İtalya'da Sosyalist Hareket
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Modem Sosyalizm İtalya’da Sosyalist Hareket İtalya’da sosyalist hareketin başlangıcı, Bakunin’in etkisinde I. Enternasyonal şubelerinin kurulmasına kadar götürülebilir. Risorgimento döneminde Mazzinici cumhuriyetçilerin ve Garibaldi’nin devrimci eylem geleneği (gizli örgütler, suikastler, sabotaj ve ayaklanmalar), İtalyan solunun başlangıçta ağırlıkla anarşist eğilimde biçimlenmesi sonucunu doğurmuştu. İlk anarşist mihtanlar, eski Mazzini ve Garibaldi yandaşlanydı. 1892’de İtalyan işçilerinin partisinin kurulmasına kadar, sosyalist hareketin görece geç gelişmesinin nedenleri arasında, sanayiin geri düzeyi, oy hakkının kısıtlılığı, okuma-yazma bilmeyenlerin toplumda yüzde 74’ü oluşturması, ülkenin genelinde ve özellikle güneyde yaşam koşullannın geriliği gibi etkenler de vardı. İtalya’da Anarşizm 1864'te Bakunin daha İtalya’ya gelmeden önce, Proudhoncu fikirler devrimci halk muhalefetini ve cumhuriyetçileri etkilemişti. Bakunin de İtalya’ya yerleşirken, tutucu Avrupa’nın en zayıf halkası olarak değerlendirdiği İtalya’yı devrim vaad eden bir ülke olarak görmüştü. Mazzini’nin Paris Komünü’ne karşı çıkması, Bakunin’in ve Komün’ü destekleyen Entemasyonal'in İtalya’da etkisini arttırmıştı. Bakunin ile Marx arasındaki tartışmalardan habersiz İtalya’da, 1871’de anarşizm, sosyalizm ve enternasyonalizm arasında fazla aynm yapılmıyordu. Bu koşullarda İtalya’da Enternasyonal şubeleri hızla artmış ve anarşizm (Komün sonrası İspanya hariç) bütün Avrupa’da gerilerken, İtalya’da gelişmişti. Bunlarda, şüphesiz, İtalyan ekonomisinin geriliğinin, modem sanayi ve proletaryanın yavaş gelişmesinin ve sınıf olarak işçilerin mücadele geleneği eksikliğinin de etkisi vardı. Entemasynal’in İtalya şubeleri zanaatkâr, küçük burjuva ve öğrencilerden oluşmaktaydı. Bakunin’in etkisi ile onun ilk yerleştiği şehirde kurulan Floransa Kardeşlik Demeği kısa ömürlü olmuş, ama onun devamı olarak kısa sürede Napoli, Palermo, Sicilya ve Sciacca’da Enternasyonal şubeleri açılmıştı. Özellikle Mezzogiomo’da (Güney İtalya-kelime anlamı gûnortası) gelişme göstermiş ve Eylül 1969’da Entemasyonal’in Basel kongresinde, hareketin önderlerinden Caporosso 600 üye bildirmişti. Bir deri işçileri grevi örgütleyen Napoli şubesi hızla gelişmiş ve 1870’de yerel polis kayıtlanna göre 4000 üyeye ulaşmıştı. 187rden sonra Komün’ün etkisi ile Bakunin etrafinda toplanan eski kuşaktan farklı ve aralannda yeni bir militan anarşistler grubu ortaya çıktı. Aralannda Carlo Cafiero, Errico Malatesta ve Cardmelo Palladino’nun bulunduğu bu grup fakir köylüler arasında sefaletin yaygm olduğu güneyden çıkan toprak sahibi çocuklanydılar ve harekete katılmalannda, Rus soylulannm “halka gitmeleri” gibi Narodnik eğilimler rol oynamıştı. Cafiero, Malatesta ve Palladino üçlüsü Mezzogiomo’da hızla Entemasyonal’in şubelerini açıyorlardı ve 18 Ekim 1871’de Cafiero’nun Engels’e verdiği şube listesinde eskilere ek olarak Parma, Ravenna, Piza, Torino, Milano, Roma ve Bologna da vardı. Kasım 1871’de Enternasyonal Genel Kumlu’na karşı anarşisderin Jura Federasyonu’nda kabul edilen ve Entemasyonal’in merkeziyetçi örgütlenmesine son verip, bağımsız gmplann özgür federasyonunun