Zał ącznik do Uchwały Nr XIX/117/12 Rady Miejskiej w Dukli z dnia 27 marca 2012

Program Ochrony Środowiska dla Gminy (aktualizacja) 2011

Zespół autorski:

Joanna Kołaci ńska

mgr in ż. El żbieta Mikuła

mgr in ż. Emilia Krystek

1 Wprowadzenie

1.1 Podstawa Prawna, cel i zakres Programu

Podstaw ą opracowania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla” jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25 poz. 150 ze zmianami), który nakłada na Burmistrza obowi ązek sporz ądzenia gminnego programu ochrony środowiska. Program opracowany jest na okres 4 lat. Po zaopiniowaniu przez Zarz ąd Powiatu Program uchwalany jest przez Rad ę Miejsk ą, a co dwa lata Burmistrz sporz ądza raport z jego realizacji. Program ten sporz ądza si ę w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Program ochrony środowiska dla Gminy Dukla jest drug ą edycj ą programów ochrony środowiska. Pierwszy Program ochrony środowiska dla Gminy Dukla został przyj ęty uchwał ą nr XXXVII/177/2004 Rady Miejskiej w Dukli w sprawie uchwalenia „Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla”. Program okre śla cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych oraz ustala środki niezb ędne do osi ągni ęcia zaplanowanych celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Za realizacj ę przedsi ęwzi ęć zawartych w Programie odpowiedzialne s ą jednostki samorz ądu terytorialnego i administracji rz ądowej oraz podmioty, których działalno ść wpływa na stan środowiska.

1.2 Uwarunkowania w zakresie ochrony środowiska wynikaj ące z dokumentów krajowych i lokalnych

1.2.1 Dokumenty krajowe

Polityka Ekologiczna Pa ństwa Podstawowym dokumentem krajowym w zakresie ochrony środowiska jest „Polityka Ekologiczna Pa ństwa na latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016”; jest to aktualizacja „Polityki Ekologicznej Pa ństwa na lata 2003 – 2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010”. Potrzeba aktualizacji dotychczasowej Polityki wynika z uzyskania przez Polsk ę członkostwa w Unii Europejskiej oraz odniesienia jej celów i niezb ędnych działa ń do aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej i stanu środowiska. Polityka Ekologiczna Pa ństwa uwzgl ędnia unijne i krajowe strategie i programy tematyczne (m. in. VI Program Działa ń na Rzecz Środowiska UE, Odnowion ą Strategi ę UE dotycz ącą Trwałego Rozwoju, Strategi ę Gospodarki Wodnej, Krajow ą Strategi ę Ochrony i Umiarkowanego U żytkowania Ró żnorodno ści Biologicznej, Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami). Nadrz ędnym, strategicznym celem Polityki Ekologicznej Pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego. Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne, tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa żniejszych obszarach ochrony środowiska z uwzgl ędnieniem nast ępuj ących zasad: ° przezorno ści - przewidywanie mo żliwo ści wyst ąpienia problemu i zapobieganie jego wyst ąpieniu, ° równego dost ępu do środowiska przyrodniczego, ° uspołecznienia – stworzenie warunków do udziału społecze ństwa w procesie kształtowania zrównoważonego rozwoju, ° „zanieczyszczaj ący płaci”, ° likwidacji zanieczyszcze ń u źródła, ° prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska na etapie planowania i realizacji przedsi ęwzi ęć , ° stosowania najlepszych dost ępnych technik, ° subsydialno ści – stopniowe przekazywanie cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń decyzyjnych na szczebel regionalny, ° klauzul zabezpieczaj ących – umo żliwia ona w uzasadnionych przypadkach stosowania bardziej rygorystycznych środków ni ż wymagania prawa Unii Europejskiej, ° skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej – stosowana przy wyborze planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska i pozwalaj ącą na ocen ę ich skuteczno ści. Główne cele Polityki Ekologicznej Pa ństwa: 1. Wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, 2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, 3. Zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii, 4. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski,

5. Ochrona klimatu. Dla osi ągni ęcia powy ższych celów zostały okre ślone priorytety i zadania jak równie ż kierunki działa ń podejmowanych w latach 2011 – 2014 i do 2018 roku. Zgodnie z wymogami Polityki Ekologicznej Pa ństwa aspekty ekologiczne obligatoryjnie powinny by ć wł ączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a tak że do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Opracowany w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 – 2013 przyj ęty w dniu 29 listopada 2006 roku przez Rad ę Ministrów Program to jedno z podstawowych narz ędzi do osi ągni ęcia zało żonych w NSRO celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu to żsamo ści kulturowej i rozwoju spójno ści terytorialnej. Koncentruje si ę on na działaniach o charakterze strategicznym i ponadregionalnym. W jego ramach realizowanych b ędzie 17 priorytetów:

° Gospodarka wodno – ściekowa

° Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi

° Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska

° Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska

° Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych

° Drogowa i lotnicza sie ć TEN-T

° Transport przyjazny środowisku

° Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci transportowe

° Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej

° Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku

° Bezpiecze ństwo energetyczne

° Kultura i dziedzictwo kulturowe

° Bezpiecze ństwo zdrowotne i poprawa efektywno ści systemu ochrony zdrowia

° Infrastruktura szkolnictwa wy ższego

° Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

° Pomoc techniczna – Fundusz Spójno ści

° Konkurencyjno ść regionów

1.2.2 Metodyka opracowania Programu.

Sposób opracowania Programu został podporz ądkowany metodologii odpowiedniej dla planowania strategicznego, polegaj ącej na:

° opracowaniu diagnozy aktualnego stanu środowiska, uwzgl ędniaj ącej wszystkie jego komponenty,

° okre śleniu celów i priorytetów ekologicznych oraz krótko i długoterminowych działa ń zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska,

° okre śleniu szczegółowych zada ń przewidzianych do realizacji wraz z kosztami ich realizacji. Hierarchiczna konstrukcja i procedura formułowania celów ekologicznych stanowi gwarancj ę trwałego i zrównowa żonego rozwoju gminy. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2011-2014 został opracowany w oparciu o obowi ązuj ące przepisy prawne oraz „Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Strategiczne kierunki działa ń proekologicznych proponowanych w Programie s ą spójne z propozycjami i priorytetami zawartymi w Polityce Ekologicznej Państwa, Programie ochrony środowiska województwa podkarpackiego oraz Programie ochrony środowiska dla powiatu kro śnie ńskiego. Punktem wyj ścia dla sporz ądzenia Programu były istniej ące dokumenty, materiały dokumentacyjne i programy, w tym Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla na lata 2004 – 2015. Podstawowym źródłem aktualnych danych dotycz ących stanu środowiska były Raporty o stanie środowiska województwa podkarpackiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami projekt Programu poddany zostaje procedurom konsultacji społecznych oraz opiniowania i uzgadniania.

2 Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy

„Program ochrony środowiska dla Gminy Dukla" został opracowany przez Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie Oddział Zamiejscowy w Kro śnie w 2004 r. i został przyj ęty Uchwał ą Nr XXXVII/177/2004 Rady Miejskiej w Dukli z dnia 10.12.2004 r. Wyznaczono w nim nast ępuj ące kierunki działa ń wraz z zadaniami zmierzaj ące do poprawy stanu środowiska gminy: • Ochrona i kształtowanie stosunków wodnych • Racjonalna gospodarka odpadami • Ochrona przed hałasem • Ochrona przyrody i krajobrazu, ró żnorodno ści biologicznej • Przeciwdziałanie powa żnym awariom, zapewnienie bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego • Ochrona powietrza atmosferycznego • Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych • Wzbogacanie i racjonalne u żytkowanie lasów • Ochrona gleb i rekultywacja gleb zdegradowanych • Edukacja ekologiczna Realizacja wyznaczonych kierunków została dokonana przez wykonanie nast ępuj ących inwestycji i działa ń – Budowa wodoci ągu przy ul. Jana Pawła II i Łukasiewicza w Dukli,

– Termomodernizacja Zespołu Szkół w Dukli, Zespołu Szkół w Ł ękach Dukielskich, remizy w Ł ękach Dukielskich, – Wykonanie nawierzchni asfaltowej na ul. 3 – go Maja, Zielonej, Podwale w Dukli, – Budowa wodoci ągu w Dukli – etap II – Zabezpieczenie przed osuwiskami „Sanktuarium Św. Jana z Dukli” – Pustelnia w Trzcianie, – Budowa o świetlenia ulicznego w: Cergowej – Popardy, Zboiskach, Dukli – ul. Jana Pawła II i Łukasiewicza – etap I, Tylawie – etap I, – Budowa wodoci ągu w miejscowo ści Mszana, – Budowa stacji uzdatniania wody i wodoci ągu w Zawadce Rymanowskiej, – Przebudowa chodników w Dukli, – Budowa chodnika przy drodze krajowej w Zboiskach, – Budowa kanalizacji sanitarnej w Jasionce, – Budowa kanalizacji sanitarnej w Równem (Poprady i Kopalnia) – etap I, – Przebudowa stacji uzdatniania wody w Dukli, – Budowa oczyszczalni w miejscowo ści Mszana i .

3 Ogólna charakterystyka Gminy Dukla

Dukla jest gmin ą miejsko-wiejsk ą poło żon ą przy granicy ze Słowacj ą, w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa podkarpackiego i w południowej cz ęś ci powiatu kro śnie ńskiego. Od strony zachodniej s ąsiaduje z gminami poło żonymi w powiecie jasielskim: Krempna i Nowy Żmigród, od północy z gminami Chorkówka i Miejsce Piastowe, od wschodu z gminami Iwonicz Zdrój, Rymanów i Ja śliska. Gmin ę zamieszkuje ogółem 14 714 mieszka ńców (GUS stan na 31.12.2010 r.). Liczba mieszka ńców gminy stanowi 13% liczby mieszka ńców powiatu. Powierzchnia gminy wynosi 23 514 ha, co stanowi 25% powierzchni powiatu kro śnie ńskiego (GUS stan na 31.12.2010 r.). Gęsto ść zaludnienia to 1 338 osoby/km 2 (GUS stan na 31.12.2010 r.).

Rysunek 1. Poło żenie administracyjne gminy Dukla

Źródło: http://www.podkarpackie.powiaty.cba.pl/krosnienski.htm

Rysunek 2. Podział administracyjny Gminy Dukla

Źródło: http://www.dukla.pl/gmina_okolice.php?no=4

Struktur ę ludno ści w latach 2007 - 2010 przedstawiono w tabelach poni żej.

Tabela 1. Liczba mieszka ńców 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. Ludno ść ogółem 16 798 16 800 16 783 14 714 - miasto Dukla 2 142 2 140 2 143 2 151 - wsie (sołectwo) 14 656 14 660 14 640 12 563 Kobiety 8 556 8 560 8 534 7 482 Męż czy źni 8 242 8 240 8 249 7 232 Ludno ść na 1 km 2 50 50 50 62 Źródło: Bank Danych Lokalnych

Rozwój ludno ści danej jednostki administracyjnej okre śla si ę mi ędzy innymi na skutek przyrostu naturalnego, który jest dodatni oraz salda migracji, gdzie odpływ ludno ści jest zdecydowanie wi ększy ni ż napływ. Na terenie gminy Dukla odnotowuje si ę sukcesywny spadek liczby mieszka ńców. Równie ż prognozy Głównego Urz ędu Statystycznego na lata 2008-2035 wskazuj ą na spadek liczby ludno ści. Obecna struktura podmiotowa gospodarki gminy jest wynikiem procesu transformacji systemowej. Zaznacza si ę to wyra źnym wzrostem sektora prywatnego. W chwili obecnej sektor ten przewy ższa sektor publiczny pod wzgl ędem zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Na koniec roku 2010 działały 2 117 podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Urz ędowym Podmiotów Gospodarki Narodowej KRUPGN – REGON.

Tabela 2. Dynamika rejestracji podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Dukla Liczba Liczba Poszczególne bran że przedsi ębiorstw w przedsi ębiorstw w 2006 r. 2010 r. Budownictwo 103 290 Gastronomia 28 65 Handel 326 790 Hodowla 1 2 Informatyczne 23 63 Lecznictwo 19 28 Produkcyjno-Usługowe 68 174 Pozostałe usługi materialne 141 330 Produkcja wyrobów 16 63 Transport 105 240 Usługi przemysłowe 34 72 Łączna ilo ść przedsi ębiorstw 848 2 117 Źródło: http://www.dukla.pl/gmina_okolice.php?no=5 Strategia Rozwoju Gminy Dukla na lata 2007 - 2010

Na poziom rozwoju gospodarczego gminy najwi ększy wpływ wywiera sfera produkcji materialnej. Szeroko rozumiana działalno ść gospodarcza anga żuje zdecydowan ą wi ększo ść potencjału ludzkiego, środków finansowych i materiałowych oraz infrastruktur ę techniczn ą.

Do najwi ększych podmiotów gospodarczych sektora publicznego i prywatnego działaj ących na terenie gminy, nale żą : • Firma transportowa – „TRANS-BIESZCZADY”, • Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa Sp. z o. o. w Dukli, • Przedsi ębiorstwo Produkcji Materiałów Drogowych w Rzeszowie Oddział w Lipowicy, produkcja materiałów budowlanych i drogowych, • Przedsi ębiorstwo Produkcji Kruszywa – „ŻWIRGEO” w Trzcinie; górnictwo odkrywkowe, produkcja materiałów drogowych, • NPL Sp. z o. o. – produkcja maszyn i urz ądze ń, • Firma Produkcyjno- Usługowa „PAGUMET”- w Dukli- powłoki z gumy nakładanie, renowacja opon, wulkanizacja i bie żnikowanie opon, metalowa produkcja, • „KROFAM” Sp. z o. o. zakład w Dukli; usługi tatarczane, produkcja mebli dzieci ęcych, • „TAR-BUD”- Zakład Handlu i Usług; zaopatrzenie rolnictwa w środki ochrony ro ślin, nawozy, pasze, usługi rolnicze ró żne, • Stacje Benzynowe Barwinek, Dukla, Równe, , • Firma Handlowo- Usługowa w Równem; usługi tartaczne, wyrób elementów drewnianych, • „METALNAFT” – Zakład Usługowo Produkcyjno- Handlowy Sp. z o. o. w Kro śnie warsztat Równe; naprawa samochodów i ci ągników, obróbka, skrawanie, spawanie, kowalstwo artystyczne, produkcja i serwis zbiorników ci śnieniowych i przeno śnych, naprawa kotłów wodnych, • Firma „ROBI”; usługi tartaczne i sprzeda ż wyrobów tartacznych. Struktur ę gospodarstw rolnych w gminie Dukla przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 3. Struktura gospodarstw rolnych (stan na 06.03.2009 r.)

Ilo ść gospodarstw danej powierzchni w [ha] Lp. Jednostka 1 - 2 2 - 5 5 - 7 7 - 10 10 - 15 pow. 15 Łącznie Gmina 1. 1 547 626 80 67 37 45 2 402 Dukla Źródło: http://www.dukla.pl/gmina_okolice.php?no=5

Jak wida ć rolnictwo w gminie Dukla opiera si ę na małych gospodarstwach rolnych o powierzchni od 1 do 5 ha. Gospodarka gminy opiera si ę na wykorzystaniu lokalnych zasobów, zró żnicowaniu lokalnej działalno ści produkcyjnej oraz rozwini ętej infrastrukturze turystycznej. Poza tym, mocn ą stron ą infrastruktury jest wysokie zgazyfikowanie gminy. Miejscowo ści zgazyfikowane to : Dukla, Teodorówka, Nadole, Zboiska, Wietrzno, Łęki Dukielskie, Równe, Lipowica, , Głojsce, Cergowa oraz Jasionka.

4 Diagnoza stanu środowiska Gminy Dukla

4.1 Powierzchnia ziemi

4.1.1 Zasoby surowców mineralnych i glebowe

Gmina Dukla obejmuje środkow ą cz ęść Beskidu Niskiego zwan ą Beskidem Dukielskim. Obni żenie Mszany – Tylawy – Zyndranowej dzieli Beskid Dukielski na dwa subregiony. W cz ęś ci zachodniej wyst ępuj ą charakterystyczne dla Beskidu Niskiego wydłu żone ci ągi wzniesie ń: na południu pasmo graniczne z Baranim (759 m n.p.m., najwy ższy szczyt Beskidu Dukielskiego), na północy pasmo Łysej Góry – Danii. Cz ęść wschodnia rozpada si ę na cztery odr ębne masywy: Mszany, Cergowej, Piotrusia oraz Ostrej i Tokarni. Beskid Dukielski ma urozmaicone ukształtowanie powierzchni. Wyst ępuj ą tu obok siebie pasma o układzie tzw. rusztowym (Studeny Wierch, Kury Wierch, Baranie), wzniesienia wyspowe (Suchania), wyniosłe i ostre grzbiety (Cergowa) oraz szerokie wały górskie (Piotruś, Tokarnia). Urozmaicenie powierzchni jest konsekwencj ą zró żnicowanej budowy geologicznej regionu. Beskid Dukielski zbudowany jest ze skał osadowych – głównie piaskowców, łupków i zlepie ńców – powstałych na dnie gł ębokiego morza istniej ącego w górnej kredzie i paleocenie. Południow ą i zachodni ą cz ęść buduje tzw. płaszczowina magurska, nasuni ęta na jednostk ę dukielsk ą, która z kolei nasuwa si ę na jednostk ę śląsk ą. Najwa żniejsz ą formacj ą grzbietotwórcz ą płaszczowiny magurskiej s ą tzw. piaskowce magurskie. W obr ębie jednostki dukielskiej wysokie i ostre grzbiety utworzone s ą z piaskowców cergowskich (Cergowa, Kilanowska), piaskowców z Mszanki (Mszana, szczytowa grz ęda Piotrusia). Zjawiskiem charakterystycznym dla utworów fliszowych s ą osuwiska. Osuwiska najczęś ciej wyst ępuj ą w czołowym obszarze jednostki dukielskiej, np. na północnych stokach Cergowej, na wschodnich stokach Mszany. Cz ęsto towarzysz ą im jaskinie szczelinowe. W Beskidzie Dukielskim skupiaj ą si ę one w masywie Kilanowskiej i Cergowej. Ze wzgl ędu na urozmaicon ą budow ę geologiczn ą gmina zalicza si ę do do ść zasobnych w kopaliny. Surowce mineralne wyst ępuj ą tu w trzech podstawowych grupach tj.:

− piaskowce (kamienie drogowe i budowlane)

− kruszywo naturalne

− surowce bitumiczne (ropa naftowa i gaz ziemny)

Tabela 4. Wykaz złó ż kamieni drogowych i budowlanych Zasoby razem Pow. (tys. ton) Wydobycie Lp. Nazwa zło ża Kopalina St. zag. zło ża Geologiczn Przemy (tys. ton) (ha) e bilansowe -słowe 1 Iwla KD P 22 623,0 - - 32,90 2 Lipowica II KD Z 34 330,0 - - 23,25 3 Lipowica II - 1 KD E 50 519,0 7872 839 28,28 E – zagospodarowane, eksploatowane; P – rozpoznane wst ępnie; Z - zaniechane Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, (stan na 31.12.2009 r.)

Tabela 5. Wykaz złó ż kruszywa naturalnego

Zasoby razem Pow. (tys. ton) Wydobycie Lp. Nazwa zło ża Kopalina St. zag. zło ża (tys. ton) Geologiczn Przemy (ha) e bilansowe -słowe 1 Drymak – p.A KN R 1552,0 - - 13,03 2 Drymak – p.B KN T 347,0 347,0 - 15,00 3 Drymak – p.C KN R 2131,0 - - 37,97 4 Dukla 1 KN P 4504,0 - - 94,50 5 Dukla - 1 KN E 104,0 - - 1,92 6 Dukla KN R 95,0 - - 1,92 7 Jasiołka – Panna KN Z 0,0 - - 2,32 8 Równe KN R 20,0 - - 0,53 9 Trzciana II – p.A KN R 1235,0 1235,0 - 28,02 10 Trzciana II – p.B KN E 219,0 191,0 36,0 12,69 11 Trzciana II – p.C KN T 182,0 222,0 5,0 13,53 12 Trzciana II – p.D KN E 862,0 921,0 47,0 11,68 13 Trzciana II – p.E KN R 1005,0 - - 11,86 E – zagospodarowane, eksploatowane; Z – zaniechane; P – rozpoznane wst ępnie (kat. C2); R – rozpoznane szczegółowo (kat. A+B+C) Źródło: ·„Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, (stan na 31.12.2009 r.)

Tabela 6. Wykaz złó ż surowców bitumicznych

Zasoby [ty ś Mg] Nazwa Nazwa Stan Powierzchnia Lp. Geologiczne kopaliny zło ża zagospodarowania – Przemysłowe w ha bilansowane Gaz Bóbrka - 1 T Tylko pzb. - 71,00 ziemny Rogi T – zło że zagospodarowane, eksploatowane okresowo; pzb - pozabilansowe Źródło: Pa ństwowy Instytut Geologiczny; stan na 31.12.2009 r.

Gmina Dukla poło żona na pograniczu dwóch jednostek fizjograficznych charakteryzuje si ę wyst ępowaniem du żej ró żnorodno ści gleb; ró żni ących si ę pochodzeniem, składem mechanicznym i chemicznym oraz naturalna urodzajno ści ą. W górzystej cz ęś ci wyst ępuj ą gleby: • wietrzeniowe o średniej mi ąż szo ści i znacznej zawarto ści szkieletu w typach: gleb brunatnych i pseudobielicowych, słabokwa śnych, kwa śnych i wyługowanych, maj ących skład mechaniczny glin, pyłów zwykłych i ilastych, zalegaj ące na stokach wzgórz; • aluwialne na obszarze starych i współczesnych tarasów rzecznych w typie mad górskich i mad brunatnych i wyługowanych - deluwialnych i czarnych ziem deluwialnych, posiadaj ących zró żnicowany skład mechaniczny: pyłów ilastych, piasków i żwirów • osady deluwialne w dolnych rejonach stoków.

Na północno - zachodnich kra ńcach gminy spotyka si ę płaty utworów lessopodobnych, pochodzenia eolicznego o wysokiej przydatno ści rolniczej. Zarówno na obszarze u żytków rolnych jak i lasów gleby s ą gł ębokie, na małych pochyło ściach zasobne w przyswajalne składniki pokarmowe a wi ęc przydatne do uprawy cennych gatunków ro ślin. Na podstawie rolniczej klasyfikacji gleb u żytków rolnych w najwi ększym uogólnieniu na poszczególne klasy bonitacyjne przypada: 0,3% klasy II, 3,6% klasy III, 44,4% klasy IV, 36,0% klasy V, 15,7% klasy VI. W południowej cz ęś ci gminy skład granulometryczny gleb jest charakterystyczny dla glin, w środkowej cz ęś ci zalegaj ą gleby ilaste. Procesy glebotwórcze zachodz ące pod wpływem naturalnej ro ślinno ści doprowadziły do wytworzenia na tych terenach gleb brunatnych (obecnie w u żytkowaniu rolniczym) przetworzonych i zdegradowanych. Najlepsze gleby pokrywaj ą dolin ę i starorzecze Jasiołki w cz ęś ci wsi Zboiska, Równe, Wietrzno. W kilku fragmentach wyst ępuj ą gleby organiczne torfowo-mułowe, zajmuj ąc prawie 13 ha, posiadaj ące pewne walory ekologiczne. Równie ż takie znaczenie nale ży przypisa ć klasyfikowanym nieu żytkom; z naturaln ą ro ślinno ści ą, które przewa żnie otaczaj ą oczka wodne. Rozpatruj ąc cechy agrochemiczne gleb nale ży stwierdzi ć szeroki zakres ich rolniczej przydatno ści z uwagi na korzystne warunki wodno-powietrzne i naturaln ą zasobno ść w przyswajalne składniki pokarmowe.

Tabela 7. Struktura u żytkowania gruntów w gminie Dukla. Tereny Tereny Ogółem miejskie wiejskie [ha] Użytki rolne ogółem 10 067 194 9 873 Lasy i grunty 12 029 201 11 828 le śne Grunty pod lasami Grunty zadrzewione 521 53 468 i zakrzewione Wody stoj ące 4 2 2 Grunty pod wodami Wody płyn ące 185 11 174 Tereny komunikacyjne Drogi 492 23 469 Kolejowe i inne - - - Zabudowane 93 43 50 Tereny osiedlowe Niezabudowane 6 - 6 Tereny ró żne 16 - 16 Nieu żytki 44 - 44 Źródło: Urz ąd Gminy

4.1.2 Degradacja gleb i powierzchni ziemi

Obni żenie si ę warto ści u żytkowej gleb nast ępuje wskutek nadmiernego zakwaszenia oraz zubo żenia gleby w składniki pokarmowe ro ślin: fosfor, potas, magnez, które decyduj ą o wielko ści i jako ści plonów. Istotny wpływ na procesy chemiczne i biologiczne zachodz ące w glebie odgrywa odczyn gleby (pH w 1n KCl).

Optymalny przedział dla procesów biologicznych zwi ązanych z metabolizmem wi ększo ści gatunków ro ślin i drobnoustrojów glebowych przyjmuje si ę w warto ściach od 5,5 do 7,2 pH. Z bada ń przeprowadzonych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą Rzeszowie wynika, że na terenie gminy Dukla w roku 2009 udział gleb kwa śnych i bardzo kwa śnych stanowił 82% przebadanych prób. W roku 2009 w porównaniu do lat 2004 – 2008 udział gleb bardzo kwa śnych i kwa śnych wzrósł o 9%.

Tabela 8. Stopie ń zakwaszenia i potrzeb wapnowania (w % UR) ustalone badaniami z 2009 roku w odniesieniu do bada ń z 2004 – 2008 r. Odczyn pH Potrzeby wapnowania do 5,5 5,6-6,5 pow. 6,6 Okres bardzo bada ń lekko oboj ętny konieczne i ograniczone i kwa śny i wskazane kwaśny zasadowy potrzebne zb ędne kwa śny 2004 r. – 73 17 10 67 11 22 2008 r. 2009 r. 82 13 5 75 11 14 Źródło: Raport z bada ń gleby wykonany przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą · w Rzeszowie w 2009 r.

Nadmierne zakwaszenie gleb powoduje niekorzystne skutki dla rolnictwa oraz ochrony środowiska przyczyniaj ąc si ę mi ędzy innymi do tego, że plony s ą ni ższe, gorszej jako ści i bardziej zanieczyszczone. Z gleb kwa śnych nast ępuje wi ększe wypłukiwanie pierwiastków i zwi ązków chemicznych, które trafiaj ą do wód gruntowych, dalej wgł ębnych, a tak że powierzchniowych powoduj ąc ich zanieczyszczenie. Odczyn w bardzo du żym stopniu decyduje o mobilno ści i biodost ępności metali ci ęż kich i jonowych zanieczyszcze ń organicznych. Zanieczyszczenie gleb metalami ci ęż kimi prowadzi do chemicznego przekształcania gleby i jest jednym z najgro źniejszych typów degradacji. Metale ci ęż kie, których, główne źródło stanowi ą emisje przemysłowe oraz emisje pochodzenia komunikacyjnego, w odró żnieniu od gazowych zanieczyszcze ń, charakteryzuje inny sposób rozprzestrzeniania si ę, gdy ż wi ększo ść z nich wyst ępuje w postaci pyłowej, a tylko najdrobniejsze w postaci aerozoli. W konsekwencji wysokich st ęż eń takich metali jak cynk, kadm, mied ź, chrom, ołów, kobalt i innych nast ępuje dezaktywizacja środowiska, prowadz ąca nierzadko do zaniku szaty ro ślinnej. Dla potrzeb oceny zawarto ści metali ci ęż kich w glebach Podkarpacia, województwo podzielono na trzy ró żni ące cz ęś ci. Ocen ę oparto na badaniach prowadzonych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Rzeszowie na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat. Wyniki bada ń dla cz ęś ci województwa, w której znajduje si ę gmina Dukla przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 9. Poziom zawarto ści metali ci ęż kich w glebach województwa podkarpackiego (cz ęść południowa) - badania z lat 1999-2003 oraz lat pó źniejszych. Cz ęść Zawarto ść w mg/kg p.s.m. gleby ( warto ści u średnione z wi ększej ilo ści oznacze ń) województwa Pb Cd Cu Ni Zn As południowa 24,8 0,34 14,8 20,9 64,9 2,0 Źródło: Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w 2008 r.

Do degradacji gleb oprócz zakwaszenia gleb przyczynia si ę ich zubo żenie w podstawowe składniki pokarmowe tj. fosfor, potas, magnez. Fosfor stanowi podstawowy składnik pokarmowy ro ślin, pełni zasadnicz ą rol ę we wszystkich procesach fizjologicznych ro ślin, jego niedobór powoduje obni żenie wielko ści i jako ści plonów oraz gorsze wykorzystanie pozostałych składników przez ro śliny, co mo że prowadzi ć do ich wypłukiwania i zanieczyszczenia wód. Potas jest składnikiem łatwo rozpuszczalnym, wypłukiwanym z gleby w warunkach kwa śnego odczynu. Magnez jest głównym składnikiem chlorofilu, bierze udział w asymilacji CO 2. Wyniki zasobno ści makroelementów na podstawie danych Okr ęgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Rzeszowie zebranych w latach 2004– 2008 oraz w roku 2009 zestawiono poni żej.

Tabela 10. Zasobno ść gleb ustalona badaniami z 2009 roku w odniesieniu do bada ń lat z lat 2004 - 2008. (% badanych prób) Zawarto ść w % u żytków rolnych. Fosfor Potas Magnez Lata wysoka wysoka wysoka i badań b. niska b. niska b. niska średnia i bardzo średnia i bardzo średnia bardzo i niska i niska i niska wysoka wysoka wysoka 2004- 76 8 16 33 31 36 3 4 93 2008 2009 91 3 6 50 26 24 2 3 95 Źródło: Raport z bada ń gleby wykonany przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą· w Rzeszowie w 2009 r.

Porównuj ąc wyniki analiz z bada ń przeprowadzonych na terenie gminy Dukla stwierdzono bardzo du żą ilo ść gleb wykazuj ących deficyt przyswajalnego fosforu i potasu. Niedobór fosforu dotyczy 91%, a potasu 50% użytkowanych rolniczo gleb.

4.1.3 Problemy i zagro żenia

Główne zagro żenie stanowi ą zanieczyszczenia gleb wzdłu ż dróg oraz zanieczyszczenia wynikaj ące z sąsiedztwa przemysłu. Udział gleb zdegradowanych w wyniku nadmiernego zakwaszenia oraz zubo żenia w makroskładniki jest ści śle zwi ązany z emisj ą zanieczyszcze ń pochodzenia komunikacyjnego jak równie ż emisj ą zanieczyszcze ń przemysłowych oraz stosowaniem nawozów mineralnych. Pagórkowata i falista powierzchnia stwarza dodatkowe utrudnienia warunków upraw rolnych. Nachylenia stoków powoduj ą, bowiem powierzchniow ą erozj ę wodn ą i - jako skutek - wymywanie gruntów, a tak że trudno ści w mechanizacji upraw. Potencjalne zagro żenie stanowi ą du że ilo ści odpadów produkowane przez przemysł oraz przez ludno ść . Odpady musz ą by ć składowane lub unieszkodliwiane w sposób zorganizowany, jednak nadal problem stanowi ą pojawiaj ące si ę dzikie składowiska śmieci, które mog ą wpływa ć mi ędzy innymi na zmian ę odczynu gleb. Odpady komunalne składowane w nieplanowany sposób mog ą równie ż przyczyni ć si ę do wzrostu zawarto ści metali ci ęż kich.

4.2 Wody 1,2,3

4.2.1 Zasoby wód podziemnych

Obszar gminy Dukla poło żony jest w obr ębie górsko-wy żynnej prowincji hydrologicznej (wg. A.S. Kleczkowskiego), w obr ębie której wydzielono szereg jednostek – Dukla znajduje si ę w obr ębie zewn ętrznej cz ęś ci Masywu Karpackiego (ZMK), a dokładnie w obr ębie pogórza (Zp) i gór (Zg). Wody wgł ębne tu wyst ępuj ące, to głównie wody zbiornika czwartorz ędowego (dolinnego) oraz trzeciorz ędowego. Wody zbiornika czwartorz ędowego maj ą charakter porowy, jest to poziom przypowierzchniowy, pozostaj ący w bezpo średnim kontakcie z powierzchni ą, reaguj ący wprost na istniej ące warunki hydrologiczne. Wody te s ą słabo lub zupełnie nie izolowane od powierzchni gruntami spoistymi i przez to s ą najbardziej nara żone na zanieczyszczenia. Wody zbiornika trzeciorz ędowego wyst ępuj ą w o środku szczelinowym i szczelinowo - porowym. Zasadniczy poziom wód wgł ębnych wyst ępuje w obr ębie trzeciorz ędowych piaskowców i zlepie ńców. Wody wyst ępuj ą tu na gł ęboko ści 5-10 m, wahania zwierciadła wody s ą niewielkie a zasobno ść zmienna. Na stokach w utworach pokrywowych wyst ępuje poziom zawieszonych wód śródglinowych o małej zasobno ści i du żych wahaniach poziomu wody. Utwory, w których znajduj ą si ę warstwy wodono śne, charakteryzuj ą si ę du żą zmienno ści ą warunków hydrogeologicznych na niewielkich przestrzeniach. Najlepsze warunki do gromadzenia si ę i przepływu wód podziemnych wyst ępuj ą w dobrze przepuszczalnych utworach aluwialnych rzeki Jasiołki. Ujmowany za pomoc ą studni kopanych i studni wierconych poziom tych wód stanowi główne źródło zaopatrzenia w wod ę mieszka ńców terenów wiejskich nie korzystaj ących z wodoci ągów. Dolina głównej rzeki gminy – Jasiołki, a wła ściwie wody wgł ębne w jej obr ębie, zaliczone zostały do zbiornika rzeki Wisłoki. Zbiornik ten został zaliczony do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Nr 433 „Dolina rzeki Wisłoki”, wyznaczonego przez A. Kleczkowskiego; jest to zbiornik czwartorz ędowy, porowy, o ł ącznej powierzchni 181 km 2, a jego zasoby dyspozycyjne oszacowano na około 2,5 tys. m 3 na dob ę. Dla zbiornika wyznaczono obszar najwy ższej ochrony (ONO) i obszar wysokiej ochrony (OWO). Ponadto północno- wschodnia cz ęść gminy znajduje si ę w granicach obszaru najwy ższej ochrony (ONO) utworzonego w celu ochrony wód słodkich i mineralnych (obejmuje on ponadto Iwonicz Zdrój i Rymanów Zdrój). Według W. Krzywiny i A. Sokołowskiego północna cz ęść gminy znajduje si ę w rejonie o udokumentowanym wyst ępowaniu wód mineralnych o zasobach statystycznych w granicach 15050 m 3/m 2.

4.2.2 Zasoby wód powierzchniowych

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2004 - 2015 2 „Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce”, A.S. Kleczkowski. 3 Obja śnienia do mapy geologicznej Polski 1:50000; 2004r. (Pa ństwowy Instytut Geologiczny)

Teren gminy Dukla prawie w cało ści poło żony jest w zlewni Wisłoki, dopływu Wisły. Jedynie wschodnie kra ńce wsi Równe i Jasionka poło żone s ą w zlewni Wisłoka, dopływu Sanu. W rejonie miejscowo ści i Olchowiec bior ą swój pocz ątek dwa cieki – Iwełka i , b ędące bezpo średnimi dopływami Wisłoki. Główn ą rzek ą gminy jest Jasiołka. Źródła Jasiołki znajduj ą si ę na południowym stoku Kanasiówki (823 m n.p.m.), poło żonej w powiecie sanockim. Rzeka o całkowitej długo ści 75,9 km zbiera wody z obszaru 513,2 km 2. W górnej cz ęś ci zlewni dominuj ą kompleksy le śne i tereny u żytkowane rolniczo, podgórski obszar (południowa cz ęść gminy) w niewielkim stopniu jest zabudowany, dalej na północ rzeka przepływa przez tereny coraz bardziej zurbanizowane. Jasiołka nale ży do rzek posiadaj ących typowy dla rzek Beskidu Niskiego, odcinkowy układ. W odcinku górnym jej dolin ę charakteryzuj ą znaczne spadki, a koryto wci ęte w skale tworzy charakterystyczne berda z niewielkimi odsypami kamie ńca. Szeroko ści dolin s ą niewielkie, rz ędu kilkudziesi ęciu metrów.

4.2.3 Jako ść wód podziemnych

Wody podziemne z terenu badane były w ramach monitoringu regionalnego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Wyniki bada ń ocenia si ę zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. (Dz. U. nr 32 poz. 284) w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód 4 oraz Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. (Dz. U. nr 143 poz. 896) w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych. Wody podziemne powiatu kro śnie ńskiego, a tym gminy Dukla nale żą do jednolitej cz ęś ci wód podziemnych nr 157. Jednolite cz ęś ci wód podziemnych zostały wyznaczone z uwzgl ędnieniem typów i rozci ągło ści poziomów wodono śnych, zwi ązku wód podziemnych z ekosystemami l ądowymi i wodami powierzchniowymi, mo żliwo ści ą poboru wód oraz w nawi ązaniu do charakteru i zasi ęgu antropogenicznego przekształcania chemizmu i dynamiki wód podziemnych. Poniewa ż na terenie gminy Dukla nie ma punktu pomiarowo - kontrolnego, monitoruj ącego wody podziemne, wykorzystano wyniki pomiarów z ppk 59 , który równie ż nale ży do jednolitej cz ęś ci wód podziemnych nr 157.

Tabela 11. Klasyfikacja wód podziemnych dla gminy Dukla w 2007 r.

Przekro- Przekro- Wody pitne- Lokaliza- Stratygra- czone czone przekro- JCWPd Wody Klasa cja fia wska źniki wska źniki czone w klasie IV w klasie V wska źniki Cl, NO3, Krosno czwarto- grunto- 157 V Ca, Cl NO3 NO2, (ppk 59) rz ęd we N_NO3

4 Rozporz ądzenie straciło moc prawn ą z dniem 1 stycznia 2005 r., jednak Główny Inspektor Ochrony Środowiska wyraził zgod ę na dokonanie oceny na jego podstawie.

