Doopsgezinde Bijdragen Nieuwe Reeks 30 (2004) Doopsgezinde Bijdragen Nieuwe Reeks Nummer 30 Verzameld Door De Redactiecommissie Van De Doopsgezinde Historische Kring

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Doopsgezinde Bijdragen Nieuwe Reeks 30 (2004) Doopsgezinde Bijdragen Nieuwe Reeks Nummer 30 Verzameld Door De Redactiecommissie Van De Doopsgezinde Historische Kring Doopsgezinde Bijdragen nieuwe reeks 30 (2004) Doopsgezinde Bijdragen nieuwe reeks nummer 30 Verzameld door de redactiecommissie van de Doopsgezinde Historische Kring W. Bergsma J J. Bosma ( eindred.) D. de Clercq G.A.C. van der Lem B. Rademaker-Helfferich A. Verbeek P. Visser (voorz.) uitgegeven door de Doopsgezinde Historische Kring Singel 452, 1017 AW Amsterdam www.dhk.doopsgezind.nl Doopsgezinde Bijdragen nieuwe reeks nummer 30 Doopsgezinde Historische Kring Amsterdam 2004 Omslagülustratie: Portret op snuifdoos, zeventiende eeuw; naar een eerder vervaardigd portret uit ca. 1550. Vermoedelijk Lelio Socinus, maar mogelijk Faustus Socinus zelf. ( Tate Library, Harris Man­ chester College te Oxford) (Zie voor meer informatie het artikel van Tony André) CJP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK Doopsgezinde Doopsgezinde Bijdragen [verz. door de redactiecommissie van de Doopsgezinde Historische Kring] Nieuwe reeks 1 ( 1975) - ... Amsterdam: Doopsgezinde Historische Kring ISSN 0167-0441 Verschijnt jaarlijks Bijdragen nr. 30 (2004) Met lit. opg. ISBN 90-6550-851-1 Trefw.: doopsgezinden; opstellen/bibliografie © 2005 Doopsgezinde Historische Kring Uitgever: Uitgeverij Verloren, Postbus 1741, 1200 BS Hilversum Eindredactie: J J. Bosma Inhoud R.edactioneel 7 Piet Visser In memoriam professor dr. Sjouke Voolstra (1942-2004) 13 Aart de Groot Fausto Sozzini (15 3 9-1604) 37 Mark H. Aalderink Socinianisme als religi,e van de rede; de Diatriba de 53 socinianismo van de cartesiaanse theoloog Abraham Heidanus Wiebe Bergsma Bogermans voorbeeld? De bekeerde sociniaan Jacobus 72 Lautenbach Peter G. Bietenholz Erasmus en het zeventiende-eeuwse antitrinitarisme; het 103 geval Daniel Zwicker en Daniel de Breen Wiep van Bunge De bibliotheek van Jacob Ostens: spinozana en sociniana 125 Eric H. Cossee Meer verschil dan overeenkomst; remonstrantisme en 141 socinianisme vergeleken door Adriaan van Cattenburgh in zijn Specimen controversiarum inter remonstrantes et Socinum (1728) Joris van Eijnatten Vijf vertogen over ketterij; waarheid, dwaling en de 153 historiografie van het antitrinitarisme, 1650-1800 Aart de Groot Dirk Rafaëlsz Camphuysen en het socinianisme 165 Wimjanse Gereformeerd antisocinianisme 180 Atilla Kis Enkele contacten van Transsylvaanse unitariërs met de 193 zeventiende en achttiende- eeuwse Nederlandse samenleving Marius van Leeuwen Simon Episcopius en het socinianisme 202 Florian Mühlegger De reactie van Hugo Grotius op het socinianisme 210 6 INHOUD Bonny Rademaker- Een verschrikkelijk en gruwelijk kwaad; socinianisme in 237 Helfferich Deventer; een Deventer pamjlettenstrijd van 1669 tot 1671 Piet Visser De haat-liefde relatie tussen doperdom en socinianisme in 249 de doperse historiografie Piet Visser Op zoek naar collegiantische liederen met sociniaanse 265 trekken in Stapels Lusthof der zielen (1681) Sibbe Jan Visser Het heldere licht van de waarheid; de briefwisseling tussen 292 Samuel Nearanus en Martinus Ruarus BIJLAGE Tony André Socinus' portret op een snuifdoos 313 AUTEURS 317 COLOFON 320 Redactioneel Nummer 30 van de Doopsgezinde Bijdragen is een heel bijzonder nummer, want het is in zijn geheel gewijd aan de geschiedenis van het socinianisme in de Nederlan­ den, en in die zin is het dus een speciaal- of themanummer, evenals twee eerdere uitgaven die handelden over 'doopsgezinden en kunst in de zeventiende eeuw' (nr. 17) en 'Menno Simons 500' (nr. 22). Maar voor we op de inhoud van dit nummer ingaan, dienen we eerst stil te staan bij het - geheel onverwachte - tra­ gische overlijden van één van de grondleggers