon voor een bijeenkomst Keerzijde hiervan was, dat het voor deelnemers (en hun Een andere verandering is dat de kampen dit jaar over van de Europese doopsgezinde centra. Vervolgens naar ouders) stressvol kon zijn om de aanmelding tijdig in vier in plaats van over drie weken worden verdeeld. Vilnius voor de jaarlijkse ontmoeting van de leiders van orde te maken. Een technische storing kon het verschil Wat nog altijd hetzelfde is, en dat is al bijna 100 jaar zo, de Europese doopsgezinde geloofsgemeenschappen. maken tussen wel of geen deelname. Zeker voor ouders is dat er voor alle kinderen van 9 t/m 21 jaar wat wils is: En nu, als laatste in de rij, vlieg ik naar Nepal om in die meerdere kinderen aan wilden melden, was dit een van Ameland tot Akkrum, van windsurfen tot waterskiën, Surunga bij de inauguratie van een nieuw kerkgebouw behoorlijke logistieke uitdaging. Om zulke situaties te van zeskamp tot zwemmen in de zee. te zijn. voorkomen en het opgaveproces eerlijker te laten verlopen, worden de beschikbare plaatsen dit jaar door Meer informatie en aanmelden: www.akckampen.nl Krijg je daar nou nooit genoeg van, van dat reizen? Een middel van loting verdeeld. paar dagen hier, een paar dagen daar, is dat eigenlijk wel leuk? Nee, reiziger zijn is niet altijd leuk: het wachten, advertentie het uren hangen in de stoel in het vliegtuig, het lawaai 16 22 van de motoren, het onregelmatige slapen. Maar mensen horen zeggen: ‘Nu weten we dat we niet alleen zijn, dat we deel zijn van een wereldwijde familie’, of een broeder Laatst mochten alle in Peru met tranen in de ogen horen vertellen: ‘Dit is 5 Omkijken naar elkaar de eerste keer dat we echt hulp ontvangen, dank daarvoor Doopsgezinden sluiten aan bij luchthavenpastoraat kinderen rondkijken in de kerk. en dank voor alle gebeden!’, of een ander: ‘We weten dat jullie onze problemen niet kunnen oplossen, maar Ineens was een jongetje weg. bid alsjeblieft voor ons! Het is voor ons zo belangrijk om 12 Vooruitblik op de merk Ik zag ‘m onder de bank. te weten dat er mensen om ons geven, dat we gezien Een selectie uit de Nederlandse bijdragen worden, dat als wij lijden anderen met ons willen gaan’ Daar had ie zich verstopt… – dat maakt alle vermoeienissen meer dan waard! 16 Reis van de held Het mogen ervaren dat we overal in de wereld broeders De structuur van oerverhalen en zusters hebben die in andere omstandigheden leven, maar toch onderdeel zijn van de geloofsfamilie en samen met ons reizen door het leven, is dit alles zeker waard. 22 Globetrotters Ik weet dat er, als ik over een aantal uren uit het vliegveld Reizigers in de wereldwijde geloofsgemeenschap stap, een broeder of zuster op mij wacht die me met open armen ontvangt, ook al hebben we elkaar nog nooit gezien. Dat maakt het reiziger zijn bijzonder en bijzonder inspirerend! en verder…

Henk Stenvers 4 ingekomen 26 lofdicht voor Coster Algemeen secretaris/directeur 9 Menno Simons-lezing Onthulling informatiebord [email protected] 10 boeken & bladen 27 nalatenschap Van Zanten 18 twee geloven 28 WereldWerk Jos en Nanja ter Brake Vermond Einde & nieuw begin 20 het object 30 varia Gedenksteen te Grijpkerk Van heilige tot hit-serie Donatus verzekert vertrouwd www.donatus.nl 21 van het web 31 kort 24 mondig & bondig 32 column Chris Doude van Troostwijk Joke Bakker Voltaire & de antireiziger ingekomen interview

kerktelefoon huisaansluiting werd aangesloten. kosteres en haar man. De kosteres Lezersreactie De ontvangers stelden het zeer op zou spoedig overlijden en was reeds prijs dat ze het binnenkomen van aan bed gekluisterd. Samen met de Met belangstelling las ik Mondig & de kerkgangers konden meebeleven, ptt zorgde ik ervoor dat zij de dienst Bondig in Doopsgezind NL 11/12 over en na de dienst het geroezemoes in van de eerstkomende zondag kon mevrouw De Leeuw in Apeldoorn. de vertoeving konden horen. Er zit beluisteren. Maar een paar dagen Ik verwonder mij erover dat de oplos- wel een nadeel aan de kerktelefoon. voor die zondag overleed haar man sing voor haar missen van de kerk- Als die te vroeg wordt aangebracht aan een hartaandoening. De kosteres diensten, namelijk de kerktelefoon, missen de mensen beweging en kon de afscheidsdienst van haar man niet wordt ingezet. ‘Kerktelefoon’ is directe sociale contacten. Dat is voor volgen en overleed zelf kort na die een oud woord omdat de verbinding de kerkenraad dan ook meestal het zondag. tussen kerk en huiskamer vroeger via argument om ervan af te zien. In telefoonkabels liep. Tegenwoordig Wageningen probeer ik momenteel Zelf inmiddels 86 jaar verwacht ik zijn er andere oplossingen die te voorzichtig die zienswijze om te dat het niet meer zolang zal duren vinden zijn bij sikn. Via deze stich- buigen. voordat ik niet meer van Ede naar ting kunnen kleinere gemeenten Wageningen zal kunnen rijden. een betaalbare verbinding tot stand Ik herinner mij twee ontroerende Helaas is er weinig ondersteunend brengen via een afgeschermd deel situaties met de kerktelefoon, waar- vervoer, want in Ede en omgeving van internet. bij de ptt zeer behulpzaam was. woont slechts een handvol kerkleden Een vrouw die terminaal was werd die bovendien bijna allemaal boven Indertijd heb ik in Zaandam bij in één dag aangesloten, zodat zij de de 70 zijn. verschillende mensen die niet meer laatste dienst in haar leven beluis- in staat waren naar de kerk te komen, teren. De volgende dag overleed zij. J.H. Haartman, Ede een luidspreker geplaatst die op de De tweede situatie is die van onze www.sikn.nl

verzoening & vrede kans om ook het land van Menno Simons te zien. In Indiase mennonieten bovengenoemde gemeenten en in Leeuwarden vertelden zij over hun werk voor Dawn Ministries, dat zorgt voor wezen, weduwen en vrouwen in naaiateliers. De organi- satie delft daarnaast zo’n honderd waterputten en geeft Omkijken school- en bijbellessen.

De mensen van Dawn Ministries worden, net als moslims, sinds het aantreden van de hindoe-regering ernstig naar elkaar bedreigd en aangevallen door militante hindoes. Peter is ooit gewond geraakt tijdens een kerkdienst, en in december raakte opnieuw een predikant door messteken gewond. Broeder en zuster Silumula zijn toegewijde >> mennonieten, die samen met Dawn tegen de aanvallen in de arme hindoe-gemeenschap willen blijven dienen door middel van kleding en voedsel. Hun wens is dat wij voor hen bidden, opdat er verzoening en vrede zal komen. Kort geleden gaven enkele gemeenteleden uit Giethoorn, Ook giften zijn welkom. Heerenveen en Amsterdam gastvrij onderdak aan ds. dr. Peter Silumula en zijn vrouw Helen. Zij komen Meer over Dawn Ministries is te vinden op uit Hyderabad in India en behoren tot de Mennonite www.dawn-gnt.org.in. Brethren. Peter en Helen bezochten Nederland na een congres over 500 jaar Reformatie in Berlijn; dit was hun Pieter Post

4 5 interview

Luchthavenpastoraat gemeenschap zijn dus van harte welkom.’ Wat is het Luchthavenpastoraat? in het meditatiecentrum. De vrij- Voorzitter Flip Poort: ‘Het Luchthaven- willigers en pastores bieden een Bent u geïnteresseerd? Kijk op pastoraat is een samenwerkings- luisterend oor of een goed gesprek. www.luchthavenpastoraat.nl voor het verband van drie stichtingen die We faciliteren ook vieringen die aanmeldformulier. allemaal een pastor beschikbaar door reizende groepen onderweg stellen voor de Stichting Ondersteu- worden gehouden. Daarnaast zijn Waar is het mediatiecentrum? ning Luchthavenpastoraat Schiphol we een vangnet voor mensen in nood ‘Het meditatiecentrum is tijdelijk te (sols). Dat zijn het Rooms-Katholiek die emotionele bijstand kunnen vinden in de vertrekhal aan het begin Luchthavenpastoraat Schiphol, het gebruiken. De pastores worden van de F-pier. De ruimte is vrij toe- Oud-Katholieke en Anglicaanse hiervoor ingeschakeld door lucht- gankelijk en dag en nacht beschik- Luchthavenpastoraat en het Protes- vaartmaatschappijen, de Koninklijke baar. Vanaf maart 2018 is het nieuwe tants Luchthavenpastoraat Schiphol. Marechaussee, inlichtingenbalies, mediatiecentrum gevestigd in De drie luchthavenpastores vertegen- de medische dienst en alarm- Lounge 2, meteen na de douane aan woordigen hun kerken met één centrales.’ de linkerkant. Dit is het internatio- tekst & foto’s Janneke Leerink gezicht. Ook wordt er geen onder- nale gedeelte waar Nederlandse tekst Tea G. Rienksma – foto’s … scheid gemaakt tussen de (kerkelijke) Hoe kunnen wij helpen? passagiers en passagiers die over- achtergrond van bezoekers aan het ‘Het meditatiecentrum wordt stappen langskomen.’ meditatiecentrum. Het centrum is draaiende gehouden door een groep In de haastige drukte bij vertrek of overstap op Schiphol intercultureel en dient als gebeds- en van 25 à 30 vrijwilligers. Deze vrij- Meer informatie? De protestantse pastor meditatieruimte voor alle godsdien- willigers zijn gastheer of -vrouw voor Marieke Meiring komt graag over haar biedt het Luchthavenpastoraat rust, bezinning en emotionele sten en culturen.’ de bezoekers van het meditatiecen- werk vertellen bij een gesprekskring trum. Wij streven ernaar om met of andere bijeenkomst. Zie ook bijstand. Per 1 januari 2018 is de doopsgezinde geloofs- Wat doen jullie? mensen uit alle deelnemende kerk- www.luchthavenpastoraat.nl. ‘Het Luchthavenpastoraat verzorgt genootschappen te werken. Vrij- gemeenschap er officieel bij aangesloten. elke zondag om 11.00 uur een dienst willigers vanuit de doopsgezinde >> radeloos bent. Wij vangen familieleden die terugkeren op alle religieuze uitingen tegelijk plaats kunnen vinden. meningen die naast elkaar kunnen bestaan, het omkijken arieke Meiring is pastor op Schiphol bij de gate, en brengen hen naar hun afhalende familie Moslims bidden vaak gewoon door tijdens onze zondag- naar elkaar.’ Tegelijkertijd noemt Marieke de doops- vanuit de Stichting Protestants Lucht- op een rustige ontmoetingsplaats. Zodat ze hun eerste ochtenddienst. En alle gebedenboeken zijn aanwezig. gezinde toevoeging zeer waardevol voor het Luchthaven- havenpastoraat. Samen met haar collega- rauwe verdriet niet hoeven te delen in de drukte van de De vredeswens doen we wel altijd gezamenlijk. Dan geven pastoraat: ‘Hoe diverser hoe beter. We horen graag wat pastores verzorgt zij op zondagochtend aankomstomgeving. In dat grote verdriet kunnen wij we iedereen een hand en wensen elkaar vrede toe. Dat is jullie kenmerkt, wat jullie belangrijk vinden. Het is altijd Meen dienst in het meditatiecentrum en verleent ze pasto- de kleine dingen regelen.’ vaak een erg indrukwekkend moment.’ goed om elkaar vragen te blijven stellen.’ Het Luchthaven- rale zorg aan reizigers. Wat maakt haar werk zo bijzonder? pastoraat is op zoek naar gesprek en bezinning in een ‘Het vluchtige leven van een reiziger kunnen verbinden Marieke weet nog goed dat een jonge vrouw vanuit Juist de diversiteit van de bezoekers en ook van de omgeving waar vele levensovertuigingen elkaar passeren: met het verhaal van God. Dat hoeft niet eens met veel Kroatië in een rolstoel terugkeerde naar haar ouders vrijwilligers en pastores, zorgt voor een open karakter. ‘Ook als pastor op Schiphol weet ik niet direct hoe een woorden, maar kan juist met daden.’ Arida van Ouden- in de VS. ‘Er was haar in Kroatië iets bedwelmends toe- ‘Een luchthaven is een intense plaats, waar soms zomaar ander ergens over denkt, maar ik wil er graag naar allen haakt erop in: ‘Dat is één van de kenmerken van gediend en ze werd wakker in het ziekenhuis. Via de mooie ontmoetingen kunnen plaatsvinden of diepe luisteren.’ << het Luchthavenpastoraat waar de doopsgezinde identiteit lokale autoriteiten werd geregeld dat ze naar huis kon. gesprekken ontstaan.’ Marieke legt uit dat het centrum naadloos bij aansluit. Wij doopsgezinden vinden ‘daden Tijdens haar overstap op Schiphol hebben we haar ook een faciliterende functie heeft; alles is aanwezig om gaan woorden te boven’ zo belangrijk, dat we die tekst op opgevangen.’ Ze regelden een hotel en bleven bij haar, vanuit verschillende religies een viering te houden. wandborden aan de muur hangen. Die praktische want het meisje voelde zich nergens veilig. ‘Wanneer je ‘Op een ochtend kwam er een jongen uit India binnen die invulling van het pastoraat past heel goed bij ons.’ zoiets heftigs meemaakt, is elke onbekende omgeving met verbazing keek naar onze ruimte, waar de heilige bedreigend. In zo’n situatie gaat het mij erom een gevoel boeken van elke wereldgodsdienst op de plank staan. Hij Kwetsbare reizigers van veiligheid te bieden. Soms is het voldoende om alleen vroeg om een pastor en is met mij het religieuze vraag- De praktische invulling vindt zijn vorm in de onder- maar naast iemand te zitten. Soms wordt er gevraagd stuk aangegaan ‘waarom er zoveel verschillende gods- steuning en begeleiding van kwetsbare reizigers. om een gebed.’ diensten zijn?’.’ Marieke: ‘Denk bijvoorbeeld aan de hereniging van families die te maken hebben met een sterfgeval. Stel Interculturele bezinning Doopsgezinde samenwerking je voor dat je op reis bent, of in het buitenland woont, Hoewel het pastoraat vanuit de christelijke gemeenschap Namens de doopsgezinde broederschap is Arida toe- en dat je vanwege een sterfgeval naar je familie moet. in Nederland wordt georganiseerd, heeft het meditatie- getreden tot het bestuur van de Stichting Protestants Al die indrukken van de luchthaven, de bagageband en centrum een intercultureel karakter. ‘We zijn open en Luchthavenpastoraat: ‘In het Luchthavenpastoraat zie ik de aankomsthal kunnen heel hard binnenkomen als je oecumenisch. Ons meditatiecentrum is een ruimte waar veel doopsgezinde waarden verenigd: de diversiteit aan

