T.C Harran Ünġversġtesġ Fen Bġlġmlerġ Enstġtüsü

T.C HARRAN ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

BĠRECĠK (ġANLIURFA) ĠLÇESĠ FIRAT VADĠSĠ’NDEKĠ ANTEPFISTIĞI BAHÇELERĠNDE YAPAY KIġLAMA BARINAKLARINDA KIġLAYAN BÖCEK (ARTHROPODA: INSECTA) FAUNASININ BELĠRLENMESĠ

Yeliz SABUNCU

BĠTKĠ KORUMA ANABĠLĠM DALI

ġANLIURFA

2019

Dr. Öğr. Üyesi Mehmet MAMAY danıĢmanlığında, Yeliz SABUNCU‟nun hazırladığı “Birecik (ġanlıurfa) Ġlçesi Fırat Vadisi’ndeki Antepfıstığı Bahçelerinde Yapay KıĢlama Barınaklarında KıĢlayan Böcek (Arthropoda: Insecta) Faunasının Belirlenmesi” konulu bu çalıĢma 10/06/2019 tarihinde aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ziraat Mühendisliği Anabilim Dalı‟nda YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiĢtir.

Ġmza

DanıĢman : Dr. Öğr. Üyesi Mehmet MAMAY …………………

Üye : Prof. Dr. Ġnanç ÖZGEN …………………

Üye : Dr. Öğr. Üyesi Çetin MUTLU …………………

Bu Tezin Bitki Koruma Anabilim Dalı’nda Yapıldığını ve Enstitümüz Kurallarına Göre Düzenlendiğini Onaylarım

Doç. Dr. Ġsmail HĠLALĠ Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve baĢka kaynaktan yapılan bildiriĢlerin, çizelge, Ģekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No

ÖZET ...... ii ABSTRACT ...... iii ġELĠLLER DĠZĠNĠ ...... v ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ...... vi SĠMGELER ve KISALTMALAR DĠZĠNĠ…………………………………………………………………………….viii 1.GĠRĠġ ...... 1 2.ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR ...... 6 3. MATERYAL ve METOT ...... 10 3.1. Materyal ...... 10 3.2. Metot ...... 11 4.ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA ...... 14 4.1.Takım: Coleoptera...... 22 4.1.1.Familya: Coccinellidae ...... 22 4.1.1.1. Oenopia conglobata (Linnaeus, 1758) ...... 22 4.1.1.2. Hippodamia variegata (Goeze, 1777) ...... 23 4.1.1.3. Coccinella septempunctata (Linnaeus, 1758) ...... 25 4.1.2. Familya: Scarabaeidae ...... 25 4.1.2.1. Loraphodius suarius (Falderman, 1835) ...... 26 4.1.3. Familya: Elateridae ...... 26 4.1.3.1. Drasterius bimaculatus (Rossi, 1790) ...... 27 4.1.4. Familya: Chrysomelidae ...... 28 4.1.4.1. Hermaeophaga (Orthocrepis) ruficollis (Lucas, 1847) ...... 28 4.1.5. Familya: Curculionidae ...... 28 4.1.5.1. Bangasternus orientalis (Capiomont, 1873) ...... 29 4.1.6. Familya: Buprestidae ...... 30 4.1.6.1. Capnodis carbonaria (Scopoli, 1763) ...... 30 4.2. Takım: Hemiptera ...... 31 4.2.1. Familya: Pentatomidae ...... 31 4.2.1.1. Piezodorus lituratus (Fabricius, 1794) ...... 31 4.2.1.2. Dolycoris baccarum (Linnaeus, 1758 ...... 32 4.2.2. Familya: Lygaeidae ...... 33 4.1.2.1. Geocoris luridus (Fieber, 1844) ...... 33 4.2.3. Familya: Rhopolidae ...... 34 4.2.3.1. Liorhyssus hyalinus (Fabricius, 1794) ...... 34 4.3 Takım: Neuroptera ...... 35 4.3.1. Familya: Chrysopidae ...... 35 4.3.1.1. Chrsoperla carnea (Stephens, 1836) ...... 35 5.SONUÇLAR ve ÖNERĠLER ...... 37 ÖZGEÇMĠġ ...... 45

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

BĠRECĠK (ġANLIURFA) ĠLÇESĠ FIRAT VADĠSĠ’NDEKĠ ANTEPFISTIĞI BAHÇELERĠNDE YAPAY KIġLAMA BARINAKLARINDA KIġLAYAN BÖCEK (ARTHROPODA: INSECTA) FAUNASININ BELĠRLENMESĠ

Yeliz SABUNCU

Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bitki Koruma Anabilim Dalı

DanıĢman: Dr. Öğr. Üyesi Mehmet MAMAY YIL: 2019, Sayfa: 45

Genelde Türkiye, özelde Güneydoğu Anadolu Bölgesi için Birecik Fırat Vadisi Antepfıstığı üretimi açısından özel bir yere sahiptir. Fırat Vadisi‟nin ürün deseninde Antep fıstığı birinci sırada yer almaktadır. Antepfıstığı bahçelerinde üretimi olumsuz yönde etkileyen Arthropoda ġubesinin böcekler olarak bilinen Ġnsecta sınıfına giren birçok zararlının olması istenmeyen bir durum olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu zararlılardan bazıları Antepfıstığı bahçelerinde önemli kalite ve kantite kayıplarına sebep olmaktadır. Doğal biyolojik mücadele kapsamında faydalıların tanınması ve korunması, bu zararlıları baskı altında tutmak açısından oldukça önem arz etmektedir. Bu nedenle, Birecik ilçesi Fırat Vadisi‟ndeki Antep fıstığı bahçelerinde kıĢı geçiren böcekler bu çalıĢma ile belirlenmiĢtir. Bu amaçla, Birecik ilçe sınırları içerisinde yer alan Fırat Vadisi‟nde yöreyi temsil edecek Ģekilde beĢ farklı köyde birer bahçe ve her bahçeyi temsil edecek on farklı ağaçta suni kıĢlama barınakları oluĢturulmuĢtur. Belirlenen bu ağaçlara böcek türlerinin kıĢlama dönemini geçirmeleri için beĢine keten telis kumaĢı ve beĢine oluklu mukavva kartondan oluĢan kıĢlaklar seçilen ağaç gövdelerine sarılmıĢtır. Böcekler henüz kıĢlama döneminden çıkmadan suni barınaklar toplanarak kıĢlaklarda bulunan türler taksonlarına göre gruplandırılarak ayrılmıĢ ve sayıldıktan sonra kaydedilmiĢtir. Daha sonra, bu türler uygun Ģekilde muhafaza edilerek konu uzmanlarına teĢhis ettirilmiĢtir. ÇalıĢma sonucunda 6 takıma ait 20 familyadan 20 böcek türü tespit edilmiĢtir. Birecik Vadisi antepfıstığı bahçelerinde kıĢlayan böcek türleri. Oenopia conglobata (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Coccinellidae), Hippodamia variegata (Goeze, 1777) (Coleoptera: Coccinellidae), Coccinella septempunctata (Linnaeus,1758) (Coleoptera: Coccinellidae) Scymnus spp, (Kugelann, 1794), Loraphodius suarius (Falderman, 1835) (Coleoptera: Aphodiidae), Drasterius bimaculatus (Rossi, 1790) (Coleoptera: Elateridae), Hermaeophaga (Orthocrepis) ruficollis (Lucas, 1849) (Coleoptera: Chrysomelidae), Bangasternus orientalis (Capiomont, 1873) (Coleoptera: Curculionidae), Aulacobaris coerulescens (Scopoli, 1763) (Coleoptera: Curculionidae), Capnodis carbonaria (Klug, 1829) (Coleoptera: Buprestidae), Tentyria euphratica (Girard 1966) (Coleoptera: Tenebrionidae), Malachius rubidus (Erichson, 1840) (Coleoptera: Malachiidae), Piezodorus lituratus (Fabricus, 1794) (Hemiptera: Pentatomidae), Liohryssus hyalinus (Fabricus, 1794) (Hemiptera: Rhopolidae), Dolycoris baccarum (Linnaeus, 1758) (Heteroptera,: Pentstomidae), Eurygaster spp. (Laporte, 1833) (Hemiptera: Scutelleridae), Centrocoris volxemi (Puton, 1878), (Hemiptera: Coreidae) ve Geocoris luridus (Fieber, 1844) (Heteroptera: Lygaeidae) Chrysoperla carnea (Stephens, 1836) (Neuroptera: Chrysopidae) ve Schistocerca gregaria (Forskol, 1775) (Orthoptera: Acrididae)’dır .

ANAHTAR KELĠMELER: Antepfıstığı, böcek, fırat vadisi, kıĢlama, faydalı ve zararlı fauna

ABSTRACT

Master’s Thesis

DETERMINATION OF OVERWINTERING INSECT (ARTHROPODA: INSECTA) FAUNA IN ARTIFICAL WINTERING SHELTERS CREATED IN PISTACHIO ORCHARDS OF EUPHRATES VALLEY, BĠRECĠK DISTRICT (ġANLIURFA)

Yeliz SABUNCU

Harran University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Plant Protection

Supervisor: Assist. Prof. Dr. Mehmet MAMAY Year: 2019, Page: 45

Euphrates Valley has a special role in pistachio cultivation generally in Turkey and particularly in the southeastern Anatolian region of the country. The pistachio occupies first position in the product pattern of the Euphrates Valley. Several species belonging to phylum Arthropoda and class Insecta are known as pests of pistachio creating hurdles in successful pistachio production. Some of these insects cause significant qualitative and quantitative losses to pistachio orchards. Identification and protection of beneficial insect fauna are very important in order to keep the harmful pests under pressure in the wake of biological control programs. Therefore, overwintering Insecta fauna of pistachio orchards in Fırat Valley of Birecik district was determined in the current study. For this purpose, five different orchards which were representative of the Euphrates Valley were selected in the study region. Ten plants were selected within each orchard and artificial overwintering shelters were created on each selected tree. For the overwintering period of insects, five of these trees were covered with a burlap sack and five of them were covered with corrugated cardboard. The burlap sack and corrugated cardboard were wrapped around tree stems to create overwintering habitats. Insects were collected from artificial shelters before leaving the overwintering period and the species were grouped according to taxonomy and recorded after counting. Then, these species were appropriately preserved, tagged and diagnosed by subject experts. At the end of the study, 20 insect species were determined belonging to 20 different families and 6 classes. The overwintering insect species in pistachio orchards of Birecik Valley were; Oenopia conglobata (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Coccinellidae), Hippodamia variegata (Goeze, 1777) (Coleoptera: Coccinellidae), Coccinella septempunctata (Linnaeus,1758) (Coleoptera: Coccinellidae) Scymnus spp, (Kugelann , 1794) (Coleopreta: Coccinallidae) Malachius rubidus (Erichson, 1840) (Coleoptera: Malachiidae), Loraphodius suarius (Falderman, 1835) (Coleoptera: Aphodiidae), Tentyria euphratica (Girard 1966) (Coleoptera: Tenebrionidae), Capnodis carbonaria (Klug, 1829) (Coleoptera: Buprestidae), Aulacobaris coerulescens (Scopoli, 1763) (Coleoptera: Curculionidae), Bangasternus orientalis (Capiomont, 1873) (Coleoptera: Curculionidae), Drasterius bimaculatus (Rossi, 1790) (Coleoptera: Elateridae), Hermaeophaga (Orthocrepis) ruficollis (Lucas, 1849) (Coleoptera: Chrysomelidae), Piezodorus lituratus (Fabricus, 1794) (Hemiptera: Pentatomidae), Liohryssus hyalinus (Fabricus, 1794) (Hemiptera: Rhopolidae), Geocoris luridus (Fieber, 1844) (Hemiptera: Lygaeidae), Centrocoris volxemi (Puton, 1878) (Hemiptera: Coreidae), Dolycoris baccarum (Linnaeus, 1758) (Heteroptera,: Pentstomidae), Eurygaster spp. (Laporte, 1833) (Heteroptera: Scutelleridae), Chrysoperla carnea (Stephens, 1836) (Neuroptera: Chrysopidae) and Schistocerca gregaria (Forskol, 1775) (Orthoptera: Acrididae)

KEY WORDS: Psitachio, ınsect, euphrates valley, overwintering, beneficial and pest fauna

iii

TEġEKKÜR

Tez konumun belirlenmesinden sonuçlarının yazımına kadar bana her türlü konuda yarımcı olan ve en önemlisi bana büyük bir sabırla yaklaĢan danıĢmanım Sayın Dr. Öğr. Üyesi Mehmet MAMAY‟a, çalıĢmanın her aĢamasında destek aldığım, böcek teĢhislerinde ve sayımlarda yardımcı olan Sayın Prof. Dr. Ġnanç ÖZGEN‟e, böceklerin teĢhislerinde yardımcı olan Sayın Prof. Dr. Ali GÖK, Prof. Dr. Bekir KESKĠN, Dr. Paride DĠOLĠ, Dr. Stefano ZĠANĠ, Dr. Rob WESTWERDUJĠN ve Dr. Boris KOROTYAEV‟ e teĢekkürlerimi sunarım.