van dit tijdschrift, prof. Dr. Sjouke Voolstra, die nauw betrokken was bij de oprichting van de Bijdragen en die sinds die begintijd (dertigjaar geleden) steeds één van de belangrijkste pijlers vormde van de redactie, en fungeerde als een voortdurende stimulator voor het onder­ zoek naar het doopsgezinde verleden. Niemand had kunnen bevroeden dat het interview met Sjouke Voolstra in ons vorige nummer een soort afscheid met hem zou worden; het was immers slechts bedoeld als blik achter de schermen, als eer­ betoon vanwege zijn emeritaat en als gesprek over de drijfveren voor de ge­ schiedbeoefening van deze gelouterde onderzoeker. De werkelijkheid is soms bi­ zarrer en wranger dan men van tevoren kan bedenken, en het zal iedereen duidelijk zijn dat de redactie van de Bijlagen, de Doopsgezinde Historische Kring (DHK), alle collega's, vrienden, bekenden en geliefden van Sjouke Voolstra het uiterst moeilijk hebben met wat hen plotseling overkwam. Dit nummer opent dan ook met een In memoriam gewijd aan Sjouke Voolstra, geschreven door zijn collega en vriend Piet Visser, die daarin een intrigerend beeld schetst van Sjouke, als uitermate gedreven, veelzijdige maar soms ook complexe persoon. Zoals gezegd staat Faustus Socinus (of Fausto Sozzini) en het socinianisme cen­ traal in dit nummer van de Bijlagen, want de artikelen die wij hier aantreffen vor­ men de neerslag van het socinuscongres dat op 5 en 6 november 2004 in Leiden werd gehouden. Dit drukbezochte congres was een gelegenheidssamenwerking tussen de DHK en het Remonstrants Seminarie, en werd georganiseerd ter gele­ genheid van de vierhonderdste sterfdag van Faustus Socinus (1539-1604) . Soci­ nus, de befaamde of beruchte 'aartsketter', en aanstichter van 'sulcken schrikke­ lijcken ende grouwelijcken quaedt', was - achteraf gezien en gesproken - een intrigerend persoonlijkheid, die opereerde aan de rand van de Reformatie of zelfs aan de rand van het christendom. Zijn van vernieuwing en radicaliteit door- 8 REDACTIONEEL trokken leer was onder andere gestoeld op echt renaissancistisch gedachtegoed en onderzoek (ad fontes), en in haar uitwerking dermate verstrekkend in het toenmalige christelijk Europa, dat zij tot grote beroering leidde - men reageerde soms vol instemming, vaker echter vol afkeer op hem. Socinus' leer gold lange tijd in tal van landen als staatsgevaarlijk (je zou zelfs een parallel kunnen trekken met het 'terroristisch' van dit moment) en veel van het sociniaanse gedachte­ goed, de circuits waarin het circuleerde, de debatten en dergelijke speelden zich dan ook af in het ondergrondse, clandestiene domein: een soortement underg­ round omgeving. In dit nummer wordt ingegaan op tal van facetten van dit un­ derground gebeuren, en het zal niemand verbazen dat de uitkomsten van de ver­ schillende onderzoeken, zowel caleidoscopisch als fragmentarisch zijn. Het gaat immers steeds om brokstukken van wat er - naar alle waarschijnlijkheid - eens ge­ weest is, en wat er soms in feite zelfs niet of nooit had mogen zijn. Aart de Groot opent de reeks artikelen met een beschouwing over het leven en werk van Fausto Sozzini, en schetst diens intrigerende loopbaan van eenvoudig student rechten in Siena tot heresiarch, kettervorst of kettervoorman in centraal Europa. Daarbij wordt ingegaan op het typisch Italiaans renaissancistische milieu waaruit Fausto voortkwam - dat o.a. werd belichaamd door zijn oom Lelio; even­ als Fausto een vooraanstaande, maar ook controversiële exegeet en lekentheo­ loog. Verder komen allerlei latere ontwikkelingen aan de orde: de lotgevallen van de fragiele groep die Sozzini om zich wist te formeren, en allerlei dwarsver­ banden - conflicten soms ook- tussen die groep en andere groepen uit de zoge­ naamde radicale reformatie. Interessant en fascinerend is bovenal hoe het mo­ gelijk was dat een dermate vernieuwend denker steun wist te verwerven bij adellijke groepen, en daardoor relatief ongestoord (hij werd nooit opgepakt, ver­ oordeeld noch verbrand) in een uithoek van het toenmalige Europa zijn gang kon gaan. In veel van de overige artikelen komen de navolgers van Socinus -Poolse broe­ ders, socinianen en vermeende socinianen - aan de orde, en geschetst wordt wat de Nachwuchs was van diens radicale ideeën. Vaak ging het niet zozeer om directe en letterlijke navolgers, maar meer om heimelijke sympathisanten, die zich door­ gaans meer door Socinus' ideeën lieten inspireren dan dat zij deze daadwerkelijk overnamen, en hem in de letter volgden. Soms ook ging het om mensen die slechts als medestanders golden, uit een soort verdachtmaking, of vanwege 'over­ eenkomst in leer'. Er is derhalve sprake van een zeker onderscheid tussen al dege­ nen die op onderdelen dicht bij de ideeën van Socinus in de buurt kwamen, en zij die daarin slechts - om wat voor reden dan ook - geïnteresseerd waren, er mee in verband werden gebracht, en er soms ook daadwerkelijk over discussieerden. Tot de eerste groep zou men iemand als Dirk Rafaëlsz Camphuysen (1586- 1627) kunnen rekenen, maar ookjacob Ostens (ca.1630-1678) en Jacobus Lau- .REDACTIONEEL 9 tenbach (1537 /38-1611) behoorden in zekere zin tot deze categorie van navol­ gers/ sympathisanten. Camphuysen, de befaamde stichtelijke dichter, was in de meest letterlijke zin een 'stiefkind' van het christendom, die feitelijk zijn hele le­ ven zoekende bleef op religieus terrein (evenals tallozen in zijn tijd), en die zich - zoals Aart de Groot aantoont - daadwerkelijk door Socinus heeft laten inspire­ ren in zijn worsteling met zaken als hel en de straf voor de zonde. Camphuysens christendom met humanistische trekken doet op een bepaalde manier heel mo­ dern aan, en moet - gezien de populariteit van deze dichter - ook de tijdgenoot hebben aangesproken. De doopsgezinde arts Jacob Ostens was een geheel ande­ re persoonlijkheid, die ook op een heel andere wijze in het socinianisme geïnte­ resseerd was. Wiep van Bunge schetst Ostens als een lekentheoloog met een in­ drukwekkende collectie sociniaanse en spinozistische boeken;
Recommended publications
  • Zbigniew Ogonowski, Socynianizm. Dzieje, Poglądy, Oddziaływanie, Warszawa 2015, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Instytut Historii Nauki Im
    332 RECENZJE I OMÓWIENIA Zbigniew Ogonowski, Socynianizm. Dzieje, poglądy, oddziaływanie, Warszawa 2015, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk, ss. 541 From its emergence in the late-sixteenth century, Socinianism, which had developed out of the ideas of the Italian non-conformists Lelio (1525–1562) and Fausto Sozzini (1539–1604), and which fundamentally reshaped the understanding of Christianity up to that point, was a very controversial religious phenomenon. As the established confessions sought to discredit it intellectually, and as adherence to it was deemed a punishable offence in the Holy Roman Empire of the German Nation because of its rationalizing and historicising critique of the dogma of the Trinity, Socinianism only suc- ceeded in establishing institutional Church structures in Poland-Lithuania. However, even in the relatively tolerant Polish-Lithuanian Republic of the Nobility, where Socinians constituted roughly one percent of the population in the early-seventeenth century,1 this blossoming of Socinianism did not last long. The Socinian academy at Raków, which was established in 1602, and the Raków printing press were both closed down by a decree of the Sejm in 1638. The Socinians themselves were expelled from Poland-Lithuania twenty years later, also by a decree of the Sejm. The short period, however, in which Socinianism was permitted to develop in public in a more or less unhin- dered way in Poland-Lithuania was nonetheless sufficient to let circulate its ideas across the whole of Europe. With the help of Socinian networks, books printed in Raków2 spread across the Holy Roman Empire and into the Netherlands and England, where they gave rise to intensive public debates.
