Do Uzdrowisk Małopolskich Po Zdrowie, Urodę, Kondycję I Relaks

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks

1 „Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks” “To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax” “Zu Kurorten Małopolskas für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung” «На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом»

Teksty | Texts | Texte | Текст: Renata Laskowska

Konsultacja merytoryczna | Merits consultant | Inhaltliche Begutachtung | Консультация: Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP

Redakcja techniczna i korekta | Technical support and correction technische Redaktion | Технический редактор: Renata Laskowska

Opracowanie graficzne i skład | Graphic set up and composition Layout | Графическое оформление и вёрстка: at-elier Małgorzata Lipczyńska

Zdjęcia | Photos | Photos | Фотографии: Archiwa gmin ujętych w opracowaniu | Archives of communities presented in this publication Gemeindearchive | База фотографий, предоставленная курортными гминами Archiwum Uzdrowiska Wysowa S.A., Hotel Klimek SPA, Jacek Waruś, Bartosz Tokarczyk, Paweł Fabiszewski, B.K., Jan Ciepliński, Piotr Kuczaj, Wojciech Kurcab, Aleksander Gucwa, Michał Przybyło, Tadeusz Ogórek, Ośrodek Jazdy Konnej w Piwnicznej-Zdroju, Andrzej Talar, SKI Hotel Sucha Dolina, Dwie Doliny Wierchomla-Muszyna, Kamil Bańkowski, Andrzej Klimkowski, Jerzy Żak, Andrzej Petryszak

Wydawca | Publisher | Herausgeber | Издатель: Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP Association of Health Resorts Communities Poland Gesellschaft der Kurgemeinden der Republik Polen Объединение гмин польских курортов ul. Czarny Potok 27/24, 33-380 Krynica-Zdrój www.sgurp.pl • e-mail: [email protected]

Realizacja | Performed and realized by |Realisation | Реализация GOS Polska Sp. z o.o. ul. Królowej Korony Polskiej 24, 70-486 Szczecin, tel. 91 424 40 72, fax 91 421 06 56, www.gos-polska.pl

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013 Publication co-financed by the European Union in the framework of the Malopolska Regional Operational Programme for 2007-2013 Publikation kofinanziert durch EU im Rahmen des Małopolski Regionalen Operationsprogramms für die Jahre 2007-2013 Публикация дофинансирована Европейским Союзом в рамках Малопольской Региональной оперативной программы на 2007-2013 годы.

Egzemplarz bezpłatny | Free issue | Gebührenfreies Exemplar | Бесплатный экземпляр Drodzy Czytelnicy!

Chciałbym Was zaprosić na fascynującą wyprawę po uzdrowiskach małopol- skich. Jak sami się przekonacie z kolejnych stron tej publikacji, warto tu przyje- chać przede wszystkim po ZDROWIE, URODĘ, KONDYCJĘ I RELAKS. W świetnie wyposażonych obiektach hotelowych, sanatoryjnych czy pensjo- natach skorzystacie z pełnego wachlarza interesujących Was zabiegów leczniczych oraz szerokiej gamy usług SPA, welness i beauty. A na miejscu u źródła możecie poznać prawdziwy smak naturalnych wód mineralnych i leczniczych. Zadbacie tu też o kondycję i piękno swojego ciała korzystając z nowoczesnej bazy odnowy biologicznej oraz rekreacyjnej i sportowej lub też szerokich moż- liwości uprawiania turystyki aktywnej. Decydując się na wypoczynek w małopolskich uzdrowiskach, wybieracie: czyste, niczym nieskażone lecznicze powietrze, zacisze parku zdrojowego, kojącą dziką przyrodę i szum górskich potoków. Przygotujcie się na zapierające dech w piersiach niepowtarzalne widoki, liczne świadectwa bogatej historii tych te- renów – ruiny zamków i baszt obronnych, okopy konfederatów barskich, po- łemkowskie wsie i cerkwie, zabytkowe budowle, jak i kultywowane do tej pory tradycje regionalne. Poznacie smak regionalnej kuchni, góralskie i łemkowskie chałupy oraz karczmy, lokalną gwarę i bogato zdobione stroje górali pieniń- skich, gorczańskich i czarnych górali. Przyjedźcie i przekonajcie się sami, a na pewno przyjdzie Wam ochota, aby tu ponownie wrócić.

Prezes SGU RP Jan Golba

spis treści Krynica-Zdrój 4 Muszyna i Złockie 10 Piwniczna-Zdrój 15 51 Rabka-Zdrój 20 Swoszowice (Gmina Miejska Kraków) 26 Szczawnica 32 99 Wapienne (Gmina Sękowa) 38 Wysowa-Zdrój (Gmina Uście Gorlickie) 43 Żegiestów-Zdrój (Gmina Muszyna) 48 147 Minisłownik uzdrowiskowy 195

3 Krynica-Zdrój

dolinach Kryniczanki i jej dopły- wów: Palenicy, Słotwinki i Czarne- go Potoku. Miasto leży w odległo- ści ok. 30 km od centrum Nowego Sącza i ok. 16 km – od granicy ze Słowacją.

Parę słów o Krynicy-Zdroju Miejscowość znana jest Wam zapewne przede wszystkim jako modne uzdrowisko, podczas gdy Krynica to także prężnie rozwi- jające się tętniące życiem cen- Stary Dom Zdrojowy trum sportowe (głównie sporty zimowe), turystyczne, rekreacyjne, kongresowe i kulturalne. Corocz- Z czym kojarzy Wam się Kryni- stanowił zbudować tu sobie willę. nie odbywa się tutaj wiele imprez ca-Zdrój? Pewnie odpowiecie, że Czym zaskoczy Was to klimatyczne o zasięgu krajowym i międzynaro- z sanatorium, pijalnią wód i góra- miasteczko zwane perłą polskich dowym, seminaria polityczne i na- mi. Tymczasem nie każdy wie, że uzdrowisk? Sprawdźcie sami! ukowe, międzynarodowe spotka- w Krynicy mieszkał i tworzył Niki- nia ludzi kultury, sztuki, biznesu for – znany malarz prymitywista, Położenie i polityki, plenery artystyczne, wy- a światowej sławy śpiewak okre- Krynica-Zdrój położona jest w Be- stępy zespołów. Co roku Forum su międzywojennego, Jan Kiepura, skidzie Sądeckim na wysokości Ekonomiczne w Krynicy-Zdroju tak zakochał się w Krynicy, że po- 560-620 m n.p.m. w malowniczych gromadzi międzynarodowe grono

DoDo uzdrowisk uzdrowisk małopolskich małopolskich po po zdrowie, zdrowie, urodę, urodę, kondycję kondycję i relaks 4 Pijalnia Jana Deptak Pijalnia Słotwinka

ekspertów i liderów życia politycz- skowe jak: Stare Łazienki Mineral- nego, społecznego, gospodarcze- ne, Stare Łazienki Borowinowe, go oraz kulturalnego, którzy dysku- Dom Zdrojowy, drewniana Pijalnia tują o wyzwaniach stojących przed Główna z deptakiem, liczne pen- współczesnym światem, a szcze- sjonaty i teatr modrzewiowy. gólnie przed Europą. W końcu XIX w. Krynica-Zdrój by- ła modnym i elitarnym miejscem Historia pobytu i spotkań wielu sławnych Krynica-Zdrój istniała już przed Polaków - bywali tu m.in. Jan Ma- Fontanna „Setka” 1547 r., o czym świadczy przywilej tejko, Artur Grottger, Henryk Sien- nadania sołectwa w tej miejsco- kiewicz, Józef Ignacy Kraszewski. Forum ekonomiczne wości dla Danka z Miastka (dzisiaj W okresie międzywojennym prze- Tylicz). Rozwój miasta w okresie bywali tu również: Ludwik Solski, późniejszym wiąże się z odkry- Helena Modrzejewska, Władysław ciem w XVII w. leczniczych warto- Reymont, Julian Tuwim, Konstanty ści źródeł mineralnych. Ildefons Gałczyński, Jan Kiepura. Zaczątkiem uzdrowiska był zbudo- Po I wojnie światowej uzdrowisko wany w 1794 r. „Mały domek”, któ- przejęły władze polskie. Odrestau- ry od 1804 r. mieścił pierwsze za- rowano wtedy część obiektów kłady kąpielowe. W 1807 r. Krynica i wybudowano wiele nowych, ta- została nazwana urzędowo „zdro- kich jak: Nowe Łazienki Mineralne, jem kąpielowym”, jednak wielką pensjonat „Lwigród”, Nowy Dom erę Krynicy-Zdroju jako uzdrowi- Zdrojowy. Zbudowano też schro- Warto wiedzieć, że: ska rozpoczęła w 1856 r. działal- nisko na Jaworzynie Krynickiej ność Józefa Dietla. W tym okresie i kolejkę na Górę Parkową, sta- • willa Jana Kiepury „Patria” powstały takie obiekty uzdrowi- dion zimowy oraz tor saneczkowy. została wybudowana według projektu Bohdana Pniewskiego Pomnik Nikifora za trzy miliony dolarów, nakręcono w niej trzy filmy. • w 1930 r. w Krynicy-Zdroju odbyły się pierwsze w historii Mistrzostwa Polski w Saneczkarstwie • w Krynicy kręcono zdjęcia do obsypanego nagrodami filmu „Mój Nikifor” Krzysztofa Krauzego.

Krynica-Zdrój 5 mineralne: Zdrój Główny, Słotwin- • elektroterapia (interdyn, ka, Jan, Józef, Mieczysław, Tadeusz diadynamik, jonoforeza, oraz Zuber. Ich wybitne właściwo- terapuls) ści lecznicze oraz smakowe może- • światłoterapia (laser, lampy cie poznać w pijalniach – „Głów- sollux, Bio-V) nej” na Deptaku, „Mieczysława” • magnetoterapia (magnetotron) w Starym Domu Zdrojowym, „Ja- • fonoterapia (ultradźwięki) Kulig wokół Krynicy-Zdroju na” u stóp Góry Parkowej, „Słotwin- • inhalacje ki” w Parku Słotwińskim. • krioterapia Krynica-Zdrój stała się również • kinezyterapia (gimnastyka ośrodkiem sportów zimowych, od- Zastosowanie indywidualna, zbiorowa były się tu m. in. Mistrzostwa Euro- krynickich wód i specjalistyczna na przyrządach: py w saneczkarstwie i Mistrzostwa W Krynicy-Zdroju leczone są: choro- UGUL, ergometry rowerowe, Świata w hokeju na lodzie. by układu trawienia, choroby ukła- buty szwedzkie, ścieżki zdrowia) Druga wojna światowa i okres oku- du moczowego, choroby układu • mechanoterapia (masaż suchy pacji przerwały rozwój uzdrowiska. wydzielania wewnętrznego i prze- klasyczny i segmentarny, terapia Po wojnie nastąpiła rozbudowa miany materii, choroby kobiece, manualna, aquavibron) kurortu, powstały nowe sanato- choroby serca i układu krążenia. • zajęcia psychoterapeutyczne ria branżowe, efektowny zakład • diety przyrodoleczniczy, pijalnia głów- Oferowane zabiegi na z salą koncertową, korty teniso- lecznicze: Nawet jeśli nie przybywacie do we, boiska. Krynica-Zdrój stała się • hydroterapia (kąpiele Krynicy jako kuracjusze, warto, że- największym kurortem w zespole mineralne z zawartością CO2 byście skorzystali z niektórych uzdrowisk krynicko-popradzkich. pochodzenia naturalnego, oferowanych tu zabiegów SPA masaże podwodne, masaże wpływających pozytywnie na uro- wirowe, bicze szkockie, dę i samopoczucie. Nowoczesne Zdrowie kąpiele perełkowe, kąpiele obiekty oferują m.in.: kąpiele ko- i uroda czterokomorowe) smetyczne, masaże klasyczne, hy- • peloidoterapia (borowina) dromasaże, masaże gorącymi ka- Najcenniejszym bogactwem na- (okłady, tampony, pełne mieniami, program antycellulitowy, turalnym Krynicy-Zdroju są wody zawijania, galwanoborowina) bicze szkockie, sauny, baseny, krio-

Kolej linowa na Górę Parkową Zabiegi kosmetyczne

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 6 Sankostrada Kolej gondolowa na Jaworzynę terapię, kinezyterapię, groty sol- naty i ośrodki wypoczynkowe ma- liczu. Całość oferty uzupełnia to- ne, łaźnie parowe z aromatera- ją do zaoferowania korty tenisowe, warzysząca infrastruktura około- pią. Po pobycie w Krynicy-Zdroju kryte baseny oraz modne progra- turystyczna, w tym wypożyczalnie z pewnością terminy: biozabieg, re- my fitness. Jednak najbardziej dy- sprzętu i szkółki narciarskie. fleksoterapia, mezoterapia czy kap- namicznie rozwija się w Krynicy in- Ponadto Góra Parkowa w Krynicy suła NEOQI nie będą miały dla Was frastruktura do sportów zimowych. zaprasza najmłodszych miłośników żadnych tajemnic. Nowoczesna stacja narciarska Ja- białego szaleństwa na naukę jazdy worzyna Krynicka przy pomocy na nartach połączoną z grami i za- kolei i wyciągów może obsłużyć bawami na śniegu w Przedszkolu Kondycja prawie 14.000 osób na godzinę. Narciarskim „Dimbo”. Na Górę Parko- Natomiast na zboczu Góry Krzyżo- wą można wjechać koleją linowo- Będąc w Krynicy, nieważne, latem wej znajduje się Ośrodek Narciar- terenową, niezmienioną od 1937 r. czy zimą, nie sposób usiedzieć ski „Henryk” z dwoma wyciągami Koniecznie wybierzcie się na czyn- w jednym miejscu. Tu prawie za orczykowymi oraz wyciągiem lino- ne prawie przez cały rok pełnowy- każdym zakrętem czyha na Was nowym. Najstarszy kompleks narciar- miarowe lodowisko, mieszczące wa atrakcja, która najczęściej zwią- ski w Krynicy-Zdroju to SŁOTWINY. się w hali lodowiskowo-sporto- zana jest z ruchem na świeżym po- Ośrodek dysponuje koleją krze- wej. Odbywają się tam: ślizgawki wietrzu. sełkową oraz dwoma wyciąga- ogólnodostępne (z wyłączeniem mi. Znajdziecie tu również nowo maja i czerwca), mecze hokejo- Sport otwarty snowpark. we Krynickiego Towarzystwa Ho- Z pewnością każdy z Was znajdzie Nie można również zapomnieć kejowego, mistrzostwa jazdy figu- tu coś dla siebie. Hotele, pensjo- o stacji narciarskiej Top Ski w Ty- rowej (gościnnie) i liczne imprezy

Snowkiting w Mochnaczce Rowerzyści pod szczytem Jaworzyny

Krynica-Zdrój 7 Wyciąg na Słotwinach Cerkiew w Krynicy, ul. Cmentarna Kapliczka na Dietlówce 1863 r.

o charakterze sportowym (olim- przęgiem lub skuterem śnieżnym, ny: Krynica – Jaworzyna (dł. 6 km, piady młodzieży, uniwersjada itp.). a w cieplejsze dni – wziąć udział czas przejścia 3 godz.), szlak spa- Na miejscu znajduje się wypoży- w spływie Popradem. cerowy biało-czerwony: Krynica czalnia łyżew figurowych i hoke- – Słotwiny (dł. 1,5 km, czas przej- jowych, kasków ochronnych dla Turystyka aktywna ścia 1,5 godz.). Poza tradycyjnymi dzieci oraz ostrzenie łyżew. W lecie Jeśli lubicie zwiedzać aktywnie – szlakami turystycznymi poleca- naprzeciw hali skorzystać można powinniście spróbować swoich my również trasy tematyczne, jak z kortów tenisowych. sił na licznych szlakach pieszych ścieżka edukacyjna „Na Rakowsku”, W pobliżu hali usytuowana jest i rowerowych. Szlak niebieski pro- czy ścieżka edukacyjna na Górze także sankostrada, która zaprasza wadzi z Krynicy przez Górę Parko- Parkowej. wszystkich, niezależnie od wie- wą do Powroźnika (dł. 9,5 km, czas Górskie szlaki możecie przemie- ku, do szaleńczej zabawy na wie- przejścia 4 godz.), szlak żółty okręż- rzać nie tylko pieszo. Dla miło- losezonowym torze saneczkowym ny dookoła Krynicy: Góra Parkowa śników rowerów górskich został o długości ok. 1 km. Ekstremalnych – Huzary – Jakubik – Jaworzyn- przygotowany system tras rowe- wrażeń może Wam też dostarczyć ka – Bukowina – Przełęcz Krzyżo- rowych. Weźcie mapę w dłoń i ru- całoroczny Krynicki Park Linowy wa – Krynica (dł. 17 km, czas przej- szajcie w trasę! położony w lesie u podnóży Jawo- ścia 5 godz.), szlak czarny: Kopiec Więcej informacji turystycznych: rzyny Krynickiej. Poza tym możecie Pułaskiego – Tylicz (dł. 4,5 km, czas www.krynica.pl, www.krynica.org.pl też zimą – przejechać się psim za- przejścia 2,5 godz.), szlak zielo- Widok z Jaworzyny

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 8 WAŻNE ADRESY

Urząd Miejski w Krynicy-Zdroju ul. Kraszewskiego 7 tel. (18) 472 55 55, 471 53 20 fax (18) 471 56 53 e-mail: [email protected] Europejski Festiwal im. J. Kiepury. Romanówka www.krynica-zdroj.pl

Zabawek mieszczące się w kil- Stowarzyszenie Krynicka Relaks ku pomieszczeniach piwnicznych Organizacja Turystyczna Nowych Łazienek Mineralnych. Kino Jaworzyna ul. Piłsudskiego 8 W Krynicy możecie nie tylko spa- Wreszcie Krynica-Zdrój jest miej- 33-380 Krynica - Zdrój cerować po szlakach, lecz także scem organizacji wielu imprez kul- tel. (18) 471 61 05 wybrać się na grzybobranie lub turalnych, sportowych i turystycz- fax (18) 534 91 23 polowanie, do którego udostęp- nych, które swoją różnorodnością e-mail: [email protected] niają swe tereny działające tu koła umilają pobyt turystom i kuracju- www.kot.org.pl łowieckie. Wędkarze mogą zacza- szom. W sierpniu Krynica-Zdrój ić się na pstrągi i lipienie nad po- staje się stolicą arii i pieśni za spra- Biuro Turystyczne „Jaworzyna” tokami Muszynka i Palenica. Pięk- wą Europejskiego Festiwalu im. Ja- ul. Pułaskiego 4, 33-380 Krynica-Zdrój ne krajobrazy Krynicy-Zdroju i jej na Kiepury. tel. (18) 471 56 54, okolic warto też podziwiać z okien Co jeszcze ma Wam do zapropo- 471 61 70, 471 61 71 kolejki gondolowej na Jaworzynę nowania Krynica? Może zaintere- www.btjaworzyna.pl lub z grzbietu konia. sują Was przejażdżki quadami lub samochodami terenowymi, gra Krynickie Centrum Turystyki w paintball czy wyścigi na torze „Jaskółka” Nie tylko przyroda gokartowym? ul. Piłsudskiego 19, 33-380 Krynica - Zdrój Z Krynicą nierozerwalnie związa- tel. (18) 471 21 90, na jest postać Epifana Drownia- fax. (18) 471 21 86 ka, zwanego Nikiforem Krynickim. Atrakcje turystyczne www.krynica-zdroj.com Jego prace zobaczycie w Muzeum poza Krynicą Sztuki Nieprofesjonalnej im. Niki- Dopełnieniem oferty są propozy- BORT – PTTK w Krynicy-Zdroju fora – Galeria Sztuki Romanów- cje miejscowych biur turystycz- ul. Zdrojowa 32 ka. Ciekawe wystawy prezentują nych, które zachęcają do zwie- 33-380 Krynica-Zdrój również Galeria MBWA, Krynickie dzania okolic Krynicy-Zdroju, na tel. (18) 471 29 10 www.krynica.pttk.pl Stowarzyszenie Twórców „Galeria przykład Szlakiem Cerkwi Łem- Pod Kasztanem”, a także Krynickie kowskich. Możecie też wybrać Centrum Kultury w Krynicy-Zdroju Towarzystwo Fotograficzne, któ- się w Pieniny, zwiedzić zamek ul. Piłsudskiego 19, re ma stałą ekspozycję w Pijalni w Niedzicy lub Centrum Apitera- 33-380 Krynica-Zdrój Głównej. pii w Kamiannej, spłynąć Dunaj- tel. (18) 471 07 50, Ponadto będąc na Jaworzynie cem lub pojechać na wycieczkę fax. (18) 471 07 55 warto skorzystać z okazji i odwie- do Słowacji i Węgier. www.ck.krynica.pl dzić Muzeum Górskie PTTK. Jedną Biblioteka Publiczna z nowszych atrakcji jest Muzeum ul. Nowotarskiego 1, 33-380 Krynica-Zdrój tel./ fax (18) 471 22 03

Krynica-Zdrój 9 Muszyna i Złockie

ty, domy wczasowe, sanatoria i hotele oferują ponad 4000 miejsc. Gmina Muszyna to zaciszne, malownicze miejscowości górskie, w których przeżyjecie niezapomniane chwile.

Historia Pierwsza niezbita wzmianka o Mu- szynie pochodzi z dokumentów z 1288 roku, według których Wysz z Niegowici herbu Półkozic zapisał swoje dobra, w tym Muszynę, bi- Panorama Muszyny – z muszyńskiego zamku skupowi krakowskiemu Pawłowi z Przemankowa. Jednak obronne położenie grodu, przy odgałęzie- Jest taki malowniczy zakątek Beski- du i jej dopływów: Szczawnika niu ważnego traktu handlowego du Sądeckiego, który upodobał so- i Muszynki. Leży przy granicy ze wiodącego z Polski do Węgier, po- bie Kazimierz Wielki i postanowił Słowacją (ok. 5 km) oraz w odle- zwala przypuszczać, że gród i osa- założyć tu miasto. Miejsce w doli- głości około 11 km od Krynicy- da należą do najwcześniejszych na nie Popradu z wielowiekową barw- Zdroju. Podkarpaciu. ną historią, nierozerwalnie zwią- Dobra muszyńskie w rękach bi- zane z biskupstwem krakowskim Parę słów o Muszynie skupów pozostawały do 1772 r., i kulturą Łemków. Zapewne i Was Miasto i Gmina Uzdrowiskowa z około osiemdziesięcioletnią prze- zachwyci „Państwo Muszyńskie”, Muszyna zajmuje górną, począt- rwą w XIV w., kiedy to wchodziły w którym bywali najzamożniejsi bi- kową część przełomu Popradu. w skład królewszczyzny. Najwięk- skupi i Jan Kochanowski. Znajdzie- Na jej terenie znajduje się Popradz- szy rozkwit Muszyna przeżyła za cie tu ślady dawnych dziejów, ale ki Park Krajobrazowy. W skład gmi- panowania Kazimierza Wielkie- też urokliwą górską przyrodę połą- ny wchodzą trzy uzdrowiska: Mu- go, dzięki któremu przed 1364 ro- czoną z nowoczesną ofertą uzdro- szyna, Złockie i Żegiestów-Zdrój1. kiem otrzymała prawa miejskie. wiskową i turystyczną. Gmina ma do zaoferowania różno- Od 1391 r. Klucz Muszyński (dwa rodną ofertę bazy noclegowej do- miasta i 35 wsi) powrócił we wła- Położenie stosowaną do Waszych potrzeb danie biskupów krakowskich i był Muszyna położona jest w Beski- i oczekiwań. Przytulne kwatery pry- traktowany jako samodzielna jed- dzie Sądeckim, w dolinie Popra- watne i agroturystyczne, pensjona- nostka administracyjna z własną

1. O Żegiestowie-Zdroju można więcej poczytać w oddzielnym rozdziale niniejszej publikacji.

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 10 Tatry widziane z Muszyny Kompleks rekreacji wodnej w Muszynie Zabiegi SPA administracją, wojskiem i sądow- trzy pijalnie wód mineralnych: • elektroterapia (m.in. diadynamik, nictwem, dzięki czemu nazywany Cechini, Antoni i Milusia, jak rów- interdyn i intervac, galwanizacja był „Państwem Muszyńskim”. nież zdroje: Anna, Graniczne, i jonoforeza, terapuls) W XV w. nastąpił nagły napływ Wo- Grunwald, Iwona, Kazimierz, Zdrój • aerozoloterapia (inhalacje) łochów i Rusinów. Ludność ta, wy- w Wapiennem, Zdrój w Szczawni- • balneoterapia (borowina, kąpiel znania greckokatolickiego, z cza- ku oraz zdroje w ośrodkach. solankowa) sem nazwana Łemkami, osiedlana • hydroterapia (masaż podwodny, była na prawie wołoskim. Więcej informacji o wodach masaż wirowy kończyn, W latach dwudziestych XX w. Mu- mineralnych na: kąpiel czterokomorowa, szyna była już prężnie rozwijającym www.muszyna.pl kąpiel perełkowa) się uzdrowiskiem, a w 1934 r. odzy- • krioterapia skała prawa miejskie, utracone pod Leczone schorzenia • ciepłolecznictwo (sauna, okłady koniec XVIII w. Wybuch II wojny W Muszynie i Złockiem leczone są: parafinowe) światowej przerwał rozwój Muszy- choroby reumatologiczne, choro- ny. Dopiero od 1959 r., kiedy to Mu- by górnych dróg oddechowych, W uzdrowiskach muszyńskich sko- szyna odzyskała status uzdrowiska, choroby układu trawienia, choro- rzystacie także z szerokiego wa- na terenie gminy zaczęły powsta- by endokrynologiczne. Dobrze wy- chlarza usług związanych z odno- wać nowoczesne sanatoria i domy posażone sanatoria i ośrodki wypo- wą biologiczną. wczasowe. czynkowe w profesjonalny sposób zajmują się odnową ciała i ducha. Brak głównych arterii komunika- Warto wiedzieć, że: Zdrowie cyjnych i przemysłu, bliskość natu- i uroda ry, spokój górskich rzek i potoków • w Muszynie przebywał oraz korzystny mikroklimat dosko- Jan Kochanowski, który Głównym bogactwem zarówno nale wpłyną na poprawę Waszego zachwycony smakiem win Muszyny, jak i pozostałych uzdro- samopoczucia. z lokalnych winnic napisał fraszkę wisk gminy, są zasoby leczni- „Do starosty muszyńskiego”, czych wód mineralnych, zwanych Oferowane • główną część sił zbrojnych szczawami wodorowęglanowo- zabiegi lecznicze: Państwa Muszyńskiego magnezowo-wapniowo-żelazi- • kinezyterapia (gimnastyka, tworzyła piechota, tzw. harnicy stymi. Zawierają one niezbędne siłownia, masaże) oraz dragonia sołtysia, która dla człowieka biopierwiastki: ma- • światłolecznictwo uczestniczyła m.in. w obronie gnez, wapń, sód, potas, żelazo, se- • laseroterapia Krakowa, Sandomierza len i lit. Do Waszej dyspozycji po- • magnetoterapia i Nowego Sącza w czasie zostawione są ogólnodostępne • ultrasonoterapia potopu szwedzkiego, • z Muszyny pochodzi znany polski poeta Adam Ziemianin.

Muszyna i Złockie 11 Chluba Muszyny – mistrzynie Polski Wędkowanie na Popradzie Turystyka konna w siatkówce żecie poślizgać się na lodowisku Turystyka aktywna Kondycja w Centrum Rekreacyjno-Sporto- Aktywnym turystom Muszyna ofe- wym im. Waldemara Serwińskiego ruje urokliwe szlaki piesze i rowe- przy Al. Zdrojowej w Muszynie. rowe. Niewątpliwą atrakcją jest W Muszynie i okolicy znajdziecie Latem kusić Was będą kąpieliska, rozpoczynający się tu Karpacki atrakcyjne zajęcia ruchowe o każ- przejażdżki konne, korty tenisowe i Transgraniczny Szlak Rowerowy, dej porze roku, a jeśli lubicie sporto- czy też miasteczko wodne w Cen- trasy rowerowe Turystyczna Pętla we emocje – możecie też obejrzeć trum Rekreacyjno-Sportowym. Na- Muszyńska oraz Pętla Wokół Kotyl- rozgrywki piłki siatkowej kobiet na tomiast przez cały rok niezależnie niczego Wierchu, które wiodą do najwyższym poziomie. od pogody do Waszej dyspozycji wszystkich osobliwości i charakte- pozostawione są kryte baseny, hale rystycznych miejsc gminy. Sport sportowe i kręgielnie dające możli- Przez Muszynę przebiega też Ma- W Muszynie zimą znajdziecie boga- wość przyjemnego, pożytecznego, łopolski Szlak Architektury Drew- tą ofertę sportów zimowych. Długo a przede wszystkim zdrowego spę- nianej, w który wpisują się zabyt- utrzymująca się pokrywa śnieżna dzania czasu. kowe cerkwie w następujących oraz wyciągi narciarskie w Powroź- W Muszynie możecie też prze- miejscowościach gminy: Andrze- niku, Złockiem, Żegiestowie oraz żyć prawdziwe sportowe emocje jówka, Dubne, Jastrzębik, Lelu- stacja narciarska „Dwie Doliny Mu- oglądając zmagania miejscowego chów, Milik, Powroźnik, Szczawnik, szyna-Wierchomla” w Szczawniku kobiecego zespołu piłki siatkowej, Wojkowa, Złockie. stwarzają bardzo dobre warunki trzykrotnego Mistrza Polski, który Co jeszcze ma do zaproponowa- do uprawiania narciarstwa. W Złoc- walczy o najwyższe laury zarówno nia Gmina Muszyna? Jeśli jesteście kiem dostępne są również narciar- w lidze polskiej, jak i europejskich miłośnikami koni, macie tu możli- skie trasy biegowe. Ponadto mo- pucharach. wość spędzać czas w siodle delek-

Stacja narciarska w Szczawniku Szlak rowerowy Rafting na Popradzie

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 12 Lodowisko na Zapopradziu Kuligi Festiwal Biegowy Forum Ekonomicznego tując się pięknem otaczającej na- bliski kontakt z nienaruszoną przy- stoku Czarnych Garbów, w oto- tury. Latem możecie wybrać się rodą oraz jej osobliwościami. czeniu jodłowego starodrzewu. na przejażdżkę dorożką, a zimą – Według starych podań przepa- na kulig. Amatorzy mocnych wra- Muszyńskie osobliwości dali tu bez wieści ludzie i całe za- żeń mogą poszybować paralotnią, Jednym z osobliwych miejsc jest przęgi konne. Owym tajemniczym pojeździć na kładach i skuterach rezerwat „Las Lipowy Obrożyska” miejscem jest urokliwy staw gór- śnieżnych. Nie lada emocji dostar- w Muszynie. Ten jeden z nielicz- ski nazwany „Czarną Młaką”. Obok czy Wam też z pewnością rafting nych w Europie naturalnych la- lustra wody znajduje się trzęsawi- na Popradzie. sów lipowych porasta górę Miko- sko i torfowisko. Na miejscu zo- Więcej informacji turystycznych: wą, pomiędzy Muszyną i Milikiem. stały urządzone ławeczki, tablica www.muszyna.pl Przez rezerwat prowadzi ścież- informacyjna oraz podest ułatwia- ka dydaktyczna o długości 4,2 km jący obserwację fauny i flory. Oto- oznaczona biało-zielonym kwa- czenie stawu zmienia się w zależ- dratem. Macie szansę spotkać tu ności od pory dnia i roku, a także Relaks zwierzynę leśną, ptactwo i owady, od... Waszego nastawienia. Potra- w tym szczególnie rzadkie gatunki fi być ponure i groźne, ale znacze- Przebywając w tych stronach bę- fauny Polski: żbika, niepylaka mne- nie częściej bywa przyjazne, świe- dziecie mogli wspaniale zrelakso- mozynę, muchołówkę białoszyją, tliste i ciepłe. wać się w sielankowej atmosferze. bociana czarnego oraz salaman- Kolejna osobliwość, która powin- Z bogactwa zasobów naturalnych drę plamistą. na Was zainteresować, występuje skorzystacie tu wędkując, wybiera- Inne, owiane kiedyś legendą, miej- na granicy Złockiego i Jastrzębi- jąc się na polowanie lub zbierając sce znajduje się między Powroź- ka. Znajduje się tu obszar aktyw- grzyby. Muszyna proponuje Wam nikiem a Muszyną, na północnym ny tektonicznie, z którego na po-

Barwy jesieni Panorama Muszyny

Muszyna i Złockie 13 WAŻNE ADRESY wierzchnię wydobywa się gaz ny w latach 1676-1728 Kościół św. pochodzący z bardzo głębokich Józefa z barokowo-klasycystycz- Urząd Miasta i Gminy stref skorupy ziemskiej. Takie miej- nym wnętrzem. Warte zobaczenia Uzdrowiskowej ul. Rynek 31, 33-370 Muszyna sca nazywane są mofetami. Naj- są też połemkowskie cerkwie, ka- tel. (18) 471 40 09 większa, łatwo dostępna i najbar- pliczki i przydrożne krzyże. e-mail: [email protected] dziej atrakcyjna jest wydzielająca W okresie od maja do września www.muszyna.pl dwutlenek węgla mofeta stano- w Muszynie organizowane są licz- wiąca Pomnik przyrody nieoży- ne imprezy kulturalne, podczas Centrum Informacji Turystycznej wionej im. Prof. Henryka Świdziń- których występują gwiazdy pol- ul. Krzywa 1, 33-370 Muszyna skiego. Doskonale widoczne są skiej estrady, w tym cykliczne: Pik- tel. (18) 534 91 61 fax. (18) 534 91 60 tu rozrywające się i syczące bą- nik Majowy, Noc Świętojańska, e-mail: [email protected] ble gazu. Zainstalowane na miej- Święto Wód Mineralnych, Jesień scu tablice informacyjne opisują Popradzka. Natomiast w biblio- Infokioski szczegółowo zjawisko, a schodki tece możecie obejrzeć wystawy Umożliwiają elektroniczny dostęp i mostek chronią przed pobrudze- prac miejscowych i zaprzyjaźnio- do informacji o gminie oraz dostęp niem butów i przypadkową dewa- nych z Muszyną artystów. do Internetu. Urządzenia wyposażone stacją pomnika. w dotykowe panele zlokalizowane są Atrakcje turystyczne w centrum miasta: ul. Rynek 31, ul. Krzywa 1. Łyk historii i kultury poza Muszyną Będąc w Muszynie zapewne za- Podczas wizyty w Muszynie mo- Informacja agroturystyczna interesujecie się bliżej jej historią, żecie też wybrać się do pobliskiej Stowarzyszenie Turystyki której najlepsze świadectwo sta- Krynicy-Zdroju, lub też trochę bar- i Agroturystyki Ziem Górskich nowią zabytki oraz zbiory regio- dziej oddalonej Piwnicznej-Zdroju w Nowym Sączu nalnego muzeum mieszczącego przemierzając piękną górską trasę. oddział w Muszynie, się w zrekonstruowanym dziewięt- Niewątpliwą atrakcją może być dla Jan Mazurek Szczawnik 28, 33-370 Muszyna nastowiecznym budynku Zajazdu. Was także wycieczka na Słowację tel. (18) 471 48 35 Warte zobaczenia są ruiny zamku np. do pobliskiego Bardejova ze z XIV w. wraz z podzamkowym znakomicie zachowaną średnio- Organizatorzy turystyki zespołem dworskim (XVIII-XIX w.) wieczną zabudową rynku wraz obejmującym dwór starostów z murami obronnymi wpisanymi Biuro Turystyczne Vector i kordegardę. Wylotu zabytkowej na listę dziedzictwa światowego Krzysztof Trela ul. Kościelnej, wzdłuż której ciągną UNESCO. ul. Kity 24, 33-370 Muszyna się domy z półkolistymi bramami tel. (18) 471 80 03 fax. (18) 471 80 04 wjazdowymi, strzeże zbudowa- www.btvector.com e-mail: [email protected] Kościół św. Józefa w Muszynie Piesze wędrówki

Usługi Turystyczne i Przewodnictwo Franciszek Homa ul. Piłsudskiego 71/14 33-370 Muszyna tel./fax. (18) 471 46 54 kom. 502 645 668 www.fhoma.sacz.pl e-mail: [email protected]

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 14 Piwniczna-Zdrój

watnych, które łącznie oferują ponad 3000 miejsc noclegowych. Dba się tu o tradycję, nie oznacza to jednak, że miejscowość się nie rozwija, a wręcz przeciwnie – Piw- niczna ciągle się zmienia. Realizo- wane są tu kolejne inwestycje – amfiteatr, deptak, place zabaw dla dzieci, rozwijają się ośrodki narciarskie w Wierchomli i Kokuszce, powstają restauracje regionalne oraz puby z koncertami w klima- tach bluesa, jazzu i rocka.

Pijalnia Artystyczna w Łazienkach Historia Piwniczna została założona na prawie magdeburskim przez kró- Czy wiecie co to są „hołośnie”? Parę słów la Kazimierza Wielkiego przy szla- To element tradycyjnego stroju góra- o Piwnicznej-Zdroju ku handlowym na Węgry w 1348 r. li rytersko-piwniczańskich – spodnie Etnograficznie Piwniczna należy Organizacją nowego miasta zajął wykonane z czarnego lub brązowe- do polskiej góralszczyzny. Górale się mieszczanin nowosądecki Han- go sukna. Takiego „czarnego górala” nadpopradzcy zwani są też „czar- ko, który równocześnie był pierw- spotkacie w Piwnicznej-Zdroju de- nymi góralami”. Ich tradycje są pie- szym dziedzicznym wójtem Piw- lektując się wartościową wodą mi- lęgnowane w pieśniach, tańcach, nicznej. neralną z tutejszych źródeł i korzy- rzeźbach i lokalnej gwarze. Już w XVIII wieku Piwniczna posia- stając z lokalnego mikroklimatu. Rodzimy folklor stanowi niepo- dała sieć wodociągową, a w XVIII wtarzalne tło dla funkcji uzdrowi- i XIX wieku wybudowano m.in. świ- Położenie skowej i wypoczynkowej gminy. dernię do wiercenia drewnianych Piwniczna-Zdrój jest położona nad Na jej terenie pooddychacie rześ- rur wodociągowych, cysternę na brzegiem Popradu w centrum Be- kim górskim powietrzem i skosztu- wodę, folusz, papiernię, karczmę, skidu Sądeckiego, w dolinie po- jecie leczniczych wód mineralnych. pięć młynów, nową szkołę oraz między górskimi pasmami Ra- Goście mogą wybrać miejsce po- szpital. W roku 1908 powstał przy- dziejowej i Jaworzyny Krynickiej, bytu spośród bogatej bazy obiek- stanek kolejowy w Piwnicznej. bezpośrednio przy granicy ze Sło- tów wczasowych, leczniczo – wy- Właściwości klimatu i wód mi- wacją w odległości ok. 25 km od poczynkowych, sanatorium, hoteli, neralnych odkryto pod koniec Nowego Sącza. schronisk górskich oraz kwater pry- XIX w. Pierwszy odwiert wykonano

Piwniczna-Zdrój 15 w 1932 r. Na przełomie XIX i XX w. Lecznicze właściwości • hydroterapia (kąpiel perełkowa, Piwniczna przeistoczyła się w silny piwniczańskich wód hydromasaż, masaż wibracyjny, ośrodek letniskowo-wypoczynko- Wody, znane od dawna jako „kwa- masaż wirowy kończyn górnych, wy z łazienkami kąpielowymi i licz- śne”, posiadają wysoką zawartość masaż wirowy kończyn dolnych, nymi pensjonatami. Atrakcją dla jonów magnezowych i wapnio- masaż mechaniczny Hydro Jet) kuracjuszy były organizowane tu wych, dzięki czemu działają ko- • klimatoterapia (talassoterapia, zabawy i festyny. rzystnie na organizm przy cho- terenoterapia) W czasie okupacji niemieckiej robach układu pokarmowego, • termoterapia (krioterapia) przez miasto prowadził szlak ku- układu oddechowego oraz wspo- • światłolecznictwo rierski na Węgry, a na terenie piw- magając leczenie cukrzycy. Wpły- • ultrasonoterapia niczańskich lasów działały grupy wają też na obniżenie poziomu • elektrolecznictwo (zabiegi dywersyjne i partyzanckie. cholesterolu oraz zapobiegają nie- z użyciem prądu stałego Po wojnie Piwniczna stała się zna- dokrwieniu mięśnia sercowego. (galwanizacja, jonoforeza, nym ośrodkiem letniskowo-wypo- Z właściwości wód mineralnych, kąpiel elektryczno – wodna), czynkowym. jak również innych zabiegów lecz- elektrodiagnostyka, zabiegi niczych korzystać można w sana- z użyciem prądów impulsowych torium uzdrowiskowym „Limba”, małej częstotliwości Zdrowie położonym na stoku góry Kicarz (diadynamik, przezskórna i uroda w sąsiedztwie Parku Zdrojowego, stymulacja TENS, prądy Traberta gdzie znajdują się liczne szlaki i alej- – elektrostymulacja, tonoliza)) Tytuł zdroju miasto zawdzięcza ki spacerowe. Sanatorium dyspo- • magnetoterapia (magnoter d56) leczniczym wartościom wód mi- nuje profesjonalną bazą leczniczą • ciepłolecznictwo (mata neralnych i klimatu. Możecie de- z nowoczesnym sprzętem specja- SANOTERM, sauna) lektować się wodą „Piwniczanką” listycznym. • kinezyterapia (ćwiczenia z w Pijalni Artystycznej w Łazien- użyciem przyrządów) kach lub korzystać z naturalnych Oferowane zabiegi ujęć wód w Głębokiem („św. Kin- lecznicze: Przebywając w Piwnicznej może- ga”), Łomnicy („Łomniczanka”, „Ste- • balneoterapia z użyciem wód cie też zadbać o urodę i dobre sa- fan”) i Wierchomli („Julian”, „Wier- mineralnych i borowiny mopoczucie – specjalną ofertą chomlanka”, „Zdrój”). • ozonoterapia (kąpiel sucha w O3) z zakresu spa i wellness dysponują

Panorama Piwnicznej Piwniczanka

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 16 hotele i ośrodki sanatoryjno-wypo- dzięki licznym wyciągom i intere- Warto wiedzieć, że: czynkowe m.in. Hotel Wierchomla, sującym trasom narciarskim. W po- SKI–HOTEL, Ośrodek „SMREK”, Sana- pularnych ośrodkach narciarskich • w Kosarzyskach (koło Piwnicznej- torium „Limba”. w Suchej Dolinie, Wierchomli Małej Zdroju) urodziła się znana polska i Kokuszce działa kilkanaście wycią- aktorka Danuta Szlafarska. gów orczykowych i talerzykowych • do końca XVIII w. miejscowość Kondycja jak również wyciągi krzesełko- nosiła nazwę „Piwniczna Szyja”, we. Trasy są sztucznie naśnieżane która według dokumentu Uzdrowisko ma Wam do zaoferowa- i oświetlone. Działają też serwisy lokacyjnego odnosiła się do nia nie tylko wody mineralne i mikro- narciarskie, wypożyczalnie sprzętu „wąskiego przesmyku, gardziela”. klimat, lecz także różnorodne moż- oraz szkółki narciarskie. • w 1906 r. wytyczono pierwszy liwości aktywnego spędzania czasu W Piwnicznej organizowane są też szlak turystyczny, wiodący z w myśl zasady „ruch to zdrowie”. zawody sportowe, głównie – nar- Piwnicznej do Szczawnicy. ciarstwa zjazdowego, kolarstwa Sport górskiego oraz biegów tereno- Znajdziecie tu różne możliwo- wych (Mountain Marathon). na – Łomnica (5 godz.), Piwniczna ści uprawiania sportów o każdej – Niemcowa – Kordowiec – Rytro porze roku. Uzdrowisko posiada Turystyka aktywna (6–7 godz.), Piwniczna – Piwowa- urządzone boisko sportowe o na- Jeśli jesteście miłośnikami tury- rówka – Eliaszówka – Obidza (trasa wierzchni trawiastej, natomiast styki górskiej, czekają tu na Was całodniowa), Piwniczna – Obidza przy alei spacerowej Czercz zloka- malownicze szlaki. Uzdrowisko – Jaworki – Wąwóz Homole (trasa lizowane są dwa korty tenisowe. ze względu na swoje położenie całodniowa), Piwniczna – Obidza Ponadto w pobliżu stacji PKP Mia- w środku Beskidu Sądeckiego, po- – Wysokie Skałki – Jaworki (trasa sto funkcjonuje skatepark dla mło- siada dogodny dostęp do gęstej całodniowa), Piwniczna – Radzie- dzieży, ogródek jordanowski i bo- sieci szlaków, którymi dotrzecie do jowa (najwyższy szczyt Beskidu isko sportowe. Już w 2012 roku najodleglejszych jego zakątków Sądeckiego – 1262 m npm.) (trasa dostępne będzie otwarte kąpieli- – Szczawnicy i Krynicy. Do najbar- całodniowa). sko na Radwanowie. dziej popularnych szlaków należą: W Piwnicznej możecie też upra- Piwniczna z dnia na dzień staje Piwniczna – Pisana Hala – Zadnie wiać kolarstwo górskie. Osoby lu- się ośrodkiem sportów zimowych, Góry – Rytro (7-8 godz.), Piwnicz- biące techniczną jazdę ucieszą się

Wierchomla Na zimowym szlaku

Piwniczna-Zdrój 17 Poza trasami pieszymi i rowerowy- miasta położony jest stary cmen- mi istnieją jeszcze szlaki narciarskie tarz, który funkcjonował od końca oraz konne. XVIII wieku do 1917 roku. W pobli- żu przystanku kolejowego znajduje się kirkut, zaś w miejscu bożni- Relaks cy żydowskiej zobaczymy tablicę upamiętniającą to miejsce kultu Przybywając do Piwnicznej prze- służące do 1942 r. mieszkańcom nosicie się w inny świat z maje- wyznania mojżeszowego. statem i błogością gór, leczniczy- W tym mieście szanuje się prze-

Piwniczna z lotu ptaka mi wodami mineralnymi, ale też szłość, o czym przekonacie się wielowiekową tradycją „czarnych odwiedzając Muzeum Regional- z wąskich i krętych, ale wyśmieni- górali”. Z pewnością uciekniecie ne Towarzystwa Miłośników Piw- tych do jazdy ścieżek określanych tu od codzienności i zregeneruje- nicznej z unikatową, największą w w literaturze jako „singletrack”. cie swoje siły. Europie kolekcją dawnego sprzę- Do popularnych tras rowerowych tu narciarskiego oraz działem et- na terenie gminy należą: Kosarzyska Spacery i folklor nograficznym ze zbiorami regio- – Zaczerczyk – Piwniczna – (dł. tra- Jeśli męczą Was długie górskie nalnymi. Piwniczna to przede sy 10,5 km, różnica poziomów 270 wędrówki, w Piwnicznej znajdzie- wszystkim folklor – usłyszycie tu m), Sucha Dolina – Obidza – Rogacz cie też mniej forsujące turystyczne gwarę piwniczańską, posłuchacie – Niemcowa – Błankowa – Kosarzy- trasy spacerowe: Piwniczna-Zdrój zespołu regionalnego „Dolina Po- ska (dł. trasy 18 km; różnica pozio- – Kicarz (kolor niebieski), Piwnicz- pradu” i niejednokrotnie doświad- mów 580 m), Sucha Dolina – Zwór na-Zdrój – Majerz (kolor czerwo- czycie gościnności nadpopradz- – Świni Groń – Piwowarówka – Piw- ny). Koniecznie też przejdźcie się kich górali. niczna (dł. trasy 11,5 km; różnica po- po piwniczańskim Rynku, na środ- Z myślą o turystach miasto organi- ziomów 360 m), Piwniczna – Łom- ku którego znajduje się zabytkowa zuje cykliczne imprezy kulturalne nica Zdrój – Jarzębaki – Piwniczna cysterna-studnia, która niegdyś podkreślające walory sztuki ludo- Zawodzie (dł. trasy 15,5 km; różni- zaopatrywała mieszczan w wodę. wej, tradycji regionalnych i folk- ca poziomów 340 m), Piwniczna Zobaczycie tu też kościół parafial- loru w występach, koncertach, Zawodzie – Głębokie – Rytro ruiny ny p.w. Narodzenia NMP, wybu- wystawach rzeźby i sztuki miej- zamku – Piwniczna (dł. trasy 15 km; dowany w stylu józefińskim w la- scowych twórców. W lipcu bę- różnica poziomów – 150 m). tach 1881-86. Prawie w centrum dziecie mieli okazję uczestniczyć

Muzeum regionalne Zabytkowa studnia MTB Downhill rowerowy

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 18 w „Dniach Piwnicznej”, w sierpniu W Piwnicznej można przejechać – w międzynarodowej imprezie się Ciuchcią Piwniczańską trasą kulturalnej „Wrzosowiska” skupiają- do Łomnicy i Głębokiego (przy- Urząd Miasta i Gminy Rynek 20 skr.31 cej artystów polskich, słowackich stanek startowy: parking pod 33-350 Piwniczna Zdrój i łemkowskich. Ciekawych prze- Ośrodkiem Sanatoryjnym „Lim- tel. (18) 446 40 43 żyć kulturalnych doświadczycie ba” przy ul. Kościuszki). Natomiast fax (18) 446 41 86 też w niepowtarzalnym klimacie Ośrodek Jazdy Konnej w Piwnicz- www.piwniczna.pl Pijalni Artystycznej w Łazienkach, nej-Zdroju zaprasza na naukę e-mail: [email protected] gdzie organizowane są koncerty jazdy konnej, oferuje też wyjaz- i wystawy. dy w Góry Beskidu Sądeckiego, Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury We wrześniu można też wziąć przejażdżki bryczką i wozami ku- w Piwnicznej-Zdroju Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój, udział w corocznym Zlocie Tury- ligowymi. tel. (18) 44 64 157, fax (18) 44 64 187 stycznym im. mjr. Juliana Zubka Jeśli natomiast lubicie poczuć ad- e-mail: [email protected] „Tatara” na Hali Łabowskiej – w re- renalinę, powinniście spróbować jonie najaktywniejszych działań raftingu na Popradzie pomiędzy Punkt Informacji Turystycznej oddziałów partyzanckich w Beski- Piwniczną a Rytrem. Nieco spo- Rynek 11 dzie Sądeckim w okresie II wojny kojniejszych wrażeń na wodzie 33-350 Piwniczna-Zdrój światowej. dostarczy Wam spływ łodzią Do- tel. (18) 446 83 25 liną Popradu (Piwniczna-Rytro), Spływy, ciuchcia który rozpoczyna się na przysta- Atrakcje turystyczne i inne atrakcje ni w Piwnicznej przy ul. Gąsio- poza Piwniczną-Zdrojem W okolicy Piwnicznej warto zoba- rowskiego (poniżej mostu wiszą- Jeśli planujecie dłuższy pobyt w Piw- czyć dziewiętnastowieczne gre- cego). W trakcie tej przejażdżki nicznej, weźcie pod uwagę wypra- kokatolickie cerkwie w Zubrzyku i doznacie przeżyć, jakich przed la- wę do oddalonego o kilkanaście ki- Wierchomli Wielkiej. Inne miejsca w ty doświadczali flisacy spławiają- lometrów Starego Sącza, jednego z otoczeniu Piwnicznej, które współ- cy tędy drewno czy kupcy prze- najstarszych miast w Polsce z unika- tworzą niepowtarzalny klimat tego wożący na tratwach swoje towary tową średniowieczną zabudową. Ko- zakątka Polski to: szałasy pasterskie z Węgier. rzystając z bliskości granicy możecie na halach nad Łomnicą, stara regio- też wybrać się na wycieczkę na Sło- nalna zabudowa Kokuszki, Łomni- Więcej o atrakcjach na: wację na przykład do Starej L’ubovńi cy i Wierchomli, zapora przeciwru- www.piwniczna.pl, z kamiennym zamkiem na wzgórzu i mowiskowa na potoku Czercz. www.piwniczna-zdroj.com zabytkowym Starym Miastem.

Uzdrowisko zimą – widok na Górę Kicarz Sucha Dolina

Piwniczna-Zdrój 19 Rabka-Zdrój

Poniczanki i Słonki do rzeki Ra- by w sąsiedztwie Beskidu Wyspo- wego i Gorców, na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyj- nych biegnących z Krakowa (ok. 67 km) do Zakopanego (ok. 43 km) i południowej granicy Polski, No- wego Sącza (ok. 70 km) i Bielska- Białej (ok. 95 km).

Parę słów o Rabce-Zdroju Rabka-Zdrój to jedno z najpo- pularniejszych w Polsce i Euro- pie miast uzdrowiskowych. Atu- Pijalnia wód mineralnych i tężnia solankowa ty miejscowości to jej położenie, odpowiedni klimat, a także liczne złoża wód mineralnych oraz sola- Czy wiecie, że Rabka-Zdrój to nie Rekordów i Osobliwości, wzruszy- nek, których zalety poznano już tylko uzdrowisko i miejscowość cie w Muzeum Orderu Uśmiechu, w XIII wieku. wypoczynkowa, ale przede wszyst- przeniesiecie w świat fantazji w Te- Jednak Rabka to nie tylko zna- kim miasto najmłodszych? Tutaj za atrze Lalek „Rabcio”, a nawet spo- ne uzdrowisko dziecięce z prawie sprawą niepowtarzalnej atmosfe- tkacie Świętego Mikołaja! 150-letnią tradycją, lecz także mia- ry odkryjecie w sobie nawet głę- sto z licznymi atrakcjami dla ca- boko ukryte dziecko. Pobawicie Położenie łych rodzin, a w szczególności dla się w Rodzinnym Parku Rozrywki Gmina usytuowana jest w Kotli- najmłodszych. W Rabce poczuje- „Rabkoland”, zaskoczycie w Domu nie Rabczańskiej, u ujścia potoków cie też niepowtarzalny klimat folk-

Rabka na starej fotografii

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 20 Rabka-Zdrój

Fontanna wykorzystująca grę świateł, dźwięku i wody Kościół pw Św. Marii Magdaleny

loru podhalańskiego, posłuchacie (Muzeum Etnograficzne im. Wła- Zdrowie ludowej muzyki, spróbujecie ma- dysława Orkana). i uroda lowania na szkle, przejedziecie się Już w drugiej połowie XVI w. za- bryczką i poznacie kunszt lokal- znacza się wyraźne zaintereso- Rabczańskie wody mineralne to nych artystów. wanie solankami rabczańskimi. głównie solanki jodkowo-chlor- Jednak pierwsza analiza chemicz- kowo-sodowo-bromkowe. Na te- Historia na wód została przeprowadzona renie gminy występuje dziewięć Pierwsze wzmianki o Rabce-Zdro- w 1858 r. przez Komisję Balneolo- ujęć wód głębinowych. ju pochodzą z kroniki Jana Dłu- giczną Towarzystwa Naukowe- gosza, w której powołuje się on go Krakowskiego pod kierunkiem Zastosowanie na dokument Bolesława Wstydli- profesora Uniwersytetu Jagielloń- rabczańskich solanek wego z roku 1254 gwarantujące- skiego Józefa Dietla. Wody lecznicze stosowane są do go nadanie ziem dzisiejszej Rab- Dnia 21 września 1953 roku Rabka kuracji kąpielowej, pitnej i wziew- ki zakonowi cystersów. Kontekst otrzymała prawa miejskie. Nato- nej. Przy ich użyciu leczone są w jakim została użyta nazwa mia- miast 1 czerwca 1996 roku Kapitu- nieżyty dróg oddechowych, nie- sta „Sal in Rabschyca” sugeruje, że ła UNESCO i Wojewoda Nowosą- dokrwistość, choroby alergiczne, już w tak odległych czasach do- decki nadali miastu tytuł „Miasto astma oskrzelowa, skaza wysięko- ceniano wartości rabczańskich Dzieci Świata”. wa, krzywica, choroby przemia- solanek. Pierwsza lokacja wsi na Tężnia prawie magdeburskim nastąpi- ła w roku 1364 w wyniku dekretu Kazimierza III Wielkiego. W latach późniejszych (1382), w wyniku konfliktu z zakonem cystersów, król Ludwik Węgier- ski odebrał dobra klasztorowi. W okresie panowania Władysława Jagiełły Rabka-Zdrój znajdowała się w posiadaniu możnych rodów rycerskich. Pierwsza parafia po- wstała w 1565r. W miejscu drewnianego kościółka parafialnego, który uległ zniszczeniu, wzniesiono w latach 1600 - 1606 modrzewiowy kościół istniejący do dzisiaj

Rabka-Zdrój 21 Rabka zimą Pomnik Jana Pawła II turysty Fontanna

ny materii, cukrzyca, otyłość, cho- • laseroterapia Kondycja roby układu krążenia, miażdżyca, • magnetoterapia choroby endokrynologiczne, cho- • ultrasonoterapia W Rabce-Zdroju będziecie mie- roby ortopedyczno-urazowe, cho- • hydroterapia (masaże li też wiele okazji do aktywnego roby skóry. podwodne) spędzenia wolnego czasu, dzię- W kilkunastu obiektach sanatoryj- • elektroterapia (interdyn, ki czemu zadbacie o sprawność nych leczone są dzieci i dorośli. interdynamik, diadynamik, swojego ciała. Do największych sanatoriów na- jonoforeza, intervac) leżą Uzdrowisko Rabka S.A., Insty- • balneoterapia Sport tut Gruźlicy i Chorób Płuc, Śląskie • kinezyterapia (gimnastyka, Rabka przyciąga co roku całe rzesze Centrum Rahabilitacyjno-Uzdro- masaże) amatorów białego szaleństwa. Cze- wiskowe. • kuracja wodami mineralnymi kają tu na nich wyciągi narciarskie – „Polczakówka” (orczykowy i linowy) Oferowane zabiegi W Rabce zadbacie nie tylko o zdro- i „Maciejowa” (orczykowy) oraz sta- lecznicze: wie, ale też o urodę. W doskonale cja narciarska „U Żura” w Chabówce • aerozoloterapia (inhalacje) przygotowanych gabinetach odno- (orczykowy i linowy). W rodzinnej • krioterapia wy biologicznej skorzystacie m.in. Rabce we wszystkich obiektach są • światłolecznictwo (lampy BIO, z: terapii dźwiękiem, jaskini solnej, czynne trasy łatwe, idealne do na- sollux, kwarcowa) kriosauny, fotela masującego, masa- uki jazdy na nartach oraz dla dzieci. • ciepłolecznictwo (okłady ży, biczów szkockich, zabiegów an- Ponadto w 2009 r. w Rabce-Zdro- parafinowe) tycellulitowych i odchudzających. ju zostały wytyczone i oznakowane

Stok narciarski Maciejowa Ski Rabka-Zdrój zimą

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 22 cztery trasy turystyczne narciarstwa w Parku Zdrojowym skorzystać Warto wiedzieć, że: biegowego oraz trzy trasy dodat- z kortów tenisowych, wypożyczal- kowe (krótsze), tzw. Nordic Wal- ni rakiet i piłek tenisowych, a także • w Rabkolandzie odbywają się king, które można pokonywać na zagrać w siatkówkę. co roku Mistrzostwa Polski w nartach lub pieszo, ze wsparciem dmuchaniu gumy balonowej kijka. Większość szlaków rozpoczy- Turystyka aktywna i Mistrzostwa Polski w dojeniu na się w Parku Zdrojowym u zbie- Rabka-Zdrój ma Wam do zaofe- sztucznej krowy. gu ulic Orkana i Chopina i są to: rowania piesze i rowerowe szla- • w muzeum etnograficznym im. szlak niebieski – po Parku Zdrojo- ki turystyczne. Początek wszyst- Wł. Orkana znajduje się rzeźba wym (dł. 2,4 km), szlak zielony – ze kich szlaków pieszych znajduje Chrystusa Frasobliwego, którą Śmietanowej w Zarytem na Luboń się przy skrzyżowaniu ulic Chopi- zachwycał się sam Pablo Picasso Wielki (dł. 4,8 km), szlak niebieski – na i Orkana. • z Rabki-Zdroju pochodzi znany z Zarytego na Luboń Wielki (dł. 3,5 Szlaki piesze prowadzą w Gorce, polski pianista i kompozytor km), szlak czarny – z Parku Zdrojo- Beskid Wyspowy oraz Pasmo Ba- Janusz Stokłosa oraz znany aktor wego na Krzywoń (dł. 4,8 km), szlak biogórskie. Są to: szlak zielony - Jan Wieczorkowski. czerwony – z Parku Zdrojowego Rabka-Zdrój – Potok Luboński – do Schroniska PTTK Stare Wierchy Luboń Wielki (dł. 8,5 km), szlak (dł. 8,9 km), szlak niebieski – z Par- żółty - Rabka-Zdrój – Piątkowa ku Zdrojowego do Schroniska PTTK (dł. 5 km), szlak czerwony - Rab- Jeśli natomiast lubicie poszaleć na Stare Wierchy (dł. 5,4 km), szlak zie- ka-Zdrój – Maciejowa – Bardo – dwóch kółkach, znajdziecie tu czte- lony – z Plaskówki do Bacówki Stare Wierchy – Groniki – Obido- ry ciekawe trasy rowerowe: Rabka- PTTK na Maciejowej (dł. 6 km). Zi- wiec – Turbacz (dł. 18 km), szlak Zdrój – Raba Wyżna – Bukowina mą wybierzcie się też na lodowisko czerwony - Rabka-Zdrój – Jor- – Harkabuz – Spytkowice – Rab- przy ul. Jana Pawła II obok stadionu danów – Babia Góra (dł. 14 km), ka-Zdrój (dł. 45,5 km), Rabka-Zdrój KS Wierchy. szlak niebieski - Rabka-Zdrój – – Harkabuz – Odrowąż – Pieniąż- Jeśli natomiast jesteście miłośni- Olszówka – Poręba Wielka – Po- kowice – Bielanka – Raba Wyżna kami rolek lub deskorolki powin- lana Hucisko – Czoło Turbacza – Rabka-Zdrój (dł. 36,5 km), Rab- niście skierować się na ulicę Jana – Hala Turbacz (dł. 20 km), szlak ka-Zdrój – Raba Wyżna – Sieniawa Pawła II, gdzie będziecie mogli po- niebieski - Rabka-Zdrój – Zaryte – Klikuszowa – Obidowa – Rdzaw- szaleć w skateparku. Możecie też – Luboń Wielki (dł. 8 km). ka – Rabka-Zdrój (dł. 31,5 km),

Kościółek Św. Krzyża na Górze Piątkowej Widok na Rabkę

Rabka-Zdrój 23 Rabka-Zdrój – Olszówka – Niedź- Pawła II – turysty, przy którym roz- W rabczański klimat wprowadzi wiedź – Poręba Wielka – Jasionów poczyna się Szlak Papieski w Be- Was wizyta w Muzeum Etnogra- – Rabka-Zdrój (dł. 30 km). skidzie Wyspowym. ficznym im. Władysława Orkana, A może kochacie konie? Przy wy- znajdującym się w zabytkowym, ciągu „U Żura” znajdziecie ho- modrzewiowym kościółku p.w. dowlę hucułów z nauką jazdy Tężnia solankowa Św. Marii Magdaleny z początku konnej. i inne ciekawe miejsca XVII wieku. W Muzeum zgroma- Na skraju Parku Zdrojowego, dzone są eksponaty przedstawia- w pobliżu źródła solanki jodko- jące kulturę ludową górali, a także wo - bromowej „Helena” wybu- największy w Polsce zbiór świąt- Relaks dowano tężnię solankową i pi- ków ludowych. Podhalański folklor jalnię wód mineralnych. Tężnia poznacie też podczas występów Jak uciec od codzienności, przy- tworzy dookoła specyficzny aero- lokalnych zespołów ludowych stanąć na chwilę i się zrelakso- zol solankowy, który sprzyja pro- w amfiteatrze. wać? Wystarczy, że przyjedziecie filaktyce i leczeniu górnych dróg do Rabki-Zdroju, przespaceru- oddechowych, zapalenia zatok, jecie się ulicami z drewnianą za- rozedmy płuc, nadciśnienia tęt- Przede wszystkim budową do pięknego rozległe- niczego, alergii, nerwicy wegeta- miasto dzieci go Parku Zdrojowego z okazami tywnej. Rabka to przede wszystkim miasto 110-letnich drzew i szumiącymi Innym odprężającym miejscem dzieci z ofertą familijną. Na począ- fontannami, wśród których ska- jest Uroczysko „Krzywoń” (ul. Pod- tek powinniście skierować swoje czą wiewiórki. Możecie skorzystać halańska), na terenie którego po- kroki do Rodzinnego Parku Roz- ze ścieżki zdrowia. wstała Leśna Ścieżka Edukacyjna. rywki „Rabkoland” (ul. Podhalań- Na najmłodszych czekają w par- Na trasie znajduje się oczko wod- ska) z licznymi karuzelami, ko- ku dobrze urządzone place zane, moczary, źródełko i studnia, lejkami, torem samochodzików baw oraz miasteczko rowerowe. a także punkt widokowy. Warto też i innymi atrakcjami. W „Rabkolan- Spacerując alejkami dojdziecie do wybrać się na deptak przy ul. Jana dzie” znajdują się jedyne w świecie: rzeki Poniczanki, nad którą ciągną Pawła II, gdzie będziecie podzi- Muzeum Orderu Uśmiechu oraz się spacerowe dróżki. Na terenie wiać nowoczesną fontannę wyko- Dom Rekordów i Osobliwości. parku stoi pomnik Papieża – Jana rzystującą światło i dźwięk. W Muzeum Orderu Uśmiechu pre-

Zachód słońca Rodzinny Park Rozrywki Rabkoland Muzeum im. Władysława Orkana

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 24 zentowane są publikacje i zdję- gów, żurawi itp., które poddano WAŻNE ADRESY cia związane z historią Orderu rewitalizacji. Niewątpliwą atrakcją Urząd Miejski w Rabce-Zdroju Uśmiechu oraz tablice z nazwiska- skansenu są przejażdżki pociąga- ul. Parkowa 2 mi Kawalerów Orderu. Natomiast mi retro. 34-700 Rabka-Zdrój w Dom Rekordów i Osobliwo- Koniecznie spróbujcie rodzinnego tel. (18) 26 76 440, 26 92 000 ści można podziwiać prezento- lepienia naczyń z gliny w pracow- www.rabka.pl wane na fotografiach historie nie- ni garncarstwa według tradycyj- codziennych rekordów, a także nych siedemnastowiecznych me- Miejski Ośrodek Kultury rekordowe przedmioty m.in. naj- tod. Odwiedźcie też pracownię ul. Parkowa 5 34-700 Rabka-Zdrój mniejszy rower, największy but na lutniczą, w której tworzone są ludo- tel. (18) 26 76 626 wysokim obcasie, największy dłu- we instrumenty strunowe. Ponadto gopis, najmniejszy plecaczek i wie- w galerii lokalnych twórców „Pod Uzdrowisko Rabka SA le innych. Lilianną” możecie się umówić na Zakład Przyrodoleczniczy W mieście dzieci nie mogło za- lekcje haftu, decoupage’u czy ma- ul. Orkana 49 braknąć ulubieńca dzieci, Święte- lowania na szkle. 34-700 Rabka-Zdrój go Mikołaja. Spotkacie go w formie tel. (18) 26 76 020 pomnika na placu przed zabytko- Więcej informacji o atrakcjach PTTK – Biuro Obsługi Ruchu wym dworcem kolejowym. Kolej- na: www.rabka.pl Turystycznego ną atrakcją jest Teatr Lalek „Rabcio”, ul. Piłsudskiego 1 który powstał w 1949r. jako teatr 34-700 Rabka-Zdrój amatorski dla dzieci przebywają- Atrakcje turystyczne tel. (18) 26 77 317 cych w Sanatorium Dziecięcym. poza Rabką Co jeszcze ma do zaproponowa- Jeśli zawitacie do Rabki na dłu- Biuro Turystyczne „Turbacz” nia Rabka-Zdrój? Zabierzcie swo- żej i wyczerpią Wam się pomysły ul. Wąska 1 34-700 Rabka-Zdrój je pociechy do Skansenu Taboru na atrakcyjne spędzanie wolnego tel. (18) 26 77 588 Kolejowego w Chabówce, gdzie czasu, pamiętajcie, że Rabka sta- na kilku torach urządzono ekspo- nowi dogodną bazę wypadową BIT-BORT zycję składającą się z wycofanych w Tatry Wysokie. Możecie też wy- ul. Orkana 49 z ruchu parowozów, lokomotyw brać się na wycieczkę do Krakowa 34-700 Rabka-Zdrój elektrycznych i spalinowych, płu- lub Starego Sącza. tel. (18) 26 79 937, 26 70 210

Plac zabaw dla dzieci Zabytkowy parowóz – Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce

Rabka-Zdrój 25 Swoszowice (Gmina Miejska Kraków)

Parę słów o Swoszowicach Swoszowice są jedynym w Pol- sce i jednym z niewielu w Europie uzdrowiskiem funkcjonującym na obszarze dużej aglomeracji miej- skiej. Naturalne bogactwo tych te- renów stanowią swoszowicka siar- ka i 200-letni park uzdrowiskowy z ujęciami wód mineralnych połą- czony z terenami leśnymi położo- nymi nad rzeką Wilgą. W Uzdrowisku Swoszowice, w ka- meralnej atmosferze możecie zre- generować siły i poprawić stan Kuracjusze w Parku Zdrojowym swojego zdrowia. Do dyspozycji gości odwiedzających Uzdrowisko są obiekty znajdujące się na tere- Macie kilka dni wolnego, marzy wo-wschodniej części Krako- nie Parku Zdrojowego, takie jak: Wam się udany wypoczynek, ale wa, w Dzielnicy X Swoszowice, Główny Dom Zdrojowy – obiekt nie możecie się zdecydować – w strefie nazywanej zielonym z 1811 r., pierwotnie drewniany, po z jednej strony chcielibyście się od- pierścieniem Krakowa, w odle- kolejnych przebudowach od 1915r. stresować, zadbać o własne zdro- głości około 10 km od Rynku murowany, parterowy z dwoma wie i urodę, z drugiej – ciągnie Was Głównego, dworców – kolejo- piętrowymi ryzalitami bocznymi. do zabytków i życia kulturalno-ro- wego i autobusowego oraz lot- Tu znajdziecie zakład przyrodolecz- zrywkowego. Jak to połączyć? Wy- niska w Balicach. niczy, tzw. „Łazienki”. bierzcie się do Uzdrowiska Swo- szowice! Skorzystacie tu z szerokiej Wnętrze Głównego Domu Zdrojowego Główny Dom Zdrojowy oferty zabiegów leczniczych i po- prawiających samopoczucie, a bli- skość centrum Krakowa zapewni Wam dostęp do licznych atrakcji tego magicznego miasta.

