Leefbaarheid Is Mensenwerk Onderzoek Leefbaarheid Gemeente Borger Odoorn. Stamm
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
LEEFBAARHEID IS MENSENWERK ONDERZOEK LEEFBAARHEID GEMEENTE BORGER ODOORN. STAMM CMO INHOUDSOPGAVE. SAMENVATTING 4 INLEIDING 9 1.1 Leefbaarheid 9 1.2 Krimp en leefbaarheid in historisch perspectief 10 1 1.3 Vraagstelling 10 1.4 Onderzoeksverantwoording 10 1.5 Respons 10 1.6 De dorpen in Borger-Odoorn 11 1.7 Opbouw van dit rapport 11 DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 12 2.1 Inleiding 12 2.2 Afgelopen jaren: krimp naast groei 12 2 2.3 Vergrijzing en ontgroening 12 2.4 Verandering in type huishoudens 14 2.5 Verwachtingen voor toekomst 14 2.6 Prognoses op kernniveau: een lastig verhaal 14 2.7 Gevolgen 14 DE VERONDERSTELDE LEEFBAARHEID 18 3.1 Inleiding 18 3.2 Kern en Kader 18 3 3.3 Sociale infrastructuur 20 3.4 Lokale woonmilieukenmerken 22 3.5 Sociale infrastructuur, inwonertal en andere dorpskenmerken 22 ERVAREN LEEFBAARHEID 24 4.1 Inleiding 24 4.2 Wonen 25 4 4.3 Werk 25 4.4 Vrijwilligerswerk en mantelzorg 25 4.5 Contacten en activiteiten 26 4.6 Sociale samenhang 27 4.7 Vrijetijdsbesteding en cultuur 28 4.8 Voorzieningen 28 4.9 Gezondheid 32 4.10 Mobiliteit 32 4.11 Veiligheid en overlast 34 4.12 Tevredenheid 34 4.13 Werken aan leefbaarheid 36 VERKLARINGEN VOOR DE LEEFBAARHEID 42 5.1 Inleiding 42 5.2 Relatie tussen voorzieningen en ervaren leefbaarheid 42 5 5.3 Dorpsbinding en ervaren leefbaarheid 44 5.4 Relatie tussen woonomgeving en ervaren leefbaarheid 44 5.5 Mobiliteit en ervaren leefbaarheid 45 5.6 Persoonlijke kenmerken 45 6 CONCLUSIES & AANBEVELINGEN 46 BIJLAGEN I Resultaten en demografische ontwikkeling per dorp 51 II Respons en weging 78 III Gebruikte literatuur 79 SAMENVATTING. Hoe prettig is het wonen in Borger-Odoorn? De ‘leefbaarheid’ waar het bij het beantwoorden van die vraag om Veronderstelde leefbaarheid gaat, is afhankelijk van vele factoren. Het gaat om objectieve zaken De sociale infrastructuur van een dorp wordt bepaald door de als de aanwezigheid van voorzieningen, de bereikbaarheid en de aanwezigheid van voorzieningen, verenigingsleven en activiteiten sociaal-economische achtergrond van de bewoners. Maar de in een dorp. Ook de bereikbaarheid van een dorp is van belang, tevredenheid van burgers met hun leefomgeving is ook afhankelijk omdat deze bepaalt hoe gemakkelijk bewoners naar voorzieningen van lastiger te objectiveren zaken als de landschappelijke waarde, buiten het dorp kunnen gaan. In dit onderzoek zijn acht aspecten het gevoel van veiligheid en de sociale cohesie in een dorp. van sociale infrastructuur onderscheiden: culturele voorzieningen en verenigingsleven (waaronder ook de dorpshuizen), onderwijs, In de discussie over leefbaarheid van het platteland gaat altijd veel bedrijvigheid, sport, horeca, financiële dienstverlening, zorg en aandacht uit naar het voorzieningenniveau in kleine dorpen. De bereikbaarheid. Elk dorp heeft voor elk van de aspecten een score relatie tussen voorzieningen en leefbaarheid is echter niet eenduidig: gekregen. De gezamenlijke scores geven aan hoe het staat met de er zijn dorpen met nauwelijks voorzieningen waar de tevredenheid veronderstelde leefbaarheid van een kern. met de eigen kern