DZIENNIK URZĘDOWY
WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
Katowice, dnia 4 czerwca 2020 r.
Poz. 4466
UCHWAŁA NR XXII/142/2020 RADY GMINY RAJCZA
z dnia 29 maja 2020 r. w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektywą do roku 2026
Na podstawie art. 18, ust. 2, pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2020 poz. 713 z późn. zm.) w związku z art. 17 ust. 1 i 2 oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. 2019 poz. 1396 z późn. zm.) Rada Gminy Rajcza postanawia co następuje: § 1. Przyjmuje się „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektywą do roku 2026” stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej uchwały § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Rajcza. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Śląskiego.
Przewodniczący Rady Gminy Rajcza
Zbigniew Kopeć Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 2 – Poz. 4466
Załącznik do uchwały Nr XXII/142/2020 Rady Gminy Rajcza z dnia 29 maja 2020 r.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2026
Rajcza, marzec 2020
1 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 3 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
ZLECENIODAWCA:
GMINA RAJCZA ul. Górska 1, 34-370 Rajcza tel.: 33 864 31 55, faks: 33 864 31 58 mail: [email protected], www.rajcza.com.pl
ZLECENIOBIORCA:
EKO – TEAM KONSULTING ul. Spokojna 3, 43-330 Hecznarowice tel.: 33 486 53 53, faks: 33 486 54 54, kom. 513 100 869 mail: [email protected], www.eko-team.com.pl
AUTORZY OPRACOWANIA: Agnieszka Chylak Marcin Sosna
INFORMACJE ZAMIESZCZONE W NINIEJSZYM OPRACOWANIU ZOSTAŁY UDOST ĘPNIONE PRZEZ : 1! Urz ąd Gminy Rajcza, 2! Starostwo Powiatowe w Żywcu, 3! Powiatowy Zarz ąd Dróg w Żywcu, 4! Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Katowicach, 5! Wojewódzki Inspektorat Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa w Katowicach Delegatura w Bielsku-Bia łej, 6! Urz ąd Marsza łkowski Województwa Śląskiego w Katowicach, 7! Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach, 8! Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Śląski Oddzia ł Regionalny w Cz ęstochowie, 9! Powiatowy Zespó ł Doradztwa Rolniczego w Żywcu, 10 ! Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie w Krakowie, 11 ! TAURON SA Rejon Dystrybucji Bielsko – Bia ła. 12 ! Okr ęgową Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Gliwicach, 13 ! Nadle śnictwo Ujso ły, 14 ! Zespó ł Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego w Katowicach, Oddzia ł w Żywcu,, 15 ! Polsk ą Spó łkę Gazownictwa Oddzia ł w Zabrzu,
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
2 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 4 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
!
Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Tre ści zawarte w publikacji nie stanowi ą̨ oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
3 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 5 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
SPIS TRE ŚCI 1. WST ĘP ...... 7 CEL I PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 7 METODOLOGIA OPRACOWANIA I ZAWARTO ŚĆ DOKUMENTU ...... 7 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE, SPÓJNO ŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PROGRAMOWYMI...... 10 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY...... 15 PO ŁOŻENIE ...... 15 4. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 18 OCHRONA KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 18 4.1.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 18 4.1.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 19 4.1.2.1. Klimat na obszarze gminy Rajcza ...... 19 4.1.2.1. Jako ść powietrza na obszarze gminy Rajcza ...... 19 4.1.2.1. Emisja liniowa ...... 25 4.1.2.2. Niska emisja ...... 26 4.1.2.3. Warunki wykorzystania OZE ...... 27 4.1.3. ANALIZA SWOT ...... 31 4.1.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 32 4.3.4 WP ŁYW ZMIAN KLIMATU NA ENERGETYK Ę I TRANSPORT, WRA ŻLIWO ŚĆ I ADAPTACJA DO ZMIAN ...... 32 ZAGRO ŻENIA HA ŁASEM...... 34 4.2.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 34 4.2.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 34 4.2.2.1. Ha łas przemys łowy ...... 34 4.2.2.2. Ha łas drogowy...... 35 4.2.2.3. Ha łas kolejowy i lotniczy ...... 36 4.2.3. ANALIZA SWOT ...... 37 4.2.1. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE ZAGRO ŻEŃ HA ŁASEM ...... 37 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 38 4.3.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 38 4.3.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 38 4.3.3. ANALIZA SWOT ...... 39 4.3.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH...... 39 GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 40 4.4.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 40 4.4.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 40 4.4.2.1. Wody powierzchniowe ...... 40 4.4.2.2. Monitoring rzek w rejonie gminy Rajcza ...... 42 4.4.2.3. Wody podziemne ...... 42 4.4.2.4. Monitoring wód podziemnych ...... 43 4.4.2.5. Ochrona przed powodzi ą oraz skutkami suszy...... 43 4.4.3. ANALIZA SWOT ...... 45 4.4.4. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 45 GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA ...... 47 4.5.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 47 4.5.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 47 4.5.2.1. Zaopatrzenie w wod ę ...... 47 4.5.2.1. Odbiór ścieków ...... 48 4.5.3. ANALIZA SWOT ...... 50 4.5.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ ...... 50 ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 52 4.6.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 52 4.6.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 52
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
4 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 6 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
4.6.2.1. Surowce naturalne ...... 52 4.6.2.2. Osuwiska ...... 53 4.6.3. ANALIZA SWOT ...... 53 4.6.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH...... 53 4.6.4 WP ŁYW ZMIAN KLIMATU NA GÓRNICTWO, WRA ŻLIWO ŚĆ I ADAPTACJA DO ZMIAN ...... 54 GLEBY...... 55 4.7.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 55 4.7.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 55 4.7.2.1. Gleby ...... 55 4.7.2.2. Struktura u żytkowania terenu ...... 56 4.7.2.3. Rolnictwo...... 57 4.7.2.1. Ro ślinno ść inwazyjna ...... 58 4.7.2.1. Badania gleb ...... 58 4.7.3. ANALIZA SWOT ...... 59 4.7.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU OCHRONY GLEB ...... 60 GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW...... 61 4.8.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 61 4.8.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 61 4.8.2.1. Zasady gospodarowania odpadami na terenie gminy...... 62 4.8.2.2. Ilo ści zebranych odpadów ...... 63 4.8.2.3. Azbest...... 64 4.8.3. ANALIZA SWOT ...... 65 4.8.4. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU GOSPODARKI ODPADAMI ZAPOBIEGANIA POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 65 ZASOBY PRZYRODNICZE, W TYM TAK ŻE LE ŚNE ...... 67 4.9.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 67 4.9.1. OPIS STANU OBECNEGO ...... 67 4.9.1.1. Formy ochrony przyrody na terenie gminy Rajcza ...... 68 4.9.1.2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów ...... 72 4.9.2. ANALIZA SWOT ...... 73 4.9.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAKŻE LE ŚNYCH ...... 74 ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 75 4.10.1. EFEKTY REALIZACJI DOTYCHCZASOWEGO PO Ś ...... 75 4.10.2. OPIS STANU OBECNEGO ...... 75 4.10.3. ANALIZA SWOT ...... 76 4.10.4 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE ZAGRO ŻEŃ POWA ŻNYMI AWARIAMI...... 76 5. ZAGADNIENIA HORYZONTALNE ...... 77 ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU ...... 77 NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ...... 78 DZIA ŁANIA EDUKACYJNE ...... 78 MONITORING ŚRODOWISKA ...... 79 6. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA I ICH FINANSOWANIE ...... 80 7. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA...... 101 8. STRESZCZENIE W J ĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 102
SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 POŁOŻENIE GMINY RAJCZA NA TLE POWIATU ŻYWIECKIEGO ...... 15 RYSUNEK 2 PODZIA Ł WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO NA STREFY ...... 20 RYSUNEK 3 ŚREDNIE MIESI ĘCZNE ST ĘŻ ENIA PY ŁU ZAWIESZONEGO PM10 W STACJACH POMIAROWYCH ZLOKALIZOWANYCH W REJONIE GMINY RAJCZA ...... 21 RYSUNEK 4 ŚREDNIE MIESI ĘCZNE ST ĘŻ ENIA PY ŁU ZAWIESZONEGO PM 2,5 NA STACJACH POMIAROWYCH W BIELSKU - BIA ŁEJ W 2019 R...... 22 RYSUNEK 5 ŚREDNIE MIESI ĘCZNE ST ĘŻ ENIA BENZO (A)PIRENU W STACJACH POMIAROWYCH ZLOKALIZOWANYCH W REJONIE GMINY RAJCZA 23 RYSUNEK 6 ŚREDNIE MIESI ĘCZNE ST ĘŻ ENIA DWUTLENKU SIARKI W STACJACH POMIAROWYCH ZLOKALIZOWANYCH W REJONIE GMINY RAJCZA ...... 23
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
5 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 7 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
RYSUNEK 7 ŚREDNIE MIESI ĘCZNE ST ĘŻ ENIA TLENKÓW AZOTU W STACJACH POMIAROWYCH ZLOKALIZOWANYCH W REJONIE GMINY RAJCZA ...... 24 RYSUNEK 8 POTENCJA Ł ENERGII WODY W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM ...... 28 RYSUNEK 9 ENERGIA S ŁONECZNA - POTENCJA Ł TEORETYCZNY , PROMIENIOWANIE CA ŁKOWITE ...... 28 RYSUNEK 10 POTENCJA Ł ENERGII GEOTERMALNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO ...... 29 RYSUNEK 11 POTENCJA Ł WYKORZYSTANIA BIOGAZU W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM ...... 30 RYSUNEK 12 POTENCJA Ł POZYSKANIA BIOMASY (DREWNA ) NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO ...... 31 RYSUNEK 13 MAPA HYDROLOGICZNA NA TLE GMINY RAJCZA ...... 41 RYSUNEK 14 OBSZAR RYZYKA ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą NA TERENIE GMINY RAJCZA ...... 44 RYSUNEK 15 ZUŻYCIE WODY NA TERENIE GMINY RAJCZA W LATACH 2010-2019 (M3) ...... 48 RYSUNEK 16 ILO ŚĆ ŚCIEKÓW DOSTARCZANYCH DO OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW Z TERENU GMINY RAJCZA W LATACH 2015-2019 (M3) ...... 49 RYSUNEK 17 BUDOWA GEOLOGICZNA GMINY RAJCZA ...... 56 RYSUNEK 18 GMINA RAJCZA NA TLE OBSZARÓW NATURA 2000 ...... 68 RYSUNEK 19 REZERWATY PRZYRODY W REJONIE GMINY RAJCZA ...... 71 RYSUNEK 15 OBSZARY LE ŚNE NA TERENIE GMINY RAJCZA ...... 73
SPIS TABEL TABELA 1 ZESTAWIENIE DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH I PRZEDSTAWIENIE SPÓJNO ŚCI Z CELAMI ZAPISANYMI W „P ROGRAMIE OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026” ...... 10 TABELA 2 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA ...... 18 TABELA 3 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE KLIMATU AKUSTYCZNEGO – OCHRONY PRZED HA ŁASEM ...... 34 TABELA 4 WYNIKI BADA Ń HA ŁASU DROGOWEGO NA TERENIE POWIATU ŻYWIECKIEGO (GMINA CZERNICHÓW ) W ROKU 2018 ...... 36 TABELA 5 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 38 TABELA 6 WYKAZ CIEKÓW WYST ĘPUJ ĄCYCH NA TERENIE GMINY RAJCZA ...... 40 TABELA 7 WYKAZ ROBÓT UTRZYMANIOWYCH ORAZ ROBÓT ZWI ĄZANYCH Z USUWANIEM SZKÓD POWODZIOWYCH ZREALIZOWANYCH NA TERENIE GMINY RAJCZA ...... 44 TABELA 8 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO - ŚCIEKOWEJ ...... 47 TABELA 9 WYNIKI BADA Ń WODY RZEKI PONI ŻEJ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W CIĘCINIE ...... 49 TABELA 10 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH ...... 52 TABELA 11 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB ...... 55 TABELA 12 SZCZEGÓ ŁOWE ZESTAWIENIE U ŻYTKOWANIA POWIERZCHNI GMINY RAJCZA ...... 56 TABELA 13 WYNIKI BADA Ń GLEB GRUNTÓW ORNYCH NA OBSZARZE POWIATU ŻYWIECKIEGO - NA TERENIE M . CIĘCINA I ŻYWIEC ...... 59 TABELA 14 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI ...... 61 TABELA 15 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ́ W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH I ZASOBÓW LE ŚNYCH ...... 67 TABELA 16 POMNIKI PRZYRODY NA TERENIE GMINY RAJCZA ...... 71 TABELA 17 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA REALIZACJI DZIA ŁAŃ W ZAKRESIE NADZWYCZAJNYCH ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKOWYCH ...... 75 TABELA 18 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 80 TABELA 19 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 81 TABELA 20 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE KLIMATU I JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 82 TABELA 21 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY PRZED HA ŁASEM ...... 83 TABELA 22 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HA ŁASEM ...... 84 TABELA 23 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HA ŁASEM ...... 84 TABELA 24 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 85 TABELA 25 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE PÓ Ł ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 85 TABELA 26 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 86 TABELA 27 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 87 TABELA 28 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 88 TABELA 29 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 88 TABELA 30 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO -ŚCIEKOWEJ ...... 89 TABELA 31 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO -ŚCIEKOWEJ ...... 90 TABELA 32 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO -ŚCIEKOWEJ ...... 90 TABELA 33 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 91 TABELA 34 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 91 TABELA 35 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 92 TABELA 36 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 93 TABELA 37 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE OCHRONY GLEB ...... 94 TABELA 44 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 95 TABELA 39 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 96 TABELA 40 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAK ŻE LE ŚNYCH ...... 97 TABELA 41 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAK ŻE LE ŚNYCH ...... 98 TABELA 42 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH W TYM TAK ŻE LE ŚNYCH ...... 98 TABELA 43 CELE , KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA Z ZAKRESU ZAGRO ŻEŃ POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 99 TABELA 44 HARMONOGRAM ZADA Ń W ŁASNYCH W ZAKRESIE ZAGRO ŻEŃ POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 100 TABELA 45 HARMONOGRAM ZADA Ń MONITOROWANYCH W ZAKRESIE ZAGRO ŻEŃ POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 100 TABELA 52 DZIA ŁANIA W RAMACH ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 101
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
6 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 8 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 1. Wst ęp ! Cel i podstawa opracowania Podstaw ą prawn ą dokumentu jest ustawa Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1396 z pó źn. zm.) która mówi i ż „w celu realizacji polityki ochrony środowiska organ wykonawczy sporz ądza program ochrony środowiska, uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”. Program Ochrony Środowiska musi by ć zbie żny z za łożeniami najwa żniejszych dokumentów strategicznych i programowych obejmuj ących terytorialnie obszar Gminy. Niniejszy „Program…” jest trzecim z kolei dokumentem tego rodzaju i obejmuje zadania, które b ędą realizowane w latach 2020-2023 oraz w perspektywie do 2026 roku. Podstaw ą formaln ą opracowania jest umowa mi ędzy Eko – Team Konsulting z Bielska Bia łej, a Gmin ą Rajcza na wykonanie dokumentacji pt.: „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026”. Zapisy ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo łecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddzia ływania na środowisko (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 283, z pó źn. zm.), stanowi ą, i ż „projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemys łu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le śnictwa, rolnictwa, rybo łówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczaj ących ramy dla pó źniejszej realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddzia ływa ć na środowisko […] wymagaj ą̨ przeprowadzenia strategicznej oceny oddzia ływania na środowisko”. Niemniej po uzgodnieniu braku potrzeby przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska istnieje mo żliwo ść odst ąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny. W realizacji Programu Ochrony Środowiska istotne jest uspo łecznienie ca łego procesu tworzenia, a nast ępnie jego realizacji i wdra żania Programu. W zwi ązku z tym w trakcie procedur opracowania „Programu…” Gmina Rajcza zapewni mo żliwo ść udzia łu spo łecze ństwa na zasadach i w trybie okre ślonych w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo łecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddzia ływania na środowisko (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 283, z pó źn. zm.). Na etapie zbierania danych i materia łów do opracowania wszystkie wydzia ły zajmuj ące si ę szeroko poj ętą ochron ą środowiska oraz inne jednostki zosta ły poproszone o sprecyzowanie planów i projektów jakie b ędą realizowane na terenie gminy do roku 2023 i do roku 2026, co stanowi form ę w łą czenia w prace nad przygotowaniem niniejszego dokumentu. Jednocze śnie ju ż na etapie opracowania projektu „Programu…” zosta ły wyznaczone osoby w Urz ędzie Gminy Rajcza do koordynacji i sta łej wspó łpracy z Wykonawc ą „Programu…”. Po zaopiniowaniu niniejszego dokumentu przez Zarz ąd Powiat Żywieckiego „Program Ochrony Środowiska Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026” zosta ł on uchwalony przez Rad ę Gminy Rajcza. Z wykonania „Programu…” Wójt Gminy Rajcza powinien co dwa lata sporz ądza ć raporty i przedstawia ć je Radzie Gminy oraz przekaza ć do organu wykonawczego Powiatu Żywieckiego. Realizacja postanowie ń „Programu...” powinna doprowadzi ć do poprawy stanu środowiska naturalnego, oraz zapewni ć skuteczne mechanizmy chroni ące środowisko przed degradacj ą, a tak że stworzy ć warunki dla wdro żenia wymaga ń prawa.
Metodologia opracowania i zawarto ść dokumentu „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026” zosta ł opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1396 z pó źn. zm.) jako narz ędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w gminie czyli stworzenia warunków do dzia łań zwi ązanych z ochron ą środowiska i zrównowa żonym rozwojem. Jednocze śnie niniejszy dokument zosta ł opracowany zgodnie z Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska we wrze śniu 2015 roku. Przytoczone wytyczne wymagaj ą podzia łu harmonogramów realizacji zada ń na zadania w łasne samorz ądu gminnego oraz zadania monitorowane. Zadania monitorowane to zadania realizowane przez jednostki realizuj ące zadania środowiskowe na terenie gminy, ale bez jej zaanga żowania finansowego. Etapy opracowania niniejszego dokumentu to: •! zebranie szczegó łowych danych z Urz ędu Gminy Rajcza, Starostwa Powiatowego w Żywcu, Urz ędu Marsza łkowskiego Województwa Śląskiego oraz jednostek realizuj ących zadania środowiskowe na
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
7 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 9 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
terenie gminy w tym mi ędzy innymi Powiatowego Zarz ądu Dróg, Nadle śnictwa Węgierska Górka i Ujso ły, Wód Polskich, WIO Ś, RDO Ś, ODR i ARiMR, a tak że wi ększych podmiotów gospodarczych. •! ocena realizacji dotychczasowego programu ochrony środowiska. •! ocena aktualnego stanu wszystkich komponentów środowiskowych na obszarze gminy.Jako punkt odniesienia dla niniejszego dokumentu przyj ęto stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzie ń 31.12.2019 r., a tam, gdzie nie by ło mo żliwo ści uzyskania danych wykorzystano stan na dzie ń 31.12.2018 r. •! analizy dotychczasowych dokumentów i opracowa ń planistycznych, •! wyznaczenie celów i sformu łowanie kierunków dzia łań pozwalaj ących na realizacj ę celów dokumentów wy ższych szczebli. Cele i kierunki dzia łań wyspecyfikowano zgodnie z danymi przekazanymi przez Urz ąd Gminy Rajcza oraz instytucje. Istot ą celów jest ich spójno ść z powiatowym PO Ś. •! okre ślenie realizacji Programu w zakresie rozwi ąza ń prawno-instytucjonalnych, a tak że mo żliwo ści ich finansowania. •! okre ślenie zasad monitoringu, który pozwoli na badanie post ępów w realizacji Programu co 2 lata, w trakcie opracowywania Raportów z realizacji PO Ś. Nawi ązuj ąc do struktury okre ślonej w „Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” Ministerstwa Środowiska (z dnia 2 wrze śnia 2015 r.) niniejszy dokument zawiera takie elementy jak: •! Spis tre ści, •! Wykaz skrótów, •! Wst ęp, •! Informacje o metodologii opracowania, •! Informacje o spójno ści programu z dokumentami wy ższego szczebla, •! Charakterystyk ę gminy Rajcza, •! Ocen ę stanu środowiska w zakresie: −! Ochrony klimatu i jako ści powietrza, −! Zagro żeń ha łasem, −! Pól elektromagnetycznych, −! Gospodarowania wodami, −! Gospodarki wodno – ściekowej, −! Zasobów geologicznych, −! Gleb, −! Gospodarki odpadami i zapobiegania powstawaniu odpadów, −! Zasobów przyrodniczych w tym le śnych, −! Zagro żeń powa żnymi awariami. •! Zagadnienia horyzontalne, •! Cele programu ochrony środowiska oraz kierunki dzia łań i interwencji proekologicznych, •! Harmonogram realizacji zada ń własnych Gminy Rajcza i monitorowanych wraz z ich finansowaniem, •! System realizacji programu ochrony środowiska, •! Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym. Struktura ka żdego z rozdzia łów dotycz ących poszczególnych obszarów interwencji obejmuje: •! ocen ę stanu aktualnego, •! efekty realizacji dotychczasowego PO Ś, •! analiz ę SWOT.
Wszystkie obszary interwencji uwzgl ędniaj ą zagadnienia horyzontalne (przekrojowe dla wszystkich dziedzin) takie jak adaptacj ę do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, dzia łania edukacyjne oraz monitoring. Podczas tworzenia niniejszego „Programu…” brano pod uwag ę za łożenia, cele, kierunki dzia łań i interwencji zapisane w aktualnie obowi ązuj ących dokumentach nadrz ędnych. Program ochrony środowiska w swoich za łożeniach uwzgl ędnia najbardziej istotne kierunki rozwoju zaczerpni ęte z dokumentów wy ższych szczebli przyjmuj ąc analogiczn ą perspektyw ę czasow ą. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
8 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 10 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
W zwi ązku z tym w niniejszym dokumencie przyj ęto perspektyw ę czasow ą realizacji zada ń na lata 2020-2025 oraz horyzont d ługoterminowy do 2028 roku. Po opracowaniu projektu dokumentacji przeprowadzone zosta ły konsultacje z Urz ędem Gminy w celu dopracowania ostatecznego kszta łtu, który zosta ł skierowany do opiniowania. Kolejnym etapem jest uchwa ła Rady Gminy Rajcza przyjmuj ąca „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026” do realizacji.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869
9 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 11 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
2. ! Uwarunkowania prawne, spójno ść z dokumentami strategicznymi i programowymi Podstawowymi aktami prawnymi, które mia ły wp ływ na tre ść „Programu Ochrony dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026” by ły nast ępujące ustawy: •! Ustawa Prawo ochrony środowiska, •! Ustawa o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo łecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddzia ływania na środowisko, •! Ustawa o ochronie przyrody, •! Ustawa o ochronie gruntów rolnych i le śnych, •! Ustawa o lasach, •! Ustawa Prawo wodne, •! Ustawa Prawo geologiczne i górnicze, •! Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, •! Ustawa o odpadach, •! Ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, •! Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, •! Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Istotnym elementem prognozowania strategicznego jest zapewnienie spójno ści celów rozwoju wyznaczonych w dokumentach programowych i strategicznych opracowanych na poziomie powiatowym, wojewódzkim, krajowym i UE. Poni żej przedstawiono powi ązanie „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026” z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego. Podczas tworzenia „Programu…” brano pod uwag ę za łożenia, cele, kierunki dzia łań i interwencji zapisane w aktualnie obowi ązuj ących dokumentach nadrz ędnych. Program ochrony środowiska w swoich za łożeniach uwzgl ędnia najbardziej istotne kierunki rozwoju. Cele, obszary problemowe oraz kierunki rozwoju analizowanych dokumentów prezentuje poni ższa tabela.
Tabela 1 Zestawienie dokumentów strategicznych i przedstawienie spójno ści z celami zapisanymi w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026”
Kierunki interwencji dokumentu strategicznego wpisuj ące si ę Cele wskazane w dokumencie Nazwa dokumentu w cele Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na strategicznym lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026
NADRZ ĘDNE DOKUMENTY STRATEGICZNE
Cel 7 - Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska, 7.1: Modernizacja infrastruktury i bezpiecze ństwo energetyczne, Cel 8 - Wzmocnienie 7.2: Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciep łowniczych, mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju dla 7.4: Realizacja programu inteligentnych sieci w energetyce, Długookresowa rozwijania i pe łnego 7.7: Stworzenie zach ęt przyspieszaj ących rozwój zielonej gospodarki, Strategia Rozwoju wykorzystania potencja łów Kraju Polska 2030 7.8: Zwi ększenie poziomu ochrony środowiska, regionalnych, 8.1: Rewitalizacja obszarów problemowych, Cel 9 - Zwi ększenie dost ępno ści terytorialnej Polski poprzez 9.1: Sprawna modernizacja, rozbudowa i budowa zintegrowanego utworzenie zrównowa żonego, systemu transportowego. spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego. I.1.5: Zapewnienie ładu przestrzennego, I.3.3: Zwi ększenie bezpiecze ństwa obywatela, II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami, Średniookresowa I. Sprawne i efektywne pa ństwo, Strategia Rozwoju II.6.2. Poprawa efektywno ści energetycznej, II. Konkurencyjna Gospodarka. Kraju 2020 II.6.4. Poprawa stanu środowiska, I.6.5. Adaptacja do zmian klimatu, II.7.2. Modernizacja i rozbudowa po łącze ń transportowych,
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 10 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 12 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
II.7.3. Udro żnienie obszarów miejskich.
1.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin 1.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzi ą, susz ą i deficytem wody, 1.3. Zachowanie bogactwa ró żnorodno ści biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka le śna, Cel 1 - Zrównowa żone gospodarowanie zasobami 2.2. Poprawa efektywno ści energetycznej, Strategia środowiska, 2.7. Rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, Bezpiecze ństwo Cel 2 - Zapewnienie gospodarce 3.1. Zapewnienie dost ępu do czystej wody dla spo łecze ństwa Energetyczne krajowej bezpiecznego i gospodarki, i Środowisko i konkurencyjnego 3.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich zaopatrzenia w energi ę, na cele energetyczne, Cel 3 - Poprawa stanu środowiska. 3.3. Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddzia ływania energetyki, 3.4. Wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, 3.5. Promowanie zachowa ń ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy.
Cel - Ograniczenie emisji CO 2 do 2020 przy zachowaniu wysokiego I - Poprawa efektywno ści poziomu bezpiecze ństwa energetycznego, energetycznej, Cel - Ograniczenie emisji SO 2, NO x oraz py łów do poziomów II - Wzrost bezpiecze ństwa dostaw wynikaj ących z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, Polityka paliw i energii, Cel - Ograniczenie negatywnego oddzia ływania energetyki na stan energetyczna Polski III - Rozwój wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych, do 2030 roku odnawialnych źróde ł energii w tym biopaliw, Cel - Minimalizacja sk ładowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, IV – Ograniczenie odzia ływania energetyki na środowisko. Cel - Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.
DOKUMENTY SEKTOROWE
Cel 1 - osi ągni ęcie w mo żliwie krótkim czasie poziomów 1. ! Podniesienie rangi zagadnienia poprawy jako ści powietrza dopuszczalnych i docelowych poprzez skonsolidowanie dzia łań na szczeblu krajowym oraz niektórych substancji, okre ślonych powo łanie Partnerstwa na rzecz poprawy jako ści powietrza, w dyrektywie 2008/50/WE i 2004/107/WE, oraz utrzymanie 2. ! Stworzenie ram prawnych sprzyjaj ących realizacji ich na tych obszarach, na których efektywnych dzia łań maj ących na celu popraw ę jako ści są dotrzymywane, a w przypadku powietrza, Krajowy Program py łu PM2,5 tak że pu łapu st ężenia 3. ! Włączenie spo łecze ństwa w dzia łania na rzecz poprawy Ochrony Powietrza ekspozycji oraz Krajowego Celu jako ści powietrza poprzez zwi ększenie świadomo ści do roku 2020 Redukcji Nara żenia, spo łecznej oraz tworzenie trwa łych platform dialogu (z perspektyw ą do z organizacjami spo łecznymi, roku 2030) Cel 2 - osi ągni ęcie w perspektywie do roku 2030 st ężeń niektórych 4. ! Rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjaj ących substancji w powietrzu na poprawie jako ści powietrza, poziomach wskazanych przez 5. ! Rozwój mechanizmów kontrolowania źróde ł niskiej emisji WHO (Światow ą Organizacj ę sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, Zdrowa) oraz nowych wymaga ń wynikaj ących z regulacji 6. ! Upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących prawnych projektowanych poprawie jako ści powietrza. przepisami prawa unijnego.
Aktualizacja Celem Programu jest ograniczenie Krajowego zrzutów niedostatecznie oczyszczanych 1. ! Budowa sieci kanalizacyjnej, Programu ścieków, a co za tym idzie – ochrona 2. ! Inwestycje zwi ązane z oczyszczalniami ścieków, Oczyszczania środowiska wodnego przed ich Ścieków 3. ! Dostosowanie oczyszczalni do art. 5.2. niekorzystnymi skutkami Komunalnych
1. ! Zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów; Cel 1 - Zmniejszenie ilo ści 2. ! Zwi ększanie świadomo ści spo łecze ństwa na temat powstaj ących odpadów, Krajowy Plan właściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, zwi ększanie świadomo ści Gospodarki spo łecze ństwa na temat w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi Odpadami 2022 nale żytego gospodarowania biodegradacji; odpadami komunalnymi, 3. ! Doprowadzenie do funkcjonowania systemów zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchi ą sposobów Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 11 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 13 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Cel 2 - osi ągniecie poziomu post ępowania z odpadami. W celu obliczenia poszczególnych recyklingu i przygotowania do warto ści procentowych wskazanych poni żej, nale ży uj ąć ponownego u życia ogólnej masy wszystkie odpady komunalne odebrane i zebrane (równie ż odpadów komunalnych w odpady BiR 1 pochodz ące z gospodarstw domowych); wysoko ści 50% do 2025 r., 4. ! Zmniejszenie udzia łu zmieszanych odpadów komunalnych Cel 3 - zmniejszenie udzia łu w ca łym strumieniu zbieranych odpadów (zwi ększenie zmieszanych odpadów udzia łu odpadów zbieranych selektywnie); komunalnych w ca łym strumieniu 5. ! Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących zbieranych odpadów (zwi ększenie biodegradacji kierowanych na sk ładowiska odpadów, aby nie udzia łu odpadów zbieranych by ło sk ładowanych w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych selektywnie). odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r.; 6. ! Zaprzestanie sk ładowania odpadów ulegaj ących biodegradacji selektywnie zebranych; 7. ! Zaprzestanie sk ładowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia; 8. ! Zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego sk ładowania odpadów komunalnych; 9. ! Utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi; 10. ! Monitorowanie i kontrola post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do sk ładowania (frakcja 19 12 12); 11. ! Zbilansowanie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowi ązuj ącego zakazu sk ładowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawarto ści ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s.m. i o cieple spalania powy żej 6 MJ/kg suchej masy, od 1 stycznia 2016 r. Kierunek dzia łań 1.1- dostosowanie sektora gospodarki wodnej do Cel 1. - Zapewnienie bezpiecze ństwa zmian klimatu, energetycznego i dobrego stanu Kierunek dzia łań 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do środowiska zmian klimatu, Cel 2. - Skuteczna adaptacja do zmian Kierunek dzia łań 1.4 – ochrona różnorodno ści biologicznej klimatu na obszarach wiejskich Strategiczny Plan i gospodarka le śna w kontek ście zmian klimatu, Cel 3. - Rozwój transportu Adaptacji dla Kierunek dzia łań 2.1 - stworzenie lokalnych systemów w warunkach zmian klimatu sektorów i obszarów monitorowania i ostrzegania przed zagro żeniami, wra żliwych na Cel 4. - Zapewnienie zrównowa żonego Kierunek dzia łań 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie zmiany klimatu do rozwoju regionalnego i lokalnego dzia łalno ści rolniczej i rybackiej do zmian klimatu, roku 2020 z uwzgl ędnieniem zmian klimatu z perspektyw ą do Kierunek dzia łań 3.2 – zarz ądzanie szlakami komunikacyjnymi Cel 5. - Stymulowanie innowacji roku 2030 (SPA2020) w warunkach zmian klimatu, sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu Kierunek dzia łań 6.1 – zwi ększenie świadomo ści odno śnie do ryzyk zwi ązanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania Cel 6. - Kszta łtowanie postaw ich wp ływu, spo łecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu Kierunek dzia łań 6.2 - ochrona grup szczególnie nara żonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych. Dzia łanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodz ącej ze źróde ł odnawialnych, Dzia łanie 1.3 Wspieranie efektywno ści energetycznej w budynkach, Oś priorytetowa I Zmniejszenie Dzia łanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem emisyjno ści gospodarki i zwi ększeniem odporno ści na kl ęski żywio łowe, w szczególno ści Program Operacyjny Oś priorytetowa II Ochrona katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska, Infrastruktura środowiska, w tym adaptacja do i Środowisko Dzia łanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi, zmian klimatu 2014-2020 Dzia łanie 2.3 Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach, Oś priorytetowa VII Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego Dzia łanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna, Dzia łanie 2.5 Poprawa jako ści środowiska miejskiego, Dzia łanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesy łu i dystrybucji energii.
Aktualizacja Krajowego Celem KPZL jest zapewnienie warunków do zwi ększenia lesisto ści kraju do 30%, a tak że optymalnego Programu rozmieszczenia zalesie ń, ustalenia priorytetów ekologicznych i gospodarczych oraz instrumentów Zwi ększania realizacyjnych. Lesisto ści 2014
1 odpady remontowo budowlane Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 12 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 14 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
DOKUMENTY O CHARAKTERZE PROGRAMOWYM
Znacz ąca poprawa jako ści powietrza na obszarze gminy zwi ązana z realizacj ą kierunków dzia łań naprawczych Poprawa i utrzymanie dobrego stanu akustycznego środowiska Utrzymanie warto ści nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznego na dotychczasowych, niskich poziomach Cel operacyjny: C.1. Zrównowa żone System zrównowa żonego gospodarowania wodami wykorzystanie zasobów środowiska, powierzchniowymi i podziemnymi, umo żliwiaj ący zaspokojenie Strategi ę Rozwoju uzasadnionych potrzeb wodnych regionu przy osi ągni ęciu Cel operacyjny: C.2. Zintegrowany Województwa i utrzymaniu co najmniej dobrego stanu wód rozwój o środków różnej rangi, Śląskiego " Śląskie Racjonale i efektywne gospodarowanie zasobami ze z łóż 2020+" Cel operacyjny: C.3. Wysoki poziom ładu przestrzennego i efektywne Ochrona i zapewnienie w łaściwego sposobu u żytkowania wykorzystanie przestrzeni. powierzchni ziemi Racjonalna gospodarka odpadami Zachowanie, odtworzenie i zrównowa żone u żytkowanie bioró żnorodno ści i georó żnorodno ści oraz ochrona krajobrazu Przeciwdzia łanie awariom instalacji przemys łowych Minimalizacja skutków awarii dla ludzi i środowiska 1. ! Znacz ąca poprawa jako ści powietrza na obszarze województwa śląskiego zwi ązana z realizacj ą kierunków dzia łań naprawczych, 2. ! Realizacja racjonalnej gospodarki energetycznej łącz ącej efektywno ść energetyczn ą z nowoczesnymi technologiami, 3. ! System zrównoważonego gospodarowania wodami powierzchniowymi i podziemnymi, umo żliwiaj ący zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych regionu przy osi ągni ęciu i utrzymaniu co najmniej dobrego stanu wód, Cel 1 Powietrze atmosferyczne, 4. ! Zbudowanie systemu zgodnego z hierarchi ą post ępowania Cel 2 Zasoby wodne, z odpadami, w której priorytetem jest zapobieganie Cel 3 Gospodarka odpadami, powstawaniu odpadów, a nast ępnie przygotowanie do Cel 4 Ochrona przyrody, ponownego u życia, recykling i inne metody odzysku oraz wdro żenie modelu gospodarowania odpadami komunalnymi Program Ochrony Cel 4 Zasoby surowców naturalnych, Środowiska opartego na ich selektywnym zbieraniu i termicznym Województwa Cel 4 Tereny poprzemys łowe, przekszta łcaniu pozosta łych odpadów palnych z odzyskiem Śląskiego do roku Cel 4 Ha łas, energii, 2019 Cel 4 Elektromagnetyczne 5. ! Zachowanie, odtworzenie i zrównowa żone u żytkowanie z uwzgl ędnieniem promieniowanie niejonizuj ące, bioróżnorodno ści i georóżnorodno ści oraz ochrona perspektywy do roku krajobrazu, 2024 Cel 4 Przeciwdzia łanie powa żnym awariom przemys łowym, 6. ! Zrównowa żona gospodarka zasobami surowców naturalnych, Cel 4 Ograniczenie ryzyka 7. ! Racjonalna gospodarka zasobami glebowymi, wyst ąpienia powa żnych awarii 8. ! Przekszta łcenie terenów poprzemys łowych i zdegradowanych przemys łowych oraz województwa śląskiego zgodnie z wymaganiami minimalizacja ich skutków. ekologicznymi oraz uwarunkowaniami spo łeczno- ekonomicznymi, 9. ! Poprawa i utrzymanie dobrego stanu akustycznego środowiska, 10. ! Utrzymanie warto ści nat ężenia promieniowania elektromagnetycznego na dotychczasowych, niskich poziomach, 11. ! Ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii przemys łowych oraz minimalizacja ich skutków. 1. ! Znacz ąca poprawa jako ści powietrza na obszarze powiatu żywieckiego zwi ązana z realizacj ą kierunków dzia łań •! Gospodarka wodno – ściekowa, naprawczych •! Ochrona powierzchni ziemi i gleb, 2. ! System zrównowa żonego gospodarowania wodami powierzchniowymi i podziemnymi, umo żliwiaj ący Program Ochrony •! Ochrona powietrza, zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych regionu przy Środowiska dla •! Ochrona przed ha łasem, osi ągni ęciu i utrzymaniu co najmniej dobrego stanu wód Powiatu Żywieckiego •! Ochrona przed promieniowaniem 3. ! Ochrona i zapewnienie w łaściwego sposobu u żytkowania niejonizuj ącym, powierzchni ziemi •! Ochrona przyrody. 4. ! Racjonalna gospodarka odpadami 5. ! Zachowanie, odtworzenie i zrównowa żone u żytkowanie bioró żnorodno ści i georó żnorodno ści oraz ochrona krajobrazu
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 13 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 15 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Cele Strategiczny 3: 3.1. Ochrona atmosfery. Strategia Rozwoju Ochrona środowiska naturalnego i 3.2. Ochrona wód. Gminy Rajcza dziedzictwa kulturowego 3.3. Ochrona ziemi. 3.4. Ochrona środowiska przez edukacj ę.