Tüm öğrenim hayatımda benden maddi ve manevi desteğini esirgemeyen, her zaman beni yüreklendiren babam Hacı SABUNCU‟ya, dualarıyla her zaman yanımda olan annem Filiz SABUNCU‟ya, tez dönemi boyunca yardım ve desteğini esirgemeyen eĢim Mehmet Bozan ÇERĠ‟ ye, çocuklarım Muhammed Eymen ve Ömer Asaf‟ a sabırlarından dolayı, teĢekkür ederim.

ġELĠLLER DĠZĠNĠ Sayfa No ġekil 1.1. Türkiye antepfıstığı üretim alanı (TÜĠK, 2017) ...... 2 ġekil 1.2. Türkiye antepfıstığı üretimi (TÜĠK, 2017) ...... 3 ġekil 3.1. Yapay 13 ġekil 3.2. Yapay kıĢlakların açılması ve böceklerin toplanması………………………………....12 ġekil 3.3. 2017-2018 Birecik (ġanlıurfa) ilçesi fırat vadisi iklimsel verileri ...... 13 ġekil 4.1. Birecik Fırat vadisinde kıĢlayan böceklerin %‟lik oranları…………………….……...16 ġekil 4.2. KarabaĢ lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları ...... 17 ġekil 4.3. Meyanca lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları ...... 18 ġekil 4.4. Birecik barajı lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları ...... 19 ġekil 4.5. Ekenek lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları ...... 20 ġekil 4.6. BağlarbaĢı lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları ...... 21 ġekil 4.7. Oenopia conglobata ergini (Linnaeus,1758)...... 23 ġekil 4.8. Hippodamia variegata ergini (Goeze,1777) ...... 24 ġekil 4.9. Coccinella semtempunctata larva,pupa ve ergini (Linnaeus,1758) ...... 25 ġekil 4.10. Loraphodius suarius ergini (Falderman, 1835) ...... 26 ġekil 4.11. Drasterius bimaculatus ergini (Rossi 1790) ...... 27 ġekil 4.12. Hermaeophaga ruficallis ergini (Lucas, 1847) ...... 28 ġekil 4.13. Bangasternus orientalis ergini (Capiomont, 1873) ...... 29 ġekil 4.14. Capnodis carbonaria ergini (Scopoli, 1763) ...... 30 ġekil 4.15. Piezodorus lituratus ergini (Fabricius, 1794) ...... 31 ġekil 4.16. Dolycoris baccarum ergini (Linneus, 1758)………………………………………....32 ġekil 4.17. Geocoris luridus ergini (Fieber, 1844) ...... 33 ġekil 4.18. Liorhyssus hyalinus ergini (Fabricius, 1794) ...... 34 ġekil 4.19. Chrsoperla carnea ergin larvası ve yumurtası (Stephens, 1836) ...... 35

ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ Sayfa No

Çizelge 1.1. Antepfıstığı meyvesinin besin içeriği (100 gr) …………………………………… 1 Çizelge 1.2. Türkiye illere göre antepfıstığı üretim alanı ve üretim tahminleri …………..….... 3 Çizelge 1.3. ġanlıurfa ili ilçe bazlı üretim alanı ve üretim tahminleri ………………………... 4 Çizelge 3.1. ÇalıĢmanın yürütüldüğü lokasyonlara ait koordinat ve çevre bilgisi ………....…. 10 Çizelge 4.1. Birecik (ġanlıurfa) Fırat vadisinde 2017-2018 yıllarında yapay kıĢlaklarda kıĢlayan böcek türleri……………………………………………………….…..……….... 15 Çizelge 4.2. Yapay kıĢlama barınaklarına göre bahçe bazlı tür ve birey sayıları…………… 21

SĠMGELER ve KISALTMALAR DĠZĠNĠ

Da Dekar Kg Kilogram G Gram Mn Milimetre Cm Santimetre ºC Santigrat derece m3 Metreküp m2 Metrekare kcal Kalori

viii

1. GĠRĠġ Yeliz SABUNCU

1.GĠRĠġ

Antepfıstığı (Pistacia vera Linnaeus) Güneydoğu da ilk Etiler, zamanında kültüre alınmıĢtır. Daha sonra Akdeniz havzasında Ġspanya, Ġtalya, Sicilya, Güney Fransa ve Kuzey Afrika‟ ya yayılmıĢtır. Yabani türlerinin bulunduğu Ġran, Afganistan ve Hindistan‟da ise meyvelerin bilindiği bildirilmiĢtir (Özbek, 1978).

Antepfıstığı, dünyada kuzey ve güney yarım kürelerinin 30-45° paralellerinin uygun mikro klimalarında yetiĢtiği bildirilmiĢtir (Tekin ve ark., 2001).

Ülkemizde antepfıstığı daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde yetiĢtirilirken son yıllarda ekonomik getirisinin yüksek olması sebebiyle uygun bölgelerde de yetiĢtiriciliği yaygınlaĢmaya baĢlamıĢtır. Türkiye‟de antepfıstığı yetiĢtiriciliği melengiç (Pistacia terebinthus Linnaeus), buttum (Pistacia khinjuk Stocks) ve Atlantik sakızı (Pistacia atlantica Desf.) ağaçlarının tohumlarından elde edilen çöğürlerin aĢılanması ve sözü edilen türlerin doğada bulunan yabanilerin aĢılanmasıyla da yapıldığı bildirilmiĢtir (Kuru ve Özsabuncuoğlu, 1990).

Antepfıstığının ülkemiz için önemli ihraç kaynaklarından birisi olmasının yanında, vitamin, mineral, antioksidan, protein kaynağı olması sebebiyle önemli bir meyvedir. Beslenme ile ilgili bileĢenler ve ortalama değerleri çizelge 1.1. de verilmiĢtir. Antepfıstığının sağlık açısından faydalı birçok vitamin ve mineral içerdiği bildirilmiĢtir (Pala ve ark., 1994).

Çizelge 1.1. Antepfıstığı meyvesinin besin içeriği (100 gr)

Enerji Protein Yağ Karbonhidrat Selüloz Oleik Asit DoymuĢ DoymamıĢ (kcal) (%) (%) Oranı (%) (%) (%) Yağ (%) Yağ (%) Miktar 625 19.54 58.59 15.72 2.68 67.3 16.63 85.39

Antepfıstığı üretiminde söz sahibi üç ülke Türkiye, Ġran ve ABD‟dir. Türkiye bu ülkeler arasında üretimde üçüncü sırada yer almaktadır. Dünya pazarında antepfıstığı fiyatlarının giderek artmasının yanında kuraklığa dayanıklı bir bitki

1 1. GĠRĠġ Yeliz SABUNCU olması sebebiyle ülkemizde antepfıstığı üretimine ilgi artmakta ve her geçen yıl üretim alanlarımız artıĢ göstermektedir (Aslan, 2017). ġekil 1.1 de Türkiye‟de antepfıstığı üretim alanlarının yıllara göre değiĢimi verilmiĢtir.

3.500.000 Türkiye Antepfıstığı Üretim alanı ( dekar ) 3.000.000

2.500.000

2.000.000

1.500.000

Üretim Alanı (da) 1.000.000

500.000

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Yıllar

ġekil 1.1. Türkiye antepfıstığı üretim alanı (TÜĠK, 2017)

Ülkemizde yetiĢtirilen standart antepfıstığı çeĢitlerinin, dünya pazarına hakim olan ABD ve Ġran çeĢitlerinden farkı bu çeĢitler yuvarlağa yakın, iri, kabuğu çok açıktır. Bunun yanında ülkemizde yetiĢtiricilik çoğunlukla kuru Ģartlarda yapıldığından Türkiye antepfıstığı diğer fıstık çeĢitlerine oranla daha zengin bir aromaya sahiptir (Aslan, 2017). ġekil 1.2 de Türkiye antepfıstığı üretim miktarı verilmiĢtir.

2 1. GĠRĠġ Yeliz SABUNCU

200 180 Türkiye Antepfıstığı Üretimi 160

140

120 100 80 60 40

Üretim Miktarı (bin Miktarı Üretim ton) 20

2007 2017 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Yıllar

ġekil 1.2.Türkiye antepfıstığı üretimi (TÜĠK, 2017)

Güneydoğu Anadolu Bölgesi (Özellikle ġanlıurfa ve Gaziantep illeri), ülkemizin antepfıstığı üretiminin %90‟ını karĢılamaktadır. Çizelge 1.2 de Türkiye‟ de illere göre antepfıstığı üretim alanı ve üretim tahminleri verilmiĢtir.

Çizelge 1.2. Türkiye illere göre antepfıstığı üretim alanı ve üretim tahminleri (TÜĠK, 2017)

Ġller Antepfıstığı alanı Üretim Toplam Ağaç (da) (ton) Sayısı 1 ġanlıurfa 1 253 983 28 507 27 619 032 2 Gaziantep 1 316 285 14 762 22 695 200 3 Adıyaman 258 092 10 440 6 595 795 4 Siirt 188 073 7 944 3 767 540 5 K.MaraĢ 67 990 3 704 1 082 550 6 Kilis 63 355 3 217 1 059 387 7 Batman 37 983 14 762 1 102 055 8 Manisa 9 963 1 474 823 726 9 Mardin 10 689 1 397 315 760 10 Mersin 5 094 593 334 203 11 Çanakkale 4 625 547 402 760 12 Diyarbakır 1 775 1 775 294 411 Toplam 3 217 907 89 662 66 362 419

3 1. GĠRĠġ Yeliz SABUNCU

Genelde Türkiye, özelde Güneydoğu Anadolu Bölgesi için Birecik Fırat Vadisi antepfıstığı üretimi açısından özel bir yere sahiptir. Fırat Vadisi‟nin ürün deseninde antepfıstığı birinci sırada yer almaktadır. Çizelge 1.3 de ġanlıurfa Ġli ilçelerine ait üretim alanı ve üretim tahminleri verilmiĢtir.

Çizelge 1.3. ġanlıurfa ili ilçe bazlı üretim alanı ve üretim tahminleri (TÜĠK, 2017)

Meyve Meyve Toplu Verim Üretim Veren Ağaç Vermeyen Meyvelik (Kg /meyve (Ton) Ağaç Alanı (da) veren ağaç) Birecik 7 200 000 1 200 000 391 512 1 5 756

Bozova 3 282 000 2 721 000 293 634 2 5 223

Halfeti 2 782 500 2 301 700 195 023 2 4 245

Karaköprü 2 150 376 550 851 132 135 2 3 706

Ceylanpınar 657 160 164 810 40 019 2 2 651

Siverek 546 600 240 400 28 727 4 2 325

Suruç 687 370 415 730 52 908 2 1 638

Hilvan 360 000 880 000 57 748 4 1 497

Haliliye 413 340 426 660 31 348 2 925

ViranĢehir 65 000 15 000 3 915 5 349

Akçakale 107 640 206 515 15 109 1 126

Eyyubiye 40 000 180 380 10 785 3 56

Harran 8 500 15 500 1 120 1 10

Gerek bölgemiz gerekse ülkemizin antepfıstığı üretimi hususunda dünyada bu kadar önemli bir yerde bulunması sevindirici bir durum iken, antepfıstığı bahçelerinde üretimi olumsuz yönde etkileyen birçok hastalık ve zararlının olması istenmeyen bir durum olarak karĢımıza çıkmaktadır. Özellikle zararlı böcek türleri antepfıstığı bahçelerinde önemli kalite ve kantite kayıplarına sebep olmaktadır.

Antepfıstığı bahçelerinde çok sayıda zararlı ve yararlı böcek türünün tespit edildiği ve zararlı böceklerden bazılarının ekonomik düzeyde zarara sebebiyet verdiği bildirilmiĢtir. (Mart ve ark. 1995).

4 1. GĠRĠġ Yeliz SABUNCU

Bunun yanında, antepfıstığı bahçelerinde predatör veya parazitoit olarak çok sayıda faydalı böcek türü de bulunmaktadır. Bolu, (2004), Güneydoğu illerindeki antepfıstığı bahçelerinde 1996 ve 1997 yıllarında yaptıkları çalıĢmada antepfıstığı alanlarında 22 adet avcı Coccinellid türü belirlemiĢ ve bu türlerden 3 tanesinin Oenopia conglabata, Hyperaspis quadrimaculatus Redtenbacher ve Pharoscymnus pharoides‟ in biyolojik mücadele açısından önemli olduklarını bildirmiĢtir.

Tezcan ve ark., (2006), 1999-2001 yıllarında Ġzmir ve Manisa da ki kiraz bahçelerinde kıĢlak tuzak faunası üzerine yaptıkları değerlendirmede, kıĢlak tuzakları Arachnida ve Ġnsecta, sınıfına ait bireylerin tercih ettiğini bunlarda Arachnida sınıfı içerisinde %99,15‟lik oranla Araneae takımı, Ġnsecta sınıfında ise %43,03 oranla Coleoptera takımları‟nın ilk sırada yer aldığını bildirmiĢtir.