6 7 Menno Simons-lezing gezocht moderator voor website Mennonites Europe Wij zoeken voor ons project Mennonites Europe een moderator die onze website www.Mennonites.eu redigeert en actueel houdt. Hiertoe zijn initiatieven nodig om het Niet alles gaat van bestaande Europese netwerk in stand te houden en uit te breiden. De moderator werkt mee aan het opbouwen van een leien dakje een internationaal orgaan van contactpersonen, dat de Sterker nog, het monumentale leien dakje inhoud van de website verzorgt. De moderator is daarvoor kan ineens een zware last worden. Wat als uw de drijvende kracht en heeft de eindredactie van de website. kerk niet meer in staat is om het gebouw te bekostigen? Welke mogelijkheden zijn er nog? Als moderator zien wij een netwerker met kennis en ervaring van het modereren van websites. Omdat de website haar Daarom bestaat KerkSupport werkveld binnen Europa heeft is beheersing van het Engels, Wij helpen en ondersteunen uw gemeente ‘Het gaat erom mensen Duits en Frans belangrijk. om te komen tot een beleid waarbij de Voor de werkzaamheden is een vergoeding beschikbaar. (fi nanciële) continuïteit meer geborgd wordt. Samen bouwen we aan uw gemeente. weer eigenwaarde te geven’ Interesse? Perspectief op een vitale gemeente Voor meer Informatie: Hajo Hajonides, projectleider imsc 06 27 25 00 22 | [email protected] KKG Adviseurs T (033) 467 10 10 | www.kerksupport.nl Met ruim 120 aanwezigen was de vermaning in Heeren- veen op zondagmiddag 19 november goed gevuld.

Even stilstaan in de drukte van alledag. Om dan geïnspireerd, verrijkt weer verder et aandachtig luiste- een muziekschool of cultuurcentrum Ter afsluiting stond ze stil bij de tekst Sikke Roosma te gaan. Nieuwe paden vinden op oude wegen. Andere, bredere gezichtspunten rend publiek voelde te vestigen. Sommige jongeren woorden die Robert Kennedy in foto Anna Marjan Bosma opdoen in een inspirerende omgeving en binnen een ongedwongen sfeer. tocht zich zeer betrokken bij blijken over zoveel artistiek talent Zuid-Afrika sprak: ‘Telkens wanneer Dat is wat Leeftocht u wil bieden, met een buitengewoon aanbod van activiteiten, de inhoud van de 6e te beschikken dat ze er geld mee iemand voor een ideaal opkomt, lezingen en cursussen op het gebied van religie en spiritualiteit. HMenno Simons-lezing, verzorgd kunnen gaan verdienen. Het werk zich inzet om het lot van anderen te door Petra Stienen. Zij sprak over is erop gericht mensen een sterker verbeteren of protesteert tegen de stichting Action for Hope, die gevoel van eigenwaarde te geven onrechtvaardigheid, zendt hij een Agenda Uitgelicht Uitgelicht zich inzet voor jongeren in conflict- door ze te laten merken dat ze rimpeltje van hoop uit. En al die gebieden in Jordanië en Libanon door anderen aan het lachen kunnen kleine rimpeltjes vanuit miljoenen Familiekronieken Zo goed als nieuw De innerlijke ruimte (retraite) – VOL middel van muziek, theater en video- maken, of kunnen ontroeren. verschillende centra van energie en 24 & 25 februari Vrouwenretraite in de veertigdagentijd 19 t/m 21 januari 16 t/m 18 maart projecten. inzet, vormen samen een vloedgolf Achter iedere familie, achter ieder mens, schuilt Het evangelie van Elvis Petra Stienen is zich zeer bewust van die de machtigste muren van een boeiend verhaal. Zou het niet leuk zijn Er was een tijd waarin een goede jas een 10 & 11 februari Petra Stienen heeft in Syrië gewerkt de kracht van mensen en hun recht onderdrukking en weerstand kan uw eigen levensverhaal voor uw nageslacht op kostbaar bezit was. Als deze na jaren kaal en Dagboek schrijven en daar de in 2014 vermoorde pater op hoop voor de toekomst, zeker in vervagen.’ papier te zetten? Of om het leven van uw verschoten was, werd de stof gekeerd. Uit 22 & 23 juni Frans van der Lugt ontmoet. Dankzij conflictgebieden. De stichting biedt Tijdens de vragenronde kwam de ouders of grootouders in boekvorm beschik- de goede delen werd een kinderjas gemaakt. Joodse mystiek o.l.v. Sjef Laenen hem ontdekte ze dat je mensen beter hun daarbij de noodzakelijke hulp, vraag naar voren hoe wij hier en baar te hebben? Vaderlandse geschiedenis op Misschien helpt dit beeld van ‘het keren van 6 & 7 oktober leert kennen in stilte, dan wanneer je waarbij het besef groeit dat ze ‘ertoe nu mensen in dergelijke situaties microniveau! Antropoloog en auteur Arlette de jas’ het begrip te verstaan wat binnen de met hen spreekt. Dat was voor haar doen’. kunnen helpen. Stienens antwoord Kouwenhoven vertelt over haar ervaringen bij mystiek transformatie wordt genoemd. In deze Alle activiteiten vinden plaats op reden om de toestand in het Midden- Met een aantal mooie voorbeelden was dat we allen individueel de stap het schrijven van familieverhalen, onder andere retraite maken we ruimte voor ‘het keren van Buitengoed Fredeshiem (nabij Steenwijk) aan de hand van het boek De Fehrs. Kroniek van de jas’. Aan de hand van dit thema gaan de Oosten niet meer te willen duiden belichtte Stienen het werk van Action moeten zetten om een rimpeltje van een Nederlandse mennonietenfamilie. Daarnaast deelnemers op weg naar Pasen, in verstilling in actualiteitenrubrieken, en ze sloot for Hope. Legio waren de verwij- hoop te zijn, en dat we vooral geen biedt ze handvatten om aan de slag te gaan en in creatieve werkvormen. zich aan bij Action for Hope. zingen naar de veelkleurigheid, het compromissen moeten sluiten met met uw eigen levensverhaal. Cursusleiding: ds. Iris Hasselbach-Jongsma Deze stichting werkt samen met doorzettingsvermogen en de kracht onszelf. We moeten (meer) openstaan Prijs: vanaf € 140,– p.p. en ds. Margreet Eberwijn-Verveld. lokale vrijwilligers. Zij proberen met om te leven en te overleven bij de voor anderen en voor verandering, Prijs: vanaf € 185,– p.p. en voor jongeren in vluchtelingen- mensen die ze ontmoet in het we zullen wat radicaler moeten zijn kampen, steden en dorpen ter plekke Midden-Oosten. en daarnaar handelen. << Kijk voor meer informatie & prijzen op www.leeftocht.nl 9 boeken & bladen