als woonplaats heel hoog is. Anders gezegd: de ‘veronderstelde leefbaarheid’ (de leefbaarheid die je op grond De omvang van de sociale infrastructuur houdt verband met van objectieve gegevens als de aanwezigheid van voorzieningen het inwonertal van een kern: grote dorpen hebben uiteraard zou kunnen verwachten) hoeft niet in lijn te zijn met de ‘ervaren meer voorzieningen en een uitgebreider verenigingsleven dan leefbaarheid’ (de beleving van bewoners). kleine dorpen. Een aantal kernen in Borger-Odoorn heeft een uitgebreidere sociale infrastructuur dan men zou verwachten op Veronderstelde en ervaren leefbaarheid basis van het inwonertal. Dit geldt voor Exloo, Odoorn, Buinerveen, Om goede beslissingen te kunnen nemen over het Drouwen, Valthe en Zandberg. Andere dorpen hebben juist minder voorzieningenniveau in de dorpen, is naast inzicht in de voorzieningen dan gezien het inwonertal te verwachten was. Dit veronderstelde leefbaarheid dus ook een representatief beeld geldt voor Drouwenermond, Odoornerveen, 1e Exloërmond en nodig van de ervaren leefbaarheid in de verschillende dorpen. De Nieuw-Buinen. gemeente Borger-Odoorn heeft STAMM CMO gevraagd om beide vormen van leefbaarheid in kaart te brengen voor de dorpen van de Ervaren leefbaarheid gemeente. Dit rapport is de weerslag van het onderzoek dat in de Bij de ‘ervaren leefbaarheid’ gaat het om de beleving van burgers: loop van 2011 is uitgevoerd. hoe tevreden zijn zij met hun kern als woonplaats? Om deze tevredenheid te kunnen verklaren en aanknopingspunten te bieden Voor het onderzoek is een inventarisatie gemaakt van de aanwezige voor beleid, zijn in de enquête specifieke vragen gesteld over voorzieningen, het verenigingsleven en andere activiteiten in de zaken als werk, het gebruik van voorzieningen en de tevredenheid dorpen. Samen met een score voor bereikbaarheid van de dorpen hierover, (tevredenheid over) de woonomgeving en de eigen woning, geeft dit een beeld van de ‘veronderstelde leefbaarheid’. De ‘ervaren mobiliteit, sociale samenhang, vrijwilligerswerk, vrije tijdsbesteding leefbaarheid’ is gemeten met een schriftelijke enquête, die in het en cultuur en veiligheid en overlast. Ook is gevraagd wat de voorjaar van 2011 is verspreid onder ruim 6.700 inwoners van de belangrijkste onderwerpen zijn waaraan de gemeente moet werken gemeente. Bijna 2.000 mensen hebben de vragenlijst teruggestuurd om de leefbaarheid in de eigen kern in stand te houden. (respons bijna 30%). Een aantal van de 25 dorpen heeft dusdanig weinig inwoners, dat Komende jaren: krimp, vergrijzing en ontgroening de responsgroep te klein is om statistisch betrouwbare uitspraken De gemeente Borger-Odoorn zal de komende jaren gaan krimpen, over het dorp te kunnen doen. Dit geldt voor Drouwenerveen, als gevolg van een negatief migratiesaldo (met name onder jongeren), Eesergroen, Eeserveen, Westdorp, 2e Valthermond, Exloërveen, een dalend geboortetal en een stijgend sterftecijfer. Minstens zo Bronneger, Bronnegerveen, Zandberg en Ellertshaar. De enquête- belangrijk als de daling van het aantal inwoners is de verandering in uitkomsten van deze dorpen gelden als indicatief. de samenstelling van de bevolking: in de toekomst zullen er minder jongeren en minder gezinnen met kinderen