Położenie Osiedle Uzdrowisko Swoszowi- ce położone jest w południo-

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 26 Willa „Szwajcarka” Park Zdrojowy Źródło Główne leczniczej wody siarczkowej

Willa „Szwajcarka” – dom z 1868 ro- z XIV-wiecznego Kodeksu Tyniec- założył Park Zdrojowy. Uzdrowisko ku, będący początkowo budynkiem kiego. W połowie XV wieku odkryto stało się modną miejscowością wy- drewnianym, został zrekonstru- tutaj złoża siarki i założono pierw- poczynkową z licznymi atrakcjami owany i zmodernizowany w latach sze kopalnie, które funkcjonowały dla odwiedzających gości. Uzdro- 1992-1996. Obecnie stanowi obiekt tu do 1888 roku, kiedy to ostatecz- wisko powoli rozwijało się, kura- sanatoryjny. Pawilon „Parkowa” – wy- nie je zamknięto. Ich ślady prze- cjusze mieli do dyspozycji restaura- budowany w 1922 roku od począt- trwały do dziś w postaci wyrobisk cję, koncerty, bilard, kręgle, taniec, ku pełni funkcję punktu żywienia. i hałd porośniętych roślinnością. a wędrowne zespoły teatralne da- Po pełnej modernizacji wykonanej Pierwsze informacje o leczniczym wały tu przedstawienia. w latach osiemdziesiątych znajduje działaniu wód, zwłaszcza na cho- W 1859 r. Zdrój i przyległe tere- się tu restauracja - kawiarnia . roby reumatyczne, pochodzą z XVI ny zostały zakupione przez Spółkę W sąsiedztwie Parku, w strefie „A” wieku z dzieła „O Cieplicach” Woj- Zdrojowisk Krajowych utworzoną ochrony uzdrowiskowej, znajduje ciecha Oczko, nadwornego leka- z inicjatywy prezesa dr Józefa Dietla się trzygwiazdkowy Hotel „Krysty- rza Stefana Batorego. Istniało też za pieniądze ziemian małopolskich. na”, który oferuje gościom jedno-, przekonanie, że pobyt w podzie- Zaangażowanie Józefa Dietla, pio- dwu-, trzy- i czteroosobowe po- miach kopalni siarki skutecznie le- niera polskiej balneologii doprowa- koje, restaurację serwującą dania czy zarazę. dziło do podniesienia rangi uzdro- kuchni polskiej, salę fitness oraz Początki zorganizowanej działalno- wiska. Oficjalnie status uzdrowiska relaks w saunie lub w grocie solnej ści uzdrowiskowej sięgają 1811 ro- Swoszowice otrzymały w 1973 r. z unikalnym mikroklimatem przy- ku, kiedy to profesor Uniwersytetu pominającym nadmorski. Jagiellońskiego Feliks Radwański na wykupionych w 1807 r. grun- Warto wiedzieć, że: Historia tach zbudował pierwszy dom zdro- Pierwsze wzmianki o podkarpac- jowy i obiekty przeznaczone na • w uzdrowisku leczyli się kiej wsi Swoszowice pochodzą pokoje mieszkalne dla gości oraz m. in. Julian Ursyn Niemcewicz i Hugo Kołłątaj. Park Zdrojowy Dom Zdrojowy w 1871 r. • Stanisław Staszic napisał dzieło poświęcone m.in. Swoszowicom „O ziemiorództwie Karpatów”. • Swoszowice zostały utrwalone na obrazie dziewiętnastowiecznego malarza Aleksandra Kotsisa „Podwieczorek w Swoszowicach”. • legenda głosi, że do uśmiercenia Smoka Wawelskiego, Szewczyk Dratewka użył siarki z kopalni swoszowickiej.

Swoszowice 27 Zdrowie Właściwości i zastosowanie • kinezyterapia swoszowickich wód • hydroterapia i uroda W smaku woda mineralna jest • masaż gorzkawa, początkowo klarowna, • terapia chłodząca mankietem Największym skarbem uzdrowi- po pewnym czasie ulega zmęt- Cryo/Cuff ska, dzięki któremu Swoszowi- nieniu, stosuje się ją wyłącznie ze- ce cieszą się uznaniem w Polsce wnętrznie w postaci kąpieli peł- Powyższe zabiegi lecznicze są rów- i Europie, są złoża leczniczych wód nych lub częściowych. Początkowo nież zabiegami powodującymi mineralnych siarczanowo – wodo- silny zapach siarkowodoru zanika odnowę biologiczną organizmu. rowęglanowo – wapniowo – ma- po pewnym czasie. Dzięki nim zregenerujecie siły, po- gnezowych. Swoszowickie wody siarczkowe, prawicie swój wygląd i samopo- Wody mineralne Swoszowic po- o udowodnionych właściwościach czucie. Może skusicie się na masaż wstają na skutek przesiąkania wód leczniczych, są wykorzystywane do lub odprężającą kąpiel perełkową? powierzchniowych oraz opado- naturalnego leczenia schorzeń reu- Więcej informacji o zabiegach: wych w głąb ziemi. Woda prze- matycznych, pourazowych i po- www.uzdrowisko.krakow.pl chodząc przez warstwy mine- operacyjnych narządu ruchu, wy- rałów zawierających siarkę oraz branych schorzeń neurologicznych inne pierwiastki nabiera swoich oraz niektórych dermatologicz- charakterystycznych właściwości. nych, zwłaszcza łuszczycy. Kondycja Na terenie Parku Uzdrowiskowego istnieją dwa ujęcia wody mineral- W Swoszowicach skorzystacie nie nej - „Źródło Główne” oraz „Źródło Oferowane zabiegi tylko z zabiegów leczniczych. Mo- Napoleon”. Ujęcia te są naturalne, lecznicze: żecie tu także zadbać o spraw- chociaż ich powstanie związane • kąpiele siarczkowe ność fizyczną jeżdżąc konno, gra- jest, z działającą tu kiedyś kopal- • peloidoterapia w formie: jąc w tenisa czy spędzając czas na nią siarki. okładów i zawijań szlakach rowerowych i pieszych. borowinowych oraz kąpieli w zawiesinie borowinowej • fizykoterapia

Kąpiel perełkowa Grota solna w Hotelu „Krystyna”

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 28 Sport drówki po licznych szlakach tu- Przy samym Parku Zdrojowym rystycznych. Kilka z nich biegnie znajdują się obiekty sportowe Wo- przez Park Zdrojowy prowadząc jewódzkiego Ludowego Klubu w przepiękne, mocno już pofałdo- Sportowego „Krakus”: duże boisko wane tereny Pogórza Wielickiego, piłkarskie (asfaltowe i trawiaste), skąd roztaczają się wspaniałe pa- ośrodek jeździecki, ośrodek hipo- noramiczne widoki. Znajdziecie tu terapeutyczny. Na ogrodzonym także świetne trasy wycieczek ro- terenie boiska znajduje się plac za- werowych, między innymi Szlak baw dla dzieci, stoliki do gry w sza- siarczany prowadzący przez połu- chy lub warcaby, stół do ping-pon- dniowe zakątki Krakowa - Swoszo- ga, korty tenisowe. Możecie tu wice i Fort Rajsko. pojeździć konno albo pooglądać Szlak siarczany jest południowym organizowane sezonowo zawody fragmentem Szlaku Twierdzy Kra- jeździeckie. ków, który stanowi pierścień fortyfi- Aktywnie spędzicie tu czas nie tyl- kacji z XIX i XX wieku, obejmujących Park Zdrojowy wiosną ko w ciepłych porach roku - w po- osiem obszarów warownych z licz- bliskich Podstolicach i Sieprawiu nymi fortami, bastionami, szańcami Więcej informacji o szlakach: znajdują się niewielkie stoki nar- i innymi elementami obronnymi. www.krakow.pl/odwiedz_krakow ciarskie, gdzie możecie doskonalić Więcej informacji o fortyfikacjach: swoje umiejętności. Bardziej wpra- www.twierdza.art.pl wieni miłośnicy białego szaleństwa mogą szusować na stoku Chełm Możecie także wybrać się na wy- w oddalonych o ok. 30 km Myśle- prawę przebiegającym w pobliżu nicach. Swoszowic Krakowskim Szlakiem Generała Bema. Prowadzi on z Bor- Turystyka aktywna ku Fałęckiego przez Kobierzyn, Si- Podczas pobytu w Swoszowicach dzinę, Libertów do Gaju – dawne- możecie też wybrać się na wę- go majątku rodziny Bemów.

Park Zdrojowy jesienią

Swoszowice 29 WAŻNE ADRESY Ponadto możecie korzystać z bardzo bogatej oferty kulturalnej, Uzdrowisko Relaks rozrywkowej i turystycznej same- Kraków Swoszowice Sp. z o.o. ul. Kąpielowa 70 Pełne odprężenie zapewnią Wam go Krakowa. Znajdziecie tu Ogród 30-698 Kraków z pewnością spacery po parku Doświadczeń im. Stanisława Le- tel. (12) 254 78 11, zdrojowym, który wraz z obiekta- ma, gdzie na własnej skórze bę- fax. (12) 650 47 45 mi uzdrowiskowymi wpisany jest dziecie mogli przekonać się, jak www.uzdrowisko.krakow.pl na listę zabytków Miasta Krakowa. działają prawa fizyki. (tu można znaleźć informację Park jest znakomitym miejscem Macie ochotę na spacer po dawnym o dojazdach do Uzdrowiska wypoczynku i obserwacji przy- Krakowie? W takim razie koniecznie miejskimi środkami komunikacji) rody. Posiada piękny drzewostan skierujcie swoje kroki do Muzeum Hotel „Krystyna” z okazami liczącymi po 180 lat – w podziemiach Rynku Głównego. ul. Lusińska 9A-9B wśród nich 6 pomników przyrody W tym unikatowym w skali świato- 30-698 Kraków z ogromną „lipą-słoń”. Harcują tu wej podziemnym muzeum cofniecie tel. (12) 654 71 91, wiewiórki, wśród drzew mieszkają się w czasie, a za sprawą multimedial- 654 71 65 dzięcioły, sroki, sójki i kukułki. nego widowiska „Śladami europej- fax (12) 654 78 56 W pobliżu Uzdrowiska, w Krako- skiej tożsamości Krakowa” nie tylko www.hotel-krystyna.krakow.pl wie-Łagiewnikach znajduje się też zobaczycie, ale i dotkniecie historii Gmina Miejska Kraków Sanktuarium Bożego Miłosierdzia, z początków legendarnego miasta. – Urząd Miasta Krakowa miejsce licznych pielgrzymek czci- Bardziej współczesną historię ży- pl. Wszystkich Świętych 3-4, cieli Bożego Miłosierdzia, św. Siostry dowskich mieszkańców miasta 31-004 Kraków Faustyny i bł. Jana Pawła II. Nieopo- poznacie w Muzeum w dawnej www.krakow.pl dal sanktuarium powstaje Centrum Fabryce Oskara Schindlera, gdzie www.krakow.travel Jana Pawła II Nie lękajcie się! można zwiedzać wystawę „Kraków Więcej informacji o Centrum: – czas okupacji 1939–1945”. Punkty sieci InfoKraków www.janpawel2.pl Więcej informacji o muzeach: www.infokrakow.pl www.mhk.pl/oddzialy e-mail: [email protected] Rynek Główny w Krakowie

1. ul. Siostry Faustyny 3 (teren Sanktuarium Bożego Miłosierdzia) tel. (12) 263 60 64

2. Pawilon Wyspiańskiego pl. Wszystkich Świętych 2 tel. (12) 616 18 86

3. Sukiennice Rynek Główny tel. (12) 433 73 10

4. Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego ul. Powiśle 11, tel. 513 099 688

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 30 To nie koniec atrakcji Krakowa – Krakowskich, prezentujące m.in. możecie wybrać się na rejs stat- dzieje przemysłu solnego. W ko- kiem po Wiśle do Tyńca, zwiedzić morach kopalni znajduje się sana- najbardziej znane zakątki miasta, torium alergologiczne. … Zdecydujcie sami! Więcej informacji o kopalni: Więcej informacji o atrakcjach www.muzeum.wieliczka.pl, Krakowa: www.krakow.travel, www.wieliczka.eu/pl, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia www.krakow.pl/odwiedz_krakow www.sanatorium.kopalnia.pl w Krakowie Łagiewnikach

Atrakcje turystyczne Mogilany – miejscowość z pięk- zieleni wysokiej w Puszczy Nie- poza Krakowem ną panoramą na Beskidy z Masy- połomickiej, a na zachód – leżące Jeśli, mimo bogactwa możliwo- wem Babiej Góry i Tatry. Zobaczy- w granicach Jurajskiego Parku Kra- ści, wyczerpią się Wam pomysły cie tu fragmenty renesansowego jobrazowego malownicze dolinki na ciekawe spędzanie czasu w sa- parku, klasycystyczny pałac z po- i kompleksy leśne. mych Swoszowicach i pozostałych czątku XIX w. Warto również zwie- Więcej informacji o Parku: częściach Krakowa, warto, żeby- dzić kościół z XVII w. z neogotycką www.it-jura.pl ście odwiedzili inne miejscowości dzwonnicą oraz późnobaroko- w okolicy? wym ołtarzem w kształcie serca, Można również wybrać się na będącym unikatem w skali euro- nieco dalszą wycieczkę: do Kal- Wieliczka – znajduje się w niej naj- pejskiej. warii Zebrzydowskiej, Wadowic, starsza obok Bochni kopalnia soli Oświęcimia lub Zakopanego. kamiennej. W 1978 r. Kopalnia So- Dalsze wyprawy li Wieliczka została wpisana na listę Przy dłuższym pobycie w Swoszo- Światowego Dziedzictwa Kultu- wicach warto wybrać się na dal- ry i Przyrody UNESCO. Na głębo- szą wyprawę. Na wschód od Kra- kości 135 m działa Muzeum Żup kowa znajdują się duże kompleksy

Park Zdrojowy latem Park Zdrojowy zimą

Swoszowice 31 Szczawnica

z Beskidu Sądeckiego, w odległo- ści ok. 50 km na południowy za- chód od Nowego Sącza i ok. 37 km na zachód od Nowego Targu, przy granicy polsko-słowackiej.

Parę słów o Szczawnicy Wyjątkowe położenie doliny po- woduje, że w Szczawnicy panuje łagodny, a zarazem wyjątkowy mikroklimat, który współtworzą: lasy porastające zbocza doliny, duże nasłonecznienie, mała ilość opa- dów i czyste powietrze. Uzdro- Pijalnia wód mineralnych na Placu Dietla wisko zaczaruje Was też ma- lowniczym krajobrazem, który zawdzięcza bliskości Pienińskie- Jeśli chcecie skorzystać z uroków deł Szalayowskich”, spływ Dunaj- go Parku Narodowego i przełomu Beskidu Sądeckiego i Pienin, wca- cem czy szklaneczkę wody mine- Dunajca. le nie musicie jechać w dwa różne ralnej? Szczawnica ma Wam także do za- miejsca – w Szczawnicy oba ma- oferowania urok XIX-wiecznej ar- sywy macie na wyciągnięcie ręki. Położenie chitektury zdrojowej oraz różne Niepowtarzalność uzdrowiska do- Szczawnica leży w dolinie pra- możliwości aktywnego wypoczyn- cenił wiek temu Henryk Sienkie- wego dopływu Dunajca – po- ku. Stanowi doskonałą bazę tury- wicz. Może dacie się zaprosić na toku Grajcarka, pomiędzy Pie- styczną przyjmującą jednorazowo spacer intrygującym szlakiem „Go- ninami a pasmem Radziejowej kilka tysięcy gości, którym zapew-

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 32 Centrum Szczawnicy Kapela góralska w Pieninach Kolej krzesełkowa na Palenicę nia noclegi w pokojach o zróżnico- w 1858 roku w „Albumie Szczaw- oraz powstania Inhalatorium (wy- wanym standardzie. nickim”. Zapraszał też do Szczaw- posażonego w pierwsze w Pol- W mieście realizowane są cią- nicy wybitnych ludzi epoki. sce komory pneumatyczne). Pla- gle nowe inwestycje, dzięki któ- Przed śmiercią Józef Szalay zapisał ny gospodarza przerwała II wojna rym Szczawnica odzyskuje daw- Zakład Zdrojowy Akademii Umie- światowa. 18 marca 1948 roku na ny blask stając się nowoczesnym jętności w Krakowie, która zbudo- podstawie Zarządzenia Ministra europejskim kurortem świadczą- wała Dworek Gościnny (spłonął Zdrowia uzdrowisko Szczawnica cym usługi o najwyższych stan- w 1962 r.), uporządkowała Park, przejął Skarb Państwa. dardach. zakończyła rozpoczętą przez Sza- Prawa miejskie zdrojowisko otrzy- laya budowę drogi przez Pieniny mało w lipcu 1962 roku. Od stycz- Historia do Czerwonego Klasztoru. Trud- nia 2008 r. zmieniono rodzaj gmi- Pierwsze wzmianki o osadzie po- ności finansowe i organizacyjne ny z miejskiego na miejsko-wiejski, chodzą z początków XV w. i do- zmusiły Akademię do sprzedaży co w praktyce oznaczało wyłącze- tyczą zapisania przez króla Wła- Szczawnicy w 1909 roku Adamowi nie poza granice administracyjne dysława Jagiełłę 400 florenów Stadnickiemu, który przyczynił się miasta obszarów Jaworek i Szlach- Abrahamowi z Goszczyc, przy oka- do ogólnego rozwoju Szczawnicy towej, którym nadano status wsi. zji którego to zapisu wymieniono w obrębie Starostwa Czorsztyń- Szczawnica z lotu ptaka skiego dwie Szczawnice, Wyżną i Niżną. Dynamiczny rozwój Szczawni- cy jako uzdrowiska przypada jednak na połowę XIX wieku, kiedy to właścicielem dóbr szczawnickich został Józef Stefan Szalay, uważany za właściwego twór- cę szczawnickiego kurortu. Zbu- dował pierwsze łazienki zdrojo- we, nowe wille i pensjonaty, nadał oprawę architektoniczną odkry- tym źródłom: Magdaleny, Wale- rii, Jana, Szymona, Heleny i Anieli, a także rozszerzył i unowocześnił Park Górny. Szalay wykonał także liczne rysunki Pienin i Szczawnicy, a całość swych prac opublikował

Szczawnica 33 Pomnik Henryka Sienkiewicza Regionalny element małej architektury Cerkiew w Szlachtowej przy deptaku zdrojowym Właściwości i zastosowanie przynosowych, gardła i krtani, scho- Zdrowie szczawnickich wód rzeń aparatu głosowego z przecią- i uroda Szczawnickie wody to szczawy wo- żenia nadmiernym wysiłkiem gło- dorowęglanowe, sodowe, jodkowe sowym, schorzeń alergicznych Uzdrowisko Szczawnica dyspo- i bromkowe bogate w sole mineral- górnych dróg oddechowych i ast- nuje aż 12 źródłami wód mineralne i liczne mikroelementy. Przedsię- my oskrzelowej. Oferuje również le- nych. Wody szczawnickie najlepiej biorstwo „Uzdrowisko Szczawnica” czenie balneologiczne w schorze- spożywać w pijalniach, możecie SA specjalizuje się w leczeniu cho- niach układu ruchu, szczególnie je także zakupić w dobrych skle- rób dróg oddechowych, przewle- w zespołach bólowych kręgosłupa pach. kłych stanów zapalnych nosa, zatok i chorób reumatycznych.

Spływ Przełomem Dunajca. Widok na Trzy Korony

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 34 Turystyka aktywna Kondycja Góry pokryte lasami o bogatej flo- rze i faunie przyciągają amatorów Do Szczawnicy przyjedźcie po pieszych wędrówek. Liczne szlaki niezapomniane widoki, wrażenia, turystyczne prowadzą na najwyż- a przy okazji – lepszą kondycję. sze szczyty Pienin i Gorców oraz do Tu większość atrakcji związana jest rezerwatów przyrody: Wąwozu Ho- Widok ze szczytu Sokolicy z ruchem. mole, Wysokich Skałek, a także do jednego z najpiękniejszych, obfitu- Oferowane zabiegi Sport jącego w malownicze skałki i pro- lecznicze: W obiektach noclegowych do- gi skalne, tworzące przełomy i wo- • inhalacje indywidualne nosa stępne są baseny kryte, korty te- dospady – rezerwatu Białej Wody. lub gardła, płukanie nosa nisowe, park wodny (Hotel Solar Trasy dostosowane są do moż- i gardła, bulling Spa). Ogólnodostępne są korty liwości fizycznych przeciętnego • inhalacje ultradźwiękowe tenisowe przy ul. Głównej, skate- użytkownika. Najważniejsze szla- • inhalacje solankowe celkowe park oraz boiska. Miłośnicy spor- ki turystyczne to: Szczawnica Dol- • elektroterapia (terapuls, tów wodnych mogą sprawdzić na – Droga Pienińska – Czerwony jonoforeza, diadynamik, swoje umiejętności wypożycza- Klasztor (Słowacja) (czerwony), Trzy ultraton) jąc kajak i pokonując tor slalomo- Korony – Sokola Perć – Sokolica – • hydroterapia (masaże wy wiodący wzdłuż trasy spływu Szczawnica Dolna – Szafranówka podwodne całościowy i wirowe Dunajca. nóg, kąpiele 4-komorowe, Szczawnica jest atrakcyjna także perełkowe, kąpiele mineralne zimą. Na terenie miasta – w cen- Warto wiedzieć, że: i kwasowęglowe (CO2)) trum, w Jaworkach i pod Durbasz- • kinezyterapia (gimnastyka ką – znajdują się wyciągi narciar- • na terenie Szczawnicy znajduje się indywidualna z elementami skie oraz trasy zjazdowe zarówno Góra Jarmuta, na której wg podań masażu kręgosłupa) dla początkujących, jak i zaawan- stała pogańska świątynia bóstwa, • balneoterapia (okłady sowanych amatorów białego sza- od którego imienia wzięło nazwę parafinowe i borowinowe) leństwa. Narciarzy o większych wzniesienie. • laseroterapia umiejętnościach ucieszy sztucz- • w Szczawnicy bywał niegdyś • magnetoterapia nie śnieżona trasa na stoku Pale- zachwycony tutejszą atmosferą • krioterapia nicy, posiadająca homologację Henryk Sienkiewicz, który wspierał • kuracja pitna wodami FIS, na której rozgrywane są zawo- biedne dzieci ze Szczawnicy. mineralnymi dy alpejskie. Na miłośników snow- W 2008 r. w dowód wdzięczności boardu natomiast oczekuje umiej- przy deptaku na ul. Zdrojowej W Szczawnicy możecie też oddać scowiona na szczycie góry rynna odsłonięto pomnik tego się w ręce specjalistów i odżywić, do halfpipe. W Szczawnicy znajdu- wybitnego polskiego pisarza odmłodzić i wymodelować swoje ją się liczne wypożyczalnie sprzę- i noblisty. ciało. Zabiegi spa oferują m.in. So- tu narciarskiego i snowboardowe- • w roku 2005 Uzdrowisko lar Spa Hotel, Sanatorium Uzdro- go. Na stokach narciarskich swoje Szczawnica w wyniku wiskowe „Budowlani” czy też pen- usługi oferują fachowi instruktorzy porozumienia sądowego wróciło sjonat „Amon” w Jaworkach. narciarstwa. ponownie do przedwojennych właścicieli, rodziny hr. Stadnickich.

Szczawnica 35 Spływ rzeką Dunajec

– Durbaszka – Wysokie Skałki (niebieski), Dzwonkówka – Bereśnik – Bacówka PTTK pod Bereśnikiem – Bryjarka – Szczawnica – Palenica – Szafranówka (żółty), Szczawnica dworzec PKS – dolina Sopotnickie- go Potoku – Czeremcha – Schroni- sko PTTK na Przehybie (niebieski), Szczawnica dworzec PKS – Łysiny – Schronisko PTTK na Przehybie – Ja- zowsko (zielony). Jeśli preferujecie szybsze spo- soby zwiedzania terenu, ucieszą Was pewnie przygotowane liczne trasy rowerowe i konne o róż- nym stopniu trudności. Na miejscu, w wypożyczalniach sprzętu sportowego możecie zaopatrzyć się w rower górski, natomiast w stadninach koni skorzystać z bogatej oferty, organizowanych tam, imprez konnych.

Relaks

Szczawnica kusi Was nie tylko pięknem przyrody i unikalnym mikroklimatem, lecz także bardzo urozmaiconą ofertą atrakcji dodatkowych. Sprawdźcie sami.

Godła Szalaya i „Pienińskie Lato” Już w samym centrum Szczawnicy możecie skorzystać z czterooso- bowej kolejki krzesełkowej, pro- wadzącej na Palenicę, skąd roz- pościera się widok na wspaniałą panoramę Tatr, Pienin, Beskidu Są- deckiego i całej Szczawnicy. Obok, na sąsiadującej z Palenicą – Sza- franówce zbudowano zjeżdżalnię

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 36 Spływ rzeką Dunajec

wózkową, atrakcyjną zarówno dla ną na nich nazwą i malowidłem, za- WAŻNE ADRESY dzieci, jak i dorosłych. wieszane na budynkach, w których Jedną z najbardziej znanych atrakcji wynajmowane są pokoje dla kura- Urząd Miasta i Gminy Szczawnica ul. Szalaya 103 turystyczno-krajobrazowych Pienin cjuszy, wczasowiczów i turystów. 34-460 Szczawnica jest spływ tratwami przełomem Du- Pomysł ich wprowadzenia i pier- tel. (18) 262 22 03 najca, z którego corocznie korzysta wotne wykonanie przypisuje się fax (18) 262 25 30 ok. 250 tys. osób. Natomiast w czy- Józefowi Szalayowi, twórcy szczaw- www.szczawnica.pl stych górskich rzekach i bystrych nickiego uzdrowiska. e-mail: [email protected] potokach zwolennicy wędkarstwa Ponadto przez cały rok w pijalni mogą zaczaić się na pstrąga poto- uzdrowiskowej funkcjonuje Ga- Miejski Ośrodek Kultury ul. Główna 6 kowego, lipienia i głowacicę. leria Wystaw Pijalni Wód Mineral- 34-460 Szczawnica Wspaniałym uzupełnieniem kli- nych, w której prezentowane są tel. (18) 262 26 66 matu miejscowości jest folklor prace wybitnych twórców. Z ko- www.mokis.szczawnica.pl góralski, który jest w Szczawni- lei w odrestaurowanym budynku e-mail: [email protected] cy wciąż żywy i widoczny w gwa- przy Placu Dietla mieści się Mu- rze pienińskiej, strojach ludowych zeum Historii Uzdrowiska uru- Przedsiębiorstwo noszonych przez flisaków, do- chomione w 2010 r. przez wnuka „Uzdrowisko Szczawnica” S.A. rożkarzy i rodowitych szczawni- ostatniego właściciela uzdrowiska, ul. Zdrojowa 26 34-460 Szczawnica czan podczas uroczystości, a także hrabiego Stadnickiego. tel. (18) 262 22 11 w wyrobach tutejszych rzemieślni- Jeśli natomiast lubicie posłuchać www.uzdrowisko.szczawnica.pl ków i dziełach twórców ludowych. dobrej muzyki udajcie się do Ja- e-mial: [email protected] Działają tu zespoły regionalne oraz worek, do przystani dla artystów Pieniński Oddział Związku Podha- - „Muzycznej Owczarni”. Odbywają Pieniński Oddział PTTK lan. Co roku w lipcu organizowane się tam koncerty rockowe, blueso- Os. Połoniny 4a/3 jest święto lokalnego folkloru „La- we, jazzowe, country i inne, zna- 34-460 Szczawnica tel. (18) 262 23 32 to Pienińskie”. W Muzeum Pieniń- nych i popularnych wykonawców www.pttk.szczawnica.pl skim znajduje się też stała ekspo- polskich i zagranicznych. Częste e-mail: [email protected] zycja etnograficzno-historyczna koncerty daje tu światowej sławy poświęcona kulturze górali pie- skrzypek Nigel Kennedy. Szewczyk Travel nińskich i tradycji zdrojowej. Centrum Organizacji Turystyki Najważniejsze zabytki miasta to: XI- Więcej atrakcji na: ul. Zdrojowa 2/4 X-wieczna zabudowa zdrojowa na www.szczawnica.pl 34-460 Szczawnica Placu Dietla, cerkiew w Jaworkach tel. (18) 262 18 95 www.szewczyktravel.pl z barokowym ikonostasem, kaplice Atrakcje turystyczne e-mail: [email protected] w Parku Górnym i Dolnym, zabu- poza Szczawnicą dowa zdrojów wód mineralnych Pobyt w Szczawnicy to również Pienińskie Centrum Turystyki Walerii i Szymona, stary cmentarz doskonała okazja do poznania Usługi transportowe krajowe Szalayowski z zabytkowymi na- uroków Pienińskiego Parku Naro- i zagraniczne grobkami i neogotycką kaplicą, dowego, zwiedzenia pobliskich ul. Główna 1 dwór Józefa Szalaya z 1839 roku. zamków w Niedzicy i Czorszty- 34-460 Szczawnica tel./fax. (18) 262 23 32 Unikatową atrakcją jest szlak „Godeł nie, podróży statkiem po Jeziorze www.pieninskiecentrumturystyki.pl Szalayowskich” będący turystyczną Czorsztyńskim. Możecie też od- e-mail: [email protected] trasą miejską. „Godła Szalayowskie” wiedzić Stary Sącz lub wybrać się to drewniane tablice z zamieszczo- w Tatry Polskie lub Słowackie.

Szczawnica 37 Wapienne (Gmina Sękowa)

Wapienne wśród nielicznych już uzdrowisk, spełniających zaostrzo- ne normy zanieczyszczeń. Wapien- ne dysponuje bazą noclegową w budynkach stałych oraz dom- kach kempingowych, jak również salą bankietowo-konferencyjną, kawiarnią i bufetem. Okolice Wapiennego wyróżnia- ją się malowniczymi krajobraza- mi, czystym środowiskiem oraz bogactwem flory i fauny. Połu- dniowo-wschodnią część Gmi- ny Sękowa zajmuje Magurski Park Narodowy. W wielu gminnych Wapienne, widok Sękowa miejscowościach możecie zwie- dzić liczne budowle sakralne z XVI i XVII w., wśród których są liczne Czy wiecie, gdzie powstał pierw- go, w paśmie Magurskim pomię- cerkwie. W tych stronach przenie- szy szyb naftowy? Wcale nie w Tek- dzy dolinami rzek Ropy i Wisłoki. siecie się do minionej epoki wraz sasie, tylko w miejscowości Siary Na południu gmina graniczy ze z bogactwem kultury Łemków w Gminie Sękowa. Czym jeszcze Słowacją, na północy z Gorlica- i Pogórzan. zaskoczy Was ta gmina? Przede mi. Uzdrowisko Wapienne po- wszystkim nietkniętą ręką ludzką łożone jest w kotlinie, w sercu Historia przyrodą połączoną z architekturą Grupy Magurskiej Beskidu Niskie- Historia Wapiennego sięga 1546 r., drewnianą i łemkowską tradycją lo- go u stóp Magury Wątkowskiej kiedy to król Zygmunt Stary nadał kalnych wsi. Ta niepowtarzalna at- (847 m. n.p.m.), w odległości 14 km Michałowi, synowi sołtysa z Męci- mosfera tworzy wspaniałą oprawę od Gorlic. ny prawo do lokacji wsi na prawie dla uzdrowiska we wsi Wapienne, wołoskim. Wapienne, jako wieś która uchodzi za jedną z najczyst- Parę słów o uzdrowisku królewska, należało do starostwa szych i najmniejszych miejscowo- Wapienne i Gminie Sękowa bieckiego, później przeszło w ręce ści uzdrowiskowych w Polsce. Wapienne charakteryzuje się ko- Lubomirskich. Głównym zajęciem rzystnym, podgórskim klimatem mieszkańców było pasterstwo. Położenie sprzyjającym wypoczynkowi i le- W drugiej poł. XIX w. na terenie Gmina Sękowa położona jest w za- czeniu. Wysokie parametry czy- wsi rozpoczęto eksploatację ropy chodniej części Beskidu Niskie- stości wody i powietrza grupują naftowej. Największym skarbem

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 38 Cerkiew w Bodakach Pałac rodziny Długoszów w Siarach Jasionka – widok miejscowości były jednak znajdu- Obecnie Wapienne jest jednym Oferowane metody jące się tu wody mineralne, zna- z bardziej atrakcyjnych kurortów lecznicze: ne już w XVII stuleciu. Rozkwit Wa- południowej Polski. • światłolecznictwo piennego przypada na pierwszą • elektrolecznictwo poł. XIX w., kiedy powstał tu kurort • kinezyterapia (m.in. masaże) leczniczy, zwany przez okres zabo- Zdrowie • hydroterapia (masaże rów „Schwedelbad”. i uroda podwodne, kąpiel perełkowa, W 1848 r. Zakład Zdrojowy posia- kąpiele ozonowe) dał 3 wille i łazienki o 50 wannach. Uzdrowisko posiada własne złoża • balneoterapia (okłady W latach dwudziestych XX w. ką- wód mineralnych siarkowo-wodo- borowinowe, kąpiele pieli w Wapiennem zażywało aż rowych (źródła Kamila, Marta i Zu- siarczkowe) 100 osób dziennie. W latach mię- zanna) oraz odwiert wód mineral- dzywojennych skromnie urzą- nych. Uzdrowisko ma Wam także do za- dzone i tanie uzdrowisko dostęp- oferowania zabiegi SPA – m.in. ne było niemal dla wszystkich, Leczone schorzenia usługi pielęgnacyjne dla skóry – o czym świadczą pobyty w nim Największym bogactwem Wapien- Błoto z Morza Martwego, zabiegi miejscowych chłopów i mieszkań- nego są wody siarczkowe. Głów- z zastosowaniem okładów boro- ców okolicznych miasteczek. nym wskazaniem do stosowania winowych, zabiegi z zakresu hy- Po zniszczeniach z okresu II woj- kąpieli w wodach siarczkowych są: droterapii. ny światowej Wapienne częścio- choroby układu ruchu o charakte- Uzdrowisko Wapienne wo podniosło się w 1948 r. W 1955 rze zwyrodnieniowym, przewlekłe r. tereny uzdrowiska przejęto i za- choroby zapalne – zesztywniają- adaptowano na ośrodek kolo- ce zapalenie stawów kręgosłupa, nijno-wypoczynkowy. W latach reumatoidalne zapalenie stawów 60. powstał tu zakład leczniczy, o mniejszej aktywności, niektóre a uzdrowisko miało do dyspozy- choroby skóry, wybrane choroby cji 8 kabin do kąpieli mineralnych układu nerwowego i zespoły bó- i 3 do kąpieli borowinowych. Wte- lowe oraz zaburzenia krążenia ob- dy także odbudowano pensjonat, wodowego o charakterze miaż- zbudowano zaplecze gastrono- dżycowym. miczne i wzniesiono ok. 50 dom- W Wapiennem możecie poddać ków kempingowych. W 1973 r. do się zabiegom z wykorzystaniem użytku oddano basen kąpielowy. eksploatowanej na miejscu boro- Od 1979 r. w uzdrowisku organizo- winy, stosowanej w leczeniu cho- wane były całoroczne 24-dniowe rób narządów ruchu i chorób ko- stacjonarne turnusy sanatoryjne. biecych.

Wapienne 39 cach popływacie na krytej pływalni, do międzynarodowego szlaku przy- Kondycja pojeździcie na sztucznym lodowi- jaźni Eisenach–Budapeszt), szlak zie- sku i skorzystacie z hali sportowej. lony I – Gorlice – Łysola – Męcina Pobytu w Wapiennem nie musicie Jest tu także co robić w zimowe Wielka – Wapienne – Magura Wit- ograniczać tylko i wyłącznie do za- dni. Na stokach Magury Małastow- kowska – do szlaku czerwonego, biegów leczniczych. Warto też za- skiej w pobliżu schroniska znajdu- szlak zielony II – Szymbark – Magura dbać tu o ogólną kondycję. je się czteroosobowa kolej linowa Małastowska – Smerekowiec – Wy- (www.skiparkmagura.eu) z trasą sowa, szlak niebieski – Gorlice – Sia- Sport zjazdową o długości 1400 m oraz ry – Ostry Dział – Magura Małastow- Na terenie uzdrowiska znajduje się nartostrada o długości ok. 3 km. ska – bacówka PTTK w Bartnem. kompleks basenowy na wolnym Na nartach możecie również zjeż- Charakterystycznymi elementa- powietrzu z podgrzewaną wodą dżać po łagodniejszych stokach mi tych szlaków są piękne cer- (basen główny, brodzik), który ob- w Małastowie i Sękowej. kwie, kapliczki i krzyże przydroż- sługiwany jest przez wykwalifiko- ne, cmentarze wojenne, a przede wanego ratownika. Poza tym mo- Turystyka aktywna wszystkim widoki krajobrazowe żecie tu skorzystać z zespołu boisk Teren gminy Sękowa pokryty jest z prawie nienaruszonym środowi- sportowo – rekreacyjnych do: pił- gęstą siecią oznakowanych szla- skiem naturalnym. ki nożnej, piłki ręcznej, koszyków- ków turystycznych zachęcają- Gmina stanowi również dogodny ki, siatkówki i kometki. Do dyspo- cych do wypraw pieszych i rowe- punkt wyjściowy na szlaki turystycz- zycji kuracjuszy pozostawiony jest rowych, konnych, narciarskich po ne m. in. do pięknego Bardejowa także kort tenisowy, wypożyczal- trasach prowadzących przez naj- na Słowacji oraz na szlak architek- nia sprzętu sportowo-rekreacyjne- piękniejsze i najciekawsze zakątki. tury drewnianej. Przez gminę prze- go i gier stolikowych. Najważniejsze szlaki to: szlak czer- biega też szlak węgierski (zwany W pobliżu możecie też pojeździć wony – Zdynia - Popowe Wierchy – „traktem królewskim”), który za cza- konno w znanej Stadninie Koni Hu- Wołowiec – bacówka PTTK w Bart- sów Kazimierza Wielkiego był jed- culskich w Gładyszowie. Natomiast nem - Magura Wątkowska – Kąty ną z najważniejszych dróg komu- w oddalonych o ok. 14 km Gorli- (główny szlak beskidzki włączony nikacyjnych w Królestwie Polskim.

Magura Małastowska Szlak Radocyna – Konieczna

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 40 Wędrowały tym szlakiem poczty ry- Wycieczki po Wapiennem Warto wiedzieć, że: cerskie, królewscy urzędnicy, szlach- i okolicach ta i kupieckie karawany. Tuż nad granicą uzdrowiska prze- • w latach 1812–15 po trudach biega granica Magurskiego Parku kampanii moskiewskiej Narodowego. Tutejszy podgórski w Wapiennem leczyli się Relaks klimat służy wypoczynkowi i le- żołnierze napoleońscy. czeniu, a rozległe przestrzenie i ła- • od 1852 roku w Siarach (Gmina Jeśli jesteście spragnieni ciszy i wy- godne, gęsto zalesione wzniesie- Sękowa) pracował pierwszy na poczynku, odnajdziecie go w Wa- nia stwarzają doskonałe warunki świecie szyb naftowy. piennem i jego okolicach. Gmina do uprawiania turystyki. • stojący w Sękowej drewniany Sękowa to jeden z nielicznych ob- Do lasów Puszczy Karpackiej mo- kościół p.w. św. Filipa i Jakuba szarów, gdzie środowisko natural- żecie wybrać się na bezkrwawe ło- z ok. 1520 r. był chętnie ne pozostało w postaci niemal nie- wy, grzyby i jagody. Zachwycą Was rysowany przez Stanisława naruszonej, a ingerencja człowieka krystalicznie czyste rzeki i strumie- Wyspiańskiego, Józefa nie zdążyła zniszczyć walorów kra- nie oraz bogactwo fauny i flory. Mehoffera i Włodzimierza jobrazu i środowiska. Mnogość ko- Na stokach Magury Wątkowskiej Tetmajera. ściółków, cerkwi wkomponowa- znajduje się rezerwat „Kornuty” nych w małe, ledwie zamieszkałe z oryginalnymi piaskowcowymi wioski tworzy charakterystycz- skałkami dochodzącymi do 25 m terenie gminy zwiedzicie też wie- ne malownicze widoki i niezapo- wysokości, a ciekawostką jest wy- le zabytków sztuki sakralnej, w tym mnianą atmosferę minionej epoki. stępujący tu bardzo rzadki motyl kilkanaście cerkwi łemkowskich – Wypoczynkowi tutaj sprzyja bo- niepylak mnemozyna. arcydzieł sztuki budowlanej, z ko- gata kultura Łemków i Pogórzan W samym Wapiennem zobaczcie pułami, potrójnymi krzyżami oraz znajdująca swoje odbicie w ręcz- dwa przydrożne krzyże łacińskie malarstwem ikonowym wewnątrz. nie wytwarzanych przedmiotach, z piaskowca, wykonane w latach W cerkwi greko-katolickiej w Bart- w kulturze ludowej, gościnności 1867-1868 przez Mateja Cyrkota, nem znajduje się obecnie Muzeum miejscowej ludności. ludowego artystę z Bartnego. Na Sztuki Cerkiewnej. Cerkwie w więk-

Rezerwat Skalny Kornuty Wodospad na dopływie potoku Wołosiec Cerkiew w Pętnej

Wapienne 41 Odwiedźcie także neogotycki ko- szczególnie w Sękowej, Siarach Urząd Gminy Sękowa ściół parafialny p.w. św. Józefa i Ropicy Górnej, łatwo można na- 38-307 Sękowa 252 w Sękowej, zbudowany w 1885 r. tknąć się na stare szyby naftowe tel. (18) 351 80 16, 351 80 17 W krajobraz tych stron wpisane i urządzenia wiertnicze, pamiąt- fax (18) 354 03 10 zostały też pamiątki historii m.in. ki po „gorączce naftowej” sprzed www.sekowa.pl stare zagrody, przydrożne krzy- 150 lat. e-mail: [email protected] że i kapliczki, dziękczynnie budo- wane przez mieszkańców wierzą- Więcej informacji turystycznych Uzdrowisko Wapienne cych, że uchronią ich przed złem. na: www.sekowa.pl w Wapiennem k. Gorlic 38-307 Sękowa Innym charakterystycznym ele- tel./fax (18) 351 81 63, 351 90 01 mentem pejzażu gminy są rozsia- www.wapienne.iap.pl ne pośród gór cmentarze z cza- Atrakcje turystyczne e-mail: [email protected] sów bitwy pod Gorlicami, mającej poza Gminą Sękowa miejsce podczas I wojny świato- W odległości ok. 32 km od Wa- wej. Cmentarze projektowane by- piennego znajduje się polsko-sło- szości wchodzą w skład Szlaku Ar- ły przez znakomitych architektów wackie przejście graniczne w Ko- chitektury Drewnianej Wojewódz- m.in. Hansa Mayera i Duszana Jur- niecznej, które umożliwi Wam twa Małopolskiego. kowicza. skorzystanie z dodatkowych atrak- Nie można też zapomnieć o tym, cji na terenie sąsiedniego państwa. Więcej o Szlaku Architektury że Gmina Sękowa to kolebka prze- Warte odwiedzenia jest słowackie Drewnianej na: mysłu naftowego. Aby „ocalić od miasto Bardejów z pięknym Sta- www.drewniana.malopolska.pl zapomnienia” dziedzictwo kultu- rym Miastem wpisanym na listę ry przemysłowej związanej z wy- UNESCO. „Perełką” jest jeden z najwspanial- dobyciem i przetwórstwem ro- Pobyt w Wapiennem możecie też szych zabytków budownictwa py naftowej, w Sękowej powstał urozmaicić wycieczką do oddalo- drewnianego w Polsce – kościół Skansen Przemysłu Naftowego, nej o ok. 60 km Krynicy-Zdroju czy p.w. św. Filipa i Jakuba w Sękowej, który przedstawia proces techno- innego znanego kurortu – Wyso- zbudowany w 1520 roku z drew- logiczny wydobycia, oczyszczania wej (ok. 40 km). Ponadto w odle- na modrzewiowego w stylu go- i transportu ropy naftowej. Ekspo- głości ok. 30 km od Wapiennego tyckim. Obiekt ten został uhono- zycja ta jest częścią Karpackiego znajduje się sztuczny zalew Klim- rowany prestiżowym medalem Traktu Naftowego promującego kówka z centrum sportów wod- Prix Europa Nostra, a w lipcu 2003 Karpacko – Galicyjski Szlak Nafto- nych, gdzie popływacie kajakiem roku wpisany na listę Światowe- wy jako produkt turystyczny o zna- lub żaglówką. go Dziedzictwa Kultury UNESCO. czeniu światowym. Po dziś dzień,

Kościół pw. świętych Filipa i Jakuba Cerkiew w Owczarach Cerkiew w Wołowcu w Sękowej

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 42 Wysowa-Zdrój (Gmina Uście Gorlickie)

do przyjazdu o każdej porze roku. Waszą uwagę zwrócą też unikalne w skali kraju zespoły szaty roślinnej i świata zwierzęcego oraz środo- wisko przyrodnicze z zachowany- mi elementami pierwotnego krajobrazu. Gmina jest także ciekawa z etnograficznego punktu widzenia. Do tzw. „Akcji Wisła” w 1947 roku tereny te były w większości zamiesz- kiwane przez Łemków, którzy do dzisiaj zachowali swą odrębność kulturową. Rozproszeni po świecie Wysowa, szpital Uzdrowiskowy Beskid Łemkowie spotykają się co roku na swoim święcie „Łemkowskiej Wa- trze” we wsi Zdynia. Szukacie uroczego, spokojne- której źródła znajdują się na terenie Właśnie tutaj, wśród zielonych go, sielankowego miejsca z pięk- wsi Blechnarka, tuż przy granicy ze gór i polsko-łemkowskiego dzie- ną dziką przyrodą, gdzie na wy- Słowacją. Miejscowość usytuowana dzictwa leży Wysowa-Zdrój, prze- ciągnięcie ręki macie znakomite jest w odległości ok. 35 km od Gorlic wody mineralne o znanych walo- i 42 km od Krynicy-Zdroju. rach leczniczych? Wybierzcie się Warto wiedzieć, że: do Wysowej-Zdroju, „galicyjskie- Parę słów o uzdrowisku • Wysowa-Zdrój zwana jest od go Merano” otoczonego szczyta- Wysowa i Gminie Uście dawna „galicyjskim Merano”. mi Gór Hańczowskich, z niepo- Gorlickie • w 1925 r. miało miejsce wtarzalnym mikroklimatem, gdzie Gmina Uście Gorlickie jest jed- objawienie się Matki Boskiej na na podmokłych łąkach wypływają nym z najatrakcyjniejszych zakąt- Górze Jawor. Obecnie znajduje źródła mineralne, a po lasach cho- ków południowej Polski, a wszyst- się tam sanktuarium, w którym wają się dorodne rydze. ko dzięki specyficznemu położeniu najważniejsze nabożeństwo w paśmie Beskidu Niskiego stano- odbywa się 12 lipca w święto Położenie wiącego cześć Zewnętrznych Kar- św. Piotra i Pawła. Wysowa-Zdrój położona jest w połu- pat Zachodnich. Wysoka lesistość, • reżyser Jerzy Hoffman realizował dniowo-zachodniej, najwyższej czę- piękno górskiego krajobrazu, czyste sceny do „Ogniem i mieczem” ści Beskidu Niskiego zwanej góra- środowisko, sprzyjający łagodny kli- w Gminie Uście Gorlickie, nad mi Hańczowskimi, nad rzeką Ropą, mat i słabe zaludnienie zachęcą Was Zalewem Klimkówka, który w jego filmie „zagrał” Dniepr.

Wysowa-Zdrój 43 budowano, wzniesiono też nowe drewniane budynki zakładu zdrojowego i stylową pijalnię wód mineralnych. Po drugiej wojnie światowej uzdrowisko było bardzo zniszczone. Zabiegi borowinowe „Biawena”, basen W 1959 roku utworzono Państwo- we Przedsiębiorstwo „Uzdrowisko piękne uzdrowisko, którego histo- Miejscowość i jej okolice były za- Wysowa”. Większość sanatoriów ria sięga XVII wieku. Do Wyso- mieszkiwane przez Łemków. Przez i ośrodków wczasowych powsta- wej-Zdroju przyjeżdżają kuracju- kilka wieków życie w przygranicz- ła w latach 1960-1980. Wysowa- sze z całej Polski zapewniając sobie nej wsi toczyło się raczej spokoj- Zdrój jest dzisiaj jednym z bardziej możliwość korzystania ze zdrowe- nie. Dopiero w XVIII wieku tymi znanych polskich uzdrowisk. go, łagodnego mikroklimatu i walo- okolicami wstrząsnęły walki kon- rów wysowskich wód mineralnych. federatów barskich z wojskami ro- Uzdrowisko ma do zaoferowania syjskimi. Zdrowie całą gamę zabiegów, nie tylko lecz- Pierwszy historyczny przekaz i uroda niczych, lecz także z zakresu odno- o wysowskich źródłach pochodzi wy biologicznej. Z Wysowej-Zdroju z XVII w. Jednak początki rozwoju wyjedziecie zrelaksowani, a przede uzdrowiska przypadły na przełom Wysowa-Zdrój, jako jedno z nielicz- wszystkim – zdrowsi. XVIII i XIX wieku. W 1814 Urszula nych uzdrowisk, zarówno w Polsce Dębińska, znana z gospodarności, jak i Europie, posiada tak duże bo- Historia wystawiła budynek złożony z 9 izb gactwo wód mineralnych. Ich róż- Nazwa wsi pochodzi prawdopo- mieszkalnych i z 6 oddzielnych ła- norodność związana jest ze zróż- dobnie od starosłowiańskiego zienek. nicowaną budową geologiczną imienia Wysz. Pierwsze wzmian- W czasie I wojny światowej w wy- podłoża - woda krąży pomiędzy na- ki o osadzie pochodzą z XV wieku, niku ciężkich działań wojennych przemiennie ułożonymi warstwami kiedy to przebiegał tędy szlak han- zakład leczniczy spłonął. W okre- piaskowców i łupków co powodu- dlowy wiodący przez Karpaty. sie międzywojennym zakład od- je, że nasyca się minerałami.

Cerkiew w Bielicznej Wysowa, cerkiew Czterokomorówka

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 44 Właściwości i zastosowanie oraz Zakładu Przyrodoleczniczego. Wykonywane zabiegi pomogą wysowskich wód Uzdrowisko specjalizuje się w lecze- Wam wrócić do zdrowia i znacznie Obecnie eksploatowanych jest je- niu cukrzycy oraz prowadzi lecze- poprawić Waszą kondycję. Wpłyną denaście ujęć, które różnią się od nie uzdrowiskowe chorób: układu też z pewnością na Waszą urodę, siebie zawartością substancji sta- moczowego, układu pokarmowe- a co za tym idzie Wasze samopo- łych i gazowych. Ministerstwo go, układu oddechowego, układu czucie. Może skorzystacie z basenu Zdrowia nadało wodom z „Ob- kostno-stawowego, mięśniowego z hydromasażem lub jaskini solnej szaru Górniczego Wysowa” status oraz otyłości. o baśniowym wnętrzu i zbawien- leczniczych. Wszystkie wody to nym działaniu na ciało i psychikę? szczawy alkaliczne o wysokiej za- Oferowane zabiegi wartości substancji mineralnych lecznicze: i pierwiastków śladowych. Więk- • balneoterapia (kąpiele szość z nich jest dostępna w Pijalni mineralne, inhalacje z wód Kondycja Wód Mineralnych, w sercu uzdro- mineralnych, okłady wiska, w przepięknym, prawie stu- borowinowe) W dbaniu o dobrą formę fizycz- letnim Parku Zdrojowym. Spośród • hydroterapia (natryski, bicze ną pomogą Wam nie tylko zabiegi wszystkich cztery najbardziej cha- szkockie, kąpiele perełkowe, lecznicze, lecz także urozmaicone rakterystyczne dla Wysowej-Zdro- masaż wirowy) możliwości aktywnego spędzania ju (Franciszek, Józef, Henryk, Wy- • światłolecznictwo (naświetlania czasu. sowianka) są konfekcjonowane lampą Sollux) w Rozlewni Wód Mineralnych. • ultrasonoterapia (zabiegi Sport W uzdrowisku Wysowa-Zdrój świad- ultradźwiękowe) Teren Gminy Uście Gorlickie czone są kompleksowe usługi z za- • elektroterapia (galwanizacja, sprzyja uprawianiu sportów o każ- kresu lecznictwa uzdrowiskowego kąpiele elektryczno - wodne dej porze roku. W samym uzdro- i rehabilitacji oraz usługi wczaso- 2 i 4 – komorowe, prądy wisku do Waszej dyspozycji są wo-wypoczynkowe na bazie Sana- diadynamiczne, krioterapia) korty tenisowe, kręgielnie i sale torium Uzdrowiskowego „Biawe- • kinezyterapia (gimnastyka gimnastyczne. Dostępne są tak- na” i „Wysowa”, Sanatorium „Glinik”, lecznicza) że kryte baseny (Sanatorium „Bia- Szpitala Uzdrowiskowego „Beskid” • magnetoterapia wena”, „Glinik”). Obecnie w cen-

Cerkiew pw. św. Kosmy i Damiana Park Zdrojowy Kapliczka w Nowicy z 1882 r. w Skwirtnem

Wysowa-Zdrój 45 trum wsi w ramach projektu pn. wych szlaków turystycznych - pie- Ropki – przełęcz Lipka – Czertyż- „Park Wodny w Wysowej-Zdroju” szych, rowerowych i konnych. ne – Izby – Bieliczna – przełęcz powstaje kryta pływalnia, której Najważniejsze szlaki to: szlak żół- Perehyba – Ropki – Hańczowa – oddanie do użytku przewidziane ty – Wysowa – Blechnarka – Prze- Wysowa-Zdrój, szlak żółty – Wyso- jest na koniec 2012 roku. Ponad- łęcz Wysowska – Przełęcz Rege- wa cerkiew – Hańczowa – Skwirt- to latem zbiornik wodny w odle- towska – Regietów, szlak niebieski ne – Regietów Niżny – Regietów głej o 12 km Klimkówce daje duże – Ropki – Huta Wysowska – Wy- Wyżny – przełęcz między Obi- możliwości w zakresie uprawiania sowa – Przełęcz Regetowska – cem a Jaworzynką – Blechnarka sportów wodnych. Jaworzyna Konieczniańska – Ko- – Wysowa-Zdrój, szlak czerwony Natomiast zimą wyciągi narciar- nieczna, szlak zielony – Lackowa – Przełęcz Wysowska – Blechnar- skie przyciągają miłośników bia- (997 m n.p.m. – najwyższy polski ka – Wysowa-Zdrój – Hańczowa – łego szaleństwa. Znajduje się tutaj szczyt Beskidu Niskiego) – Ostry Śnietnica – Brunary. Możecie też wyciąg narciarski: przy pensjona- Wierch – Wysowa – Kozie Żebro skorzystać z przejścia pieszo-tu- cie „Ramis”. W najbliższych latach – Skwirtne (Szlak im. Wincente- rystycznego Wysowa-Zdrój – Ci- w części Wysowej zwanej Hutą go Pola). Jeśli natomiast jeste- gelka i wybrać się na wyprawę Wysowską ma powstać stacja nar- ście pasjonatami historii współ- szlakami po słowackiej stronie Be- ciarska Ostry Wierch. Na dłuższy czesnej, pewnie zainteresuje skidu Niskiego. wyciąg o długości 1400 m może- Was szlak cmentarny (Blechnar- Oprócz szlaków pieszych i rowe- cie pojechać do Magury Małastow- ka – cmentarz nr 49 i nr 50 na rowych spędzając czas w Wyso- skiej oddalonej od Wysowej-Zdro- Wysocie), podczas którego zwie- wej-Zdroju będziecie mieli okazję ju o ok. 20 km. Warto też wybrać dzicie cmentarze z okresu pierw- do przejażdżki konnej na szlakach: się na deski do Smerekowca (od- szej wojny światowej. Unikalność Wysowa – Dolina Łopacińskiego ległość ok. 11 km) czy też słowac- cmentarzy polega na tym, że po- – Hańczowa oraz Izby – Bieliczna kiego ośrodka w Regetovce (od- wstały z materiału miejscowego – Przełęcz Pułaskiego. W okolicy ległość ok. 31 km). Tereny wokół tj. kamienia i drewna, a ponadto znajdziecie Stadniny Koni Hucul- Wysowej to także wspaniałe miej- pochowani są na nich żołnierze skich w Gładyszowie, jak również sce do uprawiania narciarstwa bie- różnych nacji. stadniny i stajnie końskie w Hań- gowego. Nie brak tu także tras dla rowe- czowej, Izbach, Nowicy, Wysowej. rzystów, może dacie się namó- Warto też wybrać się na wytyczo- Turystyka aktywna wić na wyprawę jednym z tych ny dookoła Wysowej szlak archi- W Wysowej-Zdroju i okolicy czeka- szlaków: szlak czarny – Wysowa tektury drewnianej po licznych ją na Was setki kilometrów cieka- kościół – przełęcz Hutniańska – w tej okolicy cerkwiach.