werd vooral bekend toen zij zich in opvang. Voor de verdwijning van het menselijke ellende in toom te opvallende of grappige zaken. Zoals: 2015 voor het voorzitterschap van de zogeheten Smallenburg – en daarmee houden’. ‘Je licht onder de korenmaat stellen sp kandideerde – tegen de zin van de de verdwijning van zwervers, dak- Stille gronden is geschreven in zinnen betekent ‘te bescheiden zijn’. Wat is partijleiding. Een strijd die ze verloor. lozen en verslaafden die in het parkje zonder opsmuk, mooi in al hun een- of was een korenmaat?’ Vervolgens Boeken- en bladen- Uit Gesthuizens relaas doemt een rondscharrelen – heeft Landa veel voud. Met aandacht voor detail, zodat wordt verwezen naar een bak op vier redacteur: Martin Maassen, onthutsend beeld op van de partij- over. je als lezer de hoofdpersonen en de poten waarin koren bewaard werd, en martin.maassen cultuur van de sp, met name de Tegenover de neurotische Landa is plekken van handeling als het ware naar Mattheüs 5. Een andere: @doopsgezind.nl interne omgangsvormen. Die zijn daar Johannes, de idealist die zijn voor je ziet. Sanneke van Hasselt ‘Waarom zou je de kat op het spek Tenzij anders vermeld zijn keihard en kenmerken zich door heel leven ten dienste stelt van daklozen hee� zich geafficheerd als schrijfster binden?’ Het antwoord wordt de bijdragen op deze weinig oog voor menselijkheid. Het en verslaafden. ‘Hoop geven is jouw van korte verhalen, maar ook langere gegeven op 12 juni 2018. pagina’s van zijn hand. partijbelang gaat boven alles, waarbij baan!’, aldus de verslaafde Verena. verhalen zoals in Stille grond verdie- De Filosofie Scheurkalender wordt de partijtop, in laatste instantie Jan Johannes is een zachtmoedig man, nen een vervolg. samengesteld door het team van het Marijnissen, bepaalt wat waar en christelijk opgevoed en liefhebber Jehannes Regnerus maandblad Filosofie Magazine. Iedere goed is. De door Lenin, Stalin en Mao van de motetten van Bach. Op het dag wordt de lezer ‘een pakkend, zo verfoeide, weke bourgeoismoraal opvangterrein is Johannes een tuin Stille grond, Sanneke van Hasselt, grappig of intrigerend citaat van is duidelijk (nog?) niet doorgedron- begonnen, heimelijk terugverlangend uitgeverij De Bezige Bij, € 19,99 beroemde filosofen uit heden en gen tot de sp. naar de weilanden van zijn jeugd. verleden’ voorgeschoteld. Op 13 juli Het is vreemd dat Gesthuizens boek Het verhaal van deze twee mensen is dat: ‘Angst is de begeerte om een maar nauwelijks tot discussie heeft in Sanneke van Hasselt’s Stille grond, puur groter kwaad dat wij vrezen, door een geleid over de morele aanvaardbaar- en hun parallelle maar strikt geschei- Beeldenrijkdom dichtte consequent op rijm, zoals in kleiner kwaad te vermijden’, van macht heid van de sp als mogelijke coalitie- den werelden, is uiterst actueel. Het het wonderschone Perdendosi: Benedictus de Spinoza. Elk citaat Partijcultuur partij. Niet bij vvd, cda en D66 die gaat over de grote stad, in dit geval Aan het eind van mijn middelbare Ik word van innerlijke rust. / Ik word wordt gevolgd door een exegese. in principe best bereid waren geweest Rotterdam, waar verschillende schooltijd, zo ergens in 1976/77, was van blauw / en zonder vrouw / en Geen gemakkelijke kost. Dagelijks In veel gemeenten en provincies met de sp in een coalitie samen te belangen op elkaar botsen. Waar het boek Letterkundig Kontakt van zonder lust / of pijn. / Alleen de toppen wordt vermeld wie er op die datum draagt de Socialistische Partij (sp) werken, en al evenmin bij de PvdA en idealisten en populisten, ieder met dr. Ornée en dr. Wijngaards mijn van mijn vingers zijn / in hun grens / geboren of gestorven is. Zo stierf de bestuursverantwoordelijkheid. Bij de GroenLinks die nu eendrachtig met eigen oplossingen voor ingewikkelde tweede bijbel. Het ‘overzicht van nog mens. Ornée en Wijngaards Duitse schrijver Lion Feuchtwanger laatste kabinetsformatie leek het er de sp samenwerken in een opposi- grote-stadsvraagstukken, tegenover de letterkunde in Noord- en Zuid- spraken van de ‘suggestieve beelden- op mijn geboortedatum… zelfs even op dat de sp de plaats van tioneel volksfront. elkaar staan. ‘Niet teveel zelf naden- Nederland’ gaf veel geheimen van rijkdom’ van Kemps gedichten en van GroenLinks zou innemen als vierde Meine Henk Klijnsma ken, dat geeft ruis!’, aldus Volkspartij- de Nederlandse literatuur prijs. ‘poésie pure’. Termen die de lading Taalkalender 2018, uitgeverij Bekking & partij in een ‘regenboog’-coalitie. voorzitter Jos de Palm. Andere taal is Van de Rederijkers tot en met van zijn gedichten haarfijn dekken. Blitz, € 14,99; Filosofie Scheurkalender Zo ver kwam het echter niet. Uit deze Schoonheid macht liefde. In het leven en de te horen bij Johannes: ‘Ik probeer Andreas Burnier en van Jacobus 2018, uitgeverij Veen Media, € 14,99 salonfähigheit van de sp blijkt dat in politiek; Sharon Gesthuizen, uitgeverij de Revius tot en met Gerrit Achterberg Het regent in de trompetten. De mooiste brede kring het beeld bestaat dat de Geus, € 19,99 – de favoriet van mijn leraar Neder- gedichten van Pierre Kemp; samenstelling sp haar maoïstische (en dus stalinis- lands. Bij Pierre Kemp (1886-1967) liet Wil Kusters en Ingrid Wijk, uitgeverij tische) tijd achter zich heeft gelaten deze leraar in de kantlijn aantekenen: Vantilt, € 19,95 en zich heeft ontwikkeld tot een belangen ‘Hij dichtte voornamelijk in de trein’. enigszins populistische, maar door Parallelle werelden Met dat laatste gegeven begint de de bank genomen acceptabele linkse bloemlezing die Wiel Kusters en kalenders! partij. Ze leven langs elkaar heen en raken Ingrid Wijk over Kemp samenstelden. Het nieuwe jaar Na lezing van het autobiografische elkaar nauwelijks, Landa en Johannes. Op het omslag aan de binnenkant boek van Sharon Gesthuizen dringt Landa is op wat oudere leeftijd staat een foto van een keurig geklede De Taalkalender 2018 is een product de vraag zich echter op of die indruk moeder geworden, haar man is vaak heer die op een klassieke bank in een van het Genootschap Onze Taal en De zonnetjes bij de terecht is. Sharon Gesthuizen be- buitenshuis. Haar wereldje is trein aan het schrijven is in zijn verschijnt al voor de 25e keer. Zeven besproken boeken en schrijft openhartig, op het naïeve af, benauwend klein. Vanuit het raam notitieblokje. De bloemlezing is niet dagen staan voor zeven thema’s, van bladen geven de waardering hoe zij zich vanuit een arbeiders- bekijkt ze met argusogen het parkje chronologisch geordend, maar uitdrukkingen tot aardrijkskundige van de recensent weer. milieu ontwikkelde tot een vooraan- tegenover het appartementen- thematisch en begint met een bekend namen en van moeilijke woorden tot Die kan uiteenlopen van staand politica, één van de coming complex waar haar gezinnetje woont. thema van de dichter: licht. taalkronkels op vrijdag: ‘professionals één zonnetje (niet best) tot women in de sp. Gesthuizen zat in Er waren speeltoestellen, bloem- Het licht doet met me wat het wil, / of ik al werpen zich op de barbecue’. Het is vijf (mag op uw nachtkastje de gemeenteraad van Haarlem, was bedden en bankjes gepland, maar nu ga, of ik sta stil, / of ik iets neem, of iets leg het vertrouwde procedé. Op licht- niet ontbreken). elf jaar lid van de Tweede Kamer en is daar die vermaledijde daklozen- neer, / bij alles is het licht mijn heer. Kemp voetige wijze passeren weetjes en

10 11 merk 2018

Doopsgezind seminarium

Wie ben je? Ik ben Fulco van Hulst. Op de merk ben ik in de eerste plaats vertegenwoordiger van het doops- gezind seminarium en het daaraan verbonden Amsterdam Centre for Religion and Peace & Justice Studies.

Vertel eens iets over je worskhops? Samen met Fernando Enns hoop ik een workshop te presenteren die geïnspireerd is op de bijeenkomsten van Europese doopsgezinde theologiestudenten. Vorig jaar hebben we daar met elkaar besproken wat ons als Europese mennonieten met elkaar verbindt. Enerzijds willen we deze gelegenheid aangrijpen om iets over die bijeenkomsten te vertellen en over hoe wij hopen merkwerk dat ze bijdragen aan de saamhorigheid van mennonieten in Europa. Anderzijds willen we ook inhoudelijk het >> (vervolg p. 15) tekst Janneke Leerink

Tijdens de Europese doopsgezinde conferentie merk Mennonites.eu merk inschrijving (10-13 mei) zal er een hoop te doen zijn. Uit alle deel- Wie ben je? De merk, Mennonitische Europäische Regionalkonferenz, wordt van nemende landen komen sprekers, er worden workshops Ik ben Hajo Hajonides, secretaris 10-13 mei 2018 gehouden in Montbéliard, Frankrijk. De inschrijving van het Internationaal Menno (Franstalig en Engelstalig) is inmiddels van start gegaan. U kunt zich gehouden en kraampjes opgesteld. Een kleine selectie Simons Centrum (imsc) en opgeven via de website www.cme2018.com. projectleider van Mennonites.eu. van Nederlandse bodem. Georganiseerde reizen Wat is Mennonites.eu? Er zijn verschillende mogelijkheden om met een georganiseerde reis Tijdens de Eumen.net tour in naar de merk te gaan: Menno’s Travelling Table 2014 is een schat aan ervaringen 1 Tienerreis en verhalen verzameld. Het imsc wil graag het momen- Voor tieners van 12-15 jaar is er voor € 120 p.p. een tienerreis, incl. bus- Wie zijn jullie? tum en de contacten van die tocht gebruiken om de reis, onderdak, maaltijden en deelname aan de merk. Geef je op via Wij zijn Gerlof en Machteld Born, saamhorigheid binnen de Europese doopsgezinde [email protected] en ontvang nadere informatie. en onze zoon Frederick. bijeen door middel van een activiteit: koken, iets creatiefs gemeenschappen te versterken en het gezamenlijk 2 Jongerenreis We zijn het project Menno’s doen, een gesprek of viering. Daarnaast organiseren we cultureel erfgoed te bewaren. Voor jongeren van 16-30 jaar is er voor € 120,– p.p. een jongerenreis, Travelling Table gestart. bezigheden voor kinderen in een kwetsbare positie: sport, In samenwerking met Henk Stenvers, Europees coör- incl. busreis, onderdak, maaltijden en deelname aan de merk. Geef knutselen, taarten bakken. Het maakt eigenlijk niet uit dinator voor de Mennonite World Conference (mwc), je op via [email protected] en ontvang nadere informatie. Wat is Menno’s Travelling waar we tafel neerzetten, het gaat om de ontmoeting, heeft het imsc het initiatief genomen om een website 3 Volwassenenreis a gezamenlijke busreis Table? het leren, en samen het leven vieren. te ontwikkelen. Op de al bestaande testwebsite De ads inventariseert of er geïnteresseerden zijn voor een busreis naar Menno’s Travelling Table is een www.mennonites.eu staat een agenda van doopsgezinde de merk. Het gaat hierbij om gezamenlijk vervoer; het verblijf en de metafoor om mensen bijeen te Wat gaan jullie doen op de merk? activiteiten in Europa. Ook is er een interactief deel voor inschrijving voor de merk regelt u zelf. Bij voldoende belangstelling zal brengen en samen nieuwe wegen te ontdekken. Menno’s De tafel is een laagdrempelige manier om iets praktisch het uitwisselen van verhalen, ervaringen en actuele er een bus rijden van en naar de conferentie voor slechts € 60,– p.p. Travelling Table is ook een fysieke tafel, licht- van ons geloof te laten zien. Daarmee treden we in feite onderwerpen op het snijvlak van kerk en maatschappij. Geïnteresseerd? Stuur een e-mail naar [email protected]. gewicht, handzaam, duurzaam en recyclebaar. Groot buiten onze comfortzone. We maken met het project op 4 Volwassenenreis b negendaagse rondreis genoeg voor twaalf personen en compact opvouwbaar een heel directe manier contact met de samenleving, Wat ga je doen op de merk? Mennonite Heritage Tours organiseert een negendaagse reis naar de voor in de bus, waarin we in 2017 door Nederland en in de ook met mensen die niets met geloven hebben. We geven in de imsc-stand informatie over dit platform, merk. De reis voert door de Palts, Elzas, Jura en Franche-Comté, waarbij zomer van 2018 door Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland Tijdens de merk willen we anderen inspireren door te we gaan in gesprek met redacteuren van Europese stil wordt gestaan bij diverse plaatsen met een rijk doopsgezind verleden. en Frankrijk reizen. Met Menno’s Travelling Table brengen vertellen welke gesprekken er tijdens ons project ontstaan, doopsgezinde bladen en op zoek naar internationale De prijs ligt tussen de € 825,– en € 875,– p.p., afhankelijk van het aantal we lokale doopsgezinde gemeenschappen rond de tafel en uitleggen hoe ook jij je eigen verhaal kunt delen. contactpersonen. (zie advertentie p. 8) deelnemers. Opgave en meer informatie: www.mennoniteheritagetours.eu.