zijn in de gemeente, en Uniek aan dit onderzoek is dat het op veel punten inzicht geeft in de juist meer ouderen en alleenstaanden. Dit zal gevolgen hebben voor verschillen tussen dorpen. Een samenvatting waarin de resultaten de woningmarkt, zorgvoorzieningen en het onderwijs. op gemeenteniveau worden beschreven, doet dan ook geen recht aan de rijkdom van het onderzoeksmateriaal. Om een indruk te geven van de onderwerpen die in deze studie aan de orde komen, geven wij hieronder toch de belangrijkste uitkomsten van de enquête weer op het niveau van de gemeente als geheel. 4 De belangrijkste uitkomsten van de enquête Wonen Verbondenheid met dorp Dorpshuis of café Een kleine minderheid van de inwoners Inwoners van de gemeente voelen Dorpshuizen en MFA’s worden met (16%) heeft altijd gewoond in het dorp zich verbonden met het dorp waar name in het eigen dorp bezocht. De waar zij nu wonen, nog eens 13% is zij wonen: 34% zegt zich ‘zeer dorpshuizen of MFA’s in Borger, Valthe, geboren in de gemeente Borger-Odoorn. verbonden’ te voelen, 38% ‘een beetje Buinerveen en Drouwen trekken De verhuisgeneigdheid in Borger-Odoorn verbonden’. Inwoners van kleine kernen ook bezoekers uit andere dorpen. is laag: 81% geeft aan niet te willen (<200 inwoners) voelen zich over het Cafés en restaurants in de gemeente verhuizen binnen vijf jaar. Het hebben algemeen meer verbonden met hun bedienen vooral bewoners van de van verhuisplannen hangt samen met dorp dan inwoners van grotere kernen. dorpen waar ze gevestigd zijn. de tevredenheid over het dorp als Over het algemeen voelen inwoners woonplaatsen, zij het in mindere mate, met van zanddorpen zich meer verbonden Medische zorg de tevredenheid over de eigen woning. met hun dorp dan inwoners van Voor de huisarts gaan de inwoners De tevredenheid over de voorzieningen veendorpen. Inwoners van zandkernen binnen de gemeente naar Borger, Exloo, in het dorp speelt ook een rol, maar zijn ook beduidend vaker trots op hun Odoorn, Nieuw-Buinen, Valthermond dit verband is nog minder sterk. dorp dan inwoners van veendorpen. en 2e Exloërmond. Een substantieel deel van de inwoners heeft de huisarts Vrijwilligerswerk Lidmaatschap verenigingen buiten de gemeentegrenzen. Van de inwoners doet 37% Ruim een derde van de inwoners vrijwilligerswerk. Veruit het meeste van Borger-Odoorn is lid van Gezondheid en handicaps vrijwilligerswerk wordt in het een sportschool/vereniging, Van de inwoners noemt 78% zijn eigen dorp gedaan (69%). meestal in het eigen dorp. gezondheid goed tot zeer goed. 28% heeft last van één of meerdere Mantelzorg Winkels langdurige ziekten, aandoeningen of Van de inwoners zegt 19% in het Opvallend veel inwoners van Borger- handicaps. Van deze mensen wordt afgelopen jaar mantelzorg te hebben Odoorn (ruim 40%) gaan over de 16% sterk belemmerd door de gegeven. Ruim 40% van de mantelzorgers gemeentegrens om boodschappen aandoening; nog eens 53% wordt voelt zich in meer of minder mate belast; te doen, meestal naar Stadskanaal. er licht door belemmerd. Van het 14% zelfs tamelijk tot zeer zwaar belast. Binnen de gemeente is Borger de totaal aantal inwoners is 4% sterk Van de mantelzorgers heeft 20% belangrijkste kern waar mensen hun belemmerd door een aandoening of wel eens contact