Źródło: Stan środowiska w województwie podkarpackim w latach 2000-2007 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie W roku 2007 wody kwalifikowały si ę do V klasy - wody złej jako ści. W latach wcze śniejszych jako ść wód podziemnych kwalifikowała si ę tak że do V klasy jako ści. Dodatkowo bior ąc pod uwag ę lata 2000-2004 wody podziemne powiatu kro śnie ńskiego zaliczaj ą się (utrzymuj ą si ę) do wód złej jako ści. Zagro żenia wód podziemnych wynikaj ą z ich kontaktu z powierzchni ą ziemi, wodami glebowymi, wodami powierzchniowymi, atmosfer ą oraz opadami atmosferycznymi. W miejscach, gdzie brak jest izolacji poziomu wodono śnego lub izolacja jest niepełna, nast ępuje szybka wymiana wody, a tym samym przemieszczanie si ę zanieczyszcze ń. Ma to szczególnie znaczenie w dolinach rzek, gdzie wyst ępuje czwartorz ędowy odkryty poziom wodono śny i jednocze śnie skupione s ą osady. Mniej nara żone na zanieczyszczenia s ą poziomy zalegaj ące gł ębiej lub tam, gdzie w stropowej cz ęś ci wyst ępuje warstwa izolacyjna. Efektem takiej budowy geologicznej jest trudniejsza wymiana wody i długotrwała odnawialno ść zasobów. Woda w czasie migracji ulega procesom samooczyszczania. Ma to miejsce na obszarach wyst ępowania trzeciorz ędowego pi ętra wodono śnego, które jest cz ęś ciowo izolowane, a zwierciadło wody wyst ępuje stosunkowo płytko. Jako ści wód podziemnych przede wszystkim zagra żaj ą zanieczyszczenia antropogeniczne, w tym brak bardzo dobrze rozbudowanego systemu kanalizacji, jak równie ż infiltracja zanieczyszczonych wód powierzchniowych i sytuacje awaryjne.

4.2.4 Jako ść wód powierzchniowych

Na podstawie wyników klasyfikacji stanu elementów biologicznych i fizykochemicznych w punktach pomiarowo kontrolnych mo żliwa była klasyfikacja stanu ekologicznego i potencjału ekologicznego . Wyniki monitoringu przedstawiają poni ższe tabele.

Tabela 12. Wst ępna klasyfikacja stanu ekologicznego i potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo – kontrolnym monitoringu rzek (Jasiołka – Jedlicze) w 2008 roku. Klasyfikacja stanu na podstawie: Nazwa Nazwa jednolitej specyficzne punktu elementów cz ęś ci wód elementów zanieczyszcze- Stan/Poten- pomiarowo- biologicznych powierzchnio- fizyko- nia cjał kontrolnego, [wska źnik wych chemicznych syntetyczne Ekologiczny km rzeki decyduj ący i niesyntetyczne Jasiołka- Jasiołka od Panny Jedlicze, do dobry dobry dobry dobry km 17,6 Chlebianki Źródło: Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w roku 2008 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie

Tabela 13. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód jednolitych cz ęś ci wód rzecznych w 2009 r. Nazwa Nazwa jednolitej Klasyfikacja stanu na podstawie: Stan/Potencjał

punktu cz ęś ci wód specyficzne Ekologiczny pomiarowo- powierzchnio- elementów zanieczyszcze- elementów kontrolnego wych fizyko- nia biologicznych chemicznych syntetyczne i niesyntetyczne Jasiołka - Jasiołka do Panny dobry bardzo dobry - dobry Stasiane Jasiołka od Panny Jasiołka- do dobry dobry dobry dobry Jedlicze, Chlebianki Źródło: Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w roku 2009 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie

W wyniku analizy wska źników jako ści wód wchodz ących w skład elementów fizykochemicznych dla punktu pomiarowo - kontrolnego Jasiołka – Jedlicze w latach 2008-2009 okre ślono stan dobry. Stan elementów biologicznych oraz specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne sklasyfikowane zostały jako dobre. Dla punktu pomiarowo - kontrolnego Jasiołka – Stasiane w roku 2009 równie ż okre ślono stan dobry. Stan elementów biologicznych sklasyfikowany został jako dobry, natomiast stan elementów fizyko – chemicznych sklasyfikowano jako bardzo dobry. W województwie podkarpackim wody powierzchniowe s ą znacz ącym źródłem poboru wody na potrzeby konsumpcyjne mieszka ńców. W 2008 roku monitoringiem operacyjnym celowym obj ętych zostało 15 jednolitych cz ęś ci wód wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia. Badania zostały wykonane w 16 punktach pomiarowo – kontrolnych, poło żonych w cz ęś ciach wód dostarczaj ących dziennie średnio powy żej 100 m 3. Ocena jako ści wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę została przedstawiona w tabeli poni żej.

Tabela 14. Ocena jako ści wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia wg bada ń wykonanych w 2008 i 2009 r. Nazwa jednolitej Nazwa Kategoria Km Wska źniki decyduj ące o Rok cz ęś ci wód punktu jako ści rzeki ocenie powierzchniowych pomiarowego wody amoniak, liczba bakterii grupy coli, liczba bakterii grupy coli 2008 A2 typu kałowego, Jasiołka od Panny Jasiołka- 28,0 liczba paciorkowców kałowych do Chlebianki Szczepa ńcowa liczba bakterii grupy coli, liczba 2009 A3 bakterii grupy coli typu kałowego Źródło: Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w roku 2008 i 2009 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie

Wody wykorzystywane do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia w 2008 r. charakteryzował dobry stan fizykochemiczny, natomiast w 2009 r. wody zakwalifikowane zostały do kategorii A3, o czym decydowała liczba bakterii grupy coli typu kałowego. Zagro żenie dla jako ści wód powierzchniowych stanowi brak dobrze rozbudowanej, uporz ądkowanej gospodarki ściekowej, brak stałego nadzoru i konserwacji sieci i urz ądze ń wodno - kanalizacyjnych. Problem stanowi ą równie ż „dzikie” zrzuty ścieków bytowych i za śmiecanie koryta rzek odpadami stałymi.

4.2.5 Gospodarka wodno-ściekowa

4.2.5.1 Zu życie wód

Wła ściwa gospodarka wodna polega na zabezpieczeniu odpowiedniej ilo ści i jako ści wody na potrzeby ludno ści, przemysłu i rolnictwa oraz zagospodarowaniu zasobami w sposób oszcz ędny i racjonalny, zwłaszcza na obszarach, gdzie wyst ępuj ą deficyty wody. Mieszka ńcy gminy Dukla zaopatruj ą si ę w wod ę korzystaj ąc z wodoci ągów opartych na uj ęciach gł ębinowych lub powierzchniowych oraz studniach. Pod zarz ądem Gminy Dukla znajduj ą si ę uj ęcia brzegowe w miejscowo ści Lipowica, Mszana, Zawadka Rymanowska. Ponadto na terenie Gminy Dukla istniej ą uj ęcia wody, b ędące własno ści ą spółek wodnych. Gmina Dukla dysponuje du żymi zasobami wody dobrej jako ści. Wi ększo ść wodoci ągów pobiera wod ę z uj ęć , która z reguły nie wymaga uzdatniania i dezynfekcji.

Tabela 15. Zu życie wody na terenie gminy Dukla z wodoci ągów komunalnych Zu życie wody na terenie gminy 2009 r. 2010 r. Dukla z wodoci ągów komunalnych ty ś. m 3/rok Ogółem 160,7 156,8 Dukla 116,7 132,4 1 Nadole 2,1 1,9 1 Zboiska 3,2 2,6 1 Cergowa 2,5 2,4 Mszana 4,9 4,8 Zawadka Rymanowska 3,8 3,6 1 Miejscowo ści cz ęś ciowo zaopatrywane w wod ę Źródło: Urz ąd Gminy (brak informacji o spółkach wodnych)

Ilo ść zu żywanej wody na terenie gminy utrzymywała si ę na poziomie ok. 160 ty ś. m3/rok. Według danych statystycznych na terenie gminy obserwuje si ę z roku na rok spadek ilo ści zu życia wody w gospodarstwach domowych. W 2004 roku jeden mieszkaniec gminy zu żywał 15,2 m3 wody na rok, w 2007 roku – 15,1 m3/rok, natomiast w 2009 roku – 12,4 m3/rok.

4.2.5.2 Stopie ń zwodoci ągowania i skanalizowania

Sie ć wodoci ągowa i kanalizacji sanitarnej stanowi maj ątek gminy. Rozwój sieci wodno kanalizacyjnej na terenie gminy przedstawiono w formie tabelarycznej.

Tabela 16. Sie ć kanalizacyjna na terenie gminy

Gmina 2003 r. 2005 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r.

czy czy czy czy czy czy czy ą ą ą ą ą ą sieci sieci sieci sieci sieci sieci sieci ść ść ść ść ść ść przył przył przył przył przył przył ść ść ść ść ść ść Długo Ilo Długo Ilo Długo Ilo Długo Ilo Długo Ilo Długo Ilo kanalizacyjnej [km] [km] kanalizacyjnej [km] kanalizacyjnej [km] kanalizacyjnej [km] kanalizacyjnej [km] kanalizacyjnej [km] kanalizacyjnej

Dukla 29,8 591 32,8 637 32,4 674 34,2 685 37,9 717 37,9 748

Źródło: Bank Danych Lokalnych, Urz ąd Gminy

Tabela 17. Sie ć kanalizacyjna w poszczególnych miejscowo ściach Gminy Dukla

2009 r. 2010 r.

Miejscowo ść Długo ść sieci Ilo ść przył ączy Długo ść sieci Ilo ść przył ączy kanalizacyjnej Gospodarstwa kanalizacyjnej Gospodarstwa Ogółem Ogółem [km] domowe [km] domowe Dukla 8,3 321 317 8,3 332 328

Nadole 6,0 123 123 6,0 127 127

Cergowa 15,0 213 213 15,0 226 226

Teodorówka 0,5 19 19 0,5 20 19

Jasionka 0,8 2 1 0,8 3 2

Równe 1,1 9 8 1,1 9 9

Mszana 2,5 14 14 2,5 15 15 Zawadka 1,5 7 7 1,5 7 7 Rymanowska Źródło: Urz ąd Gminy

Na terenie gminy systematycznie rozbudowywana jest sie ć kanalizacyjna. Szacuj ąc średnio rocznie ilo ść przył ączy wzrastała o 20, a długo ść sieci o 1,01 km. Na obszarach nieskanalizowanych gospodarka ściekowa funkcjonuje w oparciu o indywidualne zbiorniki bezodpływowe. Ścieki sanitarne z gospodarstw domowych odprowadzane s ą w przewa żaj ącej cz ęś ci do szamb bezodpływowych. Ponadto niektóre gospodarstwa domowe posiadaj ą przydomowe oczyszczalnie ścieków, które umo żliwiaj ą bezpieczne odprowadzanie ścieków oczyszczonych do ziemi.

Tabela 18. Sie ć wodoci ągowa na terenie gminy

Gmina 2003 r. 2005 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r.

sieci sieci sieci sieci sieci sieci sieci sieci czy czy ść czy ść czy ść czy ść ść ść ą ą ą ą

ść ść ść ść Długo Długo Długo Długo Ilo przył [km] Długo [km] Długo Ilo przył [km] Ilo przył [km] Ilo przył [km] [km] [km]

Dukla 99,8 1744 107,1 1830 107,3 1876 73,4 1511 93,6 1620 Źródło: Bank Danych Lokalnych, Urz ąd Gminy

Mieszka ńcy niekorzystaj ący z sieci wodoci ągowej zaopatrywani s ą w wod ę ze studni przydomowych.

4.2.5.3 Ilo ść ścieków odprowadzanych

Ilo ści ścieków doprowadzanych do wód lub do ziemi przedstawiono w tabeli poni żej.

Tabela 19. Ilo ści ścieków odprowadzanych

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

ty ś. m 3/rok Ogółem: 98,0 94,9 93,7 92,8 96,3 103,3 113,7 Oczyszczane biologicznie 98,0 94,0 93,0 90,0 96,0 104,00 b.d. Nieoczyszczane razem 0 0,9 0,7 2,8 0,3 0,0 b.d. Nieoczyszczane odprowadzone sieci ą kanalizacyjn ą 0 0,9 0,7 2,8 0,3 0,0 b.d. Oczyszczane biologicznie, chemicznie i z podwy ższonym usuwaniem biogenów w % ścieków 100,0 99,1 99,3 97,0 99,7 100,0 b.d. wymagaj ących oczyszczania Źródło: Bank Danych Lokalnych, Urz ąd Gminy

Rada Ministrów w dniu 2 marca 2010 roku przyj ęła dokument pn. „Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2009”. Dokument okre śla zadania konieczne do realizacji postanowie ń Traktatu Akcesyjnego. Na terenie gminy Dukla Program obejmuje ł ącznie 5 aglomeracji: - 1 aglomeracj ę priorytetow ą dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego, - 3 aglomeracje nie stanowi ące priorytetu dla wypełniania wymogów Traktatu Akcesyjnego W poni ższej tabeli zestawiono najwa żniejsze informacje na temat aglomeracji w gminie Dukla. Tabela 20. Aglomeracje w gminie Dukla

RLM aglomeracji Rozporz ądzenie zgodnie liczba rzeczywistych Nazwa Gminy aglomeracji ustanawiaj ące z rozporz ądzeniem Mk w aglomeracji stan aglomeracji aglomeracje ustanawiaj ącym na 31.12.2006 r. aglomeracje

Aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego

Rozp. Nr 147/2006 Dukla Gmina Dukla 7 404 6764 z dnia 11.12.2006 Aglomeracje nie stanowi ące priorytetu dla wypełniania wymogów Traktatu Akcesyjnego Rozp. Nr 157/2006 Równe Gmina Dukla 7 960 3 216 z dnia 11.12.2006 Rozp. Nr 125/2006 Gmina Dukla 3 000 3000 z dnia 30.11.2006 Gmina Chorkówka, Rozp. Nr 174/2006 Sulistrowa 5 272 5 272 Dukla z dnia 13.12.2006 Źródło: Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010

4.2.5.4 Oczyszczanie ścieków 5

Ścieki z kolektorów wsi Cergowa, Nadole, Teodorówki i Dukli przyjmowane s ą w oczyszczalni ścieków typu BOS 500 BG w Dukli poło żonej w widełkach rzeki Jasiołki i potoku Dukiełka; jest to oczyszczalnia biologiczno-mechaniczna przekazana do eksploatacji w 1995 r. o przepustowo ści 500 m 3/d. Oczyszczalnia pracuje metod ą osadu czynnego, o przedłu żonym czasie napowietrzania, z pełn ą stabilizacj ą osadów oraz z ich zag ęszczeniem (istnieje mo żliwo ść stałej lub okresowej dezynfekcji odprowadzanych ścieków). Ponadto na terenie Gminy Dukla funkcjonuj ą:

° Biologiczna oczyszczalnia ścieków typu BIOPAN 150 (Mszana)

° Biologiczna oczyszczalnia ścieków typu BIOPAN 35 (Zawadka Rymanowska)

4.2.5.5 Bilans ładunków zanieczyszcze ń

Oczyszczanie ścieków ma za zadanie zredukować ładunki zanieczyszcze ń odprowadzanych ze ściekami. Tabela 21. Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach po oczyszczeniu (średnioroczne warto ści wska źników w latach 2007 -2009)

Wska źniki 2007 r. 2008 r. 2009 r. zanieczyszcze ń kg/rok

BZT 5 3470 2850 2566 ChZT 9 560 12 052 12 373

Zawiesina 1 169 2 633 4 806

Azot ogólny 3 067 3 168 3 868

Fosfor ogólny 510 496 171 Źródło: Bank Danych Lokalnych

Osi ąga si ę bardzo du żą redukcj ę ładunków zanieczyszcze ń, co jest wynikiem modernizacji i rozbudowy oczyszczalni ścieków.

5 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Luba ńskiego 2007-2013 Informacja z realizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Luba ńskiego

4.2.6 Zagro żenie powodziowe

Na terenie Gminy Dukla potencjalnym zagro żeniem obj ęte s ą tereny przyległe do potoków górskich takich jak Iwełka, Dukiełka, Mszanka, Olchowczyk oraz tereny przyległe do rzeki Jasiołki. Istotne jest uwzgl ędnianie zasi ęgu tych obszarów oraz warunków ochrony przeciwpowodziowej w ich obr ębie w planie zagospodarowania przestrzennego województwa, studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast i gmin, planach miejscowych; a tak że realizacja zada ń „Program Małej Retencji Wodnej dla Województwa Podkarpackiego”. W planowaniu ochrony przeciwpowodziowej oraz w działaniach operacyjnych na szczeblu lokalnym niezb ędne jest równie ż utrzymanie dro żnych systemów melioracji. W województwie podkarpackim został opracowany projekt przeciwpowodziowy dla Podkarpacia i stał si ę on cz ęś ci ą rz ądowego programu obejmuj ącego cztery województwa, śląskie, małopolskie, podkarpackie i świ ętokrzyskie. Cały program, przewidziany do realizacji na lata 2007 - 2013, b ędzie kosztował około 12,5 mld zł. Inwestycje przeciwpowodziowe na Podkarpaciu pochłon ą ponad 5 mld zł, z czego najwi ęcej, bo 969 mln zł. trafi do powiatu kro śnie ńskiego. Za te pieni ądze ma powsta ć mi ędzy innymi zbiornik „Dukla” w Trzcianie na Jasiołce.

4.2.7 Problemy i zagro żenia

Zanieczyszczenia wód powierzchniowych wynikaj ą głównie z niewystarczaj ącej (lub braku) sieci kanalizacji sanitarnej, szczególnie dotyczy to terenów wiejskich. Ścieki bytowo – gospodarcze na tych terenach kierowane są do szamb i dołów chłonnych. Dodatkowo mo że to powodowa ć ich infiltracj ę do wód podziemnych. Źródło zanieczyszczenia stanowi ą równie ż powierzchniowe spływy zanieczyszcze ń z otaczaj ących je terenów, wody opadowe, roztopowe, eutrofizacja. Zagro żenia stanowi ą równie ż: dzikie składowiska odpadów, stosowanie nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony ro ślin, nawadnianie pól ściekami. Ponadto w obszarach przemysłowych zanieczyszczenia wód powodowane s ą przez emisj ę zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych przenikaj ących z opadami atmosferycznymi, składowiska odpadów przemysłowych, wykonywanie robót budowlanych, spływy powierzchniowe z dróg. Kolejny pojawiaj ący si ę cyklicznie problem to susza. Praktycznie susze w całej Polsce pojawiaj ą si ę w cyklach kilkuletnich. Tendencje pojawiania si ę ich w ostatnim 25–leciu wskazują, że statystycznie mo że ona wyst ępowa ć co 2 – 3 lata.

4.3 Powietrze

4.3.1 Jako ść powietrza

Prawo ochrony środowiska narzuca obowi ązek dokonywania co roku oceny jako ści powietrza, celem dostarczenia informacji o przestrzennym rozkładzie st ęż eń zanieczyszcze ń, wskazania potrzeb w zakresie wzmocnienia istniej ącej sieci monitoringu, czy te ż w zakresie działa ń maj ących poprawi ć jako ść powietrza. Kryteria oceny okre ślone s ą w:

° Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U.2008.47.281),

° Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U.2009.5.31), Przedstawione dalej oceny (z lat przed 2008 rokiem) były sporz ądzone równie ż w oparciu o rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. 6:

° w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu,

° w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji. Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny stanowi ą dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz dopuszczalne poziomy substancji powiększone o marginesy tolerancji, stanowi ące określony procent warto ści dopuszczalnej. Marginesy tolerancji ustanowione zostały dla wszystkich normowanych substancji poza ozonem. Ich warto ści s ą stopniowo redukowane, a ż do czasu przyj ętego jako data wymaganego osi ągni ęcia st ęż eń nie wy ższych od warto ści granicznej. Przekroczenie dopuszczalnych poziomów wi ąż e si ę z obowi ązkiem opracowania szczegółowych programów ochrony powietrza. Oceny poziomów st ęż eń zanieczyszcze ń dokonuje si ę przede wszystkim w oparciu o wyniki pomiarów imisji; stosowane s ą równie ż obliczenia z wykorzystaniem matematycznych modeli rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń w powietrzu oraz obiektywne metody szacowania wykorzystuj ące informacje o emisji zanieczyszcze ń. Na terenie gminy Dukla brak jest punktów pomiarowych pyłu zawieszonego PM10, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, arsenu, kadmu, niklu ołowiu oraz benzo(a)pirenu. W zwi ązku z tym w ocenie powietrza w gminie Dukla wykorzystane zostały wyniki z punktów pomiarowych zlokalizowanych w gminie Iwonicz - Zdrój, Rymanów oraz Krosna (ul. Kisielewskiego) oraz z pomiarów wykonanych na stałej stacji pomiarowej Krosno – Kleptówki. Wyniki monitoringu jako ści powietrza w ostatnich latach (2006-2010) przedstawiaj ą tabele poni żej. Ochrona zdrowia ludzi: Tabela 22. Wyniki pomiarów wska źnikowych dwutlenku siarki Przekroczenia Liczba przekrocze ń Średnia roczna Stanowisko pomiarowe Rok st ęż eń średniorocznych 1 st ęż eń rok/1-godz. µg/m 3 Krosno, Kletówki 2010 7,5 - - 2009 5,2 - - Krosno ul. Kisielewskiego 2008 5,4 - -

6 Aktualnie uchylone

2007 5,8 - - Krosno, ul. Lewakowskiego 14,2 - - Rymanów – Zdrój, ul. Zdrojowa* 2006 3,4 - - Iwonicz – Zdrój, ul. Torosiewicza* 4,2 - - *obszar uzdrowiska 3 1 dopuszczalny poziom 24-godz. SO 2 dla obszaru kraju: 125 µg/m , dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: 3 razy dla obszaru ochrony uzdrowiskowej: 125 µg/m 3, dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: brak 3 dopuszczalny poziom 1-godz. SO 2 dla obszaru kraju: 350 µg/m , dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: 24 razy dla obszaru ochrony uzdrowiskowej: 350 µg/m 3, dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: brak Źródło: Ocena jako ści powietrza na terenie województwa podkarpackiego w 2006, 2007, 2008 i 2009 roku

Tabela 23. Wyniki pomiarów wska źnikowych dwutlenku azotu Liczba Przekroczenia Średnia % przekrocze ń st ęż eń roczna normy 1 st ęż eń rok/1- Stanowisko pomiarowe Rok średniorocznych godz µg/m 3 % µg/m 3 Krosno, Kletówki 2010 12,04 30 - - 2009 14,2 35,5 - - Krosno, ul. Kisielewskiego 2008 12,3 31 - - 2007 12,7 32 - - Krosno, ul. Lewakowskiego 18,6 47 - - Rymanów – Zdrój, ul. 7,7 19 - - Zdrojowa* 2006 Iwonicz – Zdrój, ul. 6,6 17 - - Torosiewicza* * obszar uzdrowiska 3 1/ dopuszczalny poziom średnioroczny NO 2 dla obszaru kraju: 40 µg/m ; dla obszaru ochrony uzdrowiskowej: 35 µg/m 3 3 dopuszczalny poziom 1-godz. NO 2 dla obszaru kraju: 200 µg/m , dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: 18 razy; dla obszaru ochrony uzdrowiskowej: 200 µg/m 3, dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego: brak Źródło: Ocena jako ści powietrza na terenie województwa podkarpackiego w 2006, 2007, 2008 i 2009 roku

Tabela 24. Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 Przekroczenia Liczba Średnia 1 st ęż eń przekrocze ń Stanowisko % normy Rok roczna średniorocznyc st ęż eń 24 pomiarowe h godz./rok µg/m 3 % µg/m 3 Krosno, Kletówki 2010 39,9 100 - 58 2009 24,9 62 - 23 Krosno, 2008 25,9 65 - 19 ul. Kisielewskiego 2007 27,3 68 - 8 2006 23,3 58 - 4 1/ dopuszczalny poziom średnioroczny pyłu zawieszonego PM10: 40 µg/m3 dopuszczalny poziom 24-godz. pyłu zawieszonego PM10: 50 µg/m3, dopuszczalna liczba przypadków powy żej poziomu dopuszczalnego 35

Źródło: Ocena jako ści powietrza na terenie województwa podkarpackiego w 2006, 2007, 2008, 2009 i 2010 roku

Tabela 25. Wyniki pomiarów na stałej stacji pomiarowej Krosno - Kletówki w 2010 r. Przekroczenia 1 Stanowisko Średnia roczna % normy st ęż eń Rok pomiarowe średniorocznych 3 ng/m 3 % ng/m Arsen 1,53 26 - Kadm 1,46 29 - Krosno Kletówki Nikiel 1,59 7,6 - Ołów 0,02 4 - benzo(a)piren 3,9 390 2,9 1/ warto ść docelowa arsenu: 6 ng/m 3 warto ść docelowa kadmu: 5 ng/m 3 warto ść docelowa niklu: 20 ng/m 3 dopuszczalny poziom średnioroczny ołowiu: 0,5 µg/m 3 warto ść docelowa benzo(a)pirenu: 1 ng/m 3 Źródło: Ocena jako ści powietrza na terenie województwa podkarpackiego w 2010 roku

Ochrona ro ślin Ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin w województwie podkarpackim klasyfikowanych jest 7 stref (z wył ączeniem stref-miast na prawach powiatów). Klasyfikacja dokonywana jest na podstawie wyników pomiarów ze stanowisk, które spełniaj ą wymagania lokalizacyjne okre ślone w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu. W kryterium ochrony ro ślin na terenie województwa w latach 2008 – 2010 pomiary st ęż eń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu prowadzone były na stanowisku zlokalizowanym w miejscowo ści Żydowskie (teren Magurskiego Parku Narodowego). Dodatkowo przy wykonywaniu oceny za rok 2008 wykorzystano wyniki pomiarów realizowanych przez WIO Ś w Krakowie –Delegatura w Nowym S ączu na terenie Magurskiego Parku Narodowego w punkcie Nieznajowa. Na obszarze województwa podkarpackiego nie ma punktu pomiarowego do bada ń st ęż eń ozonu ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Opieraj ąc si ę na informacji o warto ści AOT40 obliczonej ze st ęż eń 1- godzinnych ozonu w sezonie wegetacyjnym (1V-31 VII) ze stacji pomiarowej w Szymbarku, która w 2008 roku wyniosła około11033 µg/m3.h (61,3% normy), w 2009 roku – 11915 µg/m3.h (66,2% normy), w 2010 roku 5553 µg/m3.h (31% normy) oraz danych o wysoko ści st ęż eń dwutlenku azotu (prekursora ozonu) na stanowiskach pomiarowych przeznaczonych do prowadzenia pomiarów zanieczyszcze ń powietrza ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin zlokalizowanych w miejscowo ściach Żydowskie i Nieznajowa, województwo podkarpackie zakwalifikowano do klasy A. W ocenie jako ści powietrza ze wzgl ędu kryterium ochrony ro ślin za rok 2007 oraz 2006, wykonanej w oparciu o wyniki bada ń z lat obj ętych ocen ą oraz lat ubiegłych, strefa kro śnie ńsko – sanocka równie ż zakwalifikowana została do klasy A.

Klasyfikacja stref

Klasyfikacj ę stref dokonano w oparciu o wyniki pomiarów imisji, wykorzystano równie ż metod ę obiektywnego szacowania poziomu imisji na podstawie analogii ze strefami obj ętymi monitoringiem. Stosowana kwalifikacja stref ma charakter dwojaki:

° w przypadku gdy okre ślony jest margines tolerancji stosuje si ę trzy klasy: A – poziom st ęż eń nie przekracza warto ści dopuszczalnych, B – poziom st ęż eń przekracza warto ści dopuszczalne ale nie przekracza warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji, C – poziom st ęż eń przekracza warto ści dopuszczalne powi ększone o margines tolerancji.; wymagane działania to : dla klasy A – brak, dla klasy B – okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnych, dla klasy C – okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnych powi ększonych o marginesy tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza (POP).

° w przypadku gdy nie został okre ślony margines tolerancji stosowane s ą dwie klasy stref: A – gdy warto ść klasy nie została przekroczona i C – gdy poziom st ęż eń jest powy żej dopuszczalnych warto ści; wymagane działania to : dla klasy A – brak, dla klasy C – okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści dopuszczalnych oraz opracowanie programu ochrony powietrza (POP). Ze wzgl ędu na monitoring powietrza na terenie województwa podkarpackiego zostały wyznaczone strefy monitoringu. Gmina Dukla znajduje si ę w strefie kro śnie ńsko – sanockiej oraz w strefie podkarpackiej (strefa wyznaczona ze wzgl ędu na zanieczyszczenie ozonem). Wyniki uzyskane dla ka żdej strefy w odniesieniu do poszczególnych rodzajów zanieczyszcze ń – zarówno z uwzgl ędnieniem kryteriów wyznaczonych dla ochrony zdrowia jak i kryteriów wyznaczonych dla ochrony ro ślin przedstawiono w tabelach poni żej.

Tabela 26. Klasyfikacja strefy kro śnie ńsko - sanockiej w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskana w rocznej ocenie z uwzgl ędnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej w strefie

Rok SO 2 NO 2 C6H6 CO Pb PM10 2010 A A A A A C 2009 A A A A A C 2008 A A A A A A Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2008, 2009, 2010

Tabela 27. Klasyfikacja strefy kro śnie ńsko - sanockiej w odniesieniu do poziomów docelowych dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskana w rocznej ocenie z uwzgl ędnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej w strefie Rok As Cd Ni benzo(a)piren 2010 A A A C 2009 A A A C 2008 A A A C Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2008, 2009, 2010

Tabela 28. Klasyfikacja strefy podkarpackiej w odniesieniu do poziomów celów długoterminowych dla ozonu uzyskana w rocznej ocenie z uwzgl ędnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej w strefie Rok O3 2010 A 2009 A 2008 A Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2008, 2009, 2010

Tabela 29. Klasyfikacja strefy kro śnie ńsko - sanockiej w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych dla poszczególnych zanieczyszcze ń uzyskana w rocznej ocenie z uwzgl ędnieniem kryteriów dla ochrony ro ślin Symbol klasy wynikowej w strefie Rok SO 2 NO x 2010 A A 2009 A A 2008 A A Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2008, 2009, 2010

Tabela 30. Klasyfikacja strefy podkarpackiej w odniesieniu do poziomu docelowego dla ozonu w celu ochrony ro ślin Symbol klasy wynikowej w strefie Rok O3 2010 A 2009 A 2008 A Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim za rok 2008, 2009, 2010

Nale ży stwierdzi ć, że na obszarze strefy kro śnie ńsko – sanockiej (w tym gmina Dukla) rejestrowany poziom zanieczyszczenia powietrza jest ni ższy od poziomów dopuszczalnych, jedynie w przypadku takich zanieczyszcze ń jak: kadm, benzo(a)piren oraz pył zawieszony PM10 zarejestrowano poziom zanieczyszcze ń wy ższy od poziomów dopuszczalnych.

4.3.2 Problemy i zagro żenia

Badania powietrza atmosferycznego prowadzone w latach 2008 – 2010 oraz analiza wyników pomiarów w ocenie rocznej wykazuj ą du że zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym PM10 mierzonym w kryterium ochrony zdrowia, a tak że przekroczenia warto ści docelowej średniorocznych st ęż eń benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, co było podstaw ą dla zaliczenia strefy podkarpackiej do klasy C. Z uwagi na ten fakt, dla strefy podkarpackiej powinien zosta ć opracowany naprawczy Program Ochrony Powietrza.

4.4 Energia odnawialna

Udział odnawialnych źródeł energii w bilansie zasobów energetycznych, prócz podstawowego celu – poprawy stanu środowiska, ma przyczyni ć si ę do zwi ększenia bezpiecze ństwa energetycznego kraju. Zakłada si ę, że najwi ększym odbiorc ą energii ze źródeł odnawialnych mo że by ć rolnictwo, mieszkalnictwo i komunikacja. Polityka energetyczna Polski do 2025 roku wskazała docelowe udziały energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, i tak do roku 2010 – 7,5% oraz 2020 – 14% w bilansie energii pierwotnej stanowi ć ma energia odnawialna. Aby ograniczy ć wykorzystywanie konwencjonalnych źródeł energii coraz cz ęś ciej na czołowym miejscu stawia si ę wykorzystanie wiatru jako źródła energii. Na terenie gminy Dukla na farmie wiatrowej w miejscowo ści Ł ęki Dukielskie (gmina Dukla), zlokalizowanych jest pi ęć siłowni wiatrowych o mocy 2 MW oraz o wysoko ści wie ży 100 m ka żda. Ponadto, w miejscowo ści Równem i Głojsce trwa post ępowanie administracyjne maj ące na celu uzyskanie pozwolenia na budow ę siłowni wiatrowych. Na składowisku odpadów komunalnych zostało tak że wybudowane uj ęcie biogazu. Rozwój odnawialnych źródeł energii, wraz z przedsi ęwzi ęciami zmierzaj ącymi do ograniczenia i bardziej efektywnego wykorzystania energii, ma priorytetowe znaczenie zarówno w skali kraju, jak i Europy.

4.5 Zasoby przyrodnicze

4.5.1 Lasy i zalesienia 7

Według regionalizacji przyrodniczo-le śnej poło żone s ą w VIII krainie Karpackiej, 2 Dzielnicy Pogorza Środkowobeskidzkiego, 7 dzielnicy Beskidu Niskiego, mezoregionie Dukielskim. Lasy pokrywaj ą najwy ższe partie terenu gminy z du żymi spadkami terenu, stanowi ąc najlepsze zabezpieczenie powierzchni ziemi przed skutkami erozji wodnej. Gleby le śne cechuje du ża ró żnorodno ść , z przewag ą gł ębokich i żyznych gleb brunatnych, przydatnych do uprawy cennych gatunków drzew iglastych i li ściastych. W lasach najwy żej poło żonych wyst ępuj ą te ż szkieletowe gleby górskie. Kompleksy le śne, zachowuj ące charakter lasów naturalnych posiadaj ą typowe cechy lasów Krainy Karpackiej z powszechnie wyst ępuj ącym siedliskiem lasu górskiego LG ( ponad 95%). Kilka kompleksów le śnych na północy gminy wytworzyło siedlisko lasu wy żynnego Lwy ż.(około 5%), niewielkie powierzchnie (1%) pojawiaj ące si ę w zasi ęgu współczesnych terasów akumulacji wodnej to siedliska lasu ł ęgowego górskiego LłG (olsy jesionowe, olchowe lasy ł ęgowe i gr ądowe) stanowi ą skuteczne zabezpieczenie przeciwerozyjne. Typy siedliskowe lasów gminnych przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: Las Górski (LG)- 396,82 ha, Las Ł ęgowy Górski(LłG)- 8,53 ha, Las wy żynny (L wy ż.) – 132,63 ha, las ł ęgowy wy żynny (LŁwyż.) -0,69 ha. Stopie ń zgodno ści typu siedliska ze składem gatunkowym drzewostanów jest zró żnicowany w zale żno ści od Nadle śnictwa w jakim drzewostany wyst ępuj ą. Bior ąc pod uwag ę typ siedliska i skład gatunkowy drzewostanu w lesie górskim drzewostanów zgodnych z siedliskiem przewa żaj ą drzewostany niezgodne z siedliskiem. Do kategorii drzewostanów niezgodnych z siedliskiem zaliczone zostały w przewa żaj ącej mierze drzewostany sosnowe i olszy szarej. Na terenie lasów gminy gatunkami dominuj ącymi s ą:

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla

buk - wzmaga wodo- i glebochronne działanie lasu, zwi ększa stabilno ść drzewostanów iglastych najbardziej wra żliwych na szkody od wiatru i śniegu, drzewostany tworzone przez ten gatunek s ą dobrej jako ści hodowlanej i technicznej, w starszym wieku buk atakowany jest przez hub ę pospolitą, a niekiedy przez śluzotok buka; jodła – wzmaga wodo- i glebochronne działanie lasu, posiada du żą zdolno ść produkcyjn ą, w ostatnich latach obserwuje si ę polepszenie zdrowotno ści drzewostanów jodłowych; sosna – wyst ępuje najcz ęś ciej na gruntach porolnych, przeci ętny wiek 51 lat, wyst ępuje na wszystkich typach siedliskowych lasu, sosny w warunkach górskich nie wykorzystuj ą potencjału siedliska i nie zapewnia pozysku warto ściowego surowca, gatunek uznaje si ę za przedplonowy; olsza szara – wyst ępuje na gruntach porolnych oraz w zasi ęgu współczesnych terasów akumulacji wodnej; zakładane w jej drzewostanach uprawy podokopowe z gatunków docelowych wymagaj ą specjalnej piel ęgnacji ze wzgl ędu na wytwarzane przez te drzewa odrosty, drzewostany olchowe na gruntach porolnych wymagaj ą przebudowy; modrzew i świerk – świerk je żeli nie choruje i nie ulega szkodom atmosferycznym produkuje najwi ęcej warto ściowego drewna, w słabszym stopniu chroni gleb ę i pogarsza warunki fizyczne, biologiczne, i chemiczne wła ściwo ści (zakwaszenie gleb), osłabia retencj ę wód, modrzew pełni rol ę gatunku przedplonowego, jesion – wyst ępuje na wszystkich siedliskach, jego uprawy w znacznym stopniu nara żone s ą na szkody od zwierzyny. grab, klon, jawor, brzoza, osika, wierzba – gatunki domieszkowe. W drzewostanach lasu górskiego jodła i buk zajmuj ą powierzchni ę ponad 65%. W enklawach lasów prywatnych dominuj ą drzewostany bukowe z domieszkami wielu gatunków. Dla wykorzystania potencjału miejscowych siedlisk le śnych oraz wzbogacenia walorów krajobrazowych w planach urz ądzenia lasów zaleca si ę docelow ą struktur ę gatunkow ą: 50% jodła, 30% buk, 20% pozostałe. Uzyskanie takich proporcji wymaga wieloletnich i kosztownych zabiegów uprawowo-ochronnych. Dla zachowania warto ści przyrodniczych niezmiernie wa żne jest zachowanie wieku r ębno ści ustalonych w planie ochrony Ja śliskiego Parku Krajobrazowego. Pod wzgl ędem przyrodniczym za najbardziej cenne uwa ża si ę: a) drzewostany bukowo-jodłowe o charakterze puszcza ńskim, b) pochodz ące z odnowienia naturalnego obsiewu laski olszy szarej i jesiona (w obr ębie lasu ł ęgowego górskiego), c) niektóre drzewostany w VIII klasie wieku.

