DOCSLIB.ORG

Orhun Türkçesi

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Orhun Türkçesi T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2347 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1344 ORHUN TÜRKÇESİ Yazar Prof.Dr. Aysu ATA Editörler Prof.Dr. Gürer GÜLSEVİN Prof.Dr. Mehmet Mahur TULUM Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. “Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright © 2011 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. Öğretim Tasarımcısı Prof.Dr. İbrahim Cemil Ulukan Grafik Tasarım Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Doç.Dr. Nilgün Salur Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız Ölçme Değerlendirme Sorumlusu Öğr.Gör. Fatma Şennur Arslan Kapak Düzeni Prof.Dr. Halit Turgay Ünalan Dizgi ve Yayıma Hazırlama Kitap Hazırlama Grubu Orhun Türkçesi E-ISBN 978-975-06-2656-2 Bu kitabın tüm hakları Anadolu Üniversitesi’ne aittir. ESKİŞEHİR, Ağustos 2018 2286-0-0-0-1109-V01 İçindekiler iii İçindekiler Sunuş .................................................................................................................. vii Türk Diline Giriş ............................................................................. 2 1. ÜNİTE YAPILARI BAKIMINDAN DİLLER ........................................................................ 3 URAL-ALTAY DİL AİLESİ ....................................................................................... 4 Ural-Altay Dil Ailesi ................................................................................................... 4 Ural-Altay Dil Ailesi Üzerine Yapılan İlk Çalışmalar ............................................ 5 Ural ve Altay Dilleri ................................................................................................... 7 ALTAY DİLLERİ TEORİSİ ....................................................................................... 10 İlk Altayistler ............................................................................................................... 10 Altay Dil Birliğini Kabul Etmeyenler ve Bu Konuda Çekimser Kalanlar ............ 13 Japoncanın Altay Dil Birliğine Katılması ........................................................... 14 Türkiye’deki Altayistler ......................................................................................... 14 Altay Dil Teorisinin Bugünkü Durumu ............................................................. 14 Özet ............................................................................................................................... 15 Kendimizi Sınayalım ................................................................................................... 16 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ........................................................................ 18 Sıra Sizde Yanıt Anahtarı ............................................................................................ 18 Yararlanılan Kaynaklar ............................................................................................... 19 Türk Dilinin Dönemleri ................................................................. 20 2. ÜNİTE “TÜRK DİLİ”NİN ORHUN (KÖKTÜRK) TÜRKÇESİNDEN ÖNCEKİ DÖNEMLERİ .............................................................................................................. 21 Ana Altayca Dönemi ................................................................................................... 22 İlk Türkçe Dönemi ...................................................................................................... 22 Ana Türkçe ve Ana Çuvaşça Dönemi ....................................................................... 23 ORHUN (KÖKTÜRK) VE UYGUR TÜRKÇELERİNİN DE İÇİNDE BULUNDUĞU ESKİ TÜRKÇE DÖNEMİ VE SONRASI ..................................... 24 Eski Türkçe Dönemi (VII.-XIII. yy): Köktürk, Uygur ve Karahanlı Türkçeleri ........ 24 İlk Dönemlendirme Çalışmalarında “Eski Türkçe” .......................................... 25 İlk Dönemlendirme Çalışmalarında Kullanılan Olgu ..................................... 26 Sonraki Dönemlendirme Çalışmalarında Kullanılan Olgu ............................. 27 Orta Türkçe (XIII.-XX. yy): Doğuda Harezm ve Çağatay Türkçesi; Batıda Eski Oğuz ve Osmanlı Türkçesi .................................................................... 28 “Orta Türkçe” Terimi ............................................................................................ 28 Başlangıç Çalışmalarında “Orta Türkçe” Teriminin Kullanımı ...................... 28 Sonraki Çalışmalarda “Orta Türkçe” .................................................................. 29 Yeni Türkçe Dönemi ................................................................................................... 30 Özet ............................................................................................................................... 31 Kendimizi Sınayalım ................................................................................................... 32 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ........................................................................ 34 Sıra Sizde Yanıt Anahtarı ............................................................................................ 34 Yararlanılan Kaynaklar ............................................................................................... 35 Köktürkler ........................................................................................ 