Notes Du Mont Royal ←

Home , Phaselis

Notes du mont Royal www.notesdumontroyal.com 쐰 Cette œuvre est hébergée sur « No tes du mont Royal » dans le cadre d’un exposé gratuit sur la littérature. SOURCE DES IMAGES Google Livres HERODOTI MUSÆ,

SIVE

HISTORIARUM LIBRI IX.

la E R o D 0T I) S Æ, - HISTQÊIARUMÆBBux.SNE

AD VETERUM CODICUM FIDEM DENUO summum, CONTINUÆINTERPRETATIONE LATINA, ADNOTATIONIBUS WESSELINGII ET VALCKENARII ALIORUMQUE ET SUIS ILLUSTRAVIT JOHANNES SCHWEIGHÆUSER, m ACAD. ARGENT. ET 8EM- PBOT. LITEBAR. GREC. PROF. ACADEHIB REG. IXBCIIPT. ET HUM. LITEm. ADHÉR-

ACCEDUNT GÉOGRAPHIE ET VIANOLOGIÆ HEBODOTEÆ SPECIMINA A G. G. BEEDOW; --T. C. BBEIGEB COMMENTATIO DE DIFFICILIOBIBUS QUIBUS- un: MIE HERODOTEÆ ;-ASIÆ HEBODO’IEÆ DIFFICILIOBA, AUCTOBE Co G. B. FRôMMICHEN’ ;--Jo F. HENNICKE C0)!- HENTATIO DE GEOGBAPHIA MINCE HERODO’IEA : ITEHQUE SUHÉABIA, SCBOLIA,VABIÆQUE LBCTIONEB E CODICE PALATINO ;-CAN0N CHEONOLOGICUS LABCHBBIANUS, AUCTUB ET EMENDATUS ;-COLLAT10 ÉDITIONUH SCHWEIGHÆUIEBI, 3.31211 ET SCHÆFEBI, AC WESSBLINGII:

NEC NON M. ÆMILII PORTI DICTIONARIUM IONICUM GRÆCO-LATINUM, CUM APPENDICE TRACTATUS QUOSDAM COMPLECTENTE DE DIALECTO IONICA, nanan, WHAIHS BINAIRE, 63mm commun, 61mm: umlNSlS, GRAKHA’I’ICI KEIIHA’NNIANI, GMMIIATIC! AUGUBTAIII.

TOMUS QUINTUS.

LONDIN I EXCUDIT T. DAVISON; VENEUNT APUD RICARDUM PRIESTLEY. 1824..-.-.

19Aq00; .AÀSQ* H414- VS

l 1605006,

HÉRODOTI

HALICARNASSENSISI

HISTORIARUM LIBRI IX.

LATINE.

Û. A

HERODOTI HALICARNASSENSIS

H I STORIARUM LIBÈI IX.

LATINE,

EX VERSIONE

JOHANNIS SCHWEIGHÆUSER,

IN ACAD- ABGENT. ET 8EM. PBOT. LITEBAR. GREC. PROF. ACADEHIÆ REG. INSCRIPT. ET HUM. LITEBAR- ADSCL

LONDINI

ExcUDlT T. DAVIBON; VENEUNT APUD RICARDUM PRIESTLEY.

1824.

nERODOTr l HISTORIARUM LIBER PRIMUS. CLIO.

Henonorus Halicarnasseus, quæ quum cæteris de rebus, tum de causa belloi-um Græcos inter Barbsmsque gestorum, perquirendo cognovit, en bis iibris consignais in publicum edit; ne, quæ ab hominibus gesta sunt, progressu temporis oblivione deleantur, neve præclara mirabiliaque fileta, quæ vel a Græcis edita surit val a Barn baris, suaiaude fraudentur; V - 1. Jam Persarum quidem literatos si audisg inimicitisrum primi auctores Phœnices fuere. *Hos enim, sium, postquam a mari quad Rubrum- vocstur ad hoc nostrum mare advenissent, hancque regionem quam etiam nunc incolunt, oœpissent habitera, continuo navigationibus long’mquis dedisse operum, et transvehendis merci. bus Ægyptiîs Assyriisque quum alias Græciœ partes, tum veto et Argos adiisse. Argos enim illis temporibus inter alia ejus regionis oppida, quæ Græcia. nunc nominatur, rebus omnibus eminebat. Ad Argos igitur hoc postquam sdpulissent Phœnices, ibique menas suas venum exposaisseut, quinto aut sexto ab advenu: die, diren- ditis fere rebus omnibus, mulieres ad mare valusse, goum alias multas, tum veto et regis filiam; quam quidem eodem nomine Persæ adpellant arque Græci, Io Inachi. Quæ dum ad puppim navis stantes mercarentur morses quæ illarum maxime animos advertissent, Phœnices interim mutuo esse cohortatos impetum in illas fecisse: et majorem quidem muiierum numerum profugisse, Io veto cum aliis fuisse raptam: quibus in ’navem inpositis, suinta navi Phœnices Ægyptum versus velu fenisse. 2. Hue quidam ratione in Ægyptum pervenisse Io aiunt Per- sæ, secus atque Grseci, idque primum fuisse injurianim initiaux. Deînda veto Græcos nonnullos, quorum nomina non possunt memorare, (fuerint hi autem Cretenses,) Tyrum Phœniciæ aiunts ad- pulisse, filiamque regis rapuisse Europam; ac sic quidem par pari fuisse ab bis repensum. Post hæc autem Græcos secundæ injuriæ fuisse aucbores: etenim longa navi Æam, Colchidis oppidum, ad .Phasin profectos, perfectia cæteris rebus quarum causes advenie- n

2 HERODOTI HISTOR. I. sent, rspuisse inde regîs filiam Medeam; quumque ad pœnss raptus huius repetendas et ad reposcendsm fiiiam caduceatorem in Graa- cism misisset Colchus, respondisse Græcos, quemadmodum illi de raptu Argivæ Inc. sibi non dedissent punas, sic ne se quidem illis daturas. 3. Tutu deinde, proxima astate, Alexandrurn Priami filium, quum ists audivisset, cupidinem incessisse uxoris sibi e Græcis per rapinai!) comparandæ; existimantem inique se non daturum pumas, quoniam nec illi dedissent. Ita quum is rapuisset Helenam, visum esse Gree- cis primum misais nunciis Helenam repetere et pœnas de raptu po- scere : illos vero hisce, postulats sua exponentibus, raptum expro- brasse Medeæ, ut qui, quum ipsi nec pœnas dedisscnt, nec iIIamIrcpoA Mentions reddidissent, sellent rab aliia pends du dari. 4-. Hucusque igitur mutuis solum rapinis esse actum : ab illo vero tempore Græcos utique graviorum injurisrum exstitisse auctores; bos enim prius Asiæ cœpisse bellum infeste, quem Persæ intulissent Europæ. I Et mulieres quidem rapere,.videri sibi aiunt iniquorum esse hominum; raptarum vero ultionem tanto studio persequi, amen- tium; contra, nuliam ruptarum curam habere, prudentium: quippe manifestum esse, nisi ipse voluissent, non futur-nm fuisse ut rape- rentur. Itaque se quidem, Asiam incolentes, aiunt Persæ, replu-uns mulierum nullam habuisse ratiOnein; Græcos autem malieris La.- .conicæ Causse ingentein contraxisse I classem, et mox in Asiam pro- fœtus Priami vrcgnum comme : ab en tempore se constantes Græciæ populos sibi esse inimicos existimasse. Nam Asism, et barbares gentes cum insolentes, ad se pertinere autumant Perses; Europam ’vero et Græcos nihil seeum commune habere. ’ i - , ’ï 5. Hunc-in modum Persæ quidem gestes res esse memorant, e ab Ilii excidio repetunt inimicitiarum suarum adversus Græcos ini- tîum. - De Io vero ’cum Persis .non eonsentiunt Phœnices rem isto inodo esse gestam; Negant enim se raptu "usas illatn in Ægyptum abduxisse: sed Argis eam cum nauclero aiunt concubuisse, et qmnn Se gravidam sensisset, vèritam parentum item, sic volentem ipsam ouin Phœnicibus enavigssse, ne comperta forets. Hæc sunt igitur, quæ pertim a Pénis, partîma Phœnicibus memomntur. Ego vero, utrum tali mode hæc gesta sint, an aiio, nonadgredîor disceptare: sed, quem ipse novi primant fuisse injwiarum Græcis inlatarum anatorem, ’hunc ubi indicavero, tune ad relique exponenda progredisr, perinde et’parvarum civitatum et magnarum res persecuturus. Etc- nim quæ olim fuerunt magnas, earum plurimœ parvis factæ sunt: et quæ nos’tra memoria magnes fuere, eædem-prius exiguæ fuerant. Itaque, bene gnarus humanam felicibatem nequaquem in eodem fa- stigio manere, perinde utrarumque faciam mentionem. ’ 6. C-nŒsus, genere Lydus, Alyattis filius, rex fait populorurn in-

t’ra Hnlyn fluvium incolentium ;CLIO.’ quad flumen, a meridieA l Syrosinker 3- et Paphlagonas interfluens, ad septentrionem in Euxinum qui vocatur Pontum "se exonerat. Hic Crœsus e barbaris, quos novimus; primus alios Græcorum imperio sua subjecit et ad’tributum pendena dum adegit, alios sibi socius et arnicas adjumiit. Subegit louas et Æoles et DorienSes Asiam incolentes; amicos autem sibi concilias vit Lacedæmonios. Ante Crœsi vero imperium GræCi omnes liberi fuerunt: .nam Cimmeriorum expeditio adversus Ioniam; ante-Crœsi ætatem suscepta, non oppidorum fuerat redactio. in potestatem, sed rapina ex incursions. ’ 7. Césterum regnum illud, quum Heraciidarum antes. fuisset, ad. Crœsi genus, qui Mermnadæ nomin’abantur, tali modo pervenerat. ÇANDAULEs, quem GræciùMyrsilum vacant, Sardium fuit tex, ab Alcæo oriundus, H erculis filio. Nain Agron, Nini filius, Bali nepos, Alcæipronepos, prîmùs ex Heraclidis tex fuerat Sardium; Can- dardes vero, Myrsi filins, postremus. Qui vero ante Agronem- in endem regione regnaverant, a Lydo Atyis filio erant oriundi, a quo s universusipopulus Lydorum nomen invertit, quum prius Mæones fuissent nominati. Ah bis prisois regibus commissum sibi reg’n’um ex oraculi edicto obtinuerunt Heraclidæ, lardani ancillaet Hercule prognati; régnantes, pet duas et vigintivirorum generationes, aunas quinque et quingentos,’ continua serie filins pan-i succedens usque-ad

Candaulem8. Hic igitur CANnAULzs Myrsi uxoris filium. suæ amore ’ v tenebatur, v s r * eamque deperiens arbitrabatur esse ’sibizuxorem mulierum omnium fohnosis- simam. Quod quum ei esset persuasuni, apud Gygen Dascyli filium, unum e corporis custodibus, quem maxime acceptuin habebat, ut de rebus etiam gravissimis cum eo communicaret, formæ laudem uxoris supra modum extulit. Nec multo post (crut enim in finis-ut infor- tunatus esset Candaules) his verbis Gygen est adlocutus: H Gyge, videris tu mihi de farina uxoris meæ verbe facienti fidem non adhiq bere; auribus enim minuslfidere amant homines quam oeuiîs: fait: igitur utïnudam illam spectes." At ille, vehementer enlumina,- ft Domine,” inquit, u queninam sermonem haudquaquam sauum pro- fers, jubens me heram meam nudam spectare !- .Mulier enim tuni- eam exuens, simnl etîam verecundism exuit. Jam olim’vero ho. nestatis prescepta inventa sunt ab hominibus, a quibus discere opor-z tet: quorum unum est, Sus quemque debereiinspicere. Ego veto persuasurn habeo esse illam inuiierum omnium pulcerrimam; taque arc, ne postules illicita.” l V ’ I r I - r ’ e ’ 9.: His usus verbis repugnavit Gyges, veritus ne quid sibi ex en r9 mali accideret. Cui rex vicissim, a Confide,”inquit, nGyge; neque eut me lime, quasi te tentaturus utar. hocisermone,’ aut urorem meam, ne quid tibi ex illa idetrimenti creetur.ï Omninov enim eus

4 HERODOTI HISTOR. I. rationes quidem inibo, rut inane intellecturs sit quidem, esse se a: te compactant. Te arum postnpertam januam cubiculi, in quo cu-, humus. collocabo. Postquam ego sa ingressus, aderit et uxar mes. in Mm: posite «tentent prope introizum sella, in qua illa vestes suas. olim post alism encas. deponet :, ibi tune licuerit tibi multo cum otio com spectare. Deinde, quume sella in lectum conscendet et tu a targe ejus ais, reliquum est ut tu cures ne iila te conspiciat foras acumen." 10. lgitur Gyges, que: efugere non posset, parues fait: quem Candaules, postquam cubandi tempus visum est sciasse, in cubiculum introduit; puloquepost un etism adfuit. Ingressam et vestimenta poœntem Gyges quum spectauet, max ubi averse. illa in lecture se construit. clam ipse favus se subduxit: at egredienteln oumpicatn est malier. Que uhintellexiz quid a marita actum esset, neque exclamait, putiers retente, et se anismdvertisse dissimulavit, in animo habens ulüonem capere de Candaule. Apud Lydas enim, se fere apnd cæteros quoque barberas, adam vira magnum in pros bruni vertisur nudum conspici. l l. [triqueballe quidem nihil aperiens, silenfium tenait illa: simul ne rem illuxit, presto esse jasais fsmulis quos mainte fidos sibi cognement, Gygen cd se recuit. Et me, nihil en: nous rams eorum que: geste casent, arcusitusivepit r quippe et antes solitu, quads-1 regina vocaret, earn convenire. Ut venit, bis verbis cum sdlocutn est millier: tthgernunc duamm viarum tibi W11] optionem consoude 1mm ingnedi volucris: sut enim, interfecto Candaule, et me et sagum Lydonn habeto; out te ipsum pretinus sic mari opmet, ne posthoc, CendeuIi in omnibus obsequens, spectes quæ se spectre nefs est. En’unvero ont illum, qui ista molitus est, in- teüre aposta, sut le, qui andain me es’couspicatus et illicite fecisti." M hase verbe Gyges primant stupeur, tutu deinde obsecrare illam ne se massifiai Miguel: talis optiouis. Nec vero ei persuasit; sed vidit maintien ntique sibi propositam autperdeudi herum . ont par afinspereundi. Elegit itaque ut ipse superesset: et illam percutant H Quandoquidem invitum me,” inquit, tt adigis ad hernm mon occidendum,-sge eudiam aequo illum mode sdgressuri simus?". Et illa excipions, a Ex codent loco,” inquit, u adariendus erit, unde me mIdamme sibi ostendit’: in sopitum somno .impetus flet.” . 12. Ita quun de faciendis insidiis inter se veonstituissent, ingruente nous Gyms (nec enim dimistebatur. neque ullum ei efliugium eut, sed eut ipsum’ interire oportebat eut Candaulem) secutus est mutiez. rem incubieulum; ubi cum illa, tradito pugîone, post eemdem ja- mmoceultevit. .Deùndr, quiescente Canicule, leniter accessit, iliœ que obtruncato etuxnœm et raguois obtinuit Gyges; cujus etiam Ar-, Mm-Miç qui embrunit mate, in brebis mais accalmit.

» 18. Obünuitautem regnum, in CLIO.coque confirmatus est, f ex Delphici. l 5 oraculi efi’ato. Nain quum indigne ferrent Lydi casum Candaulis, essentque in armis,convenit inter Gygæ factionem et reliques Lydos, ut, si respondisset oraculum 1mm: esse rageur Lydorum, que rrgnaret: sin adam,HeracIidis restituent "gnan. Ascepto igitur macula, Garces in regnum obtinait. Verumtamen hoc simul edixerat Pytbia, thio- m vantai-am «se Heraclidis in quintum en postais Gygis: quad qui- demjvaticinium nec Lydi, nec cor-nm rages, ullius momenti ferrerunt, douce exitu comprobatum est. . 14. Tali igitur modo ad Mermnadas perverfit Lydiæ regnum, Hernclidis ereptum. Gyges autem, regnum adeptus, Delphos donaria misit non panes. Et argentes quidem ejus donaria quum plu- rirna Delphis exstant: prester argentum ,vero, suri etiam immensern vim dedicavit, quum aliarum rerum, tum vexa (quad præcipue memoratu dignum) cranteras aurai numero tex ab eodem dédicati exstant talentorum triginta ponde, repositi in Corinthiorum thesauro; qui quidem thesaurus, vere ut dicam, non publions civitatis Corin- thiorum est, sed Cypsèli, Eetionis filii. Est auteur hic Gyges barbarorum, quos novimus, prunus qui douaria Delphis dedicavit post Midam Gorgiæ miam, Phrygiæ regem., Dedicaverat enim Midas etiam regiam sellam,in qua præsidens jus diacre consueverat, spectatu (lignera; positaque est bæc sella ibidem ubi Gygæ crateres. Aumm veto istud et argentum,’quod a Gyge dedicaturn est, Gygadas [id est, Gygœum] vocatur a Delphensibus de illius nomine qui dedieaq vit. Et hic quidem, postquam regno estpotitus, arma etiam intulit Mileto et Smyrnæ, et Colophanem arec excepta cepit: cœterum, quum per acta et triginta, quos regarnit, armas nihil aliud memo- tabile ab eadem gestum ait, hisce commemoratis, mîssum hune fa-

’15. Ardyis veto, Gygæ filii, qui post illum regarnit, mentionem ciermn.injiciam. Hic Prienenses expugnavit, . et Miletum. invasit: endemque regnum Sardium obtinente, Cimmerii, suis sedibus a Scythis nomadibus pulsi, in Asiam veneruut, Sardesque præter arcem ceperunt.- ’ 16. Ardys postquam undequinquagintn aunas regnasset, succes- sorem habuit filium Sadyatten, qui aunas regnavit duodecim. Sac .dyattæ successit Amarres; qui cum Cyaxare, Deiocæ nepote, et cum Medis bellum gessit. IdemCimmerios ex Asia ejecit; et Smyr- narn, Colopbouiorum coloniam, cepit; et Clazomenss invasit: quo quidem ab oppido non ita ut voluerat discessit, sed cladem baud me- diocremgpsssus. Verum et alias res, dam regnnm tenoit, gessit; quarurn memoratu dignissimæ iræ sunt. 17. Bellum gessit cum Milesiis, a patte traditum. Oppugnabat auteur, inaursiane jacta, Miletum tali mode: quando terres fruges adultes ermt,.trmc exercitum in regionem irrmrittebat, expeditionem

6 HERODOTI HISTOR. l. faciens ad cantum fistularum fidiumque, ac tibias çam mniiebris quum virilis. Ubi veto in fines Milesiorum pervenerat, ædificia in agris nec diruebat nec incendedat, neque fores abstrahebat, sed intacta une omnia sinebat; verum arboribus et terræ frugibus connptis domum se recipiebat: quum enim mare obtinerent Milesii, nil ad- tinebat ci rcumsedere urbem cum exercitu. Ædificia antem non (li-l ruchai. Lydus hoc consilio, ut possent inde progressi Milesii terram serere colereque, ipse veto, postquam illi terram coluissent, haberet quod, incursione facta, popularetur. - , 18. Hoc maxime modo per undecîm annos bellum gerebatur; intra .quos duo ing’entia vnlnera Milesii accepere, unum prælio ad Li- meneum in ipsorum finibus commîsso, alterum in Mœandri campo. Horum undecîm annorum se: adhuc Sadyattes, Ardyis filins, apud Lydos regnaverar, qui per id tempus cum exercitu fines Milesiorum incursabat; Sadyattes enim hic conflaverat id bellum: quinque veto insequentibua annis Alyattes, Sadyattis filiu5,.bellum gerebat, qui illud, a paire (ut supra etiam memoravi) sibi traditum, intente per- secutns est. Quo in hello nulli e Ianibus sublevarunt Milesios, prie; terquam Chii soli; hi auœm, opem illis ferentes, vicem rependerunti nam et Milesii antea Chiis, in hello cum Erythræis, sociam præsti-

19. Sed anno duodecimo, succensis ab exercitu segetibus, hoc rai accidit.terant Simulatque incensæ operam. segetes erant, valido coorto vente, I Mi-i nervæ templum cognomine Assesiæ corripuit flamma, coque incen- dio templum conflagravit. Quæ res principio nullius momenti est habita; deinde veto, postquam Sardes rediisset exercitus, in morbum Alyattes incidit. Diuturnior quum esse: morbus, Delphos mîsit qui Deum de valitudine consulerent, sive alieno consilio ad minen- dum inductus, sive suo. Hi quum Delphos venissent, negavit Py- thia se responsum eis reddituram priusquam Minervœ templum re- stituissent, quad Assesi in Milesiorum agro cremassent. v V n 20. Hæcîita acta esse eqnidem ex Delphensibus audire memini : sed Milesii istis hoc adjiçiunt, Periandrum Cypseli filium, quum audisset oraculum Alyattæ redditum, en. de re Thrasybulum, M ilesio- mm tune temporis tyrannum, hospitio et amicitia sibi in. primis con- junctum, misso nuncio fecisse certiorem ; quo me, te ante cognita, consilium aliquod ad rem pertinens caperet. Ita quidem Milesii rem gestam narrant. . 21. Alyattes veto, nunciato Pythiæ resp’onso, præconem protinus Miletnm misit, induçias cum Thrasybulo et Milesiis ad tempus pa- cturus dum templum ædificaret. Miletum- dam se confert legatus, Thrasybulkus de tota’re liquido antea.certior factus, nec igname quid moliretur. Alyattes, hæckmachinatur. Quidquid frumentilin urbe erat, tam .suuim, quam privatorum, id omne in forum comportaii

O «jussit’i, prædixitque Milesiis, ut, ubiCLIC; signum ipse dédisset; tune com- . 7 potationes comessationesque mutuas cuncti instituerent. « 22. Id fecit prædixitque Thrasybulus hoc consilio, ut Sardianus legatus, postquam ingentem fromenti acervum inforo profusum et inomines vidisset oblectationibus vacantes, Alyattæ rem reuunciaret. Quod et factum: nam postquam ista vidit caduceator, .expositisque Thrasybulo Lydi mandatis domum redût, nullam aliam oh caussam (ut ego audio) pax composita est. Quum enim existimasset Alyatœs vehementem. frumenti penuriam Mileti esse, papulumque ’ad extremum malarum esse redactum, audivit ex caduceatore domumvre- deunte contraria eorum qu’æ erat opinatus. Inde paullo post prix inter illos conciliata est hac lege, ut mutuo hospites essent soeiique : et, pro uno Minervæ templo ad Assesum, duo ædificavit Alyattes, ipseque e imorbo convaluit; Hæc igitur ratio exitusque belli fuit, quad Alyattes cum Milesiis et Thrasybulo gessit. 4 23. Punumnun vero, Cypseli illius, is qui Thrasybulum de edito oraculo certiorem fecit, Corinthi fuit tyrannus: cui maximum, quad umquam inter homines evenit, oblatum fuisse miraculum narrant Corinthii, bisque Lesbii. adsentiuntur; scilicet Arionem Methy- mnæum delphino insidentem ad Tænaron fuisse delatum. Citharœà dus is emt, nulli suœ ætatis secundus; primusque hominum, quos novimus, idithyrambum et fecit et nominavit docuîtque Corinthi. . 24-. Hunc Arionem aiunt, postquam plurimum temporis apud reg riandrum esset vèrsatus, in Italiain Siciliamque cupivisse navigare; ingentique pecunia ibi comparata, valuisSe Corinthum reverti. Igî- tut quum Tarento esset profecturus, nec ullis magis quum Corin- thiis fidem haberet,’ navigium conduxisse hominum Corinthiorum :I at hos, ubi altum tenuere, consilium agitasse de illo in mare proicjîendo,’ quo pecunia potirentur. Tum illum, quid ageretur intelligentem, ad precesvconfugisse; et,ipecunia omni nautis oblata, vitam esse deptjecatum: nautas vero, precibus viri nil commotos, jussisse ut aut sibi manus infen-et, quo in terra sepulturam naucisceretur,- aut ut illico in mare se projiceret. ’Has in angustias et con- Vsilii inopiam redactum Arionem crasse, ut,’quandoquidem ita eis placîtum esset, sinerent se omni .omatu sua indutum, in summ’o puppis fora stantem, canticum cancre; quo facto pollicebatur sibi se menus inlaturum. Tune nautas,*cupidine captas audiendi’. præstantissimi omnium cantoris, e puppL mediam in navem com cessisse; et illum, omni omatu indutum, capta cithare, in summos navis fora stantem, carmen quad ortln’on vocatur peregisse; peracto- que cantu, ita ut emt, cum omni omatu in mare se conjecisse. Tutu illos, continuato cursu, Corinthum navigasse: hunc veto, aiunt, "a delphino exceptum dorso, Tænaron fuisse delatum; ubi quum in terram essetiegressus, Corinthum inde eodem habituAperrexisse,

s l HERODOTI HISTOR. 1. ibique quid accidisset marrasse. Periandëum vero, quum fidem non haberet, tenuisse Arianem in custodia, ne quo prodiret, castel-nm curam intendisse in hantas. Nautæ ut Corinthum advenerunt, ac- citos ad se percontatum esse Periandrum, ecquid de Ariane mano- mrent: quibus dicentibus salvum illum in Italia esse, et fortunatum Tarenti a se relictum, adparuisse’ Arianem eodem cultu quo in mare prOsiluerat; et illos, perterritos convictosque, non potuisse amplius ire inficias. Hæc quidem et Corinthii narrant et Lesbii ; et exstat ATœnari donarium Arionis æneum, non magnum illud quidem, homo insidens delphino. 25. Alyattes Lydus, confecto cum Milesiis hello, deinde, quum septem et quinquaginta annos regnasset, vite excessit. Dedicavit autem hic, secundus ex hac familia, postquam e mon-ba convaluerat, Delphis craterem argenteum ingentem, et basin crateris ferream fer- ruminatam, spectatu dignam inter omnia quæ sunt Delphis donaria; Glauci Chii opus, qui primas ferruminationem ferri invenit. 26. Mortuo Alyattæ successit in regnum CRŒsus, Alyattœ filins, annos natus quinque et triginta: qui Græcorum primas Ephesias amis invasit. Ibi tune Ephesii, quum ab eo obsiderentur, urbem suam Dianæ dedicarunt, fane ex illius templo ad murum adligato: est autem inter veterem urbem, quæ tune obsidebatur, et Diane templum, septem stadiorum intervallum. Plus igitur primas migres; sus est Crœsus; deinde veto, pet vices, singnlos quosque Ioni’æ et Ætoliæ populos, aliis alias caussas inferens, graviora caussatus adversus hos in quibus grariores reperire coassas patent, nonnullis etiam levia admodum exprobrans. 27. Deinde, postquam Asiam incolentes Græci adlpendendnm tributum erant subacti, constituit ædificatis navibus insulanos adgredi. Ad quas compingendas quum omnia ei essent parata, aiunt alii Bian- lem Prienensem, quum Sardes venisset, alii Pittacum Mitylenæum, interrogatum a Crœso ecquid maxime novi gereretur apud Græcos, en respondisse quæ illum ne classem conficeret inhibuerunt. Dixisse enim: ti lnsulani, a rex, decem millia equitum conducunt, expedi- tianem adversus Sardes atque te molientes.” Crœsum autem, ratum ver’a eum dicere, respandisse: fl Utinam dii banc mentem dent in- .sulanis, ut Lydorum filios cum equitatu invadere velint l” Tum illum excipientem dixisse : tt Videris mihi, rex, cupide vota facere ut in- sulanas equis vectos deprehendas in continente, baud absurde spe; insulanos ver-0 quid putes, ex que primum ædificare te contra se classem audiverunt, exoptare aliud, nisi ut, postquami vela dederint ventis, in mari deprehendant Lydos, taque pro Græcis continentem incolentibus, quos tu in servitute cantines, ulciscantur ?” Cujus conclusione orationis admodum delectatum Crœsum, paraisse illi, ut qui perapte ad rem locutus videretur, et a fabricanda classe desti-

tisse. Atque ita cum Ionibus insulas incolentîbus hospitium contraxit. CLIC. 9 28. Insequente tempore, subactis fere omnibus populis intra Halyn fluvium incolentibus: (nam, exceptis Cilicibus ac Lyciis, cæteros omnes suæ potestati subjectos Crœsus tenebat; sunt autem populi hi, Lydi, Phryges, Mysi,.Mariandyni, Chalyhes, Paphla- gones, Thraces quum Thyni, tum-Bithyni, Gares, Iones, Darienses, Æalenses, Pamphyli :) » 29. bos igitur postquam sub potestatem suam Crœsus redegisset, eaque accessione regnum Lydorum auxisset; adveniebant Sar- des, urbem divitiis florentem, quum alii omnes e Græcia viri sa- pientiæ lande clari, ut cuique commodum erat ea proficisci, tuln veto etiam SOLON, Atheniensis: qui postquam Athenieusibus jussu ipsarum scripsisset leges, navi profectus, caussam interserens velle se alias spectare regiones, decem aunas peregrinatus est; ne scill- cet quampiamvex legibus: quas tulerat, mutare cogeretur.» Nam ipsis Atheniensibus perse id facere nefas erat, quippe qui gravissimo jurejurando sese obstrinxerant, par decem aunas eis legibus, quas- eumque ipsis Salon tulisset, esse usuros. . . 30. Hanc ipsam îgitur ab caussam, tum vero etiam spectandi gratin, peregre profectusSolon,in Ægyptum se contulit ad Amasin, ’ atque etiam Sardes ad Crœsum. Quo ut advenit, in regia hospitio acceptas est a Crœsa.. Tumitertio aut quarto post die, jussu Crœsi, ministri .regis circumduxerunt Solonem, thesaurus omnes et quidquid inibi magni et apulenti inerat, astentantes. Quæ quum ille spectasset, et cuncta, ut ei eommodum fuerat, essét contemplatus, tali mode cum percunctatus est Crœsus: tiHaspes Atheniensis,” inquit, tt multa ad nos de te fama manavit, quum sapientiæ tuœ caussa, tum peregrinationis, ut qui sapientiæ. studio incumbens inul- tas terras spectandi causse obieris. Nunc igitur incesit me cupide ex te sciscitandi, ecquem tu adhuc videris omnium hominum beatissimum.” Nempe, quad se ipsum hominum beatissimum esse putaret, idcirco banc illi quæstianem proposuit. At Salon, nulla usas adsentatiane, sed ut res erat respondens, " Ego veto,” inquit, ube- atissimum vidi Tellum Atheniensem."r Quad dictum miratus Crœ- sus, concitate quærit: " Que tandem ratione Tellum beatissîmum » judicas î" Cui ille: tt Tellus,” inquit, tt fiai-ente civitate, filios il». .buerat bancs viras honestosque, et illis cunctis prognatos vider-in liberos, casque omnes superstites: idemque, quum te familiari satis lauta, ut apud nos, usas esset, vitæ finem habuit splendidissimum ; mm in prælio, quad Athenîenses cum finitimis ad Eleusinem commiserunt, pastquam fortiter pugnavit, hostemque in fugam vertit, houestissima morte defunctus est; et eodem loco, qua] cecidit, publice ab Atheniensibus sepultus est et magnifice honoratus." ’ c

Io assoner: rumen. 41. 81. Hisce quum Solen, qua de Telle ejusque felicitate copine exposuit, admonuisset Crœsum, interregare hic institit,,qumnam «osmium ab illo ricane! beatissimum? existimans utique secundas carte partes sese laturum. At ille, tt Cleabin," inquit, " et Bito- nem. His enim, genere Argivis, et victus suppetebat probabilis, et rober corporis erat tale, ut et uterque pariter certaminum præmia abstulerit, et de eisdem bæc etiam narretur historia. Quum festus dies ageretur Junonis, oporteretque omnino matrem harum bigis in templum vehi, nec veto in tempore ex agro adessent baves; tune juvenes, urgente bora, jugum ipsi subeuntes, plaustrum-traxerunt que mater vehebatur, caque par quadraginta quinque stadia tracta ad templum pervenerunt. Quo facto quum oculos universi cœtus in se convertissent, optimus eisdem obtigit vitæ exitus; ostenditquc in bis Deus, melius esse hominibus mari, quam vivere. Nam quum circumstantcs Argivi laudarent juvenumyrabur, mulieres vera felicem prædicarent matrem quad tales baberet filios; mater, et facto .vehementer gavisa et amine, stans ante simulacrum precata est deam, ut Cleabi et Bitoni filiis suis, qui ipsam magnifice banane- sent, id daret quad optimum esset contingere homini. vPest banc .precatianem, peracto sacrificia, laute eplrlati juvenes, quum in ipso temple somno se dedissent, non amplius resurrexerunt, sed bec vitæ exitu sunt perfunctis Earumdem dein imagines, ut qui hamines fuissent prœstantissimi, fieri .curarunt Argivi, Delphisque de-

32. Istis igitur secundum felicitatis locum Solen tribuebat. Tum dicarunt!’1ere subiratus Crœsus : ti Hospes Atheniensis," - ait; c castra veno vfelicitasadea ahs te in nihilum prajicitur, ut ne privatis quidem ho. minibus æquiparandes nos existimes i” Cui ille: fi Me, o Crœse,” inquit, fignarum invidam omnino et turbulentam Fortunam esse, interroges de rebus bumanis? In diuturno tempera multa .videre est quæ quia nolit, atqne etiam tolerare multa. Propane enim homini sterminurn vitæ ad septuaginta aunas. Hi septuagmta anni constant :ex viginti quinque millibus ac ducentis diebus, mense intercalari non pasito. Sin velis sitemas ex illis aunis interjecta mense fieri lon- -giares, que tempestatum vicissitudines juste tempore redeant, menses intercalares par aunas septuaginta canficientur triginta quinque, dies autem ex bis mensibus mille et quinquaginta. Harumiautem -dierum omnium, qui in septuaginta aunis sunt numere ducenti et - aquinquaginta supra viginti sex millia, nullus est qui rem promus si- .milem, qualis ab alia adducta est, adducat. Itaque, Crœse, homo quantus est, fortunæ casibus est abnoxius. Jam te quidem ego.et .opulentum video, et multorum haminum regem; istud vero, quad .ex me quæris, de tenondum prædicabo priusquam te vita bene de- functum. audiero. Neque enim beatiar est magnis opibus prædituæ

quant is cui in diem victus suppetit,CLIC: nisi eidem omnibus ; l bonis. Î pres- dito fortuna concessenit vita bene defungi. Etenim multiihomines perquam apulenti, non idcirco beati sunt : multi vero, quibùs me-’ diecris res familiaiis est, felices.» Jam qui admodum dives est, nec tamen beatus, is duabus tantum rebus anteceilit felicem; hic veto divitem, multis rebus. Ille ad explendas cupiditates, et ad tale-a randum’ magnum aliquod incidens damnum, validiar est. ’Hic veto illum superat hisce rebus; damnumquidem et cupiditatèm non’si-’ militer, atque ille, potest-ferre, sed hæc incommoda ab illeiabigiit felicitas ; est veto membris integris, prospera frùens valitudine, ma: lorum exsors,rlætus liber-i5, formasus. Quod si præterea- diem- que- que extremum feliciter obierit, hic ille est quem tu quéris, dighusi qui heatus prædicetur. Priusquam vere idiem obierit, diiferendum est; nec dum b e a t u s hic neminandus, sed fe l i x. Jam ista simul cuncta ut eonsequatur homo, id quidem fieri nenvpotest; quemad- modem nulla est terra quæ cuncta sibi suppeditet, sed aliud habet; alio indiget; quæ vere plurima habet, ea optima est. Nempe eadem mode etiam hominum nemo est omnium, cui uni omnia cumu-’ late adsint, sed-alia habet, aliorum vera indiget: qui vere eerum plurima ad vitæ usque exitum habuit, ac deinde placide finiit vitam; hic, o rex, me judice, nomine isto prædicari dignes est. i Denique in omni dre respiciendus finis est, in quem sit ’res exitura: -multos enim deus, postquam felicitatem illis estendit, funditus dein evertit." 33. Hæc dicentem Crœsus nec munere ullol dona’vit, et nullam ejus ratianem habens a se dimisit; inscitum admodum esse hominem ra-’ tus, qui præsentiabona omittens,finem cujusque rei juberet respicere, 34a Post Solanis discessum, gravis divinitusivindicta Crœsum excepit; bac caussa (ut cenjicere licet) quad se ipsum bominum beatissimum judicaret. Ac statim quidem par quietem ablatum ci - summum est, r veritatem indicans malerum quæ filie ejus i essent aventura. Erant enim Crœso filii duo; alterncorparis vitioilabora; bat, erat enim mutus; alter inter æquales rebus omnibus primus,’ cui nomen erat Atys. Hunc Atyn, Crœso significat samnium, fare- ’ ut amittat ferres cuspide ictum. Expergefactus ille, re secum ver-4 sata, pertimeseens semnium,-capit filie uxorem ;- eumque, quum solitus esset exercitum ducere Lyderum, nusquam porto ad tale munus emitfit: jacula vero et bastas, et cujusque generis tala, quibus ad bellum utuntur homines, eun, virorum babitatieue ininteriara conclavia congeri jubet, ne quid suspensum in filium suum incidat. 35. Interim, dum nuptias filii parai: Crœsus, advenit-Sardes vir calamitate ebstrictus, cui manus non erant puræ, natiOne Phryx, regio de genere; Qui quum ad ædes Crœsi venisset,erassetque ne ritu patrie expiari-sibi Contingeret, expiavit cum Crœsus: est aute’mt modus expiandi apud Lydas similis si, que Græci utuntur.’ Permis;

12 HERODOTI HISTOR. I. legitimis, percontatur Crœsus hominem,unde veniret, quisve esset, hiausus verbis: uQuis tu es, homo, et quenam e Phrygiæ loco veniens, ad meos lares supplex ce recepisti? et quem virum, quamve fœminam occidisti?” Cui ille respondit: 0 tex, Gordiæ sum filins, Midæ nepos; est autem nomen inibi Adrasta. Fratrem meum occidi invitus; unde ejectus a patte adsum, et rebus omnibus destitu- ’ tus." Tum Crœsus: tt Ex viris amicis,” inquit, a oriundus es, et ad arnicas venisti, ubi nullius rei indigebis quand apud nos manseris. Istam autem calamitatem quam poteris levissime ferendo, plurimum lucri feeeris." Ita ille in Crœsi ædibus vitam agebat. 86. Perr idem tempus in Olympe Mysie aper exstitit mira magnitudine, qui ex illo mente irruens Mysorum arva vastabat; centra quem quum sæpe egressi casent Mysi, nihil si mali inflixerant, sed male ab illo fuerant accepti. Ad extremum venere ad Crœsum Myserum legati, bæc dicentes: " Adparuit, e rex, in regione nastra immani magnitudine aper, qui agrestia corrumpit epera; cujus ut patiamur studiasi aperam dames, nihil proficimus. Itaque te nunc crans, filium tuum et selectes juvenes canesque nobiscum emittas, que belluam e terra nostra tallamus.” Hæc illis precantibus Crœ- sus, recordatus eerum quæ per somnum ipsi prædicta erant, ita respondit: fl Filii quidem mei nolite amplius facere mentionem : nec enim illum emittere vobiscum possum, est enim novas nuptus, et hœc res ci nunc curæ est. Lydorum autem selectam murum et venaticum amne ministerium una mittam; hertaborque exeuntes, ut quem premtissime vobiscum belluam e terra submoveant.” 37. Hæc Crœsus respondit; quibus quum contenti essent Mysi, inter-venit filins, auditis quæ Mysi precarentur. Pernegante vere Crœso, se filium cum illis missurum, bæc inquit ad eum adolescens’: tt At antebac, a pater, hoc mihi houestissimum et nobilissimum fuit, in balla et in venationes exeundo gloriam parare: nunc veto utroque-berum exclusum me tenes, nulle in me cagnita ignavia eut animi dejectione. Nunc ergo quibus eculis me conspici opartet euntem in forum, aut ex fora redeuntem? quia tandem esse videbar civibus? qualis videbar novæ nuptæ? cui iila vira putabit se cannubio esse junctam? Preinde me tu aut sinas venatum exire, sut ratiane inibi persuadeas, melius mibi hoc esse quad tu ita facis." 88. Cui respondens Crœsus, tt Non quad ignaviam," inquit, " o fili, sut aliud quidquamparum mihi graturn in te cagnaverim, hoc facio: sed quad mibi somnii species pet quietem oblats dixit brevis œvi te futurum, quippea ferres periturum cuspide. Cujus visi caussa et bas tuas nuptias maturavi, nec ad en quæ nunc suscipiuntur te emitto; et» custodia te, si que pacte, dum vivo, pericula te quem smaltines-e. Es enim unicus mihi filins; namalterum [amibes captura] pro nulle existimo.’î.

89, [bi rursus adolescens : " Ignoscoque. quidem tibi,”inquit, l 13 tt pater, quad, quum talc tibi oblatum sit visum, custodiam mei agas: sed. quad tu parum animadvertis, quodve oblitus es in hoc insomnie, id me te monere fas est. Semnium ais tibi dixisse, ferreaïcaspide me periturum: at apte, quænam sunt manne, quæve ferres. cuspis, quum tu fitness? Quod si enim a dente me periturum dixisset, aut alia re simili, tum bac, quad agis, agere te oporteret; nunc veto a cuspide dixit. Quare, quum non sit nabis cum viril proposita pagus, sbire4-0. Tum Crœsum me u Fili,” patere.” ait, fialiquatenus me . vinois, . - senteu- l tiam insemnii declaraus. Itaque, tamquam a te victus, sententiam muta, et veniam tibi de venatum-exeundi.” - i il. Quibus dictis, Adrastum Phrygem jubet vacari ; eumque, ubi adfuit, sic est adlocutus: WAdraste, ego te funeste calamitate ob- strictum, quam tibi non exprobro, expiuvi, et domum meam recepi, in qua etiam nunc omnium terum sumtum tibi suppedito. Nunc ergo (debes enim de me,dprius de te bene merita, in vicem bene mereri) rage te ut cestes sis filii mei venatum exeuntis, ne qui in itinere cooriantur malefici grassateres qui illum interimant. Ad. bæc, tua etiam ipsius interest ut cas, ubi splendorem ex rebus gestis posais parure; nam et patrium bac est tibi, et præterea rebut

4-2. Cui Adrastus: tt Aliequin," inquit, tt rex, in istud certamen inest.”non emm proditurus; neque -enim ,tin adfelctum. I calamitateh fus est æqualibus se immiscera fortunatis, neque id ego cupio; asque etiam alias sæpe me continui. Nunc veto, quoniam tibi hoc cordi est, cui gratum facere debeo, paratus sum exsequi mandatum: tuque filium tuum, quem custodire me jubes, rediturum esse incolumem, quad quidem panes custodem fuerit, exspecta." » 4:3. Hæc postquam Crœso ille respondi’sset, proficiscuntur deinde .selectis juvenibus stipatî cambusque. Ubi ad Olympum pervencrunt, indagant belluam, et inventam êircumfusi jaculis incessant. lbi tuai hospes, idem ille qui a cæde fuerat purgatus, cui Adrasto nomen, vibrato in aprum jacule, ab illo aberrans, Crœsi filium feriit: atque ita ille, cuspide ictus, samnii eifatum explevit, Quod factum nunciaturus aliquis Crœso cucurrit, veniensque Sardes, et pugnam ei et fatum filii indicavit. q , 4-4. Crœsus, marte filii consternants, tante gravius eam tulit, quad is cum occidisset quem ipse expiaverat a cæde. Et calamitatem eau: gravissime lainentans, Jovem Expiatorem invocavit, testificans quæ ab hospite esset passas; et Larem queque et Sadalitium invocavit, eumdem deum adpellans. Nempe Larem (sive Focorum præsidem) vocavit, quad, quem bospitem demi sues receperat, eumdem imprudens interfectarem filii sui aluisset: Sodalitium veto,

14 HERODOTI HISTOR. l. quad, quem custodem adjunxisset fiiia sue, eumdem inimicissimum

46. Post hœc Lydi venerunt cadaver ferentes, quos pane sequeæ deprebendisset.batur iuterfectar. Et hic quidem, ubi adfuit, stans anter cadaver. * tradidit sese Crœso, menus protendens, oransque ut se super cadavere mactaret; son eue sibi vivendum, dicens, qui, pas! supcrierem calamitatcm, espiatorem etiam suum perdirùluet. Quibus auditis Crœ- sus, tante licet damestico in luctu, commiseratus tamen Adrastum, dixit illi: tt Habeoabs te, hespes, amnem vindictam, qnoniam te- ipse morte condemnas; nec tu mihi bujusamali auctor es, niai quatenus invitus illud fecisti, sed deorum nescio quia; qui mihi jampri- dem hoc futurum ante significavit." Crœsus igitur filium, prout justum erat, sepeliendum curavit. Adrestus veto, Gordiæ filius, Midæ nepos, bic idem qui et fratrie suifuerat interfector, et sui ex» piatoris, ubi silentium fuit baminum circa sepulcrum, agnoscens ses esse baminum quos ipse novisset calamitasissimum, super buste sa ipse jugulavit. Crœsus vera, filio arbatus, duos aunas ingenti inv. luctui 46. Sed posthac desedit. imperium Astyagis, i . Cyaxaræ. ’ filii, a Cyro Cam- bysis filia eversum, resque Persarum crescentes, luctui Crœsi finemt facerunt, coranique .injecerunt etrcegitationem, si qua ratiane panet: crescentem Persarum petentiam, priusquam nimium invalesceret, .coercere. Ab bac igitur cogitatione statim tenture oracula cœpit, tom quæ apud Græces erant, tout id quad in Libya: aliosque alia dimisit, quorum alii Delphes irent, alii Abas, Phocensium oppidum,- alii Dodonam. Alii item ad Ampbiaraum mittebantur, et ad .Tro-z phonium; alii ad Brancbidas ditianis Milesiæ. Hæc Græca sunt oracula, ad-quæ Crœsus misit consulenda: in Libyam vero ad Ham- monem alios misit, qui ab illo responsa peterent. Misit autem ten-: taturus oracula quid saperent; ut;si ille reperisset verum nasse, tum itemm mitteret qui ex illis quærerent, un erpcditionem advenus Perm sa:47. Ad debcret teutanda igitur oracula primipare. hisce cum mandatis Lydos . emisit,, ut ab ce die, que Sardibus-essent profecti, centum consequentes. numerarent dies, et centesime die oracula adirent, ex eisque quæ- . rerent, quid esset quad illo die agent res Lydorum Crœsus, Alyaltæ. flirts; et quidquid a quoque oraculo responsum fuisset, id scripte. mandatent, ad saque deferreut. Jam, quid fuerit quodcœtera responderint oracula, a nemine memoriae proditum est: Delpbis. autem, simul atque -Lydi, Deum consulturi, penetrale templi in-; trassent, et quad ipsis mandatum -erat interregassent, Pythia be... xametro tenere hase respandit: t » i Æquoris est spatium et numerus mihi notas arum, Melun ipercîpio, fanlis nihil audio vaccin.

" vernit adiras serransl aider1 testudinis CLIC. dune. 15 Quse simul agniua coquitur cum carne lebete, Ære infra strate, et stratum cui desuper ses est. i 748. Hoc Pythiæ responsum quum scripte mandassent Lydi, Sardes sunt reversi. Postquam vero cæteri queque, quos circum miserat Crœsus, rediere vaticinia ferentes, singula scripta evolvens Crœsus inspexit. Ac horum quidem nullum advertebat ejus animum, prœter id quad Delphis erat adlatum: quad simul atque cognovit, adoravit probavitque, unum existimans esse oraculum illud Delphicum, quippe cui campertum fuisset, quid ipse fecisset. Post- quam enim emisisset bamines qui oracula consulerent, statutum diem observans, tale quidpia’m machinatus erat, ea commentas quæ nemo cognoscere aut bariolari posset; testudinem et agnum in frusta cencidit, et una coxit ipse æneo in lebete, æneo impesito opercule. 4-9. Hoc igitur Delpbis responsum accepit Crœsus: quid ait vero, quad ab Amphiarai oraculo Lydis fuerit responsum, postquam in illius temple legitimis cœrimoniis essent perfuncti, non babeo discere": nec enim de hoc aliud quidquam memoratur, nisi quad hoc etiam oraculum Crœsus verax se esse nactum existimaverit. 50. Post bæc autem ingentibus sacrificiis Delphicum deum pro- .pitium sibi reddere instituit. Lectas enim victimas ter millenas’de ’ queqne genere immolavit; præterea lectules aura argentave abductos, et phiales auœas, et purpureas vestes tunicasque, ingenti pyra ’exstructa, concremavit, bis’ce sperans Deum magis sibi se canailia- turum; Lydisque cunetis edixit, ut de sue, quidquid quisque ha- -beret,*eidem deo sacrificaret. Tum peractis sacrificiis, conflata im- rmensa vi suri, dimidiatos lateres ex ea procudi jussit, palmarumsex in longitudinem, trium palmarum in latitudinem, crassitie palmari, .numero centum et septemdecim. Horum quatuor ex purissimo aure ’ -erant, singuli ponde duarum talenterum cuin dimidio; reliqui semi- »lateres ex albide aure, ponde binorum talentorum. Fecit etiam leanis efligiem ex aure purissima, cujus pendus decem talenta cal- -ligehat. Hic lee, que tempore defiagravit Delphicum templum, de semilateribus decidit, (super illis enim erat-collocatus) et nunc in .Corinthiorum thesauro est repositus, pondusque ejus sex talentorum «est cum dimidio; periere enim liquefacta talenta tria cum-dimidio. - .51. Hœc Crœsus postquarn confecta babuit, Delpbosmisit,-curn :eisque simul besace: orateres duos ingenti magnitudine, alterum .aureum, argenteum alterum; quorum aureus ad-dextram .pasitus erat intrantibus templum, largenteus ad sinistram. Sed et hi, que tempera conflagravit templum, loco mati sunt: et aureus quidem, cujus pondus acta talenta cum dimidio colligit duodecimque insup er «libras, in Clazomenierum thesauro positus est; argenteus vero in -.atrii angulo, capiens amphores sexcentas; misceturrenim in en vi-

16 HERODOTl HISTOR. I. num a Delphensîbus facto Theophaniornm die. Aiunt autem Del- phenses, esse opus Theodori Samii; quod etiam ego existimo, esse enim fabricam baud vulgarem adparet. Præterea quatuor dolia misit argentea, quæ in Corinthîorum thesauto reposita sunt. Duas item urnes lustrales dedicavit, sureau alteram,- alterna: argenteam: quarum illa, quæ ex auro est, titulum præfert LACEDÆMONIORUH,- dicuntque Lacedæmonii suum esse donatium, falso; nain et hoc Crœsi est, titulum autem inscripsit Delphensium non lnemo, Lace- dæmoniîs gratificaturus; cujus nomen, bene mihi cognitum, edere nolo. Sed puer quidem, cujus pet manum eiBuit aqua, Lacedæmo- niorum douarium est, et umarum neutre. Alia denique multa do. naria nullo titulo signata simul cum istis misit Crœsus: in bis guttos nrgenteos prbiculata forma; et præsertim mulieris simulacrum aureum tricubitale, quem Delphenses aiunt effigiem esse pistricis Crœsi. Ad hæc uxoris etiam suæ collare dedicavit, ejusdemque cinguIa. 52. Ista igitur dona Delphos Crœsus misât. Amphiarao veto, cuo jus et virtutem et calamitatem fando audierat, Iclypeum dedicnvit totum ex aura; item hastam ex solidoïmro totaux, hasüle pariter aureum atque Ispiculum: quæ donaria ad meam asque ætatem . Thebis reposita sunt, nempe Thebanorum in temple Ismenii Apol- liais. 53.NHæc dona ad deorum templa delaturis Lydis injunxit Crœsus, ut interrogarent oracula, tt An advenus Perses expeditionem susciperet Crœsus, et au copiarum auxiliarium manum sibi adjungeret ï" Qui ut eo quo missi tarant pervenere, dedicatis donariis, oracula consulueruut his verbis: it Crœsus, Lydorum tex aliorumque populorum, existîmans hæc sola vera esse oracula hominibus, dona vobis misit (ligna Vestris inventis, et nunc e vobis quærit, au advenus l’en- «sas suscipere expeditionem, tum ecqueni exercitum sociumannorum debeat sibi adjungere P” Quæ quum illi interrogassent, utriusque oraculi responsa ad eamdem sententinm collinearunt; nempe prædi- cebant Crœso, si bellum iigfËrr’et Partis, euersurum cum en: magnum imperium; simulque ei eonsulebant, ut Græcomm exquireret potentia- simos, casque sibi socio; adjugent. 54a Ea macula postquam ad se relata Crœsus cognovit, responsis istis vebementer est gavisus: prorsùsque existiinans se Cyri regnum esse eversurum, misais rursus Delphos legatis, Delphensium singu- Ios, numerum illorum ,percontatus, viritim duobusstateribus anti ddnavit. Vicissimque Delphenses Crœso Lydisque in omne’futurum tempus primas detulerunt il! consulendo oraculo partes, immunita- temque, et primumin consessibus locum, denique jus civitatis cuique qui numero Delphensium voluisset adscribi. 55. Cæterum donis istîs Delphenses prosecutus Crœsus, tertio oraculum consuluit; quippe veracitatem ejus expertus, largiter sibi

in es enfilade indulgebat.a ,- interrogavitautem CLIOQv oraculum, au17 div-i. hmm sibi futurs»: esset imperium .’- Cui Pythia bæc respondit: A

"Reflet apud Medos mule jam sede patito, l I Lyde,fugam mollis seraposum corripeld Heurtoir, Nove une; iguane posito sis, Lyde, padou! H56. Quibus verbis ad Crœsum perlatis, longe Omnium maxime gavisusaest, ratus nunquam apud Medos mulum pro frira esse re- gnaturum, adeoque nec ipsum,nec sucs posteros, umquam privatum iri imperio. Deinde, curam suaml eo convertit, ut inquireret quinam essent Græcorum potentissimi, quossocios sibi adjungeret. Sci- scitatus igitur reperit, Laeedæmonios et Athenienses prester cæteros eminere, illo: quidem Dorico in genets, bos veto in Ionico. Hi enim duo populi antiquitus præcipui babebantur; alter, Pelasgicus pepulus; alter Hellenicus: et alter quidem numquam solo suc ex- cesserat, alter vero valde multumque crut vagatus; nam sub Deu- calione rege Phtbiotin terrain habitant-st; sub Dora veto, Hellenis filio, regionem Ossœ et Olympe subjectam occupavit, quæ Histiæo- tis vocatur; tum, ex Histiæotide ejectus a Cadmeis, Pindum inco- luit, et Macednus populus est nominatus; inde rursus in Dryopidern transiit; et ex Dryopide denique in Peloponnesum venit, et Doricus est adpellatus. ’ a » L v 57. JemPelasgi quarrant lingua usi sint, pro certo adfirrnare non possum. Sed si fias est conjecturam (tapera ex bis qui etiam nunq supersunt Pelasgi, qui supra Tyrrbenos Crestonem oppidum incoe lunt, qui eam terreur olim, quæ nunc Thessalie vocatur, babitave- tant, finitimique pet id tempus fuerant eorum qui Dorienses hodie nominantur; item ex illisPelasgis qui Placiam et Scylaceu in Hel- lesponto condiderunt, qui cum Atheniensibus uns. babitaveraut; sive quæ sunt alia Pelasgica oppida, ’quœ nomen mutarunt: ex bis si conjecturam capere fas est, barbare lingua usi sunt Pelasgi, Quod si igitur eadem ratio fuit universi Pelasgici generis, statuendum file,- rit Atticum populurn, cum sit Pelasgici generis, ex que in Hellenum nomen transiit, simul linguam suamldedidicisse et cum H ellenum lin. gua permutasse. Etenim neque Crestoniatarum lingue cum ullis eorum, qui nunc circum habitant, consentit, neque Plricianprum; inter ipsos autem convenit: et satis adparet, servasse utrosque caur- dem sermonis formam, quam secum adtulerant quum in bas, quai; nunc-insolant, regiones immigrarunt. , , h 58. ’Helienieum veto genus,, ex quo, ortum cepit, lingue quidem semper utitur eadem, ut mihi quidem prorsus videtur: sed discretum a Pelasgico genere, quum esset infirmum et ab exiguis profectum in banc tanien populorum multitudinem adcrevit; eompluri; bus maxime populis, iatque etiam barbaris baud paucis, sese illiadgç

n , 18 HERODOTI HISTOR. I. jungentibus. Quo nimirum, ut mihi etiam videtur, factum est, a: Pelasgicum genus, barbarum quum esset, numquam magnes fecerit profectus. 59. Horum ig-iturpopulorum Atticum quidem rescivit Crœsus occupatum distractumque teneri a PISISTRATO, Hippocratis filio, qui sa tempestate tyrannds erat Atbeniensium. Hippocrati enim, quum esset privatus spectaretque Olympia, ingens nblatum prodigium fuerat.’ Sacra quum fecisset, in propinquo stantes lebetes, car; nibus et aqua repleti, absque igue fervere cœperant et exundare. Itaque Chilon Lacedæmonius, qui forte aderat prodigiumque erat conspicatus, suasit Hippocrati, primum quidem, ne domum (lacent azorcm ex qua liberos procrcaret: sin jam haberet, secundo loco, ut repudiarst nacrent; filiumque, si forte ci jam natals esset, abdicaret. Cujus consilio parere nolenti Hippocrati natus posthac est hic Pisi- stratus; qui in seditione litoralium Atheniensium, quibus præerat Megacles, Alcmæonis filins, et campestrium, quibus Lycurgus præ- erat Aristolaidæqfilius, tertiam concitavit factiouem, tyrannidem ad- fectans. Contractis enim seditiosis qui secum facerent, pet caussam tutandi montanos, hujuscemodi rem machinatus est. Se ipsum ac mulos quum vulnerasset, agitavit juments. in forum, quasi elapsus esset ex inimicorum manibus, qui ipsum rus proficiscentem interia mere nimirum voluissent; precatusque est populum, ut aliquid cuà stodiæ ab illo obtineret: jam enim prius in existimatione apud populum fuerat, quod in hello adversus Megarenses, ipsius ductu gesto,’ cepisset Nisæam, et alia plæclare. facta edidisset. Sic deceptus populus Atheniensium adjunxit ei delectos vires, qui, ut satellites, non quidem hastis eum stipabant, sed clavis: ligneas enim clavas gestantes, a tetgo eum sequebantur. Iidem veto simul cum Pisi- strato insurgentes, arcem occuparunt. Inde igitur imperio Athenien- sium potitus Pisistratus, nullis qui tune erant magistratibus perturbatis,’ neque legibus mutatis, sed priore statu integro, administravit civitatem, ac bene recteque ordinavit. ’ l 60. Sed baud multo post Megaclis factio, et factio Lycurgi, facta consensione, cum ejecerunt. .Ita Pisistratus, postquam primum Atlienas obtinuerat, inox tyrannidem nondum satisfirmatam rursus amisit. Sed, qui eurn ejecerant, max denuo inter se dissidium fece- mut. - Fatigatus autem. seditione Megacles, misso ad Pisistratum caduceatore, sciscitatus est, sellant filiam suum ducere ami-cm, tyrannidis præmio. Quem sermônem ubi admisit Pisistratus, eaque’ conditione pactionem cuthegacle iniit, machinantui hi ad illum reducendum rem, ut mihi quidem plane videtur, longe stultissimam. Quandoquidem enim jam apriscis inde temporibusa barbarico genere distinctum Græcum fuit, utpote dexterius et a stolida fatuitate magie abhorrens, stultum utique debet videri, uses illos esse tali inventa

apud Atbenieuses, qui inter GræèosCLIC. feruntur sapientia iprincipes. 19 Erat in pago Pœaniensi taulier, nomine Phya, quatuor cubitorum stature minus tribus digitis, et alioqui formosa.’ Hanc mulierem quum universa instruxissent armature, in currumque sustulissent edoctarn prias eum adsumere vultus corporisque habitum quo maxime decora esset adparitura, in urbem agunt, præmissis qui præcuri- rerent præconibus, qui ubi in urbem venissent bæc mandata edicerent: ti Atbenienses, bouc animo excipite Pisistratum, quem Mi- nerve ipse præcipuo inter homines honore prosecuta, in suam redu- cit arcem !" Hi igitur passim circumeuntes bœc prædicaverunt: statimque rumor pet pagos manavit, Pisistratum a Minerva reduci; et qui in urbe erant, persuasi banc mulierem esse ipsam Minervam, adorarunt eam, Pisistratumque receperunt. « 61. Hunc igitur in modum, quem diximus, recuperata tyrannide, Pisistratus ex pacto cum Megacle inito filiam Megaclis duxit uxorem. Verum quum et filii essent ei adolescentes, et Alcmæonidæ dicerentur obnoxiî esse piaculo, nolens ex novo conjugio liberos suscipere, non uti fus est coibat cum uxore. Atque id quidem primum celavit mulier: deinde veto, sive interrogata a matre, sive minus, matri suæ adperuit, atque ille cum marito rein communicag vit. Megacles veto inique ferens se a Pisistrato ludibrio haberi, per iram e vestigio cum adverses factionis hominibus, positis inimicitiis, in gratiam rediit. Tum Pisistratus, ubi quid contra se agereà tur rescivit, prorsus e terra Attiea discessit: et Eretriam profectus, ibi cum filiis de rebus. suis deliberavit. Ubi vineente Hippies sententia, tyrannidem postliminio occupandam censentis, munera colligebant ex eis civitatibus, quæ illos superiori tempore observantin quadam erant prosecuti. Quarum quum multæ magnas conferrent pecunias, Thebani præ cæteris liberalitate eminuere. Posthæc, ut brevi sermone absolvam, interjecto tempore, omnia ad reditum eis parata fuere: nam et Argivi mercenarii advenerant ex Peloponneso,l et Naxius vir, cui Lygdamis nomen, ultro eos convenerat, et quum pecuniis collatis, tum adductis militibus, propensam inprimis animi voluntatemk 62. Itaque Eretria profecti, undecîmo probaverat. anno in patriam redierunt, . et primum in Attica terra Marathonem occuparunt. Quo loco quum castra posuissent, mox partim ex urbe qui cum illis sentiebant ad cos conveniebant, partim e pagis alii confluebant; quibus regnum libertate ’erat optabilius. Atque ita hi quidem congregabantur. Athenienses vero in urbe, quem dia Pisistratus peçuniam cogebat, ac deinde rursus’ quum Marathonem teneret, nullam éjus rationem babuerant: sed ubi resciverunt, Marathone eum urbem versus movere, tum vero ei occurrendum statuerunt. Hi igitur cum omnibus c0piis adversus redeuntes egressi saut; simulque Pisistratus et qui

90 HERODOTI HISTOR. I. en se craint, ut Marathons profecti centra urbem ivere, illis occurrentes ad templum pervencrunt Pallanidos -Minervæ, ibiqne castra ex adverse posuerunt. Ibi tum divinitus misses adstitit Pisistrate Amphilytus Acarnan, [site potins Acharnensis,] vir vaticinia ederes doctes; qui illum adiens, hexametro tenore vaticinium edidit bis

verbisJactuin : est. vert-ioulera nous, est tibi rets "panama: Recto adorant thyani olara cab ridera hmm. 63. Sic ille divine adflatu concitatus cecinit: Pisistratus veto, percepto oraculo, accipere se amen dicens, exercitum in hastes duxit. Athenienses autem urbain per id tempus ad prandium se couverte- rant, et a prandio alii ad tesserarum ludum, alii ad semnnm. Ho: igitur Pisistratus cum suis, facto impetu, in fugam vertit. Qui dum profugiunt, ibi tutu prudentissimo consilio usus est Pisistratns, que minus ordines redintegrarent Atbenienses, sed dispersi manerent, Filios sues equis impositos præmisit; qui censecuti fugientes, Plai- strati verbis bene anime esse juberent, et ad sua quemque abire. 64-. Ita, dicte parentibus Atheniensibus, Pisistratus tertio potitus Atbenis, tyrannidem firmavit quum auxiliaribus multis, tum pecuniarum reditibus, quæ partim ex ipse regione, partim a Strymone fluvio cogebantur. Filies queque eorum Atheniensium, qui restite- rant, nec e vestigio fugam capessiverant, obsidum loco captes Na- xum transtulit: nain etiam banc Pisistratus belle subegerat, et Ly- gdamidi tradiderat administrandam. Ad hæc Delum insulam ex i oraculi responso expiavit. Expiavit autem hoc mode: queusque prospectus .templi pertinet, ex teta en regione eil’edienda cadavera curavit, et in alium insulæ locum transferenda. Ita Pisistratus Athenisregnabat: Atheniensium autem alii in prælie ceciderant, alii cum Alcmæenida e patrie terra profugerunt. l . 65. Talem îgitur rerum statum per id tempus apud Athenienses obtinere audiverat Caœsus. Lacedæmenios vere rescivit, magnis malis defunctos, belle jam superieres esse Tegeatis. Quippe, regnantibus Spartæ Leone et Hegesicle, quum cæteris in bellis feliciter rem gessissent Lacedæmonii,a Tegeatis solis cladem acceperant. Ac su.- perîoribus quidem temporibus et inter se invicem legibus usi crant pessimis fera omnium Græcorum, et cum aliis populis nullum habuerant commerciure. Sed leges eorum in melius mutatœ saut hoc mode. Lycurge, vire inter Spartanos probato, Delphes, ad oracu-t Ium profecto, simulatque penetrale ingressus est, protinus Pythia

bœcce. 4d mon profatur: venisti præpinguia temph, L’ange,I p I Grate Jovi et annelis qui (acta tuantur Olympi. Ambigo. te-ne deum jam nunc. orniuemve, ululent; , I Sed malte mugis esse deum le credo, Lycurge. ’ ’

Nonnulli prester hæc aiunt-PythlemCLIO. eidem loges etiam i et, instituts si emballidisseyquœ aune apudISpartanos chaînent: I At Lacedæmonii ipsi narrant, Lyeurgum, quum fuisset-tutorrfilii fratrie sui! Leobetæ, Spamnerum regis,ve Creta hæc adtulisse. Simulatque enim une! factustest, omnia jura immutavit, operamque (ledit ne quia-es. quæ ab ipse constituta essent transgrederetur’. Deinde quæ ad ballent pertinent ordinavit, enometias, triacadas et syssitia: ad hæc éphores .et-seaatenesinstituit Lyeurgus. » il A - . A n - ’ .66. .Ita igitur legibus institutisque in melius mutatis usi sunt La- eedsemonii: -vite«autem functo Lycurgo templum statuerunt, et magnopere eumdem celant. ’ Tom Ivere bonnets soli et culterum fre- quentie factum est, ut- brevi incrementum caperent, epibusque augerentur. Jamque quietem agars neu.cententiv, quum Arcadibus præstantiores esse arbitrarentur, de universa Arcadum regiohe oral- caluln Delpbis consuluerunt. 4 Quibus Pythia hæcce respeudit: v ’ Mie petis Arcadiam? Magnum pètisi baud tibitradam. V Maki apud Arcadiem venantes glande viri saut, Quête rajisiont. Nos vero invidsre.prersas: Sellandnm Tegsam planta pIaudeate dateras, . thue queue campant metiri faire funeste. Quod responsum ubi accepere Lacedæmonii, a cæteris quidem abs- tinuerunt Arcadibus, Tegeetis vers bellum .inmlerunt, compedes secum ferentes; videlicet captioso oracule freti, tamquam redacturi Tegeatas in servitutem. Verum prælievicti,’quicumque eorum vivi l surit capti, bi eisdem eompedibusvincti, quos ipsi scoute adtulerant, campumque, Tegeatarum furie metientes, opus facere sent ouadi. Compedes autem illæ, quibus hi vincti crant, ad menu) neque rete- tem Tegeœ servatæ sang-cira Minerve? Mess templum suspenses. 67. Itaquidem priore belle infeliciter semper pugnaverant cum Tegeetis r sed Crœsi ætete, regnum Lacedæmone tenentibus Ana- sandrida et Aristone, .superiores jam belle fuerant Spartani, idque A tali ratiene orant consecuti. Quum in belle numquam non. supers» i rentai- a Tegeatis, misais Delphes censulteribus seiscitati surit ora. culum, quemnma deorum placarezttut belleraperieres Tegeatis essent futur-1’. His Pythia respondit, tum futures, quum assa Orcstis, filü Agamemnonil, Sparte»: edtuh’sscnt. At loculum 0restis pestquam reperire nulle pacte potuerunt; tarses ad Deum mittunt sciscitatures, Mm" loco situa Orale; caret? Id interrogantibus hæc respendit Pythia. l Est «du Ara-dia : -Tegcs - - brayions , - ’ ralenti: ’ Hic duo liantventi, vi perveberuents cilati ;. Forma bostis formæ, et nexæ superiadita noria. Bic Agamemnonides terra emnipareute tenelur; - Quo tu sablera; Tegeæ spenbere vider. Ubi hæc queque audierunt Lacedæmonîî, nihilo magis reperire po-

a assoner: HISTOR. 1. tuerunt, omnia licet disquirentes : douce tandem Licbas, unus et iis Spartanis qui benemeriti (Agathoergi Græce) vecantur, invenit. Sunt autem Benemeriti, cives e militia equestri egressi, astate semper. maximi, quinque quotannis : qui ce aune, que ex equitibus exeunt, non debent otium agete, sed tei publicæ causse Spartanomm alios- elie dimittuntur. 68. Ex herum igitur hominum numero Licbas id quod quærebao tur invenit Tegeæ, quum fortune usus, tum solertia. Nain quum 60 tempera jus commetcii esset Lacedæmoniis cum Tegeatis, intrens ille Tegeæ in ferreriam olficinam, spectabat ibi procudendi ferri rationaux, mirabaturque id quad fieri videbat. Cujus admiratienem animadvettens faber, cessans ab opere ait: " Profecto mugis quodammodo, hospes Lacen, miratus fuisses, si id, quod ego vidi, tu vidisses, qui nunc fabricationem ferri ite admiratis. Hac ipse enim in nuls puteum quum facere voluissem, fodiendo incidi in leculum septem cubitorum. Ego veto, quum persuadera omnino mihi non potuissem, fuissevumquam majores quem nunc sunt homines, aperui loculum, et vidi cadaver eadem cum loculo longitudine: cujus postquam mensuram cepi, tursus terra loculum obrui." Hœc illo quœ viderat referente, Lichas nertata anime velvens, conjectebat esse banc Orestem, quem oraculum dixisset. Conjectabat autem hac ratione. Duos videns fabri ferrai-i1 folles, bos esse ventes illos re- periebat: incudem veto et malleum, formam (site. ictum) et forma (site ictus) repercussionem: procusum veto ferrum, noxam supetin- ditam noxæ; quod quidem ex sa conjectabat ratiene, quod in noxam hominis inventum esset ferrum. Quæ quum ita ille conjectasset, Spattam abiit, totamque rem Lacedæmoniis exposait. Tum illi ex x composite fictum crimen homini inferentes, exilio eumdem muletant. Qui Tegeam profectus, calamitatem suam retnlit fabro, cum coque egit ut aulam sibi elocaret : cui diu quidem reluctanti quum ad ex; tremum persuasisset,-inibi babitavit; moxque elfesse sepulcro esse cellegit, Spartamque temigrans transpertevit. Quo ex tempera, queties vires suas invicem tentarunt, semper superiotes belle excessere Lacedæmonii: eisdemque jam major etiam pars Peloponnesi etat subjecta. 69. Hœc igitur cuucta quum Crœsus comperisset, legatos Sparo tain mîsit dona ferentes, societatemque petentes, quibus quæ dicea rent mandavit. Qui ubi advenere, hi usi suut verbis: tt Misit nos Crœsus, Lyderum tex aliorumque populotum, hæc dicens : O La.- cedæmonii, quouiam deus me pet oraculum monuit, ut Græcum ad- sciscerem secium, vesque audio principatum tenere Græciæ, vos idcirco ex oraculi mandate invite, amicus esse cupiens et socius absque dole et fraude.” Hæc Crœsus pet legatos nunciavit. Quorum jadventu gavisi Lacedæmenii, qui et .ipsi oraculum Crœso editum

cognoverant’, hospitium et societatemÏ CLIC; pacte fœdere cum V ce contra:29 xetunt; tram et antea jam beneficia nonnulla Crœsi in illos exstite- tant. Sardes enim quum misissent Lacedæmonii ad emendum aurum, que usurî etant in statuam, banc quæ Apellini posita nunc est in Thotnace Laconiæ, Crœsus illud emturis donc dederat. 70. Quum banc igitut 0b caussam, tum quod ipsos reliquis omnibus præfereus Græcis selegisset arnicas, societatem admiserunt Lacedæ- monii. Ac non mode patati etant deuuncienti mittere auxilia, ve- rumietiam craterem æneum fabricandum curatunt, multis imagun- culis citca extetius labium emetum, ce magnitudine ut trecentas caperet amphores, quem ad Crœsum misetunt, doue hoc illum terne. neraturi. Hic veto cratet Sardes non pervenit, cujus rei causse duplicitet narratur. " Lacedæmonii quidem aiunt, quum Sardes ve-’ beretur cratet et prope Sàmum esset, Samios, te cognita, navibus longis advectos, eum intercepisse. Ipsi veto Samii aiunt, Lacedœ- munies craterem advehentes, quum sero venissent, et Sardes expo. gestes regemque captum esse cemperissent, craterem in Samo in. suie vendidisse, privatosque hemines sue ære emtum in J linonis tertio: plo cons’ecrasse: fortasse’ autem bos, qui eum vendidetant, Spartem reverses, dixisse fuisse illum a Samiis vi ablatum. Ac de ctatere quidem ita tes se habet. 7l. Causses veto, quum ab oraculi sententia aberrasset, CapplaJ dociam belle invasit, Cyrum et Persarum potentiam evetsurum se sperans. Dum veto bellum adversus Perses Crœsus parabat, Ly- dorum aliquis, qui et jam ante habitus erat sapiens, et ab hac, quem tune dixit, sententia vel maxime etiam nomen est adeptus, (Sanda- nis homini nomen etat) hîs’ verbis Crœsum admonuit: tt O fex,?’ inquit, tt tales adversus bomines tu bellum paras, qui coriacea subli- gacula et ex cotie reliquam vestem gestant: qui comedunt non quantum velunt, sed quantum babent, aspete solo utentes: adhæc non vine utuntut, sed aquam bibunt : non ficos habent quas corne-n dent, nec aliud bonum ullum. Hes igitur sive viceris, quid eis eu- feres, nihil babentibus P sin victus fueris, vide quet quanteque bene sis amissurus. Nostra enim bene postquem degustaverint, nolent ce e manibus dimittere, neque se abigi patientur. Equidem nunc, diis habeo gratias, quad Persis non in animum inducunt belle invadere Lydos.” Hæc ille dicens, Crœso non persuasit: [quamvis vete dictez] etenim Persis, priusquam Lydos subegissent, nihil delicati, nihil72. Cappadoces boni illi a Grœcis fuerat. Sprii nominantur. ’ .Fuerant , autem hi Syrii, priusquam Petsæ obtinuissent imperium, Medotum peu œstati subjecti: tune veto Cyro parebant. Limes enim Medici imperii et Lydici fluvius Halys etat; qui ex Annenio monte ortus pet Ciliciem. finit, deinde a dextre Matienos habet, a sinistre Phrygas 3

24» HERODOTI HISTOR. I. quasprætetlapsu retranchement sui-mutineras, ab altera parte Syrien Cappadocas. a lava veto Papblagonasalisjungit. Ite Helys fluviusomnem fera inferiosem disterminat .Asiam. a mari quad Cy- pre oppositum est ad Pontum asque Euxinum; estque hæc carvi: tatius bujus ragienis: longitudinem quad adriaet itinsris, expedito vire73. Belluin quinque autem CrœsuswCappadcciæ dies insumuatur. iatulit bis . de - aussi"a * partial quidem potiundæ regienis illius desideria,«quam suc adjicere ditioni cupiebat; maxime veto. quad encule confions ultimemen- pere de Cyro.vellet Astyagis causse. . Actyagamlonim, Cyaxeria filium, Crœsi adfinem, Merlin targum, Cyrus Cambysis filins belle victum captumque tanches. . Adfinis-autsm Crœsifactus crathsty- agesvbac rations. Scytharumnomadum tanna per«saditionem-ia terrera Msdîcam secessetat,tquo tempera Medis imperabat Cyan- res, Phnom: filins, Deioois -nepos,-.qui Scythes iotas, ut supplices advenientes, baigne entreponts Idem, ’quum ces [magni faneras, pueras eisdem tradidit, qui et linguam eorum et sagittandi attela addisaetentu Interjecto tampon, quum venatum semper attirent Scythe, et numquam non aliquid adfertent. aceldit-aliquando ut nihil caperentz quos vaculs manibus reverses Cyaxares, si: (uttum entendit) ad iram præceps, aspere admodum et contumeliose accepit. Tum illi, indigne îsecum satura mgerrimevferentas. conciliathabito decreveruat unum ex eis pueris, qui in lipsorum disciplinera delà essent, in fruste concidere, et eodem made sparatum que farinera patate consuevissent, Cyanri .tamquam ferait! a se captant adferre, protinusque inde ad Alyatten, Sadyattis-filium,rSardes sese recipere; Atque ita etiam, ut illi decraverant, fauta-res est. : Nain et’Cyaxa- ses, etqui cum ce erant convivœ, urnes istas gustatunt; et Scythes, perpetrato facinora, ad Alyattea supplices venerunt. V : a 742. Post hæc, quum-- Alyattes repetenti rCyaxati Scythes tredeae nellet, bellum Lydos inter et Modes gestuta est par quinque-continues amies : que in belle Medi vampe de Lydia, stupéfiera-etiam de Medis Lydi viotoriam retulerunt; semelvetiemnectumo quotient prælio dimicarunt. Seilicet pari nutrimque femme bellum continua antibus accidit sexte auna, ut, .postquam signa-contribuent, jamque fervetet pugna, subito dies in noctem concertantes: quamzdiei mua- tatienem ThalesîMilesius’ Ionibua prædixerat, hune ipsum’annum præfiniens, que facto. est ille immutatia, Lydi veto et:Medi, quum loco diei subito noctem ingruere viderent, pugnandifinam facerusit, et aliquante etiam magie utrique companèndæ paci cœperuntL-stu- date. Auctotes veto conventionisv hi tarant, Syennesis Cilix, et Labynetus Babylonius; quibus rem urgentibusrfactum est, ut et fledus inter partes pangeretut, et mutuum jungeretut matrimonium : decreverunt quippe, ut Alyattes filiam suam Atyenin Astyagi, Cya:

mais fiiio, date: .uxorem. Nam’absqueCLIC. firmonecessitudinin ’ j 35 vineuiq non-salent conventionea firmæ manere, Fœdup autem sanciunt hi populi eodemmitu athe Græci, quad præterea brachia incidunt, minima in ente, et sanguinem mutuo lingam. . I , 75. Hunc igitut Astyagen, avuin suum maternmn, Cyrus rague dejectuxn in sua patente tenebat, cem 0b cumin quem in sequem films exponam. Quo nomine Crœsus ei infernale. ad (macula misant qui constiienent un bellum Perd; inferret; et ambigpuxn responsum nana, ratas sibi Savate responaum, expeditionem in l’ex-satura di-, tionem suscepit. Ubi veto ad Halyn fluvitmi pervenit Crœsum deinde,- ut ego quidem nia, pontibus eis, qui ibi etant, copias ne; duit; ut vero vulgo Græci. narrant, Thales cas Crœso traduxic Milesius. Dubitante enim rege quoi pacte flumen .transmintetem copina (necdum enim en tempore pontes hoc examine) Thaleçem aiunt, cum.in cauris àdesset, efeciase ut finmen, quod a laeva exerà citas fluette;- aidante etiam-aunera. Eifecisse autem aiunt hune in modum: emmum chien fluvii pannequets septem eut, 11mn efodisae fosses), et lunata,.specie in: danse, .ut, postqnnmcastra ad fluvium iocata circuisset atergo, flumen filao ex pristino alveo pet fossam aveulira, et castra rumens præterlapsum, in pristinum alveum influa-et.- 1m, ,simuiatque divismn fuisaet filmez), ab utrnqne pane permeabile fluctum esse; nonnulii veto etiam aiunt, pristinum alveum prorsus exanüase. At mihi quidam hochoit persuadent; quo.enim modo,quum reversi nant, flumentranqierunt? , I , . . - : » 76. Crœsus igitur, superato cum copina finvio, in cum Cappadociœ pattern pervenil, quia Paris mineur, estque totius hum-myome i pars yaiidhsime, ex adverse fare Sinopes ad Ponmm Euxinum situ. Ibi castrievpou’tiS. prædia devastavit Sytîorum, et oppidum Pterio- mm cepit, in servitntemque redegit; cunetaqueetiam finilimanœé pit oppida, Syrioaque nihil commentas funditusevenit. Tum Cy. ms, canto exercitli, adsumtisqne omnibus qui in media incolebant, obviam Crœso-hit. Priuaquam. autem educere instituera capitan; ’ caduoeatores est longes luisit. solicitandœ ut a Crœso deficerent. Et loues quidem nonparuennnt : Gyms rem in advenit, castra Crœsô oppoanit .; et ibidem in terra Pteria valida impetu vires invicem tenJ permit. Ami pralin commisso, multis minque occisis, ad extremum,’ cum nox ingruezet,L neutram in pattern inclinante victoria diseuse- runt. Et hune quidemin modnm uterque exercices pugnaverat. 77. Crœsus veto, copiarum snarum accusans paucitatem : nain militari: ejus, qui confinant, malta minot, quam Cyri,. numerus tuera: 2 hac ratine inductus, quum postridie ejus diei Cyrus migrai! illum non contenir, Sardes revenus est, habens in anime et En. p60. evocare ex fœdere ; quornmvcum rage Amasii priuquuam cum Lacedæmoniis, fœà’us iniernt: et Babylonios arcature; (mm et cum’. il

26 L HERODOTI HISTOR. I. bis societatem armorum pepigerat ; res autem per id tempus Baby- loniorum Labynetus erat z) et Lacedæmoniis denunciare, ut ad definitum tempus adsint: denique hisce conjunctis, suisque ipsius copiil contractis, constituerat, simulatque præteriissethyems, primo ver-e expeditionem in Perses suscipere. Hæc ille anima agens, ut Sardes venir, nuncios misit ad socius, qui illis edicerent, ut ad quintum mea- Jcm Sardes convertirent. Præsentem vero exercitum, qui cum Persis pugnaverat, qui ibi odorat mercede conductus, omnem dimisit di- spersitque ; nequaquam ratus fore, ut Cyrus, qui ita æquo Marte pugnasset, adversus Sardes copias suas duceret. 78. Hæc dum secum reputat Crœsus, suburbana omnia scienti- bus impieta sunt : quos equi, ut adparuerunt, omisso cousuetopa- buio, frequentes degiutiebant. Id Crœso cernenti visum est, ut erat, esse portentum : influe e vestigio misit qui haruspices consulerent Telmessenses. Sed consultoribus Telmessum profectis, ibique quid significaret prodigium edoctis, non contigit, ut Crœso renunciare responsum possent; nain priusqnam Sardes renavigaslent, captus Crœsus crut. Atqui Telmessenses ita censuerant, enreitum pers- grinwn ingrcswrum esse terram Crœsi, et insolas oppressant»: : serpen- ites enim, nichant, esse terræfilioc ,- equos autem, hottes et advenus. Et hæc quidem responderuut Teimessenses Crœso jam capte, sed ne- scii adhuc ipsi quid Sardibus ageretur sur quid Crœso accîdisset. 79. At Cyrus certior factus, Crœsum, quum continuo post pu-p gnan: in Pteria pugnatam copias suas domum reduceret, decrevisse post reditum dimittere copias, consilio inito intellexit e re sua esse, quam celerrime posset advenus Sardes ducere, priusquam Lydorum copies rursus collectas essent. Atque, ut eivisum erat, ita protinus feeit. Nain exercitum in Lydiam ducens, ipse nuncius Crœso advenit. Ibi tum Crœsus in magnum consilii inopiam adductus, quum longe seCus atque exspectaverat res cecidisset, tamen Lydos in pras- lium eduxit. Erat autem en ætate nulius Asiæ populusfortior; nec magis strenuus, quam Lydius. Pugnandi genus emt ex equis; hastasque gestabsnt prælongas, et equitandi inprimis erant perici. 80. Campus, in.quo concursum est, ante urbem Sardianam jacet, magnois et nudus: quemperfluentes cum alii amnes, tum Hyllus, perrumpunt omnes in cum qui maximas est, cui nomen Hermus; qui, e monte Matri Dindymenæ sacra ortus, in mare se exonerat juxta Phocœam urbem. Hic ubi Lydos ad pugnandum instructos vidit Cyrus, reformidans equitatum, monitu Harpagi Medi, tale iniit cousilium. Coactis omnibus quæ exercitum ipsius sequebantur ca- niche, vei frumentum vel vasa portantibus, sarcinas detraxit, et viros imposuit equestri cuitu ornatos: quibus ita instructis præcepit, ut cæteras copias pçæirent adversus Crœsi equitatum; peditatum veto jussitcamelorum scieur subsequi; denique post pedestrem sciera

equitatum-omnem locavit.-, HisCLIC. omnibus îta ordinatis, a edixit 27 mon parcerent Lydorum cæterorum, sed occiderent cunctos qui resisteo rent, Crœsum vero ipsum non occider’ent, ne si captas quidem te. pugnaret. Hocimperium dedit. Camelos autem adverses equita- turn instruxit hac de caussa: camelum equus reformidat, adeo qui. dem ut nec speciem ejus intueri, nec odorem percipere sustineat’: 0b id ipsum igitur rationem istam inierat, ut Crœso inutiles essent equestres copias, quibus vel maxime se prævaliturum Lydus cogita- verat. * Atque etiam, postquam ad pugnam concursum est, ibi tum equi, simulatque olfecerunt camelos couspexeruntque, protinus retro se averterunt, et cluse Crœso spes crut. Nec vero idcirco Lydi continuo abjecerè animos; sed, re cognita, ab equis desilientes, pedibus conflixere cum Persis. Postremo vero,.multis utrimque. cæsis, in fugam versi sunt Lydi: itaque intra murum lcompulsi, obsideban- tur a Persis. 81; Dom veto obsidionem’parantîPersæ, Crœsus in longius pro- cessuram obsidionem ratus, alios ex arec nuncios mittit ad socios’. ’Nam qui prias dimissi erant, hi ad coeundum Sardes quintum men- sern edixerant :Inunc hoc dimisit oratum, utquam celerrime auxilia sibi mitterentur, quippe ab hostibus obsesso. 82. Igitur cum ad alios socios misit, tum ad Lacedæmonios. Fer idem vero tempus ipsis etiam Spartanis accident, ut contentionem baberent cum Argivis, de loco cui nomen Thyrea. Hasce quippe Thyreas, quum essent Argolicæ ditionis, Lacedœmonii Argivis sida emtas tenebant. Etenim Argivorumi etiam erat ad Maleas usque regio ad occasum sita, cum in continente, tum insula Cytheria, reli- quæque insulæ. Igitur quum ad opem ferendam ademto suc terri- torio adcurrissènt Argivi, in colloquium ibi convenerunt cum Lace- dæmoniis, pectique surit, ut treccnti utrimque pugnarent, et, utri supe- riorcs amerrissent, eorum regio foret; reliquus autem exercitus utrorumque daman: discederet, neque præsto esset dam illi pugnarent ; ea scilicet causse, ne, si adessent, parti succumbenti auxilium sui ferrent. His conventis digressi surit; selecti vero ex utrisque relicti, certamen inierunt: qui quum æquo marte pugnassent, ex sexcentis tres omnino reliqui fuere; ex Argivis Alcenor et Chromius, ex Lace, » dæmoniis Othryades. Hi quum interveniente nocte superessent, duo Argivi; ut qui’vicissent, cursu Argos repetierunt; Lacedæmonius vero .Othryades, spoliatis Argivorum cadaveribus, armisque in ipsius castra delatis, in statione mariait. Postridie utrique, re audîta, advenere :I ac statim quidem utrique, vicisse se, contendebant; Argivi, dicentes sacrum plana superfuisse ; Lacedœmonii vero, illos pnflw gin: demonstrantes, suum ucra-perstitissc, et cadavera spoliasse Argil, mrum. Ad extremum, ex contentione ad arma concurrentes, pu. gnamicapessunt; et, multis utrimque cæsis,,La.cedæmonii victores

28. HERODOTI HISTOR. I. disceduut. Quo ex tempore Argivi, touais capitibus, quumantu necessario comati essent, legem condiderunt, sans devenues, ne prise comma aient quisquam Argimrum; aux maliens mu goumi, quum Tàyreas recepassent. E contraria Lacedæmonii, quum ante hac non oomareptur, legem tulerunt, ut ab hoc rempare alerta: roman. Unum autem illum ex tacauds super-autem, Othryadem, aiuntpu- dore retentum ne occisis commilitonibus Spartun rediret, illic apud Thyreas mortem sibi conscivisse. ’ 88. Hœc dum apud Spartanos aguntur, advenit Sardianus legatœ, orant ut obiers: Crœso suppetiasferrest. En illi nihilo minus, audito " legato, ad succun-endum se aocinxerunt. a Sed quum jam parati essent, et in promtu starent’nsves, alios adknur nuncius, arceau Ly- dorum espagnatam esse, Gras-inique vivant ab [taliban captiva. Ita quidem Lacedœmonii, cusum regis vehementer dolentes, auxilia mittere supersederunt. A 84. Expugnatæ autem surît Sardes hoc maxime rondo. Quarto- decimo quem obsideri 003th cran: die, Cyrus, diminua par castra equitibus, edixernt oopiis suis, dona se duarum ci qui marina primai conscendisret. Max periculo a militibus au», postqmn contai non respondit successus, ibitnm, quicscentibus cæœris, vit Mordus genere, cui nomen Hyrœades, adscendere conatus est sa parte amis, qua nulli locati custodes orant; quia non verendum visum crut, ne ab illa parte amquam au caperetur. Estienim ibi abrupts arx, et inexpugnabilis z que une etiam parte olim Meles, tex Sardium, non circumtulerat leonern, quem ipsi peliez pepeœrat; quum respomurn edidissent Telmessenses, si les cires murum circumfmætur, inapa- gnabiles fore Sardes. Meles igitur cires reliquum murum circumte- rem, qua expugnabile munimentum amis crut, banc panera spreve- rat, ut inexpugnabilem et abruptam: est autem es, que Tmoio oppido opposita est; Hyrœades igitur hic Mardus, quum pridie vidisset Lydorum aliquem ab illa parte arcis descendentem, reœpturum galeam quæ superne devoluta crat, eamdemqus reportantem; ad- i vertens animum, deliberaverat secum. Tune-igitur et ipse adscendit, et ejus vestigia legemes plates adscendebam. Quum igitur frequenti numero Perses adscendissent, ita Sardes capvæzsuntyaque urbs om-

f 85. A6 ipsum’ autem Crœsum quod spectat, geste surit hæcce. niaErat ci filins, direpta.cujus etiam supra mentionern ifeci, .cætera a quidem mon , ineptns, sed motus. Superiore igitur felici rerum statu omnia pro V viribus fecerat Crœsus bujus pueri- Causse, cura allie initia rationîbus, mm Delphos misais legatis qui super eo oraculum cousuleseat. --Re- sponderat autemlei Pythia hæc : Lycie genus, rex multorum, valde inscie Crœso, L Ne cars :11in amputai. andine loqncntis

A .-.-fl4. l la!!! Indesr nuent;I sineCLIC. qua;meHul tibi longs z ’ 29 , - lue die quoniam primum infelice loquetur. I . Nunc capta arce quum Persarum aliquis, cui ignotus Crœsus erat, illum peteret occisurus; Crœsus quidem, invadenheui se conspiciens, s 0b præsentem- casum insuper habuit, quum nihil ipsius interessçt percussum oppeœre mortem: a1: puer hic mutas, ubi Persam vidit irruentem, præ matu doloreque rupit vocem, dixitque: se. Homo, ne occide Crœsum !” Sic igitur hic tum primum vocem edidit: et post hæc jam pet omne vitæ tempus loque]: usas est. V 86. Persæ veto et Sardibus potiti emt, et Crœsum vivum ceperant, postquam regnasset quatuordècikn aunas, totidemque dies fuisset obsessus; qui adeo ex oraculi responsolfinem imposuit magna suc imperîo. Captum veto Penses ad Cyrum duxerunt: qui ingenti rogo, ad id ipsum exstructo, compedibus vinctum Crœsum jussit im- poni, et circa eum bis septem Lydorum filins; sive’ primitias bas deo alicui olferre habens in anima, sive’votum aliquod persolvere; sive cupidus sciefidi, quum religiosum esse Crœsum comperisset, an deus alâquis enm esset liberaturus, ne vivus combureretur. Hoc quidem facisse ICyrum aiunt; Crœso veto super pyram stanti in mentem venisse, cum muta quippe calamitaate colluctantî, illud Soloniç, quod sibi divino nutu fuisse: dictum, N cmincm vivante": esse beafum. Hoc ergo sibi proponens, post longuui silentium fertur ex imo pectore vocem edidisse, et ingemiscens ter nominasse Solouem. Tum Cy- mm, aiunt, hoc audio, jussisse interpretes ex eo quærere, qui: ille cs- œt quem invocarct l-illosque’accedentes quœsivisse, sed Crœsum initia nihil respondisse ; ad extœmum veto, quum urgeretur, dixisSe: se la est, qui ut omnibus ragions in colloquium veniret, ego ingenti pe- cunîarum copiæ prætulissem.” Cujus responsi vim quum pafum illi intelligerent, dentue quærèbsnt quid esset quad discret. Instantibus et operose urgentibus dixit demum quod res mat, que pante olim Salon ad se unissez Atheniemis, qui paniquant mines suassopes esset con- kmplatus, pro nihilo ms Mut, tafia tci’ücet eloquutus, ut sibi omnia emerizt prout ille Minet ; nec sera a: illumin se dixisse, quum in animum» gents Minium, et in cos maxime qui sibi 51ml: viderentur me beati. Hæç dam Cursus referebat,jam inccnso rogo arsi5se aiunt extrema circumdrcaz’ Cyrum veto, ubi ex interpretibus cognovit qua: Crœsus dixisset, pœnitentia ductum, cogitantemque quid esset quad, quum ipse homo esset, alium hominem, qui sesa non inferior filisœt felicimte, vivum igni bradera, adhæé veritum deorum vindi- cmm, reputamemque vquam nihil esset in rébus humanis stabile, ocyus müngui, jussisse aœensum ignem, Crœsumque et qui cum en emnt deduci; verum eos, quibus id mandatum est, vi-m flammœ non amplius potuisse superare. " ’ ’ e . 487. Ibi tum Crœsum, aiunt Lydi, cognita Cyri mutatiOne sentmtiæ,