4.5.2 System obszarów i obiektów prawnie chronionych 8

8 Obja śnienia do mapy geo środowiskowej Polski 1:50000 Program Ochrony Środowiska powiatu kro śnie ńskiego http://natura2000.mos.gov.pl

Park narodowy stanowi najwy ższ ą form ę ochrony przyrody w Polsce. Na jego obszarze ochronie podlega cało ść przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. Na terenie powiatu kro śnie ńskiego znajduje si ę cz ęść Magurskiego Parku Narodowego ( obszar w południowo- zachodniej cz ęś ci gminy Dukla o pow. 1138,6 ha. tj. 5,7% całego obszaru Parku). Park ustanowiony z dniem 1 stycznia 1995 r. obejmuje znaczn ą cz ęść obszaru źródliskowego rzeki Wisłoki, masyw Magury W ątkowej oraz fragmenty głównego grzbietu karpackiego przy granicy ze Słowacj ą poro śniętego zwartymi kompleksami le śnymi. Lasy zajmuj ą około 93% powierzchni Parku. Uwag ę zwracaj ą dobrze zachowane naturalne starodrzewy jodłowe, odznaczaj ące si ę zdrowotno ści ą i dynamik ą odnowie ń oraz dominuj ące drzewostany bukowe. Le śny charakter Parku nie umniejsza znaczenia i wartości półnaturalnych, ł ąk i pastwisk, które stanowi ą wa żny składnik bioró żnorodno ści tego terenu. Szata ro ślinna ma znamiona obszaru przej ściowego mi ędzy Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi. Zró żnicowanie flory Magurskiego Parku Narodowego wyznacza granica dwu równych powierzchniowo pi ęter ro ślinnych. Pi ętro pogórza (do 530 m n.p.m.) zachowało fragmenty naturalnych le śnych zbiorowisk gr ądu, olszynki karpackiej i olszynki bagiennej. W reglu dolnym (powy żej 530 m n.p.m.) przewa ża żyzna buczyna karpacka. W obu pi ętrach znaczne powierzchnie zajmuj ą lasy jodłowe i jodłowo-świerkowe oraz sztuczne drzewostany z dominuj ącą sosn ą i brzoz ą. Do najcenniejszych drzewostanów zalicza si ę równie ż buczyny. O warto ści florystycznej Parku świadczy poka źna liczba ro ślin rzadkich i interesuj ących, w tym gatunki ustawowo chronione. W śród gatunków obj ętych ochron ą całkowit ą wyst ępuj ą: tojady dziobaty i mołdawski, pokrzyk wilcza jagoda, obrazki plamiste, parzydło le śne, podrze ń żebrowiec, dziewi ęć sił bezłodygowy, buławnik wielokwiatowy, żłobik koralowy, go ździk kosmaty i wawrzynek wilczełyko. Obszar Parku jest jedn ą z najbogatszych w Beskidzie Niskim ostoi fauny le śnej. Żyj ą tu ró żne gatunki ssaków, wśród nich ssaki drapie żne jak: nied źwied ź brunatny, ry ś, żbik, wydra, wilk, lis a nawet ostatnio spotykany jenot. Najwi ększ ą liczebno ść wykazuj ą ssaki kopytne: jele ń europejski, sarna i dzik. Z kilku gatunków łasicowatych najliczniejsza jest kuna le śna. Introdukowane w latach osiemdziesi ątych bobry maj ą ju ż na terenie Parku kilka stanowisk. Badania awifauny potwierdziły wyst ępowanie wielu gatunków ptaków, w tym ponad 100 l ęgowych, a w śród nich wiele gatunków rzadkich i zagro żonych jak: orzeł przedni, orlik krzykliwy, puchacz trzmielojad. Przyjmuje si ę, że w Magurskim Parku Narodowym żyje co najmniej 200 gatunków zwierz ąt obj ętych ochron ą całkowit ą. Rezerwat przyrody jest drug ą, co do rangi form ą ochrony przyrody. Podstawowym celem istnienia rezerwatów przyrody jest stworzenie warunków przetrwania dla świata ro ślin i zwierz ąt poprzez ochron ę ró żnorodno ści biocenoz oraz zawartego w nich materiału genetycznego. Rezerwaty stwarzaj ą szans ę dla rozwoju dziko wyst ępuj ących gatunków ro ślin i zwierz ąt, ł ącznie z ich siedliskami, a jednocze śnie zapewniaj ą trwałe istnienie ró żnych form geomorfologicznych i geologicznych, stanowi ących o istnieniu naturalnego krajobrazu. W gminie Dukla utworzono 5 rezerwatów przyrody o ł ącznej powierzchni 121,97 ha;

są to rezerwaty: „Cisy w Nowej Wsi” o pow. 2,18 ha – florystyczny, poło żony na zachodnim zboczu Góry Cergowej; naturalne stanowisko cisa pospolitego. „Igiełki” w Mszanie o pow. 27,88 ha – florystyczny, usytuowany w naturalnym drzewostanie jodłowo – bukowym; naturalne stanowisko cisa pospolitego. „Modrzyna ” w Barwinku o pow. 17,69 ha – florystyczny, naturalne stanowisko modrzewia polskiego „Rezerwat Tysi ąclecia na Górze Cergowej” w Jasionce i Cergowej o pow. 63,50 ha – le śny, naturalny las mieszany z przewag ą buczyny karpackiej „Wadernik” w Ropiance o pow. 10,72 ha – florystyczny, naturalne stanowisko cisa pospolitego w otoczeniu lasu jodłowo-bukowego. Park krajobrazowy tworzony jest na obszarze posiadaj ącym warto ści nie tylko przyrodnicze ale tak że historyczne i kulturowe. Grunty na terenach parków krajobrazowych s ą nadal wykorzystywane gospodarczo, jednak wszelka działalno ść musi uwzgl ędnia ć zachowanie warto ści przyrodniczych i krajobrazowych. Cz ęść Gminy Dukla wchodzi w obszar Ja śliskiego Parku Krajobrazowego. Ja śliski Park Krajobrazowy utworzony został dla ochrony górnego dorzecza Jasiołki i źródlisk Wisłoka we wschodnim pasie Beskidu Niskiego przy granicy ze Słowacj ą. Park poło żony jest w strefie przej ściowej mi ędzy dwiema jednostkami geomorfologicznymi ła ńcucha Karpat Wschodnich i Zachodnich, mi ędzy przeł ęcz ą Łupkowsk ą a Przeł ęcz ą Dukielsk ą. Rze źba terenu parku ma charakter łagodny - wzniesienia nie przekraczaj ą 1000 m n.p.m., deniwelacje wynosz ą 450 - 550 m. Najwy ższe szczyty tego obszaru to Kamie ń (863m n.p.m.), Danawa (841m n.p.m.) i Kanasiówka (823m n.p.m.). W dolinach i na zboczach wyst ępuj ą tarasy i spłaszczenia erozyjne. Interesuj ącą budow ę geologiczn ą wykazuj ą okolice góry Piotru ś (727,9 m n.p.m.), gdzie Jasiołka tworzy malowniczy przełom. W strefie szczytowej Piotrusia znajduje się ci ąg skałek zbudowanych z piaskowca oraz rumowiska skalne wyst ępuj ące równie ż w masywie Kamienia nad Ja śliskami. Prawie 65% parku stanowi ą lasy o wysokim stopniu naturalno ści zbiorowisk ro ślinnych. Dominuj ącym zbiorowiskiem ro ślinnym jest buczyna karpacka; s ą to głównie drzewostany bukowe lub jodłowe z domieszk ą jaworu i grabu. Zbiorowiska ro ślinne stanowi około 900 gatunków ro ślin naczyniowych. Z chronionych gatunków ro ślin wyst ępuj ą: ciemi ęż yca zielona, kłokocza południowa, cis pospolity, j ęzycznik zwyczajny, parzydło le śne, lulecznica krai ńska, omieg górski, ciemi ęż yca zielona. Fauna Beskidu Niskiego posiada charakter górski ze sporym udziałem gatunków typowych dla puszczy karpackiej. W lasach żyj ą liczne drapie żniki, m.in. wilki, rysie i żbiki, a tak że sarny, zaj ące, kuny i wydry. Spo śród 152 gatunków ptaków wyst ępuj ących na tym terenie na szczególn ą uwag ę zasługuj ą takie jak: jastrz ąb goł ębiarz, myszołów, krogulec, orlik krzykliwy, dzi ęcioły, orzeł przedni, puchacz, włochatka. Na terenie parku wyst ępuje 269 gatunków kr ęgowców w tym: 64 gatunki ssaków, 41 gatunków ryb, 17 gatunków płazów i 7 gatunków gadów. 191 gatunków wyst ępuj ących w parku jest obj ętych ochron ą gatunkow ą, w śród nich: biegaczowate, niepylak mnemozyna, nied źwiedziówka krasa, traszka karpacka, orzeł przedni, orlik krzykliwy, puszczyk uralski, puchacz, dzi ęcioł trójpalczasty, bocian czarny, nied źwied ź brunatny, ry ś, wydra, bóbr europejski, popielica, rz ęsorek mniejszy, podkowiec mały, mroczek posrebrzany. Obszary Natura 2000

Na terenie gminy Dukla wyst ępuj ą tak że formy przyrody obj ęte ochron ą Natura 2000, s ą to:

• PLH180001 Ostoja Magurska

• PLB180002 Beskid Niski

• PLH180015 Łysa Góra

• PLH180014 Ostoja Ja śliska

• PLH180018 Trzciana

• PLH180011 Jasiołka

• PLH180044 Osuwiska w Lipowicy

• PLH180036 Ko ściół w Równem

Szczegółowy opis obszarów Natura 2000 został przedstawiony w zał ączniku nr 2.

Na terenie gminy Dukla znajduje si ę tak że obszar chronionego krajobrazu : Obszar Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego – (na terenie gminy o powierzchni 14365,0 ha). Obszar poło żony w południowej cz ęś ci województwa podkarpackiego jako jeden z elementów regionalnego systemu wielkoobszarowych form ochrony przyrody. Od południowego wschodu przylega do Magurskiego Parku Narodowego, od południa do Ja śliskiego Parku Krajobrazowego, a od wschodu do Wschodniobeskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Szata ro ślinna charakteryzuje si ę wysokim stopniem naturalno ści zbiorowisk ro ślinnych. Z geobotanicznego punktu widzenia ma ona charakter przej ściowy mi ędzy Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi. Dominuj ącym zbiorowiskiem jest żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosae- Fagetum wyst ępuj ąca w trzech podzespołach. Zmniejsza si ę tu wyra źnie liczebno ść gatunków wschodniokarpackich, za ś niewielka grupa ro ślin zachodniokarpackich wskazuje na przynale żno ść Beskidu Niskiego do Karpat Zachodnich.

Pomniki przyrody są najcz ęś ciej spotykan ą form ą indywidualnej ochrony przyrody o żywionej i nieo żywionej. Przewa żnie s ą to pojedyncze stare drzewa, aleje, zabytkowe głazy, źródła i inne unikatowe obiekty. Pomniki przyrody wyst ępuj ące na terenie gminy Dukla przedstawiono poni żej: 1. D ąb szypułkowy – Cergowa przy drodze gminnej 2. D ąb (2 sztuki) – Cergowa Park Dworski 3. Cisy (3 sztuki) – Nowa Wie ś 4. Lipa – Wietrzno 5. Lipa – Jasionka 6. D ąb – Dukla 7. Lipa – Wietrzno 8. Wodospad „przy młynie” w Iwli

Użytki ekologiczne stanowi ą stosunkowo łatw ą do wprowadzenia, a istotn ą z praktycznego punktu widzenia form ą ochrony przyrody.

Na obszarze gminy Dukla ochron ą prawn ą obj ęte s ą trzy u żytki ekologiczne o powierzchni 17,1 ha; są to: „Moczeliska” zlokalizowane w le śnictwie Mszana oraz „Czarna Młaka” i „Deszczanka” poło żone w le śnictwie .

4.5.3 Problemy i zagro żenia

Podstawowym problemem jest antropopresja. Powoduje zmniejszenie bioró żnorodno ści, wymieranie gatunków, a co za tym idzie ubo żenie ekosystemów i degradacj ę krajobrazu. Generalnie najwi ększe szkody w środowisku przyrodniczym powodowane przez człowieka zwi ązane s ą z:

° budownictwem przemysłowym w pobli żu terenów cennych przyrodniczo,

° za śmiecaniem terenów zieleni,

° dewastacj ą parków i ziele ńców,

° chorobami, szkodnikami, po żarami lasów,

° przecinaniem terenów cennych przyrodniczo ci ągami komunikacyjnymi,

° emisj ą zanieczyszcze ń od powietrza. Działania takie mog ą powodowa ć przede wszystkim zmniejszanie si ę liczby składowisk wielu gatunków ro ślin oraz przekształcanie siedlisk. Eliminacja cennych składników szaty ro ślinnej mo że nast ąpi ć równie ż w wyniku procesów spontanicznej sukcesji jak zarastanie krzewami, czy przekształcenia płatów boru świe żego w bór mieszany.

4.6 Hałas

4.6.1 Hałas komunikacyjny

Uci ąż liwo ść hałasow ą stanowi głównie hałas komunikacyjny, wyst ępuj ący wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych - dróg, ulic, szczególnie tras tranzytowych. Na poziom hałasu drogowego ma wpływ szereg czynników, przede wszystkim:

° nat ęż enie ruchu,

° średnia pr ędko ść pojazdów, ich stan techniczny,

° płynno ść ruchu,

° udział pojazdów ci ęż kich i hała śliwych,

° pochylenie podłu żne drogi, łuki,

° rodzaj i stan nawierzchni.

Badania hałasu na terenie gminy Dukla przeprowadzane były w roku 2004 w celu okre ślenia warunków akustycznych panuj ących w bezpo średnim s ąsiedztwie tranzytowych tras komunikacji drogowej w kierunku przej ść granicznych. Wyniki pomiarów prezentuje poni ższa tabela.

Tabela 37. Wyniki pomiaru hałasu w punkcie pomiarowym o nazwie Miejsce Piastowe w 2004 r.

Ilo ść Dopuszczalna Uśrednione % udział Nr punktó Lokalizacja Leq [dB] norma wg nat ęż enie ruchu pojazdów drogi w rodzaju terenu [poj/godz] ci ęż kich pomiar. Pomiary w porze dziennej Droga Dukla 3 71,5-74,0 60 294 17 krajow a nr 9 Pomiary w porze nocnej Dukla 1 68,0 50 78 29 Źródło: Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w 2004 roku

Spo śród czynników wpływaj ących na propagacj ę hałasu, najistotniejszymi s ą nat ęż enie pojazdów oraz udział w nich pojazdów ci ęż kich. Przyjmuje si ę, że nat ęż enie pojazdów oraz udział pojazdów ci ęż kich, a co za tym idzie propagacja hałasu w obecnym czasie wykazuje tendencj ę wzrostow ą w porównaniu do roku 2004. Pa ństwowy Zakład Higieny opracował na podstawie bada ń ankietowych skal ę subiektywnej uci ąż liwo ści zewn ętrznych hałasów komunikacyjnych. Zgodnie z dokonan ą klasyfikacj ą uci ąż liwo ść tego rodzaju hałasów w nast ępuj ący sposób zale ży od warto ści poziomu równowa żnego L Aeq : ° mała uci ąż liwo ść : < 52dB, ° średnia uci ąż liwo ść : 52 dB - 62 dB, ° du ża uci ąż liwo ść : 63 dB - 70 dB, ° bardzo du ża uci ąż liwo ść : >70 dB. Zgodnie z zaleceniami WHO dotycz ącymi dokuczliwo ści, zakłóce ń snu i zakłóce ń rozmów, nale ży uzna ć, że przekroczenie granicy poziomów hałasu na zewn ątrz budynku, równej 70 dB w porze dziennej i 60 dB w porze nocnej, stanowi powa żne zagro żenie dla zdrowia. 9

4.6.2 Hałas przemysłowy

Generalnie systemy lokalizacji nowych inwestycji oraz potrzeba sporz ądzania ocen oddziaływania na środowisko, kontrole i egzekucja nało żonych kar pozwalaj ą na ograniczenie hałasu pochodz ącego z zakładów przemysłowych. Dla źródeł hałasu tego rodzaju, ze wzgl ędu na ich niewielkie rozmiary, istniej ą, mo żliwo ści techniczne ograniczenia emisji hałasu do środowiska przez stosowanie tłumików akustycznych, obudów poszczególnych urz ądze ń czy zwi ększenie izolacyjno ści akustycznej ścian pomieszcze ń, w których znajduj ą si ę dane maszyny wytwarzaj ące hałas.

4.6.3 Problemy i zagro żenia

Uci ąż liwo ści hałasowe spowodowane s ą głównie przez emisje hałasu komunikacyjnego. Zwi ązane jest to ze wzrostem nat ęż enia ruchu drogowego. Wzmo żony ruch zwi ązany jest dodatkowo z przejazdami tranzytowymi.

9 Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2006 roku

Jednocze śnie wzrost liczby pojazdów uczestnicz ących w ruchu wi ąż e si ę z problemami w płynno ści przejazdów. Na uci ąż liwo ści spowodowane hałasem komunikacyjnym wpływa również zły stan techniczny dróg. Natomiast najcz ęstszymi przyczynami nadmiernej emisji hałasu z zakładów przemysłowych do środowiska s ą:

° brak wła ściwych zabezpiecze ń akustycznych źródeł hałasu pracuj ących na zewn ątrz budynków produkcyjnych (instalacje wentylacyjno-klimatyzacyjne),

° niewystarczaj ąca izolacyjno ść akustyczna ścian budynków produkcyjnych,

° niewła ściwa organizacja działalno ści produkcyjnej realizowanej z udziałem hała śliwych środków technicznych.

4.7 Gospodarka odpadami

4.7.1 Odpady komunalne

Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych s ą:

° gospodarstwa domowe,

° obiekty infrastruktury, tj. handel, usługi, zakłady rzemie ślnicze, zakłady produkcyjne w cz ęś ci socjalnej, targowiska, szkolnictwo i inne.

Na terenie gminy Dukla zlokalizowane jest składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. Składowisko eksploatowane jest zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym uzyskanym w dniu 29.10.2007.r. znak: ŚR.IV-6618-45/11/07 z pó źn. zm. Pojemno ść całkowita składowiska wynosi 2,32 ha (ok. 230 000 m 3), przy czym pojemno ść kwatery uszczelnionej na której prowadzi si ę eksploatacj ę wynosi 1,28 ha (ok. 115 200 m3). Cz ęść zapełniona na koniec 2010 r. wyniosła ok. 113 000 m 3. W roku 2011 planowane jest zako ńczenie eksploatacji składowiska z powodu jego zapełnienia. Dodatkowo w ramach obiektów składowiska funkcjonuje linia sortownicza. Charakterystyka ogólna sortowni została przedstawiona poni żej: • Lokalizacja: Dukla ul. Pocztowa 10, 38-450 Dukla, • Sortownia odpadów z selektywnej zbiórki i na odpady zmieszane, • Właściciel: Gmina Dukla, ul. Trakt W ęgierski, 11, 38 - 450 Dukla, • Zarz ądzaj ący: Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa Sp. z o.o. w Dukli, ul. Parkowa 5, 38 – 450 Dukla • Rok uruchomienia: 2004 • Moc przerobowa 1 500,00/jedn ą zmian ę, 3 000,00/dwie zmiany Przy składowisku odpadów w Dukli działa równie ż punkt zbiórki zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego. Najbardziej rozbudowana jest selektywna zbiórka odpadów szkła, papieru i tektury, tworzyw sztucznych. Ponadto podj ęta jest zbiórka zu żytych baterii; punkty zbiórki ustawione s ą głównie w placówkach o światowych i sklepach.

Szczegółowe informacje na temat gospodarki odpadami zawiera Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla.

4.8 Powa żne awarie przemysłowe

Nadzwyczajne zagro żenia dla środowiska oraz człowieka mog ą mie ć miejsce w wyniku:

° prowadzenia działalno ści przemysłowej z u życiem substancji niebezpiecznych,

° transportu materiałów i substancji niebezpiecznych,

° celowej działalno ści człowieka zwi ązanej z pozbywaniem si ę, w sprzeczno ści z przepisami, substancji lub materiałów niebezpiecznych. Na terenie gminy nie są zlokalizowane zakłady o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZDR) lub zakłady o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZZR).

Na terenie gminy źródłem potencjalnych awarii mo że by ć transport materiałów niebezpiecznych. Na terenie powiatu kro śnie ńskiego, w tym na terenie gminy Dukla nie wyznaczono tras przewozu środków niebezpiecznych.

4.8.1 Promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy

Na terenie gminy nie prowadzono bada ń dotycz ących oddziaływania pól elektromagnetycznych. Potencjalnym źródłem pól elektromagnetycznych s ą: - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń i sieci energetycznych; źródłem najwi ększych oddziaływa ń mog ących powodowa ć przekroczenia poziomów dopuszczalnych s ą napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz zwi ązane z nimi stacje elektroenergetyczne, - w pa śmie od 300 MHz do 40000 MHz od urz ądze ń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Najwi ększy udział w emisji maj ą stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa słu ży do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii słu ży do komunikacji mi ędzy stacjami bazowymi). Istniej ące sieci telefonii komórkowej wykorzystuj ą nast ępuj ące zakresy cz ęstotliwo ści: ok. 900 MHz (sie ć GSM 900), około 1800 MHz (sie ć GSM 1800) oraz ok. 2 100 MHz (sie ć UMTS). - w pa śmie 50 Hz od urz ądze ń elektrycznych pracuj ących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Wi ększo ść urz ądze ń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii wyst ępuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest mo żliwa.

Badania poziomów pól elektromagnetycznych przeprowadzone na obszarze województwa podkarpackiego wskazuj ą, że najwy ższe, jednak du żo ni ższe od dopuszczalnych, poziomy pól elektromagnetycznych wyst ępuj ą w du żych aglomeracjach miejskich. W mniejszych miastach oraz na obszarach wiejskich, z uwagi na mniejsz ą koncentracj ę źródeł promieniowania, wykazuje si ę odpowiednio ni ższe poziomy pól elektromagnetycznych.

4.8.2 Problemy i zagro żenia

Nat ęż enie promieniowania elektromagnetycznego na poziome uznawanym za aktywny pod wzgl ędem biologicznym mo że wyst ępowa ć w bezpo średnim otoczeniu wszelkiego rodzaju stacji nadawczych, w odległościach zale żnych od mocy, cz ęstotliwo ści i konstrukcji stacji. Ponadto mo że to mie ć miejsce równie ż w przypadkach nakładania si ę oddziaływa ń kilku źródeł.

4.9 Zanieczyszczenia transgraniczne

Na rozprzestrzenianie si ę zanieczyszcze ń transgranicznych istotny wpływ ma poło żenie gminy Dukla, którego granica na odcinku około 34 km jest granic ą pa ństwow ą ze Słowacj ą. Transgraniczne zanieczyszczenia wód Nie wyst ępuje bezpo średnie zagro żenie zanieczyszcze ń naniesionych przez wody powierzchniowe, gdy ż granica polsko – słowacka jest granic ą wododziałow ą. W pasie przygranicznym znajduj ą si ę Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, w tym równie ż zbiorniki wód mineralnych. Wody te s ą potencjalnie nara żone na zanieczyszczenia i zmiany stosunków wodnych. Na terenie przygranicznym nie ma wi ększych o środków przemysłowych wpływaj ących na zanieczyszczenia zbiorników wód podziemnych. Transgraniczne zanieczyszczenia powietrza Powietrze atmosferyczne we wschodniej strefie przygranicznej badane jest w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. W ocenie jako ści powietrza wg stref powiat kro śnie ński , w tym gmin ę Dukla zaliczono do strefy A, warto ści st ęż eń średniorocznych nie przekraczały ustalonych norm. W ostatnich latach sukcesywnie obserwuje si ę spadek podstawowych zanieczyszcze ń, co ma wpływ na zmniejszenie rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń trangranicznych, ze wzgl ędu na minimalne wska źniki zanieczyszcze ń powietrza w powiecie oraz na ró żę wiatrów. Do takiego stanu przyczyniły si ę likwidacje niektórych zakładów przemysłowych, kotłowni w ęglowych, modernizacje du żych kotłowni i instalowanie urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń. Nie mo żna jednak całkowicie wykluczy ć, że emitowane zanieczyszczenia przemysłowe pochodz ące z wysokich emitorów przemieszczaj ące si ę na znacznych wysoko ściach nie maj ą wpływu na imisj ę. Zagadnienia te wymagaj ą analiz dotycz ących przemieszczania si ę mas powietrza na du żych wysoko ściach, poł ączonych z badaniami emisji i imisji. Wpływ zanieczyszcze ń transgranicznych na stan lasów. Lasy w gminie przylegaj ące do granicy ze Słowacj ą le żą w przyrodniczno-le śnej Krainie Karpackiej. W 2004 r. w Krainie Karpackiej, drzewostany starsze wykazywały najni ższ ą zdrowotno ść w porównaniu z pozostałymi krainami. Jedna z przyczyn tego stanu mog ą by ć transgraniczne zanieczyszczenia atmosfery pochodz ące ze źródeł emisji znajduj ących si ę rejonie pasa nadgranicznego. Zagadnienia transgranicznego przenoszenia zanieczyszcze ń atmosferycznych oraz skutków jakie te procesy wywołuj ą mi ędzy innymi w drzewostanach usytuowanych po obydwu stronach granic Polska – Słowacja, s ą wa żne w ogólnej ocenie stopnia zmian w środowisku przyrodniczym terenu. Jednak obecny stan rozpoznania zasi ęgów rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń głównie z wysokich emitorów w pasie przygranicznym, nie pozwala na jednoznaczne

stwierdzenie tego oddziaływania. Zagadnienie to wymaga szczegółowych studiów, wieloletnich obustronnych obserwacji i bada ń w tym zakresie.

4.10 Zagro żenia biologiczne

Zagro żeniem dla rolnictwa ekologicznego mo że by ć przypadkowe, niezamierzone wprowadzenie produktów GMO (Organizmy modyfikowane genetycznie) do produkcji rolnej i na rynek artykułów rolno-spo żywczych. Ponadto przypadkowe, niezamierzone wprowadzenie produktów GMO mo że stanowi ć nieodwracalne zagro żenie dla ró żnorodno ści biologicznej naszego województwa, w tym tradycyjnych gatunków i starych odmian ro ślin. Zasadnicz ą spraw ą są wi ęc: - odpowiednie rozwi ązania systemowe, skuteczny nadzór (m.in. wła ściwe przepisy prawne, monitoring, odpowiednio skuteczne kary finansowe), dotycz ące stosowania biotechnologii i wykorzystywania organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO); - wyczerpuj ąca informacja społecze ństwa o zamierzonym uwolnieniu GMO do środowiska (rejony, organizmy) oraz produktach z GMO wprowadzonych do obrotu oraz współpraca transgraniczna w tym zakresie. Na terenie powiatu kro śnie ńskiego, w tym na terenie gminy Dukla nie udzielono zezwolenia na uwolnienie GMO do środowiska.

4.11 Edukacja ekologiczna

Edukacja ekologiczna ma na celu wykształcenie u ludzi podstaw proekologicznych, które wpłyn ą na minimalizacj ę nadmiernej eksploatacji zasobów środowiska naturalnego oraz przyczyni ą si ę do poprawy jego stanu. Zgodnie z zapisami Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej do głównych celów zalicza si ę:

° kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi,

° umo żliwienie ka żdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska,

° tworzenie nowych wzorców zachowa ń oraz kształtowanie postaw, warto ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska,

° upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich strefach życia, uwzgl ędniaj ąc równie ż prac ę i wypoczynek człowieka. Edukacja ekologiczna realizowana ma by ć w dwóch systemach kształcenia: systemie formalnym i systemie nieformalnym. System formalny ma obejmowa ć strefy wychowania przedszkolnego, szkół podstawowych i ponadpodstawowych, szkolnictwa wy ższego oraz edukacji dorosłych. System nieformalny to poza szkolna edukacja ekologiczna obejmuj ąca strefy instytucji i urz ędów centralnych, województw, samorz ądów lokalnych, administracji terenów chronionych, organizatorów turystyki, ko ściołów, miejsc pracy, rodzin, środków masowego przekazu.

Gmina Dukla podejmuje działania edukacyjne nie tylko w śród dzieci i młodzie ży ale równie ż prowadzi szereg działa ń informacyjnych z zakresu ochrony środowiska dla wszystkich mieszka ńców. Od szeregu lat organizowane s ą Gminne konkursy wiedzy ekologicznej dla dzieci szkół podstawowych oraz gimnazjalistów z terenu Gminy Dukla. Wspólnie z Kołem Ekologicznym przy Liceum Ogólnokształc ącym w Dukli podejmowanych było szereg imprez i akcji ekologicznych typu „ Świ ęto Polskiej Niezapominajki” poł ączone z sadzeniem drzew, konkursy fotograficzne, zaj ęcia terenowe poł ączone z poznawaniem przyrody oraz zasad funkcjonowania gospodarki odpadami. Co roku organizowane s ą w szkołach akcje „Sprz ątanie świata” czy „Dzie ń bez samochodu”. Przy wsparciu Gminy zostały opracowane programy i wyznaczone w terenie ście żki przyrodniczo –historyczne przynosz ące wiele wiedzy o przyrodzie, miejscach obj ętych ochron ą przyrody oraz miejscach historycznych. W prasie lokalnej – miesi ęcznik Dukla.pl, prowadzi si ę stałe rubryki zwi ązane z ochron ą przyrody edukacj ą ekologiczn ą, które s ą skarbnic ą wiedzy dla mieszka ńców Gminy i nie tylko gdy ż gazeta ta ma wersj ę elektroniczn ą i s ą stali czytelnicy z kraju i z zagranicy. Przed przyst ąpieniem do realizacji programu „czysta gmina Dukla” tut. Urz ąd podejmował szereg działa ń maj ących na celu przedstawienie wszystkim mieszka ńcom zasad i korzy ści płyn ących z kontrolowanej zbiórki odpadów komunalnych. Edukacja w śród mieszka ńców prowadzona jest na bie żą co na zebraniach wiejskich i w lokalnej prasie, poprzez udzielanie wszelkich informacji w zakresie zbiórki odpadów, selekcji odpadów komunalnych jak i ochrony środowiska. Wysoki procent udziału ludno ści (ok. 97% zawartych umów) w realizacji programu zbiórki odpadów komunalnych świadczy o dobrze poj ętym problemie jak i zrozumieniu elementarnej zasady aby chroni ć nasze środowisko a z krajobrazu dukielskiego znikały dzikie wysypiska śmieci. Młodzie ż coraz cz ęś ciej z własnej inicjatywy podejmuje wyzwania i uczestniczy w ró żnego rodzaje akcjach typu „ sprz ątanie świata” czy udział w konkursach.

4.12 Wnioski z diagnozy

4.12.1 Analiza SWOT – Aspekt środowiskowy

W wyniku diagnozy stanu środowiska naturalnego sformułowane zostały poni żej czynniki istotne wpływaj ące na stan środowiska i jego ochron ę na terenie gminy Dukla.

W analizie przedstawiono:

° Mocne strony – w postaci przewagi zjawisk i procesów pozytywnych dla rozwoju i poprawy stanu środowiska, które powinny by ć kontynuowane i wzmacniane,

° Słabe strony – w postaci procesów, barier, wad ograniczaj ących mo żliwo ści rozwojowe, które powinny by ć zmniejszone lub niwelowane,

° Szanse – w postaci czynników obiektywnych, zewn ętrznych, na które nie ma bezpo średniego wpływu sprawczego, oraz wyj ątkowej sytuacji, jak ą daje mo żliwo ść wykorzystania znacznych środków pomocowych UE dla poprawy środowiska,

° Zagro żenia – wynikaj ące przede wszystkim z czynników zewn ętrznych stwarzaj ących niebezpiecze ństwo dla zmiany niekorzystnej. Mocne strony:

° korzystne poło żenie geograficzne

° atrakcyjny układ środowiska naturalnego,

° korzystne warunki bioklimatyczne (lecznicze wła ściwo ści klimatu),

° atrakcyjne elementy środowiska przyrodniczego (obj ęte ochron ą),

° znaczne zasoby wód powierzchniowych i gł ębinowych

° znaczny areał terenów le śnych (lasy w znacznej cz ęś ci chronione),

° wystarczaj ąca wydajno ść istniej ących stacji na uj ściach wody,

° wzrost inwestycji zwi ązanych z modernizacj ą i budow ą obiektów i urz ądze ń gospodarki wodno – ściekowej,

° stały wzrost ilo ści przył ączy do sieci kanalizacji sanitarnej,

° czyste środowisko naturalne (mniej ska żone ni ż w innych regionach)

° organizacja konkursów ekologicznych. Słabe strony:

° potencjalne zagro żenie gleb erozja wietrzn ą,

° zanieczyszczenie wód powierzchniowych

° nieodpowiednio uregulowane stosunki wodne (okresowe wyst ępowanie stanów powodziowych),

° gleby o niskiej warto ści bonitacyjnej,

° brak monitoringu emisji pól elektromagnetycznych,

° nadal niewystarczaj ąco rozbudowana sie ć kanalizacji sanitarnej i deszczowej,

° degradacja krajobrazu (za śmiecanie i tworzenie tzw. dzikich wysypisk),

° zły stan nawierzchni drogowych (wpływaj ący na propagacje hałasu),

° niewystarczaj ąca infrastruktura przeciwpowodziowa,

° brak utwardzonych dróg w niektórych cz ęś ciach Gminy Szanse:

° dost ępno ść środków unijnych,

° zaktualizowane, zaostrzone przepisy z zakresu ochrony przyrody i środowiska , dostosowane do wymogów unijnych,

° skoordynowanie działa ń pro środowiskowych na wszystkich szczeblach administracji rz ądowej i samorz ądowej,

° zmiany procesów produkcyjnych (nowoczesne i bezpiecznie ekologicznie technologie), minimalizacja zu życia surowców naturalnych i emisji zanieczyszcze ń do środowiska przyrodniczego oraz racjonalna gospodarka odpadami stałymi (recykling),

° wdro żenie ekologicznych metod oczyszczania wód powierzchniowych,

° wzrost akceptacji społecznej dla działa ń zrównowa żonego rozwoju. Zagro żenia:

° skomplikowane procedury ubiegania si ę o pomocowe środki unijne,

° konkurencja innych o środków i regionów w pozyskiwaniu kapitału zewn ętrznego,

° wysokie koszty wdra żania planów gospodarki odpadami,

° nadal za niski poziom nakładów finansowych na budowę i modernizacj ę dróg,

° nadal niewystarczaj ąca świadomo ść ekologiczna mieszka ńców. 5 Cele, działania i zadania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2011-2014 z perspektyw ą na lata 2015-2018

Zasad ą naczeln ą w działaniach zmierzaj ących do poprawy stanu środowiska i zapewnienia bezpiecze ństwa ekologicznego jest zasada zrównowa żonego rozwoju, który b ędzie realizowany przez polityk ę ochrony środowiska. We wcze śniejszych rozdziałach programu przeprowadzono szczegółow ą analiz ę stanu i jako ści poszczególnych elementów środowiska, która umo żliwiła identyfikacj ę najwa żniejszych zagro żeń. Najwa żniejsze problemy gminy w zakresie ochrony środowiska to:

° potencjalne zagro żenie gleb erozja wietrzn ą,

° nieodpowiednio uregulowane stosunki wodne (okresowe wyst ępowanie stanów powodziowych),

° gleby o niskiej warto ści bonitacyjnej,

° nadal niewystarczaj ąco rozbudowana sie ć kanalizacji deszczowej,

° degradacja krajobrazu (za śmiecanie i tworzenie tzw. dzikich wysypisk),

° niewystarczaj ąca infrastruktura przeciwpowodziowa,

° brak utwardzonych dróg w niektórych cz ęś ciach gminy.

Jako nadrz ędn ą zasad ę obowi ązuj ącą w Programie nale ży przyj ąć zrównowa żony rozwój, przez co nale ży rozumie ć taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokole ń. Program wskazuje cele, priorytety ekologiczne, działania i zadania, które s ą skoordynowane z dokumentami wy ższego rz ędu oraz strategicznymi regionu. Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego rozwoju gospodarczego i przestrzennego wymuszaj ą konieczno ść realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Bardzo wa żnym problemem jest dokonanie obiektywnego wyboru priorytetów realizacyjnych poprzez ustalenie znaczenia i konieczno ści rozwi ązania problemów. Wyboru dokonano przyjmuj ąc:

° zgodno ść z Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa na lata 2009 -2013 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016,

° zgodno ść z mi ędzynarodowymi zobowi ązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska,

° zgodno ść z celami zawartymi w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko,

° zgodno ść z Programem Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata 2007 – 2010 z perspektyw ą na lata 2011 – 2014,

° jednoczesne osi ągni ęcie poprawy stanu w kilku komponentach środowiska. W zwi ązku z powy ższym na terenie gminy wskazano nast ępuj ące cele długoterminowe do 2018 roku:

1. Dąż enie do osi ągni ęcia wła ściwych standardów wód powierzchniowych i podziemnych 2. Budowa oczyszczalni i sieci kanalizacji sanitarnej w całej gminie 3. Utrzymanie warto ści st ęż eń poszczególnych zanieczyszcze ń powietrza co najmniej na poziomie okre ślonym prawem lub poni żej tego poziomu 4. Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone warto ści normatywne 5. Maksymalne ograniczenie ryzyka wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska 6. Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegaj ących ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni 7. Ochrona gleb przed degradacj ą oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych 8. Utrzymanie nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poni żej poziomów dopuszczalnych lub co najwy żej na tym samym poziomie 9. Ograniczenie emisji spalin poprzez zastosowanie do ogrzewania systemów solarnych oraz priorytety ekologiczne na lata 2011-2018: Priorytet 1. Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych Priorytet 2. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (w tym ochrona przed powodzi ą, powa żne awarie, ograniczanie skutków zagro żeń naturalnych i chemicznych) Priorytet 3. Gospodarka odpadami Priorytet 4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych Priorytet 5. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu oraz zrównowa żony rozwój lasów Priorytet 6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej Priorytet 7. Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie warto ści u żytkowej gleb Priorytet 8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym Priorytet 9. Ochrona zasobów kopalin

Dalej przedstawiono zestawienie działa ń.