12 13 merk 2018 Met passende zorg, langer Dopersduin zelfstandig en thuis bij Oldael Wees welkom gesprek met elkaar aangaan over wat ons met elkaar opbouw. Eerlijk gezegd is het geen echte workshop, maar verbindt. Verder hoop ik samen met Andrés Pacheco meer een gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Lozano een workshop te presenteren over het Global De vraag die wij willen stellen en proberen te beantwoor- PASEN Anabaptist Peace Network (gapn) in oprichting, waar den is: hoe kan een ontmoeting met die ‘vreemde’ – in 14 APRIL T/M WO 17 APRIL wij beiden bij betrokken zijn. Het is de bedoeling een toenemende mate niet-christelijke – wereld dienen tot V.A. €140,- P.P. netwerkorganisatie op te bouwen die wereldwijd doops- inspiratie en opbouw van de christelijke gemeente? gezinde vredeswerkers, (vredes)theologen, vredesorga- nisaties en -instituten met elkaar in contact brengt, om elkaar te ondersteunen met raad en daad, elkaar te Jongeren inspireren en elkaar te ontmoeten. Ook onze jeugdvertegenwoor- Wat ga je doen op de merk? digers stellen zich voor. Natuurlijk hoop ik verschillende bekenden te ontmoeten. Voor wat betreft het gapn gaat het niet alleen om presen- Wie ben je? Zorggroep Oldael beheert twee woonzorgcentra in goede wijken in Den Haag, met ruime apparte- teren; de merk biedt ook de gelegenheid om actief aan Ik ben Jantine Brouwer-Huisman, menten, een eigen keuken en begeleiding, zorg het netwerk te bouwen. En de merk betekent vieren, lid van de commissie van Young en verpleging op maat. U bent van harte welkom het vieren van onze verbondenheid als Europese doops- Anabaptists (yab). Ik vertegen- voor een rond leiding in Aelbrecht van Beijeren gezinden. Het is een feest om met zoveel doopsgezinden woordig de Europese jeugd bij (Benoordenhout) en Oldeslo (Duttendel). bij elkaar te zijn en te zingen, te bidden, te luisteren en het mwc. Bel voor een afspraak of meer informatie met stil te zijn. Om zo in al onze verscheidenheid met elkaar onze cliëntadviseur op 070 - 530 05 08 te mogen ervaren dat er iets groters is dat de verschillen Wat houdt dat in? Oorsprongweg 3 overstijgt. Ik werk aan het creëren van connecties tussen jongeren 1871 HA Schoorl uit de diverse landen. tel. 072 509 12 74 www.oldael.nl dopersduin.nl Inloophuis De Ruimte Wat ga je doen op de merk? Op één van de ochtenden houd ik een preek over het Wie zijn jullie? centrale thema: ‘Het verhaal dat je niet voor jezelf kunt Wij zijn Marjan Kip en Gerrit Jan houden’. Het is onderdeel van de gezamenlijke ochtend- Romeijn. Wij vertegenwoordigen viering, waarbij er ook muziek is en dergelijke. Ik geef een te huur Inloophuis De Ruimte en houden workshop over het mwc en over wat het yabs-Committee een workshop. doet. Die workshop houd ik samen met de Franse Seniorenappartementen yab-vertegenwoordiger. met een vrijzinnig religieuze uitstraling Wat is Inloophuis De Ruimte? De Roosebrink Midden in de Stedenwijk in te Wageningen In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer; iedereen is Almere, op de hoek van de Wie ben je? er welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads-, Hengelostraat en het Raaltepad, Ik ben Marijne Stenvers. Voor de respectievelijk dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten bevindt zich Inloophuis De merk ben ik de jeugdvertegen- opzichte van het openbaar vervoer. Ruimte. Vijf ochtenden en drie woordiger vanuit Nederland. middagen per week is de huis- Voorzieningen kamer van het Inloophuis open Wat houdt dat in? De appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er voor de buurt. Mensen kunnen Dat houdt in dat ik samen met 24 uur per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens dan zomaar even binnenlopen jeugdvertegenwoordigers uit beschikken de gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, voor een kopje koffie of thee. Of andere landen het jongeren- De Timanshof logeerkamers, recreatieruimte, hobbykamer en een bibliotheek | vergaderruimte. een krant, boek of een tijdschrift programma van de merk organiseer. Ik ben twee keer een te Bennekom De bewoners worden vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies. inkijken of lenen. Of eens rustig weekend naar Frankrijk geweest om te vergaderen en de met iemand praten, een luisterend oor vinden. Of nieuwe andere jongeren te leren kennen. Huurprijs contacten (in de buurt) leggen en even tot rust komen De huurprijs varieert van € 560,83 tot € 829,51. De servicekosten variëren in ons stiltecentrum. Op donderdagavond wordt op de Wat ga je doen op de merk? van € 75,86 tot € 167,61. bovenverdieping gezamenlijk gegeten. Op de merk geef ik een Dutch Blitz workshop. Tussen alle andere workshops, vieringen en ontmoetingen door zal ik Bent u geïnteresseerd en 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak Wat gaan jullie doen op de merk? samen met andere jongeren Dutch Blitz gaan spelen, op met mw. L. Kik of mw. P. van Giersbergen voor meer informatie en/of een Tijdens de merk verzorgen wij namens het Inloophuis verschillende manieren: op A3, A4 en klein formaat. Door bezichtging. een workshop met als titel: Close encounters with a strange met elkaar te spelen en plezier te hebben, hoop ik dat De Aleidahof Seniorenhuisvesting Zuid-Veluwe | Hof van Sint Pieter 27 | 6721 tn Bennekom world (Ontmoetingen van dichtbij met een vreemde mensen elkaar op een makkelijke en toegankelijke manier te Bennekom 0318 43 11 34 | www.vrssh-zuidveluwe.nl | [email protected] wereld, red.) met als ondertitel: Zending als gemeente- kunnen ontmoeten. << 15 bijbel

De reis die het meest in het oog springt is die van het Verlangen Uit zichzelf, uit vrije wil, zou het volk waarschijnlijk nooit volk Israël, dat wegtrekt uit Egypte en op weg gaat naar De verhaalstructuur kent een gedeelte waarin je door door die zee zijn gaan lopen. Er was echter geen andere het beloofde land. Een andere belangrijke tocht is de reis iemand of iets weggeroepen wordt uit een situatie die je uitweg. Het leger van Farao zat achter ze aan, de druk was die Jezus maakt van Nazareth naar Jeruzalem. In beide niet meer bevalt. In ons verhaal is dat Mozes. Hij heeft, enorm. En dan blijkt dat datgene waar je zo bang voor oerverhalen is sprake van een uittocht uit een onbevre- zoals iedere goede held, al een wonderlijke geboorte bent, opzij gaat als je je erin begeeft. de structuur van oerverhalen digende situatie, een weggaan om op zoek te gaan naar... achter de rug met de tocht in het biezen mandje. Hij Veertig jaar lang zal het volk door de woestijn trekken. Ja, naar wat? De structuur van deze oerverhalen ligt ten had er ook zomaar niet kunnen zijn. Mozes moet diegene Het is de plek van inwijding in het geheim, via beproe- grondslag aan de gehele wereld van de literatuur. Joseph worden die het volk Israël, dat in slavernij gevangen zit, vingen en teleurstellingen. Het gaat onder meer om Campbell heeft dat grondpatroon ontdekt. Hij stelde vast uit Egypte gaat leiden. Zelf heeft hij daar andere gedach- vertrouwen leren. Het verhaal over het manna dat uit de Reis van de held dat ieder goed verhaal over een hoofdpersoon gaat die ten bij. Hij acht zichzelf niet geschikt en twijfelt. hemel regent is heel belangrijk, en staat voor ingewijd geconfronteerd wordt met de vraag: ‘Wie ben ik? Wat Dat maakt hem al tot een goede held. Stel je voor dat hij worden in zoiets als genade. Er is ook veel ruzie en tekst Christine Schlette – illustratie Feiko Wouda kom ik hier doen?’ Deze held of heldin gaat vervolgens zich zelf wel geschikt zou vinden… Hij krijgt een helper: gemor, Mozes moet het herhaaldelijk ontgelden. Er is op reis om een antwoord te zoeken. De zoektocht bestaat zijn broer Aäron. Helpers zijn belangrijke figuren. sprake van agressie en van vragen als: ‘Is God nu in uit een aantal onderdelen: Ze duiken op de meest onverwachte momenten op, ons midden of niet?’ Maar er is nog een ander prachtig De held wordt aangetrokken tot iets wat hij (of zij) moet meestal als de nood het hoogst is. Een helper hoeft niet verhaal: Mozes slaat water uit de rots, oftewel wat hard De verhalen in de bijbel zou gaan doen / Hij ontmoet iets of iemand die hem daarbij gaat altijd een persoon te zijn, het kan ook een traditie zijn was gaat weer stromen. helpen / De held verlaat zijn gangbare wereld en betreedt een of een boek dat op het goede moment gelezen wordt. Veertig jaar in de woestijn, een mensenleven lang om je als een reisgids kunnen nieuwe, onbekende wereld / Daar moet de held beproevingen Vaak duurt het lang voordat men kan vertrekken. Tussen toe te groeien naar het zijn van een volk. Naar verbonden ondergaan en teleurstellingen verwerken / Hierdoor verkrijgt droom en daad staan wetten in de weg, praktische raken met elkaar, niet langer een verzameling zijn van zien. Men is voortdurend de held nieuwe vaardigheden / Die vaardigheden zet hij in bezwaren en allerlei belemmeringen. In het Exodus- losse individuen. Soms gaat het ook gruwelijk mis, denk om een grote verandering teweeg te brengen / Door die verhaal is het Farao die weigert het volk te laten gaan. aan de dans om het gouden kalf en aan Mozes die de onderweg, komt langs verandering verzoent hij zich met zijn probleem of overwint Tien plagen zijn er nodig om het gemoed van Farao te stenen tafelen met de leefregels uit woede kapotslaat. hij zijn uitdaging; De held wordt daar vervolgens voor verzachten. Met andere woorden: zoveel kost het om je Kortom: gaat het ooit nog wat worden met ons? Zitten vreemde plekken en belee� beloond / Tot slot keert hij terug naar zijn normale wereld, oude leven – dat uiteraard ook zijn goede kanten kent we wel op de goede weg? maar is veranderd door wat hij heeft meegemaakt. – achter je te laten. Dan is het volk eindelijk op weg en spannende avonturen. slaat het zijn tenten op in Sukkot. De plaats Sukkot wil Terugkeer Het kennen van deze onderliggende structuur helpt om zeggen: kwetsbaarder kun je niet zijn, zittend in een In Exodus 24, bijna aan het eind van het boek, vindt de naar verhalen, ook de bijbelse, te kijken. En daarmee loofhutje. Je bent wel weg, maar nog niet aangekomen. verbondssluiting tussen God en het volk plaats. Het zootje tevens naar je eigen leven. Een paar kernwoorden Je verblijft in niemandsland. Het is niet voor niets dat ongeregeld, dat zo anders is dan alle andere volkeren om duiden het proces aan waar een mens een leven lang het jodendom ieder jaar Sukkot, Loofhuttenfeest, viert hen heen, heeft eindelijk een identiteit gevonden, een mee bezig is. Een proces dat om creativiteit draait en om zich deze tijd te binnen te brengen. eigen gezicht. Namelijk - kort gezegd - in God dienen. om worden wie je bedoeld bent te zijn. Laten we met Op haar manier. Dat is de nieuwe vaardigheid waarmee deze structuur in het achterhoofd eens een paar Woestijn, inwijding, onderwereld de held(in) naar huis, naar Kanaän terugkeert. Kortstondig momenten in het boek Exodus nader beschouwen. Op een gegeven moment betreed je, vaak tegen wil en kan hij/zij ervan genieten, totdat het weer gaat kriebelen. Het verhaal over de uittocht uit Egypte, het angst- dank, een nieuwe onbekende wereld. Dan weet je: nu kan Een nieuwe roeping dient zich aan. Of dezelfde, maar dan land, het afschudden van knellende banden en ik niet meer terug. Dramatisch wordt dat beschreven in op een ander niveau. En dan begint de reis weer van het ontdekken van bevrijding. het verhaal over de doortocht door de Schelfzee (Ex.14:21). voren af aan. <<

16 17 twee geloven

Vroeger behoorde bijna iedereen tot een duidelijke levensbeschouwing, maar door de secularisatie zijn de oude grenzen er niet meer. Hoe ziet het leven eruit als de één expliciet voor een kerk kiest en de ander niet? Het verhaal van Jos en Nanja ter Brake-Vermond.