kumimasını talep eden Sonvilliev genelgesini güneydeki şubelerle birlikte Bölogna, Milano ve Torino da desteklemişti (bkz. I. EntemasyonaV) Şubat 1872’de ağırlıkla güneyde örgütlenen ve başlangıçta sosyalist eğilimli olan Fascio Operaio (İşçilerin Birliği), anarşist özerk komünler talebini benimsemişti. Mart’ta Fascıo’nun Romagna şubesi ilk kez Bologna’da ulusal düzeyde bir anarşist kongre çağnsı yapu. Kongreyi, Paris Komünü’nün coşkusu ile Enternasyonale katılan ve sonradan Malatesta’nın etkisinde kalan Romognola Andrea Costa yönetti. Bologna kongresi, sosyalist hareketin olgunlaşmadığı bu dönemde Marksistlerin kendi etkilerini oluşturma yolundaki bütün umudannı kırdı. Marx ve Engels de İtalyanlan, “katıksız Bakuninciler olarak maskeleri düştü” diye nitelemişlerdi. 4 Ağustos 1872’de toplanan ulusal Rimini kongresi, sa;dece İtalya’da on yıldır sûren anti-otoriter eğilimli sosyalizmi yerleştirmekle kalmadı, aynı zamanda Entemasyonal’in bütününün kaderini de dolaylı yönden etkilediği için tarihsel önem kazandı. Kongrede yirmi bir şube temsil ediliyordu. Ağırhk kuzey ve orta bölgelerdeydi, güneyde köylü anarşizmi büyük kentler dışında güçlenemeiniş; sadece iki delege gönderebilmişti. Kongrede, Entemasyonal’in Londra’daki Genel Kumlu ile bütün bağlann /. Dünya Savaşı Avrupa’yı bir enkaz halinde kopanlmasım ve kendilerini destekleyen Enternasyonallerin Neuchâtel’deki anti-otoriteryen bırakmıştı. Kurum ve hiyerarşiler yıkılmış, var kalabilen kongreye temsilci göndermelerini istiyorlardı. Kongreden sonra “bugün propaganda amk yeterli otoritelerin sınırları belirsizleşmiş, geleneksel sadakat değildir, şimdi kendimizi mücadeleye hazırlamalıyız” görüşü ile sürdürülen hareket sonucu, 7 ilişkileri çözülmüştü. Yoğun bir şiddetin eşlik ettiği bir özgürlük ikliminin yaşandığı bu ortamda, artık ay sonra Mart 1873’te Bologna’daki ikinci kongre ilkinin yedi katı delege ile toplanmıştı, herhangi bir temsiliyet ilişkisi neredeyse olanaksız çişleri Bakanhğı’nm da dikkatini çeken bu hızlı gelişme polisin baskısı ile karşılandı. Cafiero, hâle gelmişti. Toplumun değişik kesimleri, kendi varlık losta ve Malatesta tutuklandı. 1874 başlannda hem anarşistlerin hem de polisin tahminine anlayıştan doğrultusunda toplumsal hayatı yeniden ;öre Entemasyonal'in İtalya’da üyeleri 30 bini bulmuştu. kurmaya giriştiler. Kuzey İtalya’da işçiler oluşturdukları fabrika konseyleri aracılığıyla sınai üretimi kapitalist iştıölümünün dayattığından farklı bir tarzda nasıl ura Federasyonu’nun bülteninde Malatesta “İtalyan Federasyonu, sosyalist ilkelerin davranışlarla -örgütlenebileceğinin çarpıcı örneklerini verdiler; kırda fade edildiği isyan eyleminin, en etkili propaganda aracı olduğuna inanmaktadır” diyordu. orta İtalya’dan başlayarak güney İtalya’da dev 1880’lerde İtalya’nın “Eylemle Propaganda” bakışı Avmpa anarşizmine egemen olmuştu. Andrea boyutlara ulaşan bir toprak işgalleri dalgası başladı. Hareket işgaller oluşturulan köylü birlikleri tarafından, bunların • egemen sınıflar nezdinde de itibarını yitirmişti; onlar aralarında Italyan sosyalist ve komünist partilerinin arasında sosyalist ve komünist görüşlerden etkilenmiş da burjuvazinin çeşitli kesimleri ile feodal niteliklerini teorik ve pratik