    [Show full text]
  • Klik Hier Voor De PDF-Versie
    Inventaris van de foto’s in de jaarboeken 1-1926 t/m 80-2013 van het Westfries Genootschap, in beheer van Stichting Projector. Opgemaakt door Bert Kölker INLEIDING. Dit register is geen index op de jaarboeken van het Genootschap, maar wil slechts een toegang verschaffen op de foto’s van het Genootschap, afgedrukt in onze jaarboeken en de door leden geschonken foto’s. Particuliere foto’s, welke door de makers na publicatie in de jaarboeken zijn terug gevraagd, zult u hier niet aantreffen, maar wel een vermelding van de publicatie met nummers van het jaarboek en de betreffende pagina. Dit laatste is soms wat moeilijk, omdat de oudste delen meestal beginnen met enige ongenummerde pagina’s of met een romeins cijfer. Ik heb deze laatste cijfers soms in onze cijfers gewijzigd. Bovendien telt de serie twee jaarboeken met als jaar 1950, nl. de nummers 14 en 15 en enige jaren zijn er geen delen verschenen. Omdat het weinig zin heeft om bij groepsfoto’s, zoals Westfriezendagen, of de oude en nieuwe Raadsleden van opgeheven en nieuw gevormde gemeenten, allen met naam te vermelden, heb ik volstaan met de groepsfoto en het betreffend jaar te vermelden. Hetzelfde uitgangspunt heb ik genomen voor grote familiefoto’s. Het is dus mogelijk, dat een enkel persoon bovendien ook nog eens te vinden is onder zijn familienaam. Om het register niet te overladen heb ik personen, welke in een artikel meerdere malen zijn afgebeeld, volstaan met de eerst vermelde en de laatst vermelde foto per artikel aan te geven met een “-“. Bijv. Bakker, JOS pg.
    [Show full text]
  • KIJK OP DE RINGVAART Eenheid in Verscheidenheid
    VOORWOORD ADAM ELZAKALAI WETHOUDER RUIMTELIJKE ORDENING Met onze onderzoekspublicatie over de Ringvaart en Ringdijk maakt u kennis met onze twee historische iconen die de ruggengraat vormen van Haarlem- mermeer. Zonder de dijk en de vaart immers geen polder. Maar ook geen 150.000 inwoners, geen luchthaven Schiphol, geen economisch sterke gemeente en geen prachtig uitzicht over het water. Wat zijn we rijk met dit erfgoed. Sinds 1852 ligt het voormalige meer droog. En bouwen pioniers aan de Haarlemmermeerse toekomst. Inmiddels is dit uw toekomst geworden. Met deze waar- devolle publicatie draagt het huidige college bij aan de geschiedenis van Haarlemmermeer, door het verleden vast te leggen. Ik ben als wethouder Ruimtelijke Ordening ontzettend trots op en dank- baar voor het onderzoek dat gedaan is. Geniet van dit naslagwerk en beleef de zestig kilometerlange Ringdijk en Ringvaart vanaf papier of het scherm. ADAM ELZAKALAI DERK RENEMAN WETHOUDER RUIMTELIJKE ORDENING WETHOUDER CULTUUR De gemeente Haarlemmermeer heeft een betrekkelijk kort, maar rijk cultuurhistorisch verleden. De Ring- vaart en Ringdijk vormen het fundament van deze geschiedenis. Met de drie stoomgemalen was het midden 1800 een moderne uitdaging om een vaart te graven, een dijk aan te leggen en de polder droog te malen. Nadat de stoomgemalen drie jaar continu gedraaid hadden kon men het land in gebruik nemen. Waterbouwkundige Jan Adriaanszoon Leeghwater, die al in 1641 pleitte voor de drooglegging van het Haarlemmermeer, zou enorm tevreden zijn als hij zag waar we nu staan. Als wethouder Cultuur ben ik ontzettend trots op onze historische iconen de Ringdijk en Ringvaart. Het prachtige visitekaartje dat zo kenmerkend is voor onze gemeente.