36 3. ÜNİTE I. TÜRK KAĞANLIĞI (552-630) ............................................................................. 37 Yazıtlarda I. Köktürk Kağanlığı’nın Kurulması ....................................................... 38 iv İçindekiler I. Köktürk Kağanlığı’nın İran ve Bizans’la Olan İlişkileri ve Bu İlişkide Sogdların Rolü ...................................................................................................... 39 I. Köktürk Kağanlığı’nın Yazışma Dili ............................................................... 40 Taspar Kağan ve Sonrası ....................................................................................... 41 Türk-Çin İlişkisine Bir Bakış .............................................................................. 41 I. Köktürk Kağanlığı’nın Yıkılışı ................................................................................ 42 Yazıtlarda I. Köktürk Kağanlığı’nın Yıkılış Nedenleri ...................................... 42 Çin Egemenliğinde Geçen Elli Yıl ....................................................................... 43 II. KÖKTÜRK KAĞANLIĞI (682-744) ................................................................... 43 Yazıtlarda II. Köktürk Kağanlığı’nın Kuruluşu ....................................................... 43 İlteriş Kağan ve Vezir Tonyukuk ........................................................................ 44 Kapgan Kağan Dönemi ....................................................................................... 45 Bilge Kağan ve Köl Tigin Dönemi ..................................................................... 45 Yazıtlarda Bilge Kağan ve Köl Tigin Dönemi ................................................... 46 II. Köktürk Kağanlının Yıkılışı ................................................................................. 47 Özet ............................................................................................................................... 48 Kendimizi Sınayalım ................................................................................................... 50 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı ........................................................................ 52 Sıra Sizde Yanıt Anahtarı ............................................................................................ 52 Yararlanılan Kaynaklar ............................................................................................... 53 4. ÜNİTE Orhun Yazıtları .............................................................................. 54 ORHUN HARFLİ YAZITLAR .................................................................................. 55 Orhun Harfli Yazıtların Keşfi ..................................................................................... 56 ORHUN ALFABESİ .................................................................................................... 59 Orhun Alfabesinin Kökeni ......................................................................................... 60 Orhun Alfabesinin Çözümü ...................................................................................... 61 Orhun Yazıtlarındaki Belli Başlı Yazım Kuralları ................................................... 62 ORHUN YAZITLARI: KÖL TİGİN, BİLGE KAĞAN VE TONYUKUK YAZITLARI ........................................................................................ 63 Orhun Yazıtlarında Üslup .......................................................................................... 64 BELLİ BAŞLI ORHUN TÜRKÇESİ ÇALIŞMALARI ............................................ 66 Özet ............................................................................................................................... 70 Kendimizi Sınayalım ..................................................................................................
Load more

Recommended publications
  • Orhun Türkçesi Ders Notlari
    TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ ______________________________________ ORHUN TÜRKÇESİ DERS NOTLARI ___________________________ 2. Sınıf - 1. Dönem ___________________________ İsa SARI www.isa-sari.com GÖKTÜRK DEVLET İ nezaret eden, Köl Tiginle Bilge’nin ye ğeni Yollug Tigindir. Türk edebiyatının sanatkârane üslupla 552 yılında kurulmu ştur. 630 yılında Do ğu Göktürk yazılmı ş ilk eseridir. Ka ğanlı ğı Çin tutsaklı ğına girmi ş ve 682 yılında kurtulmu ştur. 6. İkinci Orhun (Bilge Ka ğan) A. GÖKTÜRK BENGÜ TA ŞLARI 24 Eylül 735 tarihinde, Bilge Ka ğan’ın o ğlu Te ŋri Ka ğan tarafından diktirilmi ştir. Bilge Ka ğan anıtının 1. Çoyr büyük bölümü Köl Tigin anıtındaki metinle aynıdır. Sadece Köl Tigin’in bulunmadı ğı olaylar Bilge Ka ğan Tarihi bilinen ve bugüne ula şan en eski Türk yazıtı anıtında farklıdır; bunlar da çok azdır. Çoyr yazıtıdır. Bir Köktürk erinin İlteri ş’e katıldı ğını anlatan yazıt, 687-692 yılları arasında dikilmi ştir ve Bu bengü ta şında da Bumın ve İstemi Ka ğan altı satırdan olu şmaktadır. zamanlarındaki şevket devri, Çin’e nasıl tutsak olundu ğu, Çin esaretinden nasıl kurtulundu ğu, Bilge 2. Ongin (I şbara Tamgan Tarkan) Ka ğan’ın sava şları ve Türk milleti için yaptıkları anlatılmaktadır. 719-720 tarihlerinde dikilmi ş olan on dokuz satırlık Ongin anıtı, Bilge I şbara Tamgan Tarkan adlı bir KONUYLA İLG İLİ ÇALI ŞMALAR beyin ve babası İl İtmi ş Yabgu’nun, İlteri ş ve Bilge Ka ğan zamanlarında Türk milleti için nasıl Orta Asya Türk tarihi mütehassıslarından olan çalı ştıklarını ve dü şmanla sava ştıklarını anlatır. Fransız Türkolog René Giraud 1961’de Tonyukuk abidesinin mükemmel bir ne şrini hazırlar: Bain- 3.