Pijalnia Wód Mineralnych Uście Gorlickie w Parku Zdrojowym Widok z „Biaweny”

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 46 rząt leśnych, a wśród nich kilka tem i jesienią – imprezy kultural- Relaks gatunków objętych ochroną, któ- ne i sportowe m.in.: „Łemkowską re znajdują się w Polskiej Czerwo- Watrę”, majówki, Dożynki Gminne, Wysowa-Zdrój jest małą urokliwą nej Księdze Zwierząt (bóbr, borsuk, Święto Rydza, Dni Huculskie, wyści- miejscowością, w której zapomni- niedźwiedź brunatny, wilk), pta- gi kolarskie, samochodowe (kalen- cie o codziennych troskach i zre- ków (bocian czarny) oraz rzadkich darz imprez do pobrania ze strony generujecie swe ciało i umysł spa- owadów chronionych (nadobnica internetowej gminy). cerując po Parku Zdrojowym czy alpejska). Więcej atrakcji na: też okolicznych lasach. Natkniecie www.usciegorlickie.pl się w tych stronach na liczne pa- Zabytki sakralne i inne miątki będące świadectwem mi- atrakcje Atrakcje turystyczne poza nionych czasów – zabytkowe po- Oprócz naturalnego piękna tych Wysową-Zdrojem i okolicą łemkowskie budowle, przydrożne słabo zaludnionych terenów tu- W uzdrowisku organizowane są kapliczki, powojenne cmentarze. rysta znajdzie tutaj również śla- liczne wycieczki np. do zabytko- dy historii w postaci, w większości wego Biecza, Krynicy-Zdroju czy Zdroje, rydze i niedźwiedzie połemkowskich, zabytkowych bu- Bardejovskich Kupeli, a nawet na W samej Wysowej na początek skie- dowli architektury sakralnej. Obec- Węgry. Możecie też na własną rę- rujcie swoje kroki do Parku Zdrojo- nie możecie zwiedzać 26 budowli kę zorganizować wyprawę pieszą wego, położonego pomiędzy rzeką w stylu cerkiewnym, z których naj- lub rowerową w Beskid po słowac- Ropa, a potokiem Szumniak. Przez ważniejsze to Sanktuarium Mat- kiej stronie. cały rok możecie tutaj degusto- ki Bożej na Świętej Górze Jawor wać wody w Pijalni Wód Mineral- oraz cerkwie w Brunarach i Kwiato- nych, a w sezonie letnim korzystać niu. Ponadto warto, żebyście zoba- z placu zabaw dla dzieci. W okolicy czyli cmentarze z I wojny światowej znajdują się turystyczne przejścia projektu Duszana Jurkowiczai zagraniczne, którymi dojdziemy do bytkowe układy architektoniczne WAŻNE ADRESY Stebnickiej Huty lub Cigelki. łemkowskich wsi (łańcuchówka Urząd Gminy Uście Gorlickie Wysową-Zdrój okalają wspaniałe w Nowicy), jak również liczne przy- 38–315 Uście Gorlickie 80 stare lasy będące rajem dla grzy- drożne krzyże i kapliczki. tel. (18) 351 60 41 (02, 42, 75) biarzy, którzy spotykają się co ro- Co jeszcze ma Wam do zapropono- e-mail: [email protected] ku na „Święcie Rydza”. W dzikich wania Wysowa-Zdrój? Zimą, oprócz www.usciegorlickie.pl ostępach żyje cała gama zwie- nart – sanki i kuligi, zaś wiosną, la- Gminny Ośrodek Kultury 38–315 Uście Gorlickie 267 Panorama Uścia Gorlickiego tel. (18) 353 05 14 e-mail: [email protected]

Uzdrowisko Wysowa Zdrój S.A. 38–316 Wysowa-Zdrój 149 tel. (18) 353 24 47 [email protected] www.uzdrowisko-wysowa.pl

Beskid Zielony Lokalna Organizacja Turystyczna ul. Kościuszki 34 38–300 Gorlice tel. (18) 354 64 11 e-mail: [email protected] Wysowa-Zdrój www.beskidzielony.pl 47 Żegiestów-Zdrój (Gmina Muszyna)

Historia Wieś Żegiestów została założo- na pod koniec XVI w. przez Haw- ryłę Juranka na mocy przywileju nadanego przez biskupa Francisz- ka Kraśnickiego. Według przekazów już w XVIII w. dostrzeżono właściwości lecznicze występujących tu źródeł mineralnych. Szczególną popularno- ścią cieszyła się woda mineralna „Maryja”, którą podobno już wtedy rozwożono w drewnianych naczy- niach po Galicji. Jednak początek zorganizowanej działalności uzdrowiskowej rozpo- Łopata Polska w Żegiestowie czął się w roku 1846, gdy władze austriackie zarządziły likwidację uzdrowiska w Krynicy. Wówczas Jeśli chcecie zaszyć się gdzieś Parę słów Ignacy Medwecki – węgierski w górach i zażyć podalpejskiego o Żegiestowie-Zdroju szlachcic i zarządca kąpielisk mu- klimatu, wcale nie musicie wyjeż- Żegiestów-Zdrój to niezwykle ma- szyńskich odkrył źródła wody mi- dżać za granicę. Specyficzny mi- lowniczo położone uzdrowisko, neralnej w pięknej dolinie poto- kroklimat, lecznicze wody mi- przy drodze z Muszyny do Piw- ku Szczawnik. Wykupił te grunty neralne, a do tego kameralną, nicznej-Zdroju i Starego Sącza, i zarządził budowę pierwszych niepowtarzalną atmosferę znaj- wciśnięte w las na stromym zbo- obiektów uzdrowiskowych (łazie- dziecie w Żegiestowie-Zdroju. czu pięknego przełomu Popra- nek i pensjonatów). Rozpoczęto du. Sołectwo Żegiestów wchodzi wtedy również eksploatację złóż Położenie w skład Gminy Muszyna. Bliskość wód mineralnych na skalę maso- Żegiestów-Zdrój leży na pogra- gór, kontakt z naturą oraz otacza- wą, zwłaszcza zdroju „Anna”, któ- niczu polsko-słowackim, na stro- jący spokój sprawiają, że można ry uważano wówczas za najsilniej- mym zboczu doliny Popradu (Ło- tu odpocząć od zgiełku życia co- szą szczawę żelazistą w Europie. pata Polska), w głównym punkcie dziennego i wspaniale zregenero- Po śmierci Ignacego w 1868 roku przełomu tej rzeki, w odległości wać siły. zarząd objął syn – Karol. To właśnie 11 km od Muszyny i 16 km od Piw- na okres jego 20-letnich rządów nicznej-Zdroju. przypada czas rozkwitu miejsco-

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 48 Łopata Polska w Żegiestowie Zagroda Łemkowska w Żegiestowie Cerkiew w Żegiestowie wości. Uruchomienie linii kole- kierowano do Żegiestowa-Zdro- • hydroterapia (masaż podwodny, jowej Tarnów – Muszyna z przy- ju głównie z ramienia Funduszu masaż wirowy kończyn) stankiem w Żegiestowie-Zdroju Wczasów Pracowniczych. • ciepłolecznictwo (sauna, okłady umożliwiało kuracjuszom komfor- parafinowe) towy transport. Powstał wówczas Dom Zdrojowy (w miejscu obec- Zdrowie Wykonywane zabiegi wpływają nej pijalni wody Anna), piękne wil- i uroda nie tylko na poprawę stanu zdro- le, pensjonaty oraz Nowe Łazienki. wia, lecz także urody. Z czasem zaczęto zażywać (prócz Żegiestów-Zdrój jest położony kąpieli mineralnych) rzekomo lecz- w głęboko wyciętej dolinie Popra- niczych kąpieli w Popradzie. du, dzięki czemu miejscowość ta Pierwsza wojna światowa dopro- posiada specyficzny mikroklimat. Kondycja wadziła do dewastacji Żegiesto- Jej bogactwo stanowią też wody wa-Zdroju. Po jej zakończeniu po- mineralne wydobywane ze źró- W niniejszym rozdziale zostały wstała spółka Żegiestów Zdrój, deł i odwiertów, zwane szczawami opisane tylko i wyłącznie atrakcje która doprowadziła to miejsce na węglowo-magnezowo-wapnio- w uzdrowisku i jego bezpośred- listę najlepszych uzdrowisk w Pol- wo-żelazistymi. Pijalnia wody „An- niej okolicy. Więcej atrakcji znaj- sce. Na początku XX w. powstały na” znajduje się na deptaku. dziecie w rozdziale o Muszynie wille: Zamek, Polonia, Elżka, Ma- i Złockiem. lutka, Orlątko, Sanato (dzisiejsze Leczone schorzenia Cztery Pory Roku), Biały Orzeł i wie- W uzdrowisku leczone są: choroby le innych, a także ogromny gmach reumatologiczne, choroby ukła- Wiktora – wówczas jeden z naj- du trawienia oraz choroby nerek bardziej luksusowych budynków i dróg moczowych. Warto wiedzieć, że: Galicji. Wielkim przedsięwzięciem w okresie międzywojennym by- Oferowane zabiegi • według „Wspomnień z Krynicy” ła budowa Nowego Domu Zdro- lecznicze: Bronisława Babela – „Przejazd jowego, który stał się kulturalnym • kinezyterapia (gimnastyka, dwukonną dorożką z Krynicy centrum Żegiestowa-Zdroju. siłownia, masaże) do Żegiestowa i z powrotem Rozkwit uzdrowiska niestety prze- • światłolecznictwo kosztował 12 złotych reńskich rwał wybuch wojny. Urządzenia • elektroterapia (m.in. diadynamik, czyli tyle ile kosztowały 2 pary leczniczo-zabiegowe rozgrabio- galwanizacja i jonoforeza, luksusowych męskich butów no, a wiele ważnych budynków terapuls) z cholewami”, zburzono lub zdewastowano. • aerozoloterapia (inhalacje) • pierwsze źródło w Żegiestowie- Po II wojnie światowej Zakład Zdro- • balneoterapia (borowina, kąpiel Zdroju nazwane zostało „Anna” jowy upaństwowiono, a kuracjuszy mineralna) na cześć żony Medweckiego.

Żegiestów-Zdrój 49 Kolejną atrakcją, która zachwy- części Żegiestowa-Zdroju, gdzie ci przede wszystkim miłośników w okresie letnim organizowane są Sanatorium Uzdrowiskowe „Wiktor” ptaków, jest ścieżka przyrodni- spływy łodziami flisackimi pomię- Łopata Polska 46 cza na Łopacie Polskiej o długości dzy Piwniczną i Rytrem. 33-360 Żegiestów-Zdrój ok. 2 km. Na ośmiu tablicach opi- tel. (18) 471 72 68 fax (18) 471 72 51 sano ponad 21 gatunków ptaków www.zegiestow.fwp.pl występujących w okolicach ścieżki. Zabytki [email protected] Nie brakuje tu także zabytków. Goszcząc w Żegiestowie-Zdroju ko- Więcej adresów znajduje się niecznie wybierzcie się do kościoła w rozdziale o Muszynie i Złockiem. Relaks parafialnego p.w. św. Anny w Że- giestowie Wsi (dawna cerkiew gre- Decydując się na wyjazd w te kokatolicka p.w. św. Michała Archa- strony wybieracie majestat gór, nioła) zbudowanego na początku uspokajający szum potoków XX w. na planie krzyża greckiego. Sport i turystyka aktywna i kojącą dziką przyrodę. Nieopo- Do ciekawych i wartych obejrze- Żegiestów-Zdrój to także dosko- dal uzdrowiska, w odległości ok. nia obiektów należy też zaliczyć nałe miejsce do aktywnego spę- 200 m płynie naturalna atrak- kościół p.w. św. Kingi, zbudowany dzenia czasu i uprawiania sportów. cja – malownicza rzeka Poprad, w latach 1907-1908 w stylu neo- Znajduje się tutaj wyciąg narciar- a w niej ryby: świnka, pstrąg, gło- gotyckim. Natkniecie się tu też na ski, natomiast w ciepłych porach wacica, kleń, brzana. Latem mo- wiele zabytkowych kapliczek wpi- roku możecie wybrać się na wy- żecie zażywać kąpieli wodnych sanych w lokalny krajobraz. cieczki rowerowe i piesze po szla- i słonecznych na kamiennej pla- kach – czarnym, żółtym i niebie- ży z długą tradycją. Więcej o atrakcjach na: skim. Z Żegiestowa Wsi do Pustej Szczególnie piękny jest prze- www.zegiestow.pl, Wielkiej wiedzie też nartostrada. łom dwóch Łopat w południowej www.muszyna.pl

Meandry Popradu w Żegiestowie Morze mgieł w Żegiestowie

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 50 Dear readership!

I would like to invite you for fascinating expedition through Lesser health resorts. As you will be convinced by reading next chapters of this publication, it is worth to coming here due to first of all for health, beauty, shape and relax. In great equipped hotels, sanatoriums or guests houses you can benefit from whole offer interesting therapeutical treatments and wide range of SPA, wellness and beauty services. On place, at the spring you can try real taste of natural mineral and therapuetical waters. You can take care of your shape and your body by using modern sports, relax and biological renewal base or wide opportunities for practicing active touristic. If you decide for vacation in Lesser’s health resorts, you will choose: clear, unpol- luted air, secluded park place, restful wild nature and rush of mountain streams. You should be prepared for taking breath away of landscapes, numerous evidences of rich history of this territory – castle’s ruins and defensive towers, trenches after Bar’s Confederacy participants, Lemkos villages and orthodox churches, historic buildings, and observance local traditions. You will taste local cuisine, meet mountain and Lemkos cottages and tav- erns, local dialect and rich decorated apparels of black highlanders from Pieniny and Gorce. Just come and check yourself, while the willingness to come back here will come to you right away.

President SGU RP Jan Golba

List of contents

Krynica-Zdrój 52 Muszyna and Złockie 58 Piwniczna-Zdrój 63 3 Rabka-Zdrój 68 Swoszowice (Community of Kraków) 74 Szczawnica 80 99 Wapienne (Sękowa Community) 86 Wysowa-Zdrój (Community of Uście Gorlickie) 91 Żegiestów-Zdrój (Muszyna Community) 96 147 Mini health resort’s dictionary 196

51 Krynica-Zdrój

of 560-620 meters above sea level, at the picturesque valley of Krynic- zanka river and its side streams: Palenica, Słotwinka and Czarny Potok. The town is located 30 km from the center of Nowy Sącz and 16 km from the Czech boarder.

A few words of Krynica-Zdrój The town is famous mostly from the fashionable health resort, however Krynica is also very dynamic developed and active sport center (mainly winter sports), The Old Spa House and touristic, recreational, cultural, congressional center. Every year there are held many events What do you associate with Kryni- with Krynica and decided to build of the nationwide and interna- ca-Zdrój? You answer probably – a villa here. How can surprise you tional range, science and politics the health resort, the pump room this very climatic town, known as seminaries, international meet- and mountains. But not every- the Pearl of Polish health resorts? ings people of culture, art, busi- body knows that Nikifor – very Check by your own! ness and politics, open air, teams’ famous naive primitive painter, performances. Each year the Eco- lived and created in Krynica, also Location nomic Summit in Krynica Zdrój world known tenor of the 20 inter- Krynica-Zdrój is situated on the gathers the international experts war years – Jan Kiepura fell in love area of Beskid Niski at an altitude and leaders of the politic, social,

Do uzdrowiskTo Lesser małopolskich health resorts po for zdrowie, health, urodę, beauty, kondycję shape and i relaks relax 52 Jan’s Pump Room The Promenade Słotwinka Pump Room

economic and cultural life, who the promenade, numerous guest discuss the challenges standing in houses and the larch theater build- the front of the present world, es- ing. In the late 19th century Kryni- pecially Europe. ca became fashionable among the Polish elite circles resort and History meeting place for many famous Krynica’s existed before 1547, as Poles: Jan Matejko, Artur Grottger, documented by the Privilege of Henryk Sienkiewicz, Józef Ignacy Ownership issued for Danek from Kraszewski. “Setka” Fountain Miastko (today’s Tylicz) for this In the interwar period, this place settlement. Development of the was also visited by: Ludwik Solski, the Economic Summit town in later period of time is con- Helena Modrzejewska, Władysław sidered with discover healthy val- Reymont, Julian Tuwim, Konstanty ues of the mineral sources in XVII. Ildefons Gałczyński, Jan Kiepura. The first spa building was the „Lit- After the World War I, the health tle House” built in 1804, which lat- resort returned to Polish authori- er housed the first bathing estab- ties. Older objects were renovat- lishments. In 1807 Krynica became ed and many new were built, in- officially named a health resort, cluding the New Mineral Baths, however the real career of Kryni- the pension “Lwigród” and the ca as a spa resort initiated in 1856 “New Spa House”, the mountain by Jozef Dietl. Numerous spa facil- shelter on Jaworzyna Krynicka, fu- ities built at that time include The nicular rail to Parkowa Mountain, Worth to know: Old Mineral Baths, The Old Mud- the ice stadium and the toboggan dy Baths, The Spa House, and the track. Krynica became the winter • villa of Jan Kiepura „Patria” wooden Main Pump Room with sports centre, The Luge European was designed by Bohdan Pniewski and cost 3 millions $, Nikifor’s Monument where 3 movies were recorded. • the first Polish Luge Championship was held in 1930 in Krynica • in Krynica were taken photos for awarded Krzysztof’s Krauze movie “Mój Nikifor”

Krynica-Zdrój 53 Słotwinka, Jan, Józef, Mieczysław, • electrotherapy (interdyn, Tadeusz and Zuber. Krynica’s diadynamics, ionophoresis, mineral waters with outstand- terapuls) ing medicinal and taste proper- • phototherapy (laser, Sollux ties, you can try in pump rooms lamps, Bio-V) – The Main Pump Room (Pijalnia • magnetothrony Główna) in the pedestrian zone, • ultrasounds Sleigh ride around Krynica - Zdrój Pump Room – “Mieczysław” in the • inhalation Old Spa House, Pump Room “Jan” • cryotherapy Championship and the Ice Hock- at the foot of Parkowa Moun- • kinetic therapy ( individual and ey World Championship were tain, Pump Room “Słotwinka” team gymnastic on the special held here. in Słotwiński Park. equipment: UGUL, stationary The Second World War and the bicycle, Swedish shoes, health Nazi occupation interrupted Krynica’s mineral water tracks) the development of the spa. Af- application • mechanotherapy (classical and ter the war, Krynica was extend- In Krynica, there are used to treat: partial hand massage, manual ed by new sanatoria, the physio- digestive system diseases, urinary therapy, aquavibron) therapeutic centre and the Main system diseases, metabolic diseas- • psychotherapy workshops Pump Room with a concert hall, es, women diseases, heart and cir- • diets as well as tennis courts and pitch- culatory system diseases. es. At that time, Krynica became Even if you don’t come to Kryni- well-known and trendy health re- Offered treatments: ca as a patient, it is worth to us- sort in Poland. • hydrotherapy (mineral baths ing some of offered SPA treat- with high content of natural ments that have positive influence CO2, underwater massages, on your feeling and beauty. Mod- Health whirlpools, Scotch douches, ern buildings offer mainly cosmet- and beauty Jacuzzi, four-cell bath) ic baths, classical massages, hydro • mud therapy (poultices, massages, hot stone massages, The most valuables natural wealth mud wrap and mud tampons, anti cellulites treatment programs, in Krynica Zdrój are mineral wa- mud therapy with galvanic Scotch douches, sauna, swimming ters: Main Spring (Zdrój Główny), complement) pools, cryotherapy, kinetic therapy,

Funicular rail to Parkowa Mountain SPA treatments

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 54 Sankostrada Gondolas/ cable railway to Jaworzyna salt caves, and steam bath with ar- and fashionable fitness programs. of white madness for learning ski omatherapy. After staying in Kryni- However in Krynica winter infra- combined with games and fun on ca-Zdrój certainly terms such as: structure is the most dynamic de- the snow in the Ski Kindergarten bio procedure, reflex therapy, me- veloped area. Dimbo. To get on the top of the sotherapy or NEOQI capsule, will Modern ski station Jaworzyna Parkowa Mountain you can use fu- not be secrets. Krynicka by ski lifts can operate al- nicular rail, unchanged from 1937. most 14.000 persons per hour. At Necessary you have to go to year- the slope of the Krzyżowa Moun- round indoor ice skating that is sit- Form tain is situated Ski Station „Hen- uated in the sport hall. There are ryk” with two ski tows and ski lifts. held: common available skating Being in Krynica, no matter if it is SŁOTWINY is the oldest ski center rinks (excluding May and June), summer or winter, there is no way in Krynica Zdrój. This place admin- hockey games of Krynica Hock- to sit in one place. There are so isters chair lift and two ski lifts. You ey Association, Figure Skating many attractions that mostly are find here also a new open snow- championship (guest) and many connected with moving on the park. sports events (Youth Olympiads, open air. You cannot also forget of the ski World University Games, etc.). On station Top Ski in Tylicz. The whole place you can rent figure or hock- Sport offer is completed by touristic in- ey skates, helmets for kids and ser- Certainly everybody can find some- frastructure including ski rental vice your own ones (sharpening). thing for yourself. Hotels, guest and ski schools. In summer time you can use ten- houses and resorts offer tennis Besides, the Parkowa Mountain in nis courts situated right across courts, covered swimming pools Krynica invites the youngest lovers from the hall.

Snowkiting in Mochnaczka Cyclists under the Jaworzyna Mountain

Krynica-Zdrój 55 Chair lift in Słotwiny The Orthodox Church in Krynica, The Chapel on Dietlówka from 1863 Cmentarna Street

In the neighborhood of the sports Active touristic ca – Jaworzyna (length in km: 6, hall there is also situated sanko- If you like active sightseeing you duration of walk 3 hours), tourist strada, that invites all of you, re- should try yourself on the bike and walk trail marked in white and red: gardless of age, to the fantastic fun hiking trails. Krynica – Słotwiny (length in km: at our all- season sleigh track with Tourist trail marked in blue from 1,5, duration of walk 1,5 hours). Be- length about 1 km. Krynica through the Parkowa sides traditional tourist trails, we Extremely excited can be for you Mountain to Powroźnik (length in recommend thematic trails like opened year round Ropes Chal- km: 9,5, duration of walk 4 hours), educational one “Na Rakowsku” lenge Course of Krynica situat- tourist trail marked in yellow lead- or one on the Parkowa Mountain. ed in the forest at the bottom ing around Krynica: Parkowa You can visit mountain trails not of Jaworzyna Krynicka. Besides, Mountain – Huzary – Jakubik – Ja- only by feet. There is also system you can in the winter time, take worzynka – Bukowina – Przełęcz of prepared cyclist tracks for bikes’ a ride by dogs’ sledding or snow Krzyżowa – Krynica (length in km: lovers. Take a map in your hand scooter, during warmer days you 17, duration of walk 5 hours), tour- and go! can join canoeing down Poprad ist trail marked in black: Kopiec More tourist information: river. Pułaskiego – Tylicz (length in km: www.krynica.pl, www.krynica.org.pl 4,5, duration of walk 2,5 hours), tourist trail marked in green: Kryni- View from Jaworzyna Mountain

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 56 IMPORTANT ADDRESSES Urząd Miejski w Krynicy-Zdroju – City Hall in Krynica Zdrój ul. Kraszewskiego 7 tel. (18) 472 55 55, 471 53 20 The European Festival of Jan Kiepura Romanówka fax (18) 471 56 53 e-mail: [email protected] www.krynica-zdroj.pl PTTK. One of the latter attrac- Stowarzyszenie Krynicka Relax tions is Museum of toys, located Organizacja Turystyczna in the basements of New Miner- – Krynica’s Society of Touristic In Krynica, you don’t need only al Baths. Organization, Cinema Jaworzyna to walk on trails, but also go for Finally Krynica-Zdrój is a place ul. Piłsudskiego 8 mushroom picking or hunting, where are organized many cultur- 33-380 Krynica - Zdrój where existing here hunting’s cir- al, sports and tourist events that tel. (18) 471 61 05, fax (18) 534 91 23 e-mail: [email protected] cles make their territory available. its variety makes pleasant stay- www.kot.org.pl Anglers can ambush for trouts or ing for their tourists and patients. graylings under the Muszynka and In August, Krynica-Zdrój becomes Biuro Turystyczne „Jaworzyna” Palenica Stream. Beautiful views a capital of arias and songs by Eu- – Tourist Agency “Jaworzyna” of Krynica Zdrój and surrounding ropean Festival of Jan Kiepura. ul. Pułaskiego 4, area are worth to admiring from What else can propose Krynica for 33-380 Krynica-Zdrój windows of Gondola cable rail- you? Maybe are you interested in tel. (18) 471 56 54, 471 61 70, 471 61 71 way to Jaworzyna or from a horse’s rides by quads or by cross-country www.btjaworzyna.pl back. cars, paintball or go-kart races? Krynickie Centrum Turystyki „Jaskółka” “Jaskółka” Tourist Traffic Service Office Not only nature ul. Piłsudskiego 19, Krynica is integrally connected Tourist attractions 33-380 Krynica - Zdrój with person of Epifan Drowniak, outside Krynica tel. (18) 471 21 90, fax. (18) 471 21 86 well known as Nikifor Krynicki. Exhi- Supplement of the Krynica’s offer www.krynica-zdroj.com bition of Nikifor’s works, you can are proposals from the local tour- BORT – PTTK w Krynicy-Zdroju watch in Nikifor’s Nonprofession- istic agencies, which encourage – Tourist Traffic Service Office al Art Museum – Art Gallery Ro- to sightseeing the vicinity, for ex- of PTTK in Krynica Zdrój manówka. Very interesting exhi- ample by tracks of Lemkos Ortho- ul. Zdrojowa 32, 33-380 Krynica-Zdrój bitions are offered also by MBWA dox churches. You can go also in tel. (18) 471 29 10 Gallery, Krynica’s Society of Creators Pieniny, to visit Castle in Niedzica, www.krynica.pttk.pl „Gallery under the Chestnut Tree”, or Apit therapy Center in Kamian- and also a Krynica’s Photographic na and rafting by Dunajec River or Centrum Kultury w Krynicy-Zdroju Society with permanent exhibition go for a trip to Slovakia and Hun- – Culture Center in Krynica Zdrój ul. Piłsudskiego 19, in the Main Pump Room. gary. 33-380 Krynica-Zdrój Besides that, being in Jaworzyna tel. (18) 471 07 50, fax. (18) 471 07 55 it is worth to taking advantage www.ck.krynica.pl and visiting Mountain Museum Biblioteka Publiczna – Public Library ul. Nowotarskiego 1, 33-380 Krynica-Zdrój tel./ fax (18) 471 22 03 Krynica-Zdrój 57 Muszyna and Złockie

4000 places for staying. Commu- nity of Muszyna is very quiet, picturesque mountain resorts, where you survive unforgettable mo- ments.

History The first mention about Muszy- na comes from documents from 1288, according to Wysz from Nie- gowici with half of chamois crest, who made over his properties including Muszyna to Kraków’s bish- Muszyna’s panorama from Muszyna’s castle op – Paweł from Przemankowo. However, defensive location of town situated at the cross roads of Which is the picturesque nook of streams: Szczawnik and Muszynka. very important trade trail from Po- Beskid Sądecki that was the favorite It is situated at the Slovakian bor- land to Hungary, let us think that one for Kazimierz Wielki who decid- der (around 5 km) and in 11 km dwelling and settlement belong ed to set up a city there? Place in the distance from Krynica – Zdrój. to the earliest one on the Pod- Poprad Valley with multiage and rich karpacie area. Muszyna’s proper- history, inseparable connected with A few words of Muszyna ties stayed in hands of bishops Kraków’s bishopric and Lemkos cul- City and health resort communi- till 1772, with 80 years break in ture. For sure, you will be admired ty take the first upper part of the XIV century, when Muszyna was by “Państwo Muszyńskie”, where Poprad gorge. Poprad Nation- a part of crown land. During the used to be visitors like the richest al Park is situated on this territo- reign of Kazimierz Wielki, Muszy- bishops and Jan Kochanowski. You ry. 3 health resorts belong to the na was at the peak of prosperity will find here traces the old history community: Muszyna, Złockie and became town rights before and also charming mountain nature i Żegiestów-Zdrój1. 1364. From 1391 Klucz Muszyński connected with modern health and Community has a varied offer of (two towns and 35 villages) came touristic resort’s offer. the accommodation, suitable for back to Kraków bishops’ reign and your requirements and needs. was treated as the autonomic ad- Location Very pleasant private and agrito- ministrative unit with own ad- Muszyna is located in Beskid Są- urist pensions, guest houses, san- ministration, army and judiciary, decki, in Poprad Valley and its side atoriums and hotels offer in total that is why Muszyna at that time

1. About Żegiestów-Zdrój you can read more in separate chapter of this publication.

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 58 Tartas Mountain view from Muszyna Water center in Muszyna SPA treatments was called „Państwo Muszyńskie” Graniczne, Grunwald, Iwona, Kaz- • inhalations (”Muszyna Country”). imierz, in Wapienne, in Szczawnik • balneotherapy (mud, bath in In XV century it was a huge in- and in other resorts. salt water) flux of Ruthenians and Vlachs (lat- • hydrotherapy (underwater er known as Lemkos). This Greek – More information about massage, whirlpool, four-cell catholic religion population was mineral waters: www.muszyna.pl bath, Jacuzzi,) settled on Vlach’s law. • cryotherapy In twenties of XX century, Muszy- Treated diseases • sauna, paraffin compresses na was very well developed health In Muszyna and Złockie, there are resort and in 1934 got back town’s used to treat: rheumatic diseases, In health resorts of Muszyna, you rights that were lost at the end upper respiratory tracts infections, can benefit from very wide offer of of XVIII century. Outbreak of the digestive system diseases, endo- services connected with biologi- II World War stopped development crinology diseases. Well equipped cal renewal. of Muszyna. Finally since 1959, when sanatoriums and health resorts Muszyna got back the status of the deal with renewal of body and health resort, on the community’s soul in very professional way. Lack territory started to set up modern of main roads and industry, prox- sanatoriums and rests homes. imity of nature, quiet of mountain rivers and springs and also great microclimate, will perfect influ- Health ence on your mood in very posi- Worth to know: and beauty tive way. • in Muszyna stayed Main values of Muszyna and also Jan Kochanowski, who was other towns of the community are Offered treatments: delighted in taste of local wines recourses of therapeutic mineral • kinetic therapy (gymnastics, and wrote an epigram waters, well known as bicarbon- gym, massages) – „To Muszyna’s starost”. ate, magnesium, calcium and iron • phototherapy • armed forces of “Państwo mixture. They contain indispens- • laser therapy Muszyńskie” (“Muszyna Country”) able bioelements: magnesium, • magnetothrony was built mainly by infantry, so calcium, sodium, potassium, iron, • ultrasonotherapy called: „harnicy” and „dragonia selenium and lithium. For your dis- • electrotherapy (diadynamics, sołtysia”, which participated in posal will stay common available interdyn and intervac, defense of Kraków, Sandomierz pump rooms: Cechini, Antoni and galvanization, ionophoresis, and Nowy Sącz during Swedish Milusia, and also springs: Anna, terapuls) Flood. • Adam Ziemianin – well known Polish poet comes from Muszyna.

Muszyna and Złockie 59 Muszyna’s pride – Polish champions Angling in Poprad river Horse ridding in volleybal that, you can skate on the ice rink Active touristic Form in the Sport Center of Waldemar Muszyna offers charming hiking Serwiński at Zdrojowa Avenue in and bike’s trails for active tour- Muszyna. ists. Undoubtedly Carpathian and In Muszyna and neighborhood, Baths, horse rides, tennis courts, Transborder Bike’s Trail, Touris- you will find very attractive fitness or water city at Sport Center tic Muszyna’s Noose and Noose exercises at any time, even off the will tempt you during the sum- around Kotylniczy Wierch are great season, but if you like sport’s emo- mer time. However, regardless of attractions here, which guide you tions, you can watch female vol- whether, there are opened whole through all curiosities and very leyball games at the highest level. year round indoor swimming characteristic places in commu- pools, sports halls and bowling nity. Sport centers, and give you opportuni- Through Muszyna is running Lesser In winter, in Muszyna you can find ty for spending free time by pleas- Wooden Architecture Trail, where rich offer of the winter sports. Long ant and nice way, but first of all by you can find historic orthodox lasting snow cover and ski lifts in healthy way. churches located in: Andrzejówka, Powroźnik, Złockie, Żegiestów and In Muszyna, you can also enjoy Dubne, Jastrzębik, Leluchów, Mi- ski station “Dwie Doliny Muszyna- real sports emotions by watch- lik, Powroźnik, Szczawnik, Wojko- Wierchomla” (Two Valleys Muszy- ing volleyball games of triple Pol- wa, Złockie. na – Wierchomla”) in Szczawnik, ish Champion in Women’s Polish What else can offer Community of offer really good conditions for league, who is fighting not only Muszyna for you? If you are horse skiing. In Złockie are available al- in Polish league, but also in Eu- lovers, you have opportunity to so cross-country ski trails. Besides rope. spend time in the saddle and be

Ski station in Szczawnik Bike’s trail Rafting down Poprad river

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 60 Ice rink on Zapopradzie Sleigh rides Runners festival of the Economic Summit delighted by beauty of surround- Muszyna’s curiosities lays were lost here without news. ed nature. In the summer time, One of the curious place is nation- This secret place is charming you can go by chaise, in the win- al park „Linden forest Obrożyska” mountain pond named „Czarna ter time go for sleigh ride. Ama- in Muszyna. This one from a few Młaka”. Next to the mirror of the teurs of extreme emotions can in Europe natural forests of linden water, there are slough and peat paraglide, ride by quads and snow overgrows Mikowa Mountain, be- bog situated. There are organized scooters. Rafting on Poprad river tween Muszyna and Milik. The dion the place banks, information will not disappoint you. dactic trail with the length of 4,2 board and platform that help to More tourist information: km marked with white and green watch fauna and flora. Surround- www.muszyna.pl square, goes through the national ing of pond is changing according park. You have a chance to meet to the season, time of the day, and here forest’s animals, birds and in- also… from your disposition. It can sects, including very rare spices of be very bleak and scary, but more Relax Polish fauna as: wildcat, clouded often is friendly, light and warm. apollo, collared flycatcher, black Next curiosity, which should in- Staying in these sites, you will be stork and fire salamander. terest you, is located at the bor- able to relax in pleasant atmo- Other, covered by legend place is der of Złocki and Jastrzębik. There sphere. During fishing, hunting, situated between Powroźnik and is active tectonic area, which mushroom picking you can ben- Muszyna, at the north slope of comes out with the gas from very efit natural resources. Muszyna of- Czarne Graby in the surrounding deep zone of the earth’s crust. fers you close contact with intact of the fir old forest. According to These places are called moffetas. nauture and its curiosities. old legends, people and horses’ re- The biggest one, easily available

Autumn’s colours Panorama of Muszyna

Muszyna and Złockie 61 IMPORTANT and the most attractive is moffe- sightseeing also orthodox church- ADDRESSES ta that comes out carbon dioxide es after Lemkos, shrines and cross- Urząd Miasta i Gminy Uzdrowiskowej that is a lifeless Nature Monument es at roads. – City and Comunity Hall named Professor Henryk Świdziń- Many cultural events are held in ul. Rynek 31, 33-370 Muszyna ski. Exploded and hissed bubbles Muszyna from May to Septem- tel. (18) 471 40 09 of gas are perfectly seen here. In- ber and you meet many Polish e-mail: [email protected] stalled here information boards famous artists and also join pe- www.muszyna.pl describe very detailed phenom- riodic events as: Piknik Majowy Centrum Informacji Turystycznej enon, stairs and bridge prevent (May Picknic), Noc Świętojańska – Center of the Tourist Information from having shoes dirty or from (St. John’s Night), Święto Wód Mi- ul. Krzywa 1, 33-370 Muszyna devastation of the monument by neralnych (Celebration of Miner- tel. (18) 534 91 61, fax. (18) 534 91 60 accident. al Water), Jesień Popradzka (Po- e-mail: [email protected] prad’s fall). In library you can see Draught of history exhibition of the local artists and Information points also friends of Muszyna. Information points let to make and culture available information about the Being in Muszyna, you will prob- community and access to the internet. ably go deeply in Muszyna’s his- Tourist attractions Devices are equipped in touch panels tory, which the best evidences, outside Muszyna and are located in the center of the city: are historic buildings and collec- During staying in Muszyna, you Rynek Street 31, Krzywa Street 1. tion of the regional museum sit- can go to nearby located Krynica – uated in reconstructed XIX cen- Zdrój or further situated Piwniczna Agritourism Information tury building of the Hostelry. It is – Zdrój, and wander really beau- Stowarzyszenie Turystyki i Agroturystyki worth to sightseeing castle’s ru- tiful mountain trail. Undoubtedly Ziem Górskich w Nowym Sączu oddział w Muszynie, ins from XIV century with manor attraction for you can be also trip Tourist and Agritourism Association house complex (XVIII-XIX centu- to Slovakia, for example to nearby of Mountain Area in Nowy Sącz, ry) including manor house of sta- located Bardejov with perfect re- branch in Muszyna rost and guardhouse. Church of tained medieval buildings on the Jan Mazurek St. Josef built between 1676 and Market Square and defense walls Szczawnik 28, 33-370 Muszyna 1728, with baroque and classic in- written in the UNESCO World Heri- tel. (18) 471 48 35 side, defends the end of historic tage Site list. Touristic Organizators Kościelna Street, along which are Biuro Turystyczne Vector situated houses with semicircu- – Travel Agency Vector lar entrance gates. It is worth to Krzysztof Trela ul. Kity 24, 33-370 Muszyna tel. (18) 471 80 03, fax. (18) 471 80 04 St. Józef Church in Muszyna Hiking www.btvector.com e-mail: [email protected]

Usługi Turystyczne i Przewodnictwo – Touristic Services, Franciszek Homa ul. Piłsudskiego 71/14, 33-370 Muszyna tel./fax. (18) 471 46 54 kom. 502 645 668 www.fhoma.sacz.pl e-mail: [email protected]

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 62 Piwniczna-Zdrój

rooms for rent, which offer total- ly over 3000 places of accommodation. Piwniczna is the place where tradition is very important, however it doesn’t mean that town is not developing, on the contrary – Piw- niczna is changing a lot. There are many investments being introduced: amphitheatre, pedestrian zone, playgrounds for children, developing of the ski centers in Wier- chomla and Kokuszyce, building new local restaurants and pubs Artistic Pump Room in Baths with blues, jazz or rock concerts offer.

Do you know what means: “hoło- A few words History śnie”? This is a part of traditional of Piwniczna-Zdrój Piwniczna was set up based on costume highlanders from Piwnica At the ethnographic context, Piw- Magdeburg’s law by King – Kazimi- and Rytro – pants made from black niczna belongs to Polish gorals. erz Wielki, at the way of trade trail or brown cloth. Such a “black high- Gorals (highlanders) from the Po- to Hungary in 1348. Organization lander” you will meet in Piwniczna- prad area are well known as black of the new town was taken over Zdrój being delighted by mineral gorals. Their traditions are fostered by a townsman from Nowy Sącz – water from local springs and enjoy- by folk’s songs, dancing, sculpture Hanko, who was at the same time ing local microclimate. and local dialect. the first inherited village-mayor in Native folk makes up unique back- Piwniczna. Location ground for health and rest attri- In XVIII century, Piwniczna had wa- Piwniczna-Zdrój is situated at the butes of Piwniczna community. ter-pipe network, and in XVIII and bank of Poprad river in the cen- On the area of Piwniczna you can XIX century built special tool for ter of jest Beskid Sądecki, in the breathe fresh, mountain air and drilling wooden water pipes, water valley between mountain range taste therapeutic mineral waters. tank, paper factory, five mills, new of Radziejowa and Jaworzyna Guests can choose place of stay- school and hospital. In 1908 railway Krynicka, directly by the Slovakian ing from very wide offer of holiday station was built in Piwniczna. border, in the distance of 25 km to or health resorts, sanatoriums, ho- Properties of the climate and min- Nowy Sącz. tels, mountain lodges and private eral water were discovered at the

Piwniczna-Zdrój 63 end of XIX century. The first bore- Therapeutic effects • hydrotherapy (whirlpools, hydro hole was made in 1932. At the turn of Piwniczna’s water massages, Jacuzzi, whirlpool of the XIX and XX century, Piwnicz- Waters, well know from the past as lower and upper limbs, hand na became into very stable health a “sour”, obtain very high content massage Hydro Jet) resort with cure baths and many of magnesium and lime ions, and • climate therapy guesthouses around. Fetes and thanks to that they work perfect- • kriotherapy outdoor parties are the main well ly against gastrointestinal system • phototherapy organized attraction for patients. diseases, respiratory system dis- • ultrasound therapy In the time of Nazi occupation, eases and support diabetes treat- • electrotherapy (treatments there was courier trail along the ment. They influence also on the with using of direct stream - town, where active subversive decreasing level of cholesterol (galvanization, ionophoresis, and guerrilla groups were based and prevent from ischemia of the electric and water baths), in Piwniczna’s forests. After war, heart muscle. electro diagnostics, treatments Piwniczna became well known From mineral waters attributes, with using impulse streams health resort. as well as from other therapeutic with lower level of frequency treatments, you can try in sanatori- (diadynamics, skin TENS um „Limba”, situated at the slope of simulation, Trabert’s streams – Health Kicarz Mountain, in the neighbor- electro simulation)) and beauty hood of Spring Park, where you • magnetothrony (magnoter d56) can find many hiking trails and • SANOTERM mate, sauna Piwniczna owes title of the spring walking allays. The sanatorium ad- • kinetic therapy (exercises with town thanks to therapeutic effects ministers professional therapeu- use of devices) of mineral waters and climate. You tic base with modern specialistic can taste mineral water - “Piwnic- equipment. Staying in Piwniczna, you can al- zanka” in Artistic Pump Room in so take care of beauty and good Baths or use natural water intakes mood. You can find special spa in Głebokie (“St. Kinga”), Łomnica Offered treatments: and wellness offer in many hotels (“Łomniczanka”, „Stefan”) and Wier- • balneo therapy with using and sanatoriums, alter alia: in Hotel chomla (“Julian”, “Wierchomlanka”, mineral waters and mud Wierchomla, SKI – HOTEL, “SMREK” “Zdrój”). • ozone therapy (dry bath in O3) Resort, Sanatorium “Limba”.

Piwniczna’s panorama Piwniczanka

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 64 Mała and Kokuszce) are operat- Worth to know: Form ing several tow skis, plate skis, and chairlifts as well. Ski trails are arti- • in Kosarzyska (by Piwniczna-Zdrój) The health resort can offer not ficial snowed and lighted. There was born well known Polish actress only mineral waters and microcli- are also operating ski services, ski Danuta Szlafarska. mate, but also diversified offer of and equipment rentals and ski • till the end of XVIII century, town active spending free time, accord- schools. was named “Piwniczna Szyja” ing to rule: “movement means In Piwniczna are organized many (“Piwniczna’s Neck”), which health”. sports events, mainly ski tours, according to the local document mountain cycling tours and moun- was referred to “narrow pass, throat”. Sport tain marathon. • in 1906, the first touristic trail was You can find here many oppor- marked up from Piwniczna to tunities of the sport practicing at Active touristic Szczawnica. any time during the season. The If you are mountain tourist lover, health resort has a well equipped picturesque trails are waiting for sport pitch with grass top lay- you. Due to Piwniczna localization, na – Obidza – Wysokie Skałki – Ja- er, but at the Czercz walking allay the health resort has very easi- worki (whole day trail), Piwniczna are situated two tennis courts. Be- ly access to dense trails network, – Radziejowa (the highest peak of sides, in the neighborhood of rail- that you can reach even depths Beskid Sądecki – 1262 m above way station – PKP Miasto – there of nooks like – Szczawnica and the sea level) (whole day trail). is situated SKATE-PARK for youths, Krynica. For the most popular trails In Piwniczna you can also train Jordan’s garden and sport play- belong: Piwniczna – Pisana Hala – mountain cycling. People who like ground. In 2012 will be available Zadnie Góry – Rytro (7–8 hours), technical rides will enjoy narrow open air swimming pool in Rad- Piwniczna – Łomnica (5 hours), and spiral, but great trails for rides, wanów. Piwniczna – Niemcowa – Kordow- described in literature as „single- Day by day, Piwniczna becomes al- iec – Rytro (6–7 hours), Piwnicz- tracks”. so the center of the winter sports, na – Piwowarówka – Eliaszówka – To the popular bike’s trails of the thanks to numerous lifts and inter- Obidza (whole day trail), Piwniczna community belong: Kosarzyska – esting ski trails. In popular ski cen- – Obidza – Jaworki – Wąwóz Ho- Zaczerczyk – Piwniczna – (length ters (in Sucha Valley, Wierchomla mole (whole day trail), Piwnicz- 10,5 km, difference between levels

Wierchomla On the winter trail

Piwniczna-Zdrój 65 synagogue you can see memory’s Relax board as a place of Moses’s cult till 1942 made by inhabitants. Arriving to Piwnicza, you will be If you visit Regional Museum of moved into different world with Piwniczna’s Lovers Society with majestic and felicity of mountains, unique collection old fashioned mineral waters, and also histor- ski equipment in Europe and eth- ic tradition black gorals. Certain- nographic department with re- ly you will escape from everyday’s gional collections, you will be life and will recharge your energy. convinced that people respect

Piwniczna from bird’s eye view past in this town. Piwniczna is first of all folk’s town – you can Walks and folk hear here Piwniczna’s dialect, lis- 270 m), Sucha Valley – Obidza – If you are tired of the mountain ten to local band „Dolina Po- Rogacz – Niemcowa – Błankowa walks, you will find not so strained pradu” (“Poprad Valley”) and re- – Kosarzyska (length 18 km; differ- tourist walking trails as well: Piw- peatedly you will meet Poprad ence between levels 580 m), Su- niczna-Zdrój – Kicarz (blue col- gorals’ hospitality. cha Valley – Zwór – Świni Groń – or), Piwniczna-Zdrój – Majerz (red Thinking of tourists, many peri- Piwowarówka – Piwniczna (length color). Necessary go around Piw- odical cultural events are held in 11,5 km; difference between lev- niczna’s Market Square, where in Piwniczna, which underline at- els 360 m), Piwniczna – Łomnica the middle you can find a histor- tributes of folk’s art, regional tra- Zdrój – Jarzębaki – Piwniczna Za- ic tank – well, which stocked up dition in performances, concerts, wodzie (length 15,5 km; difference townsmen on water. You will see sculpture and art exhibits of local between levels 340 m), Piwnicz- also church of Birth of the Virgin, artists. na Zawodzie – Głębokie – Rytro built by Józef’s style between 1881 You will have opportunity to join castle’s ruins – Piwniczna (length and 1886. The old cemetery is sit- “Piwniczna Days” in July or join in- 15 km; difference between levels uated in the center of the town, ternational cultural event „Wrzo- – 150 m). which worked from the end of sowiska”, that gathered artists from Besides hiking and bike’s trails, XVIII century till 1917. Jewish cem- Poland, Slovakia and Łemkowo there are also ski runs and horse etery is situated close to railway in August. Interesting feelings trails. station, but on the place of Jewish you will experience in unique at-

Regional Museum Historic well Bike’s MTB Downhill

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 66 mosphere of Artist Pump Room er Center of the Horse Riding in IMPORTANT in Baths, where are organized con- Piwniczna – Zdrój invites for tak- ADDRESSES certs and exhibitions. ing classes in horse riding, of- Urząd Miasta i Gminy Each year, in September, you can fers also trips to Mountain of the – Community and City Hall also join Touristic Rally named Beskid Sądecki, rides by chaise and Rynek 20 skr.31 Major Julian Zubek “Tatar” on the sleighing party. 33-350 Piwniczna Zdrój Łabkowska Glade – in the most If you like high adrenaline, you tel. (18) 446 40 43 active region of guerrilla groups’ should try rafting on the Poprad fax (18) 446 41 86 actions in Beskid Sądecki, during river between Piwniczna and www.piwniczna.pl e-mail: [email protected] II World War. Rytro. A little bit more calm is run- off with boat down the Poprad’s Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury Valley (Piwniczna – Rytro), which w Piwnicznej-Zdroju Rafting, “ciuchcia” starts at Piwniczna harbor at Gą- – Town and Community Cultural and other attractions siorowskiego Street (below sus- Center in Piwniczna Zdrój In the in the vicinity of Piwniczna, pension bridge). During this ride, Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój, it is worth to sightseeing orthodox you will experience the same feel- tel. (18) 44 64 157, fax (18) 44 64 187 e-mail: [email protected] Greek Catholic churches from XIX ings that raftsmen, who transport- century in Zubrzyk i Wierchomla ed wood, or merchants transport- Punkt Informacji Turystycznej Wielka. Other places that round Pi- ing goods from Hungary many – Tourist Information Point wniczna, that build unique atmo- years ago. Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój sphere of this Polish nook: shep- More information about tel. (18) 446 83 25 herds’ shelters on the glades under attractions: www.piwniczna.pl, Łomnica river, the old regional www.piwniczna-zdroj.com buildings in Kokuszka, Łomnica with unique middle aged build- and Wierchomla, water dam on ings. Take advantage from proxim- the spring Czercz. Tourist attractions ity of border, you can go for a trip In Piwniczna you can go to Łom- outside Piwniczna-Zdrój to Slovakia, for example to Stara nica and Głębokie (start station: If you plan longer staying in Pi- L’ubovńi with stone castle on the parking place under Sanatorium wniczna, you should take into heel and historic Old Town. „Limba”, at Kościuszki Street) by consideration a trip to Stary Sącz – Piwniczna’s locomotive. Howev- one of the oldest towns in Poland

The health resort during winter time – view for Kicarz Mountain Sucha (Dry) Valley

Piwniczna-Zdrój 67 Rabka-Zdrój

niczanka and Słonka streams join the Raba river, in the neighborhood of Beskid Wyspowy and Gorców, at the intersection of the very important routes from Kraków (around 67 km) to Zakopa- ne (around 43 km) and southern Polish border, Nowy Sącz (around 70 km) and Bielsko – Biała (around 95 km).

A few words of Rabka-Zdrój The pump room and saline graduation tower Rabka-Zdrój is one of the most popular health resorts in Poland and Europe. Trumps of Rabka are: Do you know that Rabka – Zdrój it touched in Order of the Smile Mu- localization of this town, prop- is not only health resort but first of seum, you will be moved to the er climate, and also numerous all city for kids? Here according to fantasy world in Puppetry Theater mineral water and salt water de- the unique atmosphere, you will “Rabcio” or even you will meet posits, which advantages were discover deeply hidden child in Santa Claus. valued in XIII century. Howev- yourself. You will play in Family En- er Rabka is not only well known tertainment Park “Rabkoland”, you Location health resort for children with will be surprised in Records’ and Community is situated in the Rab- 150 years history, but also a town Peculiarities’ House, you will be czańska valley, where the Po- with numerous attractions for

Rabka from old picture

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 68 Rabka-Zdrój

Fountain which plays with light, sound and water St. Maria Magdalena Church

whole families, especially for kids. constructed that exists till today Health In Rabka you will feel unique cli- (Władysław Orkan’s Ethnograph- and beauty mate of Podhale folk, listen to the ic Museum). folk music, and try to paint on In the II half of XVI century there Rabka’s mineral waters are mainly the glass, go by chaise and get to is very clearly mentioned interest iodine- chlorine –bromine – sodi- know local artists’ craft. in the Rabka’s saline waters. How- um mixture of brines. On the terri- ever the first chemical analysis of tory of community, there are nine History saline waters was conducted in deep water’s intakes. The first notices about Rabka be- 1858 by Balneology committee of came from Jan Długosz’s chroni- the Kraków Scientific Society di- Therapeutic effects cle, where he referred to Bolesław rected by Józef Dietl – Jagiellonian of Rabka’s saltwater baths Wstydliwy’s document from 1254 University Professor. Therapy waters are used to bath, that confirmed ownership of Rab- Rabka received town’s rights on potable and inhalator cure. Infla- ka’s areas for The Order of Cister- 21 September 1953. However, mation of respiratory tracts, ane- cians. With relation to the context 1 June 1996 UNESCO and Nowy mia, allergies, asthma, rickets, where was used name of the city Sącz voivode named Rabka as metabolism diseases, diabetes, “Sal in Rabschyca”, it suggests that a “Town of Kids from all over the obesity, circulatory system diseas- so long time ago the Rabka sa- World”. es, atherosclerosis, endocrine dis- line waters’ values were really ap- Graduation tower preciated. The first village location based on the Magdeburg’s Law was held in 1364 due to Kazimierz III Wielki decree. In following years (1382), due to the conflict with the Order of Cis- terians, Ludwik Węgierski took back the rights to the ownership from the monastery. In the Władysław Jagiełło’s reign, Rab- ka Zdrój was owned by mighty clans of knights. The first parish was built in 1565. In the place of wooden parish church, that was destroyed, so between 1600 and 1606 year, larch church was

Rabka-Zdrój 69 Rabka during winter time Pope’s monument - John Paul II Fountain as a tourist

eases, orthopedics – injury dis- • laser therapy Form eases, dermatologic diseases are • magnetothrony treated by using therapeutic ef- • sound therapy In Rabka – Zdrój you will have fects of therapy water. • hydrotherapy (underwater many opportunities for active In several health resort’s build- massages) spending free time, thanks to that ings are treated children and • electrotherapy (interdyn, you can take care of your body’s adults. The Health Resort Rabka interdynamic, diadynamics, shape. Co. (Uzdrowisko Rabka S.A.), In- ionophoresis, intervac) situt of Tuberculosis and Lungs • balneo therapy Sport Diseases (Instytut Gruźlicy i Cho- • kinetic therapy (gym, massages) Rabka attracts each year, whole rób Płuc) and The Silesian Treat • mineral water cure amateurs masses of the white and Rehabilitation Center (Śląskie madness. There are waiting for Centrum Rehabilitacyjno-Uzd- In Rabka you are not only taking them ski lifts – “Polczakówka” (ski rowiskowej) belong to the big- care of the health, but also of the tow and ski lift) and “Maciejowa” gest sanatoriums. beauty. In perfect organized bio- (ski tow) and ski station “U Żura” in logical renewal centers, you can Chabówka (ski tow and ski lift). In Offered treatments: use: sound therapy, salt caves, family orientated Rabka, in all ski • inhalations cryosauna, massages chair, mas- infrastructure, there are available • kriotherapy sages, Scotch douches, diet and easy ski runs, perfect for kids and • phototherapy ( BIO lamps, anti cellulites treatment pro- for taking ski lessons. Sollux, quartz lamps) grams. Besides, in Rabka - Zdrój in 2009

Ski slope Maciejowa Ski Rabka-Zdrój during winter time

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 70 were drawn and marked four tour- Skate Park. In the Spring Park, you Worth to know: istic trails for cross-country skiing can also find and use tennis courts, and three additional trails (short- rent rackets and tennis balls, and • in Rabkoland there are held er) for Nordic Walking, which can also play volleyball. each year Polish Championship be reached by ski, by foot with in puffing bubble gum and polish stick’s support. Most of trails be- Active touristic Championship in milking artificial gin in Spring Park, at crossroads Rabka-Zdrój offers you hiking and cows. of Chopin and Orkan Street. They bike touristic trails. The beginning • in Władysław Orkan’s Ethnographic are: the blue trail - among the of the each hiking trail is situated Museum is located Christ Worried Spring Park (length 2,4 km), the at crossroads of Chopin and Ork- sculpture, which even Pablo green trail – from Śmietanowa in an Street. Picasso was delighted. Zaryty to Luboń Wielki (length 4,8 Hiking trails direct you to Gorce, • well known Polish pianist and km), the blue trail – from Zary- Beskid Wyspowy and Babiogór- composer – Janusz Stokłosa and ty to Luboń Wielki (length km), skie Range. There are: trail marked popular actor Jan Wieczorkowski the black trail – from the Spring in green – Rabka-Zdrój – Potok come from Rabka – Zdrój. Park to Krzywoń (length 4,8 km), Luboński – Luboń Wielki (length 8,5 the red trail – from the Spring km), trail marked in yellow – Rabka- Park to Mountain Lodge of PTTK Zdrój – Piątkowa (length 5 km), trail Stare Wierchy (length 8,9 km), the marked in red – Rabka-Zdrój – Ma- However, if you like having fun on blue trail – from the Spring Park ciejowa – Bardo – Stare Wierchy the two wheels, you will like four to Mountain Lodge of PTTK Stare – Groniki – Obidowiec – Turbacz very interesting bike trails: Rabka- Wierchy (length 5,4 km), the green (length 18 km), trail marked in red Zdrój – Raba Wyżna – Bukowina trail – from Plaskówka to Bacówka – Rabka-Zdrój – Jordanów – Babia – Harkabuz – Spytkowice – Rab- PTTK on Maciejowa (length 6 km). Góra (length 14 km), trail marked ka-Zdrój (length 45,5 km), Rab- In winter you should also go to ice in blue – Rabka-Zdrój – Olszów- ka-Zdrój – Harkabuz – Odrowąż rink situated at Jan Paweł II Street, ka – Poręba Wielka – Polana Hu- – Pieniążkowice – Bielanka – Raba next to KS Wierchy stadium. cisko – Czoło Turbacza – Hala Tur- Wyżna – Rabka-Zdrój (length 36,5 But if you are skates’ and rollers’ bacz (length 20 km), trail marked km), Rabka-Zdrój – Raba Wyżna – fans, you should go on Jan Paweł in blue - Rabka-Zdrój – Zaryte – Lu- Sieniawa – Klikuszowa – Obidowa II Street, where you can enjoy in boń Wielki (length 8 km). – Rdzawka – Rabka-Zdrój (length

St. Cross Church on the Piątkowa Mountain View for Rabka

Rabka-Zdrój 71 31,5 km), Rabka-Zdrój – Olszów- ing paths. On the Spring Park’s modern fountain that uses light ka – Niedźwiedź – Poręba Wielka territory stands the Pope’s mon- and sounds. – Jasionów –Rabka-Zdrój (length ument - John Paul II as a tourist, Visit in Władysław Orkan’s Ethno- 30 km). which begins Pope’s Trail in Beskid graphic Museum will let you feel Or maybe you love horses? At the Wyspowy. Rabka’s atmosphere. Museum lift „U Żura” you will find hucuł po- is situated in historic church of ny breeding farm with the oppor- Saint Maria Magdalena from the tunity of taking lessons of horse Saline graduation tower beginning of XVII century and riding. and other interesting made from larch. Museum gath- places ers exhibits of highlander’s folk culture, and also the biggest col- On the edge of the Spring Park, lection of folk’s wooden statues Relax in the vicinity of the iodine – bro- in Poland. Podhale’s folk you will mine saltwater roots „Helena”, there meet also during local folk teams How to escape from everyday were built the saline graduation performances in the amphithe- life, stop for a moment and re- tower and a pump room. Gradua- ater. lax? It is enough, if you visit Rab- tion tower builds around very spe- ka – Zdrój and go for a walk along cific saline spray that helps to cure the streets with wooden buildings respiratory tracts, sinusitis, emphy- First of all - city for kids to beautiful extensive Spring Park sema, hypertension, allergies, and Rabka is first of all city for kids with with exemplars of 110- years trees, neurosis. special offer for families. For the where jumping squirrels and you Other very relax place is Uroczysko beginning, you should direct to can hear murmur of the fountain. „Krzywoń” (Podhalańska Street), on Family Entertainment Park “Rab- You can also benefit the health the territory which was built For- koland” (Podhalańska Street) with trails. There are well organized est Educational Trail. On the way many carousels, roller coasters, playgrounds in the Spring Park you can find water eye, marsh- car’s routes and any other attrac- and bike’s city, which are waiting land, spring and well and also view tions. In „Rabkolad”, there is situat- for the youngest ones. Walking point. It is worth going to by pe- ed the only one on the world Or- along alleys you can reach Ponicz- destrian zone along the Jan Paweł der of the Smile Museum and the kanka River, where are many walk- II street, where you can admire the Records’ and Peculiarities’ House.

Sunset Family Entertainment Park “Rabkoland” Władysław Orkans Museum

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 72 In the Museum you can find pub- drew from using, electric and IMPORTANT lications, pictures connected with diesel locomotive, cranes, etc., ADDRESSES the history of the Order of the which were revitalized. Undoubt- Urząd Miejski w Rabce-Zdroju Smile and boards with names of edly, trips by old-fashioned trains – City Hall in Rabka - Zdrój prizewinners of Chancellors of the are great attractions of the Her- ul. Parkowa 2, 34-700 Rabka-Zdrój Order. However in the Records’ itage Park. Necessarily you and tel. (18) 26 76 440, 26 92 000 and Peculiarities’ House you can your whole family should try mod- www.rabka.pl admire history of the unusual re- el dishes from clay in the pottery Miejski Ośrodek Kultury cords presented on photographs workshop according to XVII cen- – City Culture Center and also record – breaking ob- tury tradition. You should visit ul. Parkowa 5, 34-700 Rabka-Zdrój jects, inter alia: the smallest bike, a solder workshop, where are cre- tel. (18) 26 76 626 the biggest shoe with the high ated folk’s stringed instruments. heel, the biggest pen, the small- Besides, at the local artists’ galler- Uzdrowisko Rabka SA est backpack and many more. It ies you can take classes of needle- Zakład Przyrodoleczniczy cannot be missed – favorite per- work, decoupage or painting on – The Health Resort RABKA SA son in the kids’ town – Santa Claus. the glass. ul. Orkana 49, 34-700 Rabka-Zdrój tel. (18) 26 76 020 You can meet him in the form of the monument on the square in More information PTTK – Biuro Obsługi Ruchu the front of historic railway station. of attractions: www.rabka.pl Turystycznego Next attraction is the Puppetry – PTTK – Tourist Traffic Service Office Theater “Rabcio”, which was built ul. Piłsudskiego 1, 34-700 Rabka-Zdrój in 1949 as an amateur theater for Tourist attractions tel. (18) 26 77 317 kids that were staying in the San- outside Rabka Biuro Turystyczne “Turbacz” atorium. If you visit Rabka for longer pe- – Touristic Agency “Turbacz” What else can Rabka – Zdrój of- riod of time and you will be out ul. Wąska 1, 34-700 Rabka-Zdrój fer for you? Take your kids to Her- of ideas how to spend time nice- tel. (18) 26 77 588 itage Park of the Rolling Stock ly, then don’t forget that Rabka is in Chabówka, where on the few a great base place for hiking in Ta- BIT-BORT tracks you can find exhibits of try Wysokie. You can also go for ul. Orkana 49, 34-700 Rabka-Zdrój steam – engines that were with- a trip to Kraków or Stary Sącz. tel. (18) 26 79 937, 26 70 210

Playground for kids Historic steam engine- Heritage Park of the Rolling Stock in Chabówka

Rabka-Zdrój 73 Swoszowice (Community of Kraków)

health resorts in Europe that exists on the territory of urban complex. Natural wealth this area are Swo- szowice’s sulphur and 200 years sanatorium with mineral water intakes connected with forest, situated under Wilga river. In sanatorium Swoszowice, in an intimate atmosphere, you can recharge your powers and improve state of your health. For disposition of resort’s guests stay buildings situated on the territory on Spring Park such as: Main Spring House (Główny Patients in Spring Park Dom Zdrojowy) – building from 1811, previously made from wood, but after following reconstructions You have few days off, and you called green ring zone of Kraków, since 1915, stay concrete, single – dream of nice vacation, but you in the distance of 10 km from Main storeyed with two leveled sides can not deceide whenever being Market Square, Railway and Bus projections. Here you can find so unstressed, taking care of health station and also airport in Balice. called “Łazienki” – “Baths”. and beauty or go for sightsee- Villa “Szwajcarka” - villa from 1868 ing and join cultural life. How to Few words of Swoszowice that was previously made from connect these things? You should Swoszowice are the only one in wood building, which was recon- choose health resort in Swoszo- Poland and one from not many structed and modern between wice! Take benefit of wide offer treatments, which get your mood Inside of the Main Spring House Main Spring House better, but proximity to center of Kraków will ensure you access to numerous attractions of this magic city.

Location Heath resort in Swoszowice is situated in south – east part of Kraków, in district X Swoszowice, in the so

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 74 Villa “Szwajcarka” The Spring Park Main Source of therapeutical sulphur water

1992 and 1996. Currently this is which existed here till 1888, when The health resort started to de- sanatorium’s building. finally were closed. Their tropes velop slowly by opening restau- Pavilion “Parkowa”- built in 1922, survived till now, for example rant, organizing concerts, offering previously acted as a canteen. Af- workings and waste dumps cov- billiard, bowling, dances and per- ter full modernization in 80-ties, ered by flora. formances of theater wandering you can find here restaurant – ca- The first information about thera- troupes. fé. peutic attributes of waters, espe- In 1859, town and adjacent ar- In the neighborhood of Park, in “A” cially to treat rheumatologic diseas were bought by Spółkę Zdro- protected sanatorium zone, there eases, became from XVI century jowisk Krajowych (The National is 3- stars Hotel Krystyna situat- from work „O Cieplicach” (“About Health Resorts Company), set up ed, which offers for its guests sin- Cieplice”) written by Wojciech by initiative of President Józef Di- gle, double, triple and four beds Oczko, court doctor of Stefan Ba- etl and bought for Lesser’s land- rooms, restaurant that serves tra- tor. There was also believed that holders money. Engagement of ditional Polish food, fitness room staying in undergrounds of sul- Józef Dietl, the pioneer of Polish and you can relax in sauna or salt phur mine will help to cure plague Balneology, brought Swoszowice cave with unique microclimate – very efficient. to the high standard between very similar to seaside. The beginning of sanatorium’s ac- health resorts. In 1973, Swoszo- tivities go back to 1811, when Jag- wice received offically the health History iellonian University Professor – Fe- resort status. The first notices of the Pokarpa- liks Radwański built the first spring cie (Subcarpathian) village - Swo- house and building with rooms for szowice became from XIV-centu- guests and set up the first Spring Worth to know: ries Tyniec Code. In the half of XV Park in 1807. The health resort be- century, discovered here deposits came very fashionable place with • Julian Ursyn Niemcewicz of sulphur and set up first mines, numerous attractions for guests. and Hugo Kołłątaj were treated here, in sanatorium. The Spring Park The Spring Park from 1871 • Stanisław Staszic wrote an essay tributed to Swoszowice “O ziemiorództwie Karpatów”. • Swoszowice were recorded on the picture made by painter Aleksander Kotsis “Podwieczorek w Swoszowicach” (“Teatime in Swoszowice) from XIX century. • Legend says that Swoszowice’s sulphur was used for killing Dragon from Wawel by Szewczyk Dratewka.