    [Show full text]
  • Chalfont St Giles & Graft – De Rijp Twinning Association
    Chalfont St Giles & Graft – De Rijp What is Twinning? Twinning Association Twinning is about fostering friendship and Membership Application understanding between communities. Annual Subscription £6 per person Twinning between Chalfont St Giles and Graft – De Rijp in North Holland began in 1979 and is still Special rates for Groups on request going strong, an indication of its success. During that time we have shared many experiences and formed Full Name: ..................................................................... strong relationships. Address: ......................................................................... Twinning is a good way to get to know people from another country; to learn about their way of life, ......................................................................................... their interests and traditions and to enjoy their Post Code: .................... Phone: .................................. hospitality and they ours. E-mail: ............................................................................ Twinning between our two communities is not an exchange of representatives but one of local Additional Names (at same address): residents. It matters not that we do not speak Dutch; Chalfont St Giles ......................................................................................... most Dutch people speak excellent English and tolerate our poor attempts at their language which & E-mail: ............................................................................ adds to the fun. Hosting
    [Show full text]
  • Landscape and History Since 1500 Ian D
    Landscape and History since IAND. WHYTE landscape and history globalities Series editor: Jeremy Black globalities is a series which reinterprets world history in a concise yet thoughtful way, looking at major issues over large time-spans and political spaces; such issues can be political, ecological, scientific, technological or intellectual. Rather than adopting a narrow chronological or geographical approach, books in the series are conceptual in focus yet present an array of historical data to justify their arguments. They often involve a multi-disciplinary approach, juxtaposing different subject-areas such as economics and religion or literature and politics. In the same series Why Wars Happen Mining in World History Jeremy Black Martin Lynch A History of Language China to Chinatown: Chinese Food Steven Roger Fischer in the West J. A. G. Roberts The Nemesis of Power Harald Kleinschmidt Geopolitics and Globalization in the Twentieth Century Brian W. Blouet Monarchies 1000–2000 W. M. Spellman A History of Writing Steven Roger Fischer The Global Financial System 1750 to 2000 Larry Allen Landscape and History since 1500 ian d. whyte reaktion books For Kathy, Rebecca and Ruth Published by Reaktion Books Ltd 79 Farringdon Road, London ec1m 3ju, uk www.reaktionbooks.co.uk First published 2002 Copyright © Ian D. Whyte 2002 All rights reserved No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the publishers. Printed and bound in Great Britain by Biddles Ltd, Guildford and King’s Lynn British Library Cataloguing in Publication Data Whyte, I.
