Obszarów Funkcjonalnych?
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Jak definiować granice miejskich Seria Monografie obszarów funkcjonalnych? Społeczne i ekonomiczne zyski i straty procesów urbanizacji w Polsce redakcja naukowa Bogna Gawrońska-Nowak ? Seria MonografieSeria obszarów funkcjonalnych obszarów Jak definiować granice miejskich Jak definiować granice miejskich obszarów funkcjonalnych? Społeczne i ekonomiczne zyski i straty procesów urbanizacji w Polsce Instytut Rozwoju Miast i Regionów Jak definiować granice miejskich obszarów funkcjonalnych? Społeczne i ekonomiczne zyski i straty procesów urbanizacji w Polsce pod redakcją naukową Bogny Gawrońskiej-Nowak Warszawa – Kraków 2021 Jak definiować granice miejskich obszarów funkcjonalnych? Społeczne i ekonomiczne zyski i straty procesów urbanizacji w Polsce redakcja naukowa Bogna Gawrońska-Nowak, Warszawa–Kraków 2021 Recenzenci: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz; dr hab. Justyna Danielewicz, prof. UŁ Autorzy: Veranika Kaleyeva https://orcid.org/0000-0002-1446-2180 Paweł Najechalski https://orcid.org/0000-0003-1250-7960 Anita Zarzycka https://orcid.org/0000-0002-8560-6428 Jan Grzymski https://orcid.org/0000-0002-3776-7948) Bogna Gawrońska-Nowak https://orcid.org/0000-0003-3651-7637 Piotr Lis https://orcid.org/0000-0001-6060-2423 Olha Zadorozhna https://orcid.org/0000-0002-2160-6904 Krzysztof Gubański https://orcid.org/0000-0001-9724-0729 Julita Łukomska https://orcid.org/0000-0003-3796-7314 Jarosław Neneman https://orcid.org/0000-0003-0865-4706 Wydawca: Instytut Rozwoju Miast i Regionów ul. Targowa 45 03-728 Warszawa Polska www.irmir.pl © Copyright by Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków 2021 ISBN: 978-83-65105-70-7 Projekt graficzny: Studio Grafiki i DTP Grafpa, www.grafpa.pl Korekta, skład i łamanie: By Mouse, www.bymouse.pl Objętość: 10,5 ark. wyd. Nakład: 125 egz. Projekt pt. „Nowy model urbanizacji w Polsce – praktyczne wdrożenie zasad odpowiedzialnej urbanizacji oraz miasta zwartego” (Gospostrateg 1/384689/20/NCBR/2019), współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ra- mach Strategicznego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych „Społeczny i gospodarczy rozwój Polski w warun- kach globalizujących się rynków” GOSPOSTRATEG, realizowany przez Konsorcjum w składzie: Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii (Lider Konsorcjum), Instytut Miast i Regionów oraz Uczelnię Łazarskiego. Spis treści Bogna Gawrońska-Nowak Wprowadzenie ....................................................... 11 Bogna Gawrońska-Nowak, Veranika Kaleyeva, Anita Zarzycka 1. Bilans zysków i strat dla procesów urbanizacji – ograniczenia i możliwości wynikające z teorii i praktyki ........................ 15 Wstęp. 15 1.1. Zyski i straty – podejście ekonomiczne, ewolucja i krytyka ................. 16 1.2. Zyski i straty sub-/dezurbanizacji – analiza interesariuszy ................. 19 Podsumowanie ...................................................... 26 Veranika Kaleyeva, Paweł Najechalski, Anita Zarzycka 2. Analiza danych zastanych ............................................. 29 Wstęp. 29 2.1. Ludność ........................................................ 32 2.2. Zameldowania na pobyt stały z zagranicy .............................. 44 2.3. Nieruchomości .................................................. 51 2.4. Aktywność gospodarcza ........................................... 65 2.5. Dochody gmin ogółem ............................................ 83 2.5.1. Dochody gmin z PIT od osób fizycznych ......................... 91 2.6. Wydatki gmin ................................................... 97 Podsumowanie ..................................................... 104 Jan Grzymski 3. Granice miasta: idea, wyobraźnia i praktyka .............................. 107 Wstęp. 107 3.1. Społeczne tworzenie granic: borderwork .............................. 108 3.2. Centrum i peryferie – perspektywa miejska ........................... 110 3.3. Narodziny miast: centrum jako przestrzeń publiczna .................... 111 6 Spis treści 3.4. Geometryczny porządek i władza centralna ........................... 112 3.5. Miasto modernistyczne jako narzędzie przemiany społecznej .............. 114 3.6. Miasto ponowoczesne: post-polis. 116 Podsumowanie: czy miasta umierają? .................................... 117 Bogna Gawrońska-Nowak, Piotr Lis, Olha Zadorozhna 4. Znaczenie metod statystycznych dla potrzeb delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych – spojrzenie ekonomisty ................... 119 Wstęp. 119 4.1. Jak delimitować – współczesne trendy w badaniach ..................... 120 4.1.1. Jak delimitować według kryteriów „ekonomicznych”? ............... 123 4.2. Wykorzystanie metod ekonometrycznych – nasza propozycja ............. 125 4.2.1. Szacowanie wartości progowych ............................... 