Türkiye‟ de antepfıstığında bahçelerinde kimyasal ilaç kullanımı 1950 yıllarında baĢlamıĢ 1980‟li yılların ortasına dek yapılan yanlıĢ ilaçlamalar sebebiyle doğal denge bozulmuĢtur. Ideocerus stali 1980 yılına kadar antepfıstığının önemli bir zararlısı iken bu dönemden sonra Agonoscena pistaciae önemli zararlı olarak bildirilmiĢtir. (Bolu, 2004).

Bu sebeple doğal biyolojik mücadele kapsamında faydalıların tanınması ve korunması hem doğal dengenin korunması hem de zararlıları baskı altında tutmak açısından önemliyken kimyasal mücadelenin zamanlamasına, kullanılan ilaçlara da dikkat edilmesi oldukça önemlidir.

Bu çalıĢma, 2017-2018 yıllarında ġanlıurfa ili Birecik ilçesinde, antepfıstığı bahçelerinde kıĢlayan böcek türlerinin tespiti amacıyla yapılmıĢtır. ÇalıĢma sonunda takım ve familyalara göre faydalı ve zararlı böcek türleri ile popülasyon yoğunlukları belirlenmiĢ olacaktır.

2.ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Yeliz SABUNCU

2.ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR

Davatchi (1958), Ġran‟da antepfıstığı meyve iç güvesinin biyolojisini araĢtırmıĢ ve predatör ve parazitoitleri üzerinde çalıĢmıĢlardır. Doğal düĢman olarak belirlenen türler Copidosoma sp. ve Euchalcidic nigripes‟ dir.

Sipahi (1959), Gaziantep ilinde antepfıstığı zararlısı olan Pachyposa otus‟ un iki dönemde zarar meydana getirdiğini bildirmiĢtir. Birinci dönem zararının ilkbahar da baĢlayıp temmuz ortası gibi bittiği ikinci dönem zararının ağustos sonunda baĢlayıp sonbaharda yaprak dökümüyle bittiğini ve bunlardan birinci dönem zararının daha önemli olup zarar yapan larvaların ağacın tüm yeĢil aksamını yediğini bildirmiĢtir

Günaydın (1978), 1975-1978 yılları arasında Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinde antepfıstığı bahçelerinde zararlı böcek türleri, tanınmaları, yayılıĢları ve ekonomik önemleri üzerinde yaptığı araĢtırmasında 22 zararlı tür belirlemiĢtir. Bunlardan Chaetoptelius vestitus, Kermania pistaciella, Idiocerunus stali, Megastigmus pistaciae „yı önemli zararlı türler olarak belirlemiĢtir.

Halperin (1986), Önemli bir nar zararlısı olan harnup güvesi Ectomyelois ceratoniae‟ nin antefıstığında zarar yaptığını bildirmiĢlerdir.

Halperin ve Kafisheh (1986), Ġsrailde ki çalıĢmalarında antepfıstığında zararlı olan Eurytoma plotnikovi (Nikol’skaya, 1934) ve Megastigmus pistaciae (Walker, 1871)‟ nın zarar oranlarının sırasıyla %71-85 ve %16-18 bildirmiĢlerdir

Mohammed ve Sheet (1989), Irak'ta antepfıstığı bahçelerinde yaprak psillasının biyoekolojisi üzerine yaptığı çalıĢmada sonucunda %80 lere varan oranda bulaĢıklığa sebep olduğunu, ilkbahardan yaz sonuna kadar bahçelerde bulunduğunu bildirmiĢlerdir.

2.ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Yeliz SABUNCU

Sherniyazova (1988), Tacikistan‟da antepfıstığı meyve iç güvesi Recurvaria pistaciicola‟nın en önemli zararlı olduğunu, üründe en az %50 düĢüĢ meydana getirdiğini bildirmiĢtir.

Michailides ve ark. (1988), Antepfıstığı meyvesinde ki kabuk ve çekirdek zararlanmalarının bazı hemipterlerden kaynaklandığını bildirmiĢtir

Michailides ve ark. (1988), Calirforniya' da antepfıstığı bahçelerinde meyve kabuğunu sokup emen bazı bitki tahtakurularının önemli zarara sebep olduğunu bu hemipterlerden Neurocolpus sp., Calocoris norvegicus, Thyanta pallidovirens Stal, Lygus hesperus ve Leptoglossus clypealis ve Phytocoris sp.‟i fıstık bahçelerinde belirlendiğini bildirmiĢlerdir.

Çelik ve ark. (1992), antepfıstığı zararlılardan birisinin de ġıralı zenk (Ideocerunus stali) olduğunu, ilkbaharda sürveylerin yapılarak üreticilerin doğru zamanda mücadele etmeleri konusunda bilgilendirilmeleri gerektiğini bildirmiĢlerdir.

Yanık (1997), ġanlıurfa ilinde antepfıstığı alanlarında yaptığı bir çalıĢmada, Recurvaria pistaciicola Danilewski‟nın ortalama %7 oranında verim kaybı meydana getirdiğini bildirmiĢtir.

Horton ve ark. (2001), Elma ve armut bahçelerinde oluklu mukavva kartonlardan yapılmıĢ yapay kıĢlaklara gelen örümceklerin sayısı, çeĢitliliği ve kıĢlağa girme zamanlarını araĢtırmıĢlardır. KıĢlama barınaklarını ağaçların gövdelerine üç farklı yüksekliğe asmıĢlar ve bunların bir kısmını ocak ayına kadar ağaçlarda bırakırken, diğerlerini Ağustos-Aralık arasında haftalık olarak alıp yenileri ile değiĢtirmiĢlerdir. Böylelikle haftalık olarak hangi familya ve türlerin ne zaman kıĢlağa çekildiklerini belirlemiĢlerdir. Ayrıca ocak ayına kadar bırakılan Ģeritlerde de toplam sayı ve çeĢitliliği tespit etmiĢlerdir. ÇalıĢma sonunda 10 familyadan toplam 2900 adet örümceğin bu kıĢlama barınaklarında sayıldığını, kıĢlamadaki bireylerin çoğunluğunun ergin öncesi dönemde olduklarını ve en yaygın türlerin Philodromus ve Salticidae familyalarına ait olduğunu belirlemiĢlerdir. AraĢtırıcılar, kimyasal

2.ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Yeliz SABUNCU mücadelenin uygulanmadığı bahçelerde daha yüksek popülasyonda örümceklerin yapay kıĢlama barınaklarında tespit edildiğini belirlemiĢlerdir.

Bolu (2002), Güneydoğu Anadolu bölgesi antepfıstığı alanlarında 7 böcek takımına ait 33 familyadan 70 adet zararlı ile 3 zararlı akar türü ve 4 böcek takımına ait 17 familyadan 47 adet yararlı tür belirlemiĢtir. Yaygın olan türler; Sulamicerus (=Idiocerunus) stali, Kermania pistaciella, Suturaspis pistacia, Agonoscena pistaciae, Pistaciaspis pistaciae, Chaetoptelius (=Hylesinus) vestitus, Megastigmus pistaciae ve Capnodis cariosa olduğunu bildirmiĢtir.

Horton (2004), ABD'de Kuzeybatı Pasifik armut bahçelerinde yapay kıĢlama barınaklarından predatör arthropodların çıkıĢ fenolojilerini araĢtırmıĢlardır. Buna göre, Chrysopa nigricornis Burmeister, Deraeocoris brevis (Uhler), Hemerobius ovalis Carpenter'in bu barınaklarda kıĢladığını ve ayrıca armutlarda zararlı Cacopsylla pyricola (Förster)'nın da bazı kıĢlama düzeneklerinde bulunduğunu bildirmiĢlerdir. H. ovalis ve C. pyricola'nın kĢılamadan en erken çıkan türler olduğunu ve çıkıĢların mart ayının ortasında bittiğini bildirmiĢlerdir. AraĢtırıcı, örümcekler ve Anthocoridlerin kıĢlama Ģeritlerinde daha az bulunduğunu, Anthocorid’lerin Ģubat-mart ayında, örümceklerin ise mart-mayıs arasında uzun aralıklarla çıkıĢ yaptıklarını belirlemiĢtir

Bolu ve Uygun (2005), ġanlıurfa ili antepfıstığı alanlarında beyaz kabuklu bitin yaygınlık gösterdiğini ve parazitoidi olan Encarsia sp.‟ nin zararlıyı belli oranda parazitlediğini saptamıĢlardır. Suturaspis pistaciae‟nın ağacın fenolojisi ve kendi biyolojisine göre sırasıyla sürgün, yaprak ve meyve üzerinde bulunduğunu ve en fazla zararı da sürgünlerde meydana getirdiğini bildirmiĢlerdir.

Özgen ve Karsavuran (2005), Siirt ve Mardin illeri antepfıstığı bahçelerinde yaptıkları çalıĢmada Coccobius pistacicolus Jasnosh ve Zaomma lambinus (Walker,‟i 1838) Lepidosaphes pistaciae‟nin parazitoidi olarak belirlemiĢlerdir. Zaomma lambinus‟un Lepidosaphes pistaciae‟ nın parazoiti olarak dünyada ilk kayıt niteliğindedir. Ayrıca Coccinellidae familyasına ait yedi tür ile Nitidulidae

2.ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Yeliz SABUNCU familyasına ait bir türün Lepidosaphes pistaciae‟nin farklı biyolojik dönemleriyle beslendiklerini tespit edilmiĢtir.

Yanık ve ark. (2011), ġanlıurfa ili antepfıstığı bahçeleri ve çevresinde ki badem ve yabani badem ağaçlarında yapay kıĢlama barınakları oluĢturarak Predatör Arthropodların çıkıĢ fenolojilerini araĢtırmıĢlardır. ÇalıĢmaya göre, Oenopia conglobata (L.), Piocoris luridus Fieb., örümcekler, Hippodomia variegata (Goeze) ve Deraeocoris pallens Reuther'in barınaklardan toplu çıkıĢları belirlenmiĢtir. Aynı zamanda kıĢlama barınaklarında antepfıstığının önemli zararlılarından biri olan antepfıstığı psillası, Agonoscena pistaciae Burck. and Laut.'da tespit edilmiĢtir. KıĢlaklaran öncelikle örümcekler ve D. pallens çıkmıĢtır. Yanık ve arkadaĢları, Piocoris luridus ve H. variegata‟ ın kıĢlakları daha sonra terk ettiğini bildirmiĢlerdir. O. conglobata'nın çıkıĢının ise nisan ayının ortasına kadar sürdüğü, Anthocoris minki, Orius spp., Neuroptera, iki adet Coccinellidae türü ve A. pistaciae'nın kıĢlaklarda daha az oranda bulunduğunu tespit etmiĢlerdir. AraĢtırıcılar, bu bilgiler ıĢığında yapılacak doğru ilaçlamalarla doğal düĢmanların korunabileceğini bildirmiĢlerdir.

3. MATERYAL ve METOT Yeliz SABUNCU

3. MATERYAL ve METOT

3.1. Materyal

Bu çalıĢma 2017-2018 yılı eylül- Ģubat ayları arasında yapılmıĢtır. ÇalıĢmanın ana materyalini ġanlıurfa ili Birecik Ġlçesinde yetiĢtiriciliği yapılan antepfıstığı alanlarında bulunan böcekler ile bu böcek türlerinin kıĢlaması için kullanılan keten telis çuvalı, oluklu karton mukavva oluĢturmaktadır. Ayrıca ağız aspiratörü, %70‟lik alkol, ependorf tüpleri, çeĢitli kalınlıklarda fırçalar, Ģeffaf polietilen torbalar, GPS, plastik kavanozlar ve diğer laboratuvar malzemelerinden yararlanılmıĢtır.

ÇalıĢmanın yürütüldüğü bahçelere ait koordinat ve çevre bilgileri çizelge 3.1‟de verilmiĢtir.

Çizelge 3.1. ÇalıĢmanın yürütüldüğü lokasyonlara ait koordinat ve çevre bilgisi

Köy Adı Koordinatlar Çevre bilgisi ġehirbağı 370 14‟31.956‟‟ K Deneme alanı etrafında sadece fıstık 370 57‟45.2442‟‟D bahçeleri bulunmaktadır. Damlama sulama yapılmaktadır.

KarabaĢ 370 6‟39.9456‟‟ K Deneme alanı etrafında sadece fıstık 380 0‟52.416‟‟ D bahçeleri bulunmaktadır. Damlama sulama yapılmaktadır.

Baraj 370 5‟43.4148‟‟ K Deneme alanı baraj gölü kenarında 370 52‟ 1.7292‟‟ D bulunmaktadır. Sulama yapılmamaktadır.

Ekenek 370 8‟ 16. 2414‟‟ K Deneme alanı etrafında arpa, mercimek 380 10‟ 18.84‟‟ D tarlaları ile fıstık bahçeleri bulunmaktadır. Sulama yapılmamaktadır

Meyanca 370 8‟ 43.569‟‟ K Deneme alanı etrafında arpa, tarlası ile 380 8‟ 45.5922‟‟ D fıstık bahçeleri ve bağ bulunmaktadır. Sulama yapılmamaktadır.

3. MATERYAL ve METOT Yeliz SABUNCU

3.2. Metot

Bu çalıĢma, ġanlıurfa ili Birecik ilçesinde, antepfıstığı ağaçlarında kıĢı geçiren zararlı ve yararlı böcek türleri ile popülasyonlarını belirlemek amacıyla 5 farklı bahçede yürütülmüĢtür.