Swoszowice 75 Health Swoszowice’s water • hydrotherapy and beauty application • massage and attributes • cool therapy by Cryo/Cuff

The biggest treasures of sanatori- Taste of mineral water is sour, Treatments above are also treat- um are deposits of therapeutically at the beginning is clear, but af- ments which cause biological re- mineral waters made from vitriol, ter a couple of minutes become newal of the body. Thanks to that bicarbonate, calcium and magne- murky and is used only to external you can recharge your powers, sium. Thanks to that Swoszowice purpose, for example to full or par- will correct your appearance and are so well known in Poland and tial baths. At the beginning smell mood. Maybe you will be tempted Europe. of sulphur is very strong, but later to massages or relaxing Jacuzzi. Swoszowice’s mineral waters be- on it disappears. come as a result of soaking sur- Sulphur waters from Swoszowice More information about face and rain waters through with proofed therapeutically attri- treatment’s programs: the soil. Water comes through butes are used to treat in natural www.uzdrowisko.krakow.pl all mineral’s levels including sul- way rheumatologic diseases, sur- phur and others elements. Wa- gical and post-traumatic diseases/ ter gathers its own attributes. On disorders of musculoskeletal sys- the territory of Spring Park, there tem, some of the neurological or Form are two mineral water intakes – dermatological diseases, especial- “Źródło Główne” (“Main Spring”) ly psoriasis. In Swoszowice you don’t have to and “Źródło Napoleon” (“Napo- use only treatments. You can also leon’s Spring”). Intakes are natu- Offered treatments: take care of your fitness disposi- ral, although its origin is connect- • sulphides baths tion by riding a horse, playing ten- ed with existing here sulphur’s • pleoid therapy in form of: nis or spending time on the bike’s mine, many years ago. compresses, baths and hiking trails. • physiotherapy • kinetic therapy

Jacuzzi Salt cave in “Krystyna” Hotel

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 76 Sport follow you in beautiful, strong un- At the Spring Park are situated dulating area of Wieliczka Foothill, sports buildings that belong to Pro- where you can admire unbelievable vincial Folk Sport Club “Krakus”: big views. You will find here also fantas- football stadium (grass and asphalt tic bike’s trails, inter alia Szlak siarc- toplayer), Equestrian Center and zany (Sulphate Trail) follows you center of hippotherapy. On the sep- through southern nooks of Kraków arate part of field are playgrounds – Swoszowice and Fort Rajsko. for kids, tables for playing chess and Szlak siarczany (Sulphate Trail) draughts, table for playing ping- is southern part of Szlak Twierdzy pong and tennis courts. You can Kraków (Kraków Rock Trail), which ride a horse here or watch seasonal forms ring of the fortifications from competitions in equestrianism. XIX and XX century that contains You can spend here a nice time eight fortified territories with nu- not only in warm time of the year, merous forts, bastions, earthworks but in nearby towns: Podstolice and other defensive elements. The Spring Park during spring time and Siepraw, there are not big ski slopes situated, where you can im- More information More information about trails: prove your ski skills. More skilled about fortifications: www.krakow.pl/odwiedz_krakow white madness lovers can go for www.twierdza.art.pl skiing to Chełm slope, which is situated in Myślenice – 30 km away. You can go also for a trip using Krakowski Szlak Generała Bema Active touristic (Kraków Trail of General Bem), that is During staying in Swoszowice, you located near Swoszowice. It follows can go for walks using numerous you from Borek Fałęcki through Ko- touristic trails. Some of them are bierzyn, Sidzina, Libertów to Gaj – running through Spring Park and old heritage of Bem’s family.

The Spring Park during autumn time

Swoszowice 77 IMPORTANT Besides, you can enjoy variety ADDRESSES Relax cultural, amusement and touris- Uzdrowisko tic offer of Kraków. You can find Kraków Swoszowice Sp. z o.o. Walks through Spring Park will en- here Ogród Doświadczeń im. – Health Resort Kraków Swoszowice Co. sure full relax for you. Spring Park Stanisława Lema (Experience Gar- ul. Kąpielowa 70, 30-698 Kraków with sanatorium buildings is writ- den of Stanisław Lem), where you tel. (12) 254 78 11, ten on the Kraków’s list of histor- can check empirically how physics fax. (12) 650 47 45 ic buildings. Park is fantastic place rights work. www.uzdrowisko.krakow.pl for relax and nature observation. Would you like to walk among the (here you can find information about how to get to Uzdrowisko by local Park has trees with 180- years old old parts of Kraków? So necessary communication) specimens among which you can you have to direct your feet to Mu- admire 6 nature monuments with seum located in basement of the Hotel “Krystyna” huge “linden – elephant”. Squirrels Main Market Square. In this unique ul. Lusińska 9A-9B, 30-698 Kraków are frisking here, between trees museum, you will go back in time tel. (12) 654 71 91, 654 71 65 live woodpeckers, magpies, jays by watching multimedia show fax (12) 654 78 56 and cuckoos. „Śladami europejskiej tożsamości www.hotel-krystyna.krakow.pl In Kraków – Łagiewniki is situ- Krakowa” („Trops of European Gmina Miejska Kraków ated also “Sanktuarium Bożego Kraków Identity”), and you will al- – Urząd Miasta Krakowa Miłosierdzia” (“Sanctuary of Divine so touch history from the begin- – Community of Kraków Mercy”), place of many pilgrimages, ning of this city. – Kraków City Hall in the neighborhood of health re- More present, Jewish history of pl. Wszystkich Świętych 3-4, sort. You can sightsee here Centrum the city you will meet in Museum 31-004 Kraków Jana Pawła II – (John Paul II Center), situated in old Factory of Oscar www.krakow.pl situated around the square. Schindler), where you can watch www.krakow.travel More information about Center: exhibition „Kraków – czas okupacji www.janpawel2.pl 1939–1945” (“Kraków – Nazi occu- Town’s Information Point pation in 1939–1945”). www.infokrakow.pl The Square Market in Kraków e-mail: [email protected]

1. ul. Siostry Faustyny 3 (area of sanctuary in Łagiewniki) Bożego Miłosierdzia) tel. (12) 263 60 64

2. Pawilon Wyspiańskiego – Wyspiański’s Pavilion pl. Wszystkich Świętych 2 tel. (12) 616 18 86

3. Sukiennice – Cloth Hall Rynek Główny tel. (12) 433 73 10

4. Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego – Center of Touristic Services ul. Powiśle 11, tel. 513 099 688

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 78 More information about List of UNESCO World Heritage museums: www.mhk.pl/oddzialy Site. On the deep of 135 m, there is Museum of Kraków’s Żup loca- This is not the end of Kraków ted, which shows history of salt in- attractions – you can go for a cruise dustry. In mine’s cells is also aler- by Wisła river to Tyniec and sight- gologic sanatorium located. see the most famous nooks of the Sanctuary of Divine Mercy city… This is your choice! More information of mine: in Kraków Łagiewniki www.muzeum.wieliczka.pl, More information about www.wieliczka.eu/pl, Big complex of greenery in Pusz- Kraków’s attractions: www.sanatorium.kopalnia.pl cza Niepołomicka is situated on www.krakow.pl/odwiedz_krakow the east from Kraków, however on Mogilany – this is city with a be- the west, you can admire charm- Tourist attraction autiful view point for Beskids with ing valleys and forest’s complex outside Kraków BabiaGóra Mountain and Tatras. situated on the territory of Jura If you are out of ideas how to You will see here parts of the re- Landscape Park. spend time in Swoszowice and naissance park, classic castle from other parts of Kraków (although the beginning of XIX century. It is More information about park: such a wide offer), maybe it is worth to sightseeing church from www.it-jura.pl worth to visiting other towns in XVII century, with neo-gothic bel- the neighborhood. l-tower and later baroque altar in You can go also for a little bit fur- heart’s shape, unique in Europe. ther trip to: Kalwaria Zebrzydows- Wieliczka – here is rock salt mi- ka, Wadowice, Oświęcim or Zako- ne situated, the oldest one next Further trips pane. to Bochnia. In 1978, Rock Salt Mi- If you stay longer in Swoszowice, ne in Wieliczka was written on the it is worth to going for further trip.

The Spring Park during summer time The Spring Park during winter time

Swoszowice 79 Szczawnica

Sądecki, in distance of around 50 km to south – west from Nowy Sącz and around 37 km to west from Nowy Targ, at Polish and Slo- vak border.

A few words of Szczawnica Special location of valley causes, that in Szczawnia is very calm and extraordinary microclimate, made from forests on the valley slopes, high insolation, a little amount of rain and clear air. The health resort will charm you also with pictur- Pump room by the Dietl’s Square esque landscape, which is indebt- ed by proximity of Pieniny Nation- al Park and gorge of Dunajec. If you would like to take benefit through secret trail – “Godeł Sza- Szczawnica can offer you also from charming Beskid Sądecki and layowskich”, rafting by Dunajec or charm of XIX centuries spring ar- Pieniny, you don’t need to go in a glass of mineral water? chitecture and many opportuni- two different places – in Szczaw- ties of spending free time. Szczaw- nica both mountain massifs you Location nica is a great touristic base, which have on hand! Uniqueness of the Szczawnica is situated in valley of can give accommodation few health resort was appreciated by the Dunajec right side stream – thousands of guests at the same Henryk Sienkiewicz. Maybe are Grajcarka, between Pieniny and time in rooms at the diversified you willing to be invited for a walk Range of Radziejowa with Beskid standard.

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 80 Szczawnica Center Mountain folk band in Pieniny Chair lift to Palenica

In the town are being new in- outstanding artists of that time to halation House (equipped in the vestments introduced, thank to Szczawnica. first in Poland pneumatic cham- Szczawnica regains shine and be- Before Józef Szalay died, he be- bers). His plans were interruped comes a modern European resort queathed Spa Institute in Szczaw- by II World War. March 18th 1948 with the highest level of services. nica to the Academy of Skills in based on the Regulation of Minis- Cracow, which built Guest Man- ter of Health, Szczawnica spa town History or (it burnt down in 1962), or- was officially taken over by the The first mention of the settle- dered the park, finished started Treasury. ment comes from the beginning by Szalay road to Czerwony Klasz- Szczawnica received city rights of the XV century and tells about tor through the Pieniny Moun- on the July 18th, 1962. From Jan- bequeathing 400 golden coins to tains. But financial troubles and uary 2008, town’s community was Abraham from Goszczyce, and on organizational problems in 1909 changed into village and town the occasion of the bequest two forced the Academy to sell Szc- community, practically excluding Szczawnica within the limits of zawnica to Adam Stadnicki, who Jaworki and Szlachtowa outside Czorsztyn Starostwo (Polish me- participated in general develop- the town’s area, and gave them dieval administrative unit), lower ment of Szczawnica and built In- village status. and upper, were mentioned.

Dynamic development of Szczaw- Szczawnica from bird’s eye view nica as a health resort is dated on the half of XIX century, when Józef Stefan Szalay became an owner of Szczawnica’s properties and is named as a the actual creator of the spa in Szczawnica. He built first mineral water treatment bathrooms, put up new villas and boarding houses, encased new- ly discovered springs: Magdalena, Waleria, Jan, Szymon, Helena and Aniela. He expanded and mod- ernized the Park Górny (The Up- per Park). Szalay made numerous paintings of Pieniny and Szczawni- ca, and published them in 1858 in “Album Szczawnicki” (“Szczawni- ca’s Album”). He invited also many

Szczawnica 81 Henryk Sienkiewicz Monument Regional element of little architecture The Orthodox Church in Szlachtowa by the spring’s promenade

Szczawnica’s water ized in treat: respiratory system Health attributes and application diseases, inflammation of nose, and beauty Szczawnica’s waters are mix of bi- sinus, pharyngitis and aryngi- carbonate, sodium, iodine and tis, vocal system problems, aller- The health resort has in offer 12 bromine elements which are gic upper respiratory system dis- springs of mineral water. Szczawni- rich in mineral salts and numer- eases and asthma diseases. The ca’s waters you can taste in pump ous microelements. „Uzdrowisko health resort offers as well balne- rooms, however you can buy them Szczawnica” SA (“The Health Re- ology cure in treatment of organs in well supplied markets as well. sort Szczawnica Co.”) is special- of movement disorders, especial-

Rafting by Dunajec. View for Trzy Korony (Three Crowns)

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 82 follow you on the highest peak of Form Pieniny and Gorce Mountains and also to the nature reserve: Homole You can go to Szczawnica for un- Ravine, Wysokie Skałki and also to forgettable views, emotions and one of the most beautiful Reserve by the way for better shape. Here – Biała Woda, abounding in pictur- most of attractions are connected esque rock formations that form View from Sokolica peak with sport. gorges and waterfalls. The routes are adapted to physical abilities of Sport average tourist. The most impor- ly in spine pains and rheumatic In accommodation places are tant tourist trails are: Szczawnica diseases. available indoor swimming pools, Dolna – Droga Pienińska – Czer- tennis courts, water parks (Ho- wony Klasztor (Slovakia) (red), Trzy Offered treatments: tel Solar Spa). Common avail- Korony – Sokola Perć – Sokolica • individual inhalations of nose or able are tennis courts at Główna – Szczawnica Dolna – Szafranów- throat, gargling, bulling Street, Skate Park and playfields. ka – Durbaszka – Wysokie Skał- • inhalations by ultrasounds Fans of water sports can check ki (blue), Dzwonkówka – Bereśnik • salt inhalations their skills by renting a canoe and – Bacówka PTTK under Bereśnik – • electrotherapy (terapuls, take a challenge by rafting on Du- Bryjarka – Szczawnica – Palenica – ionophoresis, diadynamics, najec. Szczawnica is a very attrac- Szafranówka (yellow), Szczawnica ultraton) tive place also in winter. On the • hydrotherapy (complex area of the town – in the center, in underwater massages, Jaworki and under Durbaszka are Worth to know: whirlpools, four-cells baths, situated ski lifts, ski runs great for Jacuzzi, mineral and acid-coal beginners and for more advanced • Jarmuta mountain is situated (CO2) baths) fans of white madness as well. on the territory of Szczawnica, • kinetic therapy (individual Higher advanced skiers will enjoy that according to legend, gymnastic with element of artificial snowed slopes on Palen- became a pagan’s temple spine massage) cia that has approval of FIS, where and the mountain’s name. • balneo therapy (paraffin and are held alpine sport events. For • Henryk Sienkiewicz was staying mud compresses) snowboard lovers is waiting half in Szczawnica and being • lasertherapy pipe located on the peak of the delighted of local atmosphere, • magnetothrony mountain. In Szczawnica are sit- and supported poor kids from • cryotherapy uated rental ski and snowboard Szczawnica. Monument of this • mineral water drinking cure service points. Experienced ski in- outstanding Polish writer and structors offer their services on ski noblest was unveiled in 2008 In Szczawnica, you can be giv- slopes. at the promenade at Zdrojowa en into specialsts’ hands, refresh Street as a proof of gratitude. and shape your body. Treatment Active touristic • the health resort in Szczawnica SPA is offered inter alia by Solar Mountains are covered by forests came back to the ownership Spa Hotel, Sanatorium “Budow- with rich spices of fauna and flo- pre-war proprietors – family lani” or guest house“Amon” in Ja- ra, which attract amateurs of hik- of county Stadniccy, due to legal worki. ing walks. Numerous touristic trails agreement in 2005.

Szczawnica 83 Run- off down Dunajec

Bus Station PKS – Sopotnicki Po- tok Valley – Czeremcha – Schro- nisko PTTK na Przehybie (blue), Szczawnica Bus Station PKS – Łysi- ny – Schronisko PTTK na Przehybie – Jazowsko (green). If you prefer faster way of sightseeing, you will enjoy numerous bikes and horse trails with different diffi- culty levels. You can hire mountain bike in sports equipment hires, while at horse stud farms you can take advantage of the rich offer of horse events.

Relax

Szczawnica is tempting you not only by beautiful nature and unique microclimate, but also variety offer of additional attractions. Check yourself.

Godła Szalaya (Szalay’s Emblem) and “Pienińskie Lato” (“Pieniny Summer”)

In the very centre of Szczawni- ca you can take the chair-lift to Palenica, from which you can admire the panorama view of the Ta- tra, Pieniny, Beskid Sdecki Moun- tains and the whole Szczawnica. On the neighboring Szafranówka was built summer slide, attractive to both children and adults. One of the famous touristic attractions in Pieniny is rafting down the Dunajec Gorge – every year 250 thousands of people are enjoying this path.

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 84 Run- off down Dunajec

Fans of fishing will enjoy oppor- original creation is attributed to IMPORTANT tunity for catching speckled trout, Józef Szalay - creator of the spa in ADDRESSES grayling and Danube salmon in Szczawnica. Urząd Miasta i Gminy Szczawnica the clear mountain rivers and Besides, during whole year, The – Council of the City springs. Gallery of Exhibition Pump Room and Szczawnica Community The highlanders’ folklore is still is situated in SPA’s Pump Room, ul. Szalaya 103, 34-460 Szczawnica present in Szczawnica, you can where are presented works of tel. (18) 262 22 03, fax (18) 262 25 30 hear it in local dialect, you can outstanding artists. In renovated www.szczawnica.pl see it in national dresses worn by building at Dietl’s Square is situ- e-mail: [email protected] raftsmen, hackney coach drivers ated Spa History Museum, that Miejski Ośrodek Kultury and native Szczawnica inhabitants was opened in 2010 by grandson – Town’s Culture Center at different ceremonies, in prod- of the last owner of spa – count ul. Główna 6, 34-460 Szczawnica ucts of local craftsmen and works Stadnicki. tel. (18) 262 26 66 of folk artists. There are active folk If you like listening good music, www.mokis.szczawnica.pl bands here and the Pieniny Divi- you should go to Jaworki, to so- e-mail: [email protected] sion of Tatras Highlanders Union. called „harbor” for artists - „Muzy- The biggest event of local folklore czna Owczarnia”. Rock, blues, jazz, Przedsiębiorstwo is „Lato Pienińskie” (Pieniny Sum- country and other concerts take “Uzdrowisko Szczawnica” S.A. – The Health Resort Szczawnica Co.” mer), organized in July. In Pien- place there, with well-known, ul. Zdrojowa 26, 34-460 Szczawnica iny Museum there is a permanent popular Polish and foreign per- tel. (18) 262 22 11 ethnographic and historic exhibi- formers. You can listen to the con- www.uzdrowisko.szczawnica.pl tion, dedicated to the culture of certs of the world known fiddler - e-mial: [email protected] Pieniny highlanders and spa tra- Nigel Kennedy as well. dition. Pieniński Oddział PTTK The most important historic build- More attractions: – Pieniny Branch of PTTK Os. Połoniny 4a/3, 34-460 Szczawnica ings of town are: spa buildings www.szczawnica.pl tel. (18) 262 23 32 on Dietl’s Square from XIX cen- www.pttk.szczawnica.pl tury, Orthodox Church in Jaworki e-mail: [email protected] with baroque iconostase, chapels Touristic attractions in Upper and Down Park, mineral outside Szczawnica Szewczyk Travel waters spring buildings of Waler- Staying in Szczawnica gives you Centrum Organizacji Turystyki ia and Szymon, old Szalay’s ceme- a great opportunity to get to – Szewczyk Travel Agency tery with historic gravestones and know how is Pieniny National Park ul. Zdrojowa 2/4, 34-460 Szczawnica tel. (18) 262 18 95 neo-gothic chapel, and Józef Sza- charming, or visit nearby castles in www.szewczyktravel.pl lay’s manor from 1839. Niedzica and Czorsztyn or trip by e-mail: [email protected] Unique attraction of Szczawni- boat along Czorsztyn Lake. May- ca is trail of „Godła Szalayowskie”, be you will visit Stary Sącz or go to Pienińskie Centrum Turystyki that is touristic town trail as well. Polish or Slovak Tatras. Usługi transportowe krajowe „Godła Szalayowskie” is wood- i zagraniczne en board with placed name and – Pieniny Touristic Center Transport services (local and international) drawing on it, it is hang on the ul. Główna 1, 34-460 Szczawnica buildings that are rented for pa- tel./fax. (18) 262 23 32 tients, holidaymakers and tour- www.pieninskiecentrumturystyki.pl ists. The idea of introduction and e-mail: [email protected]

Szczawnica 85 Wapienne (Sękowa Community)

ing. High parameters of water and air cleanness place Wapienne among few health resorts, which fulfill very strict rules concerning populations. Wapienne adminis- ters an accommodation base in buildings and in camping places, as well as conference hall, ca- fe and buffet. Vicinity of Wapienne are characteristic from picturesque landscapes, clean environment and wealthy of fauna and flora. South- ern – east part of Sękowa Com- munity is taken by Magurski Na- Wapienne, view for Sękowa tional Park. In many villages of community you can sightsee numerous sacral buildings from XVI Do you know where oil well was between Ropa and Wisłoka riv- and XVII, especially many ortho- built? Not in Texas, but in Siary in ers. Community borders on the dox churches. In these sites you Sękowa Community. What else south with Slovakia, on the north will be moved to past epoch can surprise you in this communi- with Gorlice. The health resort Wa- with Lemkos and Pogórze culture ty? First of all untouched by people pienne is located in valley, in the wealth nature connected with wooden heart of Magurska Group in Be- architecture and Lemkos tradi- sikd Niski, at the foot of Magura History tion of local villages. This unique Wątkowska (847m above the sea History of Wapienne started in atmosphere makes great scenery level), in distance of 14 km from 1546, when Zygmunt Stary the for health resorts for village Wapi- Gorlice King conferred Michał (son of the enne, which is thought to be one village administrator from Męciny) of the cleanest and smallest health A few words of the health the right to location based on resorts in Poland. resort Wapienne Vlachs law. Wapienne as a royal and Sękowa Community village belonged to bieckie coun- Location ty, that later changed hands into Sękowa Community is situated Wapienne is described by favor- Lubomirski Family. Herding was in the western part of Beskid Nis- able mountain climate that is main profession of inhabitants’ in- ki, in Magurskie Mountain range, conducive for resting and cur- Wapienne.

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 86 The Orthodox Church in Bodaki Długosz Family palace in Siary Jasionka- view

In the second half of XIX cen- days sanatorium’s turns were or- • hydrotherapy (underwater tury, crude oil exploitation has ganized in the health resort dur- massages, jacuzzi, ozone baths) been started on the village ter- ing whole year round started from • balneo therapy (mud/peloid ritory. However, mineral waters 1979. Currently Wapienne is one compresses, sulphide baths) well known even in XVII century of the most attractive resorts lo- were the biggest treasure of the cated in south Poland. The health resort has also to town. The bloom of Wapienne is offer SPA treatment, alter alia car- placed on the first half of XIX cen- ing treatment for skin – Mud from tury, when was the health resort Health Dead Sea, treatment with using set up, called during partitions pe- and beauty peloid compresses, treatment riod “Schwedelbad”. from hydro therapy. SPA building had 3 villas and baths with 50 bathtubs in 1848. The health resort has own depos- There were 100 people daily us- its of sulphur and hydrogen mining baths in Wapienne in 20-ties eral water (springs Kamila, Mar- The health resort Wapienne of XX century. In interwar peri- ta and Zuzanna) and borehole of od, the health resort was poor ap- mineral waters. pointed, so cheap spa was available for almost everyone that was Treated diseases: confirmed by staying local coun- The wealthy of Wapienne is sul- trymen and inhabitants from phide waters. The main recom- neighboring towns. After de- mendations for using sulphide struction from II World War, Wa- water baths are: movement or- pienne was partially renovated gans disorders, osteoarthritis, in 1948. Area of the health resort rheumatoid arthritis, some skin was taken over and adopted as diseases, some of the nervous a summer camp center in 1955. system diseases. In 60–ties Treatment SPA was set In Wapienne you can be treated by up here, and health resort had 8 using extracted locally peloid, ap- cabins for mineral baths and 3 for plied against women diseases and peloid baths for guests dispos- movement organs disorders. al. During that time also rebuilt guest house, built gastronomical Offered treatments: back office and set up around 50 • phototherapy camping houses. Swimming pool • electrotherapy was opened for people in 1973. 24 • kinetic therapy (massages)

Wapienne 87 ing winter days. Chair lift for – Wapienne – Magura Witkowska Form 4 people (www.skiparkmagura. – to the red trail, the green trail II eu) with ski run (length of 1400m) – Szymbark – Magura Małastow- Staying in Wapienne doesn’t need and nartostarda with length of ska – Smerekowiec – Wysowa, the to be limited by treatments. It is around 3 km are situated on the blue trail – Gorlice – Siary – Ostry worth taking care of body shape slopes of Magura Małastowska, Dział – Magura Małastowska – ba- as well. in vicinity of mountain lodge. cówka PTTK in Bartne. You can ski here also enjoying Characteristic paths of these trails Sport mild slopes in Małastowo and are beautiful orthodox churches, Swimming pool complex on the Sękowa chapels and road’s crosses, military open air is situated on the territory cemeteries, but first of all wonder- of health resort, which has heated Active touristic ful landscapes with almost un- water (main swimming pool, pad- The area of Sękowa Community is touched natural environment. dling) that is secured with quali- covered dense net of marked tour- Community is a very convenient fied lifeguard. Besides, you can use ist trails which encourage for hik- communication point for touristic complex of playfields for football, ing, bikes, and horse, ski trips on trails, alter alia to beautiful Barde- handball, basketball, volleyball and the routes that follow you through jowo on the Slovak territory and badminton. Tennis court, rental of the most beautiful and most inter- for trail with wooden architecture. sport equipment and table games esting nooks. Through Community is led also stay for patents’ disposal. Most important trails: the red Hungarian Trail (so-called “Royal You can also ride a horse in vicini- trail– Zdynia – Popowe Wierchy – Trail”), which during Kazimierz ty, in well known Hucuł Horse Stud Wołowiec – Bacówka PTTK in Bar- Wielki reign was one of the most in Gładyszowo. While in Gorlice (15 tne – Magura Wątkowska – Kąty important communication route km far away) you can swim on the (main Beskid trail included to in- in Polish Kingdom. Knight’s post, indoor swimming pool, skate on ternational Friendship Trail Eisen- royal officials, nobility and- mer the ice rink and enjoy sport hall. ach–Budapest), the green trail I – chant’s caravan were wandered There also something to do dur- Gorlice – Łysola – Męcina Wielka this trail.

Magura Małastowska Radocyna – Konieczna Trail

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 88 Trips around Wapienne Worth to know: Relax and vicinity Under the health resort territo- • in 1812-15 after difficulties of If you would like to rest and spend ry is situated border of Magurski Moscow Campaign, Napoleon’s time in quiet atmosphere, you National Park. Local mountain cli- solders were treated in will find it in Wapienne and its vi- mate is perfect for treatment and Wapienne. cinity. Sękowa Community is one rest, while vast space and gentle, • the first oil well in the world from a few areas, where natural dense forested hills make a great has been working since 1852 environment stayed almost un- conditions for tourists. You can in Siary (Sękowa Community). touched, while the human’s in- enjoy no bloody hunting, mush- • the wooden church of St. Filip tervention wasn’t manage to de- room picking and go berry-pick- and Jacob from 1520, standing stroy attributes of landscape and ing in the local forests of Carpathi- in Sękowa was drawn by environment. Unforgettable at- an Forests. You will be admired Stanisław Wyspiański, Józef mosphere past epoch and char- also by crystal and clean rivers Mehoffer and Włodzimierz acteristic landscape are made by and streams, and by rich in many Tetmajer. numerous churches and orthodox spices representatives of fauna churches located in small villag- and flora. Reserve „Kornuty” with es, with not so many inhabitants. original rocks made from sand- Rich Lemkos and Pogórze culture stone with high even 25 m is sit- Bartne. You can also sightsee is conducive for resting. You can uated on the Magura Wątkowska many historical sacral buildings find it in hand made articles, folk slopes, where you can find very on the community territory, in- culture and hospitality of local in- rare example of butterfly Cloud- cluding several Lekmos ortho- habitants. ed Apollo. dox churches - masterpieces of ar- In Wapienne you will see two chitecture art with cupolas, triple roads Latin crosses from sand- crosses and icon paintings inside. stone made between 1867-1868 You will find Orthodox Church by Matej Cyrkot, folk artist from Art Museum situated in Greek-

Rock’s Reserve “Kornuty” Waterfall on the side stream Wołosiec The Orthodox Church in Pętna

Wapienne 89 IMPORTANT 2003 was written in list of UNESCO cian Oil Tract as a touristic prod- ADDRESSES World Heritage Site. You should uct with world meaning. You can Urząd Gminy Sękowa visit neo-gothic parish church of encounter till today old oil wells, – Sękowa Community Council St. Joseph in Sękowa, built in 1885. drilling equipment, souvenirs af- 38-307 Sękowa 252 In landscape of these sites are ter “Oil Heat” from before 150 tel. (18) 351 80 16, 351 80 17 written historic remembrances al- years, especially in Sękowa, Siary fax (18) 354 03 10 ter alia: old corrals, road’s crosses and Ropica Górna. www.sekowa.pl and chapels, built in thanksgiving More touristic information: e-mail: [email protected] by inhabitants, who believed that www.sekowa.pl Uzdrowisko Wapienne it will prevent them from evil. – The Health Resort Wapienne One from the others character- Tourist attractions outside in Wapienne near Gorlice istic elements of community’s Sękowa Community 38-307 Sękowa landscape are cemeteries that are Polish and Slovakian boarder tel./fax (18) 351 81 63, 351 90 01 spreaded between mountains is situated in Konieczna, in dis- www.wapienne.iap.pl from time of the Gorlice–Tarnów tance of around 32 km from Wa- e-mail: [email protected] offensive, which took place- dur pienne, which let you take advan- ing I World War. Cemeteries were tage from additional attractions

designed by famous architects as: on the Slovakia territory. Slovakian Catholic Orthodox Church in Brat- Hans Mayer and Duszan Jurko- city Bardejów with beautiful Old ne. Orthodox churches are includ- wicz. Town written on the UNESCO list ed in Wooden Architecture Trail of You can not forget that Sękowa is worth sightseeing. Lesser Province. Community is the place of born Staying in Wapienne you can be- More about Wooden the oil industry. Heritage Park of guile by going on the trip to Kryni- Architecture Trail: Oil Industry in Sękowa was set up ca-Zdrój, which is situated 60 km www.drewniana.malopolska.pl in case to „save from oblivion” her- from Wapienne or visiting Wyso- itage of industry culture connect- wa 40 km far away. Besides, in the Church of St. Filip and Jakob in ed with extracting and processing distance of 30km from Wapienne Sękowa called “the pearl” is one of crude oil. This Museum approach- is situated artificial reservoir Klim- the greatest from historic wood- es you to the technology process kówka with water sport center, en building in Poland. It was built of extracting, cleaning and trans- where you can enjoy trips by ca- in 1520 from larch wood in goth- porting crude oil. This exhibition noe or boat. ic style. This building was award- is part of Carpathian Oil Tract that ed by Prix Europa Nostra. In July recommends Carpathian – Gali-

The Orthodox Church in Owczary The Orthodox Church in Wołowiec St. Filip and Jakub Church in Sękowa

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 90 Wysowa-Zdrój (Community of Uście Gorlickie)

people encourage you to come here at any time of the year. Your attention should be focused on unique rich floral cover and interesting spices of fauna and natural environment with elements of primary landscape. Community is interesting from ethnographic point of view. Till so-called “Akc- ja Wisła” (“Vistula Action”) in 1947, territory was inhabited by Lem- kos, who saved their own culture till now. Dispersed on over the Wysowa, The Cure Hospital Beskid world Lemkos community meet every year during their celebration “Łemkowska Watra” (“Lemkos Are you looking for a nice, peace- territory of village Blechnarka, Watra”) in village Zdynia. ful place with beautiful wild na- very close to Slovak boarder. The ture, where on hand you have fan- town is situated in distance of 35 Worth to know: tastic mineral waters with great km from Gorlice and 42 km from treatment attributes? Just go to Krynica – Zdrój. • Wysowa-Zdrój is called “Galician visit Wysowa-Zdrój, called „Gali- Merano”. cian Merano” surrounded by peaks A few words of the health • in 1925 took place Manifestation of Hańczowskie Mountains, with resort Wysowa and Uście the Mother of God on Jawor unique microclimate, where on Gorlickie Community Mountain. Currently there is situated water-meadows come out miner- sanctuary where the most important al springs, while in forests are ripe Community of Uście Gorlick- devotions are taking place 12th July orange-agarics hidden. ie is one from the most attrac- during St. Piotr (Peter) and Paweł tive nooks in southern Poland, (Paul) Day. Location thanks to very specific location • scenes for “Ogniem i mieczem” (“With Wysowa-Zdrój is situated on in range of Besikd Niski that be- Fire and Sword” – famous Polish southern – west, the highest part longs to part of External West Car- movie) directed by Jerzy Hoffman of Beskid Niski called Hańczowskie pathian. Many forests areas, beau- were recorded in Uście Gorlickie Mountains, under Ropa river, ty of mountain landscape, clean Community, under Klimkówka which springs are based on the environment and not so many reservoir, which “played” as a Dniepr.

Wysowa-Zdrój 91 war period, place was rebuilt and completed by set up new wooden buildings and stylish pump room. The health resort was com- pletely destroyed after the II World War. State-owned enterprise “Uzd- Pleoid treatments Biawena- swimming pool rowisko Wysowa” (“The Health Resort Wysowa”) was set up in Here, between green mountain through that territory was leading 1959. Majority of sanatoriums and and Polish – Lemkos heritage is trade trail. health resorts were built here be- situated Wysowa-Zdrój – beau- Town and vicinity were inhabited tween 1960 and 1980. Wysowa- tiful health resort, which histo- by Lemkos. Through centuries, life Zdrój is today one of the most ry has started in XVII century. Pa- by border village was rather quiet. well known among Polish health tients from whole Poland come to In XVII century, place was shocked resorts. Wysowa-Zdrój and can be sure to by fights between participants benefit healthy, calm microclimate of Bar Confederation and Rus- and attributes of Wysowa - Zdrój sian army. The first historic notice Health mineral waters. The health resort about Wysowa’s roots came from and beauty has great offer of treatments, not XVII century. However the begin- only cure one, but also biologi- ning of health resort’s develop- Wysowa-Zdrój, as one from a few cal renewal. You will come back ment has started at the turn of health resorts in Poland and in home from Wysowa-Zdrój very re- XVIII and XIX century. In 1814 Ur- Europe as well, has great wealthy laxed and first of all very healthy. szula Dębińska – well known from of mineral waters. Their variety is thrifty, put her building consist- connected with diverse geologi- History ed from 9 rooms and 6 separated cal structure of background – wa- The name of the village comes baths for sale. ter is running between alternate from probably old Slovakian name The health resort burned down composed sandstones and slates, Wysz. First notices about settle- during I World War due to war what causes high saturation of ment came from XV century, when actions on this territory. In inter- minerals.

The Orthodox Church in Bieliczna The Orthodox Church in Wysowa Four-cell bath

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 92 Attributes and application “Beskid” and Zakład Przyrodolecz- ence on your beauty and on your of Wysowa’s waters niczy. mood at the same time. You can Currently eleven intakes are ex- The health resort is specialized in use swimming pool with water ploited, which differ from each treat diabetes and also provides massage or salt cave with a fairy- other by contents of constant treatment to cure following dis- like inside and beneficial effects and gaseous substances. The eases: urinary system, alimenta- for body and psyche. Health Ministry quantified wa- ry system, respiratory system, os- ters from “Mining Area of Wyso- seous and articular system and wa” as treatment status. All waters obesity. are mix of alkalines with very high Form contents of mineral substances Offered therapeutic and microelements. Most of them treatments: Not only therapeutical treatment, are available in The Pump Room • balneo therapy (mineral baths, but also diverse ways of spending placed in the middle of health re- inhalations from mineral waters, free time will help you in taking sort, in beautiful almost one hun- pleoid compresses) care of good shape. dred years old Park Zdrojowy (SPA • hydrotherapy (showers, Scotch Park). There are four the most douches, Jacuzzi, whirlpools) Sport characteristic waters from among • phototherapy (Sollux lamp) The area of Uście Gorlickie Com- existing in Wysowa-Zdrój: (Fran- • ultrasounds treatments munity is conducive to practice ciszek, Józef, Henryk, Wysowian- • electrotherapy (galvanization, sports at any part of the year. Ten- ka) which are collected in bot- electric and water 2 and 4 cells nis courts, bowling center and tling plant. baths, diadynamics, kinetic gyms stay for patients’ disposal in Complex services from health therapy) health resort. Indoor swimming treatments and rehabilitation are • kinetic therapy (treat gymnastic) pool is also available (Sanatorium provided in health resort Wyso- • magnetothrony “Biawena”, “Glinik”). Currently in- wa-Zdrój. Relax and holiday ser- door swimming pool is being built vices are provided by health resort Treatments will help you to come in the center of village in scope of “Biawena” and “Wysowa”, Sanatori- back to health and significantly im- project “Park Wodny w Wysowej- um “Glinik”, Szpital Uzdrowiskowy prove your condition. It will influ- Zdroju” (“Water Park in Wysowa-

The Orthodox Church The Spring Park Chapel in Nowica from 1882 of St. Kosma and Damian in Skwirtne

Wysowa-Zdrój 93 Zdrój”) which should be ready at – Przełęcz (Pass) Regetowska – żny – pass between Obice and the end of 2012. Besides, reservoir Regetów, blue trail – Ropki – Huta Jaworzyna – Blechnarka – Wy- in Klimówka that is situated 12 km Wysowska – Wysowa – Przełęcz sowa-Zdrój, red trail – Przełęcz far away from Wysowa gives you (Pass) Regetowska – Jaworzy- (Pass) Wysowska – Blechnar- great opportunities of practicing na Konieczniańska – Koniecz- ka – Wysowa-Zdrój – Hańczowa water sports during summer. na, green trail – Lackowa (997 m – Śnietnica – Brunary. You can While during winter, ski lifts attract above the sea level – the high- choose from hiking and tourist lovers of white madness. At the est Polish peak of Beskid Niski) – passage Wysowa-Zdrój – Cigel- guest house “Ramis” is ski lift situ- Ostry Wierch – Wysowa – Kozie ka and go for trip by trails on the ated. During next years is going to Żebro – Skwirtne (Trail of Wincent Slovak side of Besikd Niski. be build ski station Ostry Wierch in Pol). If you are fans of current his- Besides hiking and bikes trails, so called Huta Wysowska – part of tory, you will probably be inter- if you like spending time on horse Wysowa. To get to the longest lift ested in Cemetery Trail (Blechnar- riding, you should try trails: Wyso- with length of 1400 m you can go ka – cemetery number 49 and 50 wa – Dolina (Valley) Łopacińskiego to Magura Małastowska, around 20 on Wysota), and you will be able to – Hańczowa and Izby – Bieliczna – km from Wysowa- Zdrój. It is worth sightsee cemeteries from I World Przełęcz (Pass) Pułaskiego. In vicin- to going there for practicing snow- War. Unique form of cemeteries ity you will find The Stud of Hucuł board and choosing Smerkowiec is based on fact that were made Horses in Gładyszewo, stud-farms (distance about 11 km) or to Slo- from local material, from stone and horse stables w Hańczowa, vak center in Regetovka (distance and wood, and additional here are Izby, Nowica, Wysowa. about 31 km). Area around Wyso- buried solders of many actions. It is worth going by marked archiwa is a great place for practicing There are many bikes trails as tecture and wooden trail around cross-country skiing as well. well, maybe there is chance to Wysowa and seeing numerous or- persuade you for trip by one thodox churches. Active touristic of them: black trail – Wysowa Hundreds of killometers inter- church – pass Hutniańska – Ropki esting tourists, hiking, bikes and – pass Lipka – Czertyżne – Izby – Relax horse trails are waiting for you in Bieliczna – pass Perehyba – Rop- Wysowa-Zdrój and vicinity. ki – Hańczowa – Wysowa-Zdrój, Wysowa-Zdrój is really charming The most important trails: yel- yellow trail – Wysowa Orthodox town, where you forget your prob- low trail – Wysowa – Blechnar- Church – Hańczowa – Skwirtne – lems and recharge your body and ka – Przełęcz (Pass) Wysowska Regietów Niżny – Regietów Wy- mind during walks through (Park

Uście Gorlickie The Pump Room in Spring Park View from Biawena

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 94 Zdrojowy) SPA Park or neighbor- Historic buildings and calendar is for downloading on ing forests. You will meet here other attractions the web side of community). many traces of the past times – Besides natural beauty these historical Lemkos buildings, road’s sparsely populated territories, More attractions: www. chapels, post-war cemeteries. tourist will find here traces of the usciegorlickie.pl history that can be seen mostly in Springs,Orange-agarics Lemkos historic buildings of sacral Tourist attractions outside and bears architecture. Currently you can vis- Wysowa-Zdrój and vicinity In Wysowa-Zdrój you should go it 26 buildings in orthodox church- In health resort are organized firstly to Park Zdrojowy (SPA Park), es style with the most important numerous trips for example to situated between Ropa river – Sanktuarium Matki Bożej na historic Biecz, Krynica – Zdrój, and Szumniak stream. Through Świętej Górze Jawor (Sanctuary of Krynicy-Zdroju or Bardejovskie whole year you can taste waters Mother of God on Saint Mountain Kuple, and even to Hungary. You in The Pump Room, while during Jawor) and orthodox churches in can go by your own on hiking or summer season you can enjoy playground for kids. In the vicinity Brunary and Kwiatoń. Besides, it bike expedition in Beskid on the are situated touristic boarders is worth to sightseeing cemeter- Slovak site. that will follow you to Stebnik or ies from I World War designed by Cigelki. Dušan Jurkovič and historic archi- Wysowa-Zdrój is surrounded by tecture of Lemkos villages (“forest great old forests that are paradis- village” in Nowica), and also road’s es for mushroom pickers, who cel- crosses and chapels. IMPORTANT ebrate each year during „Święto What else can Wysowa - Zdrój offer ADDRESSES Rydza” (“Orange-agaric Day”). In to you? During winter, except ski – Urząd Gminy Uście Gorlickie wild backwoods lives whole range sled and sleigh rides, while in sum- – Community Uście Gorlickie of forest’s animals and between mer and fall – cultural and sports 38–315 Uście Gorlickie 80 them several species under envi- events, alter alia: Łemkowska Wa- tel. (18) 351 60 41 (02, 42, 75) ronmental protection, which are tra (Lemos Watra), Majówki (May e-mail: [email protected] written in Polish Red Animal Book weekend), Dożynki Gminne (Har- www.usciegorlickie.pl (beaver, badger, brown bear, and vest Festival of the Community), wolf), birds (black stork) and rare Święto Rydza – (Orange-agaric Gminny Ośrodek Kultury protected insects (rosalia longi- Celebration), Dni Huculskie (Hucul – Community Culture Center 38–315 Uście Gorlickie 267 corn). Days), cycle and car races (events tel. (18) 353 05 14 e-mail: [email protected] Panorama of Uście Gorlickie Uzdrowisko Wysowa Zdrój S.A. – The Health Resort Wysowa Zdrój Co. 38–316 Wysowa-Zdrój 149 tel. (18) 353 24 47 [email protected] www.uzdrowisko-wysowa.pl

Beskid Zielony Lokalna Organizacja Turystyczna Green Beskid – Local Touristic Organization ul. Kościuszki 34, 38–300 Gorlice tel. (18) 354 64 11 e-mail: [email protected] www.beskidzielony.pl Wysowa-Zdrój 95 Żegiestów-Zdrój (Muszyna Community)

History Village Żegiestów was set up at the end of XVI century by Hawryła Juranak through virtue of privilege given by Bishop Franciszek Kraśnicki. Therapeutical attributes of located here mineral water springs were perceived in XVIII century according to historic records. Mineral water “Maryja” was one of the most popular among people, and it was distributed in wooden vessels around Galicia. However the beginning of organized spa activities started in 1846, Łopata Polska in Żegiestów when Austrian authorities’ decided to close down the health resort in Krynica. At that time Ignacy Med- If you want to be hidden in moun- A few words wecki – Hungarian noblemen and tains or feel alpine climate, you of Żegiestów-Zdrój administrator Muszyna’s baths, dis- don’t need to go abroad. Spe- Żegiestów-Zdrój is a very pictur- covered springs of mineral waters cific microclimate, therapeutic esque located a health resort, in beautiful valley of Szczawnik mineral waters, and additionally at the road from Muszyna to Pi- stream. He bought field and de- unique atmosphere you will find wniczna – Zdrój and Stary Sącz, cided to build first spa buildings in Żegiestów-Zdrój. pushed into forest on the steep (baths and guest houses). It was slope of beautiful gorge of Po- the beginning for exploitation de- prad. Sołectwo (area of a num- posits of mineral water for masses, Location ber of villages) builds Muszyna especially spring „Anna”, which was Żegiestów-Zdrój is situated close Community. Proximity of moun- thought as the strongest content to the Polish and Slovakian board- tains, contact with nature and of iron in Europe. After Ignacy’s er, on the steep slope of Poprad surrounded quiet make a feeling death, in 1868 the board was taken Valley (Łopata Polska), in the main you can take a rest here from tur- over by his son – Karol. At 20 years gorge point of Poprad, in distance moil of everyday life and recharge of his government, Żegiestów was of 11 km from Muszyna and 16 km your powers in full bloom. Starting with rail- from Piwniczna – Zdrój. way line Tarnów – Muszyna with

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 96 Łopata Polska in Żegiestów Lemkos pen in Żegiestów The Orthodox Church in Żegiestów station in Żegiestów Zdrój, helped Zakład Zdrojowy (Spring Plant) • inhalations patients with very comfortable was brought under state control, • balneo therapy (peloid/mud, way of transport. Dom Zdrojowy while patients were directed to mineral bath) – The Spring House (at the place Żegiestów Zdrój, mainly by Holi- • hydrotherapy (underwater where pump room Anna is), beau- day Fund for Employees. massage, whirlpools) tiful villas, guest houses and Nowe • sauna, paraffin compresses Łazienki – New Baths were built at that time. With time there has Performed treatments influence been started to use supposedly Health not only on your health status, but therapeutical baths in Poprad (ex- and beauty also for your beauty. cluding mineral baths). I World War devastated complete- ly Żegiestów Zdrój. After the end Żegiestów-Zdrój is located in deep of war, it was company Żegiestów carved Poprad valley, thanks to Form Zdrój set up, that helped to bring town has a specific microclimate. that place to the list of the best Its natural resources are composed In this chapter were described on- health resorts in Poland. At the also by mineral waters pulled out ly attractions in Żegiestów-Zdrój beginning of XX century became from springs and boreholes that and the closest vicinity. More at- here villas: Zamek (Castle), Polo- are built from mix of coal, magne- tractions you will find in chapter nia, Elżka, Malutka, Orlątko, San- sium, calcium and iron elements. about Muszyna and Złockie. ato (today Cztery Pory Roku), Biały The pump room “Anna” is situated Orzeł (White Eagle) and many oth- on the pedestrian zone. ers, and as well huge Wiktor’s edi- Worth to know: fice – at that time one of the lux- Cure for diseases: ury building in Galicia. Building In health resort are treated: rheu- • according to “Wspomnień of Nowy Dom Zdrojowy – New matologic diseases, digestive sys- z Krynicy” (“Memories from Spring House was a big invest- tem diseases, urinary disorders Krynica”) by Bronisław Babel ment during interwar period. It and kidney diseases. – transit by double horse became later cultural center of hackney carriage from Krynica Żegiestów Zdrój. Offered treatments: to Żegiestów, both ways, cost Unfortunately the bloom of health • kinetic therapy (gymnastic, gym, 12 rhenish zloty, which means resort in Żegiestów Zdrój was in- massages) as price for 2 luxury pairs of top terrupted by war. Therapeutical- • phototherapy shoes for men”. ly equipment was stolen, while • electrotherapy (diadynamic, • the first spring in Żegiestów-Zdrój many important buildings were galvanization, ionophoresis, was named “Anna” – in tribute to devastated. After the II World War, Terapuls) Medwecki’s wife.

Żegiestów-Zdrój 97 IMPORTANT There is nature trail situated nized run-offs between Piwnicz- ADDRESSES with length of 2 km. 21 spices of na and Rytro by raftsmen’ boats in Sanatorium Uzdrowiskowe “Wiktor” birds appeared in the vicinity of the summer time. – The Health Resort “Wiktor” trail are described on the eight Łopata Polska 46 boards. 33-360 Żegiestów-Zdrój Historic buildings tel. (18) 471 72 68 There is also a place of histor- fax (18) 471 72 51 ic buildings. If you are a guest of www.zegiestow.fwp.pl Relax [email protected] Żegiestów-Zdrój, you should go If you decide to go here, you to parish church of St. Anna in More addresses you can find choose mountain majesty, calm Żegiestów Wieś (old Greek- cath- in chapter about Muszyna rush of streams and restful wild olic Orthodox Church of Saint Mi- and Złockie. nature. Close to the health resort, chael) built at the beginning of in distance of 200m is located pic- XX century on the plan of Greek turesque river Poprad - natural at- cross. For very curious and worth Sport and active touristic traction, where you can find fish- to sightseeing building belongs Żegiestów-Zdrój is a perfect place es: Common Nase (local name Church of St. Kinga built in 1907- for active spending time and sport. sneep) trout, Danube salmon, Eu- 1908 in neo-gothic style. You will There is a ski lift situated, while dur- ropean chub, Common Barbel. In find here many historic chapels ing summer time you can enjoy summer you can enjoy water and that are written in the local land- bikes and hiking trips along blue, sun baths on the stone beach with scape. yellow and blue trails. Ski track is long tradition. led from Żegiestów- Zdrój to Pusta Extraordinary is a beautiful gorge More attractions: Wielka as well. of two streams – Łopaty, sit- www.zegiestow.pl, Next attraction that can admire uated in the southern part of www.muszyna.pl you is directed to birds’ fans. Żegiestów-Zdrój, where are orga-

Meanders of Poprad in Żegiestów The fog’s sea in Żegiestów

To Lesser health resorts for health, beauty, shape and relax 98 Liebe Leserinnen und Leser,

ich möchte Sie zu einer faszinierenden Reise über Kurorte Małopolskas einla- den. Wie Sie sich selbst während der Lektüre überzeugen werden, lohnt es sich hier zu kommen, um GESUNDHEIT; SCHÖNHEIT, gute KÖRPERVERFASSUNG und ENTSPANNUNG zu erringen. In hervorragend ausgestatteten Hotels, Sanatorien oder Pensionen können Sie eine volle Palette der Kuren sowie SPA-, Wellness- und Beautybehandlungen in Anspruch nehmen. Sie können auch vor Ort den echten Geschmack natürli- cher Mineral- und Kurquellen kennen lernen. Sie sorgen hier auch für Ihre Kör- perverfassung und Ihre Schönheit, indem Sie die modernen Wellness-, Freizeit- und Sportzentren besuchen, bzw. sich dem aktiven Tourismus widmen. Wenn Sie sich für die Erholung in Małopolska Kurorten entscheiden, wählen Sie: saubere, unverseuchte, heilende Luft, Ruhe des Kurparks, entspannende Urnatur und das Rauschen der Gebirgsbäche. Bereiten Sie sich auf einmalige Landschaften, zahlreiche Zeugnisse der reichen Geschichte dieser Gebie- te vor – Burg- und Basteiruinen, Schützengräben der Barer Konfederaten, ehemalige Lemker Dörfer und orthodoxe Kirchen, historische Bausubstanz, wie auch bis heute gepflegte regionale Traditionen. Sie lernen den Geschmack der regionalen Küche, Hochländer- und Lemker Hütten und Wirtshäuser, lokale Mundart und reich verzierte Trachten der Hochländer von Pieniny, Gorce und der schwarzen Hochländer kennen. Kommen Sie und überzeugen Sie sich selbst, sicherlich verspüren Sie dann die Lust, hier wieder zu Gast zu sein.

Präsident SGU RP Jan Golba

Inhaltsverzeichnis Krynica-Zdrój 100 Muszyna i Złockie 106 Piwniczna-Zdrój 111 3 Rabka-Zdrój 116 Swoszowice (Gemeinde Kraków) 122 Szczawnica 128 51 Wapienne (Gemeinde Sękowa) 134 Wysowa-Zdrój (Gemeinde Uście Gorlickie) 139 Żegiestów-Zdrój (Gemeinde Muszyna) 144 147 Minilexikon Kurbehandlungen 197

99 Krynica-Zdrój

Kryniczanka und ihrer Nebenflüs- se: Palenica, Słotwinka und Czar- ny Potok. Die Stadt liegt ca. 30 km vom Zentrum von Nowy Sącz und ca. 16 km von der slowakischen Grenze entfernt.

Einige Informationen über Krynica-Zdrój Die Ortschaft kennen Sie wahrscheinlich vor allem als einen modi- schen Kurort, während Krynica auch ein sich rasch entwickelndes und le- benserfülltes Sport- (vor allem Win- Das Alte Kurhaus tersport), Tourismus-, Freizeit-, Kon- gress- und Kulturzentrum ist. Jährlich finden hier viele staatliche Womit konnotieren Sie Krynica- hier eine Villa zu bauen. Womit und internationalen Veranstaltun- Zdrój? Vielleicht sagen Sie, dass mit kann Sie noch diese klimatische gen statt, politische und wissen- Sanatorien, Trinkhallen und Gebir- Stadt, Perle der polnischen Kurorte schaftliche Seminare, internationa- ge. Nicht jeder weiß aber, dass in genannt, noch überraschen? Über- le Treffen der Aktivisten der Kultur, Krynica Nikifor lebte und schuf – zeugen Sie sich selbst! Kunst, Business und Politik, künstle- ein berühmter primitivistischer Ma- rische Pleinairs, Konzerte der Stars. ler, wie auch ein weltberühmter Lage Jedes Jahr versammelt das Ökono- Sänger der Zwischenkriegszeit Jan Krynica-Zdrój liegt im Beskid Są- mische Forum in Krynica-Zdrój eine Kiepura. Er verliebte sich dermaßen decki auf einer Höhe von 560-620 internationale Gruppe der Experten in Krynica, dass er sich entschloss, m ü.d.M. in malerischen Tälern der und Leader der Politik, Gesellschaft,

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit,Do uzdrowisk Schönheit, małopolskich gute Körperverfassungpo zdrowie, urodę, und kondycję Entspannung i relaks 100 Trinkhalle Jan Promenade Trinkhalle Słotwinka

Wirtschaft und Kultur, die über die nade, zahlreiche Pensionen und Herausforderungen für die gegen- ein Lärchentheater. wärtige Welt und vor allem für Eu- Zum Schluss des 19. Jahrhunderts ropa diskutieren. war Krynica-Zdrój ein modischer und elitärer Aufenthaltsort von vie- Geschichte len berühmten Polen – hier ver- Krynica-Zdrój bestand schon vor weilten u.a. die Maler Jan Matejko, dem Jahr 1547, wovon der Privileg Artur Grottger, Schriftsteller Henryk der Schultheißernennung in die- Sienkiewicz und Józef Ignacy Kra- ser Ortschaft für Danek aus Miast- szewski. In der Zwischenkriegszeit Springbrunnen “Setka” ko (heute Tylicz) zeugt. verweilten hier auch Schauspieler Die spätere Entwicklung der Stadt Ludwik Solski, Schauspielerin He- Ökonomisches Forum ist mit der Entdeckung im 17. Jahr- lena Modrzejewska, Schriftsteller hundert der heilenden Werte der Władysław Reymont, Dichter Julian Mineralquellen verbunden. Tuwim, Dichter Konstanty Ildefons Einen Anfang des Kurortes machte Gałczyński, Sänger Jan Kiepura. das im Jahre 1794 gebaute „Kleine Nach dem 1. Weltkrieg übernahm Haus”, das seit 1804 die erste Bade- den Kurort die polnische Regie- anstalt beherbergte. Im Jahre 1807 rung. Man restaurierte damals wurde Krynica offiziell zu einem einen Teil der Bausubstanz und Badekurort, die große Ära von Kry- baute viele neue Objekte, wie: nica-Zdrój als Kurort begann die Neue Mineralbäder, Pension “Lwi- Tätigkeit von Józef Dietl. In dieser gród“, Neues Kurhaus. Man erbau- Zeit entstanden solche Objekte te auch eine Berghütte auf Jawo- Wissenswertes: wie: Alte Mineralbäder, Alte Heil- rzyna Krynicka und die Bahn auf schlammbäder, Kurhaus, hölzerne den Parkberg, das Winterstadi- • Villa von Jan Kiepura „Patria” wurde Haupttrinkhalle mit einer Prome- on und eine Schlittenrennbahn. nach dem Entwurf von Bohdan Pniewski für drei Millionen Dollar Nikifors Denkmal gebaut. In dieser Villa wurden drei Filme gedreht. • Im Jahre 1930 fand in Krynica-Zdrój die erste polnische Meisterschaft im Schlittenfahren statt. • In Krynica drehte man den mit mehreren Preisen ausgezeichneten Film „Mój Nikifor” von Krzysztof Krauze.

Krynica-Zdrój 101 Mieczysław, Tadeusz und Zuber. • Elektrotherapie (Interdyn, Ihre hervorragenden Eigenschaften Diadynamik, Ionophorese, können Sie in Trinkhallen – „Główna” Terapuls) auf der Promenade, „Mieczysław” • Lichttherapie (Laser, Sollux- im alten Kurhaus, „Jan” am Fuß des Lampen, Bio-V) Parkowa Berges, „Słotwinka” im Sło- • Magnettherapie (Magnetotron) twiński Park genießen. • Schalltherapie (Ultraschall) Schlittenfahrt in der Gegend • Inhalationen von Krynica-Zdrój Die Anwendung • Kryotherapie Krynica-Zdrój wurde auch zum der Mineralquellen • Kinesiotherapie (individuelle, Zentrum des Wintersports, hier von Krynica Gruppen- und Fachgymnastik fand u.a. Europameisterschaft im auf Geräten: UGUL, Schlittenfahren und Eishockey- In Krynica-Zdrój werden folgende Radergometer, schwedische weltmeisterschaft statt. Krankheiten geheilt: Verdauungs- Schuhe, Trainingspfade) Der 2. Weltkrieg und die Besat- krankheiten, Harnsystem- Hormon- • Mechanotherapie zungszeit unterbrachen die Kur- und Stoffwechselkrankheiten, gynä- (trockene klassische und ortentwicklung. Nach dem Krieg kologische Krankheiten, Herz- und Segmentmassage, manuelle begann ein Ausbau des Kurortes, Kreislaufkrankheiten.. Massage, Aquavibron) entstanden neue Branchensana- • Psychotherapie torien, eine effektvolle Naturheil- Angebotene • Diäten anstalt, Haupttrinkhalle mit einem Behandlungen: Konzertsaal, Tennisplätze, Spielplät- • Hydrotherapie (Mineralbäder Auch wenn Sie nach Krynica nicht ze. Krynica-Zdrój wurde zum größ- mit natürlichem Gehalt von als Kurgäste kommen, lohnt es sich, ten Kurort im Komplex der Krynica- CO2, Unterwassermassagen, einige SPA-Behandlungen in An- Poprad-Region. Wirbelmassagen, Schottische spruch zu nehmen, die positiv Ih- Brausen, Perlbäder, re Schönheit und das Wohlbefin- Gesundheit Vierzellenbäder) den beeinflussen. Moderne Objekte und Schönheit • Peloidotherapie bieten u.a.: kosmetische Bäder, klas- (Heilschlamm) (Umschläge, sische Massagen, Hydromassagen, Der größte Reichtum von Kry- Tampons, vollkommene Massagen mit heißen Steinen, Anti- nica-Zdrój sind Mineralquellen: Einwicklung, galvanische zellulitprogramm, Schottische Brau- Hauptquelle, Słotwinka, Jan, Józef, Heilschlammbehandlung) sen, Saunen, Schwimmbecken, Kryo-

Seilbahn auf den Parkowa-Berg Kosmetische Behandlungen

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 102 Schlittenbahn Gondelbahn auf Jaworzyna therapie, Kinesiotherapie, Salzgrot- dische Fitnessprogramme. Am ak- Berg in Krynica die jüngsten Lieb- ten, Dampfbäder mit Aromathera- tivsten entwickelt sich in Krynica- haber des weißen Sports zum Ski- pie. Nach dem Aufeinhalt in Kryni- Zdrój die Wintersportinfrastruktur. unterricht in Verbindung mit Spie- ca-Zdrój sind Ihnen sicherlich die Die moderne Skistation Jaworzy- len und Amüsements auf Schnee Begriffe Biobehandlung, Reflexothe- na Krynicka ist im Stande, mit ih- im Skikindergarten Dimbo ein. rapie, Mesotherapie oder die NEO- rer Bahn und Lifts pro Stunde ca. Auf den Parkowa Berg können Sie QUI-Kapsel geläufig 14 000 Personen zu bedienen. mit der seit 1937 nicht geänderten Am Hang von Góra Krzyżowa be- Seil-Geländebahn hochfahren. findet sich das Skizentrum „Hen- Begeben Sie sich unbedingt auf Fit sein ryk” mit zwei Ortscheits- und ei- die fast das ganze Jahr funktio- nem Seillift. Der älteste Skikomplex nierende Eisbahn in voller Grö- Wenn Sie in Krynica-Zdrój sind, zu je- in Krynica-Zdrój ist SŁOTWINY. Der ße, die sich in einer Eis-Sporthal- der Jahreszeit, kann man kaum an Komplex verfügt über eine Sessel- le befindet. Dort finden allgemein einer Stelle aushalten. Um fast jede bahn und zwei Skilifts. Hier finden zugängliche Fahrten statt (aus- Kurve erwartet Sie hier eine neue Sie auch einen frisch eröffneten genommen Mai und Juni), Ho- Attraktion, die meistens mit Bewe- Snowpark. ckeytreffen der Krynickie Hockey- gung auf frischer Luft verbunden ist. Man darf auch die Skistation Gesellschaft, Meisterschaften im Top Ski in Tylicz nicht vergessen. Kunsteislauf (zu Gast) und zahl- Sport Das gesamte Angebot ergänzt die reiche Veranstaltungen mit Sport- Sicherlich findet jeder Gast etwas begleitende Infrastruktur, darunter charakter (Jugendolympiade, Uni- Passendes. Hotels, Pensionen und die Ausleihpunkte der Skiausrüs- versiade u.a.) Erholungszentren verfügen über tung und Skischulen. Vor Ort befindet sich eine Ausleihe Tennisplätze, Hallenbäder und mo- Darüber hinaus lädt der Parkowa der Tanz- und Hockeyschlittschuhe,

Snowkiting in Mochnaczka Radfahrer vor dem Jaworzyna-Gipfel.