30 HERODOTI ’HISTOR. I. quum cerneret omnes hommes restinguendo igni dure operam, nec coercere illum posse, exclamantem invocasse Apollinem, si quad a se dona»: si gratum fuisset oblatum, nunc sibi Meurt, et et pressenti male se liberaret. Ita inter lacrymas deum invocante Crœso, repente nubes, quum serenum et tranquillum adhuc fuisset cœlum, esse con. tractas ; coortaque tempestate, et vehementissimo effuso imbre, ignem esse exstinctum. Tum Cyrum, qui ita-intellexisset et deo acceptum et bonum virum esse Crœsum, a rogo ad se jussisse cum deduci, atque in hune modum interrogasse. " Quis tibi hominuln, Crœse, persuasit, ut irruptione meam in ditionem facta hostie mihi quum amicus esse malueris i” Cui ille respondit: "Hæc ego, o Rex, feci tuo prospero, meo infausto fato. Causse autem incepti fait Græcorum deus, qui me ad bellum impulit suscipiendum. Nemo enim ita amena est, ut bellum præferat paci, quum in hac filii sape-n liant patres, in illo autem a patribus filii sepeliantur. Sed, hæc ut ita fierent, diis pute placuerat." 88. Hæc postquam Crœsus locutus est, Cyrus vinculis solutum prope se jussit adsidere, et plurima cum observantin prosecutus est,- intuensque mirabatur cum. cum ipse, tutu omnes qui cum en erant. At ille, cogitabundus, silentium tenait. Deinde vero convenus ubi Perses vidit Lydorum urbem vastantes, tt Utrum eloqui tibi,” inquit; C o Rex, quod sentie, an tacere hoc in tempore debeo P” Quem ubi Cyrus fidenter quæ vellet dicere jussit, interrogeas ille eum, ait: " Ingens hæc baminum turba quid tandem tante studio facere properat P" Tum rex, *t Urbem,”inquit, " tuam diripit, et opes tuas dissipat.” At Crœsus respondit: tt Neque meam urbem, nec mens opes dîripit; nihil enim horum amplius ad me pertinet : sed tua

89. Advertit hoc dictum animum Cyri: itaque remotis arbitria interrogavitagunt Crœsmn, feruntque.” quid esset, quad sibi facimdum in vMs, quei fic. relut, censerct 2 Turn ille: tt Quoniam dii,” inquit, tt me tibi servum tradiderunt, æquum censeo,lut, si quid commodumivideo, id tibi in-’ i dicem. Persæ nature protervi sunt, iidemque inopes. Quod si igitut bos passus fueris raptam ingentem pecuniæ vim sibi retinere, hoc tibi ab his credibile est eventurum: ut quisque istorum plurimis. opibus fuerit potitus, ita maxime exspectare debebis bunc advenue te insurrecturum. Nunc igitur ita fac, si tibi piacuerit quad egœ dico. Adpone ad omnes portas custodes ex satellitibus, qui expor-x tantibus res auferant, dicentes, necesse esse ut earum decimæ Jovie offerantur. Sic nec tu in odium illorum incurres, per vim eis res au.» ferendo; et illi, justa te facere intelligentes, fadent non inviti.” 90. Hæc audiens Cyrus supra modum gavisus est, ita illi bene: monita videbantur. Igitur valde laudato Crœso, jussisque satellitibus.’ exsequi quæ ille ,monuerat, his verbis eum est adlocutus: tt Crœse,

quoniam hoc tibiinstîtutum est, ut virî regis bene fada dictaque exsequaris, pete quidquid munerisCLIC. a me volueris in pressentis 31 tibi dari.” Et ille: tt Domine,” inquit, tt maxime gratum mihi feceris, si siveris me deum Græcorum, quem maxime omnium veneratus cram, missis hisse compedibus interrogare, Numquid illi fas sit, bene de ipsomeritos decipere ?” Quærenti dein Cyro, quid rei esset, de qua illum accusans banc a se gratiam peteret; altius repetens Crœo sus, consilia sua omnia exposuit, et oraculorum responsa, maximeque donaria deo a se dicata, et quo pacto concitatus oraculi responso bellum adversus Perses suscepisset. Quibus commemoratis, rursus ad preces se convertit, rogans ut sibi liceret ista exprobrare’deo. Coi adridens Cyrus, tt Et hoc,” inquit, ti a me impétrabis, et quidquid aliud idemtidem a me rogaveiis.” His auditis Crœsus Lydorum nonnullos Delphos misit, jussos positis ad templi limen compedibus i sciscitari, Annon puderet deum, quad oraculi responsis excitasset Crœ- sum ad bellum Persis iigferendum, injecta spe eversurum cum esse Cyri potentiam, and: tales ipsi primitiæ avertissent? nempe compedes ci ostenderenL. HOc igitur sciscitari jussi sunt, et, numfas sit dûs Gris. eorum,. 91. Lydie illuc profectis, esse ac mandata ingratis. exsecutîs,’Pythia fer-tur in:. f respondisse: ttSortem fato destinatam efi’ugere etiam Deus non potest. Crœsus autem quinti genitoris peccatum luit; qui quum satelles fuisset Heraclidarum, mulieris dole obsecutus, interemit dominum,.iiliusque dignitate potitus est, nihil ad ipsum pertinente. Quamvis autem studuerit Apollo, ut ista Sardium calamites incideret filiorum Crœsi ætate, non vivente ipso Crœso, mutare tamen feta non potuit: sed, quantum illa permiserunt, tantum effecit, eique gratificatus est. Nam tribus aunis distulit Sardium expugnationem: et hoc sciat’Crœsus, tribus post aunis, quem feta destinarant, captum se esse. Secundo loco quum in eo esset ut igue cremaretur, opem ei tulit. Jam quad ad oraculum spectat, immerito Crœsus deum accusat. Prædixerat enim ei Apollo, si bellum Persis inferret, fore ut ingens everteret imperium. Crœsus autem ad hæc, si recta sibi censulere voluisset, debuerat denuo mittere sciscitatum, suumne, au .Cyri imperium dixerit deus? Igitur quum non intelle- xerit responsum, nec denuo quæsierit, sibi ipsi tribuat culpam. Ei-* dem vero etiam tertium consulenti respondît Apollo ca quæ de mule respondit: at ille ne hoc quidem intellexit. Nain muius hic, Cy- rus erat : quippe ex duabus diversis gentibus ortus, matre melioris conditionis, patte vero inferioris. Illa enim Meda erat, et quidem Astyagis filin, regis Medorum: hic vero Persa fuit, illorum subje. ctus imperio; et, cum inferior esset rebus omnibus, dominam suam ’ in matrimonium duxit.” Hæc .Lydis Pythia respondit; quæ illi Sardes retulerunt, Crœsoque nunciarunt. Quibus auditis, ille suam

32 . HERODOTI HlSTOR. I. ipsius agmvit esse culpam, non dei. Qnod igitur ad Crœsi rium speetat, et ad primam Ioniæ sub alienum imperium redactioa nem, eo modo que exposuimus res gestes sont. 92. Donaris autem Crœsi non ea solum’, quæ commenteravimus, sed et alia multa exstant in Græcia. Etenim Thebis Bœotiis tripus est aureus, quem Apollini dieavit Ismenio : Ephesi veto, boves ana reæ, et columnarum pleræque: tum in Pronæa arde Delphis, cly- peus aureus ingens. Et hæc quidem ad meam osque ætstem superfuerunt; alia vero interciderunt doueriez in hie en, quæ apud Branehidas M ilesiorum eonsecraverat, æqualia pondere, ut audio, et similis eis quæ sunt Delphis. Et quæ quidem Delphis et Amphisrai . oraculo donavit, proprio ipsius fuerant, et paternarum opum primi- tiæ: relique. vero e facultatibus viri fuenmt inimiei, qui Crœso, priusquam regnaret, fuerat in republica adversarius, Pantaleonti eoneiliare studens Lydorum magnum. ,Erat autem Pantaleon Alyd nuianuidem filins, Crœsi frater, et non ex eadem matre: nom Crœ- sus ex Cation uxore natus emtAlyatti, Pantaleon veto ex Ionica. Postquam autem tradito a patre imperio potitns erat Crœsus, homia nem illum, qui sibi erat adversatus, tribulis crueiatum nemvit; et bons ejus, jam ante a se diis dicata, tune eo quo diximus mode-lacis istis eonseeravit. Et hæc quidem de donariis haetenus’dieta sunto.’ 93. Res admirandas, quæ scripte eonsignentur, terra Lydia mile les admodum habet, prout aliæ regiot1es; præter suri tancent, qaæ e Tmolo deferuntur.. Unum vero opus baminum exhibet multo me. ximum, post Ægyptiorum utique et Babyloniorum open. Est ibi Alyattis sepulcrum,.patris Crœsi; cujus basis ex grandibus lapidihus eonfeeta, reliquum monumentum terne tumulus est, manibus hominum aggestus. Confecerunt illud hommes foreuses, opifiees, et puellæ corpore quæstum facientes. Fuerunt autem ad meam asque ætatem in summo tumulo quinque termini, in quibus incisa scriptura indicabat quid a singulis confectum fuisset: adparebatque ex men- sure, puellarum pattern operis fuisse maximum. .Nam filin Lydorum meretricantur omnes, dotem sibi colligentes hoc quanta; quem faciunt donec nupturæ sunt: se autem ipsæ in matrimonium elocant. Cireuitus monumenti sex stadiorum est et duarum platinas» rum ;. latitudo, plethrorum tredecime Monumento contiguns est lacus vingens, quem Lydi referont esse .pereenem; vocatur autem Gygæus. Atque hæc quidem ita se habent. . . . 94. Legibus autem utuntur Lydi similibus atque Græci, prætero quem quad filias suas vitæ tradant meretriciæ. Primi veto bonne num, quos novimus, aureos et argenteos primudemnt omnes eisque usi sunt: primiqueetiam fuerunt mereium institores. Narrant porro ipsi Lydi, lame etiam hos, . qui nunc et apud ipsos et apud Grsecos in usu 511m, ipsoz-u-m fidsseinventum : pet idem autemltempus, que

usas isti apud se sint inventi, TyrrheniamCLIO. eolonis a Lydiai. esse93 tires quentatam. Eas res hune in modum aceidisse referunt. t5 Re- gnante Atye, Manis fili’o, gravem annones .caritatem par totem fuisse Lydiam : et Lydos quidem aliquamdiu patienter miel-asse malum; deinde vero, quum non cessaret, quæsisse remedium, et alium aliud excogitasse. E0 igitur tempore inventes esse et tesserarum et talo- rum ludum, et pilæ cæterorUmque lusuum omnium genets, exceptis ealeulis: herum enim inventionem sibinonvindicant Lydi. Inven- tis autem istis- adversus famem hune in modum usos se ceste narrant. Duorum quorumque dierum alterum Indendo traduxisse totum, ne scilicet eibum. requirerent: altero vero, intermissis lusibus,*cibum cepisse. Hoe mode per duodevigînti aunes traduxisse’ vita’m. Quum vero non remitteret malum, sed magis atque magie ingraveseeret; J. tum quidem regem Lydos, bifariam divisos, in sortem misisse; quo-i rum aliterai pars maneret, altera e patrie tenaeexiret-z -et se ipsum: quidem ei parti adtribuisse regem, cui sors eventura esset manendi; filiumiantem suum, cui nomen Tyrrheno, ei parti quæ domo esset egressura. Sortitionè facta, bos quibus sans obvenerat patrie solo" excedendi, -Smyrnam descendisse, et constructis navibus, impositisé que sapelleetilibus quæcumque ad usum commodo. habuissent, profectos esse, vietum et novas sedes quærentes ; donec multos præter- 4 veeti populos, in Umbriam pervenissent: ibi oppida eondidisse,.at- queiad bunerusque diem habitare. Mutato vero Lydorum nemine, adscita denominatione a regis filin, qui coloniam deduxerat,,rTyr- rbenos se ipàos’ voeasse."-’Lydi igitur ita, ut diximus, a. Persis in servitutem surit redacti. h ’ ’ I A. 95’. HINC jam enquirit narratio nostra, CYnUsille quîsnam fuerit, qui Crœsi évertit imperium, et PERSÆ qua rationeiimperio Asiœ sint potiti; Igitur; quemadmodum quidam inemorant Persarum, qui non extollere res Cyri, sed prout illœ se babent refene student, na ego seribam; quum possim tripliees etiam alias de Cyrojnarrandi vies indicare. Postquam [Assyrii pet annos quingentos et viginti superioris Asiæ tenuissent imperium, primivdefieere ab illis Medi cœperunt ; qui pro libertate pugnantes cum Assyriis, strenue se gos-i, semnt, excussoque servitutisjugo libertatem obtinuerunt. Post quos et reliquæ gentes idem fecere quad Medi. i V 96. Cancrumïquum jam omnes par continentem populi propriis viverent legibus, tali mode rursus tyrannidi Subjeeti sent. Fuit inter Medos vir sapiens,’cui nomen erat Deioces, filius Phraortæ; qui quum ad tyrannidem adspiraret, ita se gessit. Quum pei- vices babil tarent Medi, Deioces jam ante apud sucs probatus, tum magie etiam studiosiusque æquitatem data opera exereebat; idque, quum inuits iniquitas par universam Mediam obtineret, tamen faciebat, quamvis sciret injustitiam inimicam esse justitiæ. Cujus mores ubi perspe- r z

’34 HERODGTI HISTORJ. .xerunt cives eumdem vicum incolentes, judicem’ illum sibi constituerunt. Et ille, ut qui principatum ambiret, rectum se æquumque præ- .buitl; caque re laudem apud populares obtinuit baud exiguam; ita quidem ut reliquorum vicorum incolæ, intelligentes Deiocem unum (esse virum qui ex æquo jus dîceret, quum antes iniquis sentenliis sæpe succubuissent, tune, postquam hoc cognoverunt, libenter et ipsi Deiocem adirent qui lites suas dirimeret, et postremo nulli alii caussarum suarum judicium permitærent. 97. Cresceute vero in dies numero adcurrentium, utpote qui in: telligerent lites ex vero terminari, animadvertens Deioces omnia in se esse sita, jam non amplius pro tribunslisedere, ubi antes jus dicere consueverat, voluit, negavitque se porro lites judicaturum ; nec enim ç ra sua «se, neglectù mis rebats tolu": diem dirimendis aliorum Milan impcndera. Inde quum rapinæ iniquitateSque per viocs multo etiam mugis, quam ante, grassarentur; concilia convocato Medi colloqui inter se de pressente rerum statu deliberareque institueront. Ut autem ego existiino, amici maxime Deiocis verba l’ecerunt bujusmodi: ft Profecto, hoc more utentes, non poesumus amplius banc terrain incolere. Agite igitur, regem nobis constituamus: sic terra nostra bonis legibus administrabitur, et nos ad opera nostra redibi- mus, nec ob bominuminiquitatem solum vertere cogemur." .Talia fare dicentes persuaserunt Medis, ut a rege gubemari vellent. 98. Tum continuo in deliberationem adducitur, quemnam sibi-re- . constituant .’ et frequenter ab unoquoque proponiturlaudatur- que Deioces, isque ad extremum communi consensu Rex creatur. Tum ille jussit eos cades sibi ædificare dignas reguo, et satellitibus ipsum munire: quod et fecerunt Medi, œdesque ei ædificarunt am. plas munitasque in ea regîonis parte quum ipse prædixerat, et satellites ex universis Medis sibi .eligere permiserunt. llle vero, postquam obtinuit imperium, coegit Medos unam urbem condere; que liane tuantes, reliqua oppida minus curareut. Obsequentibus etiam bac in re Medis, arcem exstruxit amplam validamque, banc quæ nunc Ecbatana vocatur, in ut alius mœnium orbis alio esset circumdatus : et sic instituts crac-hæc arx, ut alius mœnium brbis alio. nonnisi pro- pugnaculis esset excelsior. Quod ut fieret, adjuvabat Apartim quidem ipsius loci commoditas, quum esset collis: sed magis etiam data opera institutum erat opus, quum orbes universi sint septem, quorum in pestremo regia est et thesauri. Qui autem’ muras maximum conficit orbem, is Atlienarum fere ambitum amplitudine æquat. Jam primi arbis propugnacula, alba sunt; secundi nigra; tertii orbis purpuréa; quarti» cærulea; quinti sandaracina: ita cunctorum orbium propugnacula pigmentis sunt obductai; duorum vero postre- murum orbium alter argentataipropugnacula habet, alter inaurata. . 99.’ Hæc igitur munîmenta Deiocessibi exstruxit et circa œdes

sans : tout vers reliquum populum jussit circumcirca arcem habiterez Constructis autem istis omnibus,CLIC. .ordinem primus Deioces 35 instituit hune, ut nemini ad regemvlicervèt ingredi, sed per internuncios omnia. transigerentur, nec conspiceretur rex a quoq’uam : rad hæc, ut rideré ont. exspuere cor-am illo, utique omnibus factu turpe haberetur. Adfectabathutem gravitatem istam hoc consilio, ne cernentes eum æquales et una cum eo educati, domoque orti non viliori, nec virtute inferiores, dolerent eique insidiarentur; sed ut diversæ naturæ homo. illis videretur, ipsum non intuentibus. i V’ 100. His ita ordinatis, quum firmasset sibi imperium,iuexercenda . justitia valde severum se præbnit. Litigantes caussas suas scripto consignatas adeum pet internuncios intro mîttebant; quasillejudi- catas remittebat. Hunc morem-in judicandis causais sequobatur : et reliqua etiam omnia recte ab eo ordinata eraut. Si-quem intellexisset proterviusagentem, hune ad se arcassitum inflicta pro delicti modo pœna multabat: caque causse. exploratores auscultatoresque pet universaux, cui imperabat, regionem habebat. i 101. Deioces igitur solam Medicani nationem in unam contraxît, eique imperavit. Cujus nationis tot numero. gentes sunt: Busœ, Paretaceni, Struchates, Arizanti, Budii, Magi. Hæ sont tot Me,

102. Fait autem Deiocis filins Pionn’ras, qui, mortuo Deioce denimpostquam tres et quinquaginta gentes. aunes regnasset, suscepit imperium.. i Hic-non contentus solis imperare Medis, expeditîonem in Persas suscepit, hosque primes adgressus est, primosque imperio Medorum subjecit. Deinde veto, quum esset horum duorum populoru’m du: minus, validi utriusque,-Asiam subegit, ab alîo populo ad alium transiens. Postremo adversus Assyrios arma convertens, nempe AssyL riorum illos qui Ninum teneliant, quique, quum antea omnibus imà parassent, tune sociis, quippe qui ab illis defecerant, erant nudati, cætemm felici rerum suarum statu utebantur; adversushos postquam arma convertit Phraortes, periit et ipse, serinndo et vicesimo auna quam regno erat potitus, et plurima pars copiarum ipsius. 103, Mortuo Phraorti successit CYAIARES, Phraortis filins, Dei- ocis nepos. . Hic dicitur multo majoribus suis limier fuisse: et primus in .Asia centuriavit milites et par cohortes distribuit, primusque ordinavit ut seorsim in scie staret unumquodque militum genus, hastati, sagittarii, equites; quum pries omnia promiscue pariter fuissent confusa. Idem hic est qui cum Lydis bellum gessit, que tem. pou-eis! ipsa pogna dies in noctem est conversus; quique totem supra Halyn fluvium Asiam sibi subjectam tenuit. Tum undique can- tractis copiis, quascumque. sub potestate sua habebat, advenus Ninum arma convertit, patrem ulturus, et urbem banc exscindere copie-nô, At,.superatis prælio Assyriis, dom Ninum circumsedit,

36 HERODOTI HISTOR. I. ingruit advenus euro ingeos Scytbarum exercitus, duce rege Scy- tbarum Madye, Prototbyæ filio: qui in Asiam imperam, quum Çimmerios ex Europa ejecissent; quos dom fugientes persequeban- tur, ita in Medicam terram pervenerunt. i - , 104-. Est autem a Mssotide palude ad Phasin fiumen atqoe Col. cbos expedito viatori iter triginta .dierum: a Colcbis veto non ita longe itinare perveniri potest in Mediam, sed nous doutant interjectus est populos, Sapins; quos ubi transieris, continuo Media occurrit. Scythes tamen bac non irruperunt, sed alia via super-iota et- multo longiore, Caucaso monte ad dextram relicto. Ibi taro Medi cum Scythis congressi, prœlioque soperaiti, Asiæ imperium amica- runt; Scytbæ vero universa Asia sont potiti. , 105. Inde Ægyptum versus intendebant viam a sed Syriam Palæo stinam ingressis occurrens Ægypti tex Psammiticbos, moneribos precibusque elfecit, ut ulterius non progrederentor. Ubi regredi- entes Ascalonem venerunt, Syriæ oppidum; maxima Scytharum parte sine maleficio prætergressa, pauci ex illis, pane «queutes, Veneris Cœlestis templum despoliarunt. Est autem illud, quantum sciscitans intelligo, ex omnibus bujus deæ templis vetustissimum. Nain quad in Cypro est templum, bine prodiit; quod ipsi etiam Cyprii confirmant: et, quod Cytberis est, id Phœnices coudoieront, ex hac Syria oriundi. His autem Scytbis, qui templum Alcalonis ex- spoliarunt, eorumqoe semperposteris, inflixit des vudiebrm morbum ; ita quidem ut etiam Scytbæ dicant, ob banc caussam morbo hoc. laborare illos, et apud se ab adeuntibus Scytbicam terram .cqnspici quo pacte adfecti sint, quos Enarsas Scythæ adpellant. 106. Igitur octo et viginti aunes Asiæ imperium obtinuerunt Scythæpper eorumqoe proterviam et contemtom omnia. susque dequeüversa sont, Nana, præterquam qood tributum axigebant a singulis quad singulis ’imposuerant, insoper etiam obequitantes ra,- piebant quod quique haberent. Sed herum quidem majorem nume- [um iCyaxares et ’Medi,.bospitio.exceptos et niera inebriatos, obtrunc caruknt : atque ita regnum receperunt Medi, et remm, quarqm antea domini fuerant, denuo sont potiti. Tom vert) et Ninum ceperunt, (quem que pacte ceperint, in aliis Historiarum libris. exponam,) et Asèyrios, excepta Babylonica ditione, sub potestatem suam redegeu runt. Post hæc Cyaxares, postquam quadraginta aunes (simul nomeratis bis, quibus penes Scytbas fuerat imperium) regnasset, fate

n 1.07, Cyaxari in regnum successit filius Amusants. Huic nota fonctuscrut filin, cui Mandanæimposuerat est. nomen:, I quæ. . ei par romarin; visa est tantum urinæ fondera, ut et urbs ejus’ impleretur et tata inondaretur Asia. Quod somnium quum exposoisset illis ex Magon sont mimera, .qoi somniumm interpretationi debent operam, conter-

CLIC. w ’ i i 37 ritus est, singula quœque ab illis edoctus. Tom deinde Mandanen, vire jam maturam, Medorum nulli, qui ipsius familia dignus fuisset, in matrimonium dedit, visum istud reformidans; verum Persæ cui- idam ’junxit, cui nomen Cambyses, quem repererat quidem bons familiasertum, et tranquille hominem ingenio, cæterum quem infe- sieris esse conditionisgqoam mediocrem Medum, judicaverat. 108. Postquam domum duxit Cambyses Mandanen, primo aune aliud vidit visum Astyages. Videbatur ei ex naturalibus hujus filiæ enasei vitis, saque vitis universam obtinere Asiam. Quo. de vise sibi oblate quum retulisset ad somnierum interpretes, arcessivit’ex Persis filiam parmi vicinam’; eamque, postquam advenit, in custodia habuit, interimere cogitons prolem’ ex en naseituram : nam ex visa illo significaverant ei magi somniorum interpretes,prolem filiæ bujus, loco ipsius, regnoï esse potiturum. Hæc igitur cavens Astyages, simul atqoe natus erat Cyrus, ,vocatum ad se Harpagum, virum sibi familiarem, et Medorum fidissimum, cui’res suas crederet omnes, bis compellavit verbis: " Harpage, quod tibi committbinegetium, id carie ne ullo pacte neglectim tractes, Ineve me decipias, aliisque hominibus studens, tais ipse artibus debinc capiaris. Cape quem Mandana -peperit puerum’; et domum tuam depertatum occide; dein, queque mode volueris sepelito.” ResPondit ille :I a Nec alias, o Rex,- vidisti- in bec bomine aliquid, quod ingratum tibi fuisset; cavebimus veto etiam, ne in posterum quidquam in te délinquamus. Quare si tibi gratum est, bec ita fieri; oportetnempe,quod in me est,109; idoneam Hoc date responso operam Harpagus, præstare." quum ei traditus esseta * puerulos ornatus ut mortui soient, abiit flens domum suam: que ubi venit, sermonem ’omnem, quem secum Astyages babuerat, uxori suæ retulit. Coi illo, 0 Nunc ergo," inquit, 0 quidnam facere cogitas ’l” Et ille; " Non quemadmedum- mandavit Astyages; nec, si vel pe- V jus, qnam nunc, insanierit furiosusque fuerit, Volontatî ejus ebseqoar, nec hujus cædis minister ero.’ Multis autem de causais hune non occidam; qooniam et mihi cognatus est puer, et astate provectus est Astyages, proleque caret mascula, Quodïsî igitur post illius obitum in banc filiam regnum transiturum est, cujus nunc pnerum par me volt oecidere, quid aliud mihi’supererit nisi ut bec facto in summum discrimeniadducar’? Vemmtamen meævipsius salutis causse nocesse est ut moriatur hic puer: oportet autem ut i interfector ejus sit-non aliquis meorum, sed ex ipsius Astyagis ministris.” 110, His dictis, protinusnuncium misit ad unum ex Astyagis pastoribus, quem noverat pascoa habere maxime idonea, et montes feria frequentiissîmosù Nomen buic erat Mitradates, uxorem autem babebat conservam, cui nomen, Græca lingue, Cyno ,3 Medorum me idiomate, Spdcoè cancm enim spaéa dicunt lSaltos "autem

’38 H’ERODOTI HISTOR. I, , mentiroit; ubi boum paseos habebat bic bobolcos, ad septemuionèsï eran’t Ecbatanorum, Pontum Euxinom versos. Hoc enim in tracta, quem Saspires incolunt, montosa admodum est M edica terra, et alto, silvisque opaca, reliqua vero Media plana est omnia. Vocatus igitur bobolcos postquam nulle interposita’ mors advenit, hæc ei dixit Harpagus: 0 Jubet te Astyagei hune poerolom sumere, et loco maxime deserto montiom deponere, ut quam citissimelpereat. Et bec præterea me jussit tibi prædicere, nisi illum occideris, sed que» ’ cumque mode superstitem esse curaveris, pessimo exitio te pentu. rom. Mihi autem ipnjunctom est, ut expositom inspiciam.” i l l l. His auditis bobolcos, accepte puero, rediit eodem via, et ad stabula, pervenit. Forte autem forions acoidit, ut pasteris etiam bujos uxer, cujus pattus in dies singulos exspectabatur, tune pope- rerit, quum pastor in urbem esset profectus. Erant autem anxii uterque alterius causse, ille timens parmi oxoris ; oxor autem, quad alioquin non solitus esset Harpagus ad se vocare ipsius maritum. Ut veto ex itinere redux adstitit poster, tamqoam ex insperate eum ’conspiciens mulier, prier ex illo qoæsivit, quid esset quod tam pre- pere eom ad se vocusset Harpagus’. Tom ille, " O mulier," inquit, e urbem ingressus vidi audivique qoæ numquam videre me fus erat’, nec unquarn, eadere debebant nostros in dominos. Tota Harpagi domusifletu erat oppIeta ; et ego consternatos ivi intro. Ut primum intravi, vidi poerolom in medio pesitum, palpitantem clamitantem- que, aure (et variegata veste ornatuin, .Harpagus ut me conspexit, jasait acceptum ocyos pocrum aspergé-9, in loceque feris maxime obnoxio montium deponere ; Astyagem esse dioens, qui hoc mihi injongeret, multas adjiciens minas ni mandata exsequerer. Et ego somens poerum aspertavi, ratus esse alicujus e domesticis; nomqoam enim exputare potuissem onde esset. Stupebam autem videns aure pretiosaqueveste ornatom poerum, ad hæc vero planctum manifestum in Harpagi ædibus. Sed protinus in itinere totem rem cognovi ex famule, qui me urbe egredientem cemitatus est; infantemque mihi tradidit; esse scilicet poerolom Mandana natum, Astyagis filia, et Cambyse, Cyri filio; Astyagemque occidi cum jubere. Et ecce hic

112. Hæc dicens bobolcos, puerum deteetum ostendit. Et illo, ut vidit puerum, magnum et formosom, lacrymans genuaque com- illeplectens mariti, oravit estut neutiquam illum l"exportent. AtI ille negavit ; se aliter facere pesse ,- adventuros enim ab Harpago specalatores, un. inspectorat g saque misera periturum, nisi imperataficisaet. Mulier, ut vire non persaasit, iterum hæc ei verbe fecit: tt Quoniam ergo persuadere tibi, ne exponas puerum, non possum; at tu, si utique necesse est ut conspiciatur expesitos, ita fac. Nempe et ego peperi. ctquidem mortuum enixasum. il onc tu asperta, etexpene; pucv -

wrom vero fiiiæ Astyagis alamusCLIC-.. ut a nabis progen’itmn: - - in«39 nec tu cenvinceri deliqoisse adversus haros nastras, nec nabis male foerit causoltum. .Defunetos enim regiam. censeQuetor sepulturamtet, qui superstes est,’vitam non amittet.” 113. Optime’ad rem præsentem dicere mulier visa est pastori, et statim. rem est exsecutus. Quem puerum marri traditurus adtulen rat, cum tradidit uxori: suum vero, qui mortuus erat, in vas illud, in que alterum adtulerat, imposoit: et omni culto alterios pueri arnatum, in desertissimam regianem montiom’departatnm exposoit. Pastquam in tertiam diem expositus infans fuit, in urbemyroflcisci- tut pastor, sobbubulcorum aliqup custode illius relicto ; et ad Harpe: guru ingressus, paratum se esse, tait, cadoter pueruli ostendere. Har- pagus, missis satellitom suorum fidissimis, per bos inspexit, sepeli- vitque pastoris puerum. Quo sepolto, illum qui postmadumCyrus -adpellatus est, sumsit euutrivitque. pastoris uxor; aliud ei nomen, ,non Cyri, imponens. 114. 1s quum decem annorum esset puer, res quædam occidi: bujusmodi, quæ eum cognitum fecit. Ludebat in eo vice, in que emnt boum .greges quos diximus, ludebat autem in via publica: et pueri cum eoicalludentes regem suum elegerant hune quem pasto- fiafilium vulgo nominabant. Ille ig’itur herum aliis partes distribue- bat ædificandi damas, aliis ut essent satellites, uni etiam eorum ut. esset Regis oculus, alii monos dedit intre ferendi noncies; atque ita singulis proprias adsignavexgat partes. Quom autem nous herum puerarum, collodens cum reliquis, qui erat Artembarei’filius, nobilis inter Medas viri, mandatis Cyriilnen paruisset; jossit Cyrus alias pueras medium illum comprehendere. . Qui quum si morem gessissent, aspere admodum Cyrus tractavit puerum. Ille vero, simul atque dimisus est, gravissime olfensus, ut qui indigna sese paseos esset, in urbem abiit; et apud patrem de bis, quæ ei a Cyro acci- dissent, acriterest conquestus ; non a Cyro dicens, (nec enim jam tum ont ei hoc nomen,) sed afilio bubulci Astyagis. Et Artembares ira ex’candescens regem e vestigio adiit, filium secum ducens, et indigna se passom esse. aiebat, dicens : " O rex,,a tua serve, bobolci filin, in bouc modum" (hic humeras filii astendebat) G cantunteliasumus

115. Hæc audiens conspiciensque Astyages, quum vellet honoris Artembarisadfecti.” gratin ulcisci filium, arcessivit t bobolcum, p et puerum. Qui ubi adfoerout ambo, Cyrum intuitus Astyages ait: " .Tu veto, quum sis bujus talis hominis gnatus, ausos es. filium hujus viri, qui apud me principe loco est, ita .contumeliase tractare l” Coi Cyrus respondit: n At equidem, a domine, cum sa sic egi non injuria. Nain colludentesex vice nostro poeri, quorum in nomero hic fait, rçgem me constitueront: ivisus enimlillis eram’ad bac maxime illos

ta "HERODOTI msieu. I. , A nous. lgitur reliqui pueri imperata faciebant : et bic’dîctonon crac» audiens, et mandata nihili faciebat; quare ad extremum pœna ci inflicta est. Quad si ergo bujos rei canota malom uliquod comme roi,116. enHæc domtibi puer prœsto locutus est, sum subiit Astyagem l" - ’ ut5 illum . agno- sCeret; quum et.faciei species convenire cum sua videretur, et re-. sponsum esse liberalius, et tempus expositionis com ætate pueri vides retut, congroere. Quibus rebus percolsus, aliquantum temporia centinuit vacem. Ægte tandem se recipiens, volensqoe Artemba- rem dimittete, que pastorem salum secum relictum pesset percuti- ctari: ti Artembares,” inquit, ubusc equidem ita cenfecturus sont, ut nec tu nec filins tous habeatis de que cenqoeramini." Dimiuo. Attembare, Cytum in interiora ædium introducont famoli jussu A5 styagis. Jamqoe salum relictum pastarem intertegavit Astyages, t pueront banc onde accepetit, et quia essetiqui enmâilitradidissetaz et ille et se progenitum, ait, matremque pucri adhuc demi un: citera Astyages veto, non bene illum sibiponsulerc, inquit, qui relit tormentis ad confitendum adigi : dumque hæc loquitor, signum dut satellitibua. ut corripiant hominem. Tom ille, tormentis expramtis, ita demain. rem, ut erat, declaravit: nempe a principio orsus, omnia perseco- i tus est, nihil a veritate deflectens; denique ad preces descendit, et,. utV 117. veniam Astysges, postquam sibi verom tex pester duret, esset confessos, oravit. jam mi.- 4 norem rationem colpæ ejus babuit; sed Harpage vebementerin- dignatos, jussit satellites cum vacare. Qui ubi adroit, quæsivit et eo Astyages: " Hatpage, quenam genere mortis interfecisti puerom,. quem tibi tradidi ex filin mes. natom." Harpagus, quum pastorem videret intos esse, non ad mendacia se convertit, ne veritate couvi-z ctus caperetor; sedin hune modum lacutos est. n O tex, postquam- pustum accepi, deliberavi mecum, anqoirens que pacte et tibi en voluntate tua facerem, et, dom apud te culpa vacarem, nec filiæ tuæy nec ipsi tibi, essemùmea manu camifex. Igitur ita statoi agap- dum. Pastoriohuic, ad me vacato, tradidi puerum, dicens te esse! qui illum occidi joberes: atqoe bac dicens, non sont mentîtes; tu enim ita jusseras.. Tradidi autem ei bac made, ut mandatie- rim, expeneret illum in deserta monte, et maneret abservaretque. denec vitam finiisset; malta baie cemminatus, nisi hæc cliente de- disSet. Postquam bic imperata feeit, obiitqoe puer, tout corniche- rom fidelissimos misi, pet casque inspexi mettuum, et .sepelivi. i Tali mode, tex, gesta hæc res, talique fate fonctus est puer." 118. Sic igitur Harpagus ex veto rem exposoit. Astyages au-l tem, tegens iram quem adversus cum ab id factum anime canes-l ptam babebat, primum ei rutsus nartavit rem prouti ex bubolca ipse audiverat; tutu, pastquam ei hoc repetiisset, ad extremum dixit,

.7 ’ *.CLIO..Ï HÎ 4»? «saponase pueront, et, quœ factasint, bene babere.’ .Et enim” . (sic perrexit dicete) 0 admissum in hune puerom facinus etwgravitet» ipse dalebam, et, quad in filiæ meæ offensianem incurrissem, baud! leviter ferebam. Nunc ergo feliciter- conversa fartons, tu touoit filium mitte ad hune puerurn tecens advenam; et ipse mihi ad cœ- Ë nam adesta, nain pro servataspuera sacra dûs, ad quos bic houas

. pertinet,- 119. His auditis snmHatpagus factums."adoravit regem, et admodum’ - grata-4’ latus sibi, quad et delictum commode ipsi cessisset, et quad fend-A bus auspiciîs ad cœnam esset vacatus, domum rediit. Quam’ ubi: * ingressus est, protinos filium, quem baboit unicum, tredecim fera aunas natum, emittit,adire juliens Astyagis ædes, et facere quidu quid ille jussisset. Ipse veto supra modum gavisus, narravit uxati: que: evenissent. At Astyages, ut ad eum veniti Hatpagi filins, ju*- gulavitieom, et membratim concidens cetpos,’partim assavit carnes,. partim elixavit; casque pastquami recte patates fuerunt, in promtu. baboit. Tom, ubi cœnæ adfuit bora, quum convenissent et reliqui; convives et Hatpagus, aliis conviviat et ipsi Astyagi adponebantutt mensæ camibus agninis refertæ; Harpaga vero partes omnes car-l paris filii ipsius, excepta capite et extremis manibus pedibusque : hæc enim scarsÎm in canistro repasita etant contacta. Pastquam’ satis pestos illo ciba sibi. visus erat Harpagus, quæsivit ex ce An, styages, numqùid delectatus esset opale: qui ubi respondit, solde guis. dem se ce esse delectatum, adtulerunt, quibus id’ mandatum crut, ca-t put pueri abtectum, etmanus pedesque; et adstantesjusserunt Harm- pagum detegete, sumeteque .ex eis quidquid libuisset. Harpagus obtemperans, ubi detexit, censpicit filii sui reliquias: que quidemÏ spectacula non constematus est, sed sui campes mansit. Quæsivit: autem ex ce Astyages, cognosceretne czgjusferœ carnes, comadisset 2; Coi ille, et nouera se, respondit: et placere deltas quidquid tafs-.- binet. i Hoc data response, sumtis secum teliquis camibus, damois. n abiit; inde collectas, pute, reliquias conctas bumatutus. 120. Hac ultione-de Harpago capta, de Cyro deliberans Asty-. ages, easdem’ vacavit magas, qui ei insamnium in istam pattern in-. terptetati etant. Qui ubi conveneront, quæsivit ex iis, quum in. portera interpretati essentinsamnium .7 Illi veto eodem made responn fieront; dicentes, in fatis fuisse ut régnant puer, si in cita mauvis-c est, nec ante tempus decessisset. Excepit Astyages: uAtqui vivit puer, et superest: et tore agentem pueri ejosdem pagi tegem eleJ gerunt: atque ille, quœcumqoe faciont vere nominati reges, cu- mulate fecit; nam et satellites, et janitares, et internoncios, et qui reliquis ptæessent mufleribos, baboit censtitutas. Et nunc, quant sum vebis hæc valere videntot î” Respanderunt mugi: il Si so- perest puer, et regnavit non præmeditato,’ confide hactenus; et ba-i G

42’ HERODOTI HISTOR. I. m esto animo; non enim iterum .regnabit. Nam in exiguum quidem dam etiam oraculorum nonnulla nobis exierunt ; et quæ de genere suut insomniorum, en quidem in admodum exile quidpium Iubinde desinunt.” Ad hæc .Astysgzs, i’ Et ipse ego," inquit, fl o mugi, in hac maxime sum sententia, quod tex nominatus fuit puer, in au exitum habereinsomnium, nec cum porto, esse mihi ullo modo ti-. mendum. Verum tamen, probe omnia circumnpicientes, consulite mihi, quid futurum sit tutissîmum et domui meæ et vobis." . Tum magi: " Nostra etiam." inquiuut, ii plurimi inters-t, ut firmum stet muni regnnm, Nam isto modo alienatur illud, si in hune puerum transit, qui est Perse: et nos, Mediqquum simus, servituri sumus, et nulla in existimatione erimus apud Persan, utpote extranei. Ex quo tu vero auspicatns es regnum, quipopularis es noster, et .ren gnamusnex nostra parte, et magnas». tehonores obtinemus. Ita igitur omninoiet tibi et regno tuo debemus prospicere. Et nunc, si quid quad timendum esset cerneremus, cuncta tibi prædicturi Humus: ut, quum in rem exilem exierit insomniuln, et nos confidi- mus, et te ut idem facieshortamur. Hunc vero puerunï e conspectu dimitte in Perm e’t,ad sucs parentes." ’ i 4 l2]. His auditis gavisus Astyages, Cyrum ad le vocatum bio verbis c0mpellat: " O puer, ego propzer vanum insomnii visum-inp juria te adfeci; tu vero çuo fato superes. Nunc igitur, quad felix- tibi atque faustum ait, ahi in Perses; quo qui te comitemur, tecum, mittam. E0 quum veneris, pattern ibi et matrem invenies, non ejus sortis cujus sunt Mitradates bubulcus illiusque uxbr." ; 122. Hæc.quum dixisset Astyages, dimisil: Cyruln. Quem, ad Cambysis ædes delatum, recepere parentes; receptumque, ubi quia esset cognovere, vehementi cum gaudio sunt amplexati, ut quem. protinus a pattu .vitam finiisse ,arbitrarentur: percunctatique sunt,; quonam pacto superfuerit. Et ille rem exposuit; dicens, se ipsum auna. nescivisse, sed plurimum a ver-o aberrasse ,- in itinere autem (munie,v l quæ sibi acciderint, nativism. Butane, enim essefilium bubulci Jay», gis ; .sed. et Media [une iter fat-fente"; totam rem ex comilibus suis cog. m’aime. Commemorabat autem educatum sefviuc a, bubulci mon. Et hum; laudahat-continenter, eratque ei sermonna: omnium arguo, mençum Cyuo. Quod nomen adripientes parentés ejus, quo magie divinitus superesse Persis videretur puer, spamerunt famam, fuisse Cyrum, quum expositus esset, q Çqne,cautrit.um. Jude hæc fumait: vulgus123. Jam virilem ætatem manavit. ingressum Cyrum, quum « et fortissimus, r esset suai-nm æqualium et omnibus carissimus, solicitavit, Harpag’us donis missis, de Astyage cupiens capere ultionem. ’ Nam a se, primo homine, intelligebat vindictam adversus Astyagem non pos-, se crispera sed Cyrum videns subcrescentem, hune sibi couciliare

i.socihm CLIOL studuit; quæ Cyrus passus crut . cum ’ sua conferenssa chlamîfate. ’ Sed jam antes hoc ab illo præparatum crut: quum. acerbus in Medôs esset Astyages, Harpagus cum unoquoque principum Medorum colloquia miscens, persuaserat illis, messe esse Cyrum rebut pnçfi’cere, V etfinemfacere..regm Astyagic. . His ita præparatis, sic demum Cyro in Persis versanti aperire cousilium suum cupiens Harpagus, quum aliter id .eflicere, custoditis-itineribus, non posset, tali usus est com- mento.. Leporem callide instruit ;» cujus ventri, ita rescisso ut nihil pilorum avelleret, prout crut, indidit ’libellum, in quo quæ veinerait scripta orant: tum, consuto rursus ventre, leporem atque retia, velutivenatori, tradidit servorum fidissimo, eumque in Per- ses misit, me. tenus hoc adjiciens mandatum, ut Cyro leporem- tradens simul..diceret, messe esse ut ille maman eumezemeret, ,nçque-quùq’uam hocfacienti Misit..- i . . v a 124-". His rebus. ita- perfectis, Cyrus accepturn leporem iaperit, et libellum in eo repertum perlegit, in quo etant peracripta hæc: fi O fili Cambysis !, te dii respiciunt; hoc enîm’absque esset, nunquam tain mira usus esses fortuna. Tu nunc de Astya’ge, moin- œrfectore, cape pœnas.- Etenim- ex hujus consiliostuvpen’eras’; deorum autem .beneficio et meo superes. Quæ te omnia pridem puto cognOvisse, quum quæ tecum acta-sont, tum quœ ego ab A- styage passus sum eo, quad te non occidi, sed pastori tradidi. Tu nunc, si mon volueris consilia sequi, quibus terris imperat Astyages, earum omnium tex eris. Persuade Persis ut ab illo desciscant, ei- ercitumque. duc in-Mediam: et, sive ego ab Astyage dux adversus «te fuero nominatus, sive alius quinqunm nobilium Medorum, habebis quæ. voleSu Nain primi hi ipsi ab illo deficient, et tecum fadem- tes, stollere Astyagem studebunt. Quare persuasus parata tibi hics quidem esse omnia, fac quæ dixi, et fac lceleriter !’? ’ :125. His ’intellectisCyrus secum A deliberævit quo callidissimo, modoPersas ad defectionem pennoveret. r Rendeliberata,’ commo- .dissimum hoc ei visum est con’siliurn, quo nimirum etiam usus est: Conscriptis in libelle quæ voiuit, concionem convocavît Persarum: 1mn aperiens libellum legensque, ait, 5* Astyagem sese ducem constituera Persarum. Nunc igitur,”’perrexit dicere, tf’edico vobis’, tt Persæ, præsto sitis singuli cum falcibus.” H æcCyrus pro con- biche dixit. - Sunt autem Persaer plura gazera ; quorum nonnulla in concionem vocavit Cyrus, et ad deficiendum a Medis solicitavit; Sunt autem en hæc, equibus alii omnes Persæ pendent: Pasarga- dæ, Maraphii, Maspii. Ex hi: nobilissimi» sont Pasargndæ, in quibus est Achæmenidarum familia, ex qua rages Persidæ sunl prognati.; Alii veto. Persæ hi sunt 1 .Panthiaiæi, Derusiæi, Gers manu, qui omnes agrorum culturaux exercent; reliqui nomades, Dai, Mardi, Dropîci, Sagartii. ’ t . ’ x

-4AA il 4..."... ’44. ’ HERODOTI msron. r; 126. Utlconienerunt omnes cum prædicto instrumenta, ibi tu!!! :Cyrus, quum esset tractus Persicæ regionis spinis obsitus, patens vquaquaversum octodecim eut viginti stadia, hunc tractum jussit illos ,eadem die ernncare. Proposito labore postquam perfuncti sunt vPersæ, iterum eisdem prædixit, ut in posterum diem adessent loti. ’Interim vero Cyrus caprarum oviumque et boum greges patris sui -omnes in unum congregatos mactavit paravitque, quippe Persarum rexercitum hisse excepturus, et vine, farinaceisque cibis commodis- mimis: ntque postnidie convenerunt Penæ, recumbere in pratojus- Isos lauto excepit epulo. Dein, postqnam a cœna surrexerunt, -quæsivit ex his Cyrus, aira optabiliora ipsis videraitur? quæ pridie xhabaerint, anpræsentia.’ Et illi, maltant-interna, dixerunt: pn’die .enim omnia se mala habuisae, prissent: ocra die buna omnia. Id verbum adripiens Cyrus, rem omnem, quem eis propositurus erat, laperuit dicensl tt Viri Persæ! ita vobis se res habet. Quod si me sequivolueritis, erunt vobis .hæc et infinita alia bons, eritisque omnibus servilibus laboribuslexpertes: me vero sequi nolentibtfs 1mm: labores hesternis similes imumeri. Nunc ergo, mihi dicte au- :dientes, estote liberi! Nam et ego divina sorte ad hoc natus mihi wideor, ut hæc houa in menus nostras congeram; et vos judieo vit-os esse Medis non inferiores,’quum aliis rebut, tutu militari lande. ’Quæquum ita sint, desciscite quum primum ab Astyage i” k 127. Igitur Persée, quum jam pridem ægrextulissent Medorum imperium, ducem nunc patronnmque nacti, libenter in libertatem se vindicabant. Astyages Vera, ut intellexit moliri hæcCyrum, misse nuncio, eum ad se vocavit. Cui renunciare nuncium jussit ’-Cyrus, prias se adventurum, quum gratuit: futurumæsset Adyagi; Quo audito Astyages Medos armavit cunctos, ducemque eis, velu: divinitus mente.perculsus,- præfecit Hnrpagum,» oblitus quæ adversus illumi pratraverat. Medi, in bellum profecti, ubi Persis ad menus veneruntrpars eorum, quicumque Consilii non erant cipes, pugnam inibant; alii vero ad Persarum transierunt partes»; sed pleriqué ultra cessantes apugna, fugam capessebant. A - i128. Ita turpiter dissoluto Medorum exercitu; ut rem cognovit Astyages, minitans Cyro, ait z ti At ne sic quidem gaudebit Cyrus." «His dictish primum mages somniorurn interpretes, qui ei ut Cyrum dimitteret persuaserant, e palis suspendit: deinde Medos, qui in urbe relicti erant, armavit, juvenes provectioresque ætate virus. Quihus eductis, prælio cum Persis inito, victus est: et ipse Astya- ges, anisais quos eduxerat Medis, vivus in hostium venit potestatem. . 129. Tum captivoAstyagi adstans Harpagus, lætitia ob. illius casum gestiens, insultavit; et quum alia in cum acerba. dicteria ponjecit, tum in, memoriam revocnns cœuam eam, qua filii carnes comedendas illi Astyages proposuerat, quæsivit, fl.ecquidplaqèrèt

a 7,- 74.5.;

lei servitus,’qui mode .rex fuisset?”cmo. Quem adspicienslAstyages, . - vi-sa .cissim interrogavit, an suum faceret Cyri factum? Et Harpagus, suum memo semi, ait, factum ; me enim ipsum de en suscipiendo ad .Cyrum mimine. Tutu Astyages, longiorem exorsus isermonem, adeciaravit, tt ineptissimum illum esse hominum omnium, simulque .iniquissimum: ineptissimum quidem, qui, quum ipse potuisset tex evadere, si quidem hæ res par ipsum gestæ sint, .ad alium detulerit imperium: iniquissimum vers, quad propter cœnam istam Medos in servitutem conjecisset. Quod si enim opus fuisset in alium quempiam transferre imperium, seseque destituera; sequins fuisse Medorum alicui tribuere hoc bonum, quam .cuipiam ex Persis. Nunc vern- Me- dos, culpa vacantes, serves factos esse pro dominis; Perses auteur, quum Medorum pridem fuissent servi, dominos eorum evasisse.” . I . . 130. Igitur Astyages, postquam treset triginta annos regaasset, ita regno sautas est: Medi veto, propter hujus acerbitatem, Persis succubuerunt; postquam imperium superioris trans Halyn, fluvium Asiœ par aunes trecentos et duodetriginta tenuerant, demtis eis am nia quibus .penes Scythes fuerat imperium. Postero quidem tem4 pore pœnituit. eos hujus facti, desciveruntquesa Dariq: sed post defectionem denuo subacti sunt, prælio superati. Tune vero Parc sa: .cum Cyro, postquam regnante Astyageadversus Medos rebel-æ lassent, Ante regain ab eo ternpore obtinuere. Astyagem veto. Cyrus, .nullo allo male adficiens, apud se tenait doues vitam finiyit. Hoc igitur mode et. natus et educatus Cyrus regnum obtinuit, et post hæc Crœsum, qui ipsum adgredi cœperat, devicit, quemadmodum a me supra expositum est : que superato, universæ Asiæ imperavit. - 131; Pneus vero bises uti institutis compertum habeo. Sima: laura et" temple et altaria statuera nefas. existimant; stultitiamqne bis, qui hoc faciunt, imputant: scilicet, ut mihi videtur, quad non ex hominibusortos aut naturam humanæ similem habere. Deus ara bittantur, sicuti Græci. Iliis igitur mas est,..Jovi in summis montium jugis fanera sacra, universum cœli urbem Jovem nominantibus. Faciunt autem et Soli sacra, et Lunæ,-et Tan-æ, et Aquæfiet Vends. Et"his quidem. soiis numinibus a prisois inde temporibus sacra faciunt. Addidicerunt veto etiam Uraniæ sacrificare, ab Assyriis et Arabibus accepto ritu. Venerem autem Assyrii Mylitta nommant, Arabes veto Alitta ;, Perses Mitran. 132. Sacrificiorum autem, qua hisce diis peraguntur a Persis,- talis est ratio. Nec altaria erigunt, nec ignem acœndunt- sacra factura: libatione non. utuntur, non tibia, non infulis, non main.- Ut cuiquç deo sacra quispiam vult facere,. in locum mundum addu- cit victimam, deumque invocat, tiaram myrto maxime oinctam ge- stans. Non est autemlicitum, ut sibi soli borna precetur sacrifieans: sed anti: Persis atque regi ut bene ait, :precatur;,quippe in cum.

il; HERODOTI HISTOR. I. ctoruni Per’sarum tramera et ipse contiuetur. -Posiquam in fruste .disseeuit victimam, carnesque elixasit, substernit herbas quum te- nerrimas, maxime trifolium, bisque carnes omnes imponit. Qui- bus ita dispositis, vîr magna adstans accinit theogoniam quampiam, qualem illi esse incantationem dicunt: nain absquemsgo non fus est illis sacra facere. Interjecto bravi tempore, qui sacra fecit, carnes aufert, eisque utitur prout si ratio suadet. i - 183. Dierum omnium eum maxime celebrare moris est Persis, que quisque natus est. E0 die æquum censent, copiosius epulum quum alias adponere : et fortunatiores quidem en die bovem, equum; camelum, autasinum adponunt integrum, in carnino ossatum; panb periores vero minores adponunt pecudes. Farinaceis eibariis par» eis utuntur, obsoniis vero et secundis mensis mnltis; eisque non si mal, sed paulatim, inlatis. Quapropter Perses dicunt, tt Græéos, quum cibum capiunt, desinere esurire; quoniam post cœnam nihil amplius, quod alicujus momenti sit, eis adponitur: si quid enim porto adponeretur, a comedendo non esse cessaturos." Vina largiter admodum indulgent: nec veto vomere illislicet, nec urinant mittere, alio pressente; atque hoc illi ita observant. Dum autem vina largius-indulgent, interim de rebus maxime seriis dauberare consuerunt: quod vero deliberantibus placuit, id ædium haras; apud quem habita est deliberatio, postridie ejus diei jejunis propo- ’ nit. Quod si jejunis idem placet, hoc utuntur; sin minus, omit: tunt. Contra, quæ jejuni sobriique ante deliberaverunt, ea vine madidi134.. Si qui in via recognoscunt. sibi mutuo obviam veniunt, hac re icognoscere H aliquis potest utrum eadem conditione sintqui sibi occurrunt: ’nempe hi, salutationis loco, ora in vicem osculantur. Quod si. alteruë ter panic est inihrior, oscularitur genas; sin multoinferior, prostra- tus sdorat alterum. In honore autemhahent, post sese mutuo, illos qui a se proxime habitant; post. hos, qui bis .finitimi; et sic deinde in honore habendo pro ratione progrediuntur: minimeque omnium in honore habent hos, qui ab ipsis iongissisœ remoti vi- vunt. Scilicet se ipsos baminum omnium arbitrantur esse langé præstantissimos; alios vero pro .prædicta ratiche virtntem tolets s denique, qui ab ipsis longimime habitent, esse igriavissimos. Quoad veto penes Medos fuerat imperium, etiam populi alter alteri impe-x rabanttæunctis quidem Medi, et præsertim his qui proxime eis habitabant; hi vero, suis finitirnis; et illi rursus his qui ces proxime attingehant. Et pari: quoque ratione Persæ in honore habent alios populos :i late enim progrediebatur ille gens inlperans et præfectu-

185. Peregrina autem institua admittunt Persæ omnium homiw. anniras maximçt obtinens. . Etenim Medioam vestem, sua esseI honestiorem3 , i en:

CLIOQ r ’ 3- il?! minutes, gestant; et ad sur. Ægyptiacos adoptaient thermes.» Atque etiam voluptatum varia genera, ex aliis coguita, sectantur3- et quidem pnerisetiam ad venerem utuntur, aGræcis edocti. Du- shunt autem bornm quisque legitimas uxores multas, multo veto etiam plures habent pellices. v 4- I ’- i » 136. Strenuitas et boni viri oflicium apud eos, post abellicam virtutem, œstimatur, si quia multos progenuit filins: et, qui plurimos edidit, haie quotannis dona mittuntur arege. - In multitudine enim. e’xistimant robur inesse. Puerorum institutio, aquinto annoinci- piens neque in vicesimum, ad sala tria hæc refertur, iequitare, arcu titi,- et verum loqui. Priusquam quinquennis est puer, non venit in patris conspectum, sed apud mulieres vitamragit: id en fit causse, ne, siiilia ætateÎ obit, dolorem adferatipatri. * l - 137. Laudo equidem istud institutum: sed et hoc laudo, quod- propter unam simplicem, culpam nec rex ipse quemquam morte. plectit, nec reliquoru’m Persarum quisquam nains culpæ caussa in aliquem suorum atrocius quiddam et irreparabile committit: sed, subductis rationibus, postqaam plura- et majora esse delicta reperit quam prœstita officia, sic demum iræ indulget. Ut autem pattern aliquis aut metteur occiderit, id vero nunquam aiunt*accidisse. Sed quæcumque talia adhuc facta sint, ntique necesse esse aiunt, ut caussa curatiirs cognita reperiantur commissa en esse sut a sup- posititiis aut adulterinosunguine natis ; nec enim veri simile esse, ut, qui vere pater fuerit, a proprio filio occidatur. i i I " i 188. Quæc’umque vero illis facere non licet, en nec dicereliciturn est. ’Turpissimum autem apud eos habetur, mendacium dicere; alterum post hoc, æs alienum habere; et hoc quidem quum aliis de caussis, tum quad necesse esseaiunt, ut, qui æs alienum habet, i etiam subinde mendacium disat. Si quis e civibus lepra aut vitili- gine-est. correptus, in urbem hic non intrat, nec cum aliis Persis consuetudinem habet. Dicunt autem, eo huic id accidîsse, quod in SoiemÏquidpiam deliquerît. Petegrinum vero quemlibet, qui tali morbo laborat, terra ejiciunt: et nonnulli etiam columbasalbas exturbant, eodem malo eas laborare existimantes. ln fluvium neque immingunt, neque exspuunt, nec manus in eo abluunt, nec alium hæc faœre patiuntur: sed fluvios præcippe colunt. 139; P0rro hoc aliud habent Perses, quod ipsos quidem latet, et nos non p’ræteriit. Scilicet nomina eorum, corporibus et majestate i similia, [ahi intelligunt, vol corporibus vel magnificentiæ ipsorum respondentia] deinuntomnia in eumdem literam, quam Dures San, Græci Sigma voca’nt. In banc literam, si volueris inquirere, reperies desinere Persarum nomina, non unum et alterum, sedlpari- 1er.140. Hæc habui, omnia. quæ de Persis citra dubitatiunem benel gnarus’I .

48, HERODOTI HISTOR. I. (liseron; Istud euro utoccultum refertur, nec satis aperte, quod: ad vita functos-spectat; scilicet, non prius sepeliri hominis Persæ cadaver, quam ab ave aut a cane ait discerptum. Et Magie quidem esse hoc institutum, certo scia»: faciunt enim aperte. Cæterum cera oblitum cadaver terra condunt Persæ. Magi veto multum, quum ab’ aliis hominibus,.diferunt, tum a sacerdotibusÆgyptio- rum. "Hi enim nefas existimant, quidquam vivum neeare, prestes eatquæ immolant: Magi veto omnia manu sua occidunt, en copte canevatque homine’; et in hoc studium etiam magnum ponant. necantes perinde et formicas et angues, et alia reptilia atque volas cria. Sed utcumque se habeat instituti istius .genuina ratio, hæc hactenus : redeo ad superiorem narrationem. q 14:]. Simul atque Lydi subacti a Persis fuere, loues Æolesque legatos Sardes miserunt ad Cyrum, volentes eisdem conditionibus imperio ejus esse subjecti, quibus Crœso paruerant. ,At ille, auditis eorum postulatis, fabulam eis narravit hujusmodi. " F uit olim tibicen,” inquit, " qui, piscibus conspectis in mari, tibia ce- einit,- ratus illos in terrain esse egressuros.- Is ubi spe-frustratum se vidit,- capit rete,.et ingentem piseium numerum reti inclusum. extmxit. Quos ubi vidit palpitantes, dixit eis: desinite nunc sala tareh quum, me tibia canente, egredi saltareque nolueritis.” Hanc fabulam Ionibus Æolibusque hac causse Cyrus proposait, quoniam, ante id tempus loues, par legatos invitati a Cyro ut a Crœso desciscerent, non paruerant; et tunc demum, confectis rebus, ad pas rendant Cyro erant parati. Illeigitur, ira commotus, ista eis Ire- spondit. Quo responso ad Ionum civitates relato, maris singuli op. pida sua cingebant, et ad Paniohium congregabantur reliqui omnes ’præter Milesios; cum bis enim salis Cyrus fœdus fecerat eisdem conditionibus, .quibus olim Lydus. Reliquis vero Ionibus placuit, eommuni consilio Spartam legatos mittere, qui rogarent Spartanos

utV i142. Ionibus loues hi autem, auxilio quorum est venirent. etiam Panionium . illud, t prao omnibus quos novimus hominihus oppida condita tenebant in terres tracta temperie cœli «risque longe præstantissimo. Etenim neque locorum superius sitorum eadem ratio est atque Ioniœ, neqùe. inferius sitorum; nec eorum quæ orientem spectant, nec quæ occie dentem: quorum alia frigore aut humiditate premuntur, alia æstu et siccitate.’ Lingua autem non utuntur eadem, sed quatuor modis deflexionum.- Prima civitatum Miletus versus meridiem site est; dein Myus et Priene r et hæ quidem in Carie. sîtæ sunt, et dialedto utuntur eadem. Istæ veto in Lydia: Ephesus, Colophon, Lebe- dus, Teus, Clazomenæ, Phocæa. Atque lise civitates, ad semo- nis characterem quod adtinet, cum illis, quas ante nominavi, nihil commune habent, sed inter se conveniunt. Supersunt tres Ionicœ

civitates,. h quarum CLIC. duæ insulas incolunt, Samum v atquei Chium4-9 : tertia in Continente sita est, Erythræ. Ex hisChii et Erythræi eadern utuntur dialecto; Samii .vero sua, ab aliis diverse. Hi sunt qua- .tuor sermonis characteres. 14-3. Horum igitur Ionum Milesii tuti a metu erant, utpote fœ- dus cum Cyro pacti. Qui autem ex eisdem insulas incolebant, ne illi quidem quidquam metuebant: necdum enim .eo tempore Phœ- nices Persarum imperio erant subjecti, nec Persæ ipsi,mare exer- cebant. Separaverant se autem hi Iones ab aliis Ionibus, [societatemque inter se contraxerant] non aliam 0b caussam, nisi quod, quum universa tunc stirps Hellenica infirma esset, populorum omnium in- firmissimus et minimi momenti fuerit Ionicus: nam, præter Athe- nas, nulla alia erat eorum civitas notabilis. Quatre et alii Iones et ipsi Athenienses nomen etiam fugiebant, nec Iones volebant adpel- lari : immo etiam nunc plerosque eorum pudet hujus nominis. Sed duodecim illæ civitates gaudebant hoc nomine, et separatim ab aliis templum sibi statuerunt, cui Panicnîo imposuere nomen; decreve- runtque nulles alios louas participes illius facere : nec veto etiani alii, ut in consortium reciperentur, petivere, præter Smyrnæos. 144:. Simili ratione Dorienses, Pentapolin quæ nunc vocatur incolentes, quæ olim eadem Hexapolis nôminata erat, cavent ne alios ullos ex finitimis Doriensibus in Triopici templi communionem re- clipiant; verum etiam suc de numero eos, qui adversus id templum scelus admiserant, communione excluserunt. Nain quum in ludis Triopii Apollinis ex prisco instituto aurai tripodes donarentur vi- ctorihus; quasi tripodasi qui aceeperant, bis non licebat eos extrâ. templum. exportare, sed ibidem deo dedicare oportebat; çivis qui-I dem Halicarnassensis, cui nomen erat Agasicles, victoriàm quum reportasset,’ spreta lege domum suam detulit tripodem et ex clava suspendit. Hanc 0b culpam quinque civitates, Lindus, Ialyssus, Camirus, Cos, et Cnidus, sextam civitatem Halicarnassum communione exeluserunt; talem illi bis pœnam inflixerunt. ’ 14-5. Quod autem duodecim civitates confecerunt Iones, nec pintes volueruut riecipete, id en caussa fecisse mihi videntur, quad etiam, quo tempore Palopônnesum habitaverant, totidem eorum fue- i tant regiones; quemadmodum nunc Achæorum, gui Ionas .expuleà runt, duodecimiregiones sunt: prima Pellene, baud procul Sicyone ; dein Ægira, et Ægæ, in qua est Crathis amniskperennis, a quo et ille in’ Italia nomen accepit; tum Bure, et Helice, in quam confugerant Iones ab Achæis prælio superati; et Ægium? et Rypes, et Patrenées, et Phareuses, et Olenus, in qua Pirus est amnis ingens; et Dymæ etiTritæenses;iqui soli ex istis omnibus mediterranea

146. Hæ sunt nunc duodecim Achæorum regiones, quæ olim ibi habitant.u A i

5o HERODOTI HISTOR. I. Ionum fuerant: qua nimirum de causse etiam in Asie duodecim civitates confecerunt: Nain, esse bos mugis Iones quam reliqui Iones, aut nobiliori quadam stirpe oriundos, id ’vero dicere magna - foret stultitia. Sunt enim herum quidem baud minima pars Aban- tes ex Enbœa, quibus nihil cum Ionia aut cum nomine isto corn- mune est: admixti porro eis sunt Minyæ Orchomenii, et Cadmel, et Dryopes, et Phocenses, qui a popularibus suis se sejunxerunt. et Molossi, et Arcades Pelasgi, et Dorienses Epidaurii; denique inuites alise gentes illis immixtæ sunt. Qui vero eorum ex Athana- i-um prytaneo surit profecti, nobilissimique censentur esse Ionum, bi vero uxores secum in coioniam nonîadduxerant, sed Caricas ha- bebaut uxores, quarnm parentes occiderant. Quam oh cædem mulieres hæ legem sibi, jùramento firmatam, imposuerunt, filiabus« que suis tràdiderunt. ne umquam cum maritis caperent cibum, nec maiitum suum alia nomine compellaret; banc oh caussam, quod ipsarum parentes maritosque et liberos illi occidîssent, et dein patrato hoc facinore ipsas duxissent uxores. Hæc Mileti facto. erant. 14-7. Reges autem sibi constituerant, alii Lycios, a Glauco Hip- poiochi filio oriundus; alii Cauconas Pylios, a Codro Melanthi filio: alii ex utroque genere. Enimvero nomen hi tuentur aliquante ncrîus quam reliqui Iones. Sunt veto etiamipsi maxime genuini Iones: sunt tamen Iones omnes, quîcumque ex Attica oriundi sunt, et Apaturia celebrant: celebrant autem hoc festum omnes, exce- Ptis Ephesiis et Colophoniis; hi enim soli ex Ionibus Apaturia non celebrant, idque 0b cædis alicujus culpam. 14-8. Est autem Paùionium sucer locus Mycaiæ, septentrionem spectans, communi Ionum consilio Neptuno Heiiconio dedicatus. Mycale autem promontdrium est continentis, a!) occidente Samum nersus porrectum. Hue convenientes e civitatibus’ omnibus Iones Testum celebrabant, quad Panîonia nominabant. Habent hoc autem non salum Ionum festa,’ sed etiam Græcorum omnium; ut eorum nomina in eamdem desinant literam, iquemadmodum etiam Persarum nomina. Hæ igitur, quas dixi, Ionum sunt civitates. 149. Æolides veto civitates hœ sont: Cymœ, Phriconis cogno- iminata, Larissæ, ’Neotichos, Temnus, Cilla, Notium, Ægiroessa, .Pitane, Ægœæ, Myrina; Gryneav: Ahæ sunt undecîm Æoiensium ’civitates antiques: una enim eis ademta est ab Ionibus, Smyma. Fuerant enim et hæ civitates duodecim, in continente omnes sitæ. Colebant autem hi Æolenses regionem; cui solum præstantius quani Ionum; cæterum cœli temperie Ionum regioni erat inferior. 150. Smyrnamivero tali modo amiserant Æolenses. Cives Colo- "phonies, qui in popularium seditione inferiores discesserant, pa- triaque fuerant pulsi, intra urbem suam.receperunt. Post hæc iidem exsules CoiophOnii, observato die quo Smyrnenses Neptuno

enta muros sacra faciebant, occlusisCLIO. partis urbem . tenuere. . 51. .Dein succurrentibus Æolensibus cunctis, fit pactum hac conditione, ut. Iones omnia, quæ moveri passent, Æoiensibus redderent, Æolenses Smyrnam relinquerent. Quo facto, reliquæundecim civitates Smyr-x næos inter se dispertitæ, in civium numerum receperunt. . . 151. Hæ sunt ig-itur Æolensium civitates in continente sitæ, præter,,eaa quæ. Idam incolnnt; hæ enim ab illis sejunctæ sunt. Qui veto insulas obtinent, eorum quinque’civitates Lesbum incolunt z nam seictamrquam- in Lesbo candiderant, Arisbam, Methymnæi in servitutem redegerunt, quum essent consanguinei. In Tenedo. vero una habitatur civitas;,et in Centuminsulis quæ vocantur, itidem une. .Lesbii igitur. et Tenedii, quemadmodum Iones insulas inca; lentes, nihil metuebant: reliquis vero civitatibus communi consilio placuiti louas sequi, quocumque hi ducerent. v , , 152. Spartam- ut venerunt Ionum Æolumque ,legati, (celer-iter- enim hæc confioiebantur,) oratorem qui nomine omnium verba faceret delegerunt civem Phocæensem, cui nomen erat Pythermus. Et ille purpureo amictus pailio, quo major, Spartanorum numerus, adventu eorum cognito, couveniret, in medium progressus, multa fecit verba, crans lit ipsis succurrerent. At Lacedæmonii neutiquam audiebant, nec placebat eis opem ferre Ionibus. Itaque illi discesr sel-nm; Lacedæmonii veto, rejectis Ionum legatis, tamen quinquaginta remorum navi uiros emiserunt, res Cyri Ioniæque (ut mihi videtur) exploraturos. Qui quum Phocæam adpulissent, Sardes mise-i runt e suis virum probatissimnm, Lacrinen nomine, qui Lacedæmo- niorum verbis ediceret Cyro, tt ne ulli civitati terræGræciæ damuum inferret; se enim eam rem non neglecturos.” . 4 153. Hæc quum dixisset legatus, fertur Cyrus ex præsentibus Græcis quæsisse, tt quinam homines essent Lacedæmonii, quantaque illorum multitudo, qui hæc ei ediderentf’. Quæ postquam ex bis cognovit, legato Spartiatæ respondit: tt Numquam timui tales. viras, qui in media oppido locum habent designatum, in quo congregati, interposito juramento, sese invicem decipîunt: quibus, si. ego valebo, accidet, ut non de hie quæ Ionibus, sed quæ sibi impendent, sint confabulaturi." Hæc Cyrus in universos conjecit Græcos, eo quad fora publica habent, inquibus emtioni et venditioni dant qoperam: .I’ersæ autem foris non utuntur; nec est omnino apud illos forum rerum venalium. Post hæc vero, Sardium custodia Tabalo tradita, homini Persæ, et aurî transferendi cura, quad Crœsi aliorumque Lydorum fuerat, Pactyæ commissa, Lydo homini, ipse Agbatana. proficîscitur, Crœsum secum’ducens, nil adtinere in præsentia ratus rut continuo adversus louas iret. - Obstabat enim Babylon, et Ba- ctriana gens, et Sacae atque Ægyptii, in quos ipse expeditionem cogi- Iltwabat suscipere, adversus louas veto aiium minore duccm.

52 HERODOTI HISTOR. 1. 154. Ut vero Sardibus discesserat Cyrus, Lydos Pactyas ad de- saiscendum a Tabalo et Cyro permovit: et ad mare profectus, quum aumm omne ex Sardibus in potestate haberet, auxilia mercede con- duxit, maritimisque hominibus ut secum mîiitarent persuasît. Tum exercitu adversus Sardes ducto, Tabaiùm oppugnavit, in arce

V 155. En re in itinere cognita, Cyrus his verbis Crœsum campe]- Conclusum.lavit. "Crœse, quis mihi erit harum rerum finis? Non. desinentI Lydi, uti videtur, et molestîam creare mihi, et ipsi sibi exhibere? Subit animum cogitatio, optimum fore, ut prorsus in servitutem ces redigam. Similiter enim nunc mihi videor feciSse, atque si quia, quorum patrem occidisset, filîis pepercerit. Sic nempe et ego, quum te in potestate habens mecum ducam, qui amplius etiam aliquid quam pater iliis fuisti,ipsis Lydia urbem tradidi: ac dein mirer, a me ces descivisse!" Sic ille quœ sentiebat dixit. Cui Crœsus, veritus ne funditus everteret Sardes, his verbis respondit’. C Æqua sunt,” inquit, " Rex, quæ dixisti. At tu tamen ne prorsus indulgeas iræ, nec penitus evertas antiquam’ urbem, quæ et.ante actorum "irisons est, et eorum quæ nunc aguntur. Nam, quæ ante acta sunt, en ego fecî, et mec capite culpam 1uo. Quæ vero nunc aguntur, eorum reus Pactyas est, cujus tu. fidei Sardes commisisti ; hic tibi det pœn’as. Lydis vero dans veniam, hæc illis impone, ne posthac a te deficiant, eut uiio modo metuendi sint. Missis nunciis interdicito illis, ne arma possideant .bellica;. et tunicas jube eus sub pailiis gestare, cothurnosque pro caiceis’ induere: denique edic ut pueras suos instituant cith’aram pulsare, et canere, et mercaturam exercerez et max videbis’ eus, o Rex, fœminas ex viris factos, ut porro non sir quod verearis ne a te deficiant." ’ t ’ 156. Hæc Cyro Crésus sua’sit, optabiiiora Lydisratus, quam in servitutem redigi et pro mancipiis vendit puicre’quippe intelligebat, nisi probabilem adferret rationem non persuasumm seIesse Cyro, ut minaret consilium; simul Vero timèbàt, ne inlposterum tàiiquando Lydi, si præsens periculum evasîssènt, descisberent a Persis seseque perditum irent. Cyrus admonitioneÇCrœsi ’gavisus, se ei paxiturum ait: et vocato ad se Mazari,iiomini Medo, dat man- ’datum, ut, quaè ipsi Crœsus Suaserat, iili’s imperaret ’; cæterum alios omnes, qui ’cumt Lydis Contra Sardes militassent, sub basta vende- ’ret, ipsumxauter’n Pactyam utique rhum ad sèl’addUCeret. 157. His ille mandatât; ex itînere datis, Persarum in s’e’dès’prope- " ravit. Pactyas autem, ubi rescivi’t in prOpinquo esse exercitum ad- iversu’s se proficiscentem, timens sibifugam ca’pessi’vit, et Cymen pervenit. Mamies, Çcur’n probabîli parte cppi’arum ’Cyri Meudos ad. versus Sardes ducens, ubi Pac’tyam non amplius Sardibus invenit, primum Lydbs coegît Cyri mandata eXSequi : cujus mandati conse-

quens erat, ut omnem vitæ ratianemCLIO. Lydi mutinent. Dein- nuncios58 Cymen misit Mazares, tradi Pactyam jubens. Cymœi vero statueront ea de re ad Deum referre qui in Branchid’is macula edit, eumque consulere. Erat enim ibi oraculum ab antiquis temporibus constitutum, que et Iones omnes et Æoles uti consueverant. Est autem locus ille in Mileiorum ditione, supra Panormum partum. 158. MÎSsis igituri ad Branchidas legatis Cymæi quæsiverunt, « de Pactya quidnam facientes gratum maxime diis essent facturi ’Q’ Et interrogantibus respondit oraculum, tt dederent Pactyam Persis.” Quod responsum ubi ad se relatum audivere Cymæi, tradere illum paranmt. Quam in partem quum ferretur multitudo, Aristadicus Heraclidæ filins, probatus vir inter cives, inhibait eos ne id facerent, fidem non adhibens efi’ato oraculi, existimansque vera non retulisse consultores. Denique alii denuo mittuntur legati, qui de Pactya iterum consulterent, quorum in numero Aristodicus erat. 159. Hi ubi ad Branchidas venerunt, nnus ex omnibus Aristodiv eus oraculum cansuluit interrogavitque bis verbis : tt O rex, venit ad nos supplex Pactyas Lydus, mortem efiiugiens violentam,-a Per- sis sibi imminentem. Huncilli repetunt, Cymæos illumasibi tradere jubentes. Nos vero, Persarum metuentes potentiam, tradere illum adhuc non sustinuimus, priusquam a te liquida nabis, utrum facere . debeamus, declaretur.” Hic postquam ita interrogavit, rursusidem responsum deus dedit, tradere jubens Pactyam Persis. Tum Ari- stodicus hoc, a se præmeditatum, instituit facere; circa templum circummeans, passeres distixrbavit aliaque avium genera, quæ in templo nidificaverant. Dum ille hoc facit, aiunt ex adyto prodiisse vocem, ad Aristodicum directam, hæc dicentem: ttScelestissime mortalium, quid est quad hic facere audes P Supplices meos ex mea templo evertis!” Et Aristadicus, nil dubitans, respondisse ad hæc fertur: "0 Rex, tu tuas supplices ipse ita-tueris: Cymæos vera jubes tradere supplicem !’Î Cui rursus deus regessit: tt Imma jubea, que vos impii acyus pereatis; ne dehinc de prodendis supplicibus àdeatis oraculum." ’ ’ ’ 160. Hæc relata ubi audierunt Cymæî, quum nec prodendo hominem vellentvipsi pente, nec apud se servando appugnari, Mytiie- nen eum emiserunt. Mytilenæi vero, quum missis nunciis Mazares eum repetiisset, parati erant eum tradere, pacti mercedem nescio quam; nec enim hoc perspicue traditum est, nec res effectum habuit: nam Cymæi, ut intellexerunt id agere-Mytilenæos, navi Le- sbum misse, in Chium Pactyam transportarunt. ’ Inde ’vero, ex Mi- nervæ templo arbis Præsidis extractus’a Chiis, et Persis traditus est: tradiderunt eum autem Chii, mercedem pacti Atarneum; est autem Atarnensis hic ager in Mysia, ex adverso Lesbi. Pactyam » igitur sibi deditum Persæin custodia habuerunt, Cyri in conspu-

54 . ’ HERODOVTI HISTOR. I. ctum volantes eum producere. Exinde vera multum -eliluxit terne. paris, quo nemo Chiorum molaiex hordeo Atarnensis illius agi-i deo-. rum ulli litavit, aut ex frumento illinc adlato libum coxit ; quidquid ille progenuit agar, id ab omnibustacrificiis pracul babitum est. . 161. Postquam Pactyam Chii L tradiderant, balla adgressus est Mazares eos qui cum illo Tabalum oppugnaverant. Et Prienenses quidem devictos sub corans vendidit; Mæandri veto campum universum incursans, itemque Magnuiam, exercitum præda ditavit. His autem rebus gestis, paulo, post morbo vitam finiit. 162. Mortuo Maure, advenit imperii in inferiore Asie suceessar Harpagus, natiane itidem Medus; in qui a rege Medorum Astyage nefaria epulo erat exceptas, quique Cyro in comparsudo regno sociam præstiterat operam. Hic vit tune a Cyro du: copierons nominatus, ut invIoniam pervenit, oppida aggeribus jactis aspere instituit: scilicet oppidanos intra muros statim compulit, deinde ad« géstis ad muros aggeribus oppugnavit. Et primum quidem Ioniæ oppidum, quad adgressus est, Phocæa fait. . , 163. .Pbocæenses hi longinquis navigationibus primi Grœcorum usi erant : et Adriaticum mare et Tyrrheniam et Iberiam et Turf tessum Græcis astenderunt. Navigabant autem non rotundis naviw bus, sed.(langis) penteconteris. .Ac Tartessum quidem, postquarn venerunt, cari fuerunt regi Tartessiorum, cui erat nomen Argantbœ nias, qui octoginta aunas Tartessiorum ragua prœfuit, vixit autem in universum aunas centum et viginti. Huic vira ira cari fuerunt P110. osseuses, ut primum quidem ces bortuetur, Ioniam relinquerent, et qua parte suæ ditionis vellent, habitatum concederent: dein, ut hoc eis non persuasit, ex eisdem vero cognavit de ingruente Medorum patentia, pecuniam illis idedit ex qua murum urbi circumdarent; et largiter quidem dedit: nain circuitus muri baud pausa sont stadia, et tatas hic muras ex magnis lapidibus, eisque bene coaptatis. est exstructus.164. Tali igitur mode perfectus . ’ crut . Phacæensium. muros. Har- pagus veto admoto exercitu urbem obsidens, conditionem proposuit, 6 satis sibi.fore,’î dicens, "si .unum mode propugnaculum mari dejicere Phocæenses voluissent, et unam habitationem [regi] de; dicare.” Phocæenses veto, ægerrime ferentes servitutem, tt ununi diem se deliberaturos” nichant, "ac deinde responsuros: interim vero dam deliberarent," postulabant ut ti exercitum a mura. abdu- ceret.” . Quibus Harpagus, tt probe quidem se nasse,” ait, tt quid essent facturi; verumtamen tempus illis ad deliberandum cance- dere.” A Igitur dum a mura exercitum abducit Harpagus,APhocæen- ses interim deductis actuariis quas habebant.navibus, liberas, et uxores, et quæ moveri poterant omnia, eis impanunt; rad hæc imaginibus, ex deorum templis, aliisque donariis, presterquam quinquid

’æs aut lapis aut pictural! esset,’ reliquis CLIC. omnibus-in naves 55 impositis, .ipsi eas conscenduut, et Chium versus navigant; Phocæam autem *bominibus vacuam Persœ tenuerunt. ï t t 165. Canstituerant Phocæenses a Chiis data pretio Œnussas qua: vacantur insulas emere. 4 Sed quum vendere eus nollent Chii, me- ituentes ne emporium fierent hæ insulte, caque re ipsorum insulæ mercatu excluderentur, super hæc in Corsicam [Cymum Græci vo- ’cant] Phocæenses sunt profecti. In Corsica enim vicesimo ante auna, oraculi manitu, oppidum condiderant, cui nomen Alalia. Ar. ganthonius veroillo tempore e vita jam discesserat. In Corsicam avera profecturi, prius ad Phocæam adpulsis navibus,iPersarum præ- sidium, cui ab Harpago custodia urbis mandata erat, interficiunt; ’dein, hoc patrato, atroces diras imprecantur si quis ipsorum classem Idesereret. Adrbæc ingentem ferri massam mari demergunt; ju. tantes flnoniprius lPhocæam se redituras, quam massa’illa e mari ’emer’sisset." Sed dum in Corsicam sbire parant, ultra dimidium iciviurn desiderium cepit et misericordia urbis et consuetarum in patria terra sedium. ’ Igitur bi, violàto juramento, retro navigant Phocæarn. Cæteri vero, jusjuranduln servantes, sublatis ancoris ex Œnussis insulis sunt profecti. i - e 166. Hi postquam in Corsicam pervenere, quinque aunas une cum eis qui antea sa migraverant babitarunt, et templa ibi consti- Ïtuerunt. Cætarum quum vicinos omnes incursionibus’prædationi- busquemolestarent, bellum eis communi consilio intulerunt Tyr- rheni et Carthaginienses, utrique navibus sexaginta. Quibus Pho- . lcæen’ses, impletis suis ’navigiis, quæ crant numero sexaginta,’ obviam îvere in Sardonium quad vocatur mare. Tom commissa prælio "navali, Cadmeaquædam victoria obtigit Phocæensibus: nam qua- "draginta ex eorum navibus perierunt; viginti autem reiiquæ,-detortis irostris,Iinutiles sunt faètæ. Inde Alaliam revecti, adsumtis liberis ’et uxoribus, et quidquid ex eorum’facultatibus ferre naves passent, *re1icta Corsica, Rhegium navigarunt. 1’ 167. Haminum vero, qui navibus depressis vecti erant, multo majarem numerum Carthaginienses et Tyrrheni,lquam ipsi, ceperant; quos illi inter se" partiti, in terrain eductos, lapidibus obruerunt. Quo facto, quidquid deinde prester eum locum, in quo lapi- dati Phocæenses jacebant, præteribat, (in Agyllæorum agro is locus erat) id omne distortum, mutilum, sut membris’c’aptum reddebatur, perinde pecudes, juments, homines. Itaque Delphos Agyllæi mit- ’tebant quæsituras quo pacto delictum passent expiare. Quas Pythia id facere jussit, quad etiam nunciAgyllæifaciunt: nempe magnifies illisparentant, et in eorum honoremilndos vagunt gymnicos et equestres. Igitur hi quidem. ex Phocæensium numero feta taii functi sont. Quiveroï eorum Rhegiumsereceperuntfii oppi-

56 HEROUUAÂ niai..-" .. dum in terra Œxietria candiderunt illud, quad-nunc Hyela [des Velia] nominatur. Condiderunt illud autem, ab homine Posideo niata edocti jussos se esse Pythiæ oraculo Cyrnum Heroem’colere, non insulam. Et hæc quidem bactenus de rebus Phocæensium, lanices civitatis. 168. Similiter vero, atque hi, Teii etiam fecerunt. Nam postquam murum illorum, agg’ere jacta, cepit Harpagus, cuncti navibus conscensis abierunt, in Thraciamque navigarunt, et ibi Abderam cendiderunt coloniam: quam quum ante eos Clazomenius Time- isius oondidisset, operœ fructum non perceperat, sed a Thracibus erat ejectus; cui-nunc honorem, ut lierai, habent Teii Abderam

1649. Isti igitur soli ex Ionibus fuere, qui servitutem non susti- habitantes.nentes, patrias sedes reliquerunt. Cæteri . Iones, exeeptis Milesiis, amis cum Harpago dimicarunt, quemadmodum hi qui terra excessere, fortesque viri fuernnt, quique pro sua patriapugnantes: sed victi expugnatique, in sua quique patria manentes imperata fece- tout; Milesii vero, qui, ut prædictum est, cum ipso Cyro fœdus pepigerant, quietem habuerunt. Atque ita quidem Ionia iterum in servitutem redacta est. Postquam veto Ionas continentem incolentes subegit Harpagus, insulani Iones, herum exemple perterriti, ultra se Cyro tradiderunt. 170. His malis adflicti Ionesquum nihilo minus ad Panienium convenirent, Biantem civem Prienensem audiesaluberrimam illis aperuisse sententiam; quam si essent secuti, potuerant Græcorum omnium esse opulentissimi. Hortabatur ille, ut tisociata classe Iones vola darent ventis, et in Sardiniam navigarent, ibique unam Ionum omnium couderont civitatem: ita servitute liberatos, opu- lentes fore, insulam omnium maximam obtinentes,aliisque impe- rantes: quisi in Ionia manerent, non videre se,” ait tt quo pacte libertatem umquam sint recuperaturi.” Hæc fait Biantis sententia, quum jam perdîtes essent res Ionum. Sed etiam, priusquam pessum iret Ionia, salutaris fuerat Thaletis sententia, civis Milesii, qui-generis originern e Phœnicia repetebat. Is Ionas erat bortatus, ut imam communem’curiam haberent,.quæ esset Tei: T cum enim meditullium esse Ioniæ: reliquat autem civitates, ab Ionibus habituas, nikila minus suis utcrentur institutis, perinde ac si singuli essent populi. Tales illis sententiasïduo hi viri in medium proposuerunt. i V - . 171. Iania subacta Harpagus bellum intulit Caribus, Cauniis, .atque Lyciis, simul et Ionas et Æolenses secum ducens. GARES, quos dixi,.ex insul-is in continentem olim advenerant. Prius enim Mineis. imperio-subjecti, Lelegesque nominati, insulas incoluerant : etitributum quidem, quoad ego auditu, ultima temporarepetens, potui :cognoscere, nullum pependerant; sed, quoties Minos eorum

vpera indigebàt, nues’ ejus ’ compleverant.CLIO. Quandoquîdem 57 îgitdr maltas terræ tractus Minos sibi subjecit, et felicitate nous est in hello, Cârica gens omnium. gentium pet id tempus longe fuera’t volarissima. Ac tria illis inventa debentur, quibus Græci usi sunt : et galeis cristas imponere primî Cures docuere, et signa clypeîs insèulpere ; dènique, qui clypeis ansas adjungerent, hi primi fuere, quum antea clypeos absque amis gestassent quicumque clype’is consueverant uti, coriaceis loris illos regentes, quæ cervici et dextero humera circumligata habebaùt. Deînde, multo tempera interjecto, Gares a Doriensibus et Ionibus ex insuiis sunt ejecu’, atque in in continentem pervenerunt. Hæc qqidem de Caribus Cretenses memorant; at Cases ipsi his non adsentiuntur; sed a prima gentis o’figine commentera se autumant incoluisse, eodemque nomine seinper fuisse adpeilatos, quo nunc utuntur. Ostenduntque in oppido, cui Mylasa nomen, priScum Jovis Cadi templum, qnod quidem (mm Mysîs atque Lydis commune habent, ut qui consanguineî sint Gai-nm; Lydum enim et Mysum francs Carîs aiunt fuisse. Cum. bis igitur templum illud commune hàbent; sed quicumque ex alia gente sunt, quamvis eadem cum Caribus lingua utentes, ad bos communia172. Caunii veto illa ex eadem, nihil quam pertinet. incolunt, terra I oriundi mihi videntur, quamquam ipsi se Cretenses esse affirmant. Linguam veto sut ipsi ad Caricum populum adcommodarunt, aut Cares ad Cau- Ànîum; nec enim hoc dijudicare liquido possum. Institutis autem utuntur longe et ab aliis populis et a Caribus discrepantibus; habetur enim apud illos honestissimum, ut secundum ætatem et amicitiam estervatim ad compotationes convenîant viri, et mulieres, et puerî. Iidem; quum prius templa constituta habuissent peregrinorum deorum, deinde mutata sententia, postquam eis placuit nonnisi patriis uti diis, arma capessiverunt cunctigsenes juvenesque, et hastis aerem ferientes asque ad Calyndicos montes progressi sunt,dicentes se peregrinos ejicere dans. Talibus instituas Cauniî utuntur. 173. Lyciî veto antiquitus ex Greta erant oriundi. Cretam enim omnem olim barbarî tenebant. Quum veto de regno in Creta dis- siderent Europæ filii, Sarpedon et Minos, superior ex contentione discedens Minos, Sarpedonem ejusque asseclas ejecit. Tum hi, insula expulsi, in’Asiam perven’erunt, in terram Milyadem : nain, Quant reg-ionem nunc Lycii incolunt, hæc olim Milyas erat: Milyœ vero Solymi olim nominabantur. Aliquantum igitur temporis regnum in cos obfinuit Sarpedon: ipsi vero nominabantur, quad et olim nomen obtinuerant, et quo etiam nunc Lycii a finitimis adpellantur, Termilæ. Ut veto Athenis Lycus, Paudîonîs filins, et ipse a fratre expulsus Ægeo, in Temfilas ad Sarpedonem pervenit; inde demain, a Lyci nemine, successu temporis, Lycii surit adpellati. 1

58 HERODOTI HISTOR. I. Institutis autem utuntur partim Creticis, partim Caricis. i Unum autem hocce proprium habent, nec cum ullis aliis hominibus commune: sese ipsi a manibus nominant, non apatribus. Si quis ex altero, quis ait, quœrit; respondebit illi hic, esse se 121wa mairisfilium, et matris suæ mattes a superioribus temporibus repetet. Pana, si mulier, quæ civis sit, servo nupserit, honesto loco nati censentur liberi: sin vit civis, atque etiam princeps civium, peregrinnm sut uxorem aut pellicem habet, ignobiles erunt liberi. . 174:.xJam Cures quidem, nullo Clara edito facinoro, subjugati sunt ab Harpago: nec vel Cures ipsi memorabile quidquam tune gesserunt, nec quicumque natione Græci illam regionem .incoiunt. Incolunt autem quum alii, tum Lacedæmoniorum coloni Cnidii, quorum nger mari est obvenus, Triopiumque vacatur. Initiurn capit Cnidiorum ditio a Bybassia peninsula, et est tata, exigua excepta spatio, mari circumflun: nam quæ pars ejus ad septemtrionem spectat, eam Ceramicus sinus includit; quœ veto ad meridiem, mare quad ad Symen et Rhodum est. Istud igitur exiguum spatium, quad quinque fere stadiorum est, perfodere instituerunt Cnidii pet id tempus quo Ioninm Harpagus subegit, cupientes ex agro sua insulam facere. Erat autem universa eorum (litio intra isthmum; siam ubi iila versus continentem desinit, ibi is isthmus est, quem per- fodiebant. Multorum igitur baminum manibus in opere oçcupatis, quum magis quam consentaneum crut vulnerarentur et alia corporis membra et maxime oculi eorum qui opus faciebant et petram per- fringebant, ita ut adpareret non sine deorum numine id fieri; mi. serunt Delphos qui consulerent oraculum quidnam esset quad ipsis ad- versaretur. Quibus Pythia, ut ipsi fatentur Cnidii, trimetra tenore hæcce respondit : I Net: mente, nec vol isthmum fodite; Nain, si plsonisset, instilla: dada-st Deus. Quo accepta responso, Cnidii a fadiendo destitere; et Harpaga cum exercitu advenienti ultra sese, nulla irrita pugna, dediderunt. i 175. Fuere autem Pedasenses, mediterranea super Halicarnassum ,. habitantes z quibus quoties publica imminet aliquad incommodum; sacerdos fœmina Minervæ ingentem emittit barbam; quæ res illis tribus separatis temporibus accidit. Hi soli ex omnibus Cariam babitantibus Harpago aliquamdiu restitere, et plurimam illi male; stiam crearunt; quum montem, cui Lida’ nomen, mura muniissent. Sed et hi baud multo post sunt expugnati. 176. Lycii veto, ut in, Xanthium campum Harpagus pramovit exercitum, eductis copiis pugnam inierunt, pauci adversus multos, et egtegia virtutis specimina edidere. Sed prælia superati, et in oppidum compulsi, congregatis in arcem uxoribus liberisque et rebus pretiosis et servis, ignem subjecerunt arci, ut ’tota concrema-

mur; His factis, diris juramentisCLio. invicem adstricti, egressi 59 surit, et fartiter pugnantes Xanthii omnes obierunt. Eerum Lyciorum, qui nostra ætate Xanthios se esse prædicant, advenez sent picrique, exceptis ectoginta familiis; quæ familiæ tune temperie forte dama aberant, atque ita superf’uerunt. Xantho igitur tali mode potitus Harpagus est. Simili vero ratiene etiam Canne est petites; nam et Caunii majori ex parte Lycios sent imitati. 177. Inferioremigitur Asiam subegit Harpagus, superiora autem Asiæ Cyrus ipse; singulos populos in patestatem suam redigens, nullumque prætermittens. Cujus res gestas plerasque quidem silentio nos præteribimus : quæ vero plurima cum labore gessit, quæve præ cæteris maxime sunt memerabilia, eorum faciam men-