    [Show full text]
  • Zhanat Kundakbayeva the HISTORY of KAZAKHSTAN FROM
    MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN THE AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY Zhanat Kundakbayeva THE HISTORY OF KAZAKHSTAN FROM EARLIEST PERIOD TO PRESENT TIME VOLUME I FROM EARLIEST PERIOD TO 1991 Almaty "Кazakh University" 2016 ББК 63.2 (3) К 88 Recommended for publication by Academic Council of the al-Faraby Kazakh National University’s History, Ethnology and Archeology Faculty and the decision of the Editorial-Publishing Council R e v i e w e r s: doctor of historical sciences, professor G.Habizhanova, doctor of historical sciences, B. Zhanguttin, doctor of historical sciences, professor K. Alimgazinov Kundakbayeva Zh. K 88 The History of Kazakhstan from the Earliest Period to Present time. Volume I: from Earliest period to 1991. Textbook. – Almaty: "Кazakh University", 2016. - &&&& p. ISBN 978-601-247-347-6 In first volume of the History of Kazakhstan for the students of non-historical specialties has been provided extensive materials on the history of present-day territory of Kazakhstan from the earliest period to 1991. Here found their reflection both recent developments on Kazakhstan history studies, primary sources evidences, teaching materials, control questions that help students understand better the course. Many of the disputable issues of the times are given in the historiographical view. The textbook is designed for students, teachers, undergraduates, and all, who are interested in the history of the Kazakhstan. ББК 63.3(5Каз)я72 ISBN 978-601-247-347-6 © Kundakbayeva Zhanat, 2016 © al-Faraby KazNU, 2016 INTRODUCTION Данное учебное пособие is intended to be a generally understandable and clearly organized outline of historical processes taken place on the present day territory of Kazakhstan since pre-historic time.
    [Show full text]
  • Tonyukuk and Turkic State Ideology “Mangilik
    THE TONYUKUK AND AN ANCIENT TURK’S STATE IDEOLOGY OF “MANGILIK EL” PJAEE, 17 (6) (2020) THE TONYUKUK AND AN ANCIENT TURK’S STATE IDEOLOGY OF “MANGILIK EL” Nurtas B. SMAGULOV, PhD student of the of the Department of Kazakhstan History, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Kazakhstan, [email protected] Aray K. ZHUNDIBAYEVA, PhD, Head of the Department of Kazakh literature, accociate professor of the Department of Kazakh literature, Shakarim state University of Semey (SSUS), (State University named after Shakarim of city Semey), Kazakhstan, [email protected] Satay M. SIZDIKOV, Doctor of historical science, professor of the Department of Turkology, L.N. Gumilyov Eurasian National University, Kazakhstan, [email protected] Arap S. YESPENBETOV, Doctor of philological science, professor of the Department of Kazakh literature, Shakarim state University of Semey (SSUS), (State University named after Shakarim of city Semey), Kazakhstan, [email protected] Ardak K. KAPYSHEV, Candidate of historical science, accociate professor of the Department of International Relations, History and Social Work, Abay Myrzkhmetov Kokshetau University, Kazakhstan, [email protected] Nurtas B. SMAGULOV, Aray K. ZHUNDIBAYEVA, Satay M. SIZDIKOV, Arap S. YESPENBETOV, Ardak K. KAPYSHEV: The Tonyukuk And An Ancient Turk’s State Ideology Of “Mangilik El” -- Palarch’s Journal Of Archaeology Of Egypt/Egyptology 17(6). ISSN 1567-214x ABSTRACT Purpose of the study. Studying and evaluating the activities of Tonykuk, who was the state adviser to the Second Turkic Kaganate, the main ideologist responsible for the ideological activities of the Kaganate from 682 to 745, is an urgent problem of historical science. In the years 646-725 he worked as an adviser on political and cultural issues of the three Kagan.