Jij op de fiets & ik in Taizé

tekst Annegreet van der Wijk – foto Janneke Leerink ‘Wij zijn op aarde om God te dienen’. ik jaren niks met het geloof gedaan. Ik kon daar niks mee, want de vraag Tot we in Nieuwegein kwamen wonen blijft hóe je moet leven om God te en er voor mij een moeilijke tijd aan- ‘ Ik heb er een jaar over gedaan om Kunnen jullie iets vertellen over dienen. Voor mij zijn de begrippen brak. De overgang van het studenten- jullie levensbeschouwelijke achter- ‘harmonie’ en ‘ontplooiing’ van leven in Leiden naar hier in Nieuwe- de drempel van de doopsgezinde kerk grond? belang voor een mens. Ik heb een gein was groot, zo thuis met kleine Jos: Mijn ouders waren katholiek en humanistische visie op het leven.’ kinderen. Ik weet nog dat ik me op in Utrecht over te stappen’ Taizé. Jij gericht op materie en ik op ik ging als kind mee naar de kerk. het schoolplein een soort toeschou- de geest. Wat dat betreft ben ik Zij kregen door de jaren heen echter Nanja: ‘Ik kan me inderdaad her- wer voelde, alsof ik in een verkeerd weleens bang geweest dat we zulke steeds meer moeite met de kerk als inneren dat we het hierover gehad toneelstuk gestapt was. In die tijd las Jos: In het begin ben ik wel een paar bevrijd. Zeker met een drukke baan verschillende kanten op zouden gaan instituut. Ik weet nog dat mijn vader hebben toen we iets met elkaar ik een boekje van Hans Bouma, en keer meegegaan om te kijken waar ze en een jong gezin moet je goed dat we de verbinding met elkaar lange discussies had met de pastoor kregen.’ toen kwam ik erachter dat ik een terecht was gekomen, of het niet een bedenken waar je je tijd in steekt. zouden verliezen. Ook toen ik vorig als die bij ons thuis kwam. Verder Jos: ‘Ja, dit geloof ik al heel lang. gelovig mens ben. Het gaf mij zo’n ‘enge sekte’ was. Maar het voelde Ik besteed mijn vrije tijd liever aan jaar met de opleiding Geestelijke werd er bij ons thuis niet veel over Ik sluit overigens niet uit dat God ruimte dat ik mezelf als gelovig en goed, vertrouwd. Onze kinderen zijn sport; hardlopen en wielrennen zijn Begeleiding aan het Titus Brandsma het geloof gepraat. Ik was onderdeel bestaat, ik ben geen atheïst en niet spiritueel mocht zien. Vervolgens heb naar de doopsgezinde zondagsschool voor mij de ultieme ontspanning. instituut in Nijmegen begon, heb ik van de traditie en de rituelen en ik tegen godsdienst. Maar ik versta ik er een jaar over gedaan om de gegaan en ik ben mee geweest naar En het helpt mij om beslissingen te weleens gedacht: zullen we elkaar moest de catechismus uit mijn hoofd mezelf niet vanuit een godsbeeld, drempel van de doopsgezinde kerk het jonge gezinnen-weekend. Maar nemen: juist door het sporten kan ik nog wel begrijpen?’ leren. Maar de woorden zeiden mij ik ben een exact denker. En een God in Utrecht over te stappen. Maar toen zelf had ik niet de behoefte om elke me leeg maken en dingen relativeren. Jos: ‘Ik ben niet zo bang dat we de niets, ik verveelde me in de kerk. laat zich moeilijk materialiseren, ik dat uiteindelijk gedaan had voelde zondag naar de kerk te gaan of om Zo zal ik nooit vergeten dat ik in verbinding met elkaar kwijtraken. Ook daarna ben ik nooit zo op zoek daarom kan ik er niks mee. Soms het meteen goed. Ik was thuis. Ik lid te worden.’ Frankrijk tijdens het wielrennen een De mens Nanja spreekt me nog gegaan naar God. Misschien heeft denk ik: ‘Goh, dat is toevallig’, en hoefde niet langer te zoeken naar wie heel belangrijke beslissing nam, steeds aan, en de liefde maakt dat ik dat te maken met mijn technische soms denk ik: ‘Oh, dit wordt me ik was.’ Hoe was dat voor jou, dat Jos niet namelijk dat ik wilde stoppen met altijd mijn best wil doen om Nanja te achtergrond – ik heb gestudeerd aan gegeven’. Hoe het precies zit laat ik de behoefte had om naar de kerk werken bij het bedrijf waar ik toen blijven begrijpen.’ de Universiteit Twente. Daar raakte ik open. Misschien ben ik wel een Hoe kwam je vanuit Nieuwegein te gaan? zat, en voor mezelf wilde beginnen.’ Nanja: ‘Jos is voor mij een stabiele een keer in gesprek met mensen van agnost.’ bij de doopsgezinden terecht? Nanja: ‘Soms vond ik het lastig om basis, mijn thuis. En je bent absoluut Campus for Christ. Zij zetten heel Nanja: ‘Via een collega, die vertelde op zondag in mijn eentje weg te Nanja: ‘Ja, dat weet ik nog. Ik zat niet oppervlakkig. Doordat we er veel duidelijk God op nummer één en de Hoe is dat voor jou, Nanja? dat ze doopsgezind was en dat je bij gaan, terwijl je juist dan samen tijd op dat moment in Taizé, een oecu- over praten helpen jouw vragen mij mens op nummer twee. Bij mij is dat Nanja: ‘Ik ben Nederlands hervormd die kerk zelf een belijdenis mocht wilt doorbrengen. Maar op feest- menisch klooster in Frankrijk, en we woorden te geven aan mijn spiritua- precies andersom. Uit de catechismus opgegroeid, als kind ging ik naar de schrijven. Dat vond ik heel mooi en dagen komt Jos wel altijd mee naar belden elke dag met elkaar. Ik zie me liteit, en dat helpt mij weer verder.’ herinner ik me nog de vraag:‘Waartoe zondagsschool. In mijn studententijd ik dacht: als ik ooit weer naar een de kerk, en dat vind ik heel fijn.’ nog staan in die hete telefooncel toen Jos: ‘Het gaat er uiteindelijk niet om zijn wij op aarde?’ en het antwoord: ging ik weleens naar de studenten- kerk wil, ga ik daarheen. Jos heeft me Jos: ‘Kerk was iets dat vroeger altijd je me dat vertelde. Wat een duidelijk wie gelijk heeft, dat is alleen maar een ecclesia in Leiden, maar verder heb er altijd in gestimuleerd.’ moest, en daar had ik me net van contrast hè: jij op de fiets en ik in bron van conflict.’ <<

18 19 van het web het object Gedenksteen | Grijpskerk

Reizend erfgoed recht door zee door een andere groep in een ander in Friesland en Groningen. Er zijn Week Gebed voor de Eenheid land voorbereid. Dit jaar zijn dat de (minimaal) tien boekjes per gemeente Boven de ingang van de voor- gezamenlijke kerken uit het Caribisch beschikbaar. De rechterhand van God gebied. malige doopsgezinde kerk van Wijst ons wegen om te gaan De rechterhand van God Het materiaal is in het Nederlands Elvis’ evangelie Grijpskerk in het Groningse Richt op wie vallen één voor één vertaald en te vinden op de site van de Weekend ‘moderne heilige’ De rechterhand van God Raad van Kerken: www.raadvankerken.nl Westerkwartier bevindt zich een Heelt ons naar lichaam, ziel en geest (onder het kopje ‘vieren’). ‘Blijkbaar zit er iets in zijn stem en in zijn opnames wat hem nog steeds gedenksteen uit 1815. Gods rechterhand leidde het volk levend houdt. Ik zeg weleens dat Elvis Israël recht door zee. Daarmee deed blijvende waarde een moderne heilige is.’ Fred Omvlee, God het volk recht, dat jarenlang Gespreksboekje predikant en Elvis-fan, organiseert innert de lezer eraan dat God niet twee Avondmaalsbekers uit 1838 van onderdrukt was door de Egyptenaren. een weekend rondom de legenda- woont in door mensenhanden de Groningse zilversmid Reinder In Exodus 15 lezen we een lied dat Vanuit de motivering om aan een rische zanger. Het weekend vindt gemaakte tempels, ‘maar in het hart Scheltens – en de collecteblokken, Mozes samen met de Israëlieten toekomstbestendig doopsgezind plaats op Buitengoed Fredeshiem, tekst Marco Blokhuis & Rineke Verheus-Nieuwstraten dat voor de deugd in ijver blaakt’. verhuisden mee. hierover zong. Het lied is het Noord-Nederland te werken, op 10 en 11 februari. Deelnemers Achter de aanduiding W.p.t.Z. op de uitgangspunt voor het materiaal van schreven de zes voorgangers van de hoeven geen groot Elvis-fan te zijn gedenksteen gaat de hervormde Inmiddels is de doopsgezinde de Week van Gebed voor de Eenheid grootste gemeenten uit dat gebied of iets van hem te weten. Na een e gedenksteen is predikant van Zuidhorn Jan Ernst gemeente Grijpskerk opgegaan in de 2018 (21 t/m 28 januari). het gespreksboekje ‘ Doopsgezind’: inleiding – met nadruk op het afkomstig uit het Winter schuil: een goede vriend van Vereenigde Doopsgezinde Gemeente in van blijvende waarde? Een kleine geloofsleven van Elvis, zijn gospels naburige Pieterzijl waar Klaas Jans de Waard (1756-1819), die het Westerkwartier van Groningen met De gebedsweek is oorspronkelijk theologische verkenning van de en de tragiek van verslaving, echt- de oorsprong van de voorzitter van de kerkenraad was en een vermaning in Noordhorn. Het het idee van de geestelijke Paul J. presentie. Elk van de zes auteurs scheiding en depressie – komt Dgemeente ligt. De kleine doops- tevens schout en ‘maire’ van Grijps- Grijpskerker gebouw is nu eigendom Wattson. Hij nam in 1908 het heeft over een bepaald onderdeel iedereen toe aan bezinning op het gezinde gemeente van Pieterzijl kerk. van de Stichting Oude Groningse initiatief om christenen van verschil- van de gemeente geschreven, en eigen leven. kende vanaf het einde van de 18e Kerken (sogk). De beeldbepalende, lende kerken een week lang te laten daarbij gespreksvragen geformuleerd. eeuw een bloeiperiode en kreeg Verhuizing grote inrichtingsstukken zijn in bidden voor de eenheid. De teksten Het boekje is inmiddels verspreid Aanmelden en meer informatie: behoefte aan een grotere vermaning. De afgelegen locatie van Pieterzijl Grijpskerk gebleven, maar de rest van de gebedsweek worden elk jaar onder de doopsgezinde gemeenten www.leeftocht.nl De kerkenraad organiseerde een maakte de plaats ongeschikt als van het roerend erfgoed is verspreid intekenactie voor een fonds ter woonplaats voor predikanten, waar- geraakt. Dankzij het werk van de instandhouding van de gemeente. door de gemeente steeds vaker voormalige Stichting Kerkelijk Kunst- beleid en besluitvorming loslaten en aanpakken Vervolgens brachten 27 leden maar vacant bleef. Na consultatie van bezit in Nederland, de huidige Broederschapsvergadering Andries Bakker met emeritaat liefst ƒ 15.350,– op. Daaruit kon de prof. J.G. de Hoop Scheffer in afdeling Erfgoed in Kerken en bouw van een kerk en een pastorie Amsterdam besloot men in eerste Kloosters van Museum Catharijne- Elk jaar in de maand november komen de vertegenwoor- In een goedbezochte dienst op 26 november werd in Marco Blokhuis is als bekostigd worden. instantie alleen een pastorie in Grijps- convent en de sogk, is bekend waar digers van de Nederlandse doopsgezinde gemeenten de doopsgezinde gemeente Zwolle stilgestaan bij het erfgoedspecialist voor De kerk, een stevig gebouw van kerk te realiseren. In 1892 werd de de kerkelijke gebruiksvoorwerpen naar Amsterdam voor de najaarsvergadering van de emeritaat van ds. Andries Bakker. De dienst stond in het protestantisme ca. 16 x 10 meter gelegen bij de vermaning van Pieterzijl afgestoten zich bevinden. En dat is maar goed broederschap, zo ook op 18 november 2017. het teken van ‘loslaten en aanpakken’. verbonden aan Museum huidige Brugstraat in Pieterzijl, kwam en uiteindelijk gesloopt. De gedenk- ook, want inspanning en een beroep In het ochtendprogramma kwam onder meer de stand Catharijneconvent. onder eigen beheer tot stand. De steen verhuisde naar Grijpskerk; een op het geheugen van de huidige van zaken met betrekking tot het reglement aan de orde. Andries Bakker volgde een opleiding aan de Hogere Meer nieuws en actualiteit Rineke Verheus- actie van ‘Kerkvoogden en gevol- steentje met ‘Herbouwd 1892’ werd gebruikers en beheerders zijn nodig Verder verzorgde Marjan Kip een reflectie op haar Zeevaartschool en was enkele jaren actief in de maritieme van het doopsgezind web? Nieuwstraten is lid van magtigde Directeuren’ – personen toegevoegd. Het kerkje in Grijpskerk, om de verschillende verblijfplaatsen presentatie in de voorjaarsvergadering 2017 en gaf Henk sector, onder meer als stuurman en als staflid van het Volg ons: de Commissie Kerken van aanzien – was geslaagd! Er kwam dat nu al een aantal jaren dienst doet te achterhalen. Stenvers een korte presentatie over een andere wijze internaat van de zeevaartschool te Terschelling, voordat > via de tweewekelijkse en Kunst van de ads. een mooie gedenksteen. als aula, werd het centrum van de Gelukkig blijkt alles deugdelijk en van besluitvorming in de vergadering, namelijk door hij besloot de opleiding tot predikant te volgen. nieuwsbrief Doopsgezind Gemeenten kunnen gemeente. Haar naam werd Doopsge- veilig bewaard, geborgd door het bereiken van consensus. In de middag werden de NU, www.doopsgezind.nl/ advies inwinnen over Het gebouw werd in 1815 ingewijd zinde Gemeente ‘Pieterzijl’ te Grijpskerk: bruikleenovereenkomsten. En zolang benoemingen bekrachtigd, waaronder die van br. Jaap Hij werkte onder andere voor de gemeenten Giethoorn, aanmeldennieuwsbrief de inventarisatie van met een dienst, geleid door de jonge, zo bleef de herinnering aan Pieterzijl er een gemeente is en er diensten Brüsewitz als nieuw lid van de Broederschapsraad. Drachten-Ureterp en Zwolle. Daarnaast heeft hij zich altijd > op Facebook, hun roerend erfgoed net afgestudeerde predikant Jan bewaard. De kerkenraadsbanken, zijn, kan in Noordhorn het oude Eveneens kwamen de financiën aan de orde. De begroting ingezet voor de landelijke broederschap, onder meer in @ doopsgezindNL via [email protected]. Frederik Boersema. Hij was de eerste de preekstoel, de koperen kroon- Avondmaalsgerei gewoon gebruikt werd met instemming ontvangen, mede gezien de het jeugdwerk en in bestuursfuncties, waaronder de > op Twitter, proponent van de ads in deze af- luchters van C. Lankhorst uit 1791, worden. << stappen die zijn gezet om het geheel meer inzichtelijk Broederschapsraad. @ doopsgezinden gelegen plaats. Een gedichtje her- het Avondmaalsgerei – waaronder te maken.