Tabela 38. Priorytety i działania proekologiczne gminy Dukla Kontynuacja modernizacji istniej ącej i budowa nowej PRIORYTET 1 sieci wodoci ągowej Ochrona wód i efektywne wykorzystanie Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej zasobów wodnych Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych PRIORYTET 2 Zmniejszenie zagro żenia dla mieszka ńców i środowiska Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (w z powodu awarii przemysłowych i transportu materiałów tym ochrona przed powodzi ą, powa żne awarie, niebezpiecznych ograniczanie skutków zagro żeń naturalnych i Ochrona przed powodzi ą chemicznych) Ograniczenie ilo ści wytwarzanych odpadów PRIORYTET 3 Gospodarka odpadami Eliminowanie uci ąż liwo ści zwi ązanych z niewła ściwym post ępowaniem z odpadami PRIORYTET 4 Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych

Ochrona zieleni PRIORYTET 5 Ochrona zasobów le śnych Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu oraz zrównowa żony rozwój lasów Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Okre ślenie potrzeb w zakresie reintrodukcji Zwi ększenie wykorzystania paliw ekologicznych w przemy śle i gospodarce komunalnej PRIORYTET 6 Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w warstwy ozonowej systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii PRIORYTET 7 Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby i Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie powierzchni ziemi warto ści u żytkowej gleb Rekultywacja terenów zdegradowanych PRIORYTET 8 Bie żą ca modernizacja i przebudowa dróg Ochrona przed hałasem i promieniowaniem Monitoring hałasu elektromagnetycznym Prowadzenie bada ń pól elektromagnetycznych PRIORYTET 9 Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin Ochrona zasobów kopalin

5.1 Cele, priorytety, działania

Poprawa warunków życia mieszka ńców ma by ć osi ągni ęta poprzez popraw ę jako ści środowiska, likwidacj ę zaniedba ń w jego ochronie i racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Dla realizacji wyznaczonych celów okre ślono priorytety i działania, według których okre ślane b ędą zadania do zrealizowania. Długoterminowe cele tj.:

° Dąż enie do osi ągni ęcia wła ściwych standardów wód powierzchniowych i podziemnych

° Budowa oczyszczalni i sieci kanalizacji sanitarnej w całej gminie

° Utrzymanie warto ści st ęż eń poszczególnych zanieczyszcze ń powietrza co najmniej na poziomie okre ślonym prawem lub poni żej tego poziomu

° Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone warto ści normatywne

° Maksymalne ograniczenie ryzyka wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska

° Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegaj ących ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni

° Ochrona gleb przed degradacj ą oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych

° Utrzymanie nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poni żej poziomów dopuszczalnych lub co najwy żej na tym samym poziomie

° Ograniczenie emisji spalin poprzez zastosowanie do ogrzewania systemów solarnych realizowane b ędą poprzez nast ępuj ące działania: PRIORYTET 1. Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych

Działanie: Kontynuacja modernizacji istniej ącej i budowa nowej sieci wodoci ągowej Zrównowa żone wykorzystanie zasobów wodnych jest istotnym czynnikiem w jej ochronie. Nale ży nakłada ć nacisk na maksymalne ograniczenie jej strat. Oprócz działa ń samych mieszka ńców maj ących na celu oszcz ędzanie wody (korzystanie z urz ądze ń i sprz ętów wodooszcz ędnych, racjonalne gospodarowanie wod ą) nale ży zapewni ć jak najwi ększe zminimalizowanie utraty wody w systemach przesyłowych. W tym celu nale ży prowadzi ć kontrol ę i modernizacj ę sieci wodoci ągowej. Ponadto poprawa stanu technicznego nie tylko uszczelni sie ć, jednocze śnie wpłynie na popraw ę jej jako ści. Niezb ędna jest systematyczna budowa nowych sieci wodoci ągowych na terenie Gminy i sukcesywne podł ączanie nowych miejscowo ści do istniej ących uj ęć wody a tak że budowa nowych uj ęć wody w miejscowo ściach nie obj ętych systemem wodoci ągowym w których nie istniej ą spółki wodne. Działanie: Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej Strategia w zakresie gospodarki ściekowej ma za zadanie mi ędzy innymi zapobiega ć zrzutom nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych (tak że do gleby i do wód podziemnych). Obejmuje budow ę nowych systemów kanalizacyjnych, modernizacj ę istniej ących oczyszczalni ścieków, budow ę nowych w celu spełnienia wymaga ń obowi ązuj ącego prawa oraz standardów unijnych, sukcesywn ą realizacj ę sieci kanalizacji deszczowej wraz z urz ądzeniami podczyszczaj ącymi. Działanie: Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych Poprawa stanu wód przyniesie nie tylko korzy ści krajobrazowe ale równie ż mo żliwo ść ich szerszego wykorzystania, na przykład w celach rekreacyjnych. W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej b ędzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych uj ęć wód podziemnych, na których obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i u żytkowania gruntów. Na terenach zurbanizowanych nale ży d ąż yć do uporz ądkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególno ści wspiera ć działania zmierzaj ące do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszcze ń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy u żywa si ę środków chemicznych do likwidacji ślisko ści po śniegowej). PRIORYTET 2. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (w tym ochrona przed powodzi ą, powa żne awarie, ograniczanie skutków zagro żeń naturalnych i chemicznych) Działanie: Zmniejszenie zagro żenia dla mieszka ńców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii lub o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że wojewodzie. Działania zapobiegawcze winny zosta ć skoncentrowane na doskonaleniu systemów ostrzegawczych, doskonaleniu technologii produkcji, opracowaniu standardów prawidłowych zachowa ń społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń środowiska z tytułu awarii przemysłowej, oraz na ci ągłym doskonaleniu systemu ratowniczo – ga śniczego na wypadek zaistnienia awarii, obejmuj ącego zakłady o du żym i zwi ększonym

ryzyku wyst ąpienia awarii oraz innych obiektach potencjalnie zagro żonych. Istotnym działaniem b ędzie kreowanie wła ściwych zachowa ń mieszka ńców w przypadku wyst ąpienia awarii poprzez systematyczne edukacje i informacje. Środki transportu materiałów niebezpiecznych powinny by ć przystosowane do bezpiecznego załadunku, przeładunku i rozładunku materiałów, a trasy przejazdów powinny zapewnia ć bezpiecze ństwo dla mieszka ńców i środowiska. Działanie: Ochrona przed powodzi ą W ostatnich latach obserwuje si ę coraz cz ęś ciej wyst ępuj ące powodzie. Powodem wzrostu intensywno ści tych zjawisk jest gospodarka człowieka, który wprowadza istotne zmiany w dorzeczach rzek oraz wyst ępuj ące wydłu żaj ące si ę okresy bezopadowe, które prowadz ą do suszy glebowej, zmniejszania przepływów w rzekach, zanikania cieków, a nast ępnie pojawiaj ące si ę długie i/lub intensywne opady. Jedynym sposobem ochrony przed skutkami ekologicznymi (i ekonomicznymi) takich stanów jest racjonalna gospodarka posiadanymi zasobami wodnymi, rozwijanie form małej retencji – stawy, rowy melioracyjne, spi ętrzanie rzek, jak równie ż zwi ększenie naturalnej retencji poprzez wprowadzanie zalesie ń i zadrzewie ń. Nieocenion ą rol ę odgrywaj ą systemy melioracyjne, dlatego nale ży prowadzi ć ci ągł ą modernizacj ę istniej ących kanałów melioracyjnych pod kątem retencjonowania wód. PRIORYTET 3. Gospodarka odpadami Działanie: Eliminowanie uci ąż liwo ści zwi ązanych z niewła ściwym post ępowaniem z odpadami Istotne jest zawieranie umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z podmiotami gospodarczymi odbieraj ącymi odpady, nale ży d ąż yć do tego, aby wszyscy mieszka ńcy byli obj ęci zorganizowan ą zbiórk ą odpadów. Firmy zobowi ązane s ą do unieszkodliwiania odpadów na legalnych składowiskach. Z powy ższym wi ąż e si ę równie ż kontrola podpisywania umów oraz działalno ści podmiotów gospodarczych w zakresie zbierania, transportu i unieszkodliwiania odpadów. Nale ży d ąż yć do wyeliminowania praktyki nielegalnego składowania odpadów – dzikich składowisk. Ponadto wa żnym problemem jest demonta ż i unieszkodliwianie azbestu. Do 2032 roku zakłada si ę usun ąć azbest i wyroby zawieraj ące azbest, co wi ąż e si ę z wła ściwie przeprowadzonymi działaniami. Nale ży kontrolowa ć i u świadamia ć mieszka ńców, że usuwanie azbestu musi by ć przeprowadzone w odpowiednich warunkach technicznych przez specjalistyczn ą firm ę. Przy tym znacz ący jest fakt, że wła ściwe eliminowanie azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest wi ąż e si ę ze znacznymi kosztami. Nawet w okresie do 2032 roku stanowi ć b ędzie znaczne obci ąż enie finansowe dla wła ścicieli nieruchomo ści, na których wyst ępuj ą wyroby azbestowe. Działanie: Ograniczenie ilo ści wytwarzanych odpadów Pierwszym krokiem obni żenia ilo ści odpadów powinna by ć selektywna zbiórka, która umo żliwi ograniczenie ilo ści odpadów na składowiskach oraz ich odzysk. Dzi ęki wykorzystaniu surowców wtórnych zmniejsza si ę udział surowców pierwotnych w produkcji, co wpływa na zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska oraz zachowanie zasobów naturalnych. Realizacji tych zało żeń sprzyja równie ż wprowadzenie nowoczesnych mało odpadowych i bezodpadowych technologii produkcji. W celu ograniczeniu odpadów należy tak że wprowadza ć

nowoczesne technologie odzysku, w tym recyklingu, umo żliwiaj ące przetwarzanie w cało ści lub cz ęś ci niektórych materiałów wprowadzanych na rynek oraz unieszkodliwianie innymi metodami ni ż składowanie tych, których nie mo żna podda ć odzyskowi. Nale ży ograniczy ć składowanie odpadów ulegaj ących biodegradacji. Wi ąż e si ę to z budow ą linii technologicznych do ich przetwarzania czyli: kompostowni odpadów organicznych, linii mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów, instalacji fermentacji odpadów i zakładów termicznego przekształcania odpadów. Przyj ęte działania maj ą za zadanie nie tylko zlikwidowa ć ilo ść wytwarzanych oraz składowanych odpadów, ale tak że zlikwidowa ć zagro żenia wynikaj ące ze składowania odpadów oraz ograniczy ć zu życie surowców naturalnych. PRIORYTET 4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych Działanie: Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Podobnie jak w całym kraju, najwi ększe mo żliwo ści upatruje si ę w rozwoju systemów przetwarzaj ących energie biomasy (zr ębki drewna, słoma itd.) na energi ę u żyteczn ą głównie ciepln ą. Do celów energetycznych mo że by ć wykorzystywana energia takich ro ślin jak wierzba czy malwa pensylwa ńska oraz biogaz powstaj ący z fermentacji odpadów z produkcji zwierz ęcej, ścieków komunalnych lub odpadów komunalnych (mieszanina gazów z przewa żaj ącym udziałem metanu). Zaawansowanie prac w zakresie wykorzystania energii ze źródeł alternatywnych zale ży od dokładnego rozpoznania jej zasobów oraz mo żliwo ści technicznych. Efektem wyznaczonych działa ń ma by ć zmniejszenie zu życia zasobów naturalnych, zwi ększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Zwi ększenie wykorzystania alternatywnych źródeł energii b ędzie miało równie ż udział w poprawie jako ści powietrza, co po średnio pozwoli na popraw ę jako ści gleb i wód. PRIORYTET 5. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu oraz zrównowa żony rozwój lasów Działanie: Ochrona zieleni Na terenach miejskich o g ęstej zabudowie istotne jest wprowadzanie elementów przyrodniczych. Ich obecno ść ma znaczenie nie tylko przyrodnicze, ale równie ż wypoczynkowe i rekreacyjne dla mieszka ńców. Wa żna jest kontrola stanu flory miejskiej. Wi ąż e si ę to zarówno z piel ęgnacj ą (oczyszczanie, przycinanie, pielenie itd.) istniej ących elementów, ochron ą przed dewastacj ą, ewentualnymi działaniami naprawczymi, oraz z wycink ą starych i/lub stanowi ących zagro żenie dla mieszka ńców drzew czy krzewów i jednocze śnie dosadzanie nowych. Szczególnie istotna jest kontrola obiektów chronionych, a tak że elementów przyrodniczych na terenach użytkowanych w kierunku rolnym. Dla poprawy estetyki miasta prowadzone s ą corocznie projekty takie jak „Sprz ątanie świata”. Działanie: Ochrona zasobów le śnych Strategia le śna powinna opiera ć si ę na zrównowa żonym rozwoju lasów i gospodarki le śnej. Du że znaczenie ma ochrona zasobów przyrodniczych lasów (zarówno drzewostanów jak i runa le śnego) oraz zwi ększenie ich

powierzchni. Poza tym w celu działania stanom niepożą danym (choroby, szkodniki, po żary) konieczne jest prowadzenie monitoringu środowiska le śnego. Wa żne jest aby dolesienia d ąż yły do ł ączenia ci ągów ekologicznych. Zasoby le śne wpływaj ą na jedne z najwa żniejszych zada ń w zakresie ochrony środowiska. Powierzchnie lasów pozytywnie oddziaływaj ą na popraw ę bilansu wodnego, zwi ększenie ró żnorodno ści przyrodniczej (lasy nadal zachowuj ą du ży stopie ń naturalno ści i cechuj ą si ę zró żnicowaniem siedlisk), ochron ę gleb przed erozj ą. Istotne jest, że wszystkie działania powinny by ć prowadzone w sposób ci ągły bez wzgl ędu na form ę własno ści lasów. Do ochrony zasobów le śnych zaliczono równie ż ochron ę i kontrol ę fauny le śnej. Działanie: Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Pokrywanie si ę obszarów najcenniejszych pod wzgl ędem przyrodniczym z obszarami atrakcyjnymi turystycznie ma swoje odzwierciedlenie we wzro ście negatywnego oddziaływania turystyki i rekreacji na zasoby przyrodnicze. Dlatego wa żne jest aby zagospodarowanie takich terenów odbywało si ę z uwzgl ędnieniem zabezpieczenia środowiska przyrodniczego, w tym równie ż poprzez promowanie zachowa ń zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu. Ponadto mo żna wykorzysta ć walory przyrodniczo – krajobrazowe do promocji aktywnego wypoczynku i edukacji ekologicznej. Działanie: Okre ślenie potrzeb w zakresie reintrodukcji Post ępuj ące procesy urbanizacyjne, gospodarcze, zmiana warunków wodnych, zanieczyszczenie środowiska prowadz ą do niszczenia walorów przyrodniczo – krajobrazowych, fragmentacji ekosystemów i utraty bioró żnorodno ści. Znaczenie ma tutaj ochrona ekosystemów szczególnie wodnych, rzek i dolin, terenów wodno – błotnych tj. obszarów charakteryzuj ących si ę najwy ższ ą bioró żnorodno ści ą. Wskazana jest wi ęc renaturyzacja cz ęś ci terenów w kierunku odtworzenia mozaiki siedlisk. Podstaw ą jest przede wszystkim gruntowna identyfikacja zagro żonych siedlisk i opracowanie planów ich ochrony. Ponadto przecinaj ąc obszary przyrodnicze ci ągami komunikacyjnymi trzeba pami ęta ć o udost ępnieniu im przemieszczania si ę zgodnie z naturalnymi szlakami. Zakłada si ę w ten sposób utrzyma ć i przywróci ć zasoby i walory przyrodnicze oraz osi ągn ąć jak najlepsze efekty u żytkowania w sposób zgodny z zasadami ochrony przyrody, bioró żnorodno ści i krajobrazu. PRIORYTET 6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej Działanie: Zwi ększenie wykorzystania paliw ekologicznych w przemy śle i gospodarce komunalnej Nale ży d ąż yć do zmiany no śnika energii z w ęgla na gaz ziemny. Szczególnie korzystne byłoby to dla zmniejszenia emisji niskiej, maj ącej znacz ący (oprócz zanieczyszcze ń komunikacyjnych) wpływ na stan powietrza. G ęsta zabudowa charakteryzuj ąca miasta powoduje opłacalno ść rozprowadzania sieci gazowej. Szczególnie wa żne jest zach ęcanie mieszka ńców do zast ępowania w ęgla paliwami ekologicznymi, co przyczyniłoby si ę równie ż do ograniczania tzw. niskiej emisji do powietrza. Działanie: Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej

Nale ży propagowa ć, promowa ć, a przede wszystkim udost ępnia ć alternatywne środki lokomocji, d ążą c równie ż w ten sposób do zmniejszenia nat ęż enia ruchu pojazdów samochodowych. Działanie: Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przemysłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wykorzystanie energii Zmniejszenie zu życia wszelkich surowców i no śników energii jest najbardziej racjonalnym podej ściem dla zmniejszenia presji na środowisko (jednocze śnie w sektorze przemysłowym wpłynie to na popraw ę opłacalno ści wytwórczo ści i ograniczenie opłat ponoszonych za korzystanie ze środowiska). Wymaga to zaanga żowania w działania zmierzaj ące do wprowadzenia energooszcz ędnych technologii. W budownictwie istotne jest stosowanie materiałów energooszcz ędnych, zabezpieczenia budownictwa mieszkalnego, użyteczno ści publicznej przed jak najmniejszymi stratami ciepła. PRIORYTET 7. Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie warto ści u żytkowej gleb Działanie: Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby i powierzchni ziemi Podstaw ą jest racjonalne wykorzystanie zasobów gleb, zwłaszcza w uj ęciu długookresowym, które powinno polega ć na zagospodarowaniu gleb w sposób odpowiadaj ący ich walorom przyrodniczym i klasie bonitacyjnej, dostosowaniu formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywno ści produkcji do naturalnego potencjału gleb. Istotna jest działalno ść człowieka w zakresie działa ń agrotechnicznych. W rolnictwie powinno by ć upowszechnianie i wdra żanie Zasad Dobrej Praktyki Rolniczej. Ponadto nale ży zapobiega ć przed nadmiern ą wycink ą lasów i drzew, niszczeniem szaty ro ślinnej. Oczywista jest ochrona przed zanieczyszczeniami komunikacyjnymi na przykład poprzez stosowanie zieleni izolacyjnej. Działanie: Rekultywacja terenów zdegradowanych Działania rekultywacyjne powinny by ć optymalne dla środowiska ale równie ż racjonalne ekonomicznie. Kierunek działa ń naprawczych legalnych składowisk czy wyrobisk na le śny, rolniczy lub wodny zale ży od stopnia dewastacji i zostaje zasugerowany w ekspertyzach i okre ślony dalej w decyzji. Przede wszystkim przez wy żej wymienione działania d ąż y si ę do zachowania potencjału gleb, przywrócenia walorów przyrodniczych terenów zdewastowanych i zdegradowanych, a wi ęc i ograniczenia zanieczyszczenia gleby, zmniejszenie zagro żenia erozj ą. PRIORYTET 8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym Działanie: Bie żą ca modernizacja dróg Obecnie niezadowalaj ący jest stan wielu nawierzchni. Nale ży prowadzi ć prace naprawcze polegaj ące na likwidacji kolein, szczególnie niebezpiecznych gł ębokich „dziur” w nawierzchniach. Poprawa stanu dróg gruntowych (budowa dróg utwardzonych ) oraz poprawa stanu technicznego dróg wpłynie pozytywnie na stan powietrza – spowoduje obni żenie pylenia jakie powoduj ą pojazdy, spowoduje zmniejszenie emisji spalin i zmniejszenie zu życia paliwa. Działanie: Monitoring hałasu

Jako działania prewencyjne, a tak że kontrolne nale ży prowadzi ć badania poziomów ekwiwalentnych hałasu szczególnie komunikacyjnego i przemysłowego. Poprzez powy ższe działania planuje si ę poprawi ć jako ść powietrza przez zmniejszenie wielko ści zanieczyszczenia, zmniejszy ć hałas komunikacyjny, sukcesywnie zast ępowa ć w ęgiel paliwami ekologicznymi. Ponadto na popraw ę jako ści powietrza wpływa ć b ędą zadania realizowane w ramach ograniczania strat energii Działanie: Prowadzenie bada ń pól elektromagnetycznych W najbli ższych latach podstawowym zadaniem b ędzie prowadzenie bada ń, które pozwol ą na ocen ę skali zagro żenia polami elektromagnetycznymi. Ponadto, jednym z wa żnych zada ń słu żą cych realizacji celu b ędzie wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami z wyznaczeniem stref ograniczonego u żytkowania mi ędzy innymi wokół urz ądze ń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. W przypadku nowych urz ądze ń istotna b ędzie niskokonfliktowa lokalizacja. PRIORYTET 9. Ochrona zasobów kopalin Działanie: Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin Eksploatacja surowców mineralnych cz ęsto powoduje nieodwracalne zmiany w naturalnym krajobrazie oraz degradacj ę środowiska, która objawia si ę m.in. zanieczyszczeniem gleb, powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, obni żeniem poziomu wód podziemnych, jak równie ż wyst ępowaniem du żych, przestrzennych zmian powierzchni terenu. Z tego powodu wymaga to stworzenia warunków racjonalnego ich zagospodarowania, zgodnie z maksymaln ą ochron ą walorów krajobrazowych, a nast ępnie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, z przeznaczeniem na cele m.in. rekreacyjne, przeciwpowodziowe, żeglugowe. Obowi ązek rekultywacji, zgodnie z art. 80 ustawy Prawo geologiczne i górnicze , spoczywa na u żytkowniku zło ża. Jako priorytetowe kierunki działa ń w zakresie ochrony kopalin przyjmuje si ę m.in.: ochron ę eksploatowanych złó ż kopalin poprzez maksymalne wykorzystanie zasobów z zastosowaniem optymalnych metod i technologii, uszlachetnianie kopaliny oraz likwidacj ę tzw. „dzikiej” eksploatacji kopalin oraz eliminowanie jej z terenów chronionych (w tym terenów rolniczych o wysokiej bonitacji gleb i obszarów le śnych). Wa żnym zjawiskiem jest wzajemne oddziaływanie pomi ędzy poszczególnymi komponentami środowiska, a co za tym idzie bezpo średnia poprawa jednego wpływa po średnio na popraw ę stanu pozostałych składników środowiska.

5.2 Zadania do realizacji

Zadania do realizacji

Priorytet 1. Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych Działanie: Kontynuacja modernizacji i budowa nowej sieci wodoci ągowej ° Budowa sieci wodoci ągowej ° Bie żą ce remonty i modernizacja istniej ących wodoci ągów

Działanie: Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej

° Kontynuacja budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków

° Kontynuacja budowy i rozbudowy sieci kanalizacyjnej

° Bie żą ce remonty istniej ącej sieci kanalizacyjnej

° Budowa szczelnych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków Działanie: Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych ° Likwidacja nieszczelnych zbiorników bezodpływowych stanowiących potencjalne źródło zanieczyszcze ń wód podziemnych ° Uregulowanie systemu odprowadzania wód opadowych Priorytet 2. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (w tym ochrona przed powodzi ą, powa żne awarie, ograniczanie skutków zagro żeń naturalnych i chemicznych) Działanie: Zmniejszenie zagro żenia dla mieszka ńców i środowiska z powodu awarii przemysłowych i materiałów niebezpiecznych ° Monitoring obiektów o zwi ększonym prawdopodobie ństwie wyst ępowania awarii ° Szkolenie pracowników zakładów przemysłowych pod k ątem wła ściwych zachowa ń w razie wyst ąpienia awarii Działanie: Ochrona przed powodzi ą

° Zwi ększenie przepustowo ści koryt przez, mi ędzy innymi, modernizacj ę kanałów, czyszczenie i udro żnienie koryt rzek

° Modernizacja zabudowy hydrotechnicznej Priorytet 3. Gospodarka odpadami Priorytety, zadania i działania w zakresie gospodarki odpadami zostały przedstawione w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla. Priorytet 4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych Działanie: Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej

° Wspieranie projektów w zakresie budowy urz ądze ń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej z alternatywnych źródeł Priorytet 5. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu oraz zrównowa żony rozwój lasów Działanie: Ochrona zieleni ° Prace piel ęgnacyjne ° Zachowanie tradycyjnych zadrzewie ń śródpolnych wraz z wyst ępuj ącą flor ą na terenach wykorzystywanych rolniczo ° Dosadzanie drzew i krzewów ° Bie żą ca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych Działanie: Ochrona zasobów le śnych ° Zalesianie terenów nieprzydatnych rolniczo ° Tworzenie spójnych kompleksów le śnych ° Zachowanie w stanie nienaruszonym śródle śnych nieu żytków (bagna, torfowiska)

° Zapewnienie lasom wła ściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, w tym kształtowaniu granicy rolno – le śnej i ochronie krajobrazu ° Stały monitoring obszarów le śnych w celu przeciwdziałania stanom niepo żą danym Opracowanie inwentaryzacji stanu lasów nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa Działanie: Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego

° Rozwój prac inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznania zagro żeń ró żnorodno ści biologicznej

° Rozwój sieci szlaków turystycznych i przyrodniczych ście żek dydaktycznych

° Promowanie zachowa ń zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu Priorytet 6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej Działanie: Zwi ększenie wykorzystania paliw ekologicznych w przemy śle i gospodarce komunalnej

° Zast ępowanie w ęgla bardziej ekologicznymi no śnikami energii, szczególnie w indywidualnych systemach grzewczych Działanie: Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej ° Systematyczna budowa ście żek rowerowych Działanie: Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii

° Stosowanie materiałów energooszcz ędnych w budownictwie

° Termomodernizacja budynków u żyteczno ści publicznej i budynków mieszkalnych Priorytet 7. Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie warto ści u żytkowej gleb Działanie: Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby i powierzchni ziemi

° Wła ściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo

° Wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego

° Wdra żanie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych

° Prowadzenie okresowych bada ń jako ści gleby Działanie: Rekultywacja terenów zdegradowanych ° Inwentaryzacja terenów zdegradowanych ° Kompleksowa rekultywacja i zagospodarowanie nieczynnych składowisk odpadów Priorytet 8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym Działanie: Bie żą ca modernizacja i przebudowa dróg ° Bie żą ce remonty i modernizacje dróg ° Budowa i przebudowa dróg Działanie: Prowadzenie bada ń pól elektromagnetycznych

° Analiza monitoringu pól elektromagnetycznych

° Lokalizacja nowych urz ądze ń wytwarzaj ących pola elektromagnetyczne na terenach niskokonfliktowych Działanie: Monitoring hałasu

° Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem z wyznaczeniem obszarów ograniczonego u żytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam gdzie przekroczony jest ekwiwalentny poziom hałasu w porze nocnej 55 dB Priorytet 9. Ochrona zasobów kopalin Działanie: Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin

° Zwi ększenie efektywno ści wykorzystania udokumentowanych i eksploatowanych złó ż kopalin poprzez stosowanie sprawnego sprz ętu urabiaj ącego, wdra żanie linii technologicznych do uszlachetniania kopaliny gdy jej jako ść na to pozwala oraz poprzez wybieranie kopaliny do sp ągu zło ża, zgodnie z wyliczonym wska źnikiem wykorzystania zło ża

° Ograniczanie narusze ń dotycz ących ochrony środowiska towarzysz ących wydobywaniu kopalin poprzez prowadzenie kontroli w zakładach

° Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk oraz terenów poeksploatacyjnych, najlepiej w kierunku rekreacyjno – wypoczynkowym Powy ższe przedstawiono w formie tabelarycznej wraz z wykazem jednostek realizuj ących i źródłami mo żliwo ści finansowania. Tabela 39. Jednostki realizuj ące działania proekologiczne gminy Dukla Jednostka Źródła Działanie realizuj ąca finansowania Kontynuacja modernizacji sieci wodoci ągowej Starosta w zakresie Racjonalne gospodarowanie kopalinami wydawania decyzji administracyjnych, Środki własne, Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w systemach gmina, podległe im kredyty i po życzki, przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych jednostki, podmioty WFO ŚiGW, budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii gospodarcze, NFO ŚiGW, jednostki naukowo – dotacje i fundusze badawcze, wła ściciele wspieraj ące Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej mieszka ń, zarz ądcy budynków Burmistrz w zakresie Uporządkowanie gospodarki ściekowej wydawania decyzji Środki własne, administracyjnych, kredyty i po życzki, Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych gmina, podległe im WFO ŚiGW, jednostki, NFO ŚiGW, Wojewódzki Zarz ąd dotacje i fundusze Ochrona przed powodzi ą Melioracji i Urz ądze ń wspieraj ące Wodnych Bie żą ca modernizacja dróg Starosta, gmina, Środki własne, podległe im jednostki, kredyty i po życzki, Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej zarz ądcy dróg, WFO ŚiGW, pracownie planowania NFO ŚiGW, Zwi ększenie wykorzystania gazu ziemnego w przemy śle i przestrzennego, dotacje i fundusze gospodarce komunalnej WIO Ś, wspieraj ące Monitoring hałasu Eliminowanie uci ąż liwo ści zwi ązanych z niewła ściwym Informacje zawiera Plan Gospodarki post ępowaniem z odpadami Odpadami dla Gminy Dukla Ograniczenie ilo ści wytwarzanych odpadów

Starosta, gmina, Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby i powierzchni podległe im jednostki, ziemi terenowe stacje Środki własne, chemiczno – rolnicze, kredyty i po życzki, podmioty WFO ŚiGW, gospodarcze, rolnicy, NFO ŚiGW, Agencja dotacje i fundusze Rekultywacja terenów zdegradowanych Restrukturyzacji i wspieraj ące Modernizacji Rolnictwa, WIO Ś Ochrona zieleni Starosta, gmina, podległe im jednostki, Ochrona zasobów le śnych Wojewódzki Środki własne, Konserwator kredyty i po życzki, Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Przyrody, WFO ŚiGW, nadle śnictwo, NFO ŚiGW, podmioty dotacje i fundusze Okre ślenie potrzeb w zakresie reintrodukcji gospodarcze, wspieraj ące jednostki naukowo – badawcze Starosta, gminy, ekologiczne Edukacja ekologiczna w szkolnictwie organizacje pozarz ądowe, Środki własne, Agencja WFO ŚiGW, Restrukturyzacji i NFO ŚiGW, Modernizacji Edukacja ekologiczna dorosłych Rolnictwa, O środek Doradztwa Rolniczego Komenda Stra ży Środki własne, Zmniejszenie zagro żenia dla mieszka ńców i środowiska z Po żarnej, WIO Ś, kredyty i po życzki, powodu awarii przemysłowych i materiałów niebezpiecznych podmioty gospodarcze WFO ŚiGW, NFO ŚiGW, WIO Ś, gestorzy sieci Prowadzenie bada ń pól elektromagnetycznych dotacje i fundusze telefonii komórkowej wspieraj ące

6 Harmonogramy realizacji zada ń ekologicznych

6.1 Długoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2011 – 2018

Działania i zadania przyj ęte dla Gminy Dukla wynikaj ą przede wszystkim z zapisów programu ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego i przyjmuje si ę w sposób ci ągły ich realizacj ę.

Tabela 40. Długoterminowy harmonogram zada ń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2011 – 2018 Priorytet Działanie

1 Kontynuacja modernizacji sieci wodoci ągowej Zrównowa żone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Uporz ądkowanie gospodarki ściekowej

Poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych 2 Zmniejszenie zagro żenia dla mieszka ńców i środowiska Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (w z powodu awarii przemysłowych i materiałów tym ochrona przed powodzi ą, powa żne awarie, niebezpiecznych ograniczanie skutków zagro żeń naturalnych i Ochrona przed powodzi ą chemicznych) 3 Ograniczenie ilo ści wytwarzanych odpadów Gospodarka odpadami 4 Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych Ochrona zieleni 5 Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i Ochrona zasobów le śnych krajobrazu oraz zrównowa żony rozwój lasów Ochrona i utrzymanie krajobrazu rekreacyjnego Zwi ększenie wykorzystania paliw ekologicznych w przemy śle i gospodarce komunalnej 6 Wsparcie budowy infrastruktury rowerowej Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w warstwy ozonowej systemach przesyłowych, poprawa parametrów energetycznych budynków oraz podnoszenie sprawno ści wytwarzania energii Zapobieganie dewastacji i degradacji gleby i 7 Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie powierzchni ziemi warto ści użytkowej gleb Rekultywacja terenów zdegradowanych

Bie żą ca modernizacja i przebudowa dróg 8 Ochrona przed hałasem i promieniowaniem Prowadzenie bada ń pól elektromagnetycznych elektromagnetycznym Monitoring hałasu 9 Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin Ochrona zasobów kopalin

6.2 Krótkoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2011 – 2014

Działania i zadania przyj ęte dla Gminy Dukla wynikaj ą przede wszystkim z zapisów aktualizacji programu ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego i przyjmuje si ę w sposób ci ągły ich realizacj ę. Wskazuje si ę nast ępuj ące zadania priorytetowe na lata 2011- 2014: Tabela 41. Krótkoterminowy harmonogram zada ń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla na lata 2011 – 2014 Koszty Jednostki Priorytet Działanie Zadanie [ty ś. realizuj ące zł] 1 Budowa sieci Kontynuacja Ochrona wód i wodoci ągowej Gmina, modernizacji istniej ącej efektywne Bie żą ce remonty i podległe jej 600 i budowa nowej sieci wykorzystanie zasobów modernizacja istniej ących jednostki wodoci ągowej wodnych wodoci ągów

Kontynuacja budowy, Gminy i podlegle rozbudowy i modernizacji b.d. jednostki oczyszczalni ścieków Kontynuacja budowy i Gmina i podlegle rozbudowy sieci jednostki kanalizacyjnej 20 000 Bie żą ce remonty Gmina i podlegle istniej ącej sieci Uporz ądkowanie jednostki kanalizacyjnej gospodarki ściekowej Budowa szczelnych zbiorników Podmioty bezodpływowych i gospodarcze, przydomowych 6 – 20/ właściciele i oczyszczalni ścieków na obiekt zarz ądcy terenach nie budynków przewidzianych do skanalizowania Likwidacja nieszczelnych zbiorników Gmina podległe bezodpływowych jednostki, Poprawa stanu wód stanowi ących potencjalne wła ściciele podziemnych i źródło zanieczyszcze ń b.d. powierzchniowych wód podziemnych Uregulowanie systemu Gmina i podległe odprowadzania wód jednostki opadowych Monitoring obiektów o WIO Ś, Zmniejszenie zwi ększonym wła ściciele zagro żenia dla prawdopodobie ństwie obiektów mieszka ńców i wyst ępowania awarii środowiska z powodu Szkolenie pracowników b.d. awarii przemysłowych i zakładów przemysłowych Wła ściciele materiałów pod katem wła ściwych 2 obiektów niebezpiecznych zachowa ń w razie Przeciwdziałanie wyst ąpienia awarii zagro żeniom Zwi ększenie środowiska przepustowo ści koryt Gmina i podległe (w tym ochrona przed przez, mi ędzy innymi, jednostki, powodzi ą, powa żne modernizacj ę kanałów, Starosta, RZGW, awarie, ograniczanie czyszczenie i udro żnienie DZMiUW skutkóTabela 42. koryt rzek zagro żeń naturalnych i Ochrona przed Zarz ąd chemicznych) b.d. powodzi ą Melioracji i Urz ądze ń Modernizacja zabudowy Wodnych, hydrotechnicznej RZGW, EnergiaPro- Elektrowie Wodne Wspieranie projektów w zakresie budowy urz ądze ń 4 i instalacji do produkcji i Wykorzystanie źródeł Pozyskiwanie energii transportu energii Gmina, Starosta b.d. energii odnawialnej źródeł odnawialnych wytwarzanej z alternatywnych źródeł energii

Gmina, Prace piel ęgnacyjne podległe im jednostki Zachowanie tradycyjnych zadrzewie ń śródpolnych Podmioty wraz z wyst ępuj ąca flora gospodarcze, na terenach rolnicy b.d wykorzystywanych rolniczo Ochrona zieleni Starosta, gmina, podlegle im Dosadzanie drzew i jednostki, krzewów wła ściciele nieruchomo ści Starosta, gmina, Bie żą ca ochrona obszarów Wojewódzki i obiektów prawnie Konserwator b.d. chronionych Przyrody, nadleśnictwo Zalesianie terenów Starosta, gmina, nieprzydatnych rolniczo rolnicy Starosta, gmina, Tworzenie spójnych nadle śnictwo, 5 kompleksów le śnych wła ściciele Ochrona nieruchomo ści ró żnorodno ści Zachowanie w stanie Wła ściciele i biologicznej i nienaruszonym zarz ądcy krajobrazu oraz śródle śnych nieużytków terenów zrównowa żony rozwój Ochrona zasobów Zapewnienie lasom lasów b.d. le śnych wła ściwego znaczenia w Gmina, planowaniu pracownie przestrzennym, w tym planowania kształtowaniu granicy przestrzennego rolno – le śnej i ochronie krajobrazu Stały monitoring obszarów le śnych w celu Nadle śnictwo przeciwdziałania stanom niepo żą danym Rozwój prac inwentaryzacyjnych w Starosta, gmina, zakresie oceny i nadle śnictwo rozpoznania zagro żeń ró żnorodno ści biologicznej Ochrona i utrzymanie Rozwój sieci szlaków krajobrazu turystycznych i b.d. rekreacyjnego przyrodniczych ście żek dydaktycznych Starosta, gmina Promowanie zachowa ń zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu

Zast ępowanie w ęgla Starosta, gmina, Zwi ększenie bardziej ekologicznymi podległe im wykorzystania paliw no śnikami energii, jednostki, ekologicznych w b.d. szczególnie w wła ściciele i przemy śle i gospodarce indywidualnych systemach zarz ądcy komunalnej grzewczych budynków Wsparcie budowy Wsparcie działa ń 6 infrastruktury polepszaj ących turystyk ę Gmina Ochrona powietrza rowerowej rowerow ą atmosferycznego, Zmniejszenie strat Podmioty klimatu i warstwy energii, zwłaszcza w Stosowanie materiałów gospodarcze, ozonowej systemach energooszcz ędnych w właściciele i b.d. przesyłowych, poprawa budownictwie zarz ądcy parametrów budynków energetycznych Termomodernizacja Starosta, Gmina, 400 – budynków oraz budynków u żyteczno ści wła ściciele i 2200/ podnoszenie sprawno ści publicznej i budynków zarz ądcy obiekt wytwarzania energii mieszkalnych budynków Wła ściwa polityka Gmina, zalesiania gruntów podległe im nieprzydatnych rolniczo jednostki, Zapobieganie Wspieranie i promowanie rolnicy, Agencja dewastacji i degradacji rolnictwa ekologicznego Restrukturyzacji b.d. gleby i powierzchni Wdra żanie zasad Kodeksu i Modernizacji ziemi Dobrych Praktyk 7 Rolnictwa Ochrona powierzchni Rolniczych ziemi i przywrócenie Prowadzenie okresowych Gmina, rolnicy warto ści u żytkowej bada ń jako ści gleby gleb Inwentaryzacja terenów Gmina zdegradowanych Kompleksowa Rekultywacja terenów rekultywacja i Gminy, b.d zdegradowanych zagospodarowanie wła ściciele nieczynnych składowisk obiektów odpadów Bie żą ce remonty i Starosta, gmina, Bie żą ca modernizacja i modernizacje dróg zarz ądcy dróg 4 000 przebudowa dróg Budowa i przebudowa Starosta, gmina, dróg zarz ądcy dróg 8 Wprowadzanie WIO Ś, gestorzy Ochrona przed monitoringu pól sieci telefonii hałasem i elektromagnetycznych komórkowej promieniowaniem Prowadzenie bada ń pól Lokalizacja nowych elektromagnetycznym b.d. elektromagnetycznych urz ądze ń wytwarzaj ących Starosta, gmina, pola elektromagnetyczne wła ściciele na terenach obiektów niskokonfliktowych

Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem z Gmina, wyznaczeniem obszarów pracownie Monitoring hałasu ograniczonego b.d. planowania użytkowania wokół przestrzennego głównych dróg i linii kolejowych tam gdzie przekroczony jest ekwiwalentny poziom hałasu w porze nocnej 55 dB Zwi ększenie wykorzystania udokumentowanych i eksploatowanych złó ż kopalin poprzez stosowanie sprawnego sprz ętu urabiaj ącego, wdra żanie linii Podmioty technologicznych do gospodarcze uszlachetniania kopaliny gdy jej jako ść na to pozwala oraz poprzez wybieranie kopaliny do sp ągu zło ża, zgodnie z 9 Racjonalne wyliczonym wska źnikiem Ochrona zasobów gospodarowanie b.d. wykorzystania zło ża kopalin zasobami kopalin Ograniczenie narusze ń dotycz ących ochrony środowiska towarzysz ących Starosta, gmina wydobywaniu kopalin poprzez prowadzenie kontroli w zakładach Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk Podmioty oraz terenów odpowiedzialne poeksploatacyjnych, za rekultywacje, najlepiej w kierunku Starosta rekreacyjno – wypoczynkowym Uwaga: Priorytet 3 Gospodarka odpadami - Informacje zawiera Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla na lata 2011 – 2014 z perspektyw ą do roku 2018

7 Finansowanie zada ń w zakresie ochrony środowiska

7.1 Potrzeby finansowe na realizacj ę Programu na lata 2011 – 2018

Dokładna analiza finansowa była znacznie ograniczona ze wzgl ędu na udział w realizacji zada ń ró żnych jednostek publicznych i prywatnych. Ponadto nie uwzgl ędnia zagadnie ń Planu Gospodarki Odpadami, zada ń monitoringowych. Szacunkow ą rz ędn ą kosztów wyznaczono na podstawie planów inwestycyjnych województwa, powiatu oraz ponoszonych dot ąd kosztów, przyj ętych średnich na podstawie planów inwestycyjnych gmin. Ponadto w kwestii gospodarki ściekowej uwzgl ędniono szacunkowe nakłady przedstawione w projekcie Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2008. Najwi ększe koszty wi ążą si ę z popraw ą stanu powietrza oraz wód, ale trzeba pami ęta ć, że s ą to komponenty środowiska, które maj ą istotny wpływ na pozostałe elementy środowiska przyrodniczego oraz ludzi.