    [Show full text]
  • TURKIC POLITICAL HISTORY Early Postclassical (Pre-Islamic) Period
    HUMANITIES INSTITUTE Richard Dietrich, Ph.D. TURKIC POLITICAL HISTORY Early Postclassical (Pre-Islamic) Period Contents Part I : Overview Part II : Government Part III : Military OVERVIEW The First Türk Empire (552-630) The earliest mention of the Türks is found in 6th century Chinese sources in reference to the establishment of the first Türk empire. In Chinese sources they are called T’u-chüeh (突厥, pinyin Tūjué, and probably pronounced tʰuot-küot in Middle Chinese), but refer to themselves in the 7th - 8th century Orkhon inscriptions written in Old Turkic as Türük (��ఇ఼�� ) or Kök Türük (�� �ఇ �� :�� �ఇ �఼ �� ). In 552 the Türks emerged as a political power on the eastern steppe when, under the leadership of Bumin (T’u-men in the Chinese sources) from the Ashina clan of the Gök Türks, they revolted against and overthrew the Juan-juan Empire (pinyin Róurán) that had been the most significant power in that region for the previous century and a half. After defeating the Juan-juan and taking their territories, Bumin took the title of kaghan, supreme leader, while his brother Istemi (also Istämi or Ishtemi, r. 552-576) became the yabghu, a title indicating his subordinate status. Bumin was the senior leader, ruling the eastern territories of the empire, while Istemi ruled the western territories. Bumin died in 553, was briefly followed by his son followed by his son Kuo-lo (Qara?), and then by another of his sons, Muhan (or Muqan, r. 553-572). In the following decades Istemi and Muhan extended their rule over the Kitan in Manchuria, the Kirghiz tribes in the Yenisei region, and destroyed the Hephthalite Empire in a joint effort with the Sasanians.
    [Show full text]
  • Askerî Târîh Açısından Köl Tigin Köl Tigin from a Military History
    GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1 (2006) 203-226 Askerî Târîh Açısından Köl Tigin Köl Tigin From A Military History Perspective H. İhsan ERKOÇ Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Ankara-TÜRKİYE ÖZET Bu çalışmamızda 684/685-731 yılları arasında bir Gök Türk ileri geleni olarak yaşamış olan Köl Tigin’in askerî yaşantısı incelenmiştir. Köl Tigin birçok sefere ve meydân savaşına katılarak savaşmıştır. Kuzey Çin’de Çinlilerle; Orta Asya’da Kırgızlarla, Karluklarla, Azlarla, Dokuz Oğuzlarla ve On Oklarla çarpışmıştır. Bunların dışında ayrıca 716’da kanlı bir darbeyle yeğenini tahttan indirerek, ağabeyini yönetime getirmiştir. Kendi adına dikilen yazıtta yaptığı savaşlar ayrıntılarıyla anlatılmıştır. Ağabeyi Bilge Kagan’ın saltanatı döneminde ise başkomutan ve Tölis Şadı olarak görev yapmıştır. Anahtar Sözcükler: Köl Tigin, Ordu, Komutan, Gök Türkler, Tang Sülâlesi, Dokuz Oğuzlar ABSTRACT In this work, the military life of Köl Tigin has been studied, who lived as a Gök Turk noble during 684/685-731. Köl Tigin joined and fought in many campaigns and battles. He fought with the Chinese in Northern China; with Qïrghïz, Qarluqs, Az, Toquz Oghuz and On Oq in Central Asia. Apart from these, he also removed his cousin from the throne with a bloody coup d’état in 716 and he brought his brother to power. His battles have been described in detail in his inscription. He served as the commander-in-chief and as the Tölis Shadï during the reign of his brother Bilge Qaghan. Keywords: Köl Tigin, Army, Commander, Gök Turks, Tang Dynasty, Toquz Oghuz 204 GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1 (2006) 203-226 1.
