HET GEVANGENISBELEID ONDER MINISTER DE CLERCK Van Reductionisme Naar Expansie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2010-11 HET GEVANGENISBELEID ONDER MINISTER DE CLERCK Van reductionisme naar expansie Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ Ingediend door Quinten Ouvry (studentennr. 20044873) (major: Burgerlijk recht en Strafrecht) Promotor: Prof. Dr. Brice De Ruyver Commissaris: Prof. Dr. Freya Vander Laenen DANKWOORD Het tot stand komen van dit eindwerk heeft veel bloed, zweet en tranen gekost. Gedurende die periode heb ik steevast kunnen rekenen op de hulp en motivatie van verschillende vrienden en familieleden. Zonder deze mentale en praktische steun was ik er niet in geslaagd dit tot een goed einde te brengen. Naast mijn promotor Brice De Ruyver ben ik dan ook mijn dank verschuldigd aan een hele reeks mensen: In de eerste plaats wens ik mijn ouders te bedanken. De enerzijds systematische aansporing om mijzelf en mijn werk in vraag te stellen, en anderzijds om het te relativeren, heeft een wereld van verschil betekend. Daarenboven bedank ik mijn vader om met veel oog voor detail mijn werk na te lezen en te zuiveren van archaïsch en krom taalgebruik. In dit opzicht wens ik ook heel oprecht mijn dank uit te spreken aan Maja De Cort, die mijn werk met een meer inhoudelijke kijk heeft nagelezen en becommentarieerd. Vervolgens dank ik Lieselot Bleyenberg, adjunct-woordvoerder op het kabinet Justitie, die mij steeds kon helpen bij het verkrijgen van bepaalde informatie. Tot slot heb ik veel gehad aan mijn gesprekken met Dirk Leestmans, Freddy Pieters, Renaat Landuyt, en niet in het minst, Stefaan De Clerck zelf. Hierdoor kon ik vanuit een ruimere kijk de problematiek rond de gevangenissen benaderen. i INHOUDSTAFEL Dankwoord Inhoudstafel Inleiding Korte situering. ..................................................................................................................................... 1 Onderzoeksvraag en methodiek ........................................................................................................ 2 Deel I: Context Hoofdstuk 1: 25 jaar overbevolking in de Belgische gevangenissen: de cijfers . ................. 4 Inleiding ............................................................................................................................................. 4 1.1 Mogelijke oorzaken van de overbevolking ....................................................................... 5 1.2 Samenstelling van de Belgische gedetineerden. .............................................................. 5 1.2.1 De relatie tussen het aantal opsluitingen en de duur van de detentie .................. 6 1.2.2 Langgestraften en beklaagden. ................................................................................... 7 1.2.2.1 Definitief veroordeelden. ......................................................................................... 7 1.2.2.2 Beklaagden ................................................................................................................ 8 1.2.2.3 Geïnterneerden ......................................................................................................... 8 1.3 Het profiel van de Belgische gedetineerde ....................................................................... 9 1.4 Vergelijking met de Europese gevangenisbevolking ...................................................... 9 Hoofdstuk 2: Ruim 20 jaar verslagen van het CPT in België: een overzicht . ...................... 11 Inleiding ........................................................................................................................................... 11 2.1 1993 - 2005 ........................................................................................................................... 12 2.2 2009 ....................................................................................................................................... 13 2.2.1 Overbevolking ............................................................................................................ 13 2.2.2 Stakingen van het penitentiair personeel en het geweld tussen de gedetineerden .............................................................................................................. 14 2.2.3 Inwerkingtreding van de Basiswet Gevangeniswezen ......................................... 15 ii Conclusie. ........................................................................................................................................ 16 Hoofdstuk 3: Mogelijke beleidsreacties op overbevolking ................................................... 18 3.1 Reductionisme..................................................................................................................... 18 3.2 Expansionisme .................................................................................................................... 19 3.3 Stilstandbeleid ..................................................................................................................... 20 Deel II: Gevangenisbeleid vanaf de Oriëntatienota Hoofdstuk 1: Oriëntatienota 1996 ................................................................................................... 21 1.1 Ontstaan ............................................................................................................................... 21 1.2 Algemene visie en inhoud ................................................................................................. 23 Hoofdstuk 2: Alternatieve straffen en maatregelen .................................................................... 26 Inleiding ........................................................................................................................................... 26 2.1 Oriëntatienota ..................................................................................................................... 28 2.1.1 Bestaande alternatieven ............................................................................................. 28 2.1.2 Uitbreiding .................................................................................................................. 29 2.1.3 Bemerkingen ............................................................................................................... 30 2.1.4 Evaluatie & Analyse ................................................................................................... 31 2.1.4.1 Publieke opinie ...................................................................................................... 31 2.1.4.2 Vrijheidsbeperkende straffen ............................................................................... 32 2.1.4.3 Effectieve implementatie ...................................................................................... 32 2.2 De verdere ontwikkeling van de alternatieve straffen .................................................. 34 2.2.1 Van dienstverlening naar werkstraf ........................................................................ 34 2.2.1.1 Ontstaan van de werkstraf als autonome straf. .................................................. 34 2.2.1.2 Bemerkingen betreffende het wettelijk kader van de werkstraf ...................... 35 2.2.1.3 Bemerkingen betreffende de uitvoering van de werkstraf ............................... 36 a. Beperkt aantal plaatsen .............................................................................................. 36 b. Potentiële vrijgeleide naar straffeloosheid .............................................................. 37 c. Versnippering binnen de uitvoering ....................................................................... 37 2.2.1.4 Van alternatief naar primaire straf ....................................................................... 38 2.2.1.5 De werkstraf onder het strafuitvoeringsbeleid van De Clerck II ..................... 39 2.2.2 Elektronisch Toezicht ................................................................................................. 40 iii 2.2.2.1 Opstart onder De Clerck I ..................................................................................... 40 2.2.2.2 Het ET onder een sociaal perspectief ................................................................... 41 2.2.2.3 Het ET onder een systemisch perspectief ........................................................... 42 2.2.2.4 Het ET onder De Clerck II ..................................................................................... 44 2.2.2.5 Heetst van de naald: de thuisdetentie ................................................................. 45 2.2.2.6 Het ET in het kader van de voorlopige hechtenis .............................................. 46 2.2.3 Justitiehuizen ............................................................................................................... 47 2.2.3.1 Opstart onder De Clerck I ..................................................................................... 47 Conclusie ......................................................................................................................................... 49 Hoofdstuk 3: Ontwerp beginselenwet gevangeniswezen en strafuitvoering .................... 51 Inleiding ........................................................................................................................................... 51 3.1 Interne rechtspositie. .......................................................................................................... 53 3.1.1 Proeve van Voorontwerp van Beginselenwet Gevangeniswezen en Tenuitvoerlegging van Vrijheidsstraffen