C AEAAOEAEEA OCO OOOEECO OOII 21I AEUIA
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Mεταπτυχιακό πρόγραµµα του τµήµατος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης του Καποδιστριακού πανεπιστηµίου Αθηνών ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ∆ιδάσκοντες: Μ. Ντάβου, Α.Αρµενάκης Αθήνα, Μάρτιος 1998 2 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ εργασία για το µάθηµα ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ του µεταπτυχιακού προγράµµατος του τµήµατος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης του Καποδιστριακού πανεπιστηµίου Αθηνών ∆ιδάσκοντες: Μ. Ντάβου, Α.Αρµενάκης Μαρίλη ∆ουζίνα, Νεκτάριος Σαρτζετάκης Αθήνα, Μάρτιος 1998 Η εικόνα του εξωφύλλου είναι η εικόνα που προσφέρει η επίσκεψη στο δωµάτιο hellas του IRC, µε ένα εικονικό πρόγραµµα κειµενικής επικοινωνίας όπως είναι το Microsoft Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 3 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ 4 2. Η ΜΕΘΟ∆ΟΣ 8 3. ΑΝΑΛΥΣΗ 11 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 20 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 21 Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 4 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ποιοτική ανάλυση τριών δειγµατοληπτικών παρατηρήσεων σε κειµενικά εικονικά περιβάλλοντα επικοινωνίας αποπειράται να προσδιορίσει το επικοινωνιακό πλαίσιο στο ψηφιακό περιβάλλον εστιαζόµενη στη θεµατολογία, στους ταυτοποιητικούς µηχανισµούς και στους ρόλους που υποδύονται οι συµµετέχοντες. Η συγκεκριµένη µορφή επικοινωνίας αποδεικνύεται πιο περίπλοκη, και πιο ασαφής. Προσφέρει, όµως, περισσότερες δυνατότητες για την ικανοποίηση του επικοινωνιακού αιτήµατος. Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 5 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Στόχος της συγκεκριµένης έρευνας είναι η ποιοτική ανάλυση της επικοινωνίας σε εικονικό (virtual) περιβάλλον και η απόπειρα προσδιορισµού των ιδιαίτερων ίσως χαρακτηριστικών που προσλαµβάνει αυτή η επικοινωνία σε σύγκριση µε την πρόσωπο µε πρόσωπο επικοινωνία (face to face). Κεντρικό ερώτηµα της έρευνας αποτελεί ο τρόπος µε τον οποίο διαµορφώνεται η επικοινωνία σε ένα κειµενικό εικονικό περιβάλλον (textual virtual environment) ελεύθερης πρόσβασης, όπου η επικοινωνία στερείται της ακουστικής και οπτικής της διάστασης, βασίζεται δε αποκλειστικά στη κειµενική της αποτύπωση. Η µονοδιάστατη φύση της υποχρεώνει τους “συνοµιλητές” στη γραπτή απόδοση αυτονόητων και ίσως αυθόρµητων προφορικών εκφράσεων, στη καθιέρωση µιας έγγραφης προφορικότητας όπου η ταχύτητα της πληκτρολόγησης ανταγωνίζεται την ταχύτητα της σκέψης , όπου η γραφή εµπλουτίζεται µε την αµεσότητα σε πραγµατικό χρόνο (real time) του προφορικού λόγου .Η µη ορατότητα των “συνοµιλητών” επιτρέπει ταυτοτικούς πειραµατισµούς και υποχρεώνει στη γραπτή περιγραφή ενεργειών ή χαρακτηριστικών που ωστόσο παραµένουν ανεπαλήθευτα. Το γεγονός της ευρείας αποδοχής της διαµεσολαβηµένης κειµενικής επικοινωνίας µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή ίσως να ανταποκρίνεται στην ανάγκη επικοινωνίας χωρίς τις δεσµεύσεις της πρόσωπο µε πρόσωπο επικοινωνίας. Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 6 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η έρευνα µας για τα κειµενικά εικονικά περιβάλλοντα επικοινωνίας (textual virtual environments) οριοθετήθηκε στα πλαίσια του Internet Relay Chat Network. Internet Relay Chat Network (IRC) Το IRC, Internet Relay Chat Network είναι ένα πρόγραµµα (software) διαµεσολαβηµένης επικοινωνίας µε τη χρήση δικτύου υπολογιστών (computer mediated communication). Το γεγονός ότι είναι δωρεάν είναι ένα χαρακτηριστικό που το διαφοροποιεί από τα άλλα προγράµµατα επικοινωνίας. Ο κάθε χρήστης µπορεί να πάρει στην κατοχή του (να “κατεβάσει” - download) κάποιο πρόγραµµα σύνδεσης µε ένα IRC server, και να έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες επικοινωνίας που προσφέρεται δωρεάν σε όλους τους χρήστες του Internet. To IRC ως πρόγραµµα επικοινωνίας είναι από τα παλιότερα που εµφανίζονται στο χώρο του Internet, και εκτός από το ότι είναι δωρεάν, έχει και άλλα χαρακτηριστικά που του προσφέρουν µια παγκοσµιότητα χρήσης. Το IRC είναι ένα πλήρες και αυτόνοµο κειµενικό περιβάλλον επικοινωνίας, αφού σε αυτό το περιβάλλον επικοινωνίας µπορούν να έχουν πρόσβαση όλοι όσοι είναι συνδεδεµένοι στο Internet, ανεξάρτητα από τις ταχύτητες σύνδεσης, τις δυνατότητες του υπολογιστή τους, και άλλους περιορισµούς που θέτουν άλλα προγράµµατα επικοινωνίας. Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 7 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Όπως κάθε χώρος επικοινωνίας ,έτσι και το IRC έχει τους δικούς του κανόνες και περιορισµούς που θέτονται για να διατηρηθεί οµαλή και εν µέρει ελεγχόµενη η λειτουργία του. Ο έλεγχος των όσων λέγονται και γίνονται µέσα σε αυτά τα δωµάτια ασκείται από τους εκάστοτε οικοδεσπότες (HOSTS) οι οποίοι παρακολουθούν, ακόµα και όταν δεν µετέχουν, τα τεκταινόµενα στο χώρο. Οι κανόνες και τα όρια του χώρου ανακοινώνονται σε όλους κάθε φορά που συνδέονται µε έναν IRC server. Η έννοια του χώρου αποκτά µια νέα διάσταση στα πλαίσια του κειµενικού ηλεκτρονικού επικοινωνιακού περιβάλλοντος. Η χωρική διάταξη, η τοποθέτηση των “συνοµιλούντων” µέσα στο χώρο και η αντικειµενική του σύλληψη δεν υφίσταται. Ίσως η σύλληψη του χώρου να πραγµατοποιείται στη φαντασία του κάθε ένα από τους συµµετέχοντες ή και να στερείται σηµασίας. Η επικοινωνία απαγκιστρώνεται χωρικά. Η προσέγγιση ενός τέτοιου χώρου εικονικής κειµενικής επικοινωνίας (textual virtual communication) και η ποιοτική ανάλυση του αποτελεί ένα καινούργιο εγχείρηµα. Η εργασία αυτή µέσα από την περιορισµένη παρατήρηση ενός συγκεκριµένου καναλιού IRC, αποσκοπεί στο να καταγράψει και να ερµηνεύσει τις επικοινωνιακές διεργασίες που πραγµατοποιήθηκαν σε τρεις τυχαίες “συνοµιλίες”. Αποπειρόµαστε να διερευνήσουµε τη θεµατολογία που αναπτύσσεται, την ονοµατοθεσία και τον προσδιορισµό της ταυτότητας των συνοµιλούντων, τους ρόλους που ενδύονται προκειµένου Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 8 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ να αποτιµήσουµε εντέλει την επικοινωνιακή διαδικασία και να επαληθεύσουµε ή να απορρίψουµε τις διατυπωµένες υποθέσεις µας. Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 9 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 2. Η ΜΕΘΟ∆ΟΣ ∆ΕΙΓΜΑ Το δείγµα της συγκεκριµένης έρευνας συλλέχθηκε σε τυχαίες χρονικές περιόδους από ένα σταθερό κανάλι του ελληνικού IRC. Η επιλογή του συγκεκριµένου καναλιού υπήρξε σκόπιµη, δεδοµένου ότι πρόκειται για το πιο πολυσύχναστο ελληνικό κανάλι IRC ,πράγµα που εγγυάται την αντιπροσωπευτικότητα του δείγµατος. Θεωρήσαµε επαρκές για την έκταση της συγκεκριµένης έρευνας το υλικό που συλλέχθηκε από τρεις ηµίωρες συνοµιλίες. ΥΛΙΚΟ Το ερευνητικό υλικό εκτείνεται σε εκατό σελίδες εκτυπωµένων διαλόγων που επισυνάπτονται αυτούσιες στο Παράρτηµα της εργασίας, περιλαµβάνει δε τρεις παρατηρήσεις τα χαρακτηριστικά των οποίων είναι τα εξής: 1η Παρατήρηση • Πραγµατοποιήθηκε: Πέµπτη 5 Μαρτίου, 1998 από τις 18:35 έως τις 19:05 • Ενεργά µετέχοντα µέλη: 50 • Αριθµός λέξεων κειµένου παρατήρησης: 4.738 2η Παρατήρηση • Πραγµατοποιήθηκε: Σάββατο 7 Μαρτίου, 1998 από τις 12:30 έως τις 13:00 • Ενεργά µετέχοντα µέλη: 24 • Αριθµός λέξεων κειµένου παρατήρησης: 3.585 Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 10 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 3η Παρατήρηση • Πραγµατοποιήθηκε: Κυριακή 8 Μαρτίου, 1998 από τις 18:15 έως τις 18:50 • Ενεργά µετέχοντα µέλη: 40 • Αριθµός λέξεων κειµένου παρατήρησης: 3.996 Η γλώσσα του κειµενικού υλικού είναι κυρίως η ελληνική , δευτερευόντως η αγγλική, χρησιµοποιούνται όµως λατινικοί χαρακτήρες για τη µεταγραφή των ελληνικών λέξεων. Πρόκειται για τη διάλεκτο του ελληνικού Internet, τα επονοµαζόµενα greekglish. ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ Στα πλαίσια της µη συµµετοχικής παρατήρησης η διαδικασία που ακολουθήσαµε κάθε φορά για την συλλογή των στοιχείων ήταν: Είσοδος στο χώρο (δωµάτιο) συζήτησης #hellas του ελληνικού IRC από κάποιο server, χρησιµοποίηση ενός ονόµατος (Nickname) που να είναι γενικά αδιάφορο και να µην προκαλεί την προσοχή. Για αυτό το λόγο χρησιµοποιήθηκε δύο φορές το όνοµα “egw” και µια φορά το όνοµα “OmoRfos”, ονόµατα συνηθισµένα σε αυτό το χώρο. Με την χρήση του τελευταίου ονόµατος είχαµε και µια παρανόηση µε κάποιον άλλο µετέχοντα που νόµισε ότι ήµασταν κάποιος γνωστός του. Αλλά η όλη παρεξήγηση διευθετήθηκε ψιθυριστά (in whispers) µεταξύ µας, χωρίς να λεχθεί τίποτα στον κοινό χώρο συζήτησης. Η κάθε παρατήρηση είχε διάρκεια περίπου τριάντα λεπτών, και η είσοδος και έξοδος από το δωµάτιο γινόταν µε τον πιο διακριτικό τρόπο παρουσίας. Θα πρέπει εδώ να Μεταπτυχιακό πρόγραµµα τµήµατος Ε.Μ.Μ.Ε. Αθήνα, Μάρτιος 1998 11 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ τονίσουµε ότι αν και θα µπορούσαµε να είµαστε αόρατοι στο χώρο προτιµήσαµε να φαίνεται η παρουσία µας, απαρνούµενοι το ρόλο του αόρατου παρατηρητή . Αναλυτικά η διαδικασία που ακολουθήσαµε είναι σχετικά απλή. Κάθε µια από αυτές τις µέρες µπαίναµε στη συγκεκριµένη λίστα συζητήσεων (IRC) και στο συγκεκριµένο δωµάτιο (#hellas) όπου και µετά από παραµονή περίπου µισής ώρας, και προσπαθώντας να µην εµπλακούµε σε κάποια συζήτηση, αποθηκεύαµε σε ένα αρχείο όλα τα κείµενα των συζητήσεων που παρακολουθήσαµε σε αυτό το χρόνο και στη συνέχεια αµέσως βγαίναµε από το συγκεκριµένο χώρο. Κατά τη διάρκεια της παρατήρησης δεν κρατήθηκαν σηµειώσεις ή παρατηρήσεις, προτιµήσαµε όλη η διαδικασία ανάλυσης των δεδοµένων να γίνει µετά από την ολοκλήρωση της συλλογής όλων των παρατηρήσεων. Και αυτό