ÇalıĢma kapsamında Birecik ilçe sınırları içerisinde yer alan Fırat Vadisi‟nde bölgeyi temsil edecek Ģekilde beĢ farklı köyde (Baraj, KarabaĢ, Ekenek, Meyanca ve BağlarbaĢı) birer bahçe ve her bahçeyi temsil edecek Ģekilde on farklı ağaçta suni kıĢlama habitatları oluĢturulmuĢtur. ÇalıĢma çiftçi Ģartlarında yürütülmüĢtür.

Suni kıĢlaklar 25-26 Eylül 2017 tarihlerinde 5 ağaca keten telis çuvalı, 5 ağaca oluklu karton mukavva, ağaç gövdelerine yerden 20 cm yukardan olacak Ģekilde ve ağaçların gövdelerini 40-50 cm kaplayacak Ģekilde, böceklerin girmesine engel olmayacak sıkılıkta bağlanmıĢtır.

ġekil 3.1. Yapay kıĢlakların kurulduğu antepfıstığı ağaçları

Suni kıĢlaklar 5-6 ġubat 2018 tarihlerinde açılmıĢ olup keten telis çuvalları ve oluklu karton mukavvalar polietilen poĢetlere etiketlenerek konulmuĢtur. Daha sonra tek tek açılan tuzaklardan çıkan böcekler aynı köyden ve aynı tuzaktan çıkan böcekler bir arada olacak Ģekilde plastik kaplara konulmuĢtur. Bazı türlerin teĢhisi

3. MATERYAL ve METOT Yeliz SABUNCU müze materyallerine bakılarak yapılmıĢtır. TeĢhisi yapılamayan türler ise teĢhise hazır hale getirilerek Pentatomidae ve Buprestidae familyaları Prof. Dr. Ġnanç ÖZGEN‟ e, Rhopalidae ve Coreidae familyası Dr. Paride DĠOLĠ‟ye, Scarabaeidae familyası Dr. Stefano ZĠANĠ‟ ye Malachidae familyası Dr. Rob WESTWERDUJĠN‟ e, Curculionidae familyası Dr. Boris KOROTYAEV ‟e,Tenebrionidae familyası Prof. Dr. Bekir KESKĠN‟ e ve Chrysomalidae familyası Prof. Dr. Ali Gök‟ e, gönderilmiĢtir.

ġekil 3.2. Yapay kıĢlakların açılması ve böceklerin toplanması

2017-2018 dönemi Birecik Fırat Vadisi yağıĢ miktarı 0- 70,8 kg/m2 aralığında değiĢim gösterirken sıcaklık ve nem değerleri Ģekil 3.1 de verilmiĢtir.

3. MATERYAL ve METOT Yeliz SABUNCU

30 80 70 25 60 20 50 15 40 30 10 20 5 10 0 0 Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat

Sıcaklık Co Nem(gr/m3)

ġekil 3.3. 2017-2018 Birecik (ġanlıurfa) ilçesi Fırat vadisi iklimsel verileri (Anonim, 2019-a)

13 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

4.ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA

ġanlıurfa Ġli Birecik ilçesi Fırat Vadisinde Antepfıstığı bahçelerinde kıĢlayan böcek faunasını belirlemek için yürütülen bu çalıĢma sonucunda 6 takıma ait 20 familyadan 20 böcek türü belirlenmiĢtir. Hymenoptera takımına ait 3 familya; Formicidae, Ichneumonidae, Braconidae, Diptera takımına ait 1 familya; Tachinidae ve Coleoptera takımına ait 1 familya; Cantharidae‟ ye ait türlerin yapay barınaklarda kıĢladığı görülmüĢ ancak tür teĢhisleri yapılamamıĢtır.

14 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Çizelge 4.1. Birecik (Şanlıurfa) Fırat Vadisinde 2017-2018 yıllarında yapay kışlaklarda kışlayan böcek türleri

Meyanca Karabaş Baraj Bağlarbaşı Ekenek Takım Familya Tür T M T M T M T M T M Tenebrionidae Tentyria euphratica - - 1 - - - 3 3 1 - Coccinellidae Hippodamia variegata 7 20 - - - 10 2 - - - Oenopia conglobata 192 380 17 88 12 229 34 134 210 194 Coccinella septempunctata ------2 - - 1 - Scymnus spp. 5 10 8 3 Elateridae Drasterius bimaculatus 1 ------Coleoptera Buprestidae Capnodis carbonaria - - - - 1 2 - - Chrysomelida Hermaeophaga ruficallis - 5 ------5 3 Curculionidae Bangasternus orientalis - - - 2 - - - - - 3 Aulacobarius coerulescens - - 1 ------Scarabaeidae Loraphodius suarius - - 3 - 5 - - 1 - - Malachidae Malachius rubidus -- - 1 ------Cantharidae 1 8 1 - - - - 1 - - Pentatomidae Piezodorus lituratus 6 7 1 1 7 3 Dolycoris baccarum 5 3 2 3 Scutelleridae Eurygaster spp. 1 2 3 3 Hemiptera Lygaeidae Geocoris luridus - 52 - 6 - - 3 1 3 24 Coreidae Centrocoris volxemi 3 4 ------5 Rhopolidae Liorhyssus hyalinus - - - 2 ------Neuroptera Chrysopidae Chrysoperla carnea 5 8 11 3 4 27 27 52 13 5 Orthoptera Acrididae Schistocerca gregaria 15 - - 1 1 - - - - - Tysanura - - - - 44 73 - - - - T: Telis, M: Oluklu karton mukavva

15 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Çizelge 4.1. incelendiğinde Fırat Vadisinde 2017-2018 yıllarında yapılan çalıĢmada yapay kıĢlaklarda Insecta sınıfında yer alan; Coleoptera, Hemiptera, Orthoptera, Hymenoptera, Diptera, Tysanura takımlarının yer aldığı görülmektedir. Bu takımlar içerisinde 1584 bireyle Coleoptera takımının kıĢlaklarda en yoğun bulunan takım, 1490 bireyle Oenopia conglobata’nın kıĢlaklarda en yoğun bulunan tür olduğu görülmektedir. AĢağıdaki grafiklerde Birecik ilçesi Fırat Vadisinde kıĢı geçiren böcek takımlarının yüzdelik oranları verilmiĢtir.

FIRAT VADİSİ

HymenopteraDiptera Orthoptera Tysanura 1% 0% Neuroptera 1% 6% 7%

Hemiptera 7%

Coleoptera 78%

ġekil 4.1. Birecik Fırat vadisinde kıĢlayan böceklerin %‟ lik oranları

ġekil 4.1 incelendiğinde ġanlıurfa ili Birecik ilçesi Fırat vadisindeki yapay kıĢlaklarda kıĢı geçiren böceklerin %78‟ i Coleoptera, %7‟ si Hemiptera, %7‟ si Neuroptera, %6‟ sı Tysanura%1‟ i Orthoptera, %1‟ i Hymenoptera takımları içerisinde yer aldığı görülmektedir. Deneme alanları ayrı ayrı incelendiğinde;

16 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

KARABAŞ LOKASYONU

Hemiptera Orthoptera 6% 1% Neuroptera 10%

Coleoptera 83%

ġekil 4.2. KarabaĢ lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları

ġekil 4.2. incelendiğinde KarabaĢ lokasyonunda yapay barınaklarda kıĢlayan takımlarda ilk üç sırayı %83 ile Coleoptera, %10 ile Neuroptera, %6 ile Hemiptera almaktadır. Coccinellidae familyasında yer alan Oenopia conglobata KarabaĢ lokasyonunda en yoğun bulunan tür olup ikinci sırada Crysopidae familyasında yer alan Chrysoperla carnea bulunmaktadır.

17 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

MEYANCA LOKASYONU

Orthoptera Hemiptera 2% 11% Neuroptera 2%

Coleoptera 85%

ġekil 4.3. Meyanca lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları

ġekil 4.3. incelendiğinde Meyanca lokasyonunda Coleoptera takımı %85 oranıyla ilk sırada yer alırken, Hemiptera, Neuroptera ve Orthoptera takımlarının yoğunluklarının sırayla %11, %2 olduğu görülmektedir. Tür olarak incelendiğinde ise Coccinellidae familyasından Oenopia conglobata en yoğun bulunan türdür. Meyanca‟ da Lygaeidae familyasında yer alan Geocoris luridus en yoğun bulunan ikinci türdür.

18 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

BİRECİK BARAJI LOKASYONU

Hemiptera 1% Orthoptera 0% Diptera 1% Thysanura 27%

Hymneoptera 2% Coleoptera 62% Neuroptera 7%

ġekil 4.4. Birecik barajı lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları

ġekil 4.4. incelendiğinde Birecik Barajı lokasyonunda kıĢlayan böceklerin %62‟ si Coleoptera takımında, %27‟ u Thysanura takımın da yer alırken, %7‟ ü Neuroptera takımında yer almaktadır. Birecik barajında da en yoğun bulunan tür Coccinellidae familyasından Oenopia conglobata olup ikinci sırada Chrysopidae familyasından Chrsoperla carnea yer almaktadır.

19 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

EKENEK LOKASYONU Hymenoptera Hemiptera 1% 11%

Neuropreta 4%

Coleopreta 84%

ġekil 4.5. Ekenek lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları

ġekil 4.5. incelendiğinde Ekenek lokasyonunda Coleoptera takımı %84‟ lük oranla ilk sırda yer alırken Hemiptera takımı %7‟ lik oranla ikinci sırada yer almaktadır. Tür bazında incelediğimizde Ekenek lokasyonunda en yoğun bulunan tür Coccinellidae familyasından Oenopia conglobata olup ardından Lygaidae familyasından Geocoris luridus en yoğun bulunan ikinci türdür.

20 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

BAĞLARBAŞI LOKASYONU Hymenoptera 0%

Neuroptera 30%

Hemiptera 2% Coleoptera 68%

ġekil 4.6. BağlarbaĢı lokasyonunda kıĢlayan böceklerin % lik oranları

ġekil 4.6. incelendiğinde BağlarbaĢı lokasyonunda ki yapay kıĢlaklarda en yoğun bulunan takım %68 ile Coleoptera olup %30 ile Neuroptera ikinci sırada yer alır. Tür bazlı incelendiğinde ise diğer mahallerde olduğu gibi Coccinellidae familyasından Oenopia conglobata en yoğun bulunan türdür. Crysopidae famiyasından Crysoperla carnea ise en yoğun bulunan ikinci türdür.

Çizelge 4.2. Yapay kıĢlama barınaklarına göre bahçe bazlı tür ve birey sayıları

KarabaĢ Meyanca BağlarbaĢı Ekenek Baraj Toplam Örnekleme Yöntemi S N S N S N S N S N S N

Karton 6 102 11 499 6 192 10 291 8 352 41 1436

Telis 7 35 11 241 5 69 9 245 7 68 39 658

Toplam 13 137 22 740 11 261 19 536 15 420 - -

S: Tür sayısı N: Birey sayısı

Çizelge 4.2. incelendiğinde tüm lokasyonlar da böceklerin kıĢlama için en fazla karton kıĢlakları tercih ettiği, bunun yanında telis kıĢlaklar ile karton kıĢlakları tercih eden tür sayısı bakımından aralarında farklılığın olmadığı, ayrıca bakımsız olan,

21 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Meyanca ve Ekenek lokasyonlarında ki tür sayılarının diğer mahallelere oranla daha fazla olduğu tespit edilmiĢtir.

ÇalıĢmanın yapıldığı köylerde tespit edilen böceklerin sayılarını bildiren tablolar incelendiğinde tüm köylerde en bol bulunan böcek türünün Coccinellid türü olan O. conglobata olduğu anlaĢılmaktadır.

4.1.Takım: Coleoptera

Böcek takımları içerisinde en zengin olan takımdır. Bilinen böceklerin %40 bu takımdadır. Üst kanatlar (elytra) az veya çok kitinsel yapıdadır. Alt kanatlar zar Ģeklinde, ağız parçaları çiğneyici yapıdadır (Kansu, 1994).

4.1.1.Familya: Coccinellidae

Genellikle “gelinböceği”, “uğurböceği” olarak bilinen avcı böceklerin yer aldığı Coccinellidae familyası, Coleoptera takımına bağlıdır. Bu familyada ki türler genellikle predatördür ve bir kısmı yaprakbiti, kabuklubit, beyazsinek, akarlar, koĢnil, bazı küçük arthropodlarla, diğer bir kısmı ise fungus miselleriyle beslendiği bildirilmiĢtir (Uygun, 1981; Yiğit ve Uygun, 1986; Öncüer, 1991).