    [Show full text]
  • De Romeinse Limes
    vChr. 3000 vroeger 1 hunebedden 2 18 0 500 1000 1500 2 de romeinse limes na jarenlange trouwe dienst werden hij en zijn broer Julius broer zijn en hij werden dienst trouwe jarenlange na maar leger, Romeinse het in officier was Hij geworden. was Bataven. uit voornamelijk bestonden alae, heten zoge- de cavalerie-eenheden, Romeinse meeste De voerden. gevecht een zelf ze terwijl overzwemmen, laten kunnen rivier een paarden hun zouden Ze ruiters. goede menaal feno- waren Het dienen. te hier hen om Romeinen de met meegereisd waarschijnlijk waren en noemen Duitsland nu we wat uit ooit kwamen Bataven De daarvan. ten oos- ten Bataven de en Noordzeekust de aan Cananefaten behandelen. te respect met en gelijkwaardig ze door vriend te die hielden Romeinen de en Germanen waren soldaten Romeinse die van Veel waren. gebouwd Rijn de langs die forten vanuit grens de den verdedig- soldaten Romeinse barbaren. woeste Romeinen de volgens woonden ervan noorden ten Romeinen; de met samen volken, Germaanse verschillende ners, bewo- oorspronkelijke de werkten ervan zuiden Ten den. doormid- kennen nu het we zoals Nederland het sneed en Rijk Romeinse oude het van noordgrens de vormde Rijn De Limes Romeinse De Julius Civilis was een Bataaf die officieel Romeins burger Romeins officieel die Bataaf een was Civilis Julius de stammen: twee uit bestond bevolking Germaanse De 3 willibrord 4 karel de grote 5 hebban olla vogala 6 floris v 7 de hanze 8 erasmus 9 karel v 10 beeldenstorm 11 willem van oranje 1600 12 de republiek 13 de voc 14 de beemster 15 de grachtengordel 16 hugo de groot 17 de statenbijbel 18 rembrandt 19 de atlas major van blaeu 20 michiel de ruyter 21 christiaan huygens 22 spinoza 23 slavernij 1700 24 buitenhuizen 25 eise eisinga 26 patriotten andere Germanen tegen de Romeinen.
    [Show full text]
  • De Kleuren Van Het Nieuwe Bouwen Tijdens Het Interbellum in Nederland
    De kleuren van het nieuwe bouwen tijdens het interbellum in Nederland Materialisering van een ideaal Ir. M.G. Polman Technische Universiteit Delft Faculteit Bouwkunde Prof. Dr. F. Bollerey Prof. dr. M.C. Kuipers 19 december 2011 De kleuren van het nieuwe bouwen tijdens het interbellum in Nederland Materialisering van een ideaal Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Technische Universiteit Delft, op gezag van de Rector Magnificus Prof.ir. K.C.A.M. Luyben, voorzitter van het College voor Promoties, in het openbaar te verdedigen op maandag 19 december 2011 om 12.30 uur door Maria Gabriella POLMAN bouwkundig ingenieur geboren te Amsterdam. Inhoudsopgave Deel A Aspecten van kleur en architectuur van het nieuwe bouwen Dit proefschrift is goedgekeurd Voorwoord 6 2 Historiografie 21 door de promotoren: Prof. Dr. F. Bollerey Prof. dr. M.C. Kuipers Gebruikte afkortingen 7 2.1 Kleur in stijl- en ornamentgeschiedenis 23 2.1.1 Inleiding 23 1 Inleiding 9 2.1.2 Eugen Gugel, Willem Leliman, 1919 23 Samenstelling promotiecommissie: 2.1.3 Jan Godefroy, 1915 -193 29 Rector Magnificus 2.1.4 Ben Wierink, 193 30 Prof.ir. K.C.A.M. Luyben, voorzitter 2.2 De belangrijkste kleurtheorieën tijdens het Prof.Dr. F. Bollerey, Technische Universiteit Delft, interbellum in Nederland, volgens de promotor beschrijvingen in de schildersvakliteratuur 33 Prof. dr. M.C. Kuipers, 2.2.1 Inleiding 33 Technische Universiteit Delft, promotor 2.2.2 Lambertus Simis, 1835 33 Prof. dr. A. Bergmans, 2.2.3 De vijf belangrijkste historische theoretici op basis Universiteit Gent van vier bronnen 35 Prof.