deneyimsizliğinin de bulunduğu çeşit kızıl birlikler olmakla birlikte, çoğunluğunu geleneksel hâlâ koruyan toprak sahiplerinin ortak iktidarının nedenlerden ötürü, işçi sınıfı hareketinin diğer ezilen katolizmi radikal bir biçimde yeniden yorumlayan siyasal aracı olan geleneksel partilerdense, kendi kesimlerin hareketleri ile buluşması mümkün olmadı; beyaz birlikler oluşturuyordu. Bu kırsal hareket siyasal kesimlerinin faaliyetleri ile doğrudan ilişkili, daha dar aksine hareket gittikçe daha kendiliğindenci, daha düzeyde de en önemlisi, Marx’in "feodal sosyalizm" örgütlenme biçimlerine yönelmişlerdi. Örneğin 1920’de sendikalist bir yöne doğru evrildi. Faşistlerin iktidara diye adlandırdığı türden bir perspektifi benimseyen büyük toprak sahipleri Genel Tarım Konfederasyonu, geldiği 1922 yılında, işçi hareketi yaygınlaşmasının Halkçı Parti'y' yaratıyordu. Düzeni birarada tutan sanayiciler ise Genel Sanayi Konfederasyonu adlı iki sınırlarına gelip dayanmıştı bile. Ama uyandırdıktan ideolojik mayanın iyice seyreldiği bu koşullarda küçük kuruluşta örgütlendiler ve aralarında kıyasıya bir kızıl tehlike korkusu, orta köylülükten büyük burjuvazinin çeşitli kesimleri ayrışıyordu. Savaş rekabet başladı. Nisbeten zengin zanaatkarlar ve sanayicilere kadar çeşitli kesimlerin faşizme olumlu sırasında en çok yoksullaşan kesim olan devlet atölye sahipleri ise, bir yıl önce 1919’da Ulusal yaklaşmasında bir rol oynamıştı. Faşizmin başarısının memuriannın radikal fikirlere olan duyarlığı artıyor, Mekanik Metalürji Birliği adlı bir kuruluşta temelinde, yatan etkenlerden biri, bu parçalanmış kendiliğinden işçi hareketine doğru meyletmelerine yol örgütlenmişlerdi. Kısacası toplum alabildiğine toplumun çeşitli kesimlerinin özlemlerine hitap edece açıyordu. Diğer yandan temsilî ilişki ve yapılar parçalanmış bir görüntü kazanmıştı. Bu koşullarda. kadar eklektik bir söylem yaratabilmiş olmasıydı. 73 varlarını, çorak topraklannı nasıl çağrıştınyorsa; böyle Mezzogiornes bir dönemde yazabilmiş bir grup hermetik şair de kendi Günoifasından lerine “ Alacakaranlık” adını yakıştırmışlardı. Yazabil Ala€akaranhğa miş, diyoruz çünkü adı üstünde; Hermetik şiir, zor ve kapalı şiir olarak tanımlanabiliyor. Aydınlar düzendeki konumlarından anlaşılmayarak istifa ediyorlardı. Çok geç meden köylüler oluşturdukları kızıl ve beyaz birliklerle İtalya’nın ilk 1900’iü yıllan, Giolitti lıükümetl dönemi toprakları işgal etmeye başlayacaklardı. “ Dekadans” dönem olarak bilinir. Ekonomik ve kültürei bunalım tüm yurtta, anarşist mliitaniarın önderliğinde Dönemin en önemli şairlerinden, Montale’nin nere halk ayaklanmalarına yol açıyordu. Ama en önce ve deyse tüm şiirlerinde kendini duyuran ana tema, “ klost- en canlı olarak Mezzogiorno’da (Güney İtalya) yaşanı rofobi” dir. Kapalı yerden ürkme, dönemin en yalın tanı yordu olayların çoğu. Kuzey-Güney karşıtiığmda ezik mı olabilir, zaten: Savaş yıkıntılan, faşizmin tırmanışı konumda bulunan Mezzogiomo, özellikle entelektüel dü ve ekonomik zayıflık yaşam erincini yok etmiş, bireyin zeyde daha duyarlı, daha dinamik bölge olarak öne kendisini olumsuzluğun, yalnızlığın ve kararsızlığın önün çıkıyordu. de bulmasına neden olmuştur. Montale şiirinden söze- derken şöyle diyordu; “ Benim