4.1.1.1. Oenopia conglobata (Linnaeus, 1758)

Tanımı; 5-7 mm uzunluğunda olan vücutları, oval kavislidir. Elytra açık pembe ve açık sarı renklerde ve üzerinde farklı büyüklüklerde 8 adet siyah leke bulunmaktadır. Kanatların birleĢtiği noktada siyah Ģerit Ģeklinde çizgi mevcuttur. BaĢ kısmında 5 adet öne doğru uzayan lekeler ve bu yapının 2 yanında birer siyah leke bulunduğu bildirilmiĢtir (Sobutay, 2016)

Yaprakbiti, kabuklubit ve psillidlerle beslenen doğal düĢman oldukları bildirilmiĢtir (Ulu ve ark., 1972; Tuncyurek- Soydanbay; 1976; Öncüer, 1977; Uygun, 1981)

22 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Oenopia conglobata‟ nın antepfıstığı bahçelerinde Agonoscena pistaciae Bruckhardt and. Lauterer‟ nin doğal düĢmanı olan 3 önemli Coccinellidae türünden biri olduğu bildirilmiĢtir (Bolu, 2004).

ġekil 4.7. Oenopia conglobata ergini (Linnaeus, 1758) (Anonymous: 2019-b)

Dünya’da ki yayılıĢı: Avrupa, Kuzey Afrika, Anadolu, Suriye ve Sibirya‟da bulunduğu bildirilmiĢtir (Uygun, 1981).

Türkiye’deki yayılıĢı: Balıkesir, Denizli, Ġzmir, Manisa, Antalya, Isparta, Ankara, Kayseri, Niğde, Erzurum, Diyarbakır, Elazığ, Mardin, Rize ve Artvin illerinde bulunduğu kaydedilmiĢtir. (Öncüer, 1991; Bolu ve Uygun, 2005).

4.1.1.2. Hippodamia variegata (Goeze, 1777)

Tanımı; 3- 5,5 mm boyların da vücut uzun ve oval, elitra kırmızı ve üzeri siyah lekeli, her elitranın sonundaki lekeler bir üçgen oluĢturacak Ģekilde dizilmiĢ olup, elitronların birleĢme yerine yakın lekeler diğerlerinden daha büyüktür. BaĢın ön tarafı ve pronotumun ön ve yan kenarları sarıdır renklidir. Pronotum üzerindeki lekeler her bireyde farklı Ģekillerdedir. Polifag bir türdür. Özellikle yabancı otlarla beslenen yaprakbitleri üzerinde sık bulunduğu gözlendiği bildirilmiĢtir (Uygun, 1981).

23 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

ġekil 4.8. Hippodamia variegata ergini (Goeze, 1777) (Anonymous 2019-c)

Literatüre göre üreme gücü yüksek olan Hippodamia varigata’ nın fazla olduğu yerlerde yaprak biti popülasyonlarını yüksek derecede baskıladığı ortaya konmuĢtur (Erkin, 1983).

ġimĢek ve ark., (2016) 2010-2011 yıllarında Diyarbakır ili antepfıstığı alanlarındaki yararlı böcek faunasının belirlenmesi amacıyla yaptıkları çalıĢmada Hippodami variegata‟ nın Agonoscena pitaciae Bruckhardt and. Lauterer üzerinde beslendiğini bildirmiĢlerdir.

Dünya’daki yayılıĢı: Palearktik bölge türü olduğu, Orta ve Kuzey Afrika, Avrupa, Arabistan, Hindistan ve Çin‟de yaygın olduğu bildirilmiĢtir (Korchefsky 1932 ve Horion 1961‟e atfen Uygun 1981).

Türkiye’deki yayılıĢı: Ġzmir, Manisa, Afyon, Rize, Isparta, Adana, KahramanmaraĢ, Diyarbakır, Elazığ, Mardin, Hakkari, Artvin de bulunmuĢtur (Uygun, 1981; Yumruktepe ve Uygun, 1994; Bolu, 1998; Tezcan ve Uygun, 2003; Bolu, 2005; Portakaldalı ve Satar 2010; Kaya, 2009).)

24 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

4.1.1.3. Coccinella septempunctata (Linnaeus, 1758)

Tanımı: „„Yedi Noktalı Uğur Böceği‟‟ olarak tanınan türdür. Vücut oval, 6-8 mm boyunda, baĢ ve pronotum siyah renklidir. Elitra kırmızı renkte ve üzerinde,yedi tane siyah leke bulunmaktadır. Yaprak biti, kabuklubit, ve psillidle beslendiği bildirilmiĢtir (Uygun, 1981).

ġekil 4.9. Coccinella semtempunctata a- larva, b- pupa c- ergini (Linnaeus, 1758) (Anonymous 2019-ç)

Türkiye’deki yayılıĢı: Bu türün Ġzmir, Ankara, Erzurum, Manisa, Adana, Niğde, Diyarbakır, Elazığ, Mardin‟de bulunduğu kaydedilmiĢtir (Tunçyürek- Soydanbay, 1976; Öncüer, 1977; DüzgüneĢ ve ark., 1982; Alaoğlu ve Özbek, 1987; Bolu, 1998; Ulusoy ve ark., 1999; Tezcan ve ark., 2003; Bolu, 2005).

Dünya’daki yayılıĢı: Palearktik bölgede çok yaygın bir tür olduğu bildirilmiĢtir (Uygun, 1981).

4.1.2. Familya: Scarabaeidae

Türleri renk, büyüklük ve yaĢayıĢ bakımından çok farklılık gösteren bir familyadır. Antenler yelpaze gibi ve 8-10 segmentten oluĢtuğu, bitkisel besinle beslenen türlerin larvaları kök, bitki özsuyu veya çürümüĢ odun ile beslendiği bildirilmiĢtir. (Kansu, 1994).

25 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

4.1.2.1. Loraphodius suarius (Falderman, 1835)

Tanımı: Boy 5-6 mm, vücutları uzun ovaldir. BaĢ siyah renkli, 9 segmentli ucu topuzlu kahverengi antenlere sahiptir. BaĢ ağız parçalarını kapsayacak Ģekilde geniĢlemiĢtir. Göğüs siyah renklidir. Birinci çift bacaklarda Tibia ikinci ve üçüncü çift bacaklara göre daha kalındır. Karın üstten elitra ile tamamen örtülüdür. Elitra kahve renkli, scutellum derin ve belirgin olduğu kaydedilmiĢtir (Arslan, 2015).

Dünya’daki yayılıĢı: Avusturya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Fransa, Slovakya, Bulgaristan, Ġtalya, Macaristan, Sardunya, Makedonya, Sicilya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan, Yugoslavya, Yunanistan (Arslan, 2015)

ġekil 4.10. Loraphodius suarius ergini (Falderman, 1835) (Anonymous 2019-d)

Türkiye’deki yayılıĢı: Adana, Gaziantep, Hatay, Ġçel, KahramanmaraĢ (Arslan, 2015).

4.1.3. Familya: Elateridae

“Telkurtları, Takla böcekleri ve Cambaz böcekler” isimleriyle bilinen familyadır. Bazı türlerin larvaları bitki kökleri, yumruları ya da bitkinin toprak yüzeyine yakın kısımlarında beslenmelerinden dolayı ekonomik anlamda kayıplara neden olduğu kaydedilmiĢtir (Gülperçin, 2006).

26 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Ilıman bölgelerde ki türler çoğunlukla siyah, kurĢuni, kahverengi veya koyu kırmızı renklerde, sıcak ve tropik bölgelerdeki türler parlak ve madensel renklidir. Vücutlarının üzeri noktalı, düz, çizgili veya kırıĢık olduğu gibi tüy veya pulcuklarla da kaplı olabileceği belirtilmiĢtir (Laibner, 2000).

4.1.3.1. Drasterius bimaculatus (Rossi, 1790)

Tanımı: Vücut oval, bacaklar kırmızımsı sarı renkte; baĢ üzerindeki noktalar, pronotum diski üzerindeki noktalardan küçük, ikinci anten segmenti üçüncüsünden dar, Pronotum siyah ve köĢeleri kırmızımsı renktedir, uzunluğu geniĢliğine eĢit veya uzunluğu geniĢliğinden dardır. Scutellum oval, elytra çizgileri üzerindeki noktalar, çizgiler arasındaki noktalardan daha büyük, üzerindeki kırmızımsı kahverengi ve sarı noktalar simetrik Ģekiller oluĢturduğu bildirilmiĢtir (Gülperçin, 2006).

ġekil 4.11. Drasterius bimaculatus ergini (Rossi 1790) (Anonymous 2019-e)

Dünya’daki YayılıĢı: Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Filistin, Ġran, Kafkasya, Kıbrıs, Macaristan, Mısır, Slovakya, Suriye, Tunus ve Türkiye‟de yayılıĢ göstermektedir. (Sahlberg, 1912-1913; Tarnawski, 1984; Guglielmi ve Platia, 1985; Laibner, 2000; Cate ve ark., 2002; Preiss ve Platia, 2003; Dusanek ve Mertlik, 2004; Penev ve Tarnawski, 1987).

Türkiye’deki YayılıĢı: Bu türün Adana (Bolkar Dağı) ve Mersin (Tarsus) (Sahlberg, 1912-1913); Adapazarı, Ġstanbul ve Ġzmir (Bornova) (Gül ve Zümreoğlu, 1972); Adana (Pozantı), Amasya, Artvin (Borçka), Aydın (Selçuk-Efes), Bitlis, Bolu,

27 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Bursa (Ġnegöl), Isparta, Ġzmir, Erzurum (Kopdağı Geçidi), EskiĢehir (Sivrihisar), Gaziantep (Islahiye), Kastamonu, Mersin (Çamlıyayla), Muğla (Yatağan), Samsun (Bafra) ve Trabzon (Maçka)‟da bulunduğu bildirilmiĢtir (Guglielmi ve Platia, 1985). Ayrıca, Laibner, 2000, Cate ve ark., 2002, Dusanek ve Mertlik, (2004) tarafından lokalite belirtmeksizin bu türün Türkiye‟de bulunduğu bildirilmiĢtir.

4.1.4. Familya: Chrysomelidae

Coleoptera takımının en zengin familyasıdır. Renkleri güzel ve parlaktır. Erginleri çiçek ve yaprakla, larvaları ise bitkisel besinle beslenirler. Antenler kıs ve vücutları kısadır (Kansu, 1994).

4.1.4.1. Hermaeophaga (Orthocrepis) ruficollis (Lucas, 1847)

ġekil 4.12. Hermaeophaga ruficollis ergini (Lucas, 1847) (Anonymous 2019-f)

Dünya’daki yayılıĢı: Arnavutluk, Kıbrıs, Yunanistan, Ġtalya, Makedonya, Ġspanya, Doğu Palaearktik Bölge, Rusya, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Lübnan, Suriye, Ġsrail, Ürdün, Mısır, Arap Yarımadası, Ġran, Irak, Kuzey Afrika ülkeleri (ġimĢek ve ark., 2017.)

Türkiye’deki yayılıĢı: Bolu, Adana, Ġçel (Kral, 1967; Özdikmen, 2011).

4.1.5. Familya: Curculionidae

Hortumlu böcekler olarak bilinen familyadır. Ancak hortum sadece baĢın öne doğru uzamasından dolayı oluĢmuĢ olup ağız yapısı çiğneyici ağız yapısındadır. Türler arasında boy, Ģekil ve hortum uzunluğu açısından farklılıklar vardır. Antenler

28 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

çoğunlukla dirsekli ve ucu topuzludur. Ġkinci çift kanatlar bazısında geliĢmiĢ bazısında körelmiĢtir (Kansu, 1994).

4.1.5.1. Bangasternus orientalis (Capiomont, 1873)

Tanımı: Vücut siyah renkte, yüzeyi beyaz veya sarımsı beyaz çatallı pullarla ve basit tüylerle kaplı baĢ oval, küçük, siyah renkte, yüzeyi tüylerle yoğun kaplı, alın gözler arasında düz; gözler eliptik, basık aĢağıya doğru belirgin daralır, gözlerin kenarlarında özellikle alın bölgesine doğru uzun, beyaz tüyler var; anten koyu kahverengi veya koyu kızıl renkte, pronotumun eni boyuna yaklaĢık eĢittir, scutelum çok küçük, üçgen Ģeklindedir. Elitra uzun, paralel kenarlı, yüzeyi yoğun Ģekilde beyaz, çatallı pullar ve basit tüylerle kaplı, bacaklar siyah renkte, tarsuslar koyu kızıl, femurlar diĢsizdir (Erdem, 2016).

ġekil 4.13. Bangasternus orientalis ergini (Capiomont, 1873) (Anonymous 2019-g)

Dünya’daki YayılıĢı: Azerbaycan, Güney Avrupa, Ermenistan, Tacikistan, Türkiye (Sert, 1995).

Türkiye’deki yayılıĢı: Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Batman, Bilecik, Bitlis, Çankırı, Diyarbakır, Elazığ, EskiĢehir, Gaziantep, Hatay, Ġçel, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Karabük, Karaman, Kayseri, Kilis, Konya, Manisa, Mardin, Muğla, Niğde, Osmaniye, Sivas, Trabzon, Yozgat (Lodos ve ark., 2003; Pehlivan ve ark., 2005; Erbey, 2010).

29 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

4.1.6. Familya: Buprestidae

Süslü böcekler olarak bilinen madeni parlaklık gösteren, mavi, yeĢil, kırmızı ve siyah renklerde olabilen böceklerdir. Larvalar kabuk altında ya da odun tabaksı içerisinde olmak üzere ağaçları kemirirler. Açtıkları delikler ovaldir (Kansu, 1994).