Źród ło: „Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”, Ministerstwa Środowiska, wrzesie ń 2015, oraz opracowanie w łasne na podstawie aktualnych dokumentów wy ższych szczebli
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 14 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 16 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
3. ! Ogólna charakterystyka gminy ! Po łożenie Gmina Rajcza jest gmin ą wiejsk ą, le ży w po łudniowej cz ęś ci województwa śląskiego w po łudniowej cz ęś ci powiatu żywieckiego, jest najbardziej wysuni ętą na po łudnie gmin ą powiatu żywieckiego. Po łożna jest w śródgórskiej kotlinie otoczonej prze ślicznymi górami Beskidu Żywieckiego nale żą cymi do pasma Wielkiej Raczy tzw. Worek Racza ński u zbiegu potoków tworz ących na terenie Rajczy rzek ę So łę . Gmina umiejscowiona jest w znacznej cz ęś ci na terenie Beskidu Żywieckiego. Niewielki jej fragment obejmuje równie ż Beskid Śląski w jego po łudniowo-wschodniej cz ęś ci. Wie ś Rajcza le ży w kotlinie, przez któr ą przep ływa rzeka So ła. Od kotliny tej odbiegaj ą doliny, w których po łożone s ą kolejne wsie tej malowniczej gminy. Jej po łożenie i walory krajobrazowe umo żliwiaj ą rozpoczynanie st ąd w ędrówek pieszych po ca łym Beskidzie Żywieckim. Obszar gminy Rajcza graniczy: •! od pó łnocy z gmin ą Milówka nale żą cą do powiatu żywieckiego, •! od po łudnia z Republik ą S łowacji, •! od zachodu z gmin ą Istebna nale żą cą do powiatu cieszy ńskiego oraz z Republik ą S łowacji, •! od wschodu z gmin ą Ujso ły nale żą cą do powiatu żywieckiego.
Rysunek 1 Po łożenie gminy Rajcza na tle powiatu żywieckiego Źród ło: https://pl.wikipedia.org (dost ęp 15 stycznia 2020)
Obszar administracyjny gminy obejmuje sze ść so łectw: •! Rajcza - 23,27 km 2, •! Rycerka Dolna - 12,44 km 2, •! Rycerka Górna 52,44 km 2, Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 15 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 17 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
•! Sól - 26,28 km 2, •! Sól - Kiczora - 2,86 km 2, •! Zwardo ń - 13,88 km 2. Rajcza le żą ca na wysoko ści ok 500 m.n.p.m. na terenie parku krajobrazowego obejmuje swoim zasi ęgiem nast ępujące miejscowo ści: Rajcza, Rycerka Dolna, Rycerka Górna, Sól, Kiczor ę oraz Zwardo ń. Gmina ma bardzo dobre po łą czenia komunikacyjne z Żywcem , Bielskiem oraz Katowicami. W Zwardoniu znajduje si ę przej ście graniczne (drogowe i kolejowe) ze S łowacj ą oraz przej ścia ma łego ruchy turystycznego w Rycerce Górnej oraz przej ścia turystyczne w Zwardoniu i na Wielkiej Raczy. Na terenie gminy znajduje si ę ok 2.5 ty ś, miejsc noclegowych. Z roku na rok obserwuje si ę zwi ększaj ącą si ę liczb ę mieszka ńców gminy, wed ług danych na koniec 2019 roku gmin ę zamieszkuje 8835 mieszka ńców (na koniec 2018 - 8651). Gmina jest typow ą rolnicz ą gmin ą, pozbawiona przemys łu, co powoduje, że środowisko nie jest zanieczyszczone. Krajobraz w Rajczy jest niew ątpliwie atutem tego miejsca, malownicze szczyty wokó ł i Żywiecki Park Krajobrazowy oraz liczne szlaki turystyczne umo żliwiaj ą poznawanie okolicy, podziwianie wspania łych widoków rozci ągaj ących si ę ze szczytów górskich i nie tylko. Na terenie gminy znajduje si ę ok 100 km. ście żek rowerowych. W sezonie zimowym panuj ą tutaj doskona łe warunki do uprawiania sportów zimowych. Najwi ększ ą atrakcj ą gminy s ą malownicze obszary zachodniej cz ęś ci Beskidu Żywieckiego, nosz ącej nazw ę Worka Racza ńskiego. Sa to atrakcyjne tereny dla mi łośników w ędrówek górskich i amatorów pieszych wycieczek. Ciekawym szlakiem jest droga na Wielk ą Racz ę, Przegibek lub Rycerzow ą, doceniaj ąc walory tej cz ęś ci Łuku Karpat. Podziwia ć mo żna pozosta łości po dawnej puszczy karpackiej, odnale źć ślady wielowiekowej kultury pasterskiej i odpocz ąć w tchn ących niepowtarzaln ą atmosfer ą górskich schroniskach. Cennym zabytkiem w Rajczy jest niew ątpliwie ko śció ł Św. Wawrzy ńca i Św. Kazimierza Królewicza z 1890 roku z cudownym obrazem Matki Boskiej Kazimierzowskiej. Świ ątynia stoi w centralnej cz ęś ci wsi na Rynku. Spod ko ścio ła droga krzy żowa wiedzie na pobliski szczyt Compel. Zabytkowa dzwonnica w Soli jest jednym z najatrakcyjniejszych zabytków w gminie. 2 Gmina Rajcza stanowi te ż o środek życia gospodarczego i centrum handlowe z tradycyjnymi jarmarkami. W gminie Rajcza podj ęto tak że inicjatyw ę zbudowania bazy produktów lokalnych. Jak dot ąd wskazano trzy: bibu łkarstwo (twórca ludowy Urszula Kope ć), malarstwo na szkle, tkactwo. Specyficzny mikroklimat sprzyja leczeniu dróg oddechowych. St ąd w Rajczy zlokalizowane by ło prewentorium dzieci ęce. Źród ła zlokalizowane s ą w odleg łości 2 km od stacji PKP w Soli, po obu stronach drogi w bliskim sąsiedztwie dzwonnicy. S łone źród ła by ły znane i eksploatowane przez górali od dawien dawna. Ju ż w XV wieku poinformowano o nich króla Kazimierza Jagiello ńczyka, który nadaj ąc w 1467 r. Żywiecczyzn ę Piotrowi z Komorowa zastrzeg ł, by nikt z w łaścicieli nie ro ści ł sobie praw wydobywania soli w nadanej maj ętno ści. Na wi ększ ą skal ę źród ła zacz ęto eksploatowa ć w roku 1664, kiedy to sól warzyli górnicy sprowadzeni z Wieliczki. Produkcja okaza ła si ę jednak zbyt kosztowna, aczkolwiek ślad po niej pozosta ł - z żelaznych naczy ń s łużą cych do warzenia soli wykonano drzwi do babi ńca w ko ściele parafialnym w Żywcu. Solne źród ła, które przez kolejne wieki ludno ść wykorzystywa ła do w łasnych potrzeb, w 1824 roku rz ąd austriacki kaza ł zasypa ć zabraniaj ąc tym samym dalszej eksploatacji. W XX w. kilkakrotnie badano tutejsze solanki. Wyniki wskazuj ą, że s ą one na jednym z pierwszych miejsc pod wzgl ędem mineralizacji i ciep łoty wody w Polsce. S ą to jedne z najbardziej zmineralizowanych źróde ł na obszarze ca łych polskich Karpat. 3 Wody chlorkowe - solanki z Soli mo żna wykorzysta ć do celów rekreacyjno-balneologicznych, do k ąpieli leczniczych i profilaktycznych. Posiada ona sk ładniki swoiste, które nadaj ą wodzie cech leczniczych. S ą to: jod, brom, bor i mineralizacja. Dodatkowym atutem tych wód jest ich temperatura, w otworze Sól -5 wynosi ła 39°C a w otworze Sól -1 stwierdzono wod ę chlorkow ą o temperaturze 24°C. S ą to wi ęc wody termalne. Wed ług podzia łu rolniczo-klimatycznego Polski R. Gumi ńskiego (1948) opisywany obszar nale ży do dzielnicy karpackiej, której charakterystyczn ą cech ą jest pi ętrowy uk ład elementów klimatycznych. Obszar Gminy Rajcza odwadniany jest przez system rzeczny So ły, w dorzeczu Wis ły. G łównymi dop ływami So ły na tym obszarze s ą: Rycerka z Potokiem Rycerskim i Racz ą oraz Woda Ujsolska odprowadzaj ąca powierzchniowe cieki z obszaru Gminy Ujso ły. Gmina Rajcza w ca łości znajduje si ę w zasi ęgu utworów fliszowych Karpat. Granica pomi ędzy utworami fliszowymi a pod ścielaj ącymi je utworami mioce ńskimi obni ża si ę stopniowo z pó łnocy na po łudnie. Na terenie gminy utworzone zosta ły tak że 3 rezerwaty przyrody, które chroni ą szczególnie cenne tereny parku w celu zachowania resztek prastarej Puszczy Karpackiej.
2 http://www.zywieckiraj.pl/rajskie-gminy/rajcza (dost ęp 16 marca 2020) 3 Strategia rozwoju turystyki na obszarze transgranicznym na lata 2014-2018 Diagnoza i rozwi ązania, Zespół w sk ładzie: dr Anna Adamus- Matuszy ńska, Piotr Dzik, dr Jacek Siatkowski, Maciej Szpil, 2013 Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 16 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 18 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Przyroda oraz krajobraz ma charakter dominuj ący, co powoduje, że najbardziej popularne s ą wszelkie formy kontaktu z przyrod ą, tak latem jak i zim ą. Pomimo znacznego potencja łu regionu notuje si ę zbyt skromnie jeszcze wykorzystane mo żliwo ści turystyki rowerowej oraz konnej. 4
4 Prognoza oddzia ływania na środowisko projektu „Strategii rozwoju….”, 2015 ! Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 17 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 19 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
4. ! Ocena stanu środowiska ! Ochrona klimatu i jako ści powietrza 4.1.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś
Cele średniookresowe do 2018 r. zapisane w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska „Ochrona powietrza”
Cel średniookresowy Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem W okresie 2017-2019 na terenie Gminy poddano termomodernizacji: •! Budynek Urz ędu Gminy w Rajczy, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, docieplenie ścian zewn ętrznych, docieplenie stropu nad ostatni ą kondygnacj ą, wykonanie instalacji wentylacyjnej, wymiana instalacji co wraz z wymian ą elementów grzejnych. Poniesione koszty: 779,0 tys. z ł. •! Budynek Gminnego O środka Kultury i Sportu w Rajczy (obecnie Centrum Kultury i Sportu), wymiana stolarki Termomodernizacja budynków okiennej i drzwiowej, docieplenie ścian zewn ętrznych. W okresie 2017-2019 poddano użyteczno ści publicznej na Poniesione koszty: 232,3 tys. z ł, termomodernizacji trzy budynki terenie gminy •! Budynek Szko ły Podstawowej w Rycerce Dolnej wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, docieplenie ścian zewn ętrznych, docieplenie stropu nad ostatni ą kondygnacj ą, wymiana instalacji co wraz z wymian ą elementów grzejnych. Poniesione koszty: 707,9 tys. z ł. W wcze śniejszym czasie w 2015 roku wykonano tak że zadanie pn.: Kompleksowe rozwi ązanie problemu niskiej emisji w obiektach komunalnych Gminy Rajcza - Termomodernizacja Przedszkola w Zwardoniu, Koszt realizacji wyniós ł 431 651,84 z ł. Gazyfikacja, wprowadzenie Nie prowadzono dzia łań w zakresie gazyfikacji gminy Rajcza. - nowych systemów ogrzewania
Edukacja ekologiczna i podnoszenie świadomo ści Na stronie internetowej urz ędu gminy utworzono zak ładk ę spo łecznej w odniesieniu po świ ęcon ą monitoringowi powietrza, która pozwala zagro żeń zwi ązanych z przekazywa ć mieszka ńcom informacje o aktualnej jako ści zanieczyszczaniem powietrza – powietrza. głównie dotycz ących spalania Na stronie internetowej pojawi ły si ę tak że informacje odpadów komunalnych, dotycz ącej wprowadzonej na obszarze województwa opakowa ń i tworzyw sztucznych śląskiego uchwa ły antysmogowej. w prywatnych paleniskach
Przebudowano drogi gminne za kwot ę 1 467 000,00 z ł. Przebudowano 2 450 mb dróg Poprawa stanu nawierzchni dróg Wykonano nak ładk ę asfaltow ą na 4 odcinkach dróg Wykonano 1 210 mb nak ładki (obni żenie emisji gminnych. Po łożono p łyty typu jumbo na 8 odcinkach dróg asfaltowej komunikacyjnej) gminnych. Po łożono 1 250 mb p łyt
Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
W poprzednim Programie ochrony środowiska nie okre ślono wska źników dotycz ących ochrony powietrza, pozwalaj ących na monitorowanie efektów dzia łań w tym zakresie, jednak na potrzeby niniejszego opracowania przygotowano kilka na podstawie danych dost ępnych z pocz ątku i ko ńca okresu obowi ązywania poprzedniego Programu.
Tabela 2 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie ochrony powietrza
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę (w przypadku braku danych wzi ęto pod 2013 rok) uwag ę rok 2018)
Klasa A dotyczy: SO2, NO2, tlenku w ęgla, Klasa A dotyczy: SO2, NO2, tlenku benzenu, o łowiu (Pb), arsenu (As), kadmu węgla, benzenu, o łowiu (Pb), arsenu Jako ść powietrza ze (Cd), niklu (Ni), ozonu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni), ozonu 1. wzgl ędu na ochron ę zdrowia Klasa C dotyczy: PM10, Klasa C dotyczy: PM10, benzo(a)piranu w benzo(a)piranu w pyle PM10, py łu pyle PM10, py łu PM2,5 PM2,5
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 18 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 20 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę (w przypadku braku danych wzi ęto pod 2013 rok) uwag ę rok 2018)
Jako ść powietrza ze 2. Klasa A dotyczy: SO2, NOx,, ozonu Klasa A dotyczy: SO2, NOx,, ozonu wzgl ędu na ochron ę ro ślin:
Ilo ść́ budynków 3. komunalnych poddanych 0 szt 3 szt. termomodernizacji
Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych udost ępnionych przez UG Rajcza oraz WIO Ś Katowice.
4.1.2. ! Opis stanu obecnego 4.1.2.1. !Klimat na obszarze gminy Rajcza Wed ług rejonizacji klimatycznej Polski E. Romera obszar gminy Rajcza znajduje si ę w strefie klimatu górskiego i podgórskiego w krainie gór Beskidu Śląskiego w Karpatach. Cech ą charakterystyczn ą karpackiej dzielnicy klimatycznej jest wyst ępowanie pi ętrowo ści klimatycznej, zwi ązanej z wysoko ści ą nad poziomem morza. Na obszarze Gminy wyró żniamy nast ępujące pi ętra klimatyczne: •! umiarkowane ciep łe (400-700 m n.p.m.), ze średni ą roczn ą temperatur ą > 6°C •! umiarkowane ch łodne (700-1100 m n.p.m.), ze średni ą roczn ą temperatur ą 6 - 4°C, •! ch łodne (1100-1400 m n.p.m.), ze średnioroczna temperatur ą 4 - 2°C, Długość okresu wegetacyjnego waha si ę od 150 dni na wysoko ści 1100 m n.p.m. do oko ło 225 dni w najni żej po łożonych rejonach. Okres wegetacji skraca si ę w miar ę wzrostu wysoko ści (o oko ło 6,5 dnia na ka żde 100 m). Okres wyst ępowania optymalnych warunków termicznych dla organizmu cz łowieka wyst ępuje od czerwca do wrze śnia. Zim ą i jesieni ą obserwuje si ę na ogó ł wiatry po łudniowo-zachodnie, po łudniowe i zachodnie, wiosn ą i latem zachodnie i po łudniowo-zachodnie. Wiatry ze wschodu pojawiaj ą si ę z regu ły wiosn ą i jesieni ą. Najni ższe temperatury odnotowano w styczniu i grudniu, a najwy ższe w lipcu. Średnia temperatura w ci ągu roku wynosi 5,7°C. Średni opad atmosferyczny wynosi 1027 mm w Zwardoniu, 987 mm w Rajczy, 1010 mm w Rycerce Dolnej i 1223 mm w Rycerce Górnej. Przewa żaj ą opady w miesi ącach letnich. Najwi ększe opady wyst ępuj ą w czerwcu i lipcu, a najmniejsze w marcu i lutym. Średnia opadów wynosi 1062 mm. Najwy ższe miesi ęczne sumy opadów notowane s ą w lipcu i osi ągaj ą 149 mm (Rycerka Dolna), za ś najni ższe przypadaj ą na luty oraz marzec i wahaj ą si ę od 55 mm (Rycerka Dolna) do 67 mm (Rycerka Górna). Roczne sumy opadów zwi ększaj ą si ę od podnó ży ku szczytom gór. Przeci ętna ilo ść opadu dla pi ętra umiarkowanego ch łodnego wynosi oko ło 1400 - 1800 mm, dla pi ęter wy ższych waha si ę od 1000 do 1100 mm rocznie. Najwi ększa cz ęstotliwo ść opadów przypada na miesi ące: grudzie ń, stycze ń, maj i lipiec Wysoki procent opadów o charakterze burzowym świadczy o du żej zmienno ści pogody. Pokrywa śnie żna zalega średnio przez 60 dni w roku, ale w partiach szczytowych okres ten przekracza nawet 140 dni w roku. Klimat lokalny kszta łtuje si ę pod wp ływem uwarunkowa ń miejscowych, takich jak rze źba terenu, stosunki wodne i szata ro ślinna.
4.1.2.1. !Jakość powietrza na obszarze gminy Rajcza Zgodnie z art. 85 Prawa ochrony środowiska o chrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści, w szczególno ści przez: •! utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; •! zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane; •! zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej poziomów docelowych albo poziomów celów d ługoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza w gminie Rajcza maj ą wp ływ nast ępujące czynniki: •! emisja zorganizowana pochodz ąca ze źróde ł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, •! emisja ze środków transportu i komunikacji (emisja liniowa), •! emisja niezorganizowana. Na terenie gminy Rajcza zanieczyszczania emitowane do powietrza pochodz ą g łównie ze spalania paliw sta łych na potrzeby ogrzania budynków z sektora komunalnego oraz spalania paliw silnikowych w pojazdach.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 19 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 21 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Podstawow ą mas ę zanieczyszcze ń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek w ęgla. Jednak najbardziej uci ąż liwe sk ładniki produktów spalania to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i py ł zawieszony. W mniejszych ilo ściach emitowane s ą równie ż chlorowodór, ró żnego rodzaju w ęglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z py łem emitowane s ą równie ż metale ci ęż kie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopier ścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), a w śród nich benzo( α)piren, uznawany za jedn ą z bardziej znacz ących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze wzgl ędu na zdolno ść wnikania do uk ładu oddechowego, wyró żnia si ę nast ępuj ące frakcje: •! Py ł PM 10 zawieraj ący cz ąstki o średnicy mniejszej ni ż 10 mikrometrów, które mog ą dociera ć do górnych dróg oddechowych i p łuc; •! Py ł PM 2,5 zawieraj ący cz ąstki o średnicy mniejszej ni ż 2,5 mikrometra, które mog ą dociera ć do górnych dróg oddechowych, p łuc oraz przenika ć do krwi. Przy spalaniu odpadów z tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mog ą dostawa ć si ę substancje chlorowcopochodne, a w śród nich dioksyny i furany. O wyst ąpieniu zanieczyszcze ń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu wyst ępujące warunki meteorologiczne. Przy sta łej emisji, zmiany st ęż eń zanieczyszcze ń s ą g łównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. St ęż enie zanieczyszcze ń zale ży równie ż od pory roku. I tak: •! sezon zimowy, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery, g łównie przez nisk ą emisj ę, •! sezon letni, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez ska żenia wtórne powsta łe w reakcjach fotochemicznych. Ocen ę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2019 roku pochodz ące z bazy danych pomiarowych prowadzonej przez G łówny Inspektorat Ochrony Środowiska. Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska oceny s ą dokonywane w strefach, w tym w aglomeracjach. Na terenie województwa śląskiego zosta ło wydzielonych 5 stref zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z 10 sierpnia 2012 roku w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914). Strefy zosta ły wymienione poni żej i przedstawione na rysunku: •! strefa śląska (gmina Rajcza), •! aglomeracja górno śląska, •! aglomeracja rybnicko - jastrz ębska, •! miasto Bielsko - Bia ła, •! miasto Cz ęstochowa.
Rysunek 2 Podzia ł województwa śląskiego na strefy Źród ło: opracowanie w łasne na podstawia mapki WIO Ś
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 20 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 22 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowi ły: •! dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, •! poziom docelowy, •! poziom celu d ługoterminowego, określone rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031). Ocen ę przeprowadza si ę z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych: •! ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi – dla wszystkich stref, •! ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin – dla strefy śląskiej. Lista zanieczyszcze ń pod k ątem spe łnienia kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia obj ęł a: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, tlenek w ęgla, ozon, py ł zawieszony PM 10, py ł zawieszony PM 2,5, arsen, benzo( α)piren, o łów, kadm oraz nikiel. W ocenie pod k ątem ochrony ro ślin uwzgl ędnia si ę: dwutlenek siarki SO !, tlenki azotu NO, ozon O ".
Do oceny jako ści powietrza na terenie gminy Rajcza wzi ęto pod uwag ę wyniki pomiarowe ze stacji pomiarowych zlokalizowanych stosunkowo blisko terenu gminy, a mianowicie: stanowisko pomiarowe w Żywcu przy ul. Kopernika, w Bielsku – Bia łej przy ul. Sterniczej, ul. Partyzantów i ul. Kossak – Szczuckiej oraz w Ustroniu przy ul. Sanatoryjnej. Dane wynikaj ące z prowadzonych pomiarów uzyskano z banku danych pomiarowych, prowadzonego przez G łównego Inspektora Ochrony Środowiska w Warszawie.
Py ł zawieszony PM 10 Analiz ę poziomu zanieczyszcze ń py łem zawieszonym PM 10 oparto na wynikach uzyskanych ze stacji pomiarowych automatycznych i manualnych zlokalizowanych w Żywcu, Ustroniu oraz Bielsku – Bia łej.
)9/.61/3:;AE/61+38>B<3?+=1/:?76/073#"3SR3=3973<3TRS[ YR
XR
Q WR U
VR
UR
$;AE/61/3P\0M5 TR
SR
R & & & & & ' ' ' ' 51/:1@-
*>=1/-3<4K3!78/9613+ %:;97C3<4K3$+6+;79>26+ S1/4:373L3S1+B+3<4K3!7::+3L$?-?<-31/2
Rysunek 3 Średnie miesi ęczne st ęż enia py łu zawieszonego PM10 w stacjach pomiarowych zlokalizowanych w rejonie gminy Rajcza Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych ze strony www. http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives (17.02.2020 r.)
W 2019 roku w rejonie gminy Rajcza wyst ąpi ły ponadnormatywne st ęż enia py łu PM10 w powietrzu. Zgodnie z wykresem zamieszczonym powy żej, średni ą przekraczaj ącą warto ść dopuszczaln ą py łu zawieszonego PM 10 w powietrzu przekroczono na stacji w Żywcu w styczniu, lutym, listopadzie oraz grudniu 2019 r, a tak że w Bielsku – Bia łej w styczniu 2019 r. Zgodnie z danymi, pochodz ącymi ze stacji monitoruj ących średnie roczne st ęż enie py łu zawieszonego PM 10 w 2019 roku wynosi ło odpowiednio:
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 21 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 23 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
•! w Bielsku – Bia łej – 27,7 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 367,2 µg/m 3; •! w Żywcu – 34,4 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 568,9 µg/m 3; •! w Ustroniu – 17,7 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 90,7 µg/m 3.
Py ł zawieszony PM2.5 Pomiar poziomu st ęż enia py łu zawieszonego PM 2,5 prowadzony jest w dwóch stacjach zlokalizowanych na terenie miasta Bielsko – Bia ła. Dane dla roku 2019 przedstawia poni ższy wykres.
)9/.61/351/:1A-?6/3:;AE/61/38>B<3?+=1/:?76/073#"3TJW3=3TRS[3973< XR
WR Q U VR
UR
TR
$;AE/61/3P\0M5 SR
R & & & & & ' ' ' ' 51/:1@-
S1/4:373L3S1+B+3<4K3#+9;>?+6;D= S1/4:373L3S1+B+3<4K3$;/961-?+
Rysunek 4 Średnie miesi ęczne st ęż enia py łu zawieszonego PM 2,5 na stacjach pomiarowych w Bielsku - Bia łej w 2019 r. Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych ze strony www. http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives (17.02.2020 r.)
W 2019 roku w rejonie gminy Rajcza wyst ąpi ły ponadnormatywne st ęż enia py łu PM2,5 w powietrzu. Zgodnie z wykresem zamieszczonym powy żej, najwy ższe średnie st ęż enia odnotowano, podobnie jak w przypadku py łu zawieszonego PM 10, w okresie grzewczym: stycze ń – kwiecie ń oraz pa ździernik – grudzie ń. W okresach tych średnie st ęż enie miesi ęczne by ło wi ększe ni ż ustalony poziom docelowy przewidziany do osi ągnięcia w roku 2020, który wynosi 20 µg/m 3. Zgodnie z danymi, pochodz ącymi ze stacji monitoruj ących średnie roczne st ęż enie py łu zawieszonego PM 2,5 w 2019 roku wynosi ło odpowiednio: •! w Bielsku – Bia łej (ul. Partyzantów) – 27,6 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 356,4 µg/m 3; •! w Bielsku – Bia łej (ul. Sternicza) – 21,6 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 205,8 µg/m 3.
Benzo(a)piren Pomiar poziomu st ęż enia rakotwórczego benzo(a)pirenu prowadzony jest w manualnych stacjach pomiarowych zlokalizowanych w Bielsku – Bia łej oraz Żywcu. Badany poziom tego zanieczyszczenia odnosi si ę do ilo ści tego zwi ązku zawartego w cz ąsteczkach py łu zawieszonego PM 10. Dane dla roku 2019 przedstawia poni ższy wykres.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 22 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 24 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
)9/.61/351/:1A-?6/3:;AE/61/3,/6?7N+O819/6<3=3TRS[3973< SZ SX Q U SV ST SR Z X V $;AE/61/3P60M5 T R & & & & & ' ' ' ' 51/:1@-
*>=1/-3<4K3!78/9613+ S1/4:373L3S1+B+3<4K3!7::+3L$?-?<-31/2
Rysunek 5 Średnie miesi ęczne st ęż enia benzo(a)pirenu w stacjach pomiarowych zlokalizowanych w rejonie gminy Rajcza Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych ze strony www. http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives (17.02.2020 r.)
W 2019 roku w rejonie gminy Rajcza wyst ąpi ły ponadnormatywne st ęż enia benzo(a)pirenu w powietrzu. Zgodnie z wykresem zamieszczonym powy żej oraz danymi ze stacji monitoruj ących st ęż enie tego zanieczyszczenia poziom dopuszczalny wynosz ący 1 ng/m3 przekroczony zosta ł w okresach: stycze ń – maj oraz wrzesie ń – grudzie ń. Zgodnie z danymi, pochodz ącymi ze stacji monitoruj ących średnie roczne st ęż enie benzo(a)pirenu w 2019 roku wynosi ło odpowiednio: •! w Bielsku – Bia łej – 3,5 ng/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu na poziomie 17,7 ng/m 3; •! w Żywcu – 6,1 ng/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu na poziomie 20,8 ng/m 3.
Dwutlenek siarki SO 2 Pomiar poziomu st ęż enia dwutlenku siarki prowadzony jest stacjach pomiarowych zlokalizowanych w Ustroniu, Bielsku – Bia łej oraz Żywcu. Dane dla roku 2019 dotycz ące średnich miesi ęcznych st ęż eń tego zwi ązku w powietrzu przedstawia poni ższy wykres.
)9/.61/351/:1A-?6/3:;AE/61/3.=<;4/63<3:1+9313=3TRS[3973< WR Q
U VR
UR
TR
SR $;AE/61/3P\0M5
R & & & & & ' ' ' ' 51/:1@-
*>=1/-3<4K3!78/9613+ %:;97C3<4K3$+6+;79>26+ S1/4:373L3S1+B+3<4K3!7::+3L$?-?<-31/2
Rysunek 6 Średnie miesi ęczne st ęż enia dwutlenku siarki w stacjach pomiarowych zlokalizowanych w rejonie gminy Rajcza Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych ze strony www. http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives (17.02.2020 r.)
W 2019 roku w rejonie gminy Rajcza wyst ąpi ły ponadnormatywne st ęż enia dwutlenku siarki w powietrzu i zosta ły one odnotowane na stacji pomiarowej w Żywcu.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 23 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 25 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Zgodnie z danymi, pochodz ącymi ze stacji monitoruj ących średnie roczne st ęż enie dwutlenku siarki w 2019 roku wynosi ło odpowiednio: •! w Bielsku – Bia łej – 6,3 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 81,3 µg/m 3; •! w Żywcu – 25,0 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 420,9 µg/m 3; •! w Ustroniu – 5,5 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 55,8 µg/m 3. Poziom dopuszczalny dla okresu u średniania wynosz ącego 1 rok wynosi 20 µg/m 3.
Tlenki azotu Pomiar poziomu st ęż enia tlenków azotu prowadzony jest w automatycznych stacjach pomiarowych zlokalizowanych w Ustroniu, Bielsku – Bia łej oraz Żywcu. Dane dla roku 2019 dotycz ące średnich miesi ęcznych st ęż eń tego zwi ązku z powietrzu przedstawia poni ższy wykres.
)9/.61/351/:1A-?6/3:;AE/61/3;4/63D=3+?7;<3=3TRS[3973< SRR [R
" ZR # YR XR $"!$ WR VR UR
$;AE/61/3P TR SR R & & & & & ' ' ' ' 51/:1@-
*>=1/-3<4K3!78/9613+ %:;97C3<4K3$+6+;79>26+ S1/4:373L3S1+B+3<4K3#+9;>?+6;D=
Rysunek 7 Średnie miesi ęczne st ęż enia tlenków azotu w stacjach pomiarowych zlokalizowanych w rejonie gminy Rajcza Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych ze strony www. http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives (17.02.2020 r.)
W 2019 roku w rejonie gminy Rajcza wyst ąpi ły ponadnormatywne st ęż enia tlenków azotu w powietrzu, które zosta ły odnotowane na stacji pomiarowej w Bielsku – Bia łej. Zgodnie z danymi, pochodz ącymi ze stacji monitoruj ących średnie roczne st ęż enie tlenków azotu w 2019 roku wynosi ło odpowiednio: •! w Bielsku – Bia łej – 59,3 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 814 µg/m 3; •! w Żywcu – 11,4 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 153 µg/m 3; •! w Ustroniu – 14,6 µg/m 3, przy maksymalnym odnotowanym st ęż eniu chwilowym (u średnionym do 1 godziny) na poziomie 133 µg/m 3. Poziom dopuszczalny dla okresu u średniania wynosz ącego 1 rok wynosi 30 µg/m 3. Z uwagi na to, że nie ukaza ła si ę jeszcze ocena jako ści powietrza za rok 2019 oceny wzgl ędem kryteriów jako ści powietrza pod wzgl ędem ochrony zdrowia ludzi i ochrony ro ślin w strefie śląskiej dokonano w oparciu o wyniki oceny z 2018 roku.
W wyniku ww. oceny stref ę śląsk ą, w tym obszar gminy Rajcza: •! pod kątem ochrony ro ślin:
– dla SO 2 i NOx – zaliczono do klasy A.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 24 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 26 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
– dla ozonu – zaliczono do klasy C, ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu docelowego. Stwierdzono tak że przekroczenie warto ści normatywnej ozonu (6000 µg/m 3×h) wyznaczonej jako poziom celu d ługoterminowego. Termin osi ągni ęcia poziomu celu d ługoterminowego okre ślono na rok 2020, wobec czego zakwalifikowano stref ę do klasy D2. •! pod kątem ochrony zdrowia sklasyfikowano: −! dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, o łowiu, benzenu, tlenku w ęgla oraz kadmu, arsenu, niklu – w klasie A, −! dla py łu PM2,5 – w klasie C, −! dla py łu PM10 − w klasie C, −! dla benzo(a)pirenu – w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu docelowego, −! dla ozonu – w klasie C. W ramach oceny wykonano równie ż dodatkow ą klasyfikacj ę wyznaczaj ąc dla strefy śląskiej: −! dla py łu PM2,5, klas ę C1 informuj ącą o przekroczeniu poziomu dopuszczalnego 20 µg/m 3, której nale ży dotrzyma ć od roku 2020. −! dla ozonu klas ę D2 w odniesieniu do celu d ługoterminowego. Główn ą przyczyn ą wyst ąpienia przekrocze ń py łu zawieszonego PM10, PM2,5 i benzo( α)pirenu w okresie zimowym jest emisja z indywidualnego ogrzewania budynków (S5), emisja wtórna zanieczyszcze ń py łowych z powierzchni odkrytych, np. dróg, chodników, boisk (S16) oraz niekorzystne warunki meteorologiczne (S15), wyst ępuj ące podczas powolnego rozprzestrzeniania si ę emitowanych lokalnie zanieczyszcze ń, w zwi ązku z ma łą pr ędkości ą wiatru (poni żej 1,5 m/s), a tak że nap ływ zanieczyszcze ń spoza kraju (S10). Przyczyn ą wyst ąpienia przekrocze ń ozonu jest oddzia ływanie naturalnych źróde ł emisji lub zjawisk naturalnych nie zwi ązanych z dzia łalno ści ą cz łowieka (S8). W celu wi ększego upowszechniania wiedzy na temat aktualnej jako ści powietrza atmosferycznego na terenie województwa śląskiego, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach opracowa ł stron ę internetow ą – www.powietrze.katowice.wios.gov.pl - po świ ęcon ą tej tematyce, na której pojawiaj ą si ę aktualne informacje o poziomach st ęż eń zanieczyszcze ń w powietrzu. W celu poprawy jako ści powietrza atmosferycznego na terenie województwa śląskiego w kwietniu 2017 roku Sejmik Województwa Śląskiego przyj ął tzw. „uchwa łę antysmogow ą”. G łównym za łożeniem tego aktu prawa miejscowego jest zaprzestanie wykorzystywania w celach opa łowych w ęgla brunatnego, mu łów w ęglowych, flotokoncentratu, drewna o wilgotno ści powy żej 20 %. Ponadto uchwa ła zak łada instalacj ę b ądź wymian ę istniej ących kot łów w ęglowych na bardziej ekologiczne kot ły w ęglowe 5. klasy (takie, które posiadaj ą certyfikat wydany zgodnie z norm ą PN-EN 303-5:2012) lub kot ły spe łniaj ące wymogi ekoprojektu (zgodnie z rozporz ądzeniem Komisji Europejskiej). Ponadto Sejmik Województwa Śląskiego kilkukrotnie podejmowa ł uchwa ły w sprawie przyj ęcia programu ochrony powietrza dla stref, w których zosta ły przekroczone dopuszczalne warto ści st ęż eń zanieczyszcze ń. W roku 2020 planuje si ę podj ęcie kolejnej uchwa ły w tym zakresie. Zgodnie z za łożeniami do nowego Programu Ochrony Powietrza Gmina Rajcza zobligowana b ędzie do osi ągni ęcia nast ępujących redukcji zanieczyszcze ń: •! w zakresie py łu zawieszonego PM 10 – 13,38 Mg/rok; •! w zakresie py łu zawieszonego PM 2,5 – 13,17 Mg/rok; •! w zakresie benzo(a)pirenu – 0,021 Mg/rok. 5
4.1.2.1. !Emisja liniowa Jedn ą z podstawowych sk ładowych, maj ących znacz ący wp ływ na jako ść powietrza atmosferycznego jest emisja liniowa, czyli taka która jest generowana przez pojazdy. Pojazdy samochodowe poruszaj ąc si ę po drogach, emituj ą do atmosfery du że ilo ści ró żnorodnych zanieczyszcze ń, powstaj ących w wyniku spalania paliwa nap ędowego, a tak że na skutek wzajemnego oddzia ływania opon i nawierzchni dróg oraz zu żywania si ę niektórych elementów pojazdu. Niestety jest to problem narastaj ący, spowodowany coraz wi ększ ą ilo ści ą pojazdów w przeliczeniu na jednego mieszka ńca – na terenie powiatu żywieckiego, w tym te ż na terenie gminy Rajcza, w 2015 roku na 1 pe łnoletniego mieszkańca powiatu przypada ło 0,78 pojazdu samochodowego, z kolei w 2018 roku wska źnik ten wynosi ł ju ż – 0,86 pojazdu na 1 pe łnoletniego mieszka ńca. Mimo prowadzonej modernizacji uk ładów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastaj ącej liczby samochodów, p łynność ruchu w godzinach szczytu jest zak łócona, a w krok za tym idzie wzrost st ęż eń zanieczyszcze ń w powietrzu. Obecno ść spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w letnie, s łoneczne
5 Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego– projekt (luty 2020 r.)
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 25 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 27 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
dni, poniewa ż z emitowanych spalin tworzy si ę bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Przewa żaj ącą wi ększo ść dróg na terenie gminy Rajcza stanowi ą drogi gminne w ilo ści ok. 200 odcinków, a ich łą czna d ługo ść wynosi 98,661 km, z czego 45% posiada dobry stan techniczny, 35% posiada stan zadowalaj ący a 20 % - stan z ły. Pozosta łe drogi, które przebiegaj ą przez teren gminy to drogi powiatowe oraz droga ekspresowa S1. Wed ług danych Powiatowego Zarz ądu Dróg w Żywcu, sie ć dróg powiatowych na terenie Gminy Rajcza wynosi łą cznie 45,427 km i obejmuje drogi: •! 1437 S Milówka- Nieledwia, d ługość 2,150 km, •! 1439 S Kamesznica- Milówka- Rajcza- Ujso ły – gr. pa ństwa, d ługo ść 5,900 km, •! 1481 S Dojazd do stacji PKP w Rajczy, d ługo ść 0,496 km, •! 1440 S Rajcza- Nickulina, d ługość 2,800 km, •! 1443 S Rycerka Górna – Przegibek, d ługość 2,700 km, •! 1444 S Rycerka Dolna – Rycerka Górna- Polana, d ługość 13,000 km, •! 1445 S Sól – Słanice, d ługość 6,000 km, •! 1446 S dojazd do stacji PKP w Zwardoniu, d ługość 1,689 km, •! 1447 S Rajcza- Sól- Zwardo ń, d ługość 10,614 km •! 1447 S Dojazd do stacji PKP w Soli, d ługość 0,078 km. Zarz ądcami dróg, do w łaściwo ści, których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy administracji rz ądowej i samorz ądowej: •! dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Katowicach, •! dróg powiatowych – Powiatowy Zarz ąd Dróg w Żywcu, •! dróg gminnych – Gmina Rajcza.