178. Universo continente inferioris Asiæ potestati suæ subjecta, tienem.Assyrias CYRUsiadgressus est.i Sunt i autem v Assyriæ quum aliæ urbes insignes multæ, tum clarissima omnium et munitissima, quæ post Ninum eversam regia sedes erat, Babylen; cujus hæc erat conditia. Sita in ampla planitie, farmam habet quadratam, cujus quodque latus centum et vigînti stadia metitur: ita totius arbis eircuitus confioitur quadringentorum octoginta stadiorum. Hæc amplitude est urbis Babylaniœ. Exornata vero instructaque erat ita, ut enlia alia cujus ad nos notifia pervenit. Statim fessa eam circumdat alta lataque, et aqua nunquam non repleta: dein mures, cujus latitude quinquaginta cubiterum regiorum est, altitude du- centerum cubitorum. Est autem cubitus regius major vulgari tribus digitis. 179. Opertet me vera ad hæc declarare, quem in usum insumta sit terra e fessa egesta, et murus ille que pacte fuerit confectus. Ut fessam fadiebant, îta simul terrain e fessa egestam fermabant in lateres: utque laterum probabilem numerum duxerant, ita ces in fornacibus caquebant. Tum loco calois asphalte calida utentes, et tricesima cuique laterum ordini arundinum alas interstipantes, primum labia censtruxerunt fossæ, deinde ipsum murum eodem made. Super mura vera in utriusque lateris ara, contiguas ædificarunt do- munculas, sibi invicem obversas; medium autem spatium tantum reliquerunt, ut circumagi quadriges passent. In mur-o circumcirca centum surit partes, æneæ omnes ; et postes etiam, et superiora li- mina, itidem ex ære. Est autem aliud oppidum, acte dierum itinere distans a Babylone, cui nomen 1s. Ibi fluvius est, non magnas, cui et ipsi la nomen, qui in Euphratem undam suam infundit. Hic igitur Is fluvius simul cum unda sua complures edit grumes asphalti: unde ad ædificandum murum Babylanis. asphaltas deve- cta est. l, 180. Tali igitur mode munita Babylon. est. Sunt autem dus:

60 HERODOTI HISTOR. I. urbi-rosîmes: medism enim perfluit et in dans partesvdisidit du: men, cui nomen Euphrates. Is si: Amenia finit amphis et dans: atque rapidus; exenerat se autem in Erythræum mare. Munis igitur utrimque brachia ad flumen risque ducta habet: inde influa» procedit utrimque maceria ex cactili latere, quæ attique fluminis lubie prætenditur. Urbs ipse domibus replets est trium sut que! tuer tabulatorum ; per eamque ductæ surit vim ad linsarn directes, quum alise, tans eæ quæ e transverse ad flumen pertinent. Ad quartique herum viarum apertæ surit in maceria juta lumen de-. currente portœ minores, tatidem numera quet via sunt : atque etiam hæ partæ ex ære surit, par que: ad ipsum flumen transitur. 181. Mures quem dixi, robur. præcipuum munimenti est: circumductus est autem interius alius muras, baud malta infirmier altera, sed angustiar. In media autem utriusque regionis, in que urbs dividitur, entracte ont, in altera quidem regia nuls, vaste Circuitu validaque; maltera, Jovis Bali templum renais partis in. structum, quad nunc etiam supersst, duo stadia quaquaversurn metiens, forma quadrata. Hujus in templi media turris solide exstructa est, unum stadium tam in longitudineru quam in latitudinemv patens : et super hac turri erecta est alia, iterumque super hac alia ad acta terres mimera. Ha! turres conscenduntur extrinsecus, via circum omnes sursum ducente z in media vera adscensu diversorium est, et sellæ in quibus residentes requiescere passim qui adscendunt. Entremæ turri templum superstructum est amplum: que in templo stratus lectus magnas, juxtaque eum adpesita mense sures. Imago autem aut statua nulla inest, neque pernoctat ibi quisquarn mortalium, prester unam mulierem ex indigenis, quamcumque ex omnibus selegerit deus, ut Chaldæi aiunt, qui surit hujus dei Bah cet-dotes. 182. Narrant autem iidem, quad mihi quidem non persuadent, ventitare hune deum in istud templum, et in lecte ille quiescere, sie- ut Thebis Ægyptiis fit eodem mode, ut. Ægyptii narrant, nam et ibi in Joris Thebani templo decumbit mulier: utramque autem harurn cum nulle vire aiunt habere censuétudinem. Simile insu-p tutum Pataris in Lycie obtinet, quando ibi tâtidica Dei sacerdas est; nec’enim constante: ibi est oraculum: quad si est, tune qualibet necte cum deo illo. in templo includitur. . 188. Est autem in Babylonjca templo alia etiam sedes interner ubi magana est simulacrum Jevis sedentis, cui mense adpesita auras, et scahellum et sella ex aura: omnia ut narraverunt Chalo. dæi, en actingsntis auri talentis cenfecta. Extra templum vera alo tare est sureau: estque præterea alia ara ingens, ubi justæ ætatis mactantur victimæ; nam ad auream illam aram non nisi lactentes * nectars pesades fus est. le majoreara veto adalent etiam singulis

aunis Chaidæi mille thuris talents,CLÏO. que tempera festas61" dies huic deo agent. En: autem illa adhuc ætate in eodem templo statua; solida ex aure, duodecim cubitorum: quam ego quidem non vidi, refera autem quæ a Chaldæis narrantur. Huic statuas insidiatus Darius, Hystaspis filins, non tamen anses est eam enferre : Xerxes veto abstulit, occise sacerdote, qui, ut statuam lace moveret, conatus erat prohibere. Atque ita quidem .exarnatum illud templum erat: exstant vero in eodem cemplura etiam privata danaria. 1849. Babylenis hujus quum multi alii ifuerant Reges, qui et urbem et temple exornarunt, quorum in Assyriarum rerum Historia faciamx mentionem: tum in his etiam duæ mulieres. Harum illa, quæ prier regnavit, pasterierem quinque generatienibus antecessit, cui nomen fait Semiramis; quæ aggeres per planiuem excitavit spectatu (li- gnos, quum antea fluvius per universurn campum salîtes esset resta- gnan-e. 185. Altera, quai post banc regnavit, nemine Nitocris, que: priori fuit intelligentior, partim monuments. reliquit, quæ comme- merabe; partira, quum Medorum imperium amplum videret, nec agens quietem, quad et alia malta oppida ab illis capta essent, et in. his Ninus, prærnunivit se adversus illos quam maxime potuit. Pri- meur quidem Euphratem fiuvium, qui Babylonem perfluit, quum antea recto cursu fluxîsset,’ hune illa, fossis superne ductis, ita ter: tuosum reddidit, ut ter in sua ourse ad quempiam Assyriæ vicum perveniat. Ardericca vici nomen est, ad quem ita Euphrates ne. cedit. Et nunc, qui ab hoc nostre mari Babylonem proficiscuntur, ’ quum Euphrate fluvio versus illam descendunt, ter ad eumdem vicum accedunt, et quidem tribus deinceps diebus. Hoc tale ab illa effectum est. Præterea aggerem ad utramque fluvii ripam adgessit miratu dignum, quum latitudinis caussa, tum altitudinis. Longe Vera supra Babylonem alveum ’efl’adit recipienda lacui, nous nihil deflectens a flamine; et in aititudinem quidem ubique fadit uque dem aqua scaturiret, in lamplitudinern vere circuitum airai facit quadringentorum et viginti stadiorum à ’ ter-rem autem ex fessa 4 egestarninsumsit in aggeres juxta ripam fluvii jaciendesn Tum, absolute eEodiendi ilabore, advectis lapidibus, totem aheurta circumcirca crepidine munivit. Duo autem ista opera fecit, flumen tortuesum, et ex efl’osso alvea lacunam, hoc consilio, ut lenticu- fluea ret flumen, multis fiexibus fraeta illius impetu, utque fleXuesa fieret navigatie, aut, si navibus vellent exscendere hastes, exciperetilles longes circa lacunam anfractus. A.b ca autemiparte terræ Baby- loniæ fecit hæc Nitacris, qua erat ex Media introitus et iter brevis- simum; ne Medi sese ingerentes, res ipsius specularentur. 186. H’as igitur munitiones illa ex profundo sibi circumdedit : quibus tale gnoddam corollarium, alteri instituta veluti medium ino-

62 Hanonorr msrea. r. terpanens, adjecit. Quum in dans regiones divisa urbi esset, quarum medium fluvius obtinebat; superiorem regum ætate, quoties ex une regionc in alteram vellet aliquis transire, navigio erat transeundum. Quod quum, utequidem existimo, esset molestum, ille i huic rei providit. Ut enim alveum stagna recipiende efodit, simul aliud hoc menumentum ejusdem aperis reliquit. Lapides cæden- des curavit permagnes: qui postquam fuere parati, effossusque locus fuit quem dixi, in hune ipsum efi’assum locum cursum amnem fluminis avertit; qui locus ut implebatur, ita vetus fluminis alveus exsic- cabatur. Igitur per id tempus partira fluvii labia, quais par urbem decurrit, ac descensus qui ex minaribus partis ad flumen ducunt, coctis lateribus eodem mode, que mures structus erat, exœdificavit; partim, in media fere urbe, ex lapidibus, quos exscindi jusserat, pantem ædificavit, ferre et plumho lapides vinciens. E0 super pente interdiu ,quotidie tigna quadrata intendebautur, quibus transirent Babylonii; nectu veto tollebantur hæc .tigna, sa causse, ne per noctem ex altera urbis regiene in sitorum transeuntes furia exerce- rent. Postquam fessa lacus fuerat factus aqua fluminis repletus, perfectusque pans fuerat; tum deinde Euphrates fluvius in pristinum alvcum iterum est derivatus : atque ita, quum efl’assus locus palus fieret, commode hac recteque factum visum est, et civibus pans eratexstructus. 187. Eadem’ regina dalum etiam quempiam machinata est hujus-, modi. Super porta arbis celeberrima sepulcrum exstrui sibi jasait sublime, in summo ipsius portas. Ei sepulcro inscriptianem incidi curavit in banc sententiam: SI ours senau, au: Posr un assas anoure BABYLONIS, vacuum marqueur, ArsnrArr-roe SEPUL- CRUM, ET BUMAT QUANTUM voursarr nomma. AT, star ADM0-. mm INDIGUERIT, UTIQUE son susurra NEC sur]! ID un me. , rvznrr. Hoc sepulcrum intactum stetit, donec regnum ad D-arium parvenir. Daria vere indigna res esse videbatur, hac porta non uti, et pecuniam, quœ ibi depesita esset, nique etiam ipse invitaret, non auferre. Porta hac autem non utebat’ur ea, quad per illam trans- eunti’cadaver capiti immineret. Igitur aperuit Sepulcrum: et pe. cuniam quidem reperit nullam, sed enclaver, et aliam inscriptionem, in banc sententiam: Nrsr murmuras asses ET ruser Leone INHIANS, nareucrerwm LaCULos son APERUISSES. Hæc sent quæ de regiene hac memerantur. 188. Ejusdem hujus reginæ filium, Assyriæ regem, cuiinomen crat Labynetus, idem quad patri, belle petiit Cyrus. Proficiscitur autemin bellum Rex magnus, bene instructus dama farinaceis cibariis et pecudibus : atque etiam Vaquam ex Cheaspe fluvie secum vehit, qui Susa præterfluit, ex que sole rex bibit. Hoc ex Cheaspe aqfnam decactam voilentes in vasis argentés quam’ plurimæ qua-r

CLIC. i ’ 63. " dtigæ,mulis"junctæ èonstanter cum sequuntur quocumque profil

189. Cyrus igitur, adversus Babylonem profectus, ubi ad Gyn- dem amnem pervenit; qui fontes. in Matianis habens, postquam per Dardanenses perfluit, in alium fluviumi Tigrin sese exonerat, qui Opinciscitur. oppidum præterfluens in Erythxæum mare infunditur; hunel Gyndem fluvium, qui navibus erat trajiciendus, quum transite Cyrus conaretur; ibi tune unus e sacris equis candidis, ferox et petulans ut erat, ingressus flumen, transite conabatur: at fluminis impetus, illum conta-quem, demersum abripuit. Cui fluvio vehementer 0b banc conturheliam iratus Cyrus, minatus est, ita tenuem illum se effectu- rum, ut posthac mulieres etiam, ne genu quidem madefacientes, possint transite. Hæc minatus, omissa adversus Babylonem expeditione, exercitum bifariam divisit i eoque facto, intentis funibns designavit ab utraque fluminis ripa centum et octoginta fosses, quaquaversum dueendas; distributumque exercitum 1138 fossas fadera jussit. Igitur, magna hominum multitudine opus faciente, efectum quidem est opus; vemmtamen totam æstatem in eodem hoc loco

opus190. POstquam facientes Gyndæ fluvio consumsere. banc pœnam inflixit Cyrus, . V ut in trecentos sexaginta canales esset diductus, altero demum adpetente vere adversus Babylonem exercitum duxit. Et Babylonii, copiis extra urbem eductis, eum exspectarunt. Ubi propius urbem acçes- sit, prælio cum eo conflixerunt Babylonii; quo prælio superati, in urbem sont compulsi. Jam pridem vero, bene gnari non quieturum Cyrum, quum vidissent eum cunctos pariter populos adgredi, per- multorum annorum commeatum in urbem comportaverant. Quare hi quidem non admodum graviter ferebant obsidionem: et Cyrus difiicultatibus premebatur, quandoquidem malta jam tempore circumacto nihil admotium promotæ res ejus erant. ’ 191. Igitur, sive quis alius si dubitanti consilium subgessit, sive ipse quid faciendum esset intellexît, hoc facere instituit. Universo exercitu circa finmen disposito, ab ea maxime parte qua urbem in; finit, partim vero etiam a tergo ubi ex urbe egreditur, prædixit militibus, ut, quum videi’int vade transiri flumen posse, tune ea via urbem ingrediantur. Hoc dato mandata, ipse cum inutili copiarum parte . abiit, et ad lacunam contendit. Quo ut pervenit, quod Babylonioé rum regina circa flumen et circa paludem fecerat, idem nunc ipse Cyrus fecit. Fluvio pet fossam in eum locum, qui nunc palus crut, derivato, pristinum alveum vado pervium reddidit, subsidente aqua. Quo facto Persæ, qui ad hoc ipsum ibi dispositi erant, per alveum p Euphratis fluvii, cujus aqua in tantum retrogressa erat, ut vix medium femur hominis adtingeret, pet hune alveum Babylonem sont ingressi. Quod si igitur aut ante cognovissent aut animadvertissent Ba-

64 HERODOTI HISTOR. I. bylohii quæ Cyrus instituebat, sane non possi essent Persss urbem intrare, neque ita misere periissent. Quippe si portulas omnes, que ad flumen pertinent, clausissent, ipsique maceriu consoendissent secundum utramque fluminis ripam ductas, veluti in musa cspturi illos fuerant. Nunc ex inapinato adstiterunt eis Perses. Propter amplitudinem vero urbis, ut aiunt oppidani. postquam captas jam erant extremæ urbis partes, qui mediam Babylonem incolebant, non animadverterunt captas se esse; sed, quum festus forte tune ageretur dies, saltabant par id tempus et voluptatibus indulgebant, donec tandem verum resciverunt. Atque in quidem tune primum capta est Babylon. 192. Opcs autem qusntæ sint Babyloniorum, quum alia documentis declarabo, tum hoc. Magno Regi, prœter tributa quæ si penduntur, universa terra cui imperat, ad alendum ipsum et exercitum ejus, in certas partes est distributa. Jam quum in anno duodecim sint menses; per quatuor menses alit cum Babylonica terra; pet octo reliques menses, tota reliqua Asia. Ita Assyrie hæc terra tertiam partem possidet opum totius Asiæ: et præfectura hujus regionis (Satrapias Persæ vacant) omnium præfecturarum longe est præstantissima; quandoquidem Tritantæchmæ, Artsbazi filio, cui hic districtus a rage commissus erat, quotidie redibat artaba pecunia repleta: est autem artaba mensura Persica, capiens medimnum At- ticum cum tribus chœnicibus Atticis. Equos autem ibidem rez suum in usum alebat, exceptis his qui ad belli usum erant destinati, admissarios quidem octingentos, equas autem, quibus illi admitteban- tur, decies sexies mille; nam singuli mares vicenis fœminis admit- tebantur. Canum autem Indicorum tenta alebatur multitudo, ut. quatuor essent ampli vici in planitie siti, aliorum tributorum immunes, quibus hoc injunctum erst, ut canes illos alerent. Has opes possidebat is, qui Babyloni imperabat. 1931. In agro Assyrîaco pluit quidem aliquantulum, et hoc est ex quo radix frumenti. primum capit nutrimentum; dein vero ex fluvio irrigata seges augetur, et maturescit triticum; non quod- fluvius ipse, sicut in Ægypto, arva inundet, sed manibus hominum et tala A lenonibus hæc irrigantur. Est enim tata Babylonica terra fossis 4 discissa: quarum fossarum maxima, orienti hiberna obversa, navi- x bus trajicitur; influit autem ex Euphrate in alium fluvium Tigrin, .ad quem Ninus urbs ædificata erat. Est autem hæc regio omnium, quas quidem novimus, longe fertilissima ferendo cereali frumento. Nain: alias fruges ex arboribus ne conatur quidem proferre, nec r ficum,.nec vitem progignens, nec ,oleam. Sed cereali frumento progig-nendo ita opportunum salum est, ut ducena plerumque reddat: quando veto plurimum, etiam tricena profert. Folia’autem’ tritici atque hordei quatuor admodum digitorum latitudinem habent.

Ex millo et sesamo quantes magnitudinisCLIO. arbor- ’existut, 65 bene equidem cognitum habens, commemorare nolo ; isatis gnarus, eos qui Babyloniam terram non adierunt, ne his quidem, quæ de aliis frumenti generibus dicta sunt, fidem adhibituros. Oleo non utuntur, nisi quod e sesamo paratur. Palmas vero arbores habent, per totem planitiem plantatas: quarnm pleræque frugiferæ Sunt, e quibus et .cibum etwinum et-mel parant. Has arbores. colunt ficuum more, quum aliis rebus, tumquod mascularum quas Græci vocant palmarum fructum. glandiferis palmis circumligant, quo glandem maturet ,cnlex sese insinuans, nec desidat fructus palmas. Namculices. in sua fructu generant masculœ palmas, similiter ut apud nos caprifi-

eorum194. Quod veto. grossi. eorum quæ ’sunt * in villaregione, , - post ipsam quidem urbem: maxime mihi mirabile visum est, exponere adgredior. Navigz’a, quibus utuntur. qui secundo flumine Babylonem profici- scuntnr, rotonde sunt, et ex corio confectacuncta. Scilicet in Ar- meniis, qui supra. Assyrios incolnnt, ex sectis salicibus’costas conficiunt: bis, fundiloco, pelles extrinsecus tectOrias prætendunt, nec puppim- distinguentes, ’nec prorata in augustins contrahentes, sed clypei instar rotunda facientes navigia. Tale navigium, mercibus i impositis, toturn shamine complent, et flaminî permittunt deferendum: maxime veto dolia palmeo vino onusta devehunt. Regitur autem anis duohus remis, a duobus viris, quorum alter intromns trahit remnm, alter extrorsus pellit. uterque. stans rectos. .COnfi. ciuntur autem hujusmodi navigia etiam admodum magna, itemque minora: et maxima quidem onus ferunt quinque millium talentorum’. . In quoque navigio asinus inest vivus, in maioribus. plates. Postquam igitur navij Babylonem pervenerunt, .mercesque distraxerunt, .tum I et Cosses navigii et stramentum venumdant; pellesvero mais imponunt, basque retro agunt in Armeniam.; Nam adverso flumine uriigari nulle pacte potest, propter finminis impetum: quam oh caussam etiam non ex ligna, sed ex pellibus, confieiunt navigia. Postquam usinas agitando in Arrheniam redierunt, alia navigia eodem modo conficiunt. Talis igitur illis est navigiorum ratio. 195. Vestimento autem utuntur hujusmodi :1 tunica ad pedes proà misse linea, cui aliam superinduunt tunicam lamento, tum candidam pænulam superne, circumjiciunt. Calceamenta gestant sui maris, Bœotiis soccis fera similis. Comam aiunt; mitris capnt redimiunt : toto corpore unguntur. Annulum signatorium unusqnisque gestat, et baculum arte factum: in quoque baculo superne val malum est une factum, vel rosa, veLlilium, vel aquila, eut aliud quidpiam: nec enim illis mos est baculum absque insigni gestare. Talis igitur illis4 196. Institutis.veroest corporis utu’ntur hujusmodi. cultus. U110 quidem . » hoc,:- ut li . ’.

86 HERODOTI HISTOR. I. rues fer: sententia, prudentissimo; quo etiam Venetos mi, Illyri- icum populum, fando iaccepi.’ ln singulis vicis semel quotannis, hæc faciebant. Virgines, quotquot viro maturæ essent, congregatas simul omnes, in unum locum deducebant: ibi eas virorum circuius circumstabat. Tune prœco singulas deinceps, quamque sigillatim, in medio statuens venum exponeba’t; incipiens ab en. qnæ omnium pulcerrima esset: deinde, hac mugno suri pretio venum data, aliam proclamabat, que huic venustate’ formæ proxima erat. Vendebantur autem hac conditionc, ut matrimonio jungeren- tur. Igitur ex Babyloniis nuptiarum cupidis quicumque erant locu- pletiores, hi licitando quisque alterum superantes emebant sibi for- mosissimas: qui veto de plebe erant, hi formæ speciem nihil curantes, pecuniam accipiebant et virgines deformiores. Nam prusco, postquam speciosissimarum virginum peregerat venditionem, tum vero deformissimnm excitabat, aut si qua illarum manca esset, et banc proclamabat quis vellet, accepto minimo auri pondere, in matrimonium ducere; et, qui minimo se contentum fore declarasset, ei hæc tradebatur; Aurum autemiconfieiebatur a formosioribus rirginibus: atque ita formosiores elocabant deformes et mancas. Nemini autem licitum- erat, filiaux suam cui ipse vellet in matrimo- niurn date: neque absque fidejussore domum ducere virginem em- tam licebat; sed date præde spondere quisque tenebatur, in matrimonium se cum utiquc accepturum, et sic Idemum abducere secum licebat: si sibi mutuo non convenissent, lege cautum erat ut pecuniam acceptam sponsus repræsentaret. Licitum vero etiam eràt homini, qui ex alio vico adfuisset, aliqnam ex virginibus, si quam vellet, sibi emere. Hoc igitur pulcen-imum institutum apud eos olim valebat. At nunc quidem non ampliusiest in usu. Sed recens aliud quiddam invenerunt, ne injuria adficerentur filiœ aut in aliam civitatem abdueerentur : ex quo capta urbe malis premi cœperunt, resque eorum perditæ surit, quilibet hOmo de plebe, inopia victus laborans, filias suas ad quæstlim corpore faciendum adigit. 197. Alio, post istud, prudentiinstitutointuntur hocce. Ægrotos in forum publicum exportant; medicis enim non utuntur: ibi accedunt ad ægrotum, eique de curando morbo consnlunt, si- quis ’vel eodem morbo, quo ille, olim laboravit, aut alinm vidit laborantem. Adeuntes igitnr consulunt huiciea suadentque, quibus quisque remediis adhibitis vel ipse morbum evaserat, vel alinm vidit evàsisse, Silentio vero præterire ægrotum nemini licet, quin eum interroga-

verit198. Mortuos quonam mellecondunt. morbo Luctus funebres, laboret. Ægyptiis l similes.I v Quoties cum uxore iconcubuit vir Babylonius, incenso thuri adsidet, et ex alia parte idem facit mulier: tum, ubi illucescit, lavantur ambo; nullum enim vas tangunt priusquam se ablueri’nt; ’Idem insti- vtutum Arabes sequuntur.

CLIC. a 67 ’ i l 199. Est autem aliud imtitutmn turpiuimum, que Babylenii utun- ’ .tur, hujusmedi. Quamlibet indigenam mulierem oportet, in Ve- .netis templo sedentem, seine] in vita cum peregrino vire censuetu- ,dinem habere. Multæ igitur, dedignantes aliis se immiscerelmulià eribus, quippe divitiis superbientes, plaustris vectæ in camaris stant .ad templum, et ingens lilas famularum numerus sequitur. Pleræque autem hoc mode faciunt. In septe Veneri consecrato sedent-corona funiculi mode torts caput redimitæ mulieres numero multæ ;. alia: enim adveniunt, alise absent. Sunt autem per medias maliens ,transitus viarum ad lineam quaquaversum directi, quibus, transcon- tes viri seligunt quas volent. Ibi postquam, consedit .mulier,’ non i prius domum abit, quam peregrinorum quispiam, pecunia in sinum conjecta, cum en extra fanum concubuit. Qui pecuniam ei projicit, dis compellare eam, bis verbis debet : 9 Mylitta deam, utitibi’ adsit, .prec0r.’,’ Mylitta autem Venerem vouant Assyrii. Pecunia vero quantulacumque. fuerit, ,nefas est mnlieri eam rejicere; fit enim sacra pecunia. ,Sequitur igitur cum qui primes pecuniam projecit,’ nec enimullum repudiat. Postquam veto cum illo rem habuit, ’deam testata’se religieni illius satùfecisse, domum obit: ab teoque tent- pore, quantumcumque sit quod si ofi’eras, frustra cris. Quæ igitur speciosa sont forma et statura, eæ cite redeunt: quæ veto deformes, v multum manent temporis, priusquam legi possint satisfacere g miment enim nonnullæ ad tres et quatuor aunes. thinet autem alicuhi

etiam200. Sed inde institutis Cypro Babyloniorum simile hæc institutum. hactenins. Sunt- autem , . inter illos tues familiæ sive tribus, qnæ nulle re alia, nisi piscibus vescuntur. Hos illi postquam ceperunt, siccant ad selem, deinde a .tali mode parant. In mortarium conjeetos, et pistillisicontusos, pet ,sindonem tamquam cribro incernunt. Tum, qui bis vesci cepit,- vol. tamquam .mazam subigit, vel cequit veluti panem. p - 201. Jam Cyrum, hoc etiam subacto populo, incessit cupide .Massagetas sub potestatem, suam redigendi. Populus hic et magnus dicitur esse et validus, habitans versus orientem trans Araxen flu- v vium, ex adverse Issedonum. Aiuntque etiam nonnulli, esse Scy-

thicum202. Araxes autemab hune aliis major,populum. ab aliis miner esse . perhibetur . Istro: esse autemin illo aiunt insolas frequentes, Lesbi fera me. gnitudine. In bis habitare homines, qui æstatea radicibus vescantur ,cujusque generis, quas e terra efodiunt; fruges autem arborum, ,quas materas reperiunt, in cibum seponant, eisquetvescantur pet , .hiemsm. Repertas autem ’ab bis etiam esse alias arbores, hujusr modi frustes fersntes, quos catcrvatim congressi, accensoque igni circumsedentes, in ignem conjiciant, tumolfacieutes fractura in igue ardentem, odore iuebrientur, perinde atque Græci vine: majore

’68 HERODOTI HISTOR. I. vero copia injecte fructufmagis inebriari; denique ad saltandum surgere, et adesnendum progredi. Talem bis esse vitæ rationnel narrant. Fluit autem Arsxes ex Matianis, indidem atque Gyndes ille quem in trecentos sexaginta fessas Cyrus diduxit. :Erumpit autem en quadragînta orificiis, quæ omnia, une excepte, in paludes et lacunas exeunt; quibus in paludibus babitare aiunt hermines, nudis plscibus vescentes, et pro vestimento pellibus uœntss plieus- rum. Unus ille, quem dixi, alveerum .Araxis nulle obstsnte imp pedimento in Caspium mare induit. ’Exsistit autem Caspium mon seorsim pet se, et cum relique mari non miscetur. Nain et totem quad Græci navigant mare, et quad est extra columnas, qnod A- tlanticnm vocatnr, et Erythræum, hæc omnia nnum sunt mare et

continuum.203. Caspium autem aliud I est,4 abiHo. disjunctum; leugimdinem habens navigationis dierum quiudecim, nui remis agitata; latitudinem, ubi latissime patet, octo dierum. Et ei quidem parti influa maris quæ ad eccidentem spectat, Caucasus mons prætenditur, montium omnium et amplissimus et altissimes. Populos enimymul- ses et multiplicis generis in se comprehendit Caucasus; qui ut plu. rimam fructibus sylvestrium arborera arbusterumque vitam sustentant. In bis aiunttesse arbores, folia hujusmodi ferentes, quibus centritis, admixta aqua, varias in vestimeutis figuras pingsnt; ess- que figuras non elui, sed cum reliquat-1ans senescere, tales manentes, quales initie intextœ fuissent. Concubitum autem-herum baminum in propatnle fieri aiunt, veluti pecudum. . Occidentalem igitur plagam hujus maris. quod Caspium ve- càtur, Cauessus mons includit: versus auroram vero et orientent soient, excipit planifies, immenses amplitudinis prospecta: cujus arnplin planitiei baud minimum partem tenebsnt hi Massagetæ, quos Cyrus hello adgredi ingenti studio parabat. Fuemnt autem multœ res magnæque, quæ ad hoc bellum illum excitaverant atque - stimu- laverant. Primum quidem, ipsius ortus, que fiebat ut aliquid emplies quam hominem se esse existimaret : tum veto felicitas, qua in bellis usas erat; nain quecmiique arma suaCyrus direxisset, nullopacto - fieri poterat ut en gens vim illius efi’ugeret. . . a - 205. Erat ea tempestateIMassagetarum regnum penes fœrninam, quam morbum ses viduam reliquerat: Tomyris reginæ nomen-fuit. Hanc Cyrus, missis legatis, voluitsibi (ut aiebat) despondere, en. pians in. matrimonio babere. At Tomyris Aintelligens, non se, sed regmnmsmbiri Massagetarum, adituiilli interdixit. Post hæc Cyrus, ’ x ut dole res4non successit, exercitu ad Araxem ducto, sparte belle Massagetas adonne est, fluvium pontibusjungens,’ quibustraduce- set copias, et turres. in navigiis ædificans, quibus pars copiarum ’transveheretur. i

8061 Qui dum bis-rebus-occupatur,’CLIO. mittit ad ieum - Tomyris69 caduceatorem, qui reginæ verbis hæc Cyro diceret: Fi O rex Medorum, desine urgere quæ tu urges: nec enim nosti an tuo commodo sit humain-ut hæc perfioiantur. His veto omissis, regna in tuis, et patate ut nos videas raguai-e apud hos quibus imperamus. Noles autem meis monitis’uti; immo quidlibet potins, quam quietem agate, voles. [Quai si ergo vehementer cupis pugnæ discrimen cum Mas- sagetis experiri; age, ternissoîlabore quem jungendo flumini impen- dis, ingredere nostram terram, nos interim trium dierum itinere-a fluvio recedemus. Sin malueris nos in vestram recipere, tu similiter fac.” His auditis Cyrus, convocatis Persarum primatibus, rem in medium proposuit, una cum eis deliberaturus quidnam faceret. Quorum cunctorum sententiæ in hoc consentiebant, ut illum juba- rent- Tomyrin ejusque exercitum in suam regionelnrecipere. 207. At consilio quum interesset Crœsus Lydus, banc ille sententiam improbans, contrariam proposait, bis usus verbis: " 0 Rex, jam aliastibi professus sum, quoniam me Deus tibi in manusttra- didit, si que!!! videro casum domui tune impendere, pro viribus :me illum evetsurum. Quæ mihi acciderant tristia, documenta inibi fuere.» Quod si immortalis existimas esse, et exercitui imperare immortali, nil opus fuerit me imeam tibi sententiam dedarare. Sin et te hominem esse intelligis, et hominibus imperare; illud prîmum cogita, s orbem qusmdam esse rerum humanarum, qui dum convertitur, non sinit- eosdem semper esse felices. Jam igitur ego de re proposita contra, quam hi, sentio. Si enim hOstes voluerimusin nostram resipere terrain, hoc tibi in ca te periculum inest: si infeq riorvdiscesserisrsimul unîversum regnum perdes; manifestum est enim, victores Massagetas n’en retro fugituros, sed in tua regnair- rupturos sinnviceris, non tante erit victoria, quanta si trajecto flumine viceris Massagetas, et fugientes fueris insecutus; nami hoc idem priori oppono, .victorem te continuoin medium illorum regnum ducturum exercitum. Sed, præter hæc quæ exposui, turpe est, nec feren’dum, ut Cyrus Cambysis filins, fœminæ cedens, pedem referai ex regione quam occupavit. Nunc ergo mihi videtur, tra- jectofluvio progred-iendum esse quantum illi recesserint, ac deinde operam (landaux ut illossuperes-tali inita ratione. Scilicet quum Massagetæ, ut sequidem audio, honorum Persicorum sint insueti, et magnorum vitæ commodorum expertes; hisce hominibus,rcæsa parataque magna pecudum copia, ad hæc vini meri crateribus et farinaceis ornois generis cibariis largiter’edpositis, epulum parian-ë dum est nostris in castris; ac deinde, reiicta vilissima copiarum parte, cum reliquis versus fluvium retrogrediendum. Nisi enim me fallit sententia, illi conspecto bonarum rerum adparatu, in bas

70 HERODOTI HISTOR. I. se conjîcient, et nobis oblats erit magnorum edendorum facinorum

208. Hœ quum inter se oppositæ essent sententiæ, Cyrus repu» occasio."diata priore, Crœsi sententiam amplexus ’ 4 est, et-Tomyri. . prædixit, ut retro (redent ; se enim, trqjcctofluminc, illi occurmrum. Illa. igitur retro cessit, quemadmodum prius pollicita crut. Et Cyrus, -postquam Crœsum in manus filii sui Gambysis, cui etiam regnum reliquit, tradidisset, multisque verbis filio mandasset, ut. illum in honore haberet, beneque ei faceret, si transitus in Massagetas minus prospere cessisset; hisce dans mandatis, illos remisit in Persiam, ipse vero cum exercitu (lumen traiecit. I . 209. Trajecto Araxe, prima nocte in Massagetarum terra quie- scenti’Cyro visum oblatum est tale. Visus sibi est per somnum conspicere filiorum Hystaspis maximum natta, alas in humerieha- bentem, et harum altera Asiam obumbrantem, airera Eux-opalin. Erat autem Hystaspi, Arsamis filio, ex Achæmenidarum familia, filins natu maximus Darius, juvenis tune temporis viginti maxime numerum: isque relictus erat in Perside, quippe militarem nondum habens ætatem. E somno experrectus Cyrus, de oblato viso secum cogitabati quad quum illi magni videretur esse momenti, Kyste- spen ad se vocat, remotisque arbitris ei dicit: ii Hystaspes! filins tuus deprehensus est mihi et meo regno insidiari: id qua rations cer- to coguoverim, tibi dicam. Mei curam gerunt dii, mihique ante si- gnificantomnia quæ imminent. Nunc igitur proxima nocte pet quien tenu vidi fiiiorum tuorum natu maximumalas in humeris habentem, earumque altera Asiam tobumbrantem, altera Europam. Quod quum mihi oblatum sit visum, fieri prorsus nulle modo potest qui!) mihi illum insidiari intelligam. Quare tu ocyus retro profhiscerein Persidem, et fac, postquam rebus hic bene gestis illuc rediero, filium tuam mihi sistas, ut ejus caussam cognoscamg" 4 l a I 210. Hæc Cyrus Dario; ratus illius filium sibi insidias struere, dixit: at illi deus significaverat, ipsum eodem loco, ubi erat, peri-. turum, regnumque ipsius ad Darium transiturum.- Hystaspes-illi bis verbis respondit: tt 04 Rex, ne sitis homo Perse, si quis übi-ÎD-x sidias est structurus! Sin fuerit, pereat quam primum! Tibi-ne inq sidiari, qui Persas ex servitute in libertatem vindicasti; et, quum aliis fuissent subjecti, fécisti ut imperent omnibus! Quod si vero visum ’aliquod tibi significat, filium meum res novas adversus le moliri, ego illum tibi tradam, ut de eo facias quodcumque placage- rit." - Hæc postquam respondit Hystaspes, trajecto Araxe in Persan,» profectus est, Cyro filium suum Darium custoditurus. . ;, r 211. Cyrus ab Araxer unius diei itinere progressas,,feçjt,q Crœsus illum mutinerait. Deinde postquaui ipse, inutili copiarum

parte in castris relicta, cum reliquo exercitu, quotquot natione PerSæ tarant, ad Araxem. regressusCLIC. est, adenrrit castra invadens7l tertia pars exercitus AMassagetarum. Hi eos, qui de Cyri exercitu relicti erant, repugnantes occidunt; tum, paratum conspicati epn- lum, superatis adversariis, ad epulandum discumbunt; denique ci- ibo potuque repleti, sopore opprimuntur. Inter hæc super-veinen- tes Persæ magnum eorum numerum interficiunt, multovero plures vivos capiunt, quum alios, tum reginæ Tomyrios »filium,-ducem Massagetarum, cui nomen erat Spargapises. i 212. Tum illa, cognitis quæ et exercitui et filio suo acciderant, miSso ad Cyrum legato, hæc ei edixit: uInexplebilis sanguine iCyre! ne utique efferaris re gesta, quod viteo fructu, quo repleti vos’ita insanitis, ut, postquam vinum in corpus descendit, scelestis vocibus exundetis, tali veneno deceptum filium meum superasti,non juste prælio et bellica virtute vicisti. Nunc ergolconsilium, quod tibi bono anime profero’, accipe. Redde mihi filinm, et ahi ex hac terra, impune ferens quod tertiam ekercitus Massagetarum partem hac contumelia adfecisti. Quod si hæc non feceris, Solem juro, dominum Massagetarum, cette me te, quamvis inexplebilem, san-

guine213.’Horum satiaturam.” verborum ad se relatorum -’ nullam* Cyrus habuit rationem. Reginæ autem Tomyrios filius’Spargapises, postquam ’remissa vi ivini didicit quonam in’malo esset, oravit Cyrum utsvin- "culis solveretur, idque ei rex indulsit. At simulatque solutus erat et manuutn suarum potens, se ipse interemit: et hoc vitæ exitu ille usus est. 214. Sed Tomyris, ubi ei morem non gessit Cyrus, contractîs omnibus copiis, prælio cum illo conflixit. Hoc prælium, quotquot a barbaris hominibus prælia commissa sont, equidem existimo omnium fuisse acenimum; rem enim tali modo gestam esse accepi. Primum ex aliquo spatio distantes, tela invicem conjecisse; dein, absumtis telis, concurrisse, et hastis conflixisse gladiisque; atque diutius ita consertis manibus pugnasse, neutiis fugam capessere volentibus. Ad extremum vero superiores Massagetæ discesserunt. Igitur maxima pars Persici exercitus eodem in loco est interemta, et ipse Cyrus abiit, postquam aunas regnasset undetriginta. Tum Tomyris, sacco sanguine repleto humano, Cyri cadaver inter cœso- rum Persarum stragem jussit perquiri: repertique caput in sacco suspendit, [sima in saccum demisit,] mortuo his verbis insultans: " Tu me vivam, tuique victricem, perdidisti, qui filium meum dolo cepisti: te veto Ego, sicuti minuta sum, sanguine satiabo." Quod igitur ad viiæfinem Cyri spectat, malta quidem alia diversaque narrantur, sed ista mihi maxime verisimilis visa erat narratio. 215. Utuntur Massagetæ et vestimento et vitæ rationc simili

79.4 HERODOTI HISTOR. I. Scytharum. Ex equis pugnant, et pedites: nam utroque genere valent. Et arcu et hastis utuntur, bipennesque gestare consuerunt. Ad omnia auto utuntur aut ære. Ad bastas, ad sagittarum cuspi- des, ad bipennes non nisi ære utuntur ; ad capitis omatum, et ad .cinguia circum lumbos et circa axillas, auto. Similiter equis circa pectus æneos circumponunt thoraces: habenarum autem ornatum et francs et phaleras ex auto habent. Argento vero et ferro nihil utuntur ; nec enim in eorum terra metalla hæc reperiuutur, sed æris et216. suri Institutis utunturimmensa hisce. Uxorem quidem copia. duxit unusquis- I que; his autem in commune utuntur. Nam, quad Græci aiunt a Scythis fieri, id non Scythæ faciunt, sed Massagetæ: uempe cujuscumque mulieris cupide incessit Massagetam, cum en, pharetra pro plaustro suspensa. impune concumbit. Terminum quidem ætatis nullum statutum habent: sed quando quis admodum ætate provectus est, convenientes propinqui mactant eum, et alias simul cum eo pecudes, coctisque omnibus laute epulantur. Et hæc eis son felicissima habetur. Qui vero morbo obiit, en!!! non comedunt, sed terra condunt; miserum reputantes quad eo non pervenit ut immo,- laretur. Sementem nullam faciunt, sed pecoribus victitant, et piscibus, quos ingenti copia A-raxes fluvius illis suppeditat: lacte pro .potu utuntur. Deorum unum Solem colunt, cui equos immolant. Lex autem et ratio hujus sacrificii hæc est, deorum pernicissimo tribuunt pernicissimum mortalium.

FINIS LIER! PRIML

HERODOTi HISTORIARUM LIBER SECUNDÜS. i . t EUTERPE.

LVITAfuncto Cyro, regnum suscepit CAMBYSES, Cyri filins et Cassandanæ, Pharnaspis filiæ; quæ quum antea fate esset functa, ingenti luctu eam Cyrus erat prosequutus, et aliis omnibus, quibus, imperabat, luctu eam prosequi præceperat. Hujus igitur mulieris et Cyri filins Calmbyses, quum Ionas et Æolenses pro servis a patre abceptis haberet, adversusm. Ægyptum expeditionem suscepit, quum aiios ad id bellum faciendum ducens, quibus imperabat, tum nimirum’ et Græcos qui ipsius potestati erant subjecti. u ’ ’ ’ ï 2. ÆG’YPTII, priusqunm apud eos regnum obtinuisset Psammiti- chus, antiquissimos sera omnium homiimm esse existirnaverant. Post- quam vero Psammitichus, regnum adeptus, voluit cognoscere, qui-i nain fuerint primi et antiquissimi, ab illo te’mpore Phrygas sesev primes arbitrantur, se autem reliquis omnibus. Psammitichus autem, quum perquisitione instituta nullum exitum hujus quæstionisf gainant essent mimi .Izominum, potuisset reperire, taie quiddam est machinatus. Duo pueros recens natos ex humilie sortis parentibus: tradidît pastori, qui eos apud greges tali modo aleret; Præcepit ut’ nase eorum illis vocem ullam ederet, sed jacerent in solitaria. casa seorsim, et justis temporibus caprœ ad eos adducerentur: ubi lactet expiéti forent, alia omnia pastor ageret. Hæc fecit præcepitque’ Psammitichus, cupiens cognoscere, quamnam post .obscurosiinfan’ï tutu vaguas primum vocein essent edituri. Atque id etiam factum est. Nam postquam pet duos continues annos mandata exsecutusa crut pastor, aperienti januam intrantîque adlabentes ambo puerulii (nous clamabant, manusque porrigebant. Quod pastor primum au, diens, tacuit: sed, quum crebrius adeunti puerosque curanti idem scraper verbum repeteretur, ita demum significavit hem, ejusquel jassu pueros in conspectum ejusproduxit. Quod ubi ipse etiam Psammitichus cognovit, sciscitatus est, quinam baminum hoc voca-’ bulo utereritur,quidveeo indigitarent: et sciscîtandocomperit, apud Phrygas coimcabulo panent significari. iIta Ægyptii, "ex en dontul argumento,Phrygibus concassera, esse illos se antiquiores. a ’ L

74 HERODOTI HISTOR. Il. 3. Ita quidem rem actam esse, ex Vulcani sacerdotibus Memphi audivi. Græci vero et alia narrant vans malta, et in his, mulierum linguas exscidisse Psammitichum, bisque mulieribus pueros illos tradidisse nutriendos. De puerarum igitur illorum nutritions mihi ista narrata sunt. Sed et alia [ad Ægyptiorum antiquitatem pertimntia] Memphi audivi, cum Vulcani sacerdotibus sermones miscens. Atque earumdem nempe rerum causse Thehas etiam et Heliopolim me contuli, scire cupiens, au illorum narrationes conveniant cum his quæ Memphi narrantur. Heliopolitæ enim dicuntur ex omnibus Ægyptiis peritissimi antiquitatis. Quæ igitur audivi ad res divinas spectantia, en non est mihi animas in publicum edere, exceptis deorum nominibus, existimans omnes [in Ægypto] homines idem de his nasse; quæcumque veto de illis rebus commemoravero, eorum non» nisi a narrationis ratione coactus faciam mentionem. 4-. Quod ad res humanas spectat, hæc illi secum consentientes dixerunt. Primos baminum omnium Ægyptioa aunant inveniasc, duodecim partes succedentium invicem temporum pet illum distri- buentes. Hæc autem illos ex astris invenisse aiebant. Agunt autem annum Ægyptii tanto prudentius, ut equidem arbitror, quam Græci; quad Græci tertio queque anno, vicissitudinis temporum canna, intercalarern mensem coguntur adjicere; Ægyptii veto duodeeim menses tricenorum dierum agentes, singulis aunis quinque dies extra numerum adjiciunt, atque ita illis circumactus vicissitudinum an- niversariarum. circulas eodem semper tempore redit. Ad hæc dua- dçcim deorum mina Ægyptios primos aiebant instituisse, et ab illis Græcos accepisse : aras item et imagines et templa diis primas eus- dem tribuisse, et figuras lapidibus insculpsisse. Et herum pleraque ne ipse demonstrabant ita se habere. Regnasse autem in Ægyptio, ex hominum numero, primum dixere Menem. Hoc regnante totam Ægyptum, excepta Thebano districtu, paludem fuisse; et tunc temporis nihil ex aqua eminuisse eorum, quos nunc sunt infra Mœridem lacum, ad quem est ex mari navigatio adverso flumine septem

Il 5. Et recto quidem hoc, quad ad terram spectat, dixisse mihi visi sunt. Etenim cuilibet, qui, etiam si non ante audiverit, tamen dierum.ocuiis suis banc terrain adspexerit, si modo. non- prorsusvdestitutus - . fuerit intelligentia, manifestum est, Ægyptnm liane, quam Græci nani- bus adent, adquisitam Ægyptiis terrant esse, etjluminis damna : atquc etiam eorum, quæ supra hune lacum cita 51ml ad trium diem»: navigatiœ» nerfs, eumdem esse rationemr quamquam de hac tractu’nihil amplius

taleEst enimilli nature narraverunt, hujus regionis, quœ Ægyptuc - A vacatur, » . hujusmodi;I . Primum quidem, navi eam petens, quando unius etiarndiei cursu adhuc abfueris a terra, si bolidem dimiseris, limum extrahes, et in

undecîm orgyis’ eris: quad quidemEUTERPE. ostendit, in tantum progredi 75 telluris6. Ipsius autem Ægypti .profusionem. longitudo secundum mare est sexaginta I . schœnofum, quatenus quidem nos Ægyptum definimus, ut a Plin- tbinete sinu pertineat usque ad Serbonidem lacum, ad quem Casius mons porrigitur: ab bac igitur lacu sunt sexaginta schoeni. N811] qui baud multum terras possident bomines,.hi eam orgyis metiuntur: qui paulo plus, stadiis; qui multum possident, parasangîs; qui valde amplam regionem, Ibi scbœnis eam metiuntur. Valet autem parasange triginta stadia: schænus veto ullusquisque (quæ Ægyptia est mensura) sexaginta stadia. Ita Ægyptz’ longitude secundum mare ter mille sexcentorum fuerit stadiorum. . 7. Indeversus interiora, asque Heliopoiin, in latitudinem patet Ægyptus, tata plana est, aquis irrigua, limosa. Est autem iter a .mari Heliopoiin adscendenti par fere longitudine viæ ei, quæ Athe- nis a duodecim deorum ara Pisam ducit ad Olympii Jovis templum. ’ Exîguum quiddam interesse reperiet, si quis computaverit, quin æ- qualis sit longitudo utriusqueitineris ; haudtarnplius quam quindecim stadia z nam via Athenis Pisam est mille quingentorum stadiorum, minus quindecim ; a mari autem Heliopoiim plenus hic numerus est. 8. Ab Heliopolisuperiora petenti angusta Ægyptus est: inam ab altera parte mons Arabiæ prætenditur, a septemtrione versus meridiem et austrum excurrens, semper in altius tendens ad Erythræum quad vocatur mare; quo in montelapicidinœ surit, unde, Memphin ductisunt lapides ad exstruendas pyramides. [Hoc loco desinens mons fiectitur in eam quam dixi partem. Qua vero est maxima ejus longitudo, duarum mensium itineris esse accepi ab orienti versus occidentem ; et extrema quidem illius, orientera. spectantîas tburis esse féracia. Hæc igitur blujus montis ratio est. Ab altera Ægypti parte, Libyam versus, alius mons prætenditur saxeus, in quo pyramides exstructæ sunt, arena obvolutus, pari modo porrectus atque espars Arabici mentis quæ ad meridiem tendit. Ab Helio-p poli igitur non multum in latitudinem patet regio quee Ægyptus esse eensetur, sed ad quatuor dierum adverso flamine navigationem angusta Ægyptus est. Est autem regio, inter duos quos dixi montes interjecta, campestris ; cujus latitudo, ubi minima, ducentorum admodum stadiorum esse, baud amplius, mihi visa est, ab Arabica monte ad Libycum; exinde vero rursus fit latior Ægyptus. Hæc igitur est hujus regionis nature. - 9. Est veto Heliopoli Thebas naviganti iter novem dierum: stadia sont autem quater mille octingenta et sexaginta: schœni enim numerantur octoginta et unus. Hæc stadia si inter se componautur, quum latitudinem secundum mare parrectam jam supra dixerim esse trium millium sexcentorum stadiorum, quænam sit longitudo a mari

7.6 HERODOTI HISTOR. u. versus mediterranea Thebas asque, nunc declarabo : est nempe stadiorum sexies mille centum et viginti. Thebis autem asque Ele- pbantinen surit mille et octingenta stadia. 10. Hujus igitur quam dixi regionis plurima pars, quemadmodum et narreront sacerdotes, et mihi ipsi visum erat, adquisita Ægyptiis terra est. Etenim, quad inter prædictos montes supra Memphin Bitos interjectum est, id mihi visum erat olim sinus maris fuisse, quedmadmodum ea quæ circa Ilium saut et Teutbraniam, et quæ circa Ephesum et Mœandri campum, si licet parva conferre cum magnis: nam neuter eorum fluviorum, quorum ex proluvie hæc loca enata saut, ne cum uno quidem ex Nili ostiis, quæ numero quinque sunt, magnitudinem si spectes, meretur comparari. Sunt vero etiam alii fluvii, magnitudine cum Nilo neutiquam conferendi, qui tamen res maximas efiiciunt: quorum ego nomina edere rpossum, quum aliorum, tum maxime Acbeloi; qui Acarnaniam perfluens, ibique in mare se exonerans, Ecbinadum jam dimidiam pattern ex insulis fecit continentem. Il. Est autem in Arabie, baud procul ab Ægypto, maris sinua, ex Rubra quad vocatur mari in terram pertinens, ita longus et an. tutus, uti dicturus sum. Longitudo navigationis, si ab intima sinus recessu proficisçaris navi remis agitata, danec in mare apertum perveneris, taata est ut dies in ca consumantur quadraginta: latitude autem, ubi latissimus sinus, dimidii unius diei navigatio. Obtinet autem in illo quotidie fluxus maris et refluxus. Alium igitur similem fere baie sinum olim Ægyptum fuisse existimo, e septentrionali mari versus Æthiopiam influentem, sicut Arabius [de quo me dicturum esse professas sum,] ex australi mari Syriam versus tendit; ambo propemodum sibi invicem recessus suas perforantes, exigua terras spatio interjecto. Quod si igitur Nilus in banc Arabium sinum van luerit alveum suum avertere, quid impedit quo minus bic sinué intra viginti annorum millia ingesta lima compleatur? Ego quidem ara bitror, etiam intra decem taillis annorum pesse compleri. Car igitur intra temporis spatium, quad ante meam ætatem efluxit, sinus malta etiam major quam hic non potuerit compleri a fluvio mm in- gentei2. Itaque hæc, tamque quæ de Ægypto retali, valida et his qui ca referunt ? - . credo, et ipse pet me ita se babere existimo; quum et prominere- in mare videam Ægyptum ultra regionem utrimque adjacentem, et- concbylia videam reperiri in montibus, et salsuginem ubique silo; rescere,,ita ut ab ea etiam pyramides corrodantur, et cum salum- modo montem, qui supra Memphin est, arena obtectum : adbæc nec finitimæ regioni Arabicæ similem Ægyptum videmus, nec Libycæy nec veto etiam Syriacœ ; (1mm Arabiæ partem secundum mare porrectam Syrii tenent;) sed nigram terram atque confractam, utpote,

liman] et prolnviem ex ÆthiopîaEUTERPE. a fluvio delatam : contra, Libye: 77 salum videmus rubicundum et. arenosiorem, Arabica veto et Syriæ magis argillosum pettosumque. 13. Magnum veto etiam mihi documentum hoc memorarunt sa- cerdoces, ex quo de hujus terræ nature possit judicari : scilicet rec gnante Mœri, quando fluvius ad octo saltem cubitos auctus erat, irrigabat Ægyptum quæ infra Memphin est: a Mœridis autem obitu uSque ad id tempus, quo ego hoc e sacerdotibus audivi, nondum efluxerant anni nongenti. Nunc veto, nisi art sedecim, aut ad quindecim minimum, cubitos augeatur, in terram non exundat. IVig denturque mihi ex Ægyptiis hi, qui infra Mœridem lacum quum.alîa lace, tum Delta quod vocatur, incolunt, si pro eadem portione paulatim exaltabitur terra, et magie magisque augebitur; [sire potius, nisi simul fluvius pari ratione magis magisque augebitur ;] videntur, inquam, mihi Ægyptii, quum terram eorum non amplius inundare Nilus pomerît, tunc pet omne reliquum ævum idem passuri esse, quod ipsi aiebant Græcos aliquando passures. Nam quum audîssent, nniversam Græcorum terram pluvia irrigari, non fluviis, quemadmodum Ægyptud; dixerunt, en fore ut Græci aliquando, magna spe frustrati, misere esuriant.” Quod verbum en valebat, ne si quando ipsis deus noluerit pluere, sed siccitatem immittere; fame pressum iri Græcos; nec enim aliud illis esse refugium unde aquam petant, nisi a solo J ove.” y 14. Et Hoc quidem, ad Græcoe spectans, recta dixere Ægyptii. Âge vero,ipsorun1 etiam Ægyptiorum quænam conditio sit, dicam. Si. acciderit, quad paulo ante dixi, ut regio infra Memphin sita (hæç est enim quæ augetur) eadem ratiche, qua præterito tempore, in altitudinem augeutur, quid aliud eveniet, nisi ut fame premantu: Ægyptii regimem illam incolentes? quandoquidem nec pluvia ir- rigabitur illorum terra, nec fluvius poterit arva inun’dare. Nam profecto nunc quidem hi, præ aliis hominihus cunctîs, et præ reli. quîs’ Ægyptiis, minimo labore fructum e terra percipîunt: qui neque autre aulcos findendo, nec terrnm fodiendo molestiam habent, nec opus ullum faciunt eorum, quibus alii omnes homines circa segetem inuite cum labore occupantur z sed, postquam fluvius. sponte accedens ana innndavit, et irrigata rursus reliquit, semen quisque in anum suum spargit, mm sues in illud immittit; deinde, comulcato a suibua gamine, messis tempus exspectat: denique, postquam par sues [sive potins, pet boves] frumeneum protrivit, ita illud , domum comporta. I l5. Quod si» igitur Ionum de Ægypto sequi vellemus sententiam, qui Delta salum aiunt esse Ægyptum, quam secundum mare a Persei que vocatur specula usque ad Pelüsiaca Tarichea. porrigî dîcunt, qua sunt quadraginaatschœni; amati veto versus mediterranea pet:

78 HERODOTI HISTOR. il. tincre Ægyptum aiunt usque ad Cercasorum oppidum, ad quad seine ditur Nilus, partim Pelusium versus fluens, partira Canobum; relii quos autem omnes Ægypti tractus, alios Libyæ esse aiunt, alios Arabiœ: hac, inquam, ratione utcndo demonstrare possemus, nullam olim terrain habuisse Ægyptios; quandoquidem Delta hoc, ut ipsi adfirmant Ægyptii, utque mihi videtur, adluta terra est, et (verbo ut dicam) nuper ensta. Quod si igitur nulia olim fuit Ægyptiorum terra, quas tandem nugas egerunt, primos se baminum fuisse existimantes? Nec vero oportebat eos experimentum facere in puerulis, quemnam sermonem primum essent emissuri. Ego vero existimo, Ægyptios non simul cum Delta, qnod Iones vocant, originem cepisse, quin potins semper exstitisse, ex quo baminum exstitit genus; postquam veto proluvione aucta fuit eorum terra, multos quidem eorum in pristinis sedibus mansisse, alios vero pailla» tim versusinferiora descendisse. Olim’igitur Thebais, Ægyptus nominabatur; cujus est circuitus sexies mille centum et viginti stadiorum. 16. Quod si igitur nos recte de his statuimus, Iones non recte de Ægypto sentiunt. Sin Vera est Ionum sententia, demonstrabo equidem, Græcos et ipsos Ionas nescire computare numeros. Nam ’quum tres esse dicant universæ terras partes, Europam, Asiam, et Libyam; oportebat sane his quartam adnumerare, Delta Ægyptia. cum ; si quidem (ut iidem hi aiunt) nec Asiæ illud est, nec Libyæ. Nam, seCundum banc utique rationem, non Nilus est qui Asiam- a Libya disterminat : sed, quum circa apicem hujus Delta in duas partes frangatur Nilus, consequens est ut inter Asiam et Libyam medium Delta sitinterjectum. 17. Sed Ionum omittamus opinionem; nos vero de his ita stav tuimus. Ægyptum dicimus esse universaux banc reg-ionem ab Ægyptiis habitatam, quemadmodum Ciliciam quos a Cilicibus, et Assyriam quœ ab Assyriis. Limitem vero qui Asiam a Libya dis- terminet, rectam si sequamur rationem, nullum alium novimus, nisi Ægyptiorum fines. Sin ea ratione utamur, quam Græci sequuntur, statuemus Ægyptum universam, initium sumentem a Catadupis et Elefihantine oppido, in duas secari partes, et utrumque nomenpar- ticipare: alteram enim ejus partem Africæ esse, alteram Asiæ. Ni- lus e’nim, postquam ad Catadupa Ægyptum primum intravit. mediam illam dividens fluit in mare. Usque ad Cercasorum igitur oppidum non nisi une alvea fluit :- ab hoc vero oppido tres in vins scinditur, quarum une orientem versus tendit, quad Pelusium ostium vocatur; altera via occidentem versus tendens, Canobicumanominatur ostium. Quæ autem Nili via recta progreditur, hæc est : postquam e superiore regione delatus, ad apicem illius Delta pervenit, inde medium Delta scindens in mare undas suas exonerat, nec minimam aquarum portionem, nec minime notabiiem, huic visa tribuens : quæ Scbennyti-

cum ostium vocatur. Sunt veroEUTER etiam duo alia ostia aPE. Sebenn’ytico 79 diremta, et pet se in mare exeuntia, quorum alterum Saiticum, alterum nominatunMendesium. Bolbitinum veto ostium et Bucolicum, I non nativa sont ostia, sed manu efl’ossa. , 18; Confirmatur autem men sententia, tantam esse Ægyptum quantam ego ratione demonstravi, efliato etiam quad Ammonis oraculum edidit; quod eifatum ego tum demum cognovi, postquam meamide Ægypto’sententiam mecum jam constitutam habueram. Scilicet Mareæ oppidi et Apidis incolæ, quorum ager Libyæ est continus, ipsi sese Libyes existimantes esse, non Ægyptios; quum ægre ferrent çærimonias sacrai-nm quæ in Ægypto observantin, cnperentque non ’probiberi esu boum fœminarum; ad Ammonem t miserunt, dicentes, tt sibi nihil cum Ægyptiis esse commune; habitare enim extra Delta, nec sibi cum illis convenire, postulareque ut sibi liceat omni genere carnium vesci." Hoc veto eos deus vetuit facere, dicens, tt Ægyptum esse banc terram quam Nilus ir- riget: et Ægyptios esse bos, qui infra Elephantinen habitantes, ex hoc fluvio bibant.” Hoc illis oraculum editum est. ’ :19. Inundat autemNilus, ubijustum augmentum cepit, non modo Delta, verum etiam eas regiones, quæ vel Libyæ dicuntur esse, vel Arabiæ, et quidem alicubi ad bidui utrimque viam, alibi etiam amplius, alibi minus. De natura autem layasfiuuii nec a sacerdotibus, nec ab alia quo- quam discere quidquam potui. Cupidus autem eram ex illis cognoscere, cur Nilus descendat augmentant copieras inde a solstitio æstivo ad centum dies, dei», erpletofere hoc mimera dicrum, retro cedat, diminuta paulatim aqua copia ; ita ut constanter par totam biemem brevis sit, donec redent æstivum solstitium. De his igitur nihil quidquam potui comperire ab Ægyptiis, quum ex eis quærerem, quamnami vim habeat Nilus quod nature. contrefis esset atque reliqui, fluvii. Hæc igitur, quæ dixi, cognoscere cupiens, sciscitatus sum, turn vero etiam, cur unus omnium fluviorum millas amantes auras præg

- 20. Græcorum veto nonnulli, insignes esse cupientes sapientiæ beret.nemine, triplices vins . explicandæ fluvii hujus naturæinierunt: quamm yiarum dans ne eommemarare quidem operæ pretium duco, nisi quod nude significarc eas vole. Nempe eai-um altera ait, sentes dadas çfiicereat augeatur firman, probibentesNilum quo minus in mare infiuat. At sæpius accidisse novimus, ut non flairent etesiæ, et idem tamen fecerit Nilus. .Ad hæc, si etesiæ in caussa essent, opot- teret utaliis etiam fluviis, qui adversus etesias fluant, idem quod Nilo accideret; atque en etiammagis, quo minettes sont illi, adeoque cursum babent debiliorem; V Sunt autem in Syrie multi fluvii, sunt item in Libya, quibus nihil tale accidit quale Nilo. i

80 HERODOTI HISTOR. Il. 21. Altera via inscitior est quidem, quam prœdicta, sed (ut ita dicam) mirabilior: ait enim, en id fuser: Nilm, quad ab Oceano, flua: ; Oceanum autem totem circumfluere terrain. l 22. Jam tertia illarum viarum, quum maxime ait, maxi- xne omnium a vero aberra. Nam et hæc nihil dicit, quum ait, e liquefacta niveflucre Nilum : quem quidem novions, pn’uaquam la Ægyptum intret, ex Libya per mediam fluera Ætbiopiam. .Quo igitur pacto e nive fluat, qui e calidilsimis lacis fiait in frigldxoflx ? Ac saut sane permulta, ex quibus homo, qui quidem judicare de tamias rebus valet, colligat, nullo mode probabile esse ut ,e nave Nilus fluet. Primum quidem et maximum documentum exhibent venti, qui ex illis lacis calidi perflant. Deixxde hoc, quad consumer ille regio absque imbribus et absque glacie est: postquam autem aux decidit, omnino necesse est ut intra quinque dies plant; quatre. si ningeret in illis regionibus, plueret etiam. Tertium dacumentun sont hommes, ab æstu aigri : tum quad milvi et himxxdines non dem sinum istic persanes esse ; grues vera, biemem Scythicæ terne file. gientes, in hæc loca tamquam in hiberna confugiunt. Quod si ergo ningeret, -vel quantulumcumque, in hac regione per quam fluitet ubi initiaux capit N ilus, nihil herum esset futurum; quemadmodum neÂ

ceuitas23. Qui vero de Oceanoarguit. dixit,.is quum. rem, de qua quœritur, in absaurum rejecerit, refutari non meretur. Ego enimfium’um Ocea- 1mm nuilum novi: Homerum vero, sut aliunx ex antiquioribus poetis, pute invenisse nomen. et in poesin introduxisse. 24-. J am quad si, improbatis sententiis quæ ab aliis sont propositæ,’ nunc meam de rebus taux accultis debeo declarare, dicam qua de mussa fieri mihi videatur, ut æstate Nilus augeatur. Hiberna toux-t pare sol, a priore corsa pet ixièmes depulsus, per superiora Libyæ’ transit. I ta brevissimis verbis res tata declarata est: cui enim regioni proximus est hic deus, et supra quam ille transit, eam cousentaneum est maxime situe et aquæ inopiam pati, adeoque maxime essiccari’ fluviorum scaturigines quæ sunt in en regione. ’25. Ut veropluribcs verbis rem declarem, ita se hubet. Sol, pet superiora Libyæ trausiens, facit hocce : quum in illis lacis constanterï garenne sit aer, quumque .calida ait .ipsa regio, nec venti frigidi; per’ sa Joan transiens sulfatait idem, quad mate fanera consuevit, quando per .nxedium oœlum transit. Scilicet attrahit ad se aquam, attraa cmmquo in superiora inca dispellit, quam suscipientes venti dissipam tesque liquafaciunt; ex que consequitur, ut vend ex illa regione’ jantes, notus et alitions, omnium ventorum maxime sint pluvii. Vi-i detur autem mihi sol ne omnem quidem Nili aquam, quam quotannis attralxit, semper demietere, sed pattern etiam circunx se ratinons. Mitescente Vera bieme, redit sol in medium cœlum, et ab sa inde

EUTERPE. ’81 tempote paritet ex omnibus fluminibus aquam attrahit. Ante id tetnpus igitur, quum multav de cœlo aqua fluviis misceatur, quippe . imbribus perfusa.terra, torrentibusque excavata, grandes illi fluunt : . æstate veto, cessantibus imbribus, et sole aquam fluviorum attra- bente, fluant tenues. Quare consentaneum est, ut Nilus, quum im- q bribus non augeatur, aqua vero ejus a sole attrabatur, pet biemem multa tenuior fluat quam æstate: æstate enim pariter atque alise omnes aquæ attrabitur, hieme vero salas hoc patitur. Ita equidem mihi persuasi, solem esse hujus rei caussam, . . 26. Est autem, ut mea fert opinio, idem sol etiam causse, quæ ut aer ibi siccus sit etficit, omnia qua-transit exurens : unde fit, ut superiora Libyæ perpetuo æstu premantur. Quod si ’pernxutaretur statio plagarum cœli; si in sa parte, qua nunc stat boreas et hiems, foret notus et meridies; contra, ubi nunc notas, ibi boreas staret : hæc si ita haberent, sol ab bieme et bores. e media cœlo depulsus, transiturus esset superiora Europæ, quemadmodum nunc superiora Libyæ., Quod si ergo pet Europam omnem transiret, existimo eum Istro flumini idem esse facturum quad. nunc Nilo facit. . 27. De aura vero, quad ex Nilo non perflat, hæc est mes. sententia nulle mado esSe consentaneum, ut e calidis lacis aura perflet: aura enim e frigido aliquo spirat. .28. Sed sint hæc uti sunt, utque a principio fuerunt. Fontes vero Nili nemo neque Ægyptiorum, nec Libyum, nec Græcorum, quibuscum ego sermones miscui, se scire professas est, nisi in [Égy- pto, in Sai oppida, scriba rerum pretiosarum quæ Minervæ conse- cratæ sunt. Atis ludere mihi-visus est, dicens adcurate se nasse. Dixit autem hoc mode: tt Esse duos montes, cacuminibus in scutum desinentibus, inter Syenen T hebaidis oppidum et inter Elepbantinen sites; quorum alter Crophi, alter Moplxi nominetur. E media herum montium fiacre Nili fontes, fundum nullum habentes ; et dimidium quidem aquarum. versus Ægyptum et septemtrionem fluate, alterum dimidium versus Æthiopiam et meridiem. Quod autem fundo careant bi fontes, id experimento cognovisse,” aiebat, tt Psammitichum Ægypti regem ; etenim funem eo labi demisisse, multamillia argy- arum continentem, neque ad fundum pervenisse." Ita scribe. ille, si modo vera sunt quæ dixit, declaravit,1(ut equidem ,int elligo propter validas quosdam gurgites et aquarum repercussionem, quippe quæ montibus illidantur, descendere in fundum non potuisse demis-v

29. Ex alia vero nemine quidquam aliud potui comperire. Sed samalia, quæ ad superiorem bolidem. Ægyptum spectant, quoad . ,longissime . porrigitur, perquirenda cognovi; quum usque ad Elephantinen oppidum ipse spectator accesserim, ulteriora vero auditu acceperim. Ah Eleplmntine appido superiora petenti acclivis locus est. E0 igitur M

82 HERODOTI HISTOR. Il. ioci navi utrimque, veluti bave, ndligata opottet iter [heure : quad si rumpatur funis, retrogreditur navigium, vi fluminis abreptum. Est autem ille locus, quatuor dierum navigatio; et tortuosus ibi Nilus est, quemadmodum Mæander : schœni autem sunt duodecim, pet quos isto modo navigare opottet. Inde in plannm pervenis campum, in .quo insulam Nilus circumfluit, cui nomen est Ta- chompso. J am regionem supra Elephantinen sitam, et insulæ, quam dixi, dimidiam partern, Æthiopes incolunt; alteram insulte partemi Ægyptii. Insulte contiguus est lacus ingens, circum quem nomades incolunt Æthiopes: hune lacum ubi pernavigaveris, rursus in al- ’veum Nili pervenies, qui in hunc lacum perfluit. Inde progrediens, secundum flumen iter facies quadraginta dierum : eminent enim ex Nilo scopuli acuti, frequentiaque saxa surit. par quæ navigare non licet. Hoc tractu intra quadraginta dies peragrato, rursus aliud navigium conscendes, et post dièrum duodecim navigationem ad ma- ignum pervenies oppidum, cui nomen Meroe ; quod oppidum dicitur esse metropoiis reliquorum Æthiopum. In hoc ex diis omnibus unum J ovem colunt et Bacchumi: estque ibi J ovis oraculum constitutum. Bellum hi Æthiopes faciunt, quando Deus illos pet oracu- ium jussit; et duo me jubet, eo bellum inferunt. 30. Ah hoc oppidoinavi. profectus, eodem temporis spatio, quo ex Elephantine ad metropolin pervenisti Æthiopum, ad Automolos [id est, Transfugas] pervenies. Automolis his nomen est Annuel: ,- quod vocabulum nostre sermone signifient Regi a sinistra manu stantes. Erant autem hi Ægyptii, ex beliatorum ordine, numero ducenta quadraginta millia, qui ad Æthiopes defecerant hac de caussa. Regnante Psammiticho præsidia commuta emnt Ægy- ptiorum, adversus Æthiopas, in Elephantine oppîdo; adversus Ara- bes vero et Syros aliud præsidium Daphnis Pelusiacis; rursusque aliud Mareæ, adversus Libyam. Et mea etiampætate adhuc eodem modo se habent Persarum præsidîa atque olim sub Psammiticho orant; nam et Elephantinee in præsidio sunt Persæ, et Daphnis. Jam Ægyptiis, qui tune Elephantinen tribus continuis annis præ- isidio tenuerant, nemo advenit qui eis in præsidium succederet: ita- lque hi, re deiiberata, communi êtmsilio omnes-a Psammaticho demi- scentes, ad Æthiopas transierunt. Qua re cognita, Psammitichus illos .persecutus est : adsecutusque munis verbis oravit obtesœtusque est, patrios ne desererent deos, et liberos, tuque uxores. Cui unum en: his, pudenda ostendençem, respondîsse ferunt, ubi hæc essent, ibi ’npn dçforc ipsis liberos, nec usures. Hi postquam in ÆthiOpiam par- Ivenere, tradiderunt se regi Æthiopiœ : qui illos ita remuneratus-est. iErat illi chm-nonnullis Æthiopum contentio: jussit igitur, ut bos sed-ibus suis pellerent; et eorum terram habiteront. 1m, Ægyptiis Vintra Æthiopum fines receptis, mitiores facti sunt Æthiopes, mores Ægyptiacos edocti.

* ’ ,EUTERPE; . 83 3l. A-d quatuor igitur mensium ,navigationem viamque cognitus est Nilus, ultra cum cursum quem pet Ægyptum conficit. Etenim qiemnl Summum colligeudo, reperies, tot insumendos esse menses, Il quis ab Elephantine ad bos Automolos voluerit proficisci. Fluit amen! Nilus a vespera et salis Oceasu. Quæ veto ultra sunt, nemo mm: est enim deserta terra 0b soiis fervorem. i 82. Vernmtamen hæcqe audiviex hominibus nonnullis Cyrenæis, qui se dicebant ad Ammouis valusse oraculum, ibique sermones mi, Saline cum Etcarclna, regs Ammoniorum. Tutu forte, ex aliis sermo: nibus incidisse se, nichant, in coufabuiationem de Nilo, cujus fontes nemini sint cogniti: et dixisse Etearchum, u venisse ad se olim ho- minei Nassmonas :" (est autem hic Libyens populus, Syrtin in- 001905: et terra: tractum a Syrti orientem versus haud ita magnum.) " bos NaSamonas. ubi ex eis quæsisset au aliquid amplius haberçnt quæ de descrtis dicerent Libyæy narrasse, F uisse apud se dyna- starum quorumdam filios petulantes ; qui, postquum virilem st, .tigissent ætatem, quum alia curiosîus machinai sint, tum vers quinque e suo numero sorte designaverint, soiitudines Africæ lustraturos, operamque dataires, ut aliquid amplius viderent quam hi qui ses quam longissime inspexissent.” (Nam Libyæ totum tractum secundum mare boreale porre’ctum, ab Ægypto inde usque ad Soloentem promonmrium, ubi desinit Africa, Libyes incolunt, et multi quidem Libyei populi, prester cas partes quas Græci atque Phœniœs obtinent. Quæ veto supra oram maritimam site. saut; et supin eorum baminum ditionem quorum sedes usqué ad mare pertinent; superiora ista Libyæ a feris habitantur: supra veto tractum feris refertum, areau est, arida prorsus et aqua camus terra, denique omnino deserta.) u J uvenes igitur illos, a!) æqualibus suis emissos, aqua et cibariîs bene instructos, primum terram peragraSse habitatam: asque trajecla, pervenisse in eam quæ feris referma; tum exx hac transisse in desextam, iter occidentem versus facientes. Post, quam multum 1m, amenasse compluribus diebus pemeassent, con- spexisse tandem aliquaodo arbores, accessisseque et fructum arbo- ruljn gantasse. Gustantibus vero supçrvenisse homines parues, minores anodisa sutura, qui eos prehensos ahduxissent: sermonem veto illorum non intellexisse Nasamonas, nec illos sermopem ipsorum. Ab hisigitur abductos esset pet maximas paludes, easque præterg’ressosipervenisse in oppidum, in qua cunctos fuisse his, qui illos abduxannt, statua .æquale’s, nigros autem colore. Ad oppidum illud fluent: flumen ’ingens: fluere autem la!) occidents versus orientem, in coque repenti croçodilos.” I - , 33. Hum-igitur a me-exposim sil Ammonii Etearchi narratio: hoc unum adjiciam, (Hisse cum, u redisse bos Hammam, ut quidem muguetant Cyrcnœi; et hermines illos, ad quos pervenis-

84 HERODOTI HIpSTOR. Il. sent, prœstigîatores esse omnes." Jam vero fluvinm illum præter- fluentem et Etearchus conjectabat esse Nilum, atque etiam ratio in suadet. Finit enim ex Libye Nilus, mediam illam secoua; et (ut ego conjicîo, ex manifestis de his quæ minus cognita sont conje- cturarn capiens) parallelum Istro cursum habet. Nain Inter fluvius, a Celtis et Pyrene cppido initjum sumens, mediam perfluit scindit- que Europam. Habitant autem Celtes extra Hercnlis columnas, finitimique surit Cynesiorum, qui sunt extremus papulus versus occidentem eorum qui Europam incolunt. Desinit autem Inter, totem Europam emensus, in mare influens Ponti Euxini, ubi Istriam habi- tant34a. Ister coloni igitur, quum par habitatamMilesiorum. fluat teiram, moitis homini- i bus notas est. Nili autem fontes docerë nemo nos potest, quoniam non habitats desertaque est Libya, quam perfluit. De ejus cursu veto, quoad longissime eum cognoscere percunctando potui, dictum est. Exit autem Nilus inpÆgyptum: sita est autem Ægyptus ex adverso maxime montante Ciliciæ, unde ad Sinopen oppidum ad Pontum Enxinum via recta est expedito homini quinque dierum: Sinope autem est ex adverso Istri, quais in mare influit. Ita Nilum quidem, qui totem Libyam percnrrit, æqualem censeo Istro; Sed de Nilo hæc dicta sollicitant. 85. Progredior nunc, longiorem de ÆGYPTO narrationern exor- diens, quoniam et plures res mirabiles habet, et opera exhibe: me- imornbiliora, quam alia quælibet regio: qua de caussa copiosius de ea exponam. I Ægyptii, quemadmodum apud ces cœlum diversum est, et fluvii natura longe difi’ert ab aliorum nature fluviorum, sic et ipsi plerisque omnibus in Irebus mores sequuntur et intitula aliis hominibus contraria. Apud cos muiieres forum frequentant et mer- Cantur; viri autem, domi sedentes, telam texunt. Texunt autem alii hommes, tramam superne adigentes, Ægypîii inferne. Onera ’viri capitibus ferunt; fœminæ sub humeris. Mingnnt fœminæ, recta; stantes; viri, residentes. Alvum exonerant intrs domos; 05- ebum vero capinnt extra, in viis publicis: dicenteS, 9m tamia quidem sint, sed necessaria, en in occulta facienda ; fait rem non turpia, in aperto. Fœmina nulle. sacerdotio fungitur, nec dei nilius, nec deæ: viri sacerdotes sunt taro dearum omnium, quam deorum. .Nu- trire parentes non tenentur filii, nisi ultro id fadant: filins vero, etiam si nolint, lege teneutur. . 36. Deorum sacerdotes aliis in terris comam aiunt; in Ægypto tondentur. Apud alios homines institutum est, ut in propinquorum faneribus tondeant caputi Ægyptii, mortuo aliquo suorum, capil- i los et barbam augeri sinum, antea tonsi. Alii hornines seorsim ab animalibus vitam agunt: Ægyptii nua cum animalibus degunt. A113 tritico et hordeo vescuntur: apud Ægyptios, qui hisce vitam surdent

tut, ei id maxiino probro estEUTERPE. ;I ex olyra vero pansm et alia farinacea 85 parant, quam nonnulli 2mm vocant. Farinam Ægyptii pedibus subigunt, lutum vero manibus; manibus item stercus tollunt. Pu- denda alii homines sinum: uti natura sunt, nisi qui ab his didicere; Ægyptii en circumcidunt. Vestes vir quilibet binas babel: ; fœmina ’ Imam. Velorum annules et fuiras alii extrinsecus adligant, Ægyptii intrinsecus; Literarum elementa séribunt, et calculis computant, Græèi a sinistra parte ad dextram promoventes manum: Ægyptii a dextra ad sinistram; atque id facientes, dextrorsum se scribere . dicunt, Græcos autem ad sinistram. Utuntur autem duplici generis scripturæ ; quorum alterum sacrum vocatur, alterum populare.- i 37. Religion quum sint supra modum, et magis quam alii omnes homines, ritibus utuntur hujusmodi. Ex æneis bibunt poculis, caque quotidie operose eluunt exterguntque; non hic, nec vero ille ;I sed ad unum omnes. Vestimenta gestant linea, semper recens lota; hoc enim quam maxime curant. Pudenda autem circumcidunt munditiei caussa; maluntque’mundi esse, quam decori. Sacerdotes tertio quoque die totnm radunt corpus, ne eut pediculus sut aliud quid sordidum illis insit, dum diis oflicia præstant. Vestem sacerdotes nonnisi lineam gestaiit, et colceamenta ex papyro ; aliam ve- . stem, aut alia calceamenta gestare, non est illis licitum. .Bis quotidie lavantur frigida, et bis unaquaque nocte. Denique alias observant cærimonias, verbo ut dicam, infirmas. Fruuntur vero etiam commodis baud panois. Nihil enim suarum rerum vel usu deterunt val consumunt: sed adponuntur illis quotidien sacri cibi cocti, et scarnis. bovinæ et anserinæ copia quædam baud exigua: etiamque , vinnm viteum eisdem præbetur. Piscibus,autem vesci nefas illis est; Fabas nulles utique serunt Ægyptii, et, si quæ nascuntur, bas nec -crudas manducant, nec coctis vescuntnr: sacerdotes vero ne adspicere quidem eas snstinent, immundnm esse legumen existimantes. Non est autem cuique deo sacerdos anus; sed.plures, quorum ui1us est princeps sacerdos: qui si moritur, ei succedit filins. 38. Boves mares Epapho sacras esse æstimant: et hac de causse . in banc modum cos explorant. Si vel unum pilum nigrum in bove conspicit is qui explorat, hunc non censet esse mundum. Est autem sacerdos ad id constitutus, qui et recto stante bave, et resupinato, et lingua ejus exsesta, inquirat an Imundus sit respecta præscripto- rum signorum, quæ ego alibi exponam. Inspicitque ille etiam caudæ pilas, an habeat illos bos secundum naturam constitutos. Quod si bis omnibus rebus mandas bos est, tum notat illum sacerdos papyro cornibus circnmvoluto, deinde inlita terra signatoria annulum inpriç mit; atqueita bos abducitur: non signatum autem immolauti, ca- :pitis pœna dicta est. Hic est ritus, quo exploratur victima. 89. Sacrificium autem tali modo instituitur. Postquam justa nota signatus bos ad siam adductus est, ad quam peragilur sacrificium,

86’ HERODOTI HISTOR. Il. pyram accendunt. Deinde super ara sinum adversus victimam libant, invocatoque deo illam mactant, maetatæque caput abscindunt. T um corpusquidem pecudis excoriant; capiti vero illivmulta mala impre- eantur, eoque facto, qui forum vernale habent, et quorum in oppido Græci cum ipsis habitant, hi cnput illud in forum ferunt venduntn. que; quibus vero non adsunt Grœci, hi illud in fluvium abjiciunt. Imprecantur autem capitibus, hæc verba. pronunciantes : u Si quid mali aut nobis sacrificantibns aut universæ imminet Ægyptmiîllud in hoc caput vertito l” Quod igitur ad capita mactatarum victimisa rurn adtinet,-et ad vinum super sas effusum, Ægyptii omnes, omnibus in sacrificiis, eisdem ritibus perinde utuntur: asque inde fit, ut nullius animantis capite quisquam Ægyptius vescatur. . 40. Exenteratio autem-victimes et crematio, pro diversis mais; diversa est. Quam igitur maximam deam censent esse, cui item maximum agnat festum, hnic [quo ritu fiat exenteratio et crematio] dicam. Postquam excoriarunt bovem, peractis precibus, totaux inferiorem alvum eximunt, viscera vero et adipem in corpore reliu- qnunt; pedes vero amputant, et extremam coxam, armosque, et 4 cervicem. His factis, reliquum bovis corpus implant panibus mun- dis, ruelle, ava passa, ficis, thure, myrrhe, aliisqne aromatibus. Tom ita repletum incendunt, oleum largiter infundentes. Prius- quam autem id sacrum faciant, jejunium agnat. Dum ardet victima, plaugunt omnes: denique, phagondi fine facto, Iepnlum adponunt ex victimarnm reliquiis. 41. Mundos igitur boves mares et vitales immolant Ægyptii omnes: fœminas vero immolare nefas est, sed sacras illæ sunt Isidi. Est enim Isidis imago muliebris, bubulis intitulera cornibns, quem- admodumplo pingitur a Græcis: et boves fœminas cuncti colunt Ægyptii pecudum omnium longe maxime. Qnapropter nec vir Ægyptius, neqrue’mulier, Græcum virum osculabitur, sut enim hominis .Græm’ eut verts sut alia utetur; et ne mundi quidem bovis "carnem, quæ Græco oultro dissocia fuerit, gnstabit. Mamies vem boves hoc morio .sepeliunt. Fœminas quidem in fluviaux oonjiciunt: mares autem defiodiunt quique in suis suburbiis, in ut sitorum cornu sut etiam uranique emineat e terra signi causa. Putrefacto cada- yere, quando statutum adest tempus, venit in naumqnodqne OPPi! dam navis ex Prosopitide quæ vocatur insola, quæ in Delta est, novem schœnos in circuitu haben- In hac igitur Prosopitide insula quum alia insunt nppida multa, tum illud e que nases circummittun- tur bqum assa ablaturæ, cui nomen Atarbechis; il quam templum Veneri sacrum. Ex hoc igitur oppido multi babines, alii in alia oppida, circmnvehuntnr, quixossa illa efodiunt, etabduota Sepeliunt unum in iocurn annota. Bodem vero mode, atque boues, œpeliunt etiam aiia pecora morula: est enim etiam de bis ita legs cautum ; mm ne hæc quidem mactant.

EUTERPE. i a? 4-2. Jam quicumque templum habent’Jnvi Thebano sacrum, au qui prœfecturam incolunt Thebanam, hi omnes oribus-abstinent, captas vero immolant. Nec enim omnes Ægyptii eosdem perindedeos celant, exceptis lside et Osiride, quem esse Bacchum aiunt: bos enim pariter colunt omnes. Qui verov templum habent Mendsn sacrum, aut qui ex Mendesiaisunt præfectura, hi capris abstinent, oves vero immolant. Thebani igitur, et quicumque alii, herum sacra soquentes, ovibos abstinent, hac de Acaussa’ legem illam sibi constitutam dicunt. u Cupivisse Herculem utiqne oonspicere Jovem, hune autem ab illo conspici noluisse. Ad extremum, quum assidue roga- ret Hercules, hoc invente usum esse Jovem r excoriasse aviateur, tum abscissum arietis capot sibi prætendentem, et vellere ejus indu- tsm, ita se ei ostendiSse.” Inde Jovis imaginem faciunt Ægyptii arietina ïacie; et ab Ægyptiis hoc accepere Ammonii, qui sont vÆgyptiorum Æthiopumque eolonia, et sermone utuntur ex utrisque mixte. -Videturque mihi ipsum etiam nomen Ammoniorum indidem - originem cepisse; nain J ovem Ægyptii Ammoun vocant. v Thebani igitur arietes non mactant: sedsacros eos istam 0b caussam habent. , Vea-umtamen une die quotannis, in Jovis festo, imam arietem cæ- dunt; cujus detracto vellere similiter induunt Jovis simulaérum, deinde aliud simulacrum Hercnlis ad illud addncunt: coque facto omnes, qui circa templum sunt,rplangunt hircum, et deinde sacre

in4:3. loculo Ad Herculem veroeum quod spectat,sepeliunt. hune sermonem ’ audivi, esse carmes duodecim deorum mimera. De altero vero Hercule, quem Giæci norunt, nusquam in Ægypto comperire quidquam potui. Ac sans, nomen Herculis non a ’Grsecis accepisse Ægyptios, sed Graz- nos potins ab Ægyptiis, et Græcorum ces ipsos qui Amphitryonis filio nomen Herculis imposuerunt; hoc; inquam,wita esse, quum alia malta documenta habeo, tum vero et hoc, quod hujus Herculis par rentes ambo, Amphitryo et Alcmena, origine Ægyptii fuere, et quad Ægyptiivnec Neptuni nomen, nec Dioscurorum, se nasse aiunt,Ïne- que hi dii ab illis in reliquorum deorum numerum saut relati. At- qui Îsi a Græcis ullius dei nomen accepissent, herum baud minime, immo vel maxime, memoriam crant conservaturi; quandoquidem jam tune navigationibus Ëutebantur, atque etiam Græcorum nonnulli mare exercebantf quare e’xistimo equidem, et non temere persuasum habeo, horum deorum nomma mugis etiam, quam Herculis, ad Ægyptioram aotiti’am fuisse perventura. Atest Ægyptiis antiquus niiqnis densifiercules: nam, ut ipsi climat, s’eptemdecim millia, an- herum ad Amasidis regnum oflaxerànt,.postquam ex pfimis octo diis exstiterunt illi duodecim, quorum in numero Herculem peanut.Mai-Que «de te cupiens certius ralîquid, I undecumquei I possem,i a cog-

88 HERODOTI uHISTOR. li. noscere, Tyrum etiam navigavi in Phœnicîam, quum audivissem esse ibi Herculia templum præcipua religione cuitum: conspexique id templum, quum aliis multis donariis largiter instructum, tum duæ inibi columnæ tarant, altera purissimo ex auto, altera ex smaragdo lapide, quæ noctu eximie splendebat. Sermones autem miscens cum illius dei sacerdotibus, quæsivi ex eis quantum temporis esset ex quo id templum esset statutum. Reperi autem, ne his quidem convenire cum Græcis: dixerunt enim, simul cum Tyro condita templum etiam illud eue conatitutum ; tu: autem, et quo condita Tyran cit, alunas bis mille et trecentos. Vidi veto Tyri aliud etiam Hercu- s lis templum, cognomine Thasii. Adii autem etiam Thanum, ibique templum reperi a Phœnicibus illis exstructum, qui, quum ad quæ- rendam Europam navibus essent profecti, Thasum condiderunt: quod quidem quinque hominum generationibus prius accidit, quam in Græcia natus est Hercules, Amphitryonis filins. Ex bactenus igitur expositis clore patet, antiquum deum Herculem esse. Quare rectissime mihi videntur illi ex Græcis facere, qui bina Hercuiis itempla constituta habent; et alteri Herculi ut immortali, cognomine Olympio, sacra faciünt; alterum heroicis honoribus prosequuntur. 4-5. Narrant autemiGræci quum alia multa inconsidemte, tum et hæc fatua eorum fabula. est, quam de Hercule memorant; dicentes, fi quum in Ægyptum venisset, coronatum ab Ægyptiis veluti victimam fuisse, et cum pompa eductum, ut J ov.i immolaretur : illumque initie quidem quietem egisse, deinde veto quum ad altare auspice- rentursacrificium, exserto robore cunctos interfecisse.” Mihi veto hæc dicentes Græci prorsus ignari videntur esse naturæ Ægyptio-’ rum, institutorumque quibus illi utuntur. Quibus enim nefas est ,pecudes mactare, exceptis ovibus et bobos maribus vibulisque, si mundi fuerint, et anseribus; bi que pacte hominem mactarent? Præ- terea, quum unus fuerit Hercules, atque etiam tum homo, ut ipsi aiunt; quo pacte fieri potuit, ut inuites baminum myriades occideret? Sed hæc a me hactenus hisce de rebus dicta Dii et H eroes, quæso,

in46. bonamCapras autem et partem hircos hac de causse accipiant! non mactant ü ex , Ægyptiis, quos supra dixi. Pan in ooto deorum numero habetur apud Mendesios: quos octoideos priores aiunt fuisse duodecim diis. Pingunt autem et exsculpunt pictores etisculptores simulacrum , Panis prorsus ut Grœci, facie caprine, et pedibus hirci: non quad eum talem esse arbitrentur; sed similem illum aliis dîis existimant. , -Cur autem ita pingant, non in anime mihi est exponere. Religiose autem colunt Mendesii captai-nm omne genus, sed magie etiam mares quam fœminas; et bos majore in honore habent pestai-es, [sive: et horum pastores majore sunt in honore] Ex his autem anus est maxime, qui quando moritur, universa Mendesia præfecçura

ingenti’in’luctu versatur. NominaturEUTERPE. veto et hircus etvPanser- :89 moue Ægyptiorum Mèndes. Accidit autem in hac præfectura mea astate hoc prodigium: hircus cum muliere coiit vpropalam: caque res ad omnium hominum notitiam pet-vernit. . , V 47. Suem vero sordidum animai esse censenf Ægyptii; ita quidem, ut, si quis inter transeundum vel salis vestimentis suem . tetigerit, ad flumen abeat, et ’immergens sese abluat. Itaque etiam subulci, quamvis sint indigenæ Ægyptii, soli ex omnibus Ægyptiis nullum templum ingrediuntur : neque quisquam illis filiam vth elocare, nec illorum filiaux ducere uxorem: sed inter se subulci filins closant, et matrimonial ineunt. ,Aliis igitur diis sues immolera nefas dncunt Ægyptii: Lunæ veto et Baccho solis, eodem ’tempore, eodem ple- nllunio, sues immolant,.et carne eorum vescuntur. y Cur autem aliis in festis a suibns abhorrent, in hoc vero cas immolent,.caussam hujus-rei-adferunt Ægyptii ; quam licet noverim, non me decetre- ferre. Sacrificantur autem sues Lunes in hune modum. - Qui sacrum facit, is.mactata sue extremm ejus caudaux, splenem, et..omen« tum, in unum componit, omnique adipe, qui in pecudis abdomine est, obtegit, tum accenso igue adolet; Deinde reliqua carne vescuntur eodem plenilunii die, quo sacra; fecerunt: alio veto die 11eme emplies gnstaverit. Pauperes vero, oh victus tenuitatem, .farinaceas fingunt sues, casque comas olferunt. . . ’ 4-8. Baccho vero, vespera quæ festnm antecedit, musquisque suem ante januam ædium suarum mactat;.macmtam vero eidem homini, qui illi eam vendiderat, tradit auferendam. Reliquum vero I festum Baccho, chosas si excipias, eodem prorsus’modo agunt asque Græci. Loeo phallorum autem alio invente utuntur; imaginibus fare cubitalibus, nerve mobilibns, quas per vices Circumferunt mulieres, nutante veretro, baud multo minori quam reliquum totum corpus. Prœcedit tibia, sequunturque mulieres, Baccho carmina canentes. Car» autem veretrum ait majus,.et hoc unum in corpore moveatur, ejus rei sacra quædam redditur ratio; . 4-9. Jam igitur hujus sacri videtur mihi Melampus, Amythèonis filins, non fuisse igname, sed cognitum illud habuisseu Qui enim Græcos et nomen et sacra Bacchi et phalli pompam dormit, is Me- lampus est. Sed non totem rem recte perceptam aperuit: alii au- .tem post eum docti viri amplius illam patefecerunt. Phallum certe, qui in Bacchi pompa circumfertur, Melampus instituit; et ab illo edocti faciunf Græci quæ faciunt. Ego itaque adfirmo, Melampon dem, quum esset vit doctrine etingenio pressants, et divinandi autem sibi comparasse, et quum alia malta, quæ en Ægypto’ cagnoverat, tum en quæ lad Bacchum speetant, Græeos docuisse, .pauoa immu. tantem. Nec enim dicam equidem, fortuite coincidisse [situ eodem tempore (trium., cepisse]N ca quæ in. Ægypto pemguntur huic deo, et -

90 HERODOTI HISTOR. il. quæ apud Græcos : forent enim reliquis Græcorum moribus institutisque conformia, nec recens introducta: nec vero rursus dicem, a Græcis accepisse Ægyptios sive hoc, sive aliud ullum institutum. Accepisse autem Melampus hæc, quæ ad Bac’chi cultum spectant, maxime a Cadmo Tyrio mihi videtur, et ab his qui cum eo ex Phœ- nicia in banc terram, quæ nunc Bœotia vocatur, advene’raut. 50. -Enimvero omnia propemodurn deorum nemine ce Ægypto in Græciam pervenerunt. Nam, a barbarie advenisse, perquirendo compertum habeo: puto autem, ex Ægypto maxime fuisse adlata. Etenim si Neptunum et Dioscuros excipias, ut jam ante dixi, tum Junonem, Vestam, Themitem, Charitas et Nereidas;’reliquorum deorum omnium nemine ab omni retro rempare in Ægypto exstitere. Dico autem quæ dicunt ipsi .Ægyptii. Quorum vero deorum ignorare se nomma aiunt, his mihi videntur Pelasgi nomina imposuisse, excepto Neptuno: hujus autem dei notifia ex Libya ad Græcos pervenit: nullus enim populos, præter Libyes, Neptuni olim nomen habuit Libyes vero deum hune perpetuo coluerunt. Porro nec Heroas ullo cultu prosequuntur Ægyptii. 51. Ista igitur, quæ dixi, et præterea alia, de quibus dicturus sua), ab Ægyptiis accepemnt Græci. Quod veto Mercurii imagines faoiunt erecta pudenda habentes, id non ab Ægyptiis didicerunt; sed a Pelasgis acceperunt primi Græcorum omnium Atheni- enles, ac deinde ab his cæteri. Nain cum Atheniensibus, qui jam tum Hellenibus accensebantur, simul in eadem regione habitabant Pelasgi; nude etiam ipsi cœperunt in Hellenum numero haberi. Quisquis mysteriis Cabirorum initiatus est, quæ Samothraces celebrant, is novit quid sit quod dico. Snmothraciam enim prius incoluerant hi Pelasgi, qui cum Atheniensibus habitaverunt: et ab his Samothraces mysteria acceperunt. Igitur ,Mercurii imagines pu- dendis erectis primi Græcorum Athenienses feceruntI a Pelasgis edocti. Pelasgi veto ejus rei sacram quamdam rationem adferebant, quæ in Samothracicis mysteriis explicatur. 52. Sacrificia autem omnia olim peragebant Pelasgi deos precantes, ut ego.Dodonæ mihi adfirmatum cognovi: sed cognomento l i eut nemine nullum eorum compellabant; nec dum enimaudiverant. Solum Becs adpellnbant, (Sam); a verbe 9mm, poncrc,) sa quad omnes res ordine posuissent, ac distribuissent. Deinde vero, multo inter; jecto tempore, didicerunt ex Ægypto adlata aliorum deorum nomi-I na; Bacchilvero nomen multo post cognoverunt. Aliquanto post, Dodonam miserunt, horum nominum caussa oraculum consulentes : est enim antiquissimum Græcis oraculum hoc constitutum, et tune temporisnullum aliud prester hoc erat. Consulentibus igitur Do-. donna oraculum Pelasgis, an nomina susciperent deorum, a barbaris adlatu? datumest responsum, Uterentur illis. Ab hoc igitur temg

1 pore in sacris faciendis usi EUTERPE.sunt Pelasgi nominibus deorum: 91 a Pe- lasgis vero postmodum acceperunt en Hellenes. 53. Unde autem exstiterit unusquisque deorum, an vero semper fuerint omnes,.tum»qua sint specie,’ ignorarunt Græci, usque ad nu- perrimum diem, lut verbo dicam. Hesiodum- enim et-Homerum quadringentis aunis me antiquiores esse existimo, non amplius. Hi sunt autem qui Deorum generationem Græcis condiderunt, et. cogno- mina ac nomina diis imposuernnt, et honores attesque distribuerunt, et eorum formas delinearunt. Qui ,vero dieunturbis antiquiores fuissepoetæ, hi post illos, ut equidem pute, exstiterunt. Jam quæ prius dixi, ea ex 0re Dodonidarum saèerdotum retuli;4quæ.vero - deinde, ad Hesiodum et Homerum.spectantia,.-ea meis verbis dico. .» 54. De Oraculis autem, quum de illo quod apud Græcos (Dodo. quæ) est, tumeo quad in Libye, hancce historiant narrant Ægyptii. Dixeruut mihi Jovis Thebani sacerdotes, "dans mulieres, templi ministres, Thebislolim abductas fuisse a. Phœnicibus; compertumque esse, alterarn eau-nm venditam fuisse in-Libyam, alteramin Gree- ciam z basque esse mulieres, quæ macula illa apud prædictos popu- losiprimum .instituisseut.” Quum veto ex illis quæsissem, undehæc, quæ adfirmant, tam adcurate nossent, responderunt ad hæc : ftmagnam curera fuisse adhibitam ad investigandas mulieres, sed- reperirieasnon .potuisse; deinde veto comparant: esse id quod.