4.1.6.1. Capnodis carbonaria (Scopoli, 1763)

Tanımı: 30-32 mm boyunda olan erginler parlak siyah renktedir. Oldukça sert yapıda olan elytrasının üzerinde beyaz lekeler vardır. Vücudun alt tarafı çıplak ve sert yapıdadır. Genel olarak vücut yassılaĢmıĢtır (Lodos, 1989)

ġekil 4.14. Capnodis carbonaria ergini (Scopoli, 1763) (Anonymous 2019-ğ)

Dünya’daki yayılıĢı: Ġtalya, Yugoslavya, Bulgaristan, Kıbrıs, Lübnan, Ġsrail, Suriye Irak, Ġran, Rusya (Güney Kafkasya) ve Afganistan (Lodos, 1989; Tozlu ve Özbek, 2000)

Türkiye’deki yayılıĢı: Kuzey Karadeniz ve Doğu Anadolu hariç hemen hemen tüm bölgelerde görülmektedir (Lodos, 1989; Tozlu ve Özbek, 2000)

30 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

4.2. Takım: Hemiptera

4.2.1. Familya: Pentatomidae

Pentatomidae familyası türlerinin çoğu fitofag beslenmektedir (Önder ve Lodos, 1987). Türlerin çoğu tarım ürünlerinin dıĢında; yabani bitkiler, orman ağaçları ve hatta süs bitkileri ile beslendikleri için önemli bir familyadır. Heteroptera alttakımına bağlı pentatomidae bu alttakım içerisindeki en kalabalık familyalar arasında yer almaktadır (Bolu ve ark.,2006).

4.2.1.1. Piezodorus lituratus (Fabricius, 1794)

Tanımı: Vücut 10-12 mm boylarında, açık veya koyu yeĢil renklidir. Pronotum'un alt kısmı koyu renklidir. Kızıl renkli formları da vardır. Vücudun üzeri küçük, derin noktalarla kaplıdır. Antenler kırmızımsı veya sarımsı renktedir. Hortum açık sarımsı renkte olup orta koksalara kadar uzanır. Vücudun alt tarafı ve bacaklar açık sarımsı veya yeĢilimsi renktedir. Toraks ve abdomende her döneme özgü desenler bulunmaktadır.

ġekil 4.15. Piezodorus lituratus ergini (Fabricius, 1794) (Anonymous 2019-h)

Dünya’daki yayılıĢı: Avrupa, Akdeniz ülkeleri, Kafkasya, Ġran ve Türkmenistan (Önder ve ark., 2006).

31 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Türkiye’deki yayılıĢı: Ülkemizin hemen hemen tüm bölgelerinde görülmektedir (Önder ve ark., 2006).

4.2.1.2. Dolycoris baccarum (Linnaeus, 1758)

Tanımı: Erginlerde vücut yassıca ve geniĢ.toraksın üst yüzeyindeki renk açık viĢne rengi olup kirli sarımsı renktedir.vücud üst yüzeyi siyah nokta Ģeklinde çukurcuklarla kaplıdır. antenler 5 segmentli ilk anten segmenti açık sarı , diğerleri siyah renklidir.

Türkiye’ deki yayılıĢı: Adana, Afyon, Ağrı, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Bursa, Bolu, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Erzincan, EskiĢehir, Gaziantep, KahramanmaraĢ, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kocaeli, Konya, Kırklareli, Isparta, Manisa, Ġzmir, Mardin, Muğla, MuĢ, NevĢehir, Niğde, Sakarya, Tekirdağ, UĢak, Zonguldak (Fent ve Aktaç., 1999) Adıyaman, Diyarbakır, Mardin, ġanlıurfa, ġırnak (Özgen ve ark., 2005).

Dünya’ daki yayılıĢı Arnavutluk, Almanya, Avusturya, balery adası, Belçika, Bulgaristan, Çekoslovakya, Danimarka, Çin, Finlandiya, Fransa, Hindistan, Hollanda, Kanarya adası, Kıbrıs, Girit, Güney Ġngiltere Ġran, Ġtalya, Ġsviçre, Japonya, Norveç, Romanya, Sardunya, Sicilya, Suriye, Sırbistan Rusya, (Awad, 2000) Kafkaslar, Irak, Israil, Suriye, Romanya (Morariu ve Mogland, 2015)

ġekil 4. 16. Dolycoris baccarum ergini (Linneus, 1758) (Anonymous 2019 -ı)

32 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Bolu (2002) Güney doğu Anadolu bölgesi antepfıstığı bahçelerinde yaptığı çalıĢmada Dolycoris baccarum‟un antepfıstıklarında zarar yaptığını bildirmiĢtir.

4.2.2. Familya: Lygaeidae

Lygaeidae, dünya üzerinde 3000‟e yakın türü bulunan oldukça büyük bir familyadır. Türlerin çoğu bitkilerle beslenir. Bu grupta bulunan bazı türler biyolojik savaĢta etkin bir biçimde rol oynar (Lodos, 1986).

4.1.2.1. Geocoris luridus (Fieber, 1844)

Tanımı: Vücut genel olarak sarımsı kahverengi ve çukurludur. BaĢ oldukça geniĢtir. 1.2 ve 3. Anten segmentleri kahverengi uç kısımları kirli sarı ve 4. segment açık sarıdır. Pronotum ve scutellum turuncudan kahverengiye kadar değiĢik renklerde ve kirli sarı çukurludur.

ġekil 4.17. Geocoris luridus ergini (Fieber, 1844) (Anonymous 2019-i)

Dünya’daki yayılıĢı: Arabistan, Cezayir, Irak Libya, Mısır, Güney Rusya, Sudan, Suriye, Tunus, Türkistan, Türkiye (Slater, 1964).

Türkiye’deki yayılıĢı: Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hakkari, Hatay, Ġçel, KahramanmaraĢ, Konya, Mardin, ġanlıurfa (Çakır, 1990).

33 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Geocoris (Piocoris) luridus’un çeĢitli yaprak bitleri gibi yumuĢak vücutlu böcekler ve larvalar üzerinde beslendiği daha önceki çalıĢmalarda bildirilmiĢtir (Bolu ve ark., 1999; Ghavamı, 1999; Narmanlıoğlu ve Güçlü, 2008).

Bolu ve ark., (1999) Geocoris lurıdus‟ un Agonostecia pistaciae Bruckhardt and. Lauterer‟ nın yumurta, nimf ve ergin dönemleri ile beslendiğini ve popülasyon değiĢimi üzerinde etkili olduğunu bildirmiĢlerdir.

4.2.3. Familya: Rhopolidae

Rhopalidae, türlerin hemen hepsi bitkilerde beslenir. Bazı türleri kültür bitkilerinde zararlıdır. Çoğu türler bitkilerin tohum ve meyvelerinde beslenir. Familyanın en önemli özelliği, pis koku bezlerine ait deliklerin genellikle belirgin olmayıĢı ve bunların orta ve arka coxalar arasında bulunmasıdır (Lodos, 1986).

4.2.3.1. Liorhyssus hyalinus (Fabricius, 1794)

Tanımı: Genel rengi çok değiĢiktir. Genellikle sarımsı, kırmızımsı, koyu esmer veya siyahımsı renktedir. Abdomen‟in üst tarafı çoğunlukla siyah renktedir. DiĢilerde abdomen‟in uç kısmı küt, erkeklerde ise sivri Ģekilde son bulur. Vücut uzunluğu 5,0- 7,5mm‟dir.

ġekil 4.18. Liorhyssus hyalinus ergini (Fabricius, 1794) (Anonymous 2019-j)

Dünya’daki ve Türkiye’deki yayılıĢı: kozmopolit bir türdür hemen hemen tüm bölgelerde görülmektedir (Önder ve ark. 2006).

34 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

4.3 Takım: Neuroptera

Takımdaki böceklerin her iki çift kanadında boyuna damarlar birçok kola ayrılmıĢ ve enine damarlarla birbirine bağlanmıĢtır. Kanatlar dinlene halinde vücut üzerinde çatı Ģeklinde durur. Çiğneyici ağız yapısına sahip olup larvaları kompodeid larvadır.

4.3.1. Familya: Chrysopidae

4.3.1.1. Chrsoperla carnea (Stephens, 1836)

Tanımı: Genel bir predatördür. BaĢ, yeĢilimsi ve soluk sarı renklidir. Enine ve boyuna damarlar yeĢil olup çok sayıda kıl taĢırlar. Ön kanatlar morfolojik olarak arka kanatlara çok benzerlik gösterirler ancak arka kanatlardan büyüktürler. Bacaklar yeĢil, Tarsuslar kahverengi ya da solgun yeĢil renklidir. Kanat damarları yeĢil ve çok kıllıdır. C. carnea larvaları kanibalisttir.

ġekil 4.19. Chrsoperla carnea a- ergini b- larvası c- yumurtası (Stephens, 1836) (Anonymous 2019-k)

Soluliotis ve ark., (2002) Agonoscena pistaciae Bruckhardt and. Lauterer‟nin populasyon değiĢimi üzerinde avcı böceklerden Anthocoris nemaralis F., Chrysoperla carnea Steph. ve parazitoid Psllaephagus pistaciae Ferrierre‟ nin etkili olduğunu bildirmiĢlerdir (Solites ve ark., 2002; Bolu, 2004)

Türkiye’ deki YayılıĢı: Türkiye‟nin bütün bölgelerinde bulunmaktadır. Adana, Adıyaman Amasya, Ankara, Antalya, Ağrı, Ardahan Artvin, Aydın, Batman, Burdur, Bitlis, Çanakkale, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzurum, Gaziantep,

35 4. ARAġTIRMA BULGULARI ve TARTIġMA Yeliz SABUNCU

Hakkari, Iğdır, Isparta, Ġstanbul, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kars, Kayseri, KırĢehir, Konya, Mardin, Malatya, Mersin, Muğla, Niğde, NevĢehir, Samsun, Siirt, ġanlıurfa, ġırnak, Tokat, Trabzon, Van (Arı ve Kıyak, 2000; Canbulat ve ark, 2002; Arı, 2004; Onar, 2007; Berber, 2008).

Dünya’ daki YayılıĢı: Avusturya, Bulgaristan, Cezayir, Fas, Gürcistan, Ġran, Ġspanya, Ġsrail, Ġtalya, Kanarya Adaları, Kıbrıs, Libya, Lübnan, Macaristan, Mısır, Moğolistan, Norveç, Rusya, Suriye, Tunus, Türkiye (Bozdoğan ve ark., 2015).

36 5. SONUÇLAR ve ÖNERĠLER Yeliz SABUNCU

5. SONUÇLAR ve ÖNERĠLER

Birecik (ġanlıurfa) ilçesi Fırat Vadisi‟ndeki antepfıstığı bahçelerinde yapay kıĢlama barınaklarında kıĢlayan böcek (Arthropoda: Insecta) faunasının belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalıĢma sonucunda Antep fıstığı bahçelerinde ki yapay kıĢlaklarda 4 takıma ait 15 familyadan 20 böcek türü belirlenmiĢtir. Hymenoptera takımına ait 3 familya; Formicidae, Ichneumonidae, Braconidae, Diptera takımına ait 1 familya; Tachinidae ve Coleoptera takımına ait 1 familya; Cantharidae‟ ye ait türlerin yapay barınaklarda kıĢladığı görülmüĢ ancak tür teĢhisleri yapılamamıĢtır

Yapay kıĢlaklarda; Oenopia conglobata, Hippodamia variegata, Coccinella septempunctata, Scymnus spp. Loraphodius suarius, Geocoris luridus Drasterius bimaculatus, Hermaeophaga ruficollis, Chrsoperla carnea ,Bangasternus orientalis, Aulacobarius coerulescens, Capnodis carbonaria , Piezodorus lituratus ,Dolycoris baccarum. Eurygaster spp. Liorhysus hyalinus, Tentyria euphratica, Malachius rubidus, Centrocoris volxemi, Schistocerca gregaria türleri tespit edilmiĢtir.

TeĢhisi yapılan türler incelendiğinde 1609 birey ve %78‟ lik oranla Coleoptera takımı kıĢlakları en çok tercih eden takım olmuĢtur. Coleoptera takımından Coccinellidae familyasına bağlı türler kıĢlaklarda en yoğun bulunan türler olup telis kıĢlaklara oranla daha çok karton mukavvadan oluĢan kıĢlakları tercih etmiĢlerdir.

Hemiptera takımı 150 birey ve %7‟lik oranla kıĢlakları en çok tercih eden ikinci takım olmuĢtur. Bu takım içerisinde yer alan Lygaidae familyasından Geocoris luridus karton mukavvadan oluĢan yapay kıĢlakları tercih etmiĢ, diğer türlerin telis ile karton mukavva yapay kıĢlakları tercihi bakımdan önemli bir farklılık görülmemiĢtir.

Tüm köylerde yoğun olarak bulunan diğer önemli takım ise Neuroptera takımıdır. Bu takım ise lokasyonlarda 154 birey ve %7‟lik oranla kıĢlakları tercih diğer ikinci takımdır. Bu takımda yer alan Crysoperla carnea‟ na bazı lokasyonlarda

37 5. SONUÇLAR ve ÖNERĠLER Yeliz SABUNCU

karton mukavvalardaki birey sayısı daha fazla olmakla beraber genel olarak bakıldığında kıĢlak tercihinde önemli bir farklılık görülmemiĢtir.