    [Show full text]
  • Orhun Yazitlarindaki Türk Sözcüğü Üzerine Fonetik, Morfolojik Ve Semantik Açidan Bir Inceleme
    T.C. PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKÇE EĞİTİMİ ANABİLİM DALI TÜRKÇE EĞİTİMİ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ORHUN YAZITLARINDAKİ TÜRK SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE FONETİK, MORFOLOJİK VE SEMANTİK AÇIDAN BİR İNCELEME Öğrencinin Adı SOYADI Tuba TURSUN Danışman Prof. Dr. Nurettin ÖZTÜRK iii iv ÖZET Orhun Yazıtlarındaki Türk Sözcüğü Üzerine Fonetik, Morfolojik ve Semantik Açıdan Bir İnceleme Tuba Tursun Türk sözcüğü ve kavramı yüzyıllar içinde çeşitli anlamlar yüklenmiş ve zaman içinde bu anlamlarda değişiklikler olmuştur. Sözcüğün zihinde canlandırdığı kavram, büyük bir anlam zenginliğine sahiptir. Türk sözcüğünün baş harfi büyük yazıldığında da, küçük yazıldığında da, göndergesi her zaman birden fazla olmuştur. Bu anlamları iki ana öbekte toplamak mümkündür: 1-Kronolojik bakımdan halk, yığın, kalabalık, insanlar gibi anlamlara gelen ve küçük harfle yazılan türk, 2-Bir sosyal grup adını adres gösteren ve büyük harfle yazılan Türk. Bu iki anlam etrafında başka anlamlar da ortaya atılmıştır. Çeşitli metin ve incelemelerde bazen budun sözcüğü ile birlikte “türküm budunum” biçiminde ikileme ögesi; bazen budun sözcüğünün sıfatı; bazen bir kişiyi veya topluluğu niteleyen güzel veya güçlü anlamında sıfat; bazen tulga veya miğfer anlamında nesne adı; bazen halk veya insan anlamında topluluk adı; bazen töreye bağlı ve hukuka saygılı anlamında sıfat olarak görünmektedir. Bu çalışmanın amacı Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan Yazıtlarındaki Türk sözcüğünün ses, biçim ve sözdizimi açısından tespiti ve anlamının tahlil edilmesidir. Anahtar Sözcükler: Orhun, Köktürk, Türk, Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk, runik v ABSTRACT A Inquiry On The Word ‘Turk’ In The Orhun Inscriptions In The Terms Of Phonological, Morphological and Semantical Tuba Tursun The word and the concept of ‘Turk’, several meanings over the centuries have been installed and there have been changes over the time in these senses.
    [Show full text]
  • TURKIC HISTORY from the Huns to the Ottoman Empire
    HUMANITIES INSTITUTE TURKIC HISTORY From the Huns to the Ottoman Empire The course is an overview of Turkic history roughly from the 1st century BC to the 20th century, a period which covers about two thousand years of the history of the Turks. The course covers the topics from the emergence of the Turks in Central Asian theatre to the end of the Ottoman Empire. The Turks first emerged in the northeast of present Mongolia in the steps between the Orkhon and Selenga rivers. They most possibly moved from Siberian taiga sometimes within the first millenium BC to these areas, and reached to the Lake Balkash steps and northern Tien Shan region in 300 AD. The oldest, and the holiest term in the Turkic languages, Tengri, which means both sky and transcendent religious power, appears in Chinese texts in the third century. Though the Chinese religious texts mentions Tengri as far back as the 3rd century BC, the first Turkic speaking people had their place in history in the 4th century in the area surrounded with Tien Shan, Siberia and Mongolia. The contents of the course are as follows: 1. The Turkic World: Geography, Culture and Language 2. The Hsiung-nu and the Hun Empires 3. The Turkish Empire 4. Uyghur and Khazar Khanates 5. Conversion of the Turks to Islam 6. The Muslim Turkish States: The Ghaznevids and Karahanids 7. The Great Seljuk Empire 8. The Seljuk Sultanate of Rum (Anatolia) 9. The Rise of the Ottoman Power in Western Anatolia and the Byzantine Challenge 10. Tamerlane and the Last Turkic Empire of the Silk Road 11.
