Kirstine Prestmoen Tallerås Pappaskalle, mammaskalle og akantusrosa – om skrivabrødtradisjonen i Folldal

Det var tre slag bakst som høyrde til på rumm’brød som ondbekste, altså kjev- bitetifatet (kaffemat-brettet) i Folldal i lebakst. Dei andre bygdene rundt gamle dagar: Rumm’brød, avletto Dovrefjell brukar avletto (jønnbrød) (jønnbrød) og skrivabrød. I seinare tid som ond’bekste. Det var skikken også i har sirupstynnkake også blitt med, Folldal for ein par generasjonar sidan, men det er eit kakeslag som tidlegare men så har einkvan funne på at dei vart mest bruka i Rendalen og Stor- heller vil skriva på rumm’brød, og så Elvdal. Etter kvart kom skikken opp har den skikken breidd seg, og i dag er Sollia og Nord-Atndalen og har no det ingen som skriv på avletto i Folldal. breidd seg til Folldal. Dei blir berre bruka som sjølvstendig bakst. Skrivabrød Det mest arbeidsame bakstslaget er Om skrivabrød-steiking skrivabrød, for det blir steikt tre gon- i gamle dagar ger. Det er bygdene rundt Dovrefjell: Etter at ondbekstan var ferdigsteikte, Folldal, Lesja Dovre og Oppdal som vart det laga åkåst (røre) av fløte, vatn har skikken med å laga skrivabrød. og grynmjøl. Denne åkåsten vart så Andre bygder som Rendalen og Stor- smurt på leiven og så vart det krota eit Elvdal har også hatt skrivabrød, men fint mønster i åkåsten. Det er denne der er tradisjonen meir borte. Kanskje krotinga, skrivinga som har gjeve er skikken i ferd med å ta seg oppatt no denne baksten namnet skrivabrød. Til når tradisjonsmat er meir etterspurt? å krota mønster med vart det bruka ein Skulle ein ha store mengder skriva- kam av never. I dag har folk gått over til brød, var det minst tre dagars arbeid. kammar av plastikk for det er litt lett- Fyrste dagen baka ein ond’bekste, dei vinnare. Når leivane var ferdigkrota, leivane ein skulle skriva på. Neste dag skulle dei steikast (tørkast). Før ved- krota ein (skreiv ein på) eine sida av komfyren og elektrisk-omnen kom i leiven, den tredje dagen vart andre bruk, vart skrivabrødleivane turka i lys- sida krota på. I Folldal blir det bruka omnen (peisen): Ei helle av kleber-

Årbok for Nord-Østerdalen 2006 45 hug meir enn 3-4 namn kvar i dag. I hopes har eg altså høyrt ganske mange namn. Somme er berre namn, vi veit ikkje korleis mønstra såg ut. Her er namn eg har funne: Pappaskalle Mammaskalle Klara Morken steikjer skrivabrød på gammelmåten. Rosa hass Hans Glomdalsmuseet 1978. Rosa hass Vesl-Hans Rudirosa stein vart forma med to små ”hyller”, Bestemorrosa kantar i to høgder. Leivane var lagt på Storsvingen og hella sett på skrå mot varmen. Ein Laserosa måtte passa godt på varmen for leivane Lasserosa skulle berre turkast og bli lysebrune, Veslsvingen nærmst kvite. Leivane vart så lagt i Akantusrosa press til neste dag. Da vart andre sida Noko med ei dokke (mønstret ser ut krota på og same turkinga måtte til. Da som ei flette) fyrst var leivane ferdige. Er det nokon som kjenner til andre Namn på mønstra namn på skrivabrødmønster, er eg I Øvre Folldal finst det mange namn svært interessert i å få vita det. Desse på skrivabrød-mønstra. Det trur eg er må reddast før dei går i gløymeboka. ein skikk som har kome frå andre sida av fjellet, frå Lesja og Dovre. Eg har komme over 16-17 ulike namn på slike Kirstine Prestmoen Tallerås mønster, men det har sikkert funnest 2584 Dalholen fleire. Dei held på å gå i gløymeboka. Somme av dei eg har spurt, fortel at bestemora hadde namn på fleire av mønstra, men det er ingen som kjem i

46 Årbok for Nord-Østerdalen 2006