7.2 Analiza mo żliwo ści pozyskiwania środków na realizacj ę Programu z ró żnych źródeł finansowania

Potencjalne źródła finansowania działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska to przede wszystkim:

° Fundusze własne inwestorów, w tym fundusze własne województwa, powiatu i gminy

° Po życzki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

° Zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocowe

° Fundusze Unii Europejskiej

° Kredyty preferencyjne z Banku Ochrony Środowiska

° Kredyty mi ędzynarodowych instytucji finansowych

° Kredyty, po życzki udzielane przez banki komercyjne Źródłem funduszy własnych gminy mog ą by ć:

° wpływy z podatku rolnego, le śnego, podatki i opłaty lokalne od osób prawnych

° udział gminy w podatkach stanowi ących dochód bud żetu pa ństwa (np. w podatku dochodowym)

° podatki i opłaty od osób fizycznych

° dochody uzyskiwane przez jednostki bud żetowe

° subwencje z bud żetu pa ństwa

° dotacje celowe na zadania zlecone Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej:

° Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

° Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej prowadz ą samodzieln ą gospodark ę finansow ą i pokrywaj ą wydatki na finansowanie zada ń z dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej z posiadanych środków i uzyskiwanych wpływów. Narodowy fundusz i wojewódzkie fundusze prowadz ą gospodark ę finansow ą w sposób zapewniaj ący pełne wykorzystanie środków pochodz ących z Unii Europejskiej niepodlegaj ących zwrotowi przeznaczonych na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą. Przychodami funduszy s ą mi ędzy innymi wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych pobieranych na podstawie ustawy oraz przepisów szczególnych. Przychodami mogą by ć równie ż dobrowolne wpłaty, zapisy, darowizny, środki pochodz ące z fundacji.

Środki funduszy przeznacza si ę na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasad zrównowa żonego rozwoju i polityki ekologicznej pa ństwa oraz na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków pochodz ących z Unii Europejskiej niepodlegaj ących zwrotowi. Środki funduszy mog ą by ć tak że przeznaczone na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków bezzwrotnych pozyskiwanych w ramach współpracy z organizacjami mi ędzynarodowymi oraz współpracy dwustronnej. Działalno ść ta jest finansowana poprzez:

° udzielanie oprocentowanych po życzek

° dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po życzek

° przyznawania dotacji

° nagrody na działalno ść na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Powołane Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – z dniem 1 stycznia 2010 r., zgodnie z ustaw ą przyj ętą przez Sejm z dnia 9 pa ździernika 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych ustaw, przekazan ą obecnie do Senatu i podpisu przez Prezydenta RP – uległy likwidacji. Środki z opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska stanowi ć maj ą dochód bud żetu powiatu lub gminy, bez wskazania, na co te środki maj ą by ć wykorzystywane. Finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej mo że polega ć na udzielaniu dotacji celowej z bud żetu gminy lub bud żetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji podmiotów niezaliczanych do sektora finansów publicznych (osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, osób prawnych, przedsi ębiorców) oraz jednostek sektora finansów publicznych b ędących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

8 Wdra żanie i monitoring Programu

W procesie wdra żania Programu bardzo istotne jest wła ściwe wykorzystanie rozwi ąza ń o charakterze organizacyjnym, uwzgl ędniaj ących zasady zrównowa żonego rozwoju. Główna odpowiedzialno ść za realizacje Programu spoczywa na Burmistrzu, który składa Radzie Miasta raporty z wykonania Programu. Burmistrz współdziała z organami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego i powiatowego, które dysponuj ą instrumentarium wynikaj ącym z ich kompetencji. Wojewoda oraz podległe mu słu żby dysponuje instrumentarium prawnym umo żliwiaj ącym normowanie korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarz ądu Województwa znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń Programu. Ponadto Burmistrz współdziała z instytucjami kontroli i monitoringu środowiska (Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Regionalnym Zarz ądem Gospodarki Wodnej). Trzeba przy tym pami ęta ć, że zarz ądzanie środowiskiem nie jest wył ączn ą domen ą słu żb ochrony środowiska. Chodzi o to, aby w procesie wdra żania Programu uczestniczyli przedstawiciele ró żnych bran ż i gał ęzi gospodarki oraz strefy życia społecznego, a ich działania były zgodne z zasadami zrównowa żonego rozwoju.

Bezpo średnim realizatorem zada ń nakre ślonych w Programie jest samorz ąd gminy w zakresie ochrony środowiska na własnym terenie oraz podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami nakre ślonymi przez Program. Realizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla odbywa si ę za pomoc ą instrumentów:

° prawnych

° strukturalnych

° społecznych

° finansowych. Kontrola przestrzegania wymogów ochrony środowiska nale ży do zada ń wojewody. Niemniej jednak w wielu sprawach kompetencje takie posiadaj ą władze powiatu. Podstawowym z kolei organem maj ącym prawo wydawania decyzji administracyjnych, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, nale żą cych do wła ściwo ści powiatu jest starosta. Tak wi ęc starosta wydaje m.in.: 1) pozwolenia wodnoprawne, 2) decyzje o emisji do powietrza, 3) decyzje dotycz ące hałasu, 4) decyzje o wykonaniu przegl ądu ekologicznego istniej ącego obiektu, 5) decyzje dotycz ące gospodarowania odpadami. Wprowadzanie wymogów Dyrektywy IPPC spowoduje konieczno ść stosowania zintegrowanego podej ścia do zapobiegania i ograniczania emisji z prowadzonych procesów technologicznych oraz zasady ochrony środowiska jako cało ści. Takie pozwolenia umo żliwiaj ą ocen ę oddziaływania poszczególnych podmiotów na wszystkie elementy środowiska cało ściowo. B ędą to pozwolenia o charakterze globalnym, obejmuj ące wszystkie analizowane aspekty środowiskowe. Pozwolenia b ędą wydawane w oparciu o analizy porównawcze najlepszych dost ępnych technik i technologii (BAT). Wójt gminy jest organem wła ściwym do wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w wi ększo ści przypadków okre ślonych w Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z pó źniejszymi zmianami) w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowa ń zwi ązanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęcia do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. Instrumentem prawnym jest równie ż monitoring stanu środowiska. Obowi ązek prowadzenia monitoringu środowiska le ży w gestii Inspekcji Ochrony Środowiska. Instrumenty strukturalne rozumiane s ą jako narz ędzia do formułowania, integrowania i wdra żania polityk środowiskowych. S ą to przede wszystkim strategie i programy wdro żeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Do instrumentów strukturalnych nale żą :

° Plan Rozwoju Lokalnego powiatu kro śnie ńskiego na lata 2004-2013

° Program Ochrony Środowiska dla powiatu kro śnie ńskiego

° Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla

Instrumenty społeczne to przede wszystkim edukacja ekologiczna, informacja i komunikacja oraz współpraca i współdziałanie. Edukacja i informacja z komunikacj ą s ą ze sob ą ści śle powi ązane, bowiem dobra i właściwa informacj ą pot ęguje proces edukacji. Z drugiej strony, w przypadku osi ągni ęcia wła ściwego poziomu edukacji, komunikacja z grupami zadaniowymi jest łatwiejsza, a przekazywane informacje s ą wła ściwie przekazywane. Działania edukacyjne realizowane s ą w ró żnych formach i na ró żnych poziomach, pocz ąwszy od szkół wszystkich stopni a sko ńczywszy na szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalno ść ta wymaga ci ągłego poszerzania sposobów aktywizacji społecze ństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. W szczególno ści powinny by ć organizowane szkolenia dla: pracowników administracji, samorz ądów mieszka ńców, nauczycieli, członków organizacji pozarz ądowych, dziennikarzy, dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Podstaw ą skuteczno ści działa ń edukacyjnych jest rzetelne informowanie społecze ństwa na temat stanu środowiska na przykład poprzez wydawanie ogólnodost ępnych raportów o stanie środowiska. Istotne jest tak że komunikowanie si ę ze społecze ństwem przy podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych. Najwa żniejszymi formami pozyskiwania środków finansowych na działalno ść zwi ązan ą z ochron ą środowiska są:

° opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska (za emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za składowanie odpadów, wył ączenie gruntów z produkcji rolnej i le śnej, usuwanie drzew i krzewów)

° kary za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska (za przekroczenie okre ślonych w pozwoleniach: ilo ści lub rodzajów gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza, ilo ści, stanu lub składu ścieków, ilo ści pobranej wody, poziomów hałasu, naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcje eksploatacji składowiska odpadów lub decyzji okre ślaj ącej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami o odpadach, co do rodzaju i sposobu składowania lub magazynowania odpadów

° fundusze celowe powołane wył ącznie, aby pomaga ć w realizacji zada ń zwi ązanych z ochron ą środowiska. Pełni ą one funkcj ę prewencyjn ą jak i redystrybucyjn ą. Funkcja prewencyjna dotyczy aktywnego zach ęcenia podmiotów gospodarczych do podejmowania działa ń m.in. w zakresie: instalowania odpowiednich urz ądze ń ochronnych, dokonywania wyboru najlepszej dost ępnej technologii (BAT), optymalizacji lokalizacji inwestycji, oszcz ędnego korzystania z zasobów środowiska. Natomiast funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków przeznaczonych na ochron ę środowiska. Szczegółowy opis źródeł finansowania zada ń z zakresu ochrony środowiska przedstawiono w rozdziale 7. Wdra żanie Programu ochrony Środowiska b ędzie podlegało regularnej ocenie w zakresie:

° okre ślenia stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć ,

° określenia stopnia realizacji przyj ętych celów,

° oceny rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,

° analizy przyczyn tych rozbie żno ści.

Burmistrz będzie oceniał co dwa lata stopie ń wdra żania Programu. Ocena ta b ędzie podstaw ą przygotowania raportu z wykonania Programu, opracowaniem listy przedsi ęwzi ęć przewidzianych do realizacji w kolejnych czterech latach, aktualizacji celów i kierunków działa ń ekologicznych. Konieczne b ędzie regularne zbieranie, analiza i ocena danych stanu środowiska. Dalej proponuje si ę list ę wska źników (przewidziana do modyfikacji) monitoruj ących Program.

Tabela 42. Wska źniki monitoruj ące Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla

Lp. Wska źnik monitoringu Jednostka

Jako ść wód powierzchniowych, udział wód klasa jako ści 1. pozaklasowych % badanych prób Jako ść wód podziemnych, udział wód bardzo klasa jako ści 2. dobrych i dobrych % badanych prób

3. Stopie ń zwodoci ągowania %

4. Stopie ń skanalizowania % Ścieki przemysłowe i komunalne wymagaj ące 5. oczyszczenia odprowadzane do wód dam 3 powierzchniowych lub do ziemi Stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do sieci 6. - wodoci ągowej Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych na 7. kg jednego mieszka ńca na rok Udział odpadów komunalnych składowanych na 8. % składowiskach Wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych do 9. Mg/rok powietrza z zakładów szczególnie uci ąż liwych Wielko ść emisji zanieczyszcze ń gazowych do 10. Mg/rok powietrza z zakładów szczególnie uci ąż liwych Liczba punktów monitoringu hałasu, w których 11. stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych - poziomów 12. Wska źnik lesisto ści %

Procentowy udział powierzchni terenów obj ętych 13. % ochron ą prawn ą 14. Nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska zł Udział energii odnawialnej w całkowitym zu życiu 15. % energii pierwotnej Liczba gospodarstw ekologicznych posiadaj ących 16. - certyfikat i powierzchnia upraw Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony 17. Liczba/opis środowiska wg oceny jako ściowej Ilo ść i jako ść interwencji (wniosków) zgłaszanych 18. Liczba/opis przez mieszka ńców Liczba, jako ść i skuteczno ść kampanii edukacyjno – 19. Liczba/opis informacyjnych

9 Informacje o przeprowadzonych konsultacjach społecznych

Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach i ustawy Prawo ochrony środowiska projekt Programu został przesłany do zaopiniowania do Urz ędu Marszałkowskiego oraz w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska, Pa ństwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Projekt Programu wraz z Prognoz ą został przekazany równie ż do konsultacji społecznych. Projekt Programu i Prognoza zostały zaopiniowane pozytywnie.

10 Wnioski wynikaj ące z Prognozy oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla

Post ępowanie w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko odbywa si ę w oparciu o „Prognoz ę oddziaływania na środowisko”. Głównym celem dokumentu jest identyfikacja oddziaływania na środowisko realizacji zało żeń Programu Ochrony Środowiska. Prognoza zawiera informacje zgodne z art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008r. o udostępnianiu informacji i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227 ze zmianami). Kierunki działa ń poddano analizie oraz odniesiono do zasobów i stanu środowiska na terenie gminy. Na tej podstawie identyfikowano mo żliwe skutki oddziaływania na środowisko realizacji zało żeń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla. Przedstawiono główne cele Programu, wnioski z analizy stanu środowiska i działania zmierzaj ące do ochrony i poprawy stanu środowiska na terenie gminy. Przedstawiono cele i kierunki działa ń dokumentów krajowych reguluj ących działania zmierzaj ące do poprawy stanu środowiska oraz wska źniki monitoringu realizacji postanowie ń Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla. Rozwi ązania zastosowane w Programie zgodne s ą z zapisami w dokumentach wy ższego rz ędu; s ą w pełni zasadne, z ekologicznego oraz ekonomicznego punktu widzenia, st ąd nieuzasadnione jest stosowanie alternatywnych. Jednak z uwagi na lokalne uwarunkowania wskazane byłoby przedstawienie mo żliwo ści etapowania inwestycji. Realizacja działa ń Programu nie b ędzie powodowa ć transgranicznego oddziaływania na środowisko. Zadania przewidziane w Planie wpłyn ą przede wszystkim na: – zmniejszenie ilo ści wykorzystania surowców naturalnych,

– popraw ę jako ści powietrza

– ograniczenie dewastacji i degradacji gleb,

– ograniczenie dewastacji siedlisk,

– ograniczenie zanieczyszcze ń do wód,

– polepszenia jako ści życia mieszka ńców.

Oddziaływania negatywne identyfikuje si ę głównie z faz ą budowy lub rozbudowy: dróg, oczyszczalni ścieków, kanalizacji, sieci wodoci ągowej. Szczegółowa analiza oddziaływa ń na środowisko poszczególnych inwestycji mo żliwa b ędzie na etapie wydawania decyzji środowiskowej. Złagodzenie negatywnych oddziaływa ń etapu budowy odnosi ć si ę b ędzie do odpowiedniego prowadzenie prac budowlanych oraz wła ściwe wykorzystanie maszyn i urz ądze ń. W celu zapobiegania wzrostowi wydzielanych spalin, hałasu, wycieków olejów i smarów nale ży zadba ć, aby sprz ęt i środki transportowe były dobrej jako ści, prawidłowo utrzymane i wyposa żone. Wskazane jest zastosowanie opo ńczy zakrywaj ących skrzyni ę ładunkow ą pojazdów przewo żą cych mieszanki cementowe, które ogranicz ą emisj ę szkodliwych gazów i oparów. Maszyny powinny by ć wła ściwie eksploatowane, poniewa ż obci ąż one powoduj ą wzrost emisji spalin i hałasu. Istotne jest kontrolowa ć stan techniczny wykorzystywanych urz ądze ń, by nie dopu ści ć do sytuacji awaryjnych. Nale ży zminimalizowa ć (nawet wykluczy ć) prawdopodobie ństwo przedostania si ę produktów ropopochodnych. Szczególnie istotne jest gospodarowanie odpadami powstaj ącymi przy pracach; niedopuszczalne jest pozostawienie jakichkolwiek odpadów (smarów, olejów). Substancje niebezpieczne powinny by ć składowane w bazach sprz ętowo – magazynowych.

Szczegółowa analiza oddziaływa ń na środowisko poszczególnych inwestycji mo żliwa b ędzie na etapie wydawania decyzji środowiskowej.

11 Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym

Podstaw ą opracowania „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla” jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2008 Nr 25 poz. 150 ze zmianami), który nakłada na Burmistrza obowi ązek sporz ądzenia gminnego programu ochrony środowiska. Program opracowany jest na okres 4 lat. Po zaopiniowaniu przez Zarz ąd Powiatu Program uchwalany jest przez Rad ę Miejsk ą, a co dwa lata Burmistrz sporz ądza raport z jego realizacji. Integraln ą cz ęść Programu stanowi Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla sporz ądzany na mocy art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. 2010 Nr 185 poz. 1243). Program wskazuje cele i priorytety ekologiczne, rodzaje i harmonogramy działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia zaplanowanych celów. Rozdział 1 przedstawia uwarunkowania w zakresie ochrony środowiska wynikaj ące z dokumentów krajowych takich jak: Polityka Ekologiczna Pa ństwa, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz lokalnych. W rozdziale 2 został omówiony raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska. W rozdziale 3 została zawarta ogólna charakterystyka gminy w zakresie demografii i gospodarki. Rozdział 4 szczegółowo analizuje diagnoz ę stanu środowiska miasta, tj.: zasoby surowcowe, gleby, wody podziemne i powierzchniowe oraz ich jako ść , stan gospodarki wodno – ściekowej, jako ść powietrza,

mo żliwo ść wykorzystania energii odnawialnej. Scharakteryzowano zasoby przyrodnicze, omówiono zagadnienia hałasu, potencjalnych źródeł awarii przemysłowych, zagadnienia transportu materiałów niebezpiecznych, jak równie ż temat edukacji ekologicznej mieszka ńców. Podsumowaniem diagnozy jest analiza SWOT, która pozwoliła wskaza ć nast ępuj ące problemy:

° potencjalne zagro żenie gleb erozja wietrzn ą,

° zanieczyszczenie wód powierzchniowych

° nieodpowiednio uregulowane stosunki wodne (okresowe wyst ępowanie stanów powodziowych),

° gleby o niskiej warto ści bonitacyjnej,

° brak monitoringu emisji pól elektromagnetycznych,

° nadal niewystarczaj ąco rozbudowana sie ć kanalizacji deszczowej,

° degradacja krajobrazu (za śmiecanie i tworzenie tzw. dzikich wysypisk),

° zły stan nawierzchni drogowych (wpływaj ący na propagacje hałasu),

° niewystarczaj ąca infrastruktura przeciwpowodziowa,

° brak utwardzonych dróg w niektórych cz ęś ciach gminy Poprawa warunków życia mieszka ńców ma by ć osi ągni ęta mi ędzy innymi poprzez popraw ę jako ści środowiska, likwidacj ę zaniedba ń w jego ochronie i racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Dla realizacji wyznaczonych celów okre ślono priorytety i działania, według których okre ślane b ędą zadania do zrealizowania. Wskazano nast ępuj ące cele długoterminowe do 2018 roku: 1. Dąż enie do osi ągni ęcia wła ściwych standardów wód powierzchniowych i podziemnych 2. Budowa oczyszczalni i sieci kanalizacji sanitarnej w całej gminie 3. Utrzymanie warto ści st ęż eń poszczególnych zanieczyszcze ń powietrza co najmniej na poziomie okre ślonym prawem lub poni żej tego poziomu 4. Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone warto ści normatywne 5. Maksymalne ograniczenie ryzyka wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska 6. Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegaj ących ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni 7. Ochrona gleb przed degradacj ą oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych 8. Utrzymanie nat ęż enia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poni żej poziomów dopuszczalnych lub co najwy żej na tym samym poziomie 9. Ograniczenie emisji spalin poprzez zastosowanie do ogrzewania systemów solarnych W ramach ich realizacji wyznaczono nast ępuj ące priorytety: Priorytet 1. Ochrona wód i efektywne wykorzystanie zasobów wodnych Priorytet 2. Przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (w tym ochrona przed powodzi ą, powa żne awarie, ograniczanie skutków zagro żeń naturalnych i chemicznych) Priorytet 3. Gospodarka odpadami Priorytet 4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych Priorytet 5. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazu oraz zrównowa żony

rozwój lasów Priorytet 6. Ochrona powietrza atmosferycznego, klimatu i warstwy ozonowej Priorytet 7. Ochrona powierzchni ziemi i przywrócenie warto ści u żytkowej gleb Priorytet 8. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym Priorytet 9. Ochrona zasobów kopalin Poszczególne priorytety zawieraj ą działania i ogólny opis. W rozdziale 5 przedstawione zostały długoterminowe i krótkoterminowe harmonogramy realizacji działa ń i zada ń o charakterze ekologicznym, niezb ędnych do osi ągni ęcia wyznaczonych priorytetów i celów ekologicznych. Rozdział 5 omawia zagadnienia zwi ązane z finansowaniem zada ń w zakresie ochrony środowiska oraz wskazuje mo żliwo ści pozyskiwania środków finansowych na realizacj ę zada ń. Rozdział 6 przedstawia metody wdra żania i monitoringu Programu oraz zarz ądzania nim za pomoc ą instrumentów prawnych, strukturalnych, społecznych i finansowych. Rozdział 7 zawiera informacje o przeprowadzonych konsultacjach społecznych. Rozdział 8 przedstawia wnioski wynikaj ące z Prognozy oddziaływania na środowisko Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dukla. Charakter omawianego dokumentu oraz zawartych w nich zada ń s ą z zało żenia „pro-środowiskowe”. Przedstawione cele, działania oraz zadania niezb ędne s ą do osi ągni ęcia wyznaczonych priorytetów i celów ekologicznych, realizacji zało żeń Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Wskazane projekty zostały obecnie uznane za priorytetowe.

Bibliografia:

1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 2. Program Małej Retencji Wodnej w Województwie Podkarpackim 3. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego 4. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego 5. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kro śnie ńskiego na lata 2004-2013 6. Raport podsumowuj ący badania agrochemiczne gleby wykonywane przez Okręgow ą Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Rzeszowie na terenie gminy Dukla w 2009r. 7. Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w 2008 r. – Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Rzeszowie 8. Stan środowiska w województwie podkarpackim w roku 2006 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie 9. Stan środowiska w województwie podkarpackim w roku 2005 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie 10. Ocena jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi w 2006 r. 11. Monitoring jako ści wody województwa podkarpackiego w 2007 r. – Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Rzeszowie 12. Ocena jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi w powiecie kro śnie ńskim za 2008 r 13. Strategia rozwoju Gminy Dukla na lata 2007 – 2010 14. Ocena jako ści powietrza na terenie województwa podkarpackiego w 2006, 2007, 2009 i 2010 roku 15. Baza danych odnawialnych źródeł energii województwa podkarpackiego 16. http://natura2000.mos.gov.pl 17. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz. 826). 18. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce”, A.S. Kleczkowski 19. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego 20. Obja śnienia do mapy geologicznej Polski 1:50000; 2004r. (Pa ństwowy Instytut Geologiczny) 21. Mapa geo środowiskowa Polski 1:50000 22. http://www.pgi.gov.p l - Strona internetowa Pa ństwowego Instytutu Geologicznego 23. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym 24. Raport o stanie lasów w Polsce 2008. 25. http://www.dukla.pl/gmina_okolice.php?no=4 26. Bank danych lokalnych 27. Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010

Pomniki Przyrody na terenie gminy Dukla

1. Dąb szypułkowy – Cergowa przy drodze gminnej 2. Dąb (2 sztuki) – Cergowa Park Dworski 3. Cisy (3 sztuki) – Nowa Wie ś 4. Lipa – Wietrzno 5. Lipa – Jasionka 6. Dąb – Dukla 7. Lipa – Wietrzno 8. Wodospad „przy młynie” w Iwli

Obszary Natura 2000 na terenie gminy Dukla

Na terenie gminy Dukla wyst ępuj ą formy przyrody obj ęte ochron ą Natura 2000, s ą to:

• PLH180001 Ostoja Magurska

• PLB180002 Beskid Niski

• PLH180015 Łysa Góra

• PLH180014 Ostoja Ja śliska

• PLH180018 Trzciana

• PLH180011 Jasiołka

• PLH180044 Osuwiska w Lipiu

• PLH180036 Ko ściół w Równem

Opis obszarów Natura 2000 przedstawiono poni żej w formie tabelarycznej. Typ Lp. Kod obszaru Nazwa Obszar (ha) Powiat Ostoi 1. Gorlicki, Jasielski, PLH180001 Ostoja Magurska I 20084,5 Kro śnie ński Ostoja Magurska le ży na wysoko ści 847-663 m n.p.m. w Beskidzie Niskim, w górnej częś ci doliny Wisłoki. Charakterystyczne dla rze źby terenu jest wyst ępowanie długich grzbietów górskich, przebiegaj ących z północnego zachodu na południowy wschód. Prawie w cało ści obszar poro śni ęty jest lasami (96% powierzchni). S ą to głównie lasy mieszane (46% powierzchni terenu), li ściaste (42%) i iglaste (8%). Pozostał ą cz ęść zajmuj ą siedliska ł ąkowe i zaro ślowe (4%). Wyst ępuje tu a ż 14 rodzajów siedlisk, a najwi ększe w śród nich to żyzne buczyny, kwa śne buczyny, jaworzyny na stokach i zboczach, gr ąd środkowoeuropejski oraz górskie i niżowe ł ąki u żytkowane ekstensywnie. Flora Beskidu Niskiego ma charakter przej ściowy i ł ączy elementy charakterystyczne zarówno dla Karpat Zachodnich jak i Karpat

Wschodnich. T ędy przebiegaj ą granice zasi ęgów przestrzennych wielu gatunków ro ślin. Ostoja jest miejscem wyst ępowania wielu chronionych, rzadkich oraz zagro żonych gatunków ro ślin naczyniowych (759 gatunków), 161 gatunków mchów, 51 w ątrobowców, 51 śluzowców, 463 grzybów wielkoowocnikowych, w tym 17 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Spotka ć tu mo żna równie ż wiele cennych gatunków ssaków, ł ącznie z chronionymi w Europie: wilkiem, rysiem, żbikiem, nied źwiedziem i wydr ą. Obszar ma równie ż znaczenie dla ochrony ponad 100 gatunków ptaków l ęgowych, w tym 18 gatunków chronionych Dyrektyw ą Ptasi ą. Mo żna tu tak że spotka ć wa żne dla UE gatunki płazów i gadów oraz zagro żone i chronione w Europie chrz ąszcze: zagł ębka bruzdkowanego, pachnic ę d ębow ą i nadobnic ę alpejsk ą.

Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*): • zaro śla wierzby siwej na kamie ńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum cz ęść - z przewag ą wierzby) • górskie i ni żowe murawy bli źniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) * • zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe (Molinion) • ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) • ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) • torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa żnie z ro ślinności ą z Scheuchzerio-Caricetea) • zaro śla wrze śni na kamie ńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum cz ęść - z przewag ą wrze śni) • górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk • jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania • kwa śne buczyny (Luzulo-Fagenion) • żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) • gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) • jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani)* • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • pachnica d ębowa* - bezkr ęgowiec • wydra - ssak • ry ś - ssak • podkowiec mały - ssak • nocek du ży - ssak • bóbr europejski - ssak • wilk* - ssak • nied źwied ź brunatny * - ssak • g ąsiorek - ptak • muchołówka mała - ptak • muchołówka białoszyja - ptak • dzi ęcioł trójpalczasty - ptak • dzi ęcioł białogrzbiety - ptak • dzi ęcioł zielonosiwy - ptak • dzi ęcioł czarny - ptak

• zimorodek - ptak • lelek - ptak • włochatka - ptak • puszczyk uralski - ptak • puchacz - ptak • derkacz - ptak • jarz ąbek - ptak • trzmielojad - ptak • orlik krzykliwy - ptak • bocian czarny - ptak • nocek Bechsteina - ssak • nocek orz ęsiony - ssak • orzeł przedni - ptak • kumak górski - płaz • brzanka - ryba • nadobnica alpejska - bezkr ęgowiec • zagł ębek bruzdkowany - bezkr ęgowiec • traszka grzebieniasta - płaz • traszka karpacka - płaz • poczwarówka zw ęż ona - bezkr ęgowiec • zgniotek cynobrowy - bezkr ęgowiec

Wa żne dla Europy gatunki ro ślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe(*): • widłoz ąb zielony • rzepik szczeciniasty 2. PLB180002 Beskid Niski F 151966,60 Gorlicki, Nowos ądecki, Jasielski, Kro śnie ński, Sanocki Beskid Niski rozci ąga si ę na długo ści 100 km od doliny Osławy i Osławicy na wschodzie po dolin ę Kamienicy i Kotlin ę S ądeck ą na zachodzie. W Beskidzie Niskim maj ą źródła liczne rzeki (Biała, Ropa, Wisłoka, Wisłok i Jasiołka). Na Ropie utworzono zbiornik zaporowy Klimkówka zmieniaj ący radykalnie środowisko doliny tej rzeki. Ro ślinno ść ma charakter przej ściowy mi ędzy Beskidami Wschodnimi i Zachodnimi. Ostoje porastaj ą lasy cechuj ące si ę wysokim stopniem naturalno ści. Przewa żaj ą gr ądy z brzoz ą lub olsz ą, olszyna karpacka, olszyna bagienna, ł ęgi oraz bory jodłowe i jodłowo-świerkowe. Regiel dolny to wy ższe partie wzniesie ń, gdzie znajduje si ę żyzna buczyna karpacka oraz bory jodłowe i jodłowo-świerkowe. W dolinach rzek i potoków utrzymuje si ę olszyna górska i zbiorowiska ł ąkowe oraz torfowiskowe. We florze wyst ępuj ą gatunki endemiczne i reliktowe. Na obszarze ostoi stwierdzono wyst ępowanie co najmniej 37 gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej. 18 gatunków ptaków zostało wymienionych w Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt jako ptaki zagro żone. Beskid Niski charakteryzuje si ę najwi ększ ą w Polsce liczebno ści ą orlika krzykliwego i puszczyka uralskiego. Jest to jedna z najwa żniejszych w Polsce ostoi orła przedniego, bociana czarnego, dzi ęcioła zielonosiwego, białogrzbietego, białoszyjego i trójpalczastego oraz muchołówki małej. Stwierdzono tu te ż znaczn ą liczebno ść derkacza. Do powy ższego wykazu doda ć nale ży rzadkie gatunki bezkr ęgowców: z motyli niepylak mnemozyna i pa ż żeglarz, z chrz ąszczy jelonek rogacz i nadobnica alpejska.