Krynica-Zdrój 103 Lift auf Słotwiny Orthodoxe Kirche in Krynica, Kapelle in Dietlówka 1863 Cmentarna Straße

der Schutzhelme für Kinder sowie wärmeren Tagen sich an Poprad- tigte Zeit 2,5 Std.), grüne Zeichen: Schlittschuhschleifen. abfahrt beteiligen. Krynica – Jaworzyna (Länge 6 km, Im Sommer kann man Tennisplät- benötigte Zeit 3 Std.), Spazierrou- ze in Anspruch nehmen. Aktiver Tourismus te weiß-rot: Krynica – Słotwiny In der Nähe der Halle ist auch ei- Falls Sie die aktive Erholung bevor- (Länge 1,5 km, benötigte Zeit 1,5 ne Schlittenbahn lokalisiert, die zugen, sollen Sie sich auf zahlreiche Std.). Außer traditionellen touristi- alle, unabhängig von ihrem Alter, und attraktive Wanderrouten und schen Routen empfehlen wir auch zum verrückten Amüsement auf Radtrassen begeben. Blaue Zei- thematische Routen, wie den Bil- der Mehrsaisonschlittenbahn chen führen von Krynica über Par- dungspfad „Na Rakowsku”, oder Bil- mit einer Länge von ca. 1 km ein- kowa Berg zum Powroźnik (Länge dungspfad auf Parkowa Berg. lädt. Extreme Erlebnisse haben 9,5 km, benötigte Zeit 4 Std.), gel- Die Gebirgsrouten können Sie nicht Sie auch dank des Krynicki Seil- be Zeichen ist eine Route um Kry- nur zu Fuß besuchen. Für MTB-Lieb- parks, der das ganze Jahr geöff- nica herum: Parkowa Berg – Huzary haber wurde ein System der Fahrra- net ist. Der Park ist im Wald am – Jakubik – Jaworzynka – Bukowina drouten vorbereitet. Karte in die Fuß von Jaworzyna Krynicka ge- –Krzyżowa Bergpass – Krynica (Län- Hand und los ins Grüne! legen. Darüber hinaus können ge 17 km, benötigte Zeit 5 Std.), Mehr touristische Sie im Winter mit Hundegespann schwarze Zeichen: Pułaskiego Hü- Informationen unter: oder Schneeroller fahren und an gel – Tylicz (Länge 4,5 km, benö- www.krynica.pl, www.krynica.org.pl Aussicht von Jaworzyna

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 104 WICHTIGE ADRESSEN Stadtamt Krynica-Zdrój Kraszewskiego 7 Tel. (18) 472 55 55, 471 53 20 Fax (18) 471 56 53 Europäisches Kiepura-Festival Romanówka e-mail: [email protected] www.krynica-zdroj.pl

Verein Krynicer Touristische zu besuchen. Eine der neueren Entspannung Organisation Attraktionen ist das Spielzeugmu- Kino Jaworzyna In Krynica können Sie nicht nur seum, welches in einigen Räumen Piłsudskiego 8 die Routen durchmessen, son- der Neuen Mineralbäder beher- 33-380 Krynica - Zdrój dern auch Pilze suchen bzw. auf bergt ist. Tel. (18) 471 61 05 die Jagd gehen, was dank den Letztendlich ist Krynica-Zdrój ein Fax (18) 534 91 23 hier aktiven Jagdkreisen möglich Veranstaltungsort vieler Kultur-, e-mail: [email protected] www.kot.org.pl ist. Angler können Forellen und Sport- und Tourismusevents, die Europäische Äschen an Bächen mit ihrer Originalität und Einma- Reisebüro “Jaworzyna” Muszynka und Palenica erspähen. ligkeit den Touristen und Kurgäs- Pułaskiego 4, Wunderschöne Landschaften von ten interessante Erlebnisse liefern. 33-380 Krynica-Zdrój Krynica-Zdrój und Umgebung las- Im August wird Krynica-Zdrój zur Tel. (18) 471 56 54, sen sich auch von Fenstern der Hauptstadt der Arien und Lieder 471 61 70, 471 61 71 Gondelbahn auf Jaworzyna bzw. dank des Europäischen Kiepura- www.btjaworzyna.pl vom Sattel aus bewundern. Festivals. Was hätte noch Krynica- Krynicer Tourismuszentrum Zdrój zu bieten? Vielleicht finden “Jaskółka” Nicht nur die Natur Sie Quad- oder Geländewagen- Piłsudskiego 19, Mit Krynica ist aufs Engste die Ge- fahrten, Paintball oder Gokart- 33-380 Krynica - Zdrój stalt von Epifan Drowniak, Nikifor Rennen interessant? Tel. (18) 471 21 90, Krynicki genannt, verbunden. Fax. (18) 471 21 86 Seine Werke sehen Sie im Muse- Touristische Attraktionen www.krynica-zdroj.com um Nichtprofessioneller Kunst außerhalb Krynica BORT - PTTK in Krynica-Zdrój namens Nikifor – Kunstgalerie Eine Ergänzung der Attraktionen Zdrojowa 32 Romanówka. Interessante Ausstel- ist das reiche Angebot der hiesi- 33-380 Krynica-Zdrój lungen präsentieren auch die Ga- gen Reisebüros, die zum Besuch Tel. (18) 471 29 10 lerie MBWA, Krynicer Künstlerge- der Gegend von Krynica-Zdrój ein- www.krynica.pttk.pl sellschaft „Galerie Pod Kasztanem”, laden, z.B. auf der Route der Lem- sowie Krynicer Photographische ker orthodoxer Kirchen. Sie kön- Kulturzentrum Krynica-Zdrój Gesellschaft, die eine laufende nen auch Pieniny-Gebirge, Burg in Piłsudskiego 19, Ausstellung in der Haupttrinkhal- Niedzica, Zentrum für Apitherapie 33-380 Krynica-Zdrój Tel. (18) 471 07 50 le hat. in Kamianna besuchen, den Fluss Fax. (18) 471 07 55 Darüber hinaus, wenn man auf Dunajec abfahren, bzw. einen Aus- www.ck.krynica.pl Jaworzyna ist, lohnt es sich das flug in die Slowakei oder nach Un- Museum der Berge von PTTK garn unternehmen. Öffentliche Bibliothek Nowotarskiego 1, 33-380 Krynica-Zdrój Tel./ Fax (18) 471 22 03

Krynica-Zdrój 105 Muszyna und Złockie

dürfnisse und Erwartungen angepasst. Gemütliche Privatpensionen und Bauernhöfe, Erholungsheime, Sanatorien und Hotels haben über 4000 Plätze im Angebot. Die Gemeinde Muszyna bilden ruhige, malerische Ortschaften mit Gebirgscharakter, in denen Sie unvergessliche Momente erleben.

Geschichte Die erste sichere Erwähnung von Muszyna ist in Dokumenten aus Panorama von Muszyna – von Muszyner Burg aus dem Jahr 1288 zu finden, nach denen Wysz von Niegowicia Wap- pen Półkozic sein Landgut, darun- Es gibt eine malerische Gegend Lage ter auch Muszyna, dem Krakauer von Beskid Sądecki, die der pol- Muszyna liegt in Beskid Sądecki, im Bischof Paweł von Przemankowo nische König Kazimierz Wielki be- Popradtal und an seinen Neben- überschrieb. Die Verteidigungsla- sonders mochte und beschloss, flüssen: Szczawnik und Muszyn- ge der Burg an der Verzweigung hier eine Stadt zu gründen. Ein Ort ka. Die Ortschaft liegt direkt an der einer wichtigen Handelsroute von im Popradtal mit mehrere Jahr- Grenze mit der Slowakei (ca. 5 km) Polen nach Ungarn erlaubt die hunderte dauernder, interessanter sowie ca. 11 km von Krynica-Zdrój. Vermutung, dass die Burg und die Geschichte, eng mit dem Krakau- Ortschaft zu den ältesten im Kar- er Bistum und Lemker Kultur ver- Einige Informationen patenvorland gehören. bunden. Wahrscheinlich werden zu Muszyna Die Muszyna Güter verweilten un- auch Sie vom „Muszyna Staat“ ent- Die Stadt und Kurgemeinde Mus- ter bischöflicher Hoheit bis 1772, zückt, in dem sich die mächtigsten zyna ist im oberen Lauf Poprads mit einer ca. 80-jährigen Unterbre- Bischöfe und der berühmte Dich- gelegen. Auf ihrem Gebiet befin- chung im 14. Jahrhundert, als sie ter Jan Kochanowski aufhielten. det sich Popradzki Landschafts- königliches Gut waren. Sie finden hier Spuren der alten park. Zu der Gemeinde gehören Die größte Entwicklung erlebte Zeiten sowie auch unberührte Ge- drei Kurorte: Muszyna, Złockie und Muszyna zu Zeiten von Kazimierz birgsnatur in Verbindung mit mo- Żegiestów-Zdrój.1. Wielki, dank dem vor 1364 Stadt- dernem Kur- und touristischem Die Gemeinde bietet eine reiche rechte bekam. Seit 1391 kam Klucz Angebot. Unterkunftsbasis an, an Ihre Be- Muszyński (zwei Städte und 35 Dör-

1. Über Żegiestów-Zdrój lesen Sie bitte in einem separaten Kapitel dieser Publikation.

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 106 Tatra-Gebirge von Muszyna gesehen Wasserfreizeitkomplex in Muszyna SPA-Behandlungen fer) wieder in die Hände der Krakau- Sie enthalten für den Menschen • Lichttherapie er Bischöfe und wurde zu einer au- unentbehrliche Bioelemente: Ma- • Lasertherapie tonomen Verwaltungseinheit mit gnesium, Calcium, Natrium, Eisen, • Magnettherapie eigener Verwaltung, Armee und Ge- Selenium und Lithium. • Ultraschalltherapie richtsbarkeit, weswegen auch den Ihnen zur Verfügung stehen drei • Elektrotherapie (u.a. Diadynamic, Namen „Muszyna Staat” erhielt. allgemein zugängliche Mineral- Interdyn und Intervac, Im 15. Jahrhundert beobachtet man quellen-Trinkhallen: Cechini, Anto- Galvanisation und Ionophorese, eine Migration von Walachen und ni und Milusia, wie auch die Quel- Terapuls) Russen in die Gegend. Diese Bevöl- len: Anna, Graniczne, Grunwald, • Aerosoltherapie (Inhalationen) kerung war griechisch-katholisch, Iwona, Kazimierz, Zdrój in Wapien- • Balneotherapie (Heilschlamm, mit der Zeit Lemken genannt, sie- ne, Zdrój in Szczawnik sowie Quel- Salzquellbad) delte sich laut Walacher Rechts ein. len in Kurzentren. • Hydrotherapie In den 20er Jahren des 20. Jahrhun- Mehr Informationen (Unterwassermassage, derts war Muszyna ein sich schon über die Mineralquellen unter: Wirbelmassage der rasch entwickelnder Kurort, 1934 www.muszyna.pl Extremitäten, Vierzellenbad, erlang wieder Stadtrechte, die En- Perlbad) de des 18. Jahrhunderts verloren Geheilte Krankheiten • Kryotherapie waren. Der Ausbruch des 2. Welt- In Muszyna und Złockie werden • Wärmetherapie (Sauna, krieges unterbrach die Entwick- rheumatische Krankheiten, Krank- Paraffinumschläge) lung von Muszyna. Erst ab 1959, heiten der Atemwege, Krankheiten als Muszyna wieder zum Kurort des Verdauungssystems, Hormon- Wissenswertes: wurde, begannen in der Gemein- störungen geheilt. Gut ausgestat- de moderne Sanatorien und Erho- tete Sanatorien und Erholungs- • in Muszyna verweilte der polnische lungsheime zu entstehen. zentren beschäftigen sich professi- Dichter Jan Kochanowski, der, onell mit Erneuerung des Körpers vom Weingeschmack der hiesigen und der Seele. Große Distanz zu Weinberge bezaubert, das Gesundheit Hauptverkehrsrouten und Indust- Scherzgedicht “An den Muszyner und Schönheit rie, Naturnähe, Ruhe der Gebirgs- Starosten” verfasste. flüsse und Bäche sowie ein vorteil- • den Hauptteil des Muszyner Heeres Den Reichtum von Muszyna, wie haftes Mikroklima beeinflussen Ihr machte Infanterie sog. harnicy aus, auch von anderen Kurorten der Wohlbefinden. sowie Schlutheiß-Dragonerie, die Gemeinde, machen therapeuti- sich u.a. an Verteidigung von Kraków, sche Mineralquellen aus, die Calci- Angebotene Behandlungen: Sandomierz und Nowy Sącz während umcarbonat-Magnesium-Calcium- • Kinesiotherapie (Gymnastik, der schwedischen Invasion beteiligte. Eisensäuerlinge genannt werden. Fitnessstudio, Massagen) • aus Muszyna stammt ein bekannter polnischer Dichter Adam Ziemianin.

Muszyna und Złockie 107 Muszynas Stolz – Polenmeisterinnen Angeln auf Poprad Pferdetourismus in Volleyball In den Muszyna Bädern können gen für die Skifahrt. In Złockie len in polnischer Liga wie auch in Sie ebenfalls ein reiches Wellness- sind ebenfalls Skilauftrassen vor- Europapokalen kämpft. Angebot in Anspruch nehmen. handen. Darüber hinaus können Sie Schlittschuh auf der Eisbahn Aktiver Tourismus im Sport-Freizeitzentrum namens Für aktive Touristen bietet Muszyna Fit sein Waldemar Serwiński an der Aleja bezaubernde Fuß- und Radwander- Zdrojowa in Muszyna laufen. routen. Eine Attraktion ist sicherlich In Muszyna und Umgebung fin- Im Sommer locken Sie Bäder, Pfer- die hier beginnende Karpaten- und den Sie ein attraktives Bewe- derouten, Tennisspielplätze bzw. die Grenzüberschreitende Radroute, gungsangebot für jede Jahreszeit, Wasserstadt im Sport-Freizeitzen- Radrouten der Touristischen Mu- wenn Sie sportliche Emotionen trum an. Das ganze Jahr hindurch, szyna Schleife sowie Schleife um mögen – können Sie auch Frauen- unabhängig vom Wetter, stehen Ih- den Berg Kotylniczy Wierch, über volleyballspielen auf höchstem Ni- nen Hallenbäder, Sporthallen und die man an sämtliche Sehenswür- veau beiwohnen. Kegelbahnen zur Verfügung, die digkeiten und charakteristische Ihnen einen angenehmen, nützli- Punkte der Gemeinde gelangt. Sport chen und vor allem gesunden Zeit- Über Muszyna verläuft auch die In Muszyna finden Sie ein reiches vertreib ermöglichen. Małopolski Route der Holzarchi- Wintersportangebot. Eine lange Im Muszyna können Sie auch ech- tektur, auf der sich historische or- anhaltende Schneedecke, Skilifts te Sportemotionen erleben, in- thodoxe Kirchen in folgenden in Powroźnik, Złockie, Żegiestów dem Sie die Spiele des hiesigen Ortschaften der Gemeinde befin- sowie Skistation „Zwei Täler Mu- Frauenteams im Volleyball, des den: Andrzejówka, Dubne, Jastrzę- szyna-Wierchomla” in Szczawnik dreimaligen Polenmeisters, beob- bik, Leluchów, Milik, Powroźnik, schaffen recht gute Bedingun- achten, das um die höchsten Stel- Szczawnik, Wojkowa, Złockie.

Skistation in Szczawnik Radroute Rafting auf Poprad

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 108 Eisbahn auf Zapopradzie Pferdeschlitten Lauffestival des Ökonomischen Forums

Was hat noch die Gemeinde Mu- meln. Muszyna erwartet Sie mit schen Powroźnik und Muszyna, szyna zu bieten? Falls Sie Pferde- unberührter Natur und ihren Be- am Nordhang der Czarne Gar- liebhaber sind, können Sie hier die sonderheiten. by, in Umgebung alter Tannen. Freizeit im Sattel verbringen und Nach alten Sagen verschwanden die Natur bewundern. Im Som- Sehenswürdigkeiten hier einzelne Personen und gan- mer können Sie mit einer Drosch- in Muszyna ze Pferdegespanne. Dieser ge- ke, im Winter Pferdeschlitten fah- Ein interessanter Ort ist das Natur- heimnisvolle Ort ist ein kleiner Ge- ren. Die Adrenalinsportler können schutzgebiet „Lindenwald Obrożyska” birgssee mit dem Namen „Czarna sich am Paragliding, Quadfahrten in Muszyna. Es ist einer der wenigen Młaka”. Am Wasser befinden sich und Schneerollerfahrten beteili- natürlichen Lindenwälder Europas, hier ein Morast und ein Moor. Vor gen. Gewisse Emotionen liefert Ih- bewächst den Mikowa Berg, zwischen Ort wurden Bänke, eine Informa- nen auch Rafting auf Poprad. Muszyna und Milik. Über das Natur- tionstafeln und ein Podest für die Mehr touristische Informationen schutzgebiet führt ein didaktischer Beobachtungen aufgestellt. Die unter: www.muszyna.pl Pfad mit einer Länge von 4,2 km, mit Umgebung des Sees ändert sich einem weiß-grünen Quadrat markiert. je nach der Tages- und Jahreszeit, Sie können hier das Wild, zahlreiche sowie nach… Ihrer Einstellung. Sie Entspannung Vögelarten und Insekten, darunter kann finster und gefährlich sein, in seltene Faunaarten Polens: Wildkatze, der Regel ist aber freundlich, hell Sie können sich in dieser Gegend Schwarzer Apollo, Ficedula albicollis, und warm. wunderbar in ruhiger Atmosphäre Schwarzstorch sowie Feuersalaman- Die nächste Sehenswürdigkeit be- entspannen. Sie können von Na- der treffen. findet sich an der Grenze zwischen turbeständen profitieren, indem Ein anderer, einst in Legenden ver- Złockie und Jastrzębik. Hier kommt Sie angeln, jagen oder Pilze sam- zeichneter Ort befindet sich zwi- ein tektonisch aktives Gebiet vor,

Herbstfarben Panorama von Muszyna

Muszyna und Złockie 109 WICHTIGE aus dem auf die Oberfläche Gase sind, bewacht die in den Jahren ADRESSEN aus sehr tiefen Schichten der Erd- 1676-1728 gebaute Hl. Josephkir- Stadt- und Kurgemeindeamt kruste strömen. Solche Stellen wer- che mit barock-klassizistischer Aus- Rynek 31, 33-370 Muszyna den Mofetten genannt. Die größte, stattung. Sehenswert sind auch Tel. (18) 471 40 09 einfach zugängliche und die at- Lemker orthodoxe Kirchen, Ka- [email protected] traktivste Mofette mit Kohlendi- pellen und Kreuze an den Wegen. www.muszyna.pl oxid ist das Naturdenkmal Namens Von Mai bis September finden Prof. Henryk Świdziński. Hier sind in Muszyna zahlreiche kulturel- Touristische AuskunftZentrum der Touristischen Auskunft berstende Gasblasen sehr wohl le Veranstaltungen mit polnischen Krzywa 1, 33-370 Muszyna zu sehen. Die vor Ort installierten Stars statt, darunter zyklische Ver- Tel. (18) 534 91 61 Informationstafeln beschreiben anstaltungen: Maipicknick, Sonn- Fax. (18) 534 91 60 detailliert das Phänomen, Trep- wendfeuer, Fest der Mineralquellen, [email protected] pen und ein Steg schützen vor Poprader Herbst. In der Bibliothek Schmutz und vor zufälliger Zerstö- haben Sie die Möglichkeit, Ausstel- Infokioske rung des Naturdenkmals. lungen lokaler und mit Muszyna Ermöglichen einen elektronischen Zugriff auf die Gemeindeinformationen befreundeter Künstler zu sehen. sowie Internetzugang. Die Geräte mit Einiges zur Geschichte Touchscreens sind im Stadtzentrum, und Kultur Touristische Attraktionen Rynek 31, Krzywa 1, lokalisiert. Wenn Sie in Muszyna sind, inter- außerhalb Muszyna essieren Sie sich vielleicht näher Beim Besuch in Muszyna können Agrotouristische Auskunft für dessen Geschichte, sichtbar in Sie auch die benachbarte Ortschaft Gesellschaft für Tourismus und Baudenkmälern und in Beständen Krynica-Zdrój oder ein wenig wei- Agrotourismus des Hochlandes des Regionalmuseums im nach- ter gelegene Piwniczna-Zdrój be- in Nowy Sącz, Niederlassung in Muszyna, Jan Mazurek gebauten Gebäude eines Gast- suchen, wobei Sie eine malerische Szczawnik 28 hauses aus dem 19. Jahrhundert. Gebirgsroute zu durchmessen ha- 33-370 Muszyna Sehenswert sind Burgruinen aus ben. Eine Attraktion kann für Sie Tel. (18) 471 48 35 dem 14. Jahrhundert mit Hofge- auch ein Ausflug in die Slowakei bäuden (18.-19. Jahrhundert), wo sein, z.B. zum benachbarten Barde- Organisierte Reisen sich das Landratshaus und Haupt- jov mit wunderbar erhaltener mit- Reisebüro Vector wache befinden. Den Auslauf der telalterlicher Bausubstanz um den Krzysztof Trela Kity 24 historischen Kościelna Straße, ent- Markt sowie mit Stadtmauern, auf 33-370 Muszyna lang derer Häuser mit halbkreisför- die UNESCO-Liste des Weltkulturer- Tel. (18) 471 80 03, migen Eingangstoren aufgebaut bes eingetragen. Fax (18) 471 80 04 www.btvector.com [email protected]

Touristische Dienstleistungen Josephkirche in Muszyna Wanderungen und Führungen Franciszek Homa Piłsudskiego 71/14 33-370 Muszyna Tel./Fax (18) 471 46 54, Handy 502 645 668 www.fhoma.sacz.pl [email protected]

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 110 Piwniczna-Zdrój

ten und Privatpensionen, insge- samt stehen über 3000 Übernach- tungsplätze zur Verfügung. Man sorgt hier für die Tradition, was man auf eine moderne Weise mit der Entwicklung der Ortschaft verbindet – Piwniczna ändert sich ständig. Es werden hier weitere Investi- tionen realisiert – Amphithea- ter, Promenade, Rummelplätze, es entwickeln sich die Skizent- ren in Wierchomla und Kokusz- ka, es entstehen regionale Restau- Künstlerische Trinkhalle in Łazienki rants sowie Musikpubs mit Blues, Jazz und Rock.

Wusstet Ihr, was „hołośnie” sind? Einige Informationen über Zur Geschichte Das ist ein Element einer traditi- Piwniczna-Zdrój Piwniczna wurde auf magdebur- onellen Männertracht von Rytro Ethnographisch gehört Piwniczna gischem Recht durch den König und Piwniczna – Hose aus schwar- zum polnischen Hochland. Die Po- Kazimierz Wielki an der Handels- zem bzw. braunem Stoff. Solch prader Hochländer werden auch route nach Ungarn im Jahre 1348 einen “schwarzen Hochländer“ schwarze Hochländer genannt. Ih- gegründet. Den Aufbau der neuen treffen Sie in Piwniczna-Zdrój beim re Traditionen werden in Liedern, Stadt nahm ein Bürger aus Nowy Genießen des wertvollen Mineral- Tänzen, Bildhauerei und lokalem Sącz Hanko auf sich, der gleichzei- wassers aus den hiesigen Quellen Dialekt gepflegt. tig der erste erbliche Gemeinde- und des lokalen Mikroklimas. Die heimische Folklore stellt einen vorsteher von Piwniczna war. einmaligen Hintergrund für die Schon im 18. Jahrhundert be- Lage Kur- und Erholungsfunktion der saß Piwniczna Wasserleitungsnetz Piwniczna-Zdrój liegt am Ufer des Gemeinde dar. Auf ihrem Gebiet und im 18. und 19. Jahrhundert Flusses Poprad im Zentrum des atmen die Gäste eine frische Ge- erbaute man u.a. Bohrwerk für das Gebirges Beskid Sądecki, in einem birgsluft und genießen die Mine- Bohren der Holzrohre für die Was- Tal zwischen Bergketten Radziejo- ralquellen. Es besteht eine reiche serleitung, eine Wasserzisterne, ei- wa und Jaworzyna Krynicka, direkt Auswahl an Erholungsheimen, ne Walkmaschine, ein Papierwerk, an der Grenze mit der Slovakei ca. Kur- und Aufenthaltspensionen, ein Wirtshaus, fünf Mühlen, eine 25 km von Nowy Sącz. ein Sanatorium, Hotels, Berghüt- neue Schule und ein Krankenhaus.

Piwniczna-Zdrój 111 Im Jahre 1908 entstand eine neue „Piwniczanka“ in der Künstlerischen ten und Spazieralleen befinden. Bahnhaltestelle in Piwniczna. Trinkhalle zu genießen oder die na- Das Sanatorium verfügt über eine Die Klima- und Mineralwassereigen- türlichen Mineralwasserfassungen professionelle Kurinfrastruktur mit schaften wurde in den letzten Jah- in Głębokie („Hl. Kinga”), Łomnica moderner Fachausrüstung. ren des 19. Jahrhunderts entdeckt. („Łomniczanka”, „Stefan”) und Wier- Die erste Bohrung wurde 1932 rea- chomla („Julian”, „Wierchomlanka”, Angebotene lisiert. An der Schwelle zum 20. Jahr- „Zdrój”) zu besuchen. Behandlungen: hundert verwandelte sich Piwniczna • Balneotherapie mit Verwendung in einen bedeutenden Ferien- und Kureigenschaften der Mineralquellen und Erholungsort mit Bädern und zahl- der Mineralquellen Heilschlamms reichen Pensionen. Eine Attraktion von Piwniczna • Ozontherapie (Trockenbad in O3) für die Kurgäste waren hier veran- • Hydrotherapie (Perlbad, staltete Feiern und Feste. Die schon lange als „sauer” be- Wassermassage, Vibrationsmassage, Während der deutschen Besat- kannten Quellen besitzen einen Wirbelmassage der oberen zung führte hier eine Kurierroute hohen Anteil an Magnesium- und Extremitäten, Wirbelmassage nach Ungarn, in Wäldern um Piw- Calziumionen, weswegen sie ei- der unteren Extremitäten, niczna kämpften viele Diversions- ne vorteilhafte Wirkung auf den mechanische Massage Hydro Jet) und Partisanengruppen. Organismus bei Verdauungs- und • Klimatherapie (Thalassotherapie, Nach dem Krieg wurde Piwniczna Atemkrankheiten sowie bei der Geländetherapie) zu einem berühmten Ferien- und Zuckerkrankheit haben. Sie be- • Thermotherapie (Kriotherapie) Erholungsort. einflussen ebenfalls eine Sen- • Lichttherapie kung des Cholersterinspiegels so- • Ultraschalltherapie Gesundheit wie beugen Untereinblutung des • Elektrobehandlungen und Schönheit Herzmuskels vor. (Behandlungen mit Die kostbare Einwirkung der Mi- Verwendung des Gleichstromes Den Titel im Namen der Ortschaft neralquellen sowie anderer Kuren (Galvanisation, Ionophorese, „Zdrój“ („Bad“) verdankt Piwnicz- kann man im Kursanatorium „Lim- Elektrobad), Elektrodiagnostik, na dem Wert der Mineralquellen ba” genießen, am Berghang von Behandlungen mit Hilfe der und des Klimas. Die Gäste haben Kicarz in der Nachbarschaft des Impulsströme mit kleiner die Möglichkeit das Mineralwasser Kurparks, wo sich zahlreiche Rou- Frequenz (diadynamic,

Panorama von Piwniczna Piwniczanka-Quelle

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 112 Hautstimulation TENS, Trabert- zeit. Der Kurort verfügt über ein Wissenswertes: Ströme – Elektrostimulation, Sportstadion mit natürlicher Ober- • in Kosarzyska (bei Piwniczna-Zdrój) Tonolise) fläche, an der Spazierallee Czercz wurde eine bekannte polnische • Magnetotherapie (Magnoter d56) sind zwei Tennisplätze lokalisiert. Schauspielerin Danuta Szlafarska • Wärmetherapie (Matte Darüber hinaus finden Sie an der geboren. SANOTERM, Sauna) Bahnstation einen SKATE-PARK für • bis Ende des 18. Jahrhunderts hieß die • kinetische Therapie die Jugend, ein Kinderspielplatz Ortschaft “Piwniczna Szyja” (wörtlich: (Verwendung der Sportgeräte) und einen Sportplatz. Schon 2012 “Piwniczna Hals”), der Name bezog wird im Wohnviertel Radwanów sich nach dem Lokationsdokument Wenn Sie in Piwniczna verweilen, ein Bad eröffnet. auf einen Engpass. können Sie ebenfalls Einiges für Ihre Piwniczna wird vom Tag zu Tag ein • im Jahre 1906 steckte man die erste Schönheit und Ihr Wohlbefinden tun Wintersportzentrum dank mehre- touristische Route von Piwniczna nach – über ein spezielles Spa- und Well- rer Skilifts und interessanter Ski- Szczawnica ab. nessprogramm verfügen Hotels, Sa- trassen. In populären Skizentren natorien und Erholungszentren u.a. in Sucha Dolina, Wierchomla Mała Hotel Wierchomla, SKI –HOTEL, Zent- und Kokuszka funktionieren zahl- sitzt, wegen seiner Lage mitten in rum „SMREK”, Sanatorium „Limba”. reiche Skilifts sowie auch Sessel- der Gebirgslandschaft von Beskid lifts. Die Trassen werden künstlich Sądecki, einen bequemen Zu- beschneit und beleuchtet. Es gibt gang zu einem dichten Routensys- Fit sein auch Skiservice, Ausrüstungsaus- tem, mit denen Sie die weitesten leihen sowie Skischulen. Gegenden dieser Region errei- Der Kurort bieten Ihnen außer Mine- In Piwniczna werden auch Wett- chen – Szczawnica und Krynica. Zu ralquellen und Mikroklima auch ver- kämpfe veranstaltet, vor allem Ski- den populärsten Routen gehören: schiedenartige Möglichkeiten einer abfahrten, Gebirgsradrennen so- Piwniczna – Pisana Hala – Zadnie aktiven Zeitverbringung nach dem wie Mountain Marathon. Góry – Rytro (7–8 Std.), Piwnicz- Motto „Bewegung ist gesund”. na – Łomnica (5 Std.), Piwniczna Aktiver Tourismus – Niemcowa – Kordowiec – Rytro Sport Falls Sie aktiven Bergtourismus be- (6–7 Std.), Piwniczna – Piwowa- Sie finden hier verschiedenartige vorzugen, erwarten Sie hier recht rówka – Eliaszówka – Obidza (ein Sportdisziplinen für jede Jahres- malerische Routen. Der Kurort be- ganzer Tag), Piwniczna – Obidza –

Wierchomla Auf Winterroute

Piwniczna-Zdrój 113 nica Zdrój – Jarzębaki – Piwniczna geschützter Zisternenbrunnen be- Zawodzie (Länge 15,5 km; Höhen- findet, der einst die Bürger mit unterschied 340 m), Piwniczna Za- Wasser versorgte. wodzie – Głębokie – Rytro Schloss- Sie finden hier auch Pfarrkirche ruinen – Piwniczna (Länge 15 km; Namens Hl. Mariae Geburt, im Jo- Höhenunterschied – 150 m). sefinenstil im Jahren 1881-1886 Piwniczna aus der Vogelperspektive Außer Fuß- und Radrouten finden erbaut. Fast im Zentrum ist ein al- Sie hier ebenfalls Ski- und Pferde- ter Friedhof gelegen, der vom En- Jaworki – Wąwóz Homole (ein gan- routen. de des 18. Jahrhunderts bis 1917 zer Tag), Piwniczna – Obidza – Wy- funktionierte. In der Nähe der sokie Skałki – Jaworki (ein ganzer Bahnstation findet sich ein jüdi- Tag), Piwniczna – Radziejowa (der Entspannung scher Friedhof, an Stelle der Syna- höchste Berg von Beskid Sądecki – goge finden wir eine Gedenktafel, 1262 m üdM.) (ein ganzer Tag). Wenn Sie nach Piwniczna kommen, die diesen Kultusort der jüdischen In Piwniczna können Sie auch versetzen Sie sich in eine andere Stadtbewohner bis 1942 verehrt. Bergradsport betreiben. Perso- Welt voller Majestät und Schönheit In dieser Stadt schätzt man die Ver- nen, die technische Fahrt mögen, der Berge mit mineralen Kurquellen gangenheit, wovon Sie sich über- freuen sich sicherlich über die sowie auch der mehrere Jahrhun- zeugen, indem Sie das Regional- schmalen und windigen, aber für derte alten Tradition der schwar- museum der Piwniczna Liebhaber die Fahrt hervorragenden Routen, zen Hochländer. Sicherlich gelingt besuchen, mit einer unikalen, eu- die in der Fachliteratur singletrack es Ihnen, dem Alltag zu entfliehen ropagrößten Sammlung der alten genannt werden. und Ihre Kräfte zu stärken. Skiausrüstung sowie einer ethno- Zu populären Radrouten in der Ge- graphischen Abteilung mit regio- meinde gehören: Kosarzyska – Za- Spaziergänge und Folklore nalen Exponaten. Piwniczna ist vor czerczyk – Piwniczna – (Länge 10,5 Falls Sie von langen Bergwande- allem Folklore – Sie hören hier die km, Höhenunterschied 270 m), rungen ermüdet sind, finden Sie regionale Mundart, sie hören die Sucha Dolina – Obidza – Rogacz in Piwniczna ebenfalls weniger an- regionale Gruppe „Dolina Popra- – Niemcowa – Błankowa – Kosa- spruchsvolle Spazierrouten: Piwni- du” und oft wohnen Sie der Gast- rzyska (Länge 18 km; Höhenunter- czna-Zdrój – Kicarz (blaue Zeichen), freundlichkeit der Poprader Hoch- schied 580 m), Sucha Dolina – Zwór Piwniczna-Zdrój – Majerz (rote Zei- länder bei. – Świni Groń – Piwowarówka – Piw- chen). Sie sollen unbedingt auch Besonders für Touristen veranstal- niczna (Länge 11,5 km; Höhenun- den Markt in Piwniczna besuchen, tet die Stadt zyklische kulturelle terschied 360 m), Piwniczna – Łom- in dessen Mitte sich ein denkmal- Veranstaltungen, die die volkstüm-

Regionales Museum Der historische Brunnen MTB Downhill

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 114 liche Kunst, regionale Tradition und tanz von Kokuszka, Łomnica und WICHTIGE Folklore pflegen – Ausstellungen, Wierchomla, Geschiebedamm auf ADRESSEN Konzerte, Bildhauer- und Kunstaus- dem Bach Czercz. Stadt- und Gemeindeamt stellungen der lokalen Künstler. In Piwniczna können Sie mit der Rynek 20 skr.31, 33-350 Piwniczna Zdrój Im März können Sie sich an „Tagen lokalen Alten Bahn die Trasse nach Tel. (18) 446 40 43, Fax (18) 446 41 86 der Piwniczna“ beteiligen, im Au- Łomnica und Głębokie durchmes- www.piwniczna.pl gust an einer internationalen Kul- sen (Anfangsstation: Parkplatz am e-mail: [email protected] turveranstaltung „Heiden“, wo pol- Sanatorienzentrum „Limba”, Ko- nische, slowakische und Lemker ściuszki-Straße). Städtische und Gemeindekulturanstalt Künstler mitwirken. Das Pferdereitzentrum in Piwnicz- in Piwniczna-Zdrój Interessante kulturelle Erlebnisse na-Zdrój lädt alle zu Reitstunden Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój, erwarten Sie auch im einmaligen ein, bietet auch Wanderungen ins tel. (18) 44 64 157, fax (18) 44 64 187 Klima der Künstlerischen Trinkhal- Gebirge des Beskid Sądecki, Kut- e-mail: [email protected] le in Łazienki, wo Konzerte und schen- und Pferdeschlittenfahrten. Ausstellungen organisiert werden. Wenn Sie den Adrenalinkick ver- Touristische Auskunft Im September gibt es das jährli- missen, sollten Sie Rafting auf Po- Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój tel. (18) 446 83 25 che Touristische Zusammentref- prad zwischen Piwniczna und Ry- fen Namens Major Julian Zubeks tro probieren. Ruhigere Erlebnisse „Tatar” auf der Łabowska Halle – zu Wasser liefert Ihnen die Boots- Touristische in der Region der stärksten Ak- abfahrt im Poprad-Tal (Piwniczna- Sehenswürdigkeiten tivitäten der Partisanengruppen -Rytro), die an der Anlegestelle in außerhalb Piwniczna-Zdrój in Beskid Sądecki während des 2. Piwniczna, Gąsiorowskiego Straße Weltkrieges. (unterhalb der Hängebrücke) be- Falls Sie einen längeren Aufenthalt in ginnt. Während dieser Fahrt ha- Piwniczna planen, nehmen Sie auch Rafting, alte Bahn ben Sie ähnliche Erlebnisse wie die den Besuch der einige Kilometer und andere Attraktionen Flößer, die einst mit dem Holz hier entfernten Stadt Stary Sącz in Kauf, In der Gegend von Piwniczna lohnt abfuhren bzw. Käufer, die auf Flö- einer der ältesten Städte Polens mit es sich, orthodoxe Kirchen in Zu- ßen ihre Waren aus Ungarn trans- unikaler mittelalterlicher Bebauung. brzyk und Wierchomla Wielka zu portierten. Die Nähe der Grenze ermöglicht Ih- sehen. Andere Elemente, die den nen auch einen Ausflug in die Slo- Zauber von Piwniczna aufbauen Mehr zu den Attraktionen: vakei z.B. nach Stara L’ubovńia mit sind: Almhütten auf Hallen über www.piwniczna.pl, einer Steinburg auf einem Berg und Łomnica, alte regionale Bausubs- www.piwniczna-zdroj.com historischer Altstadt.

Kurort im Winter – Ansicht des Kicarz Berges Sucha Tal

Piwniczna-Zdrój 115 Rabka-Zdrój

Raba gelegen, in der Nachbarschaft des Beskid Wyspowy und Gorce- Gebirges, an der Kreuzung zwei- er wichtiger Verkehrsrouten aus Kraków (ca. 67 km) nach Zakopa- ne (ca. 43 km) und zur Südgrenze Polens, Stadt Nowy Sącz (ca. 70 km) und Bielsko-Biała (ca. 95 km).

Einige Informationen über Rabka-Zdrój Rabka-Zdrój ist einer der populärs- ten Kurorte Polens und Europas. Die Vorteile dieser Ortschaft sind Trinkhalle der Mineralquellen und Salzquellen-Gradierwerk ihre Lage, entsprechendes Klima, sowie zahlreiche Bestände der Mi- neralquellen und Salzquellen, de- Wußten Sie, dass Rabka-Zdrój nicht Rührung im Museum des Kinderor- ren Vorteile schon im 13. Jahrhun- nur ein Kur- und Erholungsort, aber dens „Order Uśmiechu“, Sie verset- dert kennen gelernt wurden. vor allem eine Stadt für die Jüngs- zen sich in die Welt der Phantasie Rabka ist nicht nur ein bekannten ist? Wegen der hier vorherr- im Puppentheater „Rabcio“, Sie tref- ter Kinderkurort mit einer beina- schenden, einmaligen Atmosphäre fen sogar den Hl. Nikolaus! he 150-jährigen Tradition, sondern entdecken Sie in sich sogar ein tief auch eine Stadt mit zahlreichen At- verstecktes Kind. Sie spielen im Fa- Lage traktionen für ganze Familien, vor milienfreizeitpark „Rabkoland”, Sie Die Gemeinde ist im Rabczańska allem aber für die Kinder. In Rab- wundern sich im Haus der Rekorde Kessel an Mündungen der Bäche ka spüren Sie das unvergessliche und Besonderheiten, Sie erleben Poniczanka und Słonka in den Fluss Klima der Vorgebirgsfolklore, Sie

Rabka auf alten Photos

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 116 Rabka-Zdrój

Licht-Wasser-Musik-Brunnen Maria-Magdalena-Kirche

hören Volksmusik, Sie versuchen bis heute besteht (Regionalmuseum Gesundheit Glasmalen, Sie fahren einige Run- Namens Władysław Orkans). und Schönheit den mit der Pferdekutsche und ler- Schon in der zweiten Hälfte des nen die Kunst der lokalen Künstler 16. Jahrhunderts beobachtet man Die Rabker Mineralquellen sind vor kennen. ein deutliches Interesse an Rabker allem Iodid-Chlord-Natrium-Brom- Salzquellen. Die erste chemische Salzquellen. In der Gemeinde be- Geschichte Analyse der Quellen wurde im Jah- finden sich neun Wasserentnah- Die ersten Erwähnungen von Rab- re 1858 durch die Balneologische mestellen für das Tiefwasser. ka-Zdrój kommen in der Chronik Kommission der Krakauer Wissen- von Jan Długosz vor, wo er sich auf schaftlichen Gesellschaft unter der Anwendung das Dokument des polnischen Kö- Leitung des Professors der Jagiello- der Rabker Salzquellen nigs Bolesław Wstydliwy aus dem nen-Universität Józef Dietl durch- Die Heilquellen werden für Bä- Jahr 1254 beruft, das das Land geführt. der, als Getränk und für die Inhala- des heutigen Rabka dem Zisterzi- Am 21. September 1953 erhielt tionen verwendet. Mit ihrer Hilfe enser-Orden gewährte. Der Kon- Rabka Stadtrechte. Am 1. Juni 1996 werden Erkrankungen der Atem- text, in dem der Stadtname „Sal in verlieh das Komitee UNESCO und wege, Blutarmut, Allergien, Bronchi- Rabschyca” verwendet wurde, ver- der Woiwode der Region der Stadt alasthma, Exsudatentzündungen, weist darauf, dass schon in so alten den Titel „Die Stadt der Weltkinder”. Rachitis, Verdauungsstörungen, Zu- Zeiten die Vorteile der Rabker Salz- Das Gradierwerk quellen bekannt waren. Die erste Dorflokalisierung auf Magdebur- ger Recht erfolgte im Jahre 1364 als Ergebnis des Erlasses des polnischen Königs Kazimierz III Wielki. In den späteren Jahren (1382) be- schlagnahmte der König Ludwik Węgierski in Folge des Konflikts mit dem Zisterzienser-Orden das Land- gut dem Kloster. In der Regierungs- zeit von Władysław Jagiełło bleibt Rabka-Zdrój im Besitz der reichen Rittergeschlechter. Die erste Gemein- de entstand im Jahre 1565. An Stel- le der hölzernen Pfarrkirche, die zer- stört wurde, baute man in Jahren 1600-1606 eine Lärchenkirche, die

Rabka-Zdrój 117 Rabka im Winter Denkmal des Johannes Paulus II. Der Springbrunnen als eines Touristen.

ckerkrankheit, Übergewicht, Kreis- • Lasertherapie Fit sein laufkrankheiten, Sklerose, hormo- • Magnettherapie nale Störungen, orthopädische und • Ultraschalltherapie In Rabka-Zdrój stehen Ihnen viele Kontusionsbeschwerden, Hautkrank- • Hydrotherapie Möglichkeiten des aktiven Zeitver- heiten geheilt. (Unterwassermassagen) treibs zur Verfügung, mit denen In mehreren Objekten des Sanato- • Elektrotherapie (interdyn, Sie Ihren Körper stärken. riums werden Kinder und Erwach- interdynamic, diadynamic, sene geheilt. Zu den größten Sana- Ionophorese, intervac) Sport torien gehören Kurort Rabka AG, • Balneotherapie Rabka zieht jedes Jahr große Men- Institut für Tuberkulose und Lun- • Kinesiotherapie (Gymnastik, gen von Skifans an. Es erwarten genkrankheiten, Schlesisches Re- Massagen) Sie hier Skilifts – „Polczakówka” habilitations- und Kurzentrum. • Kuren mit Mineralquellen (Ortscheit- und Seillift) und „Ma- ciejowa” (Ortscheitlift) sowie die Angebotene In Rabka sorgt man nicht nur für Skistation „U Żura” in Chabówka Behandlungen: Ihre Gesundheit, sondern auch für (Ortscheit- und Seillift). Im Famili- • Aeorosoltherapie (Inhalationen) Ihre Schönheit. In hervorragend enkurort Rabka gibt es in allen Ob- • Kryotherapie ausgestatteten Wellnessräumen jekten einfache Strecken, ideal für • Lichttherapie (Lampen BIO, nutzen Sie u.a. Schalltherapie, Salz- die Skischule sowie für Kinder. Sollux, Quarzlampe) höhle, Kryosauna, Massagesessel, Darüber hinaus wurden 2009 in • Wärmetherapie Schottische Brausen, Zellulit- und Rabka-Zdrój vier touristische Ski- (Paraffinumschläge) Schlankheitskuren laufrouten sowie drei kürzere Zu-

Skipiste Maciejowa Ski Rabka-Zdrój im Winter

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 118 Wissenswertes: satzrouten sog. Nordic Walking tung ausgeliehen werden kann, abgesteckt und ausgeschildert, sowie Volleyball spielen. • In Rabkoland finden jährlich die man auf Ski bzw. zu Fuß, mit die Polenmeisterschaft im Laufstöcken durchmessen kann. Aktiver Tourismus Kaugummiblasen sowie die Die meisten Routen beginnen im Rabka-Zdrój bietet Ihnen Fuß- und Polenmeisterschaft im Melken einer Kurpark an der Kreuzung der Stra- Radwanderrouten. Der Anfang künstlichen Kuh statt. ßen Orkana und Chopina, es sind: sämtlicher Routen befindet sich • Im ethnographischen Museum blaue Zeichen– über den Kur- an der Kreuzung der Straßen Cho- Namens Wł. Orkans befindet sich park (Länge 2,4 km), grüne Zei- pina und Orkana. eine Skulptur des Bekümmerten chen – von Śmietanowa in Za- Die Fußwanderrouten führen in Christus, die Pablo Picasso bewunderte ryte auf Luboń Wielki (Länge 4,8 Gorce, Beskid Wyspowy und Ba- • Aus Rabka-Zdrój kommt ein bekannter km), blaue Zeichen – von Zaryte bia Góra–Bergkette. Es sind: grüne polnischer Klavierspieler und auf Luboń Wielki (Länge 3,5 km), Zeichen – Rabka-Zdrój – Potok Lu- Komponist Janusz Stokłosa schwarze Zeichen – vom Kurpark boński – Luboń Wielki (Länge 8,5 sowie ein bekannter Schauspieler auf Krzywoń (Länge 4,8 km), rote km), gelbe Zeichen – Rabka-Zdrój Jan Wieczorkowski. Zeichen – vom Kurpark zur Berg- – Piątkowa (Länge 5 km), rote Zei- hütte PTTK Stare Wierchy (Län- chen – Rabka-Zdrój – Maciejowa ge 8,9 km), blaue Zeichen – vom – Bardo – Stare Wierchy – Groniki Kurpark zur Berghütte PTTK Sta- – Obidowiec – Turbacz (Länge 18 – Raba Wyżna – Bukowina – Har- re Wierchy (Länge 5,4 km), grüne km), rote Zeichen – Rabka-Zdrój – kabuz – Spytkowice – Rabka-Zdrój Zeichen– von Plaskówka zur Hütte Jordanów – Babia Góra (Länge 14 (Länge 45,5 km), Rabka-Zdrój – Har- PTTK auf Maciejowa (Länge 6 km). km), blaue Zeichen – Rabka-Zdrój kabuz – Odrowąż – Pieniążkowice Im Winter besuchen Sie auch die – Olszówka – Poręba Wielka – Po- – Bielanka – Raba Wyżna – Rabka- Eislaufbahn, Jana Pawła II-Straße, lana Hucisko – Czoło Turbacza – Zdrój (Länge 36,5 km), Rabka-Zdrój am Stadion KS Wierchy. Hala Turbacz (Länge 20 km), blaue – Raba Wyżna – Sieniawa – Kliku- Falls Sie Inline bzw. Skateboard Zeichen – Rabka-Zdrój – Zaryte – szowa – Obidowa – Rdzawka – mögen, begeben Sie sich auf die Luboń Wielki (Länge 8 km). Rabka-Zdrój (Länge 31,5 km), Rab- Jana Pawła II-Straße zum Skate- Falls Sie lieber auf zwei Rädern sau- ka-Zdrój – Olszówka – Niedźwiedź park. Sie können auch im Kurpark sen mögen, finden Sie hier vier in- – Poręba Wielka – Jasionów – Rab- Tennis spielen, wobei die Ausrüs- teressante Radrouten: Rabka-Zdrój ka-Zdrój (Länge 30 km).

Hl.Kreuz-Kirche auf Piątkowa Berg Panorama von Rabka

Rabka-Zdrój 119 Oder vielleicht lieben Sie Pferde? Salzwassergradierwerk ein, das sich in einer alten Hl. Ma- Am Skilift „U Żura” finden Sie eine und andere interessante ria-Magdalena-Lärchenkirche von Zucht der Huculer Pferde mir einer Plätze den ersten Jahren des 17. Jahr- Pferdeschule. hunderts befindet. Im Museum Am Rande des Kurparkes, in der wurden Exponate gesammelt, die Nähe der Iodid-Brom-Salzquelle die Volkskultur der Hochländer „Helena” wurde ein Salzwassergra- darstellen, sowie die größte polni- Entspannung dierwerk und eine Trinkhalle der sche Sammlung der Christusfigu- Mineralquellen erbaut. Das Gra- ren. Die Hochlandfolklore lernen Wie entflieht man dem Alltag, wie dierwerk schafft in der Umgebung Sie auch während der Auftritte der findet man eine Weile Ruhe und ein spezifisches Salzwasseraerosol, lokalen Folkgruppen im Amphi- Entspannung? Es reicht aus, Sie das die Prophylaxe und Heilung theater kennen. kommen nach Rabka-Zdrój, ma- der Atemwege, Stirnhöhlenent- chen Spaziergänge auf den Stra- zündung, Lungenemphysem, ar- ßen mit Holzhäusern im schönen, terielle Hypertonie, Allergie, vege- Vor allem eine Kinderstadt großen Kurpark mit Exempla- tativer Neurose fördert. Rabka ist vor allem eine Kinder- ren 110-jähriger Bäume mit zahl- Ein anderer Entspannungsort ist stadt mit einem Familienangebot. reichen Eichhörnchen und rau- Waldgebiet „Krzywoń” (Podhalań- Zuerst sollten Sie sich zum Famili- schenden Brunnen. Sie können ska-Straße), wo ein didaktischer enland „Rabkoland” (Podhalańska) auch die Fitnessroute besuchen. Waldweg entstand. Auf der Trasse mit zahlreichen Karussells, Bahnen, Für die Kinder finden Sie gut aus- findet sich ein kleiner Teich, Sumpf- einer Autorennbahn und anderen gestattete Rummelplätze und ei- gebiete, eine Quelle und Brunnen, Attraktionen begeben. In „Rabko- ne Radstadt. Die Alleen entlang sowie ein Aussichtspunkt. Es lohnt land” befinden sich die einzigen in erreichen Sie den Fluss Poniczan- sich auch, die Promenade an der der Welt: das Museum des Kinder- ka, an dem entlang sich Spazier- Jana Pawła II.-Straße zu besuchen, ordens (Order Uśmiechu) sowie wege befinden. Im Park steht wo sich ein moderner Brunnen mit ein Haus der Rekorde und Beson- auch das Denkmal des Papstes Licht und Ton befindet. derheiten. Johannes Paulus II., an dem die In das Rabker Klima führt Sie ein Im Museum des Kinderordens Papstroute in Beskid Wyspowy Besuch im Ethnographischen Mu- werden Publikationen und Pho- beginnt. seum Namens Władysław Orkans tos im Zusammenhang mit der

Sonnenuntergang Familienpark Rabkoland Władysław-Orkan-Museum

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 120 Geschichte des Ordens sowie Ta- tion sind Fahrten mit den histori- WICHTIGE feln mit Ordenpreisträgern prä- schen Bahnen. ADRESSEN sentiert. Im Haus der Rekorde und Versuchen Sie unbedingt das Fa- Stadtamt Rabka-Zdrój Besonderheiten kann man zahl- milientöpferworkshop in einer Parkowa 2 reiche Photos von ungewöhnli- Töpferwerkstatt nach den tradi- 34-700 Rabka-Zdrój chen Rekordwettkämpfen sowie tionellen Methoden aus dem 17. Tel. (18) 26 76 440, 26 92 000 Rekordobjekte sehen, z.B. das Jahrhundert. Besuchen Sie auch www.rabka.pl kleinste Fahrrad, den größten Ab- den Geigenbauer, wo Volkssaiten- Städtisches Kulturzentrum satzschuh, den größten Kugel- instrumente hergestellt werden. Parkowa 5 schreiber, den kleinsten Rucksack Darüber hinaus, in der Galerie der 34-700 Rabka-Zdrój und viele andere. lokalen Künster „Pod Lilianną” kön- Tel. (18) 26 76 626 In der Kinderstadt darf auch der nen Sie sich zum Sticken-, Decou- von Kindern beliebte Hl. Niko- pageworkshops bzw. Glasmalen KURORT RABKA AG laus nicht fehlen. Sie treffen ihn verabreden. Naturheilanstalt in Form eines Denkmals auf dem Orkana 49 Platz vor dem historischen Bahn- Mehr Informationen 34-700 Rabka-Zdrój Tel. (18) 26 76 020 hof. Die nächste Attraktion ist das zu Attraktionen: www.rabka.pl Puppentheater „Rabcio”, gegrün- PTTK – Servicebüro det 1949, als ein Amateurtheater des Touristischen Verkehrs für die im Kindersanatorium ver- Touristische Attraktionen Piłsudskiego 1 weilenden Kinder. außerhalb Rabka 34-700 Rabka-Zdrój Was hat Rabka-Zdrój noch zu bie- Falls Sie nach Rabka für längere Tel. (18) 26 77 317 ten? Nehmen Sie Ihre Kinder ins Zeit kommen und Ihre Ideen sich Reisebüro “Turbacz” Bahnfreilichtmuseum, wo sich erschöpfen sollten, bedenken Sie, Wąska 1 auf einigen Gleisen eine Expositi- dass Rabka eine günstige Aus- 34-700 Rabka-Zdrój on der ehemaligen Dampf-, Elek- flugsbasis für Hohe Tatra darstellt. Tel. (18) 26 77 588 tro- und Diesellokomotiven, Pflü- Sie können sich auch nach Kraków ge, Kräne und anderer Fahrzeuge oder Stary Sącz begeben. BIT-BORT nach einer Revitalisierung sich Orkana 49, 34-700 Rabka-Zdrój befindet. Eine besondere Attrak- Tel. (18) 26 79 937, 26 70 210

Kinderspielplatz Historische Dampflokomotive – Bahnfreilichtmuseum in Chabówka

Rabka-Zdrój 121 Swoszowice (Gemeinde Kraków)

Einige Informationen über Swoszowice Swoszowice ist der einzige polnische Kurort und einer der wenigen Kurorte Europas, die innerhalb einer großen Agglomeration funktionieren. Den natürlichen Reich- tum dieses Kurortes machen der Schwefel und ein 200 Jahre alter Kurpark mit Entnahmestellen der Mineralquellen in Verbindung mit Waldgebieten am Fluss Wilga aus. Im Kurort Swoszowice, in Atmo- sphäre einer Privatpension, kön- Kurgäste im Kurpark nen Sie Ihre Kräfte wieder aufbauen und den Gesundheitszustand verbessern. Zu Verfügung der Kur- Haben Sie einige Tage frei, träu- Lage gäste stehen verschiedene Objek- men Sie von einer gelungenen Die Siedlung Kurort Swoszowice te des Kurparks wie: Erholung, aber die Entscheidung liegt im südöstlichen Teil Krakóws, Hauptkurhaus – ein Objekt aus fällt Ihnen schwer – einerseits Stadtviertel Swoszowice, in der Zo- dem Jahr 1811, einst in Holz aufge- möchten Sie Stress abbauen, für ne, die grünen Ring Krakóws gebaut, nach mehreren Umgestaltun- eigene Gesundheit und Schönheit nannt wird, ca. 10 km vom Rynek gen seit 1915 gemauert, mit einem sorgen, andererseits – locken Sie Główny, Hauptbahnhof, Busbahnhof Stockwerk, mit zwei Etagenrisali- Baudenkmäler und kulturelle Ver- und Flughafen in Balice entfernt. ten. Hier befindet sich die Natur- anstaltungen an? Wie sei dies zu verbinden? Fahren Sie zum Kurort Räumlichkeiten des Kurhauses Hauptkurhaus Swoszowice! Hier können Sie eine ganze Reihe von Heil- und Well- nessbehandlungen in Anspruch nehmen und die Nähe des Zen- trums von Kraków erlaubt Ihnen eine Beteiligung am Leben dieser magischen Stadt.

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 122 Villa „Szwajcarka“ Kurpark Hauptquelle des Sulfidkurwassers heilanstalt, sog. „Łazienki” (Bäder). men aus dem Tyniecki Kodex aus nen-Universität Feliks Radwański auf Villa „Szwajcarka” – eine Villa aus dem dem 14. Jahrhundert. Mitte des 15. im Jahre 1807 erworbenen Grund- Jahr 1868, einst ein Holzgebäude, Jahrhunderts entdeckte man hier stücken das erste Kurhaus und Ob- wurde rekonstruiert und in Jahren Schwefellagerstätten und bau- jekte für die Unterkunft der Gäste 1992-1996 modernisiert. Heutzuta- te die ersten Gruben, die hier bis erbaute sowie den Kurpark grün- ge ein Objekt des Sanatoriums. zum Jahr 1888 funktionierten, als dete. Der Kurort wurde zum modi- Pavillon „Parkowa”- erbaut 1922 und sie endgültig geschlossen wurden. schen Erholungsort mit zahlreichen von Anfang an in der Mensafunkti- Ihre Spuren sind bis heute in Form Attraktionen für die Besucher. Der on. Nach vollständiger Modernisie- von Abbaustellen und mit Pflanzen Kurort entwickelte sich allmählich, rung in den 80er Jahren befindet bewachsenen Halden zu sehen. die Kurgäste hatten ein Restaurant, sich hier ein Restaurant-Café. Die ersten Informationen über Konzerte, Billard, Kegelbahn, Tänze In der Parknachbarschaft, in der den Heilcharakter der Quellen, vor zur Verfügung und Wandertheater Zone „A“ des Kurschutzes, befindet allem im Falle der rheumatischen spielten hier Ihre Stücke. sich ein Dreisternehotel Krystyna, Beschwerden, stammen aus dem Im Jahre 1859 wurden Zdrój und welches den Gästen Einzel-, Dop- 16. Jahrhundert, sie befinden sich benachbarte Gebiete durch die pel-, Dreipersonen- und Vierper- im Werk „O Cieplicach” [„Über die von der Initiative von Dr. Józef sonenzimmer, ein Restaurant mit Thermalquellen“] von Wojciech polnischer Cuisine, Fitnesssaal und Oczko, dem Hofarzt des polni- Entspannung in einer Sauna bzw. schen Königs Stefan Batory. Es be- Wissenswertes: Salzhöhle mit unikalem, meeres- stand auch die Überzeugung, dass • im Kurort verweilten als Kurgäste u.a. ähnlichem Mikroklima anbietet. ein Aufenthalt in der Schwefelgru- der polnische Dramatiker und Dichter be wirksam die Pest heilen würde. Julian Ursyn Niemcewicz sowie Geschichte Die Anfänge der organisierten Kur- der polnische Gelehrte Hugo Kołłątaj. Die ersten Erwähnungen des Vor- tätigkeit reichen bis zum Jahr 1811 • Stanisław Staszic, der polnische karpatendorfes Swoszowice kom- zurück, als der Professor der Jagiello- Schriftsteller und Publizist, schuf ein Werk u.a. zum Thema Swoszowice Kurpark Kurhaus im Jahre 1871 unter dem Titel „O ziemiorództwie Karpatów” [„geologischer Aufbau von Karpaten“]. • Swoszowice wurden auf dem Bild eines Malers aus dem 19. Jahrhundert Aleksander Kotsis „Podwieczorek w Swoszowicach” verewigt. • die Legende besagt, dass für die Tötung des Wawel-Drachens Szewczyk Dratewka Schwefel von Swoszowicer Grube verwendete.

Swoszowice 123 Dietl für das Geld der Landbesitzer nahmestellen des Mineralwassers Angebotene von Małopolska gegründete Ge- – „Hauptquelle” und „Quelle Napo- Heilbehandlungen: sellschaft der Staatlichen Kurorte leon”. erworben. Das Engagement von Diese Entnahmestellen sind natür- • Sulfidbäder Józef Dietl, des Pioniers der pol- lich, auch wenn ihre Entstehung • Peloidotherapie in nischen Balneologie ermöglichte mit der einstigen Schwefelgrube folgenden Formen: die Etablierung des Kurortes. Offi- zusammenhängt. Heilschlammumschläge ziell erhielt Swoszowice den Status und -flächenumschläge des Kurortes im Jahre 1973. Eigenschaften sowie Bäder in der und Anwendung Heilschlammsuspension der Mineralquellen • Physiotherapie Gesundheit von Swoszowice • Kinesiotherapie und Schönheit • Hydrotherapie Im Geschmack ist das Wasser ein • Massagen wenig bitter, anfangs klar, nach ei- • Kühlungstherapie mit der Der größte Schatz, dank dessen niger Zeit wird es trübe. Man ver- Manschette Cryo/Cuff Swoszowice in Polen und Europa wendet es ausschließlich zum äu- geschätzt wird, sind Bestände der ßeren Gebrauch in Form von vollen Die angeführten Heilbehandlun- Schwefel-Carbonat-Kalk-Magnesi- bzw. Teilbädern. Der anfängliche gen sind auch Behandlungen, die um-Quellen. Geruch des Schwefelwasserstoffes eine biologische Erneuerung des Die Mineralquellen von Swoszo- verschwindet nach einiger Zeit. Organismus verursachen. Dank wice entstehen auf Grund des Die Schwefelquellen von Swoszo- dieser Behandlungen regene- Sickerns des Oberflächenwassers wice, mit bewiesener Heilwirkung, rieren Sie sich, Sie verbessern Ihr und Niederschlagswassers in die werden zum natürlichen Heilen Aussehen und Wohlbefinden. Viel- Erdkruste. Das Wasser fließt durch der rheumatischen, Kontusions- leicht wünschen Sie eine Massage die Schwefel und andere Elemen- und postoperativen Krankheiten bzw. ein entspannendes Perlbad? te enthaltenden Mineralienschich- der Bewegungsorgane, ausge- ten und erhält seine charakteristi- wählter neurologischer und eini- Mehr Informationen zu schen Eigenschaften. Im Bereich ger Hautbeschwerden, vor allem Behandlungen unter: www. des Kurparks bestehen zwei Ent- der Schuppenflechte, verwendet. uzdrowisko.krakow.pl

Perlbad Salzhöhle im Hotel Krystyna

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 124 nen Skiliebhaber können auf der Fit sein Piste Chełm in ca. 30 km entfern- ter Stadt Myślenice fahren.

Im Swoszowice können Sie außer Aktiver Tourismus den Behandlungen auch für Ihre Während des Aufenthaltes in Swos- Körperverfassung sorgen, indem Sie zowice können Sie auch Wande- reiten, Tennis spielen, bzw. Rad- und rungen auf verschiedenen tou-

Fußwanderrouten durchmessen. ristischen Routen unternehmen. Kurpark im Frühling Einige von ihnen führen über den Sport Kurpark in die wunderschönen, Sie können auch eine Wanderung Direkt am Kurpark befinden sich stark gefaltenen Gebiete des Wie- entlang der Krakauer Route des Ge- Sportobjekte des Woiwodschafts- licki Gebirgsvorlandes, von wo aus nerals Bem in der Nähe des Swoszo- volkssportklubs „Krakus“: große sich wunderschöne Panoramas wice unternehmen. Sie führt von Fußballplätze (aus Asphalt und öffnen. Sie finden hier auch wun- Borek Fałęcki über Kobierzyn, Sidzi- Gras), Reitzentrum, Hippotherapie. derbare Radrouten, u.a. Schwefel- na, Libertów bis Gaj – dem ehema- Auf dem umzäunten Fußballplatz route über die südlichen Regionen ligen Besitz der Familie Bem. befinden sich ein Kinderspielplatz, von Kraków-Swoszowice und das Mehr Informationen Tische zum Schachspielen, Da- Fort Rajsko. über die Routen: menspiel, Tischtennis, Tennisspiel- Die Schwefelroute ist der südliche www.krakow.pl/odwiedz_krakow plätze. Man kann hier auch rei- Abschnitt der Route der Festung ten bzw. zu bestimmten Terminen Kraków, die eine Befestigungsket- Reitwettkämpfe beobachten. te aus dem 19. und 20. Jahrhun- Aktiv können Sie hier die Zeit nicht dert mit acht befestigten Gebieten nur in warmen Jahreszeiten ver- mit zahlreichen Forts, Bastionen, bringen – in benachbarten Ort- Schanzen und anderen Elemen- schaften Podstolice und Siepraw ten umfasst. befinden sich mittelgroße Skipis- Mehr Informationen ten, wo Sie Ihre Fahrtkunst verbes- über die Befestigungen: sern können. Mehr fortgeschritte- www.twierdza.art.pl

Kurpark im Herbst

Swoszowice 125 WICHTIGE Darüber hinaus können Sie gern ADRESSEN Entspannung das kulturelle, touristische und Freizeitangebot der Stadt Kraków Kurort Kraków Swoszowice GmbH Eine volle Entspannung geben in Anspruch nehmen. Sie fin- Kąpielowa 70 30-698 Kraków Ihnen sicherlich Spaziergänge den hier den Erfahrungsgarten Tel. (12) 254 78 11 im Kurpark, der samt Kurobjek- Stanisław Lems, wo Sie auf eigener Fax (12) 650 47 45 ten auf die Baudenkmalliste der Haut Gesetze der Physik überprü- www.uzdrowisko.krakow.pl Stadt Kraków eingetragen ist. Der fen können. (hier findet sich die Park ist ein ausgezeichneter Platz Oder haben Sie vielleicht Lust, die Zufahrtsinformation mit für die Erholung und Naturbeob- historische Stadt zu besichtigen? öffentlichen Verkehrsmitteln) achtung. Er verfügt über schöne Dann sollten Sie sich unbedingt HOTEL “KRYSTYNA” Baubestände mit 180-jährigen Ex- zum unterirdischen Museum des Lusińska 9A-9B emplaren – unter ihnen 6 Natur- Rynek Główny begeben. In die- 30-698 Kraków denkmäler mit einer Riesenlinde sem in der Weltskala unikalen un- Tel. (12) 654 71 91, 654 71 65 „Elefant“. Hier spielen zahlreiche terirdischen Museum können Sie Fax (12) 654 78 56 Eichhörnchen, in den Baumkro- sich auf eine Zeitreise begeben, www.hotel-krystyna.krakow.pl nen wohnen Spechte, Elstern, Hä- dank einer multimedialen Show her und Kuckucke. „Auf den Spuren der europäischen Stadtgemeinde Kraków – In der Nähe des Kurortes, in Kraków- Identität Krakóws“ haben Sie die Stadtamt Kraków Pl. Wszystkich Świętych 3-4, Łagiewniki, befindet sich auch das Möglichkeit, die legendären An- 31-004 Kraków „Sanktuarium der Barmherzigkeit fänge der Stadtgeschichte zu se- www.krakow.pl Gottes”, ein bekannter Wallfahrtsort. hen und zu berühren. www.krakow.travel Hier besichtigen Sie auch das um Eine mehr moderne Geschichte den Platz geplante Johannes-Pau- der jüdischen Stadtbewohner ler- lus II.-Zentrum. nen sie im Museum in der ehe- Stadtauskunft Mehr Informationen über das maligen Fabrik Oskar Schindlers www.infokrakow.pl [email protected] Zentrum: www.janpawel2.pl kennen, wo sie eine Ausstellung Rynek Główny in Kraków 1. Siostry Faustyny 3 (Sanktuarium in Łagiewniki) Tel. (12) 263 60 64

2. Pavillon Namens Wyspiański Pl. Wszystkich Świętych 2 Tel. (12) 616 18 86

3. Sukiennice Rynek Główny Tel. (12) 433 73 10

4.Servicezentrum des Touristenverkehrs Powiśle 11 Tel. 513 099 688

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 126 „Kraków – Besatzungszeit 1939- zgrube. Im Jahre 1978 wurde die 1945“ besuchen können. Salzgrube Wieliczka in die Liste des Mehr Informationen zu Museen: Weltkultur- und Naturerbes UNE- www.mhk.pl/oddzialy SCO eingetragen. Auf einer Tiefe von 135 m funktioniert das Mu- Es sind nicht alle Attraktionen der seum der Königlichen Salzgruben, Stadt – sie können eine Dampfer- das u.a. die Geschichte der Salzin- Sanktuarium der Barmherzigkeit fahrt auf der Wisła zum Tyniec ma- dustrie präsentiert. In den Kam- Gottes in Kraków-Łagiewniki chen, die bekanntesten Ecken der mern der Salzgrube befindet sich Stadt besichtigen… Entscheiden ein alergologisches Sanatorium. Weitere Wanderungen Sie selbst! Mehr Informationen Bei einem längeren Aufenthalt in Mehr zu touristischen zu der Salzgrube: Swoszowice lohnt es sich, eine Attraktionen: www.krakow.pl/ www.muzeum.wieliczka.pl , weitere Wanderung zu unterneh- odwiedz_krakow www.wieliczka.eu/pl, men. Östlich von Kraków befin- www.sanatorium.kopalnia.pl den sich große Baumbestände in Touristische Attraktionen Niepołomicka Heide und westlich außerhalb der Stadt Mogilany – eine Ortschaft mit – innerhalb des Juralandschafts- Wenn Ihre Ideen zum interessan- wunderschöner Panorama der Be- parks – malerische Täler und Wald- ten Zeitvertreib in Swoszowice skiden mit dem Massiv der Babia komplexe. und anderen Stadteilen Krakóws Góra und der Tatra. Sie besichtigen Mehr Informationen zum Park: ausgegangen sind, sollten Sie viel- hier Teile eines Renaissanceparks, www.it-jura.pl leicht andere Ortschaften in der ein klassizistisches Schloss aus den Umgebung besuchen? ersten Jahren des 19. Jahrhunderts, Man kann auch eine weitere Reise mit einem neogotischen Glocken- unternehmen: nach Kalwaria Zeb- Wieliczka – hier befindet sich die turm und einem spätbarocken Al- rzydowska, Wadowice, Oświęcim älteste, neben Bochnia, Steinsal- tar in Herzform, unikal in Europa. oder Zakopane.