    [Show full text]
  • Sogdian Impact on the Epoch of Turkish Khaganate in Southern Tokharistan
    Volume||07||Issue||03||March-2019||Pages-8134-8139||ISSN(e):2321-7545 Website: http://jsae.in Turkish – Sogdian Impact on The Epoch of Turkish Khaganate in Southern Tokharistan Authors Bobir Gayibov1, Nuriddin Xujanov2 1DSc of Samarkand State University, Uzbekistan 2Research of Samarkand state university, Uzbekistan ABSTRACT This article looks into Turkish-sogdian influence and interrelation of Tokharistan and Sogdiana of the early Middle Ages with the epoch of Turkish khaganate. As well as this, the political events of this period is thoroughly investigated. The article has been prepared on the basis of numismatic materials. Key words: Turkish people, ephthalits, sasanids, confederation, yabgu INTRODUCTION During the period of Turkish khaganates (552-744) Tokharistan was one of the most strategically important area of the country on the southwestern part of the country. Tokharistan – is the historical and cultural region of Central Asia in the early Middle Ages situated on the top course of the Amudarya and covered the area of current Southern Uzbekistan, Southern Tajikistan and Northern Afghanistan. In that period Tokharistan was divided into two parts with the river Amudarya – Southern and Northern Tokharistan. During the period of the early Middle Ages Northern Tokharistan represented itself as a historical and cultural region, occupying the areas on the right handed banks of the bottom basins of Amudarya and covered a range of countries such as Chaganin, Termez, Huttal, Kobadian, Bakhsh, Shuman, Aharun, Kumed and so on. Obviously, its direct neighbor was on the north-west was Southern Sogd. Natural borders were created between these two regions by the Hissar mountain ranges, and through one of these ranges was a hollow way, which was mentioned in ancient scluptures as Temir kapig, and in Persian sources as Dar-i akhanin, in Arabic documents as Bab al-hadid which was deciphered as “Iron gates” – the only way connecting these two countries, Sogd and Tokharistan.
    [Show full text]
  • Tschinag Book Review
    § ‡ A Historical Overview of Turkic Wisdom Words Alva Robinson (Houston) Ортолук жана ички Азиа Түрктөрдүн көбүнчө ата-бабаларынын салтарына коңул бурушат. Илгертен, көчмөн жашоо сүргөн кезде, бул элдер жүгүнө жүк кошуп тарых жана моралдык баалуулуктарды сактоо үчүн деп жанында китеп ташып жүрүшчү эмес, мунун ордуна карыялар алардын жандуу китептери болгон. Ошондуктан, улуу мурасын бир муундан экинчи муунга оозеки түрдө өткөрүп берген ата-бабаларыбыздын салымы өтө зор. Key Words: Elders and Wisdom Words; Orkhon Inscriptions; Central and Inner Asian Turks; Tonyukuk, Kül Tegin; Kutadgu Bilig Central and Inner Asian Turks place especial emphasis on the oral traditions of their forefathers. Ilse Laude-Cirtautas reminds us the purpose can be quite practical. Historically, as nomads, these groups did not burden their loads by carrying from place to place books to store their histories and moral compasses; rather, the elders became their people’s living books.1 In this way, the elders made conscious efforts to orally transmit the knowledge they acquired, passing it from one generation to the next. Amongst today’s Turks of Central and Inner Asia, furthermore, traditions connected with ancestral spirits still prevail. This stems from a predominant belief that ‡ Due to space limitations, the article has been divided into three parts. The conversation continues with the next journal volume with a focus on elders as transmitters and concludes with obligations of receivers of wisdom words. § Although this article focuses on Turkic traditions of wisdom words, it should be noted that other Central and Inner Asian nomadic groups, like those of Mongolic and Tungus groups, place a high priority on the preservation and transmission of such words.
    [Show full text]
  • The Decipherment of the Turkish Runic Inscriptions and Its Effects on Turkology in East and West
    THE DECIPHERMENT OF THE TURKISH RUNIC INSCRIPTIONS AND ITS EFFECTS ON TURKOLOGY IN EAST AND WEST Wolfgang-E. SCHARLIPP Introduction The term “Runes” for the letters of the Old Turkish alphabet, used mainly for inscriptions but also a few manuscripts, has lately been criticized by some Turkish scientists for its misleading meaning. As “Runes” is originally the term of the old Germanic alphabet, this term could suggest a Germanic origin of the Turkish alphabet. Indeed the term indicates nothing more than a similarity of shape that these alphabets have in common, which has also created the term “runiform” letters. As such nationalist hair-splitting does not contribute to scientific discussion, we will in the following use the term “Turkish runes” with a good conscience. This contribution aims at showing similarities and differences between the ways that research into this alphabet and the texts written in it, went among Turkish scientists on the one side and Non-Turkish scientists on the other side. We will also see how these differences came into existence. In order to have a sound basis for our investigation we will first deal with the question how the Turkish runes were deciphered. We will then see how the research into the inscriptions continued among Western scholars, before we finally come to the effects that this research had on scientists in Turkey, or to be more precise, in the Ottoman Empire and then in the Republic of Turkey. In the 19th century Several expeditions were sent out in order to collect material concerning the stone inscriptions in Central Asia.