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • dzi ęcioł białoszyi - ptak • g ąsiorek - ptak • muchołówka białoszyja - ptak • muchołówka mała - ptak • jarz ębatka - ptak • podró żniczek - ptak • lerka - ptak • dzi ęcioł trójpalczasty - ptak • dzi ęcioł białogrzbiety - ptak • dzi ęcioł czarny - ptak • dzi ęcioł średni - ptak • dzi ęcioł zielonosiwy - ptak • kraska - ptak • kraska - ptak • zimorodek - ptak • lelek - ptak • włochatka - ptak • puszczyk uralski - ptak • puchacz - ptak • sóweczka - ptak • rybitwa zwyczajna (rzeczna) - ptak • derkacz - ptak • ł ęczak - ptak • żuraw - ptak • jarz ąbek - ptak • sokół w ędrowny - ptak • rybołów - ptak • orlik krzykliwy - ptak • orzeł przedni - ptak • błotniak ł ąkowy - ptak • błotniak stawowy - ptak • błotniak zbo żowy - ptak • gado żer - ptak • bielik - ptak • kania ruda - ptak • kania czarna - ptak • bocian biały - ptak • bocian czarny - ptak • wydra - ssak • wilk* - ssak • ry ś - ssak • bóbr europejski - ssak • nied źwied ź brunatny * - ssak • ró żanka - ryba • głowacz białopłetwy - ryba

• zagł ębek bruzdkowany - bezkr ęgowiec • nadobnica alpejska - bezkr ęgowiec • pachnica d ębowa* - bezkr ęgowiec • poczwarówka zw ęż ona - bezkr ęgowiec 3. PLH180015 Łysa Góra K 2743,79 Jasielski, Kro śnie ński Obszar le ży na wysoko ści 288 - 692 m n.p.m. i obejmuje masyw Łysej Góry (641 m n.p.m.) rozci ęty gł ębokimi jarami o stromych zboczach, na których tworzą si ę osuwiska. Las porasta 93% obszaru, w tym: lasy iglaste zajmuj ą 33,00 %, lasy li ściaste 24,00 %, a lasy mieszane 36,00 %. W jarach wyst ępuj ą cenne jaworzyny, a na zboczach gór - starodrzew jodłowo-bukowy z du żą domieszk ą cisa pospolitego. Ł ąki i pastwiska (w du żej cz ęś ci nieu żytkowane) zajmuj ą 2,00 % powierzchni terenu, naturalne murawy - 1,00 %, a grunty orne - 3,00 %, działki - 1,00 %. Typowo wykształcone i dobrze zachowane zbiorowiska le śne, a szczególnie jaworzyny i żyzne buczyny to siedliska z Zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Z gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej nale ży wymieni ć bogate stanowisko nadobnicy alpejskiej ( Rosalia alpina ). Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*): • kwa śne buczyny (Luzulo-Fagenion) • żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) • jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani)* • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • traszka grzebieniasta - płaz • kumak górski - płaz • nadobnica alpejska - bezkr ęgowiec • kania czarna - ptak • kania ruda - ptak • bielik - ptak • błotniak stawowy - ptak • kropiatka - ptak • derkacz - ptak • żuraw - ptak • rybitwa zwyczajna (rzeczna) - ptak • rybitwa czarna - ptak • zimorodek - ptak • dzi ęcioł czarny - ptak • dzi ęcioł średni - ptak • jarz ębatka - ptak • g ąsiorek - ptak 4. PLH180014 Ostoja Ja śliska K 29279,04 Jasielski, Kro śnie ński, Sanocki Ostoja le ży w Beskidzie Niskim i obejmuje górn ą cz ęść dorzecza Jasiołki (z malowniczym przełomem koło Piotrusia) i źródliska Wisłoka. W obszarze wyst ępuj ą naturalne doliny rzeczne

i rozległe strefy źródlisk. Góry nie przekraczaj ą 1000 m n.p.m ale deniwelacje wynosz ą 450-550 m. Najwy ższe szczyty si ęgaj ą: Kamie ń (863 m n.p.m.), Dawana (841 m n.p.m.) i Kanasiówka (823 m n.p.m.). W strefie szczytowej Piotrusia oraz w masywie Kamienia nad Ja śliskami znajduj ą si ę piaskowcowe skałki, a na Górze Cergowej liczne jaskinie. Obszar jest zalesiony (82% powierzchni) - dominuje buczyna karpacka o wysokim stopniu naturalno ści - głównie drzewostany bukowe lub jodłowe z domieszk ą jaworu i grabu.Na terenie ostoi zidentyfikowano łącznie 14 rodzajów siedlisk cennych dla ochrony europejskiej przyrody, w tym bogate florystycznie ł ąki w okolicach Królika Polskiego i Zawadki Rymanowskiej. W 1997 roku na terenie ostoi znaleziono, po raz pierwszy w Polsce, stanowisko ponikła krai ńskiego - ro śliny cennej z punktu widzenia europejskiej przyrody.Ostoja jest równie ż miejscem wyst ępowania wielu rzadkich, chronionych i zagro żonych gatunków flory i fauny, m.in. du że drapie żniki puszcza ńskie i rzadkie gatunki bezkr ęgowców.Obszar ten charakteryzuje si ę równie ż bogat ą ornitofaun ą, zwłaszcza ptaków drapie żnych. Wyst ępuj ą tu m.in. bielik, puchacz, trzy gatunki błotniaków, orlik krzykliwy i orzeł przedni. Najwi ęcej gatunków ptaków obserwowa ć mo żna w okolicy Przeł ęczy Dukielskiej, gdy ż prowadzi tamt ędy szlak ptasich w ędrówek na południe. Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*): • pionierska ro ślinno ść na kamie ńcach górskich potoków • górskie i ni żowe murawy bli źniczkowe (Nardion - płaty bogate florystycznie) * • ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) • ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) • górskie ł ąki konietlicowe u żytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion) • torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji • torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio-Caricetea) • górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk • jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania • żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) • jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach (Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani)* • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)* • kwa śne buczyny (Luzulo-Fagenion) • gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • bocian biały - ptak • bocian czarny - ptak • trzmielojad - ptak • kania czarna - ptak • kania ruda - ptak • bielik - ptak • gado żer - ptak • błotniak ł ąkowy - ptak • błotniak stawowy - ptak • błotniak zbo żowy - ptak • orlik krzykliwy - ptak • orzeł przedni - ptak

• rybołów - ptak • sokół w ędrowny - ptak • jarz ąbek - ptak • derkacz - ptak • żuraw - ptak • ł ęczak - ptak • puchacz - ptak • sóweczka - ptak • puszczyk uralski - ptak • włochatka - ptak • lelek - ptak • zimorodek - ptak • kraska - ptak • dzi ęcioł zielonosiwy - ptak • dzi ęcioł czarny - ptak • dzi ęcioł średni - ptak • dzi ęcioł białogrzbiety - ptak • dzi ęcioł trójpalczasty - ptak • lerka - ptak • podró żniczek - ptak • jarz ębatka - ptak • muchołówka mała - ptak • muchołówka białoszyja - ptak • g ąsiorek - ptak • dzi ęcioł białoszyi - ptak • podkowiec mały - ssak • nocek orz ęsiony - ssak • nocek Bechsteina - ssak • nocek du ży - ssak • bóbr europejski - ssak • wilk* - ssak • nied źwied ź brunatny * - ssak • wydra - ssak • ry ś - ssak • traszka grzebieniasta - płaz • kumak górski - płaz • traszka karpacka - płaz • brzanka - ryba • głowacz białopłetwy - ryba • zgniotek cynobrowy - bezkr ęgowiec • nadobnica alpejska - bezkr ęgowiec • biegacz urozmaicony - bezkr ęgowiec • zagł ębek bruzdkowany - bezkr ęgowiec • poczwarówka zw ęż ona - bezkr ęgowiec

Wa żne dla Europy gatunki ro ślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe(*): • ponikło krai ńskie

5. PLH180018 Trzciana I 2285,53 Kro śnie ński Obszar le ży na terenie Beskidu Niskiego. Trzciana le ży przy drodze Dukla - Barwinek. Pustelnia Św. Jana z Dukli znajduje si ę w lesie, poza miejscowo ści ą. Samotny budynek poło żony na zboczu stromej góry, otoczony lasem mieszanym. Strych nieu żytkowy kamiennego ko ścioła, kryty blach ą. Brak wej ścia na strych. Du że wloty przez dwa niezamykane okr ągłe otwory.

Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*): • jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania • kwa śne buczyny (Luzulo-Fagenion) • żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion) • gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • podkowiec mały - ssak • nocek orz ęsiony - ssak • nocek du ży - ssak 6. PLH180036 Ko ściół w Równem B 1,4 Kro śnie ński Obszar obejmuje murowany, neogotycki ko ściół p.w. Św. Mikołaja Biskupa w Równem z XX wieku wraz najbli ższym otoczeniem. Posiada on dwie wie że i dach kryty blach ą. Z trzech stron otoczony jest wysokim murem i kilkudziesi ęcioletnimi drzewami. W nocy o świetlany jest 5 silnymi reflektorami. Ko ściół poło żony jest na niewielkim wzniesieniu w s ąsiedztwie ruchliwej drogi krajowej nr 9. Obszar w promieniu kilku kilometrów od obiektu pokrywaj ą głównie tereny rolnicze i lasy. Zgodnie z Kryteriami wyboru schronie ń nietoperzy do ochrony w ramach polskiej cz ęś ci sieci Natura 2000, obiekt uzyskał 10 punktów. W ostoi znajduje si ę kolonia rozrodcza nocka du żego. Jej liczebno ść w ostatnich latach podlega du żym zmianom i waha si ę w granicach 120-210 osobników.

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • nocek du ży - ssak 7. PLH180044 Osuwiska w Lipowicy G 13,50 kro śnie ński Obszar obejmuje osuwiska na stoku Góry Kilanowskiej w Beskidzie Niskim. W obr ębie osuwisk wyst ępuje 69 jaski ń b ędących schronieniem dla nietoperzy. Ł ączna długo ść korytarzy to 1755 m. W najwi ększej jaskini - Jaskini Słowia ńska - Drwali, poza schronieniem nietoperzy mo żna znale źć rzadkie w takich jaskiniach nacieki i zró żnicowany mikroklimat (w dolnych partiach w sprzyjaj ących warunkach powstaje całoroczna pokrywa lodowa - jaskinia lodowa).

Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*): • jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania

Wa żne dla Europy gatunki zwie rz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • podkowiec mały - ssak • nocek du ży - ssak 8. PLH180011 Jasiołka K 686,73 Kro śnie ński Ostoja obejmuje odcinek rzeki Jasiołki wraz z jej dolin ą. Rzeka Jasiołka jest prawobrze żnym dopływem rzeki Wisłoki na 103 km jej biegu. Źródliska tej rzeki znajduj ą si ę na zachodnich stokach góry Kanasiówka le żą cej w Beskidzie Niskim. Długo ść badanej rzeki wynosi 76 km a powierzchnia dorzecza 513km 2. Jasiołka płynie w wi ększo ści po utworach fliszowych o warstwach biegn ących pod k ątem 100-280 stopni w niezbyt gł ębokiej, ale szerokiej dolinie zagospodarowanej rolniczo. Dno rzeki, skalno-kamieniste, buduj ą utwory fliszowe. Du żą powierzchni ę zajmuj ą w korycie kamienie b ędące wynikiem erozji fliszu o średnich rozmiarach oscyluj ących w granicach 100-150mm. Rzeka charakteryzuje się dynamizmem procesów transportowych, w wyniku, których powstaj ą łachy żwirowe. Jasiołka płynie w szerokim korycie skalnym, które poprzecinane jest licznymi uskokami, kaskadami oraz miejscami spokojnego nurtu. "Meandrowanie" ogranicza si ę do przerzucania nurtu w obr ębie szerokiego koryta skalnego, dzi ęki czemu nast ępuje zró żnicowanie pr ędko ści wody w korycie, co jest istotnym warunkiem dla wyst ępowania skójki gruboskorupowej. Płynie gł ęboko wci ęta, malownicza dolina. W górnym biegu dno Jasiołki jest kamienisto żwirowe, z niewielk ą liczb ą naturalnych progów skalnych. Brzegi koryta potoku s ą zakrzaczone i zalesione, przez co woda nie nagrzewa si ę. Porost ro ślinno ści wodnej jest słaby i ograniczony zasadniczo do glonów nitkowatych i krzaczkowatych, oraz niewielkiej ilo ści mchu.

Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe(*): • starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion • pionierska ro ślinno ść na kamie ńcach górskich potoków • zaro śla wrze śni na kamie ńcach i żwirowiskach górskich potoków (Salici-Myricarietum cz ęść - z przewag ą wrze śni) • ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) • ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe)*

Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe(*): • bóbr europejski - ssak • wydra - ssak • kumak górski - płaz • łoso ś atlantycki - ryba • brzanka - ryba • głowacz białopłetwy - ryba • skójka gruboskorupowa - bezkr ęgowiec Typy obszarów Natura 2000 A Wydzielone OSO (Obszary Specjalnej Ochrony), bez żadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000. B Wydzielone SOO (Specjalne Obszary Ochrony), bez żadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000. C Powierzchnia wydzielonego OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) odpowiada wydzielonemu SOO (Specjalne Obszary Ochrony)

D OSO (Obszary Specjalnej Ochrony), który graniczy z innym obszarem Natura 2000 – OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) lub SOO (Specjalne Obszary Ochrony), ale si ę z nim nie przecina. E SOO (Specjalne Obszary Ochrony), który graniczy z innym obszarem Natura 2000 - OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) lub SOO (Specjalne Obszary Ochrony), ale si ę z nim nie przecina. F Obszar OSO (Obszary Specjalnej Ochrony), całkowicie zawieraj ący w sobie obszar SOO (Specjalne Obszary Ochrony) G Obszar SOO (Specjalne Obszary Ochrony), całkowicie zawieraj ący w sobie obszar OSO (Obszary Specjalnej Ochrony). H Wydzielony OSO (Obszary Specjalnej Ochrony), całkowicie le żą cy wewn ątrz SOO (Specjalne Obszary Ochrony) I SOO (Specjalne Obszary Ochrony), zawieraj ący w sobie wydzielony OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) J OSO (Obszary Specjalnej Ochrony), cz ęś ciowo przecinaj ący si ę z SOO (Specjalne Obszary Ochrony) K SOO (Specjalne Obszary Ochrony), cz ęś ciowo przecinaj ący si ę z OSO (Obszary Specjalnej Ochrony).

Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla Spis skrótów:

GPZON – gminne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych GUS – Główny Urząd Statystyczny KPGO 2010– krajowy plan gospodarki odpadami (M. P. z 2006 r. Nr 90, poz. 946) MPZON – mobilny punkt zbierania odpadów niebezpiecznych NZ Ś – nadzwyczajne zagro żenia środowiska PCB – polichlorowane difenyle PET – opakowanie z politereftalanu etylenu PKB – produkt krajowy brutto WPGO – wojewódzki plan gospodarki odpadami SIGOP – System Informatyczny Gospodarki Odpadami w Polsce ś.o.r. – środki ochrony ro ślin UE – Unia Europejska NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

1. Wprowadzenie

1.1 Cel i zakres planu

Celem jest opracowanie aktualizacji strategii rozwoju gospodarki odpadami dla Gminy Dukla, sformułowanej w postaci Planu Gospodarki Odpadami, zapewniaj ącej minimalizacj ę wytwarzania odpadów oraz wdro żenie nowoczesnej, zgodnej z wymogami ochrony środowiska, organizacji ich odzysku i unieszkodliwiania.

Głównym celem opracowanej koncepcji jest spełnienie wymogów prawnych wynikaj ących z zapisów aktów prawnych prawa polskiego, prawa lokalnego oraz planów wy ższego szczebla to jest: Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2014, Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2019 oraz Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu kro śnie ńskiego; okre ślenie optymalnego sposobu realizacji zada ń zwi ązanych z gospodark ą odpadami oraz wskazanie instrumentów ich realizacji. Cele cz ąstkowe to:

° wprowadzenie do gospodarki odpadami nowoczesnych metod w sferze techniki, ekonomii i zarz ądzania z perspektyw ą rozwi ąza ń długofalowych,

° optymalne gospodarowanie przestrzeni ą i zasobami środowiska, uwzgl ędniaj ące przede wszystkim zdrowotno ść społecze ństwa oraz ochron ę gleb, zasobów wodnych i powietrza,

° integracja gospodarki odpadami z innymi działaniami gospodarki i infrastruktury komunalnej oraz innymi systemami ochrony środowiska. Zakres opracowania Planu obejmuje:

° analiz ę stanu oraz prognoz ę odpadów komunalnych powstaj ących na terenie gminy,

° koncepcj ę systemu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie miasta,

° sposób monitoringu i ocen ę wdra żania planu,

° informacj ę o przeprowadzonych konsultacjach społecznych,

° wnioski wynikaj ące z prognozy oddziaływania na środowisko,

° streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym. Przedstawione w Planie cele i zadania dotycz ą okresu od 2011-2014 wraz z perspektyw ą na lata 2015-2018.

1.2 Uwarunkowania prawne

Obowi ązek opracowania Planów Gospodarki Odpadami wprowadzono w ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. Maj ą one stanowi ć cz ęść Programów Ochrony Środowiska. Akty prawne dotycz ące ochrony środowiska i ochrony przed odpadami:

° Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zmianami)

° Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 ze zmianami)

° Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. Dz. U. 2010 Nr 185 poz. 1243)

° Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100 poz. 1085 ze zmianami)

° Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o mi ędzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz. U. Nr 124 poz. 859)

° Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63 poz. 638 ze zmianami)

° Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej ( tj. Dz. U. 2007 Nr 90 poz. 607)

° Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25 poz. 202 ze zmianami)

° Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zu żytym sprz ęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180 poz. 1495)

° Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (tj. Dz. U. 2005 Nr 236 poz. 2008 ze zmianami)

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 ze zmianami), ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tj. Dz. U. 2010 Nr 185 poz. 1243) oraz ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (tj. Dz. U. 2005 Nr 236 poz. 2008 ze zmianami) wraz z aktami wykonawczymi stanowi ą w skali kraju system prawny ochrony środowiska oraz gospodarki odpadami.

1.3 Wnioski wynikaj ące z dokumentów wy ższego rz ędu

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. o odpadach, Krajowy plan gospodarki odpadami powinien by ć zgodny z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa. Najwa żniejszymi zobowi ązaniami uj ętymi w „Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016” s ą: 1. osi ągni ęcie do 31 grudnia 2014 r. odzysku na poziomie minimum 60% oraz recyklingu na poziomie minimum 55% odpadów opakowaniowych; 2. sukcesywne ograniczenie masy składowanych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, pocz ąwszy od 75% w 2010 r., poprzez 50% w 2013 r., a ż do osi ągni ęcia w roku 2020 poziomu 35% w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych w 1995 r.; 3. zebranie w 2012 r. 25% zu żytych baterii i akumulatorów przeno śnych, a w 2016 r. osi ągni ęcie poziomu zbierania 45% tych odpadów; 4. zebranie w skali roku 4 kg na mieszka ńca zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego (pochodz ącego z gospodarstw domowych). Cele przyj ęte w KPGO 2014 dla poszczególnych rodzajów odpadów:

• obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszka ńców najpó źniej do 2015 r.;

• obj ęcie wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r.;

• zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. wi ęcej ni ż 50%, w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.;

• zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytwarzanych odpadów do ko ńca 2014 r.;

• przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miar ę mo żliwo ści odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50 % ich masy do 2020 roku;

• do 2011 r. nale ży sukcesywnie dokonywa ć likwidacji odpadów zawieraj ących PCB o st ęż eniu poni żej 50 ppm;

• utrzymanie poziomu odzysku olejów odpadowych na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%; d ąż enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych;

• do 2022 r. podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u ich źródła powstawania) co spowoduje zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni ż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych;

• rozbudowa systemu zbierania zu żytych baterii przeno śnych i zu żytych akumulatorów przeno śnych, który pozwoli na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania:

- do 2012 r. – poziom zbierania zu żytych baterii przeno śnych i zu żytych akumulatorów przeno śnych w wysoko ści co najmniej 25 %

- do 2016 r. i w latach nast ępnych – poziom zbierania zu żytych baterii przeno śnych i zu żytych akumulatorów przeno śnych w wysoko ści co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przeno śnych.

• osi ągniecie poziomów wydajno ści recyklingu:

- do 26 wrze śnia 2011 r. – zu żytych baterii niklowo – kadmowych i zu żytych akumulatorów niklowo – kadmowych – co najmniej 75% ich masy;

- do 26 wrze śnia 2011 r. – pozostałych zu żytych baterii i zu żytych akumulatorów – co najmniej 50% ich masy;

• utrzymanie poziomów wydajno ści recyklingu zu żytych baterii i akumulatorów – co najmniej 65% ich masy; dąż enie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zu żytych baterii i zu żytych akumulatorów;

• utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zu żytego sprz ętu w wysoko ści:

- dla zu żytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: poziomu odzysku w wysoko ści co najmniej 80% masy zu żytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści co najmniej 75% masy zu żytego sprz ętu,

- dla zu żytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego:

poziomu odzysku w wysoko ści co najmniej 75% masy zu żytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści co najmniej 65% masy zu żytego sprz ętu,

- dla zu żytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu oświetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysoko ści co najmniej 70% masy zu żytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści co najmniej 50% masy zu żytego sprz ętu;

- dla zu żytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytych lamp w wysoko ści co najmniej 80% masy tych zu żytych lamp;

• osi ągniecie poziomu selektywnego zbierania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści co najmniej 4 kg/mieszka ńca/rok;

• wyznacza si ę nast ępuj ące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta żu w skali roku: 85% i 80% do ko ńca 2014 r., 95% i 85% od 1 stycznia 2015 r.

• w okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada si ę sukcesywne osi ągni ęcie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”

• w okresie od 2011 r. do 2022 r. zakłada si ę sukcesywne zagospodarowanie odpadów materiałów wybuchowych, poprzez kontynuacj ę dotychczasowego sposobu zagospodarowania zb ędnych środków bojowych;

• do 2022 r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%;

• do 2020 r. poziom przygotowania do ponownego u życia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosi ć minimum 70% wagowo;

• do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: ograniczenie składowania osadów ściekowych, zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnianiu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego, chemicznego oraz środowiskowego;

• w zakresie gospodarki odpadami ulegaj ącymi biodegradacji innymi ni ż komunalne w okresie do 2022 r. zakłada si ę zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni ż 40% masy wytworzonych odpadów;

• osi ągni ęcie od 2014 r. poziomów odzysku i recyklingu w następuj ących wielko ściach:

Minimalny poziom [%] Rodzaj opakowa ń odzysku recyklingu Opakowania razem 60 1 55 1 Opakowania z tworzyw sztucznych - 22,5 1,2 Opakowania z aluminium - 50 1 Opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej - 50 1 Opakowania z papieru i tektury - 60 1 Opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami - 60 1 Opakowania z drewna - 15 1 1 Nie dotyczy opakowa ń maj ących bezpo średni kontakt z produktami leczniczymi okre ślonymi w przepisach Prawa farmaceutycznego 2 Do poziomu recyklingu zalicza si ę wył ącznie recykling, w wyniku, którego otrzymuje si ę produkt wykonywany z tworzywa sztucznego

• w zakresie gospodarki odpadami z wybranych gał ęzi gospodarki przyjmuje si ę: zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, zwi ększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem, zwi ększenie stopnia zagospodarowania odpadów w podziemnych wyrobiskach kopalni, w tym poprzez odzysk. Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2009 – 2012 z perspektywa do roku 2016 Kierunki działa ń na lata 2009-2012 w zakresie gospodarki odpadami :

• wspieranie działa ń podejmowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne przyczyniaj ących si ę do ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów oraz zwi ększaj ące ilo ści odpadów poddanych odzyskowi, w tym recyklingowi i zmniejszaniu ilo ści odpadów kierowanych na składowiska,

• sukcesywne zwi ększenie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególno ści zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegaj ących biodegradacji oraz odpadów, które mo żna podda ć procesom odzysku, w tym recyklingu, a tak że brak mo żliwo ści rekultywacji składowisk tego typu odpadami,

• kontynuacja bada ń nad nowymi technologiami, przyczyniaj ącymi si ę do zapobiegania i minimalizacji powstawania odpadów oraz zmniejszania ich negatywnego oddziaływania na środowisko,

• wspieranie wprowadzania niskoodpadowych technologii produkcji, zapewniaj ących wykorzystanie mo żliwie wszystkich składników stosowanych surowców,

• identyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej minimalizacj ę powstawania odpadów i wła ściwego post ępowania z nimi oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie,

• wprowadzenie i monitorowanie rzeczywistych wska źników nagromadzenia i morfologii odpadów celem zdiagnozowania potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami,

• obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanymi systemami zbierania odpadów oraz zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonymi planami gospodarki odpadami,

• wspieranie wdra żania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalaj ących na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biotermicznego ich przekształcania,

• weryfikacja lokalizacji dotychczas istniej ących składowisk odpadów oraz eliminowanie uci ąż liwo ści dla środowiska zwi ązanych z ich składowaniem, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk nie spełniaj ących wymogów prawa,

• wzmocnienie kontroli podmiotów odbieraj ących odpady od wytwórców oraz podmiotów posiadaj ących instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów,

• wprowadzenie instrumentów finansowych umo żliwiaj ących realizacj ę zada ń w zakresie gospodarki odpadami przez jednostki samorz ądu terytorialnego i dyscyplinuj ących samorz ądy w zakresie wykonywania przez nie tych obowi ązków. Ponadto podejmowane s ą działania w celu stworzenia systemu efektywnego egzekwowania przepisów umo żliwiaj ących realizacj ę zada ń przez jednostki samorz ądu terytorialnego. Cele do 2016 roku – w zakresie gospodarki odpadami :

• utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytworzonych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju PKB,

• zwi ększenie udziału odzysku, w tym odzyskanej energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony środowiska,

• zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, z ograniczeniem do 2013r. ilo ści składowanych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji do nie wi ęcej ni ż 50% masy tych odpadów wytworzonych w roku 1995,

• zamkni ęcie do ko ńca 2009r. wszystkich składowisk nie spełniaj ących standardów europejskich,

• wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów,

• całkowite wyeliminowanie i unieszkodliwianie PCB do 2010r.,

• rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz zu żytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania,

• zapewnienie skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu, odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji, stworzenie kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2019 Odpady komunalne W gospodarce odpadami komunalnymi na terenie województwa podkarpackiego przyj ęto nast ępuj ące cele: Cele główne: 1. Zapobieganie i minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów komunalnych. 2. Zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska.

3. Minimalizacja ilo ści odpadów unieszkodliwianych przez składowanie. 4. Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym systemem selektywnego zbierania 100% mieszka ńców województwa do ko ńca roku 2008. 5. Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o ponadgminne zakłady zagospodarowania odpadów. 6. Zwi ększenie ilo ści odpadów zbieranych selektywnie w tym odpadów niebezpiecznych. 7. Bezpieczne dla środowiska składowanie odpadów. 8. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 9. Zamkni ęcie do ko ńca 2009 r. wszystkich składowisk niespełniaj ących wymogów prawnych i technologicznych. Cele szczegółowe : 1. Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym systemem selektywnego zbierania 100% mieszka ńców województwa do ko ńca roku 2008 (poniewa ż jak dot ąd nie osi ągni ęto zakładanego w poprzednim WPGO celu). 2. Zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie. W stosunku do ilo ści tych odpadów wytwarzanych w województwie podkarpackim w roku 1995, zgodnie z zapisami krajowego planu gospodarki odpadami (2006) dopuszcza si ę do składowania nast ępuj ące ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji: 1. w 2010 r. nie wi ęcej ni ż 75%, 2. w 2013 r. nie wi ęcej ni ż 50%, 3. w 2020 r. nie wi ęcej ni ż 35% 3. Osi ągni ęcie od 1 stycznia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4kg/mieszka ńca/rok (tj. 8,4 tys. Mg w województwie). 4. Zmniejszenie masy składowanych odpadów do max. 85% ilo ści odpadów wytwarzanych w roku 2014. Odpady z pozostałych grup (0 - 19) Cele ogólne dla odpadów powstaj ących w przemy śle (wg WPGO) (w stosunku do ilo ści odpadów wytworzonych): 1. W okresie od 2008 r. do 2010 r. przyjmuje si ę nast ępuj ące cele: • systematyczne zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku • zwi ększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 5% w 2010 r. 2. W okresie od 2011 r. do 2019 r. – nast ępuj ące cele: • dalsze zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, • zwi ększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 7% w 2019 r.

Tabela 1. Cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów (wg WPGO) Okres Cele szczegółowe realizacji Oleje odpadowe 1. Poprawa systemu zbierania olejów odpadowych, w szczególno ści od mieszka ńców. 2. Zwi ększenie poziomu wiedzy mieszka ńców i przedsi ębiorców o szkodliwo ści 2008 - olejów, które usuwane s ą do środowiska. 2019 3. W latach 2008 – 2018 utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35% Zu żyte baterie i akumulatory Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa celem nadrz ędnym jest rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zu żytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania Osi ągni ęcie co najmniej poziomy odzysku i recyklingu wynikaj ące z ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607) oraz rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pou żytkowych (Dz. U. 2007 Nr 109, poz. 752) Poziom odzysku i recyklingu 2014 (dla przedsiębiorców)(%) odzysku recyklingu Rodzaj baterii lub akumulatorów, z których powstał odpad wszystkie wszystkie zebrane zebrane przekazane przekazane do recyklingu do odzysku wszystkie wszystkie zgłoszone zgłoszone 2008 - Akumulatory kwasowo- ołowiowe 2010 wszystkie wszystkie zebrane zebrane Akumulatory niklowo-kadmowe 60 60 (wielkogabarytowe) Akumulatory niklowo-kadmowe (małogabarytowe) 40 40

Akumulatory niklowo- żelazowe oraz inne akumulatory elektryczne 40 40 (wielkogabarytowe) Akumulatory niklowo- żelazowe oraz inne akumulatory elektryczne 20 20 (małogabarytowe) Ogniwa i baterie galwaniczne oraz ich cz ęś ci z wył ączeniem cz ęś ci ogniw i baterii 40 40 galwanicznych 1. Osi ąganie poziomów zbierania i recyklingu (zdefiniowanych i okre ślonych w nowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie baterii i akumulatorów oraz zu żytych baterii i akumulatorów oraz uchylaj ącej dyrektyw ą 91/157/EWG), tj.: 2011 - • minimalnego poziomu zbierania zu żytych baterii i akumulatorów (w tym akumulatorów Ni- 2019 Cd) w wysoko ści 25% do 2012 r. – zgodnie z art. 10 ust.2 lit. a, • minimalnego poziomu zbierania zu żytych baterii i akumulatorów w wysoko ści 45% do 2016 r.– zgodnie z art. 10 ust.2 lit. b, • minimalnego poziomu recyklingu w wysoko ści 65% średniej wagi baterii i akumulatorów

ołowiowo-kwasowych, w tym recykling zawarto ści ołowiu w najwy ższym, technicznie mo żliwym do osi ągni ęcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2011 r.) – zgodnie z art. 12 ust.4, • minimalnego poziomu recyklingu w wysoko ści 75% średniej wagi baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, w tym recykling zawarto ści kadmu w najwy ższym, technicznie mo żliwym do osi ągni ęcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2011 r.) – zgodnie z art. 12 ust.4, • minimalnego poziomu recyklingu 50% średniej wagi innych odpadów w postaci baterii i akumulatorów (do 2011 r.) zgodnie z art. 12 ust.4, 2. Ustanowienie od 2008 r. (czyli 2 lata od wprowadzenia dyrektywy) zakazu wprowadzania do obrotu: • wszelkich baterii lub akumulatorów, które zawieraj ą powy żej 0,0005% wagowo rt ęci, bez wzgl ędu na to, czy s ą wmontowane do urz ądze ń, z wył ączeniem ogniw guzikowych z zawarto ści ą rt ęci nie wy ższ ą ni ż 2% wagowo, • baterii i akumulatorów przeno śnych, które zawieraj ą powy żej 0,002% wagowo kadmu, w tym tych, które s ą wmontowane do urz ądze ń, z wył ączeniem baterii i akumulatorów przeno śnych przeznaczonych do u żytku w: - systemach awaryjnych i alarmowych, w tym w o świetleniu awaryjnym, - sprz ęcie medycznym, - elektronarz ędziach bezprzewodowych. 3. Ustanowienie od 2012 r. zakazu stosowania akumulatorów niklowokadmowych (Ni-Cd). Odpady medyczne i weterynaryjne 2008 - Podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w 2019 tym segregacja odpadów u źródła powstawania) Pojazdy wycofane z eksploatacji Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa celem nadrz ędnym jest zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta żu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu, odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji • dla pojazdów wyprodukowanych przed 1 stycznia 1980 r. osi ągni ęcie po 1 stycznia 2006 r. poziomów odzysku i recyklingu odpowiednio nie niższych ni ż 75 % i 70 % masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta żu w skali roku, • dla pozostałych pojazdów osi ągni ęcie po 1 stycznia 2006 r. poziomów odzysku i 2008 - recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji w wysoko ści odpowiednio co najmniej 2019 85 % i 80 % masy pojazdów przyj ętych w skali roku, • uzyskanie w okresie od 1 stycznia 2015 r. poziomów odzysku i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji w wysoko ści odpowiednio co najmniej 95 % i 85 % masy pojazdów przyj ętych w skali roku. Zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa celem nadrz ędnym rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania Od 1. Osi ągni ęcie poziomów odzysku i recyklingu zu żytego sprz ętu w wysoko ści: 1 • dla zu żytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu w postacie wielkogabarytowych urz ądze ń stycznia gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: 2008 r. - poziomu odzysku w wysoko ści 80 % masy zu żytego sprz ętu, - poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści 75 % masy zu żytego sprz ętu; • dla zu żytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu w postaci sprz ętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: - poziomu odzysku w wysoko ści 75 % masy zu żytego sprz ętu, - poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze

zu żytego sprz ętu w wysoko ści 65 % masy zu żytego sprz ętu; • dla zu żytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu w postaci małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego; sprz ętu o świetleniowego; narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych; zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: • poziomu odzysku w wysoko ści 70 % masy zu żytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytego sprz ętu w wysoko ści 50 % masy zu żytego sprz ętu; • dla zu żytych gazowych lamp wyładowczych - poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu żytych lamp w wysoko ści 80 % masy tych zu żytych lamp. 3. Osi ągni ęcie od 1 stycznia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. Odpady zawieraj ące azbest Osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 14 maja 2002 r. przez Rad ę Ministrów 2008 - Rzeczypospolitej Polskiej „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest 2019 stosowanych na terytorium Polski” Zu żyte opony Rozbudowa systemu zagospodarowania zu żytych opon, w tym osi ągniecie nast ępuj ących poziomów odzysku i recyklingu zu żytych opon (%) (dla przedsi ębiorców): odzysk 85 2010 r. 2008 - recykling 15 2019 odzysk 100 2018 r. recykling 20

Odpady z budowy, remontów demonta żu obiektów budowlanych i infrastruktury drogowej Rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osi ągn ąć nast ępuj ące 2008 - poziomy odzysku (%): 2019 2010 r. 50 2018 r. 80

Komunalne osady ściekowe • ograniczenie składowania osadów ściekowych. • zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed 2008 - wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi. 2019 • maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego. Odpady opakowaniowe Rozbudowa systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi, aby osi ągn ąć nast ępuj ące 2008 - cele (%)(dla przedsi ębiorców): 2019 2010 r. 2014 r.

% poziomu % poziomu

odzysku recykling odzysku recykling Opakowania (ogółem) 60 min. 38 60 55 -88

Opakowania z tworzyw - min. 18 - min. sztucznych 22,5 Opakowania z aluminium - min. 45 - min. 50

Opakowania ze stali - min. 35 - min. 50

Opakowania z papieru i tektury - min. 54 - min. 60

Opakowania ze szkła - min. 49 - min. 60

Opakowania z materiałów - - - - naturalnych (drewna i tekstyliów) Opakowania z drewna - min. 15 - min. 15

12 Ogólna charakterystyka Gminy Dukla

12.1 Informacje ogólne

Dukla jest gmin ą miejsko-wiejsk ą poło żon ą przy granicy ze Słowacj ą, w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa podkarpackiego i w południowej cz ęś ci powiatu kro śnie ńskiego. Od strony zachodniej sąsiaduje z gminami poło żonymi w powiecie jasielskim: Krempna i Nowy Żmigród, od północy z gminami Chorkówka i Miejsce Piastowe, od wschodu z gminami Iwonicz Zdrój, Rymanów i Koma ńcza (powiat sanocki). Gmin ę zamieszkuje ogółem 14 714 mieszka ńców (GUS stan na 31.12.2010 r.). Liczba mieszka ńców gminy stanowi 13% liczby mieszka ńców powiatu. Powierzchnia gminy wynosi 23 514 ha, co stanowi 25% powierzchni powiatu kro śnie ńskiego (GUS stan na 31.12.2010 r.). G ęsto ść zaludnienia to 1 338 osoby/km 2 (GUS stan na 31.12.2010 r.).

Rysunek 1. Poło żenie administracyjne gminy Dukla

Źródło: http://www.podkarpackie.powiaty.cba.pl/krosnienski.htm

Do najwi ększych podmiotów gospodarczych sektora publicznego i prywatnego działaj ących na terenie gminy, nale żą : • Firma transportowa – „TRANS-BIESZCZADY”, • Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa Sp. z o. o. w Dukli, • Przedsi ębiorstwo Produkcji Materiałów Drogowych w Rzeszowie Oddział w Lipowicy, produkcja materiałów budowlanych, • Przedsi ębiorstwo Produkcji Kruszywa – „ŻWIRGEO” w Trzcinie; górnictwo odkrywkowe, produkcja materiałów drogowych, • NPL Sp. z o. o. – produkcja maszyn i urz ądze ń, • Firma Produkcyjno- Usługowa „PAGUMET”- w Dukli- powłoki z gumy nakładanie, renowacja opon, wulkanizacja i bie żnikowanie opon, metalowa produkcja, • „KROFAM” Sp. z o. o. zakład w Dukli; usługi tatarczane, produkcja mebli dzieci ęcych, • „TAR-BUD”- Zakład Handlu i Usług; zaopatrzenie rolnictwa w środki ochrony ro ślin, nawozy, pasze, usługi rolnicze ró żne, • Stacje Benzynowe Barwinek, Dukla, Równe, Cergowa, • Firma Handlowo- Usługowa w Równem; usługi tartaczne, wyrób elementów drewnianych, • „METALNAFT” – Zakład Usługowo Produkcyjno- Handlowy Sp. z o. o. w Kro śnie warsztat Równe; naprawa samochodów i ci ągników, obróbka, skrawanie, spawanie, kowalstwo artystyczne, produkcja i serwis zbiorników ci śnieniowych i przeno śnych, naprawa kotłów wodnych, • Firma „ROBI”; usługi tartaczne i sprzeda ż wyrobów tartacznych.

Szczegółowy opis stanu środowiska gminy Dukla, w tym gospodarki wodno – ściekowej zawarto w aktualizacji Programu Ochrony Środowiska, której Plan Gospodarki Odpadami stanowi integraln ą cz ęść .

13 Analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi

13.1 Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść odpadów komunalnych

13.1.1 Ilo ść obecnie wytwarzanych odpadów

Do przygotowania analizy istniej ącego stanu w sektorze gospodarki odpadami komunalnymi posłu żono si ę nast ępuj ącymi materiałami:

° Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami,

° Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2010, Zgodnie definicj ą zawart ą w ustawie z 27 kwietnia 2001 roku o odpadach, odpady komunalne s ą to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wył ączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak że odpady niezawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców odpadów, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Zatem odpady komunalne powstaj ą w: ° gospodarstwach domowych, ° obiektach infrastruktury takich jak: handel, usługi, szkolnictwo, obiekty turystyczne, obiekty działalno ści gospodarczej i wytwórczej itp. Zezwolenia Burmistrza Gminy Dukla na odbiór odpadów komunalnych z gminy Dukla, wydane na podstawie ustawy z 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach posiadaj ą:

° Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa w Dukli Sp. z o.o., ul. Parkowa 5, 38 – 450 Dukla –numer wydania decyzji - G. 7615-63/2006; data wydania – 19.11.2006 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania;

° Usługi Rolne, Le śne i Komunalne Wiesław Paszek, Cergowa 143, 38 – 450 Dukla – numer wydania decyzji - G. 7615-65/2006; data wydania – 19.11.2006 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania;

° Firma „KOEKO” Kotulak Sławomir, ul. Hankówka 26, 38 – 200 Jasło – numer wydania decyzji - G. 7615-39/08; data wydania – 13.03.2008 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania;

° Firma „Produkcja Handel Usługi EKOMAX” Kotulak Jerzy, ul. Hankówka 28, 38 – 200 Jasło – numer wydania decyzji - G. 7615-33/2009; data wydania – 12.03.2009 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania;

° Firma TRANSCOM Sławomir Korab, ul. Czarnieckiego 5, 38 – 100 Strzy żów – numer wydania decyzji - G. 7615-36/10; data wydania – 18.03.2010 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania;

° Zakład Utrzymania i Budowy Dróg „DROGMER” Bogusław Mercik, ul. D ębowa 82, 38 – 400 Krosno - numer wydania decyzji - G. 7615-55/10; data wydania – 31.05.2010 r.; termin obowi ązywania decyzji – 5 lat od daty wydania;

° Centrum Usług Komunalnych „KROeko” Sp. z o.o., ul. Fredry 1, 38 – 400 Krosno – numer wydania decyzji - G. 7615-53/2010; data wydania – 23.06.2010 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania;

° Firma TOI TOI Polska Sp. z o. o., ul. Płochoci ńska 29, 04 – 044 Warszawa – numer wydania decyzji - G. 7615-63/2010; data wydania – 02.08.2010 r.; termin obowi ązywania decyzji – 10 lat od daty wydania.