20 21

reiservaring

Mennonite World Conference

tekst Jan Willem Stenvers Globetrotters foto’s Henk Stenvers

Binnen de wereldwijde doopsgezinde geloofs- gemeenschap worden heel wat afgereisd.

ennonite World Conference stuurt regelmatig dele- de les van Hebreeën 13: Vergeet niet deelgenomen aan het congres van de zou niet verliezen. Dankzij acties en digd door mcc (Mennonite Central gaties naar doopsgezinde gemeenschappen die steun gastvrij te zijn. Ze heetten ons niet South-Cone (Congreso Menonita gebeden van broeders en zusters Committee) en mwc. Zo voelden de nodig hebben van hun broeders en zusters uit andere alleen welkom in hun huis, maar del Cono Sur). De reis ernaartoe door het hele land – en zelfs vanuit slachtoffers zich gesteund door hun landen. Ook reizen er delegaties naar internationale nodigden ons ook uit deel te hebben leverde de nodige moeilijkheden het buitenland – werd ik uren later broeders en zusters en konden ze aan hun leven, deelden voedsel en op. In Colombia zijn jonge mannen vrijgelaten. Ik weet nog steeds niet verder kijken dan hun problemen van conferenties en belangrijke vergaderingen. Elisabeth Kunjam uit M verhalen, huilden en gaven knuffels. verplicht hun ‘militaire situatie’ op precies wat Gods plannen waren, dat moment. In feite liet God ze zien India en Oscar Suarez uit Colombia vertellen hoe zij deze reizen voor Zo hebben ze mij gastvrijheid in de te lossen, dat wil zeggen: ofwel de maar op de een of andere manier was dat ze in moeilijke tijden niet alleen en door de wereldbroederschap beleven. meest pure vorm laten ervaren, gast- verplichte militaire dienst vervullen, mijn vlucht verplaatst naar de vol- zijn en deel uitmaken van de grote vrijheid zoals ik die ook zelf probeer ofwel veel geld betalen voor een gende dag en kon ik alsnog naar doopsgezinde familie. uit te dragen. Het gedrag van de document genaamd Militair ID. Bolivia afreizen. Elisabeth Kunjam ‘Niettemin beleefde ik een bijzondere Peruaanse broeders en zusters staat Bij controleposten op de nationale ‘Door de reizen voor Mennonite Peru werd dit voorjaar getroffen door week bij de broeders en zusters van in schril contrast met een wereld waar routes checkt het Colombiaanse leger ‘Toen ik eindelijk bij het congres World Conference heb ik geleerd dat overstromingen. Meer dan honderd de Iglesia Evangélica de los Herma- muren gebouwd worden en angst of voorbijreizende jonge mannen aankwam vertelden deelnemers dat God voorbij grenzen, rassen, talen, mensen lieten het leven en vele nos Menonitas, de doopsgezinde kerk voor vreemdelingen heerst. Waar hun ‘militaire situatie’ wel hebben ze de afgelopen dagen voor mij politieke ideologieën en religieuze duizenden raakten huis en haard van Peru. We bezochten meer dan vervolging en intolerantie aan de ‘opgelost’.’ hadden gebeden. Dat mensen zelfs overtuigingen werkt. Ook al leven we kwijt. Afgelopen najaar bezocht een tien gemeenten en ongeveer twintig orde van de dag zijn, waar meer zonder mij te kennen of uit hetzelfde in verschillende sociaal-politieke, delegatie van mwc de doopsgezinden huizen. We werden hartelijk welkom oorlog wordt gevoerd dan vredes- Vastgehouden land te komen, voor me baden economische en culturele maatschap- in de getroffen gebieden. Elisabeth geheten en de vrouwen maakten verdragen worden gesloten. De ‘Op weg naar het vliegveld kwamen vanwege de toestand met de mili- pijen, we zijn als geloofsgemeenschap Kunjam was erbij. heerlijk eten voor ons. Het voelde als Peruaanse doopsgezinde kerk levert we langs zo’n controlepost. Al gerui- tairen, maakte mij erg gelukkig. Die verenigd door dezelfde God en uit- een privilege dat zoveel mensen hun kortom een belangrijke bijdrage aan me tijd daarvoor had ik besloten ervaring heeft mij doen beseffen hoe eindelijk één in Christus. We bekijken ‘De voorbereiding voor de reis naar dagelijkse routine onderbraken om het creëren van een betere wereld.’ gewetensbezwaarde te worden, groot de doopsgezinde familie is.’ de wereld allemaal vanuit onze eigen Peru was gemakkelijker dan die voor ons te ontmoeten. En ik genoot van gebaseerd op mijn overtuigingen context en toch hebben we dezelfde veel andere reizen. Ik hoefde geen het enthousiasme waarmee de kerken omtrent geweldloosheid. Hoewel Verenigd overtuiging: namelijk het geloof in formulier in te vullen, een gesprek te daar God aanbidden. Ondanks de Oscar Suarez ik een juridische procedure was ‘Wat me ook ontroerd heeft waren Jezus Christus, de gemeenschap als voeren of iets te betalen. Met een extreme armoede was de kerk bereid Oscar Suarez komt uit Colombia en begonnen om mij als zodanig te de verhalen van mensen in een door het centrum van ons leven, en het goed gevoel en hoge verwachtingen het weinige dat er was met ons te is jongerenvertegenwoordiger van definiëren, had ik geen document een aardbeving getroffen gebied in vredesgetuigenis als uitdrukking van vertrok ik dan ook uit mijn woon- delen.’ Zuid-Amerika voor Mennonite World bij me om dat te bewijzen. Daarom Ecuador. Daar reisde ik voor mwc ons verbond met God.’ << plaats Pune in het westen van India. Conference. Hij maakte verschillende hielden de soldaten mij vast en met een groep naartoe. De liefde van Maar na 12.136 mijl, vijf verschillende Gastvrijheid reizen voor mwc. wilden ze dat ik me nog dezelfde dag God werd als het ware weerspiegeld vluchten van bij elkaar zeventwintig ‘Deze reis bevestigde voor mij weer bij het leger zou melden. Toch was ik in de hulp die de getroffen doops- uur en drieëntwintig uur overstaptijd, eens hoezeer gastvrijheid een ‘Een ervaring die heel speciaal voor ervan overtuigd dat God me de kans gezinde gemeenschappen kregen was ik minder te spreken: ik was christelijke deugd is. De broeders en mij is geweest was de reis naar Santa zou geven naar Bolivia te reizen. Ik van de plaatselijke kerk en van de kapot van vermoeidheid… zusters in Peru leven werkelijk naar Cruz, Bolivia, in 2015. Daar heb ik internationale familie, vertegenwoor-

22 23 mondigenbondig te keren en te leren luisteren naar mijn innerlijke stem. De School voor Filosofie in Amsterdam heeft daarin een rol gespeeld. De doop is dan ook een ‘ja’ zeggen tegen Daden God en daarmee tegen mijn diepste kern.’ ‘Ik denk dat we soms teveel bezig zijn met het goede moeten doen. Dat moeten is dan opgelegd aan jezelf Opdracht waardoor het doen van het goede misschien wel egoïs- ‘Ik ben geïnteresseerd in de gnosis, vooral in het Thomas- tische motieven heeft, bijvoorbeeld omdat je goed evangelie. De gnosis gaat de weg van het hart. Ieder mens gevonden wilt worden door anderen.’ heeft de opdracht om terug te keren naar de kern. Mijn persoonlijke opdracht is om niet te veel te blijven hangen in het mentale gedeelte, als een soort vluchtheuvel waar ‘ Ik heb geleerd dat het leven je gevrijwaard bent van negatieve emoties zoals twijfel, wanhoop, verdriet of angst. Ik heb geleerd dat het leven alle kanten in zich heeft en dat alle kanten in zich heeft en dat negatieve ervaringen erbij horen. Iedere ervaring helpt je te ontdekken wie je in negatieve ervaringen erbij horen’ wezen bent.’ Woorden Talent ‘Je kunt prachtige woorden hebben, maar het moet ook ‘Vaak vergelijk je jezelf met anderen. Dat houdt je denk ik geleefd worden. Afgelopen zondag preekte ik over de tegen bij de ontwikkeling van je eigen talent. Ieder mens tekst: Zoek eerst het koninkrijk van God, dan zullen al zou zijn hart moeten leggen in datgene wat hij graag die andere dingen je erbij gegeven worden (Matt. 6.33). doet. Als je dat met liefde doet, voed je op een goede Dat betekent volgens mij dat de basis is dat er van jou manier de wereld en geef je handen en voeten aan de gehouden wordt. Als je dat echt tot je door laat dringen Schepper.’ wordt het een bron waaruit je kunt putten. In een commentaar bij het Thomasevangelie schrijft Bram Gemeente Moerland: ‘Stop het strijden tegen jezelf’. Aanvaard jezelf ‘Tijdens mijn pubertijd voelde ik mij opstandig ten en begin daarvandaan, want je bent waardevol, een parel opzichte van de gemeente. Ik had moeite met mijn in Gods hand.’ kinderlijke, letterlijke, geloof. Toen mijn oudste dochter vijf jaar was wilde ik haar meegeven wat voor mij waarde- Reiziger vol was geweest tijdens mijn eigen zondagsschooltijd. ‘Het leven is een grote reis; dat kan een reis naar buiten Joke Bakker (1950) is van jongs af aan betrokken bij de doops- We zijn naar de kinderkerk van de doopsgezinde gemeen- zijn, maar ook naar binnen. Er is een doel, net als bij een te gegaan en daar ben ik begonnen als leidster. Vervol- pelgrimsreis, maar de weg erheen is denk ik belangrijker gezinde gemeente in Alkmaar. Ze heeft twee dochters en twee gens wilde ik meer in het reine komen met mijn eigen dan het aankomen. Onderweg heb je ontmoetingen met geloof, om het ook aan de kinderen door te kunnen reisgenoten die je verder helpen. Dat kan iemand zijn die stiefzoons en heeft in het basisonderwijs gewerkt. geven. De oosterse invloed via de School voor Filosofie dingen zegt die haaks staan op jouw manier van denken. maakte dat mijn ogen zich ook openden voor de teksten Juist de ander kan een spiegel voor je zijn en licht op uit de bijbel. Daardoor werd ik over het letterlijke heen zaken werpen die voor jou belangrijk zijn en die je dichter tekst Hester Wouda In de doopsgezinde gemeente is ze sinds kort voorzitter Morgen getild, door andere invalshoeken en andere woorden die brengen bij het doel van je reis: naar huis.’ << foto Johan Tempelaar van de kerkenraad en staat ze met enige regelmaat als ‘Iedere nieuwe dag geeft nieuwe mogelijkheden. Het is gebruikt werden, maar die eigenlijk over hetzelfde gaan.’ lekenpreker op de kansel. Afgelopen voorjaar is haar een witte bladzijde die opnieuw ingevuld kan worden, tweede man overleden. en dan het liefst zonder dat je die al invult vanaf de dag van gisteren. Toen mijn man stierf dacht ik: hier heb ik Loslaten niet voor gekozen, maar ik ben nu alleen en daar ga ik colofon via de contactgegevens in dit colofon. Ontwerp & opmaak Susan Abonnement Groot letter ‘Op het moment dat duidelijk werd dat de botkanker bij vorm aan geven. Het verwondert me dat me dit tot nu toe U kunt uw bijdrage overmaken op de Loor, Kantoordeloor, Haarlem cbb 0341 56 54 99 of [email protected] mijn man niet te genezen was, begon de fase van afscheid best goed af gaat. Ik ben met van alles bezig, geniet van Doopsgezind NL is een uitgave van iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Druk gbu media, Urk Het volgende nummer van nemen en loslaten. De twee jaren waarin hij ziek was veel dingen en ervaar dat dat niet afhankelijk is van zijn de Algemene Doopsgezinde Sociëteit Algemene Doopsgezinde Sociëteit Advertenties Saskia Meerts Doopsgezind NL verschijnt begin heeft ons naar de diepte gebracht en daardoor ook naar lijfelijke aanwezigheid.’ (ads) en verschijnt zes keer per jaar. onder vermelding van ‘dnl 2017’. Oplage 7.000 maart 2018. Reacties voor ‘ingekomen’ eenheid. Niet alleen met zijn tweeën, maar met alles om Het blad wordt tegen een vrijwillige Papier G-Print Proost & Brandt, uiterlijk 18 februari aanleveren. ons heen. Daardoor ervaarden we dat het lichaam weg Trouw bijdrage toegezonden aan alle leden Hoofdredactie Johan Tempelaar fsc-gecertificeerd Brieven dienen kort en zaakgericht kan zijn, maar dat de verbondenheid met elkaar niet ‘…die niet laat varen het werk van Zijn handen (Ps. 138). van doopsgezinde gemeenten. Eindredactie Marijke van Duin Contact redactie & advertenties te zijn. De redactie behoudt zich het doorbroken kan worden.’ De trouw waarmee ik verbonden ben met het Al of met Vrienden en belangstellenden die Redactie Kalle Brüsewitz, Carolien Singel 454 | 1017 aw Amsterdam recht voor om bijdragen in te korten de Bron, vraagt van mij om trouw te zijn aan mijn Zelf. het blad willen ontvangen, betalen Cornelissen, Yko van der Goot, t 020 623 09 14 | [email protected] of niet op te nemen. Vandaag Dat is een voortdurend leerproces. Vanaf mijn vroegste € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven Martin Maassen, Jan Willem Stenvers www.doopsgezind.nl © ads 2018 ‘Die twee jaar ziekte heeft me geleerd om in het moment jeugd ben ik mijzelf steeds meer kwijtgeraakt door te van nu te zijn. Vandaag is voor mij dan ook de enige tijd leven naar de verwachtingen en goedkeuringen van waar het om gaat.’ anderen. Daardoor ontstond de noodzaak om terug

24 25 historie in ere hersteld Nalatenschap Van Zanten

Jacobus van Zanten was arts, geleerde, vertaler en doopsgezind leraar. Na zijn overlijden werd uit zijn nalatenschap een fonds opgericht dat tot op de huidige dag functioneert.