4.1.2.2. !Niska emisja Mianem niskiej emisji okre śla si ę emisj ę py łów i gazów generowan ą przez emitory znajduj ące si ę na wysoko ści nie wi ększej ni ż 40 m. Źród łem tej emisji jest spalanie paliw w indywidualnych paleniskach domowych oraz kotłowniach przemys łowych. Szkodliwo ść tego typu emisji wynika z faktu, że wprowadzane do powietrza zanieczyszczenia, szczególnie w trakcie zimowych, bezwietrznych dni, gromadz ą si ę wokó ł miejsca ich uwalniania wyrz ądzaj ąc szkody lokalnie - zazwyczaj ma to miejsce w śród zwartej zabudowy mieszkaniowej oraz w naturalnych obni żeniach terenu. Niska emisja zosta ła omówiona w przyj ętym do realizacji w 2015 r. „Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Rajcza” (dalej zwanym PGN). W ramach ww. opracowania stwierdzono, że niska emisja na terenie gminy Rajcza wynika z wykorzystywania przez mieszka ńców oraz przedsi ębiorców z terenu gminy niskiej jako ści paliw do ogrzania budynków oraz wytworzenia ciep łej wody u żytkowej, stosowanie kot łów o niskiej sprawno ści oraz ma ły stopie ń wykorzystania do tych celów odnawialnych źróde ł energii. Ponadto, pomimo wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami i wszechobecnej presji w zakresie selektywnej zbiórki odpadów, odpady komunalne powstaj ące w gospodarstwach domowych s ą nadal spalane w domowych paleniskach. Zjawisko to w sposób szczególny uwidacznia si ę w okresie zimowym. Gmina Rajcza we tamach w łasnej dzia łalno ści prowadzi kontrole mieszka ńców w zakresie spalania odpadów i niskiej jako ści paliwa sta łych. W okresie 2017-2019 przeprowadzono w śród mieszka ńców 47 kontroli, które nie wykaza ły nieprawid łowo ści, nie nak ładano kar, a wykazane nieprawid łowo ści skutkowa ły pouczeniami dotycz ącymi konieczno ści stosowania opa łu o odpowiedniej wilgotno ści oraz o zaletach stosowania górnego spalania. W tych latach średnio rocznie do Urz ędu Gminy zg łaszanych jest kilak tzw. „skarg s ąsiedzkich”, które na bie żą co by ły sprawdzane i organizowana kontrole spalanych paliw. Celem poprawy efektywno ści zu życia energii oraz poprawy jako ści powietrza na ternie gminy Rajcza przyst ąpiono do realizacji projektu pn.: „Ograniczenie niskiej emisji w obiektach komunalnych Gminy Rajcza” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014 – 2020, w ramach którego termomodernizacji poddanych zostanie łą cznie 5 budynków u żyteczno ści publicznej: •! Urz ąd Gminy w Rajczy – zrealizowano za kwot ę 687 798,96 z ł, •! Przedszkole w Soli, •! Szko ła Podstawowa w Rycerce Dolnej, •! Gminny O środek Kultury i Sportu w Rajczy – zrealizowano za kwot ę 220 336,03 z ł, •! budynek po by łej szkole w Rajczy Dolnej.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 26 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 28 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Ponadto w ramach dzia łań maj ących na celu redukcj ę niskiej emisji Gmina Rajcza, jako jeden z cz łonków Zwi ązku Mi ędzygminnego ds. Ekologii w Żywcu, przyst ąpi ła do projektu pn.: „Ograniczenie niskiej emisji na terenie dzia łalno ści Zwi ązku Mi ędzygminnego ds. Ekologii w Żywcu – STOP SMOG”. Projekt finansowany b ędzie w 95% ze środków pochodz ących z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2014–2020, w ramach dzia łania Efektywno ść energetyczna i odnawialne źród ła energii w infrastrukturze publicznej i mieszkaniowej. Zgodnie z przeprowadzonym naborem na terenie gminy zostanie przeprowadzonych 19 modernizacji indywidualnych źróde ł ciep ła. Realizacja nast ąpi ju ż w okresie realizacji niniejszego Programu ochrony środowiska. Dodatkowo gminy nale żą ce do Zwi ązku Mi ędzygminnego ds. Ekologii w Żywcu oraz Miasto Żywiec, przyst ąpi ły do projektu, którego celem jest pozyskanie dofinansowania do instalacji OZE dla mieszka ńców. Liderem projektu jest Mi ędzygminny Zwi ązek ds. Ekologii (ZMGE). Projekt jest jednym z kluczowych wspólnych dzia łań Gmin i ZMGE w ramach Klastra Energii “ Żywiecka Energia Przysz łości”. W ramach projektu mo żna b ędzie otrzyma ć dofinansowanie do 95% kosztów inwestycji w zakresie instalacji paneli fotowoltaicznych oraz pomp ciep ła. Łą cznie planuje si ę do wykonania 3 000 szt. Instalacji, z czego co najmniej 230 instalacji ma powsta ć na terenie Gminy Rajcza. Projekt b ędzie wspó łfinansowany w ramach środków pochodz ących z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego 2014–2020. Jednocze śnie mieszka ńcy gminy Rajcza samodzielnie wyst ępują o środki do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach o środki w ramach Programu Stop Smog, z którego w latach 2017-2018 skorzysta ło trzech mieszka ńców gminy wymieniaj ąc niskosprawne urz ądzenia grzewcze na kot ły 5 klasy oraz w 2018 roku z Programu Czyste Powietrze z którego skorzysta ło 5 mieszkańców oraz w 2019 roku 14 mieszka ńców na wymian ę kot łów oraz termomodernizacj ę budynków. 6 W roku 2020 planowana jest termomodernizacja kolejnych budynków tj. budynku Przedszkola w Soli oraz budynku świetlicy środowiskowej w Rajczy Dolnej (budynek po by łej szkole podstawowej).
4.1.2.3. !Warunki wykorzystania OZE W dzia łaniach zwi ązanych z przej ściem na gospodark ę niskoemisyjn ą, najwi ększego potencja łu upatruje si ę w odnawialnych źród łach energii, które zast ąpi ć mog ą wysokoemisyjne źród ła konwencjonalne, dzia łania termomodernizacyjne obiektów oraz przedsi ęwzi ęcia poprawy efektywno ści energetycznej (w szczególno ści modernizacji o świetlenia), które sprzyjaj ą obni żeniu zapotrzebowania energetycznego budynków i infrastruktury technicznej.
Energia wody Ma ła energetyka wodna – „MEW” obejmuje pozyskanie energii z cieków wodnych. Podstawowymi parametrami dla doboru obiektu s ą spad w [m] i nat ęż enie przep ływu w [m 3/s]. Rozwój elektrowni wodnych jest ograniczony warunkami prawnymi, lokalizacyjnymi, wymogami terenowymi i geomorfologicznymi oraz potencja łem kapita łowym inwestora. Najwi ęcej funduszy poch łania budowa obiektów hydrotechnicznych pi ętrz ących wod ę (jaz, zapora). Charakterystyczne dla elektrowni wodnych s ą znikome koszty eksploatacji (wynosz ące średnio około 0,5÷1% łą cznych nak ładów inwestycyjnych rocznie) oraz wysoka sprawno ść energetyczna (90÷95%). 7 Poni ższy rysunek przedstawia potencja ł energetyczny pochodz ący z energii wody. Potencja ł teoretyczny wskazuje, i ż na terenie powiatu żywieckiego maksymalna moc jak ą mo żna pozyska ć z energetyki wodnej wynosi 828 kW, za ś potencja ł techniczny wskazuje, że maksymalna moc wynosi 461 kW.
6 dane WFO Ś pismo nr ZA.076.78.2019.JK.9699 z dnia 26 listopada 2019 r. oraz dane UG Rajcza 7 Ma łe elektrownie wodne w gospodarce i środowisku przyrodniczym” (J. Plutecki).
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 27 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 29 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Rysunek 8 Potencja ł energii wody w województwie śląskim Źród ło: Atlas zasobów energii odnawialnej w województwie śląskim
Energia s łońca Potencja ł wykorzystania energii s łonecznej na terenie województwa śląskiego znajduje si ę w przedziale od 996 do 1048 KWh/m 2 na rok. Jest to warto ść wskazuj ąca maksymalny potencja ł produkcji energii w przypadku bezstratnej konwersji energii s łonecznej na energi ę elektryczn ą. Na rysunku poni żej prezentowany jest potencja ł teoretyczny energii s łonecznej.
Rysunek 9 Energia s łoneczna - potencja ł teoretyczny, promieniowanie ca łkowite Źród ło: Atlas zasobów energii odnawialnej w województwie śląskim
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 28 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 30 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Na terenie powiatu żywieckiego istnieje wysoki potencja ł energetyczny pochodz ący z promieniowania słonecznego. G ęsto ść promieniowania na terenie powiatu wynosi pomi ędzy 950 a 1000 kWh/m 2/rok. Bardzo dobrym przyk ładem wykorzystania energii s łońca jest instalowanie kolektorów s łonecznym, dzi ęki którym mo żna produkowa ć ciep łą wod ę u żytkow ą a tak że paneli s łonecznym celem produkcji energii elektrycznej. Instalacje OZE zlokalizowane na terenie gminy Rajcza to mikroinstalacje nale żą ce do osób fizycznych o mocy do 10ckw, Wed ług danych na koniec 2019 roku jest ich 38 sztuk.8 Gmina Rajcza nie posiada instalacji OZE b ędacych własno ści ą Gminy.
Energia ziemi Źród łem energii geotermalnej jest wn ętrze Ziemi o temperaturze oko ło 5 400°C, generuj ące przep ływ ciep ła w kierunku powierzchni. W celu wydobycia wód geotermalnych na powierzchni ę wykonuje si ę odwierty do głę boko ści zalegania tych wód. W pewnej odleg łości od otworu czerpalnego wykonuje si ę drugi otwór, którym wod ę geotermaln ą po odebraniu od niej ciep ła, wt łacza się z powrotem do z łoża. Wody geotermalne s ą z regu ły mocno zasolone, jest to powodem szczególnie trudnych warunków pracy wymienników ciep ła i innych elementów armatury instalacji geotermalnych. Wody g łę binowe maj ą ró żny poziom temperatur. Z uwagi na zró żnicowany poziom energetyczny p łynów geotermalnych (w porównaniu do klasycznych kot łowni) mo żna je wykorzystywa ć: •! do ciep łownictwa (m.in.: ogrzewanie niskotemperaturowe i wentylacja pomieszcze ń, przygotowanie ciep łej wody u żytkowej); •! do celów rolniczo - hodowlanych (m.in.: ogrzewanie upraw pod os łonami, suszenie p łodów rolnych, ogrzewanie pomieszcze ń inwentarskich, przygotowanie ciep łej wody technologicznej, hodowla ryb w wodzie o podwy ższonej temperaturze); •! w rekreacji (m.in.: podgrzewanie wody w basenie); •! przy wy ższych temperaturach do produkcji energii elektrycznej. Nale ży zaznaczy ć, że eksploatacja energii geotermalnej powoduje równie ż problemy ekologiczne, z których najwa żniejszy polega na k łopotach zwi ązanych z emisj ą szkodliwych gazów uwalniaj ących si ę z p łynu. Dotyczy to przede wszystkim siarkowodoru (H 2S), który powinien by ć poch łoni ęty w odpowiednich instalacjach, podrażaj ących koszt produkcji energii. Inne potencjalne zagro żenia dla zdrowia powoduje radon (produkt rozpadu radioaktywnego uranu) wydobywaj ący si ę wraz z par ą ze studni geotermalnej.
Rysunek 10 Potencja ł energii geotermalnej na terenie województwa śląskiego Źród ło: Atlas zasobów energii odnawialnej w województwie śląskim
8 projekt SRE dla Powiatu Żywieckiego, 2020
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 29 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 31 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Powiat żywiecki posiada nieznaczny potencja ł energii geotermalnej. Powy ższy rysunek wskazuje, że maksymalna moc potencja łu teoretycznego wynosi 0,5 MW, energii cieplnej 15,7 TJ/rok. Na obszarze powiatu żywieckiego istniej ą dopływy wód mineralnych chlorkowo-sodowych z utworów fliszu w ilości kilku m 3/h z g łęboko ści 400-1000 m Jedno z tych źróde ł w Soli jest najsilniej zmineralizowanym w obszarze jednostki magurskiej Karpat. Wody chlorkowe - solanki z Soli mo żna wykorzysta ć do celów rekreacyjno-balneologicznych, k ąpieli leczniczych i profilaktycznych. Dodatkowym atutem tych wód jest ich temperatura, w otworze Sól -5 wynosi ła 39°C a w otworze Sól -1 stwierdzono wod ę chlorkow ą o temperaturze 24°C. 9
Biogaz Biogazownia jest stabilnym i pewnym źród łem energii cieplnej i elektrycznej, gdy ż jest ona wytwarzana w trybie ci ągłym przez 90% czasu w ci ągu roku. Zarówno ilo ść , jak i parametry wytworzonej energii s ą utrzymywane na sta łym poziomie, dzi ęki czemu zwi ększa si ę bezpiecze ństwo energetyczne regionu. Wyprodukowana energia elektryczna w biogazowi jest zazwyczaj sprzedawana operatorowi energetycznemu lub ewentualnie dostarczania bezpo średnio do pobliskich odbiorców. Ponadto biogazownia mo że wspó łpracowa ć z lokalnymi sieciami cieplnymi i dostarcza ć tani ą energi ę do celów grzewczych dla budynków u żyteczno ści publicznej, domów lub bloków mieszkalnych.
Rysunek 11 Potencja ł wykorzystania biogazu w województwie śląskim Źród ło: Atlas zasobów energii odnawialnej w województwie śląskim
Oszacowany w „Programie wykorzystania odnawialnych źróde ł energii na terenach nieprzemys łowych województwa śląskiego” potencja ł teoretyczny – energetyczny powiatu żywieckiego pochodz ący z biogazu rolniczego wynosi 5,4 MW. Potencja ł techniczny wskazuje, i ż ilo ść biogazu wynosi oko ło 847 526 m 3/rok, wytworzona energia elektryczna 1 928 MWh/rok, za ś wytworzone ciep ło 3 272 GJ/rok.
Biomasa Wśród odnawialnych źróde ł energii najwi ększe znacznie odgrywa biomasa. Jest łatwa do pozyskania, powszechnie dost ępna, a jej zasoby mo żna odtworzy ć. W celu łatwiejszego i efektywnego wykorzystania drewna lub s łomy pod wzgl ędem energetycznym poddaje si ę je prasowaniu, rolowaniu, brykietowaniu, granulowaniu, rozdrabnianiu. Obecnie potencja ł biomasy sta łej zwi ązany jest z wykorzystaniem nadwy żek s łomy oraz odpadów
9 na podstawie: Strategia Rozwoju Subregionu Po łudniowego Województwa Śląskiego wraz ze Strategi ą Regionalnych Inwestycji Terytorialnych na lata 2014-2020; Metody Programowania i Modelowania Systemów Odnawialnych Źróde ł Energii na Terenach Nieprzemys łowych Województwa Śląskiego. Studia poszczególnych gmin powiatu żywieckiego.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 30 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 32 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
drzewnych, dlatego te ż wykorzystanie ich skoncentrowane jest na obszarach intensywnej produkcji rolnej i drzewnej. Potencja ł teoretyczny biomasy (drewna, siana, s łomy) wskazuje, i ż na terenie powiatu żywieckiego maksymalna moc jak ą mo żna pozyska ć wynosi: •! biomasa z drewna 4167 MW, •! biomasa z siana i s łomy 210,9 MW.
Rysunek 12 Potencja ł pozyskania biomasy (drewna) na terenie województwa śląskiego Źród ło: Atlas zasobów energii odnawialnej w województwie śląskim
4.1.3. ! Analiza SWOT
Ochrona klimatu i jako ści powietrza
MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne brak sieci gazowej i ciep łowniczej na terenie gminy nadmierne straty energetyczne zwi ązane m.in. z brakiem izolacji korzystne warunki dla rozwoju i wykorzystania odnawialnych cieplnej budynków źróde ł energii (pompy ciep ła, kolektory s łoneczne i instalacja wi ększo ść budynków jednorodzinnych opalanych w ęglem fotowoltaiczna) kamiennym modernizacja infrastruktury drogowej spalanie paliw sta łych niskiej jako ści opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej niska świadomo ść spo łeczna dotycz ąca racjonalnego wykorzystania energii i źróde ł odnawialnych nap ływ zanieczyszcze ń z poza granic gminy SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne
integracja z UE i wp ływ środków pomocowych regulacje ogólnokrajowe i mi ędzynarodowe zobowi ązuj ące do brak środków zewn ętrznych na sfinansowanie inwestycji podniesienia jako ści powietrza niedostateczna świadomo ść ekologiczna spo łecze ństwa post ęp technologiczny wzrost liczby pojazdów na drogach publicznych, i tym samym zainteresowanie ze strony mieszka ńców ekologicznymi źród łami wzrost emisji szkodliwych substancji w powietrzu energii
Źród ło: opracowanie w łasne
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 31 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 33 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
4.1.4 ! Cele i zadania środowiskowe z zakresu klimatu i jako ści powietrza Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści, w szczególno ści przez: •! utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; •! zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane; •! zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej poziomów docelowych albo poziomów celów d ługoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Poziomy dopuszczalne lub docelowe nie zosta ły osi ągni ęte dla py łów PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu. Przekroczenia dotycz ą równie ż poziomu celu d ługoterminowego dla ozonu. Obecnie prowadzone dzia łania, zarówno w skali kraju oraz w skali województwa i samorz ądów lokalnych, wp ływa ć b ędą na obni żenie emisji substancji, których normy s ą przekraczane. Ocen ę jako ści powietrza na terenie gminy Rajcza przeanalizowano w oparciu o dane ze stacji pomiarowych w Ustroniu, Żywcu i Bielska – Bia łej. Zgodnie z roczn ą ocen ą jako ści powietrza strefa śląska, w tym gmina Rajcza, otrzyma ła klas ę C dla py łu zawieszonego PM10 i PM2,5, ozonu oraz benzo( α)pirenu. Wp ływ na z łą jako ść powietrza w gminie niew ątpliwie ma kilka czynników, w tym nadmierne straty energetyczne zwi ązane m.in. z brakiem izolacji cieplnej budynków oraz opalaniem budynków paliwem niskiej jako ści. Na terenie gminy Rajcza problem ten dodatkowo pot ęgowany jest brakiem sieci ciep łowniczej oraz gazowej. Znaczn ą emisj ą charakteryzuj ę si ę równie ż spalanie paliw w pojazdach, co zwi ązane jest z ich z łym stanem technicznym oraz niedostatecznie rozwini ętą infrastruktur ą towarzysz ącą ci ągom komunikacyjnym. Analiza SWOT wykaza ła, i ż zagro żeniem dla gminy mog ą by ć niewystarczaj ące środki finansowe na modernizacj ę i budow ę infrastruktury drogowej, jak równie ż niedostateczna świadomo ść ekologiczna spo łecze ństwa zwi ązana z dzia łaniami zwi ększaj ącymi energooszcz ędno ść budynków i wymian ę źróde ł ciep ła na ekologiczne. Poprawa jako ści powietrza w roku 2026 ma nast ąpi ć poprzez realizacj ę dzia łań naprawczych, zaplanowanych w ramach Programu ochrony powietrza w odniesieniu do wszystkich źróde ł emisji. Efektem realizacji Programu powinno by ć zmniejszenie wielko ści emisji zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza, g łównie ze źróde ł powierzchniowych, a tak że komunikacyjnych i przemys łowych. Pomocnym narz ędziem w osi ągnięciu zamierzonych celów b ędzie przestrzeganie zapisów tzw. „uchwa ły antysmogowej”. W harmonogramie realizacji zada ń w łasnych i monitorowanych zapisano w niniejszym Programie zadania zarówno dotycz ące opracowania dokumentów planistycznych w dziedzinie energetyki i zaopatrzenia w ciep ło, realizacji Programu Ochrony Powietrza, poprawy warunków energetycznych w budynkach u żyteczno ści publicznej i mieszkalnych, monta ż odnawialnych źróde ł energii, a tak że dzia łania zwi ązane z popraw ą nawierzchni dróg. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 18, 19, 20.
4.3.4 ! Wp ływ zmian klimatu na energetyk ę i transport, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Najbardziej wra żliw ą, z punktu widzenia zmian klimatu, sk ładow ą sektora energetyki jest infrastruktura wykorzystywana do dystrybucji energii elektrycznej. Ju ż obecnie obfite opady śniegu po łą czone z przechodzeniem temperatury przez warto ść 0°C powoduj ą masowe awarie sieci niskiego napi ęcia i nawet kilkudniowe braki zasilania, g łównie na obszarach wiejskich. Wzrasta ły b ędą zatem straty spowodowane brakiem zasilania w energi ę elektryczn ą. Sektor energetyki powinien przygotowa ć si ę do efektywnego pozyskiwania energii ze źróde ł odnawialnych, ich magazynowania i przetwarzania w energi ę ko ńcow ą, bior ąc pod uwag ę specyfik ę poszczególnych odbiorców: przemys łu, budownictwa, transportu i rolnictwa, jak i zró żnicowan ą specyfik ę OZE. Konieczne jest prowadzenie dzia łań zintegrowanych pomi ędzy poszczególnymi sektorami gospodarki. Dzia łania adaptacyjne poszczególnych sektorów powinny uwzgl ędniać odpowiednie podlegaj ące im obszary, tj. planowania energetycznego, przestrzennego, budownictwa i infrastruktury, transportu, rolnictwa, z uwzgl ędnieniem wspólnych celów zmniejszania ich energoch łonno ści i zanieczyszczenia środowiska. Jednocze śnie istotne jest, aby obiekty energetyczne, wytwarzaj ące czy te ż pozyskuj ące energi ę dostosowywa ły si ę do zmian klimatu. Oznacza to konieczno ść rozszerzenia i wzmocnienia bada ń nad nowymi technologiami energetycznymi oraz rozszerzenia programów nauczania na szczeblu podstawowym, średnim i wy ższym.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 32 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 34 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Edukacja w zakresie innowacyjnych energooszcz ędnych rozwi ąza ń we wszystkich sektorach gospodarczych jest kluczowa dla szybkiej i efektywnej adaptacji do zmian klimatu i jego skutków. W zale żno ści od obszaru dzia łań, sektora gospodarki i jego wra żliwo ści na zmiany klimatu, dzia łania adaptacyjne mog ą mie ć charakter jednorazowy, cykliczny lub d ługoterminowy. Wobec bardzo d ługiego okresu, w jakim będzie przeprowadzany proces adaptacyjny, preferowane powinny by ć dzia łania cykliczne w zakresie administracyjno - prawnym i ci ągłe w obszarze edukacyjnym. Wi ększo ść dzia łań powinna zosta ć podj ęta natychmiast, skutki monitorowane w zale żno ści od tych skutków dzia łania cyklicznie korygowane. Transport to jedna z najbardziej wra żliwych na zmiany klimatu dziedzina gospodarki. We wszystkich jego kategoriach, tj. transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym i żegludze śródl ądowej wra żliwo ść na warunki klimatyczne nale ży rozpatrywa ć z punktu widzenia trzech podstawowych elementów, tj. infrastruktury, środków transportu oraz komfortu socjalnego. Najwi ększym zagro żeniem dla transportu, wskazanym w scenariuszach klimatycznych w perspektywie do ko ńca XXI wieku mog ą by ć zmiany w strukturze: wyst ępowanie ekstremalnych opadów deszczu oraz zwi ększenie opadu zimowego. Prognozy dotycz ące średnich pr ędkości wiatru nie przewiduj ą zmian w oddzia ływaniu wiatru. Natomiast prognozowanie zmian ekstremalnych pr ędkości jest jeszcze niemo żliwe. Analiza przewidywanych zmian klimatu dowodzi, że zmiany te w dalszej perspektywie b ędą oddzia ływa ć na transport negatywnie. W okresie do 2070 roku nale ży si ę liczy ć przede wszystkim ze zdarzeniami ekstremalnymi, które b ędą utrudnia ć funkcjonowanie sektora. 10
10 Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 (SPA2020)
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 33 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 35 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Zagro żenia ha łasem 4.2.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cele d ługookresowy do 2018 roku zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Zmniejszenie uci ążliwo ści ha łasu dla mieszka ńców województwa śląskiego i środowiska poprzez obni żenie jego nat ężenia do poziomu standardów. Zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem Mieszka ńcy gminy Rajcza samodzielnie wyst ępuj ą o środki do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach o środki w ramach Kontynuacja realizacji Programu Programu Stop Smog, z którego skorzysta ło trzech 8 mieszka ńców skorzysta ło Ograniczenia Niskiej Emisji. mieszka ńców gminy wymieniaj ąc niskosprawne urz ądzenia z dofinansowania grzewcze na kot ły 5 klasy oraz z Programu Czyste Powietrze z którego skorzysta ło 5 mieszka ńców na wymian ę kot łów oraz termomodernizacj ę budynków. 11 Dla wsi Rajcza aktualnie opracowywana jest koncepcja gazyfikacji. Planowany termin jej opracowania to pierwszy kwarta ł 2020 roku. Gazyfikacja, wprowadzenie nowych Wszystkie inwestycje zwi ązane z budow ą sieci gazowej na Aktualnie brak sieci gazowej na systemów ogrzewania terenie gminy b ędą realizowane w miar ę wyst ępowania terenie gminy przysz łych potencjalnych odbiorców oparciu o warunki techniczne pod łą czenia do sieci gazowej i spe łniaj ące warunek op łacalno ści ekonomicznej.
W okresie 2018-2019 przebudowano drogi gminne za kwot ę Przebudowano 2 450 mb dróg 1 467 000,00 z ł. Modernizacja oraz budowa dróg na Wykonano 1 210 mb nak ładki Wykonano nak ładk ę asfaltow ą na 4 odcinkach dróg terenie Gminy Rajcza. asfaltowej gminnych. Po łożono 1 250 mb p łyt Po łożono p łyty typu jumbo na 8 odcinkach dróg gminnych. Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
Tabela 3 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie klimatu akustycznego – ochrony przed hałasem
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych wzi ęto pod (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) uwag ę rok 2018)
Ilo ść zmodernizowanych odcinków 1. b.d. 4 dróg gminnych
Ilo ść skontrolowanych 2. 0 0 przedsi ębiorstw
4.2.2. Opis stanu obecnego 4.2.2.1. !Ha łas przemys łowy Przedsi ębiorstwa, zak łady i osoby fizyczne prowadz ące dzia łalno ść gospodarcz ą kszta łtuj ą klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Gospodarka gminy Rajcza oparta jest o drobn ą dzia łalno ść wytwórcz ą oraz us ługi. Na koniec 2019 roku zarejestrowanych by ło 765 podmiotów gospodarki narodowej w tym oko ło 618 osób fizycznych prowadz ących dzia łalno ść gospodarcz ą, szczególnie w dziedzinie handlu, us ług drzewnych, le śnych i budowlanych. Bior ąc pod uwag ę wielko ść podmiotów gospodarczych, dominuj ą mikroprzedsi ębiorstwa, tj. podmioty zatrudniaj ące do 9 pracowników, w dalszej kolejno ści zarejestrowane s ą ma łe podmioty gospodarcze (zatrudniaj ące mi ędzy 10 a 49 pracowników) oraz tylko 5 średnich podmiotów, zatrudniaj ących mi ędzy 50 a 249 osób. Są to przedsi ębiorstw z bran ży przetwórstwa mi ęsnego, oraz produkcji drzewnej. Na terenie Gminy nie wyst ępuje żaden podmiot z grupy du żych podmiotów gospodarczych. Większe przedsi ębiorstwa posiadaj ą uregulowany stan prawny i czyni ą starania w kierunku zmniejszenia lub ca łkowitego wyeliminowania uci ąż liwo ści zwi ązanych z ich dzia łalno ści ą. Średnie i mniejsze przedsi ębiorstwa stanowi ą g łówne źród ło emisji ha łasu. Dzia łanie zak ładów nie powinno powodowa ć przekrocze ń standardów jako ści środowiska i dopuszczalnych poziomów ha łasu w środowisku poza teren, do którego prowadz ący instalacj ę ma tytu ł prawny.
11 dane WFO Ś pismo nr ZA.076.78.2019.JK.9699 z dnia 26 listopada 2019 r.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 34 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 36 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Za przekroczenie poziomów ha łasu okre ślonych w decyzji na emitowanie ha łasu do środowiska i obowi ązuj ących decyzjach o dopuszczalnym poziomie ha łasu przenikaj ącego do środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji administracyjnej, kary pieni ęż ne. Ponadto na podmiocie prowadz ącym dzia łalno ść gospodarcz ą spoczywa odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska polegaj ąca na podj ęciu niezb ędnych dzia łań naprawczych. Corocznie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach na podstawie zg łosze ń o uci ąż liwo ściach prowadzi na terenie kontrole przedsi ębiorców w zakresie emisji ha łasu. Niemniej jednak w okresie latach 2017- 2019 do WIO Ś nie wp łyn ęły żadne skargi, co w konsekwencji spowodowa ło, że nie wykonano żadnych kontroli podmiotów gospodarczych pod katem ha łasu na terenie gminy Rajcza.
4.2.2.2. !Ha łas drogowy Jednym z czynników wp ływaj ących na stan klimatu akustycznego na terenie gminy jest ha łas komunikacyjny, do którego zalicza si ę ha łas drogowy. Z przeprowadzonych analiz wynika, że najbardziej uci ąż liwy jest ha łas drogowy, generowany przez pojazdy samochodowe, który ma charakter ciągły i obejmuje swoim zasi ęgiem coraz wi ększy obszar. Przez ostatnie lata liczba samochodów na drogach systematycznie ro śnie, co powoduje wzrost emisji ha łasu, nie tylko przez pojazdy osobowe, ale równie ż przez pojazdy ci ęż arowe i motocykle. Gmina powiada dobrze rozwini ętą sie ć drogow ą, drogi powiatowe posiadaj ą w 100 % nawierzchni ę asfaltowa, a oko ło po łowa dróg gminnych ulepszon ą nawierzchnie bitumiczn ą. Przez teren gminy Rajcza przebiega: •! odcinek drogi ekspresowej S69 Bielsko-Bia łe - Żywiec - Zwardo ń, •! 45,427 km dróg powiatowych, w tym: o! 1437 S Milówka- Nieledwia, d ługość 2,150 km (droga zbiorcza) o! 1439 S Kamesznica- Milówka- Rajcza- Ujso ły – gr. pa ństwa, d ługość 5,900 km (droga g łówna) o! 1481 S Dojazd do stacji PKP w Rajczy, d ługo ść 0,496 km (droga lokalna) o! 1440 S Rajcza- Nickulina, d ługość 2,800 km (droga lokalna) o! 1443 S Rycerka Górna – Przegibek, d ługość 2,700 km (droga lokalna) o! 1444 S Rycerka Dolna – Rycerka Górna- Polana, d ługość 13,000 km (droga zbiorcza) o! 1445 S Sól- Słanice, d ługość 6,000 km (droga zbiorcza) o! 1446 S dojazd do stacji PKP w Zwardoniu, d ługość 1,689 km (droga lokalna) o! 1447 S Rajcza- Sól- Zwardo ń, d ługość 10,614 km (droga g łówna) o! 1447 S Dojazd do stacji PKP w Soli, d ługość 0,078 km (droga lokalna). •! 98,661 km dróg gminnych prowadz ących do oddalonych przysió łków. Drogi gminne w zale żno ści od mo żliwo ści finansowych i pilno ści potrzeb s ą na bie żą co remontowane, niemniej jednak jest kilka odcinków, które wymagaj ących pilnych prac modernizacyjnych. Na drogach powiatowych w ostatnich latach przeprowadzono remonty cz ąstkowe odcinków: •! DP nr 1439S Kamesznica-Milówka-Rajcza-Ujso ły, •! DP nr 1447S Rajcza-Sól-Zwardo ś, •! DP nr 1481S Dojazd do stacji PKP w Rajczy, •! DP nr 1446S dojazd do stacji PKP w Zwardoniu, •! DP nr 1440S Rajcza - Nickulina, •! DP nr 1444S Rycerka Dolna-Rycerka Górna-Polana, •! DP nr 1445S Sól-Słanice, •! DP nr 1443S Rycrka Górna-Przegibek. Na obszarze województwa śląskiego w tym na obszarze powiatu żywieckiego corocznie prowadzone s ą pomiary ha łasu drogowego w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Na terenie gminy Rajcza prowadzono badania w 2014 roku. Badania wykonano w punkcie pomiarowym na drodze gminnej w rejonie ul. Rynek, w miejscowo ści Rajcza. Wyniki wskazywa ły na: •! przekroczenie dopuszczalnego poziomu ha łasu LDWN7d o 4,9 dB, •! brak przekroczenia dopuszczalnego poziomu ha łasu LN7n •! przekroczenie dopuszczalnego poziomu ha łasu LAeq D o 6,1 dB, •! brak przekroczenia dopuszczalnego poziomu ha łasu LAeq N
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 35 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 37 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
W ostatnich latach nie wykonywano bada ń, a najbli żej po łożne punkty kontrolne (badania 2018 rok) zlokalizowane by ły na obszarze gminy Czernichów. Wyniki bada ń wymienionych powy żej zestawiono w tabeli poniżej.
Tabela 4 Wyniki bada ń ha łasu drogowego na terenie powiatu żywieckiego (gmina Czernichów) w roku 2018
Zmierzona warto ść poziomu d źwi ęku [dB]
7d max 7n max Punkt pomiarowy LAeq D [dB] LAeq N [dB] 2018 Poziom Przekroczenie Poziom Przekroczenie Poziom Poziom dopuszczalny poziomu dopuszczalny poziomu dźwi ęku A dźwi ęku A ha łasu dopuszczalnego ha łasu dopuszczalnego
PR1, Czernichów DW 67,7 65 2,9 61,1 56 5,1 948, ul. Żywiecka
PR2, Tresna DP 53,2 61 - 53,8 56 - ul. Nad Jeziorem
PR3, Mi ędzybrodzie 62,8 61 1,8 54,9 56 - Żywieckie DP ul. Beskidzka
PR4, Mi ędzybrodzie 64,9 61 3,9 57,1 56 1,1 Bialskie DP ul. Bielska
PR5, Mi ędzybrodzie Bialskie 69,8 61 8,8 62,2 56 6,2 DW nr 948, ul. Żywiecka
Źród ło: http://www.katowice.wios.gov.pl (dost ęp 20.01.2020) OPIS SKRÓTÓW 7d max LAeq D [dB]- wska źnik poziomu d źwi ęku odpowiadaj ący maksymalnej warto ści wska źnika LAeqD1d z okresu 7-miu pór dnia w tygodniu 7n max LAeq N [dB]– wska źnik poziomu d źwi ęku odpowiadaj ący maksymalnej warto ści wska źnika LAeqN1n z okresu 7-miupór nocy w tygodniu
Dane zamieszczone w tabeli powy żej wskazuj ą na przekroczenia dopuszczalnych poziomów ha łasu komunikacyjnego w Czernichowie, oraz w Mi ędzybrodziu Bialskim. Przez gmin ę Czernichów prowadzony jest ruch tranzytowy w stron ę Żywca oraz du ży ruch turystyczny zwi ązany z lokalizacj ą Jeziora Żywieckiego.
Gmina Rajcza po łożona jest przy drodze powiatowej w stron ę granicy Pa ństwa, w zwi ązku z tym ruch mo że by ć okresowo wzmo żony. W 2-14 badania wykaza ły przekroczenia dopuszczalnych poziomów ha łasu, w zwi ązku z tym zasadnym jest wykonanie powtórnych bada ń, które wska żą na trend rozwoju emisji ha łasu drogowego Jednocze śnie na terenie gminy zlokalizowany jest krótki odcinek drogi krajowej w stron ę granicy Pa ństwa, na którym odbywa si ę ruch tranzytowany w stron ę S łowacji.
4.2.2.3. !Ha łas kolejowy i lotniczy Przez teren gminy Rajcza przebiega linia kolejowa o znaczeniu pa ństwowym nr 139 Katowice - Zwardo ń. Na przedmiotowej linii na terenie gminy zlokalizowane s ą trzy stacje tj.: Rajcza, Sól i Zwardo ń oraz cztery przystanki osobowe Rajcza Centrum, Rycerka, Sól Kiczora Laliki oraz punkt graniczny. Średniodobowy ruch poci ągów w 2018 roku na terenie gminy Rajcza wynosi ł 16,203. W latach 2014-2018 nie prowadzono modernizacji sieci kolejowej na terenie gminy Rajcza, prowadzono jedynie prace o charakterze utrzymaniowym i naprawczym w zakresie wymiany elementów nawierzchni kolejowej (podk łady, szyny, podrozjazdnice, cz ęś ci rozjazdowe). Polskie Linie Kolejowe w maju 2018 roku podpisa ły umow ę za prawie 35 mln z ł netto na przebudow ę trasy Żywiec – Węgierska Górka na linii Katowice – Zwardo ń. To kolejny odcinek, który PLK przebudowuj ą w ramach projektu pn. „Prace na linii kolejowej nr 139 na odcinku Czechowice Dziedzice – Bielsko Bia ła – Zwardo ń (granica pa ństwa)”. Ca ły projekt pn. „Prace na linii kolejowej
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 36 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 38 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
nr 139 na odcinku Czechowice Dziedzice – Bielsko Bia ła – Zwardo ń (granica pa ństwa)” – o warto ści 200 mln z ł jest finansowany z bud żetu pa ństwa. 12 W 2019 roku wykonano tak że napraw ę 6 sztuk przepustów kolejowych. W ostatnich latach nie zawieszano żadnych po łą cze ń i nie ustanawiano tak że nowych po łą cze ń. Nie prowadzono tak że żadnych badan ha łasu kolejowego. Dla linii kolejowej nr 139 planowane jest Studium Wykonalno ści obejmuj ące Czechowice-Dziedzice - granic ę Pa ństwa. Na chwil ę obecn ą inne dzia łania inwestycyjne nie s ą planowane. W celu utrzymania przejezdno ści linii nr 139 Zak ład Linii Kolejowych w Sosnowcu planuje dalsze prace utrzymaniowo - naprawcze. 13 W okolicy gminy Rajcza nie ma lotniska. W zwi ązku z tym ha łas lotniczy nie dotyczy gminy Rajcza.
4.2.3. ! Analiza SWOT Zagro żenie ha łasem MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne
atrakcyjne po łożenie turystyczne gminy brak uci ąż liwo ści ha łasowych brak bada ń ha łasu kolejowego, komunikacyjnego, gospodarczego brak du żych przedsi ębiorstw mog ących wp ływa ć na klimat niezadowalaj ący stan dróg gminnych akustyczny SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne
rozwój turystyczny gminy mo że prowadzi ć do zwi ększenia ilo ści niewielkie dzia łalno ści gospodarcze nieemituj ące znacznych turystów, poziomów ha łasu rozwój gminy w tym sfery us ługowej i handlowej przyczyni si ę do zwi ększenia emisji ha łasu
Źród ło: opracowanie w łasne
4.2.1. ! Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagro żeń ha łasem Ha łas jest elementem wp ływaj ącym na jako ść życia ludno ści, zw łaszcza na obszarach. Ochrona przed ha łasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska. Pod poj ęciem ha łasu drogowego rozumie si ę ha łas pochodz ący od środków transportu, jest to ha łas typu liniowego, którego źród łem emisji ha łasu s ą drogi gminne, powiatowe i droga krajowa. Analiza SWOT wykaza ła, i ż mocn ą stron ą gminy jest dobra dost ępno ść komunikacyjna, ale jednocze śnie s łab ą stron ą jest brak bada ń ha łasu drogowego i jako ść dróg. W zwi ązku z tym w harmonogramach realizacji zada ń zapisano, i ż ci ągłymi zadaniami do realizacji s ą remonty i modernizacje dróg. Zadania te zapisano zarówno w harmonogramie realizacji zada ń w łasnych i monitorowanych – do realizacji przez zarz ądców dróg krajowych, powiatowych i gminnych. Obowi ązkiem przedsi ębiorców jest minimalizacja ha łasu poprzez wyciszanie zak ładów i magazynów oraz maszyn i urz ądze ń przez zastosowanie odpowiednich rozwi ąza ń technicznych. Zadanie to zapisano w harmonogramie realizacji zada ń, a jednostkami odpowiedzialnymi za ich realizacj ę s ą przedsi ębiorcy. Niebagatelnym zadaniem, którego realizacja prowadzona jest na ka żdym szczeblu i w trybie ciągłym jest edukacja ekologiczna. Zadanie to zapisano w harmonogramie realizacji zada ń do realizacji przez gmin ę. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 21, 22, 23.