Kurpark im Sommer Kurpark im Winter

Swoszowice 127 Szczawnica

carka-Baches, zwischen Pieniny und der Radziejowa Bergkette im Beskid Sądecki, ca. 50 km südwest- lich von Nowy Sącz und ca. 37 km westlich von Nowy Targ, an der polnisch-slowakischen Grenze.

Einige Informationen über Szczawnica Die außerordetliche Tallage hat zur Folge, dass in Szczawnica ein mildes, aber doch außergewöhnli- ches Mikroklima vorherrscht, welches die Wälder an den Talhängen, Mineraltrinkhalle auf Dietla-Platz starke Sonnenbeleuchtung, we- nige Niederschläge und saubere Luft mitgestalten. Der Kurort be- Falls Sie die Zauber des Beskid geben Sie sich auf die Wanderung zaubert Sie mit einer malerischen Sądecki und Pieniny suchen, brau- auf der geheimnisvollen Route der Landschaft, mit dem benachbar- chen Sie nicht zu zwei separaten Or- „Szalayowski Wappen”, Flussfahrt ten Pieniński Nationalpark und ten zu fahren – in Szczawnica befin- über Dunajec oder gönnen Sie sich Dunajec-Durchbruch. Szczawnica den sich beide Massive ganz in der ein Glas Mineralwasser? bietet auch die Pracht der Kurar- Nähe. Die Einmaligkeit dieses Kur- chitektur aus dem 19. Jahrhundert ortes schätzte schon vor hundert Lage sowie verschiedene Möglichkeiten Jahren der polnische Schriftsteller Szczawnica liegt im Tal des rechten der aktiven Erholung. Sie ist eine Henryk Sienkiewicz. Vielleicht be- Dunajec-Nebenflusses – des Graj- wunderbare touristische Basis, die

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 128 Zentrum von Szczawnica Hochländerkapelle in Pieniny Sessellift auf Palenica gleichzeitig einige Tausende Gäs- realisierte auch zahlreiche Zeich- Stadt und die Entstehung des Inha- te in Unterkünften mit verschiede- nungen von Pieniny und Szczawni- latoriums förderte (ausgestattet mit nen Standards empfangen kann. ca und alle Arbeiten publizierte er den ersten pneumatischen Kam- In der Stadt werden ständig neue 1858 im „Szczawnica Album“. Er lud mern Polens). Die Pläne des Kur- Investitionen realisiert, weswegen nach Szczawnica auch berühmte ortbesitzers stellte der 2. Weltkrieg Szczawnica die frühere Pracht wie- Persönlichkeiten der Epoche ein. ein. Am 18. März 1948 übernahm der bekommt und zu einem mo- Vor dem Tode überschrieb er die auf Grund der Verordnung des Ge- dernen europäischen Kurort mit Kuranstalt der Akademie der Künste sundheitsministeriums den Kurort Dienstleistungen nach höchsten in Kraków, die das Gastherrenhaus Szczawnica der Staatsschatz. Standards wird. baute (abgebrannt 1962) den Park Stadtrechte erhielt der Kurort im ordnete und den von Szalay ange- Juli 1962. Am Januar 2008 änder- Geschichte fangenen Straßenbau über Pieniny te man die Art der Gemeinde von Die ersten Erwähnungen der Sied- zum Czerwony Klasztor abschloss. einer Stadt- zu einer Stadt- und lung kommen aus den ersten Jah- Finanzielle und organisatorische Landgemeinde, was in der Praxis ren des 15. Jahrhunderts und be- Schwierigkeiten zwangen die Aka- eine Verwaltungsausklammerung treffen die Überschreibung durch demie zum Verkauf des Kurortes von Jaworki und Szlachtowa be- den König Władysław Jagiełło 400 Szczawnica 1909 Adam Stadnicki, deutete, die dann den Dorfstatus Florene an Abraham von Goszczyce, der die allgemeine Entwicklung der bekamen. bei dieser Gelegenheit wurden innerhalb des Czorsztyn Landkreises Szczawnica aus der Vogelperspektive zwei Szczawnica genannt: Wyżna (Oberes) und Niżna (Unteres). Die dynamische Entwicklung von Szczawnica als eines Kurortes er- folgt erst zur Mitte des 19. Jahr- hunderts, als zum Eigentümer der Szczawnica-Güter Józef Stefan Sza- lay wurde, der für den eigentlichen Gründer des Kurortes gehalten wird. Er baute erste Kurbäder, neue Villen und Pensionen, er verlieh eine architektonische Form den ent- deckten Quellen: Magdalena, Wa- leria, Jan, Szymon, Helena und Aniela, sowie erweiterte und mo- dernisierte den Oberen Park. Szalay

Szczawnica 129 Denkmal von Henryk Sienkiewicz Regionales Element der kleinen Orthodoxe Kirche in Szlachtowa an der Kurpromenade Architektur

Gesundheit Eigenschaften heiten der Atemwege, chronischer und Schönheit und Anwendung Nasenentzündungen, der Nasen- der Mineralquellen höhlen, der Kehle und des Kehl- aus Szczawnica kopfes, Krankheiten der Stimmbän- Der Kurort Szczawnica verfügt der wegen ihrer Überanstrengung über 12 Mineralquellen. Die hie- Die Mineralquellen sind Carbonat-, und des Bronchialasthmas. sigen Quellen sind am besten Natrium-, Iodid- und Bromidquel- Es werden auch balneologische in Trinkhallen zu genießen, man len, reich an Mineralsälzen und Kuren des Bewegungssystems an- kann sie auch in guten Geschäf- zahlreichen Mikroelementen. Die geboten, insbesondere bei Wir- ten kaufen. Firma „Kurort Szczawnica” AG spe- belsäuleschmerzen und rheuma- zialisiert sich in Kuren der Krank- tischen Krankheiten.

Abfahrt auf Dunajec-Durchbruch. Ansicht von Trzy Korony

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 130 Fit sein Aktiver Tourismus Gebirge mit Wäldern mit reicher Kommen Sie nach Szczawnica, Fauna und Flora lockt Amateure um unvergessliche Landschaften der Wanderungen an. Zahlreiche zu sehen, Emotionen zu erleben touristische Routen führen auf die und nebenbei auch eine besse- höchsten Spitzen von Pieniny und re Körperverfassung zu erreichen. Gorce sowie zu Naturschutzge- Aussicht vom Sokolica-Berg Hier sind nämlich die meisten At- bieten: Schlucht Homole, Wysokie traktionen mit der Bewegung ver- Skałki, sowie zu einem der schön- bunden. sten Naturschutzgebiete mit zahl- Angebotene reichen malerischen Felsen und Behandlungen: Sport Klippen, die Durchbrüche und Was- • Individualinhalationen der Nase In Unterkünften befinden sich Hal- serfälle bilden – Naturschutzgebiet bzw. der Kehle, Nasen- und lenbäder, Tennisplätze, ein Erleb- Białej Wody. Kehlspülungen, bulling nispark (Hotel Solar Spa). Die Trassen sind an die körperli- • Ultraschallinhalationen Allgemein zugänglich sind die Ten- chen Möglichkeiten eines Durch- • Salzquellen-Zelleninhalationen nisplätze an der Główna-Straße, Ska- schnittsbesuchers angepasst. Die • Elektrotherapie (Terapuls, te Park sowie verschiedene Sport- wichtigsten touristischen Routen Ionophorese, Diadynamik, plätze. Liebhaber des Wassersports sind: Szczawnica Dolna – Droga Ultraton) können sich überprüfen, indem sie Pienińska – Czerwony Klasztor (Slo- • Hydrotherapie (volle einen Kajak mieten und die Slalom- wakei) (rot), Trzy Korony – Sokola Unterwasser-, Wirbelmassagen route entlang der Dunajec-Abfahrt- Perć – Sokolica – Szczawnica Dolna der Beine, 4-Zellen-Bäder, route fahren. Perlbäder, Mineral- und Szczawnica ist auch im Winter at- Sauerkohlenbäder (CO2)) traktiv. In der Stadt – im Zentrum, Wissenswertes • Kinesiotherapie (individuelle in Jaworki und an Durbaszka – be- • in Szczawnica befindet sich Gymnastik mit Elementen finden sich Skilifts sowie Abfahrt- der Berg Jarmut, auf dem sich, der Wirbelsäulenmassage) trassen sowohl für Anfänger als laut Überlieferungen, ein heidnischer • Balneotherapie (Paraffin- auch für fortgeschrittene Ama- Tempel des gleichnamigen Götzen und Heilschlammumschläge) teure des weißen Sports. Ein Ski- befand, nach dem auch der Berg • Lasertherapie fahrer mit größeren Kenntnissen getauft wurde. • Magnettherapie freut sich sicherlich über die künst- • In Szczawnica verweilte einst der mit • Kryotherapie lich beschneite Trasse am Paleni- der hiesigen Atmosphäre entzückte • Trinkkur mit Mineralquellen ca-Hang, die Homologation von Henryk Sienkiewicz, der arme FIS besitzt, wo in der Regel Alpen- Kinder aus Szczawnica unterstützte. In Szczawnica können Sie sich an wettkämpfe stattfinden. Auf Snow- Im Jahre 2008 wurde als eine Spezialisten wenden, um sich zu board-Fans wartet eine an der Berg- Danksagung auf der Zdrojowa- ernähren, zu verjüngern und den spitze lokalisierte Halfpiperinne. In Promenade ein Denkmal dieses Körper zu modellieren. Spa-Be- Szczawnica befinden sich zahlei- berühmten polnischen Schriftstellers handlungen bieten u.a. Solar Spa che Ausleihpunkte für die Ski- und und Nobelpreisträgers enthüllt. Hotel, Kursanatorium „Budowla- Snowboardausrüstung. An den Pis- • Im Jahre 2005 kam der Kurort ni”, wie auch die Pension „Amon“ ten bieten qualifizierte Skilehrer ih- Szczawnica auf Grund einer in Jaworki. re Dienstleistungen an. gerichtlichen Vereinbarung wieder an die Vorkriegsbesitzer über, d.h. an die Graffamilie Stadnicki.

Szczawnica 131 Abfahrt auf dem Dunajec Fluss

– Szafranówka – Durbaszka – Wy- sokie Skałki (blau), Dzwonkówka – Bereśnik – Hütte PTTK am Bereśnik – Bryjarka – Szczawnica – Palenica – Szafranówka (gelb), Szczawnica Busbahnhof PKS – Tal des Sopot- nicki Baches – Czeremcha – Berg- hütte PTTK auf Przehyba (blau), Szczawnica Busbahnhof PKS – Łysi- ny – Berghütte PTTK auf Przehyba – Jazowsko (grün). Falls Sie schnellere Besichtigungs- weisen bevorzugen, erfreuen Sie sicherlich zahlreiche vorbereitete Radrouten und Reitpfade mit verschiedenen Schwierigkeitsgraden. Vor Ort können Sie sich ein Moun- tainbike ausleihen, in Gestüten stehen Ihnen verschiedene Reit- veranstaltungen zur Verfügung.

Entspannung

Szczawnica verfügt nicht nur über die natürlichen Schätze und ein unikales Mikroklima, sondern auch über ein reiches Angebot an Zu- satzattraktionen. Überzeugen Sie sich selbst.

Wappen Szalaya und „Pieniny Sommer” Im direkten Zentrum von Szczaw- nica können Sie mit einer Vierper- sonenseilbahn auf Palenica fahren, von wo aus sich eine wunder- schöne Panorama von Tatra, Pieni- ny, Beskid Sądecki und den Kurort Szczawnica erstreckt. Nebenan auf mit Palenica benachbarter Szafra- nówka befindet sich eine Wagen- rutschbahn, die für Kinder und Er- wachsene genauso attraktiv ist.

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 132 Abfahrt auf dem Dunajec Fluss

Eine der bekanntesten touristisch- touristische Stadtroute ist. „Szalaya WICHTIGE landschaftlichen Attraktionen von Wappen” sind Holztafeln mit einem ADRESSEN Pieniny ist die Floßabfahrt über Namen und einem Gemälde, die an Stadt- und Gemeindeamt den Durchbruch von Dunajec – Gebäuden gehängt werden, in de- Szczawnica jährlich genießen sie ca. 250 000 nen Unterkunft für Kurgäste, Urlau- Szalaya 103 Gäste. In sauberen Gebirgsflüs- ber und Touristen vermietet wird. 34-460 Szczawnica sen und strömenden Bächen kön- Die Idee der Wappen und ihre Tel. (18) 262 22 03 nen die leidenschaftlichen Angler erste Ausführung wird Józef Sza- Fax (18) 262 25 30 www.szczawnica.pl nach Bachforellen, Europäischen laya, dem Gründer des Kurortes E-mail: [email protected] Äschen und Huchen jagen. Szczawnica zugeschrieben. Eine hervorragende Klimaergän- Darüber hinaus funktioniert das gan- Städtisches Kulturzentrum zung der Ortschaft ist die Hoch- ze Jahr in der Kurtrinkhalle eine Aus- Główna 6, 34-460 Szczawnica länderfolklore, die in Szczawnica stellungsgalerie, in der Werke be- Tel. (18) 262 26 66 weiterhin lebendig ist und in der rühmter Künstler ausgestellt werden. www.mokis.szczawnica.pl Pieniny-Mundart, Volkstrachten Im restaurierten Gebäude am Dietl E-mail: [email protected] der Flößer, Droschkafahrer und Platz ist das Museum des Kurortes Das Unternehmen „Kurort gebürtiger Einwohner bei ver- beherbergt, das im Jahre 2010 vom Szczawnica” AG schiedenen Festen, sowie in Pro- Enkel des letzten Kurortbesitzers, Zdrojowa 26 dukten der hiesigen Handwerker Graf Stadnicki, gegründet wurde. 34-460 Szczawnica und in Werken der Volkskünstler Falls Sie gute Musik bevorzu- Tel. (18) 262 22 11 sichtbar wird. Hier spielen mehre- gen, begeben Sie sich nach Ja- www.uzdrowisko.szczawnica.pl re Regionalgruppen sowie die Pi- worki, zum Künstlerlokal „Muzycz- E-mail: [email protected] eniner Niederlassung der Podha- na Owczarnia”. Hier finden Rock-, Pieniner Niederlassung von PTTK lanie (Hochländer) Gesellschaft. Blues-, Jazz-, Country- und andere Os. Połoniny 4a/3 Jedes Jahr wird im Juli das Fest der Konzerte bekannter und populärer 34-460 Szczawnica lokalen Folklore „Pieniny Sommer“ polnischer Künstler statt. Häufige Tel. (18) 262 23 32 veranstaltet. Im Pieniny-Museum Konzerte veranstaltet hier der welt- www.pttk.szczawnica.pl befindet sich eine ständige ethno- berühmte Geiger Nigel Kennedy. E-mail: [email protected] graphisch-historische Ausstellung Mehr Attraktionen unter: der Kultur der Pieniny-Hochländer www.szczawnica.pl Szewczyk Travel Tourismus- und der Kurtradition gewidmet. Servicebüro Zdrojowa 2/4 Die wichtigsten Stadtdenkmäler Touristische Attraktionen 34-460 Szczawnica sind: die Kurarchitektur aus dem 19. außerhalb Szczawnica Tel. (18) 262 18 95 Jahrhundert auf dem Dietl-Platz, or- Der Aufenthalt in Szczawnica ist www.szewczyktravel.pl thodoxe Kirche in Jaworki mit ei- auch eine wunderbare Gelegenheit E-mail: [email protected] nem barocken Ikonostas, Kapellen für das Kennenlernen der Schön- im Ober- und Unterpark, Architektur heit des Pieniński Nationalparks, Pieniner Tourismuszentrum der Mineralquellen Waleria und Szy- für Besuch der benachbarten Bur- Transportdienstleistungen im Inland und Ausland mon, alter Szalayowski Friedhof mit gen in Niedzica und Czorsztyn, für Główna 1 historischen Grabmälern und einer eine Schiffsreise über Czorsztyńskie 34-460 Szczawnica neogotischen Kapelle, Józef Szalays See. Sie können auch die Stadt Sta- Tel./Fax (18) 262 23 32 Herrenhaus aus dem Jahre 1839. ry Sącz besuchen, bzw. in die pol- www.pieninskiecentrumturystyki.pl Eine unikale Attraktion ist die Rou- nischen oder slowakischen Tatra- E-mail: [email protected] te der „Szalaya Wappen”, die eine gebirge fahren.

Szczawnica 133 Wapienne (Gemeinde Sękowa)

wenigen Kurorten, die strenge- re Verseuchungsnormen erfüllen. Wapienne verfügt über eine Unter- kunftsinfrastruktur in ordentlichen Häusern und in Campinghäusern, wie auch über einen Bankett-Kon- ferenzraum, Café und ein Büffett. Die Gegend von Wapienne sind prachtvolle Landschaften, eine saubere Umwelt und ein Reichtum an Fauna und Flora. Im südöstlichen Teil der Gemeinde Sękowa befindet sich Magurski Nationalpark. In vielen Ortschaften der Gemein- Wapienne, Ansicht von Sękowa de können Sie mehrere sakrale Ob- jekte aus dem 16. und 17. Jahrhun- dert besichtigen, unter denen sich Wissen Sie, wo das erste Erdölbohr- den Flusstälern Ropa und Wisłoka. zahlreiche orthodoxe Kirchen befin- loch gebohrt wurde? Nicht gerade Im Süden grenzt die Gemeinde an den. In dieser Gegend können Sie in Texas, sondern in der Ortschaft die Slowakei, im Norden an Gorli- sich in die Vergangenheit versetzen Siary in der Gemeinde Sękowa. Wie ce. Der Kurort Wapienne liegt in ei- und die reichen Lemker- und Vorge- kann die Gemeinde Sie noch über- nem Kessel, im Zentrum der Ma- birgskulturen erleben. raschen? Vor allem durch eine un- gurska Gruppe des Beskid Niski vor berührte Natur in Verbindung mit dem Berg Magura Wątkowska ( 847 Geschichte Holzarchitektur und Lemker Tradi- m ü.d.M.), ca. 14 km von Gorlice. Die Geschichte von Wapienne tion der lokalen Dörfer. Diese un- reicht ins Jahr 1546 zurück, als der vergessliche Atmosphäre schafft Einige Informationen über polnische König Zygmunt Stary eine wunderbare Umgebung für den Kurort Wapienne und dem Schultheißsohn Michał von den Kurort im Dorf Wapienne, wel- die Gemeinde Sękowa Męciny das Recht verlieh, das Dorf ches als einer der saubersten und nach Woloser Recht zu gründen. kleinsten Kurorte Polens gilt. Wapienne ist durch ein vorteilhaf- Wapienne gehörte als ein Königsdorf tes Vorgebirgsklima gekennzeich- zum Bieckie Landkreis, dann ging in Lage net, welches die Erholung und die Hände des Geschlechts Lubomir- Die Gemeinde Sękowa liegt im Genesung fördert. Hohe Parame- ski über. Die Hauptbeschäftigung westlichen Teil von Beskid Niski, in ter der Wasser- und Luftsauber- der Einwohner war Hirtenleben. der Magurski Bergkette zwischen keit platzieren Wapienne unter den In der zweiten Hälfte des 19. Jahr-

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 134 Orthodoxe Kirche in Bodaki Gutshaus der Familie Długosz in Siary Ansicht von Jasionka hunderts begann man im Dorf Im Jahre 1973 wurde ein Schwimm- gungsorgane und gynäkologischer das Erdöl abzubauen. Der größte bad eröffnet. Seit 1979 wurden im Erkrankungen verwendet werden. Schatz der Ortschaft waren jedoch Kurort 24-tägige stationäre Sana- die schon im 17. Jahrhundert be- torienaufenthalte zu jeder Jahres- Angebotene Behandlungen: kannten Mineralquellen. Die Blü- zeit veranstaltet. • Lichttherapie tezeit von Wapienne ist die erste Heutzutage ist Wapienne einer der • Elektrotherapie Hälfte des 19. Jahrhundert, als hier attraktivsten Kurorte Südpolens. • Kinesiotherapie (u.a. Massagen) ein Kurort entstand, der in der Zeit • Hydrotherapie der Teilung Polens den Namen (Unterwassermassagen, Perlbad, „Schwedelbad” trug. Gesundheit Ozonbad) Im Jahre 1848 besaß die Kuranstalt 3 und Schönheit • Balneotherapie Villen und Bäder mit 50 Wannen. In (Heilschlammumschläge, den zwanziger Jahren des 20. Jahr- Der Kurort verfügt über eigene Be- Sulfidbäder) hunderts genossen in Wapienne stände der Schwefel-Wasserstoff- sogar 100 Personen täglich die Bä- Mineralquellen (Quellen Kamila, Der Kurort bietet auch Spa-Be- der. In der Zwischenkriegszeit war Marta und Zuzanna) sowie eine handlungen an – u.a. Hautpflege der bescheiden ausgestattete und Bohrung mit Mineralquellen. – Schlamm vom Toten Meer, Heil- preiswerte Kurort für beinahe jeden schlammbehandlungen, Hydro- Bürger zugänglich, wovon die Auf- Geheilte Krankheiten therapie. enthalte von Bauern und Einwoh- Der größte Reichtum von Wapienne nern benachbarter Städte zeugen. sind Sulfidquellen. Die Hauptanwei- Kurort Wapienne Nach den Zerstörungen des 2. Welt- sungen für die Anwendung der Sulfi- krieges konnte sich Wapienne teil- dbäder sind: entartende Krankheiten weise im Jahre 1948 erheben. des Bewegungssystems, chronische Im Jahre 1955 wurde die Kurinf- Entzündungen – erstarrende Wirbel- rastruktur übernommen und für säulenentzündung, rheumatoidale die Belange eines Erholungs- und Gelenkentzündung von niedrigerer Campzentrums angepasst. In den Aktivität, manche Hautkrankheiten, 60er Jahren wurde hier eine Kur- ausgewählte Krankheiten des Ner- anstalt gegründet, das Kurzentrum vensystems und Schmerzkomplexe verfügte über 8 Kabinen für Mine- sowie Kreislaufstörungen mit sklero- ralbäder und 3 für die Heilschlamm- tischem Charakter. bäder. Damals wurde auch die Pen- In Wapienne können Sie sich Be- sion wieder aufgebaut, man erbaute handlungen mit vor Ort abgebau- gastronomische Infrastruktur und tem Heilschlamm unterziehen, die baute ca 50 Campinghäuser. im Falle der Krankheiten der Bewe-

Wapienne 135 ein Hallenbad, eine Kunsteisbahn men in die internationale Freund- Fit sein oder eine Sporthalle besuchen. schaftsroute Eisenach-Budapeszt), Es gibt hier auch genug Beschäf- grüne Zeichen I – Gorlice – Łysola - Den Aufenthalt in Wapienne brau- tigung in der Winterszeit. An den Męcina Wielka – Wapienne – Magu- chen Sie nicht nur auf Behandlun- Hängen von Magura Małastowska ra Witkowska – bis zur roten Route, gen zu beschränken. Es lohnt sich befindet sich in der Nähe der Berg- grüne Zeichen II – Szymbark – Ma- ebenfalls für allgemeine Körper- hütte eine Vierpersonenseilbahn gura Małastowska – Smerekowiec verfassung zu sorgen. (www.skiparkmagura.eu) mit einer – Wysowa, blaue Zeichen – Gorlice 1400 m langen Piste und eine Ski- – Siary – Ostry Dział – Magura Mała- Sport trasse mit einer Länge ca. 3 km. Ski stowska - Hütte PTTK in Bartne. Im Kurort befindet sich ein Freibä- können Sie auch an leichteren Pis- Charakteristische Elemente die- derkomplex mit erwärmtem Was- ten in Małastów und Sękowa Ski ser Routen sind wunderschöne ser (Hauptbecken, Planschbecken), fahren. orthodoxe Kirchen, Kapellen und der vom qualifizierten Rettungs- Wegkreuze, Kriegsfriedhöfe und dienst bedient wird. Darüber hin- Aktiver Tourismus vor allem schöne Aussichten mit aus können Sie hier einen Komplex Die Gemeinde Sękowa ist mit ei- beinahe unberührter Natur. der Spielplätze für Fußball, Hand- nem dichten Netz markierter tou- Die Gemeinde stellt auch einen ball, Basketball, Volleyball und Bad- ristischer Routen für Wanderun- günstigen Ausgangspunkt auf tou- minton in Anspruch nehmen. Für gen, Radtouren, Pferdereiten und ristische Routen u.a. zum schönen die Kurgäste zur Verfügung wur- Ski bedeckt. Die Routen führen Bardejov in der Slowakei sowie auf den auch ein Tennispielplatz, Aus- über schönste und interessantes- die Route der Holzarchitektur. leihstelle für Sport- und Freizeitaus- te Plätze in der Gemeinde. Über die Gemeinde verläuft auch un- rüstung und Tischspiele gestellt. Die wichtigsten Routen sind: rote garische Route (auch”Königsroute” In der Umgebung können Sie im Zeichen – Zdynia – Popowe Wier- genannt), die zu Zeiten des Kazimierz bekannten Gestüt Huculer Pferde in chy – Wołowiec – Hütte PTTK in Wielki eine der wichtigsten Kommu- Gładyszów reiten. In ca. 14 km ent- Bartne – Magura Wątkowska – Kąty nikationsrouten im Königreich Polen fernter Ortschaft Gorlice können Sie (Hauptbeskidenroute, aufgenom- war. Über diese Route zogen Ritter-

Magura Małastowska Radocyna-Konieczna-Route

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 136 gruppen, königliche Beamten, Adel Ausflüge über Wapienne Wissenswertes und Karavanen der Kaufleute. und Umgebung • in Jahren 1812–15 erholten sich Direkt an der Grenze des Kuror- in Wapienne nach den Mühen tes verläuft die Grenze des Magur- der Moskauer Kampagne Soldaten Entspannung ski Nationalparks. Das hiesige Vor- Napoleons. gebrigsklima fördert die Erholung • seit 1852 arbeitete in Siary Falls Sie Ruhe und Erholung su- und Genesung, weite Landschaf- (Gemeinde Sękowa) das erste chen, finden Sie die in Wapienne ten und sanfte, dicht bewaldete Erdölbohrloch auf der Welt. und in der Umgebung. Die Ge- Anhöhen schaffen wunderbare • die in Sękowa befindliche Hl. meinde Sękowa ist eins der we- Bedingungen für den Tourismus. Philipps- und Jakobs-Holzkirche nigen Gebiete, wo die Natur im In die hiesigen Wälder der Kar- von ca. 1520 wurde gern von beinahe unberührten Zustand ge- packa Heide können Sie sich auf polnischen Künstlern Stanisław blieben ist, wo der Menschenein- eine Fotojagd, Pilze- und Beeren- Wyspiański, Józef Mehoffer und griff die Landschaft und die Um- suche begeben. Die kristallklaren Włodzimierz Tetmajer gezeichnet. welt nicht zerstörte. Flüsse und Bäche sowie der Reich- Zahlreiche Kirchen, orthodoxe tum an Fauna und Flora werden Kirchen in kleinen, beinahe un- Sie entzücken. An den Hängen Bartne geschaffen. In der Gemein- bewohnten Dörfern schaffen von Magura Wątkowska befindet de sehen Sie ebenfalls zahlreiche einmalige Ansichten und eine un- sich das Naturschutzgebiet „Kor- Denkmäler der sakralen Kunst, da- vergessliche Atmosphäre der ver- nuty” mir originalen Sandfelsen runter mehrere orthodoxe Lem- gangenen Epoche. Die Erholung bis 25 m Höhe, eine interessante ker Kirchen – wahre Kunstwerke fördert hier auch die reiche Lem- Tierart ist hier ein extrem seltener der Architektur, mit Hauben, drei- ker und Vorgebirgskultur, die ih- Schmetterling Schwarzer Apollo. fachen Kreuzen und Ikonenmale- ren Niederschlag in hergestellten Selbst in Wapienne besichtigen Sie rei in Schiffen. In der griechisch- Artefakten, in der Volkskultur und zwei lateinische Kreuze aus Sand- katholischen orthodoxen Kirche Gasfreundlichkeit der Einwohner stein, in Jahren 1867-1868 von Ma- in Bartne befindet sich gegenwär- findet. tej Cyrkot, einen Volkskünstler aus tig das Museum für Orthodoxe

Wasserfall auf Nebenfluss Felsenschutzgebiet Kornuty von Wołosiec-Bach Orthodoxe Kirche in Pętna

Wapienne 137 WICHTIGE getragen. Besuchen Sie auch ei- popularisiert. Bis heute, vor allem ADRESSEN ne neogotische Joseph-Pfarrkirche in Sękowa, Siary und Ropica Górna, in Sękowa, erbaut 1885. In dieser sind leicht alte Erdölbohrlöcher und Gemeindeamt Sękowa 38-307 Sękowa 252 Landschaft machen sich auch his- Bohrgeräte zu finden, Überbleibsel Tel. (18) 351 80 16, 351 80 17 torische Objekte bemerkbar, u.a. des „Erdölfiebers“ vor 150 Jahren. Fax (18) 354 03 10 alte Bauernhöfe, Wegkreuze und Mehrere touristische www.sekowa.pl Kapellen, die als eine Danksagung Attraktionen unter: E-mail: [email protected] von den Einwohnern im Glauben www.sekowa.pl gebaut wurden, dass sie sie vor Kurort Wapienne dem Bösen schützen. Touristische in Wapienne bei Gorlice 38-307 Sękowa Ein anderes charakteristisches Land- Sehenswürdigkeiten Tel./Fax (18) 351 81 63, 351 90 01 schaftselement sind im Gebirge außerhalb www.wapienne.iap.pl zerstreute Friedhöfe aus den Zeiten der Gemeinde Sękowa E-mail: [email protected] der Schlacht um Gorlice während des 1. Weltkrieges. Die Friedhöfe Etwa 32 km von Wapienne befin- wurden von exzellenten Architek- det sich ein polnisch-slowakischer Kunst. Die orthodoxen Kirchen ten entworfen, u.a. Hans Mayer und Grenzübergang in Konieczna, der gehören meisten zur Route der Duszan Jurkowicz. Ihnen ermöglicht, zusätzliche Se- Holzarchitektur der Woiwodschaft Man darf auch nicht vergessen, dass henswürdigkeiten in der Slowakei Małopolskie. die Gemeinde Sękowa eine Wie- zu besichtigen. Bestimmt interes- Mehr zur Route der ge der Petroindustrie ist. Um das sant ist die Stadt Bardejov mit ei- Holzarchitektur unter: industrielle Kulturerbe im Zusam- ner schönen Altstadt, die in die www.drewniana.malopolska.pl menhang mit dem Abbau und Ver- UNESCO-Liste eingeschrieben ist. arbeitung des Erdöls „vor dem Ver- Den Aufenthalt in Wapienne kann Eine „Perle” stellt eins der schöns- gessen zu schützen“, entstand in man auch mit einem Ausflug zum ten Baudenkmäler der Holzarchi- Sękowa ein Freilichtmuseum der ca. 60 km Krynica-Zdrój oder zu ei- tektur Polens dar – Philipp- und Ja- Erdölindustrie, welches den techno- nem anderen bekannten Kurort kobskirche in Sękowa, erbaut 1520 logischen Prozess veranschaulicht: – Wysowa (ca. 40 km) bereichern. aus Lärchenholz im gotischen Stil. Erdölabbau, -säuberung und -trans- Darüber hinaus befindet sich ca. Dieses Objekt erhielt eine Presti- port. Diese Exposition ist ein Teil der 30 km von Wapienne ein Stausee gemedaille Prix Europa Nostra und Karpatenerdölstrecke, die Karpaten- Klimówka mit einem Wassersport- im Juli 2003 wurde auf die Liste Galizien-Erdölroute als ein touristi- zentrum, wo Sie mit einem Kajak des Weltkulturerbes UNESCO ein- sches Produkt mit Weltbedeutung oder Segelboot fahren können.

Orthodoxe Kirche in Owczary Orthodoxe Kirche in Wołowiec Hl.Philip- und Jakobskirche in Sękowa

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 138 Wysowa-Zdrój (Gemeinde Uście Gorlickie)

erwecken unikale in Polen Flora- komplexe und Faunabestände sowie die natürliche Umwelt mit er- haltenen Elementen der einstigen Natur. Die Gemeinde ist ebenfalls ethnographisch recht interessant. Bis zur sog. „Aktion Wisła“ im Jah- re 1947 war diese Region vor allem von Lemken bewohnt, die bis heute ihre kulturelle Identität aufrecht erhalten haben. Über die ganze Welt zerstreute Lemken treffen sich jährlich zu ihrem Fest „Lemker Wysowa, Kurkrankenhaus Beskid Watra“ im Dorf Zdynia. Gerade hier, zwischen grünen Bergen und innerhalb des Erbes Suchen Sie einen ruhigen, stillen 35 km von Gorlice und 42 km von der Polen und Lemken liegt Wy- Ort mit wilder Natur, wo überall Krynica-Zdrój gelegen. sowa-Zdrój, ein wunderschöner heilende Mineralquellen Ihnen zur Verfügung stehen? Begeben Sie Einige Worte über Kurort Wissenswertes: sich nach Wysowa-Zdrój, „Galizien- Wysowa und Gemeinde merano”, von Hańczowskie Bergen Uście Gorlickie • Wysowa-Zdrój wird seit langem umgeben, mit einmaligem Mikro- “Galizienmerano” genannt. klima, wo auf feuchten Auen Mi- Die Gemeinde Uście Gorlickie • Im Jahre 1925 kam es zur neralquellen strömen und in Wäl- ist eine der attraktivsten Gegen- Offenbarung der Hl. Maria auf dern gesunde Reizker wachsen. den in Südpolen, vor allem we- dem Berg Jawor. Heute befindet gen der spezifischen Lage in der sich dort ein Sanktuarium, dessen Lage Gebirgskette des Beskid Niski, die wichtigstes Fest am 12. Juli Wysowa-Zdrój liegt im südwestli- einen Teil der Äußeren Westkar- (Hl. Petrus und Paulus) stattfindet. chen, höchsten Teil des Bekid Ni- paten ausmachen. Hohe Bewal- • Der polnische Regisseur ski, auch Hańczowskie Berge ge- dung, Pracht der Gebirgsland- Jerzy Hoffman realisierte Szenen nannt, am Fluss Ropa, dessen schaft, saubere Umwelt, günstiges zum Film “Ogniem i mieczem” Quellen im Dorf Blechnarka ent- mildes Klima und kleine Bevölke- in der Gemeinde Uście Gorlickie, springen, direkt an der Grenze rungsdichte laden in jeder Jahres- am Stausee Klimkówka, der in mit Slowakei. Die Ortschaft ist ca. zeit zum Besuch ein. Ihr Interesse seinem Film Dniepr “spielte“.

Wysowa-Zdrój 139 wieder aufgebaut, man erbaute ebenfalls neue Holzgebäude der Kuranstalt und eine stilvolle Trink- halle der Mineralquellen. Nach dem zweiten Weltkrieg war der Kurort stark beschädigt. 1959 Heilschlammkuren Biawena, Schwimmbad wurde eine Staatliche Gesell- schaft „Kurort Wysowa“ gegrün- Kurort, dessen Geschichte noch in von Lemken bewohnt. Einige det. Die meisten Sanatorien und das 17. Jahrhundert reicht. Nach Jahrhunderte lang verlief das Le- Ferienheime entstanden in Jah- Wysowa-Zdrój kommen Kurgäs- ben im Grenzdorf eher ruhig. Erst ren 1960-1980. Wysowa-Zdrój ist te aus ganz Polen, um das gesun- im 18. Jahrhundert kam es in der heutzutage einer der am meisten de, milde Mikroklima und Vorteile Region zu Kämpfen zwischen Ba- bekannten Kurorte. der Mineralquellen zu genießen. rer Konfederaten und russischer Der Kurort bietet eine ganze Rei- Armee. he der Behandlungen und Kuren, Die erste historische Überliefe- Gesundheit auch im Bereich der Wellness. Sie rung über die Wysower Quellen und Schönheit kommen von Wysowa-Zdrój ent- stammt aus dem 17. Jahrhundert. spannt und vor allem gesünder Die Anfänge der Entwicklung des Wysowa-Zdrój, als einer der weni- zurück. Kurortes fanden an der Schwelle gen Kurorte sowohl in Polen, als zum 19. Jahrhundert statt. Im Jah- auch in Europa, besitzt einen be- Geschichte re 1814 baute Urszula Dębińska, sonderen Reichtum an Mineral- Der Name der Ortschaft kommt bekannt für ihre Sparsamkeit, ein quellen. Ihre Verschiedenheit hängt wahrscheinlich vom altslawischen Gebäude mit 9 Wohnräumen und mit differenziertem Bodenaufbau Namen Wysz. Die ersten Erwäh- 6 separaten Badezimmern. zusammen – das Wasser kreist zwi- nungen der Siedlung stammen aus Während des 1. Weltkrieges brann- schen abwechselnd gelegenen dem 15. Jahrhundert, als hier eine te in Folge des Kriegsgesche- Sandstein- und Schieferschichten, Handelsroute über Karpaten führte. hens die Kuranstalt ab. In der Zwi- weswegen es sich mit verschiede- Die Ortschaft und die Region war schenkriegszeit wurde die Anstalt nen Mineralstoffen sättigt.

Orthodoxe Kirche in Bieliczna Orthodoxe Kirche in Wysowa Vierzellenbad

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 140 Eigenschaften riendienstleistungen auf der Basis • Kinesiotherapie (Heilgymnastik) und Anwendung des Kursanatoriums „Biawena” und • Magnettherapie der Wysower Quellen „Wysowa”, Sanatorium „Glinik”, Kur- krankenhauses „Beskid” und der Die ausgeführten Behandlungen Im jetzigen Moment werden elf Naturheilanstalt erbracht. verhelfen Ihnen zur Gesundheit Entnahmestellen betrieben, die Der Kurort spezialisiert sich in Be- zu kommen und Ihre Körperver- sich voneinander durch den Ge- handlung der Zuckerkrankheit so- fassung bedeutend zu verbessern. halt der festen und Gassubstan- wie betreibt Kuren für die Krank- Sie beeinflussen sicherlich Ihre zen unterscheiden. Das Gesund- heiten: des Harnsystems, Verdau- Schönheit und dadurch Ihr Wohl- heitsministerium verlieh dem ungssystems, Atemsystems, Kno- befinden. Vielleicht besuchen Sie Wasser aus dem „Abbaugebiet chen-/Gelenkesystems, Muskelsys- noch ein Bad mit Hydromassage Wysowa“ den Status der Heilwas- tems und Übergewichts. bzw. eine Salzhöhle mit märchen- ser. Sämtliche Wassersorten sind haftem Aussehen und vorteilhafter alkalische Säuerlinge mit hohem Angebotene Einwirkung auf Leib und Psyche? Gehalt an Mineralstoffen und Heilbehandlungen: Spurenelementen. Die meisten • Balneotherapie (Mineralbäder, von ihnen sind in der Trinkhalle Inhalationen mit Mineralwasser, Fit sein im Herzen des Kurortes, in einem Heilschlammumschläge) beinahe hundertjährigen Kurpark • Hydrotherapie (Brausebäder, Ihre gute Körperverfassung verbes- zugänglich. Unter denen sind vier Schottische Brausen, Perlbäder, sern nicht nur Kurbehandlungen, Sorten, die für Wysowa-Zdrój am Wirbelmassage) aber auch mannigfaltige Möglich- markantesten sind (Franciszek, Jó- • Lichttherapie (Beleuchtungen keiten eines aktiven Zeitvertreibs. zef, Henryk, Wysowianka), sie wer- mit Sollux-Lampe) den im Abfüllbetrieb der Mineral- • Ultraschalltherapie Sport quellen konfektioniert. (Ultraschallbehandlungen) Die Gemeinde Uście Gorlickie be- Im Kurort Wysowa-Zdrój werden • Elektrotherapie (Galvanisation, günstigt Sporttreiben in jeder Jah- komplexe Dienstleistungen im Be- elektrische 2- und 4-Kammer- reszeit. Selbst im Kurort stehen reich der Kur- und Reha-Behand- Wasserbäder, diadynamische Ihnen Tennisspielplätze, Kegel- lungen sowie Erholungs- und Fe- Ströme, Kryotherapie) bahnen und Turnsäle zur Verfü-

Orthodoxe Hl. Kosma- Kurpark Kapelle in Nowica, 1882 und Damiankirche in Skwirtne

Wysowa-Zdrój 141 gung. Wir besitzen auch ein Hal- lometer von interessanten touristi- Ropki – przełęcz Lipka – Czertyżne lenbad (Sanatorium „Biawena”, schen Routen – Wander-, Rad- und - Izby – Bieliczna – Przełęcz Pere- „Glinik”). In dieser Zeit entsteht im Pferderouten. hyba - Ropki – Hańczowa – Wyso- Zentrum der Ortschaft im Rahmen Die wichtigsten Routen sind: gel- wa-Zdrój, gelbe Zeichen – Wyso- des Projekts unter dem Namen be Zeichen - Wysowa – Blechnar- wa orthodoxe Kirche – Hańczowa „Wasserpark in Wysowa-Zdrój” ein ka – Przełęcz Wysowska – Przełęcz – Skwirtne – Regietów Niżny – Re- Hallenbad, dessen Abgabe Ende Regetowska – Regetów, blaue gietów Wyżny – Bergpass zwi- 2012 stattfinden soll. Darüber hin- Zeichen - Ropki – Huta Wysowska schen Obic und Jaworzynka aus befindet sich in der 12 km ent- – Wysowa – Przełęcz Regetowska – Blechnarka – Wysowa-Zdrój, ro- fernten Ortschaft Klimkówka ein – Jaworzyna Konieczniańska – Ko- te Zeichen - Przełęcz Wysowska Gewässer, dank dem Wassersport- nieczna, grüne Zeichen - Lacko- – Blechnarka – Wysowa-Zdrój – liebhaber ihre Zeit gut verbringen. wa (997 m ü.d.M.- – der höchste Hańczowa – Śnietnica – Brunary. Im Winter ziehen die Skilifts die Ski- polnische Berg der Region Beskid Sie können ebenfalls die touristi- liebhaber an. Hier befindet sich ein Niski) – Ostry Wierch – Wysowa – sche Fußwanderroute Wysowa- Sklilift an der Pension „Ramis”. In den Kozie Żebro – Skwirtne (Route Na- Zdrój - Cigelka wählen und die nächsten Jahren soll im Teil von Wy- mens Wincenty Pol). Falls Sie die Routen des slowakischen Teils des sowa, der Huta Wysowska genannt neueste Geschichte mögen, in- Beskid Niski besuchen. wird, eine Skistation Ostry Wierch ent- teressiert Sie vielleicht die Fried- Außer Fuß- und Radwanderwegen stehen. Zu einem längeren Skilift mit hofsroute (Blechnarka – Friedhof können Sie beim Besuch in Wyso- einer Länge von 1400 m können Sie Nr. 49 und Nr. 50 auf Wysota), auf wa-Zdrój auf Pferden auf folgenden nach Magura Małastowska fahren, ca. der Sie die Friedhöfe aus dem ers- Routen Reiten: Wysowa – Dolina 20 km von Wysowa-Zdrój entfernt. ten Weltkrieg besichtigen. Die Ein- Łopacińskiego – Hańczowa und Iz- Es lohnt sich auch nach Smerekowiec maligkeit der Friedhöfe beruht da- by – Bieliczna – Przełęcz Pułaskiego. (Distanz ca. 11 km) bzw. zum slowa- rauf, dass sie aus lokalem Material, In der Gegend finden Sie ein Gestüt kischen Zentrum Regetovce (Distanz d.h. aus Stein und Holz, gebaut der Huculer Pferde in Gładyszów ca. 31 km) zu fahren. Die Gebiete um wurden, sowie dass dort Solda- sowie Gestüte und Pferdeställe in Wysowa bieten auch hervorragende ten verschiedener Nationen be- Hańczowa, Izby, Nowica, Wysowa. Möglichkeiten zum Skilauf. stattet sind. Es lohnt sich auch die um Wysowa Es gibt auch Trassen für Radfahrer abgesteckte Route der Holzarchi- Aktiver Tourismus – vielleicht wählen Sie eine dieser tektur zu besuchen und zahlreiche In Wysowa- Zdrój und in der Um- Routen: schwarze Zeichen - Wyso- orthodoxe Kirchen der Region zu gebung erwarten Sie hunderte Ki- wa kościół – przełęcz Hutniańska – besichtigen.

Uście Gorlickie Mineraltrinkhalle im Kurpark Aussicht von Biawena

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 142 unter denen einige geschützt, im – kulturelle und Sportveranstaltun- Entspannung Polnischen Roten Buch der Tiere gen u.a. Lemker Watra, Maifeste, Ern- verzeichnet werden (Biber, Dachs, tedankfest der Gemeinde, Reizker- Wysowa-Zdrój ist eine kleine, ma- Braunbär, Wolf), Vögel (Schwarz- fest, Huculer Tage, Radwettkämpfe, lerische Ortschaft, in der Sie die storch) sowie seltene, geschützte Autorennen (der Veranstaltungska- Alltagssorgen vergessen und Ihren Insektenarten (Alpenbock). lender ist von der Internetseite der Leib und Seele durch Spaziergän- Gemeinde zu downloaden). ge im Kurpark bzw. in benachbar- Sakrale Baudenkmäler Mehr Attraktionen unter: www. ten Wäldern erneuern. Sie treffen und sonstige Attraktionen usciegorlickie.pl hier mehrere Andenken der alten Außer natürlicher Schönheit dieser Zeiten – postlemkische Bauten, dünn besiedelten Gebiete findet Touristische Attraktionen Wegkapellen, Kriegsfriedhöfe. hier der Tourist ebenfalls Spuren der außerhalb Wysowa-Zdrój Geschichte in Form von ehemali- und der Umgebung Quellen, Reizker und Bären gen Lemker Sakralgebäuden. Ge- Wenn Sie schon in Wysowa sind, genwärtig können Sie 26 Gebäude Vom Kurort aus werden zahlrei- besuchen Sie zuerst den Kurpark, im orthodoxen Stil besichtigen. Das che Ausflüge z.B. zum historischen zwischen dem Fluss Ropa und dem wichtigste Gebäude ist das Sank- Biecz, Krynica-Zdrój, Bardejovskie Bach Szumiak gelegen. Das ganze tuarium der Hl. Maria auf dem hei- Kupele, oder sogar nach Ungarn Jahr können Sie hier verschiedene ligen Berg Jawor sowie orthodo- organisiert. Sie können auch auf ei- Sorten des Mineralwassers in der xe Kirchen in Brunary und Kwiatoń. gene Hand eine Wanderung oder Trinkhalle genießen, im Sommer Darüber hinaus sind Kriegsfriedhö- Radtour in Beskid an der slowaki- steht ein Kinderspielplatz zur Verfü- fe vom 1. Weltkrieg nach dem Ent- schen Seite unternehmen. gung. In der Gegend befinden sich wurf von Dušan Jurkovič und his- zahlreiche touristische Grenzüber- torische architektonische Pläne der gänge, über die wir Stebnik oder Lemker Dörfer (Kettenkomplex in Cigelka besuchen können. Nowica), wie auch zahlreiche Weg- WICHTIGE Wysowa-Zdrój ist von wunderba- kreuze und Kapellen originelle Se- ADRESSEN ren alten Waldbeständen umge- henswürdigkeiten.. Gemeinde Uście Gorlickie ben, ein Paradies für Pilzkenner, die Was bietet Ihnen Wysowa-Zdrój da- 38–315 Uście Gorlickie 80 sich jährlich zum „Reizkerfest“ tref- rüber hinaus? Im Winter, außer Ski – Tel. (18) 351 60 41 (02, 42, 75) fen. In wilden Gegenden lebt ei- Schlitten und Pferdeschlittenfahrt, E-mail: [email protected] ne ganze Reihe der Wildtierarten, im Frühling, Sommer und Herbst www.usciegorlickie.pl

Kommunale Kulturanstalt Uście Gorlickie – Panorama 38–315 Uście Gorlickie 267 Tel. (18) 353 05 14 E-mail: [email protected]

Kurort Wysowa Zdrój AG 38–316 Wysowa-Zdrój 149 Tel. (18) 353 24 47 [email protected] www.uzdrowisko-wysowa.pl

Beskid Zielony Lokale Touristische Organisation Kościuszki 34, 38–300 Gorlice Tel. (18) 354 64 11 E-mail: [email protected] Wysowa-Zdrój www.beskidzielony.pl 143 Żegiestów-Zdrój (Gemeinde Muszyna)

ła Juranek auf Grund des Privilegs des Bischofs Franciszek Kraśnicki gegründet. Nach den historischen Überliefe- rungen bemerkte man schon im 18. Jahrhundert die Heileigen- schaften der hier vorkommenden Mineralquellen. Einer besonderen Popularität erfreute sich das Mine- ralwasser „Maryja”, das angeblich schon zu dieser Zeit über ganzes Galizien in Holzgefäßen geliefert wurde. Der Anfang der organisierten Kur- tätigkeit findet im Jahre 1846 statt, Łopata Polska in Żegiestów als die österreichische Obrigkeit die Auflösung des Kurortes in Krynica entschied. Damals entdeckte Ignacy Falls Sie einen ruhigen Zufluchts- Einige Informationen Medwecki – ein ungarischer Adeli- ort suchen und ein subalpines über Żegiestów-Zdrój ger und Verwalter der Muszyner Bä- Klima erleben möchten, brau- Żegiestów-Zdrój ist ein malerisch der – Mineralquellen im schönen chen Sie nicht unbedingt Polen gelegener Kurort unterwegs von Tal des Szczawnik Baches. Er kaufte zu verlassen. Ein spezifisches Mi- Muszyna nach Piwniczna-Zdrój diese Parzellen und verordnete den kroklima, heilende Mineralquel- und Stary Sącz, im Wald am steilen Bau der ersten Kurobjekte (Bäder len und dazu eine ruhige, ein- Hang des Poprad-Durchbruchs. und Pensionen). Damals begann malige Atmosphäre finden Sie in Gemeinde Żegiestów gehört zur auch die Nutzung der Bestände der Żegiestów-Zdrój. Gemeinde Muszyna. Nähe der Mineralquellen auf eine große Skala, Berge, Kontakt mit Natur sowie die vor allem der Quelle „Anna“, die da- Lage hier herrschende Ruhe ermögli- mals für den stärksten Eisensäuer- Żegiestów-Zdrój liegt im polnisch- chen den Gästen eine Entspan- ling Europas gehalten wurde. slowakischen Grenzgebiet, an ei- nung nach dem Alltag und eine Nach dem Tode von Ignacy im Jah- nem steilen Hang des Poprad-Tals Verbesserung des Wohlbefindens. re 1868 übernahm sein Sohn Ka- (Łopata Polska), am Hauptum- rol die Verwaltung. Gerade in sei- bruchspunkt des Flusses, in einer Geschichte ner 20-jährigen Amtszeit kommt Distanz von 11 km von Muszyna Das Dorf Żegiestów wurde Ende es zu einer Entwicklung der Ort- und 16 km von Piwniczna-Zdrój. des 16. Jahrhunderts durch Hawry- schaft. Die neue Bahnlinie Tar-

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 144 Łopata Polska in Żegiestów Lemker Bauernhof in Żegiestów Orthodoxe Kirche in Żegiestów nów – Muszyna mit der Station in 2. Weltkrieg wurde die Kuranstalt • Aerosoltherapie (Inhalationen) Żegiestów-Zdrój ermöglichte den verstaatlicht, die Kurgäste wurden • Balneotherapie (Heilschlamm, Gästen einen komfortablen Trans- nach Żegiestów-Zdrój vor allem Mineralbad) port. Damals entstand das Kurhaus vom Fonds der Angestelltenferien • Hydrotherapie (an Stelle der jetzigen Trinkhalle gerichtet. (Unterwassermassage, „Anna“), schöne Villen, Pensionen Wirbelmassage der Extremitäten) und Neue Bäder. Mit der Zeit be- • Wärmetherapie (Sauna, gann man, außer den Mineralbä- Gesundheit Paraffinumschläge) dern, auch Bäder in Poprad zu ge- und Schönheit nießen, die angeblich auch eine Die ausgeführten Behandlungen be- heilende Wirkung hatten. einflussen positiv nicht nur Gesund- Der erste Weltkrieg führte zu einer Żegiestów-Zdrój ist im tief ausge- heit, sondern auch Ihre Schönheit. Verwüstung von Żegiestów-Zdrój. schnittenen Tal Poprads gelegen, Nach dem Krieg entstand eine Ge- weswegen diese Ortschaft solch sellschaft Żegiestów-Zdrój, dank spezifisches Mikroklima hat. Sein deren die Ortschaft auf die Liste Reichtum sind auch Mineralquel- Fit sein der besten Kurorte Polens kom- len von Quellen und Bohrungen men konnte. Zu Beginn des 20. geschöpft, die Kohlen-Magnesi- In diesem Kapitel wurden nur At- Jahrhunderts entstanden Villen: um-Kalk-Eisensäurelinge genannt traktionen im Kurort und seiner Zamek, Polonia, Elżka, Malutka, werden. Die Trinkhalle „Anna“ be- unmittelbaren Nähe beschrieben. Orlątko, Sanato (die heutige Czte- findet sich auf der Promenade. Mehr Attraktionen finden Sie in Ka- ry Pory Roku), Biały Orzeł und viele piteln über Muszyna und Złockie. andere, sowie ein Riesengebäude Geheilte Beschwerden Wiktor – damals eins der am meis- und Krankheiten ten luxuriösen Objekte Galiziens. Im Kurort werden rheumatische, Wissenswertes: Eine große Initiative in der Zwi- Verdauungs-, Nieren- und urologi- • nach „Erinnerungen aus Krynica” schenkriegszeit war der Bau des sche Krankheiten geheilt. von Bronisław Babel – “kostete die Neuen Kurhauses, das zum kul- Fahrt mit einer Zweipferdedroschke turellen Zentrum von Żegiestów- Angebotene von Krynica nach Żegiestów und Zdrój wurde. Behandlungen: zurück 12 Zloty Renski also Die weitere Entwicklung des Kur- • Kinesiotherapie (Gymnastik, so viel, wie viel ein Paar luxuriöser ortes wurde durch den Krieg un- Fitness, Massagen) Männerschuhe mit Stiefeln kostete.” terbrochen. Die Kur- und Behand- • Lichttherapie • die erste Quelle in Żegiestów-Zdrój lungsausrüstung wurde geplündert, • Elektrotherapie (u.a. Diadynamic, wurde “Anna” getauft viele wichtigen Gebäude wurden Galvanisation und Ionophorese, – zu Ehren Medweckis Frau. abgerissen bzw. zerstört. Nach dem Terapuls)

Żegiestów-Zdrój 145 WICHTIGE Die nächste Attraktion, die vor al- Südteil von Żegiestów-Zdrój, wo ADRESSEN lem Vogelliebhaber entzückt, ist im Sommer Fahrten mit Flößer- ein ökologischer Pfad auf Łopata booten zwischen Piwniczna und Kursanatorium „Wiktor” Polska mit einer Länge von ca. Rytro veranstaltet werden. Łopata Polska 46 33-360 Żegiestów-Zdrój 2 km. Auf acht Tafeln wurden dort Tel. (18) 471 72 68 über 21 Vogelarten beschrieben, Fax (18) 471 72 51 die in der Umgebung des Pfades Baudenkmäler www.zegiestow.fwp.pl vorkommen. Es gibt einige interessante Bau- [email protected] denkmäler zu besichtigen, z.B. die Hl.Anna-Pfarrkirche in Żegiestów Mehr Adressen finden Sie Wieś (ehemalige orthodoxe Kirche im Kapitel über Entspannung Muszyna und Złockie. Namens Erzengels Michael), er- Wenn Sie in diese Region kom- baut in ersten Jahren des 20. Jahr- men, wählen Sie die Majestät hunderts auf dem Plan eines grie- der Gebirge, entspannende Ru- chischen Kreuzes. Ein interessantes Sport und aktiver he der Bächer und beruhigende Objekt ist auch die Hl. Kinga-Kir- Tourismus Urnatur. Unweit des Kurortes, ca. che, erbaut in Jahren 1907-1908 Żegiestów-Zdrój ist auch ein hervor- 200 m entfernt, fließt eine natür- im neogotischen Stil. Sie finden ragender Ort für einen aktiven Zeit- liche Attraktion – der malerische hier auch viele kleine historischen vertreib. Hier befindet sich ein Ski- Fluss Poprad, darin leben Fisch- Kapellen, in die lokale Landschaft lift, in warmen Jahreszeiten können arten: Nase, Forelle, Donaulachs, komponiert. Sie sich auf Radtouren und Wande- Döbel, Barbe. Im Sommer können rungen auf Routen begeben – auf Sie hier baden und sich an einem Mehr zu Attraktionen unter: schwarzer, gelber und blauer Route. Steinstrand mit langer Tradition www.zegiestow.pl, Von Żegiestów Wieś zu Pusta Wiel- sonnen. Besonders schön ist der www.muszyna.pl ka führt auch eine Skitrasse. Durchbruch von zwei Łopaty im

Mäander von Poprad Nebelmeer in Żegiestów

Zu polnischen Kurorten für Gesundheit, Schönheit, gute Körperverfassung und Entspannung 146 Дорогие читатели!

Хочу пригласить Вас в захватывающую экспедицию по курортам Малой Польши. Как Вы сами сможете убедиться на последующих страницах данной публикации, сюда стоит приехать прежде всего за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом. В прекрасно обустроенных гостиничных, санаторных объектах и пан- сионатах Вы воспользуетесь широким диапазоном интересующих Вас лечебных процедур и обширной гаммой услуг SPA, wellness & beauty. А на месте Вы сами сможете узнать истинный вкус натуральных минераль- ных и лечебных вод. Здесь Вы также позаботитесь о физической форме и красоте своего тела, пользуясь современной базой биологического вос- становления, рекреационной и спортивной базами, а также широкими возможностями занятия активным туризмом. Решаясь отдохнуть на курортах Малой Польши, Вы выбираете: чистый, ничем не испорченный лечебный воздух, тишину курортного парка, успо- каивающую дикую природу и шум горных потоков. Приготовьтесь к за- хватывающим дух неповторимым пейзажам, встрече с многочисленны- ми свидетельствами богатой истории этих районов – руинами замков и оборонительных башен, окопами барских конфедератов, послелем- ковскими деревнями и церквями, старинными строениями, а также культивируемыми по сегодняшний день региональными традициями. Вы познакомитесь со вкусом региональной кухни, гуральскими и лемков- скими избами и корчмами, местным диалектом и богато украшенной одеждой пенинских, горчанских и чёрных гуралей. Приезжайте и убедитесь сами, а наверняка Вам захочется снова сюда вернуться.

Председатель Объединения гмин польских курортов Ян Гольба

Содержание

Крыница-Здруй 148 Мушина и Злоцке 154 Пивнична-Здруй 159 3 Рабка-Здруй 164 Свошовице (гмина Краков) 170 Щавница 176 51 Вапенне (гмина Сенкова) 182 Высова-Здруй (гмина Усце Горлицке) 187 Жагестув-Здруй (гмина Мушина) 192 99 Курортный мини-словарь 198

147 Крыница-Здруй

метров над уровнем моря, в живо- писных долинах реки Крыничанки и её притоков: Паленицы, Слотвин- ки и Чёрного Потока. Город лежит на расстоянии около 30 км от цен- тра Нового Сонча и около 16 км от границы со Словакией.

Несколько слов о Крынице-Здруй Наверное, местность известна Вам, прежде всего, как модный курорт, в то время как Крыница – это ди- намически развивающийся и ки- пящий жизнью спортивый центр Старый здроевый дом (прежде всего зимние виды спор- та), а также туристический, рекре- ационный, научный и культурный С чем ассоцируется у Вас Крыница- ся в Крыницу, что решил построить центр. Ежегодно тут организуют- Здруй? Наверное, ответите: с сана- себе тут виллу. Чем удивит Вас этот ся общенациональные и между- торием, павильоном минеральных очаровательный городок, называ- народные мероприятия, поли- вод и горами. А на самом деле, не емый «жемчужиной польских ку- тические и научные семинары, каждый знает, что в Крынице жил рортов»? Проверьте сами! международные совещания лю- и творил Никифор – знаменитый дей культуры, искусства, бизнеса художник-примитивист, а извест- Месторасположение и политики, художественные пле- ный всему миру певец межвоенно- Крыница-Здруй расположена в Бес- нэры и выступления музыкальных го периода Ян Кепура так влюбил- киде Сондецком, на высоте 560-620 групп. Каждый год Экономический

На малопольские курортыDo uzdrowisk за здоровьем, małopolskich красотой, po физическойzdrowie, urodę, формой kondycję и релаксом i relaks 148 Павильон Яна Пешеходная улица, т.н. Дептак Павильон Слотвинка

форум в Крынице-Здруй собирает время появились такие курортные международных экспертов и лиде- объекты, как: Старые минераль- ров политической, общественной, ные ванны, Старые грязевые ванны, экономической и культурной жиз- Здроевый дом, деревянный Глав- ни, которые дискутируют о вызо- ный павильон с пешеходной ули- вах, стоящих перед современным цей, многочисленные пансионаты миром, в особенности перед Ев- и лиственничный театр. ропой. В конце XIX века Крыница-Здруй была модным, доступным для из- История бранных местом отдыха и встреч Фонтан «Сетка» Крыница-Здруй существовала ещё многих известных поляков – здесь до 1547 г ., о чём свидетельству- пребывали, среди других, Ян Ма- Экономический форум ет привилегия присвоения долж- тейко, Артур Гроттгер, Генрих Сен- ности сельского старосты Данке кевич, Юзеф Игнатий Крашевски. из Городка (сегодня – город Ты- В межвоенный период Крыницу лич). Но развитие города связано посещали также: Людвик Сольски, с открытием в XVII веке лечебных Хелена Моджеевска, Владислав свойств минеральных источников. Реймонт, Юлиан Тувим, Константы Началом здравницы был „Малень- Ильдефонс Галчински, Ян Кепура. кий Домик”, построенный в 1794 г., После I мировой войны курорт в котором с 1804 г. находились пер- приняли польские власти. Тогда вые минеральные ванны. В 1807 г. отреставрировали часть объектов Крыница официально получила на- и построили многие другие , напр.: звание купальной здравницы, но Новые минеральные лазенки, пан- Стоит знать, что: новая, великая эра Крыницы как сионат «Львигруд», Новый здро- курорта началась в 1856 г., в связи с евый дом. Была построена также • вилла Яна Кепуры «Патрия» была деятельностью Юзефа Дитла. В это туристская база на Явожине Кры- построена по проекту Бохдана Пневского за три миллиона Памятник Никифору долларов; в ней были сняты три фильма. • в 1930 г. в Крынице был проведён первый в стране Чемпионат Польши по санному спорту. • в Крынице снимался удостоенный многих наград фильм Кшиштофа Краузе «Мой Никифор».