Meyanca ve Ekenek lokasyonların daki bahçeler bakımsız olup burada ki avcı türlerin popülasyonları diğer lokasyonlarda ki avcı populasyonlarından oldukça fazladır. Ayrıca bu lokasyonlarda tespit edilen Heteroptera takımına bağlı Lygaeidae familyasında yer alan Geocoris luridus diğer lokasyonlarda tespit edilmemiĢtir.

Meycanca ve Ekenek lokasyonların da tespit edilen tahıl zararlısı Piezodorus lirudus, Dolycoris baccarum ve Eurygaster intericeps‟ in çevredeki arpa, mercimek tarlalarından geldiği düĢünülmektedir.

Yapılan bu çalıĢma neticesinde özellikle Coleoptera takımı Coccinellidae familyasında yer alan predatör böceklerin kıĢlama amacıyla oluklu karton mukavvaların tercih ettiği görülmüĢtür.

Yapay kıĢlaklar açıldığında doğal düĢmanların canlılığını koruduğu görülmüĢ olup kitle salım çalıĢmalarında bu kıĢlakların kullanılmasının doğal düĢmanların arazide kıĢ dönemini geçirmesine katkı sağlayacak önemli bir yöntemdir.

Organik antepfıstığı yetiĢtiriciliğinde sorun olan antepfıstığı psillidi (Agonoscena pistaciae Bruck and Laut) mücadelesinde etkili bir yöntem olarak kullanılan Oenopia conglobata’ nın‟ kitle üretim ve salımında bahçelerde oluĢturulacak bu yapay kıĢlaklar yöntemin baĢarısının arttırılmasına katkı sağlayabilir.

Barınak bitkilerin az olduğu bahçelerde doğal düĢmanlar tarafından tercih ettiği görülen bu oluklu karton mukavvadan kurulacak yapay kıĢlakların kurulması üreticilere önerilebilir.

KAYNAKLAR

ALAOĞLU, Ö., ÖZBEK, H., 1987. Erzurum ve Çevresinde Patateslerde Bulunan Avcı Böcek Türleri, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Erzurum, 18(14): 15-26 s. ANONĠM 2019-a. ġanlıurfa Meteroloji Genel Müdürlüğü KiĢisel GörüĢme ANONĠM 2019-h. www.dogalhayat.org. (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-b. www.freenatureimages.eu (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-c. www.commanster.eu (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-ç. www.bugguide.net (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-d. www.insecte.org (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-e. www. galerie-insecte.org (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-f www.cassidae.uni.wroc.pl (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-g. www.bugguide.net (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-ğ. www.ipmimages.org (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-ı. www.en.wikipedia.org (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-i. www.barry.fotopage.ru (EriĢim Tarihi: 6.06.2019) ANONYMOUS 2019-j. www.bugguide.net (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ANONYMOUS 2019-k. www.insectimages.org (EriĢim Tarihi: 16.06.2019) ARI, Ġ., 2004. Kars, Ardahan ve Iğdır Ġllerinin Neuropterida (Insecta) Faunası. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 206 s. ARI, Ġ., KIYAK, S.,2000 New and Additional Distributional and Faunistic Data of Turkish Planipennia, Journal of Entomological Research Society, 2(1):9-15 s. ARSLAN, E. B., 2015. Balıkesir Ġlindeki Hayvan DıĢkılarında Bulunan Kınkanatlı Böcekler (Coleoptera) Üzerinde Faunistik AraĢtırmalar, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir, 55 s. ASLAN, N., 2017. Dünya‟ da ve Türkiye‟ de Antepfıstığı Üretimi, Antepfıstığı AraĢtırma Dergisi, Gaziantep, Sayı 6, 2 s. AWAD, T. I., 2000. Systematic and Faunistic Study of The Species of The Tribe Carpocoroni (Heteroptera: Pentatomidae) (PhD Thesis) University, Institute of Naturel andApllied Sciences, Bornova-Izmir. BERBER, A., 2008. Samanlı Dağları (Geyve Boğazı Batısı) Neuroptera (Insecta) Faunasının AraĢtırılması. Sakarya Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 154 s. BOLU, H., 1998. Güney Doğu Anadolu Bölgesi Antep Fıstığı (Pistacia vera L.) Alanların da Bulunan Avcı Coccinellidae Türleri, YayılıĢ Alanları ve Zararlı Agonescena pistaciae (Hom; Psyllidae) nın Populasyon DeğiĢimi Üzerine AraĢtırmalar, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı Diyarbakır Zirai Mücadele AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü, AraĢtırma Projesi Sonuç Raporu, Proje No: BK/97/05/04/104. BOLU, H., KORNOġOR, S., ve ALTIN, M. 1999. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Antep Fıstıklarında Zarar Yapan Agonoscena pistaciae Burck. and Laut. (Homoptera: Psyllidae)'nın Populasyon DeğiĢimi Üzerine Avcı Heteroptera Türleri ve Nimf Parazitoidi Psyllaphagus sp. (Hymenoptera; Encyrtidae)'nın Etkinliklerinin Belirlenmesi. Türkiye 4. Biyolojik Mücadele Kongre Bildirileri, 26-29 Ocak1994, Adana.7-18 s.

BOLU, H., 2002. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Antepfıstığı Alanlarındaki Böcek ve Akar Faunasının Saptanması. Türk Entomoloji. Dergisi., 26 (3): 197-208 s. BOLU, H., 2004. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Antepfıstığı Alanlarında Bulunan Avcı Coccinellidae Türleri, YayılıĢ Alanları ve Zararlı Agonoscena pistaciae‟nın Popülasyon DeğiĢimi Üzerine Etkileri. Bitki Koruma Bülteni, 44 (1-4): 69-77 s. BOLU, H., 2005. On the Coccinellidae Fauna (Coleoptera) Almond Orchards in South Eastern Anatolia, Zoology Ġn The Middle East, 35,110-111. BOLU, H., UYGUN, N., 2005. Suturaspis pistaciae Lindinger (Hem.: Diaspididae) ve Doğal DüĢmanlarının Popülasyon GeliĢmesinin Belirlenmesi. Bitki Koruma Bülteni, 45 (1-4): 61-78 s. BOLU, H., ÖZGEN, Ġ., ve FENT, M., 2006: “Diyarbakır, Elazığ ve Mardin Ġlleri Badem Ağaçlarında Bulunan Pentatomidae (Heteroptera) Türleri, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci), 16(1), 25-28 s. BOZDOĞAN, H., ve BAHADIROĞLU, C., 2015. KahramanmaraĢ Ġli Chrysopidae (Neuroptera) Familyası Türleri Üzerinde Faunistik ÇalıĢmalar, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1) (2015) 36-51, 44-45 s. CANBULAT, S., ÖZSARAÇ, Ö., ve ÇĠÇEKDAĞI, 2002. (KırĢehir) Neuropterida Faunası (Insecta; Neuroptera, Raphidioptera), Türkiye XVI. Biyoloji Kongresi, Ġnönü Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Malatya, 4-7 Eylül. ÇAKIR, S., ÖNDER, F., (1990) Türkiye Geocorinae (Het.: Lygaeidae) Altfamilyası Üzerinde Sistematik ve Faunistik AraĢtırmalar. Türk Entomoloji Dergisi, 14(1): 37-52 s. CATE, P. C., PLATĠA, G., and SCHĠMMEL, R., 2002. New species and records of click beetles (Coleoptera: Elateridae) from Iran, with a checklist of known sepecies. Folia Heyrovskyana, 10 (1): 25-68 s. ÇELĠK, M. Y., YĠĞĠT, A., YUMRUKTEPE, R., ve ERKILIÇ, L., 1992. Antepfıstıklarında ġıralı Zenk Idiocerinus stali Fieb.) (Homoptera: Cicadellidae) nin Mücadelesinde Erken Uyarı Ġmkanları Üzerinde ÇalıĢmalar. Türk Entomoloji Dergisi, 16 (4): 203-208 s. DAVATCHI, G. A., 1958. Sur Quelques Insectes Nuisibles Au Pistachier En Iran. Revue de Pathologie Vegatale et Entomologie Agricole de France. Tome XXXVII. No 1; Page: 166. Paris. Dlabola, J. 1977. Neue Zikaden-Taxone von Mycterodus, Erythria, Selenocephalus und Goldeus (Homoptera, Auchenorrhyncha). Acta Zoolojica Academiae Scientiarum Hungaricae 23 (3-4): 279-292 s. DUSANEK, V., and MERTLĠK, J., 2004. Elateridae. Click Beetles of the Palearctic Region. http://www.elateridae.com DÜZGÜNEġ, Z., TOROS, S., KILINÇER, N., ve KOVANCI, B., 1982. Ankara Bulunan Aphidoidea Türlerinin Parazitoid ve Predatörlerinin Tespiti, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 251 s. ERBEY, M., 2010. Bolkar Dağlarının Curculionidae (Coleoptera) Familyası Üzerinde Taksonomik ve Morfolojik AraĢtırmalar Gazi, Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 265 s.

ERDEM, E., 2016. KırĢehir Ġli Akçakent Ġlçesi Curculıonıdae (Coleoptera) Familyası Üzerinde Taksonomik ve Morfolojik AraĢtırmalar, Gazi Universitesi, Fen Bilimleri. Enstitüsü, Yükseklisans, Tezi, Ankara, 72 s. ERKĠN, E., 1983. Investigations on the Hosts Distribution Efficiency on the Natural Enemies of the Family Aphididae (Homoptera) Harmful to Pome and Stone Fruit Trees in Izmir Province of Aegean Region, Türkiye, Bitki Koruma Dergisi, 7(1), 29-49 s. FENT, M., ve AKTAÇ, N., 1999. Taxonomic and Faunistic Studies of the Fauna of Pentatomidae (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomomorpha). Zootaxa. 23 (2):377-395 s. GHAVAMI, M. D., 1999. Adana Ġli KarataĢ ve Balcalı Pamuk Tarlalarında Doğal DüĢman Türlerinin Saptanması (1), Türkiye 4. Biyolojik Mücadele Kongresi Bidirileri, 26-29 Ocak 1999, Adana, 541-552 s. GUGLIELMI, A. ve PLATĠA, G., 1985. Contributio alla conoscenza degli Elateridi di. Grecia e Turchia. Fragm. Entomol., Roma, 18 (1): 169-224 s. GÜL, S., ZÜMREOĞLU, S., 1972. Ġzmir Bölge Zirai Mücadele AraĢtırma Enstitüsü Böcek ve Genel Zararlılar Kataloğu, 1928-1969 (I. Kısım). Ġstiklal Matbaası, Ġzmir, 119 s. GÜLPERÇĠN, N., 2006. Ġzmir Ġlinde Bulunan Elateridae (Coleoptera) Familyasına Bağlı Türler Üzerinde Sistematik AraĢtırmalar, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi Ġzmir, 47-49 s. GÜNAYDIN, T., 1978. Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde Antepfıstıklarında Zarar Yapan Böcek Türleri, Tanımları, YayılıĢları ve Ekonomik Önemleri Üzerinde AraĢtırmalar. Zirai Mücadele Enstitüsü, YayınlanmamıĢ Uzmanlık Tezi Diyarbakır. 106 s. HALPERIN, J., 1986. Occurence of The Carop Moth The Pistachio. Alon Hanotea.40 (10): 923-926 s. HALPERIN, J., KAFISHEH, W., 1986. Distribution of The Pistachio Fruit Wasp in Israel Alon Hanotea, 40 (11):1067-1071 s. HORTON, D. R., MILICZKY, E. R., BROERS, D. A., LEWIS R.R., and CALKINS, C. O., 2001. Numbers, Diversity, and Phenology of Spiders (Araneae) Overwintering in Cardboard Bands Placed in Pear and Apple Orchards of Central Washington. Ann. Entomol. Soc. Am., 94(3): 405-414 s. HORTON, D. R., 2004. Phenoloji of Emergence from Artificial Overwintering Shelters by some Predatory Arthropods Common in Pear Orchards of the Pacific Northwest. Journal of the Entomological Society of British Columbia, 101-108 s. KANSU, Ġ. A., 1994. Genel Entomoloji Kitabi, (7. Baskı) Kıvanç Basımevi, Ankara, 294- 308 s. KAYA, M., 2009, Isparta Ġli ve Ġlçeleri Meyve Bahçelerinde Coccinellidae (Coleoptera) Familyasına Ait Türlerin Saptanması Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. Isparta, 130 s. KRAL, J., 1967. Wissenschaftlichen Ergebnis Der Zoologischen Expedition Des Nationalmuseums in Prag Nach der Türkei, Coleoptera, Alticidae. Acta Entomol. Mus. Nat, 37: 261–268 s. KURU, C., ve ÖZSABUNCUOĞLU, Ġ. H., 1990. Yabani Pistacia Türlerinin AĢılanmasında Sorunlar ve Çözüm Yolları. Türkiye 1. Antepfıstığı Sempozyumu Bildirileri, 11-12 Eylül, Gaziantep, 49-57 s.