Ilo ść odebranych odpadów komunalnych przedstawia poni ższa tabela.

Tabela 2. Ilo ść odebranych odpadów komunalnych.

Kod Ilo ść odpadów [Mg] Lp. Nazwa odpadu odpadu 2007 2008 2009 2010

1 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury - 26,3 18,9 24,8

2 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych - 2,3 0,3 1,8

3 15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe - 69,3 71,4 73,7

4 15 01 07 Opakowania ze szkła - 5,4 5,0 5,7 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów 5 17 01 07 ceramicznych i elementów - - - 4,2 wyposa żenia inne ni ż wymienione w 17 01 06 6 20 01 01 Papier i tektura 40,3 0,1 - -

7 20 01 02 Szkło 45,6 - - - Lampy fluorescencyjne i inne 8 20 01 21 * - 0,005 - - odpady zawieraj ące rt ęć 9 20 01 23 * Urz ądzenia zawieraj ące freony - 0,300 3,588 2,144 Baterie i akumulatory ł ącznie z bateriami i akumulatorami wymienionymi w 16 06 01, 16 06 10 20 01 33 * - 0,086 0,060 - 02 lub 16 06 03 oraz niesortowane baterie i akumulatory zawieraj ące te baterie Zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione 11 20 01 35 * 0,262 1,628 1,026 2,912 w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki ( 1) Zu żyte urz ądzenia elektryczne i 12 20 01 36 elektroniczne inne ni ż wymienione - 0,310 3,456 1,544 w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35

Inne odpady nieulegaj ące 13 20 02 03 35,9 - 4,2 - biodegradacji Niesegregowane (zmieszane) 14 20 03 01 1815,8 1740,2 1863,1 1677,3 odpady komunalne 15 20 03 02 Odpady z targowisk 24,9 - - -

16 20 03 03 Odpady z czyszczenia ulic i placów 4,9 - - -

17 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 11,6 10,7 - 10,5

Razem: 1979,262 1856,629 1971,03 1804,6

Tabela 3. Ilo ść odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie Gminy Dukla wg wska źników. Tereny Miejski Wiejski Wiejski Miejski Wiejski Miejskie Lp. Nazwa odpadu e e e e e 2008 2009 2010 Odpady komunalne 1. segregowane i 91,13 91,06 81,04 zbierane selektywnie Odpady z 2. ogrodów i 52,73 0,00 52,69 0,00 46,89 0,00 parków Inne odpady 1322,7 1530,5 3. komunalne, w 1721,08 1719,77 1321,76 1176,32 6 4 tym: Niesegregowane (zmieszane) 1229,9 1418,4 3.1. odpady 1595,00 1593,78 1228,98 1093,75 2 1 komunalne, w tym: 3.1. - z gospodarstw 1008,6 1116,44 1115,59 1007,93 992,84 897,02 1 domowych 9 3.1. - z obiektów 478,56 221,22 478,19 221,06 425,57 196,73 infrastruktury Odpady z 3.2 14,33 21,21 14,32 21,19 12,74 18,86 targowisk Odpady z 3.3. czyszczenia ulic i 38,97 0,00 38,94 0,00 34,66 0,00 placów Odpady 3.4 wielkogabarytow 72,79 71,64 72,73 71,59 64,73 63,71 e Razem 3187,70 3185,28 2834,79

Tabela 4. Szacunkowy skład morfologiczny niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy wg wska źników. Tereny Lp. Nazwa odpadu Miejskie Wiejskie Miejskie Wiejskie Miejskie Wiejskie 2008 2009 2010 Odpady kuchenne ulegaj ące 1. 421,08 199,25 420,76 199,10 374,46 177,19 biodegradacji Odpady z piel ęgnacji terenów 2. 31,90 44,28 31,88 44,24 28,37 39,38 zielonych 3. Papier i tektura 352,49 179,57 352,23 179,43 313,47 159,69 4. Opakowania wielomateriałowe 130,79 70,11 130,69 70,05 116,31 62,34 5. Tworzywa sztuczne 242,44 161,12 242,25 161,00 215,60 143,28 6. Szkło 137,17 103,31 137,07 103,23 121,98 91,88 7. Metal 79,75 61,50 79,69 61,45 70,92 54,69 8. Odzie ż, tekstylia 25,52 17,22 25,50 17,21 22,69 15,31 9. Drewno 23,92 18,45 23,91 18,43 21,28 16,41 10. Odpady niebezpieczne 14,35 11,07 14,34 11,06 12,77 9,84 Odpady mineralne w tym 11. 135,57 364,06 135,47 363,78 120,57 323,75 frakcja popiołowa Razem: 2824,91 2822,77 2512,16

13.1.2 Odpady ulegaj ące biodegradacji

Do odpadów biodegradowalnych nale żą :

° odpady zielone (z ogrodów i parków),

° odpady ulegaj ące biodegradacji wchodz ące w strumie ń mieszanych odpadów komunalnych,

° odpady z targowisk (cz ęś ci ulegaj ące biodegradacji)

° papier i tektura,

° odzie ż i tekstylia ( z materiałów naturalnych). Ilo ści odpadów biodegradowalnych wytwarzanych na terenie gminy wyznaczona wg wska źników przyj ętych w wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami: Tereny Miejski Wiejski Miejski Wiejski Miejski Wiejski Lp. Nazwa odpadu e e e e e e 2008 2009 2010 1. Papier i tektura zebrane selektywnie 22,33 22,31 19,85 2. Tekstylia (z materiałów naturalnych) 1,73 1,73 1,54 Odpady z ogrodów i parków – 3. 52,73 0,00 52,69 0,00 46,89 0,00 ulegaj ące biodegradacji Odpady kuchenne ulegaj ące 4. 421,08 199,25 420,76 199,10 374,46 177,19 biodegradacji Odpady z piel ęgnacji terenów 5. 31,90 44,28 31,88 44,24 28,37 39,38 zielonych 6. Papier i tektura 352,49 179,57 352,23 179,43 313,47 159,69 Odpady z targowisk (cz ęść ulegaj ąca 7. biodegradacji) 8,31 12,30 8,31 12,29 7,39 10,94

Razem biodegradowalne: 1325,97 1324,97 1179,17 Cz ęść wytwarzanych w gospodarstwach domowych odpadów ulegaj ących biodegradacji jest wykorzystywana we własnym zakresie, na tzw. przydomowych kompostowniach.

Dla Gminy Dukla wyznaczono ilo ść odpadów biodegradowalnych w nast ępuj ący sposób: w roku 1995, zgodnie z Rocznikiem statystycznym województwa kro śnie ńskiego, ilo ść mieszka ńców miasta Dukla wynosiła 2237, a liczba mieszka ńców wsi wchodz ących wówczas w skład Gminy Dukla wynosiła 14527; co łącznie stanowi liczb ę - 16764. Według stanu na 31.12.2010 r. ludno ść Gminy Dukla wynosiła ł ącznie 14585, w tym dla miasta Dukla-2128. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami (M.P. z 2006 r. Nr 90, poz. 946) ilo ść wytwarzanych odpadów ulegaj ących biodegradacji w 1995 roku wyznaczona została na nast ępuj ącym poziomie: na statystycznego mieszka ńca miasta przyj ęto 155 kg/rok, a na mieszka ńca wsi 47 kg/rok. Bior ąc pod uwag ę powy ższe dane obliczono ilo ść odpadów ulegaj ących biodegradacji dla Gminy Dukla w 1995 r., która wynosiła 1029,504 Mg. Na podstawie średniego składu morfologicznego zmieszanych odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie kraju, zamieszczonego w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami, średni procentowy skład odpadów ulegaj ących biodegradacji w śród odpadów wytwarzanych w mie ście wynosi 57%, a na obszarach wiejskich 36%. Dla wyliczenia masy odpadów biodegradowalnych skierowanych do składowania na składowisku, uwzgl ędniaj ąc powy ższe dane, przyj ęto średni ą zawarto ść odpadów ulegaj ących biodegradacji w śród zmieszanych odpadów komunalnych na poziomie 40%. W zwi ązku z tym podano, że w 2010 r. ilo ść odpadów biodegradowalnych skierowanych do składowania na składowisku wynosiła 684,62 Mg , co w odniesieniu do wytworzonych w roku bazowym odpadów stanowi 66,5 %.

13.1.3 Odpady z oczyszczalni ścieków

Ilo ść odpadów z oczyszczalni ścieków wytworzonych na terenie gminy w roku 2009 stanowiła:

° 19 08 01 Skratki – 4,7 Mg

° 19 08 02 Zawarto ść piaskownika – 65,0 Mg Odpady poddawane były procesowi unieszkodliwiania na składowisku odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w Dukli.

13.1.4 Odpady niebezpieczne

Według obowi ązuj ącej klasyfikacji odpadów, do odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych (grupa 20) nale żą :

° rozpuszczalniki,

° kwasy,

° alkalia,

° odczynniki fotograficzne,

° środki ochrony ro ślin,

° lampy fluorescencyjne,

° urz ądzenia zawieraj ące freony,

° oleje i tłuszcze inne ni ż jadalne,

° farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice zawieraj ące substancje niebezpieczne,

° leki cytotoksyczne i cytostatyczne,

° baterie i akumulatory,

° zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne zawieraj ące niebezpieczne składniki,

° drewno zawieraj ące substancje niebezpieczne.

Ilo ść odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych w 2010 r. na terenie gminy oszacowano na 22,61 Mg (zgodnie z tabel ą 3). Odpady niebezpieczne (jak równie ż wielkogabarytowe, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny) odbierane są od mieszka ńców w terminach wyznaczonych harmonogramem oraz dodatkowo w terminach uzgodnionych z podmiotem świadcz ącym usługi w ramach zawartej umowy. Ponadto odpady te przyjmowane s ą w punkcie zbiórki odpadów znajduj ącym si ę przy ul. Pocztowej w Dukli. Pojemniki na zu żyte baterie ustawione s ą głównie w placówkach o światowych i sklepach. Natomiast małe i średnie przedsi ębiorstwa winny mie ć podpisan ą umow ę z firm ą posiadaj ąca zezwolenie na gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi. Na terenie gminy przeprowadzono cz ęś ciow ą inwentaryzacj ę azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. Inwentaryzacj ą obj ęto zarówno gospodarstwa domowe (budynki mieszkalne, gospodarcze oraz stodoły), jak i budynki wielorodzinne, obiekty handlowe i publiczne, w których stwierdzono wyst ępowanie azbestu. Szacuje si ę, że na terenie Gminy Dukla do utylizacji pozostało jeszcze ok. 1200 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. Informacje o ilo ści wywiezionych wyrobów zawieraj ących azbest i poddanych utylizacji na terenie Gminy Dukla zawiera poni ższa tabela.

Tabela 5. Ilo ść wyrobów azbestowych poddanych unieszkodliwieniu z terenu Gminy Dukla do dnia 31.12.2010 roku Miejscowo ść Masa całkowita wyrobów azbestowych (Mg) Barwinek 3,62 Cergowa 26,69 Chyrowa 0 Dukla 26,33 Głojsce 8,29 Iwla 7,38 Jasionka 43,50 Lipowica 4,96 Łęki Dukielskie 41,56 Mszana 6,45 Nadole 2,43

Nowa Wie ś 7,27 Olchowiec 7,60 Równe 41,00 Teodorówka 18,70 Trzciana 8,50 Tylawa 2,54 Wietrzno 18,05 Zawadka Rymanowska 0 Zboiska 6,83 Zyndarowa 2,98 Razem 283,68 Źródło: Informacja o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania azbestu w Gminie Dukla. Na terenie gminy nie zidentyfikowano mogilników.

13.1.5 Odpady z innych źródeł

Powa żny problem społeczny i mentalno ściowy stanowi unieszkodliwianie zwierz ąt padłych w gospodarstwach rolnych. Gmina Dukla posiada dobrze zorganizowany system zbiórki padłych zwierz ąt domowych i dzikich - zwierz ęta ka żdorazowo oddawane s ą do utylizacji przez uprawnione firmy.

13.2 Selektywne zbieranie odpadów

Jednym z elementów prawidłowo funkcjonuj ącego systemu gospodarowania odpadami jest system odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści oraz selektywna zbiórka odpadów. Na terenie gminy prowadzona jest segregacja odpadów komunalnych. Zbiórka odpadów odbywa si ę systemem mieszanym tj. do pojemników i worków. Odpady wielkogabarytowe, zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny odbieran ą s ą selektywnie dwa razy w roku zgodnie z harmonogramem opracowanym przez podmioty świadcz ące usługi w zakresie odbioru odpadów komunalnych. Dodatkowo przy składowisku odpadów w Dukli funkcjonuje punkt zbiórki zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, zu żytych baterii oraz przepracowanych olei. Selektywna zbiórka odpadów w latach 2007 – 2010 2009 2007 r. 2008 r. 2010 r. r. Mg/rok Papier i tektura 25,66 25,19 16,12 20,5 Szkło 27,70 38,62 43,26 34,7 Tworzywa sztuczne 7,52 7,58 6,27 19,4 Metale - 0,51 0,89 1,16 Razem: 60,88 71,9 66,54 75,76 Źródło: Informacje z Urz ędu Gminy Selektywna zbiórka systemem workowym odbywa si ę „u źródła” (w gospodarstwach domowych, które maja podpisana umow ę na odbiór odpadów; wg stanu na koniec 2010 r. na terenie gminy Dukla podpisane s ą 3 744 umowy). System pojemnikowy polega na rozstawieniu, udostepnieniu mieszka ńcom pojemników typu dzwon (w tzw. gniazdach obejmuj ących pojemnik na papier, szkło, tworzywa sztuczne).

Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne zostały unieszkodliwione poprzez składowanie na składowisku (proces D5). Odpady pochodz ące z selektywnej zbiórki zostały poddane procesowi doczyszczenia i segregacji na linii sortowniczej. Uzyskany czysty surowiec przekazano firmom zajmuj ącym si ę odzyskiem i recyklingiem. Odpady wielkogabarytowe zostały poddane procesowi demonta żu i rozdziału na frakcje nadaj ące si ę do odzysku (drewno, złom). Odpady elektryczne i elektroniczne zebrane przy odbiorze odpadów wielkogabarytowych zostały przekazane podmiotom, które posiadaj ą wymagane prawem pozwolenia i znajduje si ę w rejestrze Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.

13.3 System odbioru odpadów komunalnych

Odbiór zorganizowany odpadów komunalnych odbywa si ę systemem mieszanym tj. z pojemników (o pojemno ści 110, 120, 240, 1100 l. – dwa ostatnie dotycz ą głównie firm), kontenerów oraz worków, a nast ępnie usuwane przez wyspecjalizowane firmy na składowisko odpadów. Wywóz odpadów nieselekcjonowanych odbywa si ę, zgodnie z harmonogramem przedstawionym przez firmy odbieraj ące odpady. Działalno ść w zakresie odbioru odpadów od mieszka ńców prowadzi 8 firm. Wg stanu na koniec 2010 r. na terenie gminy Dukla podpisane s ą 3 744 umowy Dla prawidłowego zarz ądzania gospodark ą odpadami komunalnymi w gminach niezb ędne jest posiadanie, przyj ętego uchwał ą rady gminy, planu gospodarki odpadami, regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy oraz wymaga ń, jakie powinien spełni ć przedsi ębiorca ubiegaj ący si ę o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści podanych do publicznej wiadomości przez Burmistrza. Tabela 6. Stan formalno – prawny w zakresie gospodarki odpadami Wymagania, jakie powinien spełni ć Regulamin przedsi ębiorca ubiegaj ący si ę o uzyskanie Górne stawki Plany utrzymania zezwolenia na świadczenie usług w opłat za gospodarki czysto ści i zakresie odbierania odpadów odbiór odpadami porz ądku komunalnych od wła ścicieli odpadów nieruchomo ści Zarz ądzenie nr 24/06 dn. 05.04.2006 r. ( nie obowi ązuje - w Uchwała Nr Uchwała Nr Uchwała nr zwi ązku ze zmian ą art. 7 ust. 3 ustawy o VI/35/11 z XLV/273/06 XXVII/177/04 utrzymaniu czysto ści i porz ądku ww. dnia 21 marca dn. 07.06.2006 r. dn. 11.02.2005 r. wymagania powinny zosta ć okre ślone w 2011 r. drodze uchwały przez Rad ę Miejsk ą.) Źródło: Strona BIP gminy

13.4 Transport i przeładunek odpadów

Odpady transportowane s ą specjalistycznymi samochodami firm zajmuj ących si ę odbiorem odpadów.

Przekazywane s ą na składowisko odpadów komunalnych oraz specjalistycznym firmom zajmuj ącym si ę odzyskiem odpadów.

13.5 Instalacje do segregacji, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych

Na terenie gminy Dukla zlokalizowane jest składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. Składowisko eksploatowane jest zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym uzyskanym w dniu 29.10.2007.r. znak: ŚR.IV-6618-45/11/07 z pó źn. zm. Pojemno ść całkowita składowiska wynosi 2,32 ha (ok. 230 000 m 3), przy czym pojemno ść kwatery uszczelnionej na której prowadzi si ę eksploatacj ę wynosi 1,28 ha (ok. 115 200 m 3). Cz ęść zapełniona na koniec 2010 r. wyniosła ok. 110 000 m 3. W roku 2011 planowane jest zako ńczenie eksploatacji składowiska z powodu jego zapełnienia. Dodatkowo w ramach obiektów składowiska funkcjonuje linia sortownicza. Charakterystyka ogólna sortowni została przedstawiona poni żej: • Lokalizacja: Dukla ul. Pocztowa 10, 38-450 Dukla, • Sortownia odpadów z selektywnej zbiórki i na odpady zmieszane, • Wła ściciel: Gmina Dukla, ul. Trakt W ęgierski, 11, 38 - 450 Dukla, • Zarz ądzaj ący: Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa Sp. z o.o. w Dukli, ul. Parkowa 5, 38 – 450 Dukla • Rok uruchomienia: 2004 • Moc przerobowa 1 500,00/jedn ą zmian ę, 3 000,00/dwie zmiany Przy składowisku odpadów w Dukli działa równie ż punkt zbiórki zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego. Najbardziej rozbudowana jest selektywna zbiórka odpadów szkła, papieru i tektury, tworzyw sztucznych. Ponadto podj ęta jest zbiórka zu żytych baterii; punkty zbiórki ustawione s ą głównie w placówkach oświatowych i sklepach. Zbiórka odpadów odbywa si ę systemem mieszanym tj. do pojemników i worków.

Rysunek 2. Instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów na terenie Gminy Dukla

Legenda:

Tabela 7. Rodzaje i ilo ść odpadów komunalnych poddanych poszczególnym procesom unieszkodliwiania 2008 r. 2009 r. 2010 r.

Kod odpadu

unieszkodliwiania unieszkodliwiania Masa [Mg] Proces Masa [Mg] Proces Masa [Mg] Proces unieszkodliwiania 19 08 01 Skratki 52,60 D5 29,06 D5 - D5

19 08 02 Zawarto ść piaskowników 12,48 D5 26,06 D5 - D5 19 12 12 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej 128,54 D5 120,34 D5 49,3 D5 obróbki odpadów inne ni ż wymienione w 19 12 11 20 02 03 Odpady nieulegaj ące 52,38 D5 32,18 D5 13,40 D5 biodegradacji 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) 11 953,2 D5 11 423,62 D5 5 690,40 D5 odpady komunalne 2 20 03 02 Odpady z targowisk 22,88 D5 23,12 D5 25,20 D5

20 03 03 Odpady z czyszczenia ulic i 7,66 D5 6,06 D5 9,10 D5 placów Razem: 12 229,76 11 660,44 5 787,4 D5 – składowanie na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na składowiskach odpadów innych ni ż niebezpieczne Źródło: Informacja z Urz ędu Gminy

Tabela 8. Rodzaje i ilo ść odpadów komunalnych przekazanych do odzysku i recyklingu w latach 2007 – 2010 wysegregowanych na linii sortowniczej ze strumienia odpadów dostarczonych na składowisko 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. Kod odpadu Masa [Mg] 15 01 01 Opakowania z papieru i 25,66 25,19 13,46 20,5 tektury 10 15 01 02 Opakowania z tworzyw 7,52 7,58 6,27 19,4 sztucznych 15 01 04 Opakowania z metalu - 0,51 0,67 1,16 15 01 07 Opakowania ze szkła 27,70 38,62 43,26 34,7 Razem: 60,88 71,9 63,66 75,76 Źródło: Informacja z Urz ędu Gminy

Tabela 9. Rodzaje i ilo ść odpadów komunalnych poddanych poszczególnym procesom odzysku na terenie gminy w roku 2010 2010 r. Kod odpadu Masa [Mg] Proces odzysku 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 11 24,8 R15 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 7,9 R15 15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 80,4 R15 15 01 07 Opakowania ze szkła 35,1 R15 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego 27,6* R14 17 05 04 Gleba, ziemia,, w tym kamienie, inne ni ż 401,4* R14 wymienione w 17 05 03 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 16,4 R15 Razem: 593,6 R14 – Inne działania polegaj ące na wykorzystaniu odpadów w cało ści lub cz ęś ci R15 – Przetwarzanie odpadów w celu ich przygotowania do odzysku, w tym recyklingu Źródło: Zbiorcze zestawienie danych o rodzajach i ilo ści odpadów, o sposobach nimi gospodarowania oraz o instalacjach i urz ądzeniach słu żą cych do odzysku i unieszkodliwiania odpadów- Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa w Dukli Sp. z o. o. *Odpady poddane odzyskowi na składowisku na warstw ę izolacyjn ą

Łącznie w 2010 roku procesom odzysku poddano 593,6 Mg odpadów.

13.6 Uregulowania formalno – prawne z zakresu świadczenia usług odbioru odpadów komunalnych

10 Odpady opakowaniowe b ędące odpadami komunalnymi, je śli zbierane s ą selektywnie lub wyst ępuj ą jako zmieszane odpady opakowaniowe, klasyfikowane s ą w podgrupie 15 01, a nie 20 01. 11 Odpady opakowaniowe b ędące odpadami komunalnymi, je śli zbierane s ą selektywnie lub wyst ępuj ą jako zmieszane odpady opakowaniowe, klasyfikowane s ą w podgrupie 15 01, a nie 20 01.

Dla prawidłowego zarz ądzania gospodark ą odpadami komunalnymi w gminie niezb ędne jest posiadanie, przyj ętego uchwał ą Rady Gminy, Planu Gospodarki Odpadami, regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy oraz wymaga ń, jakie powinien spełni ć przedsi ębiorca ubiegaj ący si ę o uzyskanie zezwolenia na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści podanych do publicznej wiadomo ści przez wójta, burmistrza lub prezydenta danej gminy. Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku został przyj ęty Uchwała Nr XLV/273/06 z 7 czerwca 2006 r. Zgodnie ze zmianami do ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach wymagane jest opracowanie nowego regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Dukla. Usprawniaj ąc współprac ę z przedsi ębiorcami oraz spełniaj ąc obowi ązek wynikaj ący z art. 7 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminie Burmistrz okre ślił wymagania, jakie powinien spełnia ć przedsi ębiorca ubiegaj ący si ę o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści Zarz ądzeniem nr 24/06 z 5 kwietnia 2006 r. W zwi ązku ze zmian ą art. 7 ust. 3 ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku ww. wymagania powinny zosta ć okre ślone w drodze uchwały przez Rad ę Miejsk ą.

13.7 Maksymalne stawki opłat za odbiór odpadów komunalnych

Zgodnie z art. 6 ustawy z 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 236 poz. 2008 ze zmianami) obowi ązkiem Rady Gminy jest podj ęcie uchwały w sprawie maksymalnych stawek opłat za odbieranie odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści. Rada Gminy podj ęła Uchwał ę Nr XIII/79/07 z 14.11.2007 r. w sprawie ustalenia górnych stawek opłat ponoszonych przez wła ścicieli nieruchomo ści za usługi w zakresie pozbywania si ę zebranych na terenie nieruchomo ści odpadów komunalnych oraz nieczysto ści ciekłych. Obecnie podj ęta jest nowa Uchwała Nr VI/35/11 z dnia 21 marca 2011 roku.

13.8 Uwagi ko ńcowe dotycz ące stanu obecnego systemu gospodarki odpadami i identyfikacji problemów

W powy ższej analizie stanu istniej ącego w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy przedstawiono podstawowe zagadnienia zwi ązane ze stanem obecnym. Na podstawie tych analiz i obserwacji mo żna skonstruowa ć zestawienie pozytywnych i negatywnych elementów w tym zakresie. 1. Na terenie gminy prowadzone jest zbieranie odpadów zmieszanych komunalnych 2. Gmina ma dobrze rozwini ęty system selektywnej zbiórki odpadów 3. Gmina posiada dobrze zorganizowany system zbiórki padłych zwierz ąt domowych i dzikich 4. Gmina posiada dobrze zorganizowany system zbiórki odpadów wielkogabarytowych i zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego 5. W gminie s ą nadal małe ilo ści odpadów poddawanych procesom biologicznego unieszkodliwiania

6. Powstawanie „dzikich składowisk odpadów” 7. Nieprzestrzeganie narzuconych w aktach prawnych obowi ązków przez wytwórców i innych posiadaczy odpadów 8. Problem drobnych odpadów na ulicach i skwerach 9. Problem psich odchodów 10. Problem przeterminowanych lekarstw 11. Mała ilo ść kompostowni na posesjach

14 Prognoza zmian w zakresie gospodarki odpadami

14.1 Zmiany demograficzne

Do prognozy zmian demograficznych ludno ści gminy, w latach: 2013 i 2016 wykorzystano dynamik ę zmian prognozy demograficznych sporz ądzonej przez GUS na lata 2008-2035.

Tabela 9. Prognoza zmian liczby ludno ści. PROGNOZOWANA WSKA ŹNIK LICZBY LUDNOŚCI LATA LICZBA LUDNO ŚCI W STOSUNKU DO 2007 R. [%] 2014 14 676 99,74 2018 14 614 99,58

14.2 Prognozy ilo ści wytwarzanych odpadów komunalnych

Na prognozowane ilo ści wytwarzanych odpadów komunalnych wpływa ć b ędzie liczba mieszka ńców gminy, zmiany w poziomie dochodów ludno ści oraz zmiany jednostkowych wska źników emisji odpadów. Prognoz ę zmiany wytwarzania odpadów komunalnych wykonano w oparciu o wska źniki zawarte w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego.

Tabela 10. Prognoza wytwarzania odpadów komunalnych na terenie gminy Tereny Lp. Nazwa odpadu Miejskie Wiejskie Miejskie Wiejskie 2014 2018 Odpady komunalne 1. segregowane i zbierane 80,83 80,49 selektywnie Odpady z ogrodów i 2. 46,77 0,00 46,57 0,00 parków Inne odpady komunalne, w 3. 1526,56 1173,26 1520,15 1168,33 tym: Niesegregowane 3.1. (zmieszane) odpady 1414,72 1090,91 1408,78 1086,33 komunalne, w tym:

3.1.1 - z gospodarstw domowych 990,26 894,69 986,10 890,93

3.1.2 - z obiektów infrastruktury 424,47 196,22 422,69 195,40 3.2 Odpady z targowisk 12,71 18,81 12,66 18,73 Odpady z czyszczenia ulic 3.3. 34,57 0,00 34,42 0,00 i placów 3.4 Odpady wielkogabarytowe 64,56 63,54 64,29 63,28

Razem 2827,415 2815,539

Źródło: Wg. Planu Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego Tabela 11. Prognoza wytwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych wg. składu morfologicznego Tereny Lp. Nazwa odpadu Miejskie Wiejskie Miejskie Wiejskie 2014 2018 1. Odpady kuchenne ulegające 373,49 176,73 371,92 175,98 biodegradacji 2. Odpady z piel ęgnacji terenów 28,29 39,27 28,18 39,11 zielonych 3. Papier i tektura 312,65 159,27 311,34 158,60 4. Opakowania 116,01 62,18 115,52 61,92 wielomateriałowe 5. Tworzywa sztuczne 215,04 142,91 214,13 142,31 6. Szkło 121,67 91,64 121,16 91,25 7. Metal 70,74 54,55 70,44 54,32 8. Odzie ż, tekstylia 22,64 15,27 22,54 15,21 9. Drewno 21,22 16,36 21,13 16,29 10. Odpady niebezpieczne 12,73 9,82 12,68 9,78 11. Odpady mineralne w tym 120,25 322,91 119,75 321,55 frakcja popiołowa

14.3 Odpady biodegradowalne

W celu wyznaczenia prognozy ilo ści odpadów biodegradowalnych wytwarzanych na terenie gminy jak w tabeli powy żej wykorzystano wska źniki przyj ęte w wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami.

Zatem prognozuje si ę nast ępuj ące ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji w strumieniu odpadów komunalnych: 2014 r. – 1176,09 Mg 2018 r. – 1171,19 Mg

14.4 Odpady niebezpieczne

Prognoz ę zmiany wytwarzania odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych wykonano w oparciu o wska źniki zamieszczone w tabelach 1 i 2; st ąd ilo ści: 2014 r. – 22,55 Mg 2018 r. – 11,46 Mg Zgodnie z zało żeniami przyj ętymi w naszym kraju do ko ńca roku 2032 z terenu gminy usuni ęte b ędą wszystkie wyroby, które w swoim składzie zawieraj ą azbest. Ilo ść wytwarzanych odpadów zawieraj ących azbest (głównie płyty azbestowo – cementowe) uzale żniona będzie od dwóch czynników, a mianowicie od opracowania i stopnia realizacji Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest oraz od mo żliwo ści finansowych wła ścicieli nieruchomo ści posiadaj ących zabudow ę eternitow ą, ewentualnie od pomocy gminy w zakresie usuwania tych wyrobów.

14.5 Odpady z oczyszczalni ścieków

Zgodnie z zało żeniami KPO Ś ilo ść osadów ściekowych systematycznie wzrasta, a jest to zwi ązane z rozbudow ą sieci kanalizacyjnej i budow ą nowych oczyszczalni na terenie województwa. Przy prognozowaniu ilo ści osadów ściekowych przyj ęto nast ępuj ące zało żenia:

• dynamik ę wzrostu ilo ści osadów ściekowych w granicach 5% w skali roku

• procentowy wzrost długo ści sieci kanalizacyjnej w latach 2007 – 2011 o około 11% w skali roku. Prognozowane ilo ści osadów ściekowych kształtuj ą si ę nast ępuj ąco: 2014 r. – 346,97 Mg 2018 r. – 421,74 Mg Według wska źników z KPGO 2010 jeden mieszkaniec obsługiwany przez oczyszczalni ę odpowiada wytwarzaniu od 11,4 kg s.m. do 34,8 kg s.m. (w zależno ści od przyj ętej technologii oczyszczania), przy średniej 19,4 kg s.m.

15 Cele w zakresie gospodarki odpadami z terminami ich realizacji

Cele krótkoterminowe: ° Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszka ńców najpó źniej do 2015 r. ° Obj ęcie mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji do roku 2012 tak w systemie kompostowni przydomowych jak i w systemie kompostowania w zorganizowanych, zbiorowych kompostowniach. ° Zmniejszenie ilo ści wszystkich rodzajów odpadów kierowanych na składowiska, a szczególnie ulegaj ących biodegradacji zgodnie z zapisami ustawy o odpadach. ° Zwi ększenie ilo ści pozyskiwanych odpadów opakowaniowych na drodze selektywnego zbierania poprzez popraw ę systemu zbierania selektywnego odpadów opakowaniowych powstaj ących w gospodarstwach domowych.

° Osi ągni ęcie zało żonych poziomów odzysku i recyklingu do roku 2014 okre ślonych w ustawie o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej. ° Obj ęcie mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych do roku 2012. ° Skuteczne i zgodne z prawem unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych. ° Do 2018 r. rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osi ągn ąć poziomu odzysku: 50% w 2010 r. oraz 80% w 2018 r. ° Zmniejszenie ilo ści odpadów ulicznych, zwi ększanie czysto ści terenów publicznych

Cele długoterminowe: ° Zmniejszenie ilo ści wszystkich rodzajów odpadów kierowanych na składowiska, a szczególnie ulegaj ących biodegradacji zgodnie z zapisami ustawy o odpadach. ° Zwi ększenie ilo ści pozyskiwanych odpadów opakowaniowych na drodze selektywnego zbierania poprzez popraw ę systemu zbierania selektywnego odpadów opakowaniowych powstaj ących w gospodarstwach domowych. ° Skuteczne i zgodne z prawem unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych. ° Sukcesywne usuwanie azbestu ze środowiska do 2032 roku. ° Do 2018 r. rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osi ągn ąć poziomu odzysku: 50% w 2010 r. oraz 80% w 2018 r. ° Zmniejszenie ilo ści odpadów ulicznych, zwi ększanie czysto ści terenów publicznych

16 Działania zmierzaj ące do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami i systemy gospodarowania odpadami

16.1 Działania zmierzaj ące do zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko

Minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów jest priorytetem w polityce gospodarki odpadami. W celu zach ęty mieszka ńców do redukowania ilo ści wytwarzanych odpadów stosowa ć nale ży nast ępuj ące działania: ° edukacja społeczna w systemie nauczania, ° edukacja za pomoc ą środków masowego przekazu, ° edukacja za pomoc ą rozpowszechnianych ulotek, plakatów itp., ° rozró żnienie opłat za odbiór odpadów zmieszanych i segregowanych (uchwała).

Działania powinny mie ć charakter informacyjno – edukacyjny. Poza przekazywaniem tre ści edukacyjnych (np. jak ograniczy ć ilo ść wytwarzanych odpadów) nale ży na bie żą co informowa ć o ilo ści zebranych odpadów niebezpiecznych, miejscach i sposobach selektywnego zbierania odpadów, terminów odbioru, oznakowa ń umieszczanych na opakowaniach. W ramach prowadzonej akcji nale ży np. zach ęci ć mieszka ńców do kupowania towarów w opakowaniach wielokrotnego u żytku, wykorzystywania mniej szkodliwych produktów (np. farb, lakierów) itp.

16.2 Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych

Osi ągni ęcie zakładanych celów w zakresie zbierania odpadów komunalnych wymaga realizacji nast ępuj ących działa ń:

1. Zapewnienie przepływu strumieni odpadów zgodnie z uchwalonymi planami gospodarki odpadami 2. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów 3. Kontrolowanie przez gminy stanu zawieranych umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z podmiotami prowadz ącymi działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych 4. Wspieranie wdra żania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalaj ących na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biologicznego ich przekształcania 5. Kontrolowanie przez gminy zgodno ści ustale ń zawartych w wydawanych zezwoleniach podmiotom prowadz ącym działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści 6. Prowadzenie zbierania i odbierania odpadów komunalnych tak, aby mo żliwe było wydzielenie nast ępuj ących frakcji odpadów:

- odpady z piel ęgnacji ogrodów i parków (tzw. odpady zielone)

- papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.)

- odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe

- tworzywa sztuczne

- metale

- zu żyte baterie i akumulatory

- zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny

- przeterminowane leki,

- chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.)

- meble i inne odpady wielogabarytowe

- odpady budowlane remontowe.

7. Sposoby zbierania odpadów niebezpiecznych z odpadów komunalnych, w tym organizacja np. Gminnych Punktów Zbierania Odpadów Niebezpiecznych zostan ą okre ślone w opracowaniach ni ższego rz ędu dotycz ących organizacji ZZO 8. Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mog ą by ć zbierane ł ącznie jako zmieszane odpady komunalne 9. Sposób zbierania odpadów musi by ć zgodny z przyj ętymi technologiami przekształcenia odpadów w zakładach zagospodarowania odpadów, do których b ędą kierowane 10. Organizacja nowych i rozwój istniej ących systemów zbierania odpadów, w tym w szczególności odpadów niebezpiecznych od mieszka ńców, w oparciu o:

- funkcjonuj ące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych utworzone przez organizacje odzysku lub przedsi ębiorców;

- funkcjonuj ące placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane lekarstwa, oleje odpadowe, baterie, akumulatory);

- stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych;

- regularne odbieranie odpadów niebezpiecznych od mieszka ńców prowadz ących ich selektywne zbieranie przez podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści. 11. Transport selektywnie zebranych odpadów w sposób zapobiegaj ący ich zmieszaniu 12. Współpraca samorz ądu terytorialnego z organizacjami odzysku i przemysłem w celu stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawieraj ących surowce wtórne 13. Ograniczenie składowania zebranych odpadów ulegaj ących biodegradacji poprzez promowanie kompostowania przydomowego oraz budow ę linii technologicznych do przetwarzania tych odpadów, takich jak:

- kompostowni odpadów organicznych,

- linii mechaniczno – biologicznego przetwarzania zamieszanych odpadów komunalnych,

- instalacji fermentacji odpadów (organicznych lub zmieszanych),

- zakładów termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. 14. Odpady zbierane w formie zmieszanej lub pozostało ść po ich sortowaniu powinny by ć poddane procesom, w których frakcja biodegradowalna zostanie przetworzona na kompost i/lub biogaz albo unieszkodliwiana metodami innymi ni ż składowanie (spalanie, procesy mechniczno - biologiczne) 15. Tworzenie systemów gospodarowania odpadami uwzgl ędniaj ącego wszystkie niezb ędne elementy gospodarki oraz dostosowanych do warunków lokalnych

- Gospodarka odpadami w województwie opiera ć si ę powinna o Regionalne Stacje Gospodarki Odpadami. W Planie Gospodarki Odpadami województwa podkarpackiego powiat kro śnie ński uwzgl ędnia si ę m. innymi rozbudow ę kwatery nr II na Składowisku odpadów komunalnych w Dukli. 16. Gospodarka odpadami w województwie opiera ć si ę powinna o zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO). W Planie Gospodarki Odpadami województwa podkarpackiego powiat kro śnie ński tym samym

Gmina Dukla le ży w obszarze obsługi zakładu zagospodarowania odpadów „Krosno – Jasło”. Dla ZZO ,,Krosno-Jasło” uwzgl ędnia si ę nast ępuj ące obiekty odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych :

- Składowisko ,,Dukla” - Budowa kwatery nr II, kompostowni.