12 https://www.rynek-kolejowy.pl/ (dost ęp 10.10.2020) 13 dane PKP PLK pismo IOS7c-443-27.2/10 z dnia 10 grudnia 2019 roku
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 37 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 39 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Pola elektromagnetyczne 4.3.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cele d ługookresowy do 2018 roku zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Minimalizacja emisji promieniowania niejonizuj ącego do środowiska.
Zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska wykonuje pomiary monitoringowe promieniowania elektromagnetycznego. W latach 2016-2019 w cyklach trzyletnich prowadzono badania na terenie powiatu żywieckiego w tym na tak że na obszarze gminy Kontrola potencjalnych źróde ł w okresie 2016-2019 Rajcza, w jednym punkcie pomiarowym, w Rycerce Górnej. niejonizuj ącego promieniowania wykonano na terenie elektromagnetycznego Wyniki badan wskazywa ły: gminy Rajcza dwukrotne wyst ępuj ącego na terenie gminy •! w roku 2016 - 0,12 V/m, badania. •! w roku 2019 - brak opracowanych wyników bada ń. Wyniki bada ń w badanym punkcie nie wskazywa ły na przekroczenia dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego, który wynosi 7 V/m.
Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
Tabela 5 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie pól elektromagnetycznych
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych (w przypadku braku danych wzi ęto wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) pod uwag ę rok 2018)
Ilo ść wykonanych pomiarów promieniowania 1. 1* 1 elektromagnetycznego w danym roku
Ilo ść miejsc z przekroczeniem dopuszczalnych 2. 0* 0** poziomów promieniowana elektromagnetycznego
* dane z roku 2013, badania s ą wykonywane w cyklach trzyletnich ostatnie w 2013 ** dane z roku 2020, badania s ą wykonywane w cyklach trzyletnich - ostatnie w 2016 i 2019 roku
4.3.2. ! Opis stanu obecnego Instalacjami emituj ącymi pola elektromagnetyczne s ą: •! linie przesy łowe wysokiego, średniego i niskiego napi ęcia, •! stacje transformatorowe, instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: −! stacje bazowe telefonii komórkowej, −! stacje radiowe i telewizyjne. Długość linii elektroenergetycznych i ich napi ęcia na terenie gminy Rajcza: •! linie napowietrzne 110 kV - ok. 4,8 km, •! linie napowietrzne 15 kV - ok. 86,8 km, •! linie kablowe 15 kV - ok. 3,9 km, •! linie napowietrzne 0,4 kV- ok. 187,4 km, •! linie kablowe 0,4 kV - ok. 32,6 km. Na terenie gminy zlokalizowanych jest kilka instalacji przeka źnikowych telefonii komórkowych w trzech lokalizacjach: •! na maszcie w łasnym Plusa w miejscowo ści Zwardo ń W ęglarze, anteny sieci Plus, Play, Aero, NetWorks, T-Mobile i Orange, •! na dachu schroniska na Wielkiej Raczy w miejscowo ści Rycerka Górna anteny sieci T-Mobile i Orange, •! na maszcie w łasnym Emitela na górze Hutyrów w miejscowo ści Rajcza anteny sieci Plus, Play, Aero2, NetWorks, T-Mobile i Orange.14 Zadania w zakresie oceny poziomów promieniowana elektromagnetycznego i ich zmian dokonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Pomiary
14 http://beta.btsearch.pl (dost ęp 10.02.2020)
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 38 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 40 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
monitoringowe promieniowania elektromagnetycznego prowadzone s ą w cyklach trzyletnich, łą cznie w 135 punktach pomiarowych (po 45 w ka żdym roku) rozmieszczonych na terenie ca łego województwa śląskiego. W ostatnich latach 2016-2019 w cyklach trzyletnich prowadzono badania na terenie powiatu żywieckiego w tym tak że na terenie gminy Rajcza. •! w 2016 roku w Ślemieniu, Rycerce Górnej i Ujso łach, •! w 2017 roku w Łodygowicach i Korbielowie, •! w 2018 roku w Czernichowie i w Milówce, •! w 2019 roku w Ślemieniu, Ujso łach i w Rycerce Górnej. Wyniki bada ń w żadnym punkcie nie przekroczy ły warto ści dopuszczalnych który wynosi 7 V/m i waha ły si ę w granicach 0,12-1,18 V/m 215 . Niemniej jednak zauwa żalny jest nieznaczny wzrost poziomów promieniowania na terenach bardziej zurbanizowanych – co za kilka lat mo że skutkowa ć przekroczeniem dopuszczalnych poziomów. W zwi ązku z tym szczególnie istotnym elementem s ą zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego o prawid łowej lokalizacji źróde ł promieniowania.
4.3.3. ! Analiza SWOT Pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne
dobra dost ępno ści sieci elektroenergetycznej brak obwarowa ń lokalizacyjnych dla instalacji emituj ących brak przekrocze ń dopuszczalnych poziomów promieniowania promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne
na przestrzeni lat mo żliwo ść zwi ększenia si ę poziomu dobra dost ępno ść sieci komórkowych promieniowania elektromagnetycznego Źród ło: opracowanie w łasne
4.3.4 ! Cele i zadania środowiskowe w zakresie pól elektromagnetycznych Na terenie gminy Rajcza instalacjami emituj ącymi pola elektromagnetyczne s ą przede wszystkim linie średniego napi ęcia oraz instalacje przeka źnikowe telefonii komórkowej. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o wyst ępuj ących poziomach pól. Zniesiony zosta ł obowi ązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak na łożono obowi ązek wykonania pomiarów nat ęż enia pól elektromagnetycznych na prowadz ących instalacje i u żytkowników urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne. Pomiary nale ży przeprowadza ć bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia i ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urz ądzenia. W ramach minimalizacji oddzia ływania istniej ących instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1396 z pó źn. zm.) oraz Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie zg łoszenia instalacji wytwarzaj ących pola elektromagnetyczne przedsi ębiorstwa posiadaj ące instalacje zg łaszaj ą do Starostwa fakt oddania do eksploatacji instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne. Na podstawie tych zg łosze ń w Starostwie prowadzony jest Rejestr instalacji mog ących oddzia ływa ć na środowisko. Aktualnie zg łoszonych jest 7 instalacji. Zgodnie z przepisami prawnymi prowadzenie rejestru b ędzie kontunuowanie w kolejnych latach. Dla okre ślenia aktualnych stanów promieniowania elektromagnetycznego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach prowadzi corocznie wed ług ustalonego harmonogramu na terenie ca łego województwa śląskiego badania poziomów promieniowania. Wyniki bada ń nie wykraczaj ą poza dopuszczalne poziomy, niemniej jednak w perspektywie ostatnich kilku lat zauwa ża si ę nieznaczny wzrost poziomu promieniowania. W zwi ązku z du żą presj ą na rozwój sieci komórkowej i sta łego zwi ększania jej zasi ęgu istotnym elementem jest wprowadzenie do Planu Zagospodarowania Przestrzennego zapisów precyzuj ących mo żliwe lokalizacje stacji przeka źnikowych telefonii komórkowych. Tak ą potrzeb ę wykaza ła tak że analiza SWOT. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 24, 25, 26.
15 brak wyników bada ń za 2019 rok - są w opracowaniu
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 39 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 41 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Gospodarowanie wodami 4.4.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cele średniookresowe do 2018 r. zapisane w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Przywrócenie wysokiej jako ści wód powierzchniowych Wspó łpraca przy tworzeniu baz danych dotycz ących wód i terenów zalewowych, systemu monitoringu środowiska Planowane zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem Wspó łudzia ł w opracowaniu W latach 2018 – 2019 prowadzono prace nad Studium dokumentacji okre ślaj ącej obszary uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania Przygotowano 1 dokument nara żone na niebezpiecze ństwo przestrzennego gminy Rajcza. powodzi na terenie gminy.
Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
4.4.2. ! Opis stanu obecnego 4.4.2.1. !Wody powierzchniowe Ca ły obszar gminy Rajcza jest po łożony w obr ębie zlewni So ły, b ędącej prawobrze żnym dop ływem Wis ły. So ła w swoim środkowym i dolnym odcinku (na obszarze gminy) ma charakter rzeki roztokowej. G łównymi dopływami So ły na tym obszarze s ą: Rycerka z Potokiem Rycerskim i Racz ą oraz Woda Ujsolska odprowadzaj ąca powierzchniowe cieki z obszaru Gminy Ujso ły. Cz ęść pó łnocna gminy, odwadniana przez lewobrze żne dop ływy So ły, jest oko ło 5-krotnie mniejsza od pozosta łej cz ęś ci (zachodniej z obszarami źródliskowymi i po łudniowo- wschodniej, odwadnianej przez dop ływy prawobrze żne). D ługość So ły w obr ębie gminy Rajcza wynosi 9,5 km, a jej spadek (bez rzek źród łowych) wynosi 27,9 ‰. Razem z źródliskowym potokiem Solanka (S łanica), spadek zwi ększa si ę do 67,3 ‰. Szeroko ść doliny So ły wynosi od 20 m w górnym odcinku do 600 m przy pó łnocnej granicy gminy. Wykaz cieków wyst ępuj ących na terenie gminy Rajcza zestawiono w tabeli poni żej.
Tabela 6 Wykaz cieków wyst ępuj ących na terenie gminy Rajcza
LP CIEK (nazwa) DŁUGO ŚĆ (km) 1 Radecki 6,644 2 Dop ływ spod Przys łopu Potuckiego 2,388
3 Abramów 2,206 4 Dop ływ spod Madejki 2,096 5 Ca łujówka 2,768 6 So ła 91,968 7 Roztoka 5,659
8 Ciapków 4,569 9 Rycerski Potok 12,403 10 Śrubita 3,354 11 Majów 1,765 12 Le żaje 2,177
13 Płaszczyna 1,817 14 Plaskurówka 3,332 15 Nickulina 7,073 16 Dop ływ spod góry Praszówka Ma ła 2,038
17 Rycerka 12,944 18 Woda Ujsolska 14,322 19 Głę bokie 3,733
20 Potok Tarliczny 3,491 21 Rachowiec 2,916
22 Czerna 12,305 Łą czna d ługo ść 201,968 Źród ło danych: Mapa Podzia łu Hydrograficznego Polski (MPHP) w skali 1:10 000
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 40 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 42 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Na terenie Gminy Rajcza wyst ępuj ą równie ż cieki b ędące poza podstawow ą warstw ą ww. sieci hydrograficznej MPHP zdefiniowane jako cieki sta łe o szeroko ści poni żej 1,5 m, dla których nie ma wyznaczonego kilometra żu, zlewni, ani nazwy z PRNG (Pa ństwowy Rejestr Nazw Geograficznych). D ługo ść powy ższych cieków wynosi 331,541 km.Na terenie Gminy Rajcza nie wyst ępują śródl ądowe wody stoj ące w rozumieniu ustawy Prawo wodne i nie ma wa łów przeciwpowodziowych. Ca ła sie ć rzeczna jest bardzo dobrze rozwini ęta i ma charakter sta ły. Wzd łuż granicy pa ństwa ze S łowacj ą przebiega europejski dzia ł wodny rozdzielaj ący zlewiska Morza Ba łtyckiego i Morza Czarnego (dorzecze Dunaju). Koryta takich rzek ulegaj ą znacznym zmianom po okresach wysokich stanów wód. 16 Na zamieszczonej poni żej mapie przedstawiono uk ład hydrologiczny gminy Rajcza.
Rysunek 13 Mapa hydrologiczna na tle gminy Rajcza Źród ło: www. wody.isok.gov.pl (dost ęp 28 lutego 2020 r.)
Charakterystyk ę hydrologiczn ą obszaru mo żna okre śli ć w oparciu o posterunki wodowskazowe: Sól na rzece Sole oraz Ujso ły na Wodzie Ujsolskiej. Na Sole maksymalne odp ływy miesi ęczne pojawiaj ą si ę w kwietniu, za ś minimalne w pa ździerniku. Podobny re żim odp ływu charakteryzuje pozosta łe cieki. Na obszarze gminy znajduje si ę du ża liczba źróde ł daj ących pocz ątek mniejszym potokom i ciekom stanowi ącym dopływy wymienionych wcze śniej rzek. Źród ła te jak i wyp ływaj ące z nich potoki cz ęsto uj ęte s ą dla potrzeb komunalnych. Niemal wszystkie cieki powierzchniowe na terenie gminy p łyn ą g łę boko wci ętymi dolinami, w których zachodzi intensywna erozja boczna. Skutkuje to podcinaniem brzegów i zachwianiem równowagi na zboczach, powstawaniem zerw i osuwisk. Stwarza to zagro żenie dla infrastruktury technicznej oraz zabudowy mieszkaniowej. Zjawiska te nasilaj ą si ę podczas intensywnych opadów i wezbra ń rzek. Zgodnie z przepisami Ramowej Dyrektywy Wodnej (dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2000 r. ustanawiaj ącej ramy wspólnotowego dzia łania w dziedzinie polityki wodnej) planowanie gospodarowaniem wodami odbywa si ę w podziale na obszary dorzeczy. Zgodnie z ustaw ą z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne w chwili obecnej na obszarze Polski wyznaczonych jest 9 obszarów dorzeczy: Wis ły, Odry, Dniestru, Dunaju, Banówki, Łaby, Niemna, Prego ły, Świe żej. Dla ka żdego obszaru dorzecza opracowuje si ę plan gospodarowania wodami. Plany te powinny zosta ć uwzgl ędnione w dokumentach planistycznych na poziomie krajowym i regionalnym, np. w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, czy w wojewódzkich planach zagospodarowania przestrzennego.
16 Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, pismo nr KR.RZ Ś.071.2.34.2019.AB z dnia 12.12.2019 r. !
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 41 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 43 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Aktualnie obowi ązuj ący Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wis ły zosta ł przyj ęty Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 18 pa ździernika 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wis ły (Dz. U. z 2016 r. poz. 1911). Plany gospodarowania wodami stanowi ą jednolity instrument zarz ądzania gospodark ą wodn ą na terenie pa ństw Unii Europejskiej. Przedstawia on w my śl art. 114 Prawa wodnego m.in. aktualny stan wód w obr ębie obszaru dorzecza, podsumowuje dzia łania niezb ędne do osi ągni ęcia tzw. dobrego stanu wód oraz pos łuży jako mechanizm sprawozdawczy do opracowywania raportów dla Komisji Europejskiej. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wis ły okre śla cele środowiskowe dla wód powierzchniowych oraz obszarów chronionych, ustalonych na mocy art. 4 Ramowej Dyrektywy Wodnej. W pierwszym cyklu planowania gospodarowania wodami w Polsce, cele środowiskowe dla cz ęś ci wód zosta ły oparte g łównie na warto ściach granicznych poszczególnych wska źników fizyko-chemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych okre ślaj ących stan ekologiczny wód powierzchniowych oraz wska źników chemicznych świadcz ących o stanie chemicznym wody, odpowiadaj ących warunkom osi ągni ęcia przez te wody dobrego stanu, z uwzgl ędnieniem kategorii wód, wg rozporz ądzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych. Przy ustalaniu celów środowiskowych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych brano pod uwag ę aktualny stan JCWP w zwi ązku z wymaganym zgodnie z RDW warunkiem niepogarszania ich stanu. Dla jednolitych cz ęś ci wód, b ędących obecnie w bardzo dobrym stanie/potencjale ekologicznym, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie tego stanu/potencja łu. Ponadto, ustalaj ąc cele uwzgl ędniano tak że ró żnic ę pomi ędzy naturalnymi, a silnie zmienionymi oraz sztucznymi cz ęś ciami wód. Dla naturalnych cz ęś ci wód celem b ędzie osi ągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego, dla silnie zmienionych i sztucznych cz ęś ci wód – co najmniej dobrego potencja łu ekologicznego. Ponadto, w obydwu przypadkach, w celu osi ągni ęcia dobrego stanu/potencja łu konieczne b ędzie dodatkowo utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego.
4.4.2.2. !Monitoring rzek w rejonie gminy Rajcza Cz ęść gminy znajduje si ę w granicach JCWP RW200012213219 So ła do Wody Ujsolskiej. Jest to naturalna cz ęść wód w dobrym stanie, niezagro żona nieosi ągni ęciem okre ślonych dla niej celów środowiskowych. Cz ęść gminy znajduje si ę w granicach JCWP RW200014213259 So ła od Wody Ujsolskiej do Zbiornika Tresna. Jest to silnie zmieniona cz ęść wód w dobrym stanie, zagro żona nieosi ągni ęciem okre ślonych dla niej celów środowiskowych. Badania wód So ły prowadzone w 2015 r. w punkcie So ła – powyżej Rycerki, zlokalizowanym na terenie gminy (JCWP RW200012213219 So ła do Wody Ujsolskiej) wykaza ły dobry stan wód i dobry potencja ł ekologiczny. Badania wód So ły prowadzone w 2015 r. w punkcie So ła – wp ływ do zbiornika Tresna, zlokalizowanym poza granicami gminy (JCWP RW200014213259 So ła od Wody Ujsolskiej do Zbiornika Tresna) wykaza ły z ły stan wód i umiarkowany potencja ł ekologiczny.
4.4.2.3. !Wody podziemne Obszar Gminy Rajcza nale ży do karpackiego rejonu hydrologicznego, podregionu zewn ętrzno- karpackiego. Na obszarze Gminy Rajcza wody podziemne wyst ępuj ą w trzeciorz ędowych eoce ńskich i kredowo- paleoce ńskich utworach fliszowych oraz w osadach czwartorz ędowych. Poziom czwartorz ędowy wyst ępuje w obr ębie wi ększych dolin rzecznych - w piaszczysto - żwirowych osadach doliny So ły oraz dolin potoków Ujso ła i Rycerski, w ich dolnym biegu. W sk ład utworów czwartorz ędowych wchodz ą na omawianym terenie piaski, żwiry, mu łki, gliny i gliny z rumoszem. S ą to wody porowe o zwierciadle swobodnym. Wodono śno ść uzale żniona jest od mi ąż szo ści osadów, ich rozprzestrzenienia oraz stopnia zaglinienia. Mi ąż szo ść warstwy wodono śnej wynosi średnio 3 m. Potencjalna wydajno ść studni wierconej mie ści si ę w przedziale 2-5 m 3/h. Poziom ten zwi ązany jest przez bezpo średni ą infiltracj ę opadów. Stanowi ono g łówne u żytkowe pi ętro wodono śne na obszarach, na których brak poziomu u żytkowego w zalegaj ących poni żej utworach fliszowych. Poziom czwartorz ędowy traktuje si ę jako podrz ędny, tym niemniej jego obecno ść stwarza dogodne warunki dla zasilania poziomu fliszowego, a tak że dla ujmowania otworami obu tych po łą czonych poziomów. Fragment Zewn ętrznych Karpat fliszowych buduj ą utwory jednostki magurskiej. Parti ę pó łnocno - zachodni ą omawianego obszaru stanowi podjednostka racza ńska, w której brak jest u żytkowego poziomu wodono śnego. W tym rejonie w okolicy miejscowo ści Sól znajduj ą si ę źródła wody s łonej. W latach pi ęć dziesi ątych odwiercono tu kilka otworów w poszukiwaniu ropy naftowej, w których na ró żnych g łę boko ściach napotkano wody mineralne i termalne (o temperaturze 35 oC z g łę bokości oko ło 1300 m). S ą to wody typu Cl-Na o maksymalnej mineralizacji 42 560 mg/dm3. Otworów tych nigdy nie eksploatowano.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 42 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 44 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
W partii centralnej wyst ępuj ą grubo ławicowe piaskowce magurskie, które uznawane s ą za u żytkowy poziom wodono śny o mo żliwo ściach eksploatacyjnych pojedynczego otworu w przedziale 2-5 m 3/h. Wody wchodz ące w sk ład pierwszego poziomu wód w utworach eoce ńskich z uwagi na ró żne wykszta łcenie litologiczne, charakteryzuj ą si ę ró żnymi w łasno ściami hydrogeologicznymi. W piaskowcach fliszowych, ze wzgl ędu na nisk ą porowato ść , czynnikiem decyduj ącym o przepuszczalno ści utworów fliszowych jest szczelinowato ść . Przy pe łnym nasyceniu strefy przepuszczalnej, z piaskowców magurskich można uzyska ć z pojedynczej studni od 6-50 m3/h wody. Na obszarach, gdzie zaznacza si ę mniejszy udzia ł piaskowców, a wi ększy łupków, wydajno ści s ą znacznie mniejsze i nie przekraczaj ą z regu ły 2 m 3/h wody. Na obszarze Gminy dominuj ą obszary wyst ępowania pierwszego poziomu wód w utworach kredowo- paleoge ńskich. Tworz ą je obszary zbudowane z cienko-, średnio – i grubo ławicowych piaskowców, łupków i mu łowców warstw ropanieckich (inoceramowych). Utwory te, z racji swego wykszta łcenia, s ą w zasadzie sk ąpym zbiornikiem wody podziemnej. Wydajno ść ich jest ograniczona, uzale żniona od mi ąż szo ści i wykszta łcenia litologicznego poziomów piaskowcowych i ich szczelinowato ści. Zwierciad ło wód podziemnych w osadach fliszowych odznacza si ę du żym wahaniami, dochodz ącymi do 10 m. Cz ęść obszaru gminy, w tym ca ły obszar miejscowo ści Rajcza, cz ęść obszaru Rycerki Górnej, Rycerki Dolnej, Sól i Kiczora le ży w granicach LZWP nr 445 Zbiornik Warstw Magura (Babia Góra). Poza obszarem LZWP znajduje ca ły obszar Zwardonia. Zasilanie tego poziomu odbywa si ę przez infiltracj ę opadów. Na ca łym obszarze gminy wyst ępuje wydzielenie jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr PLGW2000158. Zgodnie z definicj ą umieszczon ą w Ramowej Dyrektywie Wodnej dobry stan wód podziemnych oznacza stan osi ągni ęty przez cz ęść wód podziemnych, je żeli zarówno jej stan ilo ściowy, jak i chemiczny jest okre ślony, jako co najmniej „dobry”. Ramowa Dyrektywa Wodna w art. 4 przewiduje dla wód podziemnych nast ępuj ące g łówne cele środowiskowe: − zapobieganie dop ływowi lub ograniczenia dop ływu zanieczyszcze ń do wód podziemnych, − zapobieganie pogarszaniu si ę stanu wszystkich cz ęś ci wód podziemnych (z zastrze żeniami wymienionymi w Ramowej Dyrektywie Wodnej), − zapewnienie równowagi pomi ędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych, − wdro żenie dzia łań niezb ędnych dla odwrócenia znacz ącego i utrzymuj ącego si ę rosn ącego trendu st ęż enia ka żdego zanieczyszczenia powsta łego w skutek dzia łalno ści cz łowieka. Dla spe łnienia wymogu niepogarszania stanu cz ęś ci wód, dla cz ęś ci wód b ędących w co najmniej dobrym stanie chemicznym i ilo ściowym, celem środowiskowym b ędzie utrzymanie tego stanu.
4.4.2.4. !Monitoring wód podziemnych Zgodnie z art. 349 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne badania i oceny stanu wód powierzchniowych, stanu wód podziemnych dokonuje si ę w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska. Ustawa Prawo wodne zobowi ązuje Pa ństwow ą S łużbę Hydrogeologiczn ą do wykonywania bada ń i ocen stanu wód podziemnych w zakresie elementów fizykochemicznych i ilo ściowych. Badania i klasyfikacj ę wód podziemnych w sieci krajowej w ramach monitoringu diagnostycznego wykonuje Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie przy koordynacji i na zlecenie G łównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro żeń, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych dzia łań ochronnych. Wed ług danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach na terenie miejscowo ści Rajcza nie jest prowadzony monitoring wód podziemnych w ramach sieci krajowej. Woda badana w punkcie pomiarowym sieci krajowego monitoringu diagnostycznego stanu wód podziemnych w 2012 r. zlokalizowanym na terenie miejscowo ści Kamesznica zosta ła zaliczona do II klasy jako ści.
4.4.2.5. !Ochrona przed powodzi ą oraz skutkami suszy Na obszarze gminy wyst ępuj ą dwa rodzaje zagro żeń powodowanych dzia łalno ści ą wód p łyn ących. Pierwszy to zalewanie obszarów podczas powodzi, drugi to erozja boczna i wg łę bna koryt rzecznych. Przez tereny gminy Rajcza przep ływaj ą rzeka So ła i jej dop ływy (Potok Rycerski, Rycerka, Solanka (S łanica), Czerna, Ujso ła, Nickulina, Racz ą, Ciapków, Radecki, Plaskurówka, Rycerka, Roztoka, które stanowi ą stosunkowo du że potencjalne zagro żenie powodziowe. W rejonie gminy Rajcza powodzie stanowi ą powa żne zagro żenie ze wzgl ędu na charakterystyczne dla tego obszaru cechy - cieki wyró żniaj ą si ę znacznymi pod łużnymi spadkami i w źród łowym biegu stromymi zboczami dolin, co powoduje szybki sp ływ powierzchniowy i gwa łtowne wezbranie wód o wielkiej sile niszcz ącej. Odnotowuje si ę te ż na tym terenie wysokie roczne opady atmosferyczne. Przep ływaj ące przez gmin ę Rajcza cieki charakteryzuje du ża nieregularno ść przep ływów, co ma bezpo średni wp ływ na zwi ększenie cz ęstotliwo ści wyst ępowania powodzi. Podczas wezbra ń powodziowych nast ępuje
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 43 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 45 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
wzmo żony ruch rumowiska skalnego, które powoduj ąc siln ą erozj ę boczn ą i denn ą w korytach cieków, w znacznym stopniu zwi ększa niszczycielskie dzia łanie wód powodziowych. Odp ływ ze zlewni cieków przep ływaj ących przez gmin ę Rajcza maj ący wp ływ na wielko ść fali powodziowej, zale ży przede wszystkim od czynników takich jak: •! rze źba terenu, •! nachylenia stoków i spadków pod łużnych cieków; parametry te zwi ązane s ą bowiem silnie z wielko ści ą sp ływu powierzchniowego, •! budowa geologiczna pod łoża i przepuszczalno ść ska ł, co wi ąż e si ę ze zdolno ściami retencyjnymi, •! opady atmosferyczne - ich wysoko ści, cz ęstotliwo ści i rozk ładu w czasie i na poszczególnych wysoko ściach n.p.m., •! zalesienia, co wi ąż e si ę z przetrzymaniem wody przez ro śliny i opó źnienie ich sp ływu. Na poni ższym rysunku przedstawiono kolorem czerwonym zasi ęg wód powodziowych – dane zosta ły pozyskane w ramach opracowanej oceny ryzyka powodziowego.
Rysunek 14 Obszar ryzyka zagro żenia powodzi ą na terenie gminy Rajcza Źród ło: www. wody.isok.gov.pl (dost ęp 28 lutego 2020 r.)
Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie w okresie 2015 - 2017 wykona ł roboty utrzymaniowe oraz roboty zwi ązane z usuwaniem szkód powodziowych na terenie Gminy Rajcza.
Tabela 7 Wykaz robót utrzymaniowych oraz robót zwi ązanych z usuwaniem szkód powodziowych zrealizowanych na terenie gminy Rajcza
Lp. Rok Rzeka, potok km Miejscowo ść Żród ło finansowania Wykonanie [z ł]
1 2015 Rycerka 4+535-5+615 Rycerka Górna bud żet pa ństwa 47 500,00 2 2015 Ca łujówka 0+300-0+500 Rajcza bud żet pa ństwa 13 226,81 3 2015 Czerna 0+800-0+850 Rajcza bud żet pa ństwa 4 789,00 4 2016 Nickulina 1+480-1+530 Rajcza bud żet pa ństwa 39 824,32
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 44 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 46 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Lp. Rok Rzeka, potok km Miejscowo ść Żród ło finansowania Wykonanie [z ł]
5 2016 Sól 4+300-4+400 Sól bud żet pa ństwa 30 076,70 6 2017 Rycerka 4+920-4+900 Rycerka Górna bud żet pa ństwa 4 981,50 7 2017 Rycerka 9+000-9+020 Rycerka Górna bud żet pa ństwa 4 981,50
OGÓ ŁEM 145 379,83 Źród ło: Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, 2019
W latach 2015 - 2017 ówczesny Śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Katowicach nie wykonywa ł żadnych prac utrzymaniowych na przedmiotowym terenie. PGW Wody Polskie RZGW w Krakowie w 2018 r. nie wykonywa ło prac utrzymaniowych na terenie Gminy Rajcza. W Programie realizacji zada ń zwi ązanych z utrzymaniem wód oraz pozosta łego mienia Skarbu Pa ństwa zwi ązanego z gospodark ą wodn ą na rok 2020 uj ęte zosta ły prace utrzymaniowe na potokach Nickulina i Rycerka oraz na rzece So ła. Prace te dotycz ą g łównie zasypu wyrw oraz remontu istniej ących budowli regulacyjnych. Realizacja powy ższych prac b ędzie jednak uzale żniona od wysoko ści otrzymanych nak ładów finansowych. Zgodnie z Planem Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym na terenie Gminy Rajcza przewidziana jest inwestycja pn. "Budowa wa łu na d ługości 0,67 km w miejscowo ści Rajcza" (ID 71120). Przedsi ęwzi ęcie to nie figuruje na li ście zada ń Programu Planowanych Inwestycji w najbli ższych latach. 17
4.4.3. ! Analiza SWOT
Gospodarowanie wodami
MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Zaburzenie stosunków wodnych na niektórych obszarach Dobra i zadawalaj ąca jako ść wód podziemnych Obni żanie si ę poziomu wód gruntowych Dobre zasoby wód powierzchniowych Niedostateczna jako ść wód powierzchniowych Ustalenie zasi ęgu wód powodziowych Wp ływ zanieczyszcze ń spoza terenu powiatu na stan czysto ści wód SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddzia ływa ń cz łowieka na środowisko (np. w zakresie zanieczyszcze ń Inwestycje zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą obszarowych) Zagro żenie powodziowe na terenach po łożonych wzd łuż cieków
Źród ło: opracowanie w łasne
4.4.4. ! Cele i zadania środowiskowe w zakresie gospodarowania wodami Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne ochrony wód jest osi ągnięcie celów środowiskowych dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych, jednolitych cz ęś ci wód podziemnych oraz obszarów chronionych, a tak że poprawa jako ści wód oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmok łych. Z analizy przeprowadzonej w podrozdzia łach dotycz ących monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, pomimo braku aktualnych danych pomiarowych nale ży uzna ć, że wody te posiadaj ą potencja ł ekologiczny oraz stan dobry. W zakresie przeciwdzia łania skutkom powodzi możliwe jest zwi ększenia bezpiecze ństwa powodziowego mieszka ńców poprzez dzia łania niezwi ązane bezpo średnio z inwestowaniem w urz ądzenia przeciwpowodziowe. W zasadzie wszystkie przedsi ęwzi ęcia mo żna podzieli ć na czynne i bierne. Bardzo cz ęsto ich rodzaj wymuszony jest w łasno ści ą. Do dzia łań biernych nale żą m.in.: •! system ostrze żeń gwarantuj ący mieszka ńcom i u żytkownikom terenów zalewowych mo żliwie szybkie powiadomienie o nadchodz ącym zagro żeniu,
17 Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, pismo nr KR.RZ Ś.071.2.34.2019.AB z dnia 12.12.2019 r.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 45 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 47 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
•! wyposa żenie dru żyn ratowniczych w specjalistyczny sprz ęt niezb ędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, w tym wyposa żenie magazynów ochrony przeciwpowodziowej, •! opracowanie materia łów informacyjnych z podstawowymi danymi umo żliwiaj ącymi identyfikacj ę przez ka żdego mieszka ńca zagro żonego obszaru zagro żenia powodziowego w jego otoczeniu. Do dzia łań aktywnych nale żą m.in.: •! bie żą ce remonty budowli, regulacje cieków wodnych, •! bie żą ce remonty, sta ła konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urz ądze ń odprowadzaj ących wod ę lub zabezpieczaj ących odp ływ, Ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju, planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególno ści przez: •! zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budow ę i rozbudow ę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych, •! racjonalne retencjonowanie wód oraz u żytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a tak że sterowanie przep ływami wód, •! funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze oraz hydrosferze, •! kszta łtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wa łów przeciwpowodziowych. W harmonogramie realizacji zada ń w łasnych i monitorowanych zamieszczono zadania dotycz ące prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, dzia łania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, zasadach i sposobach ochrony wód, a dzia łania utrzymaniowe na ciekach wodnych oraz uwzgl ędnianie w dokumentach planistycznych oraz w decyzjach dotycz ących planowania i zagospodarowania przestrzennego granic obszarów zagro żenia powodzi ą wyznaczonych na mapach zagro żenia powodziowego. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 27, 28, 29.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 46 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 48 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Gospodarka wodno - ściekowa 4.5.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel d ługookresowy do 2018 r. zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Przywrócenie wysokiej jako ści wód powierzchniowych Planowane zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem Kontynuacja dzia łań zwi ązanych z budow ą sieci W ostatnich latach nie prowadzono dzia łań inwestycyjnych wodoci ągowej oraz zwi ązanych z rozbudow ą sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej Brak dzia łań kanalizacyjnej na terenie na terenie gminy Rajcza. Gminy Rajcza.
Tworzenie i aktualizacja bazy Gmina Rajcza posiada ewidencj ę zbiorników bezodp ływowych danych korzystaj ących w prostej jest to tabela, w której wyszczególnione s ą adresy z bezodp ływowych posesji na których znajduje sie zbiornik bezodp ływowy. zbiorników ściekowych Wed ług danych na koniec 2019 roku jest 215 zbiorników Baza jest prowadzona z bezodp ływowych bezodp ływowych. Kontrole prowadzone s ą zazwyczaj po zbiorników ścieków oraz zg łoszeniach mieszka ńców i jest ich od kilku do kilkunastu przydomowych oczyszczalni rocznie. Najcz ęstsze nieprawid łowo ści podczas kontroli to brak ścieków. kwitów za wywóz nieczysto ści. Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
Tabela 8 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie gospodarki wodno - ściekowej
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) wzi ęto pod uwag ę rok 2018)
1. długo ść czynnej sieci kanalizacyjnej 17,8 134,7
2. ścieki bytowe odprowadzone sieci ą kanalizacyjn ą 183,6 180,7
3. długo ść czynnej sieci rozdzielczej 2,2 13,6
4. ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej 711 760
Źród ło: opracowanie w łasne
4.5.2. ! Opis stanu obecnego 4.5.2.1. !Zaopatrzenie w wod ę Zaopatrzeniem mieszka ńców wod ę przeznaczon ą do spo życia zajmuj ę si ę Zak ład Us ług Komunalnych w Rajczy który administruje sieci ą wodoci ągową. Źród łem wody dla miejscowo ści Rajcza jest uj ęcie wody - jest to studnia kopana w Parku w Rajczy, natomiast wodoci ąg w Zwardoniu zasilany mo że by ć z dwóch uj ęć wody – jedno czynne na potoku Roztoka i drugie od kilku lat praktycznie wy łą czone na potoku Czarny. Pozostali mieszka ńcy Gminy zaopatruj ą si ę w wod ę z prywatnych wodoci ągów z uj ęć górskich (samoci śnienie) lub ze studni wierconych i kopanych. W zakresie sieci wodoci ągowej % zwodoci ągowania Gminy okre śla si ę na poziomie 9%. D ługość sieci wodoci ągowej wynosi 13,6 km (8,7 km Zwardo ń i 4,9 km w Rajczy), do której pod łą czonych jest 179 budynków (105 w Zwardoniu i 74 w Rajczy). Aktualnie do wodoci ągu pod łą czonych jest 700 osób (400 osób w Zwardoniu i 300 osób w Rajczy).
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 47 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 49 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
SVJR SU
STJR SSJR SRJV SRJY SRJR ZJT YJZ ZJR XJU XJR WJW WJU WJW
VJR
TJR
RJR TRSR TRSS TRST TRSU TRSV TRSW TRSX TRSY TRSZ TRS[
Rysunek 15 Zu życie wody na terenie gminy Rajcza w latach 2010-2019 (m 3) Źród ło: ZUK Rajcza Sp. z o.o.
Zu życie wody z roku na rok wzrasta i w 2019 r. wynios ło 13 000 m3/rok (4,4 tys m 3 Zwardo ń i 8,6 tys m 3 Rajcza). Badania wody wykonywane s ą wg harmonogramu uzgadnianego przez żywiecki Sanepid oraz dodatkowo przez S-kę Aqua. W 2019 r. w ramach prowadzonego przez Laboratorium Centralne - Badanie Wody AQUA S.A. w Kobiernicach monitoringu jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi na terenie Gminy Rajcza z ww. wodoci ągu pobrano ogó łem próbki wody do bada ń. Próbka poddana zosta ła badaniom mikrobiologicznym i fizykochemicznym. Wyniki wskazywa ły, i ż woda w badanym zakresie spe łnia wymagania stawiane wodzie przeznaczonej do spo życia. Cz ęstotliwo ść bada ń wykonanych w ramach kontroli w ostatnich latach by ła zgodna z obowi ązuj ącymi przepisami i harmonogramem. Aktualnie gmina nie ma planów inwestycyjnych dotycz ących rozbudowy sieci wodoci ągowej, niemniej jednak z pewno ści ą niezb ędna stanie si ę rozbudowa wodoci ągu w Rajczy.