LAĠBNER, S., 2000. Elateridae of the Czech and Slovak Republics. Kabourek Publishhing, 292 p. LODOS, N., 1986.Türkiye Entomolojisi (Genel Uygulamalı ve Faunistik), Cilt II. (Gözden GeçirilmiĢ II. Basım), Bornova-Ġzmir: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ġzmir, 398-515 s. LODOS, N., 1989. Türkiye Entomolojisi (IV. Genel Uygulamalı ve Faunistik), Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Ġzmir, 300 s. LODOS, N., ÖNDER, F., PEHLĠVAN, E., ATALAY, R., ERKĠN, E., KARSAVURAN, Y., TEZCAN S. ve AKSOY, S., 2003. Faunistic Studies on Curculionidae (Coleoptera) of Western Black Sea, Central Anatolia and Mediterranean Regions of Turkey, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, Ġzmir, 1-83 s. MART, C., ERKILIÇ, L., BOLU, H., UYGUN, N., ve ALTIN, M., 1995. General Review on The Injurious and Beneficial Species and Pest Control Methods Used in Pistachio Orchards of Turkey. Acta Horticulture, First International Symposium on Pistachio Nut, 20-24 September 1994, Adana., 379-386 s. MICHAILIDES, T. J., OGAWA, J. M., and RICE, R. E., 1988. Sites of Epicarp Lesion And Kernel Necrosis in Relationship to Symptoms and Phenology of Pistachio Fruit. Journal of Econonomic Entomology, 81 (4): 1152-1154 s. MOHAMMED, M. A., and SHEET, A. I., 1989. An Ecological Study on The Pistachio Psyllid (Agonoscena targionii) (Licht.) (Homoptera, Psyllidae), in Mosul Region, Iraq. Arab Journal of Plant Protection, 7 (2): 138-142 s. MORARĠU, E. and MOGLAN, I., 2014. Contributions to the study of pentatomidae (Hemiptera: Heteroptera) Fauna From NatUre Reserves of laĢi County, Romania. North- western journal of Zoogy 10 (supplement 1): 38-43 s. NARMANLIOĞLU, H. K., ve GÜÇLÜ, ġ., 2008. Ġspir (Erzurum) Ġlçesi‟nde Meyve Ağaçlarında Bulunan Yaprakbiti Türleri (Homoptera: Aphididae) ve Doğal DüĢmanları. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Dergisi,39 (2), 225-229 s. ONAR, N., 2007. Trakya Bölgesi Neuroptera Faunası Üzerine Taksonomik ve Faunistik AraĢtırmalar, Trakya Üniversitesi, Fen Bil. Enstitüsü, Doktora Tezi, Edirne, 136 s. ÖNCÜER, C., 1977. Ġzmir Ġli Meyve Ağaçlarında Zarar Yapan Cocidae (Homoptera) Familyasına Bağlı Önemli Kabuklu Bit Türlerinin Doğal DüĢmanları, Tanınmaları, YayılıĢları ve Etkinlik Durumları Üzerine AraĢtırmalar. Ege Üniversitesi Yayınları, Bornova, Ġzmir. 129 s. ÖNCÜER, C., 1991. Türkiye Bitki Zararlısı Böceklerinin Parazit ve Predatör Kataloğu. Ege Üniversitesi Yayınları, Ġzmir, 354-505 s. ÖNDER, F., KARSAVURAN, Y., TEZCAN, S., ve FENT, M., 2006. Türkiye Heteroptera Kataloğu, Ġzmir, 100-146 s. ÖNDER, F. ve LODOS, N., 1987 “Türkiye‟de Bulunan Predatör Heteroptera Türleri Üzerinde Genel Bir Değerlendirme”, Türk. Entomoloji. Dergisi., 11(2), 117-125 s. ÖZBEK, S., 1978. Özel Meyvecilik, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Adana, Yayın No:128, 486 s. ÖZDĠKMEN, H., 2011. A Comprehensive Contribution For Leaf Beetles of Turkey With a Zoogeographical Evaluation For All Turkish Fauna (Coleoptera: Chrysomelidae). Mun. Ent. Zool. 6 (2): 540-638 s. ÖZGEN, Ġ, KARSAVURAN, Y., 2005. Antepfıstığı Ağaçlarında Zararlı

Lepidosaphes pistaciae (Archangelskaya) (Homoptera: Diaspididae)‟nin Doğal DüĢmanlarının Saptanması Üzerinde AraĢtırmalar. Türk Entomoloji. Dergisi, 29 (4): 309-316 s. ÖZGEN, Ġ., GÖZÜAÇIK, C., KARSAVURAN, Y., ve FENT, M., 2005. Investigations on the Pentatomidae (Heteroptera) Fauna in Apricot Cherry, Olive and Pistachio Plantationsin East and Southeastern Anatolia Region (Turkey). The Journal of Ege Universty Faculty of Agriculture, 42(2): 35- 43 s. PEHLĠVAN, E., KARSAVURAN, Y., ve TEZCAN, S., 2005., Contributions to the knowledge of the Curculioninae and Phytonominae (Coleoptera: Curculionidae) from Turkey, Türk Entomoloji Dergisi, 29(3), 173-182 s. PENEV, L., and TARNAWSKĠ, D., 1987. Schnellkäfer (Coleoptera, Elateridae) Bulgariens (Nachtrag). Polskie Pismo Entomologicene Bulletin Entomologique de Pologne, 67: 421-440 s. PORTAKALDALI, M., ve SATAR, S., 2010, Artvin ve Rize Ġlleri Coccinellidae (Coleoptera) Faunası Üzerinde ÇalıĢmalar, Bitki Koruma Bülteni, 50 (3): 89- 99 s. PREĠSS, R., and PLATĠA, G., 2003. The click beetles of Cyprus with descriptions of two new the genus Heterumelater Ohira, 1968 (Coleoptera: Elateridae). Z. Arb. Gem. Öst. Ent., 55: 97-123 s. SAHLBERG, J., 1913. Coleoptera mediterranean orientalia, quae in Aegypta, Palaestina, Syria, Caramania atque in Anatolia occidentali anno 1904. Ofversigt af Finska VetenskapsSocietetens Förhandlingar. 60 (13): 127-132 s. SERT, O., 1995. Ġç Anadolu Bölgesi Curculionidae (Coleoptera) Famliyası Üzerinde Taksonomik ÇalıĢmalar Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.1-184 s. SHERNIYAZOVA, R. M., 1988. Lower Lepidoptera, Connected With Pistachio on The Southern Slope of The Gissar Range. Izvestiya-Akademii-Nauk- Tadzhikskoi- SSR- BiologicheskikhNauk. (2): 25-28 s. SĠPAHĠ, R., 1959. Antep Fıstıklarında Pacyhpasa otus Drury. Bitki Koruma Bülteni 1 (2):46-49 s. SLATER, J. A., 1964. A Catalog Of The Lygaeidae Of The World. Vol. I. Waaverly Press, Inc. Baltimore, 778 s. SOBUTAY, U., 2016. Bartın Ġli Coccinellidae (Insecta: Coleoptera) Türleri, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bartın, 80 s. SOULĠOTĠS, C., PRĠNTZĠOU, D. M., and LEFKADĠTĠS, F., 2002. The Problems and Prospects of Integrated Control of Agonoscena pistaciae Bruck. and Laut. (Hom.: Sternorrhyncha) in Greece. J. Appl. Ent. 126: 384- 338 s. ġĠMġEK, A., BOLU, H., 2016. Diyarbakır Ġli Antepfıstığı (Pistacia vera L.,) Alanlarındaki Yararlı Böcek Faunasının Belirlenmesi. Bitki Koruma Büteni 2016, 267-282. 275 s. ġĠMġEK, A., BOLU, H., 2017. Diyarbakır Ġli Antepfıstığı (Pistacia vera L.) Bahçelerindeki Zararlı Böcek Faunasının Belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 6 (2) (2017) 43-58 s. TARNAWSKĠ, D., 1984. Die Schnellkäfer Bulgariens (Coleoptera, Elateridae). Polskie Pismo Entomologique de Pologne, 54: 235-281 s.

TEKĠN, H., ARPACI, S., ATLI, H. S., AÇAR, Ġ., KARADAĞ, S., YÜKÇEKEN, Y., ve YAMAN, A., 2001. Antepfıstığı YetiĢtiriciliği (Kitap). Antepfıstığı AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No: 13, Gaziantep, 132 s. TEZCAN, S., BEYAZ G., ve UYGUN, N., 2003. Ġzmir ve Manisa Yöresi Ekolojik Kiraz Üretim Bahçelerinde Saptanan Coccinellidae (Col.) Türleri Üzerinde Bir Değerlendirme, Alatarım Dergisi, 2 (2), 30-33 s. TEZCAN, S., KESKĠN, B., ve GÜLPERÇĠN, N., 2006 Ġzmir ve Manisa Ġlleri Organik Kiraz Bahçelerinin KıĢlak Tuzak Faunası Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye 3.Organik Tarım Sempozyumu Bildirileri, 1-4 Kasım 2006, Yalova, 629 s. TOZLU, G., ve ÖZBEK, H., 2000. Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars Ġlleri Buprestidae (Coleopreta) Familyası Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik ÇalıĢmalar II. Sphenopterinae, Chalcophorinae, Chrysobothrinae, Agrilinae, Cylindromorphinae ve Trachyinae. Turk J. Zool: 24 (2000) Ek Sayı, 79-103 s. TUNÇYÜREK ve SOYDANBAY, M., 1976. Türkiye‟de Bitki Zararlısı Bazı Böceklerin Doğal DüĢman Listesi, Kısım I. Bitki Koruma Bülteni, 16 (1): 33-46 s. TÜĠK, 2017. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (EriĢim tarihi: 09/06/2017) ULU, O., ZÜMREOĞLU, A., ve SAN, S., 1972. Ege Bölgesinde Antepfıstığı Zararları ile Bunların Parazit ve Predatörleri Üzerinde Ön ÇalıĢmalar, Zirai Mücadele AraĢtırma Yıllığı, 6: 55 s. ULUSOY, R., VATANSEVER, G., ve UYGUN, N., 1999. UlukıĢla (Niğde) ve Pozantı (Adana) Yöresi Kiraz Ağaçlarında Zararlı Olan Türler, Doğal DüĢmanları ve Önemlilerinin Üzerinde Gözlemler, Türkiye Entomoloji Dergisi, 23 (2); 111-120 s. UYGUN, N., 1981. Türkiye Coccinellidae (Coleoptera) Faunası Üzerinde Taksonomik AraĢtırmalar. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, Adana Bilimsel AraĢtırma ve Ġnceleme Tezleri No:157, 43-45-48-111-110 s. YANIK, E., 1997. ġanlıurfa ilinde Saptanan Antepfıstığı Zararlıları Popülasyon GeliĢmeleri ve Zarar Durumları, Harran Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, ġanlıurfa. 65 s. YANIK, E., UNLU, L., ve YÜCEL, A., 2011. The Phenoloji of Emergence from Artificial Overwintering Sites by some Predatory Arthropods in Pistachio Orchards and Adjacent Habitats. Ekoloji, 20(78): 1-6 s. YĠĞĠT A., UYGUN U., 1986. Elma Ağaçlarında Zararlı Akdiken Kırmızı Örümceği, Tetranychus viennensis Zacher (Acarina: Tetranychidae) ile Avcısı Stethorus punctillum Weise (Coleoptera: Coccinellidae) Arasındaki ĠliĢkiler Üzerinde AraĢtırmalar. Türkiye I. Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 12-14 ġubat 1986, Adana, 406-422 s. YUMRUKTEPE R., UYGUN N., 1994, Doğu Akdeniz Bölgesi Turunçgil Bahçelerinde Saptanan Yaprakbiti (Hom: Aphididae) Türleri ve Doğal DüĢmanları, Türkiye Üçüncü Biyolojik Mücadele Kongresi Bildirileri, 25-28 Ocak 1999 Ġzmir.1-12 s.

ÖZGEÇMĠġ

KĠġĠSEL BĠLGĠLER Adı Soyadı: Yeliz SABUNCU Uyruğu: T.C. Doğum Yeri ve Tarihi: Karatay/ 1989 Telefon: 0507 9798393 e-mail: [email protected]

EĞĠTĠM Derece Adı, Ġlçe, Ġl Bitirme Yılı Lise: Konya Atatürk Lisesi, Selçuklu, Konya 2004 Üniversite: Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Bitki Koruma Bölümü, Konya 2012 Yüksek Lisans: Harran Üniv. Fen Bil. Ens. Bitki Koruma ABD, ġanlıurfa 2019

Ġġ DENEYĠMLERĠ Yıl Kurum Görevi 2013 - Devam Ediyor Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ziraat Mühendisi

YAYINLARI MAMAY, M., SABUNCU, Y., ÖZGEN, Ġ., MUTLU, Ç., 2018. Determination of Overwintering Spider (Arthropoda: Araneae) Biodiversity in Pistachio Orchards of the Euphrates Valley in ġanlıurfa Province of Turkey. The 4th International Symposium on EuroAsian Biodiversity (SEAB-2018), 3-6 July 2018, Kiev/UKRAINE.