Крыница-Здруй 149 неральные воды: Главный источник, • пелоидотерапия – Слотвинка, Ян, Юзеф, Мечислав, Та- грязелечение (компрессы, деуш и Зубер. С их исключительны- тампоны, обертывание, ми лечебными и вкусовыми каче- гальваногрязи) ствами Вы можете познакомиться • электролечение (интердин, в павильонах минеральных вод: диадинамик, ионофорез, Катание на санях “Главном” – на Главной пешеход- терапульс) вокруг Крыницы-Здруй ной улице, т.н. Дептаке, “Мечислав” • светолечение (лазер, лампы ницкой и фуникулёр на Парковую – в Старом здроевом доме, “Ян” – sollux, Био-V) гору, зимний стадион, а также сан- у подножия Парковой горы, “Слот- • магнитотерапия (магнетотрон) ную трассу. Крыница-Здруй стала винка” – в Слотвинском парке. • фонотерапия (ультразвуки) центром зимних видов спорта, тут • ингаляции проводились чемпионаты мира по • криотерапия санному спорту и хоккею на льду. Применение крыницких • кинезитерапия Вторая мировая война и период ок- минеральных вод (индивидуальная гимнастика, купации прервали развитие курорта. В Крынице лечатся следующие за- групповая и специальная на После войны наступило расширение болевания: болезни пищевари- снарядах: UGUL, велосипедные города, построились новые отрасле- тельной системы, мочевой систе- эргометры, беговые дорожки) вые санатории, эффектный природо- мы, болезни эндокринной системы • маханотерапия (сухой лечебный центр, главный павильон и метаболизма, женские заболе- классический и сегментный минеральных вод с концертным за- вания, болезни сердца и системы массаж, мануальная терапия, лом, теннисные корты, спортивные кровообращения. аквавиброн) площадки. Крыница-Здруй превра- • психотерапевтические занятия тилась в самый большой и популяр- Предлагаемые лечебные • диеты ный курорт в комплексе крыницко- процедуры: попрадзких курортов. • гидротерапия (минеральные Даже если Вы не приезжаете в Кры- ванны с содержанием СО2 ницу как гости санатория, Вам сто- Здоровье натурального происхождения, ит воспользоваться некоторыми и красота подводные массажи, предлагаемыми SPA процедурами, вихревые массажи, душ которые положительно влияют на Самым дрогоценным природным Шарко, жемчужные ванны, красоту и самочувствие. Современ- богатством Крыницы являются ми- четырехкамерные ванны) ные туристические объекты пред-

Фуникулёр на Парковую гору Косметические процедуры

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 150 Санкострада Гондольный подъёмник на Явожину

лагают, среди всего прочего, кос- Спорт же двумя подъёмниками. Здесь Вы метические ванны, классический Без всякого сомнения, каждый най- найдете также недавно открытый массаж, гидромассаж, массаж горя- дёт тут что-то интересное для себя. сноупарк. чими камнями, антицеллюлитную Гостиницы, пансионаты и дома от- Нельзя тоже забыть о лыжной стан- программу, душ Шарко, сауны, бас- дыха предлагают теннисные корты, ции «Top Ski» в Тыличе. Предложе- сейны, криотерапию, кинезотера- крытые бассейны, а также модные ние в целoм дополняет околотури- пию, соляные пещеры, паровые ба- фитнесс-программы. Однако, наи- стическая инфраструктура, в том ни с ароматерапией. Несомненно, более динамично в Крынице раз- числе пункты проката спортивно- после пребывания в Крынице та- вивается инфраструктура зимних го снаряжения и лыжные школы. кие термины, как биолечение, реф- видов спорта. Кроме того, Парковая гора в Кры- лексотерапия, мезотерапия или Современная лыжная станция Яво- нице приглашает самых молодых капсулы NeoQi, не будут для Вас се- жина Крыницка при помощи канат- любителей лыжного спорта учить- кретом. ной дороги и подъёмников имеет ся катанию на горных лыжах, а так- возможность транспортировать же участвовать в снежных играх, Физическая почти 14.000 человек в течение ча- в Лыжном детском саду «Димбо». форма са. На склоне же Горы Кшижовой На Парковую гору можно поднять- расположен Лыжный центр «Хэн- ся на фуникулёре, который работа- В Крынице и летом, и зимой невоз- рык», в состав которого входят два ет без изменений с 1937г. можно сидеть на одном месте. Тут бугельных подъёмника, а также Вам необходимо собраться на ра- почти на каждом шагу скрывается один канатный подъёмник. Самый ботающий почти весь год каток, новая достопримечательность, ко- древний горнолыжный комплекс находящийся в ледовом дворце торая часто связана с движением в Крынице-Здруй – это Слотвины. спорта. Здесь проводятся массо- на свежем воздухе. Этот центр распологает канатной вые катания (кроме мая и июня), дорогой кресельного типа, а так- соревнования по хоккею Крыниц-

Сноукайтинг в Мохначке велосипедисты рядом с вершиной Явожины

Крыница-Здруй 151 Подъёмник на Слотвинах Церковь в Крынице, ул. Цментарна часовня на Дитловке 1863 г.

кого хоккейного общества, сорев- бачьих упряжках или покататься на ный маршрут: Крыница – Явожина нования по фигурному катанию снегоходе, а в тёплые дни – при- (длина 6 км, время перехода 3 ч.), (гостевые), а также многие спор- нять участие в байдарочным похо- прогулочный бело-красный марш- тивные мероприятия (молодёж- де по реке Попрад. рут: Крыница – Слотвины (длина ные олимпиады, универсиады 1,5 км, время перехода 1,5 ч.). Кро- и т.п.). Здесь существует тоже воз- Активный туризм ме традиционных туристических можность взять на прокат фигур- Если Вам нравится активная тури- маршрутов, мы рекомендуем Вам ные и хоккейные коньки, защитные стика – Вы должны помериться си- также тематические трассы, как на- шлемы для детей, а также заточить лами на многочисленных пеше- пример образовательный маршрут коньки. Летом можно посетить тен- ходных и велосипедных трассах. «На Раковске» или образователь- нисные корты, находящиеся на- Голубой маршрут ведёт от Крыни- ный маршрут на Парковой горе. против зала. цы через Парковую гору к местно- Горные пути можно преодолевать Рядом с залом находится также сан- сти Поврозник (длина 9,5 км, вре- не только пешком. Ддя любителей кострада, которая приглашает всех, мя перехода 4 ч.), жёлтый маршрут горных велосипедов приготовле- независимо от возраста, покататься окружает Крыницу: Парковая го- на система велосипедных трасс. на санках, на всесезонной трассе ра –Хузары – Якубик – Явожин- Возьмите карту в руки и отправ- длиной около 1 км. Острые ощуще- ка – Буковина – Крестовый пере- ляйтесь в путь! ния может Вам доставить круглого- вал (Przełęcz Krzyżowa) – Крыница дичный Крыницкий канатный парк, (длина 17 км, время перехода 5 ч.), Дополнительная расположенный в лесу у подножия чёрный маршрут: Холм Пулаского туристическая информация: Явожины Крыницкой. Кроме того, (Kopiec Pułaskiego) – Тылич (длина www.krynica.pl, Вы можете зимой проехаться на со- 4,5 км, время перехода 2,5 ч.), зелё- www.krynica.org.pl

Вид с Явожины

Do uzdrowisk małopolskich po zdrowie, urodę, kondycję i relaks 152 ВАЖНЫЕ АДРЕСА

Городское управление Крыницы-Здруй (Urząd Miejski w Krynicy-Zdroju) ul. Kraszewskiego 7 Европейский фестиваль Романовка тел. (18) 472 55 55, 471 53 20 им. Я. Кепуры факс (18) 471 56 53 ского туристско-краеведческого об- e-mail: [email protected] Релакс щества (польск.сокр. PTTK). Одной www.krynica-zdroj.pl из самых новых дстопримечатель- Объединение «Крыницкое В Крынице Вы имеете возмож- ностей является Музей игрушек, туристическое общество» ность не только ходить по трас- расположенный в нескольких под- Кино «Явожина» сам, но также пойти за грибами вальных помещениях Новых мине- (Stowarzyszenie Krynicka или собраться на охоту, для кото- ральных лазенок. Organizacja Turystyczna рой свои территории открывают Наконец, Крыница-Здруй являет- Kino Jaworzyna) действующие тут охотничьи обще- ся местом многочисленных куль- ul. Piłsudskiego 8, 33-380 Krynica - Zdrój ства. Рыбаки могут порыбачить на турных, туристических и спортив- тел. (18) 471 61 05, факс (18) 534 91 23 [email protected], www.kot.org.pl форель и обыкновенного хариуса ных мероприятий, которые своим в потоках Мушинка и Паленица. разнообразием скрашивают пре- Туристическое агентство Чудесными пейзажами Крыницы- бывание туристам и курортникам. «Явожина» Здруй и её окрестностей можно В сентябре, благодаря европей- (Biuro Turystyczne „Jaworzyna”) тоже восхищаться через окна гон- скому фестивалю им. Яна Кепу- ul. Pułaskiego 4, 33-380 Krynica-Zdrój дольного подъёмника на Явожину ры, Крыница становиться столи- тел. (18) 471 56 54, 471 61 70, 471 61 71 или катаясь верхом. цей арий и песен. Что ещё может www.btjaworzyna.pl Вам предложить Крыница? Может Крыницкий туристический центр Не только природа быть, Вас заинтересует поездка на «Яскулка» С Крыницей связано лицо живо- квадроциклах или внедорожниках, (Krynickie Centrum Turystyki „Jaskółka”) писца-примитивиста Эпифана Дров- игра в пейнтбол или гонки на кар- ul. Piłsudskiego 19, 33-380 Krynica - Zdrój няка, называемого Крыницким Ни- тингах? тел. (18) 471 21 90, факс (18) 471 21 86 кифором. Его картины можно уви- www.krynica-zdroj.com деть в Музее непрофессионального Туристические искусства им. Никифора – Галерея достопримечательности Туристическое Бюро Обслуживания – ПТКО в Крынице-Здруй искусства «Романовка». Интересные вне Крыницы (BORT – PTTK w Krynicy-Zdroju) выставки находятся тоже в Галерее ul. Zdrojowa 32, 33-380 Krynica-Zdrój Малопольского бюро художествен- Оферту дополняют услуги туристи- тел. (18) 471 29 10 ных выставок (польск. сокр. MBWA), ческих бюро, которые предлагают www.krynica.pttk.pl Творческом обществе “Галерея под посещать окрестность Крыницы- каштаном”, а также в Крыницком об- Здруй, например, Путь лемков- Центр культуры в Крынице-Здруй ществе фотографов, которое имеет ских церквей. Вы можете тоже со- (Centrum Kultury w Krynicy-Zdroju) постоянную экспозицию в Главном браться в Пенины, посетить замок ul. Piłsudskiego 19, 33-380 Krynica-Zdrój тел. (18) 471 07 50, fax. (018) 471 07 55 павильоне минеральных вод. в Недице, Центр апитерапии в Ка- www.ck.krynica.pl Кроме того, во время пребывания на мянной, спуститься по реке Дуна- Явожине, стоит воспользоваться слу- ец или отправиться в путешествие Общественная библиотека чаем и посетить Горный музей Поль- в Словакию и Венгрию. (Biblioteka Publiczna) ul. Nowotarskiego 1 33-380 Krynica-Zdrój Крыница-Здруй тел. / факс (18) 471 22 03 153 Мушина и Злоцке

Гмина может предложить разно- образную оферту базы ночлегов, с учетом ваших потребностей и ожиданий. Уютные частные и аг- ротуристические квартиры, пан- сионаты, дома отдыха, санатории и гостиницы предлагают больше 4000 мест. Гмина Мушина – это тихие, живо- писные горные городки, в которых Вы переживёте незабываемые мо- менты.

Панорама Мушины – с мушинского замка История Первая неопровержимая заметка о Мушине находиться в докумен- Существует такой живописный Месторасположение тах 1288 г., согласно которым Выш закоулок Сондецкого Бескида, Мушина расположена в Сондец- из Негович герба Пулкозиц запи- который облюбовал Казимир Ве- ком Бескиде, в долине реки По- сал своё имущество, в том числе ликий и решил создать тут город. прад и её притоков: Щавника и Му- и Мушину, краковскому еписко- Место в долине реки Попрад шинки. Лежит рядом с границей пу – Павлу из Пжеманкова. Одна- с многовековой богатой исто- со Словакией (около 5 км), а так- ко, оборонительное расположе- рией, неразрывно связан с епи- же на расстоянии около 11 км от ние города рядом с ответвлением скопством в Кракове и лемков- Крыницы-Здруй. важного торгового маршрута, ве- ской культурой. Наверное, и у Вас дущего из Польши в Венгрию, по- вызовет восторг «Мушинское го- Несколько слов зволяет предположить, что город сударство», которое посещали о Мушине и посёлок принадлежат к самым самые зажиточные епископы и Ян Город и Курортная гмина Муши- древним на Подкарпатье. Кохановский. Вы найдете здесь на занимают верхнюю, начальную Мушинские ценности оставались следы древних времён, а так- часть перелома реки Попрад. На в руках епископов до 1772 г., с око- же очаровательную горную при- её территории находится Попрац- ло восьмидесятилетним перерывом роду, в сочетании с современ- кий природный парк (Popradzki в XIV в., когда входили в состав ко- ной курортной и туристической Park Krajobrazowy). В состав гми- ролевских земель. Самый большой офертой. ны входят три здравницы: Мушина, расцвет Мушина пережила во вре- Злоцке и Жагестув-Здруй1. мя правления Казимира Великого,

1. О Жагестове-Здруй Вы можете больше почитать в отдельной главе этой публикации.

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 154 Вид на Татры с Мушины Центр водной рекреации в Мушине SPA-процедуры

благодаря которому до 1364 г. полу- содержат необходимые человеку • светолечение чила городские права. В 1391 г. Ключ микроэлементы: магний, кальций, • лазеротерапия Мушинский (два города и 35 дерев- натрий, калий, железо, селен и ли- • магнетотерапия ни) вернулся во владение еписко- тий. В вашем распоряжении оста- • ультрасонотерапия пов Кракова и рассматривался как ются три общедоступных павильо- • электротерапия (в том числе отдельная административная еди- на минеральной воды – Цехини, диадинамик, интердин, ница, со своей собственной адми- Антони и Милюся, а также источ- интервак, гальванизация нистрацией, армией и судебной си- ники Анна, Граничнэ, Грунвальд, и ионофорез, терапульс) стемой, благодаря чему был назван Ивона, Казимеж, источник в Вапен- • аэрозолетерапия (ингаляции) «Мушинским государством». ном, источник в Щавнике и источ- • бальнеотерапия (грязи, В XV в. наступил внезапный наплыв ники в центрах. соляные ванны) валахов и русинов. Это население Дополнительная информация • гидротерапия (подводный греко-католической религии, со о минеральных водах: массаж, вихревой временем названное лемками, бы- www.muszyna.pl массаж конечностей, ло поселено на валашском праве. четырехкамерная ванна, В двадцатые годы XX в. Мушина Лечение заболеваний жемчужная ванна) была уже быстро развивающейся В Мушине и Злоцкем лечатся: рев- • криотерапия здравницей, а в 1934 г. получила матические заболевания, заболе- • термотерапия (сауна, парафин) обратно городские права, которые вания верхних дыхательных пу- потеряла в конце XVIII в. Начало тей, болезни пищеварительной Стоит знать, что: Второй мировой войны прервало системы, эндокринные заболева- развитие Мушины. Только с 1959 ния. Хорошо оборудованные ку- • в Мушине пребывал г., когда Мушина получила обратно рорты и базы отдыха профессио- Ян Кохановский, который статус курорта, на территории гми- нально занимаются регенерацией восхищаясь вкусом вина ны начали строить современные тела и духа. Отсутствие основных с местных виноградников, санатории и дома отдыха. транспортных артерий и промыш- написал эпиграмму ленности, близость природы, спо- «К мушинскому старосте». Здоровье койствие горных рек и ручьев, • основная часть вооруженных сил и красота а также положительный микрокли- Мушинского гасударства – это была мат хорошо повлияют на улучше- пехота, так называемые харницы, Главной ценностью как Мушины, ние Вашего настроения. а также солтысные драгуны, так и остальных курортов, являют- которые приняли участие, ся ресурсы лечебной минераль- Предлагаемые лечебные среди прочих, в защите Кракова, ной воды, названные бикарбонато- процедуры: Сандомира и Нового Сонча магниево-кальциево-железистыми • кинезитерапия (гимнастика, во время нашествия шведов. минеральными источниками. Они тренажерный зал, массаж) • из Мушины родом известный польский поэт Адам Земянин.

Мушина и Злоцке 155 Гордость Мушины – чемпионки Рыбалка на реке Попрад Конный туризм Польши по волейболу В мушинских здравницах Вы мо- стове и лыжная станция «Две доли- ной команды женщин, трёхкратного жете также воспользоваться ши- ны Мушина-Верхомля» в Щавнике, Чемпиона Польши, который борется роким спектром услуг, связанных создают очень хорошие условия за наивысшие лавры как в польской, с биологическим обновлением. для катания на лыжах. В Злоцком так и европейской лиге. доступны также трассы для бега Физическая на лыжах. Кроме того, можно по- Активный туризм форма кататься на катке в рекреативно- Активным туристам Мушина пред- спортивном центре имени Валь- лагает прекрасные пешеходные демара Сервинского на Здроевой и велосипедные маршруты. Несо- В Мушине и окрестностях Вы най- аллее в Мушине. мненной достопримечательностью дете интересные физкультурные Летом Вас будут привлекать пля- является начинающийся здесь Кар- занятия в любое время года, и ес- жи, верховая езда, теннисные пацкий и трансграничный велоси- ли вы любите спортивные эмоции корты, а также водный городок педный путь, велосипедные трассы – Вы также можете увидеть сорев- в рекреативно-спортивном центре. «Туристическая петля мушинска», нования по женскому волейболу А целый год, независимо от погоды, а также Петля вокруг Котыльниче- на самом высоком уровне. в Вашем распоряжении остаются го Верха, которые ведут ко всем до- крытые бассейны, спортивные за- стопримечательностям и характе- Спорт лы и кегельбаны, дающие возмож- ристическим местам гмины. В Мушине Вы найдете широкий ас- ность приятно, полезно и, прежде Через Мушину проходит тоже Ма- сортимент зимних видов спорта. всего, здорово отдохнуть. лопольский путь деревянной ар- Долго сохраняющийся снежный В Мушине Вы можете также пере- хитектуры, в который вписываются покров, а также лыжные подъем- жить настоящие спортивные эмоции, исторические церкви следующих ники в Поврознике, Злоцком, Жеге- смотря борьбу местной волейболь- местностей гмины: Анджеювка, Дуб-

Горнолыжная станция в Щавнике Велосипедный маршрут Рафтинг на реке Попрад

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 156 Каток на Запопрадзи Катание на санях Фестиваль бега экономического форума

нэ, Ястжембик, Лелюхув, Милик, По- можность использовать природные Другое место окутано легендами врозник, Щавник, Войкова, Злоцке. ресурсы, собираясь на рыбалку, на и расположено между Повроз- Что ещё может предложить гмина охоту или за грибами. Мушина пред- ником и Мушиной, на северном Мушина? Если Вы – любители лоша- лагает Вам тесный контакт с нетрону- склоне Чёрных Грабов, окружен- дей, у Вас есть возможность прове- той природой и её особенностями. ное старым пихтовым лесонасаж- сти время в седле, наслаждаясь кра- дением. Согласно старым леген- сотой окружающей природы. Летом Мушинские особенности дам, здесь без следа пропадали Вы можете собраться покататься с из- Одним из своеобразных мест яв- люди и целые лошадные упряж- возчиком, а зимой – на санном поез- ляется заповедник «Липовый лес ки. Этим таинственным местом де. Любители сильных впечатлений Оброжиска» в Мушине. Этот один является очаровательный горный могут полететь на параплане, пока- из немногих в Европе натуральных пруд, названный «Чёрная Млака». таться на квадроциклах и снегоходах. липовых лесов растёт на горе Ми- Рядом с зеркалом воды находится Немало эмоций, наверное, доставит ковой, между Мушиной и Миликем. трясина и торфяник. На месте по- Вам тоже рафтинг на реке Попрад. Через заповедник ведёт дидакти- ставлены скамейки, информаци- Дополнительная ческий маршрут длиной в 4,2 км, онная доска, а также платформа туристическая информация: обозначенный бело-зелёным ква- для облегчения наблюдения фау- www.muszyna.pl дратом. У Вас есть шанс увидеть ны и флоры. Окружение пруда ме- тут лесных животных, птиц и насе- няется в зависимости от времени Релакс комых, в том числе особенно ред- суток и года, а также от... Ваше- кие виды польской фауны: лесного го отношения. Оно может быть Пребывая в этих сторонах, вы смо- кота, аполлона мнемозину, мухо- мрачным и серьёзным, но ча- жете приятно отдохнуть в идилли- ловку белошейную, чёрного аиста ще всего бывает дружественным, ческой атмосфере. У Вас есть воз- и пятнистую саламандру. светлым и тёплым.

Осенние цвета Панорама Мушины

Мушина и Злоцке 157 ВАЖНЫЕ Другая странность, которая долж- вдоль которой тянутся дома с полу- АДРЕСА на Вас заинтересовать, находится круглыми въездными воротами, сте- Городское и гминное управление на границе Злоцкого и Яжембика. режёт построенный в 1676-1728 гг. (Urząd Miasta i Gminy Здесь существует тектонически ак- костёл святого Юзефа, с внутрен- Uzdrowiskowej) тивная зона, из которой на поверх- ним оформлением в стиле барокко ул. Rynek 31,33-370 Muszyna ность выходит газ, происходящий из и классицизма. Стоит также увидеть тел. (18) 471 40 09 очень глубоких пластов земной ко- послелемковские церкви, часовен- [email protected] ры. Такие места называются мофеты. ки и придорожные кресты. www.muszyna.pl Самой большой, легко доступной В период с мая по сентябрь в Муши- Центр туристической информации и наиболее привлекательной явля- не организуются многочисленные ул. Krzywa 1, 33-370 Muszyna ется издающая двуокись углерода культурные мероприятия, где вы- тел. (18) 534 91 61, факс (18) 534 91 60 мофета – Памятник неживой приро- ступают звезды польской эстрады, [email protected] ды им. проф. Генриха Свидзинского. в том числе циклические: майский Здесь чётко видны взрывающиеся пикник, Святоянская ночь, Праздник Инфокиоски и шипящие пузырьки газа. Инфор- минеральных вод, Попрадзкая осень. Облегчают электронный доступ к информации о гмине, а также мационные доски, поставленные на В библиотеке же можно посмотреть доступ к Интернету. Устройства, месте, подробно описывают явле- выставки работ местных, а также на- оснащенные сенсорными панелями, ние, а лестница и мостик защищают ходящихся в дружеских отношениях расположены в центре города: от запачкания обуви и случайного с Мушиной художников. ул. Rynek 31, ул. Krzywa 1. разрушения памятника. Туристические Агротуристическая информация Немножко истории достопримечательности Туристическое и агротуристическое объединение и культуры вне Мушины горных земель в Новом Сонче Пребывая в Мушине, наверное, Вы отделение в Мушине, Ян Мазурек заинтересуетесь поближе её исто- Во время визита в Мушине Вы мо- (Stowarzyszenie Turystyki рией, которой лучшим свидетель- жете также собраться в ближайшую i Agroturystyki Ziem Górskich ством являются памятники, а также Крыницу-Здруй или чуть дальше – w Nowym Sączu oddział w Muszynie, коллекции регионального музея, ко- в Пивничну-Здруй, по красивому Jan Mazurek) торый расположен в реконструиро- горному маршруту. Несомненной до- Szczawnik 28, 33-370 Muszyna ванном здании Постоялого двора XIX стопримечательностью для Вас мо- тел. (18) 471 48 35 века. Стоит увидеть также развалины жет быть также поездка в Словакию, Туроператоры замка XIV в. вместе с придворцовом напр. в ближайший Бардеёв – с хо- Туристическое бюро Vector комплексом (XVIII-XIX в.), в состав рошо сохранившейся средневеко- Krzysztof Trela которого входит усадьба старосты вой застройкой рынка, с крепостны- ул. Kity 24, 33-370 Muszyna и кордегардия. Выезд со стороны ми стенами, включенными в Список тел. (18) 471 80 03, fax. (18) 471 80 04 исторической Костельной улицы, всемирного наследия ЮНЕСКО. www.btvector.com [email protected] Костёл св. Юзефа в Мушине Пешие экскурсии

Туристические услуги и гиды Franciszek Homa ул. Piłsudskiego 71/14, 33-370 Muszyna тел./факс (18) 471 46 54, kom. 502 645 668 www.fhoma.sacz.pl [email protected]

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 158 Пивнична-Здруй

сте предлагают свыше 3000 мест ночлега. Здесь берегут свою традицию, но это не значит, что местность не развивается – как раз наоборот, Пивнична всё время изменяется. Тут реализируются очередные ин- вестиции – амфитеатр, место для прогулок, детские игровые пло- щадки, развиваются горнолыжные центры в Верхомле и Кокушке, соз- даются региональные рестораны, а также пабы – с концертами блю- за, джаза и рока. Художественный павильон в Лазенках История Пивнична была основана на маг- Знаете ли вы, что это такое «холос- Несколько слов дебурском праве королём Кази- ни»? Это элемент традиционной о Пивничной-Здруй миром Великим на торговом пути одежды рытерско-пивничанских Этнографически Пивничнва при- в Венгрию в 1348 г. Организацией гуралей – брюки из чёрного или надлежит польской гуральской нового города занялся новосон- коричневого сукна. Такого «чёр- территории. Попрадских гуралей децкий горожанин Ханко, который ного гураля» можно встетить называют также чёрными гураля- одновременно был первым на- в Пивничной-Здруй, наслаждаясь ми. Свои традиции они культиви- следственным войтом Пивничной. ценной минеральной водой из руют в песнях, танцах, скульптуре Уже в XVIII веке Пивнична имела местных источников и местым ми- и местном диалекте. водоснабжение, а в XVIII и XIX вв. кроклиматом. Родной фольклор является уни- построено, среди прочих, завод кальным фоном для курортной) для бурения деревянных водопро- Месторасположение функции гмины. На её террито- водных труб, бак для воды, сукно- Пивнична-Здруй расположена на рии Вы подышите свежим горным вальню, бумажную фабрику, кор- берегу реки Попрад, в центре Сон- воздухом и попробуете лечебные чму, пять мельниц , новую школу, децкого Бескида, в долине, разде- минеральные воды. Гости могут а также бальницу. В 1908 году бы- ляющей горные цепи - горы Рад- выбрать место пребывания из бо- ла построена железнодорожная зеёвой и Явожыны Крыницкой, гатой базы домов отдыха, лечебно- станция в Пивничной. непосредственно рядом с грани- курортных объектов, санаториев, Свойства климата и минеральные цей со Словакией, на расстоянии гостиниц, туристических баз, а так- воды были обнаружены в конце XIX около 25 км от Нового Сонча. же частных квартир, которые вме- века. Первая буровая скважина бы-

Пивнична-Здруй 159 ла построена в 1932 г. В конце XIX Лечебные свойства • озонотерапия (сухие ванны и начале XX веков Пивнична пре- пивничанских вод с содержанием O3) вратилась в мощный курортный Воды, уже давно известные как • гидротерапия (жемчужные и рекреационный центр с купаль- «кислые», имеют высокое содер- ванны, гидромассаж, нями и многочисленными панси- жание ионов магния и кальция, вибрационный массаж, онами. Для курортников притяга- благодаря чему оказывают поло- вихревой массаж верхних тельными были организуемые тут жительное воздействие на орга- конечностей, вихревой развлечения и гулянья. низм при заболеваниях пищева- массаж нижних конечностей, Во время немецкой оккупации че- рительной и дыхательной системы, механический массаж Hydro Jet) рез город проходил курьерский а также способствуют снижению • климатотерапия маршрут в Венгрию, а на терри- содержания сахара в крови. Они (талассотерапия) тории пивничанских лесов дей- снижают тоже уровень холестери- • термотерапия (криотерапия) ствовали диверсионные и пар- на и предотвращают заболевания • светолечение тизанские группы. После войны сердечно-сосудистой системы. • ультрасонотерапия Пивнична стала известным курорт- Свойства минеральных вод, а так- • электролечение: процедуры с ным и рекреационным центром. же другие лечебные процедуры использованием постоянного вы можете использовать в санато- непрерывного электрического рии «Лимба», расположенном на тока (гальванизация, Здоровье склоне горы Кицаж, в непосред- ионтофорез, электроводные и красота ственной близости от Здроево- ванны), электродиагностика, го парка, где находятся многие ту- процедуры с использованием Название «здравница» город по- ристические маршруты и аллеи. импульсных токов низкой лучил благодаря лечебным свой- Санаторий располагает профес- частоты (диадинамик, ствам минеральных вод и кли- сиональной лечебной базой с со- чрескожная электрическая мату. Вы можете наслаждаться временным специальным обору- стимуляция нервов водой «Пивничанкой» в Художе- дованием. TENS, токи Траберта – ственном павильоне в Лазенках электростимуляция, тонолиз) или использовать природные во- Предлагаемые лечебные • магнитотерапия (magnoter d56) дозаборы в Глембоком («Святая процедуры: • термотерапия (коврик Кинга»), Ломнице («Ломничанка», • бальнеотерапия SANOTERM, сауна) «Стефан») и Верхомле («Юлиан», с использованием • кинезитерапия (упражнения с «Верхомлянка», «Здруй»). минеральной воды и грязи использованием тренажёров)

Панорама Пивничной Пивничанка

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 160 Пребывая в Пивничной, вы можете площадка и спортивная площадка. Стоит знать, что: тоже позаботиться о красоте и хоро- Уже в 2012 г. будет доступен откры- • в Косажисках (рядом с Пивничной- шем самочувствии – специальными тый бассейн в Радванове. Здруй) родилась известная польская предложениями СПА располагают Пивнична день ото дня становится актриса Данута Шляфарска. гостиницы и санаторно-курортные центром зимних видов спорта бла- • к концу XVIII в. местность называлась комплексы, напр. гостиница «Вер- годаря многочисленным подъём- «Пивнична Шея», которая, по хомля», SKI –HOTEL, центр «SMREK», никам и интересным лыжным трас- документу об основании города, санаторий «Лимба». сам. В популярных горнолыжных относилась к «узкому перешейку, центрах в Сухой Долине, Верхомле горловине». Малой и Кокушке работает более • в 1906 г. определено направление Физическая десятка бугельных и тарелочных первого туристического маршрута, форма подъёмников, а также подъёмники который вел от Пивничной к Щавнице. кресельного типа. Горнолыжные Здравница предлагает Вам не трассы покрыты искусственным только минеральные воды и ми- снегом и освещены. Работают сер- цы и Крыницы. К наиболее попу- кроклимат, но также различные висы и прокат оборудования, а так- лярным маршрутам принадлежат: возможности активного отдыха, же лыжные школы. Пивнична – Писана Халя – Задние в соответствии с принципом «дви- В Пивничной также организуются Горы – Рытро (7-8 ч.), Пивнична – жение – это здоровье». спортивные соревнования, пре- Ломница (5 ч.), Пивнична – Немцо- жде всего спуск на горных лыжах, ва – Кордовец – Рытро (6-7 ч.), Пив- Спорт горный велоспорт и гонки по без- нична – Пивоварувка – Эльяшувка Здесь вы найдете различные воз- дорожью (Mountain Marathon). – Обидза (целодневный маршрут), можности заниматься спортом Пивнична – Обидза – Высокие в любое время года. Здравница Активный туризм Скалки – Яворки (целодневный имеет оборудованную спортивную Если вы любите горную туристику, маршрут), Пивнична – Радзеёва площадку с травянистой поверх- здесь ждут Вас живописные марш- (самая высокая вершина Сондец- ностью, а рядом с прогулочной руты. Здравница, расположенная кого Бескида – 1262м н.у.м.) (цело- аллеей Черч находятся два теннис- в середине Сондецкого Бескида, дневный маршрут). ных корта. Кроме того, недалеко имеет удобный доступ к частной В Пивничной Вы можете кататься от железнодорожной станции PKP сети туристических маршрутов, по на горном велосипеде. Любители Miasto, функционирует SKATE-PARK которым Вы добретесь до самых технического катания обрадуются для молодёжи, детская игровая дальнейших его уголков – Щавни- узким и извилистым, но отличным

Верхомля На зимном пути

Пивнична-Здруй 161 Релакс а на месте синагоги мы увидим ме- моральную доску в память об этом Прибывая в Пивничну, Вы перено- месте поклонения, которое служи- ситесь в другой мир – с величием ло еврейским жителям до 1942 г. и блаженством гор, лечебными ми- В этом городе уважается прошлое, неральными водами, а также мно- в чём можете убедиться, посещая говековой традицией чёрных гу- Региональный музей общества лю- ралев. Наверное, здесь Вы сможете бителей Пивничной – с уникальной, Пивнична с высоты птичьего вырваться из повседневной жизни самой большой в Европе коллекци- полёта и восстановить свои силы. ей древнего лыжного оборудования для катания трассам, описанным и с отделом этнографических регио- в литературе как „singletrack”. Прогулки и фольклор нальных коллекций. Пивнична – это К популярным велосипедным трас- Если Вас утомляют длинные про- прежде всего фольклор: здесь услы- сам на территории гмины при- гулки в горах, в Пивничной най- шите пивничанский диалект, послу- надлежат: Косажиска – Зачерчик дете тоже более легкие туристи- шаете региональную музыкальную – Пивнична (дл.трассы 10,5км; раз- ческие трассы: Пивнична-Здруй группу «Долина Попраду» и неодно- ница уровней 270м), Суха Долина – – Кицаж (голубой цвет), Пивнична- кратно испытаете гостеприимство Обидза – Рогач – Немцова – Блан- Здруй – Маеж (красный цвет). Вам попрадских гуралей. кова – Косажиска (дл.трассы 18км; необходимо тоже пройтись по Для туристов город организует ре- разница уровней 580м), Суха Доли- пивничанскому Рынку, на середи- гулярные культурные мероприятия, на – Звур – Свиной Гронь – Пивова- не которого находится историче- подчёркивающие достоинство на- рувка – Пивнична (дл.трассы 11,5км; ская цистерна-колодец, которая родного искусства, региональных разница уровней 360м), Пивнич- когда-то снабжала мещан водой. традиций и фольклора – в выступле- на – Ломница Здруй – Яажембаки – Вы увидите здесь тоже приход- ниях, концертах, выставках скуль- Пивнична Заводе (дл.трассы 15,5км; ской костёл Рождения Пресвятой птуры и искусства местных художни- разница уровней 340м), Пивнична Девы Марии, построенный в юзе- ков. В июле у Вас будет возможность Заводе – Глэмбоке – Рытро руины финском стиле в 1881–1886 гг. Поч- принять участие в «Днях Пивнич- замка – Пивнична (дл.трассы 15 км; ти в центре города расположено ной», в августе – в международном разница уровней 150 м). древнее кладбище, которое суще- культурном событии «Вжосовиска», В дополнение к туристическим и ве- ствовало с конца XVIII до 1917 г. Ря- с участием польских, словацких лосипедным маршрутам, существу- дом с железнодорожной станци- и лемковских художников. Интерес- ют ещё лыжные и конные трассы. ей находится еврейское кладбище, ные культурные переживания Вы ис-

Региональный музей Древний колодец Скоростной спуск (даунхилл)

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 162 пытаете в климате Художественного обучение верховной езде, предла- ВАЖНЫЕ павильона в Лазенках, где организу- гает тоже поездки в горы Сондец- АДРЕСА ются концерты и выставки. кого Бескида, поездки на бричке Городское и гминное управление В сентябре можно тоже принять и традиционное катание на санях. (Urząd Miasta i Gminy) участие в ежегодном Туристиче- Есле же Вам нравится чувствовать Rynek 20 skr.31, ском слёте им. майора Юлиана Зуб- адреналин, то Вы должны попробо- 33-350 Piwniczna Zdrój ка «Татра», на Пастбище Лабовском вать рафтинг на реке Попрад, меж- тел. (18) 446 40 43 – в районе самой активной деятель- ду Пивничной и Рыртом. Немного факс (18) 446 41 86 ности партизанских отрядов в Сон- более спокойные впечетления на www.piwniczna.pl e-mail: [email protected] децком Бескиде во время Второй воде предоставит Вам спуск лодкой мировой войны. по долине реки Попрад (Пивнична- Городско-гминный культурный Рытро), который начинается от при- центр в Пивничной-Здруй Спуски, паровик и другие стани в Пивничной на ул. Гонсё- Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury достопримечательности ровского (ниже подвесного моста). w Piwnicznej-Zdroju В окрестности Пивничной следует Во время этой поездки Вы испытае- Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój, увидеть греко-католические церк- те эмоции, какие много лет тому на- тел. (18) 44 64 157, ви девятнадцатого века в Зубжи- зад испытывали сплавщики, сплав- факс (18) 44 64 187 e-mail: [email protected] ке и Верхомле Велькой. Иные места ляющие этим путём дерево, или в районе Пивничной, которые созда- купцы, которые перевозили на пло- Пункт туристической информации ют уникальную атмосферу этого угол- тах свои товары из Венгрии. Rynek 11, 33-350 Piwniczna-Zdrój ка Польши, - это: пастушьи шалаши на Дополнительная информация тел. (18) 446 83 25 пастбищах на реке Ломница, древняя о достопримечательностях: региональная застройка Кокушки, www.piwniczna.pl, торый находится на расстоянии Ломницы и Верхомли, заграждение www.piwniczna-zdroj.com нескольких километров. Он явля- против осыпаний на потоке Черч. ется одним из самых древних горо- В Пивничной можно проехаться на Туристические дов в Польши и имеет уникальную Пивничанском Паровике на трас- достопримечательности средневековую застройку. Пользу- се к Ломнице и Глембокому (стар- вне Пивничной-Здруй ясь близостью границы, вы можете товая остановка: парковка под Са- собраться на экскурсию в Слова- наторийным центром «Лимба», ул. Если Вы планируете длительное кию, например в Старую Любов- Костюшки). Центр верховной езды пре бывание в Пивничной, рассмо- ню с каменным замком на холме в Пивничной-Здруй приглашает на трите экскурсию в НовыйСонч, ко- и историческим Старым городом.

Курорт зимой - вид на Гору Кицаж Суха Долина

Пивнична-Здруй 163 Рабка-Здруй

чанки и Слонки, впадающих в ре- ку Рабу, по соседству с Остров- ными Бескидами и Горцами, на пересечении важных путей ком- муникации, идущих от Кракова (ок. 67 км) до Закопане (ок. 43 км) и южной границы Польши, Нового Сонча (ок. 70 км) и Бельско-Бялой (ок. 95 км).

Несколько слов о Рабке-Здруй Рабка-Здруй – это один из наибо- лее популярных в Польше и Ев- Павильон минеральных вод и соляная градирня ропе курортных городов. Досто- инствами местности являются её месторасположение, соответству- Знаете ли Вы, что Рабка-Здруй – бенностей, будете взволнованы ющий климат, а также многочис- это не только курорт и местность в Музее Ордена Улыбки, перене- ленные месторождения минераль- для отдыха, но прежде всего го- сётесь в мир фантазий в Театре ных и соляных вод, о свойствах род самых маленьких? Благодаря кукол «Rabcio» и даже увидите которых узнали уже в XIII веке. неповторимой атмосфере Вы от- Санта-Клауса! Однако Рабка – это не только дет- кроете живущего в себе ребёнка. ская здравница с 150-летней исто- Вы повеселитесь в семейном пар- Месторасположение рией, но также город с многочис- ке развлечений «Рабколэнд», уди- Гмина расположена в Рабчанской ленными достопримечательностями витесь в Доме рекордов и осо- котловине, рядом с устьями Пони- для целых семей, а в особенности

Рабка на старой фотографии

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 164 Рабка-Здруй

Свето-музыкальный фонтан Костёл св. Магды Магдалены

для самых маленьких. В Рабке Вы день (Этнографический музей им. Здоровье также почувствуете неповторимый Владислава Оркана). и красота климат подхалянского фольклора, Уже во второй половине XVI века послушаете народную музыку, по- появляется явная заинтересован- Рабчанские минеральные воды – это пробуете рисовать по стеклу, прое- ность рабчанскими соляными во- главным образом йодно-хлоридно- детесь на повозке и познакомитесь дами. Однако, первый химический натриево-бромные соляные воды. с искусством местных артистов. анализ вод был проведён в 1858 го- На территории гмины находятся ду Бальнеологической комиссией 9 месторождений подземных вод. История Краковского научного общества Первые упоминания о Рабке-Здруй под руководством профессора Применение рабчанских находятся в хронике Яна Длугоша, в Ягеллонского университета Юзе- соляных вод которой он ссылается на документ фа Дитла. Лечебные воды используются для Болеслава Стыдливого 1254-го го- 21 сентября 1953 года Рабка полу- лечения в форме ванн, приёма да, гарантирующий передачу зе- чила статус города. А 1 июня 1996 внутрь и ингаляций. С их помощью мель сегодняшней Рабки ордену года Совет Юнеско и воевода Но- лечат болезни дыхательных путей, цистеров. Контекст, в котором упо- вого Сонда дали городу титул «Го- анемию, аллергию, астму, экссуда- треблено названия города „Sal in род детей мира». тивный диатез, рахит, нарушения Rabschyca” подсказывает, что уже обмена веществ, диабет, ожирение, в те далёкие времена по достоин- Градирня ству ценили значение рабчанских соляных вод. В 1364 декретом Ка- зимира III Великого город получил Магдебургское право. Позднее, в 1382г. в результате кон- фликта с орденом цистеров ко- роль Людвиг Венгерский изъял владения монастыря. В период правления Владислава Ягелло Рабка-Здруй находилась во вла- дении богатых рыцарских родов. Первый приход появился в 1565 г. На месте разрушенного деревян- ного приходского костёла в 1600- 1606 был построен лиственнич- ный костёл, существующий по сей

Рабка-Здруй 165 Рабка зимой Памятник Иоанну Павлу II Фонтан туристу

заболевания сердечно-сосудистой • лазеротерапия Спорт системы, атеросклероз, эндокрино- • магнитная терапия Рабка привлекает каждый год логические заболевания, заболева- • ультросонотерапия большое количество любителей ния опорно-двигательного аппара- • гидротерапия (подводные лыжного спорта. Здесь ждут их гор- та, кожные заболевания. массажи) нолыжные подъёмники – «Поль- В нескольких десятках санатор- • электротерапия (интердин, чакувка» (бугельный и канатный), ных объектов лечат детей и вхрос- интердинамик, диадинамик, Матеёва (бугельный), а также гор- лых. К самым крупным санатори- ионофорез, интервак) нолыжный центр «У Жура» в Хабув- ям причисляют ОАО «Здравница • бальнеотерапия ке (с бугельным и канатным подъ- Рабка», Институт туберкулёза и лё- • кинезитерапия (гимнастика, ёмником). В самой Рабке на всех гочных заболеваний, Силезский массажи) объектах работают лёгкие трассы, реабилитационно-курортный центр. • лечение минеральными водами идеальные для обучения катанию на лыжах и для детей. Предлагаемые лечебные Физическая Кроме того, в 2009 году в Рабке- процедуры: форма Здруй были проложены и обозна- • ингаляции чены четыре туристические трассы • криотерапия В Рабке-Здруй у Вас будет много для бега на лыжах, а также 3 допол- • светолечение (лампы BIO, возможностей для активного вре- нительные более короткие трассы, Sollux, кварцевые) мяпровождения, благодаря чему так называемые Nordic Walking, ко- • теплолечение (парафиновые Вы позаботитесь о своей физиче- торые можно проходить на лыжах компрессы) ской форме. или пешком с помощью специаль-

Лыжный склон Maciejowa Ski Рабка-Здруй зимой

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 166 ных палок для ходьбы. Большин- в Скейт-парке. В Здроевом парке Стоит знать, что: ство трасс начинается в Здроевом есть возможность воспользовать- • В Рабколэнд проходит ежегодный парке на перекрёстке улиц Орка- ся теннисными кортами, прокатом Чемпионат Польши по надуванию на и Шопена: синий маршрут – по теннисных мячей и ракеток, а так- жевательной резинки и Чемпионат Здроевому парку (протяжённость же поиграть в волейбол. Польши по доению искусственной 2,4 км), зелёный маршрут – от Сме- коровы. тановой в Зарытом на Любонь Активный туризм • В этнографическом музее им. Вельки (протяжённость 3,5 км), Рабка-Здруй предлагает Вам пе- В. Оркана находится скульптура чёрный маршрут – от Парка Здро- шие и велосипедные туристиче- Скорбящего Христа, которой евого на Кшивонь (протяжённость ские маршруты. Начало всех пеших восхищался сам Пабло Пикассо. 4,8 км), красная трасса - от Здрое- маршрутов находится на пере- • В Рабке-Здруй родились известный вого парка до турбазы Польского крёстке улиц Шопена и Оркана. польский пианист и композитор туристско-краеведческого обще- Пешие маршруты ведут в Гурцы, Януш Стоклоса и известный актёр ства Старые Верхи (польск. сокр. Островной Бескид и Бабигурскую Ян Вечорковски. PTTK) (протяжённость 8,9 км), си- полосу. Это: зелёный маршрут – ний маршрут – от Здроевого парка Рабка-Здруй – Любоньский поток до турбазы Польского туристско- – Любонь Вельки (протяжённость А если Вы любите погонять на ко- краеведческого общества Старые 8,5 км), жёлтый маршрут – Рабка- лёсах, то здесь найдёте четыре ин- Верхи (протяжённость 5,4 км), зе- Здруй – Пёнткова (5км), красный тересных велосипедных трассы: лёный маршрут – от Пляскувки до маршрут – Рабка-Здруй – Матей- Рабка-Здруй – Раба Выжна – Букови- Бацувки ПТКО на Матеёвой (протя- ова – Бардо – Старе Верхи – Гро- на – Харкабуз – Спытковице – Рабка- жённость 6 км). Зимой отправьтесь ники – Обидовец – Турбач (18 км), Здруй (протяжённость 45,5 км), также на каток на ул. Яна Павла II красный маршрут – Рабка-Здруй Рабка-Здруй – Харкабуз – Одро- рядом со стадионом спортивного – Йорданув – Бабья гора (14 км), вонж – Пенёнжковице – Белянка клуба Верхи. синий маршрут – Рабка-Здруй – – Раба Выжна – Рабка-Здруй (про- Если же Вы являетесь поклонни- Ольшувка – Поремба Велька – По- тяжённость 36,5 км), Рабка-Здруй – ком катания на роликовых конь- ляна Хуциско – Чоло Турбача – Ха- Раба Выжна – Сенява – Кликушова ках или скейтборде, Вам следует ля Турбач (20км), синий маршрут – Обидова – Рдзавка – Рабка-Здруй направиться на улицу Яна Павла – Рабка-Здруй – Зарыте – Любонь (протяжённость 31,5 км), Рабка- II, где Вы сможете побаловаться Вельки (8 км). Здруй – Ольшувка – Недзьведзь –

Костёл Святого Креста на Пёнтковой горе Вид на Рабку

Рабка-Здруй 167 Поремба Велька – Ясёнув – Рабка- Соляная градирня стёле Марии Магдалины начала XVII Здруй (протяжённость 30 км). и другие интересные места века. В музее собраны экспонаты, А может Вы любите лошадей? Ря- На окраине Парка Здроёвого рядом представляющие народную культу- дом с горнолыжной базой «У Жу- с источником соляной йодисто- ру гуралей, а также самое большое ра» находится ферма по разведе- бромной воды построена соляная в Польше собрание резных дере- нию гуцульских коней, где обучают градирня и павильон минеральных вянных фигур. С подхальским фоль- верховой езде. вод. Градирня насыщает воздух ио- клором Вы сможете познакомиться нами соли, которые способствуют на концертах местных народных ан- Релакс профилактике и лечению заболе- самблей в амфитеатре. ваний верхних дыхательных путей, Как убежать от рутины, остано- синусита, эмфиземы лёгких, повы- Прежде всего виться на мгновение и рассла- шенного артериального давления город детей биться? Достаточно приехать (артериальной гипертензии), ал- Рабка – это прежде всего город де- в Рабку-Здруй, пройтись по ули- лергии, вегетативной дистонии. тей с предложениями для всей се- цам с деревянными постройками Другим местом отдыха является мьи. Прежде всего, Вам следует к красивому обширному Здроево- здравница «Кшивонь» (ул. Подха- направиться в семейный парк раз- му парку со 110-летними деревья- ляньска), на территории которой влечений «Рабколэнд» (ул. Подхо- ми и журчащими фонтанами, среди появилась Лесная Образовательная ляньска) с многочисленными ка- которых прыгают белки. Вы можете тропа. На тропе находится пруд, бо- руселями, горками, поровозом воспользоваться тропой здоровья. лота, ручей и колодец, а также смо- и другими развлечениями. В «Раб- Для самых маленьких приготовле- тровая площадка. Также стоит по- колэнде» находятся единствен- ны хорошо обустроенные игровые сетить пешеходную зону рядом ные в мире Музей Ордена Улыбки площадки и велосипедный горо- с улицей Яна Павла II, где Вы сможете и Дом Рекордов и Особенностей. док. Прогуливаясь по аллеям, Вы полюбоваться современным музы- В Музее Ордена Улыбки представ- дойдёте до реки Поничанки, вдоль кальным фонтаном, меняющим цвет. лены публикации и фотографии, которой тянутся дорожки для про- Приобщиться к рабчанской ат- связанные с историей Ордена гулок. На территории находится мосфере Вам поможет посещение Улыбки и памятные доски с име- памятник Яну Павлу II-туристу, от Этнографического музея им. Вла- нами Кавалеров Ордена. А в До- которого начинается Папский путь дислава Оркана, который находит- ме Рекордов и Особенностей Вы в Островном Бескиде. ся в старинном лиственничном ко- восхититесь, увидев представлен-

Семейный парк развлечений Закат солнца «Рабколэнд» Музей им. Владислава Оркана

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 168 ные на фотографиях истории не- популярностью пользуются поезд- ВАЖНЫЕ ординарных рекордов, а также ки на поезде «ретро». АДРЕСА рекордные предметы, например Обязательно всей семьёй попро- Городское управление Рабки-Здруй самый маленький велосипед, са- буйте свои силы в изготовлении (Urząd Miejski w Rabce-Zdroju) мую большую туфлю на высоком изделий за гончарным кругом в ма- ул. Parkowa 2, 34-700 Rabka-Zdrój каблуке, самую большую шарико- стерской с помощью традицион- тел. (18) 26 76 440, 26 92 000 вую ручку, самый маленький рюк- ной семнадцативековой методики. www.rabka.pl зак и много других. Посетите мастерскую по изготов- Городской Центр культуры В городе детей не могло обойтись лению лютен, где создаются народ- ул. Parkowa 5, 34-700 Rabka-Zdrój без любимца детей – Санта Клауса. ные струнные инструменты. Более тел. (18) 26 76 626 Вы увидите его в виде памятника того, в галерее местных мастеров ОАО «ЗДРАВНИЦА РАБКА» на площади перед старинным же- «Под Лилианной» Вы можете запи- Отдел Природолечения (Uzdrowisko Rabka SA лезнодорожным вокзалом. Следу- саться на уроки вышивки, декупа- Zakład Przyrodoleczniczy) ющей достопримечательностью жа или росписи по стеклу. ул. Orkana 49, 34-700 Rabka-Zdrój является Театр кукол «Rabcio» , ко- Дополнительная информация тел. (18) 26 76 020 торый появился в 1949г. как люби- о достопримечательностях: Польское туристско-краеведческое тельский театр для детей, находя- www.rabka.pl общество – Бюро обслуживания щихся в детском санатории. туристического движения Что ещё может предложить Рабка- Туристические (PTTK – Biuro Obsługi Ruchu Здруй? Отведите своих малышей достопримечательности Turystycznego) в Этнографический музей железно- вне Рабки ул. Piłsudskiego 1, 34-700 Rabka-Zdrój тел. (18) 26 77 317 дорожного транспорта в Хабувке, где на нескольких железнодорож- Если Вы наведаетесь в Рабку на бо- Туристическое агенство «Турбач» ных путях организована экспози- лее длительный срок и у Вас закон- (Biuro Turystyczne „Turbacz”) ул. Wąska 1, 34-700 Rabka-Zdrój ция неиспользующихся парово- чатся идеи как интересно прове- тел. (18) 26 77 588 зов, электровозов, локомотивов сти свободное время, помните, что Бюро туристической информации – с двигателем внутреннего сгора- Рабка служит удобной базой на пу- Бюро обслуживания туристического ния, снегоуборочных поездов, же- ти в Высокие Татры. Также Вы може- движения (польск. сокр. BIT-BORT) лезнодорожных кранов, которые те поехать на экскурсию в Краков ул. Orkana 49, 34-700 Rabka-Zdrój были восстановлены. Неизменной или Старый Сонч. тел. (18) 26 79 937, 26 70 210

Детская игровая площадка Исторический паровоз - Этнографический музей железнодорожного транспорта в Хабувке

Рабка-Здруй 169 Свошовице (гмина Краков)

ропе здравниц, функционирующих на территории большой город- ской агломерации. Природным бо- гатством этой местности являются свошовицкая сера и 200-летний курортный парк с минеральными источниками, примыкающий к лес- ными массивам, расположенным над рекой Вильгой. В камеральной атмосфере здрав- ницы Свошовице Вы можете вос- становить силы и поправить здоро- вье. В распоряжении посещающих Курортники в Здроевом парке здравницу гостей находятся рас- положенные на территории Здро- евого парка объекты, такие как: У Вас есть несколько выходных, Вы шовице, в зоне, называемой зелёным Главный Здроевый дом – объект мечтаете об удачном отдыхе, но не кольцом Кракова, на расстоянии око- 1811 года, первоначально деревян- можете решить – с одной стороны ло 10 км от Главного Рынка, железно- ный, после перестроек с 1915 года Вам хотелось бы снять стресс, по- дорожного и автобусного вокзалов, кирпичный, одноэтажный с двумя заботиться о собственном здоро- а также аэропорта в Балицах. многоэтажными боковыми ризали- вье и красоте, а с другой – Вас тя- тами. Здесь Вы найдёте природо- нет к историческим памятникам Несколько слов лечебное отделение, так называе- и культурно-развлекательной жиз- о Свошовицах мые «Лазенки». ни. Как это совместить? Поезжай- Свошовице – это единственная Вилла «Швейцарская» – вилла 1868 те в здравницу Свошовице! Здесь Вы в Польше и одна из немногих в Ев- года, бывшая первоначально дере- воспользуетесь богатым предложени- ем лечебных и улучшающих самочув- Современная обстановка Главного здроевого дома Главный здроевый дом ствие процедур, а близость к центру Кракова обеспечит Вам доступ к мно- гочисленным достопримечательно- стям этого магического города.

Месторасположение Микрорайон Здравница Свошовице расположен в южно-восточной ча- сти Кракова, в жилом районе X Сво-

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 170 Вилла «Швейцарка» Здроевый парк Главный источник лечебной сульфидной воды вянным строением, которая была ли месторождения серы и постро- ниями для посетителей. Здравница реконструирована и модернизи- или первые шахты, которые функ- постепенно развивалась, в рас- рована в 1992-1994 годах. В насто- ционировали до 1888 года, когда поряжении гостей санатория бы- ящее время является санаторным их окончательно закрыли. Их сле- ли рестораны, концерты, бильярд, объектом. ды остались по сегодняшний день боулинг, танцы, а гастролирующие Павильон «Паркова» – построен- в виде карьеров и насыпей, покры- театральные группы давали здесь ный в 1922 году с самого начала тых растительностью. представления. выполняет функцию объекта пита- Первая информация о лечебном В 1859 г. Здруй и прилегающие тер- ния. После полной модернизации, воздействии вод, особенно на рев- ритории были куплены Компани- выполненной в 80-х годах, здесь матические болезни, упоминается ей Национальных Здравниц, соз- находится ресторан-кафе. По со- в XVI веке в произведении «О Те- данной по инициативе директора седству с парком, в курортной зо- плицах» Войтеха Очко, придвор- Юзефа Дитла на средства мало- не «А» находится трёхзвёздочная ного врача Стефана Батория. Су- польских землевладельцев. Заин- гостиница «Кристина», которая ществовало также убеждение, что тересованность Юзефа Дитла, пи- предлагает гостям одно-, двух-, пребывание в подземельях серных онера польской бальнеологии, трёх- и четырёхместные комнаты, шахт успешно лечит заразу. привела к повышению рейтинга ресторан, где подают блюда поль- Начало организованной лечебной здравницы. Официально звание ской кухни, фитнесс-зал и релакса- деятельности относится к 1811 го- здравницы Свошовице получили цию в сауне или соляной пещере с ду, когда профессор Ягеллонско- в 1973 г. уникальным, напоминающим при- го университета Феликс Радван- морский, микроклиматом. ски на выкупленной в 1807 земле построил первый курортный дом Стоит знать, что: История и объекты, предназначенные для • в здравнице лечились среди Первые упоминания о подкарпат- жилых гостевых комнат, а также прочих Юлиан Урсын Немцевич ской деревне Свошовице появи- основал курортный парк. Здрав- и Гуго Колонтай. • Станислав Сташиц написал лись в Тынецком Кодексе XIV века. ница стала модным местом отды- произведение, посвящённое В середине XV века здесь откры- ха с многочисленными развлече- в том числе и Свошовицам – Здроевый парк Здроевый дом в 1871 г. «О геологии Карпат». • Свошовице были увековечены на картине художника XIX века Александра Котсиса «Полдник в Свошовицах». • легенда гласит, что для умерщвления Вавельского дракона Жевзик Дратевка использовал серу из свошовицкой шахты.

Свошовице 171 Здоровье Свойства и применение • гидротерапия и красота свошовицких вод • массаж На вкус минеральная вода горь- • охлаждающия терапия ковата, сначала прозрачная, через манжетом Cryo/Cuff Наибольшим богатством здравни- некоторое время мутнеет, её ис- цы, благодаря которому Свошови- пользуют исключительно в форме Описанные выше лечебные проце- це пользуются признанием в Поль- полных или частичных ванн. Пер- дуры также являются процедурами, ше и Европе, являются запасы воначально сильный сероводо- которые способствуют биологиче- целебных минеральных сульфатно- родный запах исчезает через не- скому восстановлению организма. углеводородно-кальциево- которое время. Благодаря ним Вы восстановите магниевых вод. Свошовицкие серные воды, име- силы, улучшите свой внешний вид Минеральные воды Свошовиц ющие доказанные лечебные свой- и самочувствие. Может, соблазни- образуются вследствие просачи- ства, применяются в естественном тесь массажем или расслабляю- вания поверхностных вод и осад- лечении ревматических, посттрав- щей жемчужной ванной? ков вглубь земли. Вода, прохо- матических и послеоперационных Дополнительная информация дя через слои содержащих серу заболеваний двигательного аппа- о процедурах: и другие элементы минералов, рата, определённых неврологиче- www.uzdrowisko.krakow.pl приобретает свои характерные ских и некоторых кожных заболе- свойства. На территории курорт- ваний, в особенности псориаза. Физическая ного парка существует 2 скважи- форма ны минеральной воды – «Главный Предлагаемые лечебные источник» и «Источник Наполе- процедуры: он». Это естественные скважины, • серные ванны В Свошовицах Вы воспользуетесь хотя их появление связано с дей- • пелоидотерапия в виде не только процедурами. Здесь Вы ствующей здесь когда-то серной компрессов и грязевых также можете позаботиться о сво- шахтой. обёртываний, а также ей физической форме, катаясь вер- лечебных грязевых ванн. хом, играя в теннис или проводя • физиотерапия время на велосипедных и прогу- • кинезитерапия лочных трассах.

Жемчужная ванна Соляная пещера в гостинице «Кристина»

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 172 Спорт ся в путешествие по многочислен- Рядом со Здроевым парком нахо- ным туристическим маршрутам. дятся спортивные объекты Воевод- Несколько из них проходят че- ского народного спортивного клуба рез курортный парк и ведут к пре- «Кракус»: большое футбольное поле красным, уже очень волнистым (асфальтированное и покрытое тра- районам Велицкой возвышенно- вой), Центр верховой езды, гипоте- сти, откуда открываются замеча- рапевтический центр. На огражден- тельные панорамы. Также Вы най- ной территории стадиона находится дёте здесь отличные велосипедные детская площадка, столики для шах- экскурсионные трассы, среди иных

мат и шашек, стол для настольного Сульфатный путь, ведущий в юж- Здроевый парк весной тенниса, теннисные корты. Вы може- ные уголки Кракова – Свошовице те здесь покататься верхом или по- и Форт Райско. ленцкого через Кобежин, Сидзину, смотреть на сезонные соревнова- Сульфатный путь – это южный Либертов к Гаю – давнишнему име- ния по конному спорту. фрагмент Пути Крепости Краков, нию семьи Бемов. Вы сможете активно провести вре- который представляет собой коль- мя не только в теплое время года: цо фортификаций XIX и XX веков, Дополнительная информация в близлежащих Подстолицах и Се- объединяющих восемь оборонных о туристических путях: праве находятся небольшие лыж- районов с многочисленными фор- www.krakow.pl/odwiedz_krakow ные спуски, где Вы можете совер- тами, бастионами, окопами и ины- шенствовать свои способности. ми оборонительными сооружени- Более опытные любители лыжного ями. спорта могут покататься на спуске Дополнительная информация об Хелм в находящихся в 30-ти кило- укреплениях: www.twierdza.art.pl метрах Мысленицах. Также Вы можете выбраться на Активный туризм экскурсию по проходящему мимо Во время пребывания в Свошо- Свошовиц Краковскому Пути Гене- вицах Вы также можете собрать- рала Бема. Он ведёт от Борка Фа-

Здроевый парк осенью

Свошовице 173 ВАЖНЫЕ Кроме того, Вы можете восполь- АДРЕСА Релакс зоваться разнообразными пред- «Здравница Краков Свошовице» ложениями культурной, развлека- (Uzdrowisko Kraków Swoszowice Полное расслабление Вам навер- тельной и туристической жизни Sp. z o.o.) няка обеспечат прогулки по ку- самого Кракова. Здесь Вы найдё- ул. Kąpielowa 70, 30-698 Kraków рортному парку, который вместе те сад имени Станислава Лема, где тел. (12) 254 78 11, факс (12) 650 47 45 с объектами здравницы занесён на собственном опыте можете убе- www.uzdrowisko.krakow.pl в список исторических памятни- диться в действии законов физики. (здесь можно найти информацию ков города Кракова. Парк являет- Хотите прогуляться по древнему о проезде в здравницу городским общественным транспортом) ся замечательным местом отдыха Кракову? В таком случае обязатель- и общения с природой. Здесь име- но отправляйтесь в музей в под- Гостиница «Кристина» ется чудесный древоста н с образ- земельях Главного Рынка. В этом (Hotel „Krystyna”) цами, насчитывающими по 180 лет уникальном в мировом масштабе ул. Lusińska 9A-9B,30-698 Kraków – среди них 6 памятников приро- подземном музее Вы перенесётесь тел. (12) 654 71 91, 654 71 65 ды, вместе с огромной «липой- во времени, а с помощью мультиме- факс (12) 654 78 56 слон». Здесь резвятся белки, сре- дийного зрелища «По следам евро- www.hotel-krystyna.krakow.pl ди деревьев живут дятлы, сороки, пейской идентичности Кракова» не Городская гмина Краков – сойки и кукушки. только увидите, но и прикоснётесь Городское управление Кракова Вблизи здравницы в Кракове- к истории со времён основания ле- (Gmina Miejska Kraków Лагевниках находится «Санктуа- гендарного города. С более совре- – Urząd Miasta Krakowa) рий Божьего Милосердия» - место менной историей жителей города pl. Wszystkich Świętych 3-4, многочисленных поломничеств. еврейской национальности Вы по- 31-004 Kraków Здесь Вы посетите расположен- знакомитесь в музее в бывшей фа- www.krakow.pl ный вокруг площади Центр Яна брике Оскара Шиндлера, где можно www.krakow.travel Павла II. посетить выставку «Краков – пери- Пункты городской Дополнительная информация од оккупации 1939-1945». информации о Центре: www.janpawel2.pl Дополнительная информация www.infokrakow.pl о музеях: www.mhk.pl/oddzialy [email protected] Главный рынок в Кракове 1. ул. Siostry Faustyny 3 (территория Санктуария в Лагевниках) тел. (12) 263 60 64

2. Павильон Выспянского pl. Wszystkich Świętych 2 тел. (12) 616 18 86

3. Сукеннице Главный рынок тел. (12) 433 73 10

4. Центр обслуживания туристического движения (Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego) ул. Powiśle 11, тел. 513 099 688

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 174 На этом не заканчиваются досто- всемирного наследия ЮНЕСКО. На примечательности Кракова – Вы глубине 135 метров действует Кра- можете отправиться в рейс на те- ковский музей соляных шахт, пред- плоходе по Висле до Тынца, посе- ставляющий, кроме всего прочего, тить самые известные уголки горо- историю соляной промышленно- да,… Решайте сами! сти. В камерах шахты находится ал- Дополнительная информация лергологический санаторий. Санктуарий Божьего Милосердия о достопримечательностях Дополнительная информация в Кракове-Лагевниках Кракова: о шахте: www.muzeum.wieliczka. www.krakow.pl/odwiedz_krakow pl , www.wieliczka.eu/pl, www. в более далёкую поездку. На вос- sanatorium.kopalnia.pl ток от Кракова находятся обшир- Туристические ные комплексы деревьев и кустар- достопримечательности Могиляны – местность с красивой ников Неполомицкой пущи, а на вне Кракова панорамой Бескид с массивом Ба- западе – лежащие на территории бьей горы и Татр. Здесь Вы увидите Юрайского ландшафтного пар- Если, несмотря на богатство воз- фрагменты ренессансного парка, ка живописные долины и лесные можностей, у Вас закончатся идеи дворец в стиле классицизма нача- комплексы. насчёт интересного времяпро- ла XIX века. Также стоит посетить Дополнительная информация вождения в самих Свошовицах костёл XVII века с неоготической о парке: www.it-jura.pl и остальных частях Кракова, мо- колокольней и алтарём в стиле жет, стоит посетить другие мест- позднего барокко в форме сердца, Также можно отправиться в более ности по соседству? являющимся уникальным образ- длительное путешествие в Каль- цом европейского масштаба. варию Зебжидовскую, Вадовице, Величка – в ней находится старей- Освенцим или Закопане. шая, наравне с Бохней, соляная Более дальние поездки шахта. В 1978 году Соляная шахта При более длительном пребыва- Величка была занесена в Список нии в Свошовицах стоит поехать

Здроевый парк летом Здроевый парк зимой

Свошовице 175 Щавница

дейова в Бескиде Сондецком, на расстоянии около 50 км на юго- запад от Нового Сонча и около 37 км западнее Нового Тарга, вбли- зи польско-словацкой границы.