In zijn laatste testament (1748) heeft ming en voedsel. In de 18e en 19e Urgente Noden, de Hospicegroep, Van Zanten onder meer bepaald dat eeuw werd nog volop turf en graan Stem in de Stad, de Voedselbank zijn nalatenschap altijd onverdeeld zal aangekocht en verspreid.1 Vanaf 1875 (kerstpakketten), OudeZijds 100 en moeten blijven, bestuurd wordt door werden onkosten voor brood en turf aan projecten van Simavi, Habitat for Lofdicht voor Coster vier ‘executeurs en administrateurs’, vergoed aan het Wijnbergshofje en Humanity en Artsen zonder Grenzen. en de opbrengst van het vermogen het Zuiderhofje, en vanaf 1884 ook Ook worden aanvragen voor het wordt besteed aan de aankoop van aan het Bruiningshofje. behoud van kerkelijk of cultureel ‘turf en koorn’ ten behoeve van de erfgoed gehonoreerd, bij voorkeur diaconie, armen en het Weeshuis Brede steun erfgoed in Kennemerland. Hij is de uitvinder van de boekdrukkunst. Dat wil zeggen, van de ‘Vereenigde Doopsgezinde Vanaf het eind van de 19e eeuw Gemeente Van den Blok’. In 1784 werden de verstrekkingen verruimd Recent is de doelstelling van het Meer informatie en volgens enigszins chauvinistisch aangelegde landgenoten is besloten de taak voort te zetten en maakt ook maatschappelijk werk fonds verder verruimd. Zo stelt het aanvragen: binnen de nieuw gevormde deel uit van de doelstelling van het fonds zich open voor aanvragen van www.fondsvanzanten.nl dan. Laurens Janszoon Coster. tekst & foto’s Johan Tempelaar ‘Vereenigde Doopsgezinde Gemeente fonds. Zo werd in 1892, samen met andere doopsgezinde gemeenten te Haarlem’. andere fondsen, een schoolfonds (en instellingen) dan alleen de geïnitieerd om de oprichting van Haarlemse. Meerdere doopsgezinde 1 Uitvoerige regi- e doopsgezinde arts Jacobus van Zanten materiaal zou hebben gestolen. Een vingerwijzing naar De doelstelling van het fonds is in doopsgezinde scholen mogelijk te gemeenten werden en worden stratielijsten hiervan (1658-1750) was één van Coster’s bewon- Johannes Gutenberg, die in de westerse wereld algemeen de loop der jaren aangepast aan maken. Verder gaf Van Zanten een bijvoorbeeld ondersteund in de zijn opgenomen in het deraars, getuige een door hem geschreven beschouwd wordt als uitvinder van de boekdrukkunst. de tijdgeest. Daarbij hebben de jaarlijkse bijdrage aan het salaris van verwarmingskosten. Criterium is dat boekje De nalatenschap lofdicht. Het verhaal van Coster spreekt tot executeurs en administrateurs altijd de ziekenzuster. Ook werd steun het gaat om gemeenten die financieel van Dr. Jacobus van Dde verbeelding. Hij zou op een middag in 1423 in het Beeld getracht dit in de geest van Van gegeven aan de ambachtsschool, niet ruim zitten, maar wel toekomst- Zanten, dat in 2000 eeuwenoude Haarlemse stadsbos De Haarlemmerhout In de eerste helft van de 19e eeuw, als het jonge Koninkrijk Zanten te doen. Zo werden de het diaconessenhuis, tuinders in perspectief hebben. Daarnaast verscheen ter gelegen- wat letters uit beukenschors hebben gesneden. Toen die der Nederlanden behoefte heeft aan het fêteren van oorspronkelijke turf en koorn, Aalsmeer en een kweekschool. De worden giften verstrekt in geval van heid van het 250-jarig in het zand vielen en daarbij – in spiegelbeeld – een Hollandse helden en uitvinders, wordt op de Grote Markt producten die in onbruik waren afgelopen jaren is ondersteuning zeer ernstige maatschappelijke bestaan van het fonds. afdruk achterlieten, zette dat Coster op het spoor van de een bronzen beeld van Coster onthuld. Het volksfeest geraakt, geïnterpreteerd als verwar- geleverd aan onder meer het Fonds noden. << boekdrukkunst. Deze romantische voorstelling van zaken duurt drie dagen en is een spektakel van jewelste. Het wordt door historici echter ernstig in twijfel getrokken. beeld is nog altijd een van de iconen van Haarlem. Elders Evenals de vraag of de Haarlemse held überhaupt ooit in de stad staat echter een veel ouder, minder bekend Dit artikel kwam mede bestaan heeft. beeld van Coster. Aan het eind van de 17e eeuw ontstond opdrachtgever van de aanleg van de Hortus en de voorname onderscheiding tweemaal verdiend – wie zou 1 Het ontwerp van tot stand dankzij de het plan om een Hortus te openen, die moest worden beeldentuin. Op de sokkel staat in het Latijn te lezen dat dat ontkennen?’.3 tuin en beelden is van bijdrage van Anneke van De legendevorming rond Coster begint als Gerrit Thomas, opgesierd met de borstbeelden van zestien heren, waar- ‘…dit beeld werd opgericht voor een waardig man, de de hand van Romeyn den Bergh, conservator kroegbaas aan de Grote Markt, een stamboom laat trek- onder Plato en Aristoteles. En met een groot standbeeld ware uitvinder van de boekdrukkunst…’.2 Van Zanten Eeuwenlange verwering en slijtage maakte het lofdicht de Hooghe (1645-1708), Oude Boekerij en ken. Bovenaan prijkt fier de naam van Coster, die ‘d’eerste van Coster, getooid met lauwerkrans.1 Het was immers voegde daar een zelfgeschreven Latijns lofdicht aan toe. van Van Zanten onleesbaar. Daarom namen de gemeente de lauwerkrans werd bijzondere collecties druck in de werlt brocht’. Waarschijnlijk is deze Coster een aan Coster te danken dat kunsten en wetenschappen op ‘Laat ieder die hier staat weten waarom Coster hier wordt Haarlem, de Archief- en Bibliotheekcommissie van de later toegevoegd. Noord-Hollands Archief samenvoeging van twee historische ‘Laurens Janszoons’ grote schaal tot bloei waren gekomen. Dat had niet zo aanschouwd, omkranst met het laurier van Apollo: dit was doopsgezinde gemeente te Haarlem en het Fonds van 2 Vertaling dr. A.H. die in 1423 leefden. Aangenomen wordt dat de uitbater snel gekund als zij slechts waren verspreid door het hand- het ereteken voorbehouden aan helden, wier leven alom Wijlen Doctor Jacobus van Zanten, het initiatief tot het Wesseling (1948-2010), de stamboom in zijn kroeg ophing om zijn eigen status matig overgeschreven woord. bekend was, hetzij door de daden hetzij door kunstvaar- plaatsen van een informatiebord bij het beeld. In novem- docent Neolatijn aan te verhogen. Pas in 1568 verschijnt voor het eerst een Op 18 augustus 1722 werd het beeld eindelijk onthuld, in digheid. Hij die door zijn uitvinding daden en ook vaar- ber 2017 werd het bord, met daarop het lofdicht, onder de Universiteit van gedrukt verhaal over Coster en zijn vinding, waarbij wordt aanwezigheid van de notabelen van de stad. Onder hen digheden (van anderen) heeft overgeleverd, heeft zo’n grote publieke belangstelling onthuld door een ‘incar- Amsterdam. gemeld dat ‘een zekere ongure Duitse knecht’ zijn letter- Jacobus van Zanten, decaan van het Collegium Medicum, natie’ van Jacobus van Zanten. << 3 Idem

26 27 50 jaar imo Einde & nieuw begin In 2017 bestond de Internationale Mennonitische Organisation (imo) 50 jaar. Zij werd in 1967 opgericht door een aantal Euro- pese doopsgezinde organisaties om samen hulpwerkprojecten te beginnen en zo effectiever te kunnen werken.

tekst Roel Meihuizen ok vormde imo zo een aanspreekpunt in Nieuwe situatie Ook met de partners overzee zijn afspraken gemaakt. aan een kind. Ook als u de bijdrage van € 200,– niet Europa voor de internationale koepel- In het opheffingsbesluit zijn twee punten opgenomen Voor u als trouwe donor verandert er niets. Uw maakt uw helemaal kunt opbrengen, blijf dan toch vooral geven. organisatie Mennonite Central Committee met oog op de toekomst. bijdrage over naar dezelfde bankrekening als u gewend Ook uit losse giften en collectes kunnen we zoveel (mcc). Het hulpwerk van imo concen- Ten eerste: de Europese doopsgezinde hulpwerkorganisa- was. Wij zorgen ervoor dat het geld ter plaatse komt. Blijf mogelijk kinderen naar school laten gaan en hun zo de Otreerde zich met name op Zuid-Amerika, maar ook in ties blijven waar mogelijk samenwerken, hetzij met eigen dus vooral meedoen! Uw bijdrage komt direct ten goede mogelijkheid bieden een eigen leven op te bouwen. << andere landen werden projecten uitgevoerd. Daarnaast projecten, hetzij door mee te werken aan acties van mcc. was en is er het adoptieprogramma, dat het door middel Denk bijvoorbeeld aan de tasjesactie voor vluchtelingen van financiële bijdragen mogelijk maakt kinderen naar die komend jaar een vervolg krijgt. Gemeenten en hun conferenties. Ook willen we bijdragen er komen jaarverslagen van de Ook verzorgde hij onze website. Voor school te laten gaan. leden worden opgeroepen om tasjes te maken voor aan duurzaamheid en zelfredzaam- projectgroepen. deze taak zijn wij hem veel dank hulppakketten. Op de merk in het Franse Montbéliard, heid in de wereld, met name onder verschuldigd. Eind oktober is het jubileum in Bonn gevierd. Er waren komende mei, worden deze tasjes gevuld met goederen. zwakkere bevolkingsgroepen, door Bestuurlijke vernieuwing > Gerrit jan Romeijn is onze nieuwe veel mensen uit Paraguay en Brazilië, naast mensen uit Vervolgens worden ze naar Libanon en Syrië verscheept middel van ‘hulp’-projecten in eigen Er zal tevens gewerkt gaan worden secretaris. Gerrit Jan is geen onbe- Duitsland, Nederland en Zwitserland. Er werd terug- om daar te worden verdeeld in de vluchtelingenkampen. land en elders. We willen deze doelen aan bestuurlijke vernieuwing. We kende in doopsgezind Nederland. Hij geblikt op wat er de afgelopen tijd is gedaan en bereikt. U krijgt hier binnenkort meer informatie over. bereiken in samenwerking met willen naar een kleiner dagelijks doet veel voor Inloophuis De Ruimte Er werden herinneringen opgehaald en nieuwe contacten doopsgezinde gemeenten in Neder- bestuur (db) van maximaal vijf leden. in Almere. Ook heeft hij vele contac- gelegd. Het jubileum was tevens de laatste activiteit van Ten tweede wordt het adoptieprogramma zoals dat al land en doopsgezinde partners in het Daarnaast is er een algemeen ten bij mcc-Europe, dat heel imo, aangezien de organisatie per 31 december 2017 is vele jaren worden uitgevoerd, onverminderd voortgezet. buitenland. bestuur, waarin behalve de leden van belangrijk voor ons is. Wij zijn heel opgeheven. Dat besluit is eind 2016 genomen zodat er Er zijn tussen Duitsland en Nederland afspraken gemaakt het dagelijks bestuur ook de afgevaar- blij met onze nieuwe secretaris. een jaar was om de lopende zaken af te wikkelen. over wie welk deel voor haar rekening zal nemen. Daarnaast willen we jongeren meer digden van de projectgroepen zitten. betrekken bij ons werk. Zo gaan we Het algemeen bestuur vergadert > Coot Winkler Prins is onze nieuwe verder bouwen aan nauwere samen- tweemaal per jaar om gezamenlijk notulist. Zij is erg accuraat en dat is werking met de jdvg. Op het pro- de voortgang van de projecten te heel belangrijk voor deze functie. WereldWerk vernieuwt gramma staat ook een verbetering bespreken. Ook Coot is geen onbekende in van de communicatie. We willen doopsgezind Nederland. Zij is predi- zoeken naar manieren voor sneller en Het db heeft al een aantal personele kant geweest en nu met emeritaat. WereldWerk bestaat tien jaar. Als eerste hebben we een nieuw intensiever contact met de leden in wijzigingen ondergaan: Verder zit zij in het bestuur van het beleidsplan gemaakt. Daarin staat het land. Hierbij wordt gedacht aan > Jelke Weistra, onze communicatie- Anne Zernike Fund. Vroeger was zij Wij hebben als bestuur gekeken dat geweldloosheid, wederkerigheid de mogelijkheden van sociale media man, heeft het db verlaten. Zes jaar ook actief lid van de Vredesgroep. en duurzaamheid een grotere rol zoals Facebook. Verder heeft onze heeft hij deze taak met veel inzet op Het is jammer dat Jelke ons dagelijks hoe we het beste de toekomst in moeten gaan spelen in onze activi- website een onderhoudsbeurt nodig zich genomen. Hij zorgde ervoor dat bestuur verlaten heeft, maar we er teiten. We zullen onder meer trachten en moet beter toegankelijk worden onze kopij voor Doopsgezind NL op gaan met volle kracht tegenaan met Ans Goezinne is waar- kunnen gaan. tekst Ans Goezinne dit te realiseren met behulp van voor bezoekers. De projecten zullen tijd bij de redactie was. Iedere keer Gerrit Jan Romeijn en Coot Winkler nemend voorzitter van voorlichting en via onze vredes- er duidelijker beschreven worden en weer moedigde hij ons hiertoe aan. Prins! << Doopsgezind WereldWerk

