Bulletin 57 En 58 Het “Bulletin Wijnandsrade” Is Van En Voor De Leden Van Onze Heemkundevereniging
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
JAARGANG 35, DUBBELNUMMER 57 en 58 BULLETIN WIJNANDSRADE UITGAVE HEEMKUNDEVERENIGING VRIENDEN VAN WIJNANDSRADE BULLETIN WIJNANDSRADE ‘Bulletin Wijnandsrade’ is een uitgave van de heemkundevereniging ‘Vrienden van Wijnandsrade’. Uitgave van de heemkundevereniging Het bevat nieuws, opstellen, fotoreportages, interviews en historische en heemkundige artikelen. Vrienden van Wijnandsrade Het centrale thema van het blad is: ‘Wijnandsrade in de ruimste zin van het woord’. Het doel van ‘Bulletin Wijnandsrade’ is kennis over ons dorp (historie, cultuur en natuur) te verspreiden Jaargang 35, nummer 57 en 58 (dubbelnummer 2016) en te stimuleren. Het blad verschijnt twee keer per jaar. Een abonnement is gratis voor de leden van de vereniging. Het lidmaatschap van de Vrienden kost € 12,50 per jaar (veel leden betalen Kernredactie een hoger bedrag). De leden die ‘Bulletin Wijnandsrade’ per post ontvangen betalen minimaal Jack Jetten, Wiel Oehlen (coördinatie) € 15,- per jaar. Redactieraad Wilt u ook een artikel schrijven? Wilt u reageren? Ook interesse en inspiratie? Lever dan uw Eppo Brongers, Jos L’Ortye, Esther Steins bijdrage of reactie in bij ons redactie-adres of mail naar: [email protected]. Mocht u in het bezit zijn van oude foto’s, kaarten, prenten, artikelen, enz., die betrekking hebben op Wijnandsrade Vormgeving en die u in verantwoord beheer wilt geven of wilt laten kopiëren, scannen of fotograferen; neem Marcellino Erven dan contact op met een van onze bestuursleden. Hetzelfde geldt voor historische attributen of (mogelijke) archeologische vondsten uit de bodem in en rondom Wijnandsrade. De na men en Druk telefoonnummers van onze bestuursleden staan achter in dit bulletin. Drukkerij Jacobs, Schimmert Contributie 2017 Redactie-adres Vanwege de hoge kosten gebruiken wij geen acceptgiro’s meer. In plaats daarvan Wiel Oehlen, Goswijnstraat 2, 6367 EB Voerendaal ([email protected]) voegen wij een factuur voor de contributie voor 2017 bij dit Bulletin. De contributie voor het lidmaatschap van ‘De Vrienden van Wijnandsrade’ bedraagt minimaal INHOUDSOPGAVE € 12,50. Een hogere bijdrage mag ook. Met uw bijdrage kunnen wij projecten De Poëzieroutes zijn klaar! Pag. 5 realiseren, zoals u in dit Bulletin kunt lezen. Ons banknummer is NL 43 RABO 0137 7363 71. De Brommeler Watermolen in Wijnandsrade Pag. 7 Een ‘nieuw’ kruis ontdekt Pag. 22 Deze publicatie is tot stand gekomen met medewerking van drukkerij Jacobs, Schimmert. Missionarissen van de Conventuelen vanuit Wijnandsrade (uitzending naar de missie op Java) Pag. 25 Aalbeek in twee wereldrijken Pag. 32 Toneelvereniging Kunst na Arbeid presenteert zich! Pag. 38 Handbalvereniging Wijnandia 50 jaar jong Pag. 41 Gemengd Nieuws Pag. 47 De parochianenlijst van Wijnandsrade uit 1813 (deel 2) Pag. 53 ’t Iësjte Heiligehuuske va Zjwier Pag. 61 Drie rectors naar retraite te Wijnandsrade Pag. 66 De geschiedenis van een oude vakwerkhoeve in het centrum van Zjwier Pag. 67 Opstelwedstrijd om de pater van der Zee Trofee Pag. 83 Bij de voor- en achterpagina Verenigingsnieuws 2016 Pag. 87 Op 17 april 2016 opende burgemeester