4.5.2.1. !Odbiór ścieków Zagospodarowaniem i oczyszczaniem ścieków komunalnych z terenu gminy Rajcza zajmuj ę Beskid Ekosystem Sp. z o.o. w W ęgierskiej Górce, który administruje sieci ą kanalizacji sanitarnej oraz komunaln ą oczyszczalni ą ścieków w Ci ęcinie. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków z podwy ższonym usuwaniem biogenów przepustowo ści 5300 RLM. Na oczyszczalni rocznie oczyszczanych jest 180,7 tys m 3 ścieków. Długość sieci kanalizacji sanitarnej w gminie Rajcza na koniec 2019 roku wynosi ła 125,2 km. (w tym 8,3 na terenie Zwardonia). Z sieci korzysta 7136 osób, (w tym na terenie Zwardonia oko ło 700 osób) aktualnie wykonanych jest 2304 przy łą czy do sieci kanalizacji (w tym 175 w Zwardoniu) . W latach 2013-2019 pod łą czono ponad 1000 budynków do sieci kanalizacji sanitarnej
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 48 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 50 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
TRRJR S[WJ[ S[VJV S[VJW S[WJR
S[RJR
SZWJR SZUJX SZRJY SZRJR
SYWJR
SYRJR TRSW TRSX TRSY TRSZ TRS[
Rysunek 16 Ilo ść ścieków dostarczanych do oczyszczalni ścieków z terenu gminy Rajcza w latach 2015-2019 (m 3) Źród ło: Beskid Ekosystem Sp. z o.o. oraz GUS
Ilo ść ścieków komunalnych z terenu gminy Rajcza zarówno tych dowo żonych jak i odprowadzanych kanalizacj ą sanitarn ą w latach 2015-2019 pozostaje na tym podobnym poziomie, w granicach od 180 tys. m 3 do 195 tys. m 3. Badania rzeki poni żej oczyszczalni wykonywane s ą z cz ęstotliwo ści ą 2 razy w roku zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym. Wyniki bada ń zestawiono w tabeli poni żej:
Tabela 9 Wyniki bada ń wody rzeki poni żej oczyszczalni ścieków w Ci ęcinie Badanie Jednostka Średnia w roku 2018
BZT5 mgO2/l 1,95 ChZT mgO2/l <12,0 Zawiesina mg/l <5,0 Azot ogólny Mg N/l 2,25 Azot ogólny (TKN) Mg TKN/l <1,2
Azot amonowy Mg N-NH4/l 1,08 Azot azotanowy Mg N-NO3/l 0,8 Azot azotynowy Mg N-NO2/l <0,030 Fosfor ogólny Mg P/l 0,435 Temperatura oC 10,1
Odczyn pH 7,8 Źród ło: Beskid Ekosystem Sp. z o.o
Zadania w gospodarce ściekowej wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Dzia łania inwestycyjne wyznacza tak że Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. 21 kwietnia 2016 roku Rada Ministrów przyj ęła aktualizacj ę Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2017 (VAKPO ŚK). Przyj ęta przez rz ąd aktualizacja zawiera list ę zada ń zaplanowanych przez samorz ądy do realizacji w latach 2017-2021. W zwi ązku z powy ższym opracowana zosta ła aktualizacja Master Planu dla wdra żania dyrektywy Rady 91/271/EWG, w którym wyodr ębniono zbiór podstawowych danych dotycz ących ilo ści, wielko ści oraz planów inwestycyjnych i potrzeb finansowych aglomeracji Węgierska Górka do której nale ży gmina Rajcza. Dzia łania te realizowane są w ramach Fazy II A Projektu przez Zwi ązek Mi ędzygminny ds. Ekologii w Żywcu. Zakres rzeczowy zada ń jest kontynuacj ą dzia łań podj ętych w ramach Fazy II Projektu i obejmuje g łównie dalsz ą rozbudow ę sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 49 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 51 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Zakres inwestycji: •! Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w systemie grawitacyjno-tłocznym o łą cznej d ługości 133,45 km (w tym 99,81 km w Aglomeracji Żywiec oraz 33,64 km w Aglomeracji W ęgierska Górka ; •! Modernizacja sieci kanalizacyjnej. Łą cznie w ramach Projektu przewidziano do uszczelnienia 119,63 km sieci kanalizacji sanitarnej na obszarze gmin; •! Modernizacja Oczyszczalni Ścieków w Ci ęcinie obejmuj ąca przebudow ę i remont uk ładu separacji zawiesiny mineralnej. •! Monta ż i uruchomienie wysokoefektywnego uk ładu do separacji częś ci mineralnych ze ścieków pozwoli na usuni ęcie piasku z efektywno ści ą min. 95% dla ziarna powy żej 0,2 mm dla przep ływu nominalnego do 600 m3/h, co pozwoli na usprawnienie ca łego procesu oczyszczania ścieków i zabezpieczy przed niszczycielskim dzia łaniem piasku urz ądzenia w dalszej cz ęś ci oczyszczalni. Wykonane dzia łania doprowadz ą do zwi ększenia efektywno ści energetycznej oraz oszcz ędno ści; •! Zabudowa agregatów pr ądotwórczych-stacjonarnych w gm. Łodygowice i w Gminie Żywiec oraz uk ładu dozowania substancji chemicznych w rejonie t łoczni P10 w Zarzeczu w gm. Łodygowice. •! Budowa sieci wodoci ągowej o łą cznej d ługości 61,13 km (w tym 36,91 km w Aglomeracji Żywiec oraz 24,22 km w Aglomeracji W ęgierska Górka); •! Zasilanie w wod ę sieci wodoci ągowej – budowa uj ęcia wody, odcinka magistrali wodoci ągowej oraz stacji uzdatniania wody w Jele śni.
4.5.3. ! Analiza SWOT
Gospodarka wodno ściekowa
MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne
znaczny stopie ń skanalizowania gminy (43%) ci ągła rozbudowa i modernizacja instalacji kanalizacji sanitarnej brak sieci wodoci ągowej - tylko 9% wysokie zainteresowanie mieszka ńców korzystaniem z sieci kanalizacyjnej SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne
niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddzia ływa ń planowana rozbudowa sieci wodoci ągowej cz łowieka na środowisko (np. w zakresie zanieczyszcze ń regulacje ogólnokrajowe i mi ędzynarodowe zobowi ązuj ące do obszarowych) podniesienia jako ści środowiska niedostateczna pula środków finansowych
Źród ło: opracowanie własne
4.5.4 ! Cele i zadania środowiskowe w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Podstawowym dzia łaniem w zakresie gospodarki wodno-ściekowej jest likwidacja lub ograniczenie oddzia ływania źróde ł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagra żaj ącym czysto ści wód jest nieuporz ądkowana gospodarka wodoci ągowa, st ąd te ż priorytetowym dzia łaniem b ędą inwestycje z tego zakresu oraz dzia łania racjonalizuj ące u żytkowanie wody. Aktualnie procent zwodoci ągowania wynosi 9% w gminie Rajcza, co wskazuje na s łaby stopie ń zaopatrzenia mieszka ńców w wod ę pitn ą, mieszka ńcy korzystaj ą z w łasnych uj ęć wody nieznanej jako ści. W celu poprawy jako ści wód powierzchniowych, konieczna b ędzie dalsza likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek i potoków p łyn ących przez teren gminy Rajcza. W tym celu nale ży wykona ć szczegó łow ą inwentaryzacj ę punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie j ą aktualizowa ć. Nast ępnym, niezwykle wa żnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodp ływowych (szamb), które obecnie funkcjonuj ą na terenach nieskanalizowanych. Bardzo cz ęsto zbiorniki te są nieszczelne i s ą źród łem zanieczyszczenia wód, dlatego po przy łą czeniu budynku do sieci kanalizacji nale ży je likwidowa ć. W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej b ędzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych uj ęć wód podziemnych, na których obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i u żytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpo średniej (grupa bezwzgl ędnie obowi ązuj ących nakazów) ma na celu eliminacj ę zagro żenia powstaj ącego w zwi ązku z uj ęciem wody. Ustalenia zwi ązane z ochron ą wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 50 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 52 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Zadania w gospodarce ściekowej wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdra żania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Dzia łania inwestycyjne wyznacza Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych oraz Master Plan - aktualizacja z 2017 roku. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 30, 31, 32.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 51 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 53 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Zasoby geologiczne 4.6.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel d ługookresowy do 2018 r. zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Ochrona zasobów z łóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie w koordynacji z planami rozwoju regionu Zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem Na terenie gminy Rajcza nie ma terenów zdegradowanych Rekultywacja terenów Brak dzia łań w tym i wymagaj ących rekultywacji. W zwi ązku z tym żadne dzia łania tego zdegradowanych zakresie rodzaju nie by ły realizowane.
Zgodnie z informacja udzielon ą przez Starostwo Powiatu Obserwacja terenów zagro żonych Żywieckiego Powiat Żywiecki z uwagi na brak środków finansowych Brak dzia łań w tym oraz ich rejestr (art. 110a) nie realizuje dzia łań wynikaj ących z art. 110a ustawy Prawo ochrony zakresie środowiska (Dz. U. z 2019 poz. 1396 ze zm.)
Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
Tabela 10 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie ochrony zasobów geologicznych
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) wzi ęto pod uwag ę rok 2018)
Ilo ść i obszar zabezpieczonych terenów osuwiskowych w 1. 0 0 ci ągu roku
2. Powierzchnia na której prowadzona jest eksploatacja 0 ha 0 ha
Źród ło: opracowanie w łasne
4.6.2. ! Opis stanu obecnego 4.6.2.1. !Surowce naturalne Złoża kopalin to naturalne skupienia minera łów, których wydobycie mo że przynie ść korzy ść gospodarcz ą. S ą rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich wyst ępowanie i mo żliwo ść wykorzystania zale żą w du żej mierze od budowy geologicznej. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (t.j.: Dz. U. z 2019 r., poz. 968 z pó źn. zm.). W ustawie tej rozstrzygni ęto spraw ę w łasno ści z łóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowi ązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Posiadaj ący koncesj ę na wydobycie z łoża kopaliny jest zobowi ązany zastosowa ć środki niezb ędne zarówno do ochrony z łoża jak i do ochrony wód powierzchniowych i podziemnych a tak że do ochrony powierzchni ziemi. Po zako ńczonej eksploatacji zobowi ązany jest prowadzi ć rekultywacj ę oraz przywraca ć do w łaściwego stanu elementy przyrodnicze. Obszary poeksploatacyjne nale ży sukcesywnie i na bie żą co poddawa ć rekultywacji. Obowi ązek ten ci ąż y na osobie powoduj ącej utrat ę albo ograniczenie warto ści u żytkowej gruntu. Koszty rekultywacji ci ążą na sprawcy. W przypadku z łóż nieeksploatowanych, które zosta ły udokumentowane z łoże zabezpiecza si ę, jako zaplecze surowcowe. W 2019 roku zosta ły opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie ca łej Polski pn.: „Bilans z łóż zasobów kopalin w Polsce wed ług stanu na 30 grudnia 2018 roku”. Wed ług danych zamieszczonych Bazie Midas (stan na koniec 2018 roku) na terenie Gminy Rajcza 18 wyst ępuj ą złoża wód leczniczych: •! Rajcza - Plebania SWR-1, • Sól SW-2. Woda z dwóch poziomów wodono śnych paleogenu o ró żnym stopniu mineralizacji; warto ść mineralizacji 2,58 g/dm 3 jest wypadkow ą mineralizacji z tych poziomów; woda przeznaczona b ędzie na cele balneologiczne i balneroterapii domowej, natomiast nie spe łnia kryteriów dla wód pitnych ze wzgl ędu na zbyt wysok ą zawarto ść chlorków. Aktualnie solanki wykorzystywane s ą jako inhalacje w t ęż niach solankowych w Soli. Są one zlokalizowane w odleg łości 2 km od stacji PKP w Soli, po obu stronach drogi w bliskim s ąsiedztwie dzwonnicy. Aktualnie nie wydano żadnej decyzji na eksploatacj ę innych kopalin na terenie gminy Rajcza.
18 Baza Danych MIDAS Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, wed ług danych z 31 grudnia 2019 roku Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 52 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 54 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
4.6.2.2. !Osuwiska W Pa ństwowym Instytucie Geologicznym od 2006 roku jest realizowany projekt System Os łony Przeciwosuwiskowej (SOPO). Celem projektu jest rozpoznanie i udokumentowanie wszystkich osuwisk oraz terenów zagro żonych ruchami masowymi w Polsce. Od 2016 roku do 2023 roku realizowany będzie III etap Projektu. Etap ten polega na kartowaniu i wykonywaniu map osuwisk i terenów zagro żonych ruchami masowymi dla obszaru karpat polskich (25% powierzchni) oraz monitorowaniu wybranych osuwisk w Karpatach. Dla terenu gminy Rajcza w 2012 roku zosta ły wykonane “Mapy osuwisk i terenów zagro żonych ruchami masowymi”. Ogó łem na obszarze gminy Rajcza rozpoznano 283 osuwiska. Wi ększo ść osuwisk nieaktywnych zlokalizowana jest na stokach gór oraz w terenach le śnych. Na stronie internetowej Powiatu Żywieckiego w zak ładce Biuletyn Informacji Publicznej prowadzony jest rejestr osuwisk i terenów zagro żonych ruchami masowymi ziemi. W 2013 roku uaktywni ło si ę ma łe osuwisko po prawostronnej cz ęś ci doliny So ły w miejscowo ści Rajcza. Osuwisko wymaga i jest mo żliwe do zabezpieczenia. W 2014 roku uaktywni ło si ę osuwisko w Rajczy Dolnej po obfitych opadach deszczu blokuj ąc drog ę powiatow ą. w obr ębie nieczynnego kamienio łomu w prawobrze żnej cz ęś ci rzeki So ły. Nie jest mo żliwe ustabilizowanie osuwiska, ale istnieje mo żliwo ść zabezpieczenia przed negatywnym wp ływem ruchów osuwiskowych poprzez budowę muru oporowego wzd łuż korpus drogi oraz zagospodarowanie wód sp ływaj ących ze stoku. Tak że w maju 2014 roku uaktywni ło si ę osuwisko w Soli, gdzie osuwaj ące si ę na drog ę powiatow ą gabiony i przypory kamienne zosta ły zniszczone. Droga oraz budynki w tym terenie s ą zagro żone. Zalecono zabezpieczenie aktywnej cz ęś ci osuwiska w pasie przebiegu drogi powiatowej poprzez odwodnienie i budow ę muru oporowego. 19 W zwi ązku z tym do terenu gminy Rajcza na wniosek Powiatowego Zarz ądu Dróg w Żywcu zosta ły dopisane trzy wy żej wymienione tereny osuwiskowe, które wzd łuż dróg powiatowych okresowo wymagaj ą zabezpieczania. Pa ństwowy Instytut Geologiczny określi ł zalecenia dla administracji publicznej dotycz ące planowania przestrzennego. Na terenach zagro żonych ruchami masowymi prace budowlane powinny zosta ć poprzedzone badaniami geologiczno-in żynierskimi na ca łej ich powierzchni. Zasadnym jest w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego określi ć tereny zagro żone masowymi ruchami na obszarze gminy jako obszary o skomplikowanych warunkach geologicznych wskazuj ąc jednocze śnie na pewne ograniczenia budowalne.
4.6.3. ! Analiza SWOT Zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne istnienie aktywnych osuwisk wyst ępowanie solanek uszkodzenia infrastruktury drogowej SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne możliwo ść uaktywnienia si ę terenów osuwiskowych w wyniku deszczów mo żliwo ść wykorzystania solanek do celów rozwoju lub niew łaściwego zagospodarowania turystycznego w PZP brak jasno okre ślonych ogranicze ń dla terenów osuwiskowych Źród ło: opracowanie w łasne
4.6.4 ! Cele i zadania środowiskowe z zakresu zasobów geologicznych W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r., poz. 1396 z pó źń . zm.) oraz ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014, poz. 1789 z pó źń . zm.) a tak że w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2019, poz. 968 z pó źn. zm.), dokonano regulacji dotycz ących ochrony zasobów środowiskowych pod wzgl ędem szkód i odpowiedzialno ści za dzia łania naprawcze, a tak że ochrony z łóż kopalin, wód podziemnych i innych sk ładników środowiska w zwi ązku z wykonywaniem prac i robót geologicznych i wydobywaniem kopalin. Na obszarze gminy Rajcza nie s ą zlokalizowane złoża surowców mineralnych poza wodami solankowymi. Od 2006 roku tak że na terenie powiatu żywieckiego jest realizowany projekt System Os łony Przeciwosuwiskowej (SOPO). Celem projektu jest rozpoznanie i udokumentowanie wszystkich osuwisk oraz terenów zagro żonych
19 Karty rejestracyjne osuwisk, 2013, 2014 Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 53 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 55 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
ruchami masowymi w Polsce. Na terenie gminy Rajcza zarejestrowano ich 283. Dla gminy Rajcza są aktualne “Mapy osuwisk i terenów zagro żonych ruchami masowymi”. Mapy te s ą zamieszczane s ą na stronie internetowej Pa ństwowego Instytutu Geologicznego oraz przekazywane s ą do Starostwa Powiatu Żywieckiego. Na podstawie tych danych Powiat Żywiecki prowadzi rejestr zawieraj ący informacje o tych terenach. W zwi ązku z tym harmonogramie realizacji zada ń w łasnych zapisano kontynuacj ę obserwacji terenów zagro żonych oraz prowadzenie rejestru o tych terenach. W harmonogramie zadań monitorowanych zapisano zadanie polegaj ące na kontynuacji Systemy Os łony Przeciwosuwiskowej SOPO. Zadanie to realizowane b ędzie przez Pa ństwowy Instytut Geologicznych w ramach środków bud żetu pa ństwa przyznanych na realizacje tego dzia łania. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 33, 34, 35.
4.6.4! Wp ływ zmian klimatu na górnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Na terenie gminy Rajcza nie s ą zlokalizowane zak łady górnicze, wydobywcze i przetwórcze, na dzia łalno ść których mog łyby mie ć wp ływ zmiany klimatu.
.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 54 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 56 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Gleby 4.7.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel d ługookresowy do 2018 r. zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych. Planowane zadania Planowane zadania Planowane zadania W Urz ędzie Gminy Rajcza okresowo organizowane są dni konsultacje w okresie konsultacji z pracownikami Śląskiego O środka Doradztwa przyjmowania wniosków Wspieranie dzia łań na rzecz ochrony Rolniczego w Żywcu celem wyja śnienia i skonsultowania odbywaj ą si ę okresowo, gleb zagadnie ń zwi ązanych z p łatno ścimi bezpo średnimi, w okresie 2016-2018 PZDR wnioskami o zwrot podatku akcyzowego oraz programów udzieli ł 51 porad i konsultacji rolno środowiskowych.
Rolnicy prowadz ący dzia łalno ść na terenie gminy Rajcza mog ą zleca ć Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gliwicach wykonanie bada ń gleb odp łatnie we w łasnym zakresie i na potrzeby w łasne. Niemniej jednak z informacji udzielonych przez Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Gliwicah, w latach 2015-2018 nie wykonywa ło żadnych analiz dla rolników z terenu Gminy Rajcza. W ostatnich latach Powiat Żywiecki nie przeprowadza ł żadnych bada ń gleb w zakresie zawarto ści metali ci ęż kich. Badania gleb na terenie polski prowadzone s ą w okresach 3- badania w ramach PM Ś, Okresowe badania gleb 5 letnich (2010, 2012, 2015, 2017) przez Instytut Uprawy 2015 i 2017 rok Nawo żenia i Gleboznawstwa - Pa ństwowy Instytut Badawczy w Pu ławach. Badania w 2015 roku zosta ły przeprowadzone na terenie gminy W ęgierska Górka w miejscowo ści Ci ęcina oraz na terenie miasta Żywca. Wyniki bada ń przeprowadzonych w 2015 roku wskazuj ą zwi ększanie si ę kwasowo ści gleb zarówno w Żywcu jak i w Ci ęcinie. Jednocze śnie badania wskazuj ą na brak przekrocze ń dopuszczalnych poziomów metali ci ęż kich takich jak kadm, ołów, cynk czy w ęglowodory aromatyczne.
Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
Tabela 11 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleb
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) wzi ęto pod uwag ę rok 2018)
1. Powierzchni u żytków rolniczych 2752 ha 4817 ha
Źród ło: opracowanie w łasne
4.7.2. ! Opis stanu obecnego 4.7.2.1. !Gleby Gleby wyst ępujące na terenie gminy Rajcza to gleby brunatne kwa śne. Wykszta łcone zosta ły ze ska ł kwa śnych (piaskowców i i łów) nie zawieraj ących w ęglanu wapnia. Odczyn gleb jest kwa śny w ca łym profilu. S ą to gleby wietrzeniowe, p łytkie, szkieletowe. Poziom orno - próchniczy ma mi ąższo ść 15 do 20 cm. Poziom brunatnienia wyst ępuje do g łębokości 35 - 45 cm, poni żej wyst ępuje rumosz skalny lub ska ła macierzysta. W dolinach wi ększych potoków i rzek utworzy ły si ę mady. S ą to gleby aluwialne, w których zachodz ą okresowo procesy namulania lub niedawno procesy te zosta ły przerwane. S ą to gleby o m łodym profilu, czasami z wyra źnym warstwowaniem. Wi ększo ść gleb zalicza si ę do IV, V i VI klasy bonitacyjnej na niewielkiej powierzchni wyst ępuj ą równie ż klasy II i III.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 55 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 57 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
Rysunek 17 Budowa geologiczna gminy Rajcza Źród ło: http://geoinformatics.uw.edu.pl (dost ęp 12.02.2020 r.)
Utrudnieniem dla dzia łalno ści rolniczej jest znaczne wyniesienie powierzchni terenu. Zagro żeniem dla gleb i powierzchni ziemi s ą procesy erozyjne na otwartych wylesionych powierzchniach, w tym erozja wodna w obszarach koryt cieków i erozja wietrzna.
4.7.2.2. !Struktura u żytkowania terenu Powierzchnia gminy Rajcza wynosi 13142 ha, z czego u żytki rolne maj ą powierzchni ę 4817 ha, powierzchnia ta w ci ągu ostatnich lat znacznie si ę zwi ększy ła (w 2005 roku 2752 ha). Grunty orne maj ą powierzchni ę 2993 ha, (w 2005 roku 1085 ha) sady 29 ha, łą ki to 353 ha, pastwiska u żytkowane są na powierzchni 1385 ha, natomiast lasy i grunty le śne rozci ągaj ą si ę na powierzchni 7886 ha (w 2005 roku 7759 ha) . Szczegó łowe zestawienie powierzchni zamieszczono w tabeli poni żej.
Tabela 12 Szczegó łowe zestawienie u żytkowania powierzchni gminy Rajcza Wyszczególnienie Powierzchnia [ha] Udzia ł [%] powierzchnia ogó łem 13142 100,00
powierzchnia l ądowa 12987 98,82 użytki rolne razem 4817 36,65
użytki rolne - grunty orne 2933 60,89 użytki rolne - sady 29 0,60 użytki rolne - łą ki trwa łe 353 7,33 użytki rolne - pastwiska trwa łe 1385 28,75 użytki rolne - grunty rolne zabudowane 109 2,26
użytki rolne - grunty pod rowami 8 0,17 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione razem 7886 60,01
grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy 7881 99,94
grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty zadrzewione i zakrzewione 5 0,06
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 56 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 58 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
grunty pod wodami razem 155 1,18
grunty pod wodami powierzchniowymi p łyn ącymi 155 100,00 grunty zabudowane i zurbanizowane razem 269 2,05
grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny mieszkaniowe 35 13,01
grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny przemys łowe 3 1,12
grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne zabudowane 21 7,81 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji i wypoczynku 3 1,12
grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - drogi 158 58,74 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny komunikacyjne - kolejowe 49 18,22 grunty rolne - nieu żytki 13 0,10 tereny ró żne 2 0,02 Źród ło: stat.gov.pl (dost ęp 10.01.2020)
Analizuj ąc przedstawione powy żej dane mo żna stwierdzi ć i ż zwiększy ła si ę przez ostanie 10 lat struktura terenów wykorzystywanych rolniczo, co w nawi ązaniu do charakteru gminy jest pozytywnym wska źnikiem. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Starostwo Powiatowe w Żywcu w latach 2014-2017 wy łą czono z produkcji rolniczej teren o powierzchni: •! w 2014 roku 0,5 ha, •! w 2015 roku 0,5 ha, •! w 2016 roku 0,3 ha. Natomiast w okresie 2018-2019 nie wy łą czano terenów z produkcji rolniczej. 20
4.7.2.3. !Rolnictwo Ostatni Spis Rolny zosta ł przeprowadzony w 2010 roku. Aktualnie planowany jest nowy spis w 2020 roku. Niemniej jednak w chwili obecnej najnowsze dost ępne dane obejmuj ą rok 2010. Na terenie ca łej gminy wed ług danych ze Spisu Rolnego z 2010 roku zarejestrowanych by ło 1720 gospodarstw rolnych, u żytkuj ących powierzchni ę 2624 ha. Zgodnie z informacjami udost ępnionymi przez Departament Ewidencji Producentów i Rejestracji Zwierz ąt Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o ilo ści hodowanych zwierz ąt na terenie gminy Rajcza na koniec 2019 roku wed ług zg łosze ń sk ładanych w biurach powiatowych przez posiadaczy zwierz ąt na terenie gminy hodowanych by ło: •! 210 sztuk byd ła - dla porównania w 2010 roku 121 sztuki, •! 484 sztuk owiec - dla porównania w 2010 roku Spis Rolnych nie podawa ł ilo ści owiec, •! 10 sztuk kóz - dla porównania w 2010 roku Spis Rolnych nie podawa ł ilo ści kóz, •! 0 sztuk trzody chlewnej - dla porównania w 2010 roku 27 sztuk. Dane zamieszczone powy żej wskazuj ą że rolnicy prowadz ą produkcj ę zwierz ęcą (byd ło i owce) wi ększ ą ani żeli w 2010 roku. Teren gminy obejmuje swoim dzia łaniem Powiatowy Zespó ł Doradztwa Rolniczego w Żywcu oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Cz ęstochowie, które okresowo organizuj ą szkolenia, spotkania informacyjne czy punkty konsultacyjne. Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Żywcu, w latach 2016-2018 prowadzi ł w ramach swojej dzia łalno ści dzia łania na terenie gminy Rajcza: •! w 2016 roku udzieli ł 8 porad indywidualnych dla rolników oraz przeprowadzi ł 1 szkolenie dla 14 rolników z terenu gminy Rajcza, •! w 2017 roku udzieli ł 3 porad indywidualnych dla rolników oraz przeprowadzi ł 2 szkolenia dla 31 rolników z terenu gminy Rajcza, •! w 2018 roku udzieli ł 40 porad indywidualnych dla rolników oraz przeprowadzi ł 3 szkolenia dla 44 rolników z terenu gminy Rajcza. 21 Porady dotycz ą g łównie wype łniania wniosków obszarowych oraz wniosków o dofinansowania unijne. Cz ęść
20 dane Starostwa Powiatowego w Żywcu, z dnia 25.11.2019 21 dane ŚODR w Cz ęstochowie pismo nr ŚODR/P ŻC/4/2019 z dnia 20.11.2019
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 57 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 59 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
z tych us ług realizowana jest bezp łatnie, natomiast wnioski o dofinansowanie pochodz ące ze środków unijnych s ą płatne. Departament P łatno ści Bezpo średnich ARiMR, poinformowa ł, i ż w ramach programu rolno-środowiskowo - klimatycznego (Dzia łanie rolno-środowiskowo-klimatyczne PROW 2014-2020) oraz programu rolno- środowiskowo-klimatyczne (PR ŚK) dla kampanii 2016–2018 z terenu gminy Rajcza ostanie p łatno ści zrealizowano w 2018 roku w zakresie wariantów: •! Pó łnaturalne łą ki wilgotne na powierzchni 3,0 ha - 3 wnioskodawców, •! Sady tradycyjne na 201,3 ha - 13 wnioskodawców.22 Rolnicy, którzy chc ą zabezpieczy ć swoje uprawy przed skutkami suszy, mog ą w 2020 roku ubiega ć si ę w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o dotacj ę na inwestycje w nawadnianie gospodarstwa. Nabór wniosków trwa do 20 kwietnia 2020 r. Na terenie gminy Rajcza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa w Katowicach Delegatura w Bielsku-Bia łej corocznie prowadzi kontrole gospodarstw rolnych pod k ątem materia łu siewnego, szkó łkarskiego oraz szkodników, patogenów i organizmów kwarantannowych. W latach 2015-2018 przeprowadzono tylko kontrole prawid łowo ści obrotu środkami ochrony ro ślin. W roku 2015 przeprowadzono 1 kontrol ę, a w 2017 roku 2 kontrole na targowisku w wyniku których nie stwierdzono nieprawid łowo ści.23
4.7.2.1. !Ro ślinno ść inwazyjna Na obszarze gminy Rajcza s ą zinwentaryzowane miejsca wyst ępowania najwi ększych skupisk Barszczu Sosnowskiego . W 2015 roku Gmina Rajcza przeprowadzi ła inwentaryzacj ę i szacowanie powierzchni na której ro śnie inwazyjne ro śliny Barszczu. Na tej podstawie wyszczególniono siedliska: Rajcza - wyst ępuje punktowo i w skupiskach na terenie torowisk dzia łkach o nr 10308/12 i 10308/13, jak równie ż punktowo wzd łuż koryta rzeki So ła w rejonie parku wiejskiego w Rajczy dzia łki o nr 10301/123 i 10301/157. Rycerka Dolna - wyst ępuje punktowo i w skupiskach na terenie torowisk dzia łka nr 5053 oraz okolice dzia łki 5042/1 wzd łuż koryta rzecznego, jak równie ż okolice by łej pralni w Rycerce Dolnej na dzia łce o nr 457/2 Rycerka Górna punktowo w rejonie koryta rzecznego dzia łka o nr 7513/1 Sól wyst ępuje punktowo i w skupiskach na terenie torowisk tj. dzia łki nr 8165/4 oraz na dzia łce nale żą cej do RZGW wzd łuż koryta potoku na dzia łce 10094/1. Sól-Kiczora – barszcz wyst ępuję w okolicach dzia łki 8201 w Soli-Kiczorze wzd łuż koryta potoku punktowo na terenie dzia łki 8165/4 Zwardo ń wyst ępuje punktowo i w skupiskach na terenie torowisk tj dzia łki nr 9114/1, 3629/1 i 9107/3 oraz na dzia łkach 8084/4, 8009/46, 8086/7, 8086/6, 8086/5, 8085/1, 8079/7, 8078/6, 8078/5, 8078/9, 8078/10, 8009/47, skarpa pod ko ścio łem dzia łka o nr 2113 oraz dzia łki o nr 8591/23, 8591/19. Na tej podstawie oszacowano, że powierzchnia poro śni ęta Barszczem Sosnowskiego zajmuje ok. 4 ha. Od 2017 roku corocznie Gmina zleca firmie zewn ętrznej usuwanie tego gatunku wzd łuż dróg i placów gminnych. Niemniej jednak problem pojawia si ę z usuwaniem Barszczu na terenach prywatnych, terenach nale żą cych do Wód Polskich oraz na terenach nale żą cych do PKP. Podmioty te jako przyczyn ę braku jakichkolwiek dzia łań wskazuj ą na brak środków finansowych na tego typu dzia łania. Niestety w tym zakresie istnieje luka prawna, która nie pozwala nakaza ć likwidacji tej ro śliny, mimo że jest to ro ślina inwazyjna i powinna by ć wyeliminowana ze środowiska naturalnego. Aktualnie istnieje mo żliwo ść pozyskania środków z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na likwidacj ę barszczu Sosnowskiego jednak z uwagi na konieczno ść uzyskania zgód mieszka ńców jak równie ż z uwagi na nieuregulowany stan prawny tych dzia łek żadna gmina do tej pory nie skorzysta ła z mo żliwo ści dofinansowania.
4.7.2.1. !Badania gleb Rolnicy gminy Rajcza maj ą mo żliwo ść odp łatnego zlecania bada ń gleb w Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gliwicach niemniej jednak ze wzgl ędu na wysokie koszty bada ń nie korzystaj ą z tej mo żliwo ści. Badania gleb wykonywane s ą odgórnie w ramach „Monitoringu chemizmu gleb ornych Polski", który stanowi podsystem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jako ści gleb i ziemi. Celem bada ń jest obserwacja
22 dane ARIMR pismo nr StIP12.0163.68.2019.LZ z dnia 28.11.2019r 23 na podstawie danych WIORIN, 2019 !
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 58 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 60 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
zmian szerokiego zakresu cech gleb u żytkowanych rolniczo, szczególnie w łaściwo ści chemicznych, zachodz ących w okre ślonych przedzia łach czasu pod wp ływem rolniczej i pozarolniczej dzia łalno ści cz łowieka. Od 2015 roku dzia ła program "Grunt to wiedza", jest to ogólnopolski, bezp łatny program bada ń pH gleb oraz zasobno ści w sk ładniki od żywcze, w tym na kwasowo ść oraz zawarto ść fosforu, potasu i magnezu, jednocze śnie rolnicy we w łasnym zakresie zlecaj ą g łównie pod k ątem ustalania dawek nawo żenia badania gleb na pH i zawarto ść sk ładników mineralnych. Rolnicy maja mo żliwo ść w ka żdym momencie zlecenia wykonania bada ń gleb na w łasny koszt w Okr ęgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej Gliwicach. Najcz ęś ciej takie badania wykonywane s ą w celu ustalania dawek nawo żenia. Monitoring chemizmu rolniczo u żytkowanych gleb w Polsce jest realizowany od roku 1995. W 5-letnich odstępach czasowych pobierane i analizowane s ą próbki glebowe, reprezentuj ące 216 sta łych punktów kontrolnych zlokalizowanych w ca łym kraju. Pi ąta edycja pobierania próbek przypad ła na rok 2015, a szósta na 2017 rok. Najbli ższe badane punkty mie ściły si ę na terenie Żywca i W ęgierskiej Górki. Poni żej zamieszczono wyniki bada ń za rok 2015 oraz dla porównania za rok 1995 i 2000.
Tabela 13 Wyniki bada ń gleb gruntów ornych na obszarze powiatu żywieckiego - na terenie m. Ci ęcina i Żywiec
1995 2000 2015 Badanie Ci ęcina Żywiec Ci ęcina Żywiec Ci ęcina Żywiec
Odczyn "pH " w zawiesinie H2O 6,7 7,0 6,9 7,6 4,6 4,7 pH
Odczyn "pH " w zawiesinie KCl 6,7 6,3 5,9 7,0 3,4 3,5 pH
Ołów 19,2 18,8 20,1 20,3 43,4 23,9 Pb mg*kg-1
Kadm 0,56 0,55 0,7 0,71 0,58 0,43 Cd mg*kg-1
Wielopierscieniowe weglowodory aromatyczne 1027,0 2835,0 663,0 2559,0 775,0 547,6 suma 13 WWA
Źród ło RAPORT Z III ETAPU REALIZACJI ZAMÓWIENIA „MONITORING CHEMIZMU GLEB ORNYCH W POLSCE W LATACH 2015- 2017” , kwiecie ń 2017
Wed ług dostępnych danych za rok 2015 wynika, i ż w 2015 roku w porównaniu do lat 1995-2000 wzrós ł poziom metali ci ęż kich w glebach natomiast zmniejszy ł si ę poziom w ęglowodorów wielopier ścieniowych aromatycznych. Złym wska źnikiem natomiast jest ci ągłe zwi ększanie si ę kwasowo ści gleb zarówno w mie ście Żywcu jak i w Ci ęcinie. Przyczynami takiego stanu rzeczy jest zanieczyszczenie powietrza oraz brak wapnowania gleb. Zasadnym rozwianiem z punktu rolniczego jest informowanie rolników o potrzebach wapnowania gleb oraz promowanie bada ń gleb na poziom pH. Natomiast z punktu ochrony powietrza cennych dzia łaniem, które jest realizowane na terenie powiatu jest promowanie i dotowanie wymiany niskosprawnych urz ądze ń grzewczych oraz kontrole mieszka ńców w zakresie spalania odpadów i niskiej jako ści paliw.
4.7.3. ! Analiza SWOT Gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne zwi ększanie si ę pog łowia zwierz ąt gospodarskich zakwaszone gleby w powiecie żywieckim brak nieprawid łowo ści w obrocie środkami ochrony ro ślin brak badan gleb na poziom pH i wapnowania SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne nowy spis Rolny w 2020 roku da obraz stanu rolnictwo gminy Rajcza zwi ększaj ący si ę poziom metali ci ęż kich w glebach mo żliwo ść korzystania z porad w ZDR i ARIMR Źród ło: opracowanie w łasne
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 59 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 61 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
4.7.4 ! Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony gleb Czynnikami, które znacznie ró żnicuj ą jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie i sugeruj ą zmian ę wykorzystania obszarów obecnie rolniczych jest ukszta łtowanie terenu w tym aktywno ść osuwiskowa oraz zainteresowanie turystyczne tym obszarem. W celu ekonomicznej i ekologicznej racjonalizacji wykorzystania gleb nale ży d ąż yć do ograniczania wykorzystania gleb w sposób niezgodny z ich walorami przyrodniczymi, dostosowania formy zagospodarowania do naturalnego potencja łu gleb, rozwoju ekologicznej produkcji rolniczej lub odpowiedniej zmiany upraw na glebach zanieczyszczonych. Na terenie gminy okresowo prowadzone s ą kontrole dotycz ące stanu zanieczyszczenia środkami ochrony ro ślin gleb, materia łu siewnego, czy szkó łkarskiego, a tak że organizmów kwarantannowych przez WIORIN. Prowadzi e s ą tak że porady, szkolenia i spotkania informacyjne dla rolników organizowane przez ODR.W zwi ązku z tym w harmonogramach zada ń zapisano i ż Zespó ł Doradztwa Rolniczego b ędzie prowadzi ł dzia łania zwi ązane z poradami, konsultacjami a tak że promocj ą rolnictwa ekologicznego i agroturystyki oraz prowadzi ł ocen ę terenów pod wzgl ędem ich przydatno ści do produkcji zdrowej ekologicznej żywno ści. W ramach dzia łalno ści kontrolnej w dalszym ci ągu Główny Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi ł b ędzie jako kontynuacj ę badania gleb ornych, a Wojewódzki Inspektorat Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa wykonywa ł będzie kontrole zanieczyszczenia p łodów rolnych środkami ochrony ro ślin. Zadania te finansowane b ędą ze środków w łasnych GIO Ś oraz WIORIN. Cennym dzia łaniem, przyczyniaj ącym si ę do zwi ększenia świadomo ści ekologicznej i rolniczej, jest organizacja spotka ń informacyjnych, konkursów, szkole ń i akcji informacyjnych po łą czonych z praktycznymi zaj ęciami dla rolników, zainteresowanych produkcj ą roln ą a tak że w łaścicieli gospodarstw predestynuj ących do ekologicznych i agroturystycznych. Dzia łania przy wspó łudziale z powiatem przeprowadzane przez Zespół Doradztwa Rolniczego oraz Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa finansowane z ich w łasnych środków finansowych. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 36, 37.
