BURMISTRZ MIASTA I GMINY UZDROWISKOWEJ MUSZYNA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY UZDROWISKOWEJ MUSZYNA NA LATA 2004 - 2011 WRAZ Z PROGNOZĄ DO ROKU 2015 NOWY SĄCZ, SIEPIEŃ - GRUDZIEŃ 2004 TYTUŁ OPRACOWANIA: PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY UZDROWISKOWEJ MUSZYNA NA LATA 2004 - 2011 WRAZ Z PROGNOZĄ DO ROKU 2015 ZLECENIODAWCA: BURMISTRZ MIASTA I GMINY UZDROWISKOWEJ MUSZYNA R Y N E K 31 33-370 MUSZYNA WYKONAWCA: „PROFIT" Sp. z o.o. w Skrudzinie siedziba: ul. Kilińskiego 66 33-300 NOWY SĄCZ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA – MIASTO I GMINA MUSZYNA SPIS TREŚCI Strona I. WSTĘP 5 1.1. Podstawa prawna opracowania 5 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 5 1.3. Potrzeba i cel opracowania 5 1.4. Terminologia 7 1.4.1. Terminologia z zakresu zrównoważonego rozwoju 7 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska 7 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno – ściekowej 9 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY 12 2.1. Położenie 12 2.2. Ukształtowanie terenu 13 2.3. Warunki klimatyczne 15 2.4. Użytkowanie terenu 17 2.5. Infrastruktura 19 2.5.1. Gospodarka wodno – ściekowa 19 2.5.2. Gospodarka odpadami 21 2.5.3. Drogi i koleje 21 2.5.4. Sieć gazowa 23 2.5.5. Podmioty gospodarcze 23 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 25 3.1. Informacje ogólne 25 3.1.1. Parki krajobrazowe 26 3.1.2. Rezerwaty przyrody 27 3.1.3. Pozostałe formy ochrony przyrody 28 3.2. Charakterystyka elementów przyrody nieożywionej gminy 29 3.2.1. Warunki geologiczne i rzeźba terenu 29 3.2.2. Zasoby naturalne 32 3.3. Wody powierzchniowe 34 3.4. Wody podziemne 39 3.5. Wody lecznicze 41 3.6. Gleby i lasy 44 3.7. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej 48 3.8. Walory kulturowe 53 3.9. Walory krajobrazowe i szlaki turystyczne 57 3.10. Podsumowanie wielkości zasobów i walorów przyrodniczych 69 IV. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA 71 4.1. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych 72 4.2. Ochrona powietrza 75 4.3. Ochrona przed hałasem 82 4.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 87 4.5. Ochrona wód 90 4.6. Ochrona powierzchni ziemi 94 4.7. Gospodarka odpadami 98 4.8. Zasoby przyrodnicze 98 4.9. Awarie przemysłowe 102 4.10. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych 103 4.11. Koszty finansowe planowanych przedsięwzięć 127 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA – MIASTO I GMINA MUSZYNA SPIS TREŚCI Strona V. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO 128 5.1. Potrzeba edukacji ekologicznej, 128 5.2. Docelowe segmenty edukacji 130 5.2.1. Edukacja ekologiczna formalna 130 5.2.2. Edukacja ekologiczna nieformalna 131 5.3. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa 134 5.4. Społeczna kampania informacyjna 135 5.4.1. Pracownicy samorządowi 135 5.4.2. Edukacja dorosłych 135 5.4.3. Nauczyciele i dziennikarze 136 5.4.4. Współpraca Gminy ze szkołami 138 5.4.5. Udział pozarządowych organizacji ekologicznych w edukacji dzieci i 139 młodzieży 5.5. Media w kampanii informacyjnej 139 5.6. Przyczyny zanieczyszczeń i sposoby zapobiegania 139 5.6.1. Zanieczyszczenia atmosfery 140 5.6.2. Zanieczyszczenia wód 141 5.6.3. Zanieczyszczenia gleb 142 5.6.4. Oddziaływanie hałasu 143 5.6.5. Pola elektromagnetyczne 143 5.6.6. Ochrona kopalin 144 5.6.7. Ochrona przyrody 144 VI. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 146 6.1. Współpraca w ramach wdrożenia Programu 146 6.2. Założenia systemu finansowania inwestycji 150 6.3. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska 159 6.3.1. Instrumenty prawne 161 6.3.2. Instrumenty finansowe 161 6.3.3. Instrumenty społeczne 161 6.3.4. Instrumenty strukturalne 163 6.4. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska 164 6.4.1. Zasady monitoringu 164 6.4.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych 165 6.5. Wskaźniki monitorowania celów określonych w Programie Ochrony 171 Środowiska. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA – MIASTO I GMINA MUSZYNA I. WSTĘP 1.1. Podstawa prawna opracowania 1.2. Przedmiot i zakres opracowania 1.3. Potrzeba i cel opracowania 1.4. Terminologia 1.4.1. Terminologia z zakresu zrównoważonego rozwoju 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska 1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno – ściekowej 1.1. Podstawa prawna opracowania Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska, nakłada na organy wykonawcze gmin – Burmistrza Miasta i Gminy Muszyna – obowiązek opracowania Gminnego Programu Ochrony Środowiska. Obowiązek ten, wynikający z art. 17 ustawy - Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) jest formalną przesłanką dla utworzenia niniejszego opracowania. Podstawą opracowania jest umowa nr 43/22/2004 z dnia 19 czerwca 2004 roku zawarta pomiędzy Miastem i Gminą Uzdrowiskową Muszyna, a Firmą: „PROFIT" Sp. z o.o. w Skrudzinie z siedzibą w Nowym Sączu. 1.2. Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna położonej w południowo-wschodniej części powiatu nowosądeckiego. Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony środowiska obejmują ochronę powietrza, wód, powierzchni ziemi, środowiska akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Omówienia dotyczące gospodarki odpadami zostały zawarte w odrębnym opracowaniu pod nazwą Plan Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna. 1.3. Potrzeba i cel opracowania Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg prowadzących do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, należy jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni zrównoważonym rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów: 9 ekologicznego, 9 społecznego, 9 ekonomicznego (gospodarczego), 9 przestrzennego. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA – MIASTO I GMINA MUSZYNA Podstawowym narzędziem osiągnięcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty np. poprzez akceptację mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się poprzez kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny wiąże się np. z odpowiednią lokalizacją terenów przemysłowych, mieszkaniowych, komunikacyjnych i innych. Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione w niniejszym opracowaniu, ze wskazaniem kierunków i hierarchii działań zmierzających do ich wprowadzenia na terenie gminy. Do najistotniejszych wytyczonych dla gminy celów i kierunków działań w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska należą: ª racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych, ochrona zasobów kopalin); ª ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu); ª ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa); ª ochrona gleb; ª ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna eksploatacja lasów); ª prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie realizacji wyżej wymienionych działań. Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celów strategicznych, w powiązaniu z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa, powinna zapewnić gminie rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju. 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA – MIASTO I GMINA MUSZYNA 1.4. Terminologia Program Ochrony Środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu ochrony środowiska. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu. 1.4.1. Terminologia z zakresu zrównoważonego rozwoju Ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: 9 racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, 9 przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, 9 przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego; Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej; Środowisko – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat; Zrównoważony rozwój - rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. 1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska Emisja – rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi: 9 substancje, 9 energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne; Hałas - rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz; Obszar chronionego krajobrazu - jest terenem chronionym ze względu na wyróżniające się krajobrazowo tereny