    [Show full text]
  • KÜL TİGİN YAZITININ ÇİNCE VE TÜRKÇE METİNLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI* Tuba YALI
    Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/4 2013 s. 27-47, TÜRKİYE International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/4 2013 p. 27-47, TURKEY BİR DÖNEMİN İKİ FARKLI ANLATIMI – KÜL TİGİN YAZITININ ÇİNCE VE TÜRKÇE METİNLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI Tuba YALINKILIÇ Özet Orhun yazıtlarında, bütün Türkologların üzerinde hassasiyetle durduğu bir Köktürkçe metin, bir de akademisyenlerin yeterince irdelemediği Çince metin bulunmaktadır. Her ne kadar Bilge Tonyukuk yazıtları öz bir Türkçe ile yazılmış, Köktürk Devleti tarafından dikilmiş, yine Köktürk Devleti’nin merkezinde bulunan Kül Tigin yazıtı ve Bilge Kağan yazıtının ön yüzü Tang Hanedanlığı tarafından yazdırılmış ve hatta Tang Hanedanlığı sanatçılarına inşa ettirilmiş olsa da yazıtlar dış görüntüsü itibarıyla tamamen Çin tarzındadır ve yazıtların üzerindeki Köktürkçe metinler Türkler tarafından eklenmiştir. Kül Tigin yazıtının Çince metnini Xuan Zong bizzat kendisi, Bilge Kağan yazıtının Çince metnini ise Xuan Zong’un emriyle kurmayları yazmıştır. Metinlerde merhum Kül Tigin ve Bilge Kağan yâd edilir. İki yazıtta da Türkçe metinlerde büyük bir kısım tekrar niteliğindedir. Tekrar eden kısım, Bilge Kağan’ın, Kül Tigin’in vefatı üzerine dile getirdiği duygulardan müteşekkildir. Gerek Türkçe olsun gerek Çince, her metin Tang Hanedanlığı ve Köktürk Devleti ilişkileri tarihinden bahseder. Fakat farklı olarak, Çince metinde Tang Hanedanlığı Türklerin dost ve dürüst olduklarını ifade ederken, Türkçe metinde ise Tang Hanedanlığı’nın Türklerin tarihte ve gerçekte esas düşmanı oldukları dile getirilir. Özellikle Köktürk Devleti’nin gerilemesinin nedeni olarak Tang Hanedanlığı gösterilir. Tang ve Türk ilişkilerinin, aynı dönemin tarihi nasıl olur da bu denli farklı iki yoruma sahiptir? Araştırmalar göstermektedir ki Tang ve Türklerin aynı tarihe dair iki farklı yorumu, tarihin gerçeklerden uzaklaşmasına neden olmuştur, hiçbirinin de maksadı tarihî gerçekleri anlatmak değildir.
    [Show full text]
  • Journal of Eurasian Studies Volume VI., Issue 2. / April — June 2014
    April-June 2014 JOURNAL OF EURASIAN STUDIES Volume VI., Issue 2. _____________________________________________________________________________________ ARDEN-WONG, Lyndon Tang Governance and Administration in the Turkic Period The period between 630-682 is seen as a period of Tang governance on the Mongolian Plateau. The Chinese architectural influence during this period has been well known to scholars of Turkic memorial complex archaeology. Historical documents (both Chinese and runic) attest to the employment of Chinese artisans and architects to construct the memorial complexes of the 2nd Eastern Türk Khaganate (683-742),1 which are well-known in the archaeological record.2 It is also reckoned that no settlements have been discovered dating from the Turkic period which makes the Uighur architectural developments that followed seem even bolder. However, archaeologically and architecturally, this period is rather unclear. With new archaeological data available, it is worth exploring this phenomenon more closely. This paper will contextualise the historical backdrop, then begin an expository study of the architectural evidence from this period. It is argued that this period indeed does have an architectural legacy and that it set models of elite architecture of the steppe, which were particularly relevant to the 2nd Eastern Türk and the Eastern Uighur Khaganate (744-840). With the defeat and resettlement of the Eastern Türks in 630 and subordination of the Xueyantuo 薛延 陀 in 647, the Tang instituted the jimi fuzhou 羁縻府州 administrative system (lit. "horse bridle prefecture" or "loose reign") on the steppe region dividing it into six area commands and seven prefectures.3 The then-current political leaders were invested as area commanders and prefects.
    [Show full text]