mevrouw D.H. Schmalschläger, samen met een De Vriendenwinkel Pag. 94 van de leerlingen van de plaatselijke basisschool, een tweetal gedichtenroutes in en rondom Terloops Pag. 96 Wijnandsrade. Colofon Pag. 98 2 3 De Poëzieroutes zijn klaar! “Dit zijn verreweg de mooiste gedichtenroutes in Zuid-Limburg”. Dat zei één van de sprekers bij het officiële startsein van de poëziewandelingen door het buitengebied van Wijnandsrade en Hulsberg. En hij bedoelde dat duidelijk in tweeërlei opzicht: de wandelingen voeren niet alleen door een prachtig, glooiend buitengebied maar laten de wandelaar daarbij ook genieten van – in totaal – 20 met zorg gekozen gedichten langs de beide routes. Het initiatief voor deze poëziewandelingen ontstond twee jaar geleden binnen het bestuur van de Heemkundevereniging van Wijnandsrade. Achterliggende gedachte: een extra dimensie toevoegen aan de beleving van het landschap. En die opzet lijkt zeker geslaagd. Al wandelend passeren de revue gedichten van dorpsgenoten en van verre dichters, van oude dichters en van springlevende dichters, van bekende en onbekende dichters. De gedichten zijn net zo gevarieerd als het landschap waar de wandelingen doorheen voeren. Ze laten de wandelaar met andere ogen naar het landschap kijken, en omgekeerd voegt het landschap betekenis toe aan de gedichten. Een oproep in de lokale pers om gedichten in te sturen leverde een verrassend groot aantal inzendingen op van inwoners van de gemeente Nuth. Voor de ingestelde “jury” een stevige opgave om daaruit een keuze te maken. Een flink aantal van de ingezonden gedichten is verwerkt in de beide routes, aangevuld met gedichten van Limburgse of landelijk bekende dichters. De installatie van een van de plaquettes (foto: Elly van Malkenhorst) Op 17 april 2016 heeft burgemeester mevrouw D.H. Schmalschläger, samen met een van de leerlingen van de basisschool van Wijnandsrade, de gedichtenroutes officieel “geopend” in aanwezigheid van zo’n 70 belangstellenden. Ze deed dat door het onthullen van gedicht nr. 1, net binnen de poort van kasteel Wijnandsrade. De openingsbijeenkomst werd opgeluisterd met een aantal gedichten, voorgedragen door kinderen van de basisschool en door een van de initiatiefnemers, Wiel Oehlen. Met een hapje en een drankje werd tenslotte een toast uitgebracht op het welslagen van het project. 4 5 De Brommeler Watermolen in Wijnandsrade De poort van kasteel Wijnandsrade is ook de plaats 1) Banmolen van de Heer van Wijnandsrade: waar de beide wandelingen van start gaan en eindigen In het uiterste noord-oosten van de Vrije Heerlijkheid Wijnandsrade, aan de kronkelende (al kan men natuurlijk ook altijd ergens halverwege in de Geleenbeek, laat de Heer van Wijnandsrade zijn banmolen bouwen. Aan de voet van een steile routes stappen). De ene wandeling voert vanaf kasteel heuvel, door beemden, bos en moeras gescheiden van Kasteel Hoensbroeck. De Geleenbeek is Wijnandsrade naar de Vink en vandaar via Blauwe Steen, het Wijnandsraderbos en de viersprong bij het de enige snel stromende grote beek in de heerlijkheid. de Sjtaeveshuuske weer terug naar het dorpscentrum en Dat gebeurt in de loop van de 15 eeuw. De Heer kan in die tijd het recht hebben op oogst-tienden het kasteel, lengte ongeveer 3 km. De