126 Wnioski .......................................................... 130 Bogna Gawrońska-Nowak, Piotr Lis, Olha Zadorozhna 5. Studium delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych za pomocą metod statystycznych ......................................... 131 Wstęp. 131 5.1. Miasta rdzeniowe ............................................... 133 5.2. Powiązania funkcjonalne: eksploracja danych .......................... 135 5.3. Podejście ekonometryczne ......................................... 141 5.3.1. Analiza wartości progowych .................................. 142 5.3.2. Wyznaczanie MOF-ów – wyniki bazowe ........................ 144 5.3.3. Analiza wartości progowych z uwzględnieniem korelacji przestrzennej ............................................ 147 5.3.4. Model regresji nieciągłej ..................................... 148 5.4. Dyskusja i podsumowanie ......................................... 150 Krzysztof Gubański 6. Społeczna percepcja zjawiska suburbanizacji. Wnioski z badań jakościowych w obszarach funkcjonalnych Poznania, Lublina oraz Bełchatowa ....................................... 153 Wstęp. 153 6.1. Problem badawczy i operacjonalizacja suburbanizacji .................... 154 6.2. Wybór miast do badań terenowych .................................. 155 6.3. Rekrutacja rozmówców i przebieg badania ............................ 156 6.4. Uwarunkowania suburbanizacji ..................................... 157 6.4.1. Koszt zakupu nieruchomości .................................. 157 7 Spis treści 6.4.2. Normalna biografia mieszkaniowa ............................. 158 6.4.3. Uciążliwe miasto vs zielone siedlisko ............................ 159 6.4.4. Odwołania do czynników strukturalnych (rynku, polityk publicznych, inwestycji unijnych) ....................... 160 6.5. Skutki suburbanizacji ............................................ 161 6.5.1. Zatarcie granicy między miastem a przedmieściem ................. 161 6.5.2. Profesjonalizacja i skalowanie suburbanizacji ..................... 162 6.5.3. Problem integracji społecznej ................................. 163 6.6. Ocena miejsca zamieszkania ....................................... 165 6.6.1. Oceny pozytywne .......................................... 165 6.6.2. Oceny negatywne .......................................... 166 6.7. Katalog zysków i strat miast i gmin oraz wynikające z nich strategie przystosowawcze .......................... 167 6.7.1. Miasta ................................................... 168 6.7.2. Gminy ................................................... 169 Podsumowanie i rekomendacje ........................................ 171 Julita Łukomska, Jarosław Neneman 7. Koszty i korzyści dez- i suburbanizacji – perspektywa jednostek samorządu terytorialnego ............................ 175 Wprowadzenie ..................................................... 175 7.1. Koszty i korzyści suburbanizacji .................................... 176 7.2. Perspektywa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce ................ 181 Podsumowanie ..................................................... 192 Bogna Gawrońska-Nowak, Piotr Lis, Olha Zadorozhna 8. Statystyczna analiza skutków sub- i dezurbanizacji w Polsce – „efekt przynależności” ................................................. 193 Wstęp. 193 8.1. Przegląd literatury ............................................... 194 8.2. Opis danych ................................................... 195 8.3. Metodologia ................................................... 200 8.4. Wyniki. 202 Podsumowanie ..................................................... 209 Podsumowanie i wnioski ............................................... 211 Bibliografia ......................................................... 215 Streszczenie ......................................................... 229 Spis tabel i rycin ..................................................... 231 Autorzy Dr hab. Bogna Gawrońska-Nowak jest ekonomistką, tytuł doktora habilitowanego uzy- skała na Wydziale Gospodarki Międzynarodowej na Uniwersytecie Ekonomicznym w Po- znaniu, a tytuł doktora na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym na Uniwersytecie Łódz- kim. Jest stypendystką i stażystką europejskich uczelni, między innymi: London School of Economics, Università di Padova, Erasmus University oraz University of Glasgow. Była konsultantem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce. Od 2019 roku pracuje w Instytucie Rozwoju Miast i Regionów, gdzie może realizować swoją pasję jako metodo- log i analityk zjawisk społeczno-gospodarczych. Autor korespondujący, adres mailowy: [email protected]. Dr Jan Grzymski jest doktorem politologii, aktualnie pracuje w Ośrodku Badań nad Mi- gracjami Uniwersytetu Warszawskiego, współkieruje międzynarodową siecią badawczą The Limits of EUrope finansowaną