.dixissent.”»s 55. Ista igitur ex Thebanis, . audivix - sacerdotlbus; Dodonæorum genre prophetissæ hæc . narrant: t! Diuas nigras columbas Thebis Ægyptiis avolasse, earum alteram in Libyam, alteram ad se venisse. Et hanc.quidem in fago residentem, humana linguavlocutam dixisse, instituendum ibi esse J avis oraculum. Dodonæos igitur existimasse, divinitus id sibi præcipi, et continuo mandata fecisse. Illam autem columbamlquæ in Libyam abierat,” dicunt, njussisse Libyas, ut Ammonis instituerent’ oraculum.” Est autem.et hoc, Jovis oraculum. H æc mihi dixerunt mulieres quæ apud Dodonæos. sacerdotio funguntur; quarum natu maxima: nomen est Promeneæ; alteri,» Timaretæ; natu minimæ, Nicandræ. Atque his consentiebant alii Dodonæi, qui circa, id templum ministrant.. - . -. ». -. 56. Quibus .de rebus hæc est mea sententia. Quod si reversi Phœnicessacras .mulieres abduxerunt, earumque alteram in Libyam vendiderunt, alteram in Græciam; videtur mihi hæc altera in hujus .terræ, quæ. nunc. Græcia, olim yero Pelasgia vocabatur, eam- regionem vendita fuisse, quam Thesprotii incolunt; deinde vero, i quum ibi serviret, sub fago arbore ædem. Jovi statuîsso: quemadmodum consentaneumxest, eam quæ Thebis in Jovis templo famu-u lata.esset, en in loco, quo nunc delata esset, memoriam- illius servasse,- Deinde, postquam Græçum-addidicit sermouem, oraculum;

92 HERODOTI HISTOR. Il. ibidem instituit. Probabiie est etiam, dixisse eam, morem suam in Libyam esse venditam ab eisdem Phœnicibus, a quibus et ipso. ven-. (lita fuisset. i 57,. Quod autem consulte Anominatæ sint a Dodonæis ista; mulieres, id en ra factmn mihi videtur, quad barbaræ fuissent: eo enim visa: illis orant vocero edere similem avibus. Post aliquod tempus autem: humons me aiunt locum esse columbam; scilicet postquam cm semons, quem ipsi intelligebant, loqui cœpit: quoad vero barbare loquehatur, avium more Ionum adore illis visa erat. Nam quo pacto columba .humana lingue. loqueretur? Quod veto sigma: fuisse dia cum: columbam, signifient Ægyptiam fuisse mulierelu. Est autem modus, que macula redduntur, similis Thebis Ægyptiacis atquo Dodonæ. Est vero etiam divinatio ex (victime ab Ægyptiis profecta. 58. Jam Panegyrcu (id est, Sema constatas.) et Pampa: et Sup- plicationes primi utique Ægyptii instituerunt; et ab his Græci noces perunt. Cujus rei documentum mihi hoc est, quad apud illos ab longo inde tempore instituti sunt hi rîtus; apud Grsscos autem nu-

59. Ceiebrant autem panegyres Ægyptii non semai quotannis, persed frequentius. introducti. Maxime quidem et præcipuo cum studio panas-pu- s ria agnat Bubastàl oppidum, in Dianæ honorem. Deinde Busirin,’ Isidi a est enim in hoc oppido maximum Isidi: templum. Situm est autem id oppidum in media Delta Ægyptiaco. Isis veto Græco sermone Dame!" (Cons) et. Tertiam panegyrinin Sain oppidum agunt Minervæ: quertun,,Heli0polin, Soli: quintam, in oppidum cui Buto nomen, Latence: sextsm, Papremin oppidum, Muni. 60. Quse Bubaxtin agitur pmegyris, tali modo instituitur. Navia gant une viri et malieres, et quidem magna utrorumque multitude in queque novi; Per totum navigationis cursum, malierum aliæ cro- tale pulsant, viri vero tibiis canant": relique mulieres viriqu canant, et manibus plaudunt. mutiles inter navigandum profile aliud oppir dum accedunt, navi ad terrain adpulsa, talia agnat: ex mulieribus alise pergunt-ea facere quæ dixi; aliæ.-clamantes, dicteriis incessant ’ illius maliens; alias. tripudiant; alise stantes attractayeste’ corpora nudant. Hæc ad quodlibet oppidum juxta fluvium situa: ficiun’t. Ubi veto Bubastin venetunt,festum celebrant, magna sa- criticia oll’erentes: et vini vitei in. illo festo plus absumitur, quam res liquo toto aune. Conveniunt autem, viri et :mulieres, exceptis puais pueilisque, ad septingenta nuque millia, ut aiunt indigenæ. Hæc,

61.-In Busiride vero oppîdo qua ratione Isidi factum agent, su.- igiturpra dixi. Plangunt ibi,in post peractumperagunt. sacrificium, viri omnes mu.. lieresque, multæ admodum myriades baminum: quis ’sit vero quem plangunt, nofas mihi est declarare. Qui veto Gares natione in Ægypto

habitant, hi tante etiam ampliusEUTERPE. faciunt quam cæteri, uta frontes 93 queque oultris concidant; et en re produnt se peregrinos esse, non Ægyptios. . 62. Quum in Sain oppidum solennis sacrificii causse. conveniunt, cette quadam nocte lucernas accoudant omnes sub dio circum do- mon enim; Sunt autem hæ lucernæ vascula sale replets et oleo; superne est ellychnium, quod par totem noctem ardet; adpellantque festum illud, Accensionem lucernarum. Alii autem Ægyptii, qui con- ventui non intersunt, observantes noctem sacrificii, lucemas et ipsi accoudant: ita fit, ut non salum in Sai oppido, sed per totem Ægyptum lucemæ ardeant. Que veto de causse nox hæc lumine itahouoretur, en de re sacra quædam ratio adfertur. ’ Ï i 63.". Heliopolin et in Bute oppidum quum conveniunt, nonnisi sacrifiois peragunt: Papremi vero etvsacrificia et alios sacras ritus celebrant, sicut alibi.- Ibi vero, quando sol occasui vicinus est, pauci nonnulli ex sacerdotibus circa. dei» simulacrum occupantur: picrique vero eorum, lignois clavis instructi, stant in templi introitu ; alii venu, susceptumpvotum exsequentes, ad mille homines, ex adverso stant, fuste quisque instructus. Simulacrum autem dei, quad in’parva ædicula inest lignea deaurata, pridie ejus diei in aliam sacrum ædem est hauslata. Jam-pauci illi, qui apudtsimulacrum relicti sont, trahunt plaustrum quatuor rotarum,.cui impositaest. ædicula et’quod ei-inest simulacrumz. isti veto, qui in ,propylæo stant, bos non sinunt intrare. ltaque hi, qui vota susceperunt, deo open! ferentes, pugnam inennt, illosque fustibus cædunt; fitque ibi acre prœlium, multisque contunduntur capita; nec pauci, ut equidem arbitrer, moriuntur etiam ex vulneribus; quamquamÇ adfirmant Ægyptii hominem interîre. 64-. Hanc autem panegyrin hac, causse institutam esse aiunt inç digenœ. Habitasse in illo templo matrem Manie: Martem autem, . alibi educatum, postquam ad virilem pervenit ætatem, voluisse matri in colloquium venise: ministres autem matris, ut qui illum numquam ante vidissent, non sivisse eum accedere, sed prohibuisse: tum illum, adduch’s. secum ex alio oppido hominibus, male maltasse ministros, et ad matrem introivisse. In ejus rei memoriam, hanc verberatio- nom in festonMarti sacre a se aiunt esse institutam. Eti’am hm religionem primi coluerunt Ægyptii, ut nefas ducant intemplo ceireeummulieiibus, autta concubitu intrare in temple. illotum. Alii enim fare omnes homines, exceptie Ægyptiis et Græcis; coeunt in locis Sacris; et ab uxoribus surgentes, templum intrant illoti : existimante’s nihil inter homines et alias pecudes dilferre. Vi- derese enim alias pecudes et avium varia genera cuire in ipsis deorum œdibunet in lacis deo alicui consecratis: id si ingratum esset deo, pecudes non esse facturas. Talia illi prætexentes faciunt

M HERODOTI HXÀSTOR. Il. ista, mihi quidem’ minime probata. Sed Ægyptii, quum aliis in rebus, tum nimirum et hac in parte, curiose colunt templorum relis i gionem.65. Ægyptus, quamvis p sit Libyæ confinis, non est tamen bestiis frequens. Quæ vero in ea reperiuntur, sacræ habentur oinnes : et illarum quidem aliæ cum ipsis hominibus aluntur; aliæ non item. Quod si vero declarare’vellem, cur deorum alicui consecratæ sunt ha: quæ sacræ habentur, descenderem ad sermonem faciendum de divinis rebus, quasexponere equidem imprimis devito: quai-nm si quas ego in narrations men tetigi, necessitate adductus de eis sum locutus. Obtinet autem, quad ad hasce bestias spectat; institutum hujusmodi. Constituti sunt, quibus earum alendarum, et quidem cujusque generis sigillatim, cura commissa est, viri Ægyptii inulie- resque ; quo in munere pan-i filius succedit. P-ræterea singuli oppidorum incolæ vota his exsolvunt, quæ deo ei feceruntcui sucrate. est bestîa: scilicet liberorum sacrum sive totum caput, sive dimidium, aut tertiam radunt partem; deinde capillos in trutina argentum contra. pendunt; et, quantum fuerit capillorum pondus, tantum argenti solvunt curatrici besliarum: illaque, pro hoc, escam bestiis concises pisces præbet; hoc enim eis alimenti genus adsignatum est. Si quis vero herum bestiarum quampiam occiderit, si sponte id fecee rit, capite delictum luit ; sin invitus, muletam pendit, quantam irro. gaverint sacerdotes. Qui veto ibi]; sut accipitrcm necavit, sive v0, leus, sive invitus, cum mari necesse est. 66. Quamvis autem multæ sint bestiæ, quæ cum hominibps alun: tur vitamque agunt ; multo etiam pliures forent, nisifelibua accideret hocce. Postquam peperunt fœminæ, non amplius accedunt ad mares : at hi, coire cum illis concupiscentes, quum non ppssint, tali utuntur inventa. Rapiunt illarum fœtus, raptosque interficiunt; nec tamenvcomedunt occisos. ’ Tum illæ, fœtu privatœ, et aliumdesidev tantes, sic demum iterum ad mares accedunt : est enim amans prolis bestia. Quod si vero incidit incendium, mira res accidit felibus. Nam Ægyptii quidem, pet intervalla dispositi, cuStodiam felium agunt, incendium interim nihil curantes; et feles, aut sese insinuan- tes per baminum intervalla, au: superne transsilientes, in ignem in, siliunt: quad ubi fit, ingens luctus capit Ægyptios. Quod si ultra in domo quadam moritur felisl omnes ædium illarum incolœ super- çilia sola radant; apud quos veto mais mortuus fuerît, hi tptum ra, durit67. sAbducuntur corpus autem mortuæ ferleset incaput. sacra sepulcra, quæ - inI Bubasti sunt oppido, ubi conditæ sepeliuntur. Cames autem mer-i tuas, in suo quisque oppido sacris in conditoriis sepeliunt : et simiq liter, atque canes, sepelîuntur ichneumons. Mures autem aranebs et au-ipilrc; in Buto oppidum deducunt z isz Vera, Mercurio sacras;

Hermopolinl Ursos autem, 3mm.rams illos quidem in Ægypto, 95 et lupus, qui vulpibus baud muito surit majores, ibi sepeliunt, ubi mortui

68. Crocodilorum autem hæc natura est. Per quinque menses reperiuntur.maxime hibernas nullum cibum capiunt. Quadrupes est,. terrain pariter et aquam habitans: ova enim parit excluditque in terra, et majorem diei partem in sicco versatur, noctu veto in fluvio: est, .I enim aqua noctu magis calida quam serenum cœlum et ros. Om- nium vero, quæ novimus, animalium hoc ex minima fit maximums Ova enim baud multo majora sunt anserinis, et exclusus fœtus pro, ovi portione ; at, ubi incrementum cepit, pervenit ad septemdecim cubitorum longitudinem, et ultra. Habet autem oculos porci, dentes vero magnas et exsertos, pro ratione magnitudinis corporis. Linguam natura non habet, unum ex omnibus animantibus : neque infériorem imovet maxiliam, sed ex omnibus item animantibus unum est quod superiorem maxillam admoveat inferiori. Habet autem ungues rohustos, et autem squammatam, quæ in tex-go perrumpi non potest. In aqua quidem cæcus est, in aere veto perspicacissimus. Qunm igitur in aqua degat, os intus oppietum habet hirudinibus: Jam aliæ quidem aves et bestiœ illum fugiunt: cum trochilo autem pacem colit, quippe qui utilem ei operam præstat : nain postquam ex aqua in terram exiit crocodilus, ibique 0re hiante recubat g (quod facere ille plerumquev contra zephyrum consuevit,) tum trochilus in os ejus sese insinuans, hirudines devorat; iatque ille hac opera sibi præstita gaudens, neutiquam lædit trochilum. 69. Sunt autem crocodili aliis Ægyptiis sacri ; aliis non item, sed hi illos ut hostes persequuntur. Qui circa Thebas et Mœridis lacum habitant, hi vel maxime sacras illos ducunt: et horum utrique. unum maxime crocodilum aiunt, manu tractari edoctum; cujus auribus inaures ex fusis lapidibus et auro inserunt, et anteriores pedes aureis ornant armillis; demensoque cibo, quum farinaceo, tum ex victimis, eumdem pascunt, curantes ut quamlautissime vivat; denique mortuum condiunt, et sacro in sepulcro sepeliunt. Qui vero circa Elephantinen habitant, hi non mode non sacras habent crocodiles, sed et caine eorum vescuntur. Vocantur autem ab Ægyptiis, non procodili, sed champsæ. Crocodiles enim (id est, Iacertas) Iones illos nominarunt, formam illorum cônferentes cum lacertis, quæ apud illos70. Venatioicrocodilorum in maceriis multis atque-variisversantur. modis instituitur: . . . quorum’eg’o illum, qui maxime mihi memoratu dignus videtur, exponam. Suis tergus, pro esca hamo insertum, in medium flumen demittit venator: ipse in ripa fluminis vivum habet porcellum, quem feritf Crocodilus, audita noce, ad ejus sonum adcurrit; in tergus veto suis incidens, illud deglutit; moxque in terramnttrahitur.

96 HERODOTI HISTOR. Il. Postquam in terramiextractus est, primum omnium 0011108 ejus luta oblinit venator: eo facto, facile admodum reliqua administrat; si facere non potuit, difficulter. 7l. Hippopotami in Papremite præfeotura sacri habentur; reliquis vero Ægyptiis non sont sacri. Horum natura atque species talis est. Quadrupes animal, bisulcum, ungulis bovinis, sima naso, i juba equina, dentibus prominentibus, cauda et voce equina; magnitudine maximi tain-i; corio ita crasso, ut ex arefacto couficiantur

"polita72. Gignuntur jacula. in fluvio etiam- lutrœ, quas sacras ducunt Ægy- ptii. Ex piacium autem universo genere sacras reputant esse eum qui lapidons vocatur, et anguillam: quos pinces Nilo sacras esse aiunt; itemque ex avium genere vulpanmea. 78. Est autem etiam alia avis sacra, cui nomen phœnix: quem ego quidem non vidi, nisi pictum; perraro enim Ægyptum visitat, nonnisi ex quingentorum, ut Hellopolitæ aiunt, annorum intervalle : advenit autem’tunc, quum pater ejus obiit. Est autem, si modo pictura recte ejus formam refert, tantus atque talis: pennamm color, aliarum aureus, allarum ruber; cæterum tata avis, habita et. magnî« tudine, aquilœ maxime simillima. Phœnicem hune aiunt, mihi quidem partira credibilia narrantes, hæcce machinari :’ ex Arabia proficiscentem, in Solis templum portare pattern suum, myrrha circum; litum, et in templo Solis sepelire. Portare autem cum hoc modo : primum myrrham in ovi formam fingere tanti pouderis, quantum ferre ipse posait ; dein ferendo illud eXperiri: factoque experimen- to, excavare ovum, et patrem intus ponere, et qua parte ovi exca- vati patrem inseruit, cem alia myrrhe. oblinere: ita pondus impositi patrls idem e856 atque fuerat ovi pondus: hoc’ denique modo cir- cumlitum pattern gestare eum in Solis templum. Hæc facere aven). illam narrant. 74. Sunt autem circa Thebas sacri serpentes, nihil hominihus noxii, baud sane magni, duobus comibus instructi, e summocapite enatis. Hos, postquam mottai sunt, in J avis templo sepeliunt; haie enim Deo sacros esse dicunt. ’ ’ , 75. Est vero in Arabia locus, ex adverso oppidi Buto maxime situa; quem locum ipse adii, quum audissem quæ de aerpentibus volucribus narrantur. E0 ut perveni, vidi ossa et spinas serpentum, ineffabili multitudine: erant enim spinmum acervi, majores alii,.a]ii minores, arque minores, ingenti tnumero. Est autem locus, ubi elfusæ hæ spinæ jacent, hujusmodi : ex angustis montibus inti-citas est in magnam planifiem, agro Ægypfio contiguam. Narrant igitur, ineunte vere ex Arabia’ Ægyptum versus advolare volucres serpen. tes; ibes autem aves, occurrentes» illis in faucibus hujus regionis, aditu prohibere serpentes, illosque necare. Et-hanc 0b caussam

nagno in honore ab Ægyptiisnanans. haberi fun, aiunt Arabes; et profitait?97 tur etiam Ægyptii, ea causas se hasce aussi): honore habere. A 76. Species autem ibidis talis est: colore admodum aigre avis est per totum corpus, pedibus gluis, rostro quam maxime adunco, ma; gnitudine quanta crex. Nigrarum scilicet, quæ cum serpentibus pugnant, hæc species est: sed, quæ ante pedes- baminum mugis , versantur, (duo enim sunt ibium gazera) bæ capite et cervice tata. nudæ surit; pennes quidem corporis albæ,nsed caput et cervix et es- treusœ ales extremaque cauda,iomnia hæc nigra admodum: crura et rostrum simile alteri generi. Porto serpentum forma, quos dixi, simiiis et hydrarums ales autem’habent non pennatas, sed vesper- tilionis alis admodum simules. hæc quidem bactenus devsacris

bestiis. 77.. Ad ÆGYP’IIŒ dicta ipsos quad adtinet,suum. hi qui eam ,Ægypti I i par- - tent incoluut, quæ seminari solet, omnium hominum maxime me- moriæ rerum gestarum dam operamj suntque longe omnium, cum quibus aliquam notifiam contraxeritn, cruditissimil Vitæ autem rations utuntur tali. Singulis. mensibus per tres continuas dies purgant corpus, vomitibus et clysteribus sanitatem sectantes, rati a cibis, quos sumunt homines, oriri morborum omne genus. Sunt enim castel-équin Ægyptii, post Libyas, pua ouatais omnibus po- palis robusu’ssima valetudiue, 0b cœli pute temperiem, tempesta- touque nullis mutationibus obnoxiam. Ex mutationibus enim, quum aliorum remm, tutu pitæsertim ex tempestatis vicissitudini- bus, maxime in morhos iræidunt boulines. Vescunturi autem pa- uibns, ex zea cocus, quos taillades nommant. Vine vulgo utuntur exhordeo contenta, quum vites nonferat regio. Pisces alios comedunt Grades, in sole siccatos ; alios sale conditos. Ex navibus coturnices et anates et minores aviculas crudas edunt, sale quidem ante conditas; reliqui: autem sel avium getters vol "piscium, ex-k caprin. his quæ sacra habeutur, assistaicomedunt, partîm

78. In comitüs opulentiorum, postquam. cœnure desierunt, cir- cumfert aliquis in loculo mariai bominis simulacrum ex ligno factum, pictura. et opere maxime ad naturam expressum, longitudine cubitali omnino, aut duarum cnbitorum. Hocisimulacrum ostendens ille anionique, ait : ü In hune intuens bibe et delectare; post mortem enim talis au," Hoc. in conviviis faciuntr . i I .79; Patriis institués-imanat dediti, ut alienum nullum adsei- mut. Habent autem quum alia instituts memorabilia, tum est apud illosin usu mutilent; quædam, Linus, qui etin Phœnicia et in Cypro constata et alibi; pro diversis autemvpopulis nomen habet diversum, construit veau atqusradeo idem est quem Græci cantant, Lina»: nos luisantes. A Quinte, ut inuits alia eorum quæ in Ægypto surit, sic et

o , 98 HERODOTI HISTOR. Il. hoc Imirabor, Linum uùde sedepe’riut : satis véro compert’nm est; ab antiquissimis temporibus hune ab illis cani solitum. Nominatur autem Linus Ægyptiorum lingua Martenot. Dicunt vero Ægyptii, fuisse illum primi regis, qui in Ægypto regnarit, filium unicum : hune. ante pubertatem mortuurn, lamentis his proscqui Ægyptios : et esse banc apud se primam et unicam cantilenam. I ’ s 80. Etiam hoc commune habent Ægyptii cum Græcorum nonnullis, cum solin quidem Lacedæinoniis z juniors: apud illos ubi obviam veniunt «abribus, cedunt his via, ac deflectunt; et advenientibus, e sedili adsurgunt. Hoc veto a Græcorum omnium moribus abhorrens habent: in via publica, loco salutationis, adorant alter alterum, manum usque ad genua demittens. . î 81. Vestibus utuntur lineis, circa crura fimbriatis, quas calmira voulut : super-his candida gestant amicula lanea superinjecta. Nec vero templo ingrediuntur cum laneis amiculîs, nec his induti sepelia untur: nefas est enim. Qui mos congruit cum Orphicis (quæ vocautur) et Bacchicis institutis, quæ sunt cadem iÆgyptiaca et. Pythagorica. Nain, qui horum sacrorum est particeps, cum nefas estlin laneîs vestimentis sepeliri: cujus rei sacra quædam redditur

ratio.. 82. Sunt porto ’ alia ’ ab IÆgyptiis t inventa, hæcce: mensium et diem": unusquisque cuinam ex Diis sit consecratus ; et, quo quisque die na-’ tusest, quænam sint hujus hominis fats futura, quo mords genere periturus,’quodnam ejus futuruni sit ingeuium et natura: quibus rebus etiam Græcorum nonnulli, qui poesin tractarunt, usi sunt. Pro- digia etiam plura ab his inventa sunt, quam ab aliis omnibus hominibus. Incidente enim prodigio, observant scriptoqueiconsignant-ea quæ’deinde eveniunt : et,’si quando postea aliud simile huic incidit, similîa existimant’ even’tura. ’ ’ ’ ’ I ’ . 83. Quod ad divination»: spectat, ejus apud illos hæcratio est. Hominum nulli ars div-inandi inesse putatur’, sed deorum .quibusdam. Nam et Herculis in Ægypto oraculum est, et Apollinis, et Minervæ, i ctDianæ, et Mania, et Jovis; denique id, quad maxime omnium in honore habent, Latome oraculum in Buto oppido. l Modus’vero quo eduntur oracula, non idem illis ubique est", sed diversus. , 84. Ars medica apud eos in huncmodum distributa est, ut singulorum morborum singuli sint medici, nec plura morborumigénei’a unus idemque curet. Suntque apud illos mèdicorumi plenabmnia: nam alii oculorum sunttmedici, capitis alii, alii dentium, alii alvi, ahi occultorum morborum. v i I " . t t ’ fi ’ ç 85; Lamento et sepulturæ in hunc modum instituuntur. : thdo ex domoiquadnm decessit homo, cujus aliqug ratio habétur, fœminæ t ex sa domo omnes -luto oblin’unt capot aut ipàam etiam faciem, ac dein, relicto demi cadavere, ipsos pet urbem discurrentes plangunt,

. .EUTERPE. ’ 99 succinctæ, mammasque exserentes, et cum his proPinquae omnes. Alîaque ex parte viri plangunt, et ipsi succincti. Hæc postquam fecerunt, in demum ad condiendum effarant. t 86. Sunt autem ad hoc ipsum certi hommes, qui artem banc con- dændi mortuo: exercent. Hi, ubi illis adlatum est Cadavier,’osten- durit his qui illud adferunt exemplaria lignes cadavefum, picturaî .verum iinitantia. Et præstantîssimam quidem Condiendi rationem cicunt ejus esse, cujus nomen in tali se effari nefas duco. .Mon- atrant vero et exemplar alterius, quæ huic inferioiï est et minus pre; tiosa; denique tertiam, vilissimam. Quibus expositis, quæruntex illis, quonamgenere parari velint cadaver. . Tarn hi, postquam de mercede ’convenit, abeunt’: et illi, suis in ædibus manentes, si prœè stantiuima rations condiendum cadarer fuerit, rem ita peragunt; Frig- mum, incurvo feu-o per narest extrahunt cerebrum; et partent quidem cerebri in: extrahunt, partim veto infusis medicamentis, Deinde acuto lapide æthiopico circa iiià incidunt cadavei’, et totam alvuni exenterant, et put-gamin eluuut vino palmeo,iterumque tritis aromatibus extergunt : tutu trita purissima myrrha et casia aliisque odoril bus, thure excepto, alvum complent, atq-ue completam tursus con-P auunt. His ita factis, nitra condiunt, conduntque cadaver pet dies septuaginta; nec enim licet diutiusi. h Elapsis septuaginta dîebus’, lavant cadaver, et totum corpus Isectis ex syndone byssina fasciis in- volvunt, gumini sublitis, quo pro glutine maxime utuntur Ægyptii; Inde ubi cadaver receperunt propinqui, capsam conficiendam curant boulinis figura, cui includunt cadauer; atque inclusum reponuut in conditorio sepulcrali, rectum statuentes ad parietem. Hæc est ratio adparandi en cadavera, quæ prétiosissime condita volunt. 4 87. Qui vero media» rationem cupiunt, nimium sumtum fugientes, eorum cadavera ita insu-nant. Clysteribus adhibitis, implent çadaveris ventremîoleo cedrino, non incidentes ventrem, nec alvum exenterantes, sed pet ’anum ingetentes: tum cohibentes illud lava? enim ne eadem via retro eXeat, nitro condunt cadaver, per statutum dierum numerum; Horum dierum postremo cedriam, prius inge- stam, e ventre emitttmt; cujus tanta vis est, ut secum et intestina et viscera prorsus [commaceratan educat: carnes autem consumit pin-nm; atque itai relinquitur cadaveris cutis tantum et ossu. His ita peractis, reddunt cadaver. propinquis, nihil amplius negotii sus.

cipientes.,88. .Tertila cendiçndi ratio « hæc est,Ç que 4 adparantur ’ eorum cada« Vera, guibus tennis admodum res familiaris est. Vulgari iiquore purgatorio eluunt ventrem, tum per septuaginta dies nitro condiunt cadavei’, atque in dein propinq’uis reddunt auferendum. . .. .89. Uxores ver0.illustrium virorum,» postquam decesserunt, non çutimeondiendaslradunt;nec si guæ. formosæ admodum et hi

100 manchon marron. x1. æsh’matione fixeront: sed post tres demain ont quatuor dies unctot ribas lise traduntur. Id faciunt en causa, ne cum his mulieribus coeant unctores. Deprehensum enim esse aiunt connu uliqUem, cum cadàvere recens defnnctæ mlieris coeuutem, Manque esse ab artificii socio. 90. Quod si quis veto r’eperiür, sive Ægyptins; site pariade pern- egrinus homo, qui a crocodilo motus, ont ab ipso flamine Imams periit; apud quodcumque oppidum cadaver ejus in tertiam fuerit ejectum, ejus oppidi incolte necessario teneutur oomlieldmn mua curare, et quam maxima honore ndfectum in mais conditoriîs sapez lire: neque aiii cuiquam; nec cognac, nec arnica, lichen est tani- gere tale codant; sed soli Nili, moulura diqüd lur- plius quam hominis cadaver, tractant illud atque sopeliunr. ’ 91. Græcorum instituüs recusant uti, et, verbo ut diem, aliorum etiam populorum qœrummrfiquea Et hoc quidem reliqui Ægyptii in observant. Est amen: Chamois, oppidum magnum Thèbs’dis præfecturæ, prope Neapolin; in que templum incuit Peræi, Dm filii, quadratum, palmeto chuintions: : propylæa tauplilopideag ingentia admodum; super quibus duæ collocatæ sont statuas lapi- dees «ingenei mole. lutta hoc septum ædes est, in que est Posté simulacrum: narrantque hi Chemmitœ, sæpius in en «in parera ,Peneum, freqlienter véro intra ædem, repeiirique subinde sandaiium quad ille gestaverit, magnitudine bicubitnli; quad qui» fies adpareat, tune florenti mon statu universaux: utî Ægyptnm. Hoc illi nuiront: sacra autem Mut Perseo, Glœcanicis hujusmodi: indes gymnicos celebrant, omnia certamimnn goum i continentes; præmioque propoliunt pecudes, et kans, et polies. Interrogantî vero mihi, clarifiais-solin adparere Persans mutinant, atour Singulare hoc quæ omnibus Ægyptiis inti habeænt, ut grimais ludos ei instituant, dixerunt, usuo en cupidon oriIIdum esse Perseam: Dansum enim et Lynceum, qui in Gracinm novi: gansent, Chemmitas fuisse z” et horum deinde genus recensenæs,’ de» i menderunt usq’ue ad Penseur. "Hunc autem," nichant; tiquai: oh eamcaussmn(quum eumdem Gmci immoraux) Ægyptnm’adiissœ, ut Gorgonis caput ex Libye. ndferret, etiam ad se venisse, et cogna» tus omnes agnovisse; adiisse autem Ægyptum cognito Chemnios l nemine, quad ei mater’indicassfl. Haie igitur se louas muions celebrare,192.. Istîs quæ exposni institués ipsius lutinait ü Ægyptii, jussu." qui supra pa- - indes habitant. Qui veto paludes incolunt, eisdem quidem utuntur quibus reliqui Ægyptii, quun’: aliis in rebus, Monod nouaisi unau quisque uxorem in matrimonio habet. quemadInodn’m Grœci. - Cas- terumlad victus facilitatem alia hæc ab iis inventa sunt. Postquam auctus est fluvius, camposque inundavit, nancuntur in aqua lilia mule»

taquant. Ægy’ptiis lotus vocautur.Emacs. Hæc ubi demessuerunt, siccant1m ad soiem: deinde, quod in loto intus est, papaveri simiie, id pinsunt, panesque ex en coquunt. Est vero etiam radix hujus loti esculenta, dulcis admodum, rotunda, magnitudine mali. Sunt et alia lilia, ro- sis sirnilia, quæ et ipsa in flumine nascuntur: quorum fluctua in dia caiyce inest, ex radioe aduste, specie favo vesparum simillima; inquo insunt (bacon: sive grena) esculenta permulta, magnitudine nuclei olivæ, quæ vel tenera comeduntur, vel siceata. Porto Br un, (id est, Papyrum,) quæ quotannis in paludibus mscitur, postquam estramunt, superiora abscindunt, in aliosque usus conven- tunt; quad veto inferius reiinquitur ad cubiti iongitudinem, id par.- timmandueant, panim vendant. Qui veto delicata admodum byblo s volant usi, hi eam in ardente fuma ton-d’antan manducant. Non- nulli veto nonnisi piacèbus vitam sustentant, quibus capiendis dent operam: hi pestquam captos exenterarunt, ad soiem eos siCcant, et

"la- .98. Gregdcs siccatos picon in fluminibus comedunt. non fers gignuntur; v sed, , .poste z quam in stagnis enutriti snnt, faciunt hæc quæ dicam. Ubi incessit cos gignendi libido, gregatim enatant in mare. Gregem ducunt mares, genituram spargentes: sequuntur fœminœ, quæ illam deglua- fiant, tuque inde conoipiunt. Postquam gravides factæ snnt in mari, retro natant in suas quodque genus sedes. Tum vero non jam mares pmmt, sed fœmiuæ ducunt gregem: quæ dam præeunt, similiser faciuntatque antea mares fecerant; spargunt paulatim ovorum grena, sequunturquc mares ifiandeglutientes. Sunt autem grima ista, pie aces : et ex reliquis granis,hquæ ne!) .sunt deglutita, existant pisces qui deinde enutriuntur. Qui. ex gregibus illis, quum in mare matant, capiuntur pisces, horum capita a lævo latere adtritarrepeiiunxur; qui in Mande capiuntur, dextrum latta adtritum baisent. Accidit hoc autem illis hac de caussa. Quurn in mare ouatant, presse legunt terram a parte sinistra: ubi retro natant, ,rursus ad eumdem sese ada- plicant, iilmnque adtingunt quam proxime possunt, ne a via aberrent propteî’ fluminis cursum. Quaudo vero augeri incipit Nilus, tum cava terres loca et lacunes fluvio vicinæprimum incipiunt repleri; percolante aqua ex flamine : et prout illa loca implentur, continuo minutie pisciculis (plena sont omnia. Hi pisciculi si unde orinntur quæris, videur mihi equidem verisimillimam banc caussam intellos fuse. Superiore une, postquam deficere cœpit Nilus, pines ava in iimum deposuerunt, et simul cum postrema aquaabierunt: nunc, quando tempore circumacto redit aqua, ex ovis istis protinus hi pi- scieuli nascuntur.’ Et circa pines quidem ita se res habet. 94-. Oko utuntur hi ex Ægyptiis qui circa paludes habitant, ex truetu sichypriorum, quod Kiki vacant Ægyptii, parantque in hune modum. Ad fluminum et stagnorum ripas ocrant-hæc sillicypria,

102 HERODOTI IVIISTOR. Il. quæ apud Græcas spante nascuntur. Hæc in Ægypta sata, fructum n ferunt magna copia, sed graveolentem. Hunc. illi colligunt, et COD: tusum exprimunt ; nonnulli etiam tastum excoquunt, et quad defluit colligunt. Est autem pingue, et lucemæ non minus commodum quam olivarium oleum; sed gravem spargit odorem. . 95. Adversus calices, quorum magna vis est, hac utuntur inventa.- Qui regiones paludibus superiores incolunt, hosjuvant tunes, in quos dormituri adscendunt; nam a ventis prohibentur culices altius vo- lute. Qui veto circa paludes habitant, hi turrium loco hac ratione sese muniunt. Quilibet vir rete passidet, quo per diem pisces vena- -tur, noctu autem eodem utitur in cubili ubi quiescit: lecto circuma panit rete; deinde subrepens, sub illo dormit. Culices enim, si.quis pallia aut sindoni invalutus cubitum ivit, par hæc vestimenta cum mondent; per. rete vero ne conantur quidem omnino. ; 96. Nana illorum onerariæ ex spina arbore confectæ sunt, cujus species simillima loto Cyrenaico, lacryma autem gummi est. Ex hac igitur spina cædunt ligna fera bicubitalia, quæ laterum in mo- remcomponunt, ex eisque naves fabricantur tali modo. Bicubitalia ille ligna circum frequentes prælongosque clavas ligneos circum: nectunt, illisque ita compactis tigna transverse superne intendant. pastis veto non utuntur, commissuras autem intus byblo obturant; Gubernaculum unum faciunt, et hoc par carinam trajiciunt. Mali: utuntur ex spina arbore, velis ex papyro. Hæc navigia adverso flamine, nisi secundus ventus, isque satis validus,obtineat, navigue non possunt, sed ex terra juxta ripam trubuntur. Secundo veto flumine deferuntur hôcmado. Tabula sive entes oblonga est januæ forma, ex myrica frutice [tamaricen Latine vacant] confecta, et vi- mine ex arundinibus cansuta; tutu. lapis perforatus, duarum fere talentorum pondere. Januam illam, furie religatam, in fluviuni demittit muta, ut ante navem secundo flumine deferatur.; lapidem vero ex alia fane a pastica parte demittit. Itaque janua, incidente aqua; impetu, celeriter progreditur, et trahit burin,- (boc enim-his navigiis nomen est:) lapis veto, dam a tergo trahitur, et in fonda est,..dirigit cursum. Habent Ægyptii navigior’um horumingentem multitudinem, vehuntque illarum nonnulla malta millia talentorum. I; 97. Postquam veto terrain Nilus inundavit, sala. oppida conspiy niu’ntur ex equis eminentia, insulis Ægei maris.admodum similia. Reliqua enim omnis (Ægyptus tunc pelagus est, minque appida gaminent. Hoc ubi lit, nonjam pet fluvii. aimas navigant, sed me: dios ;per campos. . Nain, qui ÀNaucrati Memphin praticiscitur, is præter ipsas pyramides navigat 5 quum aliaquin non hac sit iter, sed psaçter apicem ’roü Delta et juxta cercasorum oppidum; et Gamba e mari Naucratin tendçns, pet campas navigas, juxtaque Antliyllam cetArlclmndropolin præteryeheris,a» ...... a..4.s .. . z

-"ŒUTERPEL ’ I ’ i103 ’ .798. Anthy-lla,quam-modo nom’iriavi, nobile oppidum, singulari- ter adtributa semper est uxori regis qui in Ægypta regnat, ex cujus reditibus illa sibi comparet calceamenta: idque ita obtinet, ex qua sub Persarum imperio Ægyptus est; Alterum, quad dixi, oppidum videtur ab Archandro Phthio nomen accepisse, Achæi filio, Danai genero;. quare’ etiam Archandri oppidum nominatur. Fuerit quidem fartasse etiam alias Archander: at Ægyptium certe nomen

nonr 99. iHAC’rENUS est; ea»dixi,iquœ -’ i partim.» r ipse ’ vidi, partim quæ equidem sentio, partim quæ sciscitando cognovi. Accedo nunc ad ex- pbùendas Ægyptiarum historias, raque gestas, quemadmodum narra- taSîaudivi; quibus tamen nonnulla etiam, quæ ipse meis coulis vidi, ladjiciain. MENER. illum, qui primus in Ægypto regnavit, quum aliaifecisse, aiebant sacerdotes, tum hoc primum; quad Memphin jactisiaggeribus a Nili inundatiorie secluserit. Olim enim fluvium imita ipsum mantem arena»obsitum a parterLibyæ fluxisse; Menen vero supeme, centum fere stadia a Memphi, Nili brachiumillud, quad meridiem versus’tendebat, huma adgesta complesse; atque ita, exsiccàto prisco alvea, alium duxisse, quivinter montes medius interfiueret. Atque etiamrnunc Persævbrachium’illud, quad nunc Huit ab -altero seclusum, magna cura observantyet quotannis’eum (ca loco, ubi a vetere alvea deflexit) adgesta huma muniunt; Aqua- niais), si eo loci perrumpens fluvius exundaret,’ time’ndum foret ne universa Memphis inundaretur. Deinde veto eumdem Menen, primum’ Ægypti regem, aiunt, vpostquam regionem circa Memphin in sicco posuisset, in eadem regione urbem banc, quæ nunc Memphis vocatur, candidisse:i(est eiIim Memphis etiam in angusta Ægypti parte :) extra illam vera circ’umfadisœ lacum exi fluvio versus se- ptentrianein et versus accidentent, nain versus orientem ipse Nilus eaux præstrin’git. Porto eumdem in ipsa urbe Vulcani templum,- quad magnum ibi et memorabile est, statuisse.’ v I t : h a V ,1 100. Post hune eleibro recensuerunt mihi sacerdotes regum trecentorum et triginta nomina. In tot generationibus baminum obtodecim ’ Ætbiopes-veran’t, et une mulî’er indigents.» ’Mulieri, quæ in Ægypta regnavit, idem nomenhfuit atque Babyloniæ,’ Nitocris, Hanc memorant ultam esse fratrem, quem Ægyptii, quum apud eos regnasset, occiderant, post ejusque cædem rognum ipsi- tradiderant: ’hojus ulciscendi caussa multos Ægyptios dola interfecisse. Fecisse scilicet conclave prælongum subterraueum, novum quiddam se mo- lirî dînentem, animoa’utem aliud- cogitantem. Tutu Ægyptiorum magnum numerum, quos cædis maxime auctares fuisse noverat, ad cènaiti’vocatas, epulo ibidem excepisse ; inter cœnand’um veroflu- vium in conclave immisisse per accultum ingentem canalem. :De’hac igitur hæc memorarunt, istudadjicientes, post id factum reginam se

104 HERODOTI HISTOR. Il. ipsum in conclave dueribus repletnux cuisiniste, que vindictatn effil-

- 101. Reliquorum regum nullam vel opus memorabile reliqnàse dixerunt, val se une insignem fiisse, præter poutremum eorum, Marin. Hunc memorsbilia edidisse opera, propylæa ad Vulcani templum,geret. septentrionem spectantia ; lacumque - efodisse, . cujus quanta. si: circuîtus, deinde exponsm; pyramidesque in en exstruxisee, quarum de magnitudine simul cum ipso Iacu faciam mentionna). Hunc igitur ista edidisse open; reliquurum autem nullam quid-

102. Igîtur bos omittens, alium memombo, qui post illos repa- vit, cui nomen Sautri: fait. Hunc dixere sacerdotes primum n34 vibus longis ex Arabico sint: profectum, avicoles Erythræi maris’ subegisse;quam. donec, quum ulterius esset navigstutus, « in mue pence plus: quod propter brevis non amplîus potuerit navigari. Inde in Emzum revenus, ut nattant sacerdote» ingentem contraan exercitum pet confinement duit, omnesque quos adiit populos ar- , mis subegit. Quod si que: oŒendisset fortes populos, et libertstis vobemenzer studiosos, in horum terris columnas erigebst, quai-un inscriptio declarabfl: quumregis nomen atone patrium, tout hou vi ab ipso esse subsotos. Quorum veto oppida citra pugnsm et facile cepisset, in horum alunais cadeau quidem, quæ in fortium .vimnnn (salamis, inscribebat; insuper vero pudenda insculpi jussit malie- brh, molles eus esse atque igm signifions. ’ - 103. Hæcigiturlfsciens continentem obiît, donec ex Asia in En- ropun tnnsgressus, Scythss subegit et Thraces. Hi, ut mihi videtur, aveuli fuerunt, ad quos pervenerit Ægyptiusvexercitus: nant in: horum terra conspiciuntur columnæ ab i110 erectœ, non veto ulœrins. Inde converso itinete domum repetüt: sed ubi ad Phœin fluvium fait, baud satis cette adfirmare ’possum, ipsene rez Sesostris, desi- gnatdm aliquam quantamcumque pattern-sui exercitus ibireh’querit, au mflites nonnulli, itinerum encres pertæsî, circa Phasin flumen remmeflnt.104. Colchî enim mihi vldentur: w Ægyptii esse: idque dico, ut qui prias hoc ipsum mecum cogitaverim, quam ex aliis audivi. Quum’ vem curæ mihi hæc res esset, quæsivi ex utrisque: et mugis Colehi recordabantur Ægyptiorum, qœm Ægypüi colchorum: pumas autem se trichant Ægyptii, esse Colchos de exercitu Salauds; ego veto conjectsveram punira ex hoc, quod nigm colon! et crispi- a. pluie sint Colohi: quamquam hoc. pauma valet; quum et s16 shit populi tale: hoc igitur potins argumenta-id collegeram, qœd soli omnium hominem Colchâ, prester et Æthiopes, ab and» quiséimîs temporibus cireumcidant pudends. Nm Phœnices; et Syri Palæstinam incolentes; pvofitentur ipsî, ab Ægyptiis se hoc

àccepisse. , Syrii veto, qui. circa.Therçn,odoutemEUTERPE. et Pardienium’ 105 fluvium habitant, et Macrones,.horum finitimi, a Colchisnuper se accepisse humain; Hieuim sont soli ex omnibuslhomirübus cîrà cumcisi; et hi. manifesteÆgyptios in hac re iniitàntur. AÆgyptii vero utrum .ab Æthiopibus, an hi ab illis acceperint, adfirmare non possum;,pei’antiquum euimi ritum esse adparet;- Istos autem ex. Æg’yptiorum commercio hunc ritum adoptasse, magnum mihi otium documentai!) videtur hoc esse: Phœnices, qui inter Græcos vivant; in hoc ritu ad pudenda pertinente non amplius imitanturl Æ’gyptios; et eorum, qui post nascuntur; non circumcidunt virilia. - i 105. Age uero, etiamonliud de Colchis commemorabo, «in quo Ægyptiis similes sunt. Linum soli hi et Ægyptii fabricantur eodem modo: atque etism tota vitæ ratio et sermo utroruinque similis est; Linnm quidemColchicum a Græcis Sardouiurn vocatur; illud veto quod ex Ægypto adfertur, Ægyptîum nominatur. ’ ï 106. ,Columnarum quas variis in regionîbus posait Ægyptius tex Sesostrisypleræquenonlampliùs supersunt: in Syrie, veto Palæstina ipse superstites vidi, in quibus au proédicta inscriptio, et pudendu muliebria. Sunt etiam in louis duæ imâgiues hujus’viri saxisiinié sculptè,4altefa in via qua Epheso Phocæam itur; alitera qua Sardia bus Smymam. Utrobique, vit. exsculptus est, màgnitudine quatuor cubitorum cum una’spithama, dextre manu hastam tenens, sinistra sagittas, et relique «cultu. simili; habet enim parfin). Ægyptiacum cultum, partim Æthiopicum: ab altero veto humera ad sitorum pet pectus pertinet insculpta inscriptio in banc sententiam: Ego banc regionem mais lamais mihi adquiaivi. Quis vero, aut unde sit, ibi non declarat-: alibi ’vero deolaravit. Itaque’istas nonnulli,- qui videJ nuit, Memnonis cunjiciunt imagines esse, longe a vero aberrantes. 107. Hunc Ægyptium Sesostrîn, dicebant sacerdotes, redeuntem; multosque homines ex gentibus subactis secum ducentem,-eumdem, postquam in reditu ad Daphuin Pelusiàcam pervenis’set, afràtre; cujus fidei Ægyptum commissariat, une cum filiis hospitio esse ex- I captum! at illum circa domum, in que rex erat, materialu congeri, congestamque jussisse incendi. Quo re animadversa, deliberasseI regemcum uxore,.quippe illam comitem secum habuisseg Hunc ei- suasisse, quum sex essent filii, duobus ex his superlpyram extené sis pontem sic mordante materia faceret, quem ipsi superantes efçgerent... Idlfecisse Sesostrin,iet duos filios ita igue fuisse si» spmtos, teliquosverojuna cumipatre fuga servatos. ï ’ ,- , 108. Postquamlin Ægyptum advenit, pœnasque- de Iran-e sumsit; tum veto multitudine baminum, quos e terrisysubactis- adduxerat, in hunc modum usus est. Lapides eus, qui hoc’regnante ad van mi templumicongesti sunt, immani inaguitudine, hi sunt- qui traxea tout : Manque canules cunctos, qui nunc in Ægyptc surit, ouadi-fou s r

106 HERODOTI HISTOR. Il. dormit: atque ita inviti quidem fecerunt, ut Ægyptus, quæ ante id tempus nota equis et plaustris opportuna fuerat, hoc commodo careret. Nam ab illo tempore Ægyptus, tata licet plans et campestris, equis et plaustris inhabilis (acta est : cujus rei causse est multitudo fossarum, variis modis omnes in partes ductarum. Reg-ionem autem ita fossisdiscidit rex ille hac causse. Quicumque ex Ægyptiis cpt pida habitabant quæ non sont ad fluvium site, sed in media regidne ; hi, postquam recessit Nilus, aquæ inopia laborantes, salsiore potu usi erant, ex puteis hausto. Hujus rei caussa discissa est Ægyptus. 109. Porto hune regem, nichant, distribuasse regionem inter omnes Ægyptios, singulisque sortem æqualem dedisse quedratam; et ab I hac sorte reditus sibi constituisse, imperato tributo quotannis pen- dendo. Quod si de cujuspiam sorte fluvius aliquid abstraxisset, is regem adiens indicabat factum; et tex, missis qui rem præsentem inspicerent, dimetirenturque quanto miner foetus fuerit ager, in posterum tributi partem pro portione remittebat. Videturque mihi ex hoc negotio inventa esse geomctria apud Ægyptios, indeque ad Græcos transiisse. Nam polum quidem et gnomonem et duodecim diei partes a Babyloniis Græci acceperunt. 110. Idem rex Sesostris, unus ex Ægypti regibus, Æthiopiæ etiam regnum obtinuit. Monuments autem sui reliquit statuas la- pidess ante Vulcani templum positas z quarum duæ, triginta cubitorum quæque, ipsius et uxoris referebant imagines; tum quatuor, vigintî cubitorum quisque, totidem numero filiorum. Ante bas statuas quum multo post tempore Darius Perse sibi vellet statuam po- . nets, vetuit Vulcani sacerdos, dicens " non edita ab illo esse facta qualia a Sesostrî .Ægyptio: Sesostrin enim quum alias gentes nihilo vel pauciores se] inferiores, quam ipse, tum vero et Scythas, subegisse, quos Darius subigere non potuisses. Quare non esse æquum, ut ante illius monuments statuam ponat isqui illius facta non supera- rit." Aiuntque Darium sacerdoti hæc dicenti ignovisse. 111. Sesostri vita functo, aiebant, regnum suscepisse filium ejus Pheron : eumque nullam militare facînus præclarum edidisse; accidisse quippe ei ut caucus fieret, et quidem ob factum hujusmodi. Quumeflumen s0 tempore copiosissimum descendisse: ad octodecim pedum altitudinem,lcamposque inundasset, ingruente vento ingentes fluctus ciere flumen cœpit. Ibi tune regem busc, improba vesania correptum, sumsisse spiculum, et in medios fiuminis gurgites conjecisse z. dein protinus coulis cœpisse laborare, prorsusque usum oculorum amisisse, Postquam decem aunis cæcus fuisset, advenisse-ei, undecimo anno, ex Buto oppido oraculi responsum, ti exactum esse muletas tempus; oculorum usum recepturum eum esse, si oculos elu- isset lotio maliens, quæ non nisi cum suc marito coiisset, et cum nullo alia viro habuisset consuetudinem." Illum igitur ante omnia’nxoris

urinaux esse expertum ;. deinde.EUTERPE. vero, quum visum non recepisset, 107 aliarum omnium atque aliorum experimentum fecisse. Ad extremum, postquam visum recepisset, mulieres cunctas, quarum experimentum v fecerat, excepta una ille cujus urina lotuslvisum recepit, in imam oppidum congregasse, cui nomen nunc Erythrobolus est, (quasi Rubrum salum diceres) atque ita congregatas, subjectovigne, siniul cum oppido concremasse: illam veto, cujus urina lotus visum receperat,.inmatrimonium duXisse. Donaria autem, postquam oculorum calamitate est liberatus,»quum alia in notabilioribus quibusque templis consecravit, tutu, quad maxime memorari præ cæteris meretur, in Solis templo opera posuit spectatu digne, duo saxeos oboles, utrumque ex une saxo, longitudine utrumque centum cubitorum, latitudine cem112. Huic incubitorum. ’reg’num successisse nichant virurn ’ Memphiten,i * cum qui Græcorum sermoneiProteus noininetur: cujus nunc delubrum’ est Memphi pulcrum adnmdum et eximie instructum, a Vulcani templo austrum versus situm. Circa delubrum illud Phœnices Tyrii habitant ; vocaturque totus ille locus, Tyn’orum castra. lutes. Protei delubrum sedes est, quæ vocatur Veneris Hospit’œ: quam ego ædem H elenæ Tyndari filiæ sacratamifuisse conjicia, tum quad memoratum audivi vixisse Helenam apud Prateum, tum nempe oh hoc ipsum cognomen Hospice: V mais : quotquot enim alia saut Veneris templo, eorum nullum est quad tale cognomeu habeat. A 113. Dixerunt autem mihi sacerdotes, sciscitanti quæ ad Helenami spectant, gestam rem esse hune in modum. Alexandrum, poSt-’ quam Helenam ex Sparta rapuisset,-domum navigasse. Sed ubi in Ægæum pervenit, violenti ex adverso venti in Ægyptium mare eux! compulerunt: inde, quum non remitteret vis ventorum, Æg’y- ptum tenait; et in illud quidem Nili ostium, quad Canobicum nunc vocatur, ad Taricheas pervenit. Erat autem inlitore Herculis temv plum, quad etiam nunc est: in quad si quis cujuscumque hominis: servus profugerit, et deo se tradens, sacras sibi impuni notas curave-- rit, hune nemini fus est tangere. Lex ista eadem, quæ olim fuit, ad .meam neque ætatem manet. Ah Alexandroigitur famuli nonnulli; cognita lege quæ .in hoc templo obtinet, desciscunt: Sedentesque deo supplices, nocituri Alexandra, accusarunt» eum 3omnemque ini- quitatem, que adversus Helenam et Menelaum usus ille crut, aperuerunt : renunciarunt hæc autem quum sacerdotibus templi, tum præ- fecto hujus ostii, cui Thonîs nomen erat. I . . 1 14. Quibus eognitis Thanis celeriter Memphin ad, ,Proteum nuncios misit, qui hæc ei dicerent: tt Advenit hue peregrinus homo, natione Trojanus, qui in Græcia improbum facinus commisit: A quippe hespitis sui uxorem decepit, samque et magnam simul rerum pretiosarum eopiam secum vehens hue adpulit, ventorum vi tuam in

108 - HERODOTI HISTOR. Il. terrain compulsus. Hunccine ergo sia’smus magnum sbire; au, qu. secum advexit, ei oripiemus P" Ad hæc Proteus remitti’t nuncium, quisdiceret: 0 Hunc hominem, quisquis ait, qui hospitem tain nefaria injuria adfecit, prehendite, et ad me adducite, ut sciam quid tandem dicat." 1 15. His auditis Thanis prohendit Alexandrum, navesque ejus retinet: dein et ipsum-et Helenam et res pretiosas Memphin durit, stqne etiam fugitives supplices. Qui ubi advenerunt, quæsivit ex Alexandra Proteus, quis esset, ’et unde cum navibus suis advenisset. Et ille suum genus commemoravit, et patrie dixit nomen; atque na- vigatianis cursum, et nude advenait, expOsuit. Deinde vero interrogante Protea, Helenam nude .aecepisset, titubantem in oratione, nec vers lequentem, coarguebant fugitivi supplices, et totem sceleris rationem regi aperuerunt. Ad extremum Proœus seutentiam pronunciavit z tt Nisi ego," inquit, " mimi ducersm, nullam boulin nom peregrinum oecidere, qui ventorum vi compulsas mm terrain accessisset, a’te pro Græco illo pœuas sumtusus emm, qui, o hominum scelestissime, hospitio benigne exceptes, facinusimprobissinunn Ad tui hospitis uxorem intrasti; et hoc flagitio meun- sentes, tais fraudibush excitatam raptamque abduxisti.’ Nec hoc tibi satis-filmsed etiamdomum tui hospitis exspoliasti, bisque cum spo- liislhuc veuisti. Nunc, quoniam semper mihi-curæ fait hospitem nullam occidere, mulierem quidem banc atque opes non te sinam bine abducere, sed hæc ego Græco illi servabo, donec ipse veniens recie pas! veinent: tibi vero et navigationis soeiis edieo, ut intrs triduum mes e terra in aliamnavigetis : sin minus, pro hostibus vos habebo." 116.. Hunc fuisse Helenæ apud Proleum MW!!!" dixere sacerdotes. Videturautem mihi Homerus eumdem audivisse narrationem; sed, quoniam non similiter, atque altera narratio,tadcomlmodesa esset epioo carmini, ideirco eau: deseruissegitatamen ut significaœtznotam sibiïeam fuisse. Adparethoc enim ex-itiuerum rations Alexandri, quatrain Iliadeproposuit, (nec veto risquant alibi recrachait) ubi ait, quum par alia loca cum errasse, Helenam secum ducentem, tuai Sidonemin Phœuieistadpulisse’. Meminitvsutem hujns reiin Dio- mdùfirtilgw fouis, ubi hosposuit versus: I ’ I Pisam: fierait ibi pülh..[pspls,’] tacts pnellis : filoniis. qua ipso Paris fumass- sb. urbe l Sidonie duit, solens frets lots cariais, I , 4 Quasi rotulit languis Helenam nataliburortam. Meminit queque’in-O’dysses, his versibus :s

a 511mo baboit Juvénal. pernpte pantnivensna, - Quanpoiyusmn. sibi Thonis’donsvërat axer . -Ægyptiai ubi terraient: fért platina mixtim Malta quidem probe, mqu etiam damnons venions.

hæc, eodem spectantia,EUTERPE. Telemaclio (liait Menelsus - 109 z.

Hue etiam Ægyplo dîi «me tenuere reverli a L Conanlem, quibus baud tuleram solennis sacra. Quibus versibus declarat posta, cognitamisibi fuisse’Alexandrl, par maria errantis, adventum-in Ægyptum: confiais enim est Syria Æigyptov: Phœnices autem, quorum est Sidon, in Syrie habitant. 117. Exïhisce autem versibus, et ex ista maxime loco, [quem ex Iliade adposui,] clarum est, non esseHomemm Cyprien": carmina»: auctorem, sed’alium quempiam. Nom in Cypriis memoratur, tertio dieSparta illium cum Helena pervenisse Alexandrum, secundo sente usnin,et un tranquille: in Iliade veuo ait posta, errasse illum quum Heleuam domnm duceretl Sed valeat Homerus, valeantque

1:18. Interroganti Kveto mihi, utrum vrvanum.’ fietumque sit, ne ne,Cypria aquoerræci dahlia ad IJiumcarmina. gesto narrant, resPonderunt I mihi- . haiçce, aquæ’ex ipsius Menelui narratianelsibi cognita esse adfirma1 mut. Scilicet, vernisse post Helenæ. raptum exercitum ingentem Grsscoitum in terrain Trajanam, Menelao opem laturum. Ah exercitu ista, exscensione facta, positisque castris, misses esse Ilium legs: tos, et inhis ipsum Menelaum :. qui postquam muros ingressi, repe- tiissent Helenam,-et«opes ab Alexandra subreptas, et satisfactionen injuriarum postulassent f respondisseîtunc Teucros-id quad et deinde constanter’adfirmaverint jurati et non jurati, non habere se; Hele- nam, nec opes quæ repeterentur, sed esseista omnia in Ægypto ;. neque æquum vesse, se. earum remm causes vsatisfhctionem-dare, quæ essent in Protei manibus, regis Ægyptii. At ’Grseci, ab his- Se ridein existimantes, ea causse obsediSse urbem,--donec cepis- aent. iCapta urbe, quum ndsquam Helena reperiretur, et constam- ter eumdem sermonem, quem antea, audirent Græci-; sic deinde- fidempriori sermoni adhibentes, Menelaum ipsum ad lProteum mit

1.19. Menelaus ubi in Ægyptum pervenit, adverso-fluvio Memav phin .navignvit, ibique exposita rei veritate,» insignibus donis hospi-, talibus exceptus est, et Helenam illæsam recepit, insuperque opes» suassaurit. omnes. Verumtamen Menelaus, quamquam . hæcïomniacon- . - sécutirs, inique cum .Ægyptiis-egit. Nam quum proficisci vellet, nec pet ventosfposset, longiore interposltamora, ad extremum rem. adgressus est impiam et nefariam: duos puerulos sumsit baminum. indigenarum, eosque placandis-ventisimmulavlt. Deinde postquam’ evulgatum est facinus, invisus Ægyptiis,-etzab eis exagitatus, pros fugit ouin. suis navibus, Libyam versus iter intendens. - Inde veto: pervenerit, non amplius dicere, potuerunt Ægyptii: ista’vero.’

a ..n ...-Pa 110 HERODOTI HISTOR. Il. quæ dixi, partira sciscitando se cognovisse aiebant,partim apud se geste adcurate cognita habere. 120. Hæc mihi Ægyptiorum dixerunt sacerdotes: narrationi autem, quam de Helena fecerunt; ego etiam ipse adsentior, hæcce mecum reputans: si in Ilio fuisset Helena, reddituros eam Græcis fuisse Trojanos, sive volente Alexandra, sive nolente. Nam profecto non ita mente captas erat Priamus, neque cæteri illius propiti- qui, ut suis ipsorum capitibus et liberis et universa urbe voluissent periclitari, quo Alexander Helenam haberet uxorem. Quod si etiam initia ita secum statuissent, tmnen deinde, postquam et aliorum Trojanorum camphres, soties cum Græcis cougressi sunt, parie- ront, et ex ipsius Priami filiis quolibet in prœlio (d quidem epicoo rum poetarum narrationi fides habenda) duo aut tres sut etiam plures occubuerunt; his ita comparatis, pute equidem, si vel ipse Priamus Helenam clunisset uxorem, redditurum eam fuisse Græcis hac conditions, ut præsentibus malis liberaretur. Porro ne regnum quidem ad Alexandrum erst reditururn, ut, quum senex esset Pris-n nus, rerum summo. panes illum fuerit: sed Hector, et astate major et longe illo vit fortior, in regnum mortuo Prisme erat successurus ; quem non est consentaneum indulgere voluisse fratri injuste agenti, quum præsertim illius causas gravissime mais et privatim ipsum, et publics Trojanos omnes premerent. Sed enim non potuerant illi Helenam reddere, et veradicentibus fidem non adhibuerant Græci : idque (ut dioam quad sentie) factum est divine numine ita moderante, ut illi, interneciane pereuntes, testatum facerent homiuibus, graves injurias gravibus etiam pœnis vindicari a diis. Sed hæc quidem pro mes dixi opinione. . 121. Protea in rogne successisse memorarunt tRampn’m’lam .- qui monuments sui reliquit propylæa templi Vulcani, occidental! Spectantia. Ex adverso vero propylæorum duas posuit statuas, viginti quinque cubitorum magnitudine: quarum illam, quæ stat a septentrione, Æstatem. adpellant Ægyptii; alteram, quæ a meridie, Hiemcm :I et illam quidem, quam Æstatem vacant, adorant et donis placant; adversus illam, quæ Hiema nominatur, contrarium faciunt.. 1’21, 1. Hunc regem, dixerunt, i . tantas opes.possedi8.se,.tantamque vim argenti, ut posteriorum regum nullus, non dico superare eum opibus potuerit, sed ne. prope quidem accedere. Igitur in tutu te. ponere suas pecunias cupientern, conclave ædificandum curasse lapideum. Cujus œdificii quum unus paries extrorsum spectaret, cum cui mandatum Opus erat, pecuniæ insidiantem, hocce esse machina-r mm: ex lapidibus unum ita parasse, ut e mura fade eximi posset apduobus aut etiam ab une homine. Absoluto ædificio, regain in.

lio- divitias suas deposuisse.EUTERPE. Interjecto autem tempore, 111 quum is, qui conclave illud ædificaverat, prope vitæ finem esset, hune advo-. catis ad se duobus, qui ei ersnt, filiis exposuisse, in ædificando regis thesauro usum se esse artificio, quo prospexisset ut opulentam haberent rem familiarem. Perspicue igitur illos docuisse quo pacto eximi lapis posset, et mensuras-illis tradidisse, quas si observassent, futuros e08 aiebat esse regiarum opum dispensatores. Hoc igitur vita functo, filios baud multo post operi admovisse manas: noctu ad regiam accedentes, lapidem in ædificio a se inventum facili opera tractasse, multumque pecuniæ extulisse. . 121, 2. Quum forte dein conclave rex àperuisset, videretque di. minutas in vasis pecunias, miratum esse; nec vero quem culparet habuisse, quum sigma januæ salva fuissent, et ædificium clausum. Ubi autem iterum et tertio aperiens, constanter minui vidit pecunias, (nec. enim spoliare desiisse fures) hocce eum fecisse :-laqueos confici jussisse, eosque circa vase, in quibus inerant pecuniæ, collocarî. Ven- titasse dein, ut antea, fures: quorum quum irrepsisset alter, et ad vas accessisset, continuo hune iaqueo esse captum. Eumdem veto, videntem quo in malo esset, protinus vocato fratri significasse quid accidisset, jussisseque eum ut continuo ipse irrepetet, sibique caput abscinderet; ne, sese conspecto, agnitoque quis esset, ille simul male esset periturus. Et illum, probato h’ujus consilio, fecisse ut usserat frater, adaptatoqueiterum lapide domum abiisse, caput fra-

tris121, asportantem.8. Ut illuxit, ingressum regem . A in conclave. obstupuisse, conspecto corpore furis laqueo constricti, quum præsertim illæsum ædificium, nullumque vel introitum vel exitum, videret. Itaque hærentem animo, hocce fecisse : cadaver furia ex mura suspendisse, adpositisque custodibus imperasse, ut, si quem vidissent deplorano tem eut lamentantem, hune prehensum ad se adducerent. Interim suspensofuris cadavere vehementer dolentem matrem, collatis cum superstite filio sermonibus imperasse huic, ut, quoquo modo qui- busve artibus posset,.solvere cadaver; fratris et sibi adferre conste- tur ; adjecisseque minas, eam rem si ille neglexisset, 1’8ng se adic taram, ipsumque, ut qui illius pecunias habeat, delaturam. .- 121, 4-. la aspere .a matte acceptum fiiium superstitem, postquam nullovpacto illam potuisset commovere, dolum excogitssse hujusmodi. Instructis asinis utres imposuisse vino pienos, eosque pel- viam publicam agitasse : quumque prope locum fuisset ubi cran: cadaveris suspensi custodes, attractos duarum aut trium utrium pen- dules petiolos solvisse; tum, effluente vina, .caput sibi pulsasse ingenti edito clamore, quasi incertum, ad quemnam ex asinis primum se converteret. ACustodes, multum fluere vini vidames, in .viam concurrisse; vasa tentantes, effluensque vinum, ut suum in lucrum cedens

112. HERODOTI HISTOR. Il. colligentcs; illum’autem, veheiuenter se irhtum simulantem, male: dictis eos lacerasse. Custodibus veto eum consolantibus, paulatin; mitigari simulanteni, ab ira remisisse; denique a media via exegisse asinos, eosque rursus instruxisse. Ibi multis incidentibus sermonin. bus, quum unus ex custodibus facete cavillaus etiam rhum ei eliclH isset, dona cum illis dedisse unum ex utribus : et illos e vestigio dis- cumhentes compotatioui animum adplicuisse, ipsumque munîmes. hensum hortatos esse, ut secum maneret compotaret’que: et illum, ut erat consentaneum, motem geuisse, apudque illos munisse. Qui quum inter potandum comiter salutarent hominem, bunazetjam alia ci utxfibus illos odonasse: et copioso potu utentes custodes,ita fuisse inebriatos,,ut somno oppressi, eodem loco ubi potaverant, obdonnie-I tint. Tum veto, nocte jam multum progressa, hune fratrip corpus solvisse, et custodum dextres gauss contumeliæ causse misse; des nique cadavere asinis imposito, mandata mais ameutant, dommn

121, 5. Regem, postqusm ei renunciatum esset furto ablatum . essecum cadaver, ægerrimeasinis tulisse;.cupientemque vediisse.- qnoququiodo repeè . rire quis esset qui ista fuisset machinatus, hocce fecïsse aiunt, mihi non credibile. Filiam suam jus’sisse in lupanari .sedere,’cunctosquo homines pariter admittere, sed, priusquam coïtent, cogese ut dînai quisque quid sit quod et callidissimum, et quad improbissimum, in vite patraveriti quod si quis narrasset en quæ circa fumem accidisr sent, hune prehenderet, neque egredi pateretur. Juda patrisquun morem gei-eret puche, furem hune, postquam’ cognosiet cujusrei causse hæc fientent, cuperetque regem superare tel-suds, hæcce (les cisse. Recens mortui hominis amputasse in humera manum,’ caque sub pallia abscondita ad regisfiliam intruse; mm ah "ce interroge; I tum sicuti alîi, respondisse, innprobiuimum se facinus palmais, quum suspensumfratris capet aoœidùael, laques œptî in regis thesaùro ; cab i Iidissiirmin une, quad inebriatis cuatodibus» cadeau fratrie cabinet.- Tum illam,.his auditis, prehendisse hominem: et furem in tenebgis manum mortui porrexisse; quam dam illa prehendetet, .nianuln’ illius ipsius se tenere existimans, furem tmissam illi en! fecisse, et per, 121, 6.januam Postquam igitur agressois: et hæc regi esàent profugisse. renunciata, atlonituin V fuisse illum et versutia et audacia hominis, Ad extremum, circum-s missis par oppida præconibus, edixisse et impunitatem se concassa-i rum, et magna etiam dona adjecturum homini, siin eonspeqtum.’suuzq venisseni Et edictofidem adhibentem’futem, ad i-egem accessisse a Rampsinitulmque, s magna, hominis admiratione ductum, filiam ei hune in matrimonium. dedisse, ut Îhominum omnium scientissîmoi Ægy-g 1 ptios enim omnibus aliis antecellere, ipsum vero Ægyptiis.. . 122; Post hæc, eumdem regain dixerunt visum sub terrain;un

EUTERPE. 118’ loco Grœci inferos putant esse, descemfisse, ibique cum Cerere ale’a lusisse, et partim victorem, partim etiam ab ille victum fuisse; denique rursus inde reversum, munus ab eadem retulisse mantile aureum. Ah hoc Rampsiniti descensu ad inferos, postquam reversus esset, festum aiebant agi ab quad festum ego quidem novi mes etiam nunc ætate ab illis agi; utrum veto hac de causse celebretur, au alia, adfirmare non possum. Unus e sacetdotibus pallium induit, eodem die ab illis contextum: huic reliqui mina obligant oculos, eumque in viam deducunt qua ad Cereris templum itur, tum ipsi retro discedunt. Hunc sacerdotem, cui obstricti oculi sunt, aiunt, a duobus lapis ad templum Cererîs duci, quad abest ab urbe vigintî stadia; rurausque eosdem lupus cum in eumdem locum reducere; 128. Jam utatur his, quæ Ægyptiî narrant, si cui probabilia fuerint visa: mihi par totem banc Historiam propositum 0st, ut en scri- bam quæ de quaque re memorata audivi. Memorant autem Ægyptîi, principaqu apud inferos tenere Cererem et Bacchum. Prîmi etiam fuerunt Ægyptii, qui hoc præceptum traderent, en: animum Minis immortalem ; intereunte vero corpore in aliud animal, quad eo ipso tempore naseatur, intrare: quando vero circuitum absolvisset per amnia terrestria animalia et marina et volucris, tum rutsus inhomi- nis carpus, quod tune naseatur, intrare: circuitum autem illum ab- solvi tribus annorum millibus. Hoc placito usi sunt deinde nonnulli e Græcorum philosophis, alii prias, alii posterius, tamquam suum esset inventum : quorum ego nomma, mihiquidem cognita, edere nolo. 124. Usque ad Rampsinitum igitur valuisse, dixerunt, in Æg’ypto leges, et rebusiomnibus egregie floraisse Ægyptum. ’Post hune veto, regnum apud cos tenentem Cheopem omni nequitia esse gras- satum. Clausis enim templis omnibus, primum sacrificiis prohiba- isse Ægyptîos; tum canotas jussisse sibi opus facere: aliis sdsigna- tum fuisse, ut ex lapicidinis in Arabio monte lapides traherent usque ad Nilum: aliis imperatuxn, ut navîgiis eis flumen transvectos lapides exciperent, et ad, Libycum quem vacant traherent imontem. Opus autem faciebant per vices, quolibet trimestri, centena baminum millia. Tempus autem, quo ita vexatus fuerit populus, primum decem fuisse annos, intra quos munierint viam qua traxerunt lapides; opus, ut mihi videtur, baud malta inferius ipse pyramide: (est enim longitudo vise quinque stadiorum; latitudo cubitorum quadraginta; altitudo, qua est maxima, duorum et triginta cubitorum: estque, ex politis lapidibus confecta, et insculptis amata figuris z) hu’ic igitur muniendæ viæ insumtos decem aunas fuisse, simulque confioi- endis in eo colle, in quo stant pyramides, cameris subterraneis, quas ille sibi pro sepulcro destinavit in insula,’ fosse ex Nilo intro acta. In ipsius autem pyramidis constructionem viginti aunas esse Q";

114 HERODOTI HISTOR. Il. insumtos. Quadrata illius forma’est; latus quadque actingentœ meütur pedes: altitudo ’ejusdem est mensures: lapis politus et. i quam adcuratissime coagmentatus; nullus ex lapidibus miner tri-

125. Est autem sic construeta hæc pyramis: statim in modum gintagraduum quibus scalœpedibus. adscenduntur. quos gradus I alii - pinnas, ï alii arulas vacant. Talem- pastquam primum eam fecerunt, in altum tollebant reliquos lapides machinis ex brevibus lignis confectis, ab huma statim in primum graduum ordinem ces tallentes: qua ubi pervenit lapis, alii machinas. imponebatur, quæ in primo graduum ordins stabat, et ab hoc ordine in secundum attrahebatur ordinem [rursusque ab hoc in tertiam] super alia machina; nam quot ersnt graduum ordines, tot quoque machinas erant: sive etiam une. en; demque machina fait portatu facilis, quam ex une ordine in alterum promovebane, quoties.lspidem in altum tallera vellent: nam in utramque partem, quemadmodum factum traditur, dictum a nabis este. Perfici autem cœptum est opus a summo; dein inferiora paulatim absolverunt; et ad extremum imam pattern et terrœ pro- ximam perfecerunt. Scripto autem in pyramide consignatum est literis Ægyptiis, quantum in raphanos, in cepas et in allia fuerit impehsum, quibus usi sunt hi qui opus -fecerunt: et recte memini quæ mihi dixit interpres, quum scriptum. legeret, summum fuisse mille et sexcentorum talentorum. - Quod si ita est, quantum puta- bimus impensum fuisse in fenum, quo usi sint ad opus facielidum, tannin eibaria, et in vestimenta operariorum-? quandoquidem tan- tumrtemporis, quantum dixi, faciendo aperi insumserunt, nec minus multum temperie cædendis lapidibus, eisdemque promovendis, et fossæ subterraneæ confieiendæ. s -’ 126. .Eo autem flagitii processisse Cheopem dixerunt, ut, quum pecuniis indigeret, filiam etiam suam in lupanari jusserit considere, et pecuniæ summam quantum posset maximam conficere. Quantum Bit, quod illa hoc mode collegerit, non memoratur: sed hoc memorant, collegisse illam non mode pecuniam a patte imperatam; verum etiam, quum sua nomineprivatim cuperet monumentum ralin- quere, ab unoquoque qui ad eam intraSset postulasse, ut unum lapié dem-ad opus faciendum idoneum, sibi conferret: ex illisque lapidibus, dixerunt, exstructam esse pyramidem quæ in media stat’trium, ante magnam pyramidem; cujus quadque latus est longitudine pedum centum et quinquaginta. ’ ’ ’ 12”. Cheopem hune dixere Ægyptii regnasse aunas quinquaginta; eîque defuncto successisse in regnum fratrem ejus Cheplzrenem.’ Hunc-quum-in aliis rebus eodem instituto usum esse atque fratrem; tum etiam pyramidaux exstruxisse. Et hæc quidem pyramis mensuram» prioris illus non ’exæquat ; (nain mensuras etiam nos vexegi-b .1

mus z) nec eameras habetEUTERPE. subterraneas, nec fessa exuNila 115 desinite in banc inferne influit, sicut in illam, in qua Nilus per canalem murerio opere eonstructum insulam circumluit, in qua sepultum Cheapem aiunt. Exstruxit autem hanc, magnæ pyramidi proxi- mam, quadraginta pedibus ille minorem : primus lapidum ordo Æthi- opico lapide variegato substructus. Ambœ super eodem stant cliva, centum fers pedes in altitudinem eminente. Regnasse autem Che- phrenem aiunt aunas sax et quinqusginta. a V 128. Hos centum et sex aunas numerant-Ægyptii, quibus par Ægyptum omne genus.malorum. invaluerit, clausaque, temple pet tantum temporis spatium non fuerint aperta. Istorumque regina odio ne nomen quidem memorare volant; sed pyramides etiam illas vacant pastoris Philitionis, qui per id tempus in illis lacis pecara sua pavit.129. Post hune i reg-nasse’ a lin Ægypto’ ’ dicebant MycerinunyCheo: pis filium. Huic patris displicuisse facta: itaque et’templa’ eum- .ap.eruisse, et populo, extremis malîs vexato, indulsisse, ut suis quisque negotiis et sacris operam daret: jusque etiam illis æquisshne regumomnium dixisse. Hue quidem ex parte summisaeum lundi: .bus supra omnes, quotquot Ægypti reges umquam fuere, extollunt: nain et alioquin ex æquo judicasse causses, et, si quis de sententia ab illo lata esset eonquestus, ei de sua donare solitum, quo iram- illiusimitigaret. Ita quum mitis adversus cives essetiMycerinus, talibusque uteretur institutis; primam ei calamitatem accidisse mortem filiæ, quam unicam domilsobolem’habebat. Que calamite-r te vehementer addictum, quum vellet excellentiori quadam ratione sepelire filiam. eonficiendam curasse bovem ligneam, intus cavam, extrinsecus inauratam, in eaque defunctam banc filiam-sepelivisse. 130. Bas ista non sub terraest recondita, sed mea adhuc astate- in propatulo crat, in Sai oppido in regia posita, eleganti in conclavi: et quotidie apud illam: suflimenta eujusque generis adolentur, et singulis noetibus pernox ardet luçerna. Prope illam [1- autem bovem,]s in alia conclavi, [1- imagines concubinarumï-Mycerini stant, ut in Sai! oppido dixere sacerdotes :] stant cette ibi ligneæ statuœ (comme. Herodotus Idicit) forma muliebri, mimera fare aviginti, nudis cor» poribus. Quænam autem illæ sint, dicere non passum, nisi quæ narrantur.131. Sunt autem qui de* bave ’ illal aet del statuis ’ l istis hæc narrant: Mycerînum amore filiœ.suæ captum, vim ei intulisse; coque facto puellam præ dolore vitamfiniisse suspendio, patrem vero in’illa bave eam sepelisse; matrem autem famulis, quæ patriifiliam’prodidissent; manus præcidisse, et nunc imaginibus illarum idem. accidisse quads ipsæ vivæ passas essent. Hæc veto, ut mihi:videtur, dieunt nua gantes, quum cætera, tum hoc de manibus statuarum: hoc enim nos.

116 HERODOTI HISTOR. il. etiam vidimus, vetustate temporis decidisseiilîs manas, quæ etiam nunc ad pedes imaginum jacentes conspiciuntur. 132. Bas autem corpus tectum habet purpuree pallia, sed colluni et caput dense admodum aura inauratum: inter cornus eminet cir- culi salis aurea imago. Non stat recta bos, sed genubus incumbens : magnitude quanta magnas havis vivæ. Quotannis semai exà tr: conclave eii’ertur. Quando plangunt Ægyptii deum illum, cujus nomen in taii re edere mihi nefas est, tutu bovem banc in lucem pro- ferunt z dicunt enim, marientem fiiiarn axasse patrem Mycerinum, ut semel in anno solem adspicere sibi liceat. 133. Post filiæ martem accidlsse, narraruut, eidem regi alteram calamitatem banc: oracuIi efatum ex oppido Buto ei esse adlatum, unonuisi sex adhuc aunas victurum illum, septime vitam finiturum." Tum illum, ægerrime hoc ferentem,misisse ad oraculum qui contu- meliosis verbis deo exprobrarent, quad u pater ipsius et pattues, qui temple ahurissent, deosque non curassent, atque etiam homines per; didissent, tamen seras in aunas pmduxissent vitam ;ipse autem, qui dans ceint, tata cita vitam esset finiturus." Super hæc alterum ci responsum ab oraculo esse editum: " hac ipse causse propere fini; turum vitam, quad en, quæ in fatis fuissent, non fecisset. Debuisse enim Ægyptum malis venti per aunes centum et quinquaginta: et duo rages, qui ipsum antecesserint, hac intellexisse, ipsum vero non intellexisse." His auditis Mycerinum, quum sententiam contra se jam pronunciatam cognovisset, multas parari jussisse lucemas, eisque quotidie ingruente nocte accensis potasse, voluptatibusque, nec dia nec nocte ulla intermiua, induisisse, per smœnainferiaris Ægy- pti lacs atque nemora vagantem, ubicumque cognosset voluptaria elle diverticule aptissima. Id’ en consilio esse moiitum, que men- dacii arguent oraculum, quum, loco sex annorum, duodecim sibi reliqui essent, noctibus in dies couverais. I 184. Idem Mycerinus pyramidem etiam reiiquit, muito quidem minorera sa quam pater exstruxerat, unoquoque quatuor internas" ducentos octogiuta pedes metiente : usque ad dimidium aititudinem Ethiopicus lapis est. Hanc pyramidem Græcorum nonnulli putant esse Rhodapidis meretricis; multum falsi sententiæ. Satin enim adparet, ne novisse quidem hos quænam mulier filerit Rhodopis: alia. qui ad illam non retuiissent constructionem pyramidis, que innume- ris (ut verbe dicam) talentorum minibus constiterat: ignomeque coudent adparet, regnante Amasi floraisse Rhodopin, non hujus regis ætate. Permultis enim aunis post reges bos, qui istas pyrami- das monuments sui reliquerunt, vixit Rhodopis; genere Thressa, anciiia Iadmonis Samii, Hephatopolias filii, conserva ÆsOpi, fabu- larum scriptes-i3. Nain et Æsopum Iadmoni serviisse, quum sliunde constat, une hoc maxime, quad, postquam Deiphenses et oraculi

eii’ato sæpius proclamassent,EUTERPE. n si quis veilet pœnam repetere cædis1 il? Æsopi,” nemo alius, qui illam repeteret, inventus sit, nisi Iadmonis ex fiiio nepos, cui et ipsi Iadmon nomen erst. Itaque Iadmonis servus Æsopus fuerat. 185. Rhodopis vero in Ægyptum venit, adducta a.Xantho Samio: adducta vera ut quæstum corpore faceret, magna pretio redemta est a cive Mityieuæo Charaxe, Seamandronymi filio, fratre Sapphus poetriæ. lta igitur servitute liberata Rhodepis, menait in Ægypte : quumque venusta admodum esset, magnas comparavit sibi opes; ut quidem Rhodapis, nec vero ut quæ talem exstruere pyramidem pos- I set. Nam, cujus opum decimam partem ad hune asque diem cana V spicere licet cuicumque volenti, ei non adeo ingentes opes eportet tribuere. Cupiens enim Rhodopis monumentum sui in Græcia te- linquere, tale opus faciendum curavit, quais a nemine. alia vei exd cogitatum vei in templo aiiquo esset dedicatum, illudque Delphis in sui memoriam dedicavit. Ex decima opum suarum parte confié cienda airavit compiura, quot par decimam licuerat, ferrea versa assandis bobus idonea, Diva, ferreos obeiiscos,] caque Delphes misit : quæ etiam nunc in unum fasciculum collecta conspiciuntur post arsin quam Chii dedicarunt, ex adverso ipsius ædis sacres. Soient autem Naucrati versari venustœ meretrices: nam et hæc, de que hic senne habetur, ita celebrets est, ut Græcis omnibus innotuerit- Rhodopidis nomen: et post banc alia, cui nomen Archidica, per Græciam est nobilitata; minus tamen, quam ista, sermonibus hominum celebrata. Charaxum autem illum, qui Rhodepîn servitute ii- beravit, Mityienen reversum, multis conviciis Sappho in carminibus suis insectata est. Sed hæc de Rhodopide hactenus. 136. Post Mycerinmn, dixerunt sacerdotes, Ægypti regain fuisse Asychin, a quo constructa ad Vulcani templum pr0pylæa, orientem - solem spectantia; longe en pulcherrima et longe maxima. Habent- enim omnia quidem propylæa et figuras insculptas, et infinitam sedi- ficiorum varietatem; hæc autem, omnium maxime. Hoc, nichant, raguante, quum magna in commerciis esset inopia pecuniæ, iegem latam esse Ægyptiis, uti, qui patris cadaver pignori duret, si ses alienum crederetur : adjectamque ei legem esse hanc, ut; qui dedisset æs alienum, i5 totius etiam conditorii sepulcralis deminus esset il-t lins qui accepisset : si quis veto, qui illud pignus dedisset, debitum soivere noilet; cum nec ipsum, quum vita functus esset, in paterne sepulcro aut in alia ulio sepeliri, nec ei licere quemquam suorum, qui defunctusesset, sepelire. Superare autem cupientem hune regela eas qui ante ipsum in Ægypto regnassent, monumentum sui’ reliquisse pyramidem e iateribus confectam, in qua est inscriptio lapidi insculpta, in banc sententiam: Ne me confirma cum lapidais- pyramidât; contentant : tante enim illos antccello, quanta reliquat deor-

118 HERODOTI HISTOR. Il. - Jupiter. N am conta in paludis fundum subacto, quidquid Mi canto a2!- Itæsit colligentes, inde Iatercsfinæerunt : algue hoc modo me perfecerunt.

137. Post hune vero regnasse virum cæcum ex Anysî oppido, cui nomenHæc Anysic. Hocab regnante, illo ingenti hominumgeste. manu Ægyptum . invasisse Æthiopes et Sabacon, regem Æthiopum. Cæcum igitur hune fuga se in paludes recepisse, Æthiopemque in Ægypto regnasse annos quinquaginta ; intru quos annos geste ab eo esse hæcce. Quoües aliquis Ægyptiorum quidpiam deliquisset, nullum eorum voluisse capite plectere; sed pro ratione delicti sententiam pronun- ciasse, imperantem ut quisque delinquentium aggerem adgereret ad oppidum unde esset. Atque ita oppida facta suut sublimiora: etenim primo adgesta fuerat terra ab his, qui regnante Sesostri fossas efl’oderant; dein iterum sub Æthîope admodum sunt exaltata. Præ cæteris autem oppidis, quorum omnium exaltatum est salum, maxime adgesta terra est ad Bubastin urbem ; in qua est etiam templum Bu- bastidis; memoratu dignissimum. Sunt enim et alia quidem templa ampliora et sumtuosiorà ; sed adspectu nullum hoc- jucundius. En «autem Babastis, Græcorum sermone, Diana. 188. Cujus templum ita comparatum est. Præter introitum, reliquum totum insula est: fossæ enim ex Nilo circum ductœ non miscentur altera alteri, sed utraque usque ad introitum pertinet templi ; maltera ab uno latere, altera ab altero circumfluens: utraque centum pedes patens in latitudinem, arboribus inumbrata. Propylæa ad quadraginta cubitorum altitudinem surgu’nt, figuris sexcubitalibus memoratu dignîs omata. Quum sit. templum in media urbe, undique conspicitur exl toto circuitu: nam quum oppidî solum aggere adgesto ait exaltatum, templum autem, ex quo primum exstructum, non mutatum fueljit, undique conspectui patet. Circumductus est templo murus, figuris insculptis : est autem intus altissimarum arborum lu- cus, circa ædem magnam plantatus, in qua inest deæ simulacrum. Latitude et longitudo templi omni ex parte stadium metitlîr. In in- troîtu strate. lapide via est trium fare stadîorum longitudine, pet f0: mm ferens orientem versus: quadringentos pedes patens in latitudinem, utrimque arboribus consita ad cœlum porrectis ; fert autem ad Mercurii templum. Hæc est templi hujus ratio. . 139. Ad extremum veto Ægypto excessisse aiebant Æthiopem hac occasione. Visa nocturno territum, fuga se recepisse: viens quippe sibi erat adstantem videre hominem, qui ei suaderet, ut sacerdotes omneS, qui in Ægypto essent, congregaret, et medios discin- der-et, Hac conspecta visione dixisse cum, videri sibi Deos banc ostendere voluisse occasionem, qua, piaculo in sacra admisso, aut al diis ipsis aut ab hominibus magno malo muletaretur; se vero hoc fa- dons nou admissurum z. sed exiissc tempus, quo exacto, postquam.