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 60 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 62 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
! Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 4.8.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel d ługookresowy do roku 2022 zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Ograniczenie uci ążliwo ści odpadów dla środowiska oraz zwi ększenie ich gospodarczego wykorzystania. Planowane zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem
Gmina Rajcza w 2014 roku korzystaj ąc z dofinansowania z Ministerstwa Rozwoju wykona ła terenow ą inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest. Na tej podstawie Opracowanie Programu Usuwania opracowano Program usuwania azbestu do 2032 roku. Opracowano Program w 2014 Azbestu. Program przyj ęto uchwa łą nr IV/37/2015 Rady Gminy roku Rajcza z dnia 13 lutego 2015r. w spr. przyj ęcia "Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Rajcza do roku 2032". Inwentaryzacja terenowa zosta ła przeprowadzona w okresie maj-sierpie ń 2014 roku. W trakcie inwentaryzacji zewidencjonowano 107.552 m2 Inwentaryzacja materia łów wyrobów zawieraj ących azbest to odpowiada oko ło Przeprowadzono inwentaryzacj ę azbestowych na terenie Gminy 1.183,072 Mg, w tym: w 2014 roku Rajcza •! 10.982 m 2 tj 1.176,80 Mg na terenie osób fizycznych, •! 570 m 2 tj. 6,27 Mg na terenie osób prawnych. Usuwanie azbestu prowadzone jest od 2008 roku. W latach 2008-2015 odbiór i utylizacj ę finansowa ła Gmina Rajcza a od 2016 roku odbiór odbywa si ę z posesji danego mieszka ńca, a gmina ze środków WFO ŚiGW finansuje odbiór i utylizacj ę wyrobów zawieraj ących azbest. Nie ma mo żliwo ści dofinasowania kosztów demonta żu azbestu. w ostatnich 4 latach usuni ęto ok. Usuni ęcie materia łów zawieraj ących 550 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. W ostatnich latach usuni ęto azbest •! w 2016 roku –223,235 Mg, •! w 2017 roku –120,00 Mg, •! w 2018 roku –133,70 Mg, •! w 2019 roku - 73,651 Mg. Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza
Tabela 14 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie gospodarki odpadami
Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) wzi ęto pod uwag ę rok 2018)
1. Ilo ść zebranych odpadów zmieszanych w ci ągu roku 745,86 812,150
Ilo ść zebranych odpadów selektywnie gromadzonych 2. b.d. 856,83 w ci ągu roku
Ilo ść usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest w 3. 22,5 Mg 73,651 Mg ci ągu roku Źród ło: opracowanie w łasne
4.8.2. ! Opis stanu obecnego Na terenie gminy Rajcza źród łami wytwarzanych odpadów s ą: •! gospodarstwa domowe, w których powstaj ą tak że odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne, •! obiekty infrastruktury spo łecznej i komunalnej, •! ulice i place, •! przedsi ębiorstwa i firmy prowadz ące dzia łalno ść gospodarcz ą. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych, wska źnik ich nagromadzenia, jak równie ż ich struktura oraz sk ład s ą uzale żnione od ró żnych uwarunkowa ń lokalnych. Nale ży do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamo żno ść spo łecze ństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a tak że cechy charakterologiczne mieszka ńców i ich podatno ść na edukacj ę ekologiczn ą. Najwi ększy wp ływ na ilo ść i sk ład morfologiczny powstaj ących odpadów komunalnych w danej
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 61 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 63 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
spo łeczno ści maj ą pojedyncze decyzje zapadaj ące w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Do celów niniejszego opracowania wykorzystano dane pochodz ące z Urz ędu Gminy Rajcza zamieszczone w rocznych sprawozdaniach z gospodarowania odpadami za lata 2017-2018 oraz danych GUS. Gospodarka odpadami w gminie Rajcza oparta jest na zasadach Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego na lata 2016-2022 (uchwa ła Nr 586/180/V/2017 z dnia 21.03.2017 r. Zarz ądu Województwa Śląskiego). Celem obowi ązuj ącego Planu jest okre ślenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z Krajowym planem gospodarki odpadami 2022 oraz wymaganiami aktualnie obowi ązuj ących przepisów prawa. Dokument jest zgodny z aktualnymi przepisami prawa oraz z KPGO 2022 i przedstawia podzia ł województwa na regiony gospodarowania odpadami. G łówne cele strategiczne wynikaj ące z KPGO to: •! zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na sk ładowiska odpadów, aby w 2020 r. nie by ło sk ładowanych wi ęcej ni ż 35% masy odpadów wytworzonych w 1995 r., •! dąż enie do zmniejszania ilo ści sk ładowanych odpadów, •! osi ągni ęcie wymaganego poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego u życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szk ła, pochodz ących ze strumienia odpadów komunalnych, •! zapewnienie osi ągni ęcia odpowiedniego poziomu zbierania zu żytego sprz ętu oraz zu żytych baterii i akumulatorów, •! osi ągni ęcie odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu odpadów pou żytkowych, m. in. odpadów opakowaniowych, zu żytych opon, olejów odpadowych, •! zwi ększenie udzia łu odpadów poddawanych procesom odzysku. Ustaw ą z dnia 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw („ustawa nowelizuj ąca”), wprowadzono szereg zmian dotycz ących m.in. udzielania przez gminy zamówie ń publicznych na odbiór oraz odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych, a tak że zrezygnowano z organizacji systemów gospodarowania odpadami komunalnymi w ramach regionów. Nowelizacja istotnie zmienia system gospodarki odpadami komunalnymi. W poprzednim stanie prawnym gospodarowanie odpadami komunalnymi co do zasady powinno zamyka ć si ę w granicach regionów gospodarki odpadami komunalnymi, wyznaczonych w wojewódzkich planach gospodarki odpadami. Nowelizacja likwiduje tę regionalizacj ę. Nadal jednak obowi ązuj ą będą pewne ograniczenia dotycz ące gospodarowania g łównie niesegregowanymi (zmieszanymi) odpadami komunalnymi odebranymi od w łaścicieli nieruchomo ści; odpady takie b ędą mog ły by ć przekazywane wy łą cznie do tzw. instalacji komunalnych, uj ętych na listach prowadzonych przez Marsza łków Województw. Odbiór odpadów komunalnych w gminie Rajcza odbywa si ę na podstawie zapisów ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku. W oparciu o zapisy powy ższej ustawy Rada Gminy uchwali ła akty prawa miejscowego reguluj ący zasady utrzymania czysto ści i porz ądku, jak i szczegó łowy sposób i zakres świadczenia us ług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Przyj ęto zasad ę, w której wszystkie nieruchomo ści zamieszka łe objęte s ą gminnym systemem odbioru i zagospodarowania odpadów, natomiast w łaściciele nieruchomo ści niezamieszka łych musza podpisa ć umow ę z firm ą zajmuj ąca si ę wywozem odpadów wpisana do rejestru dzia łalno ści regulowanej. Podmiotem odbieraj ącym odpady jest wykonawca wybrany zgodnie z ustaw ą o zamówieniach publicznych. Realizuje on zamówienie publiczne na rzecz Gminy stosuj ąc zasady okre ślone w Regulaminie Utrzymania Czystości i Porz ądku oraz szczegó łowe zasady świadczenia us ług odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomo ści i ich zagospodarowania. Regulamin okre śla rodzaje odbieranych odpadów, rodzaje pojemników na nieruchomo ściach oraz cz ęstotliwo ści odbieranych frakcji. W oparciu o ww. zapisy sporz ądzono Harmonogram Odbioru Odpadów Komunalnych precyzuj ący terminy odbioru poszczególnych odpadów z nieruchomo ści. Wszystkie odebrane odpady w tym zmieszane skierowane do Spó łki Beskid w Żywcu. Ponadto mieszka ńcy Gminy mog ą oddawa ć wszystkie rodzaje odpadów segregowanych do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), który znajduje si ę Rycerce Dolnej 96A.
4.8.2.1. !Zasady gospodarowania odpadami na terenie gminy Aktualnie obowi ązuje Regulamin utrzymania czysto ści i porządku na terenie gminy Rajcza przyj ęty uchwa łą nr IX/60/2019 Rady Gminy Rajcza z dnia 26 czerwca 2019 r. Op łaty za odbiór odpadów komunalnych s ą zró żnicowane ze wzgl ędu na charakter nieruchomo ści:
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 62 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 64 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
•! od 1 stycznia 2020 r. dla budynków zamieszka łych jeżeli odpady komunalne s ą zbierane i odbierane w sposób selektywny stawka op łaty wynosi: 20,00 z ł miesi ęcznie/osob ę. Je żeli odpady komunalne nie s ą zbierane i odbierane w sposób selektywny ustalono podwy ższon ą stawk ę op łaty w wysoko ści 40,00 z ł miesi ęcznie /osob ę. •! od 1 stycznia 2020 r. dla domków letniskowych w przypadku, je żeli odpady komunalne s ą zbierane i odbierane w sposób selektywny stawka op łaty wynosi 169,30 z ł za rok, a je żeli odpady komunalne nie są zbierane i odbierane w sposób selektywny w wysokości 507,90 z ł za rok. Odbiór odpadów od mieszka ńców prowadzony jest w systemie: Worki żółte odpady tworzyw sztucznych, odpady opakowaniowe z tworzyw sztucznych, butelki PET, opakowania wielomateria łowe, odpady metali, odpady opakowaniowe z metali, do nich mieszka ńcy wrzucaj ą: •! Plastik: butelki po napojach, p łynach, nakr ętki, pojemniki po kosmetykach (butelki typu PET), suche opakowania foliowe, woreczki, reklamówki, opakowania po s łodyczach czy przek ąskach, opakowania po jogurtach, śmietanie, produktach mlecznych, art. gospodarstwa domowego z tworzyw sztucznych, doniczki plastikowe, styropian. •! Metal: puszki po konserwach, puszki po napojach, pokrywki od s łoików, zakr ętki, drobne metalowe przedmioty, drobny z łom żelazny. •! kartony po mlekach czy sokach. Worki zielone na szk ło na: •! butelki szklane po napojach, •! słoiki po przetworach, bez pokrywek, oczyszczone z resztek, Worki niebieskie na papier , tektur ę, odpady opakowaniowe z papieru i odpady opakowaniowe z tektury Worki br ązowe na bioodpady (np. resztki żywno ści, obierki i skórki z owoców i warzyw, przeterminowane owoce i warzywa, fusy po kawie i herbacie. Odpady zielone mog ą by ć zagospodarowywane s ą przez mieszka ńców jako kompost. Pojemniki lub worki na balast •! zabrudzone i t łuste tworzywa sztuczne oraz papiery, •! pampersy, odpady higieniczne, •! potłuczone szk ło, lustro, porcelana, ceramika, doniczki, •! zabawki. •! itp. Pojemnik lub worek na popió ł. Odpady odbierane s ą z cz ęstotliwo ści ą: •! sta łe odpady zmieszane - niesegregowane - raz w miesi ącu, •! odpady segregowane oraz popiół - raz w miesi ącu. Od mieszka ńców odbierane s ą tak że: •! odpady wielkogabarytowe (np. meble) raz w roku w trakcie zbiórek na zasadzie wystawek, Przeterminowane leki i chemikalia oraz zu żyte baterie i akumulatory mieszka ńcy mog ą przywozi ć do PSZOK zlokalizowanego w Rycerce Dolnej 96A. Kontrole segregacji nale żą do firmy wywozowej, jednak do chwili obecnej nie by ły zg ładzane do Urz ędu Gminy żadne nieprawid łowo ści. Na terenie gminy zdarzaj ą si ę przypadki wyrzucania odpadów miejscach ma ło ucz ęszczanych przez ludzi, typu krzaki, przy rzece, lasy. Dzikie wysypiska śmieci pojawiaj ą si ę co jaki ś czas i s ą na bie żą co sprz ątane.
4.8.2.2. !Ilo ści zebranych odpadów Na terenie gminy Rajcza systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, wed ług deklaracji o wysoko ści op łaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, obj ętych jest 7200 mieszka ńców. Liczba mieszka ńców (wg danych z ewidencji ludno ści) to 8651 osoby. Ró żnica w liczbie mieszka ńców zameldowanych, a wykazanych w złożonych deklaracjach wynika g łównie z faktu, że cz ęść osób pracuje i zamieszkuje za granic ą albo tez studiuje i mieszka poza terenem gminy. Na terenie gminy prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów na zasadzie u źród ła, a tak że jako wystawki w trakcie okazjonalnych zbiórek oraz zbiórka w PSZOK-u. Z terenu gminy Rajcza w ostatnich latach odebrano i zebrano:
Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 63 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 65 – Poz. 4466
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026
•! w 2017 r. –1135,67 Mg odpadów komunalnych, z czego w formie zmieszanej 211,28 Mg, •! w 2018 r. –1668,98 Mg odpadów komunalnych, z czego w formie zmieszanej 732,75 Mg, Liczby te pokazuj ą, i ż ilo ść odpadów zmieszanych zmniejsza si ę na korzy ść odpadów selektywnie gromadzonych. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie poziomów ograniczenia sk ładowania masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji (Dz. U. z 2017 r. poz. 2412), okre śla poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do sk ładowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Poziom, który musiał zosta ć osi ągnięty w roku 2018 wynosi PR=40%. Je żeli osi ągni ęty w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do sk ładowania jest równy b ądź mniejszy (TR = PR lub TR 4.8.2.3. !Azbest Gmina Rajcza od roku 2008 prowadzi akcj ę utylizacji odpadów zawieraj ących azbest. Dzia łania Gminy w latach 2008-2015 polega ły na finansowaniu w łaścicielom nieruchomo ści ca łości kosztów unieszkodliwienia odpadów zawieraj ących azbest. Do mieszka ńców nale żało poniesienie kosztów zwi ązanych ze zdemontowaniem i dostarczeniem odpadu do kontenera podstawionego w bazie Zak ładu Us ług Komunalnych w Rycerce Dolnej. W roku 2008 Gmina Rajcza uzyska ła na ten cel po życzk ę ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. W pó źniejszych latach 2009-2013 akcja ta by ła finansowania ze środków w łasnych. W latach 2008 - 2013 odebrano od mieszka ńców wyrobów azbestowych: •! w 2008 roku około 200 Mg, •! w 2009 roku oko ło 100 Mg, •! w 2010 roku 59 Mg, •! w 2011 roku ok 40 Mg, •! w 2012 roku 46 Mg, •! w 2013 roku 47,5 Mg. Rocznie Gmina Rajcza na ten cel przeznaczała 10 – 20 ty ś w zale żno ści od stanu bud żetu w danym roku. W 2014 roku na terenie gminy Rajcza zosta ła przeprowadzona terenowa inwentaryzacja budynków po łożonych na obszarze gminy pod k ątem wyst ępowania pow łok zawieraj ących azbest. Inwentaryzacja obj ęł a posesje b ędące własno ści ą osób fizycznych. Wyniki inwentaryzacji wskazywa ły na wyst ępowanie pow łok zawieraj ących azbest na 844 budynkach Aktualnie odbiór odbywa si ę z posesji danego mieszka ńca, a Gmina ze środków WFO ŚiGW finansuje odbiór i utylizacj ę eternitu. Brak jest dofinansowania na demonta ż pow łok azbestowych. Baza Azbestowa jest „tworem żywym i zmiennym” gdy ż ca ły czas Gmina Rajcza wprowadza do bazy budynki pomini ęte w inwentaryzacji takie jak zlokalizowane w trudno dost ępnych przysió łkach górskich lub te budynki gdzie azbest jest zmagazynowany cz ęsto nowy nie u żywani i w łaściciel zg łasza go do w 2019 roku - 73,651 Mg, utylizacji. Ca łkowit ą ilo ść wyrobów oszacowano wed ług ówczesnego przelicznika Bazy Azbestowej na 1.183,072 Mg. Aktualnie po zmianie przelicznika pierwotna ilo ść wyrobów zinwentaryzowana wynosi 1.927 Mg. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 64 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 66 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 W ostatnich latach z terenu gminy Rajcza usuni ęto: •! w 2016 roku - 223,235 Mg wyrobów azbestowych, •! w 2017 roku - 120,00 Mg wyrobów azbestowych, •! w 2018 roku - 133,70 Mg wyrobów azbestowych. Do ko ńca 2019 roku z terenu Gminy Rajcza (zgodnie z danymi BA) usuni ęto 547 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. Zgodnie z danymi zamieszczonymi w Bazie Azbestowej pozosta ło do usuni ęcia jeszcze 1379 Mg wynika to ze zmiany przelicznika w Bazie azbestowej, czego dokonano w czerwcu 2019 roku. Zgodnie z tymi danymi z terenu gminy Rajcza do ko ńca 2019 roku usuni ęto oko ło 28,38% zinwentaryzowanych wyrobów zawieraj ących azbest. Okresowo w ramach dzia łalno ści placówek o światowych organizowana jest edukacja ekologiczna, przyk ładem jest konkurs ekologiczny „Mistrz recyklingu Maks porz ądkuje odpady”. Konkurs przeprowadzony w 2017 roku mia ł na celu kszta łtowanie prawid łowych postaw proekologicznych zmierzaj ących do selektywnej zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów ze szczególnym uwzgl ędnieniem odpadów opakowaniowych i zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego. W 2018 roku Przedszkole Publiczne w Rajczy, dzieci, nauczyciele, opiekunowie, rodzice i dziadkowie przy łą czyli si ę do ogólnopolskiej ekologicznej akcji pt. "Recykling Daje Owoce". Zbieramy zu żyte baterie i sprz ęt elektryczny i elektroniczny, aby wszystkie elektroodpady trafi ły do recyklingu. 4.8.3. ! Analiza SWOT Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne brak i analizy gospodarki odpadami system gospodarowania odpadami poprawnie dzia łaj ący wyrzucanie odpadów wzd łuż dróg bez zabudowy oraz w terminowo wykonywane sprawozdania kompleksach le śnych powolne usuwanie azbestu SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne stale usprawniany system przywo żenie odpadów na teren gminy prowadzona okresowo edukacja zagro żenie powstawania dzikich wysypisk Źród ło: opracowanie w łasne 4.8.4. ! Cele i zadania środowiskowe z zakresu gospodarki odpadami zapobiegania powstawaniu odpadów Rajcza prowadzi gospodark ę odpadami zgodnie z za łożeniami nowelizacji ustawy o odpadach, posiada Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku oraz prowadzi coroczn ą sprawozdawczo ść . Zosta ł poprawiony i rozwini ęty system gospodarowania odpadami selektywnie odbieranymi od mieszka ńców, corocznie organizowana jest zbiórka odpadów wielogabarytowych, a mieszka ńcy mog ą przywozi ć odpady do PSZOK w Rycerce. Głównymi celami do realizacji przez gmin ę Rajcza w zakresie gospodarki odpadami jest doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na sk ładowisko. Gmina od 2008 roku organizuje wywóz odpadów zawieraj ących azbest, co spowodowa ło i ż z tereny gminy usuni ęto ju ż prawie 30% tych wyrobów. Do 2032 roku nale ży zwi ększy ć tempo gdy ż zosta ło jeszcze ponad 1 tys. ton. Dla realizacji tego celu do harmonogramu realizacji zada ń wpisano dzia łania polegaj ące na doskonaleniu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne oraz poprawie skuteczno ści zbiórek odpadów wielkogabarytowych, biodegradowalnych, odpadów niebezpiecznych oraz intensyfikacja dzia łań zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy. Wa żnym elementem jest świadomo ść ekologiczna spo łecze ństwa, bior ącego aktywny udzia ł w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego g łównym celem jest ukszta łtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszka ńców w sferze konsumpcji, a tak że postępowania z odpadami. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 65 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 67 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 W zakresie gospodarki odpadami świadomo ść ekologiczna spo łecze ństwa wymaga ci ągłego doskonalenia, dlatego te ż konieczna jest kontynuacja edukacji ekologicznej. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilo ści odpadów trafiaj ących na sk ładowiska oraz zmniejszenie szkodliwo ści tych odpadów. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 38, 39. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 66 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 68 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 ! Zasoby przyrodnicze, w tym tak że le śne 4.9.1. ! Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel średniookresowy do 2018 r. zapisany w dotychczasowym Programie Ochrony Środowiska Systematyczne zwi ększanie świadomo ści ekologicznej spo łecze ństwa gmin Planowane zadania Podj ęte dzia łania Efekt ze wska źnikiem Zespó ł Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego Oddzia ł w Żywcu realizuje zadania z zakresu ochrony przyrody na obszarze swojej dzia łalno ści, w tym na obszarze gminy Rajcz. W ostatnich latach przeprowadzono: •! Kontrol ę oznakowania i prace na wybranych formach Utrzymanie i ochrona obszarów o ochrony przyrody – kontrole pomników przyrody: wysokich walorach wi ąz górski (grupa 3 drzew) w Rycerce Górnej, d ąb Przeprowadzono kontrol ę na 5 przyrodniczych wyst ępuj ących na szypu łkowy w Rajczy, jesion wynios ły w Rajczy, pomnikach przyrody oraz 4 źróde ł. terenie gminy klon jawor w Rajczy, lipa szerokolistna w Rajczy; •! Gromadzenie dokumentacji dotycz ącej terenów źródlowiskowych – kontrole źróde ł: parkowego w Rajczy, przy zielonym szlaku z Rycerki Górnej Kolonii do schroniska PTTK na Przegibku, na stokach Wielkiej Raczy przy żółtym szlaku oraz źród ła Po łudniowego w Soli. W latach 2015 – 2018 w ramach Projektu LIFE nr LIFE12 NAT/PL/000081 pn. „Ochrona zbiorowisk niele śnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych”, finansowanego w ramach komponentu 1 LIFE+ Przyroda i ró żnorodno ść biologiczna oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej realizowano dzia łania edukacyjne i promocyjne skierowane m. in. Do Edukacja ekologiczna w zakresie dzieci i m łodzie ży z terenu Gminy Rajcza. W ramach tego Ilo ść przeprowadzonych akcji ochrony przyrody projektu przeprowadzono m. in. Warsztaty ekologiczne, edukacyjnych – ok. 15/rok imprezy pasterskie, spotkania z lokaln ą spo łeczno ści ą. Ponadto Zespó ł Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego Oddzia ł Biura w Żywcu rozpowszechnia w śród placówek o światowych Biuletyn Informacyjny „Beskidzkie Parki Krajobrazowe”, poruszaj ący zagadnienia zwi ązane z ochron ą przyrody i krajobrazu na obszarze swojej dzia łalno ści oraz organizuje konkursy dla dzieci i m łodzie ży. Utrzymywanie terenów zielonych Brak informacji o podj ętych dzia łaniach. na terenie gminy Budowa nowych ście żek dydaktycznych na terenie Dzia łanie nie by ło realizowane. - obszarów przyrodniczo cennych Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza Tabela 15 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań́ w zakresie zasobów przyrodniczych i zasobów le śnych Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik Stan wyj ściowy 2011 (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę rok 2018) 1. Powierzchnia terenów obj ętych ochron ą prawn ą 9 390 ha 9 391,33 2. Liczba pomników przyrody (szt.) 15 13 3. Ilo ść terenów zieleni (szt.) 1 1 4. Powierzchnia lasów (ha) 8 092,6 8 093,7 5. Lesisto ść (%) 60,5 60,5 Źród ło: opracowanie w łasne 4.9.1. ! Opis stanu obecnego Struktura przyrodnicza obszaru gminy Rajcza jest bardzo zró żnicowana. Obszar gminy obejmuje zarówno tereny cenne pod wzgl ędem przyrodniczym, jak równie ż przekszta łcone antropogenicznie rejony istniej ącego osadnictwa. W rejonach zabudowy i ich bezpo średniego s ąsiedztwa wyst ępują najcz ęś ciej agrocenozy i niezbyt intensywnie u żytkowane łą ki. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 67 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 69 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 4.9.1.1. !Formy ochrony przyrody na terenie gminy Rajcza Natura 2000 Na terenie gminy Rajcza wyst ępuje Obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Beskid Żywiecki PLB 240002 i Specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Beskid Żywiecki PLH 240006. Granice tych dwóch obszarów Natura 2000 pokrywaj ą si ę na terenie gminy Rajcza, co zobrazowano na poni ższym rysunku. Rysunek 18 Gmina Rajcza na tle obszarów Natura 2000 Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie www.mapy.orsip.pl (dost ęp 26 lutego 2020 r.) W obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Beskid Żywiecki PLB 240002 wyst ępuj ą co najmniej 4 gatunki ptaków z Za łą cznika I Dyrektywy Ptasiej, 1 gatunek z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). Gniazduje tutaj powy żej 1% populacji krajowej g łuszca (PCK). Obszar charakteryzuje si ę dobrze zachowanymi, typowymi zbiorowiskami górskimi (le śnymi i niele śnymi). Du że kompleksy le śne stanowi ą ostoj ę du żych drapie żników. Flora tego obszaru liczy oko ło 1000 gatunków, w tym 150 gatunków górskich (18 alpejskich i 27 subalpejskich). Spo śród licznych zbiorowisk ro ślinnych nale ży zwróci ć uwag ę na unikatow ą w polskich Karpatach posta ć zespo łu Valeriano-Caricetumflavae, z udzia łem czosnku syberyjskiego Allium sibiricum i niebielistki trwa łej Swertia perennis subsp. alpestris, oraz na bardzo rzadkie w Polsce jaworzyny Aceri-Fagetum. Przedmiotem ochrony w ramach ww. obszaru Natura 2000 jest: •! orze ł przedni, •! głuszec, •! derkacz, •! puchacz, •! sóweczka, •! puszczyk uralski, •! włochatka, •! dzi ęcio ł zielonosiwy, •! dzi ęcio ł bia łogrzbiety, •! dzi ęcio ł trójpalczasty, Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 68 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 70 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 •! siwerniak, •! pliszka górska, •! pluszcz, •! drozd obro żny, •! orzechówka. 24 Dla obszaru zosta ł ustanowiony plan zada ń ochronnych na podstawie zarz ądzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Beskid Żywiecki PLB240002, zmienionego zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 25 lutego 2016 r. o zmianie zarz ądzenia w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Beskid Żywiecki PLB240002. Celem dzia łań ochronnych jest przede wszystkim utrzymanie populacji ww. gatunków w tym obszarze. Specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Beskid Żywiecki PLH 240006 charakteryzuje si ę du żym zró żnicowaniem szaty ro ślinnej i dobrze zachowanymi, typowymi zbiorowiskami górskimi (le śnymi i niele śnymi). Wyst ępuje tu 21 typów siedlisk z Za łą cznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Spo śród licznych zbiorowisk ro ślinnych, których stwierdzono tu 56, nale ży zwrócić uwag ę tak że na obecno ść na wierzchowinach i grzbietach górskich torfowisk. W obszarze stwierdzono wyst ępowanie 21 gatunków z Za łą cznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Kompleksy le śne stanowi ą ostoje du żych drapie żników (nied źwiedzia, wilka i rysia). W masywie Pilska znajduje si ę jedno z 3 znanych z Polski stanowisk darniówki tatrza ńskiej (endemit karpacki). Flora tego obszaru liczy oko ło 1000 gatunków, w tym 150 gatunków górskich (18 alpejskich i 27 subalpejskich). Jest tu jedno z 4 stanowisk tojadu morawskiego w Polsce i jeden z 4 rejonów wyst ępowania tocji karpackiej. Utrzymuje si ę tak że (cho ć stosunkowo nieliczna) populacja dzwonka pi łkowanego. Obszar jest równie ż wa żny dla ochrony ptaków (m.in. g łuszca). O warto ściach przyrodniczych tego obszaru decydują przede wszystkim nast ępujące typy siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt: •! pionierska ro ślinno ść na kamie ńcach górskich potoków, •! wysokogórskie borówczyska ba żynowe, •! zaro śla kosodrzewiny, •! subalpejskie zaro śla wierzbowe wierzby lapo ńskiej lub śląskiej, •! górskie i ni żowe murawy bli źniczkowe, •! zio łoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i zio łoro śla nadrzeczne, •! ni żowe i górskie świe że łą ki u żytkowane ekstensywnie, •! górskie łą ki konietlicowe u żytkowane ekstensywnie, •! torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą ( żywe) , •! torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska, •! górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze m łak, turzycowisk i mechowisk, •! jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania, •! kwa śne buczyny, •! żyzne buczyny, •! górskie jaworzyny zio łoro ślowe, •! jaworzyny i lasy klonowolipowe na stokach i zboczach, •! bory i lasy bagienne •! brzozowo – sosnowe bagienne lasy borealne, •! łę gi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe oraz olsy źródliskowe, •! górskie bory świerkowe, •! wid łoz ąb zielony, •! dzwonek pi łkowany, •! tojad morawski, 24 Na podstawie Standardowefo formularza danych dla obszaru Natura 2000 Beskid Żywiecki PLB 240002 Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 69 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 71 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 •! tocja karpacka, •! nocek du ży, •! wilk, •! nied źwied ź brunatny, •! wydra, •! ry ś, •! darniówka tatrza ńska, •! traszka grzebieniasta, •! traszka karpacka, •! kumak górski, •! minóg strumieniowy, •! brzanka, •! głowacz bia łop łetwy, •! koza, •! biegacz urozmaicony. 25 Dla obszaru zosta ł ustanowiony plan zada ń ochronnych na podstawie zarz ądzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Beskid Żywiecki PLH240006, zmienionego zarz ądzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 17 czerwca 2016 r. o zmianie zarz ądzenia w sprawie ustanowienia planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 Beskid Żywiecki PLH240006. Celem dzia łań ochronnych jest przede wszystkim utrzymanie ww. siedlisk oraz gatunków w obszarze. Obszary Natura 2000 wyst ępuj ące na terenie gminy Rajcza s ą obszarami przygranicznymi. Po stronie s łowackiej wyst ępuje natomiast specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Kysucke Beskydy SKUEV0288. Żywiecki Park Krajobrazowy Ca ły obszar gminy znajduje si ę w granicach Żywieckiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny. Park zosta ł utworzony na mocy Uchwa ły nr XII/79/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku Bia łej z 13 marca 1986 r. w sprawie utworzenia Żywieckiego Parku Krajobrazowego oraz Rozporz ądzenia nr 7/98 Wojewody Bielskiego z 20 maja 1998 r. w sprawie utworzenia Żywieckiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Bielskiego nr 8, poz. 97). Powierzchnia ca łkowita parku krajobrazowego wraz z otulin ą wynosi 576,60 km ², z czego w jego granicach znajduje si ę obszar o powierzchni 358,70 km ², a w otulinie 217,90 km ². Na terenie Gminy Rajcza Żywiecki Park Krajobrazowy zajmuje powierzchni ę 93,90 km ². Park obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na najpi ękniejsze partie Beskidu Żywieckiego, bogat ą tradycj ą regionu, ze znacznym udzia łem zbiorowisk naturalnych oraz bogactwem świata zwierz ąt. Dominuj ącym elementem krajobrazu s ą drzewostany świerkowe i inne obszary le śne. Rezerwaty przyrody Na terenie gminy Rajcza wyst ępują 2 rezerwaty przyrody: •! rezerwat „Butorza” – utworzony w 1961 roku o powierzchni 30,68 ha. Utworzony zosta ł dla ochrony dolnoreglowego drzewostanu świerkowego na pó łnocnych stokach Rachowca, na wysoko ści 600 – 700 m n.p.m. Wiele świerków osi ąga 35 metrów wysoko ści i oko ło 50 cm pier śnicy. Strome stoki i dno parowu w centrum rezerwatu pokrywa zespó ł buczyny karpackiej z dorodnymi okazami jaworów. •! rezerwat „ Śrubita” – utworzony w 1957 r, o powierzchni 24,99 ha. Jest to rezerwat z ponad 200 –letnim, naturalnym drzewostanem świerkowo – bukowo – jod łowym w dolnym reglu. Po łożony jest na pó łnocno – zachodnim stoku góry Bugaj w grupie Wielkiej Rajczy. Ponadto w bliskiej odleg łości od granic gminy Rajcza wyst ępuje rezerwat „Dziobaki” , utworzony w 1995 r. Jest to rezerwat o powierzchni 13,06 ha na pó łnocnych stokach Rycerzowej. Zlokalizowany jest na wysoko ści 950 – 1200 m n.p.m. Jego g łównym walorem przyrodniczym jest 200 – letni bór świerkowo – bukowo – jod łowy oraz fragment bagiennej olszyny górskiej w dolnej cz ęś ci rezerwatu. 25 Na podstawie Standardowego formularza danych dla obszaru Natura 2000 Beskid Żywiecki PLH240006 Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 70 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 72 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Rysunek 19 Rezerwaty przyrody w rejonie gminy Rajcza Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie www.mapy.orsip.pl (dost ęp 26 lutego 2020 r.) Pomniki przyrody Na terenie gminy Rajcza wyst ępuje 13 pomników przyrody. Tabela 16 Pomniki przyrody na terenie gminy Rajcza Lp. Data utworzenia Gatunek Akt powo łania Jesion wynios ły (Fraxinus excelsior) 1 1968-11-06 Decyzja PWRN w Krakowie nr Rl. –op-8311/244/68 z 6.11.1968r. Obwód 535 cm. wysoko ść 23,5 m. Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) 2 1973-02-15 Decyzja PWRN w Krakowie nr Rl. –op-8311/18/73 z 15.02.1973r. Obwód 335 cm. wysoko ść 20 m. Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) 3 1973-03-23 Decyzja PWRN w Krakowie nr Rl. –op-8311/26/73 z 23.03.1973r. Obwód 470 cm. wysoko ść 23 m. Sosna wejmutka (Pinus strobus) Obwód ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 4 1993-10-08 280 cm. wysoko ść 23 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Wi ąz górski (Ulmus glabra) Obwód 400 ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 5 1993-10-08 cm. wysoko ść 25 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Wi ąz górski (Ulmus glabra) Obwód 350 ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 6 1993-10-08 cm. wysoko ść 25 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Wi ąz górski (Ulmus glabra) Obwód 380 ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 7 1993-10-08 cm. wysoko ść 25 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Grupa 2 lip drobnolistnych (Tilia cordata) ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 8 1993-10-08 Obwód 325, 340 cm. wysoko ść 25 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Dąb szypułkowy (Quercus robur) Obwód ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 9 1993-10-08 310 cm. wysoko ść 20 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Wi ąz górski (Ulmus glabra) Obwód 320 ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 10 1993-10-08 cm. wysoko ść 21 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 71 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 73 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Klon jawor (Acer pseudoplatanus) ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 11 1993-10-08 Obwód 340 cm. wysoko ść 22 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Sosna wejmutka (Pinus strobus) Obwód ROZPORZ ĄDZENIE Nr 3/93 Wojewody Bielskiego z dnia 8 12 1993-10-08 310 cm. wysoko ść 35 m. pa ździernika 1993 r. w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o UCHWA ŁA Nr XVII/69/11 RADY GMINY RAJCZA z dnia 23 13 2011-11-24 obwodzie 370cm wrze śnia 2011 r. w sprawie uznania za pomnik przyrody Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych z www.crfop.gdos.gov.pl (26 lutego 2020 r.) Korytarze ekologiczne Na terenie gminy Rajcza znajduj ą si ę korytarze ekologiczne, w tym korytarz ekologiczny ssaków drapie żnych Beskid Żywiecki i korytarz ekologiczny ssaków kopytnych Beskid Żywiecki, które obejmuj ą ten sam obszar po łudniowej i po łudniowo-zachodniej cz ęś ci gminy, w tym w wi ększo ści znajduj ą si ę na obszarach Natura 2000. Korytarze te stanowi ą obszary w ęzłowe, a w rejonie Wielkiej Raczy wyst ępuj ą newralgiczne fragmenty tych korytarzy. Korytarze ornitologiczne na terenie gminy Rajcza obejmuj ą szlaki migracji ptaków oraz przystanki po średnie. Obszar przystanków (korytarz o nazwie Beskid Żywiecki o statusie ponadregionalnym) zasadniczo pokrywa si ę z obszarem w ęzłowym korytarza ssaków drapie żnych i kopytnych, natomiast obszar korytarza o nazwie Lasy Beskidu Śląsko-Żywieckiego o statusie ponadregionalnym, czyli szlaków migracji ptaków obejmuje pozosta łą cz ęść gminy. Jedynie zachodnia cz ęść Zwardonia w rejonie granicy pa ństwowej jest po łożona poza obszarem korytarza ekologicznego ptaków. W rejonie dolin rzecznych So ły i jej dop ływów biegnie korytarz ekologiczny spójno ści obszarów chronionych o nazwie Górna So ła, pó łnocna cz ęść Zwardonia znajduje si ę natomiast w obszarze korytarza spójno ści obszarów chronionych o nazwie Beskid Śląski - Beskid Żywiecki. Oba korytarze spójno ści maj ą znaczenie mi ędzynarodowe. 4.9.1.2. !Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów Gmina odznacza si ę wysokim stopniem lesisto ści (ok. 60 %). Siedliskowe typy lasów wyst ępuj ących na terenie gminy to lasy górskie i bory górskie, wszystkie pe łni ą rol ę lasów glebo- i wodochronnych. Podstawowe gatunki lasotwórcze to: świerk, buk i jod ła. Najliczniej reprezentowane zespo ły le śne to: •! dolnoreglowy bór mieszany (Abieti-Piceetum) - dominuj ący na omawianym terenie. Do tego zespo łu s ą równie ż zaliczane starsze monokultury świerkowe, nasadzone na siedlisku buczyn, z odnawiaj ącym si ę naturalnie bukiem i jod łą . Do ść licznie spotykany w niektórych oddzia łach żywiec gruczo łowaty (Dentaria glandulosa) świadczy o tym, że potencjalnym zbiorowiskiem ro ślinnym jest tu żyzna buczyna karpacka (Dentario glandulosae-Fagetum). − żyzna buczyna karpacka (Dentario glandulosae-Fagetum) - obecna na Wielkiej Raczy, Bugaju i Abramowie. •! jaworzyna karpacka (Sorbo-Aceretum carpaticum) - odnotowana na Wielkiej Raczy. •! olszyna górska (Alnetum incanae) - nad Bia łą So łą , nad Czern ą (Czarna So ła), nad potokiem S łanica w Soli, nad Rycerk ą w Rycerce Dolnej. •! olszyna bagienna (Caltho-Alnetum) - obecna m.in. w rezerwacie Butorza. − podgórski łę g jesionowy (Carici remotae-Fraxinetum) - nad potokiem Racz ą w Rycerce Górnej. •! nadrzeczny łę g topolowy (Populetum albae) - jego p łaty wyst ępują g łównie nad So łą w pewnym oddaleniu od koryta rzeki, cz ęsto w kompleksach łą k le żą cych w dolinie So ły oraz fragmentarycznie nad Rycerk ą w Rycerce Dolnej. Najbardziej nara żone na negatywne oddzia ływanie takich czynników jak: warunki atmosferyczne, zanieczyszczenia powietrza czy inwazje szkodników (opie ńki miodowej, kornika drukarza, rytownika pospolitego) s ą tzw. lite świerczyny, czyli monokultury świerkowe. Naczelnym zadaniem tutejszej gospodarki le śnej jest stopniowa przebudowa drzewostanów na bardziej stabilne, o zró żnicowanym sk ładzie gatunkowym. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 72 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 74 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Rysunek 20 Obszary le śne na terenie gminy Rajcza Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie www.bdl.lasy.gov.pl (dost ęp 10 marca 2020 r.) Najbardziej nara żone na negatywne oddzia ływanie takich czynników jak: warunki atmosferyczne, zanieczyszczenia powietrza czy inwazje szkodników (opie ńki miodowej, kornika drukarza, rytownika pospolitego) s ą tzw. lite świerczyny, czyli monokultury świerkowe. Naczelnym zadaniem tutejszej gospodarki le śnej jest stopniowa przebudowa drzewostanów na bardziej stabilne, o zró żnicowanym sk ładzie gatunkowym. 4.9.2. ! Analiza SWOT Zasoby przyrodnicze MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Wyst ępowanie wielu cennych obszarów chronionych: parków krajobrazowych, rezerwatów, obszarów NATURA2000 Konieczno ść przebudowy drzewostanów w lasach Wyst ępowanie pomników przyrody Du że kompleksy le śne SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne rozprzestrzenianie si ę obcych gatunków fauny i flory niezgodny z siedliskiem sk ład gatunkowy drzewostanów oraz niew łaściwa ich struktura właściwa piel ęgnacja szaty ro ślinnej zarastanie ma łych zbiorników, oczek wodnych – biotopów zalesianie nieu żytków rzadkich gatunków p łazów zagro żenia biotyczne (szkodniki), abiotyczne (susze, wiatry), zagro żenia antropogeniczne (z ła jako ść powietrza) Źród ło: opracowanie w łasne Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 73 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 75 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 4.9.4 ! Cele i zadania środowiskowe w zakresie zasobów przyrodniczych w tym tak że le śnych Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ochrona zwierz ąt oraz ro ślin polega na: •! zachowaniu cennych ekosystemów, ró żnorodno ści biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; •! tworzeniu warunków prawid łowego rozwoju i optymalnego spe łniania przez zwierz ęta i ro ślinno ść funkcji biologicznej w środowisku; •! zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddzia ływa ń na środowisko, które mog łyby niekorzystnie wp ływa ć na zasoby oraz stan zwierz ąt oraz roślin; •! zapobieganiu zagro żeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody. Z kolei zgodnie z ustaw ą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ochrona ta polega na zachowaniu, zrównowa żonym u żytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i sk ładników przyrody: •! dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; •! ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; •! zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb życia; •! siedlisk przyrodniczych; •! siedlisk zagro żonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; •! tworów przyrody żywej i nieo żywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; •! krajobrazu; •! zieleni w miastach i wsiach; •! zadrzewie ń. Celem podejmowanych dzia łań w zakresie ochrony przyrody winno by ć: •! utrzymanie procesów ekologicznych i stabilno ści ekosystemów; •! zachowanie ró żnorodno ści biologicznej; •! zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; •! zapewnienie ci ągłości istnienia gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do w łaściwego stanu ochrony; •! ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewie ń; •! utrzymywanie lub przywracanie do w łaściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a tak że pozosta łych zasobów, tworów i sk ładników przyrody; •! kszta łtowanie właściwych postaw cz łowieka wobec przyrody przez edukacj ę, informowanie i promocj ę w dziedzinie ochrony przyrody. Istotnym dzia łaniem w kierunku ochrony przyrody i krajobrazu s ą przedsi ęwzi ęcia gminy w kierunku rozwoju terenów zielonych. Ilo ść wyst ępuj ących cennych przyrodniczo gatunków fauny i flory świadczy o konieczno ści podjęcia skutecznych dzia łań dla ich ochrony: zarówno przez w ładze samorz ądowe gminy, administracj ę Lasów Pa ństwowych oraz w łaścicieli gruntów, na których powy ższe proponowane obiekty i obszary si ę znajduj ą. Formy ochrony przyrody przewidziane w ustawie o ochronie przyrody pe łni ą przede wszystkim rol ę lokalnych w ęzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one by ć powi ązane przestrzennie z podobnymi strukturami na terenie sąsiaduj ących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk le śnych i niele śnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego u żytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania si ę np. gatunków s łabych konkurencyjnie, a cz ęsto nale żą cych jednocze śnie do grupy gatunków gin ących. Dla ochrony ca łości dziedzictwa przyrodniczego gminy oraz kszta łtowania systemu terenów zieleni nale ży podj ąć zwi ązane z utworzeniem nowych form ochrony przyrody, kreowanie wspólnej polityki ochrony przyrody i korytarzy ekologicznych o randze regionalnej oraz upowszechnianiem wiedzy o celach i zasadach ochrony przyrody. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 40, 41, 42. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 74 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 76 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 ! Zagro żenia powa żnymi awariami 4.10.1. !Efekty realizacji dotychczasowego PO Ś Cel d ługookresowy do roku 2018 zapisany w wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa żnych awarii przemys łowych oraz minimalizacja ich skutków Zadania Planowane zadania Planowane zadania Aktualizacja tras Kontrole przewozu ładunków odbywaj ą si ę w ramach dora źnych kontroli optymalnego przewozu pojazdów osobowych i ci ęż arowych. substancji niebezpiecznych Trasy przewozu nie s ą wyznaczane przez teren gminy Rajcza transport wg potrzeb na bie żą co. i kontrola ładunków przez odbywa si ę po drogach, gdzie znaki drogowe nie zakazuj ą ruchu pojazdów Policj ę ci ęż arowych. Gmina Rajcza na stronie internetowej zamieszcza: •! w zak ładce „Ostrze żenia Meteo” informacje o prognozowanych Informowanie spo łecze ństwa niekorzystnych zjawiskach meteorologicznych tworz ąc przekierowanie o mo żliwo ści wyst ąpienia do strony corocznie na łamach zagro żenia i sposobu http://www.katowice.uw.gov.pl/wydzial/wydzial-bezpieczenstwa-i- strony internetowej zachowa ń w przypadku zarzadzania-kryzysowego/komunikaty-i-ostrzezenia wyst ąpienia zagro żenia •! w zak ładce „Monitoring Powietrza” zamieszczane s ą aktualne i bie żą ce informacje o stanie i jako ści powietrza w województwie śląskim wraz z przekierowaniem do strony http://www.katowice.wios.gov.pl/aktualnosci/komunikaty/powietrze.pdf Źród ło: opracowanie w łasne na podstawie danych o wykonanych dzia łaniach na terenie gminy Rajcza Tabela 17 Wska źniki monitorowania realizacji dzia łań w zakresie nadzwyczajnych zagro żeń środowiskowych Stan wyj ściowy 2014 Stan aktualny 2019 L.p. Wska źnik (w przypadku braku danych wzi ęto (w przypadku braku danych wzi ęto pod uwag ę 2013 rok) pod uwag ę rok 2018) Ilo ść powa żnych awarii transportowych w 1. 0 0 ci ągu roku 4.10.2. !Opis stanu obecnego Poj ęcie „powa żne awarie” – określa art. 3 pkt 23. ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2019 r., poz. 1396 z pó źn. zm.). Rozumie si ę przez to zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powsta łe w trakcie procesu przemys łowego, magazynowania lub transportu, w którym wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska, lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Organem w łaściwym do realizacji zada ń Ministra Środowiska w sprawach: przeciwdzia łania powa żnym awariom, transgranicznych skutków awarii przemys łowych oraz awaryjnego zanieczyszczenia wód granicznych jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Ponadto Inspekcja Ochrony Środowiska wspó łdzia ła w akcji zwalczania poważnej awarii z organami w łaściwymi do jej prowadzenia oraz sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków tej awarii. Obowi ązki zwi ązane z awariami przemys łowymi spoczywaj ą g łównie na prowadz ącym zak ład o zwi ększonym ryzyku lub o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że wojewodzie. Wed ług rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach oraz Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą, na terenie gminy Rajcza nie funkcjonuj ą zak łady przemys łowe, w których wyst ępowałyby rodzaje i ilo ści substancji niebezpiecznych pozwalaj ące zakwalifikowa ć je do zak ładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemys łowej lub zak ładów o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii przemys łowej. Nadzór nad ładunkami przewo żonymi pojazdami samochodowymi sprawuje Policja. Powsta łe zagro żenia w transporcie drogowym a tak że w wypadku wyst ąpienia po żarów, zala ń czy podtopie ń zwalczane s ą przez odpowiednie jednostki stra ży po żarnej. Jednostki te s ą corocznie doposa żanie ze środków gminy Rajcza w niezb ędny sprz ęt do ochrony zdrowia, życia i mienia mieszka ńców. Na terenie gminy nie ma mogilników, które mog łyby by ć znacz ącym źród łem zanieczyszcze ń dla chemizmu wód i gleb. Na terenach rolniczych cz ęsto przyczyn ą zanieczyszcze ń wód mo że by ć niew łaściwe magazynowanie i stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin. Zagro żenie dla środowiska w tym przypadku zale ży od rozpuszczalno ści środków w wodzie i stopnia ich toksyczno ści. Wed ług informacji zamieszczonych w prowadzonym przez Pa ństwow ą Inspekcj ę Ochrony Ro ślin w Katowicach Bia łej „Rejestrze przedsi ębiorców wykonuj ących dzia łalno ść w zakresie wprowadzania środków ochrony ro ślin do obrotu lub ich konfekcjonowania” na terenie powiatu żywieckiego funkcjonuje 15 punktów sprzeda ży środków Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 75 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 77 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 ochrony ro ślin, g łownie s ą sklepy ogrodnicze i kwiaciarskie rozproszonej po ca łym powiecie. Na terenie gminy Rajcza zarejestrowany jest jeden punkt Sklep Ogrodniczy "Brzoza w Rajczy, który ma mo żliwo ść wprowadza ć do obrotu środki ochrony ro ślin w klasach toksyczno ści. Po analizie mo żliwych i potencjalnych zagro żeń mo żna stwierdzi ć i ż gmina Rajcza nie jest zagro żona ryzykiem wyst ępowania awarii i zagro żeń przemys łowych. 4.10.3. !Analiza SWOT Zagro żenia powa żnymi awariami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne brak wi ększych zak ładów zły stan niektórych dróg i mostów brak wi ększych zagro żeń stanu czysto ści wód i gleb SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne mo żliwo ść wyst ąpienia zagro żenia drogowego zwi ązanego ze bardzo ma ła prawdopodobie ństwo wyst ąpienia zagro żenia stanem dróg przemys łowego mo żliwo ść uaktywnienia si ę osuwisk Źród ło: opracowanie w łasne 4.10.4 ! Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami Głównymi zagro żeniami na terenie gminy Rajcza, jakie mog ą wyst ąpi ć w toku zwyk łego funkcjonowania s ą wypadki i zdarzenia drogowe, po żary, powodzie, zagro żenia osuwiskowe i zalania. Na obszarze wiejskim jakim jest gmina Rajcza nie ma zagro żeń chemicznych, gazowych (brak sieci gazowej). Na zagro żenia po żarowe wp ływa s ąsiedztwo lokalizacji budynków i wyst ępowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych oraz magazynowane środki i materia ły łatwopalne. Najwa żniejszymi jednostkami zajmuj ącymi si ę w pierwszej kolejno ści minimalizacj ą skutków zdarze ń s ą Stra że Po żarne. Analiza SWOT jako mocn ą stron ę gminy wskaza ła na fakt, i ż na terenie so łectw zlokalizowane s ą jednostki Ochotniczych Stra ży Po żarnych. W zwi ązku z tym jednym z zada ń w łasnych Gminy jest wsparcie stra ży po żarnej w sprz ęt do ratownictwa techniczno-chemiczno-ekologicznego oraz edukacja spo łecze ństwa na rzecz kreowania prawid łowych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska i życia ludzi. Zadanie to finansowane mo że by ć ze środków w łasnych Gminy oraz środków zewn ętrznych, takich jak Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Zapobieganie awariom drogowym prowadzone jest poprzez sta łe remonty i modernizacj ę dróg oraz dora źne kontrole przez Policj ę stanu technicznego pojazdów, a tak że w razie potrzeby wyznaczanie tras przewozu materia łów niebezpiecznych. W sytuacji, kiedy dochodzi do zanieczyszczenia środowiska podmiotem odpowiedzialnym za usuni ęcie skutków awarii w środowisku jest sprawca awarii. Istotnym zadaniem realizowanym przez samorz ąd gminy jest kontynuacja dzia łań edukacyjnych spo łecze ństwa w celu wyrobienia w ludno ści nawyków prawid łowych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska i życia ludzi. Dzia łania te realizowane s ą poprzez akcje edukacyjno-szkoleniowe, a dla dzieci poprzez zabaw ę. Gmina takie zadania realizuje tak że poprzez zamieszczanie na stronach internetowych czy na łamach lokalnej prasy poradników jak mieszka ńcy powinni zachowa ć si ę w sytuacji zagro żenia czy katastrofy. Harmonogram zada ń do realizacji w tym zakresie zawarto w tabelach 43, 44, 45. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 76 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 78 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 5. ! Zagadnienia horyzontalne Celem niniejszego rozdzia łu jest przedstawienie czterech zagadnie ń horyzontalnych, stanowi ących fundament wszystkich dzia łań zapisanych w niniejszym „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020- 2023 z perspektyw ą do roku 2026”. Ka żdy obszar interwencji i ka żdy kierunek dzia łań powinien by ć spójny z czterema zagadnieniami horyzontalnymi jakim s ą: •! adaptacja do zmian klimatu •! nadzwyczajne zagro żenia •! edukacja ekologiczna •! monitoring środowiska. Wszystkie obszary interwencji na których opiera si ę niniejszy „Program…” zawieraj ą aspekty ka żdego z czterech dzia łań horyzontalnych. Istotnym jest tak że, iż w ka żdej dziedzinie środowiskowej prowadzona jest edukacja ekologiczna, a nadzwyczajne zagro żenia czy awarie mog ą wp ływa ć na wszystkie obszary środowiska od przyrody po powietrze wody i gleby. A w celu kontroli stanu i podj ęcia ewentualnych szybkich kroków niezb ędny jest monitoring środowiska i sta ła kontrola jego stanu. ! Adaptacja do zmian klimatu W 2013 roku Ministerstwo Środowiska opracowa ło „Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030”. Dokument ten zosta ł opracowany przez Ministerstwo Środowiska na podstawie analiz wykonanych przez Instytut Ochrony Środowiska - Pa ństwowy Instytut Badawczy w ramach projektu pn. "Opracowanie i wdro żenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu - KLIMADA". Oddzia ływania zwi ązane z prognozowanymi zmianami klimatu b ędą z ró żnym nat ęż eniem wzmacniane wskutek dzia łalno ści cz łowieka, zarówno poprzez podejmowanie aktywno ści gospodarczej (wydobycie kopalin, kierunkowa gospodarka le śna i hodowla zwierz ąt oraz rolnictwo), jak i jej zaniechania (porzucanie łą k i muraw, zanik tradycyjnych form wykorzystania terenu). Oddzia ływania te s ą wielokierunkowe i mog ą znacznie wzmocni ć niekorzystne oddzia ływanie prognozowanych zmian warunków klimatycznych w powi ązaniu z nieprawid łowym zagospodarowaniem terenu. Bior ąc pod uwag ę horyzontalny i interdyscyplinarny charakter gospodarki przestrzennej wdra żanie dzia łań adaptacyjnych w tym sektorze przyczynia si ę do ograniczenia skutków zmian klimatu nie tylko w zagospodarowaniu przestrzennym, ale tak że w wi ększo ści obszarów życia gospodarczego i spo łecznego. Z racji zwi ększonej cz ęstotliwo ści wyst ępowania suszy letnich i wiosennych oraz nawalnych deszczów w tym gradu nale ży liczy ć si ę ze wzrastaj ącą liczb ą sytuacji ekstremalnych, czyli powodzi, suszy, osuwisk ziemi oraz erozji wodnej w korytach cieków. Proces ocieplania i zwi ększanie ryzyka suszy sprzyja tak że rozwojowi chorób i szkodników. Problem zmian w re żimie hydrologicznym dotyczy równie ż siedlisk wód s łodkich, p łyn ących lub stoj ących. Grupa ta jest nara żona na zmiany wskutek wzrostu opadów nawalnych, okresów suchych, procesów eutrofizacji i zaburzeń przep ływu wód w zbiornikach. 26 Pomi ędzy zagospodarowaniem przestrzennym i warunkami klimatycznymi zachodzi ścis ły zwi ązek wzajemnego oddzia ływania. W kontek ście zmian klimatu istnieje konieczno ść zmian tre ści planowania przestrzennego tak, żeby odpowiada ły na problemy, które dotychczas nie by ły, b ądź nie musia ły by ć przedmiotem rozstrzygni ęć planistycznych, albo mia ły marginalne znaczenie w toku procesu planistycznego. Bior ąc pod uwag ę horyzontalny i interdyscyplinarny charakter gospodarki przestrzennej wdra żanie dzia łań adaptacyjnych w tym sektorze przyczynia si ę do ograniczenia skutków zmian klimatu nie tylko w zagospodarowaniu przestrzennym, ale tak że w wi ększo ści obszarów życia gospodarczego i spo łecznego. To powoduje, że planowanie przestrzenne, b ędące najwa żniejszym instrumentarium gospodarki przestrzennej, urasta do jednego z najistotniejszych kreatorów przestrzennej organizacji systemów spo łeczno-gospodarczych i ekologicznych, decyduj ących o adaptacji polskiej przestrzeni do spodziewanych zmian klimatu, a tym samym uwarunkowa ń środowiskowych i łagodzenia skutków spo łeczno-ekonomicznych tych zmian. Zmiany klimatu i potencjalne skutki tych zmian zosta ły wzi ęte pod uwag ę w niniejszym dokumencie poprzez realizacj ę celów i kierunków dzia łań jakie zosta ły zapisane w „Strategicznym planie adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030”. 26 Scenariusze Zmian Klimatu do 2030 r. i wp ływ na sektory i obszary wra żliwe, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 77 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 79 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 W ramach poszczególnych kierunków interwencji wszystkie te cele zosta ły wzi ęte pod uwag ę i w ramach nich zosta ły zaplanowane zadania dotycz ące energetyki, edukacji mieszka ńców, zarz ądzania szlakami komunikacyjnymi w celu minimalizacji zagro żeń powodowanych przewozem substancji niebezpiecznych. Wśród kluczowych dzia łań o charakterze horyzontalnym, które wed ług zapisów „Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030” powinny by ć realizowane nale ży wymieni ć rozwój alternatywnych mo żliwo ści produkcji energii na poziomie lokalnym, zarz ądznie ryzykiem powodziowym, realizacja dzia łań zabezpieczaj ących przed osuwiskami oraz wdra żanie lokalnych systemów monitoringu i ostrzegania przed nadzwyczajnymi zjawiskami klimatycznymi. Istotnym elementem jest ci ągła edukacja ekologiczna nie tylko dzieci, ale tak że rolników i w łaścicieli lasów, w łaściwe planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym i lokalnym z uwzgl ędnieniem zmian klimatu i adaptacji oraz uwzgl ędnianie trendów klimatycznych w procesie projektowania i budowy infrastruktury transportowej.27 ! Nadzwyczajne zagro żenia Zarówno jako nadzwyczajne zagro żenie dla środowiska, jak i powa żną awari ę nale ży traktowa ć zdarzenia, takie jak: p ęknięcie i rozszczelnienie instalacji ruroci ągów, wybuch, awaria zbiornika, katastrofa autocysterny lub cysterny kolejowej przewo żą cej substancj ę niebezpieczn ą, awaria obiektów i hydrotechnicznych, itp. Na zagro żenia po żarowe wp ływa tak że s ąsiedztwo lokalizacji budynków i wyst ępowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych oraz magazynowane środki i materia ły łatwopalne. Powsta łe zagro żenia usuwane są przez odpowiednie jednostki stra ży po żarnej. Na terenie gminy Rajcza zagro żeniem jest na terenach rolniczych przyczyn ą zanieczyszcze ń wód mo że by ć niew łaściwe magazynowanie i stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin. Zagro żenie dla środowiska w tym przypadku zale ży od rozpuszczalno ści środków w wodzie i stopnia ich toksyczno ści. Nadzwyczajne zagro żenia, do których mo że doj ść na terenie gminy w trakcie normalnego funkcjonowania sprecyzowano w rozdziale 4.9 dotycz ącym Zagro żeń środowiskowych. W rozdziale tym sprecyzowano rodzaje zagro żeń do jakich mo że doj ść na obszarze gminy, wyspecyfikowano jednostki, które zajmuj ą si ę identyfikacj ą zdarze ń, ratowaniem zdrowia, życia i mienia oraz usuwaniem skutków awarii oraz kompetencje organów do realizacji zada ń w tym zakresie. ! Dzia łania edukacyjne W zakresie edukacji ekologicznej najwa żniejszym celem, który nale ży osi ągn ąć́ jest wykszta łcenie świadomo ści ekologicznej i przekonanie m łodej i dojrza łej cz ęś ci spo łecze ństwa o konieczno ści my ślenia i dzia łania wed ług zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosi ęż ny, wykraczaj ący poza horyzont 2026 roku, do którego mo żna si ę̨ zbli żać́ poprzez stopniowe podnoszenie świadomo ści ekologicznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1396 z pó źn. zm.) narzuca obowiązek uwzgl ędniania problematyki ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkó ł, a tak że kursów prowadz ących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach równie ż̇ istnieje obowiązek popularyzacji ochrony środowiska i kszta łtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynujące dzia łania zwi ązane z ochron ą środowiska oraz te, które kieruj ą̨ i zarz ądzaj ą̨ dzia łalno ścį naukow ą i naukowo-badawcz ą w zakresie ekologizacji są̨ zobowi ązane uwzgl ędniać́ w swoich planach i dzia łaniach bie żą cych i d ługoterminowych zagadnienia dotycz ące ekologii i ochrony przyrody. Na wszystkich etapach edukacji od przedszkolnej poprzez podstawow ą, gimnazjaln ą i wy ższ ą placówki nauczania obejmuj ące swym dzia łaniem jakakolwiek edukacj ę dzieci i młodzie ży zawieraj ą̨ w swoich programach dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wi ążące si ę̨ z ochron ą środowiska. Postawy spo łeczne i realizowana w ca łym okresie programowania szeroko poj ęta edukacja ekologiczna ma na celu sta łe podnoszenie świadomo ści zarówno dzieci i doros łych. Wynika to z faktu, i ż w śród spo łecze ństw gorzej wykszta łconych powszechnie akceptowane s ą postawy antyekologiczne (dewastacja zasobów przyrody, brak oszcz ędzania wody, segregacji odpadów), a brak perspektyw na polepszenie lub zmian ę sytuacji b ędzie tylko pogłę bia ć patologiczne zachowania. W zakresie dzia łalno ści edukacyjnej w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na terenie gminy stale i na bie żą co powinno si ę organizowa ć: •! akcje, Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 78 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 80 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 •! spotkania, •! konkursy, •! warsztaty, •! imprezy plenerowe. Gmina powinna kontynuowa ć i rozwija ć istniej ącą, a tak że rozwija ć wspó łprac ę z placówkami oświatowymi, organizacjami spo łecznymi i instytucjami, przy organizowaniu prelekcji, wystaw, spotka ń, wycieczek o tematyce ekologicznej i przyrodniczej, organizowa ć akcje oraz pomaga ć przy realizacji programów szkolnych promuj ących idee zbierania surowców wtórnych w celu ich właściwego zagospodarowania. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców nie tylko przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilo ści odpadów trafiaj ących na sk ładowiska oraz zmniejszenie szkodliwo ści tych odpadów, ale tak że do oszcz ędzania wody, niespalania odpadów w domowych kot łach, ale tak że dba łości oraz szacunku o ca łość otaczaj ącej nas przyrody i środowiska. Czynnikami, które decyduj ą̨ o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej s ą rzetelna informacja oraz umiej ętno ść komunikowania si ę̨ ze spo łecze ństwem. W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są̨ dzia łania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzie ży jak i dla doros łej cz ęś ci spo łecze ństwa. Z tego powodu zadania dotycz ące edukacji ekologicznej umieszczono w harmonogramach we wszystkich rozdzia łach dotycz ących poszczególnych obszarów interwencji. W ka żdej dziedzinie środowiskowej wspomniano o potrzebie prowadzenia stale i na bie żą co i w ca łej perspektywie realizacji Programu akcji edukacyjnych jednak, ze wzgl ędu na fakt, że najwi ęcej dzia łań edukacyjnych na terenie gminy realizowanych jest w zakresie gospodarki odpadami temat ten zosta ł w tej cz ęś ci potraktowany najszerzej. ! Monitoring środowiska Monitoring środowiska prowadzony jest corocznie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. WIO Ś maj ąc na wzgl ędzie jako ść życia obecnego i przysz łych pokole ń, realizuj ąc polityk ę pa ństwa, dba o zapewnienie dobrego stanu środowiska i racjonalne korzystanie z jego zasobów. Zadania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska polegaj ą miedzy innymi na dzia łalno ści inspekcyjnej oraz monitoringu środowiska. Dzia łalno ść inspekcyjna polega na prowadzeniu kontroli instalacji i przedsi ębiorstw oddzia łuj ących na środowisko w celu sprawdzenia czy s ą przestrzegane przepisy prawa czy stwierdzane s ą naruszenia. W sytuacji stwierdzenia nieprzestrzegania obowi ązuj ących przepisów wydawane s ą zarz ądzenia pokontrolne, a w razie ich niezrealizowania wystawiane s ą mandaty karne. Monitoring środowiska prowadzony jest w zakresie powietrza, wód powierzchniowych, wód podziemnych, ochrony przyrody i bioró żnorodno ści, gospodarki odpadami, ha łasu, pól elektromagnetycznych, potencjalnego wyst ąpienia powa żnej awarii oraz zanieczyszczenia i ska żenia gleby i ziemi (na poziomie krajowym). Informacje powstaj ące w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska służą do wspomagania dzia łań na rzecz ochrony środowiska, a tak że do informowania organów administracji o stanie środowiska, potencjalnych lub istniej ących zagro żeniach, oraz obszarach wyst ępowania przekrocze ń dopuszczalnych poziomów zanieczyszcze ń w środowisku. W dalszym etapie dane te i informacje wykorzystywane s ą przez organy administracji do postępowań w sprawie oceny oddzia ływania na środowisko, pozwole ń na wprowadzania gazów i py łów do środowiska oraz planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że planów i programów jako ca łości lub jego poszczególnych elementów. 28 W zwi ązku z tym zagadnienia te s ą wzi ęte pod uwag ę i ich za łożenia b ędą realizowane na obszarze gminy Rajcza w ramach niniejszego „Programu…” . 28 opracowanie na podstawie dokumentu „ogólnie kierunki dzia łania Inspekcji Ochrony Środowiska w latach 2016-2020 (z perspektyw ą do 2025 r.)”, Warszawa, listopad 2015 Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 79 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 81 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 6. ! Cele Programu Ochrony Środowiska i ich finansowanie Tabela 18 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu klimatu i jako ści powietrza Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji odpowiedzialny Nazwa Warto ść Warto ść (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Liczba aktualnych Aktualizacja "Planu Gospodarki Zadanie w łasne: zmiana w dokumentów i Niskoemisyjnej dla gminy Rajcza", Gmina Rajcza przepisach programów w zakresie oraz opracowanie „Programu 1 2 prawnych ochrony powietrza Ograniczania Niskiej Emisji” ze Zadanie monitorowane: ZMGE dotycz ących źród ło danych : szczególnym uwzgl ędnieniem sektora Żywiec dokumentów Gmina Rajcza komunalno - bytowego Redukcja zanieczyszcze ń Zadanie w łasne: [Mg/rok] Gmina Rajcza 13 / 13 / Wymiana starych źródeł ciep ła na brak środków b.d. PM 10 / PM 2,5 / BaP 0,021 ekologiczne Zadanie finansowych monitorowane: źród ło danych mieszka ńcy Gmina Rajcza Znacz ąca Skuteczne wdra żanie poprawa jako ści Ilo ść zamontowanych planów i programów Zadanie w łasne: powietrza na instalacji OZE Wzrost wykorzystania odnawialnych służą cych ochronie Gmina Rajcza obszarze gminy źróde ł energii w mieszkalnictwie brak środków źród ło danych b.d. 230 powietrza w skali Zadanie 1 Rajcza zwi ązana jednorodzinnym – Słoneczna finansowych lokalnej i wojewódzkiej monitorowane: ZMGE z realizacj ą Gmina Rajcza, Żywiecczyzna poprzez osi ągni ęcie Żywiec kierunków mieszka ńcy zak ładanych efektów dzia łań ekologicznych naprawczych Ilo ść budynków po Termomodernizacja budynku Ochronapowietrzaklimatu i termomodernizacji Przedszkola w Soli Zadanie w łasne: brak środków 3 5 źród ło danych: Gmina Rajcza finansowych Gmina Rajcza Termomodernizacja budynku świetlicy środowiskowej w Rajczy Dolnej Organizacja akcji spo łecznych Liczba akcji na rok zwi ązanych z ograniczeniem emisji, Zadanie w łasne: brak środków b.d. 1 efektywno ści ą energetyczn ą oraz źród ło danych : Gmina Rajcza finansowych Gmina Rajcza wykorzystaniem odnawialnych źróde ł energii Czy funkcjonuje Zadanie brak środków system informacyjny Tak tak Rozwój systemu informacyjnego monitorowane: WIO Ś finansowych dla mieszka ńców dotycz ącego monitoringu jako ści Katowice Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 80 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 82 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 źród ło danych : powietrza i stanu jako ści powietrza w WIO Ś Katowice skali lokalnej Liczba odcinków dróg Wdro żenie Zadanie w łasne: budowanych i mechanizmów Gmina Rajcza przebudowywanych ograniczaj ących Przebudowa dróg gminnych, brak środków 4,91 10 Zadanie źród ło danych : negatywny wp ływ powiatowych finansowych monitorowane: Powiat Gmina Rajcza, PZD w transportu na jako ść Żywiecki Żywcu powietrza Tabela 19 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie klimatu i jako ści powietrza Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny lp. Zadanie (w tys. z ł) Źród ła finansowania informacje interwencji za realizacj ę o zadaniu (+ jednostki w łą czone) rok 2020 rok 2021 rok 2022 rok 2023 do roku 2026 A B C D E F G H I J K środki Gminy Rajcza, Aktualizacja "Planu Gospodarki (mo żliwe dofinansowanie ze aktualizacja Gmina Rajcza 10 10 Niskoemisyjnej dla gminy Rajcza" środków co 3 lata WFO ŚiGW/NFO ŚiGW Opracowanie i wdro żenie „Programu środki Gminy Rajcza Ograniczania Niskiej Emisji” ze (mo żliwe dofinansowanie ze Gmina Rajcza 10 10 szczególnym uwzgl ędnieniem sektora środków komunalno - bytowego WFO ŚiGW/NFO ŚiGW) środki Gminy Rajcza Wymiana starych źróde ł ciep ła na (mo żliwe dofinansowanie ze Gmina Rajcza b.d. ekologiczne środków WFO ŚiGW/NFO ŚiGW) 1 środki Gminy Rajcza Termomodernizacja budynku (mo żliwe dofinansowanie ze Gmina Rajcza Przedszkola w Soli środków WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 1 645 822 Ochronapowietrzaklimatu i środki Gminy Rajcza Termomodernizacja budynku świetlicy (mo żliwe dofinansowanie ze Gmina Rajcza środowiskowej w Rajczy Dolnej środków WFO ŚiGW/NFO ŚiGW Organizacja akcji spo łecznych zwi ązanych z ograniczeniem emisji, efektywności ą energetyczn ą oraz Gmina Rajcza 1 1 1 1 3 środki Gminy Rajcza wykorzystaniem odnawialnych źróde ł energii Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 81 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 83 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Wzrost wykorzystania odnawialnych środki Gminy Rajcza, źróde ł energii w mieszkalnictwie Gmina Rajcza 22 086 11 043 POIi Ś/RPO WŚl 2014-2020, jednorodzinnym środki Gminy Rajcza, środki Przebudowa dróg gminnych Gmina Rajcza b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. zewn ętrzne Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Tabela 20 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie klimatu i jako ści powietrza Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G środki mieszka ńców, Wymiana starych źróde ł ciep ła na ekologiczne mieszka ńcy b.d. NFO ŚiGW/WFO ŚiGW, środki Gminy Rajcza środki mieszka ńców, POi Ś/RPO WSL Wzrost wykorzystania odnawialnych źróde ł energii w mieszka ńcy b.d. 2014-2020, NFO ŚiGW/WFO ŚiGW, mieszkalnictwie środki Gminy Rajcza 1 dzia łanie Rozwój systemu informacyjnego dotycz ącego aktualnie jest środki WIO Ś, POi Ś/RPO WSL 2014- monitoringu jako ści powietrza i stanu jako ści powietrza WIO Ś Katowice 30 realizowane i 2020, NFO ŚiGW/WFO ŚiGW w skali lokalnej będzie kontynuacj ą Ochronapowietrzaklimatu i środki powiatu żywieckiego, środki Przebudowa dróg powiatowych Powiat Żywiecki b.d. gminy Rajcza, Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 82 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 84 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 21 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed ha łasem Wska źnik Obszar Podmiot L.p. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Liczba przedsi ębiorstw zmiana w Ograniczenie ha łasu przemys łowego badanych pod k ątem przepisach na skutek zwi ększenia dzia łalno ści Zadanie emisji ha łasu 0 wg potrzeb prawnych kontrolnej i inspekcyjnej oraz monitorowane: WIO Ś dotycz ących źród ło danych : wdra żania zalece ń́ pokontrolnych WIO Ś kompetencji Czy wprowadzono do PZP zapisy dot. Zmniejszenie liczby Stosowanie odpowiednich zapisów w brak mieszka ńców planach zagospodarowania mo żliwo ści ograniczenia emisji Zadanie w łasne: tak tak nara żonych na przestrzennego, umo żliwiaj ących zmian w ha łasu Gmina Rajcza ponadnormatywny ha łas ograniczenie emisji ha łasu do planach w tym źród ło danych: środowiska zakresie asem Gmina Rajcza ł Poprawa i utrzymanie Ilo ść akcji edukacyjnych dobrego brak 1. dotycz ących ha łasu Edukacja ekologiczna w zakresie Zadanie w łasne: stanu 0 1 zainteresowania zapobiegania nadmiernej emisji ha łasu Gmina Rajcza akustycznego źród ło danych: mieszka ńców środowiska Gmina Rajcza Ochronaprzed ha Ilo ść punktów pomiaru brak środków ha łasu drogowego na Bie żą cy monitoring poziomów ha łasu Zadanie finansowych na terenie Gminy 1 1 Rozwój sieci w ramach Pa ństwowego Monitoringu monitorowane: WIO Ś realizacje źród ło danych: monitoringu poziomu Środowiska zadania WIO Ś emisji ha łasu do środowiska oraz Ilo ść wydawanych nara żenia mieszka ńców zadanie b ędzie rocznie decyzji Zadanie realizowane na ponadnormatywny Dzia łania administracyjne maj ące na administracyjnych 0 wg potrzeb monitorowane: Powiat tylko w razie ha łas celu ograniczenia ha łasu z zak ładów źród ło danych: Żywiecki wyst ąpienia Powiat Żywiecki potrzeby Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 83 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 85 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 22 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie ochrony przed ha łasem Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania odpowiedzialny Dodatkowe Obszar (w tys. z ł) L.p. Zadanie za realizacj ę Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki rok rok rok rok do roku o zadaniu włą czone) 2020 2021 2022 2023 2026 A B C D E F G H I J K Stosowanie odpowiednich zapisów w planach w ramach zagospodarowania przestrzennego, umo żliwiaj ących Gmina Rajcza Koszty administracyjne środki Gminy Rajcza asem ł aktualizacji PZP ograniczenie emisji ha łasu do środowiska 1. środki Gminy Rajcza, mo żliwo ść Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej Gmina Rajcza 1 1 1 1 3 środki zewn ętrzne szukania emisji ha łasu Ochronaprzed ha WFOSiGW sponsorów Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Tabela 23 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przed ha łasem Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar L.p. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G Ograniczenie ha łasu przemys łowego na skutek ilo ść przedsi ębiorstw zwi ększenia dzia łalno ści kontrolnej i inspekcyjnej oraz WIO Ś koszty administracyjne środki WIO Ś do kontroli ustalana asem ł wdra żania zalece ń́ pokontrolnych jest przez WIO Ś Dzia łania administracyjne maj ące na celu ograniczenie poprzez wydawanie 1. Powiat Żywiecki koszty administracyjne środki Powiatu Żywieckiego ha łasu z zak ładów decyzji Bie żą cy monitoring poziomów ha łasu w ramach w zale żno ści od ilo ści WIO Ś środki WIO Ś Ochronaprzed ha Pa ństwowego Monitoringu Środowiska pomiarów Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 84 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 86 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 24 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu pól elektromagnetycznych Wska źnik Obszar Podmiot L.p. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Ograniczanie oddzia ływania pól elektromagnetycznych m.in. poprzez ryzyko Zadanie w łasne: preferowanie niekonfliktowych sprzeciwu Gmina Rajcza lokalizacji źróde ł promieniowania mieszka ńców Liczba punktów z elektromagnetycznego przekroczeniami Utrzymanie warto ści dopuszczalnych zmiana nat ęż enia poziomów Monitoring poziomów Gromadzenie danych nt. instalacji Zadanie w przepisach promieniowania 1. promieniowania 0 0 pól emituj ących pola elektromagnetyczne monitorowane: prawnych elektromagnetycznego elektromagnetycznego elektromagnetycznych wymagaj ących zg łosze ń Powiat Żywiecki dotycz ących na dotychczasowych, kompetencji niskich poziomach źród ło danych: elektromagnetycznym WIO Ś Zadanie wzrost liczby Kontynuacja monitoringu pól monitorowane: Ochronaprzed promieniowaniem źróde ł elektromagnetycznych WIO Ś w promieniowania Katowicach Tabela 25 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie pó ł elektromagnetycznych Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot odpowiedzialny (w tys. z ł) Obszar Źród ła Dodatkowe informacje L.p. Zadanie za realizacj ę interwencji do finansowania o zadaniu rok rok rok rok (+ jednostki w łą czone) roku 2020 2021 2022 2023 2026 A B C D E F G H I L Ł Ograniczanie oddzia ływania pól elektromagnetycznych m.in. poprzez koszty administracyjne zadanie realizowane środki Gminy 1. preferowanie niekonfliktowych lokalizacji Gmina Rajcza (uzgodnienia realizowane w ramach w trakcie planowania Rajcza źróde ł promieniowania obowi ązków s łużbowych) lokalizacji instalacji elektromagnetycznego Ochronaprzed promieniowaniem elektromagnetycznym Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 85 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 87 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 26 Harmonogram zadań monitorowanych w zakresie pól elektromagnetycznych Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Obszar Dodatkowe informacje L.p. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) A B C D E F G realizacja w sytuacji w zale żno ści od Kontynuacja monitoringu pól elektromagnetycznych WIO Ś w Katowicach środki WIO Ś rozwoju ilo ści punktów lokalizacji punktów monitoringowych 1. koszty administracyjne wynikaj ące z prowadzenia dzia łanie b ędzie Gromadzenie danych nt. instalacji emituj ących pola Powiat Żywiecki ewidencji środki Powiatu Żywieckiego kontynuacj ą realizowanego Ochronaprzed elektromagnetyczne wymagaj ących zg łosze ń promieniowaniem (w ramach obowi ązków ju ż dzia łania elektromagnetycznym służbowych) Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 86 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 88 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 27 Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarowania wodami Wska źnik Obszar Podmiot Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źród ło danych) bazowa* docelowa A B C D E F G H I J Stan / Prowadzenie monitoringu wód Zadanie Ocena JCW i JCWP potencja ł Stan / potencja ł Osi ągni ęcie i powierzchniowych i podziemnych monitorowane: ekologiczny ekologiczny utrzymanie co źród ło danych: w ramach Pa ństwowego wód dobry/ wód dobry najmniej dobrego stanu WIO Ś Katowice, WIO Ś Katowice Monitoringu Środowiska umiarkowany jednolitych cz ęś ci wód PIG powierzchniowych i System podziemnych zgodnie zrównowa żonego z Obowi ązuj ącymi gospodarowania Planami Dzia łania edukacyjne, wodami Zadanie w łasne: Ilo ść kampanii gospodarowania promocyjne, propaguj ące i powierzchniowymi brak informacyjnych i wodami dla dorzeczy upowszechniaj ące wiedz ę o Gmina Rajcza i podziemnymi, zainteresowania ze edukacyjnych w gminie 0 1 Wis ły konieczno ści, celach, zasadach i Zadanie umo żliwiaj ący strony źród ło danych sposobach ochrony wód, w 1 zaspokojenie monitorowane: mieszka ńców uzasadnionych Gmina Rajcza szczególno ści skierowane do dzieci i młodzie ży PGW Wody Polskie potrzeb wodnych regionu przy Ilo ść wykonanych robót Gospodarowaniewodami osi ągni ęciu i utrzymaniowych na Zadanie utrzymaniu co Roboty utrzymaniowe na brak środków ciekach wodnych 7 10 monitorowane: najmniej dobrego urz ądzeniach i ciekach wodnych finansowych źród ło danych: PGW Wody Polskie stanu wód Ograniczenie ryzyka PGW Wody Polskie wyst ąpienia strat wynikaj ących ze Przyj ęcie studium uwarunkowa ń i Ilo ść dokumentów zjawisk ekstremalnych kierunków zagospodarowania planistycznych na terenie zwi ązanych z wod ą przestrzennego Zadanie w łasne: brak środków gminy 7 7 Gmina Rajcza finansowych źród ło danych: Aktualizacja planu gmina Rajcza zagospodarowania przestrzennego dla gminy Rajcza Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 87 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 89 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 28 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie gospodarowania wodami Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot Dodatkowe Obszar odpowiedzialny (w tys. z ł) lp. Zadanie Źród ła finansowania informacje interwencji za realizacj ę o zadaniu (+ jednostki w łą czone) rok 2020 rok 2021 rok 2022 rok 2023 do roku 2026 A B C D E F G H I J K Dzia łania edukacyjne, promocyjne, środki Gminy Rajcza propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę (mo żliwe o konieczno ści, celach, zasadach i Gmina Rajcza 1 1 1 1 3 dofinansowanie ze sposobach ochrony wód, w środków szczególno ści skierowane do dzieci i WFO ŚiGW/NFO ŚiGW młodzie ży 1 Przyj ęcie studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania Gmina Rajcza środki Gminy Rajcza przestrzennego Gospodarowaniewodami Aktualizacja planu zagospodarowania Gmina Rajcza 30 30 30 60 środki Gminy Rajcza przestrzennego dla gminy Rajcza Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Tabela 29 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarowania wodami Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Pa ństwowego Monitoringu WIO Ś Katowice, PIG 20 środki WIO Ś Środowiska Dzia łania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, PGW Wody Polskie 20 środki PGW Wody Polskie 1 zasadach i sposobach ochrony wód, w szczególno ści skierowane do dzieci i młodzie ży Roboty utrzymaniowe na urz ądzeniach i ciekach Gospodarowaniewodami PGW Wody Polskie Wed ług kosztorysów środki PGW Wody Polskie wodnych Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 88 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 90 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 30 Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Wska źnik Obszar Kierunek Podmiot lp. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść interwencji odpowiedzialny (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Zadanie w łasne: Gmina Rajcza, Spó łka Beskid Długo ść kanalizacji Budowa 33,64 km sieci kanalizacji Ekosystem brak środków sanitarnej sanitarnej w Aglomeracji W ęgierska Zwi ązek finansowych źród ło danych: Gmina 116,9 km 130 km Górka Mi ędzygminny Rajcza, Spó łka Beskid Rozwój ds. Ekologii Ekosystem i dostosowanie w Żywcu instalacji i urz ądze ń służą cych Zadanie w łasne: zrównowa żonej Długo ść sieci Gmina Rajcza, i racjonalnej System wodoci ągowej Budowa 24,22 km sieci wodoci ągowej, Zwi ązek brak środków gospodarce zrównowa żonego źród ło danych: w Aglomeracji W ęgierska Górka Mi ędzygminny finansowych 3 km 10 km wodno ściekowej gospodarowania Gmina Rajcza, ds. Ekologii dla potrzeb wodami Spó łka Beskid w Żywcu ludno ści powierzchniowymi Ekosystem ciekowa i przemys łu ś i podziemnymi, umo żliwiaj ący Ilo ść zrealizowanych Dzia łania edukacyjne, promocyjne o 1. zaspokojenie akcji edukacyjnych Głównie w sposobach oszcz ędnego u żytkowania Zadanie w łasne: uzasadnionych /rocznie/ 2 2 placówkach wody w szczególno ści skierowane do Gmina Rajcza potrzeb wodnych edukacyjnych źród ło danych: Gmina dzieci i m łodzie ży regionu przy Rajcza osi ągni ęciu i Gospodarkawodno utrzymaniu co Liczba zbiorników Osi ągni ęcie Bie żą ca aktualizacja ewidencji brak kadr najmniej dobrego bezodp ływowych i utrzymanie Zadanie w łasne: 215 70 zbiorników bezodp ływowych oraz i przeszkolonych stanu wód co najmniej Gmina Rajcza źród ło danych: Gmina przydomowych oczyszczalni ścieków pracowników Rajcza dobrego stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych Liczba kontroli na i podziemnych, zgodnie brak kadr posesjach Prowadzenie kontroli gospodarki Zadanie w łasne: 47 5/rok z obowi ązuj ącymi i przeszkolonych ściekowej na posesjach prywatnych Gmina Rajcza źród ło danych: Gmina Planami pracowników Rajcza gospodarowania wodami dla dorzeczy Odry Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 89 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 91 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 31 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. z ł) Obszar Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe informacje lp. Zadanie Źród ła finansowania interwencji za realizacj ę do o zadaniu rok rok rok rok roku 2020 2021 2022 2023 2026 A B C D E F G H I J K Gmina Rajcza, Spó łka Beskid Budowa 33,64 km sieci kanalizacji Ekosystem Zwi ązek sanitarnej w Aglomeracji W ęgierska Mi ędzygminny ds. Ekologii Górka środki Gminy Rajcza (15%), w Żywcu wg kosztorysów inwestycji Europejski Fundusz Rozwoju Budowa 24,22 km sieci Gmina Rajcza, Zwi ązek (85%) wodoci ągowej, w Aglomeracji Mi ędzygminny ds. Ekologii Węgierska Górka w Żywcu ciekowa ś Dzia łania edukacyjne, promocyjne o środki Gminy Rajcza 1. sposobach oszcz ędnego u żytkowania Gmina Rajcza 1 1 5 ew. dofinansowanie ze środków wody w szczególno ści skierowane do WFO ŚiGW/NFO ŚiGW dzieci i m łodzie ży Bie żą ca aktualizacja ewidencji Gospodarkawodno zbiorników bezodp ływowych oraz Gmina Rajcza koszty administracyjne środki Gminy Rajcza przydomowych oczyszczalni ścieków środki Gminy Rajcza, ew. poziom dofinansowania Prowadzenie kontroli gospodarki Gmina Rajcza wg kosztorysów inwestycji dofinansowanie ze środków zale żny od środków ściekowej na posesjach prywatnych WFO ŚiGW/NFO ŚiGW finansowych Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Tabela 32 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny lp. Zadanie realizacji zadania w latach Źród ła finansowania informacje interwencji za realizacj ę (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G Dzia łania edukacyjne, promocyjne o sposobach Gmina Rajcza, Zwi ązek realizowane środki UE , Gminy Rajcza oraz Zwi ązku ciekowa 1. ś oszcz ędnego u żytkowania wody w szczególno ści Mi ędzygminny ds. Ekologii 10 jako Mi ędzygminnego ds. Ekologii w Żywcu skierowane do dzieci i m łodzie ży w Żywcu kontynuacja Gospodarka wodno Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 90 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 92 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 33 Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Wska źnik Obszar L.p. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Czy prowadzony jest rejestr terenów Zabezpieczenie terenów Obserwacja terenów zagro żonych zagro żonych Zadanie monitorowane: tak tak osuwiskowych na terenie osuwaniem oraz prowadzenie ich w razie potrzeby Racjonale i ruchami Powiat Żywiecki efektywne masowymi Gminy rejestru gospodarowanie źród ło danych: zasobami ze 1. Powiat Żywiecki złóż oraz zabezpieczenie Ochrona i zrównowa żone terenów Liczba z łóż wykorzystanie zasobów Uj ęcie wyst ępowania terenów osuwiskowych surowców kopalin oraz ograniczanie realizacja w osuwiskowych w planach Zadanie w łasne: Gmina naturalnych 0 0 presji na środowisko, trakcie zmiany zagospodarowania przestrzennego Rajcza zwi ązanej z eksploatacj ą PZP źród ło danych: Gminy Rajcza Gmina Rajcza kopalin i prowadzeniem prac Gospodarowaniezasobami geologicznymi poszukiwawczych Tabela 34 Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania odpowiedzialny Obszar (w tys. z ł) Źród ła Dodatkowe informacje L.p. Zadanie za realizacj ę interwencji finansowania o zadaniu (+ jednostki rok rok rok rok do roku włą czone) 2020 2021 2022 2023 2026 A B C D E F G H I J K Uj ęcie wyst ępowania terenów osuwiskowych w aktualnie brak strategicznych z łóż – Zadanie w łasne: koszty administracyjne Środki Gminy 1. planach zagospodarowania przestrzennego realizacja w razie potrzeby w trakcie Gmina Rajcza (uzgodnienie zapisów w PZP) Rajcza Gminy Rajcza aktualizacji PZP zasobami geologicznymi Gospodarowanie Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 91 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 93 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 35 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar L.p. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G Obserwacja terenów zagro żonych osuwaniem oraz Zadanie monitorowane: Starosta realizacja w 1. wg potrzeb Środki w łasne: Powiat Żywiecki prowadzenie ich rejestru Żywiecki razie potrzeby zasobami geologicznymi Gospodarowanie Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 92 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 94 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 36 Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie ochrony gleb Wska źnik Obszar L.p. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Zachowanie funkcji Ilo ść dzia łań Organizacja edukacji dla dzieci i środowiskowych, Zadanie monitorowane: ma łe promocyjnych młodzie ży oraz szkole ń dla rolników z 4/rok 4/rok gospodarczych, Zespó ł Doradztwa zainteresowanie zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki źród ło danych: spo łecznych i Rolniczego w Żywcu rolników Rolniczej ODR kulturowych gleb Ilo ść kontroli stosowania środków ochrony ro ślin Prowadzenie kontroli stosowanych Zadanie monitorowane: 1 wg potrzeb źród ło danych: nawozów i środków ochrony ro ślin WIORiN WIORiN Ochrona i brak zapewnienie Ilo ść punktów Zadanie monitorowane: brak punktów pomiarów właściwego pomiarowych Zachowanie mo żliwie Kontrola poziomu zanieczyszcze ń gleb - Główny Inspektorat pomiarowych w wg potrzeb 1. sposobu dobrego stanu gleb rozwój sieci monitoringu gleb Ochrony Środowiska, na terenie źród ło danych: ostatnich użytkowania rolniczych INUG w Pu ławach Gminy GIO Ś latach Ochrona gleb powierzchni ziemi Ilo ść wykonanych badan Kontrolowanie stanu zasobno ści w mikroelementy i kwasowo ść gleb Zadanie monitorowane: gleb na pH gleby 0 10 użytkowanych rolniczo (Stacja rolnicy źród ło danych: ARiMR Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach) Powierzchnia terenów presja na nowe przeznaczonych na Minimalizacja stopnia i Zadanie monitorowane: Wykorzystanie nieu żytków na uprawy tereny pod uprawy energetyczne 0 ha wg potrzeb łagodzenie zasklepiania rolnicy, w łaściciele energetyczne budownictwo (nieu żytki) gleb terenów mieszkaniowe źród ło danych: GUS Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 93 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 95 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 37 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony gleb Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G w zale żno ści od Środki w łasne w łaścicieli terenów, ew. Wykorzystanie nieu żytków na uprawy energetyczne Rolnicy, w łaściciele terenów powierzchni dofinansowanie ze środków ARiMR Organizacja edukacji dla dzieci i m łodzie ży oraz szkole ń Zespó ł Doradztwa Rolniczego w Środki Zespo łu Doradztwa Rolniczego dla rolników z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki wg potrzeb Żywcu w Żywcu Rolniczej 1. Prowadzenie kontroli stosowanych nawozów i środków WIORiN Koszty administracyjne Środki w łasne WIORiN ochrony ro ślin Ochronagleb Kontrola poziomu zanieczyszcze ń gleb - rozwój sieci Główny Inspektorat Ochrony w zależno ści od 100 Środki GIO Ś, INUG w Pu ławach monitoringu gleb Środowiska, INUG w Pu ławach potrzeb Kontrolowanie stanu zasobno ści w mikroelementy i w zale żno ści od ilo ści w zale żno ści od kwasowo ść gleb u żytkowanych rolniczo (Stacja rolnicy środki rolników wykonanych bada ń zainteresowania Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach) Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 94 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 96 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 38 Cele, kierunki interwencji i zadania w zakresie gospodarowania odpadami Wska źnik Obszar Kierunek L.p. Cel Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść interwencji (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Ilo ść rocznie wykonywanych Opracowywanie sprawozda ń z funkcjonowania systemu gospodarki Zadanie w łasne: Gmina sprawozda ń 1 1 brak odpadami komunalnymi oraz analiz Rajcza źród ło danych: gospodarowania odpadami Gmina Rajcza Osi ągni ęcie wska źników ść dotycz ących poziomy zo Doskonalenie i rozwijanie systemu odzysku, papieru, szk ła i Zadanie w łasne: Gmina tak tak selektywnej zbiórki wszystkich tworzyw sztucznych Rajcza Racjonalna rodzajów odpadów komunalnych gospodarka źród ło danych: odpadami Gmina Rajcza Ilo ść usuni ętych dzikich wysypisk rocznie Sukcesywne zapobieganie i Zadanie w łasne: Gmina Ś kilka wg potrzeb źród ło danych: usuwania dzikich wysypisk odpadów Rajcza 1. Gmina Rajcza Ilo ść dzia łań rocznie w Kontynuacja edukacji ekologicznej tym zakresie Zadanie w łasne: Gmina kilka kilkana ście w zakresie prawid łowej gospodarki źród ło danych: Rajcza damizapobieganie i powstawaniu odpadów odpadami na obszarze Gminy Rajcza Gmina Rajcza owefunkcjonowanie rozwój i gospodarowania Ilo ści usuni ętych wyrobów ł Realizacja programu usuwania brak zawieraj ących azbest Zadanie w łasne: Gmina oko ło 500 Mg 1000 Mg wyrobów zawieraj ących azbest na zainteresowania Rajcza źród ło danych: Prawid terenie Gminy Rajcza mieszka ńców Gospodarowanie Gmina Rajcza Gospodarkaodpa odpadami odpadamioraz zgodna zprzepisami prawa sprawozdawc innymi ni ż Czy Gmina aktualizuje realizowane w komunalne Aktualizacja inwentaryzacji i miar ę okresowo PUA Zadanie w łasne: Gmina nie tak programu usuwania azbestu i posiadania Rajcza źród ło danych: wyrobów zawieraj ących azbest środków Gmina Rajcza finansowych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 95 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 97 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 39 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie gospodarowania odpadami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania odpowiedzialny (w tys. z ł) Obszar Dodatkowe informacje L.p. Zadanie za realizacj ę Źród ła finansowania interwencji do o zadaniu rok rok rok (+ jednostki rok 2020 roku 2021 2022 2023 włą czone) 2026 A B C D E F G H I J K Opracowywanie sprawozda ń z funkcjonowania środki w łasne Gminy systemu gospodarki odpadami komunalnymi oraz Gmina Rajcza koszty administracyjne Rajcza analiz gospodarowania odpadami dów dów Doskonalenie i rozwijanie systemu selektywnej środki w łasne Gminy Gmina Rajcza 50 50 50 zbiórki wszystkich rodzajów odpadów komunalnych Rajcza jako dzia łania doskonal ące istniej ący system Sukcesywne zapobieganie i usuwanie dzikich środki w łasne Gminy Gmina Rajcza w zale żno ści od potrzeb wysypisk odpadów Rajcza 1. Kontynuacja edukacji ekologicznej w zakresie środki w łasne Gminy Gmina Rajcza corocznie oko ło 1 tys. z łotych prawid łowej gospodarki odpadami Rajcza w zale żno ści od Realizacja programu usuwania wyrobów w zale żno ści od ilo ści mieszka ńców środki w łasne Gminy Gmina Rajcza zainteresowania zawieraj ących azbest na terenie Gminy Rajcza zainteresowanych usuwaniem azbestu Rajcza, WFO ŚiGW mieszka ńców środki w łasne Gminy Gospodarkaodpadami zapobieganie i powstawania odpa Aktualizacja inwentaryzacji i programu usuwania Gmina Rajcza - 20 - - 20 Rajcza Ministerstwo azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest Rozwoju (80%) Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 96 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 98 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 40 Cele, kierunki interwencji w zakresie zasobów przyrodniczych w tym tak że le śnych Wska źnik Obszar Podmiot Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źród ło danych) bazowa* docelowa A B C D E F G H I J Ilo ść baz danych o formach ochrony Zadanie monitorowane: przyrody Prowadzenie bazy danych o 1 1 RDO Ś Katowice, źród ło danych : czynnej ochronie przyrody Podejmowanie dzia łań ZPKW Ś w RDO Ś Katowice, Katowicach ZPKW Ś w Katowicach z zakresu pog łę biania i udost ępniania wiedzy o zasobach Zachowanie, przyrodniczych i odtworzenie i walorach Dzia łania edukacyjne, zrównowa żone Ilo ść obiektów edukacji Zadanie w łasne: krajobrazowych promocyjne, propaguj ące i użytkowane ekologicznej na ternie Gmina Rajcza brak 1 gminy, w tym upowszechniaj ące wiedz ę o bioró żnorodno ści i gminy Zadanie zainteresowania ze 1 1 prowadzenie bada ń konieczno ści, celach, zasadach i georó żnorodno ści monitorowane: strony źród ło danych naukowych, sposobach ochrony przyrody, w oraz ochrona ZPKW Ś w mieszka ńców inwentaryzacji szczególno ści skierowane do krajobrazu Gmina Rajcza Katowicach przyrodniczej i dzieci i młodzie ży monitoringu oraz dzia łania z zakresu edukacji ekologicznej Ilo ść pomników Ochronazasobów przyrodniczych, tymw lasów przyrody Utworzenie nowych form Zadanie w łasne: Konflikty 13 20 źród ło danych : ochrony przyrody Gmina Rajcza spo łeczne Gmina Rajcza Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 97 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 99 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 41 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie zasobów przyrodniczych w tym tak że le śnych Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny lp. Zadanie (w tys. z ł) Źród ła finansowania informacje interwencji za realizacj ę o zadaniu (+ jednostki w łą czone) rok 2020 rok 2021 rok 2022 rok 2023 do roku 2026 A B C D E F G H I I K Dzia łania edukacyjne, promocyjne, środki Gminy Rajcza propaguj ące i upowszechniaj ące (mo żliwe wiedz ę o konieczno ści, celach, Gmina Rajcza 1 1 1 1 3 dofinansowanie ze zasadach i sposobach ochrony środków przyrody, w szczególno ści skierowane 1 WFO ŚiGW/NFO ŚiGW ł ż lasów do dzieci i m odzie y onazasobów Ochr Utworzenie nowych form ochrony przyrodniczych,tymw Gmina Rajcza w zale żno ści od potrzeb środki Gminy Rajcza przyrody Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Tabela 42 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie zasobów przyrodniczych w tym tak że le śnych Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizację realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G RDO Ś Katowice, ZPKW Ś w Prowadzenie bazy danych o czynnej ochronie przyrody 20 środki RDO Ś, ZPKW Ś w Katowicach Katowicach 1 Dzia łania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i tymlasów upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, ZPKW Ś w Katowicach 8 środki ZPKW Ś w Katowicach zasadach i sposobach ochrony przyrody, w szczególności Ochronazasobów przyrodniczych,w skierowane do dzieci i młodzie ży Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 98 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 100 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 43 Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu zagro żeń powa żnymi awariami Wska źnik Obszar L.p. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść (+ źród ło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Ilo ść kontroli i narusze ń Przeciwdzia łanie powa żnym awariom (prowadzenie kontroli firm, Zadanie monitorowane: źród ło danych : 0/0 3/0 owych ń ć Ś ę ł szkole , tak aby zmniejszy ryzyko WIO , przedsi biorstwa WIO Ś wyst ąpienia powa żnych awarii) anieawariom ł Ilo ść jednostek Wsparcie OSP w sprz ęt do otrzymuj ących wsparcie Zadanie w łasne: Gmina brak środków 5 5 ratownictwa techniczno-chemiczno- Zmniejszenie zagro żenia Rajcza finansowych źród ło danych: ekologicznego oraz minimalizacja instalacjiprzemys Gmina Rajcza Przeciwdzia skutków w przypadku nymi ż wyst ąpienia awarii Usuwanie skutków powa żnych Zadanie monitorowane: awarii w środowisku sprawcy awarii 1. Ilo ść awarii na terenie Gminy Rajcza Zadanie monitorowane: awariami eniapowa 0 0 ż Wojewoda, Marsza łek zadanie b ędzie źród ło danych: Zapobieganie lub usuwanie skutków Woj. Śląskiego, Stra ż realizowane w WIO Ś zanieczyszczenia środowiska Zagro Po żarna, WIO Ś i organy razie potrzeby administracji rodowiska ś Kreowanie w łaściwych zachowa ń spo łecze ństwa w Edukacja spo łecze ństwa na rzecz ludzi i Ilo ść akcji Zadanie w łasne: Gmina edukacyjnych sytuacji wyst ąpienia kreowania prawid łowych zachowa ń Rajcza brak 1/rok 2/rok zagro żeń środowiska i w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń zaanga żowania źród ło danych: życia ludzi z tytu łu środowiska i życia ludzi z tytu łu Zadanie monitorowane: mieszka ńców Minimalizacjaskutków awarii dla Gmina Rajcza wyst ąpienia awarii powa żnych awarii Policja, KP PSP, WIO Ś przemys łowych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 99 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 101 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Tabela 44 Harmonogram zada ń w łasnych w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. odpowiedzialny zł) Obszar Źród ła Dodatkowe informacje L.p. Zadanie za realizacj ę interwencji finansowania o zadaniu (+ jednostki rok rok rok rok rok włą czone) 2020 2021 2022 2023 2026 A B C D E F G H I L Ł w ramach posiadanych Wsparcie OSP w sprz ęt do ratownictwa techniczno- środki Gminy Gmina Rajcza w zale żno ści od mo żliwo ści i potrzeb środków wsparcie mo że by ć chemiczno-ekologicznego Rajcza wi ększe enia nymi ż 1. ż Edukacja spo łecze ństwa na rzecz kreowania awariami ś Zagro rodki Gminy powa prawid łowych zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia Gmina Rajcza wg potrzeb oko ło 1 tys. rocznie Rajcza zagro żeń́ środowiska i życia ludzi Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Tabela 45 Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar Lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źród ła finansowania informacje interwencji (+ jednostki w łą czone) (w tys. z ł) o zadaniu A B C D E F G Przeciwdzia łanie powa żnym awariom (prowadzenie kontroli koszty środki w łasne przedsi ębiorstw, dzia łanie jako zak ładów, szkole ń, badanie przyczyn, tak aby zmniejszy ć ryzyko WIO Ś, przedsi ębiorstwa administracyjne środki WIO Ś kontynuacja wyst ąpienia powa żnych awarii) w zale żno ści od nymi ż Usuwanie skutków powa żnych awarii w środowisku sprawcy awarii środki sprawcy awarii skali awarii Wojewoda, Marsza łek Woj. w razie potrzeb 1. w zale żno ści od środki w łasne organów ochrony Zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia środowiska Śląskiego, Stra ż Po żarna, WIO Ś i awariami eniapowa skali awarii środowiska ż organy administracji zadanie Zagro Edukacja spo łecze ństwa na rzecz kreowania prawid łowych w zale żno ści od realizowane w zachowa ń w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska i życia Policja, KPPSP, WIO Ś środki Policji, Policji, KPPSP, WIO Ś skali szko łach i ludzi z tytu łu powa żnych awarii przedszkolach Źród ło: koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą z danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF i WPI Gminy Rajcza a tak że szacunków w łasnych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 100 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 102 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 7. ! System realizacji Programu Ochrony Środowiska Instrumentami wspomagaj ącymi realizacj ę Programu Ochrony Środowiska s ą elementy strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tj. Dz.U. z 2019 r., poz. 1295, z pó źn. zm.). Wynikaj ą one z obowi ązków i kompetencji gminy. Narz ędziem, które koordynuje i spina w jedn ą ca łość dzia łania zwi ązane z ochron ą środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniaj ą si ę do zacie śniania wspó łpracy Gminy, instytucji i organizacji dzia łaj ących na jej terenie. Wszystkie te dzia łania przyczyniaj ą si ę do wi ększej skuteczno ści i efektywno ści wdra żania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdra żania i realizacji Programu powinna zosta ć jasno i czytelnie przedstawiona, tak by instytucje i organizacje dzia łaj ące w szeroko poj ętej ochronie środowiska mia ły mo żliwo ść weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zada ń środowiskowych. Niezb ędne jest by w procesie wdra żania Programu Ochrony Środowiska wzi ęł y udzia ł przedsi ębiorstwa i instytucje ró żnych profili gospodarki oraz ró żnych sfer życia spo łecznego, wynikiem, czego mo żliwa b ędzie realizacja Programu, a tak że zachowanie ładu gospodarczego, spo łecznego i ekologicznego. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to równie ż podmioty uczestnicz ące w zarz ądzaniu Programem, czyli jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania oraz spó łki komunalne. W ka żdej fazie wdra żania Programu uczestnicz ą mieszka ńcy, którzy bezpo średnio wykorzystuj ą produkty wynikaj ące z realizacji postanowie ń Programu. (np. sie ć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Zasadne jest ze wzgl ędu na wiele obowi ązków i zada ń pojawiaj ących si ę na ka żdym etapie wdra żania Programu określenie mo żliwo ści roz łożenia środków i obowi ązków na poszczególnych wykonawców Programu. Podstawow ą zasad ą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawid łowe i właściwe wykonywanie zada ń w łasnych Gminy Rajcza oraz zada ń monitorowanych przez poszczególne jednostki świadome w łasnej roli we wdra żaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Najwa żniejsza i główna odpowiedzialno ść za prawid łowe wdro żenia spoczywa na Wójcie Gminy Rajcza, który sk łada Radzie Gminy raporty z wykonania Programu. Wójt wspó łdzia ła z organami administracji samorz ądowej powiatowej, które dysponuj ą narz ędziami wynikaj ącym z ich kompetencji. Okresowo na poziomie gminy odbywaj ą si ę posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane s ą sprawozdania z dzia łalno ści w zakresie ochrony środowiska, le śnictwa, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie gminy. Ponadto Wójt Gminy oraz Rada Gminy wspó łdzia ła z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji, których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Tabela 46 Dzia łania w ramach zarz ądzania środowiskiem Lp. Zagadnienie Główne dzia łania w latach 2020 - 2026 Instytucje uczestnicz ące Raport z wykonania Programu (co dwa lata) Wójt Gminy Rajcza Wdra żanie Programu ochrony 1 środowiska Opracowanie Programu ochrony środowiska i okresowa Wójt Gminy Rajcza jego aktualizacja Edukacja ekologiczna, Rada Gminy, Zarz ąd Powiatu Realizacja Programu ochrony środowiska oraz wspó łpraca Komunikacja ze Żywieckiego, Zarz ąd 2 z instytucjami zajmuj ącymi si ę szeroko poj ętą ochron ą spo łecze ństwem, System Województwa, WIO Ś, środowiska informacji o środowisku Organizacje pozarz ądowe Systemy zarz ądzania Wspieranie i promowanie zak ładów / instytucji Gmina Rajcza, Wojewoda, 3 środowiskiem wdra żaj ących system zarz ądzania środowiskiem Fundusze celowe WIO Ś, WSSE, RZGW, Zgodnie z wymaganiami ustawowymi - Stan środowiska 4 Monitoring stanu środowiska Gmina Rajcza– w razie w województwie śląskim potrzeby Elementem polityki ekologicznej Gminy Rajcza jest wspó łpraca z instytucjami zajmuj ącymi si ę badaniem stanu środowiska, przetwarzaniem uzyskanych danych oraz ich upowszechnianiem. Bezpo średnim wska źnikiem zaawansowania realizacji zada ń obj ętych Programem ochrony środowiska b ędzie ci ągły monitoring oraz kontrola podejmowanych dzia łań. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 101 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 103 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 8. ! Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym Program Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza na lata 2020-2023 z perspektyw ą do roku 2026” (zwany dalej Programem) zosta ł opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. z 2019, poz. 1396 z pó źn. zm.), jako narz ędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w Gminie. Podstaw ą do opracowania niniejszego Programu s ą zalecenia wynikaj ące z Wytycznych do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska z 2015 roku oraz zmiany prawne. W niniejszym opracowaniu autorzy starali si ę dokona ć porównania stanu środowiska z roku 2014 z obecnym wed ług informacji z 2018 i 2019 roku (natomiast je śli brakowa ło takich informacji pos łużono si ę danymi z 2017 oraz 2016 roku). Ustawa Prawo ochrony środowiska nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17), by opracowanie uwzgl ędnia ło pewne dokumenty okre ślone w art. 14, tj. strategie rozwoju, programy i dokumenty programowe, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1295, z pó źn. zm.), co zosta ło w dokumencie uwzgl ędnione. Przedmiotowe opracowanie dla Gminy Rajcza zawiera takie elementy jak: Wst ęp i rozdzia ł pierwszy - zawiera podstaw ę prawn ą i cel przygotowania programu ochrony środowiska, a tak że okres obj ęty opracowaniem, metodyk ę, struktur ę i zakres dokumentu. W rozdziale drugim wykazano spójno ść niniejszego opracowania z dokumentami nadrz ędnymi opracowanymi we wcze śniejszych latach szczebla krajowego, regionalnego i wojewódzkiego. Rozdzia ł trzeci to informacje ogólne o gminie. Zawarto ść tego rozdzia łu to m.in. informacje o po łożeniu administracyjnym oraz dane dotycz ące uwarunkowa ń gospodarczych i środowiskowych gminy. Konieczne by ło wskazanie uwarunkowa ń wynikaj ących z dokumentów strategicznych wy ższego szczebla (krajowych, wojewódzkich i powiatowych). Rozdzia ł czwarty to ocena aktualnego stanu środowiska. W rozdziale tym opisano stan aktualny oraz wskazano najwa żniejsze problemy w zakresie ka żdego komponentu środowiska. Po analizie stanu aktualnego dla ka żdej dziedziny środowiskowej przeprowadzono analiz ę SWOT i stworzono w rozdziale szóstym cele i kierunki dzia łań, a tak że harmonogramy realizacji zada ń w łasnych – gminnych i zada ń monitorowanych – czyli realizowanych przez instytucje administruj ące uzbrojeniem terenu oraz przedsi ębiorców i inne osoby prawne. Cele i kierunki dzia łań w zakresie ka żdej dziedziny interwencji zosta ły zestawione w tabelach. Zapisano w nich nadrz ędne cele środowiskowe, wska źniki z podaniem warto ści bazowej z roku 2019 lub 2018 oraz warto ści ą do osi ągni ęcia w 2026 roku. Dope łnieniem celów i zada ń jest wyszczególnienie ka żdego zadania wraz z okre śleniem jednostki odpowiedzialnej oraz czynników ryzyka jakie mog ą mie ć miejsce, co warunkuje realizacj ę zadania. Przyk ładem jest brak pozyskanych środków finansowych na realizacj ę zadania. Drug ą cz ęś ci ą rozdzia łu szóstego s ą harmonogramy realizacji zada ń, w których zadania maj ą okre ślone koszty realizacji oraz źród ła finansowania. W tej cz ęś ci zamieszczono tak że dodatkowe informacje o zadaniu, przyk ładem jest informacja, i ż zadanie b ędzie realizowane jako kontynuacja lub tylko w razie zaistnienia potrzeby. W rozdziale siódmym opisano system realizacji Programu ochrony środowiska dla Gminy Rajcza. Projekt Programu podlega zaopiniowaniu przez Zarz ąd Powiatu Żywieckiego W trakcie procedur opracowania „Programu…” Gmina zapewni mo żliwo ść́ udzia łu spo łecze ństwa na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale spo łecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddzia ływania na środowisko (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 2081 z pó źn. zm.). Po podj ęciu uchwa ły Rady Gminy Program zostanie przyj ęty do realizacji. Co dwa lata b ędą sporz ądzane raporty z realizacji Programu Ochrony Środowiska pokazuj ące stan wykonania zada ń zapisanych w Programie. Okresowo opracowywana b ędzie aktualizacja Programu. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. B ędą to tak że jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania, a tak że wszystkie podmioty realizuj ące zadania zapisane w Programie. Program Ochrony Środowiska jest narz ędziem, które koordynuje i spina w jedn ą ca łość dzia łania zwi ązane z ochron ą środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniaj ą si ę do zacie śniania wspó łpracy instytucji i organizacji dzia łaj ących na terenie gminy. W rozdziale dziewi ątym opisano system monitoringu realizacji Programu Ochrony Środowiska, który da obraz post ępów w realizacji zamierze ń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Rajcza. Jednocze śnie w zwi ązku z tym, i ż co dwa lata b ędą sporz ądzane raporty z realizacji Programu Ochrony Środowiska pokazuj ące stan wykonania zada ń zapisanych w Programie w celach (w rozdziale 6) stworzono pomocne narz ędzie monitoruj ące stan realizacji Programu. Dla ka żdego zadania zapisanego w Programie określono wska źniki realizacji ze stanem bazowym na 2018 rok oraz stanem docelowym na 2025 rok. Porównanie tych wska źników pozwoli na ponown ą ocen ę stanu środowiska na terenie gminu. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 102 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 104 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 Jako komórk ę monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji PO Ś oraz harmonogramu jego realizacji wskazuje si ę osob ę na stanowisku do spraw ochrony środowiska w Urz ędzie Gminy Rajcza. Realizacja zada ń zaproponowanych w Programie przyczyni si ę do zwi ększenia atrakcyjno ści Gminy, polepszenia warunków życia i zdrowia mieszka ńców, a tak że poprawy jako ści walorów środowiskowych. Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 103 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 105 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 BIBLIOGRAFIA 1. ! Atlas Województwa Bielskiego, PAN Kraków, 1981, 2. ! Bank danych regionalnych www.stat.gov.pl, 3. ! Oceny jako ści powietrza w województwie śląskim obejmuj ące rok 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 i 2018 4. ! Geografia regionalna Polski, J. Kondracki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., 5. ! Geomorfologia Polski. Tom 1. Polska Po łudniowa Góry i Wy żyny, praca zbiorowa pod redakcj ą M. Klimaszewskiego, Pa ństwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972, 6. ! GMO – problemy gospodarcze i ochrony przyrody dr hab. Krzysztof Kasprzak, ekspert Polskiej Izby Ekologii, 7. ! Hydrologia regionalna Polski – tom I, wody s łodkie, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007, 8. ! Hydrologia regionalna Polski – tom II, wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007, 9. ! Informacja o stanie środowiska w latach od 2010 do 2017, 10.! Klasyfikacja stanu / potencja łu ekologicznego i stanu chemicznego wód w 2013 r., WIO Ś w Katowicach, 11.! Klimat Polski, A. Wo ś, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, 12.! Korytarze ekologiczne w województwie śląskim-koncepcja do planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Etap I – J. B. Parusel, K. Skowro ńska, A. Wower, Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, 2007, 13.! Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Druga Aktualizacja KPO ŚK zosta ła zatwierdzona przez Rad ę Ministrów w dniu 2 marca 2010 r. (AKPO ŚK 2009), 14.! Kszta łtowanie krajobrazu, a ochrona przyrody, pod red. K. Buchwalda i W. Engelhardta, PWRiL, Warszawa 1975, 15.! Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000, H. Jurkiewicz, J. Woi ński, IG Warszawa 1977, 16.! Mapa obszarów G łównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, A. Kleczkowski, AGH Kraków, 1990, 17.! Monitoring chemizmu gleb ornych Polski w latach 2015-2017, 18.! Ocena jako ści wód podziemnych w województwie śląskim w roku 2018, WIO Ś w Katowicach, 19.! Odnawialne źród ła energii i mo żliwo ści ich wykorzystania na obszarach nieprzemys łowych województwa Śląskiego, 2005, 20.! Opracowanie ekofizjograficzne do planu zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, 21.! Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego, 22.! Polska 2025. D ługookresowa Strategia Trwa łego Rozwoju i Zrównowa żonego Rozwoju, Rz ądowe Centrum Studiów Strategicznych przy wspó łpracy z Ministerstwem Środowiska, Warszawa czerwiec 2000 r, 23.! Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zosta ły ponadnormatywne poziomy st ęż eń substancji w powietrzu, 2010, 24.! Raport o stanie środowiska w województwie śląskim w latach od 2010 do 2018, 25.! Sprawozdanie z monitoringowego pomiaru pól elektromagnetycznych, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 20017, 2018 26.! Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego, 2012, 27.! Strategia Rozwoju Systemu Transportu Województwa Śląskiego, 2013, 28.! Strony internetowe: www.cdpgs.katowice.pl, www.geoportal.gov.pl, www.gdos.gov.pl, www.natura2000.gdos.gov.pl, katowice.O.gov.pl; 29.! Śląski Monitoring Powietrza, 2017, 30.! Zestawienie gmin (i miast wykazuj ących grunty do zalesienia) uporządkowane na podstawie liczby punktów odzwierciedlaj ących ich preferencje zalesieniowe; wariant III – środowiskowy – Krajowy program zwi ększania lesisto ści, 2003, 31.! http://opitpp.orsip.pl/imap/ 32.! http://geoportal.pgi.gov.pl/midas-web/ 33.! http://katowice.rdos.gov.pl/ 34.! http://www.katowice.pios.gov.pl/ Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 104 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 106 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 WYKAZ SKRÓTÓW: AKPO ŚK - Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych BAT - najlepsza dost ępna technika RDO Ś - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska ChZT - chemiczne zapotrzebowanie na tlen DK - droga krajowa DW - droga wojewódzka GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GIO Ś - Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GPR - Generalny Pomiar Ruchu GPZ - Główny punkt zasilania GUS - Główny Urz ąd Statystyczny GZWP - Główne Zbiorniki Wód Podziemnych ITPOK - instalacja termicznego przetwarzania odpadów IUNG - Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa KPGO - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami KPO ŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych LKP - Le śny kompleks promocyjny LZWP - Lokalny zbiornik wód podziemnych MZP - mapa zagro żeń powodziowych, MRP - mapa ryzyka powodzi NFO ŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego OO Ś - ocena oddzia ływania na środowisko ORSIP - Otwarty Regionalny System Informacji Przestrzennej OSO - obszary specjalnej ochrony ptaków OZE - Odnawialne Źród ła Energii PGW WP - Pa ństwowe Gospodarstwo Wodne „Wody Polskie” PIG - Pa ństwowy Instytut Geologiczny PIO Ś - Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska PIS - Pa ństwowa Inspekcja Sanitarna POH - Program Ochrony przed Ha łasem POIi Ś - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PONE - Program Ograniczania Niskiej Emisji POP - Program Ochrony Powietrza PTTK - Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze PWiK - Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji PZRP - Plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych RDO Ś - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 105 Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego – 107 – Poz. 4466 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RAJCZA NA LATA 2020-2023 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2026 RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RLM - Równowa żna Liczba Mieszka ńców RPO - Regionalny Program Operacyjny RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SEKAP - System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej SIWZ - Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia SOO - specjalne obszary ochrony siedlisk SPA 2020 - Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 OŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WODR - Wojewódzki O środek Doradztwa Rolniczego WORP - wst ępna ocena ryzyka powodziowego WSO - Wojewódzki System Odpadowy WSSE - Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna WWA - wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne PDR - zak łady o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii ZPK - Zespó ł Parków Krajobrazowych ZZR - zak łady o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii 9WWA - dziewi ęć podstawowych aromatycznych w ęglowodorów wielopier ścieniowych Eko – Team Konsulting, mail: [email protected] tel. 513 100 869 106