- Budowa sortowni w miejscowo ści Żarnowiec 17. Budowa instalacji do odzysku/unieszkodliwiania odpadów; stosowanie technologii spełniaj ących kryteria BAT.

Według WPGO przyj ęto nast ępuj ące zasady organizacji ZZO: 1. Zakład Zagospodarowania Odpadów powinien mie ć przepustowo ść wystarczaj ącą do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego minimum przez ok. 150 tys. mieszka ńców. Dla obszarów obejmuj ących co najmniej 300 tys. mieszka ńców docelowym rozwi ązaniem jest termiczne przekształcenie odpadów komunalnych. W instalacji takiej powinny by ć równie ż unieszkodliwiane zaka źne odpady medyczne i weterynaryjne po ich wst ępnej dezaktywacji. 2. Proponowane do budowy ZZO, w uzasadnionych przypadkach składa ć si ę mog ą z kilku obiektów rozmieszczonych w poszczególnych miejscowo ściach obsługiwanego regionu. Wynika ć to musi jednak z przeprowadzenia odpowiedniej analizy w ramach opracowa ń ni ższego rz ędu. Poszczególne obiekty tworzy ć będą integraln ą organizacyjnie i ekonomicznie jednostk ę. 3. Przewiduje si ę współprac ę pomi ędzy istniej ącym i planowanymi ZZO (np. w zakresie zagospodarowania szczególnymi rodzajami odpadów, produkcji paliw z odpadów itp.). 4. Wyposa żenie ZZO oraz stosowane w nim technologie musz ą gwarantowa ć realizacj ę zakładanych dla województwa podkarpackiego celów zakresie gospodarowania odpadami oraz spełnia ć kryteria najlepszej dost ępnej techniki (BAT). 5. System zbierania odpadów na obszarze obsługiwanym przez ZZO musi by ć dostosowany do stosowanych w nim technologii. 6. W uzasadnionych przypadkach ZZO składa ć si ę powinien z odpowiedniej ilo ści stacji przeładunkowych. Stacje te obok urz ądze ń do przeładunku odpadów mog ą by ć równie ż wyposa żone w inne elementy gospodarowania odpadami, takie jak np. urz ądzenia do doczyszczania zebranych selektywnie odpadów, magazyny na surowce, odpady niebezpieczne itp. 7. Do czasu wybudowania ZZO lub niezb ędnej jego rozbudowy, odpady kierowane b ędą do zagospodarowania wg zasad aktualnie obowi ązuj ących, przy zało żeniu d ąż enia do realizacji postawionych w WPGO celów. Dopuszcza si ę mo żliwo ść zmiany przynale żno ści do ZZO dla gmin le żą cych przy granicy Zakładów. Niezale żnie od przedstawionych powy żej zasad organizacji ZZO ,,Krosno-Jasło” proponuje si ę dla powiatu kro śnie ńskiego, w tym Gminy Dukla uwzgl ędnieni ć w ZZO nast ępuj ące obiekty odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych :

• Składowisko ,,Dukla” - Budowa kwatery nr II, kompostowni. • Gmina Jedlicze Budowa sortowni w miejscowo ści Żarnowiec

16.3 Działania zmierzaj ące do redukcji ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, kierowanych na składowisko odpadów

Według Krajowego Planu Gospodarki Odpadami w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami, do obliczenia bazowej ilo ści wytworzonych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, przyjmuje si ę nast ępuj ące zało żenia: - ilo ść odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji wytworzonych na terenach wiejskich - 47 kg/mieszka ńca na rok - ilo ść odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji na terenach miejskich – 155 kg/mieszka ńca na rok oraz liczb ę mieszka ńców w danej jednostce organizacyjnej w tym roku. Gmin ę w 1995 roku zamieszkiwały: 16 764 osoby 12 ; w tym na terenach wiejskich 14 527 osób, a na terenach miejskich 2 237 osób. Uwzgl ędniaj ąc powy ższe dane, mo żna okre śli ć, że ilo ść wytworzonych na terenie gminy odpadów ulegaj ących biodegradacji w roku 1995 wynosiła 1 029,5 Mg. Do 31 grudnia 2010 roku nie mo żna składowa ć wi ęcej ni ż 75% całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w roku 1995, co stanowi w gminie 772,13 Mg. Do 31 grudnia 2013 roku nale ży ograniczy ć ilo ść składowanych odpadów ulegaj ących biodegradacji o 50% w stosunku do roku 1995, tak wi ęc na terenie gminy masa tych odpadów wynosiła b ędzie 514,75 Mg. Do 31 grudnia 2020 roku natomiast mo żna składowa ć nie wi ęcej ni ż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, która dla gminy wynosi 360,33 Mg.

Plan redukcji ilo ści odpadów biodegradowalnych winien obejmowa ć: 1. Kompleksowe działania informacyjno – edukacyjne w zakresie systemu zagospodarowania odpadów biodegradowalnych 2. W pierwszej kolejno ści wykorzystanie przez mieszka ńców we własnym zakresie odpadów biodegradowalnych np. poprzez kompostowanie w przydomowych kompostownikach 3. Zbieranie odpadów biodegradowalnych w sposób selektywny, co pozwala na pozyskanie surowca o odpowiedniej czysto ści 4. Odpady z piel ęgnacji terenów zielonych oraz odpadu ulegaj ące biodegradacji targowisk powinny by ć zbierane w sposób selektywny i kierowane do kompostowni odpadów, gdzie przetworzone zostan ą na kompost; odpady te wraz z innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji mog ą by ć równie ż oddane procesowi fermentacji celem uzyskania biogazu 5. Sukcesywnie nale ży d ąż yć do zbierania selektywnego tzw. odpadów kuchennych

12 Źródło: Bank Danych Lokalnych

6. Odpady zmieszane o wysokiej zawarto ści odpadów ulegaj ących biodegradacji powinny zosta ć poddane biologicznym lub termicznym procesom przekształcania. Preferowane b ędą metody pozwalaj ące na pozyskanie energii z tych odpadów 7. Odpady ulegaj ące biodegradacji typu komunalnego mog ą by ć wspólnie zagospodarowywane z odpadami biodegradowalnymi z przemysłu oraz z rolnictwa.

16.4 Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami niebezpiecznymi

Przy zbiórce odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych zaleca si ę stosowanie nast ępuj ących systemów organizacyjnych: ° Gminne Punkty Zbiórki Odpadów przyjmuj ące bezpłatnie odpady niebezpieczne od mieszka ńców oraz odpłatnie od małych i średnich przedsi ębiorstw. Tak ą funkcj ę pełni Punkt Zbiorki Zu żytego Sprz ętu Elektrycznego i Elektronicznego.

16.5 Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami z innych źródeł

W zakresie unieszkodliwiania zwierz ąt padłych rozwi ązanie przyj ęte przez gmin ę uwa ża si ę za prawidłowe. Padłe zwierz ęta z Gminy Dukla ka żdorazowo oddawane s ą do utylizacji przez uprawnione firmy. Nale ży rozwi ąza ć równie ż problem psich odchodów, tzn. poprzez udost ępnienie pojemników, woreczków itp. wraz z przeprowadzeniem odpowiedniej akcji edukacyjnej.

16.6 Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami azbestowymi

14 lipca 2009 r. Rada Ministrów podj ęła uchwał ę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. Program zast ępuje dotychczasowy „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, stosowanych na terytorium Polski”. Utrzymuje dotychczasowe cele i okre śla nowe zadania niezb ędne do oczyszczenia kraju z azbestu. Całkowite usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Polski ma nast ąpi ć do ko ńca 2032 roku. W zwi ązku z tym nale ży opracowa ć program i harmonogram ich usuwania, z uwzgl ędnieniem pomocy finansowej i edukacji na temat wyrobów zawieraj ących azbest oraz ich usuwania.

W celu prawidłowego wykonania zadania sporz ądzenia programu usuwania azbestu nale ży: ° przeprowadzi ć szczegółow ą inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest, zabudowanych na konkretnych obiektach, ° sporz ądzi ć ocen ę stanu i mo żliwo ści ich u żytkowania, ° okre śli ć potrzeb ę i kolejno ść usuwania materiałów zawieraj ących azbest. Całkowite usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Polski ma nast ąpi ć do ko ńca 2032 roku.

16.7 Schemat proponowanego systemu gospodarki odpadami.

17 Rodzaj i harmonogram realizacji przedsi ęwzi ęć

Głównym zało żeniem przyj ętych celów oraz zada ń realizowanych w ramach gospodarki odpadami jest:

‹ Eliminowanie uci ąż liwo ści zwi ązanymi z niewła ściwym post ępowaniem z odpadami

‹ Ograniczenie ilo ści wytwarzanych odpadów

Tabela 12. Harmonogram rzeczowo – finansowy Planu Gospodarki odpadami dla Gminy Dukla. Jednostka Koszt odpowiedzialna Okres Źródło Lp. Zadania ogółem za wykonanie realizacji finansowania [zł] zadania Opracowanie i realizacja Programu usuwania wyrobów Gmina, wła ściciele Środki własne 1 2011-2032 68 373,30 zawieraj ących azbest ( nieruchomo ści WFO ŚiGW Opracowanie do 2012 roku) 2 Prowadzenie działa ń informacyjno Gmina, 2011-2018 164 000,00 Środki własne

- edukacyjnych w zakresie organizacje zapobiegania powstawaniu pozarz ądowe odpadów oraz wła ściwego post ępowania z poszczególnymi rodzajami odpadów Usprawnienie gospodarki odpadami komunalnymi obejmuj ące działania w zakresie selektywnego zbierania odpadów Gmina, zwi ązki komunalnych ( w tym odpadów mi ędzygminne, Środki własne ulegaj ących biodegradacji oraz Zakład WFO ŚiGW 3 2011-2018 b.d. odpadów niebezpiecznych Gospodarki i środki wyst ępuj ących w masie odpadów Usług pomocowe UE komunalnych) przetwarzania Komunalnych odpadów w celu przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania Gmina, zwi ązki Rozbudowa systemu zbierania mi ędzygminne, Środki odpadów opakowaniowych, Zakład organizacji 4 budowlanych i 2011-2018 b.d. Gospodarki i odzysku, wielkogabarytowych z Usług środki własne gospodarstw domowych Komunalnych Środki własne Rozbudowa systemu segregacji i Gminy, zwi ązki WFO ŚiGW 5 kontroli odpadów, szczególnie 2014-2018 100 000,00 mi ędzygminne środki niebezpiecznych pomocowe UE Środki własne Rekultywacja składowiska w Zarz ądzaj ący WFO ŚiGW 6 2011-2015 1200 000,00 Dukli składowiskiem środki pomocowe UE

Środki własne Likwidacja tzw. „dzikich 7 Gmina 2011-2018 b.d. gmin składowisk odpadów” WFO ŚiGW

Sporz ądzanie sprawozda ń z Cyklicznie 8 realizacji planu gospodarki Gmina - - co 2 lata odpadami

Środki własne, Rozbudowa systemu zbierania inwestorów, zu żytego sprz ętu elektrycznego i Gmina, zwi ązki 9 2011-2014 100 000,00 WFO ŚiGW elektronicznego pochodz ącego z mi ędzygminne środki gospodarstw domowych pomocowe UE Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie zbierania, odbierania, 10 Gmina, WIO Ś 2011-2018 - - transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych

Środki własne Rozbudowa składowiska odpadów Gmina, WFO ŚiGW 11 2011-2015 3700000,00 komunalnych ,,Dukla” przedsi ębiorca środki pomocowe UE Tworzenie regionalnego systemu Środki własne, gospodarki odpadami Gmina, zwi ązki środki 12 2011-2014 b.d. komunalnymi mi ędzygminne pomocowe UE, WFO ŚiGW

18 Sposoby finansowania, w tym instrumenty finansowe słu żą ce realizacji zamierzonych celów

Koszty inwestycyjne mog ą by ć pokrywane z nast ępuj ących źródeł: ° Opłaty odbiorców usług – stanowi ą do ść pewne źródło środków finansowania pod warunkiem, że ich poziom pozwala na pokrycie cało ści kosztów eksploatacyjnych i inwestycyjnych w skali roku, ° Środki własne bud żetu gminy – jest to najta ńszy, bo bezzwrotny, dotacyjny środek finansowy. Konieczne jest uwzgl ędnienie tego typu wydatków w bud żetach gmin, co powoduje, że wydatki takie musz ą by ć odpowiednio wcze śniej planowane. Wśród mo żliwych do zastosowania innych źródeł finansowania działa ń mo żna zasygnalizowa ć:

° opłaty produktowe – opłaty nakładane na produkty obci ąż aj ące środowisko np. opakowania, baterie, świetlówki. Wpływy z tego tytułu, trafiaj ące do bud żetu pa ństwa s ą przeznaczane na wspomaganie i dofinansowanie systemu recyklingu,

° depozyty ekologiczne – obci ąż enia nakładane na produkty, podlegaj ące zwrotowi w momencie przekazania tego produktu do recyklingu lub unieszkodliwienia. Potencjalne źródła finansowania działa ń zwi ązanych z ochron ą środowiska to równie ż:

° Fundusze własne inwestorów, w tym fundusze własne województwa, powiatu i gminy

° Po życzki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

° Zagraniczna pomoc finansowa udzielana przez fundacje i programy pomocowe

° Fundusze Unii Europejskiej

° Kredyty preferencyjne z Banku Ochrony Środowiska

° Kredyty mi ędzynarodowych instytucji finansowych

° Kredyty, po życzki udzielane przez banki komercyjne.

19 Monitoring realizacji celów i zada ń przyj ętych w planie gospodarki odpadami

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla jest dobry system sprawozdawczo ści, oparty na wska źnikach stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, tak że na

wska źnikach świadomo ści społecznej. W tabeli poni żej zaproponowano istotne wska źniki monitorowania Planu w sektorze gospodarki odpadami komunalnymi.

Tabela 13. Wska źniki monitorowania Planu Gospodarki Odpadami Lp. Wska źnik Jednostka Odsetek mieszka ńców gminy obj ętych zorganizowanym systemem 1. % zbierania odpadów komunalnych 2. Masa zebranych odpadów komunalnych – ogółem tys. Mg 3. Masa odpadów komunalnych zebranych selektywnie tys. Mg Masa odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane odpady 4. tys. Mg komunalne Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane 5. % poddanych przetwarzaniu metodami mechaniczno-biologicznymi Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane 6. % poddanych przetwarzaniu metodami termicznymi w spalarniach odpadów Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane % 7. poddanych

przetwarzaniu metodami termicznymi w współspalarniach odpadów Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych jako zmieszane odpady 8. % komunalne, składowanych bez przetwarzania Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych selektywnie poddanych 9. % recyklingowi (bez recyklingu organicznego) Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych selektywnie poddanych % 10. recyklingowi organicznego Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych selektywnie, poddanych 11. termicznemu przekształcaniu w spalarniach odpadów (z odzyskiem % energii) Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych selektywnie, poddanych 12. % unieszkodliwieniu (poza składowaniem) Odsetek masy odpadów komunalnych zebranych selektywnie, poddanych 13. % składowaniu Masa odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji składowanych na 14. tys. Mg składowiskach odpadów Odsetek masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji 15. składowanych % na składowiskach odpadów w stosunku do wytworzonych w 1995 r. Masa zebranego zu żytego sprz ętu pochodz ącego z gospodarstw kg/mieszka ńca, 16. domowych rok Liczba czynnych składowisk odpadów, na których składowane s ą odpady 17. szt. komunalne – ogółem Liczba czynnych składowisk odpadów, na których składowane s ą odpady 18. szt. komunalne przetworzone termicznie lub biologicznie Pozostała do wypełnienia pojemno ść składowisk odpadów, na których s ą 19. tys. Mg składowane odpady komunalne – ogółem 20. Liczba instalacji do zagospodarowania odpadów szt. 21. Moce przerobowe instalacji do zagospodarowania odpadów tys. Mg

W oparciu o analiz ę wska źników b ędzie mo żliwa ocena efektywno ści realizacji „Planu gospodarki odpadami” a w oparciu o t ą ocen ę – aktualizacja planu.

20 Analiza oddziaływania planu gospodarki na środowisko

Głównymi zało żeniami Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla s ą: ° minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów komunalnych poprzez edukację społeczn ą w szkołach, środkach masowego przekazu i w czasie akcji promocyjnych oraz stał ą informacj ę o systemie zbierania selektywnego odpadów, ° obj ęcie zorganizowanym zbieraniem odpadów wszystkich mieszka ńców gminy, ° ograniczenie pozbywania si ę przez mieszka ńców odpadów poza zorganizowanym systemem, bie żą ca likwidacja „dzikich” wysypisk odpadów, ° zagospodarowanie odpadów organicznych we własnym zakresie przez wła ścicieli (kompostowanie), ° rozwój selektywnego zbierania odpadów komunalnych; ° przeznaczenie do kompostowania odpadów z piel ęgnacji terenów zielonych oraz odpadów z oczyszczalni ścieków ° ograniczenie składowania odpadów komunalnych, Wdro żenie Planu Gospodarki Odpadami spowoduje popraw ę stanu środowiska i efektywno ść systemu gospodarki odpadami poprzez: ° popraw ę współczynników odzysku surowców oraz ograniczenie ilo ści odpadów lokowanych na składowiskach, ° wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców skutkuj ący ograniczeniem niepo żą danych zachowa ń (np. ich spalanie w piecach domowych), zwi ększenie poziomu segregacji oraz świadomy wybór produktów i technologii minimalizuj ących ilo ści powstaj ących odpadów, ° minimalizacj ę ilo ści produkowanych odpadów skutkuj ące ograniczeniem kosztów finansowych i ekologicznych ich zbierania i unieszkodliwiania (transport, nakłady pracy i sprz ętu, sytuacje awaryjne, zapotrzebowanie na teren itp.), ° ograniczenie powstawania „dzikich wysypisk” odpadów, a w szczególno ści pozbywania si ę w ten sposób przez mieszka ńców odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych, poprzez rozwój i „uszczelnienie” systemu oraz wzrost świadomo ści ekologicznej, ° wdro żenie systemu monitoringu realizacji planu (wska źniki) wpłynie korzystnie na stan środowiska poprzez umo żliwienie lepszej kontroli źródeł powstawania odpadów i dróg ich przepływu, dostarczy informacji o brakach systemu oraz umo żliwi oszacowanie po średnich skutków środowiskowych dla decyzji gospodarczych i planistycznych, ° gmina zakłada powierzenie zada ń z zakresu usuwania i zagospodarowania odpadów wyspecjalizowanym firmom, gwarantuj ącym odpowiedni poziom bezpiecze ństwa ekologicznego, ° ograniczanie zawarto ści składników podlegaj ących procesom gnilnym w odpadach składowanych w sposób niekontrolowany przyczyni si ę do ochrony środowiska przed emisj ą gazów cieplarnianych, ° rozpocz ęcie akcji usuwania i unieszkodliwiania materiałów zawieraj ących azbest poprawi jako ść środowiska i zmniejszy ryzyko nara żenia ludno ści na substancje kancerogenne.

Do elementów ryzyka zwi ązanych z wdro żeniem planu mo żna zaliczy ć: ° brak dostatecznego wsparcia ze strony mieszka ńców dla selektywnego zbierania odpadów komunalnych, ° brak elastyczno ści w prowadzeniu akcji promocyjnej i ustaleniu polityki finansowej zwi ązanej ze zbieraniem i segregacj ą odpadów (opłaty za wywóz, kary), przyzwolenie mieszka ńców na pozostawienie znacznej masy odpadów poza systemem zorganizowanego odbierania, spalania śmieci w piecach i lokowanie na dzikich „zwyczajowych” wysypiskach, ° brak informacji o systemie, niewła ściwa jego promocja lub nieczytelna dla mieszka ńców struktura mo że skutkowa ć brakiem prze świadczenia o sensowno ści i potrzebie segregacji odpadów oraz korzy ściach (w tym finansowych) jakie niesie w skali krótko i długookresowej dla mieszka ńców.

21 Informacje o konsultacjach społecznych

Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach i ustawy Prawo ochrony środowiska projekt Planu został przesłany do zaopiniowania do Urz ędu Marszałkowskiego, Regionalnego Dyrektora Gospodarki Wodnej oraz w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska, Pa ństwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Projekt Planu wraz z Prognoz ą został przekazany równie ż do konsultacji społecznych. Projekt Planu i Prognoza zostały zaopiniowane pozytywnie.

22 Wnioski wynikaj ące z Prognozy oddziaływania na środowisko

Post ępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przez wła ściwy organ administracji odbywa si ę w oparciu o „Prognoz ę oddziaływania na środowisko”. Głównym celem dokumentu jest identyfikacja oddziaływania na środowisko realizacji zało żeń Planu gospodarki odpadami. Prognoza zawiera informacje zgodne z art. 51 ust. 2 oraz art. 52 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227 ze zmianami). Stan systemu gospodarowania odpadami (aktualny i prognozowany) wraz z kierunkami działa ń poddano analizie oraz odniesiono do stanu środowiska na terenie gminy Dukla. Na tej podstawie identyfikowano mo żliwe skutki oddziaływania na środowisko realizacji zało żeń Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla. W analizie uwzględniono równie ż zapisy Prognozy oddziaływania na środowisko projektu dokumentu „Program ochrony środowiska dla województwa podkarpackiego na lata 2008 – 2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012 – 2015 wraz z Planem gospodarki odpadami dla województwa podkarpackiego na lata 2008 – 2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012 – 2019 oraz Prognozy oddziaływania na środowisko projektu Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu kro śnie ńskiego. Realizacja działa ń Planu Gospodarki Odpadami nie b ędzie powodowa ć transgranicznego oddziaływania na środowisko.

Zadania przewidziane w Planie wpłyn ą przede wszystkim na: – zmniejszenie ilo ści wykorzystania surowców naturalnych, – zmniejszanie ilo ści wytwarzanych odpadów, – udział w zmniejszaniu emisji zanieczyszcze ń do powietrza – ograniczenie dewastacji i degradacji gleb, – ograniczenie dewastacji siedlisk, – ograniczenie zanieczyszcze ń do wód, – zmniejszenie ryzyka nara żenia ludno ści na substancje kancerogenne. – Ewentualne oddziaływania negatywne stanowi ą okresowe i chwilowe zagro żenie zwi ązane głównie z ruchem pojazdów transportuj ących odpady oraz etapem budowy kwatery nr II na składowisku odpadów w Dukli, budowy kompostowni w gminie Dukla.

23 Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym

Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Dukla został sporz ądzony w sposób zgodny z wymogami okre ślonymi w ustawie o odpadach i rozporz ądzeniu ministra środowiska w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami. Plan gospodarki odpadami uwzgl ędnia równie ż ustalenia Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2014, Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego na lata 2008-2011 z uwzgl ędnieniem lat 2012-2019 oraz zapisów zawartych w Planie Gospodarki Odpadami dla powiatu kro śnie ńskiego. Plan zawiera analiz ę stanu gospodarki odpadami, z której wynika mi ędzy innymi, i ż w gminie prowadzona jest selektywna zbiórka papieru, szkła, tworzyw sztucznych, odpadów biodegradowalnych, baterii, odpadów wielkogabarytowych. Na terenie gminy Dukla zlokalizowane jest składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne. Składowisko eksploatowane jest zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym uzyskanym w dniu 29.10.2007.r. znak: ŚR.IV-6618-45/11/07 z pó źn. zm. Pojemno ść całkowita składowiska wynosi 2,32 ha (ok. 230 000 m 3), przy czym pojemno ść kwatery uszczelnionej na której prowadzi si ę eksploatacj ę wynosi 1,28 ha (ok. 115 200 m 3). Cz ęść zapełniona na koniec 2010 r. wyniosła ok. 110 000 m 3. W roku 2011 planowane jest zako ńczenie eksploatacji składowiska z powodu jego zapełnienia. Dodatkowo w ramach obiektów składowiska funkcjonuje linia sortownicza. Opracowana prognoza zmian w gospodarce odpadami wskazuje, że w nadchodz ących latach b ędzie mo żna obserwowa ć powolny spadek ilo ści odpadów wytwarzanych w gminie, z okresowymi zmianami zale żnie od rodzaju odpadów oraz koniunktury gospodarczej kraju/województwa/powiatu/gminy i zwi ązanych z tym postaw konsumenckich mieszka ńców.

Proponowany docelowy system gospodarki odpadami w gminie polega na zorganizowanym odbiorze wytwarzanych odpadów w celu odzysku i/lub unieszkodliwiania wybranych rodzajów odpadów, dla których w Planie Krajowym ustalono okre ślone poziomy. Ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko jest jednym z najwa żniejszych zada ń własnych gminy w zakresie gospodarki odpadami.

W Planie okre ślono harmonogram działa ń: Jednostka Okres Lp. Zadania odpowiedzialna za realizacji wykonanie zadania Opracowanie i realizacja Programu usuwania wyrobów Gmina, wła ściciele 1 2011-2032 zawieraj ących azbest (Opracowanie Programu do 2012) nieruchomo ści Prowadzenie działa ń informacyjno - edukacyjnych w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz Gmina, organizacje 2 2011-2018 wła ściwego post ępowania z poszczególnymi rodzajami pozarz ądowe odpadów Usprawnienie gospodarki odpadami komunalnymi obejmuj ące działania w zakresie selektywnego zbierania Gmina, zwi ązki odpadów komunalnych ( w tym odpadów ulegaj ących mi ędzygminne, Zakład 3 2011-2018 biodegradacji oraz odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących Gospodarki i Usług w masie odpadów komunalnych) przetwarzania odpadów w Komunalnych celu przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania Gmina, zwi ązki Rozbudowa systemu zbierania odpadów opakowaniowych, mi ędzygminne, Zakład 4 budowlanych i wielkogabarytowych z gospodarstw 2011-2018 Gospodarki i Usług domowych Komunalnych Rozbudowa systemu segregacji i kontroli odpadów, Gminy, zwi ązki 5 2014-2018 szczególnie niebezpiecznych mi ędzygminne Zarz ądzaj ący 6 Rekultywacja składowiska w Dukli 2011-2015 składowiskiem 7 Likwidacja tzw. „dzikich składowiska odpadów” Gmina 2011-2018 Sporz ądzanie sprawozda ń z realizacji planu gospodarki Cyklicznie 8 Gmina odpadami co 2 lata Rozbudowa systemu zbierania zu żytego sprz ętu Gmina, zwi ązki 9 elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z 2011-2014 mi ędzygminne gospodarstw domowych Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadz ących działalno ść 10 w zakresie zbierania, odbierania, transportu, odzysku i Gmina, WIO Ś 2011-2018 unieszkodliwiania odpadów komunalnych 11 Rozbudowa składowiska odpadów komunalnych ,,Dukla” Gmina, przedsi ębiorca 2011-2015 Tworzenie regionalnego systemu gospodarki odpadami Gmina, zwi ązki 12 2011-2014 komunalnymi mi ędzygminne

* maj ący realizowa ć przyj ęte cele, tj.: ° Obj ęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszka ńców najpó źniej do 2015 r. ° Obj ęcie mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji do roku 2012 tak w systemie kompostowni przydomowych jak i w systemie kompostowania w zorganizowanych, zbiorowych kompostowniach. ° Zmniejszenie ilo ści wszystkich rodzajów odpadów kierowanych na składowiska, a szczególnie ulegaj ących biodegradacji zgodnie z zapisami ustawy o odpadach. ° Zwi ększenie ilo ści pozyskiwanych odpadów opakowaniowych na drodze selektywnego zbierania poprzez popraw ę systemu zbierania selektywnego odpadów opakowaniowych powstaj ących w gospodarstwach domowych. ° Osi ągni ęcie zało żonych poziomów odzysku i recyklingu do roku 2014 okre ślonych w ustawie o obowi ązkach przedsi ębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej. ° Obj ęcie mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych do roku 2012. ° Skuteczne i zgodne z prawem unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych. ° Sukcesywne usuwanie azbestu ze środowiska do 2032 roku. ° Do 2018 r. rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osi ągn ąć poziomu odzysku: 50% w 2010 r. oraz 80% w 2018 r. ° Zmniejszenie ilo ści odpadów ulicznych, zwi ększanie czysto ści terenów publicznych Realizacja planu nie przyczyni si ę do powstawania nowych zagro żeń, pozwoli natomiast na ograniczenie zagro żeń wyst ępuj ących obecnie. Monitoring i ocena realizacji ustale ń planu b ędzie oparta na analizie ilo ści zebranych, odzyskanych, unieszkodliwianych i składowanych odpadów w odniesieniu do wska źników wojewódzkich i krajowych. Cele krótkoterminowe weryfikowane b ędą co 2 lata, natomiast długoterminowe co 4 lata.

24 Materiały źródłowe

28. Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016 29. Program Małej Retencji Wodnej w Województwie Podkarpackim 30. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego 31. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego 32. Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kro śnie ńskiego na lata 2004-2013 33. Raport o stanie środowiska województwa podkarpackiego w 2008 r. – Okr ęgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Rzeszowie 34. Stan środowiska w województwie podkarpackim w roku 2006 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie 35. Stan środowiska w województwie podkarpackim w roku 2005 – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie 36. Strategia rozwoju Gminy Dukla na lata 2007 – 2010 37. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce”, A.S. Kleczkowski 38. Obja śnienia do mapy geologicznej Polski 1:50000; 2004r. (Pa ństwowy Instytut Geologiczny) 39. Mapa geo środowiskowa Polski 1:50000 40. http://www.pgi.gov.pl - Strona internetowa Pa ństwowego Instytutu Geologicznego 41. Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym 42. Raport o stanie lasów w Polsce 2008. 43. http://www.dukla.pl/gmina_okolice.php?no=4 44. Bank danych lokalnych 45. Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010 46. Poradnik gospodarowania odpadami. Praca zbiorowa pod red. K. Skalmowskiego. 47. Barbara Kozłowska, Sergiusz Zabawa - Budowa programów gospodarki odpadami komunalnymi w gminach. 48. M. Żygadło – Kompostowanie odpadów komunalnych. 49. Praca zbiorowa pod redakcj ę Marii Żegadło - Strategia Gospodarki Odpadami Komunalnym.

50. Zeszyty komunalne Verlag Dashofer – Odpady komunalne 2006 – 2007

Karta składowiska odpadów w Gminie Dukla – stan na dzie ń 31 grudnia 2010 r.:

Elementy charakterystyki składowiska Lp. Informacje o składowisku odpadów odpadów

Ogólne informacje o obiekcie

Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i 1 Nazwa składowiska odpadów oboj ętne w Dukli

2 Adres składowiska odpadów ul. Pocztowa, Dukla

3 Gmina Dukla

4 Powiat Krosno

5 Województwo Podkarpackie

6 REGON 370137399

7 NIP 684-000-07-26

Składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i 8 Typ składowiska oboj ętne Nazwa i adres zarz ądzaj ącego Gospodarka Komunalna i Mieszkaniowa w Dukli Sp. z 9 składowiskiem odpadów o.o. ul. Parkowa 5, 38-450 Dukla

Decyzje administracyjne Urz ąd Gminy Miejsce Piastowe 10 Decyzja lokalizacyjna (je śli dotyczy) 24.01.1994 GOSP 7332-12/93/94 Urz ąd Gminy Miejsce Piastowe Decyzja o warunkach zabudowy i 24.01.1994 zagospodarowania terenu GOSP 7332-12/93/94 Kierownik Urz ędu Rejonowego w Kro śnie Pozwolenie na budow ę 20.11.1995 NB-II-7351-9/C/10/95 Starostwo Powiatowe w Kro śnie 11 Pozwolenie na u żytkowanie (je śli dotyczy) 29.12.1998 AB-B-7351-3-23-99 Decyzja o wykonaniu przegl ądu Wojewoda podkarpacki 12 ekologicznego na podstawie art. 33 ust. 1 17.12.2003 ustawy wprowadzaj ącej ŚR IV 6623/1/5/17/03 Decyzja o dostosowaniu na podstawie art. Wojewoda podkarpacki 13 33 ust. 2 pkt. 1 ustawy wprowadzaj ącej 17.12.2003 (je śli dotyczy) ŚR IV 6623/1/5/17/03

Czy decyzja o dostosowaniu została 14 Nie dotyczy przedłu żona ? Decyzja o dostosowaniu na podstawie art. 15 33 ust. 2 pkt. 2 ustawy wprowadzaj ącej Nie dotyczy (je śli dotyczy) 16 Czy decyzja została przedłu żona ? Nie dotyczy Decyzja o zamkni ęciu składowiska na 17 podstawie art. 33 ust. 6 ustawy Nie dotyczy wprowadzaj ącej (je śli dotyczy) Czy decyzja o dostosowaniu została 18 Nie dotyczy przedłu żona? Zgoda na zamkni ęcie wydzielonej cz ęś ci 19 składowiska na podstawie art. 54 ustawy Nie dotyczy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach Marszałek Województwa Podkarpackiego 31.12.2008 r. RŚ.III.EZ.7628/M/15-8/08 Decyzja zatwierdzaj ąca instrukcje 20 Zmiana: eksploatacji składowiska Marszałek Województwa Podkarpackiego 11.06.2010 r. RŚ.III.BF.7628/M-38/10 Czy decyzja zatwierdzaj ąca instrukcje 21 Nie eksploatacji była czasowa Wojewoda Podkarpacki 29-10-2007 ŚR IV-6618-45/1/07 Pozwolenie zintegrowane – 5 lat Zmiany: Zezwolenie na prowadzenie działalno ści Marszałek Województwa Podkarpackiego 22 w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania 31.07.2008 odpadów RS.VI-7660/28-1/08

Marszałek Województwa Podkarpackiego 11.06.2010 RS.VI.RD.7660/32-2/10 Wojewoda Podkarpacki 29-10-2007 23 Pozwolenie zintegrowane (je śli dotyczy) ŚR IV-6618-45/1/07 Pozwolenie zintegrowane – 5 lat Czy składowisko jest przewidziane do 24 Uzyskano uzyskania pozwolenia zintegrowanego Czy dla składowiska była wydana decyzja 25 Nie w sprawie wstrzymania działalno ści?

Dane techniczne

26 Liczba kwater 2

27 Liczba kwater eksploatowanych 1

28 Liczba kwater zamkni ętych 0

230 000 m 3 29 Pojemno ść całkowita 1 kwatera eksploatowana (uszczelniona) 115 200 m 3 Pojemno ść zapełniona ł ącznie z warstwami 30 110 000 m 3 izolacyjnymi 2,32 ha (23 200 m 2) 31 Powierzchnia w granicach korony 1 kwatera eksploatowana (uszczelniona) – 1,28 ha (12800 m 2) Tak/nie Tak

Naturalna bariera 1 – 4 m k = 10 -5 – 10 -8 geologiczna 32 Uszczelnienie Sztuczna bariera Nie geologiczna

Izolacja syntetyczna HDPE grubo ść 2,5 mm

Tak/nie Tak Warstwa drena żowa Piasek, żwir (mi ąż szo ść m = 0,3 m współczynnik k = 10 -3 cm/s filtracji) Kolektory (materiał, Rury HOBU Ś 33 Drena ż odcieków średnica) ø160 i ø200 mm Ukształtowanie misy (nachylenie wzdłu ż kolektorów i 1 – 6 % kierunku kolektorów, %) Zewn ętrzny system Tak rowów

34 Gromadzenie odcieków Tak

Odprowadzanie do Nie kanalizacji miejskiej Wywóz do oczyszczalni Tak miejskiej Wykorzystanie do Recyrkulacja wód odciekowych 35 Post ępowanie z odciekami celów po eksploatowanej powierzchni technologicznych składowiska Odciek jest napowietrzany w Oczyszczanie lub zbiorniku poprzez zespól podczyszczanie we dmuchaw i dyfuzorów w celu własnej zmniejszenia ładunku oczyszczalni zanieczyszcze ń Tak/nie tak

Instalacja do odprowadzania gazu Z emisja do 36 Nie składowiskowego atmosfery Spalanie w Nie pochodni

Odzysk energii Tak

Tak 37 Pas zieleni ponad 10 m

38 Ogrodzenie Tak

39 Rejestracja wjazdów Tak

40 Ewidencja odpadów Tak

41 Waga Tak

42 Urz ądzenia do mycia i dezynfekcji Tak

Tak/nie Tak

masy ziemne z pogł ębiania II kwatery przeznaczonej Wykonanie warstw Rodzaj materiału 43 izolacyjnych pod rozbudow ę odpadów W przypadku 17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu wykorzystania ceglanego odpadów poda ć kod 17 05 04 Gleba, ziemia w tym kamienie, inne ni ż i rodzaj odpadu wymienione w 17 05 03 Dane Tak meteorologiczne Kontrola wykonania elementów Tak Monitoring w fazie słu żą cych do 44 przedeksploatacyjnej monitoringu Wody Tak powierzchniowe

Wody podziemne Tak

Opad atmosferyczny Tak

Wody Tak powierzchniowe

Wody odciekowe Tak

Monitoring w fazie 45 Wody podziemne Tak eksploatacyjnej Gaz składowiskowy Tak Osiadanie powierzchni Tak składowiska Struktura i skład Tak odpadów

Odpady

Czy odpady s ą składowane w 46 Tak sposób nieselektywny Odpad Masa [Mg] Cel wykorzystania Odpady poddawane odzyskowi na 17 01 07 Zmieszane odpady z 47 składowisku betonu, gruzu ceglanego 27,6 odpadów w roku 17 05 04 Gleba, ziemia w tym warstwy izolacyjne sprawozdawczym kamienie, inne ni ż wymienione w 17 401,4 05 03 Masa odpadów 48 dotychczas przyj ęta do składowania Masa odpadów Kod składowana w roku sprawozdawczym Rodzaj odpadów odpadów Masa Sucha odpadów [Mg] masa odpadów[Mg] Inne odpady (w tym zmieszane substancje i 19 12 12 przedmioty) z mechanicznej 49,3 - obróbki odpadów inne ni ż wymienione w 19 12 11 Inne odpady nieulegaj ące 20 02 03 13,4 - biodegradacji Niesegregowane 20 03 01 (zmieszane) odpady 5690,4 - komunalne 20 03 02 Odpady z targowisk 25,2 -

odpady z czyszczenia ulic i 20 03 03 9,1 - placów Źródło: Urz ąd Gminy