    [Show full text]
  • 3647101427 Lp.Pdf
    © 2016, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525101421 — ISBN E-Book: 9783647101422 Veröffentlichungen des Instituts für Europäische Geschichte Mainz Abteilung für Abendländische Religionsgeschichte Herausgegeben von Irene Dingel Band 240 Vandenhoeck & Ruprecht © 2016, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525101421 — ISBN E-Book: 9783647101422 Die Anfänge des Sozinianismus Genese und Eindringen des historisch-ethischen Religionsmodells in den universitären Diskurs der Evangelischen in Europa von Kęstutis Daugirdas Vandenhoeck & Ruprecht © 2016, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Göttingen ISBN Print: 9783525101421 — ISBN E-Book: 9783647101422 Gedruckt mit freundlicher Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft Diese Habilitation wurde für die Veröffentlichung überarbeitet. Bibliografische Information der Deutschen Nationalbibliothek Die Deutsche Nationalbibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.d-nb.de abrufbar. ISSN 2197-1048 ISBN 978-3-647-10142-2 Weitere Ausgaben und Online-Angebote sind erhältlich unter: www.v-r.de © 2016, Vandenhoeck & Ruprecht GmbH & Co. KG, Theaterstraße 13, D-37073 Göttingen/ Vandenhoeck & Ruprecht LLC, Bristol, CT, U.S.A. www.v-r.de Alle Rechte vorbehalten. Das Werk und seine Teile sind urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung in anderen als den gesetzlich zugelassenen Fällen bedarf der vorherigen schriftlichen Einwilligung des Verlages.
    [Show full text]
  • Hollanders Van De Gouden Eeuw, English Record Script Audiotour, 7 Nov 2014 1 / 37
    Stop 0 – Instructie Podcatcher At the start of the exhibition, please activate your Podcatcher audio player at one of the consoles. - The Podcatcher will guide you through the exhibition. At various points throughout the exhibition, you will find activation points for the audio commentaries. Hold the Podcatcher 30 centimetres from an activation point, as you would with a remote control, and the audio will start playing automatically. You do not need to press any keys. There are three keys on the unit. Press the left key to lower the volume and the right key to increase the volume. If you want to pause and resume, simply press the key in the middle. Where you need to select an option, the keys allow you to select options A, B, or C. - Press A to start the tour. Press B to repeat the activation instructions. Press C to repeat the volume adjustments instructions. - [A] You are now starting your exhibition tour. Activation points can be found throughout the entire exhibition. On completion of the tour, please return the Podcatcher to the audio desk. If you have any questions, please don’t hesitate to ask the attendants or Hermitage Amsterdam staff members. We hope you enjoy this tour. [B] Hold the Podcatcher 30 centimetres from an activation point, as you would with a remote control, and the audio will start automatically. You do not need to press any keys. [C] Press the left key to lower the volume and the right key to increase the volume. If you want to pause and resume, simply press the key in the middle.
    [Show full text]
  • Recenzje I Omówienia
    RECENZJE I OMÓWIENIA ODRODZENIE I REFORMACJA W POLSCE ■ LXI 2017 ■ PL ISSN 0029-8514 A Companion to the Reformation in Central Europe, ed. by Howard Louthan, Graeme Murdock, Leiden 2015 (Brill’s Companions to the Christian Tradition, t. 61), Brill, ss. 504 + 20, il. Obchodzone ostatnio rozmaite rocznice związane z reformacją (2009 – 500-lecie urodzin Jana Kalwina, 2013 – 450-lecie Katechizmu Heidel- berskiego, 2017 – 500-lecie reformacji etc.) stały się doskonałą okazją dla wielu naukowców, by opublikować znaczne, często nawet encyklopedyczne wręcz prace o reformacji lub o ważnych postaciach z jej dziejów1. Wydana już w 2004 r. praca Diarmaida MacCullocha The Reformation. A History wybiegała, poprzez dołączenie historii kalwińskiej Nowej Anglii, poza stan- dardowe omówienie sekwencji wydarzeń w Europie Zachodniej2. Autor starał się także, w miarę możliwości, ukazać rozwój reformacji w krajach środkowej Europy3. Jednak o tym, że brak znajomości języków przekłada się w zachodnioeuropejskiej i angielskojęzycznej literaturze przedmiotu na brak głębszej wiedzy o wydarzeniach w naszym regionie Europy, świad- czyć może np. bardzo udana praca Carlosa M. Eire’a pt. Reformations. The Early Modern World, 1450–1650, w której zagadnieniu reformacji na tere- nach Rzeczypospolitej Obojga Narodów poświęcono aż 3 z 757 stron tek- stu. Doskonałą ilustracją tego problemu jest mapka umieszczona na s. 757. Na jej obrzeżach widać skrawek Węgier oraz Wielkopolskę, Prusy Królew- skie i okolice Krakowa. Recenzowana praca zbiorowa pod redakcją profesorów Howarda Louthana z University of Minnesota oraz Graeme’a Murdocka z Trinity College w Dublinie ma właśnie wypełnić tę lukę. Powodem jej powstania była chęć przybliżenia naukowcom i studentom dziejów reformacji i kontrre- formacji w tej części Europy, a także zapoznania ich z nowymi kierunkami i zagadnieniami badawczymi, nad którymi pracują naukowcy w tych kra- jach.