EUTERPE. . v i me interim in .Ægypto regnasset, discedendum sibi esset. Etenim; quum in Æthiopia etiam tutu fuîsset, oracula, quibus utuntur Æthi- Dpes, edixerant, regnare cum in Ægypto debere quinquaginta aunas; Itaque finito hoc tempore, territus etiam nocturnoviso, sponte ex

Ægypto140. Post cujus discessum discessit regnasse iterum Sabacos. dixerunt cæcum iil- lum, redeuntem e paludibus, ubi quinquaginta annos insulam habitai verat, quam aggere ex cinere et terra adgesto circumdederat. Quo- ties enim advenissent Ægyptii, prout quibusque imperatum fuisset, inscio Æthiope frumentum ei adferentes, jussisse eum hos ut cum- reliquo dono etiam cinerein sibi adferrent. Hanc insulam- nemo ante Amyrtæum potuit invenire: sed per septingentos annos et nauplius anquisiverant eam superiores Amyrtæo rages, nec reperire potuerant. Est autem nomen insulæ Elbo z magnitude decem stad diorum14-1. Post istum regnasse quaquaversum. sacerdotel’n Vulcani, cui nomen Setlioru ï Hunc neglexisse, nec ullo loco habuisse bellatorum ordinem, quasi nihil his indigeret: et quum aliis-imbus ignominiose eos tractasse, tutu. ademisse eis jugera, quæ sub prioribus regibus eximia. caïque duodecim fuerant adtributa. Deinde vero,-quum adversus Æg’yptum ingentem exercitum duceret Sanaclzarz’bus, Arabum et Assyriorum tex, noluisse pugnatum exire bellatores Ægyptiorum. Et sacerdotem, ad consilîi inopiam redactum, ædem dei ingressum, apud simulacrum esse lamentatum, quantes calamitatis periculum adiret. Lamentanti. obrepsisse somnum, et pei- quietem visum ei esse, ado stantem’deum jussisse cum confidere, quippe nihil incommodi passurum, si Arabica exercitui obviam isset: ipsum enim deum auxiliares si copias Imissurum. . Hoc insomnio fretum, adsumtis quicumque ex Ægyptiis sequi eum voluîssent, castra Pelusii posuisse, ubi est in Æg-yptum introitus : ex bellatorum vero ordine neminem signa ejus esse secutum : nonnisi institutes et operarios et ex foro homines secum habuisse. E0 postquam venissent, noctu scia liostium castra invasisse elfusam murium agrestium multitudinem, qui illorum pharetras et arcus et scutorurn ansas corrosissent; unde factum, ut pestridie, quum armis nudati profugerent hastes, magna eorum multitudo concideretur. Atque etiam nunc Vulcani in templo stat regis hujus statua lapidea, murem manu tenentis, cum inscriptione in banc sententiam: Me intums, deos calera discal I 142. ADHUC ea exposui, quæ ab Æg-yptiis et præsertima sacerdotibus*eorum narrantur ; qui a primo rege usque ad hunc postremo regnantem Vulcani sacerdotem adfirmant generationes baminum fuisse trecentas quadraginta et unam, intraque eas totidem sacerdotes totidemque regês fuisse. Atqui trecentæ .hominum generationes efliciunt decem annorum millia, quandoquidem tres hominum ætates centum me: conficiunt. Una autem et quadraginta reliquæ astates,

120 , HERODOTI HISTOR. Il. quæ supra trecentas erant, colligunt aunas milletrecentas et quadraginta. Itaque intra undecies mille trecentos et quadraginta aunas dixerunt deum nullam sub hominis forma exstitisse: atque etiam nec antea, nec, postea, in reliquis Ægypti regibus, tale quidquam fuisse. Întra veto illud temporis spatium, dixerunt, solem quater extra suam sedem ortum esse ;.et, ubi nunc occidit, inde bis esse ortum; unde nunc oritur, ibi bis occidisse: et inter hæc amen , nihil eorum, quæ in Ægypto esse consacrant, fuisse mutatum; neque quad ad terme proventus adtinet, nec quad ad ce quæ fluvius ipsis largitur, nec quad ad morbos, nec quad ad mortalitatem. 148. Atque ante me Hecatæo, historîarum scriptori, Thebis originem generis sui recensenti, illamque ad deum tamquam decimum sextum progenitorem referenti, idem fecerunt sacerdotes J avis, quodlmihi, genus meum non recensenti. In ædem amplam me in- troduceutes. monstrabant numerabantque statuas lignes: tot quot dixerunt. Ibi namque quisque summus sacerdos, dam vivit, imaginem suam ponit. Numerautes igitur monstrantesque mihi hasce imagines, incipiendo ab eo qui proxime mortuus crut, confirmarunt mihi, unumquemque esse filium alterius, patrique successisse; atque in: omnes recensuerunt imagines, donec mihi cunctas demonstrassent. Hecatæo vero genus suum recensenti, originemque suum a sexto decimo deo progenitore repetenti, horum genealogiam, postquam omnes enumeraverant, opposuerunt; non admittentes quod ille adfirmabatmx deo generari hominem; opposuerunt autem ita, ut dicerent, unumquemque coiossorum esse piromin ce piromi nanan; ’[1- donec trecentos quadraginta quinque colosses demonstrassent, pi- romîn et piromi natum,] neque a deo aliquo, sut a semidea, germe illorum repetentes. Piromis autem Græco sermone signifient virai» robin): lioncstumque. 144. Igiturnhos, quorum illæ sont imagines, fuisse tales adseve- rarunt, multumque a. diis diversos. Ante homines autem istos, dixerunt, deos fuisse qui in Ægypto regnassent, simulque cum hominibus illam habitassent; et ex his semper unum fuisse, qui summum imperium teneret. Postremum horum in Ægypto reguasse 0mm, Osiridis filium, quem Apollinem Græci nominant: hune finem fecisse Typhonis potentiæ, postremumque ex deorum numera regem fuisse Ægypti. Osiris autem, Græcorum sermone Dionysos (sive Bacchus) est; 14-5. Jam apud Grœcos quidem noyissimi deorum censentur esse Hercules et Bacchus et Pan. Apud Ægyptios vero Pan antiquis- simus: est enim 8): acta primomm, qui dicuntur, deorum numera; Hercules vero ex numero duodecim illorum, qui secundi nominau- tur. Bacchus veto ex: tertiam»: numero, qui a duodecim diis gene- rati surit. Quot aunas ediuxisse dicant Ægyptii ab Hercule usque ad Amasin ragera, supra, memoravi: a Pane vera ad Amuin pintes

EUTERPE. i 121 etiam numerantur anni; a Baccho vero minimu’s animum numerus: arqui ab hoc, asque ad .Amasin regem, numerantur quindecim au- norum mima. Et hæc se adcurate nasse contendunt .Ægyptil; quippe caustànter numerum iniisse, et scripta consignasses aunas; Atqui a Badcho, qui Semele natus perbibetur, Cadmî filia, ad meum œtateui, circiter mille et sexcenti admodum anni sunt; ab Hercule vei-o, Alcmenœ filio, nongenti plus minus; a Pane vero, Penelopœ’ suc, (ex hac enim et Mei-curie prognatus Pan perbibetur a Græcis z) mînor etiam annorum numerus quam a balla Trajana, anni circiter nongenti admodum, ad meum asque œtatem. * ’ 1* - A 146. Ex duabus igitur, quas dixi, rationibus utaturquisque en; quæ probabilior quam altera ipsi visa fuerît : equidem; quæ men de his sententia sit, declarsvi. Quod si enim et isti olim in Græcia eonsplcui fuissent, ibique consenuissent, quemadmodum Hercules Amphitryon genitus, et Bacchus Semeles filins, et Pan, ex Pour» lope nattas; (licere quispiam etiam? posset, hoscé alios, [home par: oserions, illorum cognominssfl quum hommes faisant, nominagesa sisse’priscorum labarum deorum. I Nunc veto, quad ad Bambou adtînet, dicuut Græci, simulstque usois fuisset, ab Javeinsutuas me femori, et Nysm deportstum, quæ supra Ægyptum»: est in Æthi0pia; de Pane veto, quartera ’delatus sit a sparte, rue habens quidem quad dicam. Ex quo’mihi manifestant factum est, Gras- cos deorum horum nomina posteriusrqumrelisuorum- deorum, cognofisse; ab illo autem impure, quo ses primumcognovuunt, genus eorum et nativitatem repetiise. Atque ista quidem (fient s0514-7. Nunc Ægypu’i. veto, quæ subi boulines, p. et Ægyptii, . . ipsi, illis consen- i fientes, memorsnt geste in mon, en caponne adgredian inerunt autem his etiam mils quæ ego ipse Post sucer-dodu Vulcani regnumilibeflusem adepti Ægyptii, quummllovtemporesine regibus vivere passera, duodecim Regret constitueront, universa Ægy- ptoîn duodecim partes distribuai. Hi, controctis inter se adfinita- tibus, hisque comme legibus raguaient, et nulles alterum appui. inefet, nec plus site! aussi) cuperet’habm, marisque artissima anficitia inter se junoti. l Loges autem un: et initia constitueraut et magna studio tuebantsr lias causse, quad in ipso antan initia, quum régna Mgredereatur, edixerat illis crawlant : 0 quines- illorum humera me: phiala’libaverit in Vulcani templo, en rotins Ægypû regno potion-nm? flanque in omnibus templîs conveniebants 148. Monumestum etiam-commune vehme (lecteur-antres eorumque deal-etc œdificatus est MWM, peule supra Mœridis hem, a: adverso opplcfi quad a Momie menhabetz quels-ego vldifams emmümm. ædificia «anionique open a Græcis perfeeta anima compteh’enderit, reperiemur illo et laura a

122 HERODOTI HISTOR. Il. et suinta inflation labyrintho: qùamvis memombilis utique 535 Ephenî templum, itemquev illud qund Samiést. Et tarant quidem etiam pyramides open famam superantia, et cal-nm quælibet multis- eisqne magnis Græcorum operibus simul sumtis œquiparanda: sed. labyrinthus nimirum pyramides etiam superat. Habet enim duoa declm ululas ædificiis cinctas, portis sibi mutuo obversls, sex ad se: ptantrionern, sex ad meridiem spectantes, omnes inter se contigus : unus autem murins canotas extrinsecus includlt. Conduits sunt du- plicîa, alla subterran’ea, alia super his in isublimi, numero ter mille; cujusque generis mille et quingenta. Quæ supra terrant sunt con... clavîa, ip’si vidimus et transiimus, et oculati testes de his loquimur. Que: vero sub terra sint, auditu cognovimus: mm Ægyptii, his præposlti, nullo pacta momtrare en nabis voluerunt,-dicentes esse ibi sepulcrn regum, qui labyrinthum ædifionrunt. et sacrorum crocodilorum. Igitur de his subterraneis non nisi auditoireferimus: su- pegiora veto ipsi vidimus, humanis operibus majora. Nam trabsitus pet conèlavia, et anfractus par aulas, incrédibili varietate infinitum nobis.ndmitatiônem exprimebnnt, ex una aula in conclavia trans, eunn’bns, et exlnonclnvibua in stria, rursüsque in alia ædificia et mils, et in alias aulas e conclavibus. Lacunar èpnclavium omnium lapideum, perinde ne patietes: parietes veto insculptis figuris pleni, Au]. quælibet p’eristylio circumdnta, lapide albe artilsixne junçto. Proxime angulum, in quo dessinât labyrinthus; stat pyramis «lucem, tonna quadnginta pedum, cui grandes insculptæ figuras: intraitus in149. illam Talis quum sub sir labyrinthus,terra consçruCtus. majore etiam in admiration - .esse debet-Mæridis ladin, juta quem. consumons est labyrinthus., Cir- cuitns hu’jnsrlacus ter mille semonça stadia metitur; nunc enim sont. sium-schœni z mensura æqunlis ci quam colligit univers: Ægypti ora secundum mare permets: Lac’us a porte boreali et. australî oblon- gus en: altitudo, ubi maxima, quinquaginta ulnsrnm, quas orgyz’as Giœdvocant. Esse autemmanu factum efossumque, ipse ostendit. sautenimzin medio fere lacu duæ pyramides; quinquaginta orgyias titi-sortie eminens ex- aqua, et tantumdem sub aqua construqtum est -. super minque collocatus est colossus lapideus, in sella residens. lm sur! pyramides hæ .orgyiarum centum :.centum autem orgyiæ adon- rate aficlums stadium; sex plethris (sive juger-là) constans; quum on - gyiameüatur sex pales, sive qunwor cubitos ; pas autem quatuor. constat palmis, cubitus sex; Aqua autem hujnsvlacus nativa; non-est:- est enim prorsus nids fila ..regio: sed e Nilo par canin!!! dérivata’.est aqua; et pet sex- guidom menses infinit, in laçum, guru lemmeasibns rnrsus efluit in Nilnm. l Quo ktempore allait, p1?! illos se: messe. quotidle talonnai; lai-senti ex, piScibns- mais in; yogis vous glumyqunm veto-influât aqua in locum, viginti mime. ’ I .. z ..

150. Dicunt horum locorumEUTERPE. incolæ,lenitum sub terrain 123 Synixi, quæ in Libye. est, haliere hune lacum, qua parte versus occidentem in mediterranea Libyœ spectat’ juxta montem qui supra Memphin est. Quum veto terram ex amplalhsc fossa egestam, curiose quidem circumspiciens,’ musquas! viderimh; quæsivi ex his qui proxime lacuin adcolunt, ubi esset humus elfossn. Et illi mihi dixerunt quo ’delata fuerit, facileque persuaseruut; quum auditu cognitum habe- rem simile quiddarn Nino, Assyriæ urbe, factum, Nain snrdanapalli, ’Assyriœ regis, opes ingentes, thesauris subterraueis conditas, quum farta auferre constituissenl: nonnulli-g" ex suis ædibus fadieudi initia facto, sub terra progressi sunt, fossam versus regiam diligentes: hu- emum veto effossàm quotidie sub noctem in Tigrin amnem, qui Ni- num præterfluit, egesserunt, donec perfecissent-quod inStitueljant; idem prorsus in fadiendaihiac in Ægypto fosse. factum esse. audivi; :nisi quad non noctu, sed interdiu sit factum: terram enim elfassam in Nilum egessisse Ægyptêos; quam fluvius, exceptam, diifnsurus erat. Hac igitur ratione efl’ossum hune lacum narrant. 151. .Duodecim quos dixi ches dum regnant justitiam colmates, accidit interjecto tempore, ut, quum sacrificium solennewin Vulcani templo peragerent, festorum dierum. postremo libatui-is phiales un- tees exhibens summus sacerdos, e quibus libarent, aberreras numéro; undecîm exhiberet phiales, quum essent ipsi duodecim. Ibi mm Psammitichus,»stans putremus omnium, quum phialnm non ’haberet, guleam de capite detractam pan-exit, ex eaque libuvit. Ï Galette! autem etiam reliqui reges omnes, quum.alioqui, tutu eo ipso tempore, gestabnnt. Psammitichus igitur nulle quidem dola male usas, gué learu porrexerat. Sedlreliqui undecîm animumad hoc Psammitiohi factum adyertenves, cpgitantesque oraculum, quad ipsîs edituxn fuisset, qui en: mica plaida Musset, cum salum regemfuturum tatin; Ægy- pti; hujus .orsculimemores, quum instituts perquisition repaissent non deljberato id a Psainniiticha esse factum, æquum quidem non cens’ebant» utimorte plecieretur; sed’placuit eum in paludes rele- gari, majori potestatisvpartei exutum, neque ei licere paludibus excedere et reliqùis Ægyptirebus seseimmilçere. . . - a 152. Idem Psammitichus ante id tempus, SabaConem Æthiopein metuens, qui patrem ipsius Necon occiderat, . in Syriam profugerat : sed, pastquam Æthiops nocturno visa territus Ægypta excessisset, ab ÆgyptiisSaiten præi’ecturam incolentibus in patrium crut redu- ctus; N une igitur iterum, pastquam’regnavit, au undecîm régibus in exsilium missus est in paludes propter Ratus autem in; juste secum esse actum, vindictarn caperede persecutmihus cogitavit: quumque ce. causse in Buto oppidum ad Latonæ oraculum misisset, quad vera’cissimùm Ægyptiiihabent, adlatum est ei respan. mm, venum»: rindictama mari, qua-rida" ænei viri sint àdparituri. Cui

124 HERODOTI HISTOR. Il. responso quum ille iidem vix ullum adhiberet, veinures mecs viras open: sibi lemme; socidit haud malta intarjecto tempore, ut Iones Caresque boulines, prœdatum navibus profecti, ad Ægyptum defer- rentur, tempeststibus compulsi :I qui quum ne armati in terrant ex» maudissent, Ægyptiornm uliquis, ut qui numqusm antea viras œre armatos vidisset, nunciatum ivit Psammiticho, me; riras adventiste a mari, quiprœdam a; terra agrafent. Tum ille, impletum esse intelligent oraculum, benigne Ionas Caresque excepit, magnisque promissis persuadera illis, ut secum muuerent, canotas est. Quibus ut id persua- ait. simul cum Ægyptils, qui cum ipso sentiebsnt, et cum his auxiliaribus, reliquos rages oppressit. .153. 1m tarins Ægypti rogna potitus Psammitichtu. construit Memphi propylæu Vulcani ad meridiem spectsntia: et aulam ædifi- * caviteApidi, in que aleretur apis sicubi sdparuisset. En nuls en adverso propylæorum est, tata peristylio clrcumdsts, et figuris omni en parte externats: pro enlumiuuppositi sunt colossi duodenum cubitorum. Apis autem, Græcorum sermone Epsphus est. 154;. Ionibus vero etCuribus, quorum open usas ont, agi-os ha- bitudes Pssmmitichus concessit, sibi mutuo obvenus, interfluenœ Nilo: qui api Contra Ionum Carmen: nominabsntur. Postquam in: sedes eis commit, reliquaque promises exsolvit; pueras eisdem Æsyptios tradidit, qui ab illis Græcum ediscerent muent : et ex his paierie. sermonem edoctis, nui nuit qui nunc Interpmn saut in Ægypto. Agrns istos longe tempera Iones Caresque habiterait. site: venus man panda infra Bubsstin oppidum, ad Pelusium quad mon!!! Nili ostium. Sed insequente tempore Amuis tex. sedibus illis excitas, Memphin babitntum cumulera jasait, ut essent sibi ou» stades emporia adversus Ægyptios. Jam ex quo hi Ægyptum hnbio tare aœperuut, nos .Græci, cum his nommerois habeutes, res in Ægypta gestes, inde a Pwnniticho rege, et quæ deinde geste: mut, fleures: annotas novimus. Hi enim primi, alia lingus laqueuses, Ægyptum incoluerunt. In eis autem lacis. e quibus ab Amnsi ex- citi sans, vestiges navalium, quibus usi craint. et ædificiorum radera ad meum adhuc ætatem superfuerunt. Isto igitur modo Psammitic ohm- 1155. Ornauli, Ægypto quad in Ægypto potitus est, jam sæpius feçiest. mentionem . : et. de eodem, quippe mamamu digno, copiosius etiam exponam. Est-autem hoc oraculum, Laon templum, in magna oppido situm, ad Sebenniticum quad vocaturNili ostium, adverso flumine ex mari navigantibus. Nomen oppidi Buto. est, ut. jam ante demonstravi. Est autem in eodem urbe etiam Apollinîs templum, et templum Diane. Lntonæivera templum, in quo est oraculum, quum ipsum magnum est, tum propylæa habet quadrnginta cubitarum altitudine. Quod veto ex his,,quæ ibi c’onspiciuntur, maxima me admiration

adfecit, hoc diésai. ’ Est-in eodemEUTERPE; loco sacra ædes Latonæ ex 1mn 125 (vidangeais, quum in altitudinem, tum in longitudinem; quilibet paries arquai! est longitudine et altitudiue, et quidem quadragenorum cubitorum: pro tecto alias impositus est lapis, qui ad quatuor cubitos prester reliquats ædein prominet. 156; Eorum igitur qui circa hoc templum conspiciuntur, maximæ mihi admirationi fait ædes illo : secundo autem laco, insula quæ Chemmis nominatur. Sîta hæc est in lacu alto amploque juxta templum quad in Buto est: dicuntque Ægyptii, esse eam natantem. Et ego quidem eam nec nantem vidi, nec«motam : sed istud audiens obstupui, insulam ullum vere esse nantem. In hac veto insula est Apallinis templum amplum, in quo tres aræ erectæ. Nascuntur in eadem palmas magna numero, aliæque arbores multæ, tam frugi- feræ. quam steriles. .Ægyptii autem, nantem esse banc insulam dicentes, uarratianem banc sdjiciunt : Latonam,*unam ex acta dûs qui ante reliques exstitissent, quum urbem Buto habitaret, in qua nunc oraculum illud est, Apollinem, ab Iside sibi creditum. in hac insula, I quæ olim non fuisset natans, abscondisse et salvum conservasse, quum omnia perquireus Typhon venisset, invenire cupiens Osiridis filiunt. (Apollinem enim et Diauum dicunt Dionyso et Iside natosi Latouam veto fuisse nutricem horum et servatricem: Ægyptiaço autem sermone Apollo, 0ms vocatur; Ceres, Isis ,- Diana, Bubastis. Et ex baaÆgyptlorum traditione, nec aliunde, unuslex omnibus superiaribus poetis Æschylus, Euphorionis filins, subripuit id quad ego dica’m’; nempe quad Dianam dixerit Cererisfiliam.) Es igitur caussa insulam illam, aiunt, hantera factam. esse. "157. Pmmmitichus in Ægypto regnavit aunas quatuor et quinquaginta: quorum par undetriginta Azotum circumsidens oppuguavit, magnum Syriœ oppidum, donec tandem vi cepit. iAtque hæc Azo- tus omnium, quæ novimus, oppidorum longissime restitit obsideuti-

’ 158.bus Psammitiého hostib’us. vero in Ægypti regnum l r successit filius NchY Hic primusfimam adgressus est ducere in Erytlzræum mare ferentem; quam deinde Darius Perse iterum eflbdit: cujus longitudo est quatuor dierum navigatio : latitudo, autem tante, ut duæ naves remis agîmes simul navigare passiut. Aqua ex Nilo derivata; derivata autem paullo supra Bubastin urbem, juxta Patumon oppidum Arabiæ: induit autem in Erythræum mare. Fodiendi initium factum est ab en parte planifiai Ægyptiacæ quæ ad Ambiam pertinet, ubi plaid. tiei superne contiguus est mons qui ex adverso Memplxidis proten-, ditur, in quo lapicidinæ irisant. Ad pedem igitur hujus mantisracta est fossa in languir! ab accidente versus orientem ; deinde par fauces montis progreditur, pergitque a mante sersus meridiem et austrum in sinum Arabirium. Quai est autem brevissimus et compendiarius

"126 HERODOTI HISTOR. Il. maxime a boreali mari in australe et hoc Rubrum, quad vacant!» transitus, a Casio monte, qui Ægyptum a Syria disterminat, ad Ara- bicum sinum, sunt exacte mille stadia. Hæc est brevissimayia : sed fossa malta est longior, quanta majores habet anfractus : in qua sub Neco fadienda pericrunt Æg-yptiorum centum et viginta millia. In media vero labore substitit Necon, pergere prohibitus oraculi elfato, illud opus cum pro barbarofacere. Vacant autem Ægyptii barberas, omnes qui non ipsorum lingua utuntur. 3 159. A fadienda fessa postquam destitit Necos, ad militares ex- peditiones suscjpiendas se convertit: triremesque œdificari jussit, alias in boreali mari, alias in Arabica sinu ad Rubrum mare subi vestigia adhuc navalium conspiciuntur. Ac his quidem navibus usus est ubi opus ont: Syros vero pedestri exercitu adgressus, collata acic vicît ad Magdolum ; post illamque pugnam Cadytin cepit, un». guam Syriæ urbem. Qua veste indutus bas res gessit, eam deinde Apollini dcdicavit, missam ad Branchidas Milesiorum. His l’abus gestis Necos, postquam sedecim omnino aunas regaavit, vita funatus

est,160. etHoc filio regnante Psammi Psammi, venerunt regnum in Ægyptum reliquit. kgàti Elena-am . - jactantes æquissime et præclarissime omnium baminum a se Olqu piæ publica certamina administrari ; existimantesque ne Ægyptios quidem, baminum sapientissimos, aliquid quad supra esset, passa reperire. Postquam igitur significarunt Eleî, quo consilio in Ægy- pt’um venissent; couvocavit rexihic son ex Ægyptiis, qui dicebantur esse sapieutissimi. Qui ubi convenere,’ audivere Elena omnia ea- ponentcs quæ ipsorum oflicii essent in administrnndo «numine; quibus expositis, dicebant if se venisse sciscitaturos, an Ægyptii aliquid, quad hisœquius esset, possent reperire P” Tum illi, collato inter se consilio, quæsiverunt ex Eleis, un cives ipsarum ad cartonne» admit; tantur .7 Et Eleî, (am sitorum, aiebant, quam aliorum Guet-arum quicumque follet, et" Iicitum esse in certqmen prodire. Respondesunt Ægyn ptii, tt si ita rem administrarent, multum eas ab æquitate aberrare : fieri enim nullo mode passe, quin certauti civi favaant, injuriamque fadant peregrino. Quod si ergo cum œquitata vellent certamina administrare, et hujus rei caussa in Æg’yptum-venisseut; peregrinis tantum certatoribus pouerent certamen, Eleorum autem admitterent." Hæc Ægyptii Eleos monuerunt. l 161. Prunimia postquam sex tantum aunas regnasset, expeditio-L nemque suscepîsset in’Æthiopiam, continuo deinde .vitam finivit; cui in regnum filins successit. Apries. Hic post Psammitichum, pioavum suum, felicissimus superiorum omnium regain fuit perd quinque et viginti quos regnauit annos; quibus et adversus Sidaném duxit exercitum, et navali pugna cumanyri rage cpnflixit. Ubi vero adfuit tcmp us, quo in fatis erat ut-malis ptcmerotur, accidit calamites

ex occasione quam ego quidemEUTERPE. fusius in Libycarum rerum ln’sloriaq 127- ei- ponam, paucis in prœsenticontentus. Scilicet; exercitu adversus Cy-I tenaicam misso, ingentem cladem Aprîes accepèratq Quam calamitatem ipsî regîimputantes Ægyptîi, ab eo defecerunt; quum exà istîmarent, deliberato consilio Apriem bos in manifestum misissè exà itinm, ut, postquam illi periissent, ipse reliquîs Ægyptiis ktutius imperaret. "En vehementer .indignatî, tum hi qui e clade redierunt; mm eorum qui perierant amicî, palam desciverunt. r . 162.’Qua re Cognîtà, Apries ad eos verbis coercendo’s’ Amasîn misit,. Et hic, ubi ad Ægyptios pervenit, inhibera .illos conatus est; botulique ut cœpto desisterent: sed, dum loquitur, Ægyptiorurm aliquis, pane sans, ’galeam capîtî ejus imponit, simul dicens, regni cama se eiillam imponerc. Nec vero id illi invita admodum accidit, ut quidem Inox ostendit. Nam postquam [communi cons’ensu] Æg’yq ptii hi, qui defecerant,.regè.m illum nominarunt, ducere. eos adversus: Aprien pamvit. Quo cognito Apries, spectatum inter Ægyptîos gui circa ipsum garant ôirum, cui nomen Patarbèmis, ad Amasîn misib cum mandato, ut vivum illum ad se adduceret. Patarbemis ùtadâ vernit, Amasinqueâvocavit z eqqu tune forte insîdens Amasis, subh- to crure, flatum ventrîs emîsit, atque hoc eum jussit Aprîæ repor-. tare. Nihilô minus ab eo postulasse, aiunt, Patarbemin, ut ad regem,’ Quidam encagera, abiret. Cui reépondîsqe Amasin, q jam pridem hoc ipïsqlil se parure, nec de se ea caussa conquestutum cése Aprien : adfuturum enim et ipsum, et alios secum ducturum.” Quo- rum verborum.sente’ntiam non ignorantem Patarbemin, quum paratum’ illum .xiiiler’et,- maturasse reditum, ut quam primum regi, quid ageretur, rennncîaret. Aprien veto, quum ille rediens Amasin non: adduxisset; ira accensum, nulla secum tatione inita, aures naresque prœçidi ei jusSîsSe. Quod ubi viderunt reliqui Æ’gyptii,’ qui adhud cum rege feeeràntq virùm e suis spec’tatiàsîmum ita contumeliose mu- tilan’, nullam’mçram facientes, descive’runt et ipsi ad reliques, et.

Amasi163. Quo cognito ’se Apries, tradîdenmt. àrmavit auxiliares, Let adversus . Ægy- püosduxit: habuit autem secum Carmn*et Ionum aukiliarium trin ginta millia: regia autem et sedes erat in urbe Saï, amplum et spectatu digmfm ædificium. Apries igitur cum suis profectus est adversus Ægyptios; et Amasîs cum-Ægyptiis adversus regîs auxilia-u’ res : quumque ambo circa Momerhphin oppidum essent, in en tarant in; pugnæ discrimen experinentur. ’ . 164., Sunt in Ægypto septem baminum genera. Horum alii sacerdotes, ahi bellatores nominantur, aliîbubulci,qnlii subulci, institores ahi, alii interpretes, aliî navium gubernatores. Tot sunt Ægyptio- mm genera, sive classes: quibusmomina imposita sunt ab artibus qua: exercent. Bellatorum rursus alii Calasiries nominantur, alii

123 HERODOTI HISTOR. Il. Hermotybies: qui ex hisce sunt præfecturis. (Nam in præfectum [nomes Græci vacant] tata distributa Ægyptus est.) 165. Hermotybium nomi sunt : Busirites, Saites, Chemmites, Papremites, insula cui nomen Prowpitis, Natho ex dimidia parte. Hisce ex præfecturis sunt Hermotybies; numero (quando maxi. mon eorum numerus) centum et sexaginta millia. Et horum nullus une!!! ullam sellulariam sut opificium didicit: rei militari unice

’166. Calasîrîum nomi hi: Thebanus, Bubastites, Aphthiœs, Tanites,vacant. Mendesins, Sebennytes, . r Athribites, Pharbæthites, Thmui- ses, Onuphites, Anysius, Myecphorites, qui nomus in insula est, en adverso Bubastis oppidi. Hi sunt nomi Calasîrium; quorum numerus, quando maximas, ducentomm quinquaginta minium viroruln est. Neque hisce lice: opificium ullum artemve exercere, solem rem militarem exercent, puer a patte institutus. 167. An igitur etiam hoc ab Ægyptiis Græci acceperint, non possum liquida judicare ; quum et Thracas et Scythes et Persan et Lydos et omnes fera barbaros populos videam minore in honore, quam alios cives, habere bos qui artes et opificia discunt, horumque posteras; eus vero, qui opiflcium nullum exercent, generosos et nobiles existimsre, ac præsertim hos qui rei militari unies vacant. Ro- eeptum quidem hocest apud Græeos etiam omnes, sed maxime apud Lacedæmonios. Minime veto Corinthii cos contemnunt qui manibus artes exercent. 168. Præmium autem bellatoribus hoc eximium tribuitur, juxta cum sacerdotibus, pros ceteris omnibus Ægyptiis: duodecim cuique un præcipua, .vectigalis immunia. v Habet autem arum centum cubitos Ægyptios quaquaversum: estque Ægyptius cubitus 8min sequalis. Ista igitur omnes atque singuli præcîpua habebant: præ- terea vero par vices, neque utique cuncti simul, hisce fruebantur commodis. Milleni Calasiries.,totidemque Hennotybies, quotannis corporis custodes erant regis. His igitur, præter ana ille, in singulos dies hæcce tribuebantur: cocti cibi farinacei definitum pondus, quinque libres cuique; canais bubolæ libræ duæ, vini cyathi quatuor. Hæc tribuebantur cor-paris custodibus. - ’ 169. Postquam igitur obvîam sibi mutuo profecti, Apries auxiliares copias ducens, Amasis vei-o Ægyptios omnes, ad Momemphin eppidum pervenene, amis congressi sunt. Et fortiter quidem pugnabant peregriuî; sed, quum numero longe essent inferiores, en victi profligatique surit. Dicunt autem, Apriœ banc stetisse sen- tentialn, ne Deum quidem ullum regno amore se pusse; ita imi- ter illud sibi stabilitum putatat. At tune, quad dixi, colleta scie devictus est: et, quum vivus in hostium pervenisset pommelait, Sain-anductus est in pristinam suam domum, quæ nunc Amasidis

EUTERPE. I ’ 129 regiai erat. ’ Ibi aliquaxndiu in regia nutritus est, et bene eum habuit Amasis: ad extremum vero, quum exprobrarent Ægyptii non recte eum facere quad alat virum et ipsis et sibi inimicissiinum, tradidit Aprien Ægyptiis ; quiieum strangularunt, ac deinde in pa- ttio sepulcro sepeliverunt. Sepulcrum illud in Minervae templo Est, 7 proxime rædem sacrum, intrantibus a læva manu. Saitæ enim cunetos ex hoc nome oriundos reges intra templum hoc sepeliunt. Nam Amasidis etiam monumentum aliquanto quidem longius ab æde sacra abest quam Apriæ et ejus progenitorum; et est tamen etiarfi hoc in aula templi,lthalamus lapideus ingens, columnis ometus palmas arbores imitantibus aliaque sumtu. Intra thalamum, repkositoi- rium est binis foribus clausum, atqui inibi est regis sepulcrum; 170. .Eti’vero etiam sepulcrum ejus, cujus nomen taliloccasione edere mihi nefas, in eodem Minervæ templo Saitano, post æ’dem Sacram, toti postico parieti ædis Minervæ contiguum. Et in ’area templi stant bbelisci urgentes lapidei :1 juxtaque eos lacus est; lapié des crepidine ornatus et circumcirca pulcre eleboratus, cadem (ut inibi videtur) magnitudine qua est lacus Deli, qui orbiculatus no-

171. In hoc lacu exhibent noctu specieni imaginemque casuum, quiminatur. illi [deo] acciderunt, quæ mystériat ’ vocantt « Ægyptii: de quibus equidem, quamquam satis singula quo pacto se babeant norim, silentium agere debeo; Etiamquerde Cereris’sacris, quæ Thesmo- phorîa Grseci vocant, silentium mihi agendum ; nisi quatenus de his verbe facere Tas est. Danai filiæ sacra hæc ex Ægypto adtulerant, etiPelasgicas mulieres en do’cuerant, Deinde, p05tquam tata Peloponnesus a Doribus everSa est et sedibus suis excita, perierunt hæc sacra ; salique Arcades, qui in Peloponneso manserunt, neque inde migrare coacti sunt, illa conservarunt. 172. Aprie ita’ sublato, Amasis in Ægfpto regnavit, ex Saitana præfectura oriundus, et quidem ex oppido cui nomen Siuph. Et primo quidem spreverunt Ægyptii Amasin; nec ullo magnopere loco’ habuere, ut qui de plebe olim fuisset; et ex domo minime il-I lustrir ,’Deinde vero- callido quodam invente, non asperitate, ad officium eos redegit; "Erant ei quum alise res pretiosæ permultæ, tum pelluviumi aureum, in quo et Amasis-ipse et convives omnes lavare pedes Consueverant: hoc pelluvium confringi; ex coque confici dei simulacruln jussit, quad in loco urbis opportunissirno erexit. Et Ægyptii frequentes ad simulacrum conveniebant, illudque magna religione calebant. Id ubi a civibus fieri intellexit Amasis, convocatis. Ægypüis, quod. res crut, déclaravit; dicens, flfactum esse simulacrum illudex pelluvio, in quod paullo ante et evomuissent Ægyptii et imininxissent, et pedes in eo abluissent, qui nunc illud magna religione calant. Jam igitur (sic loqui pergebat) suam sor- t s

130 HERODO’IÎI HISTOR. Un tem simillimam huic pelluvîo esse : etsi enim prias fuisset plebeius, et in præsentia esse illorum regem, itaque illorum esse ofiicium, sese honorera suique respectum habere.” Tali modo Ægyptios eo adduxit, ut illi serviri æquum censerent. 173. Idem in rebus agendis hoc usas est instituto: primo mane, usque ad id tempus quo celebrari forum hominibus solet, studiose peragebat negotia quœcumque obferebantur: ab illo vero tempore ad potandum et ad cavillaudum cum compotoribus se dabat, jocis- que et rebus ludicris indulgebat. Quibus rebus odeusi amici, ad.- monuerunt eum, dicentes: tt Non e dignitate tua, Box, te ipse me: deras; et nimis te humiliter demittis. Debebas tu, venerando in throno venerabilis sedens, per totum diem administrationi rerum vacare. Ita scituri erant Ægyptii, a magna vire se régi, tuque melius audires. Nunc quæ tu agis, minime decent regem." Qui- bus ille his verbis respondit: fl Qui arcu utuntur, hi cum, quando fert usus, tendunt: postquam usi sont, remittunt. Si enim perpetuo intentus esset, rumperetur; ut illo, ubi opus foret, non am- i plius pussent uti. Eadem nempe est hominis conditio. Quod si quis semper vellet seriis rebus esse intentus, nec vicissim ad jocum se remittere; imprudenti huic accideret, ut vel furiosus fieret vel stupidus» Hoc ego intelligens, utrique rei suam pattern tribun." Hoc ille anticis responsum dedit, 174» Aiunt autem eumdem Amasin, quum privatus fuisset, etiam tunc compotationes cavillationesque amasse, nec ullo mode seriis rebus fuisse intentum; et, quando potantem voluptatibusque in- dulgentem defecissent uecessaria, circumivisse et furto abstulisse aliena. J am qui adfirmabant habere eum suam pecuniam, hi cum, quum negaret, ad oraculum ducebant que quique utebantur: et a multis passim oraculis fjurti couvincebatur, ab aliis absolvebatur. Postquam autem regno potitus est. hoc feeit: quicumque dii cum furti crimine absolverantnhorum temple negligebat, neque ad illa reficienda quidquam dabat, neque sacra illis diis faciebat, ut qui nullius essent momenti, ,nec veracia haberent oracula. Qui veto furti eumvarguerant, horum præcipuam curam agebat, ut qui vere dii essent, et oracula non mendacia exhiberent. . 175. Et primo quidem m Sai urbe ad Minervæ templum propy- læa exstruxit mirabilia, superiores omnes, [qui talia exstruxerant,] altitudine superans, et amplitudine, et ipsorum lapidum tum magnitudine tum qualitate. Statuas item magnaset ingenti mole an- drosphinges dedicavit, lapidesque alios immanis magnitudinis ad reficienda ædificia adgerendos curavît. Horum alii ex lapicidina, quæ adversus Memphin est, adgerebantur: ii vero qui immani erant, magnitudine, ex Elephantine urbe, quæ dierum non minus viginti navigatione abest a ’Sai. Quod vero ex his non minime miror,

EUTERPE. - ’ .131 sed maxime omnium, ædes est ce une lapide, quam ex Elephantine urbe transportandam curaviti qua in transportanda par tressannos occupati erant duo millia hominum, cui ea cuva commissa erat, bique omnes erant naviumxgubernatores. Hujus ædis longitude extrinsecus est unius et viginti cubitorum; latitude vero, quatuordecim; altitudo, octoicubitorum: hæ sunt mensuras ædis hujus monolithæ extrinsÇCUs. Intriqsecus longitudo est octodecim tcubitorum et viginti digitorum; latitudo, duodecim cubitorum; altitudo, quinque. cubitorum. Posita hæc est ad introitum’ templi: nain intra toma plum aiunt hac. causse non fuisse pertractam: architectum, quum ægre promoveretur sedes, multumque temporis esset insumtum, vehementer dolentem operis molestiam, ingemuisse,idqueranimad- .vertentem Amasin non permisisse ut ulterius promoveretur ædes. Alii vero aiunt, quemdam ex his qui vectibus promovere ædeni c0. .nabantur, fuisse ab ille. oppressum, et sa caussa non intus fuisse promotam. 176. Sed et in aliis omnibus uobilioribus templis dedicavit Ama- sis opera .ob maguitudinem spectatu digne: in his Memphi colossum illum resupinum ante Vulcani templum, cujus longitude septuaginta quinque pedum est: et super eadem basi duæ stant statuæ, utraque vicenum pedum magnitudine, altera ab una ædis sacræ parte, altera abaltera: (sive, quarum altera bine, altera illinc adstat majoriz] omnia hæc ex Æthiopico lapide perfecta. Est autem etiam in .Sai urbe similis coltinas lapideus, eodem habitu positus quo ille Memphi. Etiam Isidi templum illud, quad Memphi est, Amasis exstruxit, ma-

gnum177. .Regnante etispectatu Amasi dicunt Ægyptum dignissimum, prosperitate maxime . floruisse, tum quod ad commode spectat quæ fluvius regioni lai-gi- V tur; tum ad en quæe terra hommes percipiunt: et oppida habitats in sa tune fuisse vicies mille. Amasis etiam est, qui legem’illam Ægyptiis constituit, ut Ægyptiarum quisque quotannis apud nomi sui profit-tu"; prqfiieretur, amie vilain sustente! : qui hoc nonfaèeret, ont kgiiimumjoictum non declararet, t’a morte plecteretur. t Quam legem laudabilem Solen, ab Ægyptiis acceptam, Atheuiensibus tulit, qui perpetuo en utuntur. 178. Græcorum amicua quum esset Amasis, et alia in Græcorum nonnullos beneficia contulit, et eis, qui in Ægyptum venir-ont, Nau- cratin urbem habitandam concessit: qui veto sedes in Ægypto fi- gere nollent, tantum mercandi caussa in eam navigarent, his areas adsignavit ubi aras et temple diis erigerent. Maximum igitur il-. lorum templum et celeberrimum, maximeque frequentatum, quad Helleninm nominatur, communi consilio sumtuque statuerunt hue civitates : ex Ionibus, Chius, T cos, Phocæa, et Clazomenæ; ex Doribus, Rhodus, Cnidus, Halicarnassus, et Phaselis; ex Æolibus,

132 HERODOTI HISTOR. lI. sols Mitylenæorum civitas. Horum est hoc templum, basque civi-i tates constituunt præsides emporii. Quod si quæ alias partem illius sibi vindicant, rem sibi vindieant nihil ad se pertinentem. Præter istud vero templum, seorsim Æginetæ statueront Jovis fanum ; et Samii aliud Junonisl; tuai Milesii, Apollinis. 179. Fuitque olim salum in Ægypto emporium Naueratis, nec aliud ullum. Quod si quis in aliorum Nili ostiorum aliquod intranet, jurare eum oportebat, invitant ce se menasse: tum, hoc prœstito jure jurando, cum navi sur in Canobicum ostium tenebatur navigue, aut, si par contrarios ventes hoc si non licuisset, oportebat merces navigiis Ægyptiis circum Delta circumvehere, douce Naucratin pervenisset. Ita Naucratis in honore érat. v Ç . : ’ 180. Quum Amphictyones, pasttjuam superius templum Delphi- cum fortuito casu conflagraverat, illud quod nunc est trecentis w lentis elocassent ædificandum, cuius somme quartam pattern Del- phenses pro sua portions te’nebantur conferre; circumeuntes hi per oivitates, atque dona corrogantes, baud parum ex ÆKypto retulerunt. Amasis enim mille eis dedit talents alarmais ; Græei me, in Ægypto habitantes, viginti libres. , . il I 181. Idem Amasis cum Cyrenæ’n mutuam amioitimn societatemque commit.- Constituitque-etiam uxorem ex eorum ragions da- cere, sive quod -Græcam habere uxorsmdesideraret, sivevomninot amicitiæ causse, quam ouin Cyrenæis colebat. - Duxit spectau’ inter populares suos,viri (quem Battum alil, alii Arcesilam, tonus- que alii Critobulum dicunt). filiarn, numine .Ladioen. Cura, qua quoties concumberet Amasis, coite non poterat, quum tamen aliis malieribus uteretur. . Id ubi sapins ei accidit, dixit ad hanc, Lundi. cen Amasis: " Veneficiis, o mulier, adversus me usa es: quare et; fugere nullo pacto potes, quo minus pessime pereas,.mulierum pes- sima." Tum Ladice, postquam negundo nihilo placatiorem reddere illum potuit, intra animum suum Veneri votum fecit,-si sa nocte cois- set cum ipse Amasis, (id enim unum esse calamitatis efugium) statuam se ei Cyrenen missuram. Et post hoc conceptum votum continuo cum ea coiit Amasis; et, quoties deinde, cupido cum incessit. coibat ; vehementerque eam ab illo tempore diligebat. . -Et illa faciendam ouravit imaginem, Cyrenenque misit; quæ adhuc mon æ- tate superfuit, extra Cyrenæorum urbem spectans. Eumdem Ladi- cen Cambyses, Ægypto pontas, postquam ex ca, quænam esset, coguosset, illæsam Cyrenen remisit. 182. Dedicavit Amasis dona. etiam in Grseciam: et primum qui. dem Cyrenen Minervæ statuait. misit mamtam,,et sui imaginera pictura adsimulatam: tum Minervæ quæ Lindicolitur, duasstatuas lapideas, et thoracem lineum spectatu dignum ; denique Junoni Samiæ binas sui imagines ex ligna sculptas, quæ in magne templo

ad meum asque ætatem steteruntEUTERPE. post fores. Et Samum l quidem183 dona hæc miserat hospitii causse, quod ei cum Polycrate Æacis filio intercesserat: Lindum vero, nullius quidem hospitii causas, sed’quoniam Minervæ templum Lindi exstructum esse perhibetur a Danai v filiabus, quæ ad illam oram adpulissent, quum fugerent Ægypti filios. Hæc sont donaria, quæ Amasis dedicavit. Idem vero etiam Cyprum, a nemine ante illum subactam, cepit, tributariamque sibi fecit.

FINIS LIER! SECUNDI.

HERODOTI. HISTORIARUM LIBER TERTIUS. THALIA.

l . Anvzasus hune igitur Amasin Cambyses, Cyri filins, quum alios quibus imperavit, tum e Græcis Ionas et Æolenses ducens, bellum movit hac de caussa. Misso in Ægyptum legato Cambyses filiam q Amasidis petierat uxorem: petierat autem ex Ægyptii cujusdam consilio, qui id ei suaserat infensus Amasidi, quad se ex cunctis, qui in Ægypto emnt, medicis selegisset quem ab uxore et liberis abstractum amandaret in Persas, quum Cyrus ab Amasi oculorum medicum petiisset qui esset in Ægypto optimus. Eo infensus Amasidi, insti- gaverat Cambysen ut filiam illius peteret; quo ille aut m’œrore ad- ficeretur data filin, aut non data odium incurreret Cambysis. Ama- sis, Persarum potentiam graviter ferens timensque, et dare illam et negare perinde dubitaverat; quippe bene gnarus, non legitimæ uxoris,sed pellicis loco, habiturum eam Cambysen. Hæc secum reputans, hancce inierat rationem. Erat Apriæ filis, superioris regis, admodum et grandis et formosa, sols ex regia domo superstes; cui erat nomen Nitetis. Hanc igitur puellam Amasis, veste et auto exornatam, in Perses miserat tamquam suam filiam. Interjecto tempore quum eam complectens Cambysesfiliam Amasi- dis salutasset, dixerat ei puella: tt Nescis, Rex, deceptum te esse ab Amasi, qui me hoc cultu ometam ad te misit, tibique tamquam filiam (ledit suam; quum revers sim Apriæ gnata, quem ille, dominum suum, concitata Ægyptiorum seditione, interfecit.” Hoc verbum et hæc incideus causse Cambysen, Cyri filium, impulit ut vehementi ira incensus adversus Ægyptum duceret. Ita quidem Per- særem narrant. i 2. Ægyptii vero sibi vindicant Cambysen, dicentes esse eum ex hac Apriæ filin natum : Cyrum enim fuisse, non Cambysen, qui ad Amasin misisset, ejusque filiam petiisset. At hoc quidem non ex rei veritate dicunt. Immo vero ne. ipsos quidem latet, (nain Persa- rum instituts, si qui alii, bene norunt Ægyptii) primum, ex illorum legibus filium ex pellice natum non succedere in regnum, si adfuerit legitimus; deinde, ex Cassandana, Pharnaspis filia, de Aulne-

meuidum stirpe, natum esseTHALIA. Cambysen, non ex illa Ægyptia: 135 sed invertunt bistorlam, intercedere sibi adfectantes cum Cyri familia cognationem. Et hæc quidem ita se habent. 8. Narratur etiam alia fabula, mihi non credibilis, hujusmodi. Persicarum mulierum quampiam, ad Cyri mulieres ingressam, quum Cassandanæ adstantes vidisset liberos forma et statura protestantes, admiratam illos multis laudibus extulisse. Tum si Cassandanam, Cyri uxorem, dixisse: tt Atqui’me, quum talium mater sim puerorum, Cyrus tamen aspematur; illam vero ex Ægypto adventitiam in honore habet.” Hæc postquam ingemiscens 0b Nitetin esset locuta, filiorum natuimaximum Cambysen dixisse, tt Itaque, mater, quum ego vir evasero, Ægypti somma ima ponam, et ima summa." Hoc Cambysen dixisseldecem circiter aunes natum, mulieresque admiratione fuisse perculsas: et illum, postquam ad .virilem pervenisset ætatem, regnumque esset adeptus, dicti memorem, susce- pîsse in Ægyptum expeditionem. - 4. Acciderat vero etiam aliud quidpiam hujusmodi, quod ad expeditionem illam momentum contulit. Erat in numeroauxiliarium Amasidis vir genere Halicarnassensis, cui Phanes nomen, homo et consilio præstans, et bellica virtute. Phanes hic, nescio qua rein-i fensus Amasidi, navi ex Ægypto profugit, cupiens in colloquium Ivenire Cambysis. ’At illum, ut qui inter auxiliares baud exiguo loco fuisset, et quæ ad VÆgyptum spectabant adcuratissime cognita-habuisset, persecutus est Amasis, studiose dans operatn-ut cum exci- peret.- Persecutus est autem misse, qua iter ille direxerat, eunu- chorum fidelissimo cum triremi. Et cepit quidem hominem ennui chus in Lycie, sed captum non reduxit in Ægyptum : nam astutia eum Phones circumvenit, et inebriatis custodibus ad Persas evasit; Ibi tune Cambysenxadiit, exercitum adversus Ægyptum ducere pa- rantem, sed de itinere dubitantem quo pacto regionem aqua carentem transmitteret; eique quum alia ad res Amasidis spectantia,tum itineris faciendi rationem exposuit, monens, missislegatis ragera! Arabum ragent, ut tutum ille transitum sibi prestant. 5. Patet autem hac une via ingressus in Ægyptum. Nam a Phœ- nicia usque ad fines Cadytis urbis, Syrorum terra est, qui Palæstini vocantur: a Cadyti (quæ est urbs haud multo minor, ut mihi videtur, Sardibus) emporia ad mare sita, usque ad Ienysum oppidum, sunt ditionis Arabici regis: ab Ienyso rursus Syrorum ditio pertinet ad Serbonidem usque lacum, juxta quem Casius mons ad mare porrigitur: a Serbonide lacu, in quo voccultatum Typhonem aiunt, ab illo jam Ægyptus est. Jam, qui inter Ienysum oppidum et Ca- sium montera Serbonidemque lacum interjectus tractus est, baud , ille exiguus, sed tridui fere itinere in longitudinem patens, is prorsus, aquarum est inops. ’ ’ "

136 HERODOTI HISTOR. HI. 6. Quod vero a paucis eorum, qui in Ægyptum navigare cousues runt, animadversum est, id ego sum expositurus. In Ægyptum ex universa Græcia, et præterea ex Phœnicia, bis quotannis invehuntur figlina dolia vino repleta: verumtamen ne unum quidem, ut sic dicam, uvinarium dolium videre est ibi.repositum. Ubinam ergo, quærat quispiam, hæc consumantur? Hoc quoque equidem die cam. Quilibet præfectus populi tenetur sua ex-urbe dolia omnia colligera, Memphinque mittere: sa deinde Memphi, aqua repleta, in aridum illum Syriæ tractum deportantur. Ita dolia idemtidem denuo in Ægyptum invecta, ibique venum exposita, deinde ad pri-

era-7. Itu in scilicet Syriam Persæ, simulatque transportantur. Ægyptopotiti sunt, introitum i 3 illum in banc regionem adpararunt, et sa qua dixi ratione aquis instruxerunt. At tune temporis, quum nondum parata esset aqua, Cambyses ab Halicamasseo hospite edoctus, missis ad Arabem nunciis, tutum transitum ab illo postulavit, et obtinuit (ide data et ab illo accepta. . 8. Colunt autem iidem Arabes, ut qui hominum maxime : dantque Cam et acclpiunt tali modo. Si qui volant inter se fœdus pactumve irrite, vir alius, in media stans paciseentium, acuto lapide interiorem manum utriusque illorum prope pollicem-inoidit: tune suinta ex utriusque veste flocco, inungit sanguine septem lapides in media positos; dumque id facit, Bacchum invocat et Uranium. Hoc facto, is qui fœdus pepigit, commendat suis amicis hospitem illum, sive ciVsm, si cum cive pepigit: et amici etiam’ipsi æquum censent co-. 1ere- fidem. ABscchum autem solum, et Uranium, deos habent ; aiuntqœ, se urines eodem mode tondue, quo Bacchus ipse fuerit toastas: tondentur autem in orbem, circum tempera capillos raden- tss. "Bac’ehum vero, OrotaI nominant; Uranium Alilat. m9. Postquam igitur nunciis, qui a Cambyse venerant, iidem dederat Arabs, hæc est machinatus. Utres ex camelorum pellibus, aqua repletos, vivis omnibus camelis imposait; eisque in tractant aqua carentem actis, exspectavit ibi Cambysen. Hæc quidem maxime probabilis fama est: oportetlvero etiam minus credibilem,quia et ipsa fiert’ur, memorare. vFluvius est in Arabiamagnus, cui Corys. nomen, in. Rubrum quod Vocatur mare se exouerans. Ab hoc igitur fluvio Arab’u’m regem, consutis bubulis aliisque coriis,canalem duxisse aiunt esclongitudlne, ut ad aridum illum tractum pertineret, et per ,hunc canalem d’erivasse aquam; in eodem autem illo tractu ingentes tordisse cisternas, quæ reciperent aquam servarentque’. Est autem via ab illo fluvio in hune aridumrtractum duodecim diernm : derivasseque illum, aiunt, aqu’am pet tres canules tria diverse in lacs.10. Sed ad Pelusium, ’ r quod4 vocatur. .. ostiumr t Nilicastra1 habebat

Psaançm’tus, [sive i3 PwmminitusJTHALIA. Amasidis filins, Cambysen- . ; 137ex, spectans. Nec enim in vivis amplius fuit Amasis quo tempore Ægy- ptum cum exercitu Cambyses invasit: sed vita fuuctus eut, postquam quatuor et quadraginta annqs regnasset, intra quos nullum ci magnum incommodum accident. Monuus cpnditusque, sepultuç erat in sepulcris quæ in templo ipse construenda curaverat. Re- gnante veto in Ægypto Psammenito, maximum prodigium accidi; Ægyptiis: pluerat Thebis Ægyptiismquod uumquam nec ante, nec post id tempus ad mèam usque ætatem accidit, ut ipsi dicunt The- bani; Namîiu superioribus Ægypti omnino noni cadit pluvia: a:

tune1.1. Persæ, ipsis transmissa Thebis regione aguis pluit carente, stillatim. quum castra mais Ægyptiorum- opposuissent, ad congrediendum patati ; ibi tune auxi- liarçs, rages Ægypti, Græci boulines et Gares, îndignatî quod Phanqs externum exei-citum in Ægyptum duxisset,. tale adversus eum faci- nusv machinantur. Filiqs habebat Plumes, in Ægypto relictos : in castra et in conspectum patrîs perductis, craterem in media pq- isuere utrorurnque castrorum, et productos singulos deinceps pueras super craterç mactarunt : tune, jugulatis cunctîs, vinum. et aquam in craterem ingessere, sanguinemque illorum potarunt auxiliarii omnes, zigue ita ad pugnandum progressi sunt.» Acri commisso præliq, postquam utrorumque magna cecidisset multitudo, ad extremnmin figam’ vertuntur Ægypçiî. l2. Miram vero admodum rem equidem hic vidi, monitus ab iu- digenis. Quum ossa utrorumque, qui in eu prælio ceciderunt, sa- pai-afin: congesta sint, (seorsîm enim jacebant Permum ossu; sicuçi initio distincte. etant ; etialibi, ossa Ægyptiorum z) Persarum crania ita’sunti debilia, ut, si uuum minutum calculum in ea voluei’is conjî- cere, perfores ; Æyptiorum veto ita saut valida, ut lapide percutienç ægre diffringas. Cujus rei caussam dixerunt esse, mihique facilç persuaserunt, quad Ægyptii apuetis statim çapita radunt, nude assa in sole fiunt compacta: qua de eadem causse. fit etiam, ut non cal- mcaut; nullus enim est populus, apud quem tain rare caput videas calvum, quam apud Ægyptios. His igitur hæc caussa est, cur va..- lida sint; eorum crania. Persis autem cur sint debilia, hæc est, quad a pueris in umbra versantuxj, pileps gestantes, quos. dans vocaux. Hæc igitur tafia, qualia dixi, equidem vidi: vidi veto-etiam his similia Papremi, in illib qui cum Achæmene, Darii filin, ab Inaro

Afro1.3. Ægyptii occisi ex prælio, sunt. ut terga- . I vertere’coactiA . . Sunt, effusa fuga se protipuere. Qui quum Memphin essent compulsi, ibique par». clusi, luisit ad eos.per flumeii Cambyses navem Mitylenæam, in qua ers: caduceator genere Persan qui ad deditionem faciendamvhongc, retur Ægyptioa. At iBi, ubi pavent vident Memphin imagina), dg

ne HERODÔTI HISTOR. m. castelli mura universî effusi decinrunt, navem perdunt, hoininesque- in frusta discerptos in murum deportant. Et Ægyptii quidem, posthaç obsessi oppugnatique, ad extremum in deditîonem venerunt. Finitimi autem Libyes, Ægypti sortem veriti, non tenuto armorum periculo sese tradiderunt, tributum solvere epondentes, et dona mittentes. Similiter etiam Cyrenæi et Barcæi fecerunt eadem timentes atque Libyes. Sed Cambyses Libyumquidem ïdona benigne accepit: at quæ a Cyrenæis erant missa aspernatus, pute, quad exigua essent, nam quingentas argenti libras miseraut Cyrenæî; lias igitur, sua manu prehensas, militibus distribuendas

l4. Decimo die, ex quo in deditionem venetat caatellum quod Memphi est, regem .Ægyptîorum Psammenitum, qui sex menses regnaverat, Cambyses coutumeliæ causse. cum aliis Ægyptiis resi- projecit.dere jasait in suburbio; et animum illius tentaturus, hocce facereI in- etituit. Filiam illius, servili vestitu indutam, hydriamque gescantem, aquatum emisit, simulque cum en alias virgines, ex principum virorum filiabus delectas, eodem cultu vestitas quo regîs filin. Quæ ubi lingenti cum clamore et ejulatu in patrum conspectum venerunt, re- ’liqui patres, conspectis filiabus ita misere adfectis, invicem clamorem ejulatumque sustulerunt; Psammenitus veto, ubi re8piciens cognovit, in terram defixit oculos. Postquam præterîissent puellæ aquatum missæ, secundo loco filium regis, cum aliis bis mille ejusdem ’æLatis Ægyptiis præter regia oculos duel jussit, fane circum cervicem vinctos, et ora frenis Coercitos. Ducebantur autem bi ita, pœnas 5luituri Mitylenæis illis, qui Memphi cum navi perierant z banc enim ’sententîam pronunciaverant regii judices, ut pro unoquoque vîro decem Ægyptii ex principum numero invicem perirent. Et ille, etiam hos prætereuntes videns, quum ad mortem duci filium suum intelligent, reliquis Ægyptiis, qui circum illum sedebant, fleutibus et lamentantibus, idem fecit quod in filia fecerat. Denique quum et hi præteriissent, accidit ut homo natu grandior, qui compotor ra;- gis olim fuerat, nunc vero bonis omnibus exciderat, nec aliud quidquam, nisi quantum mendions, habebat, atque adeo stipem a militibus rogabat, præteriret præter Psammenitum, Amasidis filium, Ægyptiosque qui in suburbio sedebant. Hunc ubi Psammenitus conspexit, ingentem in fletum erupit, et nominer compellans sodalem, Caput sibi planxit. Erant autem illi custodes adpositi, qui, quidquid quaque prætereunte pompa facetet, observarent, et renunciarent Gambysi. Miratus igitur Cambyses quæ ille fecerat, misso nuncio interrbgavit cum his verbis: 9 Dominus Cambyses ex te quærît, Paammenite, quid sitquod conspecta filia tua male adfecta, itemque c0nspecto filio ad supplicium prodeunte, nec clamorem nec fletum edidisti ;-mendicum vei-o illum, nihil ad te pertinentem, ut quidem ex

THALIA. I a 139 z » aliis oognoyit, honore’hoces prosecùtus î”, Cui ita interrogat-hæc ille respondit: ** 0 fili Cyri; domestica mala majora erant quam quæ fletum exprimerent. Etsodalis hujus calamitas-lacrymas meretur, qui ingentibus opibus excidit, et in senectutis limine ad. mendi- èitatem est redactus." Hæc quum ab eodem nuncio ad Cambysen essent relata, commode dicta ei visa esse aiunt Ægyptii’; iatqlue. etiam Crœsum (quem secum in Ægyptum Cambyses adduxerat) et Persas, qui-’aderant, lacrymasse ; ipsumque Cambysen Amiseriicordia; quadain fuisse taqtum, protinusquë jiJssisse, ut filins ejus ex horum numero qui petite deberent eximeretur, et ipse e suburbio exoitus ad15. Jamse filium duceretur.’ quidem, qui ad cum. servandum , i missix sunt, non amplius superstitem invenerunt,’ ut qui primo loco fuerat crésus: . sed Psammenitum ipsum, e suburbio excitum, ad Cambysen’duxea runt; apud quem ille deinde vitam egit, nullam vim passus. Qui nisi compertus fuisset res novas moliri, recepturus erat Ægyptum, ita ut tamquam præfectus eam esset administraturus. Nam honorare consue’verunt Perses re’gum filios; quibus, licet patres abillis ,defe- cerint;reddui1t regnum. Id enim ita institutum eos habere, quum ex aliis multis colligi potest, mm hoc, quod Thannyræ, Inari Afri filio,: reguum restitutum est, pariterque Pausiridi, Ainyrtæi filin, qui et ipse paternuin recepit imperium ; quamvis nemo’plus’ mali Persis fecerit, quam’Inarus etIAmyrtæus. Nunc Psammenitus, prava mot litus, mercedem accepit: nam ad defectionem solicitasse Ægyptios depréhensus est; quod quum esset compertum, tauri sanguinem bibere coactus a Cambyse, e vestigio mortuus est. Talem igitur me vitæt .16, Cambyses exitum veto Memphi Sain habuit. ûrbem profectus est,. en. factu-.l . rus quæ etiam peregit. Nam Amasidis ædes ingressus, protinus e" sepulcro proferri cadaver Amasidis jussit: eoque facto, flagellis’ illud; cædi jussit, et capillos evelli, et stimulis pungi, et aliis modis eiiin-I sultari’. Quæ quum multo cum labore fecissent ministrï, (nain rem sistebat cadaver, quippe conditum ; ac nullo mode diffluebat) com-- buri illud Cambyses jussu, nefarium jubens facinus. Etenim Perses deum habent ignemi: itaque igue comburere mortuos, utrisque nefas. est; Persisquidem, eam ipsamiob caussam quam memoravi: (li: cunt enim nefas esse, cadaver hominis qflërre deo. Ægyptii veto censent, vivàm belluam lasse ignem, quæ devant quidquid nacra esset, hlm pa- billa satiatà simul Cam eo quad dévorait mariatuir. Atqui nefas illis’ est, bestiis tradere cadaver; 0b eamque causaui illud condiunt, ne in tenta jacens consumatur a vermîbus. Itaque, quad utrlsque nefas erat, id faciendum præcepitICambyses. Quamquam, ut’quidem Æquitii aiunt, non Amasis fuit cui hoc accidit; sed’alius Ægyptius, ejusdem cum Ama’si statures, quem sa contumèlia adfiëie’ntesl’ersæ,(

au) HERODOTI HISTOR. HI. ’Amasidi inculture putarunt. Amasin enim aiunt, quum ex omni. cognosset quid sibi post mortem esset patiendum, quo mderet imminentem sortem, hominem hunc, qui nunc. flagellis cœsus est, me V temporis mortuum, suo in sepulcro prope januam sepelike; man- dans autem filio, ut ipsum in imo sepulcri recessu deponeret. At pibi quidem videtur, mandatum tale, ad suam sepuituram et ad hominem istum pertinens, nullam omnino dodine Amssin, sed falso bien: jactai-i ab Ægyptiis. l l7. Post hæc Cambyses triplicem meditatus est expeditionem: unam adversus Carthaginienses, sitorum adversus Ammonios, tertiam adversus Macrobios (id est, Longævos) Æthiopes, ad australe Libyœ mare habitantes. Instituta deliberatione placuit ei, adœrsustar- tinaginienses navalem exercitum mittere; adversus Ammonios terre; atrium copiarum panera; ad Ethiopes vero primum speculatores, qui et Solis mensam, quæ in horum Æthiopum terra esse dieebatur,’ videront au revera esset, et reliqua explorarent; in speciem autem dona ferrent regi eorum. v 18. Illa Salis menu fenur esse hujusmodi. Pratumiest in lob. urbio, ooctis carnibus quadrupedum .omnis generis lrepletum: au Cames, aiunt, noctu ex instituto ibi deponi ab omnibus qui in dignitate essent civibus, interdit; autem accedere quemque qui vellet, eisque sanci; dicere autem indigenas, ipsum terram lilas quaque nous progigneve. Talis igitur esse fertur illa Solis (quæ vocatur) mense. ’ 19. Ut verolspscuiatores minore Cambyses constituit, statim se: Elepbantine urbe hominesarcesaivit de Ichthyophagorum genere; qui Æthiopiam linguam callerent. Interim veto, dum hi advenic sont, navalem exercitum adversusICarthaginem jussit navigare; At Phœnices, id se factures, negarunt: unguis quippe juramentis sese teneri, et nefas esse facturas, si contra suam sobolem militarent. Nolentibus autem .Phœnicibus, reliqui pares non craint viribus: atque lita Carthaginienses servitutem, quæ illis a Persis imminebat. efugerunt. Etenim vim adfene Phœnicibus æquum non censuit Cambyses, ut qui se ultra Persis tradidissent, et e quibus penderent universæ ipsius copia: navales. Præter Phœnices, Cyprii quoque Persis sese tradiderant, et expeditionis in Ægyptum susceptæ au:

. 20. Postquam ad Cambysen ex Elephantine advenerunt Ichtiryo- phzgi,cocu. misit’eos ad .Æthiopes, " edoetosA quid - dicerent, ’ et dona fessen- tes, purpureumvamiculum, et autem torquem armillasqne, et un- guentialabastmm, et vpalmei vini cadum. Diounturautem Mio- pes;hi, ad quos niait Cambyses, et statura’rnaximiet’pulcenimi esse hominum omnium; et quum aliis institutisuti diversis ab aliorum hominum .institntis; tum hoc ad regina: distancent mame:

THALIA. ’141 momaque eivium statura maximum judicant et corporis viribus que ratione præstantem, hune regem esse æquum censent. 21. Ad hos igitur flamines ubi advenerunt Ichthyophagi, hæc vei-ba fecerunt: il Rex Persarum Cambyses, cupiens amicitiam tecum hospitiunuue jaugera, misit nos, jubens ut in eollôquium tuam veniremus; et dona tibi dat hæc, quorum usu et ipse maxime dele- ctaîmr.” Quibus Æthiops, intelligens venire eos ut speculatores, in , hune modum respondit :. tt Neque Persarum rex ea vos misit dans femmes, quad multum ai intersit ut mecum amicitiam jungat ; nec vas vera dicitis, venistis enim ut regni mei speculatorest Nee ille vir justus est: nam si justus esset, non concupivisset aliam terrain præter suam, me in servitutem redegisset homines, qui nulla illum injuria adfeeerant. Nunc illi arcum hune tradite, hæc verba dicentes: Rex Æthiopum suadet regi Persarum, ut quando ita facile arcus tendere hujus molis Persæ potuerint, tune adversus Macrobios Ethiopes capiis multitudine nos superantibus moveat bellum: usque en autem dûs nhabeat gratiam, quad Æthiopum filiis [non induxerint in animum, ut prester suam tem-am adquirere cupiant aliam.” 22. His dictis laxavit arcum, et his qui venerunt tradidit. Tune sumto purpareo amiculo quæsivit, quid esset, et quonam mode factum. Cui quum Ichthyophugi vera dixissent, de purpura, et de illius tinctura, dolasos esse lias benzines inquit, et daleau illorum ameuta. Deindede torque collari et deAarmillis quæsivit. Quumque de hoc ornatu exposaissent Ichthyophagi, ridons .rex, quum campedes esse putasset, ait, apud ipsos validions [aises emperles esse. Tertio, de unguento ’inberrogavit; et, quum illi de confectione unguenti sa de ungendi ratione disseruissent, idem illis, quad de amieulo, res spondit. Ubi ad vinum veuit, et de hujus confections ex illis quæ- livit, uvalde delectatus patu, deinde interrogavit, quanam ciba utatur me, et quadnam ait homini Persis Iangissimum vitæ spatium ? Et illi pane and aiebant, naturamque tritici expenebant: octaginta mon armas, terminum dicebant esse langissz’mum, vitæ [laminas propositum. Tum Ætliiops,’nilpraînde minon esse, ait, quum sien-us comedunt, tans teignant cos rivera annorum numerum; qui ne tat quidem aunas virera passent, nisi hocce potu sese recrearent: nempe vinum dicens: hoc enim une a Persis se superari. , l 28. Vicissim interrogantibus regem Ichthyophagis de vitæ spatio et de alimentarum genere; ad centum et erg-infinitum, ait, pervertira ipsorum plerasque, nonnullos sera etiam 1mm: terminant transcendaien- cibum ocra esse carnes cactus ; potum, lac. Quumque mirarentur speculatores quad de annorum numero dixisset, ad fontemp ab illo dusses se esse referebant, e quo loti nitidiares facti fuissent, quasi olei fans esset; odorem autem’ tamquam violarum spirale illum Men. Jtavlevem autem, dicebant specu-latares, esse fontis-hujus

142 HERODOTI HISTOR. lII. aquam, ut nihil supernatare posait, neque lignum, neque quæcum- que ligna sunt leviora; sed in fundum abire omnia. Cujus aquæ si revers sa nature est, quæ perhibetur, fuerint illi banc ob caussam loagævi, quad plurimum hac aqua utuntur. A fonte discedeutes, ductos se fuisse narrabant in locum que vincti hommes custodieban- tut, ibique cunctos aurais vinctos campedibus vidisse. Est enim apud bos Æthiopes æs metallorum rarissimuln et pretiosissimum; Inspecto carcere, etiam Salis ’mensam, quæ vocatur, spectaverunt. 24. Post hanc, ad extremum spectarunt sepulcra eorum, que e vitro perhibentur esse parata, hoc mode. Postquam arefecerunt Cadaver, sive eadem ratione atque Ægyptii, sive que alia made, lotum gypse oblinunt, et pictura ita entamant, ut speciem quam maxime similem vivo referat; deinde cavam columnam ei circum- dant ex vitro confectam, quad apud illos magna copia et manu. tractabile effoditur. Ita in media columna stans cadaver, per ce; lumuam conspicitur, nec odorem ullum spirans injucundum, nec aliud quidquam incommodi prœbens: estque columna circumcirca conspieua, atque adea ipsum etiam cadaver omni ex parte conspi’: culum est. Hanc columnam per anni spatium suis in ædibus servant qui cognatione proximi sunt, rerum omnium primitias illis oferentes, aliaque sacra facientes z deinde œdibus elatas columnas circa25. Speeulatores, urbem postquam ista omniacollocant. spectassent, reversi sunt. . Qui ubi hæc renunciarunt, protinus Cambyses, ira incensus, bellum inferre Æthiopibus instituit, nulle de proeuranda re frumentaria mandata data, nec secum cogitans in ultima terrarum suscipi banc expeditionem. Sed, ut furiosus, nec mentis campos, simulatque Ichthyophagos audierat, ad bellum faciendum profectus est; Gras- C08, qui cum ea erant, in Ægypto manere jubens, peditatum veto universum secum ducens. Postquam itinere Thebas pervenit, able: gavit de exercitu circa quinquagînta hominum millia, quos jussit in servitutem redigere Ammonios, et oraculum Jovis incendere r ipse, reliquum ducens exercitum, adversus Æthiopes perrexit. Sed; p prius quam quintam confecisset itineris partem, primum, quidquid cibariorum de frumenti genere habuerant, eos defecerat; deinde,- post frumentum, etiam jumenta quæ comedi passent defecere. Quæ si-Cambyseseintelligens mutasset sententiam, exercitumque redu- xisset; erat, post prias admissum peecatum, vir prudens futurus :. nunc, nihil secum reputans, ulterius semper progressus est. At milites quamdiu e terræ solo nancisci aliquid paterant, herbas radié cesque comedentes vitam sustentarunt: ubi vero in arenosa perve-i I nere, dirumlfaciuus nonnulli eorum instituerunt; sortiti ex se ipsis, deeimum quemque eamederunt. Que re cognita Cambyses,’veri.’ tus mutuamimilitum comesturam, omisse. adversus Æthiopes expia-g

°ditiône, retragressus est; multisque"THALIA. de exercitu sinisais, . -Thebas "-3 iterum pervenit. Quumque Thebis Memphin descendisset, Grue-g ces cum navibus domum dimisit. .Talis igitur exitus fuit expeditiœ

nia26. Quiadversus vero ad bellum Æthiopessusceptæ. Ammoniis inferendum erant missi, V bos compertum est, ducibus itineris comitatos, Oasin oppidum pervenisse, quad Samii ineolunt, qui de Æschrionia tribu esse dicuntur, absuntque a Thebis septem diernm itinere pei- arenosa faciendo : nominatur autem ille locus Græco sermone Beatorum insula. Hunc igitur in locum pervenisse dicitur ille exercitus: inde vero quid his acciderit, nisi quad Ammonii narrant et qui ex his audiverunt, nemo alius quidquam quodldicat habet; neque enim ad Ammonios pervenerunt, neque domum reversi sunt. Narrant autem soli Amine: nii, quum alia, tum hac: ab hac Oasi par arenosa adversus ipsos iter facientibus, quum jam fere in media inter ipsos et Oasin essent, , incidisse illis, dum prandium capiebant, vehementem et immanent ventum Notum, sabuli acervos secum abripientem; quibus illi ob- rutî, tali mode intemecione periissent. Ammonii quidem hoc narrant exercitui illi accidisse. 27. Quo tempera vero MemphiniCambyses pervenit, adparuerat Ægyptiis Apis, quem Epaphum Græci vacant. Qui ubi repertus est, continuo Ægyptii, vestimentis induti pulcherriniis; in lautitiis erant. Quos hæc agentes conspicatus Cambyses, prorsus existimans, quad ipse male rem gessisset, eo lætos illos festa’hæc celebrare, præfectos ad se vocat arbis; ex eisque, ubi in conSpectum ipsius venere,iquærit, tt cur, se prias Memphi versante, nihil tale fecissent Ægyptii; at nunc, quum adisset magna exercitus parte amissa?" Cui illi respondent, tt deum sibi adparuisse, qui ex multo temporis intervalle adparere idemtidem consuesset; et, quando adpareat. tum universos Ægyptios lesta festa celebrare.” Hæc audiens Cambyses, mentiri ces, ait; atque, ut mendaces, ultimo supplicia adfecit.28. His occisis, dein* sacerdotes. in conspectum vocavit. Qui quum eadem dixissent; intellecturum sese, ait, ("idem aliquis murin duci adsuetus advenait Ægglptiis. Quæ ubi dixit, adducere ad se Api]; jasait sacerdotes: et illi abierunt adducturi. Est veto Apis hie, sive Epapbus, juvencus, ex vacca natus quæ nullum alium dehine concipere partum potest : dicuutque Ægyptii, fulgorem de cœlo in vaccam istam incumbere, ex quo illa Apin conceptum pariat. Hua bet autem hic juvencus, quem Apin vacant, notas hujusmodi: ni- ger cola! est; sed in fronte, quadratum album; in targe, figura aquilæ ; invcauda, pili duplices; in lingua, scarabæus. V 29. .Apin ubi adduxerunt sacerdotes, Cambyses, baud satisimentis campos homo, stricto gladio, quum ventrem Apidis vellet faire,

m I HERODOTI HISTOR. III. femur feriit: ridensque sacerdotal adlaquens, tt O prava capital.” inquit. tt Tales ergo sunt dii, sanguine carneqne instrueti, et fini ictumtsentieutes P Dignus profecto Ægyptiis hicce deus ! Caste- rum vos non juvabit, ludibrio me habuisse.” His dictis, jasait bas quibus id negotii mandatum est, flagellis cædere sacerdotes; reliquorum vero Ægyptiorum quemcumque nacti fuissent festum ce- lebrantem, occidere. Ita festi dies finem habuere apud Ægyptiosç et sacerdotes multati sont. Apis veto. percussus. femur, contabuit in templo jucens: quem, mortuum ex vulnere, sacerdotes clam regs sepeliverunt. 80. Cambyses veto, ut aiunt Ægyptii, e vestîgio propter iniquum illud faeînus fui-are fait correptus, quum- ne ante id tempus quidem satis campos fuisset mentis. Et primum quidem, post illud, flagi- tium in fratrem commisit Smerdin, qui eodem patre eademque mau- tre erat natus. Hunc ex Ægypto in Perses dimisit par invidiam, quad arcum, quem ab Æthiope datum Ichthyophagi adtulerant’, ille anus ex Persis ad duos saltem fare digitos adtraxisset, quum reliquorum Persarum nullus id præstare potuisset. Dein, quum in Perses reversus Smerdis esset,’visum Cambyses par somnum vidit hujusmodi. Visas illi est nuneius ex Perside venions nunciare, Smerdis in sella reg-la tellement, cepit: cœlum tetigiuc. Quam 0b eaussam sibi timens, ne se occiso regnum accupet frater, Prexaspen in Perses mittit, cui Persarum maximum fidem habebat, de!» me!» data ut illum oceidat. Et Prexaspes Susa profectus occidit Smer- din, sive venatum eductum, ut alii aiunt; sive, ut alii, ad Rubrun;

deductum31. Primo hoc facinoremare, in etfratrem in admisse,eo demersum. alterum in sorore . patravit, quæ illum in Ægyptum crut seeuta, quinque habuit uxorem, quum tain a patre, quam a matre, soror ejus esset. In matrimonium autem eam tali mode duxerat, quum antea neutiquam me» ris fuisset apud Perses, sorores in matrimonium ducere. Unius ex sororibus suis captas erat amore : quam quum cuperet matrimonio sibijungere, nossetque contra morem fore Persarum si id faoeret, vacatos ad se regios judices interrogavit, ait-ne les aligna, juliens ut, en" sellet, in matrimoniam duceret suam sarorem.’ Sunt autem regii Judiccs probati inter Perses viri; qui eo munere funguntur quoad vivant, aut asque dum injusti quidpiam in illis reperiatur. Hi Per- sis jus dicunt, et interpretes 811M patriarum legum, et ad ces omnia refaruntur. Ad quæstianem’ igitur a Cambyse propositam responderunt hi ea quæ et vera et tata essent; dicentes, nullam se legs»; "perm, que jubeat a! frater in matrimonium ducat morem; alia": sera reperiri logeai, quæ statuat, licitent esse regifacere quidquid salit. Itaque neque legem, matu Cambysis, abragarunt; et, ne ipsi, tuen- tes logera, panent, aliam legem inventant, quæsilli, saurera [in

nuisaient ducere cupienfi.THALIA. patrocinabstnr. Igitur-tunc. v MS Cam. bysos, quum amabat, duit uxorem: nec veto multi! Post; suam etiam sororem sibi matrimonio junxit. Et banc natu minorem, qua eum’ in Ægyptum secum état, interfecite , . . 82. De cujus morte duplex, perinde atque de Smerdi, fuma fiers tut. Græei quippe narrant, commisisse Cambysen, spectante mon, catulum leonis cum canis catalo; qui quum a leonis catulo Vinœë retur, alium catulum caninum, qui fuisset hujus frater, rapts en», nua, illi opem tulisse ; a atque ita canes, quum duo essent, leanem sur parasse. Hæc spectantem Cambysen, deiecbatum esse; mamm- ro, adsidenœm, fudisse lacrymas. Id animadvertentem Cambysen quæsisse ex en, eur fient? et illam -respondiSse,flert: se, quod Catu- pr Mm 01mn ferentem fratri,imeminisset Smerdis, .cogitassçtqun 1m mine»: «se qui illi esset opem laturus. Hoc igitur 0b idictum inter. fectam illam a Cambyse, esse aiunt Græci. Ægyptii veto minant; quum menses ambo adsiderent, mulierem sunna lacunes. folia-citr cumcirca decerpsisse, mm eximarito quæsisse, sitvne integrq lactase; au qui folia deccrpta sint, pulcrior 2 Quumque is,,integram, dixissef; reposuisse illam, " Atqui tu banc imitatus es lactucam, Cyri dm muni circumcidens." I ÀEtiUum, ira incensuul, calce pedis ei, præ- gnansiquum esset, insultasse; et illam ,abmtu facto mortuamesse’; 38. Il»; in sucs sæviiç Cambyses, in furorem sans sive pmpter Apîn nimirum, sive alia ossu, (11.19188 maltas calamiteuse amide" hominibus solem: nanti etiam a, puais. gravimorbo dicitur 03W byses adfectus fuisse; quem sacrum mçrbum nonnullivocant.’ Itaque non entai: dissentaneum, ut,î corpus quum gravi mon-bd labbrareyne

mens84. In reliques quidem venu Persans sans hæc esset.alia fui-pris , .edidit V , exemplaav .. z P589 - 2 xaspen. quem maximo in honore habebat, qui nunciorum ad regain perferendomm munere fangebatur, cujus etiam filins pinceras regis emt,*qui et ipse baud exiguus honor est; illumiigitur sic adlqcutus fertur: fl Die mihi, Praxaspes; guarana me .virum esse existiman’t Persæ? et quos de me habent sermones P” Tum illum respona disse: H Domine, cætera omnia magnifice laudaris: sed vint) aiunt te nimium induigere," Quæ quum ille de Persis dixisset, ira incenq sum regem hæc reposuisse: Fi Ergo nunc me Persæ dicunt-vim) des dîtum desipere, nec mentis esse compotem P Igitur primes illorum gemmes mendaces fuerunt.” . Superiore. quippe tempera, quum adsiderent ei Persæ tuque .etism Crœsus, quæsierat ex his Cambyg ses, qualia vir ipse videretur esse, cum patre Cyro collatus .9 Et illi-res sponderant, esse patre superiorem: quippe non modo possidert quam que Cyrus obtinuisset, sed et imper Ægyptum et mare tenere. Hæc Persæ dixerant; Crœsus veto quum adesset,.ne.c ei placent ista comparait),- his verbis CambysenU ont adlocutm: s s! Mihiquidem, a

14-6 HERODOTI- HISTOR. III. Cyro naze, non rideris similis esse patri, quum filium nondum luirez: qualem te ille reliquit.” Quibus auditis delectatus Cambyses emt, Crœsique laudaverst judicium. 85. Horum igitur tune recordatum illum, iratum dixisse Pra- xaspi: i3 Tu nunc cognosce ipse, verurn-ne dicunt Perses, anvistud dicentes desîpiant ipsi: quad si enim filii toi in strie stantis, conjecta angine, medium feriero cor, constabit nages dicere Perses; sin aberravero, die vers loqui Perses, meque baud sans esse men: te." Hisydictis, tetendisse srcum ; sagittaque feriisse pnerum: qui ut cecidit,’ secari corpus jussit, inspicique vulnus : et quum in 00? in? tresse sagittnm esset repertum, ridens et supra modum 33mm: " Manifestum cognovisti," inquit, "Praxaspes, non me insanire, sed desipere Perses. Nunc veto die mihi, quemnsm tu nosti hominuln omnium, qui itn ad destinatum adigat sagittain.” Praisspes, flint-Ê hominem-videras, sibique timens ipsi, respondit: "Domine, 841m.- dem nedeum quidem ipsum ita dextre ferire existimo.” Tunc Igl- tur hoc feeit Cambyses: alibi vero deinde, non dissimili rations, duodecimiPersas, nulla idones causse damnatos, vives inverse caplte

terre86. Que quum jussit ille patraret, defodi. æquum ceusuit Crœsus , I LydusI l hisœ ’ illum verbis monere: " O rex, ne omnia æmti iræquelindulgeas l. "à contins atque cohibe te ipse. Bons ses ces providentia: et Iapientis est, rectum consilium in tempera sapera. At tu viras occidis, cives tuos, nullajdonea causse damnatos; idemque pueras occidis. Quod si pinta enlia admiseris, vide ne. a te Perses deficiant. Mihi veto pater .tuus injunxit, sæpe multumque bonatus, ut te monerem, tibique consilium darem, si quid, quod e tuo commodo. esset, reperissem." Hoc ille, benevolentiam significans, consilium Cambysi dedit; cui his verbis rez respondit : ’i Tue etiam’ mihi consilia date audes! qui tain præclare tuam administrasti pa-’ trium, præclareque patri mec consuluisti, suadens illi, ut trajecto Araxe adversus Mnssagetas duceret, quum illi.in nostram terrain valleut trnjicere. "Igitîur et te ipsum perdidisti, patries rebus male administratis ;. et Cyrum perdidisti, qui tuum secutus est consilium: sedmale’tibi hoc cesserit, jam pridem enim occasionem aliquam adversus te nancisci cupiebam.” His dictis, arcum prehendit, sagittamin illum emissurus. At Crœsus conversus foras se proripuit: et Cambyses, quum ferire illum non potuisset, famulis imperavit ut; Lprehensum qcciderent. At famuli, qui ingenium illius massent; occultant Crœsum, hæc secum reputantés, si dati mandati pœniçeret Cambysen, et desiderium Crœsi cum caperet, se producto illo præm min sewati illius accepturos ; sin in sententia tex persisterez, neque illum desideràret, tune illum esse interfecturos. iNeque milite post sicut illi fers existimaverant) desideravît Cambyses Crœsum; que

cognito famuli, "supereue THALIA.illum,” .nunciarunt; Tum vero, M7 " gau- dere se quidem,” ait Cambyses, "quod Crœsus supersit; at illos, .qui cum serrassent, non impune laturos, sed capite luituros.” IQuod

et87. faciendum Talia igitur Cambyses mandavit.multa, dum Memphi morubatur,I . et ad- « versus Persas et adversus socios furioso patravit: prœterea velum: , sepulcra aperuit; et cadavera inspexit; atque etiam templum Vulcani ingressus, simulacrum dei multis modis ludibrio baboit. Vulcani illud simulacrum siinillimum est pPhœniciis Patacis, quos Phœnices in prorisptriremium circumferunt. Quos qui non vidit, ci ego signi- Ificabo: est imitatio viri pygmæi. Ingressus vero etiam est Cabiro- irum templum, quod neminem fus est ingredi, nisi sacerdotem: asque horum simulacre igue etiam cremavit, multis modis ludificatus. Sunt ’autem hæc similis. Vulcani; cujus ’filios aiunt esse Cabiros. 88. Quibus ex omnibus fit mihi manifestum, future magnopere actum fuisse .Cambysen : alioqui œmplis sacrisque populi ritibus non erat illusurus. Quod si quis enim hominibus omnibus optionem pro- Iponeret eligendi en omnibus institutis en quæ optima viderentur; quilibet eorum, re deliberata, domestica esset prælaturus: adea quisque populus suas leges longe esse optimas judicaç. Itaxjueveri- simile non est, alium hominem, nisi furiosum, talia ludibrio habete. Statuere autem ita de suis legibus et institutis homines omnes, quum aliis multis intelligi documentis potest, tum hocce. Darius, postquam imperio estipotitus, convocatos Græcos, qui si aderant, interrogavît, ii quanam pecuniæ proposita summo vellent mortuos parentes comes- dere P” Et illi, u nulla conditione se id factums,” responderunt. Idem deinde ex Indis bos qui Collatiæ nominantur, qui parentés comedunt, mise vocatos, præsentibus Græcis, et pet interpretes quid agera- tur intelligentibus, interrogavit, flqua mercede in se reciperent,igne ’cremare mortuos parentes P” Et illi, alta voce exclamantes, me- -liora eum ominari jusserunt. les igitur hæc constituai. sunt 1 recteque mihi Pindarus videtur cecinisse, Legcm dicens, 1’6ng esse omnium. 39. Quo tempore Cambyses Ægyptum hello adgressus est, per idem tempus Lacedæmonii adversus Samum, et Polycratem, Æacis filium, expeditionem susceperunt. Is quum insurrections (nous Sa- mum occupasset, primum trifariam distributam civitntem simul. cum frairibus, Pantagnoto et Sylosonte administraverat: .dein, altero occiso, et natu minore Sylosonte insola ejecto, universam Samum imperio tenebar. Quo in imperio cum Amasi, Ægypti rage, hospitium contrait, dona si mittens, et vicissim ab illo accipiens. Brevi- que tempore ita auctæ resierant Polycratis, ut par universam Ionîam reliquamque Græciam celebrarentur. Etenim quocumque cum exercitu proficisceretur, omnia si feliciter cedebant. Habehat autem centum actuarias myes quinquaginta remorum, et mille sagittarios;

148 HERODOTI HISTOR. HI. cunçtosque circumcirca, nulle discrimine facto, invadens, agebatfo- .rebatque omnia. Nam arnica, aiebat, magis se gratificaturum, si ea. quæ eripuisset, eidem restitueret, quam si initia nihil exipuisset. Multas igitur insolas ceperat, multa item continentis oppido: inibi; Lesbios, quum omnibus viribus Milesiis auxilio essent profecti, na- .vali pogna superatos cepit; qui deinde universam fossam, multum

Sami40. .Amasin ambiantem,vincti non latebat, ingenti felicitate faderont. uti Polycratem; . u.sed en res illi curæ erat. Quum vero etiam multo mugis ,augeretur prospects illius fortune, misse libella hæc ad cum perscripsit: ’i Amasis Polycrati hæc dicit. l J ucundnm nuque est intelligere, virum amicum et hospitem bene agere. At mihi non placent tous res ni- Jninm. secondas, ut qui norim, invidum esse nomen: ac fers copia, ut et ego et hi qui mihi curæ sont, partim quidem prospero matous mon: successu, partira veto etiam nonnihil ofi’endamus; atque ita potins vitam transigamus, variante fartons, quam usquequaque si.- mus felices. Neminem enim novi, ont fando audivi, quin, pastqualn nequequaque prospera osus est fortuna, p0stremo pessimum funditus finemhabuerit. Tu ergo, meum secutus consilium, adversus illam tuam nimiam felicitatem, fac hocce: cogita quid sit quad habeas quad maximi tibi sit pretii, et quo amisso somma animi ægritudine ndfectum te iri existimes ; atque ita illud abjice, ut inter hommes non amplius comparent. Qnodsi posthac tibi res Secundæ jam non par vices cum ipsis infortuniis eventuræ sont, fac ut rebus mis hac rations, quam tibi propane, medearis.” - n .À .41. His perlectis Polycrates, intelligens bene se monere Amasin, quum]: quidam esset ex suis cimeliis, cujus jactura maxima!!! aul- mo son œgritudinem esset adlatura: et, rerum suarum inita ratione, hoc reperit. Erat ei annulus signatarius, quem gestabat, auro vinctus,ex smaragde lapide, Theadori opus Samii, Teleclis filii. Hunc «uranium abjicere secum constituons, fedtshæcce. Actuariat: rap remquinquaginta remorum hominibus complevit; quam postquam et ipse conscendit, jussit illos in altum ensvigm: quumque procul ab insola abessent, detractum de manu annulum, conspicientibus mon qui in novi stant, in mare prqjecit. . Hoc facto, retro novi, garât: et postquam domum rediit, in more versatus est. t 62. At quinto aut sexto exinde die res si accidit hujusmodi. Ho.- mo piscatoriam axai-cens, quum ingentem pulcrumque cepisset pi- ssem,-Polyerati cum voloit dans date :p itaque ad fores regis illum fa... rem, aitvellese Polyarati in conspectum venise. Quod ubiilli son, tigit, ukase eipiscem dixit: " Hunc pisseur, Rex, pastquam ego cepi, .non jodieavi in forum remua venalium esse ferendum. quamvis sin borna manu mes, vietnm qnærens; sed visas est mihi te touque I dignes: tibi igitur illum suifera dpnoque.”. Hisxerbisde,

I 77178511192. ’ . (549 hem Payantes, imbue modum homini retapassiez il Eecte urique feeisti, ac duplieem tibi baissa gratina, et Imidnisrtüaër’ec dani caussa: toque ad omnem avocamos.” Pisam; müémibæe in; tiens,.domum abiit z famuli vero, dum pissera dissociant; repartons in ejus ventre omnium Polycratis. Queue ut vidamies, pretinusisa’rs reptum, gaudie perfusi, ad Polyaratieml sertiront, amiantqué quo pacto repertus Bit annulus. Tous Polyarates’, quumsublret mentent» ejus cogitatio rem esse divinam, conscripsitin libella omnia, quisslet ipse. fecisset, et quæ sibii inde aceidissent: libellumque illorum Ægyptum dedit perferendum. I ’ A ’r 2 4.3; Amasisylecto libella quem ad illum Polycrates miserat, intels luit, fieri non passe ut homo hominem e cas’u futuro eiipiat, et mais vim finiturum esse Polycratem, cui féliciter omnia codant, quique etiam, quæ abjecit, rursus inveniat. Itaque misse Samum præoouë dissolvais se dixit àœpitium. Id autem sa causse fecit, ne, si ingsns et gravis calamitas Polycrati ’accidissetfipse "raterons morem! hospitis. 44. Adversus hune igitur caussa. PalyCratem, rébus omnibus’feiieeîm,’ i I i i l î bellum maverunt Lacedœmonii, auxilio vocati a»Samiis illis, qui des inde Cydoniam in Creta insola calamars solidifieront. Scilicet; quo tempore Cambyses, Cyri filins, copias adversus Æ’gyptum comparant, miserat Palycrates ad Cambysen, raguas ut etiam ad se ses sinum nitteret, a saque copias pete’ret. ’ Quo audits, llbeuter’rCamv-r byses Samum miserat, petons ut navales copias secum minaret-sidi Versus Ægyptum.’ Et ille e civibus seleCto’s bos, quos amusants dona iterum maxime’suspectos habeat,’miserat sont quadrsginta’trii minibus; mandons Cambysi,ne baseremitteretfi ’ v ’ v 3 a ’45. Jam dicunt ’alil, Samias bos a ’Polycrate’ misses, in Ægyptutfi non pervenisse; sed quum ad Carpathum navibus venissent, iré du liberataistatuisse non ulterius navigsre: aiii aiunt, veniss’e 26s in Ægyptom, ibique fuisse observatos, sed fuga inde evasisse. Qui ubi Samum renavigarunt, Palycrates cum navibus obviant professas prælium cum eis commisit: qua ex pogna quum superioresdiscesi sissent hi reduees, in insolera exseenderunt; at tune, pedestri’camÂ misse .prælio, victi fugatique sunt,1atqueiita Lasedæmonem navig’aA tout. .Ac sont quidem qui dicunt, bas ex Ægypto redieuntes. devia’ cisse Polycratem: quad, mea quidem sententia,. falsum est. enim opus fuisset Lacedœmonios auxilia vocare, si satis ivirium ipsi habuissenuvquibus Polycratem ad deditionem compellerent. A6 hæc minime est credibile,eui et auxiliarium’ mercenariorum et pro-i paierons magna multitude præsto erat, hune airedeuntibus Samuel panois sinisera, fuisse dev’ietum. Frontières. civium sibi subjectoruui amuse: titreras, envolions incluses, in pmmtubabuerat Palycrates i quos, si Menin: matineuses profitions egissent son son ne: yaübus igne erat crematurus, i . . Il -

150 HERODOTI HISTOR. lII. i 46. Samii, a Polycrate ej’ecti, ut Spartam voueront, introductilsd i magistratus, malta fecerunt verba, solicite admodum orantes. At illi, primo hoc eis data concilia, responderunt : quæ prima (hissent, en se esse oblilos: quæ deinde, en non intelligere. Post hæc, iterum admissi, saccum ferentes nihil aliud dixerunt, nisi hæc verba, Sac. cusfizrina indiget. -Quibus Spartani responderunt, escalada S acc us mandas eospotuisse : opem veto ferre decreverunt. . 47. Deinde Lacedæmonii, rebus omnibus paratis, exercitum Sa- mum miseront: idque, ut quidem Samii dicunt, faneront ramone- raturi beneficium, quandoquidem ipsis superiore tempera Samii navibus opem tulissent adversus Messenios: ut vero Lacedæmonii aiunt, non tain Samiis precantibus opem laturi expeditionem banc susceperunt, quam punira illos cupientes,quod craterem rapuissent, ad Crœsum a se missum, itemque thoracem, quem Lacedsemoniis dona miserat Amasis, rex Ægypti. Nam et thoracem illum, superiore anno quam craterem, Samii rapuerant. Lineus is thora: erst, multis intestis figuris ornatus ex auro et lana xylina: quad veto miratu dignum est, filum thoracis quodlibet, quum tenue ipsum ait, in se continet fila trecenta et sexaginta, conspicua cuncta.’ Alias huie simillimus est, quem Lindi idem Amasis Minervæ dedicavit. V . 48. Operam autem suam ad banc contra Samum expeditionem, ut susciperetur, studiose etiam contulerunt Corintbii. Etenim adversus hos quoque contumeliam admiserant Samii proxima ante banc expeditionem astate, par idem tempus qua crater raptos est. Periander, Cypselifilios, trecentos pueras principom e Corcyrœis virai-nm Sardes ad Alyauen miserat castrandos. Quasi pueras qui ducebant Corinthii quum ad Samum adpulissent, cognita caussa Samii cor Sardes illi ducerentur, primum monueront pueras, ut templum tangerent Dianæ : deinde, quum a templo abstrahi supplices bos non paterentur, Corinthii autem eisdem alimenta negarent, fe- amodies institueront Samii, quos etiam nunc eodem modo celebrant: ingruents nocte, quamdiu adorant supplices pueri, choros agebant virginaux j uvenumque, constituta lège, ut, qui oboro interessent, bel- laria secum ferrent ex sesamo et ruelle confecta, quæ a pueris Cor- cyræis rapts. comedérentur. quue tamdiu ita fecerunt, donec custodes puerorum Corinthii, illis relictis, abierunt : tune vero pueras

CorcyramI 49. Jam, si mortuo Samii Periandro amicitiamreduxerunt. Corinthii cum I Corcyræis caloissent, non illi banc oh caussam socii orant futuri expeditionis contra Samum susceptœ. Nunc, ex quo coloniam in insulam illam deduxerant, perpetuo mutuæ inter utrosque durant dissensiones. Ita- que illam ab caussarn Samiis Corinthii soccensebant. Miserat au- . tem Sardes-Parisnder; castrandos pueras ex principum .Corcyræorum familiis lectos, pœnam ab illis sumturus: nain prisses Corcyrœi no- farium facinus’în ipsum admiserant, , , h , t J . . .