andere wandeling (tiendschuur), maal-tienden (via de banale of dwangmolen), de jacht, hand-en-spandiensten, volgt de route naar de Vink, maar slaat voorbij de Vink juridische kwesties e.d. De Heer van Wijnandsrade heeft die rechten in de late Middeleeuwen. linksaf en loopt via een veldweg richting Hulsberg en Wissegracht, om via het Knevelsbos weer terug te keren Ridder Willem van Bongart trouwt in 1531 met Maria van Maschereil en wordt daarmede Heer naar Wijnandsrade, totale lengte ongeveer 5,5 km. van Wijnandsrade. Hij bouwt in 1554 een nieuw kasteel aan de voet van de motte waarop een Meer concrete informatie over beide wandelingen is te versterking staat. De Baronnen/Freiherr van Bongart blijven tot 1916 eigenaar van de Borghoff, vinden op onze site: www.vriendenvanwijnandsrade. diverse boerderijen in en buiten Wijnandsrade en van de Brommelermolen. nl. , waar ook de tekst is te vinden van het vouwblad De inning van verschuldigde cijns, veelal in natura, geschiedt door de rentmeester van het kasteel, waarin de wandelingen in detail zijn beschreven. Dat soms tevens stadhouder van de Heren van Valkenburg en de Graven van Brabant, waaraan de vouwblad is ook op te vragen bij het secretariaat van de Heemkundevereniging. Heer van Wijnandsrade leenplichtig is, ook als officier in diens leger. De gedichten zijn aangebracht op een roestvrij stalen plaat, die op zijn beurt is bevestigd op een standaard van In oorkonden van 1500 en 1650 wordt een opsomming van boerderijen gegeven, waaronder der Onthulling plaquette (foto: Kirsti Heijnen). Cortenstaal, met daarin uitgespaard het woord “POEZIE”. Voor de kosten van het project heeft de Heemkundevereniging bijdragen ontvangen van de gemeente Nuth en uit een fonds van de provincie Limburg/IKL/IVN. De eigen bijdrage kon beperkt blijven door de werkzaamheden van een aantal enthousiaste vrijwilligers van binnen en buiten het bestuur van de Vrienden (Wilfried Dabekaussen, Hub Gerards, Jan Keulers, Jo Luijten, Elly en Henk van Malkenhorst, Rianne van der Meijden, Riek en Hein Meijers, Reinhart Mirandolle en last but not least: Theo van Oppen). Henk van Malkenhorst De routes. Kaar 1840. 6 7 Hoff zu Brommelen en der kleine Hoff zu Brommelen (banmolen), respectie velijk 44 en 33 bunder 2) Pachtcontracten van de (ban)molen: groot. In het Lehnbuch van rentmeester en stadhouder Hendrik Franssen lazen wij, dat der Mühl zu We moeten er in ieder geval van uitgaan, dat de Brommelermolen bestaat in 1490, want dan heeft Brommelen, met halffer (pachter) Peter Palmen (tevens mühler) op 1 september 1644 aan einnahm de Heerlijkheid Wijnands rade reeds zijn ‘cijnshof, laatkaart, stadhalder en laten’, volgens Egidius. van erfpacht, rogge e.d. heeft geleverd: Slanghen in “Het Markgraafschap Hoensbroeck’ (1859). 30 malder rogge, 1 herver kaas 3 steyn flachs 1 malder reuben 1 lot safraan 4 wagen mergel 1 vet varken 200 eieren Even terug in de geschiedenis (gegevens van Jack Jetten, zie bronvermelding): 800 ... 6 pond broodsuiker 1000 krebs 1 pond peper 1 pond gember. (De mergel werd ook als bemesting van akkerland gebruikt). Rode wordt na het jaar 1000 als versterking gesticht door de ridders Het raderwerk aan de molen moet hij onderhouden zoals dat hoort. En de te leveren stenen