28 29 varia kort

tekst Johan Tempelaar Van heilige kerstkribtogram Oplossingen, Doopsgezind NL 11-12, 2017 tot hit-serie Horizontaal 3 hoofdwas 6 groene stroom 9 verhaal 11 iets 13 asbus 14 loop- jongen 16 strandbal 17 keel 18 klomp 19 zandbak 20 email 21 notenallergie 22 mei 23 riet 25 tobben 26 Aramees 29 Rome van dit nummer waarschijnlijk 30 pimpelmees 31 neus Like all travelers, I’ve seen more than inmiddels een nieuwe trainer bij Ajax op de bank zit… Verticaal I remember, and I remember more 1 dove 2 kwartviool 3 Heel Holland Bakt 4 smoking 5 Griekse Wel een hit-serie… tragedie 7 sol 8 miscommunicatie 10 Avondmaalsbeker than I’ve seen. Aldus de Britse staats- Fans van de serie Outlander kijken 12 toneelloge 15 galgenmaal 17 klavervrouw 20 eigendunk 24 trema reikhalzend uit naar 18 februari: 27 expo 28 split man Benjamin Disraeli (1804-1881), dan komt het derde seizoen van de populaire serie op Netflix beschik- die onder meer tweemaal premier baar. Outlander is een Britse drama- prijswinnaars serie die draait om Claire Randall. van het Verenigd Koninkrijk was. Claire is in 1945 een arts, kort nadat > 1e prijs weekend Fredeshiem de Tweede Wereldoorlog is afgelopen. Mw. L. van Leeuwen-Joore, Aalsmeer Plotseling verdwijnt zij en ontwaakt Reizen zit de mens in het bloed en thuiskomst. Ook wordt het amulet ze ruim tweehonderd jaar eerder in > 2e prijs Babs Bags designshopper blijkt bovendien een inspirerend vaak gegeven aan mensen die hun Schotland, in het jaar 1743. De serie is Fam. E. en U. van Scheijen, Doorwerth thema voor onder meer kunstenaars, rijbewijs halen, Christoffel is immers gebaseerd op de Reiziger-cyclus van tekst- en liedschrijvers, creatievelin- ook beschermheilige van alle Diana Gabaldon, een serie van acht > 3e prijs Dopper Clear Oceans gen én ondernemers. Een greep uit verkeersdeelnemers. En van timmer- romans die tussen 1991 en 2014 Dhr. R. Boer Iwema, Warnsveld de brede toepassing van het begrip lieden, schilders, pelgrims, fruit- verschenen. ‘de reiziger’. Het is de naam van handelaren, boekbinders, schat- > 4e prijs boekenbon onder meer het blad van Rover gravers, hakebusschutters, hoeden- …geen hit-notering Mw. M. Spaargaren-Maarsen, Aalsmeer (vereniging Reizigers Openbaar makers, tuinmannen en kinderen. Geef de reiziger een stoel, geef hem Mw. M. Busschers-Seekles, Mierlo Vervoer), een logement in Ottersum, brood en droge kleren, laat hem zitten een tarotsalon in Amsterdam en een Interim bij de haard. Boudewijn de Groot hospice in Barendrecht. Vlak voor de kerst ontsloeg voetbal- scoorde een groot aantal hits, comforter- & tassenmaakdagen club Ajax haar trainers Marcel Keizer, waarvan ‘Jimmy’ een van de meest Beschermheilige Hennie Spijkerman en Dennis bekende is. Op het album Hoe sterk is Doopsgezind WereldWerk organiseert twee landelijke comforter- en Wie enigszins bijgelovig is en op Bergkamp. De al bij de club werk- de eenzame fietser, de beginregel uit tassenmaakdagen. Er worden workshops gegeven over het maken reis gaat, kan overwegen een amulet zame Michael Reiziger werd door- ‘Jimmy’, klinkt ook het nummer van comforters en tassen, en er wordt een ‘productielijn’ opgezet om van de Heilige Christoffel aan te geschoven om tijdelijk de functie van ‘De Reiziger’. Het nummer werd, kant en klare goederen af te leveren. De comforters en tassen worden schaffen. Christoffel is een heilige hoofdtrainer te bekleden. Reiziger zoals veel van De Groots liedjes, meegenomen naar de merk (10-13 mei 2018) in Frankrijk, vanwaar in de Rooms-Katholieke kerk en kwam als voetballer onder meer uit geschreven door Lennart Nijgh. de eerstvolgende container met hulpgoederen verscheept wordt naar de Orthodoxe kerk en gold in voor Ajax, AC Milan, Barcelona en Hoewel het album goed scoorde, met vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten. de Middeleeuwen als een van de PSV. Hij maakte deel uit van het Ajax naast ‘Jimmy’ ook ‘Tante Julia’, wist veertien ‘noodhelpers’, die individueel dat in 1995 de Champions League ‘De Reiziger’ geen hitnotering te Wilt u meehelpen om comforters en schooltassen te maken voor of als groep aangeroepen konden won en kwam 72 keer uit voor het halen. En niemand zal begrijpen wat ik mensen in vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten? Kom dan worden in noodsituaties. Een amulet Nederlands elftal. Na zijn actieve doen kom in dit huis. Maar de kinderen naar een van de twee bijeenkomsten: op zaterdag 20 januari in van Christoffel zou ongelukken voor- voetbalcarrière werd hij trainer, eerst zullen zeggen: de reiziger is thuis. << Inloophuis de Ruimte in Almere en op woensdag 31 januari in komen en bijdragen aan een veilige bij Jong Sparta en sinds afgelopen Dopersduin in Schoorl. Beide dagen duren van 10.00 tot 16.00 uur. zomer bij Jong Ajax, als opvolger van Marcel Keizer. Ook nu volgt hij Keizer Aanmelden en meer informatie: dus op. Hoewel er bij het verschijnen mail [email protected] of [email protected].

30 31 column

Het begrip ‘metafoor’ heeft iets reizerigs in zich. Een metafoor is immers een beeld, overgenomen uit zijn eigenlijke context voor gebruik in den vreemde. Voltaire & de antireiziger

tekst Chris Doude eem ‘de kerk is lichaam aangaan, het lef hebben om het ver- niet meer: we reizen om er even ‘uit’ van Troostwijk van Christus’: een trouwde en behaaglijke achter ons te te zijn en keren terug naar waar we foto Ramon Philippo eigenaardige verplaat- laten.’ Ik begin dan geïrriteerd op de nooit werkelijk thuis geweest zijn. sing van een begrip bank te schuiven. Terwijl de beurs en Wat onderscheidt nog de missie- Nuit de biologie naar de sfeer van de het klimaat als borderliners spoken reiziger en de prediker van bekering religieuze organisatie. Religie leeft tussen hemelhoog gejuich en cata- en wedergeboorte in een wereld die bij metaforen. Het goddelijke, dat strofale diepte, terwijl de gehele ons volgens de filosoof Peter Sloter- eeuwig en absoluut is, moet zich samenleving op drift is, spreekt onze dijk het dictaat heeft opgelegd: immers zien uit te drukken in de brave predikant van het loslaten- en Gij zult uw leven veranderen? banaliteit van de tijdelijke en onder- avontuurcliché! Als sowieso niets maanse werkelijkheid. meer vaststaat, doet vrees ik de Ach, laat mij maar zo’n beetje Paulus-metafoor het een stuk beter. melancholisch aanrommelen. Ik Van alle geloofsmetaforen is de Evangelische reli-marketeers ont- spiegel me het liefst aan de anti- ‘geloofsreiziger’ wel de bekendste. werpen in seminars en beleids- reizigers Job en Prediker. De laatste Men kan zelfs een bijbelse typologie groepen hun strategie. Religie als tobt rond en trekt niet meer de van de geloofsreiziger opstellen naar economie: in ruil voor hun missie- wereld in om wijsheid te zoeken. het Abraham-, Mozes- of Paulus-type. woorden jouw innerlijke ommekeer Hij weet dat wijsheid ijdel is. En Job Abraham is uittrekker en bezetter: – een minireis – die je rust geeft. blijft op zijn mestvaalt, nadat hij de een kolonist met een droom. Mozes Waarschijnlijk zal ook het reactionaire levensles heeft geleerd dat glorie, is vertrekker en terugkeerder: hij Mozes-type het steeds beter doen: rijkdom en macht illusies zijn. Zij verlaat het vreemde Egypte voor zijn terug naar af. Gewapend met wet gaan niet uit en keren niet terug. eigenlijke vaderland. Paulus is eeuwig en Ordnung, gaat de charismatische Ze vertrekken niet en gaan niet op aankomer en eeuwig verder-trekker, leader zijn volgelingen voor naar handelsreis. Job en Prediker zijn zwervend als een koopman met een het eigenlijke thuisland. Proactieve metaforen voor wat ik een Voltaire- missie. Drie types, drie soorten theo- nostalgie werkt. Zo overwint momen- theologie noem. Il faut cultiver son logie. De droomreiziger, Abraham, teel een glad-gelokte, pianospelende jardin. Het is een pas-op-de-plaats- representeert de theologie van de praalhans zijn duizenden in de theologie. Valt er niets meer te reizen, geloofssprong en het onmiddellijke politiek. ga dan de tuin in of het balkon op. geloofsvertrouwen. De bestemmings- Harken, zaaien, oogsten. Het is een reiziger, Mozes, de theologie van Eerlijk gezegd vraag ik me soms af theologie van de gastvrijheid. En zo terugkeer en wetsgetrouwheid. En of het ‘reizen’ als geloofsmetafoor zijn blijf ik theologisch gesproken het de missiereiziger, Paulus, de theologie kracht niet al heeft verloren. We leven liefst waar ik ben: nergens. Ik dek een van geloofseffectiviteit door weder- in een tijd van totaaltoerisme, massa- tafel onder de bloeiende voorjaars- geboorte. migratie, job-, identiteit- en partner- boom en wacht op vreemdelingen, Chris Doude van hopping. We dolen veel, maar reizen voorbijgangers en handelsreizigers. Troostwijk bekleedt de Onder predikers tref je nogal wat niet. Droomreizigers kunnen we niet Moge dat mijn theologische bijdrage wisselleerstoel vrijzinnige metaforengemakzucht aan. Neem meer zijn met onze iPhones aan het zijn aan het geloof dat leeft van theologie aan het het volgend geliefd kanselcliché: oor, Tripadvisor op het scherm en reis- metaforen. Want zeg me: wat anders doopsgezind seminarium ‘Net als Abraham, lieve gemeente, verzekeringspolissen in de kontzak. maakt reizen werkelijk zinvol dan moeten we het avontuur met God Bestemmingsreizigers zijn we ook de bereidheid tot gastvrijheid? <<

32