THALIA.« ’ 151 50. Scilicet postqualn uxorem suam Melîuam Periander’occîdit, ad prionem banc caiamitatem aliaiei .supervenit hujusmodi. Erant ei ex Melissa duo filii, alter septemdecim annos natus, alter octodecim. H05 avus maternus Procles, Epidauri tyrannus, ad se vocas tos, benigne (uti par erat) excepît, quippe ex ipsius filin natos. Quos ubi a se dimisit; dum illos deducit, ait: u Nostis-ne, filii, quis matteui vestram occiderit î” Hujus verbi frater natu major nullam babuit rationem: minot vero, cui nomen erati Lycophron; hoc audito, tante est mœrore adfectus, ut, quum Corintbum rediisset, ne: trem, ut qui matrem suam occidisset, nec salutaret, nec compellan- tem vicissim adloqueretur, nec interroganti responderet quidquam; Ad extremum, iram non tenens Periander,4domo eum ejecit. ’ 51. Hoc ejeçto, quæsîvit ex majore natu, quid cum ipsis avus dissemisset. Et ille exposuit, quam benigne ipsos excepissetg’ verbi autem illius, quod Procles eis, quum dimitteret, dîxerat, nullam feeit mentionem, ut qui illud in animum non admodum admisisset. A: paier, fieri prorsus non passe, ait,.quin aliquid ipsic aux suggesaerit; et; percontari institit. Tum recordatus juvenis, id quoque dixit. Quod quum advenisset Periandri animum, nulla porto indulgentia utiidecrevit; ad eosque, apud qui»; vitam agebat puer asse ejectus, misit nuncium, qui ipsius verbis illis diceret, ne ædibus puerum rem ciphrent. Itaque inde ejectus, quoties in aliam’se domum recepis- l set, ex hac pariter expulsus est, quum recipientibus minaretur pater, imperaretque ut domo illum prohiberent. Pulsus igitur ex alia, ad. aliam sodalium domum confugiebat: bique cum, utiqui. Periandri filins esset, quamvis timentes, tamen receperunt. n » . 52. Ad extremum publica præconio Periander I edixît; quiqui cum dama recepisset, aut sermone: cum eo miscuissct, Ieum tacram mal; ctam (quam eodem edicto definiebat) Apollini debitùrum. Ex hoc igitur edicto nemb amplius vei colloqui cumbeo vei in domum re-’ cipere veluit: atque etiam ipse ne tentare quidem dignatus’est rein vetitam: sed manens in proposito, volutabatur in porticibus. .Quarto dein die conspicatus illum Periander illuvie et inedia male adfectum, miseratus est puevrum, et propius accedens, posita ira, bis verbis est: adlocutus : ii Utrum, o fili, optabilius est tibi, hic status quo nunc v . es, an ut regnum et reliqua bona, quibus ego fruor, accipias, ea conditione ut te patfis anima adcommndes? Cum sis filins meus et opulentæ Corintbi tex, vîtam elegisti embundi mendici, obsistens et. irascens eî cui minime fas est. Quod si in domo nostra accidit ca- iamitas, ex que suspicionem adversus me concepisti; mihi illa accidit, et in me cadit maxima ejushpars, quum a me Hæc facta sint. Tu vero, cogitans quanta priæstet invidiam movere quam misericordiam, simulque quale sit succensere parentibus et superioribus, do- ! mum Ibi." His verbis eum inhibere conanti patri nihil aliud puer l

m HERODQTI maïas. m. mpmditmisl dtbmümm inflammato- du), main-m dt discu- tu. . Tom intelligens Petiander, insanebüe et invictnm «se puni malarts, instructa nævi e compacta me illum Corcyram misit, que et ipsa imperio ejus en: subjecta. Dimisso veto puera, magnas merum hello ipetiit, ut qui præcipuus præsentium rerum auctor fuient: cepiun Epidaurum, et ipsum Proclem, eumque vivum in

58. Procedeate tempore, postquam contenoit Periandar,-animadæ custodiavertitque non passe se amplius res tenuit.suas impicsre et administrera, - Corcyram misit, et Lycophronem ad suscipiendum ressauta. voca. vit: nain majorent nazi! videbat non esse idoneum, quippe’qui mag nifeste hebetiora esset ingenio. At Lycophron hominem, qui si hune nunciumadferebat, nulla ne interrogation quidem dignaçus est. . Tua: Peritmder, cui curæ erat adolescens, iterum ad cum luisit morem. filiaux suam, rams buic illum maxime obsecuturum, Quæ quum adyguisset, dixiueçque: tt Visene, fifi, aliorum in manu. î venin regnum. .etdissolvi domum patris lui potins, quam ut ipse abus, asque hæc muas? Abi domum. et desine te ipsum punira, Siam!!! m estobstinatio: ne malom maio sapera canaris. Mukj præponunt justimibus æquiora lenioraque: multi jam item. materna cimentes, paterne pendilleront, Lubrica [88 regnum est; malins mon hùet-amaçores. me jam une): est, et vigorem Matis plus magnums: ne bons me aliis mon." Sic illa, a patte «10cm, his ad; persuadendum maxime idoneis francs: est adiacuta. At ille, M1 guaquàm minicar-intima: se case venturum, quamdiu patrem superflu; cognovisset. Quæ postquam illa rennnciavit, tertio Pariander præg autem misit, qui’diceret, ipsum in Congre»: nenturum, illum autçm Commun obéra juberet ad regnum capesseudam. Quam in eonditi-s onemq-aum-coasenaisset adolescens, Periander parabat Coreypang profisisci. etfilius Coi-influons. At Corcyræi, his .rebus omnibuscoge, me, une-in sans!» Pariander venin-st, interfacerunt juvenem. Hanc igitur 0b comme de Corcyræis ulfionem Pariander ceperat; . , 54.» J un Wonii, magna cum classa Samum profecti, urbem, oppugnaraat; Et murum adgressi, tunim-, in suburbio mari im-. minentem jam transcenderait, quum, suœurrente ipàozPolycrate. magna cum manu, repulsisunt. Siam! versa auperiore turri, quæ; in dorâmmontis carat, egressi-sunt anilines, et ipsorum Samiorum. ingeas numerus; qui postquaxn pas exiguum tempus sustinuissent: Laoedæmoniae, fugs se reniflant; et illi, math-magnas: cædcm,

. 55.. Quod si, qui tune adfuerunt Lacedæmoniî, cuncfi similes ce. ’die fuissentficelant. Arabie: et Lycopæ, capta fuissetq Samus. Archias eniml et Lycopas,quum 591i cum fugientibus Samiis in urbem irrupissenth imxçluso milita, intra urbem a Samiis intprfecti sont. Equidem;

THALIA. 15’s - un tertio ah hoc Arabie, oui et ipsi 441’330anan au, Samiî filio, Archiæ nepoti, engrossas sum Pitanæ, que de populo crut: qui omnium bospitum maxime Samios coluit, mibiquo dixit, patri m nomen Samii hac causa fuisse impositum, quad illius pater Amidon Sam fiflùdmepugnam Maine! : caler: sesautem Mas, aiebat, quoniam «ou: ipsius publica a Samiisfuisset sepultm. à t 4 - i 56. .Sed Lacedæmonii, postquam par quadraginta dies oppu-v gaussent Samum, neque quidquam profeeissent, in Pelopoanesum’ sunt reversi. Fertur autem fama, tamen-e quidem apaisa, quæ ait, Polycratem magnum numerum patriæ monetæ ex plumbo cusæ, sa! deauratæ, illis dedisse; quo accepto eos discessiue. Hæc prima est expeditio, quam in Adam Lacedæmonii, Doiicæ populos,

c 57. Hi autem ex Samiis qui Polyeratem hello oram (lignifiai, quuminanacapemnt. en essent Lanedæmonii ut illos dameront, . I ipsiv quoque i skieront, et Siphnum navigarunt. Pecunia enim, indigebant: et Ententes pet id tempus client mes Siphnioram, et qui præ oæteris in; suiauia divitiis maxime nichant; quippe in eorum insulis metalh orant ami argentique, ita quidem Il: ’ex dedans pennies illius, quæ ibi conficitur, thesaurus Delphis sit dedicatus, qui nil Codit opulent-a daïmio; veto, quæ quotannia ex memllis ièdibant, .oa inter se! diatribuebant. Iidem, que tempera thesaurus! illum instituemnt, quæsiveruht en: omnia, au pauma bons par 10W temperie que sima épaissis: imam: Qnibus Pythia hæc respondit: I ’ I

i. Qaqrn tamen in Sipbno fuerint pataud: nous, c Cana fori facies; tune vir rafal- Misit opqflet. Qui octet a lignq amen, legatumque mbentem. En: autem tune [quam advenue Samiî] et forma et prytaneumë ’ Paris lapide exoultuin. i ’ ’ I il a 58. .Hoc oraculum Siphnii, nec tune. station (par)! Main-est, que pertinent intelieserant, nec deinde, quum Samii adveaerunt. Nm simul aequo ad Sipbnam stipuleront, navem mm in urbem. eumlegatis miseront. Erant autem olim nases omnes minio tinette: idque fait quad Siphniis Pythia edixerat, quumcavère illos jouisseti lignas insidias, et 19W præsonèm. Advenientes igitur Samiorum’ lagmi postuleront a Siphniis, ut decem talents: ipsis motus «laient;- Qued quum se filetons Sipbnii negassent, agros 90mm. dopopuliitiI sont Samii. J Ra te cognita, protinus Siphnii suât, relias suis opem mini : ’ sed commissa prælio mon: maman-mu]; tique eorum urbe a Samiis sont interclusi: que fiel», Cenmmltalentai

abiilissamiiexegomnt.- 59. A!) veto, data peeunîa, Hyili’eam ’ («implorantl. l V l Main, Polopoanoso ohm-nm, estoque ŒxbeIeniis in Il v

NM HERODOTI HISTOR. Il]. dederuut; ipsi vero Cydoniam in Creta condiderunt coloniam, quum non hoc consilio navigauengsed Zacyntbios insola ejecturi. Mansere autem ibi, et opibus flomere pet quinquennium; ita quidem, ut, quæ nunc templa sont Cydoniæ, ab his cuti-acta sint, atque etiam’ Dictynes fanum. Sexto autem anno Æginetæ eosdem, Cretensibus junoti, prælio navali superatos, in servitutem redegerunt; resectas- que navium proras, quibus apri pro insignibus erant, Æginæin Mi- nervæ templo dedicarunt. Id fecerunt Æginetæ, infensi Samiis: " bi enim prions, regnaute Sami Amphicrate, hello Æginæ illato.multis malin Æginetss adfecerant, sed et ipai multa ersnt pesai. Hæc veteris, 60.. Longiorem odiide Samiis sermonemcausse. feei, quoniam . l .ah .2his tria , maxima open), prœ reliquis omnibus Græcis, fait: sont. Primum, in monte ad centum et quinquaginta orgyu edito, in hoc fosse ab imo-monte incipiens, et par totum ita acta, ut in .oppositum momie , lattis-patent sitorum fous orificium. Longitudo fossæ septenna- diOrum est: altitudo ac latitudo, octo pedum attaque. Fenton!!! autem illius iongitudineln excavant est alia fessa, triginta pedes situ, tres pedes luta, pet quam aqua, ex ingenti fonte derivata, pertuboe in urbem deducitur, Architectes hujus fossæ Eupaiinus fuit Me- garGusis’, Naustrophi filins. Hoc usum ex tribus. Alterum est opus, agger juta mare ductus circa ponam, in altitudinem viginti I orgyarumù; longitudo autemaggeris, mqjor duobus stadiis. Ter- tio, templum. habent exstruCtum maximum omnium, quænos novimus, templorum: cujus primus arcbitectus fuit Rhœcus, Philis [sive Phîlæ] filins, Samius. i Horum causas serinonem de Ssmiis panic longîorem instituimus. i s 61. Jus adversus Cambysen, diutius in Ægypto morantem insa- niéntemquo, insurrexerunt duofiatru Magi, quorum alterum Cum- byses procuratorem damna suæ reliquerat. Hic igituradveraus-il- hm insurrexit, quum intelligent, occultari Smerdis cæden, .pau- casque esse Persarum ad quos notifia illius pervenisset, plerosque veto illum credere superesse: hæc ille reputans, regiarn occupera instituit. ’ Erat ei frater, quem simul cum eo insurrexisse dixi, corporis specie similis admodum Smerdi. Cyri filin, quem Cambyses, quum ipsiusnfraterflesset, interfecerat.z Erat igitur hie et facie Smerdi similis, etipsiquoque bien) nomen Smerdis erst. Hunc hominem Patizeitbes Magna, postquam ci persuaserat ut sibi omnia conficeret, regio in solin Icollocavit. Quo facto, præcones dimisit quum aliasin partes,tum et in Ægyptnm misit qui ediceret exercitui, Suerdiydcltinc me. pqtanerifilio. ne." Gambie? . .. . z: : 62. Itaque et alii protéomes hoc edixerunt; et,,q’ui in Ægyptum «et inissus, quum Cambysen cum exercitu Agbqtanis Syriæ invenisset, mais media [amplement sa. que! s Mage. mandata .habe-.

i . THALIA. I -. i. USE bat. anse ubi a præcone edicta Cambyses cognovit, quum proditum se a Praxaspe existimaret, (bunc enim; ad interficiendum Smerè .dîn misaum, non exsecutum essaimandatum) respiciens Praxaspen, q ait. " Praxaspes, ita igitur mandatum exsecutus es quod tibi injunxea i rani P" Tum ille: " Non est hoc verum, domine, ut Smerdis frater tous adversus te insurrexerit, aut ut uila tibi ab illo contentio, sive magna, sive pana, existera Naru ego ipse, tuam mandatum «secium, men manu eum sepelivi. Itaque, si resurgunt mortui, ex-’ specta ut etiam Astyages Medu’sladversus te ait insurrecturus : erit ut olim, nihil quidquam novarum rerum ab illo tibi nassetur; Quare mihi videtur, insequii nos debere’ prœcœem, et .exieo per- quirere, a quonam missus edixerit, Smerdiregi esse parendum.” l 63. .Hæe a Praxaspe dicta quum piaulassent Cambysi, mon; missi sont qui - præoonem insequerentur reduœ’rentque. Qui ut, I rediit, his verbis’eum interrogavit Prartaspes: ttTu, homo, quum dicas a Smerde Cyri filio’te nuncium venire, nunc, si mihi verum’ dixeris, salvus abiw. Ipsum-ne Smerdin coulis tais vidisti, qxii’tib’i hoc mandatant dederit: au ab aliquo ex ejus ministris illud accepisti P” Tutu ille, tt Ego,a inquit, ït Smerdin Cyri filium, ex’ quo tex Cambyses cum exercitu in Ægyptum est .profeictus, noudum vidi: sed Magna, quem doums suæ procuratorem Cambyses constitiiit, hic mihi mandata hæc dedit, dicens Smerdiu esse, Cyri filium, qui, ut sa ad vos perfe’rrem, imperasset."" Hæc illis homo iste dixit, a veritate dissentientia. Tum Cambyses: ti Tu quidem Put-- xaspes,” ait, fl ut vir bonus mandata mes exsecutus, Culpam eiïu-Z gisti : st quis modem ille fuerit Persarum, qui Smerdis nomen usur- pans, adversus me insultait?” Cui ille, tt Equidem, Rex, mihi vi-l deor,” inquit, " intelligere quid hoc rei ait. Mag-i sont qui tibi in. surtaxeront, tua) is quem tu procuratorem doums tuas cossâmisti, Patizeitbes, tutu hujus frater Smerdis." I l ’ 64-. Ibituuc, audito Smerdis numine, veritas quum dictomm tutu insomnii animum percutitCambysis, oui pet solanum visum ont nuna’ ciare aliquem sibi, Smerdimregio in solio «deuton, capitc Celui» me gins. Itaque intolligens, frustra periis’se frattem, deploravit Smer- din : et pustquam universam suam caismitatem deplorasset larsen-I tutusque esset, in equum «insiliit; in animo’ habens, quam celerrime: posset, Susa adversus -’Magum duCere exercitum. ’ At,- dum in. equum insilit, de vagins gladii fungus [extranet claustmm sive, œneum simulant, fungi figura] desidit; et nudatus gladius femur feriit. Vulneratusigitur Cambyses eade’m parte, que ipse antea deum Ægyptiorum Apiu-percusserat; quum letale vulnus accepisse sibi videretur, quæsivit quodnam nomen esset oppido? Et illi Agbatana. dixerunt. Erat ei-autem superiori tempo’re oraculi’responsum ex Buto urbe adlatum, Agbatania illum moriturum: onde sibi persanes

in HERODOTI HISTOR. III. rat. AMI Modiœ, ubi si rerum omnium sunna mat, serment me Vite flmeturum; et nimirum .4ng Syriæ disent oraculum: Itaque. postquam tune percunctatus oppidi nomen cognait,th stem oalamitate quæ et ex Msgo si imminebat, et ex minera, rosipuit; intelligensque oraculi remuant, site Hicloci fatale est vitamfinire Cambyscn, Qui-filins». , l r . 65. Nequs tune pissa; sed deinde, interjetais t’en viginti di v contractais ad se spectatissimis. qui adorant Poumon, hæc .sd .eos verba fouit: e E0 redoutas suai, o Barman un vobis cem, quam omnium maxime occultai, dem apaise. aussi in Ægypso essais. vidi motta-sus visisuctn, quam munitionnaient! Visum ont mihi, minimum dama aubain renouai-s, 8mm agio insolio mimera, sapin ostium mugisse. Itaque variais, ne hmdum millia flatte taperetur, prames-otium faci quam prudent me: use enim natum hominis datons est, svestere id (promit aveu hum montaisons Prausspen Sussua’tto, qui Smerdis interdits; chahuta admisse fiscinora, mais vitam agi, nullam cogitons fous, tu, occio Brandi, alias quisquam bondant mihi insurge!) Sed abc): quot] faunin ont notions. prorsus aberrons, putter jus et fus Entrent occidi, et nihilo minus regno sum privasse. Smerdis enim Magna fait, quam contra me insmecturun esse deus mihi sign flaveurs!» l’ananas igitus s me facinus est; vosque de cuisiniste, non ampüss in vivis-esse Saladin: sed Msgivobis ragions occupa-I tant, is quem ego procurateurs dans .Iseœ reliqui, et-fr’ater ejus! Smash. , Jam, quem murine spatium vicem mum, qui base me aigus a Magb patior,îu1cisoi; in moflais cade, a proximis’ parfum; , visum finish. Qui quumampliu non fit, secundo loco somma me. urges, ut de aussi; vos, Persis, quos nunc, quum «me fi’ , mihi avobIsfissi solo, nomm- Itsque hoc flempe, deos reJ l gios obtestatus, vobis injungo, et, in usum. cumuls, et maxime his quia stups anisais, ne pénaliserois: ad Medos immature. ratissant; sed, sive illi achéens chaumas, ses et en’piuth; sin. vi quadsm- illum pensum, vi et aunis recupeJ mon Atque, hoc quidem si mainmet- vous; fluctuai féras,- es-uxu’esssgngss riboteur. sans pavoises, aumusse in crime Fuma» Mm honnirai: Sin. son s’ecupesaveuilis, ses conati fixeritid normanuénonmriahonm vobis proues-et hoc amplius, ut Persa-i mais mimique induits», quaiis mihi, avouât." 8min]. hæcï locum?

me,est Tous amassai Pour), sagemvide’ntss summums: adosse plumeaux, duploruviu universi quida- I l quidtvessium bouchant dînenpere immnsumque edere ejulatm I carapatât. ’Ètï baud milita post, omis mon asse, et! un prunedii nem abonnie fm. e Moreplasostesmbyseæ Cyri filins, pesta que!!! aunas aminoæeptsm et quinque Mm raguasses, me si»

THALIA. ’ 157 la!!! Indien, nec masculin, nec fœinineam. reliquisâet. ’ At, qilî aderdnt Perses, persuadera sibi nuilo pacto potuernnt, Mages reflua esse pouces g sed Cambysen ’exiàtîtnathnt calumhiæ causait hæc dixisse quæ de morœ Smerdis dîxerat, que Persicum omne geins ad bellum" adversus illum cdncîtaretur. Hi igitùr existîmabaïnt, Siam-dia Cyri fiBum imnexisoe regnmnqne comme; mm ph!» fluate etiam àeg-aàaI Praxuqae’s, a de interfeemm esse Smerdin; nec enim tutdm si au, man-m Cambyse tâtai, Cyri fifium ipsius manu parfisse.67s Magus igitur, Smdc’o ’ nomen’ v umpa’na,mrtuo A Cm, par Sépia!) menses,- qui Cambysi mi columnam 00mm!!! un dei»; émut, sedum regnevit a ima qdod tempus minuta! impuio Perd:- ruüsùbjrectos ingenfibus udfcoîl; Mafia, in no mmœm desiderârem omnes Anisa populi,- ipsia Persis ’ enquis. CDW enim pet omnes, quîbus ünperaivit, populos præconibua, adhérai; par miam immmfm 9mm, que»; a m5554, m a tribun. nuque hoc edictum protinus promulgaverat, simulatque insurrection;1 fait

68; At 06m mense, guignant au,» Mi modazœmpeflm est"; Fuît oignes, Pharnàspio filins, gardera œïupibm par ci qui primas esset inter Pèrsas. I Hic (hunes primas animum. hm Mugûuî: non esse Smerdin Cyri filîn’m, sed euh qui. 6rd, indë conjièîemj (tuod numquam en arde egiederetur, nèd ullum ex nobilibua Parait V in cohslSectum suum Montez. En suspicione ductus,fhocce.imfimit men. ejus, cui Phœdîma nomen en», in moribus babufi’dî Cambyses: endémique péliade tune Magne batelant, cum caque parité! aulne cum amis embyais moribus danmetùdhiem-habeblt.zf .Ad banc igitur filiam suam mîsit Gaines, gazerons ex en, quand!» hm esset cimqùo amura î W1 Smerdis Cyri fifille; un. du; Mpïdh.’ Ouï in respansum reniât, "min se ,- Mo 03:19sz ummdaz immu- 12mm, M6 sbire quia rit cum que) cmmbat. Tutu iterum ad eumdem mincis Craies, ait:f* ’ Sismemiàr Cyîiëfih’m mm mati, au tu ab mpmuà’emœ, quem cum vire «111mm» embut en tu! Nm me: nique 11mm nom mm" lupome» hæc filât: « Neqâe Atome ego pommait: œfloquiumve’nîtù, neque alîi nm mùlieri exihîs quæ mecum’ hit! uns; habitant: mm. simula!» que liiehomb, quisquià (m, ooau’çmic rognant; Minuit nos; am aliam sedem adsig’mms!’ - Hæc audienfi muni rugis etiam: manifesta aux res au Itaque teitîo ad illum huneium mitât, his Mis :1 Oportet te"; ima, quum bene naîtrais; Médium chaumé quodî pater te» adire: jubéu: aux)!!! àiï’enüh hic nm! est Gyfi: Smerdis, mais quem a ego maman; flot (lm-ma; quæ miam concumba’, et Perd ’ W, impune nes,-sed WMIW W6

o 158 Â HERODOTI HISTOR. m. Nunc igitur fac hocce; quando’tecnm cubuerit, tuque ,eum somno, , sopitum intellexeris, palpa ejus auras. Quod si compenus fuerit sures hobere, patate cum Cyri Smerdi concumbere: sin antes cum non habere deprehendes, magne Smerdis est quicum conoumbis.” Ad hæc rennnciari Phædima jubet, te ingens se adire periculum, si id faciat. Si forte enim autos ille non habeat, ipsa autem deprehene datur palpons, satis se noire, fore ut ab illo trucidetur: anamen imperata’ facturant.” Sic illa, hoc se efl’ecturam, patri recepit. Mago nempe huic Smerdi Cyrus, Cambysis filins, tuni reg-nana, graviorem quamdam ,ob culpam primidi aure: jouent. Hæc igitur Rbædima, Otanis filin, canota exsequens quæ pstri receperat, quum ad illam rediiuet ordo intrandi ad Magma, (pet vices enim apud Perses uxores adlmaritum intrant) cubiculnm ingressa cum eo cane cubait: et postquam gravi somno Magus sopitus eret. sures ejus palpavit. thue baud ægre, sed facile, cognovit antibus casera hominem, simulatque dies adfuit, ad pattern misit, remque ei signi-

70. Tum Otanes, adsumto Aspathine et Gobrya, primariis inter Persesficnvit. viris, maximeque . idoneis quibus iidem habent, talant rem his anni-ravit: atque hi etiam ipsi suspicati etant, in se rem halicte; Quibus quum deinde rationes suas exposaient, adsentiti sont ambo z constituerantqne hi ces; ut ipsorum quisque unum virum Persan, cui maxime iidem haberet,’sibi legeret socium. Proponit igitur Cames pro sua parte Intaphernem; Gobryas, Megabyzum; Aspa- thines, Hydamen. Ita quum se: essent, .advenit Sun Darius, Hyataspis filins, et Perside venions, cui regioai pater ipsius crac præfectus. Qui-ubi advenit, placiez reliqui se: Persis, Dan-ima etiam71. Hi septem socium-sibi igitur congressi, sdsciscere.iidem sibi dam invicem, - i etA sen. - moues conferunt. t Ubi ad Darium venit ordo sententiæ dicendæ, ait ille : " Ego hoc solusicognitutn habere putabam, regnare Ma- gum, et vira ,exoessisse Smerdin, Cyri filium: atque ad hoc ipsum; dans open hac me contuli, ut mortem Msgo pararem. Quandq-I. quidem veto accidit, ut et vos rem eompertam habeatis, non ego, solos; videtur mihi res e vestigio peragenda, neque difl’erenda: nec; enim hoc melius fuerit." Ad hæc Otanes: et O fili Hystaspisl", ait: ti forti viro patte genitus es ; et videris ostenâere, nihil te patre, esse inferiorem. Verumtamen banc rem noli ita præpropere et in-d cumula) adgredi; sed oonsideratius illam capesse. Plures simas oportet; et sic deinde rem’adgrediamur l" Tum Darius: " Viri qui; hic adesüs,”inquit: te si en ratione utemini quæ ab Otane est pro-- posita, scitote pessime vos esse periturosf Deferet enim aliquis, rem ad Magnus, privatim sibi lucrum quærens. Debebatis quidem [na-j aime yos soligcum nemine alia consilium communicantes, rem confis

THALIA. . . ’ 159 p cera: quoniam veto mecum communicastis, sut hocipso die.rem cirseqnamur’, ’aut scitote, si hune unum diem siveritis elabi, non alium accusatorem me præventurum esse, sed me ipsum numine vestra ad iMagum esse delaturum." I - 72. Ita ardentem Darium videns Otanes: tFQuoniam igitur,’.’Iin- quit, tt adeo propere rem nos exseclui cogis, nec diiïerre pateris gage dicinobis ipse, quonam pacto intrabimus regiam, illosque adgrediemur ? ’Custodias enim esse dispositas tu etiam ipse (puto) nosti, si non visu, auditu certe : quas quo pacto superabimus P" Cui Darius respondit: it Malta sunt, Otanes, quæ verbis non facile est deman- strare, sed te ipsa’atque opere .: sont rursus alia, verbis quidemexq peditu facilita, sedunde factum nullum præclarum easistit. Nostis autem vos, per dispositas illas custodias nulla dîificultate transire nos pesse. Quum enim simas hac dignitate viri, nemo non transite nos patiemr, partim referentia ductus, partim tîmore. Præterea. vero ego ipse prætextum maxime idoneum habeo, cui; illos adeamus ;’ di- censïex Perside me adesse, velleque quidpiam, quod a patre mihi mandatant sit, régi. significare. Etenim, si mendacium aliquod di- s condom est, dicatur. Eodem quidem tendimus, et mendaces, et veraces: hi faisant dicunt,.si falsa persuadendo commodum aliquod a sont percepturi; illi vers loquuntur, ut par veritatem lucrum quoti- dam faciant, utque majus aliquid illis dehinc committMur. 51m, di- verses vins sequentibus, idem nabis finis propositus est.- Si nihil ’ commodi enspectaretur ;’ alter (homo ramdam) . qui (lucri. caoua) , i yen-nm loquitur, mentiretur; alter (homo ocras) qui (cmodi caoua) ’ mentitur, verum dicteras eràt. Quisquis ergo ex .portarum custodibus ultra nos admiserit, is posthac .fructurn facti percipiet.; qui veto se nobisiopponere conabitur, is eo ipso hostie declaratus este, minque deinde vi penetrabimus intus, et opus adgrediemur.” ’ . 73. . Post hæc Gobryas, tt Umquam-ne,” inquit, tt viri amici,iho-. nestius possemus recuperare imperium, sut, siLrecipere illud non 1i- cuerit nobis, honestius mari, quam nunc, ubi nobis, viris Persis, Me- ’ dus homo Magna imperat, isque mutilatus auribus. Et quicumqne 4 * vestrum ægrotanti adfuistis Cambysi, utiquemeministis, puto, quæ ille,-quum finirai: vitam, injunxit Persis, imprecatusque est non con- nitentibus recuperare imperium : quæ nos tune quidem non admit- tebamns, sed pet calnmniam dici a Cambyse putabamus. Nunc igitur censeo, Dario esse obtemperandum, neque ex hoc cœtu aliorsum disœdendum, nisi recta adversus Magum.” Hæc dieenti Gobryœ,

omnes7 4-. Dom hi itasunt deliberant, iadsensi. per idem tempus accidit i 1 forte I hoccei . Placuerat deliberantibus Magie, amicum sibi, conciliaire. Praxaspen, -tum quoniam indigna ille erat paseos a Cambyse, qui filium ejus sagitta transfixum - interfecerat; tum quot! anus idem mortem ao-

160 HERODOTI HISTOR. HI. Vent Smerdis, Cyri filii, quippe qui sua manu cum occidisset;.præn tores quad somma auctoritate erat apud Perses. His igitur ratinois bus indocü, vacuum ad se Pmmpen, operam dederunt ut amicaux sibi adjungerent, (ide data et joramentis com obstringentes, apud se habiteront nec ulli homini operturum malamfraudem que illi adversus Persqs-ulerntur ; pollicentes si, infinitis modis cumulets se cum res monemturos. Id quum se factotum Praxaspes recepisset, sicut si pertuadere conati stant Magi, secundo loco aliud si proposoerunt: contenteras se, nichant, vaincra): Perses sub regim murin, illomque joueront conscensa ton-i concionari, regi illo: a Smerdi, Cyri flic, ses abolie. Hoc si, mandabant, ut qui somma fide esset apud Peso ne, quique sæpe professas esset mon Smerdin, Cyrifib’sm, candelas, que filins pernegasset. 75. Postquam et hoc se facturons Praxaspes dixit, Magî canut: catis Persis, jusseront cum comendere torrim, et concionari. . At, ille quidem,quæ ah his rogaton crat, eorum ultra oblitus, exordio som- to ab Achæmene, germe recensoit Cyri; et postquam ad hune de» scandît pretio, ad extremumbeneficia omnia a Cyro in Perses collat- commolnorovit. Qoihus expositis, aperoit neritotem,.qoan adducta a exultation cm, ait, quem. mon totons sififuiuet, id oued fadas si: «diem ; in juments]: aussi nonante se cogi, ut nm deolaret. Dixit igitur, se ipsum caneton a Cambyse, Smerdis Cyifiüln secoue, sillages est: qui une regina tannant. Denique inuits. impreœtus Persis, ni regnum recuperaront, pœnasque a Magie tomeront; de and se prœcipitem ,dejecit. . Hunc fluent Pranspes baboit, quam » par totem vitam apostats (ide vit fuisses. , 7G. septem quos dixi Perses, postquam deoreverunt pintions adgredi Mages, neque rem diffama, penexeront deo: precati, pansus ignari eorum quæ circa Pranspen acta orant. Sed dimidium visa pnogrœsi, rem comperiunt. Itaque de via declinantes, quid fuien- dom defiberant : et Otanes quidem, omnino diferendum inpeptoasz cousoit, neque in hac rerum perturbations adgrediendum z Darius sese,,protinus eundum esse, et meqoendum decretom. Qui dom inter se altercantur, adpsqent septem accipitrum paria, inoculoient duo pavie .vnhorum, vellicantiumque en, et. fodicantiam.- Quibuïs: conspectis,,septem,viri annoté colleudant Darii sententiam et ad m sim,pargunt,.augufiofggtj5.. ,77. Qui ubi ad portant voueront, «midis id quad Darius. , I pro.. .senti . z tamia-dixerat boussoles reveriti primaties-ex Persis viras, ac nihi) mali ab eis suspicati, transire cos passi sont, velutidivinitus missos g neque quisquam eos intenogavit. Postquam-veto hardant-progressé sont, ineidunt ineunnchos quorum monos est aunaies ad ragent deÂ faire :- biques: eis, quid-valine, cujus-rei emmenaient, gommas; simolqueportæ esstodibus, quad ses admiserint, minuintentaut; p l

denique progredi volentes septemvirosTHALIA. prohibent. At illi, 161 sese invicem cohortati, strictis gladüs, bos qui illos prohibera conantur, e vestigio trucidant, et cursu in conclave contendunt. » 78.. Erant forte tune intus Magi ambo; et de hie, quæ a Praxa- Spe acta erant, consultabant. Qui ubi eunuchos viderunt consternatos clamantesqpe, vicissim et. ipsi prosiluerunt ambo ; et, postquam cpgnoverunt quid rei esset, ad virtutem sunt conversi. Alter raptim meum capit, hastam alter prehendit: commitfiturque ibi pugna. Et isuquidemlqui arcum sumserat, cominus instanübus hostibus, nihil in eo præsidii invenit : alter veto, hasts se defendens, primum Aspatbinem percussit in femur, tutu Intaphernem in oculum; et oculum quidem ex vulnere amisit Intaphennes, nec tamen mortuus est. Dum alter ex Magis hos,vulnerat, interim alter, quum ei arcus nihil prudesset, esset autem cubiculum conclavi contîguum, in hoc Qonfugit, januam clausurus. Sed duo ex septemviris, Darius et Gobryas, simul irrumpunt, et Magum Gobryaq medium corripit: ut colluctantibus adstans Darius,ferire cunctatur, quippe in tenebris metuens ne Gobryam feriat. Quem ille ita otiosun; videns adsum- tem, « Quidni manu,” inquit, d uteris P” cui Darius, il tibi timens," ait, n ne te ferîam.” Et Gobryas, u Etiam pet ambo adige,”inquit, i’ fanum l” Cui parens Darius ferrum adegit, et forte fortuna Maa I79». m Interfectis transfixît. Magis, abscissisque eorum capitibus,. . *duo vulnerati ex septemviris ibi relinquuntur, quum infirmitatis caussa. tum arcîs custodiendæ: reliqui quinque, capita Magorum gestantes, fanas currunt, ingentem clamorem strepitumque cientes: convocatisque Persis, quid gestum sit, exponunt, capitaque ostendunt; simul, quicumque eis obvins fit de Magorum genere, hunc interficiunt. Tum Persæ, cognita Magorum fraude, et te a-septemviris gesta, æquum et ipsi censuere paria facere; strictisque gladiis ubicumque Magum quemdam ofenderent, hune trucidai-nm; ac,4nisi superveniens nox eos inhibuisset, nullum Magum ’reliquum ersnt facturi. Hanc diem publice colunt Persæ maxime diernm omnium, coque die ingens celebrant festum, quod Magophonia a Persis vocatuz; quo die nulli Mage licet in publicum prodire, sed intra domos cuncti se con- tillent; 80. Sedato tumultu, inteljectis quinque diebus, hi qui Magos invaserant, de summa rerum deliberarunt: habitique sunt sermones, incredibiles quidem Gnæcis nonnullis, habiti tamen utique. " Et Otanes quidem, imperium summum Persia in media deponendum cep, sens, hæc verba fecit; d Mihi videtur,” inquit, " non mplius der bere unum e nabis summa imperii potîxi: nec enim quundum hoc - fixerit, nec bonum; Vidçtis enim, Cambyaîs contumelia quousque progressa ait, et Magi-insolentiam astis experti. -Et quo pacto bene Y

me HERODOTI HISTOR. ni. composita res fuerit unius imperium? cui licet, nulli rationi reddenÂ dæ obnoxio, facere quidquid libuerit. Tale quidem imperium, si vird etiam omnium optimo committatur, extra consuetos animi sensus facile eum abripiet. Nain præsentes opes insolentiam ei ingenerant; invidia autem principio innata est homini. Et hæc duo habens, ont-l nem habet pratitatem: alia enim scelesta milita, insolentîa repletus, fadet; alia, invidia. Quamquam virum in regia dignitate con-i stitutnm aponebat ntique invidia vacare, quippe bonis rebus omnibus abundantem. At contrarium hujus accidere adversus cives soiet: invidet enim optimis quibusque, quad supersint vivantque; et gau- det pessimis, horumque adversus illos calumnias facillime adminit.’ Quod vero maxime omnium incongruum est: si modice cum admira- ris, ægre fert quod non summopere colatur ; si quis eum summOpere colit, ofi’endit’ur, adulatorem esse existimans. Denique, ut [dicunt quæ sunt maxima: instituts mutat patrie, vim adfert mulieribus, oc-i cidit injudicatos. At populi imperium, primum, nomen habet om-, nium honestissimum, juris æqualitatem. Deinde, eorum quæ patrnt is qui unus imperat, nihil facit. Sorte gerit imperio et magistratus :l potestatem habet rationi reddendæ obnoxiam; consilia omnia ad» commune civium refen. Quare sic ego censeo, misso facto uniusp imperio, multitudini imperium potestatemque esse permittendam : nam in multitudine insunt omnia.” Hanc Otanes sententiam dixit; 8l . Tum Megabyzus, censens paucorum imperio res me permitten- das, in hune modum est locutusn " Quœ Otanes de abolenda regia potestate dixit, eodem mihi quoque dicta sunto: quod veto ad multitudinem deferri jussit imperium, ab optima sententia aberravit. Nam inutili turbo nihil estinsipientîus, nihilque insolentîus. Atqui hoc neutiquam ferendum, ut, qui regis contumeliam eifugere cupimus, iidem in plebis indomitæ incidamus contumeliam. Nom ille, si quid facit, intelligit tamen quid ait quad facit: at plebi ne hoc quidem inest, ut .intelligat. Quo enim pacto intelligat, quum nec di-i dicerit nec noverit honestum aut conveniens quidquam, et deprope- rei; negotia, cum impetu sine mente irruens, torrenti flumini similis ?V Populari igitur statu hi utantur, qui Persis male cupiunt: nos vero optimorum virorum seligamus societatem, cui imperium deferamus; quorum nempe in numero nos quoque erimus ipsi. Optimorum au-’ tem virorum consentaneum est optima etiam esse consilia." Hæc est sententia a Megabyzo in medium proposita. . ï 82. Tertio loco Darius dixit sententiam, his usus verbis : " Mihi ,vero, quæ Megabyzus dixit lad multitudinem spectantia, ea çrecte’ dixisse vidait"; quæ ’yerotad oligarchiam spectant, non récte. Nam: si tria propositn sint, et quodque eorum, quæ dico, in suo genere optimüm, optimus status popularis, optima oligarchie, et monta-chat optimus ; horum’trium hoc postremum reliquis longe præferenduni

esse autuma. Etenim unius viriTHALIA. imperio, qui sil; optimus, 168 nihilpro- facto melius queat reperiri: optima quippe consilio utens, inculpatus administrabit res multitudinis, et ea ratione consilia adversus male animatos capta, tacita maxime habebuntur. In oligarchia veto, quum plures sint virtutem in commune exercentes, validæ privatim inimi- citiæ exsistere amant: etenim, dum quisque cupit esse princeps, vult- que .ut-sua sententia vincat, in magnas incidunt inimicitias z tum ex inimicitiis existant seditiones, ex seditionibus cædes, et exi cædibus ad unius imperium res redit: atque ita adparet, quanta sit hic status meliar. Rursus, imperante plebe, fieri non potest quin pravitas se insinuet; pravitate veto in republica gliscente, inimicitiæ quidem inter pravos non existant, sed validæ amicitiæ: nam, qui rei pus blicœ male facîunt, conspirantes id agnat: atque hoc ita succedÎt, neque dam existat aliquis populi patronne, qui hisce finem impanat. E0 fit igitur, ut hune talent miretur populus; et max eidem, quem populus miratur, summa imperii defertur: atque ita rursus hic idem estendit, unius imperium esse optimum. Ut autem uno verbo orné nia complectar, nude nabis libertas exatitit P quis nabis eam dedit? populus-ne, an oligarchia, an .unus imperans? Est igitur mes hæc sententia, quum per unurn virum in libertatem simus vindicati, ut banc imperii formam tueamur, ad hæc patria ne aboleamus instituta bene habentia; nec enim hoc utile nabis fuerit.” 83. Tres igitur îstœ sententiæ fueruntpropositæ; et reliqui quatuor ex septemviris huic pastremæ adhæserunt. Ut veto succum- bere suam sententiam vidit Otanes, qui juris æquitatem inter Per- sas studuerat stabilire, ita in collegarum media locutus est: ’t Viri Socîi, adparet igitur neceSse esse, ut nous e nabis rex creetur, siveis sorte lectus, sive Persis permittamus arbitrium eligendi quem illi voluerint, sive qua alia ratione. At equidem vobiscum in contentionem non descendam, nec enim imperare vola, nec parere imperio: Itaque hac conditione ego vobis cedo imperio, ut nullius vestrum imperio sim subjectus, nec ego ipse, nec ex meis posteris quisquam.” Quæ quum ille dixisset, reliqui sex postulatis ejus surit adsensi; et ille cum his in contentionem non descendit, sed ex eorum media dico cessitn Atque ad hune diem familia hæc, une ex cunctis Persis, sui juris esse perseverat, neque paret imperio nisi quatenus vult ipso, cœterum loges non transgrediens Persarum. t s 84. Inde reliqui ex septemviris consultantes de rege æquissim canditiane constituendo, decrevernnt, ut Otanes, ejusque in omne futurum tempuspasteri, si alii ex septem viris regîa obtin- geret dignitas, eminenter prœ cæteris Medica veste quotannis, om- «nihusque muneribus quæ apud Persas honorifiCentissima habentur, donaretur.’ Hæc Otanî extra ordinem conferenda decreverunt en, quad is, primus rem proposuerat, et ad deliberandum illos convoca-

164- HERÔDOTI HISTOR. III. vent. In commune vera hæc placuere : cuique ex septemviris, qui vellet, licitum fore intrare regiam aine internuncio, nisi forte cum uxore tex concumberet: præterea, non licere regi aliunde uxarem ducere nisi ex conjuratarum familia. De ratione vero constituendî regis hoc decreverunt, ut, cujus equus oriente sale primus hinniturn edidisset in suburbio, ipsis insidentibus, in regaum obtineret. 8.5. Erat Dario equorum castes, oallidus homo, cui nomen Œbaj res. Huic homini, postquam e concilia damasseront, dixit Darius: " Œbaros, quad ad rognon: spectat, hoc facere decrevimus: cajun equusiittter salis artum, nabis insidentlbus,tprimus hinnitam edide- rit, illum regem fore. Tu igitur si quad nosti artificiam, fac et nobis obthigat hæc (lignites, non alii cuipiam." Cui Œbares respondit: tt Si in hoc situm est, bers, ut tu rex sis ont non sis, confide hujus rei causse, et banc anima enta; nec enim alias preste rescrit; tafia habeo medicamenta.” Reponit Darius: tt Quod si ergo tale quad- dam babas momentum, adent tempus quo-illud pares, nec chieras; in crastinurn enim acromien nabis est propositum." Quibus anditis, hæcmachiaatnr Œbares. Ut ingrult nox, ex equabus unaus, quam pre: cœteris amabat Dalii equua, in suburbium ductam adligat: acini adductum Darii equum aliqaamdiu circa illam circumdncit, paulatim adpropinquans; ad extremum, ut illam ineat, admittit. 86. Simul atque dies illuxit, aderant sex viri equis insidentea, aient intereos convenant. Qui dam per suburbium vehuntur, ubi ad cum locum venerunt quo proxime nocte adligata filent-equa, ibi adcurrens’Darii equus hinnitum edidit: et eodem temporis memento. fulgur atque tonitru sereno de cœlo exstitit. Atque hæc, Dada, veluti ex composite quodam super-venientia, auspicium consumma- tout: et reliqui quinque, ex equis desilientes, utregern ado- raverunt. ’- ’87. De Œbare duplex apud Persan fauta fortur; alüind ouin, quad dixi, fecisse namntibus; aliis hocce: genitalia equœ anamn- nu cum attroctasse, manumque in subligaculis occultasse ; dein, quum oriente sole infeaessent equi utproaederent, exsartam manum rasibus eqni Darii admovisse ; moxque hune, ad odoris sennm,’in- fremniase himitumque edidiue. l 88. Damas igitur, ,Hyatacpirfilin, var renoncions est; omnem que Asiæ populi, Arabibus exceptis, imperio ejus paruerunt, a Cyro prima subacti, ac dein rursus a Gambyse, Arabes vera numquam in servitutem surit redacti, sed hospites erant et amici, qui Cambysi hammam in Ægyptum præstiterunt; nain invitis Arabibus numquam in Ægyptum penetrare Persæ potuissent. Matrimoniaque Darius iniît nobilissima interPersas, cum duobus Cyri filiabus, Atossa et Artystane ; quorum ille quidem ante Cambysis uxar fuerat, fatrissui, deinde rursus Magi; Artystane vero virgo. crut: præterea Smerdis

mima-Cyri filii,uxerem duxit,THALIA. cui nainen ont Parmys . z. bablsitquo 165 etiam Otauis filiaux, quæ Magum prodiderat. ’Quumque jam omni a; parte stabilita esset ejus petentia, primum monumentum statuit lapidenm,cui figura insculpta erat; vir equa-insidens, cum imcriptiane hujusmodi: DARÏUS Hxs’rnsrrs armes EQUI VIRTU’IŒ (tramer equi hic erat adsoriptum) et Œmuus meneaux cesroms na- .amm PERSARUM anneau. 89. His’demi panais, imperium in prœfictaras distribuiem’ginti numera, quos satrapies illi vacant. Quibus constitutis præfecturis, nominatisque singulamm præfectis, ’tributa ordinavit, quæ ei e sin- gulispopulis redirent; ita quidem ut aliis’populis finitimos populos adtribueret, et finitimos bas prœtermittens [aciL nemine eorum in ei- ginti præfecturanm rimera prætomittens] aliis misas populis alias remotiares adtribueret. Præfbcturas autem et annua tributs hoc made constituit. Quibus imperatumest argentnm adferre,bis præ- dictumerat, rut Babyleniaoipondere talentum adferrent; quibus ans mm imperatum, hi Euboicum adferrent talentum : valet autem Bac- bylonium talentum Enboicas libres septuaginta. Nom Cyro imperante, atque etiam deinxCambyse, de tributapendendo nihil erat constitutum, sed dona adferebant. Itaque prepter halle tributorun impositiorrem, et alia haie similia, aiunt Persæ, imtitorem fuisse Da- rius; Catalyse» ocra, dominant; Cymmatremfitùsc. Dur-fun: enim, ut Marcus administrasse rognant ; (3an durant fuisse et superv- bvm ,- Cyrano vei-o mitan, qui omne ballonna germa ipcis paressa. 90. A!) Ionibus igitur, et Magnetibus Adam incolentibus, et Æolensibus, et Carîbus, et Lyciis, et Milyensibus, et Pamphylis, (quibus in commune unum erat tributum impositum) quadringenta redibant argenti talenta : hæc’prima erat Mature. A Mysis vera, et Lydis, et Laaoniis, et cabaliis, et Hygennensibus, quingeno tu talents; citera hæc præfeotura. Ah Hellespontiis, ad dextram intra naviganti, et Phrygibus, et Thracibus Asiam incolentibus, et Paphlagonibus, et Mariandynis, et Syriis, trecenta sexaginta talenta tributi nemine redibant: tertio hæc prœfectura. A Cilicibus trecenti sexaginta equicandidi, unes in diem, et quingenta argenti ta. lente; quorum talentorum centum et quadraginta in equitatum insu. mebantur, qui Ciliciam provinciam custodiabat, reliqna trecenta et sexaginta ad Darium mittebantar : quarta hæc præfectura. 91 . A-Pasidea urbe, quam Amphiloehus condidit, Amphiarai filins, in Cilicum et Syrorum confinibus, ab bac incipiendo asque ad Ægyç ptum (excepta Ambum ditiane, quæ tributi erat immunis) tributum impositum erat trecenterum quinquaginta’talentorum. Est autem in hac præfeetura Phœnice omnia, et Palæstina quæ vocatur Syrie, et Cyprus: quinte hæc præfectura. Ex Ægypto veto, et Afris -Ægypti finitions, et-ex Cyrene et Berce, (nom et bas «Ægyptiaoae

166 ’ HERODOTI HISTOR. III. I præfecturœ stant adtributæ) septingenta redibant talents, præter pecuniam quad ex Mœridis lacu ex piacibua redibat : præter- hanc, inquam, pecuniam, ac præter demensum frumentum, septingenta redibant talents; nain insuper frumentum metiuntur duodecim my- ’riadibus Persarum, qui in Alba area Memphi habitant, horumque auxiliariis: cette hæc præfectura. Sattagydæ, Gandarii, Dadicse et Aparytæ, in imam præfecturam, quæ septime est, contributi, centum septuaginta conferebant talents. Ex Susis et reliqua Cissiorum regione, trecenta talenta redibant: octavo hæc præfecturo. 92. Ex Babylone reliquaque Assyrie. mille argenti talenta redibant Dario, et castrati pueri quingenti : nom hæc præfectura. Ex Agbatanis et reliqua Medica provincia, et Paricaniis et Orthacary- bantibus, quadringenta quinquaginta talents : daim hæc prœfe- ctura. Caspii et Pausicæ, tum Pantimathi et Daritæ, ana contributi, talents cenferebant ducenta; undecîm hæc præfectura. A Bactrianis ad Æglas asque tributum pendebatur trecenterum et sexaginta talentorum: duodecima hæc præfectura. 93. Ex Pactyica et ex Armaniis horumque finitimis asque ad Euxinum Pontum, quadringenta talents: decima tertio hæc præfe- ctura. A Saganiis, et Sarangis, et Thamanæis, et Utiis, et Mycis, et ex Rubri maris insulis, quos bis, qui relegati vocantur, habitandas I tex adsignat, ex his omnibus sexcenta talents, tributi nemine coge- -bantur: Jet-ima quarta hæc prœfectura. Sacæ et Caspii ducenta quinquaginta contulerunt talenta: præfectura hæc. dariole quanta. Parthi vero et Cherasmii, et Sogdi et Arei, trecento talents: deviniez sexte præfectura. 94-. Paricanii et Ætbiopes Asiam incolentes, quadringenta conferebant talents: præfectura hæc Jet-ima septum. Matienis, Sa- spiribus et Alarodiis ducenta impasita talanta orant : præfectura hæc dccima octavo. Moschis et Tibarenis et Macronibus, et Mosay- - mais et Minibus trecentaimperata talents: præfectura hæc decima noua. Indorum populus lange frequentissimus omnium quos novimus baminum "est, et tributum hi pependerunt pro ratione alitrum omnium, trecento et sexaginta ’talenta ramentorum auri: mm hæcI 95. Jam ,Babylanicum præfectura. argentant si cum Euboico . q aonferatur, « fuerint talenta navies mille quingenta et quadraginta. Aurum vero si tredecuplum æstimetur, reperitur ramentum illud valere. talenta quater mille sexcenta et octogînta. Quibus cunctis in .unam summam collectis, tribnti nemine colligebnntur Dario quotannis Euboi- carum talentorum quatuordecim millia cum quingentis et sexaginta ;i ut minorem numerum mittam, qui banc summam excedit. i ’ 96. Hoc tributum Dario ex Asie redibat, et ex exigea Africæ partez ü Sed procedente tempera etiam aliud ei tributum ex insulis

rediit, et ab his qui EuropamTHALIA.. incqunt usque ad Thessaliam. 167 Hue tributum tali mode réx in thesauris recondit. Liquefactum metallum in dolia fictilia infundit, et repleto Vase frangit tesmm. Dein,- quando pecunîal indigent, tantumdem cudendum curat, quantum

97. Hæ igitur Sunt præfecturué, et taxationes tributorum. 5 Persi- demusus veto regionem postulat. solem in tributariarum numero non. nominavi;. 3 banc enim a tributis immuuem incolunt Persæ. Porto impositum quidem tributum nou’pendebant, sed dona ferebant ’hi. Æthiofres Ægypto contermini, quos Cambyses, quum adversus Macrobios’ Æthiopas arma ferret, subegit; qui circa sacrum stam habitant, et . Baccho dies festos celebrant. Hi Æthiopes, et horum finitîmi, se; mine utuntur eodem quo Galantiæ Indi, domos autem habent subterraneas. Hi simul ambo tertio quoque auna adferebant, adfe- runtque etiam ad meum usque ætatem, duo chœnîces auri ignem non experti, et ducentos truncos ebeni, et quinque pueras Æthîopes, et vigiuti magnas dentes elephantorum. Colchi veto pacti suut de donc ferendo, et horum finitimi asque ad Caucasum montem: nain vaque .ad hunc montem pertinet Persarum imperium ; qui vero ad septemtrîonem sunt Caucasi, hi nil amplius curant Persas. Hi igîÀ tut dona, de quibus pactî sunt, ad meum usque memoriam quinto quoque anno adferebant, centenos pueros, virginesque centenaa. . Arabes veto 4[Arabii dicuntur. Nostro] quotanuis mille adferebant diuris talenta. Hæc igitur, præter tributum, doua hi regi fer-chaut. 98. .Auri autem copiam illam, ex qua regi rameuta, quæ ’dixi, .adferunt Indi, tali modo nanciscuntur. Quæ terra inde ab India versus orientem solem porrigitur, en prorsus sabulosa est. «Nain eorum, quos nos novimus, populorum, de quibus certi quidpiam traditur, primi versus orientem solem Indi sunt : post Indos enim orientem versus deserta terra est prouter sabulum. Sunt autem pluma Indorum populi, cliverais linguis meutes. Et eorum aiii nomades sunt :1 alii non sunt. Sunt etiam qui in . paludibus habitant fluminis, ve- gamma crudîs piscibns; quos çapiunt, navigiis ex arundiue con- kétis insectautes: quodlibet navigium ex une genu nrundinis confectum. Hi Indi vestem’gestant ex scirpo; quam, postquam scirpum (phleum) e flamine demessuerunt tuderuntque, plectunt deinde in storeæ modum, et tamquam thoracem induunt. . v . ’ 99. Alu exIIndis, his ab oriente habitantes, nomades sunt; cruda darne vescentes, qui Padæi. vocuntur. Institutîs hi utuntur hujus- mddi. Quando quis; morbo laboratq civium, sive mulier, sive vir, tune virum viri maxime familiares occiduut, dicentes, si morbo coud sumeretur, carnem ipsis corruptum irî. At ille negat se ægrotsro ; hi veto; non adsentîentes, interficiuut cum epulanturque. Quando mulier .ægrotat; similiter muiieres maxime necessafiæ’ idem faciunb

- 168 HERODOT’I HISTOR. III. quad viris viri. Nain et, qui ad senectutem pervenit, cum montant, carneque ejus vescuntur: baud multi autem illorum eo perveniunt a mm antea quemcumque morbo quodam correptum interficiunt. 100. Aliorum Indorum alias mos est hujusmodi. Net: occidunt animatum quidquam, nec sementem faciunt, nec domos soient pos- sldere: berbis vescuntur; estque eis semen quoddam, milii. fare magnitudine, folliculo inclusum, sponte e terra mens, quod colligunt. fleura folliculo elixum comedunt. Si quis ex eis in morbum incuit. au; in desertum, ibique jacet: neque quisquam am moi-mum carat,- Iut ægrotum. ù 101. Gaines hi, quos commemoravi, Indi fœminis mon»! pu- biice, veluti pecudes; et colorem habent similem maxime Miopi- bas. 86men autem ipsorum genitale non, quemadmodun aliorum; baminum, album est, sed nigrum. sicut corporis culot: tale veto etiam semen genitale Æthiopes edunt. Hi Indi longius a Persis habitant. meridiem versus; neque umquam Darii paruerunt imperio. 102. Alii veto Indi Cmpatyro urbi et Pactyicæ regioni Sunt finitimi, a septemtrione reiiquorum Indorum habitantes, qui vitæ rations utuntur Bactrianis simili. Hi sunt Indorum bellicosissiæi, iidemque qui ad conquirendum «arum proficiscuntur. Est enim ibi, dosette. regio propter sabulum z et in hoc nimirum duetto 91.tu sa- bulosunt fonnc’cæ, magnitudins non quidem tenta quanta mum. sed tamen majores vulpibus: quarum nounullæ aluntur apud regela Per- sarum, in ille regione a venatoribus captas. Hæ- igitur famine, sub. terra habitantes, egerunt sabulum eodem mofla sicut in Grœçia for- micæ; quibus etiam specie corporis similiimæ saint. Sabulum autem, quod ab illis egeritur, aunfcrm est. Ad hoc igitur colligendum, profectüri Indi jungunt quisque tres camelos. fusaient imbrique muent, qui a latere trahant; in medio fœminam. dans operam ut a, punis quam recentissime natis abstractam jungat: banc ipse conscendit. Sunt enim cameli equis velocitate non inflation-es, insupet un ad (men ferenda inuite validions. , 103. Jam, species quidem qualis sit cameli, Græcis satis gnan-i; nou-descn’bam : quod vero de eo ignoratur vulgo, hoc dicam. Ca- melus’ in posterioribus cruribus quatuor. habet femora et quatuor genou; veretrum veto inter posteriora crura caudam versus spectans. 104. Hoc igitur mode, talique utentes vectura, ad colligendum natum proficiscuntur Indi, temporis rationem ita inenntes, ut en, diei bora, qua ferventissimi sunt æstus, illud rapiant: fermante enim æstu sub terra oonduntur-formicæ. Ardentissimus autemlhise lagmi- nibus sol est tempore matutino; non, ut aliis hominibus. media die; sed ab eo tempera que ad aliquam altitudinal: in cœlo perve- nmmque am tempus est a’foro discedendi. Per id tempus

mugis ibi arde: sol, quam in GræciaTHALIA. medio ipso die a ita ut 169 dicantur i illi tune aqua madere. Medio vero die similiter fere sol ardet alios boulines atque Indes. Postqüam de medio cœlo declinavit sol, talent-ibi vim habet, qualem alibi matutinus. Reliquumvcœli spatium permutenæmagis magisque friget; deuec, ubi ad oecasum perve- init,105. admodumPostquam ad locum etiam Indi pervenerunt, friget. culeos,- I quos secum .adtulere, sabulo compient, et quam primum sese recipiunt. Protin- nus enim formicas, odore (ut aiunt Persæ) illos sentientes, perse- lqlluntur ; - velocitate autem banc bestiam alias omnes itaaiunt superare. ut nisi, dum congregantur formicæ, viam interim Indi præ- ciperent, nullus eorum salvus esset esasurus. -- Jam mares equidem cannelas, quum sint ad currendum fœminis inferiores, viribus aiunt deficere, et segnius quodammodo sequi utrumque; fœminas veto, recordantes pullorum demi relictornm, nihil molliter de cursu re- mitære. vMajorem igitur auri pattern hac ratione, ut quidem Perses narrant, nanciscuntur Indi: aliud tarins est aumm, quad ex metallis

4106. Extramæ terreront partes, nescio-quo pacto, res prœstantissi- maseti’oditur. suntisortitæ, quemadmodum Græcia . cœlig temperiem - longe præ- stantissimam sortita est. Est enim ab uns parte, orientem versus, extrema regionum habitatarum Indien,- ut .paulo ante dixi. In hac igitur, partim, animantes-quadrupedes atque veineras insunt longe quam in reliquis regionibus grandîmes, equis exeeptis; Dam magnitudine. superamur Indorum equi a Médicis, qui Nisæi vocautur. Partim veto, auri immensa ibi copia est; aliud elfossum, aliud pet flumîua devectum, aliud ita ut memoravi subreptum. Ibidem porro arbores agrestes pro fructu Ionum edunt, pulcritudine et reliqua virtute ovinam lanam superautem: et vestimentis Indi ex his arboribus

107. Rursus, meridiem versus, extrema alia habitatarum regio- numutuntur. Arabie. est. In hac .vero nuaa regionum . . omnium thus nascitur, et myrrha, et casia, et cinnamomum, et ladanum. Hæc quidem omnia, myrrham si excipias, non sine labore nanciscuntur Arabes. Titus quidem, colligunt, styracem adblentes, quæ in Græciam a Phœnicibus importatur. Styrace, inquam, incensa thus nanciscuntur: arbores enim thuriferas custodiunt alati serpentes, exiguo corpore, variegata specie, ingenti numero arborera quemque circumsel dames; iidem qui Ægyptum veluti hostile agmen invadunt. Nulla vem alia pe,nisi styracis fume, hi ab arboribus illis abiguntur. 108. Aiunt veto etiam Arabes, universam terram his serpentibus oppietumiri, nisi illis accideret id quod compertum habeo viperis accideren .Et recta pute dixerim, Deiprovidentiam, ut est consentaneum, vere esse sapientem. Nam, quæ et timidæ indolis saut

s. z

170 HERODOTI HISTOR. HI. animalia, et quæ esculenta, ca omnia fœcunda admodum fecit, ne .adsiduo esugenus eorum imamat ; quæ veto prava et malefica, pa. rum fœcunda. Sic, ut hoc utar, lepus, quem veaatur fera omnia et avis et homo, ita fœcnndus est, ut leporistfœmina une sit ex omnibus animantibus quæ superfœtet, et alium fœtum jam pilisvestitum in utero gerat, alium nudum, alium tantum quad formatum, alium nunc maxime concipiat. Et hæc quidem hujus nature est. E contraria leœna, quum sit animalium validissimum, idemque ferocissimum, non nisi semel parit in vita: uam, dum partum edit, simul uterum ejicit. Cujus rei hæc causse est: quando catuius in utero sese incipit movere, tum veto, quoniam ungues habet longe omnium acutissimos, fodicat uterum, augescensque multo mugis penetrat lacerando; ad extremum, quando pattus instat, nihil ampiîus saui in utero superest. -109. Similiter vero etiam viperæ et alati in Arabie serpentes,’s’i tanta copia nascerentur quanta par suam natal-am possent, non esset vivendum hominibus. Nunc, quando pet paria ad coitum libidine concitantur, dum in eo mas est ut genitale semen emittat, collum ejus prehendit fœmina, et innixa non prius dimittit quam penoserit. Atque ita quidem mas moritur: fœmina autem taiem mari (lat pœ- nam. Patrem panuii ulciscentes, dum adhuc in utero sunt, mati-il. cem corrodunt, atque etiam ipsum ventrem corrodentes, ita in lucem prodeunt. At cæteri serpentes, qui hominibus non sunt noxii, ova pariunt, et magnera fœtuum copiam excludant. Jam viperæ quidem ubivis terrarum reperiuntur: alati vero serpentes universi in Arabie saut, nec usquam alibi ; en ratione frequentes esse videntur. 110. Thus igitur, de quo verbe facere cœperam, ista ratione Ara- bes nanciscuntur: casiam veto hoc mode. Toto corpore atque facie, solis oculis exceptis, bubulis aliisve corîis tecti, ad colligendam casiam exeunt. Nascitur hæc autem in palude non admodum alta, circa quam et in qua stabulantur bestiæ alatæ, vespertilionibus maxime similes, dira modo stridentes, et viribus prævalentes. Has

ab111 oculis .* Cinnamomum abigentes, vero mirabiliori casiam etiam modo colligunt.metunt. Etenim, i quo loco illud nascatur, quæve terra illud aiat, ignorant; nisi’quod, probabilem sequentes rationem, in eis regionibus nasci illud aiunt, in quibus Bacchus’educatus est. Narrant autem,’ingentes aves adferre bos bacilles, quos nos a Phœnicibus edocti cinnamomum’ vocai mus r inferri eos autem ab illis avibns in aidas, e luto nadstruictos ad montium prœcipitia, ad quæ nullus homini accessus pateat. -Adiler4’ sus hæc igitur tali artificio uti Arabes: boum et asinomm aliorumque jumeutorum cadavera, in fruste quam maximas molis dissecta, Cougerere eos in hæc loca; eisque in vicinia nidorum depositis; proeul’ inde recedere :- tum .volucres descendentes, jumentorum [illo-I

mm membra tollere et in aidesTHALIA. comportere; bos autem, quum171 sustinere anus non possint, rumpi et in (terrain decidere: tunc adcur-« rentes homines, cinnamomum colligere; quad, ab his itacallectum, dein in alias regienes transportetur. I » . 112. Ledanmn vera [nempe sic, Môavow, vulgo Grœci et ipse etiam Heredotusleocat] quad ladanum Arabes nominant, mode adhuc mira- biliore, quam cinnamomum, comparatur. Reperitur in lace tetër- rime cloute, ipsum suavissime olens: in hircorum enim barbis re« peritur, veluti viscum, adhærens e frandibus. Est autem utile ad malta unguentorum genera; et ad sulfitum hoc maxime utuntur

113. Hæc quidem de aromatibus et suflimeutis bactenus : spirat autemArabes. terra Arabie suavissimum . » et divinumv ’ quemdam odorem. Duo , sunt ibidem ovium genera mir-atu digne, quæ nulle in alia regione reperiuntur. Alterum genus caudas habet prælongas, tribus nen-brevieres cubitis: quas si illæ sinerentur post se trabere, ulcera haherent, caudis ad terrain adtritis. N une pastorum quisque artem fabrilem in tantum canot, ut exiguum plaustrum fabricetur, quad caudæsubligatur : cujusque pecudis caudæ suum subligatur plane stellum. Alterum genus ovium caudasgerit latas ; usque ad cubiti

latitudinem.1M. Ubi-meridiana cœli plaga . versusioccidentem ’ A solem inclinait, ibi protenditur Æthiapia, ab hac parte regio extrema terrarum. Hæc aurum fer-t frequens, et vastes elephantas, vastarumque arborum agrestium omne genus, et ebenum, et hommes stature maximas et pulcherrimôs et maxime longævas. ’ . - I I î 115. Hæ sunt igitur in ,Asia et in Libya extremœ terramm r84 giones. Jam de Europæ quidem versus accidentera extremis, quad pro .adcurate comperto dicam, non babeo. Nequelenim adsentior, Eridanum aliquem fluvium nominari a barbaris, qui in mare boreale influat; a que ad nos electrum venire fama est: neque insulæ mihi cognitæ saut Cassiterides, unde stanuum adfertur. Partim enim ipsum hac nomen Eridanus septodit Græcum esse,neutiquam bar- barioum, nempe a poetaaliquo fictum: partim, quamyis studiose id egerim, tamen a nemine, qui ipse suis oculis vidisset, comperire potui,.ultra Europam [septemtrionem versus] mare esse. Ah extrema quidem certe Europe et stannum nabis venit et electrum. 116. Insep’tentlionalibus vero Europæïpartibus maximam quamdam reperiri cari copiam, satis compertum est: et, id quo pacte adquiratur, ne hoc quidem certe dicere valea : fuma est autem, ’ gryplp’bus illud subripere Arimaspos, homines unocules. At mihi ne hoc quidem persuadetur, esse homines nature unoculas, reliquam naturam aliis hominibus similem habentes. Sed, quad initia dixi, videntur utique extremitates terne, quæ reliquum omnem terram cir-

172 HERODOTÆ HISTOR. HI. cumdant, et intus intercludunt, ces res pamidere, quæ et præstanà tissimæ esse vulgo putautur et rarisslmœ. ’ k i 117. Est in Asia campus, mante undique clausus; mentis autem’ quinque sunt divertis. Hic camus olim Chorusmiorum erat, estque in confinibus ipsarum Chorasmiorum et Hyrcaniorum et Par- tborum et Sarangarum et Tbamanœorum: ex que vere Perses ab- tinuere imperium, rex cum pessidet. Ex monte campum claudentee produit ingensfiuvius, cui nomen Aces. la fluvius prias, in quinque alvsos divisus, popularum quos dixi irrigabat agres, ad singules populos pet singules mentis fauces derivatus : ex que veto sub Perse est hæc regio, calamites illis accidit hujusmodi. Montium fauces obstrnxit rex, etiad singulas fauces portaux construit. Ils, exitu aquæ intercluso, a campo factum est pelages, influente fluvio, et exitum nusquam babeute. Hi igitur populi, antea equis illius fluvii soliti uti, nunc ubi non amplius illis uti passant, ingenti premuntur incommoda. Nain byeme quidem pluit ibi, sicut in aliis regieuibus : et æstate. postquam panicum et sesamum severunt, aqua me indi-’ gebant. lgitur, quandoquidem eis nunc hæc intercluditur, «veniunt ad Perses, viri et mulieres, stantesque ad regis ponam, ingenti cl» more ululant. Et tex eis, qui aqua maxime indigent, jabot aperiri portam ad bos ducentem : quorum postquam satis equitum tem bibit, claudi cum portam jubet, et aliam aperiri bis qui e reliques-nm numera maxime aqua indigent. Ut rare auditu equidem cognovî; nonnisi ingenti pecunîa præter tributum exacte aperiri jubes. En

hæc118. Uni quidem e septem viril, ita qui adversusse habent. Magma cempiraverant. l i Intapherni, accidit ut periret brevi post Oppressos Mages, tali pa- trate facinore. Valuit bic regiam ingredi, cum regs cellocuturns :’ quippe (ut dixi) ita convenerat inter conjuratos, ut ad regem ingredî eis liceret absque internuncia, nisi forte cum uxore rex concumbe- têt." Itaque æquum censuerat lntapbernes, ut absque internimcio, intrarét, utpate qui e septem viramm numere esset. Sed janitor atque internuncius probibuerunt; dicentes, cum uxore contumbere regem. Tum ille, falso id ab bis diei rams, hæcce patravit : stricto acinace, antes utrique et nares præcidit, casque circa fle- num equi adnexasi c’erficibus eorum circumdedit, atque ita-bamines dimisitf’i119. Qui quum se regi «tendissent, " ” i caussamque " i - cur hoc essent pesai expasuissént; ’tum Darius, "veritus ne communi consilio sexe viri hoc fecissent, singulp’s ad se vocavit, sententiamque eorum; probareutàne factum, explorait. i Ubi cognovit, non communicato cum illis consilio rem factum esse, ipsum’lntaphemem ejusque (ilion et familiares omnes prebendit’; ’noii ’fere’dùbitans, illum cum suis propinqui: rebellionemiesse ’moliturum :i probensos in viticula couc-

jetait, extremoqueI THALIÀÇ supplicie destinavit, Tune uxorïntaphcrnis; 173 ad fores regis idemtidem accedens, plomba: lamentabaturque : idque continenœr faciens, ad misericordiam cummovit Darium; qui misso ad eam nuncio hæc ei nunciari jussit: u Mulîer, rex »Darius unum ex vinctis propinquis tibi concedit eximendum, quem tu exomnibus selegeris.” Et illo, ;re deliberata, respondit: ii Si mihi ergo rex uniuB’vitam concedit, seligo ex omnibus meum fratrém.” Quo. cognito responso, miratus Dauius, remisit ad eam qui (liceret: i! Mu- lier, quærit ex te rex, quidnam tibi consilii ait, quod omisao marin) filiisque frou-am elegetis; cujus tibi vita donaretur; quum tibi ille ’sit minus ’propinquus quam filii,’ et minus jucundus quam maritus." Re- sponditilla: " Rein, maritus mihi alius esse poterit, sideus voluerit: filiique alii, quandohoè amisero. At, quum pater mené materque non i amplius sint. in vivis, frater mihi alius nullo pacte esse poterit. ’ Hac un sententia, istud dixi.” Quæ quum regi visa essent commode V ab illa dicta, delectatus coudonavit eivfratrem quem. deprecata erat, insuperque filiorum natu maximum; reliques veto universos interfecit; . Unus igitur e septemviris mox eo, quo dixi, modo periit. 120. Quo tempore Cambyses morbo laboravit, eodem fere tem- . pare accidit hocce. ’Orœtes Persa,’ S’ardium præses constitutus a Cyro, facinus anima agitavit nefarium: etenîm Polycrate’m Samium, a quo nec facto une, nec dicta quopiau’n injurioso fuerat læsus, quemque nec fiderat umqunm antea, hune capiendi ’interficiendique cupide eùm incessant: idque, ut picrique tradunt, talem 0b caus- sain. Ad regis portam quum sedisset hic Orœtes, et alius- Persan cui Mitrobates nomen, prames præfecturæ cujus caput Dnscyleum oppidumwest ; hi ambo ex familiaribus sermonibus in contentionem dicuntur incidisge. Et Mitrobaten quidem, quum de vinum inter se disceptarent, Orœtæ cum exprobratione dixisse : " Tu vero in vi- rorizm numero habeare, qui Samum insulam, tuæ præ’fecturæ, proxi.- mam, in Regis potestatem mon redegisti; quum sit subactu in fat cilis, ut indigenarum aliquis, cum .quindecim amatis insurgens, ea punitus ait, atque etiam nunc in en dominant!" Dicunt igituthunc his auditis, ægre ferentem exprobrationem, cupivisse non tem vim dictant canera de en qui hæc illi dixisset, quam omnino Polycmtçm perdure, propter quem male audisseLi q ,A 121.! Sunt pauciores nonnulli qui tradant, misisse Orœtçn’ præ- conem Samum, nescio quid petiturumr (nec enim hoc memoriæ pro. ditur:) Polycratem autem tune in exhedra forte decubuiese, adfu- moque ci Anacreontem Teium: algue (pive consulta. res Orœtæ aspernatus sit, sive casu ita acciderit) quum accedens Orœtæ præco verbal fecisset, Polycratem versus murum tune forte conversum. . , nec sese versus illum paulisper convertisse, nec responsum homini dedisse.

l7i HERODOTI HISTOR. 1H. 122. Sic causse marlis Polycratis duplici modo traditur: slicetquei cuilibet enm, quam voluerit, probare.- Orœtes igitur, Magnesiæ residens ad Mæandrum fluvium sitæ, Myrsum Gygœ filium, Lydum hominem, Samum misit, nuncium ferentem, quo animum Polycratis exploraret. Etenim Polycrates primus fuit, quem novimus, ex Gl’æ-v eis, qui maris obtinere imperium molitus sit; Minoem si excipias, et si quis alius ante hunc mari dominatus est. Ex 11011de quidem, quæ vocatur, œtatc primus Polymtes est, qui magnum spem ha-. huerit fore ut Ioniæ et insularum obtinest imperium. Hoc cum anima agitate intelligens Orœtes, misso nuncio, hæc ei dixit. e Ûrœtes Polycrati hæc dicit. Intellexi te magnas res moliri, nec veto pro W7 libns consiliis satis instructum esse pecunia. Nunc tu, si hocce feceris, et tuas res uugebis, et me quoque servabis. Mortem mihi me- ditatur Cambyses, et hoc satis pro certo mihi renunciatur. Tu ergo et me ipsum fac ex hac terra educas, et pecunias mens exportes; et harum quidem partem tu tene, partem me patere imbue: herum pêcuniarum ope universæ Græciæ obtinebis imperium. Quod si pecuniarum causse fidem mihi nOn habueris, mine qui tibi erit fidissi- mus,123. His cuiauditis gavisusego Polycrates,monstrabo.” accepitconditionem; . quumque pecuniamm admodum esset cupidus, misit primum speculandi caussa Mæandrium, Mæandrii filium, ex civium mimera, qui scribe ejus erat; eumdem qui baud multo post ornementa omnia exhedræ Polycratis, spectatu utique digne, in J uncnis templo dedicavit. Orœtes postquam cognovit exspectari speculatorem, 110c egit. Cistas octo lapidibus compievit, bravi spatio excepto circa ores, super lapides veto aurum conjecit : turn obsignatus cistes in para- to habuit. Et Mæandrius ubi advenit, spectavitque, renunciavit Polycrati. 124. Tum ille, quantum’vis dehortantibus vatibus etque etiam amicis, ipse eo proficisci paravit. Adhæc filin ejus per quietem une viderai; insomnium. Visus ei,erat pater in 3ere sublimis esse. et lavari a Jove, inungi vero a sole. Hoc quum ei oblatum esset visum, quovis modo contendebat, ne ad Orœtem pater proficisceretur: atque etiam, dum ille actuariam navem conscendebat, ominosis illum verbis est prosecuta. Tum ille ei minatus est, quando salmis rediisset, bene maltas aimas illam virginem nianturam: et illa precats. est, ut rata hæc fiant ; malle se enim perdiit-Irirginitatem servare, quam

125. Polycrates itaque, spreto omni consilio, ad Orœtem naviga- pairevit, quum alios multos privari. comites secum. ducens, tum .in his Democeq dem, Calliphontis filium, Crotoniatam, professione medicum, qui artem banc dexterrime, præ cæteris pet eam ætatem exercebat. . Postquam vero Magnesiam Polycrates pervenit, misere periit, sup-

plicio et persona ipsius indigno,THALIA. et ingenio : nain, exceptis 175 Syracu- siorum tyrannis, ne unus quidem ex aliis Græci generis tyrannie .magnificentia cum Polycrate conferri meretur. Fœdo mode et nar- ratu indigne occisum, cruci Orœtes adfixit : quicumque veto ex co- mitibus illius Samii erant, bos dimisit, gratiam sibi habere jubens, quad. libertatem servarent: quotquot vero peregrini aut servi in comitatu ejus fuerant, bos vinctos mancipiorum loco habuit. Sic Polycratic sa: crues suspensus universam filiæ visionem explevit i: lava- batur enim ab Jove, quando pluebat; et inungebatur a. sole, bu. morem ipse e corpore emittens. Igitur cumulatæ Poiycratis felici- tatas hune habuere finem, quemadmodum ei Amasis Ægypti rei: ominatus erat. l 126. Haud veto multo post etiam Orœten diræ Polycratis nitria ces sunt persecutæ. Nam mortuo Cambyse, regnantibus Magis, Sardibus manens Orœtes, nihil juverat’ rem Persarum, quum eis imperium esseta Medis ademtum: sed in ilia rerum pelturbatione Mitrobaten interfecit, Dascylei præfectum, qui ei istud de Polycrate . exprobraverat; Mitrobatæ item filium Cranaspen occidit, ambo spectatos inter Persas virosh; tum et alia malta insolentius gessit, et iequitantem Darii nuncium, quum parum grata ipsi essent quæ ille nunciaverat, redeuntem collocatis in via insidiatoribus occidit, et cadaver cum ipso equo ex baminum conspectu removit. 127. Darius veto, postquam imperium obtinuit, pœnas cupiebat ab Orœte sumere, quum reliquorum omnium flagitiorum caussa, tum maxime propter Mitrobatæ ejusque filii cædem. Ex aperto Vera copias contrai eum mittere parum consultum ei videbatur. quippe rebus domi nondum satis tranquillis, et imperio recens ini- to; tum qaod magnam illi esse potentiam cognoverat, ut cui mille præsto essent Persici generis satellites, quique Phrygiam, Lydiam atque Ioniam provincias obtineret. Quæ reputans’Darius, hancce iniit rationem. Convocatis Persarum spectatissimis, his verbis eos est adlocutus: it Quis mihi e vobis, Perses, recipiet astu se hoc ef- fecturum, non vi et armatorum manu? Nam ubi prudentia opus est, ibi vim adhibere nil adtinet. Vestrum igitur quis mihi Orœten sut vivum adduxerit, aut interfecerit? qui de Persis adhuc nihil bene meruit, sed magnis eos maiis adfecit: qui et duo e nobis, Mitroba- ten ejusque filium, trucidavit, et nuncios a me ad illum evocandum mis’sos interimit, denique insolentiam nullo mode ferendam ostentat. Quare, priusquam majus aliquod malum Persis infligat, morte nabis occupandus est.” a 128. Hoc quum Darius ab illis quæsisset, triginta viri se oifere- haut, quorum unusquisque recipiebat, velle se solum rem efi’ectam dare. Quos inter se contendentes cohibuit Darius, sortiri jubens: quod ubi illi fecere, sors præ omnibuquagæum. contigit, ArLontæ

176 I HERODOTI msron’. m. miam. ls igitur sorte ad rem sincipîendam designatus, banc ratio onem iniit. Libellos plures conscripsit, variis de rebus agentes, quibus sigillum imposuit Darii: dein Cum his libellis Sardes prao ficiscitur. Quo postquam advenit, in conspectum Orœtæ progresa sus, singulos deinceps libellas, detracto sigilla, scriban regio tradidit prælegendos : omnibus quippe provinciarum præfectis adsunt regii scribes. Libellos istos Bagæus tradebat explorandæ sententiæ causse satellitum, au ad deficiendum ab Orœta patati essent futuri. Quoi: ubi vidit-magna veneratione prosequi lmellos, majorique etiam veneratione prosequi ea quæ e libellis prælegebantur, alium tradidit libellum,in quo hæc crant scripta: ’t Persæ, rex Darius vobis edicit, ne amplius apud Orœtem satellîtum fungamini officia.” Et illi, his auditis, lanceas curam eo deposuerunt. Tum vero Bagœusrvi, deus illos in hac re obtemperantes libella. fidenter poutremum li- bellorum scribæ tradidit, in quo scriptum crat: " Rex Darius Pers» ses, qui Sardibus sunt, jubet occidere Orœtem.” Quo audita, protinus satellites strinxerunt acinaces, illumque interfecerunt. Tali igitur modo Orœten persecutæ sunt Dirac Polycratis:ultrices Samii. 129. Postquam Orœtæ res familiaris- Susa esset transportata, ibique jam aderat; accidit baud multo post, ut Dario regi, inter venan- dum ex equo desilienti, pes distorqueretur. Et graviori quodam modo distortus est ; nam astragalus ex articulis exierat. Itaque, quum etiam antea existimasset adesse sibi medicos Ægyptios, primarios in me medicandi viras, hisce usas est. At illi torquentes pedem vim- que magnam adferentes. malum auxerunt. Postquam igitur totos . septem dies septemque noctes insomnes egisset;.octavo die graviter admodum laboranti Dario nunciat quispiam, se olim Sardibus Croc uniates Democedis artem forte audivisse laudari : rexque illum quam primum ad se adduci jussit. Qui ut inter Orœtæ mancipia repentis. est nescio ubi neglectus, producitur in medium, campedes trahens,

et130. laceras In media stantem patinas interrogat indutus. tex; an anem-ealleret: i . et ille negavit, veritus ne, si cognosiceretnr, nulla ipsi spes relique» foret in Græciam umquam redeundi. Darius vero satis intelligens dis: simulare hominem, et gnarum esse anis; flagella et stimuloszjussit in médium proferri. Tum ille professus ait, adcurate quidem se artem non callere, sed aliquantulam ejus notifiant habere ex cousue- tudine quam cum medico quodam habuisset. Deinde, quum rex se illi permisisset; Græcanicis adhibitis medicamentis, et lenibus post vehementiora admotis, eii’ecit ut et somnum caperet rex, et brevi temporeo sanum inclumemque præstitit, quum numquam ille rectum pedis usum se recepturum sperasset; Inde. duobus paribus surea- rum compedum donatus a Dario-Democedes, quærit ex rage, en coa- sulla dupleœ malum ’ipsi raldut proptcrea, quad carmin illam præçlitiqut

THALIA. V ’ 177 Quo verbo delectatus Darius, ad axai-es suas cum ablegavit; quibls eunuchî, eum producentes, dicebant, esse [nunc qui sitar» regi reddi- disset. Et earum unaquæque, phiale [aurum e ciste] hauriens, tam largo suri munere simul cum theca [oum ipsa phiala] Democeden donavit, ut famulus, qui eum’sequebatur, cui nomen erat Scitan, ex sublectis stateribus qui de phialis in terrain deciderant, ingentem

auri131. Democedes vim sibihie tali ratione,collegerit. relicta Crotone, Vin Palycratis v pervenerat familiaritatem. Crotone premebatur a. patre dificili et iracunda :v quem quum ferre non posset, relicto eo Æginam abiit. Ibi quum sedem suam fixisset, prima auna primaiios superasit medicos, imparatus licet, et instrumentis omnibus carens quibus ad eam artem exercendam vulgo utuntur. Itaque secundo auna Ægi- i netæ publice cum talento conduxerùnt; tertio anna Athenienses, centum minis ; quarto vero auna Polycrates duobus talentis. Hoc mado Samum venerat. Et indeiab hoc vira maxime inclâmemnt Crotoniata; medici. pFuit enim tempus quum primarii in Græcia medici diCerentur esse Crotoniatæ; tum secundi ordinis, Cyrenæi. Per idem tempus Argivi primarii inter Græcos musici ferebantur. 132. Tune veto Demacedes, postquam Darium persanavit, maximam Susis domum habuit, et regis fait commensalis: denique, præ- terquam quad in Græciam redire non licuit, omnium rerum copia adfluebat. Idem Ægyptios medicos, qui regem prius curaverant, et nunc in ea ersnt ut regis jussu palis transfigerentur, quoniam a. . Græco medico fuissent superati, hos a regs déprecatus conservavit: A item Eleum vatem, qui, Polycratem secutus, nunc’inter mancipia neglectus latebat, servitute liberavit. Plurimum enim apud regem

Democedes133. Baud vero ita valebat. multo post, aliud ’ t quidpiamI forte fortune accidit hujusmodi. Atossæ, Cyri filiæ, uxori Darii, ortus erat in mamma tumor; qui pastquam erupit, latins serpebat. Quamdiu minon erat tumor, occultabat eum Atossa, præ pudore nemini indicans : ubi veto jam male erat adfecta, accersito Democedi tumorem a monstravit. Et ille, sanitati se eam restiturum professus, persuadet reginæ, utinterposita jurejurando ipsi promitteret, Dicissim ipsum illi in en quad mutants esset (nihil autem se petiturum adfirmat quod de- decus adferre posait) aperam suam esse collaturum. 134. Deinde, quum adhibitis remediis sanam Democedes prœsti- tisset, tum ab illo edocta Atossa verbis Dariuin, dum cubitum eunt, adlacuta est: "Tantis, o Rex, quum sis viribus instructus, otiosus sedes; nec populum ullum aut potentiam adquiris’Peln’s. Æquum est tamen, ut vir et astate florens, et magnarumf opum dominus, aliquod factum a se gestum ostendas, quo Persæ etiam in- telligant, a vira se régi. Duohus’ autem modis’tibi hoc facere con-l i 2 A - ’

Ath . à- 1.78 HERODOTI HISTOR. m. duëet, ut et Pér’sæ sciant virum esse qui illis .præsit, et ut ipsibellis l occupentur, ne, dum-otium agunt, tibi ’insidientur. Nunc enim prie. ’ clin-nm aliquod edere facinns licet, dum viget ætns; nam augesœnte i corpore augentur et ’enimi vires; seneseente autem corpore, etiam ingenium senescit, et ad res omnes bebetetur.” Quæ quum ille, ut erat educta, dixisset, in hune modifm Darius respondit z it Quæ ego ipse facere destineveram, ce tu omnia, uxor, dixisti. Constitu-l tem enim hâbeo, duabus icontineutibus ponte junctis, ex nostre con- tinenteIin elteram transgredi, et Scytbis bellum’inferre : iatque hæc bréviveflieète delta." ’Tum Atossa, " Ecc’e nunc !” ait, " adversus . Scythes primum proficisci omitte : hi enim, quendoeumque volueris, v lin tua’erunt potestete: et tu mihi in Gnæ’ci’am susèipe expeditionem: cupiorenim; de quibus fendo audivi, Lacænas et Argivas et iAtücas atque’ Corinthies habere famules. Est autem tibi præsto vit omnium i maxime idoneUs,’ qui canota tibi in Græcia demonstret et viæ (lux litais qui tuam pedem sanavit." Respondit Darius: tt Quoniem igitur tibi placet, mllller, ut Græciem statim experinmur, consultius .mihi videtur expiai-stores primum, une cum hoc quem tu dicis, en Imittereà qui,ipiastqnam res Græcorum-cunctas çognoverint specta- rerintque, nabis sint renunciaturi. Ac’ deinde, rebus omnibus recte -cognitis,’arma "contre illos conüertam.” ’ r . I: I 135. Hæc ille dixitset dictum factum. Simul ac enim dies illuxit, .quindecim- probatos ex Persisviros vocat, eisque dat’mendetum, ut ,Demaceden commutes maritime Græciû lace lustrent, nec sera commit- itâfzt. ut ab ipsis profugiàtvDemacedés, sed omnino illum’retlucant.. Hæc .pos’tquam’his inendatadedit, dein ipsum vocet Democeden, illumque mat, ut, postqùam itineris des inGrœciam Persis illisfuisset, tatamque eis demonsfrasset, ad se revertatur; jubetque eum,’ ut rua omnia quæ moverilpœseilt secum semai, et dona adferat patrifratribüsque ; quorum Mcoisezilli alia multis partibus bopiosiora’in vicem daturumiconfirmat; prestants ad transfirenda dona onerariam auvents: ci adtributurum, ait, omnigeiiis bonis rçfertam, quæ simul cum suait narigatura. Darius igitur,-nt mihi videtur, nullo daloso cousilio’ hæc ei est pollicitus. Democedes vero, veritus ne se rex tentaret, non cupideoblate omnia arripnit: sed, ressuas, ait,- Susis se relidurum, ut post reditum sa» habent; oneran’am autem navem, quam. ci pmmittErct Darius ad dona fratribus perf’erenda, accipere se, ait. Hæc igitur mandate postquem et Persis et’Democedi Darius .dedit, ad mare eos dimisit." s ’ 136; Itaque histquuiiixinThœnicen et tPhœnices urbem Sidoner’n descendissent,-prntirias dans triremes instruxerunt,simulque cum ’his ingénieur gaulant (anetariam navem). omni honorum genere im- pleveruntiyrebusque: cuncl:is præparatis, in Græciam naviguant. y Quo ubi adpulerunt, ores omnesvcontempleti sunt descripseruntque: deinde, pastquam pleraque et maxime notabiliav sp’ectàrunt, Taren- l

"a... V. h V mon 1.. - r- si... 7"". «Var-M4 I THALIA.. w .179 mm inIILaliam peyryeperunç, -Ibi ve;o .Dçmocçdiligdulgçng Anisa)- Philîdes. tex Tarentiëorum..et gabarmçula havîum Medicarumsolvi ’ jussit, et ipsos Perqas .deçinuit; tamquam speculaçpres’; iqœnimquè, vdum illis hoc. accidit, Demoçedes ertonem êbiit- .QuiÀpqstquam domum ad sucs pervenit, Persas Aristophilîdçs custodia emisit, et, quæ 4dennavibus eorum denierat, illis restituit. . ’ V , ., h , 137.4 Inde Persæ navibus prpfectî, Democeden persequventes, Crotouem pervenerunt z» quum eum in fora invenigqenl; versa!)- fiem, manus lei ipjecemnt, .Ibi tflum Crotoniata’rum alij, Pegsqmm opes veriti, tradere illum patati tarant : alii vero Persis vlicissiin ,mag nus injicientes, fustjbus ces, percutîebant. Quibus. illi hæc ,vqrba proferebant: " Viri Çrpçoniatæ, yidéte quid faciagis! hominçm, qui Reg? sçrvus fugitivus. 95;, eripiçîs. A Qupmogd trelx Darius patiente; fetet talj cgnçumçlia ladfiçiïle; quçfpactp ypbis impune gbihitrfajcie bus, si lgqbis. illurp’exiggqriçîg ? Cui prias, qgaghuic civium, bellum infirmas-’4’; quam .Brîmmëslbjugum traînera conabînæult?" . 5m clientes mm PIPWÏWF CmFPniâçasË’ SËdLPœPtO sibiDemochq, Mut; çtiam gauliosppliatilquem adduxergnt, in Aisilam.sunt reveyçig neque permx Gnæcîam 9,qu Ialiaçyque Græcilæ panes cogpolscerev cg.- pivpre, duce privatii. Hoc; tamen eis abeuntibustmandaçum Üçmpçeg des dedit,’ nuncîarentÀDaürio, Democedcnjiliam flIiloniç sibi dçspondisqe morem Erat enim qpùdirçgem celebre Milonislnomen lucçgtoyis; atque hac.nimirum1dlè çausaa videur mihi Democçdçs, m’agpàl ü pecuniæ arogata, paperasse hoc matrimoniqm, ut Ladpaxferet Dagiq; esse ipsum etiam in pguia spectàtqm viïum. v 138. Crotpiçe profeçti .Peniiæl, cum Inaviblgs’ in, .Iapygiam [:pr han] ejecti spnt: ubi quum in servitqtemçgsept vrçdacçi, Gillus gos liberavitz au] Igççtiqus, let çà tregemh Darium reduxit... Pro 51th beneficilo qùpm pi, quidquid pqstulasgçt, d’ami palmas tex qsqeç; Gillus, expositaÀ 59a cfalgetuqiltmte, petiit ut; in patriam Tarçntun; ex. q, silio restituer-53mn. Nç autem Græçigm. Contgrbgret, si prqpæpip; 511m magné clasgis in Italiam pavigaret, Cnidio; galas, ait: Vse rada; çendum «fiacre ; xâçuq, àb hi; mlaxikrpçtquip’pe Tgrçnqinor-um amjçis, çeditljrq sibi procqratpmfiit 4,1111 Darius feCepîtei, pt prprnjssq se, gît; misso enim ad. Cnidips nunèio, impexavit his pt Tarentqm 1’8de cerent Gjilumg Sed Cnidii, Dario obsequepteg, Tarçntînjç qtçgrg reciperent non persuaserunt; ad vim véto adhîbendam paruml validi axant. Ita igitur hæ res gestæ sunt phique prfimi fuereLPersçe,.qniLex Asia, in Græciam yénejre, ettalçm qb caussgm speculatum gram missi, , .139. Post hæc Samum cepit rez Darius : estque hæc prima a); urbibus vél Græcorum vel barbarbrum,’ quaç .sub illius .imperîg vi capta est; Capta est autemîtçalî èxcauêsa; Quq temporé Cgmbypeà GXPediüonem in KÆgyptnm;suscepî.tp frçquent’es Gras? in .ÆgYPFum. manant; gnan; consentagçum est) .neigotiqn’di mussait pili.