    [Show full text]
  • The Dutch Touch
    the Dutch Touch DUTCH CANADIAN CLUB (EDMONTON) 13312 142 Street NW, Edmonton, AB T5L 4T1 November 2013 Phone: 780 452 2861 Dear Membership Riek and I have been back from our trip to the Netherlands for a month Upcoming Events already and where did the time go. Do you have that too? You look forward to your holidays and it seems to take forever before you finally go, and then, boom, it is over. It’s just not fair. It always takes me about CARD MAKING November 2, 16 and 30 a week to relax a little from the rat race, and I usually get sick for a few days, but this time Riek ended up in bed. But we are back with a KLAVERJAS TOURNAMENT vengeance. November 17, 2013 It looks like the Dutch Canadian Centre is going to be booked solid again next year. The windmill looks great again, thanks to some guys MAGNUS MARTENSSON who just won't quit. Way to go retiree's, (I don't dare to call them seniors, November 2, 2013 they will beat me up). You are an inspiration to all of us, that's for sure. SCANDINAVIAN Again we have lost one of our members. Dr. Theo Gerding. For most of CHRISTMAS MARKET you his name does not ring a bell, but for the Friday night regulars he November 10, 2013 was something special. Theo had a PhD in Amino Acid Analysis and was a professor at the University of Amsterdam. He was someone CHILDREN’S SINTERKLAAS special, and I quote his daughter Reineke (who taught Dutch language PARTY classes for a few years) "Theo was one of the most unusual and odd, December 1, 2013 nonconformist, outlandish people you will ever know." And that he was.
    [Show full text]
  • PLAXIS Bulletin Juli'99 Nr. 8
    Nº 8 - JULY 1999 Editorial Editorial staff: Nisa Nurmohamed, chief editor We are very pleased to present this special Marco Hutteman, Plaxis Users Association (NL) edition of the PLAXIS bulletin. Besides the Peter Brand, Plaxis bv normal contents part of this bulletin is devoted to the PLAXIS symposium held last Scientific committee: March in Amsterdam. As requested by Prof. Pieter Vermeer, Stuttgart University participants the opening speech by Dr. Ronald Brinkgreve, Plaxis bv Margriet Janzs and a publication on creep by the Dutch Ministry of Public Works and Water management are published. In addition, a summary of the discussions is provided. Column Vermeer FIELD SITUATION WITH OCR ≈ 1 he first international PLAXIS symposium was Ta big success, nearly 100 participants from Very young soil deposits have experienced 20 different countries participated. The only vertical stresses due to self weight, Experienced Users Course directly after the without additional deformations due to conference was very well attended with 40 previous overburden or ageing, i.e. creep. Bulletin of the participants. Such soil may be truly normally PLAXIS Users Association (NL) consolidated with an over-consolidation Other courses included a PLAXIS short course factor of nearly one. PLAXIS bulletin P.O. Box 3302 in Egypt, and the course “Introduction to To my experience such situations are rare 2601 DH Delft The Netherlands Computational Geotechnics” organised as a and even alluvial deposits are mostly E-mail: post-conference activity to the XIIth “European characterised by a pre-overburden pressure, [email protected] Conference on Soil Mechanics and Foundation either caused by real pre-loading, ageing Engineering” in Amsterdam.
    [Show full text]