Несколько слов о Щавнице Особенное положение долины яв- ляется причиной того, что в Щав- нице господствует мягкий, а вме- сте с тем особенный микроклимат, который создают: обрамляющие долину леса, большое количество Павильон минеральных вод на площади Дитла солнца, небольшое количество осадков и чистый воздух. Здравни- ца восхитит Вас также живописным Если Вы хотите насладиться очаро- на прогулку по захватывающему пейзажем, которым она обязана ванием Сондецкого Бескида и Пе- маршруту «Шалаевских гербов», близким расположением Пенин- нин, Вам совсем не обязательно сплаву по Дунайцу или стаканчик ского национального парка и уще- ехать в два разных места – в Щав- минеральной воды? лья Дунайца. нице оба массива на расстоянии Щавница может Вас также заинте- вытянутой руки. Неповторимость Месторасположение ресовать очарованием курортной здравницы столетие тому назад Щавница лежит в долине правого архитектуры XIX века и разноо- оценил Генрих Сенкевич. Может притока Дунайца – реки Грайцар- бразными возможностями активно- быть, позволите пригласить Вас ка, между Пенинами и грядой Ра- го отдыха. Это место является иде-

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 176 Центр Щавницы Гуральская капелла в Пенинах Кресельный подъёмник на Паленицу

альной турбазой, принимающей Пенин и Щавницы, а все свои ра- щему развитию Щавницы и появле- несколько тысяч гостей, которым боты опубликовал в 1858 г. в «Щав- нию ингалятория (оборудованного предлагается ночлег в комнатах ницком альбоме». Также он при- первыми в Польше пневматически- разного стандарта. глашал в Щавницу выдающихся ми камерами). Планы хозяина бы- В городе постоянно реализуются людей своей эпохи. ли прерваны II мировой войной. новые инвестиции, благодаря ко- Перед смертью Юзеф Шалай запи- 18 марта 1948 года на основании торым Щавница возвращает се- сал здравницу в наследство Ака- Указа Министра здравоохранения бе былой блеск, становясь совре- демии наук в Кракове, которая по- здравница Щавница была переда- менным европейским курортом, строила гостевой двор (сгорел на государственному казначейству. предлагающим услуги наивысше- в 1962г.), привела в порядок парк, Статус города здравница получи- го стандарта. окончила начатое Шалаем стро- ла в июле 1962 года. С января 2008 ительство дороги через Пенины г. тип гмины был изменён с город- История к Красному монастырю. Финансо- ской на посёлочный, что в прак- Первые упоминания о поселении вые и организационные трудно- тике повлекло исключение из ад- относятся к началу XV века и свя- сти вынудили Академию в 1909 г. министративных границ города заны с передачей королём Влидис- продать Щавницу Адаму Стадниц- районов Яворек и Шляхтова, кото- лавом Ягелло 400 флоринов Абра- кому, который способствовал об- рые наделили статусом села. му из Гошчиц, в отнесении к этой Щавница с высоты птичьего полёта записи на территории Чорштын- ского староства упоминаются две Щавницы - Выжна и Нижна. Однако, динамичное развитие Щавницы как здравницы выпало на середину XIX века, когда об- ладателем щавницких богатств стал Юзеф Стефан Шалай, кото- рый считается истинным создате- лем щавницкого курорта. Он по- сторил первые курортные ванны, новые виллы и пансионаты, архи- тектурно оформил открытые ис- точники: Магдалена, Валерия, Ян, Шимон, Хелена и Анелия, а так- же расширил и модернизировал Верхний парк. Шалай выполнил также многочисленные рисунки

Щавница 177 Памятник Генрику Сенкевичу Региональный элемент Церковь в Шляхтовой на Здроевым Дептаке малой архитектуры

Здоровье Особенности заболеваний дыхательных путей, и красота и применение хронических заболеваний носо- щавницких вод глотки, голосового аппарата из-за чрезмерных голосовых нагрузок, Здравница Щавница располага- Щавницкие воды – это углекис- аллергических заболеваний верх- ет 12 источниками минеральных лые гидрокарбонатно-хлоридно- них дыхательных путей и бронхи- вод. Щавницкие воды лучше все- натриевые, бромистые и йодистые альной астмы. Также предлагает гоупотреблять в павильонах, так- воды, богатые минеральными со- бальнеологическое лечение при за- же их можно купить в хороших ма- лями и многими микроэлементами. болеваниях двигательного аппара- газинах. Компания ОАО «Здравница Щавни- та, особенно при болях в позвоноч- ца» специализируется на лечении нике и ревматических болезней.

Сплав по реке Дунаец. Вид на Три Короны

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 178 Физическая бителей пеших странствий. Много- форма численные туристические трассы ведут к самым высоким вершинам Приезжайте в Щавницу за незабыва- Пенин и Горцев, а также к природ- емыми пейзажами, впечатлениями, ным резерватам: Вонвозу Хомоле, а при случае – за лучшей физиче- Высоким Скалкам, а также к одному ской формой. Большинство досто- из самых красивых, изобилующих Вид с вершины Соколицы примечательностей здесь связано живописными скалами и скалисты- с движением. ми порогами, создающиму ущелья и водопады – резервату Белой Во- Предлагаемые лечебные Спорт ды. Трассы соответствуют физиче- процедуры: С объектах для ночлега доступны ским возможностям среднестати- • индивидуальные ингаляции крытые бассейны, теннисные кор- стического пользователя. Самые носа или горла, полоскание ты, аквапарк (Hotel Solar Spa). Обще- важные туристические маршруты – носа и горла, bulling доступны корты на улице Главной, это: Щавница Дольна – Пенинская • ингаляции ультразвуком Скейт Парк и стадионы. Любителя Дорога – Красный монастырь (Сло- • ингаляции соляными водами водных видов спорта могут про- вакия) (красный), Три Короны – Со- • электротеряпия (терапульс, верить свои способности, взяв на- коля Перть – Соколица – Щавница ионофорез, диадинамик, прокат каяк и пройдя слалом по Дольна – Шафранувка – Дурбашка ультратон) трассе сплава по Дунайцу. – Высоке Скалки (синий), Дзвонкув- • гидротерапия (полные Щавница привлекательна также зи- ка – Бересник – Пастуший шалаш подводные массажи и мой. На территории города – в цен- (Bacówka) Польского туристско- вихревые массажи ног, тре, в Яворках и под Дурбашкой – на- 4-камерные ванны, жемчужные ходятся подъёмники и лыжные спуски ванны, минеральные ванны и как для начинающих, так и для опыт- Стоит знать, что: углекислые ванны (CO2)) ных любителей катания на лыжах. • на территории Щавницы • кинезотерапия Лыжников с большими способностя- находиться Гора Ярмута, на которой (индивидуальная гимнастика ми обрадует наличие искусственно согласно легендам находился с элементами массажа заснеженой трассы на склоне Пале- языческий храм божества, от имени позвоночника) ницы, имеющей аккредитацию FIS, на которого произошло название • бальнеотерапия (парафиновые которой проходят альпийские сорев- возвышенности. и грязевые компрессы) нования. Любителей сноуборда ждёт • в Щавнице бывал восхищённый • лазерная терапия расположенная на вершине горы местной атмосферой Генрих • магнитная терапия так называемая Гравитационная Ры- Сенкевич, который помогал бедным • криотерапия на. В Щавнице находятся многочис- детям из Щавницы. • питьевое лечение ленные прокаты лыжного и сноубор- В 2008 г. в знак благодарности минеральными водами дистского оборудования. На лыжных рядом с пешеходной улицей В Щавнице Вы также можете отдать- спусках свои услуги предлагают про- Здроевой открыли памятник этому ся в руки специалистов и подпитать, фессиональные инструкторы по лыж- выдающемуся польскому писателю омолодить и смоделировать своё ному спорту. и Нобелевскому лауреату. тело. Процедуры СПА предлагают • в 2005 году здравница среди прочих Solar Spa Hotel, сана- Активный туризм Щавница вследствие судебной торий «Будовляни», а также пансио- Покрытые лесами горы с богатой договорённости вновь вернулась нат «Амон» в Яворках. флорой и фауной притягивают лю- довоенным хозяевам – семье Стадницких.

Щавница 179 Сплав по реке Дунаец

краеведческого общества (польск. сокр. PTTK) под Бересником – Бри- ярка – Щавница – Паленица – Шаф- ранувка (жёлтый), Щавница авто- вокзал – долина Сопотницкого Потока – Черемча – база ПТКО на Пшехыбе (синий), Щавница авто- вокзал – Лысины - база ПТКО на Пшехыбе – Язовско (зелёный). Если Вы предпочитаете более бы- стрые способы осмотра окрестно- стей, то Вас порадуют многочис- ленные велосипедные и конные трассы разной степени трудности. На месте, в прокате спортивно- го инвентаря Вы можете получить горный велосипед, а на конных фермах воспользоваться богатым предложением организуемых там конных мероприятий.

Релакс

Щавница соблазняет Вас не только красотой природы и уникальным микроклиматом, но также очень разнообразным предложением до- полнительных достопримечатель- ностей. Убедитесь сами.

Гербы Шалая и «Пенинское лето» Уже в самом центре Щавницы Вы можете воспользоваться 4-мест- ным кресельным подъёмником, ве- дущим на Паленицу, откуда откры- вается вид на чудесную панораму Татр, Пенин, Бескида Сондецко- го и всей Щавницы. Рядом, на со- седствующей с Паленицой Шафра- нувке, построена вагонетная горка, притягательная как для детей, так и для взрослых.

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 180 Сплав по реке Дунаец

Одной из наиболее известных до- блички с названием и рисунком, ВАЖНЫЕ стопримечательностей туристичес- которые развешены на здани- АДРЕСА ки пейзажных Пенин является сплав ях, где сдаются комнаты отдыхаю- Городское и гминное управление tratwami przełomem Dunajca, кото- щим и туристам. Идея их введения Щавницы рым ежегодно пользуется ок. 250 и первоначальное исполнение (Urząd Miasta i Gminy Szczawnica) тыс. человек. А на чистых горных ре- приписывают Юзефу Шалаю – соз- ул. Szalaya 103, 34-460 Szczawnica ках и быстрых потоках любители ры- дателю Щавницкой здравницы. тел. (18) 262 22 03, факс (18) 262 25 30 балки могут порыбачить на форель, Кроме того, в течение всего года www.szczawnica.pl хариус и дунайский лосось. в павильоне здравницы функци- e-mail: [email protected] Замечательным дополнением мест- онирует Галерея выставок пави- Городской Центр культуры ного климата является гуральский льонов, в которой представлены (Miejski Ośrodek Kultury) фольклор, который в Щавнице ещё работы выдающихся мастеров. ул. Główna 6, 34-460 Szczawnica жив и заметен в пенинском диалек- В свою очередь, в отремонтиро- тел. (18) 262 26 66 те, народных костюмах, которые ванном здании на площади Дитла www.mokis.szczawnica.pl носят плотогоны, извозчики и ко- расположен Музей истории Здрав- e-mail: [email protected] ренные щавничане по праздникам, ницы, открытый в 2010 году внуком а также в товарах местных ремес- последнего владельца здравницы ОАО «Курорт Щавница» (Przedsiębiorstwo „Uzdrowisko ленников и творениях народных графа Стадницкого. Szczawnica” S.A.) мастеров. Здесь действуют регио- Если же Вы любите хорошую музыку, ул. Zdrojowa 26, 34-460 Szczawnica нальные коллективы и Пенинский направляйтесь в Яворки, в пристань тел. (18) 262 22 11 отдел Союза Подхалян. Каждое ле- для артистов – «Музыкальную овчар- www.uzdrowisko.szczawnica.pl то организуется праздник местно- ню». Там проходят рок-концерты, e-mial: [email protected] го фольклора «Пенинское лето». концерты блюза, джаза, кантри и др. В Пенинском музее находиться так- известных и популярных польских Пенинский отдел Польского туристско-краеведческого же постоянная этнографическо- и зарубежных исполнителей. Часто общества историческая экспозиция, по- здесь даёт концерты всемирно из- (Pieniński Oddział PTTK) свящённая культуре пенинских вестный скрипач Найджел Кеннеди. Os. Połoniny 4a/3, 34-460 Szczawnica гуралей и оружейной традиции. Дополнительная информация тел. (18) 262 23 32 Самые главные исторические па- о достопримечательностях: www.pttk.szczawnica.pl мятники города – это: строение www.szczawnica.pl e-mail: [email protected] здравницы XIX века на площади Szewczyk Travel Центр Дитла, церковь в Яворках с бароч- Туристические организации туризма ным иконостасом, часовни в Парке достопримечательности ул. Zdrojowa 2/4, 34-460 Szczawnica Гурном и Дольном, строение источ- вне Щавницы тел. (18) 262 18 95 ников минеральных вод Валерия www.szewczyktravel.pl и Шимон, старое Шалаевское клад- Пребывание в Щавнице – это также e-mail: [email protected] бище с древними надгробиями отличная возможность познакомить- и часовней в неоготическом стиле, ся в красотами Пенинского нацио- Пенинский Центр туризма двор Юзефа Шалая 1839 года. нального парка, посетить близле- (Pienińskie Centrum Turystyki) Государственные и международные Уникальная достопримечатель- жащие замки в Недице и Чорштыне, туристические услуги ность – путь «Шалаевских гер- поплавать на теплоходе по Чор- ул. Główna 1, 34-460 Szczawnica бов», который является городской штынскому озеру. Также Вы може- тел./факс (18) 262 23 32 туристической трассой. «Шалаев- те посетить Старый Сонч, выбраться www.pieninskiecentrumturystyki.pl ские герба» – это деревянные та- в Польские Татры или Словакию. e-mail: [email protected]

Щавница 181 Вапенне (гмина Сенкова)

нию. Высокие параметры чистоты воды и воздуха причисляют Вапен- не к уже немногочисленной груп- пе здравниц, соответствующих вы- соким нормам чистоты. В Вапенном имеется туристическая база в виде постоянных домиков и кемпингов, а также банкетно-концертный зал, кафе и буфет. Окрестности Вапенне отличаются живописными пейзажами, чистой средой и богатством флоры и фа- уны. Южно-восточную часть гми- ны Сенкова занимает Магурский национальный парк. В населённых Вапенне, вид Сенкова пунктах гмины Вы можете посетить многочисленные сакральные па- мятники XVI и XVII веков, среди ко- Вы знаете, где появилась первая не- в Магурской горной цепи между торых есть много церквей. В этих фтяная скважина? Совсем не в Те- долинами рек Ропы и Вислоки. На краях Вы перенесётесь в минув- хасе, а в местности под названи- юге гмина граничит со Словакией, шую эпоху вместе с богатством ем Сяры в гмине Сенкова. Чем ещё на севере с Горлицами. Курорт Ва- культуры лемков и погорян. удивит Вас эта гмина? Прежде всего, пенне расположен в котловане, с нетронутой людской рукой приро- самом сердце Магурской группы История дой в сочетании с деревянной архи- Низкого Бескида у подножия Вонт- История Вапенного нисходит к 1546 г., тектурой и лемковской традицией ковской Магуры (847 м над уров- когда король Сигизмунд Старый на- местных деревень. Эта неповтори- нем моря), на расстоянии 14 км от делил Михала, сына солтыса из Мен- мая атмосфера создаёт замечатель- Горлиц. тины, правом основания деревни на ное оформление здравницы в де- валашском праве. Вапенне как коро- ревне Вапенне, которая считается Несколько слов левское село принадлежало к бец- одной из самых чистых и небольших о курорте Вапенне кому старостничеству, позднее пе- курортных местностей в Польше. и гмине Сенкова решло во владение Любомирских. Основным занятием жителей было Месторасположение Вапенне характеризуется благо- пастушество. Гмина Сенкова расположена в за- приятным горным климатом, кото- Во второй половине XIX века на падной части Низкого Бескида, рый способствует отдыху и лече- территории села начали добывать

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 182 Церковь в Бодаках Дворец семьи Длугошей в Сярах Ясёнка – вид

нефть. Однако самым большим со- стационарный санаторных отдых. Предлагаемые лечебные кровищем местности были находя- Сегодня Вапенне является одним процедуры: щиеся здесь минеральные воды, из наиболее привлекательных ку- • светолечение известные уже в XVII веке. Расцвет рортов южной Польши. • электрофорез Вапенного приходится на первую • кинезотерапия (в том числе половину XIX века, когда здесь по- Здоровье массажи) явился первый лечебный курорт, и красота • гидротерапия (подводные называемый в период разделов массажи, жемчужные ванны, «Шведельбад». В здравнице есть собственные запа- озоновые ванны) В 1848 г. здравница обладала 3 вил- сы минеральных серно-водородных • бальнеотерапия (грязевые лами и ванными комнатами с 50 вод (источники Камила, Марта и Сю- обёртывания, сульфидные ванны) ванными. В 20-х годах XX века купа- занна), а также скважины минераль- ниями в Вапенном пользовалось ных вод. Здравница также предлагает про- 100 человек в день. В межвоен- цедуры СПА – прежде всего услуги ное время скромно обустроенная Лечение заболеваний по уходу за кожей – грязи Мёртво- и дешёвая здравница было доступ- Самым большим богатством Ва- го моря, процедуры с использова- но практически всем, о чём свиде- пенного являются сернистые воды. нием грязевых обёртываний, про- тельствует пребывание в нём мест- Основами показаниями к приме- цедуры из области гидротерапии. ной челяди и жителей околичных нению ванн с сернистыми водами посёлков. являются: болезни двигательного Здравница Вапенне После разрушений времён II ми- аппарата дегенеративного проис- ровой войны Вапенне частично хождения, хронические воспали- возродилось в 1948. В 1955 тер- тельные заболевания –воспаление ритория здравницы была пере- суставов позвоночника, ревмато- дана и переделана под центр от- идное воспаление суставов, неко- дыха. В 60-х годах здесь появился торые болезни кожи, некоторые лечебный центр, а здравница име- болезни нервной системы и боле- ла в распоряжении 8 кабин для ку- вые синдромы, а также атероскле- паний в минеральной воде и 3 для ротические нарушения перифери- грязевых ванн. Также тогда восста- ческого кровообращения. новили пансионат, построили га- В Вапенном Вы можете принять строномический отдел и возвели процедуры с использованием до- около 50 кемпинговых домиков. бываемой на месте лечебной гря- В 1973 году был отдан в эксплуата- зи, применяемой в лечении забо- цию бассейн. С 1979 г. в здравни- леваний двигательного аппарата це организовывался 24-дневный и женских заболеваний.

Вапенне 183 Физическая поплавать в крытом бассейне, по- – Магура Вонтковска – Конты (самая форма кататься на искусственном кат- главная трасса Бескид, включен- ке и воспользоваться спортзалом. ная в международный путь дружбы Пребывание в Вапенном не обяза- Здесь также есть чем заняться зи- Айзенах-Будапешт), зелёныц марш- тельно ограничивать только лечеб- мой. На склонах Маластовской Ма- рут I – Горлице – Лысола – Ментина ными процедурами. Стоит также гуры вблизи турбазы находиться Велька – Вапенне – Магура Витков- позаботиться об общей физиче- 4-местная канатная трасса (www. ска – до красного маршрута, зелё- ской форме. skiparkmagura.eu) со спусками про- ный маршрут I – Шымбарк – Магура тяжённостью 1400м и лыжня дли- Маластовска – Смерековец – Высо- Спорт ной в 3 км. На лыжах можно также ва, синий маршрут – Горлице – Сяры На территории курорта находить- кататься на более пологих склонах - Остры Дзял – Магура Маластовска ся комплекс с открытым бассейном в Маластове и Сенковой. – пастуший шалаш (bacówka) Поль- с подогревом воды (главный бас- ского туристско-краеведческого сейн, лягушатник), который обслу- Активный туризм общества в Бартном. живается квалифицированными Территория гмины Сенкова по- Характерными элементами этих спасателями. Кроме того, Вы може- крыта густой сетью обозначенных путей являются красивые церкви, те здесь воспользоваться спортив- туристических маршрутов, при- часовни и придорожные кресты, ными стадионами для: футбола, глашающих к пешим, велосипед- военные кладбища, а прежде всего гандбола, баскетбола, волейбола ным, конным и лыжным прогулкам пейзажи с почти нетронутой при- и бадминтона. К услугам отдыхаю- по трассам, ведущим через самые родной средой. щих также теннисный корт, прокат красивые и интересные уголки. Гмина является также удобным спортивного инвентаря и настоль- Самые важные маршруты – это: пунктом выхода на туристические ных игр. красный маршрут – Здыня – По- трассы, например в прекрасный Поблизости можете также покатать- повые Верхи – Воловец – пасту- Бардеев в Словакии и на трассу де- ся верхом на известном конезаво- ший шалаш (bacówka) Польского ревянной архитектуры. Через гми- де гуцульских лошадей в Гладишо- туристско-краеведческого обще- ну проходит также венгерский путь ве. А в 14 км, в Горлицах сможете ства в Бартном (называемый «королевским трак-

Магура Магастовска Путь Радоцына-Конечна

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 184 том»), который во времена Кази- горян, которая находит своё отра- Стоит знать, что: мира Великого был одним из важ- жение в предметах ручной работы, нейших коммуникационных путей народной культуре, гостеприим- • В 1812-1815 после московской в Польском Королевстве. По не- ности местного населения. кампании в Вапенном му путешествовала рыцарская по- лечились солдаты Наполеона. чта, королевская администрация, Экскурсии по Вапенному • С 1852 года в Сярах (гмина шляхта и купеческие караваны. и окрестностям Сенкова) работала первая в Сразу за территорией курорта мире нефтяная скважина. проходит граница Магурского на- • Стоящий в Сенковей Релакс ционального парка. Здешний гор- деревянный костёл св. ный климат способствует отдыху и Филиппа и Якова 1520 года Если Вам не хватает тишины и спо- лечению, а открытое пространство охотно рисовали Станислав койствия, Вы найдёте его в Вапен- и плавные, густо покрытые лесом Выспянский, Иосиф Мехоффер ном и его окрестностях. Гмина возвышенности создают отличные и Владимир Тетмайер. Сенкова – это один из немногочис- условия для туризма. ленных районов, где естественное В местные леса Карпатской пущи окружение осталось практически Вы можете пойти на бескровную В самом Вапенном Вы увидите два в нетронутом виде, а вмешатель- охоту, грибы и ягоды. Вы будете вос- придорожных латинских креста из ство человека не успело ещё уни- хищены кристально чистыми река- песчаника, выполненных в 1867- чтожить красот пейзажа и среды. ми и ручьями, а также богатством 1868 гг. Матеем Цыркотой, народ- Многочисленные костёлы и церк- флоры и фауны. На склонах Магу- ным художником из Бартного. На ви, вписанные в маленькие, слабо ры Вонтковской находится резер- территории гмины Вы также посе- населённые деревни, создают ха- вация «Корнуты» с оригинальными тите многие достопримечательно- рактерные живописные виды и не- песчаниковыми скалами, достигаю- сти сакрального искусства, в том забываемую атмосферу минувшей щими 25 м в высоту, а интересной числе несколько лемковских церк- эпохи. Отдыху здесь способству- особенностью является обитающая вей – шедевров зодчества, с купола- ет богатая культура лемков и по- здесь редкая бабочка мнемозина. ми, тройными крестами и иконопи-

Скальный заповедник Корнуты Водопад на притоке реки Волосец Церковь в Пентной

Вапенне 185 ВАЖНЫЕ престижной медалью Prix Europa ти, пропагандирующего Карпатско- АДРЕСА Nostra, а в июле 2003 года зане- галицийский нефтяной путь как Городское управление сён во Всемирный список насле- туристический продукт мирово- Гмины Сэнкова дия ЮНЕСКО. Посетите также нео- го значения. До сегодняшнего дня, 38-307 Sękowa 252 готический приходской костёл св. особенно в Сенковой, Сяре и Ропи- тел. (18) 351 80 16, 351 80 17 Иосифа в Сенковой, построенный це Горной, можно наткнуться на ста- факс (18) 354 03 10 www.sekowa.pl в 1885 г. В пейзаж этих сторон так- рые нефтяные скважины и буриль- e-mail: [email protected] же вписаны памятники истории, ные установки - памятки «нефтяной такие как старые ограждения, при- горячки» 150-летней давности. Здравница Вапенне дорожные кресты и часовни, по- Дополнительная В Вапенном около Горлиц строенные жителями в знак благо- туристическая информация: 38-307 Sękowa дарности, которые верили, что они www.sekowa.pl тел./факс (18) 351 81 63, 351 90 01 уберегут их от зла. www.wapienne.iap.pl Следующим характерным элемен- e-mail: [email protected] Туристические места том пейзажа гмины являются раз- вне гмины Сенкова бросанные посреди гор кладбища На расстоянии около 32 км от Вапен- сью внутри. В греко-католической времён сражения под Горлицами, ного находиться польско-словацкий церкви в Бартном находиться в на- имевшей место во время I миро- пограничный переход в Конечной, стоящее время Музей церковного вой войны. Кладбища были проек- который позволит Вам воспользо- искусства. Церкви в большинстве тированы такими известными архи- ваться дополнительными достопри- своём входят в состав Пути дере- текторами, как Ганс Майер и Душан мечательностями на территории со- вянной архитектуры Малопольско- Юркович. седнего государства. Стоит посетить го воеводства. Также нельзя забывать о том, что словацкий город Бардеёв с краси- Дополнительная информация гмина Сенкова – это колыбель не- вым старым городом, занесённым о Пути деревянной архитектуры: фтяного промысла. Чтобы «спасти с список ЮНЕСКО. www.drewniana.malopolska.pl от забвения» наследие промышлен- Пребывание в Вапенном Вы можете ной культуры, связанной с добычей украсить поездкой в находящуюся Жемчужиной является один из са- и переработкой нефти, в Сенко- на расстоянии около 60 км Крыницу- мых замечательных памятников вой был создан Скансен нефтяной Здруй или другой известный курорт – деревянного зодчества в Поль- промышленности, который пока- Высову (ок. 40 км). Кроме того, в 30 км ше – костёл св. Филиппа и Иакова зывает технологический процесс от Вапенного находится искусствен- в Сенковой, построенный в 1520 добычи, очистки и транспортиров- ный залив Климковка с центром во- году из лиственницы в готическом ки нефти. Эта экспозиция является дных видов спорта, где Вы можете стиле. Этот объект был награждён частью Карпатского нефтяного пу- плавать на каяке и паруснике.

Костёл св. Филиппа и Иакова Церковь в Овчарах Церковь в Воловце в Сенковой

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 186 Высова-Здруй (гмина Усце Горлицке)

ландшафта, чистая среда, благо- приятный мягкий климат и низ- кая плотность населения манят Вас приехать в каждое время го- да. Ваше внимание привлекут также уникальные в масштабах страны сборы растительного по- крова и животного мира, а так- же природная среда с сохранив- шимися элементами первичного ландшафта. Гмина также интерес- на с этнографической точки зре- ния. До так называемой «Акции Высова, Курортная больница Бескид Висла» в 1947 году эти районы были в основном населены лем- ками, которые до сегодняшне- Ищете прекрасного, спокойного, Ропой, истоки которой находятся го дня сохранили свою культур- безмятежного места с красивой на территории деревни Блехнар- дикой природой, где на расстоя- ка рядом со словацкой границей. нии вытянутой руки будут чудес- Местность находиться на расстоя- ные минеральные воды, известные нии около 35 км от Горлиц и 42 км Стоит знать, что: лечебными свойствами? Соби- от Крыницы-Здруй. райтесь в Высову-Здруй – «гали- • Высова-Здруй издавна называют цийское Мерано», обрамлённое Несколько слов о «галицийским Мерано». вершинами Ганьчовских гор, с не- здравнице Высова и • в 1925 г. имело место объявление повторимым микроклиматом, где гмине Усце Горлицке Матери Божьей на горе Явор. на подмокших лугах проистекают Сегодня там находиться минеральные источники, а в лесах Гмина Усце Горлицке является санктуарий, в котором самое прячутся крупные рыжики. одной из самых привлекатель- важное богослужение проходит 12 ных уголков южной Польши, а всё июля, на праздник Петра и Павла. Месторасположение благодаря специфическому по- • режиссёр Ежи Гоффман снимал Высова-Здруй расположена в юго- ложению в горной цепи Бески- сцены фильма «Огнём и мечом» в западной, самой высокой части да Нижнего, составляющего часть гмине Усце Горлицке над заливом Бескида Нижнего, называемой Внешних Западных Карпат. Высо- Климкувка, который в его фильме Ганьчовскими горами, над рекой кая лесистость, красота горного «сыграл» Днепр.

Высова-Здруй 187 Во время I мировой войны в резуль- тате военных действий лечебный центр сгорел. В межвоенный пери- од заведение восстановили, также воздвигли новые деревянные зда- ния здравницы и изысканный пави- Грязевые процедуры Бявена, бассейн льон минеральных вод. После II мировой войны курорт ную самобытность. Разбросанные История был сильно разрушен. В 1959 го- по миру лемки каждый год встре- Название деревни вероятно про- ду создано Государственное пред- чаются на своём празднике «Лем- исходит от старославянского име- приятие «Здравница Высова». Боль- ковском костре» в деревне Здыня. ни Выш. Первые упоминания о по- шинство санаториев и центров Именно здесь, среди зелёных гор селении относятся к XV веку, когда отдыха появилось в 1960-1980 го- и польско-лемковского наследия здесь проходил торговый путь дах. Высова-Здруй является сегод- лежит Высова-Здруй, прекрас- через Карпаты. Местность и её ня одним из самых известных поль- нейшая здравница, история кото- окрестности были заселены лем- ских курортов. рой нисходит к XVII веку. В Высову- ками. В течение нескольких веков Здруй приезжают отдыхающие со жизнь в приграничной деревне Здоровье всей Польши, обеспечивая себе протекала спокойно. Только в XVIII и красота возможность пользования здо- веке эти местности были потрясе- ровым и мягким микроклиматом ны битвами барских конфедератов Высова-Здруй - один из немногих и достоинствами высовских ми- с русскими войсками. курортов как в Польше, так и в Ев- неральных вод. Курорт предлага- Первое историческое свидетель- ропе, который имеет такое боль- ет целую гамму не только лечеб- ство о высовских источниках от- шое богатство минеральных вод. ных процедур, но также процедур носится к XVII веку. Однако начало Их разнообразие связано с раз- из сферы биологического восста- развития курорта выпало на конец личным геологическим строением новления. Высову-Здруй Вы поки- XVIII - начало XIX века. В 1814 Урсу- почвы – вода циркулирует между нете отдохнувшими и прежде все- ла Дембинска, известная своей хо- чередующимися слоями песчани- го оздоровившимися. зяйственностью, построила здание, ков и сланцев, что приводит к её состоящие из 9 жилых помещений насыщению минералами. и 6 отдельных ванных комнат.

Церковь в Беличной Высова, церковь Четырёхкамерные ванны

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 188 Свойства и применение чении сахарного диабета, а также но улучшить Ваше состояние. Не- высовских вод проводит курортное лечение бо- сомненно, повлияют также на Вашу В настоящее время использует- лезней мочевыделительной систе- красоту, за чем следует Ваше само- ся одиннадцать водозаборов/ис- мы, пищеварительной, дыхатель- чувствие. Может, воспользуетесь точников, которые отличаются со- ной, костно-суставной и мышечной бассейном с гидромассажем или со- держанием постоянных и газовых систем, а также ожирения. ляной пещерой со сказочной вну- субстанций. Министерство Здраво- тренней обстановкой и спаситель- охранения наделило воды «Горного Предлагаемые лечебные ным влиянием на тело и психику? района Высова» статусом лечебных. процедуры: Все воды – это углекислые щелоч- • бальноетерапия (минеральные Физическая ные минеральные воды с высоким ванны, ингаляции с форма содержанием минеральных суб- минеральными водами, станций и микроэлементов. Боль- грязевые компрессы) Позаботиться о хорошей физиче- шинтсво из них доступно в Пави- • гидротерапия (души, душ ской форме Вам помогут не только льоне минеральных вод в сердце Шарко, жемчужные ванны, лечебные процедуры, но и разноо- курорта в красивейшем, почти сто- вихревой массаж) бразные возможности для активно- летнем Здроевом парке. Среди всех • светолечение (облучение го отдыха. четыре наиболее характерные для лампой Sollux) Высова-Здруй (Франтишек, Юзеф, • ультрасонотерапия Спорт Хенрик, Высовянка) производятся в (ультразвуковые процедуры) Территория гмины Усце Горлицке Разливочной минеральных вод. • электротерапия (гальванизация, способствует спорту в любое время В здравнице Высова-Здруй предо- электрические 2- и 4-камерные года. В самом курорте, в Вашем рас- ставляются комплексные услуги по ванны, диадинамические токи, поряжении находятся теннисные курортному лечению и реабилита- криотерапия) корты, боулинг и спортивные залы. ции, а также услуги отдыха на ба- • кинезотерапия (лечебная Доступен также крытый бассейн зе курортного санатория «Бявена» гимнастика) (санаторий «Биавена», «Глиник»). и «Высова», санатория «Глиник», ку- • магнетотерапия В настоящее время в центре дерев- рортной больницы «Бескид» и при- ни в рамках проекта под названием родолечебного учреждения. Проводимые процедуры помогут «Аквапарк в Высове-Здруй» строит- Курорт специализируется на ле- Вам вернуть здоровье и значитель- ся крытый бассейн, его ввод в экс-

Церковь св. Космы и Демьяна Здроевый парк Часовня в Новице 1882 г. в Сквиртном

Высова-Здруй 189 плуатацию запланирован на конец рут – Ропки – Хута Высовска – Высо- Пшеленч Высовска – Блехнарка – 2012 года. Кроме того, летом водо- ва – Пшеленч Регетовска – Явожина Высова-Здруй – Ханьчова – Снет- хранилище в отдалённой на 12 км Конечнянска – Конечна, зелёный ница – Брунары. Вы можете также Климувке предоставляет большие маршрут – Ляскова (997 метров воспользоваться пешим переходом возможности для занятий водными над уровнем моря – самая высокая Высова-Здруй–Цигелка и собраться видами спорта. польская вершина Бескида Ниж- в экспедицию по маршрутам на сло- Зимой же лыжные подъёмники при- него) – Остры Верх – Высова – Ко- вацкой стороне Бескида Нижнего. влекают лыжников. Здесь находится зе Жебро – Сквиртне (Маршрут им. Проводя время в Высове-Здруй, лыжный подъемник рядом с панси- Винцента Поля). Если Вы любители кроме пешеходных и велосипед- онатом «Рамис». В ближайшие го- современной истории, то Вас на- ных трасс, Вы сможете проехать- ды, в части Высовой, названной верняка заинтересует кладбищный ся верхом по следующим маршру- Хутой Высовской, будет построе- маршрут (Блехнарка – кладбище № там: Высова – Долина Лопатинского на лыжная станция Остры Верх. На 49 и № 50 на Высоте), где Вы може- – Ханьчова, а также Избы – Белич- более длинный подъёмник про- те посетить кладбища периода Пер- на – Пшеленч Пулаского. Недале- тяжённостью 1400 метров Вы мо- вой мировой войны. Уникальность ко Вы найдете тоже конные заводы жете поехать в Магуру Маластов- кладбищ заключается в том, что они гуцульских лошадей в Гладышове, скую, на расстоянии около 20 км построены из местных природных а также конные заводы в Ханьчо- от Высовой-Здруй. На лыжах можно материалов, то есть камня и дере- вой, Избах, Новице и Высовой. также покататься в Смерековце (на ва, а кроме того, здесь похоронены Можно тоже собраться в путь по расстоянии около 11 км) или в сло- солдаты разных национальностей. трассе деревянной архитектуры во- вацком центре в Регетовке (на рас- Есть также маршруты для велосипе- круг Высовой, по многочисленным стоянии около 31 км). Территория дистов – может Вы позволите себя в этом районе церквям. вокруг Высовой – это также пре- уговорить на поездку одним из этих красное место для лыжных гонок. путей: чёрный маршрут – Высова ко- стёл – Пшеленч Хутняньска – Ропки Релакс Активный туризм – Пшеленч Липка – Чертижне – Из- В Высовой-Здруй ждут Вас сотни ки- бы – Белична – Пшеленч Перехиба Высова-Здруй является небольшим лометров интересных пешеходных, – Ропки – Ханьчова – Высова-Здруй, прекрасным городком, в котором велосипедных и конных маршрутов. жёлтый маршрут – Высова церковь – Вы забудете о своих повседневных Самые важные трассы – это: жёл- Ханьчова – Сквиртне – Регетув Ниж- заботах и регенерируете тело и ум, тый маршрут – Высова – Блехнарка ны – Регетув Выжны – перевал меж- собираясь на прогулки по Здрое- – Пшеленч Высовска – Пшеленч Ре- ду Обицем и Явожинкой – Блехнарка вому парку или близлежащим ле- гетовска – Регетув, голубой марш- – Высова-Здруй, красный маршрут – сам. В этих местах Вы наткнетесь на

Павильон минеральных вод Усце Горлицке в Здроевом парке Вид с Бявены

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 190 многочисленные памятники, кото- Религиозные рём мероприятий можно ознако- рые свидетельствуют о давно про- памятники и другие миться на сайте гмины). шедших временах – исторические достопримечательности Дополнительная информация послелемковские здания, придо- о достопримечательностях: рожные часовни, послевоенные Кроме натуральной красоты этих www.usciegorlickie.pl кладбища. малонаселенных районов, тури- сты найдут здесь следы истории Туристические Источники, рыжики в виде – в большинстве послелем- достопримечательности и медведи ковских – исторических зданий са- вне Высовой-Здруй и её В самой Высовой направляйтесь кральной архитектуры. В настоя- окрестностей вначале в сторону Здроевого парка, щее время у Вас есть возможность расположенного между рекой Ропа посещать 26 зданий в церковном В курорте организуются много- и потоком Шумняк. На протяжении стиле, из которых самым важным численные экскурсии, например всего года Вы здесь можете попро- является Святилище Богоматери в исторический Беч, Крыницу- бовать воду в Павильоне минераль- на Святой Горе Явор, а также церк- Здруй или Бардеевские Купели, ных вод, а летом воспользоваться ви в Брунарах и Квятоне. Кроме то- а даже в Венгрию. Вы можете тоже детской площадкой. В окрестности го, Вам следует увидеть кладбища самостоятельно организовать пе- имеются туристические переходы периода Первой мировой вой- шую или велосипедную экскурсию через границу, по которым вы дой- ны по проекту Душана Юрковича, по словацкой стороне. дете в Стебник или Цигельки. исторические архитектурные схе- Высову-Здруй окружают велико- мы лемковских деревень (дерев- лепные старые леса, являющи- ня Новице), а также многие придо- еся раем для грибников, кото- рожные кресты и часовни. ВАЖНЫЕ рые встречаются каждый год на Что ещё может предложить Вам АДРЕСА «Празднике рыжика». В диких де- Высова-Здруй? Зимой, кроме лыж, брях живёт целый ряд лесных жи- – катание на санях, а весной, летом Гмина Усце Горлицке вотных, а среди них несколько и осенью – культурные и спортив- 38–315 Uście Gorlickie 80 тел. (18) 351 60 41 (02, 42, 75) охраняемых видов, которые за- ные мероприятия, среди прочих e-mail: [email protected] несены в Польскую Красную кни- Лемковский костёр (Łemkowska www.usciegorlickie.pl гу животных (бобр, барсук, бурый Watra), Майские пикники (Majówki), медведь, волк), птиц (чёрный аист), Гминные дожинки, Праздник рыжи- Гминный культурный центр а также редких охраняемых насе- ка, Гуцульские дни, велосипелные (Gminny Ośrodek Kultury) комых (альпийский усач). и автомобильные гонки (с календа- 38–315 Uście Gorlickie 267 тел. (18) 353 05 14 e-mail: [email protected] Панорама Усца Горлицкого ОАО Курорт Высова-Здруй (Uzdrowisko Wysowa Zdrój S.A.) 38–316 Wysowa-Zdrój 149 тел. (18) 353 24 47 [email protected] www.uzdrowisko-wysowa.pl

Бескид зелёный Местная туристическая организация ул. Kościuszki 34, 38–300 Gorlice тел. (18) 354 64 11 e-mail: [email protected] www.beskidzielony.pl Высова-Здруй 191 Жагестув-Здруй (гмина Мушина)

История Деревня Жагестув была основана в конце XVI в. Гаврилой Юранком, согласно привилегии епископа Франчишка Красьницкого. По сидетельству летописцев, уже в XVIII в. замечено лечебные свой- ства выступаюших тут минераль- ных источников. Особой популяр- ностью пользовалась минеральная вода «Мария», которую уже тогда развозили в деревянных сосудах по всей Галиции. Однако, организованная курорт- ная деятельность началась в 1846 г., когда австрийские власти при- Лопата польска в Жагестове казали ликвидировать здравницу в Крынице. Тогда Игнатий Медвецки – венгерский дворянин и управля- Если Вы хотите засесть где-то в го- Несколько слов ющий мушинскими купальнями, рах и насладиться подальпийским о Жагестове-Здруй обнаружил источники минераль- климатом, Вам не нужно ехать за Жагестув-Здруй – это чрезвычайно ной воды в прекрасной долине по- границу. Специфический микро- живописно расположенная здрав- тока Щавник. Он купил эту землю климат, лечебные минеральные ница, вблизи дороги из Мушины в и приказал построить первые ку- воды, а кроме этого интимную, Пивничной-Здруй и Старый Сонч, рортные объекты (бани и пансио- уникальную атмосферу Вы найдёте вжатая в лес, на крутом склоне наты). Тогда и началась эксплуата- в Жагестове-Здруй. прекрасного перелома реки По- ция месторождений минеральных прад. Старовство Жагестув входит вод в массовом масштабе, особен- Месторасположение в состав гмины Мушина. Близость но ключа «Анна», который считали Жагестув-Здруй расположен на гор, контакт с природой, а также тогда самым крепким, железистым польско-словацкой границе, на окружающее спокойствие, позво- минеральным источником в Евро- крутом склоне долины Попрада ляют отдохнуть здесь от шума по- пе. После смерти Игнатия в 1868 г. (Лопата польска), в главном пун- вседневной жизни и замечательно управление взял на себя сын – Ка- кте перелома этой реки, на рас- регенерировать силы. роль. Это в период его 20-летне- стоянии 11 км от Мушины и 16 км го правления наблюдается рас- от Пивничной-Здруй. цвет местности. Открытие новой

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 192 Лопата польска в Жагестове Лемковский двор в Жагестове Церковь в Жагестове

железнодорожной линии Тарнув – зировано, а курортников направля- • бальнеотерапия (грязи, Мушина со станцией в Жегестове- ли в Жагестув-Здруй в первую оче- минеральные ванны) Здруй дало курортникам возмож- редь от Фонда отдыха рабочих. • гидротерапия (подводный ность удобной транспортировки. массаж, вращательный массаж В то время построен Здроевый конечностей) дом(на месте сегодняшнего пави- Здоровье • термотерапия (сауна, парафин) льона минеральных вод «Анна»), а и красота также прекрасные виллы, пансио- Выполненные процедуры влияют наты и Новые Лазенки. Со време- Жагестув-Здруй расположен в глубо- не только на улучшение Вашего нем начали принимать (кроме ми- кой долине реки Попрад, благодаря здоровья, но и красоту. неральных ванн) якобы лечебные чему эта местность имеет уникаль- ванны в реке Попрад. ный микроклимат. Её богатство со- Первая мировая война привела ставляют также минеральные воды, Физическая к опустошению Жагестова-Здруй. добытые из источников и буровых форма После её завершения была созда- скважин, называемых углеродно- на компания Жагестув Здруй, бла- магниево-кальциево-железистыми В данной главе описаны только до- годаря которой это место нашлось минеральными источниками. Пави- стопримечательности курорта и его в списке лучших курортов Польши. льон минеральных вод «Анна» нахо- ближайших окрестностей. Больше В начале XX в. построились виллы: дится на пешеходной улице. Вы найдете в разделе о Мушине Замок, Полония, Эльжка, Малютка, и Злоцкем. Орлонтко, Санато (сегодняшние Че- Лечение заболеваний тыре поры года), Бялы Ожел и мно- В здравнице лечат ревматические го других, а также огромное здание заболевания, болезни пищевари- Стоит знать, что: Виктория – тогда одно из самых ро- тельной системы, а также забо- скошных зданий Галиции. Большим левания почек и мочевыводящих • по «Воспоминаниям о предприятием в межвоенный пе- путей. Крынице» Бронислава Бабеля риод была постройка Нового Здро- – «проезд на двухлошадном евого дома, который стал культур- Предлагаемые лечебные извозчике из Крыницы до ным центром Жагестова-Здруй. процедуры: Жагестова и обратно стоил Расцвет курорта, к сожалению, был • кинезитерапия (гимнастика, 12 злотых реньских, то есть прерван началом войны. Лечебно- тренажерный зал, массаж) столько, сколько стояли 2 пары процедурное оборудование было • светолечение роскошных мужских сапог с разграблено, а многие важные зда- • электротерапия (в том числе голенищами. ния были разрушены или оскверне- диадинамик, гальванизация • первый источник в Жагестове- ны. После Второй мировой войны и ионофорез, терапульс) Здруй назвали «Анна» – в честь Курортное учреждение национали- • аэрозолотерапия (ингаляции) жены Медвецкого.

Жагестув-Здруй 193 ВАЖНЫЕ дёт тоже пологая облегчённая Жагестова-Здруй, где в летнее вре- АДРЕСА лыжная трасса. мя организуются спуски на лод- Следующей достопримечательно- ках плотогонов, между Пивничной Курортный санаторий «Виктор» стью, которая наиболее интересна и Рыртом. Sanatorium Uzdrowiskowe „Wiktor” Łopata Polska 46 любителям птиц, является природ- 33-360 Żegiestów-Zdrój ная тропинка на Лопате Польской Памятники тел. (18) 471 72 68 длиной около 2 км. На восьми та- Здесь хватает также памятников. факс (18) 471 72 51 блицах описано более 21 вида птиц, Пребывая в Жагестове-Здруй, Вам www.zegiestow.fwp.pl обитающих в окрестности пути. необходимо выбраться в при- [email protected] ходский костёл Святой Анны в Жагестове Вси (бывшая греко- Больше сайтов находится в главе о Мушине и Злоцкем. Релакс католическая церковь Святого Михаила Архангела), который был Решаясь выехать в эти места, Вы вы- построен в начале XX в. в виде гре- бираете величие гор, успокаиваю- ческого креста. К интересным объ- Спорт и активный щий шум ручьев и дикую природу. ектом, которые стоит посмотреть, туризм Рядом с курортом, на расстоянии надо зачислить тоже костёл Свя- Жагестув-Здруй – это также иде- около 200 м, течёт природная до- той Кинги, построенный в 1907- альное место для активного от- стопримечательность – живописная 1908 гг. в неоготическом стиле. дыха и занятий спортом. Здесь река Попрад, а в ней – рыба: подуст, Здесь Вы встретите много истори- находится лыжный подъемник, форель, лосось дунайский, голавль, ческих часовен, вписанных в мест- а в теплое время года Вы може- усач. Летом Вы можете принимать ный пейзаж. те отправиться на велосипедные водные и солнечные ванны на каме- и пешие прогулки по маршрутам нистом пляже с долгой традицией. Дополнительная информация – чёрном, жёлтом и синем. Из Жа- Особенно красивым является пе- о достопримечательностях: гестова Вси до Пустой Велькой ве- релом двух Лопат в южной части www.zegiestow.pl, www.muszyna.pl

Меандры реки Попрад в Жагестове Море тумана в Жагестове

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 194 Minisłownik uzdrowiskowy

Fizjoterapia – jest działem wodę, w różnych temperaturach, nie wody użytej odpowiednio do współczesnej medycyny klinicznej, w celu leczenia schorzenia pa- danego zabiegu. Jest to najstarszy który stosuje w celach leczniczych, cjenta. Stosowana między innymi dział fizjoterapii znany od czasów profilaktycznych i rehabilitacyjnych przez Hipokratesa. Rozwinięta na starożytnych. różne formy energii, przede wszyst- szeroką skalę przez Rzymian. kim fizycznej, związanej ze środo- Światłolecznictwo – obej- wiskiem przyrodniczym człowie- Elektrolecznictwo – jest dzia- muje stosowanie w celach leczni- ka. Wywodzi się z uprawianego łem fizjoterapii, w którym wyko- czych i profilaktycznych promie- od najdawniejszych czasów przy- rzystuje się w celach leczniczych niowania światła widzialnego oraz rodolecznictwa i obejmuje tę jego i diagnostycznych energię elek- niewidzialnego promieniowania część, która współcześnie uzyska- tryczną. Zabiegi wykonuje się przy podczerwonego i nadfioletowego, ła w całości podbudowę naukową. użyciu prądu stałego i zmienne- których naturalnym źródłem jest Nie ma ona nic wspólnego z medy- go o różnej częstotliwości. Znajdu- Słońce (helioterapia) a sztucznym cyną niekonwencjonalną czy alter- je szerokie zastosowanie w lecze- różnego rodzaju generatory (świa- natywną. niu i rehabilitacji, w tym również w tło podczerwone – lampy sollux, Leczenie metodami fizjoterapii po- połączeniu z innymi metodami fi- ultrafioletowe – lampy kwarcowe). lega na wywoływaniu fizjologicz- zjoterapii. Legendy mówią, że już Kąpiele słoneczne w celach lecz- nych reakcji tkanek za pomocą w starożytności stosowano do le- niczych stosowane były już w sta- bodźców fizycznych (np. mecha- czenia ludzi prądy elektryczne wy- rożytności. Współczesne światło- nicznych, termicznych, osmotycz- twarzane przez pewne gatunki ryb lecznictwo rozwinęło się dopiero nych, elektrycznych) i chemicznych (drętwę, zębacza nilowego, węgo- w XIX i XX wieku. pochodzących od naturalnych rza elektrycznego). Współczesne tworzyw uzdrowiskowych tj. wód elektrolecznictwo rozwinęło się Termoterapia – czyli inaczej mineralnych, gazów i peloidów. jednak dopiero w XIX wieku. Obec- ciepłolecznictwo, stanowi dział fi- Fizjoterapia obejmuje takie działy, nie zabiegi elektrolecznicze stosuje zjoterapii wykorzystujący w ce- jak: wodolecznictwo, balneotera- się tylko jako uzupełnienie farma- lach leczniczych energię cieplną. pia, klimatoterapia, aerozolotera- koterapii, kinezyterapii czy leczenia Składa się na nią ciepłolecznictwo pia, masaż leczniczy, kinezyterapia, operacyjnego. i zimnolecznictwo. Jeśli do zabie- ultrasonoterapia, światłolecznic- gów wykorzystuje się temperatury two, ciepłolecznictwo, elektrotera- Hydroterapia, dział fizjoterapii, 0ºC i niższe mówi się o krioterapii. pia, magnetoterapia oraz medycy- inaczej wodolecznictwo – meto- nę uzdrowiskową. da leczenia bodźcowego polega- Pojęcia zostały opracowane na pod- jąca na zewnętrznym stosowaniu stawie: „Fizjoterapia z elementami Balneoterapia - dział fizjotera- wody o różnych postaciach: cie- klinicznymi” t.1, Anna Straburzyń- pii, blisko spokrewniony z hydrote- kłej, stałej lub gazowej. Podstawę ska-Lupa, Gerard Straburzyński, Wy- rapią, zajmujący się zabiegami re- leczniczego działania stanowi od- dawnictwo Lekarskie PZWL, Warsza- habilitacyjnymi wykorzystującymi powiednia temperatura lub ciśnie- wa 2008

Minisłownik uzdrowiskowy 195 Mini health resort’s dictionary

Physiotherapy – is one of cur- with different temperatures in or- pressure of water applied for par- rent medicine group which uses der to treat patient’s diseases. Bal- ticular surgery. This is the oldest different forms of energy, especial- neotherapy was practiced mainly practice of physiotherapy, well ly physic one connected with nat- by Hippocrates. It was developed known from ancient times. ural environment of human, in or- on the mass scale by Romans. der to therapeutical, prophylactic, Phototherapy – contains ap- rehabilitant purposes. It comes Electrotherapy – is practice plications of visible light emission from natural way of treatment of physiotherapy, where elec- and invisible infrared and ultra- used in the primeval times and tric energy is used for medicinal violet light in order to cure. Their contains this part that is thought and diagnostic purposes. Treat- natural source is sun (heliothera- as a scientific background. Phys- ments are carried by using direct py), however the artificial source is iotherapy doesn’t have nothing and alternating current with dif- generated by sollux lamps – infra- in common with alternative med- ferent frequencies. Electrotherapy red light, or quartz lamps – ultra- icine. is applicable in medicine and re- violet light. Sun baths were used Treatment by physiotherapeutic habilitation also in combine with in medicine purposes even in an- methods is based on physiologi- other physiotherapeutical meth- cient times. Modern phototherapy cal induction of tissues reactions ods. Legends say that in ancient has developed in XIX and XX cen- by physical impulses (for exam- times electric current, generated tury. ple: mechanical, thermal, osmot- by some kinds of fishes (torpedo, ic, electric) and chemical impulses seawolf, and electric eel) was used Thermotherapy – practice of come from natural materials from to treat people. However, modern physiotherapy that uses thermal health resorts areas as mineral wa- electrotherapy has developed in energy in order to medicine pur- ters, gases and peloids. XIX century. Currently electrother- poses. Thermotherapy contains Physiotherapy contains also prac- apy treatments are applicable on- heat and cold therapy. If it is used tices as: water – cure, balneother- ly as a supplement of pharmaco- temperature below 0ºC, it is de- apy, climate therapy, massage, therapy, kinetic therapy or surgery scribed as cryotherapy. kinetic therapy, ultrasounds thera- treatment. py, phototherapy, magnetothrony, Terms were elaborated based on electrotherapy and also medicine Hydrotherapy, practice of book: „Fizjoterapia z elementami from health resorts. physiotherapy, other words wa- klinicznymi” („Physiotherapy with ter – cure – method of stimulus clinical elements”) t.1, by Anna Balneotherapy – practice of treatment based on external use Straburzyńska-Lupa, Gerard Stra- physiotherapy, closely related to of water in different forms: lique- burzyński, Wydawnictwo Lekar- hydrotherapy, dealing with reha- fy, solid or gas. The base of treat- skie (Medical Publication) PZWL, bilitant treatments that use water ment is the right temperature or Warszawa 2008

To Lesser health resorts for health, beauty, form and relax 196 Minilexikon Kurbehandlungen

Physiotherapie – ist ein Teil raturen bedient, um die Beschwer- Die Grundlage der heilenden Wir- der heutigen klinischen Medizin, den des Patienten zu heilen. Sie kung machen entsprechende die zu Heil-, prophylaktischen und wurde u.a. von Hippokrates an- Temperatur bzw. Wasserdruck bei Rehabilitationszwecken verschie- gewandt. Stark von Römern ent- einer Behandlung aus. Der ältes- dene Energieformen verwendet, wickelt. te Teil der Physiotherapie, seit der vor allem physikalische Energie, Antike bekannt. die mit der natürlichen Umwelt Elektrotherapie – ein Teil der des Menschen verbunden ist. Sie Physiotherapie, wo man zu Kur- Lichttherapie stammt von der seit Menschenge- und diagnostischen Zwecken elek- – umfasst die Verwendung zu Kur- denken geführten Naturheilkunde trische Energie verwendet. Die Be- und prophylaktischen Zwecken und umfasst deren Teil, der heut- handlungen werden mit Hilfe des der Strahlung sichtbaren und un- zutage eine vollkommene wis- Gleich- und Wechselstroms mit sichtbaren Lichtes (Infrarot und Ul- senschaftliche Grundlage erhielt. verschiedenen Frequenzen reali- traviolett), dessen natürliche Quel- Dieser Teil hat nichts mit der un- siert. Die Elektrotherapie findet ei- le die Sonne ist (Heliotherapie). konventionellen oder alternativen ne weite Anwendung in verschie- Zusätzlich verwendet man ver- Medizin zu tun. denen Kuren und Rehabilitation, schiedenartige Generatoren (In- Der Heilprozess mit den physio- auch in Verbindung mit ande- frarot – Sollux-Lampen, Ultravio- therapeutischen Methoden be- ren Methoden der Physiothera- lett – Quarzlampen). Sonnenbäder ruht auf der Hervorrufung der pie. Legenden besagen, dass man zu Heilzwecken wurden schon in Gewebereaktionen mit Hilfe der schon in der Antike zum Heilen der Antike verwendet. Die heuti- physikalischen (z.B. mechanischer, der Menschen elektrische Ströme ge Lichtheilkunde entwickelte sich thermischer, osmotischer, elektri- verwendete, die von verschiede- erst im 19. und 20. Jahrhundert. scher Art) und chemischen Stimu- nen Fischarten produziert wurden li, die von natürlichen Kurbestän- (Torpedinidae, Nilwels, elektrischer Thermotherapie – anders Wär- den kommen, d.h. Mineralquellen, Aal). Die gegenwärtige Elektrothe- metherapie, ist ein Teil der Phy- Gase und Peloide. rapie entwickelte sich erst im 19. siotherapie, der zu Heilzwecken Physiotherapie umfasst folgende- Jahrhundert. Heutzutage verwen- Wärmeenergie verwendet. Dazu Branchen: Wasserheilkunde, Balneo- det man die Elektrotherapie als gehören Wärmetherapie und Käl- therapie, Klimatherapie, Aerosolthe- eine Ergänzung der Pharmako-, tetherapie. Falls für die Behand- rapie, Heilmassage, Kinesiotherapie, Kinesiotherapie oder der chirurgi- lungen die Temperaturen 0ºC und Ultraschalltherapie, Lichttherapie, schen Behandlungen. niedriger angewandt werden, Wärmetherapie, Elektrotherapie, Ma- spricht man von Kryotherapie. gnettherapie und Kurortmedizin. Hydrotherapie, ein Teil der Physiotherapie, anders Wasserheil- Begriffe erarbeitet auf Grund der Balneotherapie – ein Teil der kunde – eine mit Stimuli arbeiten- Publikation: „Fizjoterapia z elemen- Physiotherapie, eng mit Hydro- de Kurmethode, die auf der exter- tami klinicznymi” Band 1, Anna therapie verwandt, der sich mit nen Behandlung mit dem Wasser Straburzyńska-Lupa, Gerard Stra- Reha-Behandlungen mit Hilfe des in verschiedenen Formen beruht: burzyński, Wydawnictwo Lekarskie Wassers in verschiedenen Tempe- als Flüssigkeit, Körper oder Gas. PZWL, Warszawa 2008

Minilexikon Kurbehandlungen 197 Курортный мини-словарь

Физиотерапия – область со- в целях лечения заболевания паци- пользуемой соответственно дан- временной клинической медици- ента. Использовалась, среди про- ной процедуре. Это самый старый ны, которая использует в лечебных, чих, Гиппократом. Была развита раздел физиотерапии, известный профилактических и реабилита- в широком масштабе Римлянами. с древних времён. ционных целях различные формы энергии, прежде всего физической, Электролечение – раздел Светолечение – охватывает связанной с природной средой че- физиотерапии, в котором в лечеб- использование в лечебных и про- ловека. Происходит от натуролече- ных и диагностических целях ис- филактических целях излучения ви- ния, которым занимались испокон пользуется электрическая энергия. димого света и невидимых инфра- веков, и занимает ту его часть, ко- Лечение проводится с использо- красных и ультрафиолетовых лучей, торая сегодня нашла своё научное ванием постоянного и перемен- естественным источником которых обоснование. Не имеет ничего об- ного тока разной частоты. Находит является солнце (гелиотерапия), щего с нетрадиционной и альтер- широкое применение в лечении а искусственными – различного нативной медициной. и реабилитации, в том числе в со- рода генераторы (инфракрасное Лечение методами физиотерапии четании с другими методами физи- излучение – лампы sollux, ультра- основано на стимулировании фи- отерапии. Легенды гласят, что уже фиолетовое – кварцевые лампы). зических реакций тканей с помо- в древности для лечения людей ис- Солнечные ванны в лечебных це- щью физических раздражителей пользовались электрические токи, лях использовались уже в древно- (напр. механических, термических, вырабатываемые определёнными сти. Современное светолечение осмотических, электрических) и хи- видами рыб (электрическим ска- развилось только в XIX и XX веках. мических раздражителей, исходя- том, нильским сомом, электриче- щих от натуральных природных ма- ким угрём). Современное электро- Термотерапия – или ина- териалов – минеральных вод, газов лечение развилось, однако, только че теплолечение, является раз- и пелоидов. в XIX веке. В настоящее время элек- делом физиотерапии, использую- Физиотерапия состоит из таких трические лечебные процедуры щим в лечебных целях тепловую разделов, как: водолечение, баль- используются только как дополне- энергию. Состоит из теплолечения неотерапия, климатотерапия, аэро- ние фармакотерапии, кинезитера- и холодолечения. Если в процеду- золетерапия, лечебный массаж, ки- пии или оперативного лечения. рах используется температура 0ºC незитерапия, ультрасонотерапия, и ниже, то употребляют термин светолечение, теплолечение, элек- Гидротерапия – раздел фи- криотерапия. тротерапия, магнитотерапия и ку- зиотерапии, иначе водолечение – рортная терапия. метод стимулирующего лечения, основанного на наружном исполь- Термины обработаны на осно- Бальнеотерапия – раздел зовании воды в разных состояниях: вании: „Fizjoterapia z elementami физиотерапии, близкий к гидроте- жидком, твёрдом и газообразном. klinicznymi” t.1, Anna Straburzyń- рапии, занимающийся реабилита- Основу лечебного воздействия ska-Lupa, Gerard Straburzyński, Wy- ционными процедурами с исполь- составляет соответствующая тем- dawnictwo Lekarskie PZWL, Warsza- зованием воды разных температур пература или давление воды, ис- wa 2008.

На малопольские курорты за здоровьем, красотой, физической формой и релаксом 198 Województwo małopolskie

woj. świętokrzyskie woj. śląskie woj. podkarpackie woj.

Słowacja Wydawca Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych RP ul. Czarny Potok 27/24 33-380 Krynica-Zdrój www.sgurp.pl