..LH z: .

* a f”"12*î:3*ut-9M- æ”

180 HERODOTI HISTOR. III. tandi, alii solummodo spectandæ gratis regionis. Horum in numero Syloson eut, Æacis filins, frater Polycratis, Saine exsulans. Haie Sylosonti, tslis qnædam oblate fortune est. Sumto rutilo pallie, hoc circumdatus obambulabat Memphi in faro : quem ubi conspexit Darius, qui satelles tune erat Cambysis, nec ullo dum nomine clams; cupidine pallii captes, adit Sylosontem, illud mercaturus. Sy- loson, vebementer cupidum amiculi videns Darium, divine quodam instinctu ait: *t Equidem hoc pallium nulle vende pretio: do tibi veto gratis, si omnino ita tuam illud fieri cupis." Quo laudato responso,140. Jamque existimabat accipit Syloson, pallium se propter Darius. nimiam mimi I boni. totem amiculum hoc perdidissc. Interjecto vero tempera, postquani mortuo Cambyse adversus Magum conjuraveraut septemviri, et en septem virorum numero Darius regnum obtinuemt; rescivit Syloson, in manus ejusdem viri transiisse regnum; cui’olim ipse in Ægypto amiculum, cujus ille fuisset cupidus, donc dedisset. Itaque Susa adscendit, sedensque in vestibule ædium regiarum, ait, se de Dario bene mentisse. 1d ubi audivit portæ ouatas; renunciavit regi; et ille miratus, ait secum ipse: tt Quis tandem Græcus est, qui bene de me meruerit. cui ego gratiam debeam, qui nuper mode regnum 0b; linui? Vix anus ont nullus adhuc ex illa gente ad me adscendit: neque quidquam dicere. possnm quod Græco cuiquam homini debeam. Verum tamen producite - eum intro, ut sciam quid sibi velit homo, quod istud dicat.” Introducit janitor Sylosontem; "autem; que in media interrogant interpretes, quis «il: queue facto bene se de Rege mentisse dicat. Exponit igitur ille rem omnem ad miculum spectantem: adflrmatque ce illum esse qui à illud donc dederit. Tum tex, tt O liberalissime hominum," ait, e tu ergo ille es, qui mihi nul: lem dum potestatem habenti donum dedisti? quod ’etsi exiguum, taL men prorsus æquale est beneficium, ac si nunc magnum quidpiam alicunde accipiam. Pro que tibi ego ingens suri argentique pondus reddo, ne umquam te pœniteat, Dario Hystaspis filio beneficium ’ contulisse.” Ad hæc Syloson: tt Necdauro me, Rex, nec argente dona: sed patriam meam Samum serva, mihique redde: quam nunc, postquam frater meus Polycrates ab jCroate interfecms est, tenet servus noster. Hanc mihi da, a cœdîbus et servîtute libe-

141. His auditis, Darius exercitum, misit’ ducemque .Olanen, uuumratam.” e numero septem viromm, p cui . mandat A ut omnia elfecta det quæ Syloson petiisset; Itaque ad mare descendit Otanes, trajicere. que142. Sami exercitum tune imperium tenebat paravit. Mæandrîus, Mæandrii ’ I filins, cui cura regni a Polycrate fuerat commissa. Hic, quum voluisset vir esse omnium justissilaus, perficere propœitum non potuerat.

D. -22: Postquam enim nunciatus eî THALIA.interitus erat Polycratis, hæcce r 181 fecit. Primum, Jouir Liberaloris aram constituit, et templum circa illam designavit, hoc ipsum quod etiam nunc est in suburbio. Dein, hoc perfecto, conciône convocata civium omnium, hæc apud eus verbe. fecit. " Mihi, ut etiam nostis ipsi, sceptrum Polycratis atque po- testatis omnis commissa est: nihilqne nunc prohibet," que minus regnum in vos capessam. At, quad in aliis ego reprehendo, id quoad in me est; non faciamv ipse z nec enim mihi Poly’crates placuit, in vires sibi pares dominium exercens; nec alius quisquam, qui hoc facit. Polycrates igiturtnunc fatum suum explevit : ego veto, regnum in medio deponens, juris æquabilitatem vobis pronuncio. l Æquum tamen censeo, ut bæoce mihi præmia honoresque tribuantur: ex pecuniis Polycratis præcipua sex talenta: tum sacerdotium mihi meisque in omne tempus posteris postule Jovis Liberatoris, cui et templum ego dedicavi, et [cujus nomine] libertatem vobis trado.” Hæc quum a Samiis Mæandrius postulasset, surgens aliquis ait: " At non tu dignus es qui nabis imperes, pravus qui fuisti et pestifer homo; quin potins dignes es qui pecuniamm, quas administruti; reddas rationem.” ’ I ’ - ’ 143. Hæc dixit homo spectatus inter cives, cui erat nomen Te- i lesarchus. Tum veto Mæandrius,-Secum reputans, si dominatum " ipse deponeret, fore ut’alîus quispiam in ipsius locum tyrannus con- stituatur, ne quidempamplius deponere potestatem decrevit. Sed, postquamiin arcem est revenus, singulos deinceps ad se vocavit, ’ quasi rationem redditurus administratæ pecuniæ ; eosquei comptes hensos, in vincula conjecit." Qui dum ita in custodia servantur, posthæe Mæandrius in morbum incidit. Tune frater ejus, cui ne: men erat Lycaretus, moriturum illum ratus, que facilius ipse rerum Sami potirètur, vinctos cunctos interfecit. Nec enim, ut videtur, voluerant illi [ca conditione quam eis Lycaretus proposuit] liberari; - 1M. Jam postquam Persæ Samum venerunt, Sylosontem in regnum restituturi, nemo menus contra ces sustulit: sed, qui Mœ- andrio favebant, atque ipse etiam Mæandrius, professi sunt, parafes se esse data fide excedere insula. Quam conditionein quum probasset Otanes, fidemque dedisset et accepisset; Persarum nobilissimi, po: sitis sellis, exiadverso arcîs residebant. I 145.. Erst Mæandrio tyranno frater baud satis compas mentis; nemine Charilaus; qui, quod nescio quid deliquerat, in subterraneo carcere vinctus erat. Hic tune, postquam quæ gerebantur audivit, et pes carceris fenestramprospectans Persas vidit tranquille sedentes; clamavit, dicens velle se in colloQuium venin Mœandrii. Quo audito’, Mæandrius vinculis cum solvi jussit, ad’seque adduci. Et ille, simulatque adductus’est, increpansifratremet ignavum adpellans, persuadera ei comme est, ut in Perses impetum faceret, his usus

,. 55:1 ’ «7 * Qtïm 4* a A. -ey.-)ïæ1 a mais.

me 1112110130" msron. un serbis. " Me veto,” inquit, " o hominum pessimc, tuum fratrem, qui nihil ’deliqui quad vinculis dignum esset, ad vincula et saineme- neum ccarcerem condemnastî .: Perses veto quum videas te ejicientes et in exsilium agentes, non amies pœnam ab illis repetere1nlicetvita facile opprimi possint. Quod si tu illos perhon’escis, rit-mihi da auxiliares, et ego ab illis ob terræ nostræ invasionem pœnas sumam: taque ipsum patates sum ex insula dimittere." , . . r 146. Hæc a Charilaodicta probavit Mæandrius; ut mihi quidem videtur, non quod en stultitiæ venisset, ut existimaret suas copias superiores futures, copiis regis ; sed potius invidens Sylos’onti, si civitatem salvam et integram nullo labore obtinuisset, Itaque, irritando .Persasyvoluit res Samiorum quam maximejnfirmas reddere,,arque ita urbemitradere; bene quippe gnarus, si male acciperentur Perses, tante magie eos exasperatum iri adversus Samios; et potum sibi rexitum habens, par quem tuto ex insula evadere, simulatque voluisset. posset: eifodiendum enim sibi curaverat occultum cuniculum, .ex arce ad mare ducentem. Ipse igitur Mæandrius same navi egreditur: Charilaus vero auxiliares cunctos armis instructos, apertis partis, adversus Persas educit, nihil tale exspectantes, omniaque convenisse existimantes; Et auxiliares, impetu factç,,nobiles Per- sasselliseinsidentes interficiunt. . Dum vero bi id faciunt, suppetias interiln adcurrunt relique: Persarum copina : a quibus repulsi auxif lieras, in arec sunt conclusi.. . , . V -1451] 147. Omnes vero dnx, ingentem videns calamitatequuam passi cran: Persæ, neque mandata .ignorens,. quæ illi Darius, quum cum Samum mitteret, dederat, ne Samiorumiquemqunm se! occident val in serritutem redigeret, sed immune»: malom insulam traderet Sylosonti; mandata ista lubens volens oblitus est, edixitque exercitui, quem; canaque. Mcti essent, sive virum, sive puerai", ami perfide inter-fi; ocrent. - Ibi tum militum alii oppugnarunt arcem, alii veto obvium quemque interfecerunt, nullo discrimine sive sacra in loco, sive

in148. profano. Mœandrius, Samo profugiens,. ’ . j Lacedæmonem Â Il, . navigant; Quo postquam pervenit, .resque, quos secum advexerat, in hespitium transferendas curavit, hocce instituit facere. Pocula subinde ex; ponebat antea et argentea, eaque extergebant famuli: et ille per idem tempus cum Cleomene, Anaxandridœ filio, rege Spartanorum, sermonesmiscens, secum in hospitium illum ducebat; ubi: quum - pocula vidensCleomenes admiratione stuperet, ille eum jubebat.ex his secum auferre quæcumque voluisset. Id quum bis eut ter Mæandrius, dixisset, justissimus vir fuit Cleomenes; qui accipere oblata dedignatus, quum animadverteret, si aliiseadem ofi’erret, auxilia cumin-venturum, ephoros adiit, dixitque,4e.z usa esse Sparte; ut Samius harpes I’claponneso egrediatun ; ne eut se au: «lima et Spa-Ï.

,v,,...,..4,,.M4-æn.«-sv.-WJ . V . . V nl «E.A.N .n-Â...u.n fini-- r V un «MA tuais eormmpat. Quai re audits,THALIA. ephori par præconem sbirel 183 Massue

drium. 149. Persœ jussernnt. veto Samum, veluti . verriculo. . * .. captant, - . .hominibusque . , Î . , nudatam, Sylosonti tradiderunt. . Insequente. vero tempera dux , Otanes eamdem incolis rursus frequentavit, vise nocturno monitus, I et morbo laborans, que pudenda ejus erant adfecta. . . 150. Postquam navalis exercitusSamum erat profeqtus, Babyltmîi , a Persis dgfçcerunt, rebus omnibus bene.admodum præpnmtiso Nain que tempore Magus regnavit, etadversus enm septemviri insurrexe: runt, per omne id tempus, per illamque rerum perturbationem, ad talerandam obsidionem sese præparaverant. Etinitio quidemoc- culte quodammodo id feeerant. Ex que autem de professo desci- vere, hæcce facerunt. Matribus exœptis, et unaex mulieribus quam quisque sua e domo exemtarn.voluerat, reliquas omnes. mua lieres congregatas suffocarunt ; unsm autem,.quam dixi,.eximebat, l quisque quæ panem conficeret. Sufi’ocaruntautem filas, nefrumene tum151. His ipsorum rebus cognitis Darius, consumerent. ,contrsctis universis suis, , copiis,. , adversus eos profectus est; admotoque exercitu, obsedit urbem. ,At, obsidionem pro nihilo babebant Babylonii»; nam in propugnacula. muri adscendentes tripudiabant, irridebantque Dan-juin. et ejus exer-, citum; ,unusque eorum hoc verbum.,emisit: tt Quid.hic.se’detis,n Persæ g quidnimbitis? tune enim nos capietis,.quando mulæ pepeg retint", Hoc dixit Persarum aliquis, existimans numquam mulam.

152. Integer annusjam- et septem menses erant elapsi,.tœdi,oque. periturum.adfectus erat Darius ejusque exercitus, . quod - expugnare. a urbem. . non . valerentgi Nsmfomnibus. licetartificiis omnibusque machinamenüs adversus edsadhibitis, nihil Darius profecerat. Tentaverat autem et alia artificiorum geners, et illud etiam que Cyrus urbem ceperat; sed in: diligenter custodias agebant Babylonii, ut capi nulle pacte

. 1.58. Ibi tum, quum vicesimus. ageretur mensis, Zopyro.Mega- potuerint.byzi filin hujus, qui e septem virorum s. numero . fait . a quibus, . Magna, a interemtus est, haie, inquam, Megabyzi filio Zopyro tale obtigit prodigium.: ima ex ipsius mulis frumentum vehentibus peperit.. Quod quuvaopyro esset renunciatum, et ille, ut.qui fidem nuncio non adhiberet, pullum ipse spectasset, imperavit servis ,ut nemini edicerent factum, secumque deliberavit. Recordatus igitur Baby- . loniipillius verbum, qui initie dixerat, tune Babylone"; captum iri, quum mule pepererint, ex hujus verbo amen colligebat, capi nunc’Babylo- nem passe : nec enim illum sine deitnumine id dixisse, et sibi nunc mulam1154:. Quum peperisse. igitur in fatis esse illi , videretur,. ; n .ut .nunc . I Babylon , - .

si.

184- HERODOTI HISTOR. III. caperetur, Darium adiens quæsivit ex eo, au «tique maraud-filant capi Babylonem. Accepte responso, maximi id facere regem; se: cundo loco secum deliberavit, que pacte ipse esset qui illam caperet, ipsiusque hoc facinus esset funirum: nam apud Perses præci- pue res præclare gestæ maximis boneribus rependuntur. Nulle vero alia ratione fieri pesse, ut illam in potestatem redigeret, judicavit, nisi si se ipse mutilasset, atque ita ad illos transfugisset. Ibi tem, parvi hoc pendens, insanebili mutilations se ipse adficit: quippe ab- scissis naribus auribusque, coma male tonna, flagellisitem laceratus, regem155. Darius, ubi adit.virum nebilissimum I 4 itay vidi: mutilatum, grec vissime adfectus, e salie subsiliens exclamat, ex eoqne quærit, qui: cum ita mutilerait, queue de coassa .’ Cui Zopyrus. respondit: 5* Non est is alias nisi tu, qui tantum babas potestatem.-ut ego hoc mode sim adfectus. Nec vero alienus quispism, o Rex, me ita adfecit, sed ego ipse, indignatus Assyriis Perses deridentibus." Tom Darius; " 0 misenime baminum,” ait; " fœdissimo facto pulcherrimum nomen impesuisti, quum te profitearis propter hos, quos obsidemus, te ipsum tem insanabili mode sdfecisse. Quo veto pacto, stulte, quod tu ita mutilâtes sis, ce citius in potestatem redigentur hostes ? Anne mente es alienatus, qui te ita perdidisti?” Respondit ille: " Atqui, si tecum communicassem quæ factums eram, tu me pro- hibaisses: nunc privato id fe’ci consilio. Jam ergo, nisi tu nobis defueris, capiemus Babylonem. Nam ego, ita ut sum adfectus, ad murum pro transfuge me conferam, dicens a te me hæc. esse passum: et puto,’quum rem ita se habere illis persuasero, exercitum mihi commissum iri. Tu veto, a que die ego murum are ingressus, decimo inde die de ille copiarum tuarum parte, cujus jacturam minime œgre laturuà sis, mille homines contra portam Colloca quæ ’ Semiramidis vocatur. Deinde rursus septime die ab illo decimo, alios bis mille contra Niniam, quæ vocatur, colloca putain. Ah hoc vero septime die intermitte dies viginti, deinde quater mille contra - Chaldæam, quam vocant, duc ponam, ibique locum capere- jube. Nec vero pries-es, neque hi, aliud que se tueantur habeaut prseter gladios z hoc une telo amati sint. Postillum vero vicesimnm diem continuo reliquum » exercitum jube murum circumcirca adgredi : I i Persas autem mihi ad’ Belidam, quam vacant, et ad Cissiam colloca portam. Nam, ut equidem pute, postquam præclara edidere facto, et relique. mess fidei committent Babylonii, et portarum obices. Exinde meum erit et Persarum, curare ut, quæ ex usu sint, fa-

156. Hæc postquam mandavit, ad. portaux perrexit; subinde retro ciamus.”convenus, tamquam vere transfuga. v Quem r ubir conspexerunt . . qui in turribus speculandi causse stationem habebant, reprisa-descen-

et.-....:Î«. . . -. 33-, --.n n M et plaidant malinois .altera.marins. porte :daazihserrcgmt, - làô qui; fait; me .Mua’ adonisa. .7 Et. «me, :Zopynmr se magnifiât, rètmtrvtfianqfi- gym-adam unaire. zQuo marlin, portemastoâeavbgcuiahv-Babyhn niorum aux (luxeront: ubi minimam, assumons. deplorans, ait, a Darius: in: fisse hiberna) m pomma, 09- quad illissuasùsetJabdœere’caæroitm, au ca- limdæ.mbic;osteaderetur. domum ego (sic diacre mais) and vos, Babylonii. venio;nuinosv.obis ’oomodofutuuwDario autem (fiasque, exercihlietrPemi: maxima: tissai-enta. Net; minimisons-s impune ille faut, quiihoczmeil’uodo’ simulait: explorons mais habeoomnes comüiotamipsiuawias.” . . -. 157.!Quæiubigifleilbcam «trimasses Pesse: Main, :nasibus athihœque mmilunnbœt anormal: flagellis :inquinatum, ânonna remonta: :veræeum dicere,x et et sociumrsibi ulmaire. humerai mon vei indulgent quæ oh postulasset; i postulabatz autem «Menelaum. Tum- Vera ille, postquam copias inpetr’avit, ea fanera instituit’de qu’on-illi- cum Dario convenant. Decimo die, aduste Babylouioùnn cardai, mille illos, quos primos certo loco locare mandaverst Dario, circumdatos interfecit. Jamque intelligentes Babylonii, factis eum verba æquare, in omnibus ei parere erant paruti. Tum ille, interjecto diernm numero de quo convenerat, iterum selectos Babyloniorum eduxit, et bis mille illos, ’quos supra dixi, Darii milites interfecit. Igitur hoc etiam factum ubi v’iderunt Babylonii, omnium 0re Zo- pyrus celebrabatur. At ille rursus, intermisso definîto diernm numero, iîi locum constitutum copias eduxit, et circumdatos quater mille interfecit. Qua denuo re gesta, jam omnia Zopyrus apud Babylonios erat, et imperii summa et muri custodia eidem per- missa est. 158. Deinde veto, ut ex composîto Darius murum circumcirca oppugnare est adgressus, ibi tum Zopyrus dolum universum nuda- vit. Nam, dum Babylonii conscenso mura repellere oppugnantem Darii exercitum conantur, Zopyrus interim aperta Cissia et Belida porta Persas intra murum recepit. Quod factum qui viderunt Ba- . bylonii, hi in J àvîs Beli templum confugerunt: qui vero non viderunt, in suo quisque manserunt ordine, donec et hi proditos se esse intellexèrunt. 159. Igitur hoc mode capta iterum Batbylon est. Darius vero, urbe potitus, et murum ejus (Bruit, et portasiomnes detraxit; quorum nihil Cyrus fecerat, postquam primum Babylonem cepit. Ad- hæc ex primariis civîbus ter mille admodum e palis suspendi Darius ’ jussit; reliqnis vero Babyloniis urbem reddidit habitandam. Quo ’vero mulieres haberent Babylonii, et soboles eis subnasceretur, (quandoquidem, ut initioexpositum est, suas sufl’ocav’erant Baby- , 2 a

lm HERODOTI HISTOR. Il]. lonii, rei frumentariæ consulentes) un ratione initia Darius-providit : circum habitantibus populis imperavit, ut mulieres Babylonem, connin cnique populo numerum definiens, mitterent.- Ita mulierum summo, quæ. convenerunt, fait minium quinquaginta; quibus e mu- lîerÎbus prognati sunt qui nunc saut Babylonii. A I - 160; Dario vero judice, nemo Persarum, nec eorum qui an , .nec qui post fuerunt, melius de Persis meritus est quam Zopyrus, une Cyroiexcepto; nam cum hoc se oonferre nemo adhuc Persa- rmn sans est. Fertur autem sapins banc sententiam dadas-use Darius, malle se; Zopyrum indigna illo mutilation: non «se tuyècIVm, quam viginti Babylone: sibi ad conque me est acculera. Magnifice autem illum honoravit: mm et mussera illi quotannis tribuit en, quæ honorificentissima sunt apud Perses, :et Babylonem eidem, quoad victurus esset, administrundam concessit, ita ut nuilum tributum regi peudèrèt; et alia mita insuper munm ei contulit. Zo- pyri hujus filius fuit Megabyzus ille, qui in"Ægypto dux exercitus fait adversus Athenienses nuque I hujusque Megabyzi filins fuit’Zopyrus is, qui ad Athenienses transfugit a Persis. ’

FINIS LIER! T331".

-n;-:».. a. "î - y HERODOTÏV’H 3M,

LIBER QUABTUS. I MELPOMENEÎ

1. CAPTA Babylone, jam adversus Scythas" expeditionem Darius suscepit. Quum enim virisfloneret Asia, et magnas redirent pecu- niœ, cupido incessit. Darium pœnas sumendi abIScythis, quad illi, incursione factum Medicam terram, et prælio victisvadversalüs," "prieras initium feeissent injuriarum. Etenim, ut s supra docui, per duodetrigînta aunas Scythes superioris Asiæ tanneront imperium: quippe persequentesiCimmerios, irruptione’in Asiam flets, Medos imperio exuerant, qui ante Scytharum adventum imperaverant Asiæ. Soythas autem, postquam octo et viginti aunes domo-abfueraut, et tamlongo interjecto tempore in patrium erant reversuri,» excepitnon minot, quam Medicus fuerat, labor: ofeuderunt enim océurrentem sibi exercitum baud. exiguum. Scilicet. uxores; Scytharum, dans pet longum .temporis spatium domo aberant viri, cum servis habue- r

runtconsuetudinem;2. .V Serve: autem’cunctos excæcant Scythæ, lactis .causse, , ; cujus . v; potu utuntur. » Emulgent vero lac hoc mode :. fistulas:sumuntvosx seas, tibiis simillimas; quibus in equarum genitalia insertis, enflant q 0re: et .dum1alter ’suflat, alter mulget. ’Id eacaussa. senfacere aiunt,ïquod. venæ equarum .ita inflatœ replemtur, et deprimanturi ’ ubera. Postquam emulsere lac, in cava vase. lignes. infundunt, illudque’cæcorum open, circum vasa collocatorum, agitant: tutu, quodi supernatat, id desuper exhauriunt, exquisitius æstimantes ;v quod sub. sidit, minoris æstimant altero. Hujusoperæœaussa, quemcumque hello ’capiunt Scythæ, :eum excæcant: nec enim mtores saut,- sed. panons.....;,-- 3.? Ex-his igitur servis et ex Scythsrum . V. uxoribus In prognata "v crut:.; juventus; qui, cognâtesua origine, illisgex Media redeuntibussese: opposuerunt. Ac primum quidem regionem .intesceperunt datai ducat-fous, quæ a Tauricismontibus-nd Mæotin vasfissimam palan demrpertinebat. Deinde iconantibus .introire Scythis; oppositis en- strie, repugnarunt. . Frequsntibus commises ,prœliis, quum mihi]: Scythæ puguando proficerent, unus Lexieis hæc sverbafecit: ’ËZQuidc

188 HERODOTI HISTOR. 1V. nain rei facimus, Scythes? Cum servis nostris pugnantes inter- ficimur ipsi minuimurque; et, illos si interficimus, paucioribus deinde imperabimus. Mihi videtur, embois hustis et sagittis, unumquem- -que.nostrum debere flagellum sumere equi sui, atque ita adversus istos pergese. Quamdiu nos videruns arma gestantes, similes esse nostrum et ex similibus se genitos puturunt’: qui si nos viderint armorum loco fiagellis instructos, intelligent serves se esse nostrosl; et conditionis suæ conScii, nos non sustinebunt." 4. Hæc ubi audiverunt Scyülæ, efecta dederunt: et illi, perculsi facto, omissa pugna, fugam arripuere’. Ita Scythæ, Asiæ imperio potiti, rursusque a Medis suçotâmes)! in hmm isto modo rediere : eaque causse pœnas ab illis sumere cupiens Darius, exercitum adverses camionnait; 5.. Surinam-ut- ipsi siunt,.gens-sunt annihilas omniums: origi- mquaugenfiouhmofuisse- me; Psimumhonism a. que! (blousasse fiaient, natum sese,-oui nomen fusât Tajines. BujuuTCgihà parenteslfiii-e aiunt; perm mihircsedihilie m- ienaiunhveno niqua. Jmm etBoeysthenisfluvii: Teii igio il: summums: esse Tuqitnma haie autem filins: fuisse, au; WmotArponin, minimnmquernntu enlumina. meuglas. amusie. caladium-mures. instrument, natum etszIgIIII: ubi. m amplifia-w Scythiaem terreau. E1: illam pasani. inutiün;’ssd, phantasme. eo.aocedente,.aurumm propius ’ . anodisas-o,adoubeur ou Wùmietitidumvauine suum. I Hosigimr ardeur: au. mur repudiasse : accedente vero natu minimolfui-e, antinomie, huncque illud domum suam contulisse: qua ne intellects, fratres majores ultra universum regnum minime natu tradidisse. 6. Jam a Leipoxai progenitum esse aiunt illum Scythicum po- ’ pulum, qui Auchatæ vocautur : a medio vero fratrum hos. qui Ca- tiariy et Traspies: a.natu minima vert) Reges, [sive Regios] qui PaMIatæ nominantun: universis vero commune nosnen-esssficolotos, deregis nomine. Scythes veto xGræci-uominarunt. 7., Hue igitur origine se ornes munthoythæv: annos autem,.ex quo ortum oepissent, a primofœge. Targitao usquead Datiiiin Scy- thiam transitum, in universum elapsos àiunt milles Modumrnun amplius, sed hunc ipsum annorum numerum. Saœufiêpüem illud aurum custodiuntr Reges summa- cura; et que i i. Ndimvoniunt, majoribus sacrificiis..... illud plaeantes. Dicuntquev Scythe. si quis festis illis diebusvaurum hoc tenens obdonniverit sub dio,.hunc mon transigere illum annum; 0b eamqueoaussam donoei dari; tantum, quantum ille une die equo vectus circumire potuisset. aman-situ autem terra, tria regna aiunt Colaxain filiîs suis constituisse ; en eisque unum regnum facisse maximum, in que, aummvillud ses»

DELPOMENE. 189 vans. Que: inca maeptentriomsitasunt supraees qui sur petiotes Scybhisaapartes’incolunt, ea-ulteriiu-spoctari mperagmri son pesse sium..propser; diffusas Mis: enim atterrais. et l . en: esseoppletum, hisqœintamludiprospeatum. ’ . 8. Ista quidem Scythes. ch se ipsis. etrdamegione quæ suprajpso- mm ditione situ est, nui-sut: Græci veto ultra Pontum habitantes halena, Herculem, aiunt,.Geryonis baves agentem, in banc tartan! unisse, une desertam, qumn nunc Scythes habitant; Geryonem autem am Pontmn habitasse insulam illam. quam» Erytheam Gand; vacant, prope Gades extra Hui-enlia vcolumnasvin. Oceano. (somnum autem. ab orbi salis initiumv espionnas). universamtcir. mandasse. terrain, quidem adfirmant..re,autem ipsen non due mm. Inde. igitur Herculemineam regionem, quæ.Scythia nunc matu,.pervenissa.. .Nœnpa, ingruenteztempeataœ gamine. quum addmmissperse pelle lamina obdounivisset, caquas, (locum: indus; hainpæsuautes, divinaqnadam sorte evanuisse.. 9:. Tzum. Hambm,ubi expergefactus est, quæsissa agnus.- et, W regione, postiemo, in Hylssam- (Sylvosam) quæ mur [tannin parvenisse..ibique. in antea, samivirginein quamdiu Echidnain .(viperam). inveniasa mixtes natum ç. superfin!!! quippe. -imh:amntibus,.fœmù1æfiiissa,-.inferiora veto serpentis. Hanc quum complaisant miratusque esset,.quæsisse ab ea, au equas alicubi uidisset climatisai; Cuiiill’am,.se ipsmneamhabere, respondisse; nec ’DCI’O illi mame, nisiœcwmcomàas’cseth Et Herculem hac mercede cum . maudisse: stillam disnilisse..equarum redditionem, quum cuperet cometudinemcum Hercule habere. Ad extremum, quum.hic mai-en toueptia sbire equis, redditissillis dixisse eam : . ’iHasequasg quumslmcvanisuntptibi ego sex-(mû V: tuque servatarum solvisfiz pensum. exteqtmstfilios: quiquando ado- lensintçi quid. filiation, tu: duce :-, hac:ne in terra,,cujus ego sala tribunal; an ad te dimittam.” Cui hæc imanats, illum in hune; nathan aiunt. respondisse :-,, it Postquam rectem tu: illorum: feeeris lum.-hoc si hascceinstitueris. morio. tendentem,,et hoc singulasaseian oing-aman eith terram tribue habitandam; qui A volume, qmdicmfœenaanon. potuerit, eum ex hac terra.emitte.. limubifeeen’s; ML mandataient. et. mandata mes peregeris.” a la; I-lîcnoulomiiginu alternaient arcubus (duos enim ad id tem, pas galasœbaddiuissamaqnudiicinguli rationemlpræmoustrasse : flamqueinetsamn et cingflb,.qimd-ùi extremmmmissm. usum-mucpamsnissennm,MWpMÙMI. William, aomineprimumreis filii eximposuisse,; ea unit Agathymsmlseri, Galons); deinde. musulman-m. ensoutanes-s: humanismes

190 HERODOTI HISTOR. 1V. filiis, Agathyrsum et Gelonum,.quum proposito certamini impures fuissent, terra eicessisse, a maire expulses. Natu veto minimum eorum, Scytham, qui rem perfecisset, in terra illamausisserab illoque Scytha, Herculis filio, genus ducere quicumque’dein reges fuerint Scytharum; et ab illa phiale Scythes ad banc usque ætatemiphialas gestare ex cingulo suspensas. Hoc igitur solununodo matrem huic Scythes parasse. Et hæc quidem Græci narrant Pontumadcolentes. 11. Est veto etiam alia narratio, ita habens ; cui potissimum equidem adsentior. Scilicet, Scythes nomades (pastores) Asiam incolentes, belle presses a Masssgetis, trajecto Araxe fluvio,iin terrain abiisse Cimmeriorum: quam enim nunc terrain Scythes tenent, ea olim Cimmeriorum fuisse traditur. - Cimmerios autem, invadentibus terram ipsorum Scythis, quum deliberarent, utpote ingente’irruente ,exercitu, diversas abiisse in sententias: fortiter quidem propugnan tam utramque, fortiorem vero esrn pro qua reges stabant. Populi enim fuisse sententiam, excedendnm terra, neque adversus plates adeundum periculum: regum vero, pro terra utique cum invadentibus. Atqui nec regibus populum voluisse patate, nec reges populo. Itaque his fuisse constitutum, non tentata .pugna sbire, et invadentibus permittere terram: regibus veto placuisse, sua potins in patria occumbentes sepeliri, quam cum plebe aufugere : reputantes quantis bonis essent fruiti, et quantis malis se pressons iri consentaneum esset, si ex patrie profugissent. Talis quum fuisset utrorunique sententia, divisis agminibus, numero utrimque paribus, inter se mutuo puguam civisse; et hos quidem, qui a regum parti-- ’ bus stetissent, a popularibus suis interfectos esse cunctos, sepultos-; que aplebe Cimmeriorum ad Tyram fluvium, ubi ad hune diem. con- » spicitur illorum sepulcrum: quibus sepultis, plebem terra exces-’ siseei; supervenientes vero Scythas desertam terram occupasse; l 4 12. Est autem ad hune diem in Scythica’ terra canulais,» castellum ,- est et Cimmeriumvportori’um; est item regio cui Cimmeriaunœ ment; est Bosporus, Grainer-fus cognominatus. Saris vero :etiamr constat, Cimmerios, quum a Scythis expulsi in Asiam se reciperent, peninsulamillam colonis frequentasse, in qua nunc Sinope,:Græca . civitas, conditaest: constatque etiam, .Seythas, quumillos pesse- l querentur, - et Medicam-terram invaderent, a via aberrasse. ’Cim-- u merii enim fugientes, semper secundum mare progressi unt:. Scy- thæ vero Caucaso ad dextraln relicto - eus sunt persecuti, denses Mediam suut ingressiitinere’in mediterranea converse. Hæc. est altera narratio, in qua referendasGræcis convenit cum barbarie; t Ï: - 13. Sed Aristeas, .- Caustrobii filins, Proconnesius,’ in- epico:carmine ait, Phœbi- instinctu se ad Issedonas’pervenissez; superbes-1 donibus veto habitai-e ’Arimaspos, hominesuubculos; superthis suri: A custodes Grypas;’ ulterius Hyperboreus, ad mare pertinentess Houe

." MELPOMENE. I , 191 igitur canotas, exceptis Hyperboreis,vinitio facto ab Arlmaspis, bel- . lumconstanter inferre et ab Arimaspis quidem sedibus . suis pelli Issedonas, ab Issedonibus veto Scythes; Cimmeriosxere, ad australe mare habitantes, pressas a Scythis, terram suamzdeserud isse. Ita-ne haie quidem de hac regione convenit cum Scythis. . 1.4. Quæxpatria fuerit hujusAristeæ, qui ista .versibus descripsit, dictum est : ,commemorabo vero etiam id, quad de eodem in Pra- conneso et Cyzico narratum audivi. Aristeam, narrant,’nulli civium nobilitate generis secundum, quum fullonis ingressus esset oflicinam, ibidem martuum esse; et fullonem, occlusa oflicina, ad propinquos . martini p’errexisse, rem nunciaturum. Quumque jam rumor pervul- gatus esset pet urbem, mortuum esse Aristeam ; controversianr his quinid dicebant movisse civem Gyzicenum,’ ex Artaca oppidauveni- entera, adfirmantemque obviant se illi sertisse Cyzicum versus mati, cum coque sermone: miscuisse. Dum hic ita cum’ contentione. disce- ptat. .interim propinquos mortui ad fullonis adfuisse oflicinam, secum adfetentes quæ usui essent ad toliendummartuum: sed apertloicon- clavi,-nec moi-tuam Aristeam, nec vivum, comparaisse. Septimo vero postuanno .rursus Proconnesumvenisse, et carmen illud com- posaisse, quads Græcis nunc Arimaspeaznominatur : .post id tem» :.pus autem iterum .e conspectu baminum evanuisse.. Ista quidem

narrant15. Hoc veto illæscio Metapontinis civitates. in Italie accidisse,. - . ., anuo ,- poste quartzites-uni evanuerat Aristeas trecentesimo quadrsgesimo, quem- admodumconferendo quæ et Proconnesi et Metaponti narrantur , reperi. Aiunt Metapontini, Aristeam sibi sua - in terra adparuis’se, jussisseque ipsos. arum statuere Apollini, et statuamjuxta illam aram .ponere, quænnominareturtArüteœ Proconnesü. Dixisse enim, a insolant .ipsorum, et onmibus Italiotis, regionem sertisse Ap’ollinem ;f et se,qui:nunc Arideas-sit, illum esse comitatum ;.fuisser»autem hanc, quum illum sequeretur, 6011714111.» His dictis, illum evanuisse. a Æunt autemMetapontini, se Delphes mis’mse qui consulerent oraculum, :quodmm illud esset leaminis spectrum? respondisseque Pythiam, pa- rendus» esse spectri mandatis ;: id. si fiassent; bene eis cessurum.- Se igitur, accepta hoc responso, exsecutos esse mandata. ,. Atque nunc stat Metapontii in fora statua, quamdristeiastatuam vacant, juxta . ipsum Apollinis statuam collocata, etlauri arbores illam circumstantt .Sed hier: de Aristea hactenus dicta suinta. . * - * ’ v - 16; Ramona es, de qua hune sermonem. facere institui, quid sit superne ulterius, nemo adcurate havit. Neminem quippe, qui suis . idaculis conspexisseuadfinnaret, potui-reperire: etenim ne Aristeas quidem, cujus mode mentionem feci, ne hic quidem ultralssedonas pervenit, ut in carminezsuoz ipse ,profitetur; sed, quæ de eisharrat qui supra hos habitant, sa fando accepta narravit, dicens Issedonas

192 HERODDTI HISTOR. IV. me qui idtrslast. ISednasrquidsnflpoedlmgidIæ militas-apo- seene aidante patinâmes, arnniazrefenanas. 1 :17. A Berysthenitmnn lampais, quad in media maxime uni versæ remmanchas simien: du tac, iqmnprid Calligivdæ hùitant, quith ’Suyh’: tain superzhis si. mum, quintaine Aisance. Hizatqnestdiipidæ in cauris quidem Seysharnn bisait-ta esquintas, Inundat: Uvero et «en» etcamednntfilænquevnepns et allimet lenten «ruilions. Gaps. Massues Sofia-habitant matons; quintam-nantit, mon in cibimsum, sed vendendi causse. Super-his Nazi amant: in Nains-sera septentrion versus, duarum est;me sinus. Hivsnnt populi juta Hyp-irlsvin, ab accueille- 18. Trans Berysthenem, prôna ami regio Hyhs est. .hna bancrysthenis. punaisai habitant’Scylùæ agricole, quos Gusci Hypnh’fluvian . ,. adeolentes Borysùenituminant, ipsi antan-se (Ninum .Ifli igitur Scythæ agùœhæ salarisation diernm, pertinentquemque adflnviun cui mon Pauicapas; versus septem-ionien sans, undecîm rdienun iter advenoient: Jeunpsahshge huque doses-ta rugie est. Pas: duarum "sera Wëvhülnt, pepsine papules, m , Scythicus. Supra hos veto jam verum desertuin, moulus bania- MIÜquOId«19. Modeste veto acinus; agricolsrum ’ V internai a r - W Malin. tic-peu Surinam, Nomades Scythe daguas. qui neqnesenint quidquam, nec orant: cesque urbanisas nudaanimsa beuglants capta Hylæa. Nomades «item hi, orientem venus, terrain tenant par20. 15ans Mâts Gers-haubane dissout est quœRegiuem nuançantitem Scyv thse nobilissimi tenant et qui reliques Scythes serves suasessereputant. rem hi, trigrammes-ad Taurieam; versus orientem vase, ail-fessu manquera accourus flétrissent, et ad emporium Mæosidis paludis qaod Cremni voutur;..pasfim etiamnad Tania flamenpenieeat. Qllæ supra musiquant! septentrionem- sergent, ses - masculinisassent; ’ divan. flapis pepsine, non Scythicus. Supra Melunhlœnosmaraqidudess-rt, etterrahaminibus21. Trans Tanain fluviu-n mais,Wlm 809811613;me .. :: H", regio Sauremstasum est equi ab intima .reeessu initium cupientes, sensuel semions»! serons,» aussi: . in qui-de. ,cimdierummanibus, niaisai. Tutuliter sapent-am patentent; Radial. quam inseqm tenonneregioaem,mb0mm,miigenere impactent * . r 22. enflammassent» septemtrionem,.:primo decem.

MELPOMENE. . 193 pet quinque diernm iter. Post desertum vero, magis orientem versus, Thyssagetæ habitant, nunÏerosa gens et propria, venatione yi- ctitans. His ncontigui eodem in tracta habitant qui Iyrcæ vocautur, et ipsi s’enntione victitantes tali modo. Arborem comeendit venator, ibique in insidiis latet: frequentes autem per totam illam regionem arbores sunt. Sub arboreqpræsto est equus, in ventrem procumbere edoctus, quo quam. minime e terra emineat, et juxta equum canis. Ubi ex arbore feram homo conspexit, aveu ferit, moxque illam conscenso equo persequitur, et canis inhæret vesti- giis. Supra hos rursus, orientem spectantes. habitant alii Scythæ, qui ab regiis. Scytbis defecerunt, et hæc in loca migrarunt. 23. Ad horum igitur usque Scytharum regionem, universa quam descripsimus terra plana est et humilia: ab inde veto petrosa et aspera. Peragrato autem hujus asperæ terras longo tracta, radices altorum montium habitant homines, qui’inde a nativitate calai sunt omnes, mares pariter atque fœminœ, et sima nase m’entoque oblongo. Peculiari lingua utuntur, vestem autem gestant Scythicam: cæterum arborum fructu vitam sustentant. Ponticam nomen arboris est, qua victitant, (ici admodum magnitudine: fructum fert autem fabæ similem, nucleum intus habentem. Hunc fructum, postquam matu- ruit, pannis excolant; et, quod ab eo defluit crassum et nigrum, quod «:ch adpellant, id et lingunt, et lacte mixtum potant ;. ex fœ- cum veto crassitudine massas conficiunt, quibus vescuntur.] Peco.- rum enim non magna illis copia est; quippe pascua ibi parum saut eximia. Quilibet pater familias sub arbore habitat; hieme quidem, arborem tegens tegmine ex lana coctili; tata vero, abaque te- ’ gmine. His hominibus nemo mortalium injuriam infert; sacri enim llabentur : nec arma ulla bellica habent. Iidem et finitimorum dî- rimunt controversias; et, si quis patrie profugiens adhos confugit, a nemine læditur. Nomen his est Argippœi. - 24-. Jam usque adcal’voa hos satis cognita hæc terra est; et, qui ante hos habitant populi, satis noti. I Nam et Seytbarum nonnulh ad illos commeant, e quibusihaud ægre licet cognoscere, et Græcorum nonnulli ex iBor’y’sthenis emporia, et ex aliis Ponticis emporiis. Scythæ vero, qui ad illos comment, par septem rinterpretes septem: que linguas negotia Sua peragunt. ’ 25. Ut vero adihos neque cognita terra est, sic, qui ultra calvos illos habitent, liquida adfirmare nemo’potest: nam præalti præru- ptique montes, quos nemo transsegndit, prœcludunt iter. Narrant autem calvi, quad mihi quidem non persuadent,» habitari illo: montes ab Minibus capripedibus : tum ultra hos degere alios honnîmes, par se: me: dormiant ,i quad equidem nullo pacto admitto. Quæ calvis ab oriente situ regio, ea quidem, ut ab Issedonibus habitats; satis cognita est: quæ veto. supra hune ad septemtrionem vergit, 2 c

194 HERODOTI HISTOR. 1V. cognitn non est, nec calvis istis, nec Insedonibus, nisi quatenus hi

26. Issedones autem bujusmodi uti institutîs perhibentur. Quan- ipsido ouipiam pater mortuusnarrant. est, propinqui cuncti adducentes . pecudes ad cum convéniunt: quibus mactatis et in fruste concisis, mortuurn etiam patrem hospitis in frusta concidunt, mixtisque cunctis carni- i bus epultIm exhibent. Caput vero depilatum expurgatumque inau- ,rant, eoque pro sacra vase utuntur, quando annua magna sacrificia peragunt. Hoc apud illos filins patri præstat; quemadmodum Græci diem, quo defunctus est pater, festum agnat. Cæterum hi quoque bamines justi esse dicuntur: mulie’res autem apud eos uæquam cum viris potestatem habent. Igitur hi etiam nati sunt. 27. Quod vero ad regionem speotat supra. bos sinam, Issedonés .sunt qui narrant, habitais ibi hennins: quos dixi amnios, et Grypas -auri custodes : et fabulam ab Issedonibus traditam repetunt Scythæ, .nosque alii a Scytbis accepimus, et nominamns scythico vocabulo :Arimaspas ; an’ma enim Scythœ «1mm nommant, spu autem oculum. .28. Universa autem hæc terra, quam descripaimus, adea rigida Vpremitur hyeme, ut acta menses duret intolerabile gelu; in quo si squam in terram efl’undas, non facias lutum : sed, ignem si accenc doris, lutum facias. Atque etiam mare comtringitur glacie et totus Cimmerius Bosporus": et super glacie militant Scythæ, et plaustris in ulteriora ad Sindos vehuntur. lta solidos acta menses hymne fiurat, reliquosque quatuor ibidem frigus obtinet. Est autem hujus I hyeinis indoles longe diversa ab eis quæ in cæteris regionibus omnibus ’obtinent’: nam pluendi tempore verno tempera intelligunt] nihil ibi plait quad ait ullius momenti, æstate autem pluere non ’desinit: et, quando alibi tonitrua incidunt, ibi nulla sunt ; sin hyeme cœlum tonat, pro miraculo. solet .haberi. Item terræ motustsi exsistit in Scythica terra; sive œstate, sive hyeme, prodigii loco est. Porro hyemem illam tolerant equi; asini veto et mali nentiquam tolerant: alibi contra equi in gela stantes tabefiunt; mini vers et

muliVidetur autem tolerant mihi eadem de gelu.causas ibidem ’ boum’generiI . . mutila cornua non enasci: sententiœque meæ adstîpulatur illud Homeri verbum in Odyssea, ubi ait: A ’ , , , A Bt’Libyea. ubi sont comuti pralinas agui. . Quod recta dictum est, in lacis calidis cita enaSci coma: contra ubivalidaobtinent frigora, ibi autem prorsus non enascunturpeco- nibus.cornua; aut,,si nascuntur, pusillamauentm Ibi ergo propter.

frigoraz 30. Atque. boczlncosubit hocitase-habet. mimi (nain digressiones . -ab -initia 4 aruml . vit me». narratio)..quid sit;.quod.in [universo Eleé agro Inondpoisint mali nasci;vqnum Vncd frigida ait regio; necqalia uBa" trépanent.

, ’MELPOMENE. I , 195 caussa. Aiunt quidem Eleî, ex imprecatione quadam non nasci apud se mules: itaque, quum adest tempus que gravides fiunt equæ; ad finitimos easagunt, et in alieno agro asinas ad eas admittunt :. deinde postquam conceperunt, retro agunt. , v , I v 31. Quod vero ad plumas adtinet, gaz-bus plenum esse cette": Scy, a thæ dicunt, ab eamque mussant in radierions nec prospectant nec transi: tum patere, de his egolita sentie. ln lacis quæ sunt supra hanc,. (quam commemoravi) terram constanter nixicadit; minus quidem; frequens æstate, ut consentaneum est, quamihyeme. Jam, qui copiosam cadentem ,nivem cominus vidit, is quid dicam novit. Si.- milisi est enim nix plumis : et propter banc hyemen, quum sit talis. qualem dixi, phabitari non passant loca hujus continentis ad septemç. trionem pertinentia. flaque plumas quas dicunt,.propter simili-tridi: nem, nivem diei a Scythis eorumque finitimis arbitror. Atque hæc quidem, quæ de remotissimis terris narrantur,hactenus anobis com-- memorata82. De Hyperboreis veroihominibus Sunt. nec Scythæ ,V loquuntur, . inec. aliiulli, qui istas regiones incolunt, nisi forsan Issedones. At ne. hi quidem, ut mihi videtur, de illis quidquam memorant; alioqui. enim Scythæ quoque de eisdem narratent, quemadmpdum de ana; culis. Sed [desiodus de Hyperboreis locutus est, atque etiam Hop. merus in Epigonis, si modo vere auctor hujus carminis [Homerus est, 33. Longe .vera plurima de his Delii narrant; dicentes, sacrai stramini tritium ilh’gata, en: Hyperboreis delatla,lvenir,e ad Scythas ; a Scythis veto accipere ea populum quemque deincepsbabitantem. versus oecidentem, neque ad Adriaticum. sinum: inde meridiem. versus-mini, et primas sex Græcis Dodonæos en accipere; ab- his descendere ad sinum Maliacum, et in Eubtpam transire, ibique de civitate ad civitatem mitti usque Carysturn ; inde denique, prætsp’ missa’Andro insu-la, ab ipsis Carystiis Delum deferlriz Enragés). Delum. pervenire sacra ista dicunt. Prima autem Hypefboreos; aiunt (11188. misisse virgines sacra hæc ferentes, quarum nomen. Delii aiunt fuisse Hyperochen et Laodicen; simulque cum his tao; telæ caussa comites misisse quinque viras de suis, lias qui nunc A Perphere’es vacantur; qui summos Deli honores obtinent. ’Quum Vera hi ab illis missi non reverterentur ad suas, graviter ferentes. Hyperboreas, semper. sibi accidçre ut non reciperent quos misissent; en causas sacra illa triticeo stramini illigata non nisi ad finesl sans pertulisse, finitimisquemandasse, tut sua e. terra ad alium populum en deferrentz’ atque ita hæc gradatim missa, aiunt, Delum P6P. unisse. Novi autem equidem simile quoddam hisce sacris sacrum peragi a T bracicisiPæonicisque malieribus; hæ enim, quando Dinarsî Reginœ diem festina celebrant, non sinetriticeo smaltine sacra t’a-.1 aiunt. iHoc illarum novi equidem institutum.

196 ,HERODOTI HISTORi 1v. 34-. In honorem autem harum vîrginum Hyperborearum, quæ Deli martuæ dicuntur, caput tondent et puellæ et pueri Deharum; et illæ quidem ante nuptias præcisum cincinnum, et fusa circumvo- .lutum, in earum sepulcro deponunt: (est autem illud sepulcrum in Dianæ templo, intranti ad sinistram ;,in coque nata est ’oliva arbor :) pueti veto Deliorum herbis quibusdam capillos circumvol- vunt, et hos pariter super sepulcro deponunt. Hunc honorem illæ a 85.Deli Nartant incolis autem iidem, consequuntur. Argen quoque atque Opin virgines,i ex Hyperboreis itinere pet eosdem populos facto, Delum"venisse prius etiam quam Hyperochen et Laodicen : et bas quidem venisse tributi fetendi causas, quad Lucinæ pro maturato pattu pactes fuissent; Atgen veto et Opin simul cum Diis aiunt advenisse, bisque alios honores a se esse tributos; his enim stipem cottagare mulieres, nomina earum invocantes in hymno eo, quem ipsis Olen, vit Lycius, composait ; et a se edoctos Insulanos etiam et Ionas Opin et Argen carmine celebrare, nomen illarum invocantes, stipemque eisdem cotrogantes: (idem veto Olen, eLycia Delum veniens, alia etiam prises carmina confecit, quæ Deli canuntur z) et cineres ex femoribus in ara crematis omnes sepulcro Opis et Arges injici. Est autem illarum sepulcrum post Dianæ templum, orientem versus, proxime cœnaculum Ceorum. 86. Atque hæc quidem de ijerboreis dicta sunto. Nam de Abaride fabulam, qui Hyperboreus fuisse perhibetur, taceo; nec memoro quo pacto hune sagitta pet uni versam terram ciroumvexe- rit, nihil cibi capientem; Quod si veto sont Hyperborei quidam homines, fuerint etiam alii Hypernotii. Rideo autem quum maltas jam video describentes Terrœ circuitus, nec eorum ullum rectum rationem habentem,.quam* ducem sequatur: qui Oceanum desctibunt, quasi terrain undique circumfluat, quam totundam fingunt velut ex toma; et Asiam æqualem faciunt Europæ. Nain equidem brevibus verbis et magnitudinem utriusque hatum œrra’rum declatabo, et qua- lîs fers sit utriusque figura, i 37. [ASIAM] Persæ incalunt, ad. australeimare pertinentes, quad Rubrum vocatur, Supra hos, septemtrionemiversus, Medi habitant; supra Medos Suspires; supra Saspiribus Colchi, ad boreale mare pertinentes, in quod Phasis fluvius infinit. Hi quatuor populi ab

alteraI 38., Inde mari ex eadem habitant Asia., versus occidentem,ad altetum. duæ ores , porrigun-n . tiit in mare, quas ego describam. Alteta ora, in boreali parte a Phasi incipiens, in mate excurrit secundum Pontum et Hellespon-i tum, asque ad Troicum Sigeum: in parte metidibnali, cadota ora initium capita Myriandrico sinu,nd Phœnicen sito, et in mate porrigitur usque ad Tri0pium promontorium. Hanc oram triginta in-

MELPOMENE. 197 celant baminum papuli: et hæc quidem altera est earum quæ

39. Altera veto ora, a Perside incipiens, in Rubrum mare porri- gituroratum. ;- estque Persica, tum banc excipiens ’ Assyriaca, et post Assy- . riacam Arabica ora. Desinit autem hæc ora (non quidemwvere desinens, sed solummodo ex usu loquendi) in sinu Arabica, inquem Darius fossam ex. Nilo duxit. Jam a Perside neque adIPhœnicen lata et ampla regio est: a Phœnice veto hæc ora per mare Nosttum (mediterraneum) secundum Syriam Palæstinam ad Ægyptum porrigitur, ubi desinit : hancque oram nonnisi tres incolunt populi. Hæ sunt Asiæ regiones, Persis ab accidente sitæ. , 40. Quæ vero ultra Persas et Medos Saspiresque et Colchos versus orientem solem spectant, secundum ca, ab altera parte, (a meridie) Rubrum mare porrigitur, a septemtrione veto Caspium mare et Araxes fluvius, qui contra solem orientem finit. Non ultra In- diam veto habitatur Asia.: quæ inde versus orientem spectant, de- VSerta regio est; quæ qualis it, nemo dicere potest. Talis igitur ac

tanta4:1. Libya Asia in altera earum,est. quas . ’ dixi, orarum est: est enim Li- bya Ægypto contigua. Jam ad Ægyptum quidem angusta hæc ora est: nain ab hoc (citeriore) mari ad mare Rubrum sunt centum mil- - lia orgyarum, quæ mille admodum stadia conficiunt. Inde ah his veto angustiis, spatiosa fit hæc ora, quæ Libya vocatur. 42. Miror autem hos, qui universam terrain in tres partes divi- dunt atque distinguunt, Libyam, Asiam, et Eurepam: nec enim elir gua inter bas estdiliërentia. Nam longitudine quidem secundum utramquc (Asiam et Âfticam) parrigitur Europe: quad veto ad latitudinem ejus adtinet, ne licet quidem collationem instituera. Diva, cenjectutam facere.] Nam Africa quidem ipsa se declarat, esse circumfluam, ex que primus, quem novimus, Neo.0 tex Ægyptiow rum rem demonstravit. Hic enim, postquam desiit fossam fodere, quæ ex Nilo in sinum Arabium dirigebatur, vires Phœnmesnavibus emisit, data mandate, ut per Herculem: solanum remigarcnt in’marc quad Lilryæ a septemtrione est, atquc êta in Ægyptum reaeflermtur, Igitur Phœnices, ex Rubto mati profecti, per australe mare navigarunt: et, quando adveniebat autumnus, adpulsis ad terrain navibus, vqusmcumque ad Libyen regionem tune pervenissent, in ea sementem faciebant, messemque exspectabant: deinde, messe frumento, navibus ulterius pergebant. Ita, duobus elapsis aunis, tertio auna, itinere per Herculeas columnas flexo, in Ægyptum pervencrunt. Dixeruntque, quad mihi quidem non persuadetur, sed fortasse alii cuipiam, quum Libyam circumnavigarent, huitains se solem a désira. ’IHoc mode primum cognita Libya est. 43. Post hos, Catthaginienses idem adfirmant : [scilicet,compertmn titi «se, circunmarigari Libyam passa] Nam Salaspes quidem, The-

198 HERODOTI HISTOR. 1V. aspis filins, de Achæmenidum stirpe, non circumnavigavit Libyam, quamquam 0b id ipsum emissus ; sed, quum longitudine itineris, mm solitudine territus, retrogTessus est, nequelaborem implevit a matre sibi injunctum. Is filiœ Zopyri virgini vim intulerat, nepti Mega- byzi: quam 0b Culpam quum in eo esset ut a Xerxe e pala suspen- deretur, mater Sataspis, soror Dax-ü, deprecata est supplicîum, dicens gra’viorem se pænam illi iïgflicturam : imposituram quippe ci accessi- tatcm circumnavigandi Libyam, dona: ca circummwigata in Ambiant sinum pervenisscnt. Quam in conditionem postquam Xerxes consensit, Sataspes in Ægyptum profectus, accepta ab Ægyptiis navi nautisque, ad Herculeas navigavit columnas: bisque transmissis. circumvectus Africæ promontorium, cui Soloeis nomen est, meridiem versus navigavit : et permultum maris pluribus mensibus emensus, quum major semper itineris pars confioienda superesset, retro navigavit, in Ægyptumque est reversus. Ex qua quum ad Xerxem regcm rediisset, narravit, in remotissimis lacis prætcf flamines se navigasse statura minutas, reste c pulmæ foliis attentes; qui, quando ipsi murin ad terram adpulisscnt, relictis oppidis in montes prqfugisscnt : se fera cum suis, appida illorum ingressum, nulla injuria inculis inlata, pecura solummodo eorum abt’gissc. Quod autem Libyam non penitus circumnavigasset, caussam banc esse aiebat: nanan non potuissc ulterius progredi, sedfuissc inhibitum. Xerxes autem, intelligens vera eum non dicere, quad impositum laborem non esset ex: secutus, pristina pœna adfectum e palo suspendit. Hujus Saçaspîs eunuchus, audits. domini morte, propere Samum confugit, ingentes secum ferens pecunias, quas intervertit civis quidam Samîus; cujus nomen, cognitum mihi quidem, volens obliviscor. i 44-. Asile vero plurima. pars [quæ ante incognita crût] a Dariq pervestigata est. Is quum cognoscere voluisset, ubinam Indus fluvius, unus post Nilum fluviorum omnium qui crocodilos alat, in mare se evolvat; cum navibus et alios misit, quos verum relaturos judica-I bat, tum Scylacem in primis, civem Caryandensem. Hi igitur ex, Caspatyro oppido et Pactyica regione profecti, secundo fiuvio cri-4 entem solem versus in mare navigarunt: tum per mare occidentem, versus navigantes, trigesimo mense cum in locum pervenerunt,undq rex Ægyptiorum Phœnices illos, de quibus supra dixi, emisit Li- byamlcircumnavigaturos. Qua confecta navigatione Indos subegiç. Darius, et mari illo usus est. Atque ita Asiæ, præter eam partem quæ Indis ab oriente est, reliqua cognita Sunt; compertumque est, Asiam similia exhibera atque Africain. 1 45. Europa autem a nemine plane cognita est; neque çomperpum habetuus an am, ab oriente aut a septemtrione circumflua sit: illud. novimus, secundum Libyam Asiamque esse illam porrectam. Neq; veto conjectura adscqui possum, cur, quum una sit terra, ti-ilgus i113 nominibus distingnatur. a millierum nominibus desumtis, terminique

MELPOMENE. ’ 199 ’ eidem ponantur, Nilus fluvius Ægyptius, et Phasis Colchicus; [ne quo quidem alii Tanaim fluvium Mæoticum ponunt, et Cimmeria Ponhinea: neque nomina potuï comperire eorum qui banc distribu; i tionem instituerunt, nec cur ista nomina his regionibus imposuerint. Nam Libyam quidem picrique Græci aiunt a Libya, malien indigena, nomen invenisse; Asiam vero a cognomine uxoris Promethei. At nomen hoc sibi vindicant Lydi; perhibentes, a Cotyis filio, Mauîslne- pote, cui Asias n’omeqfuit, nominatam Asiam fuisse, non a Prome- thei uxore Asia: ab eodemque etiam-Sardibusrtribum Asiadem du- cerevnomen. Sed Europa, quemadmodum, au circumflu’a ait, nulii baminum compertùm est: sic nec, unde hoc nomen acCeperit, au; quis si illud imposuerit, nadparet: nisi dicamus, a Tyriai Europe. nomen invenisse banc regionem, antea veto canisse nemine, quem- admodmn duæ reliquæ.’ At banc quidem ex Asie fuisse constat, neque in banc tari-am, quamiEuropam Græei vocant perveniSSe: nec enim ultra Cretam ex Phœnice pervenit, ex Creta veto in Lyg- Atque’ hæc hactenus dicta sunto : tcætetum nos. eisdem nOminibu’s utemur, quæ sunt usu recepta; , . . 446. Pantin Enduits, in quem Darius expeditionem suscepit, præ i regionibus omnibus populos habet incultissimos, si Scythicam gen- œm excipias. Neque enim populum ullum ex his, qui citra Ponton: habitant, possumus sapientiæ causse. memorare, nec virum novimus qui eruditionis nemine claruerit, nisi Scythicum populum, et in. hoc Anacharsin. Scythicaoau-tem gens unum, quad maximum est in rebus ’humanis, præ cæteris omnibus, quos novimus, hominibus sapi- entissime invenit: cætera tamen ejusdem non lande. Maximum illud, quad dico, ita ab his inventum est, ut et nemo qui illos hello invaserit, effugere possit; et ut ipsi, si nolint reperiri, a neminepos- sint deprehendi. Nom, qui nec oppido nec castella exstructa .113- bent, sed, domos suas secum ferentes, sagittarii equites sunt cunçti, non matte victitantes, sed pecoribus, domos suas plaustris circum. vehentes: quo pacto hi non essent inuicti, atque etiam aditu par.

quam47. Est autem difficiles?hoc ab illis inveutum, quum - opportunitate I’ terræ, i tum fluviorum adjumento: est enim terra hæc plannnherbida, et irrigua à fluviique illam perfluunt non multo pauciores numero,.quam canules sunt in Ægypto. Quorum fluviorum, qui et notabiliores surit, et. a mari adnavigari éossunt, cos recensebo. ,Sunt autem Ister, quinque ostiis patens, dein Tyras, et Hypanis, et qurysthenes, et Panticapes, et Hypacyris, et Gyrrhus, effanais.- Est autem

horum48.-. Lister, fluviomm cursus omnium, hujusmodi. quos, novimus, maximus, I semper . sibi ipse æquaiis- finit et æstate et hymne. Ah occasu venit, primus... que est qui Scythicam adiuit terrain g .ob id omniumlmaximqs, quad

200 HERODOTI HISTOR. 1V. alii multi in eum influant. Qui illum nagent, hi surit: primum quinque, qui Scythicam terrain perfluunt: ù quem Scytbæ Ponta, Græci veto Pyreton vacant; tum deinde Tiarantus; porto Ararus, et Naparis, et Ordessus. Quem primo loco nominavi, is magnus est, et ad orientem fluens aquam suam cum Isa-o miscet: alter, Tiarantus, mugis ab occidente, estque miner: Ararus vero et Na- paris et Ordonne, medium inter hos cursum tenantes in Istrum in- fluunt. Hi sont fluvii in ipso. Scythia oriundi, qui Istrum nugent. 49. Miscet autem suam aquam cum Istro Maris etiam fluvius, ex Agathyrsis decurrens. Tum ex Hæmi mentis verticibus tres aiii magni fluvii, septemtrionem versus decurrentes, in eumdem influant, Atlas, Amas, et Tibisis: par Thraciam veto et Crobyzos Thracas fluentes Athrys et Noes et Animes Istro miscentur: porto ex Pæo- nia etmonte Rhodope decurrens Seins fluvius, mediumque scindera Hæmum, in eumdem Istrum influit. Tutu ex lllyriis versus septem.- trionem fluens Angrus fluvius in campait] labitur Triballicum, atque inde in Brongum fluvium, Brongus vero in Istrum: ita umbos, jam satis magnas, excipit Ister. Ex regione vero super Umbricis sita ariens. Carpis fluvius, et alius Alpis fluvius, versus septemtrionem fluentes, in eumdem se exonerant. Universam enim Europam Ister perfluit, initium sumens ex Ceitis, qui popuiorum omnium Europæ extremi versus occidentem habitant post Cynetas: totamque Euro- pam emensus, Scythiam a latere adluit. , 50. His igitur, quos recensai, fiuviis, aliisque præterea multis, aquam suam miscentibus, fluviorum maximus fit Ister. Nain si solins par se aquam cum Nili aqua confortas, copia illum super-st Nilus: in hune eniminullus alios fluvius, immo ne fontis quidem rivulus influit, qui cum augeut. Quod veto constanter sibi ipse æqualis fiuat Ister tain æstate quam hyeme, id tali quadam ex mussa, ut mihi videtur, efficitur. Hyeme tantus est fers, quanta: est sua natum, pauio quidem major. Hyeme enim parure admodum pluit in hac regione; nix maxime omnia obtinet. Æstate veto, liquefacta ingens nivis r copia, quæ par hyemem cecidit, undique in Istrum dilabitur: et hæc proinde nix, simulque frequentes vehementesque imbres, in illum confluentes, augent fluvium: nom æstate ibidem pluit. Quanto majorem itaque aquæ copîam sol æstate adtrahit, quam hyeme; tante copiosiores per æstatem, quam’per hyemem, sunt aquæ quæ cum Istro miscentur. Quibns invicem oppositis, existit œquilibri- nm; nude semper sibi par deprehenditur hic fluvius. 51. Primus igitur Scytharum fluvius Ister: post hune veto Tyras est. le a septemtrione progrediens, fluere incipit ex magna lacu, quæ in confinibus est Scythicæ et Neuridis terme. Ad ejus ostium i autem habitant Græci, qui-Tyritæ vocautur. V . 52. Tertius fluvius, Hypam’s, in ipse Scythia oritur; eŒuitque e

, MELPOMENE. i 201 lacu, circa quem feri equi pascuntur sibi : nomen lacui mérita indi- tem", Mater HypaniOs. Ex hoc igitur ortutn capien’s Hypanîs, pér’ quinque diernm navigationem brevis finit, et datais adhuc : inde Vera, ad quatuor dieiuin a mari navigationem, ainsi-us admodum: induit enim in e’ui’n fans amarus, ita’ quidem amans, ut, quaInquami exiguiis, inficiat tamen sapore suo Hypanin, fluviuin inter minores magnum. Estiautem hic fous in confinibus terras Scytharum’ag’rii colarum et Alazonum :i nomen- fonti, et ipsiioco unde finit, Scythica lingue Éxœiitpææis; Graëcorum vero sermone Sacræ’m’œ. InAlazoniiüf regionei modico a se inviCem’ intervalle fiuunt’ Tyras et Hypa’üis :- deinde vero cursum uterqneiinflectit, latins intefvallutit in mais

53. Quai-tusfluvius BoWlænes est, maximus horum post Istrum, identiquerélînquèns. ubenimus, ut meaTe’rt sententia, e non mode SCythîcorgimi Hammam, sed et aliorum omnium, Nilo Ægy’ptio excepta: cum-hoc enim confetti nullus àlius’fluvius’ potest, reliquorum vero uberrimus Borysth’enes cet. Præbet enim pascua pecoribus pulcherrima et optime cureta; ptæbet pis’ces’ longe optimos et copiosiss’ùnos ; est: que potatu dulcissîmus ; finit limpidus in vîcinia turbidoruni; seges juxta sain fit optima; et, ubi non saisir terra, ibi herba nascitur aifiseirna; ad ostiumejus sel doncres’cit spontë; et cete ibis p’ræb’et fluvius ingentia, quos entamas vacant, qui sale candîuntiirz; deniqué” alia inuite mir-am digna. Usque ad locum, cui Gerrhus nomen, ad quem navigatio est quadraginta diernm, comportant. est a staptem- triaire sans hune amnem: ulterius veto pet quos Routines fluat, (licere nemo potest. Constat autem, pet désertum fluerevin" Scy- tharuin agricolarum regÎOnem : hi enim juxta illum’ad decem diè’tuni’ nav’igationemihahitant: Huju’s unius suvii atque Nili indican: fontes’ nonvpossum’: pute autem, nec ullum passe Græcorum’. Ubi haudï procul amari finit Borysthenes, ibi ci mis’ëetnr Hypanis, et in cum; dem-’lacuni’se’exanera’t. Quod ibi inter utrurnque’ fluvîum înterjacet velii’tirdstrumtërrse, Hippolai promontdrim vocatur, in" quo Diamant? tetnpluüi eksti-udtum : ultra id templuml’veï’o ad Hypauins Borysthe- nifæ habitant. Hæc sunt quæ de his fluviistmeifioranâa.1 habui. 544. Post hos quintus est fluvius, cniinonien PanfiCapes. Etiaint me a ,sèptemtrione finit, et exilacu emmi Capit; interjectamque intet’ hune et Borysthenem’regionem incolunt’SCythæ Agricolïæs deinitunc Hylæaîn permeat, qua transmissa Borystheni? miscetttr. 55. Semis fluvius, Hypacyris, postquam e’ lacu’exiit, et pei- medios’ Scythes Noniades fluxit, ostium habet*prope Carcinitin appidum, a dextra relinquens Hylæam et Achilleum qui vacatur Dromaii. 58L Septlmus fluvius, Gerrlzus, ex Borysthene exit circa illatif regionis pattern, osque ad quam cognitus Borysthenes est ; indes”. Ëorystiiene distinctus, nomen habet idem quad locî nomen en, 2 D

202 HERODOTI HISTOR. 1V. qui locus ipse Gerrhus nominatur. Versus mare fluens, distermi- " nnt Nomadum regionem a Regiorum Scythamm terra: influit autem in Hypacyrin. 57. Qctavus fluvius Tamis, in superioribus regionibus ex magno lacu ortus, influit in majorem lacum qui Mæotis vocatur, qui Re- gios Scythes a Sauromatis dividit. In hune Tanain veto incidit alias fluvius, cui nomen est Hyrgz’s. 58. Ita igitur nobilissimis fluviis instructi Scythæ sunt. Herbæ autem, quæ inIScythica nascuntur terra, omnium quæ nobis inno- tuerunt maxime hanc vim habent, ut bilem pecoribus augesnt: quad ita esse, ex apertis pecoribus colligera licet. 59. Istis igitur maximis commodis quum abundent Scythæ, cœ- terum institutis utuntur luy’usmodi. Deos solos placent hosce: Ve- stam quidem maxime: insuper veto Jovem et Terram, existimantes Terram Jovis esse uxorem: post hos vero, Apollinem, et cœlestem Venerem, et Herculem, et Martem. Hos igitur universi colunt Scythes: Regii vero qui vocautur Scythæ Neptune etiam sacra faciunt. Nominatur autem Scythico sermone Vesta quidem Tahiti; Jupiter vero rectissime, men quidem sententia, Papæus vocatur; Terra vero, Apia; Apollo, Œtosyrus; cœlestis Venus, Artimpasa; Neptunus, Thamimasadas. Statues veto et aras et templa erigere non habent in usu, nisi Marti: huic uni erigunt. I 60. Sacrorum faciendorum in omnibus sacrificiis eadem est ratio, hujusmodi. Stat victime, anteriores pedes constrictos habens: tum in qui sacra fait, pone stans, adtrahit principium funis, atque itn prosternit pecus. Idem, dum cadit victime, deum illum invocat cui sacra facit: tum laqueum cervici circumjicit, et insertum laqueo fustem circumagens, strangulai: victimam, non igue incensa, non auspicatus, nulla libatione facta. Sed postquam strangulant victimam, excoriavitque, ad coquendum se confert. c 61. Quum autem ligna admodum curent Scythica terra, caquen- darum carnium hujusmodi ratio ab illis inventa est. Postquam excoriarunt victimes, ossu. carnibus nudant: tum, si forte ad mas Enus sunt lebetes, quales in illa terra conficiuntur, Lesbiis crateribus fere similes, nisi quod multo majores; in hos injiciunt cames, casque succensis inferne pecorum ossibus elixant: quad si non adest illis lebes, tum veto cames omnes in alvum victimæ injiciunt, aquamque admiscent, atque ita ossa infra succendunt. Optime autem ardent assa; et alvus victimæ facile capit carnes ossibus nudatas. Atque ita bos, eut aliud quodlibet pecus, se ipsum elixat. Postquam elixæ suntrcarnes, tunc is qui sacrum facit, a carnium et viscerum prosectis auspicatur, ante’se sa projiciens. Immolant autem et alia pecora,

’ sed62. Cæteris maxime igitur diis Scythæ equos. ita, ut dixi, sacrificant, i et hæc

MELPOMENE. 205 pecora immolant. Marti vero suera in hune modum instituunf. In singulis prœfecturis, quo loco convenire soient magistratus, ibi Munis templum erectum est hujusmodi. Congeruntur sarmentofuni fasces, ex quibus fit’cumulus in longitudinem latitudinemqué trium fere’ stadiomm. ; altitudo quidem minor. super hoc cumulo fit. planifies quadrata, cujus tria latere. abrupte surit, ab une quartai latere patel: adscensus. Quotannis centum et quinquaginta plaustra sarmentorum adcumulant : iila enim par vim tempestatâm subsidunt. Super quoque horum tumuiorum erigitur setustus aci- fiaeesferreus, estque hoc Martis siniulacrum ; eidemque acinaei quoi:-r annis offerunt victimas pecorum et equofum: atome his Iipsis (aci- nacibus) pintes victimas immolant, quam reiiquis diisl. Quos ca-Î ptivas faciunt ex hostibus, ex eorum numero centésimum quemque virum mactant ;* non eodem mode quo pecora? sed diverse.» Post- quam vinum super capita hominum profuderunt, jugulant eos Super vase z deinde sanguinem in sarmentorum tumulum portant, et super acinace eiïundunt. Hoc superne peracto, infra juxta templum hæc faciunt. Jugulatorum baminum dextres lacenos omnes, cum manibus præcîsos,’ in aerem projiciunt : et deinde, reliquis cæsis hostiîs, àbeunt. Quocumque cecidit manus, ibi jacet; et seorsim cadaver. 68. Hæc est apud eos sacrificiorum ratio. Suibus autem nullo modo utuntur, omninoque eas alere sua in terra nolunt. 64. Institùtis ad’bellum. spectantibus utuntur hujusmodi. Quem primum ex hostibus prostravit vir Scytha, ejus pot’at sanguinem. Quotquot in prælio interfecit, horum capita ad regem perfert: 86.4 lato enim capite, fit prædea particeps quam fecerunt; non adlato vero, partern nullam capit. Caput autem pelle nudat hoc modo.’ In urbem circumcidit cutim circa aures; dein prehensam .excutit de capite: tum, postquam carnem costa bovilla detersit, subig-it pellem manibus ; atque in: mollita utitur tamquam mantili, et ex freno equi; quo vehitur, suspendit gloriaturque. Nam qui plurima mantilia ex hostium pellibus habet, i3 fortissimus censetuii. Multi eorum etiam exldetractis hisce pellibus iænas, quos induant, conficiunt, cousin: cinantes illos in modum coriaceæ vestis pastofitiæ. Multi item dex- tras menus occisorum hostium cum ipsis unguibus excoriant, et ex hujusmodi ipellibus opercula conficiunt pharetrarum. Est autem pellishumanavet tapissa et candida, ita quidem, ut, si modo de albe homine sît, candoris splendore alia omnia caria superet. Multi etiam totos homines excoriant, et Super iignis extentos equisicircumvéhunt. Hæc ita apud illos usu recepta sunt. l - t . 65. Ipsis autem capitibus, non utique omnium, sed inimicissimo- nim, hocce faciunt. Quod infra supercilia est, id totum serra’abl scindunt; et expurgato cranio, si pauper homo est, nonnisi extrinsecus’ coriuin superinducit bovinum, et sic utitur pro poculo:

204e HERODOTI HISTOR. -IV. (1in est, bovinum quidem paritai- supefinduoit corium, intus veto minium ÀBWN, mon; in; pro poculo utitur. Faciunt idem etiam familiai-ibus, quando inter ipsos orta discordia est, arque magie judicio une: 91min: pommelant Radium. cama si cui deinde minuit images, cujus rationaux qunmpiam habet, huic ille hæc cepit: mien, mazagrans faine [me oh: sibi adea-taries, deinde bellum sibi inuline ,- cç un) gis climatisa waiorem. Hæc tamquam fortin facto narrant, 66. Sexuel quotannis quisque præfectus in pua præfectura craterem minet, de quo bibunt Sam omnes quotquot sunt qui . hosties interfecerunt: qui nihil tale ediderupt, hi vinum hoc non gigotant, sed aconit; sine honore sedent: idque apud mon maxime ignominie habetur. Qui veto magnum quemdam baminum occiderunt numerum, hi junotn bina pouilla habentes, ex utrpque bibunt. 67. Vaut): apud Scythes ingens numerus est; qui salignis vit,- gip divinant hoc modo. Mngnoa secumlferunt baculomm faim: hos bruni positon dissolvunt, et singulis baculis sepapnfim panifia une: edunt: flanque sortes aiunt, W iconvolvunt baculs». ite- rumqne singuloa comppnunt. Hæc diyimmdi ratio illis a myosine tradita est. Enarees ne», "muid illi. V mon tibi dallai": aiunt (1605M artem. Hi interiorç tiliæ cortine vaticinantnr. Tilîam tzi- farinai wigwam digitis puis implient "tu, simulque solvenç vatici- natur. 68. Quando morbo lobera se: Scythaxum, meut ad se e yeti- hws tires vires me çæteria prnbw. qui prædicto mode, filmant; et dicunt hi plemmque, W eut illum civem, quem minium de- ËÎSWBL regina Larqi pejerasse. Morin est autem apud 55:th quando maximum immuns jusjurandum volunt, ut P" "me; Lima jutent. . Profitant! igitur ille homo, que!!! hi micmac dicunt, mita: addueitutque: et in media stanneux arguant me» M div mimait comparu"? me. infirme illum regina 141768: caque aussi; qgmtare regçæ. Tutu ille negut factum, conœnditque Je mon Relie-7 mm. et immatur. 94.19 infidante. duplnm numerum aliorum mum sex magasin qui si et ipsi. partibus happai» eumdem Muni arguant. e vesfigîo mon; me; canut homini!» intendant, banque ejus inter se dividuus- Quoi! si hi, qui supervenarunt. 511ml ab: solvant, au 811mm, insulinique alii: (immun si major numerus ah: admit hominem. mm (immun: est. in ex imbus ipsi morte 149°th .69, Snppliciwn autem deillis animum hoc mode. Plana»!!! w, plent sarmentis, bovesque jungunt ; tgm’ççmpçdjhng vinctqs vines manibus in mais remania, oxeqpsoblstmcm. in media alimenta fins mum; et igue sarmenfiuuhietcto tertiam; agimrque homi- Et mimi quam boys; simul ego; mima igue ohm; multi me embuai, ciçmaço annone, aufuginm. Eosiem media etiam alios ah

, MELPQMENE. . 205 60er valeta, falsas putes adpellantes. .Quos vexe inter, fioit rex, sont!!! ne liberis quidem paroit, sed mares omnes oœidit’;

solæ7D,. radas(gamina: quando feriunt illæsæ Scythæ, abeunt, hoc ritu utuntur.. Postquam in poculum fictile infudenmt vinum, subula percutiuut ont cultello ingidunt ,corporis aliquam partem eorum qui fœdus fadent, commue William cum vina missent; deinde in calice!!! infin- gunt nomen sagittas, sagarin, et jaculum. His peractis,’ malta adprecantqri ac deinde paliçem ebibuntet hi ipsi, qui fendus fadant, et ex fiflmîtibus hi qui præ aliis dignitate expiaient. 71. Sepulçra regum in fieri-his suint, en looo quonsque adverso Borysthene payignri potest. Ibi, quando tex e vivis dedessit, ingentem fossam fbdiunt quadratam, flua parfum, cor- W3 inceratp. 811° pfimumiinpisa et expurgata. dein cypero odo- rato minutim concise et summum et apii semine et anetho [sive anisa] repleta, musque pensum, sumunt cadaver, et plaustro ad alium populum devehunt. Tum hi, ad quos ita devectum pervenit cadaver, idem faciunt quad regii Scytlue: partem amis sibi amputant, clopinas tondent, hachis: circumcirca incidnnt, frontem na- . sonique fadiennt, et pet sinistram manum sagittas transfigunt. Tain en hue regipne ad alium populum, cui imperant, cadaver regis muette dpyehunt; et hi, ad quos illud primum pervertit, sequuntun, Postquam per omnes Scythiæ populos pervexerunt cadaver, jam in Sunt, extremo eorum quibus imperant populorum, ubi est septdturæ locus, Ibi tum cadaver, toto impositum, in sepulcro ,de-. ponant; et hastis utrimque qirqa cadaver defixis, superne ligna in- tendue. tu; deinde .cratihQS çantçgunt. In relique vero sepulcri mafia unam ex pellicibm strangulatam sepeliimt, et pincernam, et coquin, et equisonem. et minimum, et intemuncinm, et equos, et aliorum minium intimidas, et phialns Lamas : Argento enim et me me stemm.- His rebus mais, humain certain. nilgaut. ma? gnumque studium adhibent ut tumulum erigaut quam maximum. .72. Cirçumaçto ,anno, hoçce ngunt. Ex reliquis regis famulîs (sunt autem hi Scythæ indigenæ, nain famulantur regi quoscumque ille inuit, nec habent serves site autos 5) ex reliquis igitur famlis meum maxime Mmes, et «itidem mimera acinus instam- M, strangulant; qui)» tatamis menhirs, GXPWEanne alvo, me; unifient : une: dimidium tome cumula super duobus lignis supînum statuant. et sitorum me Nains» aussi duobus lisais; e0- qum m4349 «une mimant Deinde equos, (lupin!!! par cornera mimigazisudinsm mais ligna mimai suant, super mis dimidir anis mimis. goum; in. «minium MEN? (murum. mime ventraux nope fennecs amusais. aura me utrimque minassent, Denique frein attelions; mais minium, habe-

206 HERODOTI HISToR. 1v. nasque antrorsum teusas pala adligant. pPostremo quinquaginta i strangulatorum juvenum quemque equo imponunt ; idque faciunt ligna recto per corpus secundum spinam dorsi usque ad cervicem transfixo, cujus ligni pars inferior emineus inseritur faramini, quad est in altero ligna par equi corpus trausjecto. Hujusinodi equitesl postquam circa monumentum in orbem constituerunt, discedunt. 78. Tali igitur ratione reges sepeliunt. Alias autem Scythæ, quum decesserunt, circumvehunt cognatione proximi, plucstris impositos, ad arnicas. Et horum quisque lauto epulo excipit comi-’ tantes, mortuoque eadem adponit quæ cæteris. Per quadraginta dies ita circumvehuntur privati, deinde sepeliuntur." Postquam mortuum sepeliverunt Scythæ, hoc modo lustrantur. Postquam caput smegmate terserunt, et gnaviter lavarunt, corpori faciunt hocce: tria ligna statuunt, versus se invicem inclinata; circum hæc laneas pileos prœtendunt ; quos ubi quam artissime inter se junxerunt, in suppositum in media lignorurn pileorumque alveolum lapides conji-’ ciunt igue candentes. 74:. Nascitur’autem in hac terra cannabis, lino simillima, si cras- sitiem et magnitudinem excipias, quibus quippe cannabis longe superat linum. Et sponte hæc naseitur, et sata : ex saque Thraces vestimenta etiam conficiuut, lin’eis simillima; quæ, nisi quis admodum sit usu peritus, non dignoscat ex lino-ne sint, an ex cannabià qui veto cannabin numquam vidit, liueum esse vestimentum putabit. 75. Hujus igitur cannabis semen sumunt Scythæ, et, postquam sub pileos subierunt, semen hoc lapidibus igue candentibu’s injiciunt: quod dum ita adoletur, vaporem difundit tantum, ut Græcanicu nulla assa desudatio cum superet : et Scythæ, delectati hac desuda- tione, ululatum tollunt: estque hoc illis balnei loco, nam aqua omnino non lavanticorpus. Mulieres veto eorum in aspero lapide, adfusa aqua, conteruut ligni fruste. cypressi, cedri, et thuriferæ arboris: deinde isto detrito, quad crassum est, oblinunt totum corpus atque faciem. Id eis simul suavem conciliat odorem; simulque, postquam postridie abstulerunt hoc cataplasme, mundæ sunt et nitidæ. 76. Peregrinorum institutorum usum etiam hi vehementer aven santur, ne inter se ipsos quidem alter Scythicus populus alterius sequi instituts sustinet, sed maxime a Græcorum ritibus abhorrent; quad in Anacharside, et deinde iterum in Scyla, ostenderunt. Anacharsis enim, postquam’multas speètaverat terras, et multa ibisapientiæ edidèrat specimina, Scytharum adisedes resersurus, per Helle5pon- tum navigans, ad Cyzicumladpulit. Ibi quum Cyzicenos "oifendisé set Matri deorum festum ’celebrantes-sane quammagn’ificum; Matri votum fecit Anacharsis, si saluas sospesque domum rediisset, se eodem made, que a. Cyzicenis fieri nidisset, sacra eifacturum’, pemigiliumque

MELPOMENE, i 207, institnturum. Tum postquam in Scythicam terrain. pervenit, in Hylæa se abdens, quæ est regio prope AcliiIIis dromon, estque tata arboribus varii generis referta; in hac se abdens Anacharsis, omnem festi cærimoniam deæ absolvit, tympano etiam utens, et ima: giries gestalts ex pectore suspensas. Quæ agentem animadvertens quidam Scytha, regi Saulio rem indicavît :-et ille, adveniens ipse, Anacharsin hæc agentem videns, excussa sagitta interfecit. Et nunc, si quis quærit de Anacharside, aiunt Scythæ, se illum non nasse, pro. pterea quad in Græciam peregrinatus, et peregrinis usus est institutis. Ut vero equidem ex Timna audivi, tutore [sive præfecto] Ariapithis, fuit Anacharsis patruus Idanthyrsi, regis Scytharum, filius autem Gnuri, nepos Lyci, pronepos Spargapithis. Qui si ex hac fait fan milia, sciat a fatre se esse interfectum. Indenthyrsus enim filins fuit Saulii, Saulius autem interfecit Anacharsin. r 77, Quamquam alium etiam sermonem audivi, quem Pelopon- nesii narrant, dicentes, a rege Scythamrn missum Anacharsin, Græ. çlæ discipulum fuisse : eumque, postquam domum esset reversas, dixisse ei qui illum miserat, Græcos universos in omni genere scienria- rum artiumque accapari, exceptis Lacedæmoniis : hos cera solos hoc Mg. bers, prudens consilium et dure passe, et accipere. At hæc fabula temere ab ipsis Græcis pet ludum narratur, Hic igitur vir eo, quo dixi,- modo periit: idque ei accidit propter externos ritus et Græcanicas

78. Multis autem admoduminterjectis aunis Scylas, Ariapithis filins,consuetudines. simili usus est fata. Ariapithes, Scytharum rex quum alioss habuerat filios, tum Scylam; natum ex mulier’e non indigenajsed Istriana, quæ cum ipsa Græco sermone Græcisque literis erudiyit, Tempore interjecto, Ariapithes par dalum occiditur a Spargapithc, Agathyrsorum rege, et Scylas in regnum successit; et uxorem patris, cui Opœa nomen, matrimonia sibi junxit. Fuit autem hæc Opœa civis, Scythica, ex caque natus Ariapithi erat filius Oricus; Regnum igitur Scytharum adeptus Scylas, vitæ ratione Scythica neutiquam delectabatur, sed ad instituta magie inclinabat, Græco- mm, propter disciplinam qua erat’institutus. Itaque tali usus est ratione. Quando Scytharum exercitum ad Borysthenitarum urbem ducebat, (Borysthenitæ hi autem sese dicebant esse Milesios) ad hos igitur quoties veniebat Scylas, exercitu in suburbio relicto, ipse urbem ingressus, clausis partis, deposita Scythico cultu, Græcani- cum induebat vestimentum. Hoc indutus in fora versabatur, nulle, satellite nulloque alia comitatu stipatus: portæ autem interim cu- stodiebantur, ne quis Scythe cum conspiceret hoc cultu utentem g tum veto. et reliquam sequebatur vitæ rationem Græcanicam, et dûs more Græcarum sacra faciebat, Sic ibi pet mensem aut etiam am; plias moratus, Scythica iterum suinta veste discedebat. Atquehocu

ses HERODOTI maison. 1v. sœpius faciebat, et-ædes sibi etiam in humilias urbe curavera’t ustruendas, et uxorem indigenam duit, quæ sedes nias habitabat. 79. Quum autem esset in fatis ut male ei res ceder’et, accidit hoc tell ex oecusione; Dionysi Bacchii sacri: cupiverat initiari : quumque jam in eo esset ut initia ei traderentur, maximum incitât pros digium. Erant ci in urbe Borysthenitarum magnifions et vanta circuits ædes, quatrain etiam paulo ante feci mentionem; circa (plus circumcirca sphinges et grypes stabant ex candido mai-more : in bas œdes deus teinta jaculatus est, et tatas igue consumtœ sunt: Scylas vero nihilo minus propterea initiationem’ absoi-vit. Probro autem Græcis vertunt Scythæ bacchandi ritum; aiuntque, non esse rationi consentaneum, talc-m reperiri deum, qui lamines infurofem agui. Absoluta initiatione, Borysthenitarum aliquis Scythis rem efi’utivit, dicens: " Vos nabis irridetis, Scythæ, quad Bacchanalia agamus, quadque Deus nos corripiat : nunc hic Deus regem quoque corripuit vestrum ; idque bacchatur, a Deo in furorem actus. Quod si mihi iidem non habetis, sequimini; et ego vobis ostendam." Secutî sont Scytharum praceres, quos Borysthenita clam in turrim deduxit, ibique residere jussit. Quumque præteriret rex cum bacchantium choro, baccbabundum videntes Scythæ, ingentis calamitatis loca han herum ; agressique, aniverso exercitui, quæ viderant, indicarunt. 80. Deinde, postquam ad- lares suas Scylas reversus est, ducem sibi constituentes Scythæ fratrem ejus Cctamasadeu, Terei filia natum, a Scyla defecerunt’. Et ille, ubi, quid adversus se gereretur, et qua de causse, cognant, in Thraciam profugit. Quo cognito, Catamasades afina adversus Thraciam mo’vit; et quum ad Istrum pervenisset’, obv’iam si Thraces veherunt. Jamque’ in eô ersnt ut ad manas venirent, quum ad Octamasaden nuncium Sitalcas misit, qui si diceret: " Quid opus est, ut armorum l’atrium invicem ex- periamur? Tu meæ sororis es illius ; ahabes autem apud te meum flattent. Trade mihi hune, et ego tibi tuam (mum Scylaïn’ traduit). Armorum veto discrimen nec tu adeas, nec ego.” Hæc par caduceatorem ei dicenda curavit: erat enim apud Ôcmmmadeü frater Sitalcæ profugus. Et Octamsades, probant hac conditions, Sitaloæ avunculum suum tradiditf, et ab illo flan-ers suum Scylam recepit. Inde Sitalcas accepttnn flattant secum abduxit: Scylas vero Octanîasades ibidem illico’caput præbidît. lita sua instituts i tuentur Scythæ, et liane marceflm- solvant hisqtfi externos ritus admissum. 81. Maltitudo quanta ait Scyfhamm, pro certo non potui com- patira; sed dissentientes’de eorum numero audivi sermones: aliis numetosam admodum esse gentern dicentibus, aliis exiguam, si de vers nominatis Scythis quæras. ’Verumtamen hoc mihi oculis suri: . jeannin; Est inter Borys’tlreuem fluviaux et Hypanin locus;I mina;

MELPOMENEÉV a; 209 men Exampæüs, cujus etiam panic ante feci mentionein; quum dil- v aerem esse ibi amaræ aquæ fouteur, ex quo aqua ingHypanin influens impotabilemihunc. fluvium reddat; Ibi locitposituin est alienum, muplitudine- sexcuplumï crateris illius, quem’.in astio Pdnti Pausa- nias, Cleombroti filins, dedicavit; Qui hune non vidit,. ei rein hoc ’ modoadeclarabo: sex’centas facile amphoras cepit illud in Scythia ahenum: crassituda autem ejusdem sex est digitorum. Hoc igitur ahenum narrant indigente ex segittarum acumiuibus esse confe- etum. Regem quippe ipsorum,’ nomine Ariantan, quum vellet nul- merum nasse Scytharnrn, universos Scythes jussisse quemque*unum tell spiculum- conferre: si quis non coutulisset, eiicdmminaumi esse mortem. ’ Compartataigitur ingente spiculorum copia, visum Bresse ex his monumentum, quad relinqueret, curare confieiendum’. Itaque- ex! illis spiculis alienum-hoc confieiendum illum curasse, idque in hoc Exam paso dedlcasse; Hæc de Scytharum numero relata audivit 82. Cæterum mirabilia nulla habet hæc regio, nisi quodlfluvios possîdet longe maximas,’et mimera. plurimos. Unam tamen rem, præterfluvios, etüpr-æter planitiei amplitudinem; miratu diguam commemorabo. Monstrant. Scythæ’Hercalis’vestigium petræ in» pressura juxta Tyram fluvium, quad pedi quidem viri est simile, sed longitudine bicubitali. Et hæc quidem ita se habent: redeo autem adea!!! nanation’em, quam-initia adgressus enim exponere. 83. Bellum quum. Darius adversus Scythas parant, nunciostu dimitteretquui aliis comparandumi pedestrem exercitum, aliis sup- peditandas naves, aliis poute-jungendum Bosporum Thracicum im- perarent; Artabanus intenta, Hystaspis filius,.frater Darii, oravit cum, ut expeditionem adversus * Scythas nequaquam susciperet, caussamvinterserens inopiam Scytharum. Qui quidem, ubi nihil profecit utilia illi suadendo,-ad extremum- destitit: Darius veto, postquam omnia patata habuit, Susis exercitum eduxit; i i . 84s. Ibi tune Persarum aliqu’is, Œobazus, quum tres haberet filios in bellum proficisceutes, petiit a rege, ut unus eorum apud se re- linqueretur. Cui ille, ut homini amico, et modica petenti, respondit, omnes se ci relicturum. Quo responso vehementer gavisus Œobazus, speravit militiœ missionem habens filios: at rex imperat adstantibus, ut omnes interficiant Œobazl ’filios ; atque ita illi interfecti, ibidem

85. Susis profectus. Darius, postquam in Calchedoniamditionem relinquebantur.ad Bosporum pervenit, ubi pans junctus erat, inde conscensa l nui. ad Cyaneas quæ vocautur insulas navigavitpquas olim errabundas fuisse Græci perhibent. Ibi ad templum residens spectavit Pon- tum, spectatu sans dignum, et pelagorum omnium maxime mirabile. Longitudo ejus undecîm milliumiet centum stadiorum est: latitudo, ubi maxima, stadiorum ter mille et trecentorum. Ostium i 2 u i I

210 HERODOTI HISTOR. 1V. hujus pelagi quatuor stadir patet in ’latitudinem: ’longitudu’ ostii’, collum; quod Busporus vocatur, in quo junctus pans eut, centum et viginti stadia-nm est: pertinetque Bosporus’ad Propontidem; Proponfis veto, quindecim stadia patens in latitudinem, et mille quadringenta in longitudinem, in Hellespontum influit ; cujus latitudo septem stadia metitur; longitude vei-o quadriugenta stadia. Influit autem Hellespontus in mare apertius hoc, quad Ægæum vocatur: 86. Dimensa autem ista sunt hoc modo. Navis longiori die nué visum œnficit plerumque orgyas fart septuagies mille, noctu vero sexagies. Est autem a Ponti orificio usque ad Phasin (quæ maxima longitudo hujus maris) novem diemm octoque noctium navigatioè. nude confiunt centum et undecîm myriades orgyarum: quo ex numero orgyarum colliguntur stadia undecies mille et centum. Ad Themiscyram veto, quæ est ad Thermodontem fluvium, a Sindica regione (qua est maxima Ponti latitudo) trium diernm et unius noctis . navigatio est: onde cmficiuntur trigîntn tres myriades orgyarum, stadia vero ter mille et trecenta. Pontus igitur hic et Bosporus in a me dimensi sunt; et ea, quam dixi, eorum ratio est. OEert vero idem Pontus etiam lacum qui in cum induit, baud multo minorem ipso. Mæotis palus vocatur is lacus, et Mater Ponti. I 87. Postquam Pontnm contemplatus est Darius, retro navigavit ad pontent ; cujus architectus fuit Mandrocles Samius. Deinde postquam Bosporum etiam spectavit, duas in ipsa ora ejus culum ipo- Àsuit candido ex lapide, quibus incisa erant, alterii Assyriis ’literis; nuera Græcis, populorum omnium nomina quos ducebat: ducebal autem omnes; qui imperio ipsius erant subjecti. Numerus autem hominum eut, exceptis classiariis, septingenta millia uns. cum equi; tibus : naves autem collectæ stant sexcentœ. Çolumnas istas post id tempus Byzantii in urbem suam transportarunt, eisque usi sunt’ ad aram Diana: Orthosiæ, une lapide excepto, qui juxta Bacchi tern- pium .prope Byzantium relictus est, Assyriis literis oppletus. 1.0qu autem Bospori, quem ponte jam-i1: Darius, ut mihi quidem conjectanti videtur, medius est inter Byzantium et templum quad ad ostium. i 88. Deinde gavisus ponte Darius, architectum illius MandrOcleni Samium donavit dans . rebus omnibus:;quibus de munetibus Man-’ v dmcles,*primitiarum :nomine, in Junonistemplô picturam dedicaà * vit, in qua tutus pans, et tex in solio præsidens, et universus exercitus. pontèm trânsiens, omnia hæc descripta ei’ant, subjecta. inscriptione hujusmodi: i i h i ï i i . Piscosum 4Bosporum qui junxit Mandrucles Junoni dedioavit pontis monumentum g ï Coronnm sibi, Samiis gloriam comparant Opens ex Regis mente perfectif». Hoc fuit monumentum hujus viri, qui pontem illum junxerat.

MELPOMENE. 211 89. Donato Mandrocle, Darius in-Europam transiit, mandate data Ionibus ut in Pontum naviguent ,usque ,ad. Istrum fluviumèe classem enim ducebant Iones et Æoles et. Hellespontii. J. Navalis igitur exercitus, .Cyaneas insulas prætervectus, recta versus Istrum navigavit: et adverso flumine bidui iter a mariÇemensus, lcollum finvji,.ubi.in diverse ostia ,scinditur Ister, ponte. junxit. Darius veto, trajecto per pontem Èosporo, par Thraciam iter îecit z quais que ad Teari fluvii fontes pervenîsset, triduo ibi stative habuit; 2 -. 90. Tearus hicfluvius ab adcolis perhibeturfluviorum esse» opti-è plus, quum ad alios sanandos morbos, tum ad scabiem cui-andain et baminum et equorum. Fontes ejus sunt duodequadraginta. ex eadem rupe fluentes: quorum alii, frigidi surit, alii candi. Iter ad illos fontes œ’quale est ex Heræo oppido, quod ad;Perinthum,est,- et ex Apollonia quæ est adPontum Euxinum, utrimquegbidui item Influitautem Tonus in Contadesdum fluvium; Contadesdus venu in Agrianen, Agrumes in Ebrum, Ebrus veto in mare se expirent prope- .91. Ad hune Ænum igitur fluvium oppidum. postquam pervenitvDarius,pdelectatus . , a a .4 .i; fluvio, cippum etiam ibi posuit, cumiuscriptione in banc sentais.- tiam: Tsariflu’oiijbnlcs qquamfundimt fiuniorumomnium patentai-a et pulcherrimam: et ad hos fontes unit, nez-citant adversus 81.31.- tltas (lucem, m’r omnium baminum prœstantissimus et pukhcrrimw, Da. rias Hyctaspisfilius, Persarum rez et univercæ continentis. Hæc ibi inscripta.7 92. Inde profectus Darius, eraut. ad alium fluvîum - . pervenit,lcuî, , , - nouien1 , 1 Artisans, qui per Odrysas finit. Ad hune fluvium postquam pane. nit, instituitqfaceré. Designans locum quemdaln, jussit.ut quilibet vir de exercitu, dum eum locum præteriret, .unumilapidem ibidem deponeret. ’Quod quum ab Omnibus esset factum, ingentibus lapidum tumulisjbi relictis, exercitum ulterius promovit. v r . 93. Priusquaxu vero ad Istrum pervenisset, primas Getas vi sub. agît, illos qui se immondes prœdicant. Nam, qui Salmydessum incolunt Thraces, et qui super. Apollonia et Mesembria oppido sedes habent, qui Scyrmiadæ et Nipsæi nominantur, sine pugna’ se Dario tradiderant. Getæ veto, obstinate resistentes, Inox in servit!)th sunt redacti, quumquidemessent Tbracum et ,nobilissimi. et justissimi., 94. Immortales autem hi. sese-’ Aprœdicant ; v hoc modo.. " Non mari sese putant,.sed hac en: vim decedcnles ad Zalmarindeum ire; quem eumdem nonnulli Gebele’izin invocant. Quinto; vero quoque aune unum e suorum numero,,sorte lecture; nuncium. mittnnt» ad Zalç moxin, mandata ei dames de his rebus questunc maxime (laides. tant, Mittunt autem hoc modo.; ,Ordine stant alii, tria jacuiavteè. pentes: alii pedibuslmanibusque pichensum hune, qui ad Zalmoxin

213 HERODOTl HISTOR. 1V. amandatur, vibrantes sursum conjiciunt, ut in bastas incidat. Qui si transfixus moritur, tune illis propitius videtur esse Zalmoxis: sin non moritur, in culpa ponant ipsum nuncium, dicentes pravum esse hominem a loco hujus vèro quem caussautur, alium mittunt,-cui etiam nunc vivo dent mandata. Iidem Thraces, quum tonat fulguratque, sagittas sursum adversus cœlum contorquent, Ininitantes deo: nec enim alium deum censent nisi suum. 95. Ut veto a (3mois accepi ad Hellespontum et Pontum habin tantibus, homo fuit hic Zalmoxis, servitutem serviens Serai; amas autem fuit Pythagoræ, Mnesarcbi nfilii. Deinde veto manumissam, aiunt, magnas sibi comparasse pecunias, bisque instructum, domum Quum veto et misera viverent Thraces, et parum cultis essent ingeniis; Zalmoxin hune, vitæ rafionem Iouidam edoemm, et moribus institutum cultioribus quam qui apud Thracas obtine. tout, ut qui cum Græcis habuisset consuetudinem, et cumnPytha- gora, vim inter Græcos ingenii cultura eminente, exstruendam sibi curasse exhedram, in qua primarios quosque popularium excipera consuesset, etinter epulandum illosdocuisset, neque se, neque con- damnas, me horum posteras, morflant;- sed scutum: in locum quan- piam, ubi matin fluentes omnibus bonicsintfruihui. In eademr veto cathedra, ubi hæc faciebat dicebatque, construendaln sibi interna parasse, aiunt, cameram subterraneam: quæ postquam perfecta esset, evanuisse cum e Thracum conspectu: scilicet in vsubterra- neam cameram descendisse, ibique par triennium esse moratum; et Thracas illum, ut mortuum, desiderasse luctuque esse proscen- tos; quarto vero anno Thracibus eum rursus:adparuisse.: atque ita persuasos r hos fuisse, vera esse quæ ille dixisset. Hæc ab en facta

.96. Ego veto, quod de subterranea camera aiunt, neque negare essevelim, neque fidemperhibent- admodum his adhibeo: iputo . vetol multisl t ante Pythagoram. aunis hune Zalmoxin vixisse. Sive autem homo quispiam fuerit hic Zalmoxis, sive indigena Getarum deus, valeat ille. Getæ vero, qui eo quo dixi imitituto utuntur, postquam a Persis subacti erant, reliquum exercitum sunt secuti. . - 97; (Ubi ad Istrum Darius cum pedestri exercitu pervenit, ibi tune, fluviale omnes trajecissent, Ionas. tex solvere. pontem jussit, seque et navales copias pedestri itinere sequi. Jamque in eo Iones crant, ut exsequerentur mandatum, pontemque solverent; quum Coas,»Erxandri filins, du): Mitylenæorum, percunctatus prias a rege, au benigne accepturus esset consilium, si quis ei date venet, hæc au. eumverba fécit. " In terrain, Rex, expeditionem suscipis, iniqua neciaratum quidpiam, nec oppidum adparebit habitatum; Tu igitur sine hune pontem sue loco stare, et custodes ejus relinque hos, qui. enim junxerunt. ha, sive nabis, Scythes nactis, res ex sententia

p. MELPOMENE. 213 cessait, partitas reditus erit; sive reperdre eos non potuerimus, vei sic tutus certe reditus est. Narn illud equidem numquam veritus sans, ne prælio a Scythis vîncamur ; sed hoc potins, ne oberrantés, nec usquam illos reperientes, incommodi quidpiam patiamur. Ac fartasse dixerit aliquis, mei caussa methæc dicere, quo-hic maneam. At equidem tibi, Rein, quæ optima mihi videtur sententia, eam in mediurn propono: cæterum, ipse te sequar, neque hic-velim relia. qui." Cujus viri consilio valde delectatus Darius, his verbis rei respondit: " Hospes kabig-postquam salvus domum meum ero revenus, fac omnino mihi prœsto sis, ut te pro bono cousilio bene factis

98. His dictis, sexaginta nodos in loro nexuit; coque facto, ad remunerer.”colloquium convocatos Ionum tyrannos r in ,hune -» modum . est udlocu- tus: d Viri Iones, sententiam prius dictam, quod ad pontem adtinet, missam fiieio. Ecce vobis hoc 10mm ; quo sumto, (imite quæ vobis edieo. Ex quo me videritis bine adversus Scythas profectum, ab illo tempore incipientes, quotidie unum modum hujus lori soiviteà Sin intra’ hoc tempus non adfuero, sed.elapsi erunt.tot» dies quot surit nodi,.tum quidem vestram in- patrium navigate.- Usque ad id tempus vero, quoniam in banc pattern mutavi sententiam, custodite pontem, omne studium in illo conservando custodiendoque panen- tes. Hoc faciestes, gratissimum mihi .feceritiss” Hæc locutus Darius, nulla interposita mura in ulteriora perrexit. ’ 99. ANTE Scythicam terram sita Tlrracia est, ad mare pertinens. Inde, in sinum -ducta hac ragions, incipit Scythia, par quam Inter in mare induit, vorificio orientem versus tendente. Jam Scythiœ inde ab Istro eam partem, quæ secundum mare porrigitur, ad men- surarn declarare adgredior. Protinus ab Istro hæc est velu: Scythia, versus meridiem sita, usque rad oppidum cui Carcinitis nomen. Tum contiguarn binc regionem, ad idem mare pertinentem, quæ montana est et in Pontum prominens, incolit Taurica gens, ad Chersonesum risque Asperam quæ vocatur. Hæc ver-o adillud mare pertinet quad est orientem’versus. Scythim enim fines duabus a partibus ad mare pertinent,.tam a meridie, quam ab oriente, quemadmodum Atticæ fines. Et similiter banc Scythiæ partern Tauri incolunt, ac si Atticæ angulmn-Suniacum, promontorium iliud magis» in mare excurrens a Thorico risque ad Anaphlystum pagum, alius incoleret populus, non Athenienses. Dico hoc, parva hæc cum magnis conferens. Talis igitur Taurica est. Quod si quis banc Atticæ pattern non præter-. navigavit, haie ego alia rations rem declarabo: perinde est ac si Iapygiœ promontorium non Apuli habitarent, sed alios papulus, a Brundusio porta incipiens, et risque ad Tarentum ab illis præcisus. Atque hæc duo quum dico, multa alia similia dico, quibuscum conferri Taurica potest.

214i ’ HERODOTI HISTOR. 1V. 100. Jam inde a Tauricirterm, quæ sont supra Tauros, et que ad mare quad ad orientem est pertinent,.earursus Scythe ineolunt, quæ ab occidents Bospori Cimmerii et Paludis Mœotidis sunt risque ad Tanaim fluvium, qui in intimum Mœotidis hujus receasum se exonerat. Jam igitur inde ab Istro [risque ad Terrain] superne mediterrauea versus disterminatur Scythia primum ab Agathyrsis, deinde a Neuris, post hos ab Audrophagis, postremo a Mekn-

101. Scythiæ igitur, formam fore quadratam habentis, duæ sunt partesclrlænis. ad mare pertinentes; quorum attaque - alteri l quaquaversum . . æqualis est, tum qua in mediterranea porrigitur, tum secundum mare. Etenim ab Istro ad Borysthenem iter est decem diernm, rursusque a Borysthsne ad Mæotin paludem decem diernm iter: a mari veto versus mediterranea ad Melanchlænos, qui supra Scythas incolunt, iter est viginti diernm. Iter autem diurnal»; mihi æquiparatur du, cenis lta Scythica terra, in transversum, patebit quater mille stadia; in rectum veto, mediterranea versus, totidem stadia. Hæc igitur hujus terrœ amplitudo est. - , . 102. SCYTHE secum reputantes, solos se impares esse ’Dariico- piis juste prælio repellendis, nuncios miserunt ad finitimos: quorum ’ reges etiam convenere deliberaturi, utpote ingenti invadente exercitu. Erantautem toges, qui convenere, Taurorum, et Agathyrso- mm, et Nour-oram, et Androphagorurn, et Gelonorum, et Budinov

rum,103. Ex hisrTauriet Sauromatarum. institutis utuntur hujusmodi. Naufragos, . , - et quoscumque ceperunt Græcos illuc delatos, immolant Virgini hoc mode. Postquam sacra auspicati sunt, clava feriunt hominis capot: et corpus quidem, i utalii dicunt, de prœcipitio dejiciunt, (in præ- rupta enim rupe exstructum templum est) caput voro in cruceerio gant; alii veto de capite quidem consentiuut, corpus autem non de, præcîpitio dejici aiunt, sed terra candi. Deum autem, cui hasvicti- mas immolant, ipsi Tauri aiunt Iphigeniarn, esse, Agamemnonis filiam. Hostibus, quos hello ceperunt, hoc faciunt. Qui captivum fecit, is ei caput præcidit, domumque suam relatum, præalto in- fixum pala, erigit ita ut multo supra domum, certe supra fumarium, emineat; dicuntque, hos tamquam custodes ædium ita sublime eminere. Vivant autem ex .præda et hello. i , , . a 104. Agathym’ lautissimi .hOmines sont, maximarnque partent eorum gestaut. Cum mulieribus in commune consuetudinem habent, quo sint inter se fratres et consanguinei, coque nec invidiam. nec inimicitias invicem exerceant. Quod V ad alia adtinet instituta, ad105. NeuriThraces Scythicis utuntur accedunt. institutis. Proxima ante Darii k ex?l peditionemflgeneratione accidit-his, ut terrain suam desererent pro; ’

MELPOMENE. ’ 215 pter serpentes.’ lngenœm enim œrpentum multitudinem ediderat hæc regiq, quorum quidem major pars ex superioribus regionibus, quæ desertæ sunt, invaserant. Ad extremum, malis pressi, reliera sua terra, cum Budinis habitatum concesserunt. Videntur autem præstigiatores esse hi homines: narrant cette Scythæ et Græci Scy- thiam incolentes, semel quotannis Neurorum quemque per aliquot dies in lupum mutari, deinde vero rursus forma suæ reddi. . Mihi quidem hæc narrantes non persuadent; narrant veto. nihilo minus, atque etiam interposito jurejurando adfirmant. 106. Androplmgi ferocissimos omnium hominum mores habent ; neque jus colentes ullum,’deque lege ulla utentes. Nomades surit ; vestem gestant, Scythicae similem; lingual ,vero utuntur propria. Sali autem ex illis populis humana carne vescuntur. I r 4 i 107. Melanchlæni vestimenta nigra gestant; a quibus etiam nomen est eis impositum : institutis autem utuntur Scythicis. 108. Budini, magnas populus et numerosus, glauci admodum surit omnes, et rubicundi. Urbem hi in sua ditione Iconditam habent ligneam: Gelonus oppido nomen est: cujus muri lutas quadque trigînta. stadia in longitudinem patet; altus veto muras, totusque ligueus: ædes item et templa lignea sunt. Sunt enim ibi Græca- nicorum deorum templa, Grœco moreiinstructa imaginibus et aris et delubris ligneis. Iidem Baccho triennalia festa agunt, et bacchanalia celebrant. Sunt enim Geloni origine Græci : qui ex emporiis pulsi, in Budinos habitatum concesserunt: linguaque utuntur partim Scythica, parfin: veto Græca. 109. Budini veto nous eadern lingua, atque Geloni, utuntur z nec endem utrisque vitæ ratio est. Budini enim, indigena gens, no-K ruades (pastores) sunt; salique hi ex omnibus. istarum regionum incolis pediculos comedunt. Geloni vero terrain colunt, panent. comedunt, hunes habent ; nihil intis nec forma similes, nec colore.» Verumtamen a Græcis Budini etiam Geloni nominanturrparum recta id quidem. Est autem universa illorum terra sylvis frequens; omni genere arborum refertis. In densissima. sylva lacus est ingens. et altus, et circumcirca palus àrundine frequens. In eo lacu lutræ sunt, et casions, etaliæ quadrato fronteferæ, quarum pelles penulis prætexuntür, testiCuli vero ad uterorum curationern sunt. utiles. 110. De Sauromatis hæc fuma est. . Postquam Græci cum Aura- zonîbus pugnarunt, (Amazonas autem Scythæ Oiorpata nominant, qnôd vocabulum Græco sermone viriddas signifient: oior enim ri- rum dicunt; patalvero, occidere.) tune igitur Græci perhibentur; victoriaalbud Thermodontem relata, tribus navibus domum repeti-; isseg" tot Ainszonas, quot vi’vas capere potuerant, secum vehentes. At ilias in medio mari invasîs’se viras, ,cunctosque interfecisse. Ess- dem vero, quum navigandi essent imperitæ, et nec gubernaCulornm

216 HERODOTI HISTGR. 1V. usum liassent, nec velorum, nec remomm, occisiti viris, delatas quo fluctua ventique pellerent, Cremnos ad; Mæotidem paludem pervenisse : sunt autem Cremni locus, in liberarum Scytharum regione; Ibi postquam e navibus exscenderunt Amazones, pedibus in habitats lacs. profectœ, quad primum ofl’enderunt equorum armentum, hoc direpto obequitantes, res Scytharum prædabantur. 11.1. Scythœ vero, quum nec linguam enrum, nec vestimentnm, nec gentem nossent’, conjectare non potuerant quid hoc rei esset, demirabanturque unde adessent. Quum vero viras esse ejusdern staturæ ætatisque existimarent, prœlium cum illis commiserunt: ex pugna autem potiti mottais, cognoverunt fœminas esse. Deliberan- , tibus igitur visum est, neutiquam illas dehinc occidere, sed e suis qui maxime juvenes essent adversus eas mittere, numero (qmtum conjicere poterant) pares illorum marnera. Hos jusserunt in caram- dem vicinia habere castra, facereque eadem quæ illius viderent facientes : sin illæ ipsos persequerentur, non pugnam cum eis inire. sed sese recipere; quando vero persequi desinerent illæ, tum miens adpropinquare eisdem, et castra propius ponere. Hoc consilium Scythæ ceperunt, cupientes- ex illis liberos sibi progigni. 112. Missi juvenes mandata sunt exsecuti. Quo: ubi viderunt Amazones non lædendi consilio advenisse, valere sinebant : et quotidie propius castra castris admovebantur. Nihil autem aliud habebant hi juvenes, quemadmodum etiam Amazones, nisi arma et equos: vitam autem sustentabant perinde atque illæ, venando et prædam

- 118. Sub meridiem hoc agere Amazones consueverant: spmim singulæ aut binas, seorsim ab invicem, levandi’ventris coassa vaga- bantnr’. Qua re animadversa, Scythes pet-inde fecerunt : et eorum unusagenda. ad aliquam ex illis, quæ longius a cœteris sala versabatur, gpro»- pius accessit z nec illa eum’ repudiavit,’ sed sese frai passa est. Et» colloqui quidem cum illo non potuit; nec enim sermonem suum invicem intelligebant : sed signa manu data invitavit cum, ut postridie eumdem in locum adducta comite veniret; significans, duas adfuturas; se nempe adducturam aliam. .Juvenis, ad suas reversas, socîis hæc nunciavit: et insequente die rediit et ipse in constitutum locum, et alternai secum ’adduxit; reperîtque Amazonem, cum socia sese exspectantem. Id ubi campererunt reliqui juvene etiam ipsi reliquas Amazonas cicinarunt. l 114. Posthæc junctis castris uns habitarunt: et quisque eam ha.- buit morem, cum qua primum consuetudinem habuerat. Et linguam quidem. mulierum addiscere viri non potuerunt, sed virorum sermonem didicerunt mulieres. Ubi se invicem intelligebant, Aman zonas his verbis campellatunt viri: tt Sunt nabis parentes, sunt etiam possessiones. N unc igitur non amplius talem vivamus vitam ;

MELPOMENE. 217 sed ad nostras redeamus, cum illisque vitam agamus. Et vos ha- bebimus ancres, nec allas alias.” At illæ ad hæc responderunt : ï’ Nos vera non poterimas cum vestris vivere mufleribus: nec enim eadem nabis atque illis instituts sont. Nos area utimur, et sagittis, et equis; imaliebria Vera non didicimus opera. Vestræ autem Inu- lieresnihil horum, quæ diximus, agnat; opera vero faciunt millia,h bria, in plaustris sedentes, nec venatum exeuntes, neque alia busé quam. Itaque cum illis non poterimus cousuescere. Sed si n05 babere mitis axeras, et videri vultis æqnissime agate; abite, ad parentes vestros, et facultatam partem: ab eis sortjti,.ad nos redite : ac deinde seorsirn ab illis habitemus.” t v , 4 115. Paruerunt jyyenes, et, quad illæ postulaverant, fecernnt. Postquam. Vera maman Imam. pattern accaparant, et .ad Amar zonas saut reversi, hæc eis dixere uxores : la Timor nos atqae metus tenet, quo pacto hoc in loco habitare passimus; quum et patribus’ vos privaverimus, et terrain vexaverimus vestram. Sed, si capitis iporro nos habere uxores, hæcce facite nohiscum. Agite, hac ex terra exçedamas; et trajecto Tsnài flavio, ibi habitemus.”. 116. [ahane quoque conditionem consensere juvenes. Trajecto .Tanai, tridui viam a Tanai versus orientem progressi saut, et tridui item viam a Mæotide palude versus ’septemtrionem; et postquam in cum locum venerunt, ubi etiam nunc habitant, ibi sedes ceperunt. Atque ab illo tempore vetastam vitæ rationem maliens Sauromata. . mm conservarant; simul cum maritis venatum exeuntes, et in bellum proficiscentes, eamdemqae cum viris vestem gestantes; 117. Sermons Sauramatæ utuntur Scythico, solœce quidem illo utentes inde ab antiquis temporibus, quoniam cum non recte didiç ocrant Amazones. Quod ad nuptias spectat, hoc apud illos institutum obtinet. Nulla virgo vira nubit, quin prias. ex hostibus virum quempiam occiderit: »suntqqe,apud cos quæ selles mariantur prias; miam nnpserint, quoniam satisfacere legi non pommant, 118. Ad horum igitur, quos commemoravi, papillonnas congre; :gatosreges ubi venere Scytharum leguti,qedocaerunt e95, Persaram regem, postquam maltera continente omnia armis suis subjecisset, ponte in colla Bospoxi posito in banc trajecisse continentem; et, sub- sumais Thracibus, Istrum fiixvium ponte jungere, hoc consilio ut et basc’omnia suam. sub potestatem redigat. a Vos igitur poqua- quam, res vestras a nostris rebus séparantes, disperdi nos sinîœli sed communi consilio obviam eamus invadenti! Id nisi feçeritis; nos, abîma pressa ant regione :excedeinus; am. menaçantes declitionqm ’faciemus, Quid enim aliud. façere passimus, si vos open: ferre n01aeritis? At. non idcirco melîus vobiscum agetur: vernit enim Persa non magis contra nos, quam contra vos; nec nabis subactis contentas, a vobis abstinebit. Magnum Çvero hujus rei testi- 2 r - v

218 HERODOTI HISTOR. 1V. monium proferimus z nain, si adversus nos salas arma movisset Persa, ulciscendæ superioris servitutis caussa, oportebat- illum ita nostram invadere terram, ut ab aliis populis abstineret ; cunctisque declaraturas erat, adversus Scythas se ducere exercitum, nOn adversus alios. Nunc vero, ex quo in banc continentem trajecit, continuo, quoscumque obviam habet, perdomat omnes. Sane quidem et reliques suæ potestati subjecit Thracas, et nostros finitimos Getas." 119. Hæc quum Scythes exposaissent, deliberarunt reges qui ex prædictis populis convenerant. Divisœ autem fuerunt eorum sen- tentiæ: nam Gelonus quidem, et Budinus’, et Sauromata, idem sentientes, opem ferendam Scythis recepemnt; Agathyrsas vero, et Neurus, et Androphagus, et Melanchlænorum Taurorumque reges, besace Scythis responderunt. fl Nisi vos priores injuria alite cissetis Persas, bellique fecissetis initium, recte utique videremini- precari quæ precamini, dicereque quæ dixistis; et nos precibus vestris morem gerentes, eadem (quæ hi vobis recipiunt) præstituri vobis eramus. Nunc vero vos, absque nabis, illorum terram invasistis, et imperium in Persas, quamdiu Deus vobis permisit, obtinaistis: et illi nunc, ab eodem Deo excitati, paria vobis reddunt; At nos neque tunc injuria alla adfecimus hos viras, neque nunc priores injuria illos lacessere conabimur. Quod si tamen nastram-etiam terram’ invadere hostis volaerit, et injuriarum fecerit initium,vne nos quidem otiosi sedebimus : donec autem hoc viderimus, domo manebimus: nec enim contra nos venisse Persas existimamus, sed contra cos qui injuriarum fuere auctares." v . , 120, Hæc ubi ad se relata Scythes audiere, decreverunt justam quidemlex aperto pugnam nullam conserere, quoniam hi sibi armorum socii non accederent; sed, recedentes et armenta retro agentes, puteos qua prœterirent et fontes obstruere herbamque e terra natam adterere, bifariam sese partientes. Et alteram quidem partem, quam duceret rex Scopasis, junctis Sauromatis, recta versus ’ Tanain fluviumad Mæotin paludem, si hac se converteret Persa, debere retrogredi; et, quando retro duceret tex, illum persequi atque invadere. Hæc igitur ana pars regni [id est, regiorum Scy-A tharum] hac via, qua dixi, collocata erat. Duas autem reliquas Scy- tbarum regioram partes, majorem, cui Idanthyrsusimperabat, terti- amque cui piæerat rex Taxacis,junctas inter se et cum Gelonis atque Budinis, similiter, unius diei itinere inter se et Persis interjecto, debere iretrogredi, et en facere quæ decreta essent. Hos igitur pri- mumirecta versus eorum ditionem recipere sese debere, qui societatem ipsis negassent, quo hos etiam hello implicarent; (ut, qui noluissent sponte fortunaui belli subire, inviti bellare cogerentur z) deinde veto in suam ditionem sese convertere, et adgredi hostem, si deliberantibus ita videretur. A ’ ’ Il -’

-4...-a 7L m , «a. V a flairas-...... - MELPOMENE. s .219 - 121. His ita deliberatis, Scythæ exercitai Dariiobviam sunt progressi, præcursoribus præmissis equitibus præstantissimis. Plaustra veto, in quibus ’vitam agebant liberi eorum uxoresqae, et pecora omnia, præterquam quot ad victum sufiiciebant, tot relictis, cætera simul cum plaustris dimiserunt, data mandata, ut versas septemtrionem continuo agerent. Hæc igitur ita in tuto collocabant. 122. Antecursores Scytharum postquam Persas repererunt tridui itinere ab Istro progressas, unîus diei itinere ab illis distantes castra posuerunt; et, quidquid progignit terra, id omne comminuerunt. t ÀPersævera, ut Scytharum equitatum viderunt sibi comparentem, vestigia eorum legentes progressi sont, quampquidem illi continua retro cederent. 4Erant autem hi, contra quos iter suum Persæ di- rigebant, ana illa Scytharum pars, quam supra commemoravi; itaque eosdem deinde orientem versus, et versus ’Tanain, sunt persecuti. Et. postquam Tanain fluvium hi trajecerunt, Persæ item trajecto fluvio eos saut persecuti ; donec, peragrata Sauramatarum ditione, in Budinoram regionem pervenerunt: V 123. Quamdiu igitur par Scythicam et Sauromatidem terram iter Persæ faciebant; nihil quad vastare passent repererunt, quippe in aride, et inculta terra. Postquam vero Budinorum ingressi sont regionem, ligneam ibi urbem olfendentes, a Budinis desertam, et omnibus rebus vacuam incenderunt. Dumf vero hoc agebant, continuo pet tritam viam ulterius progrediebantur, donec in terram prorsus desertam pervenerunt. Situm est autem hoc. desertum, a nullis prorsus hominibus habitatum, supra Budinarum regionem patetque in septem diernm iter. Super eo deserto habitant Thyssa- getæ: quorum ex terra quatuarexeunt magna flumina, quæ postquam per Mæotas fluxere, in Mæotin paludem, quæ vocatur, sese exonerant: nomina horum fluminum sunt Lycus, Oarus, Tamis, .Syrgis; [811215, Hyrgis.] 1 - 1.24. Darius, postquam in desertum pervenit, amisso cursu, ad flamen Oarum stativa habuit: ac per id tempus acta magna castella munivit, paribus intervallis a se invicem distantia, sexaginta circiter stadia: quorum mea etiam nunc ætate superfuerunt ruinas. tDum ille in his erat occupatas, interim Scythæ, quos erat persecutus, circumitis lacis superioribus, in Scythiam sunt reversi. Qui quum prorsus ex conspectu essent remoti, nec usquam amplius comparerent, ita Darius, ’castellis illis imperfectis relictis, rétro- gressus est, itinere ad occidentem conversa. Putabat enim, hos "esse universos. Scythes, et occidentem versus profugere. 125. Magnis itineribus-cum exercita profectus Darius, ut in Scythicamvterram pervenit, incidit in junctas duas alteras Scythe- rum partes: quasiibi nactus, persecutus est ita, ut illi, sese recipientes, semper unîus diei itinere ipsum antecederent. Quumque

220 HERODOTI HISTOR. 1v. instare ei’s Darius non intermitteret, scythes, ut initia decreverant, in illorum regum ditionetn se receperant, qui armorum societatem illis negaverant; et primum quidem in Melanchlænorum terrain. Quos quum tumultu replessent et Scythæ et Persæ, terram illorum ingressi; max in Androphagorum regionem Scythæ illis præive- .runt: et horum quoque rebus perturbatis, in Neuridem terram se receperunt: denique, his concussis, Agathyrsos Scythæ subterfu- gientes petivere. Agathyrsi, finitimos fugere videntes et exagita- tas a Scythis, præcone misse, priusquam suam ditîonem Scythæ invaderent, edixerunt illis, intra fines suas ne pedem ponerent: Ïprædixeruntque, si invadere conarentur, secum prias fore armis decertandum. His per præconem prædictis, ad fines suœ ditionis præsto fuerunt, constitutum habentes prohiber-e invadentes. Me- ,4 lanchlæni vero et Androphagi et Neuri; Persis simul cum Scythis ’îrrumpentibus, ne fortune quidem armorum tentata, obliti mina- ’ rum, continuo ulterius in desertum territi turbatique profugerant. Scythæ vero, ab Agathyrsis prohibiti, horum ditionem jam non sunt ,ingressi, sed ex Neuride terrain suam Persis præiverunt. 126. Ita quum tempus extraheretur, neque finis ullus adpareret, Darius, misso lad Idanthyrsum Seytharum regem equite, hæc si dixit: t’ Male feriate homo, cur fugis semper, Cam tibi liceat duarum "utrum libuerit facere P Quod si enim satis virium tibi vidais habere ad resistendum meis rebus, siste gradum, et desinens vagari pugnam committe. Sin tibi conscius es esse inferior, etiam sic vagari desine; et domino tua dona ferens terrain et aquam, in col- loquium127. Ad hæc veni.”Scytharum rexV IdanthyrsusV hæc respondit: " Ita mihi res habet, Persis: equidem nullam tamquam hominem metuens fugi, nec ante hoc tempus, nec nunc te fugio. Neque nunc novum quidpiam facio, aut aliud, quam quad in pace facere adsuevi. .Quid sit vers quad non, continuo pugnam tecum committam, id quoque tibi declarabo. Nec ioppida sun’t nabis, nec calta ana. quibus metuentes ne capiantur aut vastexitur, propeœmas pugnam *vobiscum conserere. Sin cupis quamprimum en venire; sunt nabis Vpatria sepulcra: agite, hæc indagate, et repens. disturbare tentate; itunc cognoscetis, utrum pro sepulcris-pugn’aturi simas vobiscum, au non pagnaturi. Prius vero, quam nabis ratio suasefit, pugnam tecam non conseremus. Et hæc quidem depugna dicta sauta. Dominos autem meos solos duco esse J ovem, meum progenitorem, et Vestam, Scytharum reginam. Tibi autem, loco terres et aquæ quæ tu dans ipostalas, en dans mittam quæ ad te mitti decet. Pro eo vero, quad dominum te meum esse dixisti, in malam rem te jubeo sbire.” (Hue est, quad vulgo dicunt, Styfla’cum dictant.) hmm igitur responsum præco ad Darium rètulit.

MELPOMENE. m 128; Regès veto Scytharum, audito servitutis nomine, iram non tenuere. Igîtur illud suorum agmen, cui juncti Sauromatæ erant, quod sub Sècpasis erat imperio, ad Istrum mittunt, data mandata ut Ionibus in colloquium venîant his, qui pontem in Istro positum custodiebant. Eis veto qui relînquebantur placuit, non amplius cir- cumducere Persas : sed quoties cibum caperent, de improvise in eos impetum facere. Observantes igitur illos cibum capientes, quæ decreverant, exsequebantur. Et equîtatum quidem constanter in fugam vertebat Scytharùm equîtatus : et Persarum equîtes fuga in pedites incidebant. Tom vero suppetîas veniebàt peditatus: et Scythæ, postquam equites hosfium in pedites rèjecerant, recedebant, peditatum metuentes. Simili-as vero impressiones noctu etiam Scythæ facîebant. 129. Erat tune Persis utilis, Scythis veto inimîca, Dariî castra adgredientibus, res dicta mira admodum; nempe vox asinorum, et mulorum species. Etenim nec asînum nec mulum feft Scythica terra, quemadmodum supra etiam demonstratum est: nec est omnino in universa Scythica regione aut asinus aut mulus, propter frigora. Igîtur lascivientes asinî terrîtabant equît’atum Scytharuin : sæpeque, dom in Persas impetum faciebant Scythæ, equi audientes interim vocem asinorum, consternati avertebantur, et mirabundi erigebant antes, ut qui numquam antea vel vocem talem audivissent, vel spe- cîem vidissent. Et hæc quidem. reg pau’xîllum quidpiam ad belli fortunam180. Scythæ quum subitlde conferebat. magnes motus fieri in .castrîs . ’ Persæ- rum [veluti reditum parafitîùm] observeront: quo-illi diutios 1in Scythîa manerent, ibique manente’s penuria rerum omùîüm prenie- rentur, hocce fecerunts De; pecoribus. huis idemtidem. nonnulli: cum pâstoribusirelinquebant, et ipsi se rétro in alium locum paulisper recipiebant. Tom Persæ, impetu facto, capiebant pecora, et præda facta exaùltabalnt. . ’ 131. Id quum sœpîus fieret, adoextrémum-Darius, quid consilîî caperet, incertus hærebat. (Quod ubi onîmadvereerunt .Scytharum reges, præconem adIeum mîserunt dona ferentem, avem et morem et ranam et quinque sagittas. Hæc adferentem dona interrogarunt Persæ, quænam esSet mens mittentiu’m ; et ille. respondit,. nifiil aliud cibi mandatumfu’isse, ut his dam quampriinum abirct : ipMs autem Persas, si sapientes essent, cognôsccre jusait,’quidnam ista dona significarent. Quo audito responso, c0nsqltabant inter se Persæ. 132. Et Darii quidem sententîa crut, Soythaso sesê: et terra!!! et aquam ipsi tradere: id’quod inde colligebat, quod mus in .rterra viveret, eodem fructu atque homo vescens, rana Vero in aqua vive- r’et, avis autem sinuais admodum esset equo; dènîqueo tels. illos tradere, tamquam suam fortitudinem. Hanc Darius Sentenfiam (fixent. Oui opposita emtAGobryœ sententia, unîus e Septemov’iris

222 » HERODOTII HISTOR. 1v. qui Mages oppresseront. Is conjectabat. dona ille hæc signifions : "-Nisi aves facti, o Persæ, in cœlum evolaveritis, aut in mures conversi subeatis terram, aut ut rame in paludes insilieritis, saivi hinc non revertemini, hisce sagittis confixil’ In hune igitur modum

dona133. Interim illa. une. Persæ illo Scytharum interpretabantur; pars, cui antea mandatant - me: l rat, ut ad Mæotidem paludem custodiam agerent, nunc veto, uç Ionibus ad Istrum in colloquium venirent, ubi ad pontem pervenere, i hæc ad eos verba feeerunt : u Viri Iones, venimus libertatemivobis adferentes, si quidem audire nos volueritis. Cognovimus enim, mandasse vobis Darium, nonnisi sexaginta dies’custodire pontem, bisque elapsis, si intra id tempus ille non adfuerit, in patrium vestram sbire. Nunc igitur, si hoc quod vobis edicimus fecelitis, extra cui- pam et apud illum eritis, et apud nos : ad’ constitutum diem manete, eoque elapso discedite." Hæc quum se facturas Iones essent poliiciti, ocyus illi retro se pruripuerunt. 184. Reliqui Scythæ, postquam dona, quæ diximus, ad Darium- miserant, instructis peditibus equitibusque in aciem surit progressi, tamquam prælium commissurih Quibus jam in noie stantibus, quum forte lepus in medium prosiluisset, ut quisque leporem conspexit, in eum persequi cœpit. Turbatis itaque illorum ordinibus, et orto clamore, caussam Darius quæsivit hujus tumultus, qui apud. hastes anus esset. Quos ubi comperit leporem persequi, dixit ad hos cum quibus et alias communicare sermones consueverat: b Nimium nos hi viri contemnunt : ac mihi nunc plane videtur, de Scythicis donis recte Gobryam judicasse. Quoniam igitur me quoque judice hæc ita se habent, bono consilio opus est, quo tutus nabis-hinc sit rece- ptus.” Ad hæc Gobryas: Fi Rex,” inquit, umihi quidem satis etiam auditu cognita erat horum baminum pomper-tas: nunc veto, post: quam in eorum terrain adve’ni, magis etiam cognovi, videns quo par cto nos ludibrio habeant. Itaque mihi sic faciendurn videtur: quam- .primum noir aderit, incensis ignibus sicut alias facere consuevimus, deceptiseis ex militibus qui ad toletandos labores nimis infirmi sunt, et adligatis asinis omnibus, hinc abeundum, priusquam aut Scythes ad’Istrum perganl: pontera rescissuri, ont Iones etiam consilium aliquod, quod nos perdat, copiant." HæcI’Gobryas suasit. . i135; Deinde, ut nox adfuit, eodem consilio Darius usus est. Mor- bosos ex militibus, et quorum . jacturarn minimi faciebat, asinos item omnes religatos, in casais quo loco erant reliquit., v Reliquit- autem et asinos et infimes milites hac caussa, ut asini clamerem huilerait: homines autem, infirmitatis quidemcaussa relinquebantur ; sed species nempe prætendebatur, rageur-cum flore exercitusde improvisa adgrsturum esse Scythes, et hos interim debere .castra lucri... Hoc pootqunmreos qui relinquebantur monuit Darius, incensis ignibus,

7 -kv-s.’ .-.... V.

MELPOMENE. 2231 quamprimum ad Istrum redire properavit. Tnm vero asini, procul a ’cœtu cui adsueverant relicti’, multo tumultuosiorem ruditum ede- banti; quo audito Scythes prorsus existimarunt, suo loco mansisse

» 186. °Orta luce, qui relicti erant, proditos se esse intelligentes a Dario, mànus ad Scythes tendebant, ea quæ par erat dicentes. Qui- bus illi auditis, propere collectis copiis omnibus, et duo illa quæ Persas.diximus juncta Scytharum agmina,’ et unum tertiam, etSauromatæ. I et Budini et Geloni, simul omnes persecuti surit Persas, recta versus Istrum directe itinere. At, quum major pars Persici exercitus. pedestris esset, nec itinerum esset peritus, utpote viis non tritis, Scythicus autem exercitus esset equestris, et compendiorum itineris gnarus; accidit, ut a se invicem aberrarent, et multo prius sey- thæ, quam Persæ, ad pontem pervenirent. Qui ubi cognoverunt, nondum ad’venisse Persas, Ionibus, qui in navibus erant, hæcce dixere: ii Viri Iones, diernm numerus vobis præteriit: itaque male facitis, quad adhuc ’manetis. At, quoniam hue. usque metu mansistis, nunc quidem solvite pontera, et ocyus abite, recuperata libertate gaudentes, et diis atque Scythis habentes gratiam. Cuni V illo autem, qui adhuc vester fuit dominus, ita nos agemus, ut adversus nullum populum posthac arma sit moturus." A 137. Super his itaque ldeliberarunt Iones. Et Miltiadis quidem . Atheniensis, qui dux et tyrannus erat Chersànitarum ad Hellesponé tum, hæc erat sententia, parerent Scythis, et Ioniam liberarent. n Cui opposite erat Histiæi sententia Milesii, dicentis, S nunc quidem unumquemque ipsorum in sua civitate regnare; Darii vero euersa potentia, nec se Mlleti, neque alium quemquam ullins civitatis un; perium porro posse obtinere: fore enim ut quæque civitas populari uti imperio malit, quam uni parere." Hanc sententiam postquam Histiæus dixit protinus omnes huic sunt adsensi, quum prius Milti-

adis138. Fuereprobassent autem hi, qui inconsilium. ille deliberatione suffragia, i A ferebant,- - et gratia valebant apud Regem z Hellespontiorurn quidem tyranni: Daphnis, Abydenus; HippocIus, Lampsacenus; Heroph’antus,»Pa-’I rienus; MetrodOrus, ProConnesius; Aristagoras, Cyzicenus; et Ariston,Byzantius: hi ex Hellesponto adfuere. -Ex.Ionia vero: Strattis, Chius; Æaces, Samius; Laodamas, Phocæensisïet Hi- stiæus, Milesius; cujus erat in medium proposita sententia, Mil- tiadi contraria. Ex Æolensibus nous aderat’vir,lAristaIgdras Cu-

189. Hi igitur postquam Histiœi probaverant sententiam, hæc prœtereamæus. etsfacienda et dicenda - decreverunt. i l:k pontis-quidem "- i pattern l solvendam, quæ Scytharum ripam spectaret, solvendain autem ad teli jactum; quo et facere aliquid viderèntur, nihil licet facientes,

224- HERODOTI HISTOR. 1V. et ne Scythæ tentai-ont vim adferre et Istrum ponte transite : di- cendumque, dam pontis partem ad Scythes spectantem solverent, se omnia factums quæ grata essent factura. Hua condition!!! Histiæi sententiæ adjecerunt. Deinde nomine omnium Histiæüs Scythis hæc respondit : ’t Viri Scythæ, utilia et benigna adtulistis, et opportune properastis. Ut autem, quæ a vobis proficiscuntur, benigna sunt ; sic et nos vobis studiose morem gerimus. Ut enim videtis, solvimus pontera; et omne studium adhibebimus, quo libertatem recuperemus. Dum vero nos in hoc solvendo occupamur, interim commodum fuerit, ut vos istos quæratis; et, postquam repe- reritis, eam ab illis, quam par est, pœnam et vestro etnostro numine sumatis.”140. Tum Scythæ, , iidem iterumtadhibentes Ionibus, Vera eos dicere’persuasi, reversi surit, Persas inquisituri ; sed immuns via, qua illi transiere, abersarunt. Cujus erreris ipsi Scythes calma fuere. es quod pesons omnia in illo regione corruperant, aquasque obstruxerant. 1d enim ni fecissent; facile, si voluissen’t, Persas inventuri crut: nunc pet id ipsum consilium, quad optime a se initum putabant, desspti saut. Scythæ igitur per en ten-æ suæ 1068 proficiscenœs quœrebant Persas, ubi et pabulum mat equis et aqua, reti per eadem loca Persas se recipere : st illi eamdem viam teneu- tes retrogtessi sunt, qua prius stant profecti ; atque ita ægre tandem locum trajeŒus repererunt. Quum veto noctu advenirent, solutum- que olfenderent pontem; gravis eos metus incessit, ne Iones sese dewuissent. 14-1; Erst tune apud Darium vit Ægyptius, omnium baminum, vocalissirnus. Hunc Darius jasait, in ripa Istri stantem, vocare Histiæum Milesium. Quod ubi ille fecit, exaudita prima coulpe]- latione Histiæus naves omnes ad trajiciendum exercitum expedivit, pontemque junxit. I 142. Attpe ita Persæ efl’ugerunt: Scythe veto, illos inquirerltes, iterum ab eis aberrai-nm, Et exinde Scythæ, Ionas, quatenus liberi saut, mollissimos et çfœminatissùnor omnium baminum esse judicant; (pistonna veto de eisdem ut servis verba faoiunt, "incipit: aiunt esse Minis quam maxime dedita et fidelissima. Hæc-clicherie in ,Ionas jactant Scythæ. 148. Darius, par Thraciam profectus, Sestum in Chersoneso pensait: unde ipse quidem navibus in Asiam trajecit, ducem vero exercitus in Europe, reliquit Megabszurn,’ virum Persam: cui-Ire; olim singularem habuerat honorem, hoc in neum verbo curam Per- sis dicte, Mais Punica oomedere cupiverat Darius: quijpostquam primum airerait malum, quæsivit ex se frater Artabanus, quide esset, aigus tantum sibi numerum me sapent, quotas numeraa’grano. mon in Panico isola? Cui Darius respondit: Malle se lot niquera

’MELPOMENE. v Li r "225 . ’Megabazoi haberè, quam Grœciam sua: potertati wigwam. ’ Hæc in Persis dicens,;jllum honoraverat: tune vero eumdem imperatorem freliquit cum octo myriadibus de suc exercitu. 144-. Idem Megabazus, quum Byzantii agens audiret, Calchedo- ’ V nios septemdecim aunis ante Byzantios urbem suam in ea regione,

ubi sita est, condidisse, verbum dixit, quo dicto immortalem apud s Hellespontios memoriam sui reliquit: istud enim de Calchedoniis .ubi audivit, cæcos sa tempore fuisse, ait, Çalclzcdoaios : denim, quum ’pukriorfuisset locus contiendra urbi, turpiorem non elegissent, ni cæci fuissent. Idem igitur Megabazus, imperator tune relictus in Hel- Jespontiorum regione, armis subegit civitates, quæ cum Medis’non

145. Dur: hæc ille agebat, per idem tempusaliaingensespeditio ,sentiebant.in Libyam suscepta est; cujus caussam exponam,- ’ postquam hæcce ’prius commemoravero. Argonautaram aepotes, a Pelasgis eis, qui -Atheniensium mulieres Braurone rapuerant, Lemno ejectî, naviga- «rant Lacedæmonem; et sedibus in Taygeto captis, ignemu incen- derant. Id conspicati Lacedæmonii, misso nuncio sciscitabantur, quina": essent, et undeîl Nuricio hi respondent, ."Minyas se esse, sheroum illorum fillOS, qui in Argo navi navigassent: ahi illis, postquam Lemnum adpulissent, esse se procreatos.” Lacedær’nonii, , accepta hoc nuncio de generé Minyamm, iterum miserunt qui-ex illis quærerent, que consilio in ipsorum vraiment terrant, et igné"; amenderait? Dixerunt, a Pelasgis çjectoa, ad parentes venin: acquis- .simum enim esse ita fieri ; cupereque cum illis habitare, honorum participes," et terne portionemlsortitos. Placuittunc Lacedæmoniis,IMi- nyas recipere eis conditionibus, quas ipsi proposuerant : maxime vero, ut hoc facerent, movit eos hoc; quad Tyndaridæ participes fuerant .expeditionis Argonautarum. Itaquereceptis Minyis et terres por- .tionem adsignarunt, et per tribus eosdem distribuerunt, Et illi sta- itim matrimonia contraxerunt; uxoresque, quas, Lemni durerant, I aliis elocarunt, , ». s . 146. Haud malta vero interjecto tempore, insolescere Minyæ Icœperunt, teigni participeslfieri postulantes, et alia .patrantes nefaria. Itaque interimere dos decrevere Lacedæmonii; et prehensos in custodiam misere. Supplicio autem adficiunt Lacedæmonii, si quos morte pleCtunt, nocturno teinpOre, interdiu vero neminem; Quum igitur in eo essent ut supplicia eos adficerent, uxores Minya- mm, quæ cives erant, et primariorum Spartanorum filiæ, precatæ sunt ut .ipsis liceret in carcerem intrare, et cum suo- cujusque marito colloqui. Et ibi illis banc veniam dederunt, nullam dalum suspicati. At illæ, carcerem ingressæ, hoc instituunt facere : quid: quid habebant vestium,iid maritis dabant: ipsæl maritomm vestes induebant. Ita Minyæ,.muliebri vestitu induti, quasi mulieres, 2 G

226 HERODOTI HISTOR. IV. .egrediebantur: ’eoque modo postquam évasera, iterum in Taygeto sedes ceperunt. 1g. Per idem veto tempus Thens, filins Autesionis, Tisameni, »Thersandri, Polynicis, colonos duxit Lacedæmone. Erat hic The- ras, genere Cadmsus, avunculus filiorum Aristodemi, Eurysthenis et Proclis: qui quoad minores fuerant ætate, Theras illorum no- .mine regmun Spartæ sdministraverat. Postquam autem adoleve- runt sororls filii, reg-numq’ue capessiverunt, graviter ferens Theras ab aliis regi, qui regnum ipse gustasset; negavit Lacedæmone se meneur-am, sed ad cognatos mon ait navigaturum. Erant autem in insola, quæ Titan nunc vocatur, cui olim Callisto nomen fuerat, Membliari. posteri, Pœcilis filii, nations Phœnicis. Cadrans enim, Agenoris filins, Europam quœrens, ad Theran quæZ nunc vocatur adpulerat; ibique, sive quad si placent illa regio, sive alia quapism mussa permotus, reliquit quum alios Phœnices, tum cognatum suum -Membliamm : atque hi Callistam, quæ tune vocabatur, habitabant par octo hominem gemmâmes, priusquam Theras Lacedæmone eo Asdvsniuet. 148. Ad hos igitur Theras cum multitudine quadam e Spartanos arum tribubus profeetus est, ima cum illis habitaturus, et neutiquam ioula ses ejecturus, sed admodum sibi eorum animos concilians. Jam, quam Miuyæ en enroue profugi in Taygeto comedissent, et de sis interficiendîs deliberarant Lacedasmonii, deprecatus-est The- -ras ne fient cædes, pollicitus se illos ex ipsorum finibus edocta- rum. Cui sententise’ quum essaiment Lacedœmonii, tribus navibus triginta remonta Theras ad Membliari posteros navigavit; non inique omnes secum Minyas timens, sed exiguum eorum numerum. Nain major pars in Paroreatarum et Cancanum fines se contnlit: bisque terra sua ejectis in sex partes sese partiti sont, et deinde in eodem regione sex hæc oppida sondiderunt, Lepreum, Macistum, Phi-iras, Pyrgum, Epium, Nudiuin; quorum quidem pleraque ab Eleis mes ætate eversa sunt. Insula autem, quam dixi, a conditoris nomme Thera est adpellata. ’ n 14:9. Filius Theræ enavigare cum patte noluerat: itaque dixerat pater, ce sur reliaqum tamquam avent inter lapas : iv Mamie.) a que dicto nomen huic Vadolescenti Dialyse: (Ovilapss) inditum est, idque nomen dein invaluit. Hujus Oiolyci filins fait Ægeus; a quo Ægidœ nomen habent, magna tribus Spartæ. Que ex tribu viris . quum in vite non marneront liberi, ex oraculi edicto statuerunt tem. plein Furiis Laii et Œdipodis dedieatiun: et ex eo tempore man. me illis liberi. Idemque etiam in Thera insula accidit eis qui ex

his150. vins Hactenus progenitiLacedæmo’niorum surit.narratio et Theræorum’’ I ’ consentit: que: his subjugua, ea soli Theræi memorant ita accidisse.

Grinus, Æsanii filins, anusMELPOMENE. ex posteris hujus Theræ, quum tex 227 The- ræorum esset, Delphes venit, hecatomben afi’erens nomme civitatis: sequebanturqne enm et alii ex civibus, atque etiam Battus, Poly- mnesti filins, de Euphemi genere, unîus ex Minyis. Grino vero, regi Theræorum, quum de aliis rebns consuleret oraculum, edixit Pythiæ. ficivitatem debere enrn inLibya condere.". Tum ille respondit: tt At equidem, o Rex, ætate jam sum provectior, et gravis ad majus quidpiam moliendum. Quin tu aliquem ex junioribus hisco .id facere jube." Ista dicens, Battutn digito- monstravit. Et hæc quidem tune. Deinde veto, postquam abierant, neglexerunt oraculi omnino; quum nec Libye ubi esset nossent, nec auderent colonisai mittere

151. Post hæc vero per septem aunas non plaitTheræ ;- arbores- queobscuram in insula omnes, ima excepta, in eXarnerant. rem. Consnlentibus , Vigitur oraculum Theræis, objecit Pythia coloniam in Libyam dedacendam. Itaque, quum nullam aliud esset mali remedium, in Cretam nuncios mittunt, qui quærerent, an Cretensiam alignés, sut inquib’nonm, in Libyam umquam perpenisret. Nunciî per Cretam aberrantes, quum in alia oppida, tan: Itanum venerunt; ubi cum purpurario quadam, cui nomen erat Carabins, sermones miscent, qui eis ait, ventis se in Libyam fuisse delatran, et quidem in Plateam insula»: Libye omisse. Hunc igitur hominem, ’proposita mercede, Theram ducunt. Et et Thera mittuntnr primum exploratores, baud multi numero: quibus quum viam in Plateam banc insulam Carabins monstruset, reliu- quunt ibi Carabium cum nescioquot mensium cibariis, et ipsi ocyus domum navigarunt, nuncium Theræis de illa insula relaturi. 152. Quibns ultra constitntum tempus redirediiiërentibns, Coro- bium omnia defecerunt. Deinde vero Semis navis, Ægyptnm petens, cujus mucierus Colæus erat, ad Plateam banc delata est: et Samii, postquam a Corobio rem omnem cognovernnt, unîus anni cibaria ei reliquerunt. Tutu hi, ex insula profecti, quum Ægyptum patentes navigarent, subsolana venta surit abrepti, et, non intermit- tente vi venti, pet Herculis columnastransvecti, Tartessnm pervenere, divino quodam numine cos deducente. Erat ca tempestata intactum hoc emporium: itaque iidem inde, redeuntes, maximum Græeornm omnium, quorum certior quædam ad nos notifia pervenit. ex mercibus lucrum fscerunt; post Sostratmn utique, Landa- mantis fiiium, Æginetam: cum hoc enim nana alias contendere potest. Samii veto decimam lucri partem eximentes, sex talents, alienum faciendnm curarunt, ad crateris Argolici Imodum, circa quad sunt grypum capita in quincuncem disposita: hac ahenum in J unanis’ templo dedicarunt, impositnm tribus æneis’ colossis septeno- rumrcubitorum, qui genubns innituntur. Ah illo’tempore primum urgeas amicitia-Cyrenæls Thorælsqnecum Samiis contracta est. . .

228’ HERODOTI HISTOR. 1V. 153. Theræi vero, postquam, relicto in insula Carabio, Theram redierant, renunciarunt, en: a se insula»; in Libyœ ora conditanu Placnit igitur Therœis, ut e singulis ditionis suæ lacis, quæ numero’ septem erant, viri mitterentur, ita quidem ut frater cum fratre sorte aontenderet uter in coloniam abiret; ducemque eorum atqne regem Battum designarnnt. Ita igitur diras naves quinquaginta remorum" ’ inv 154. Plateam Hæc Theræi memorant: miserunt. in relique narratione Theræis’ l cum Cyrenæis convenit. Nam, quad ad Battum spectat, neutiqnam cum Theræis Cyrenæi consentiunt. Rem enim hi ita narrant. Est Cretæ urbs Axus, cujus rex fuit Etearchus. Is quum filiam haberet matre orham, nomine Phronlmam, aliam duxit uxorem. Hæc’ post illius matrem domum ducta, volait etiam re ipse noverca esse Phronimœ, multis eam malis adficiendo, et quidlibet adversus eam maliendo: ad extremum, impudicitiæ crimen ei inferens, persuasit marito rem ita esse. Et ille, persuasus ab nxore, nefarium in filiam facinus machinatur. . Aderat tune Axi Themison, civis Theræns, mercaturam faciens. Hunc, hospitia exceptum, jurejurando adstrin- gît ad aperam sibi in en re, quam ab illo petiturus esset, navandainl Qui quum interpasito juramenta fidem suam dedisset, adductam ei tradidit filiam suam, jubens ut abductam in altolmari demergeret. Themison, fraudem jurisjurandi indigne ferens, soluto hospitio, hæcce fecit. - ’Accepta pnella, navi profectus est: ubi veto in alto fait, quo se exsolveret jurisjurandi religione ab Etearcha sibi oblata, funibus religatam puellam in mare demisit, rursusque extractam secum Theram duxit. ’ 155. Inde Phronimam domum suam sumsit Palymnestus, spectatus vir apud Theræos, caque pro pellice usus est. Circumacta tempore natns est haie ex illa filins, exili [site potins, hæsitante] voce et balbutiante; cui nomen impositum est Battus, ut quidem Theræi et Cyrenæi aiunt: ut veto mihi videtur, aliud statim impositum ei nomen erat; Battus veto deinde demum, postquam in Li- byam pervenit, nominatus est, nomine sumto ab oracnlo quad ei Delphis editum erat, et a dignitate quam inter suas habuit: rageas enim Libyes Battum vacant; caque de caussa pute Pythiam, oraculum edentem, Libyca illum lingua adpellasse, quum sciret regemï eum"fore in Libya. Nam postquam ille ad virilem pervenit ætatem, Delphos profectus est, de voce sua consultnrus; consulenti autem’ hæc respondit Pythia:

Butte, vocis classa venisti: et le rex Apolla In Libyam mini: ovibos divitem, coloniæ conditarem. quasi Græco sermone dixisset, t’ Rex, vocis caussa venisti.” Tum- vero ille respondit :i ti O Rex, equidem veni, vocis mess causse. ten

MELPOMENE. i 229 consulturus; - tu veto mihi alia respondes impossibilia, jubens me I coloniam in Libya bonderez quanam tandem vi? qua baminum manu ?” Quæ ille dicens, non persuasit Pythiæ ut aliud sibi respoan darèt. Quum igitur eadem, quæ antea, ei responderet: interim Battus, ille relicta, Theram rediit. q 156. Post hæc et in hune ipsum et in reliquos Theræos ira dei denuo incubait. Et Theræi caussam ignorantes calamitatum, Del- phos miserunt qui de præsentibus malis consulerent. Quibus Pythia respondit, " si cum Batto Cyrenen. in Libye. coloniam conderent, - melius cum ipsîs actum iri.” M iserunt posthæc Theræi Battum cum duabus navibus quinquaginta remorum: sed hi, postquam in Libyam navigarunt, quoniam cæteroquin quod agerent non habebant,Theram sunt reversi. At redeuntes telis repulerunt Theræi, nec adpellere ad terram passisunt, sed retro navigare jusserunt. Illi igitur, neces; sitate coacti, navibus retro abierunt: et insulam condiderunt ad oram Libyæ sitam, cui nomen (ut supra dictum) Platea. Dicitur autem . hæc insula pari esse magnitudine, atque nunc est urbs Cyrenæorum. 157. Hanc insulam postquam per biennium habitassent,-quum nihil illis prospère cederet, une viro ibi reli’cto, reliqui omnes Delphos navigarunt: oraculumque adeuntes; responsum petiere, dicentes, Libyam se lmbitare, nec idcirco merlins secum agi. Quibus hoc respon- ’ sum Pythîa dedit: - I " Si tu Libyam ovîum nutrioem melins nosti, Qui non adiîsli, quam ego qui adiî 3 Hilde miror tuam sapientiam. Quæ Battus cum suis ubi audivit, retro navigavit: nec enim illos. condendæ coloniæeaussa, quasi mandate satisfecissent; prius absolvit deus, quam in ipsam Libyam pervenîssent. Igitur postquam in insulam pervenerunt, recepto eo quem ibi reliquerant,vin ipsa Libya locum eum condiderunt cui’nomen Aziris; quem amœnissimi colles utrimque includunt, et ab altero latere amuïs præterfluit. - 158. Hunc locum quum per sex annos incolluissentysieptimo anno, I precantibus indigenis, et mêlioremlin locum sese illos perducturos esse pollicentibus, persuasi-sunthunc relinquere. Duxeruanue e05 Libyes inde moventes occidentem versus : pet pulcherrimam autem. regionem, ne eam transeuntes Græci viderent, noctu cos transdu-r xerunt, diei horam’ita «comm’ensi: nomen huic regioni Irasa est. i Deinde eos ad’fontem duarum, qui Apollini sacer perhibetur, (li-l xeruntque: iiVirî Græci, hic vobis commodum est habitante; hic enim perforatum est cœlum.” 4 159.. Jam,equousque et Battus vixit, coloniæ conditor, qui annos reg-navit quadraginta,- et hujus filius Arcesilaus, qui sedecim ,annos tepavit, habitarunt banc regionem Cyrenæi tot numero, quot-initia in coloniam fuerant missi. Tertio veto regnante, Batto cognomine

230 HERODOTI HISTOR. 1v. Felice, Græcos omnes Pythia edito oraculo induit, ut in Africnm naviguent, cum Cyrenæis esm frequentaturi: invitnvernnt enim illos Cyrenæi, agrorum partitionem polliciti. Oraculum Pythiæ tale erat :

Serior in Libyen quisquis pervenerit sinum Post discutant 1mm, Inox hune, sfirmo. pigebit. Postquam igitur magna hominum multitude Cyrenen confluxit, finis ümi Libyes, magna regionis parte spoliati, rexque eorum, cui nomen erat Adicran, quippe sgris exuti et contumeliose habiti a Cyrenæis, missis in Ægyptum legstis, Apriis regi Ægypti sese tradiderunt. Et ille ingentem Ægyptiorum contractum exercitum contra Cyrenen s luisit. Cui Cyrenæi cum suis copiis in regionem cui Irasa nomen et. ad fontem Thesten obviam progressi, prælio cum Ægyptiis commissa victoriam reportarunt. Ægyptii enim, Græcorum arma prius non experti, illosque aspemati, its cæsi sont, ut eorum panai in Ægy- ptum redierint.’ Cujus clsdis culpsm ipsi Apriæ tribuentes Ægyptü, protinus ab eo defecerunt. 160. Batti hujus filins fuit Arcesilaus ;p qui postquam regnum suscepit. primum cum fratribus suis discordias exercuit; donec hi, illo relicto, in alium Libyæ locum concesserunt, inter seque inito consilio urbem banc condiderunt,cui nomen inditum, quod etismnunc obtinet. Bures; simulque, Afris, ut a Cyrenæis deficerent, persuuerunt. Post hæc Arcesilaus adversus hos Afros, qui fratres suas receperant, et ab ipso defecerant, arma movitfi Afri vero, illum metnentes, ad Libyes versus orientem incolentes confugerunt: et Arcesilaus, fugientes secutus, et Leuconem nsque, Libyæ oppidum, persecutus, ibi adgredi Libyas statuit. Sed prælio commisso taminsignem victoriam reporteront Libyes, ut eo loci ex Cyrenæis septem millia armatorum ceciderint. . Post eam cladem ægrotam Arcesilnus, quum, medicu- meutum sumsisset, a fratro Learcho strangulatus est. Learchum vei-o uxor Arcesilai, cui nomen erst Eryxo, par dolum occidit. 161. Arcesilao in regnum successit filins Battus, pede claudus. Cyrenæi vero, oh tristem natum suaruxii statufia, Delphes miseront qui Deum consulerent, que inits ratione optime res suas administra- nnt. Quos Pythia jussit a Mantinea Arcadie malendurant meut". Petierunt igitur Cyrenæi a Mantinensibus: bique illis dederunt virum inter cives probatissimum, cui nomen erat Demonax. Hic vir igitur postquam Cyrenen pervenit, cognitis rebus ingulis, primum in tres tribus distribuit Cyrenæos, partitions in hune modum instituta : The- ræorum, eorumque qui ex illorum vicinia tarant orinndi, nm partent constituit: alteram pattern Lacedæmoniorum et Cretensium; tertiam reliquorum insularium z deinde, exceptis âgris sacri! et sacerdotiis, quæ rsgi Batto tribuit, reliqus omnia, quæ antes regain filetant,

populo in medium proposait. i i a

MELPÔMENE. 231 162. Jam, repente quidem hoc Battu, iste reruin status duravit. Sub hujus autem filio Arcesilao multæ turbæ de honoribus sunt ex- ortæ. Arcesiiaus enim, Batti claudi filins et Pheretimæ, negavit se toleraturum reruin’ statuai a Mantinensi Demonacte ordinatum, verum honores et privilegia repetiit suorum majorum. Inde excitnta seditione victus, Samum profugit : mater veto Pheretima. et ipso fu- siens, Salaminem Cypri se recepit. Salaminem per id tempus tenuit’ Euelthon. is qui thuribulumiliud spectatu dignum Delphis dedicsvit, quod estin Corinthiorum thesauro depositum. Hunc adieu: Phere- tima, exercitum ab eo petiit, qui se et filium Cyrenen redueeret. Ami Euelthon quidlibet mugis, quam exercitum, dedit. Et illa ac- oipiens dona, tt bonum quidem,” ait, tt et hoc esse; malins veto illud fore, si petenti sibi idaret exercitum.” His verbis, quoties donum aliquod accepit, usa est. Postremo Eueithon dono ei luisit fusurn aureum et culum, cui lana etiam circumdsts. Quumqueidem dictum Pharetiiua repeteret, respondit Euehhon, tfitalia munera dari malieribus, non exercitum.” 163. Per idem tempus Aroesilaus, Sami moratus, unumquemque excitsbat spe dividendorum agrorum proposita. Quumquejam ina- , gnam manum contraxisset, Delphos est profectus, de reditu consulturus oraculum; cui Pythia hoc dedit responsum: tt Quatuor Battis et quatuor Arceailais, par octo hominum generationes, dat Loxîas regnum obtinere Cyrenæ: ulterius vei-o ut ne «memini quidemhor- tatar. Tu tamen, quum domum redieris, quietus esto : .etqusndo fornacem repentis plenum amphOris. ne excoque amphoras, sed ad suram- illns emitte. Sin excoxeris forlancent, ne in circumfluam. in. tres: sfioqui peribis tu et pulcherrimus taurus." 164i. Hoo a Pythia accepta responso» Arcesilaus, sumtîs secum Samiis, Cyrenen rediit. Et ibi rerum potitus, immemor editi ora; culi, paume repeüvit ab exailii sui auctoribus. Horum autem alii regione prorsus excesserunt: alios vexa, in potestatem suam redactos, Cyprum misit, ibi interficiendos. At hos quideanidii, suam ad oram delatos, servamnt, et Thersm miserunt. Alias vero Cyre. murum anomales, qui in privatam Aglomachi magnum turrîm confugerant, mandata mutatis Arcesilæus cremavit. Quo patrato Minore, animadverteus banc esse oraculî sententiam, quad noluisset Pythia ut reparlas in femme amphoras excoqueret, Cyreuæorum urbe ultm sbstinuit, mortem timens macula significateur; et circum. fluam illam existimæns esse Cyrenen. Habaît. uxorem, cognstam sui, (illam regis Barmrum, cui nomen ont Alszîr: ad hum: se ra. cepit. At ibi conspicati eumscîves Barcæi et Cyrenæorum exsulum nonnulli in faro versantem intenfeœrunt, simulque cum illo socerum Alszîtem. la Arcesilaus.. oraculi responso sive volons sive prœter mm voluntatem non obsecutus, fatum suum implevih . - 165. Dum Arcesilaus, mali sui sibi auotor, Barcæ versabatur, in-

232 HERODOTI HISTOR. 1V. terim mater ejus Pheretima honoribus filii Cyrenœ fangebatur,’ quum alia administrans, tum in seuatu sdsidens: postquam vero eum cogi- novit Barcæ periisse, relicta Cyrene in Ægyptum profugit.- Exh stabant enim merita ab Arcesilao in Cambysen Cyri filium collata: erat quippe hic Arcesilaus, qui Cyrenen Cambysi tradiderat, et tributum ei pactus erat pendendum. In Ægyptum ubi pervenit Pheretimn, supplex adiit Aryanden, suppetias sibi ferre rogans ç caussam interserens, periiaoe filium suum ce quad Medorum filoient

166. Erat hic Aryandes prœfectus Ægypti, a Cambyse constitutus ; idem qui postes, quum se parem gereret Dario, interfectus est. partibus.Postquam enim cognovit viditque Darium cupere’ monumentum res linquere sui, quale nemo ante illum tex reliquisset, æmulatus est eum; donec tandem mercedem retulit. Etenim Darius auram ita excoquendum curaverat, ut, quoad maxime fieri posset, esset pur- gatissimum; quo ex auto monetam procudit. Aryandes vero, Ægypti præfectus, idem ipsum argenta fecit: atque etiam nunc pur- Igatissimum argentum est Aryandicum. Id ubi cum facere cognovit Darius, alia in cum culpa colleta, quasi adversus ipsum rebellasset;

-interficiendum a 167. Tune vero Aryandes hic, miseratus curavit. Pheretimam, pollicetur. . . q ei universum qui in Ægypto erat exercitum, pedem-sin et classia- rium; duce nominato pedestrium copiarum Amasi, de Maraphiorum genere; navalium veto Badra, de genere Pasargadnrum. Priusà quam autem mitteret exercitum, præconem in urbem Barcani misit, quæsiturum qui: and qui Arcesilaum inteljëcisset. - Barcæi vero unis versi in se culpam receperunt, malta ab illo mala passas ce me dicentes.’ Qua re cognita, tum dernum exercitum cum Pheretima misit. Et hæc quidem .caussa verbo tenus prætendebatur: missusautem, ut mihi quidem videtur, est exercitus hoc consilio, ut Libyes sub Per- sarum redigerentnr potestatem. Suntîenim Libyam (sive Afi’orum) multi atque varii populi : quorum pauci nonnulli regis imperio parebant. picrique autem nullam Darii habebant rationem. . . . . A 168. HABITANT autem LIBYES hoc mode. Incipiendo ab Ægypto,’ primi Afrorum sedes habent Adyrmachidæ : qui institutis quidem maximam partem utuntur Ægyptiis, vestem vero gestant, qualem et alii Libyes. Mulieres in utraque tibia armillam gestant ænesm: cc. matu alunt -, et pediculos, quos quæque capit; vicissim mordet, atgue ita abjicit. Hi soli ex cunctis. Afris hoc faciunt: iidemque soli virgines; quum in eo sunt ut nubant, regiostendunt .; quarum quæcumV-i que illi placet, eam tex devirginat. Pertinent hi Adyrmachidœ ab Ægypto usque ad portum cui nomen est. Plynus. , ’ « 169. His contigui surit Giligammæ, terram incolentesvocciden: dem versus, neque ad Aphrodisiadem insulam. In hujus regionia medio ad oram situ est Platea insula, in quam Cyrenaei duxerant

coloniam ; in continente vetoM est POM Menelaius portas, ENE. et Azirîs 233oppi- dum, quod’hâbitant Cyrenæi; unde incipit silpliium, pertinet autem silphium a*PhteaiqSulausk1uead ostium Spflis. Institutis hi utunc tut iisdëm fere atque ii de quibus ante dictum. 170. Giligammarutn, occidentem versus, finitimi sunt Asbystæ. Hi supra cyrenen habitant: nec ad mare pertinent; oram enim maritiinamuCyrenœi inColunt. In regendis quadrigis non postremi sont, sed vel maxime inter Afros omnes eminent. Instituta autem pleraque æmulantur Cytenæorum. , r :1711 A’sbystis ab’occid’ente contermini sunt Ausclzisæ. Hi super Bateau: habitant, perti’nentque ad mare circa Euesperides. In media Auschisarum ditiOne habitant Cabales, exiguus populus. ad mare pertinentes prope Taucheira, oppidum ditionis Barcææ. lis- dem institutis hi utuntur atque illi qui supra Cyrenen habitant. 172. Auschisatum horum, versus occidentem, finitimi suntiNasa- moues, numerosus popu’lus ;. qui æstate, relictis ad mare pecoribus, ad locum cui Angila nomen adscendunt, palmulas collecturi : na.- scuntur enim ibi frequentes palmas arbores, insigni magnitudiue, et frugiferæ omnes. Iidem locustes venantut, quas ad solem sic- entas molunt, et deinde lacti inspersas une cumïlacte bibunt. Uxog res quidem quisque complures solet habere, sed promiscue cum" quibusiibet coeunt: simili mode, atqtie Massagetæ, s’cipione. prias in tetram defixo coucumbunt. Quando primum uxorem ducit vit Nasamou, matis est ut prima nocte sponsa cum singulis deinceps convivis concumbat: et quilibet, postquam coiit, donum dat quod domo secum adtulit. J urisjurandi et divinationis apud eos hi ritus surit. Jurant pet viros qui inter ipsos justissimi et fortissimi dicuntut fuisse; pet hos jurant, sepulcta eorum tangentes. Divinaturi, ad sepulcra accedunt majotùm, et peractis precibus ibidem indor- miunt: quodcumque dein visum quisque pet somnum vidit,"eo uti- tnr. Fidem sibi mutuo daut hoc modo: alter alteri ex sua manu ptæbet bibendum, vicissimque ex alterius bibit manu: quod si liquo- ris nihil adest, pulverem humo sublatam lingunt. 173. Nasamonibus contermini sont ÀPsylli. Hi tali modo inter- îerunt. Notas rentas exsiccaverat receptacula, quæ habuerant, aquarum: est enimtregio intra Syrtes omnia aquarum inops. ,Tum. illi, te deliberata, communi consilio adversus notum expeditionem silsc’eperunt: (refero autem hæc, quæ Libyes narrantz) et, postquam in arénas pervenerunt, coortus notas eos obruit. Quibus ex). stinctis, regionem eorum Nasalnones comparant. a 174;. Supra bos, meridiem versus, in regione ferisifrequente, ha? bitant Gardmantes ,- qui quemcumque hominem fugiuut, et cujuscumque commerciut’n: nec arma ulla adbelli usum hi habent, nec pu- gnnre notant. ’ l s 2l

. «...-y N-xvjflwïà " Z han-"’1’ i

23s HERODOTI HISTOR. 1V. 1,75. Hi igitursupra Nasamones habitant: juxta mare veto, et ab occidente, finitimi eorumdem Macæ sunt. Hi in media capillos crescere sinentes, bine vero atque illiuc in cute tondeutes; cristas gerunt. In bellum proficiscentes, struthionum pelles pro scutis gestant. Per eorumdem ditionem Cinyps fluvius, ex colle proflueus cui nomen Chariton, (id est, Gratiarum C0158) in mare provolvitur. Hic collîs Chariton nemoribus frequens est, quum relique. Libya, quam adhuc commemoravi, arboribus nuda sit. A mari ad illum stadia sunt ducenta. 176. Macis his proxîmi sunt Gindanes: quorum maliens fascias ex pellibus ad pedum malleolos gestant unaquæque multas; idque hac de caussa fieri aiunt : ut cum quoque viro concubuit mulier, ita fasciam circumligat; et, quæ plurimas gestat, ea præstantissi- ma esse judicatur, quippe a plurimis viris amans. m 177. 0mm horum Gindanum, quæ in mare promiuet, Lotqphagi habitant: qui nullo alia cibo, nisi loti fructu, vitam sustentant. Est autem lotifructus magnitudine baccæ lentisci, dulcedine veto fini-i lis fructui palmas arboris. Parant vero Lotophagi etiam vinum ex eodem fructu. 178. Lotophagos, secundum mare, excipiunt Machlycs; qui et ipsi quidem loto utuntur, verumtamen minus quam prædicti. Per- tinent hi ad flumen magnum, cui nomen Triton: infunditurqueis fluvius in magnum lacum Tritonidem, in quo est insula cui npmen iPhla. Hanc insulam, aiunt, Lacedæmonios ex oraculi efl’ato colo-

nis179. Narraturdebuisse vero etiam hæc frequentare.historia. Iasonem, postquam sub - Pelio navem Argo construxisset, quum alia hecatombe, tune et tripode æneo in navem imposito, Peloponnesum esse circumvectum, Delphes profecturum: sed quum circa Maleam navigaret, vento borea abreptum et ad Libyam fuisse adpulsum; priusquam autem. terrain conspexisset, hæsisse in brevibus Tritonidislacus. Ibi tune inopi consilii, nescientique quo pacto educeret navem, adparuisse aiunt Tritonemajussisseque lasonem, ut sibi daret tripodem illum ;l dicentem, se illis monstraturum eIitum, et incolumes emissurum. Cui postquam morem gessîsèet Iason, tum Tritonem illis tutum pet brevia exîtum monstrasse, et tripodem in suc templo deposuîsse; ex eodem veto tripode oraculo edîto rem [omnem Iasoni ejusque sociis præ- dixisse ; pempe, tt si quis ex Argonautarum posteris tripodem illum, abstulisset, tune inevita’bilî necessitate centum urbes Græcas circa Tritonidem lacumlesse condeudas." Quæ ubi cognovîsseut Libyes hane regionem incôleutes, tripodem illos Occultasse. . I 180.. Machlyum horum finîtimi sunt Auscnses ; qui pariter atque illi Tritouidem 13mm adepluut, sed juterfluente Tritone ab illis :dirîmuutur. Et Maehlyes quidemiin phstica capitis parte comam

MELPOMENE. 235 alunt; Auseuse veto in anteriore. Annuo Mineruæ fait; virgines horum duabus a partibus stantes pugnant invicem lapidibus atque fustibus, dicentes, indigcnæ deæ (quam Minervam nos vocamus) se patrie ritu oflicium præstare. Si quæ virgines ex vulneribus moriuntur, bas falso nominatas virgines dieunt. Priusquam vero filas ad pugnandum committant, hoc faciunt. Pulcherrimam virginum publice exornant galea Corinthia reliquaque. armature; Græcanica, et currui impositam circalacum’cîrcumvehunt. Quonamv veto cultu "virgines omaserint priusquam Græci in eorum viciais habitarunt, non habeo dicere: videntur mihi autem Ægyptiis amis eas instruxisse. Nam’ ab Ægypto et scutum et galeam autumo ad Græcos pervenisse. Minervam autem perhibent esse Neptuni filiam et Tritonidis paludis; dedisse autem se ipsamtJovî, quum nescio quid haberet quod de patre conquereretur: Jovemque eam pro filia adoptasse. 4 Hæc quiilem ita narrant. Cœterum promiscue cum mulieribus pecudum" - marge coeunt, non uns habitantes. Tertio quoque mense conveniunt virig: quo in couventu, postquam adultus est puer quem mulier peperit, cui vira similis reperitur puer, is ejus pater esse censetur. 181. Quos adhue .recensui, hi sunt Nomades Libyes, mare adcolentes. Supra bos veto, mediterranea versus, fera (feria frequens)’ Libya est. Tum supra banc supercilium est arenosum, a Thebîs’ Ægyptiis usque versus Herculeas pertinens columnas. l In eo supercilio par decem fere dierum iter sunt in collibusfrusta salis, ingentibus grumis ; et in cujuslibet collis vertice e media sale exsilit aqua frigida ac dulcis : circaque illas aquas habitant extremi homines versus desertam Libyam, ultra ferinam. Et primi quidem, a Thebis decem, dierum itinere distantes, habitant Ammonii, qui templum Jovis habent, a Thebano templo derivatum: nam etiam Thebis, ut ante dictum est, arietina facie est J avis simulacrum. Est autem ibi alia etiam aqualfontana: quæ mame tepida est, versus meridiem autem frigidior, ipso vero media die admodum fit frigida, quo tempore hortos illi irrigant: tum inclinante die minuitur paulatim frigosusque - ad. Isolem occidentem, ubi rursus tepida fit aqua: dein paulatim calescit, donec media nox adest; tune veto fervens exæstuat: post mediain noctem rursus refrigescit usque ad auroram. Nomen fontis est182. PostSolisfons: Ammonios in eodem arenosoi t n supercilio, - 5 post decem iterum dierum iter, tumulus salis est, similis Ammonio, item aqua; ibique rursus homines habitant : nomen loci Augila est. Hic est locus, quo ,proficisci consueverunt Nasamones, palmulas collecturi. 183. Ab Augîlis, rursus post decem dierum iter, alios est salis tumulus, et .aqua, et frequentes palma arbores frugiferæ, quemadmodum et in cæteris tumulis. Ibi habitant hommes, quibus nomen Garamantes, magnus admodum populus: qui humum in salem in-

186 HERODOTI HISTOR. 1V. seront, atque ita sementem t’aciunt. Brevissima ab hi: via ad Lo- tophagos, iter est triginta dierum. In horum terra aucuntur etiam. bave: qui opisthonomi (retro pausons) vocantur. Sunt autem opisthonomi banc oh caussam, quod cornua habent antrorsum curvata; qua de caussa retro gradientes pascuntur : nam antrorsum progre- dientes pasci non possunt, quoniam, priusqnam progredi possînt, cornus in terrain inipinguntur. Cæterum ab aliis bobus nildiiferunt. niai hoc ipso, et corii crassitie duritieque. Iidem Garamantes quadrigis venantur Troglodytes Æthiopas. Sunt enim hi Troglo- dytm Æthiopes pedibus pernicissimi omnium hominum, de quibus fando audivimus. Vescuntur autem Troglodytæ serpentibus arque lacertis, et id genus reptilibus : sermone vero utuntur nulli alii 4 simili ; sed strident veluti. noctuæ. .. p 184. Post Garamantes, interjecto iterum dierum decem itinere, alios est salis tumulus, et aqua: quo loco homines habitant, qui 4tarantes vocantur. Hi soli omnium, quos novimus, innominatî surit ; nam cuncti quidem in universum Marmites nominantur, uni- ’ cuique autem pet se nullum nomen impositum est. [idem solem capitibus ipsorum imminentem mecrantur, et fœdis quibusque conviciis incessunt, eo quad et ipsos homines et ipsorum terrain nurse atque perdat. Deinde, post aliorum decem dierum iter, est alius sali; tumulus, et aqua, et circula habitantes homines: cui tu,- mulo proximus est nous, cui nomen Atlas; augustin, et circum- çirca rotundus; idem en esse altitudine perhibetur, ut vertices ejus conspiçi: non possint; numquam enim nubibus vacare, nec æstate. nec; hyeme. Hunc montera cœlifilcrum esse niant indigenæ. Ah hoc, monte homines isti nomen invenere: Atlantes enim vocantur. Dicuntur autem hi nec animatum quidquam comedere, nec insomnie.

.185. Ali. hune igitnr usque’ Atlantem nomina edere possnm po- puloruin,videra. supercilium iLlçd A habitantium: ulterins veto non pensum. Porrigitur autan idem supercilium asque ad Herculeas columnal, 6&8!!! extra cas. sontque in i110 ex denorum dierum itineris intervalle salis fading, et hommes ibi habitantes, quorum omnium doums ex salis grumis sunt exstructæ: nam iste jam Libyæ tractus pluvia caret; nec vero dorure mari ædium pensent, si plueret. Ef- foditm’ autem ibi sa! et albus colore, et purpureus. Ultra istud veto superçiliuni, versus meridiem et mediterranea Libyæ, deserta est terra, et aquis, feris, plana, lignis vacua, omnique humore promus

186, Itaque inde ab Ægypto usque ad Tritnnidem quidam boum .sunt Nomades Libye-38, carniurn esu et lactis potu viventes. Vacca- lruindestituai. vero çarnem hi non gustant, eamdem 0b caussam, . proptel: quem me hyptii: nec veto poreoa aluna; Vaccarum carne vesci Cp-

, MELPOMENE. i au remparant etiam.mulieres nefas ducunt propter Ægyptiami Isin, cujus in honoremr etiam jejunia agunt et festgs. dies celebrant : Bar- cæorum vero malieres non mode vaccas, sedne porcos quidam gustant. Et hæc quidem ita se habent. t , ’ 1.87. Qui vero ab» accidente Tritonidis lacus habitant Libyes, hi nec eisdem utuntur institutis, nec pueris id fadant qaod NM facere consuerunt. Nomades enim Libyæ, baud satis adam 0m- nes, multi certe enrum hoc faciunt: quando pueri 60mm quartant: annum compleverunt, tune illis venus in vertice capitis lanaovium succida urunt, nonnulli etiam venus tamponna; idque hac causse, faciunt, ne insequente remplir-e umquam ex pituite labonent e capite defluente : et banc 0b caussam aiunt optima se fruivvaletadine. Re vera enim Libyes præ omnibus hominibus, quos novimus, firmissima utuntur vaietudine; anhac ipsa de caussa,equidem pro certo baud .dixeiim: sunt autem inique firmissima valetudine. Quod si pueros, dual, inuruntur, convulsio corripit, inventa est ah ais medi- cina : inspersa hirci urina eis medentur. Refero autan) quasab ipsîs

1,88. Sacrg’ficiorum ritus apud Nomades hi sont. Ah aure pecudis auspicantur,Afris quant: narrantur. præcisam supra demain projiciunt: I hoc. facto, cervieep, victimæ retro’vertunt. Non autem immolant nisi Soli et Lunes. Bis Libyes; euncti sacra faeiunt: sed, qui circa Tritonidem henni sedes habent, hi Minervse maxime, et post banc Tritoni et

Neptuno189. Vestem. vetosacrifiant, et ægides, quibus - instruuntur Minervæ imagines, a Libyssis adoptarunt Græci: præterquam enim quad pel- licea est IÀhyssaruln vestis, et quad. fimbriæ, ex illarum ægidibus (thoracibus caprinis) pendentes, non serpentes sunt, sed ex loris factæ, reliqua omnia endem mode instructa surit. Atque etiam nomen deçlarat, ex Libye venisse cultum quo- instruuntnr Palladia. Quippe Libyssæ mulieres vesti sans circumjiciunt nudas œgeas (thoraces ex pelle caprine) fimbriatas, rubia tinctas: ex bis veto œgeis Græci ægidas denoininarunt. Videturque mihi etiarn ululatus in sacris hic primum exstitisse z utuntur hoc enim maxime mulieres Liby- cæ, et belle utuntur. Etiam quadrijugos equos jungere ab Afris didicerunt Grœci. . 1-905, sepeliunt Nomades endem mode atque Græci, exceptis. Nasamonibus. Hi enim sedcntes sepcliunt: coque curant, ut Math quina: in en est ut, animam efflet, sedeat, nec supinus mofla- tur. , Dessus incrum en asphodeloruni caulibus compactas sont, il,» tertextis surit ne portatiles.’ Hæc istorum surit instituts. 1:91. Ah. Tritonis fluvii Amnsibus jam finitimi sunt agri- çolœ filmes, et stabilibus domibus fientes; quorum nonnen est Mmes. Hi in dextre capitis parte çomam alunt, sinistram ton-

288’ HEROÎDOTÏ HISTOR. IV. dent: corpus vero minio tingunt: aiuntque se hi ex Trojanis yins esse oriundos. Regio hæc autem, et reliqua pars Libyœ occidentem spectans, multo frcquentior est fenil sylvicque quam Nomadum regio. Nam orientalis Libyæ tractus, quem Nomades incolunt, hu-v milis est et arenosus, usque ad Tritonem fluvium: qui veto bine ad oecidentem vergit, qui agricolarum est, is montanus admodum, et. nemorosus, et feris bestiis frequens. Sunt enim ibi immani magnitudine serpentes, sont ibidem leones, et elephanti, et ursi, et aspides, et asini cornuti: sunt item cynocephali, et acephali oculos invpe- otore-habentes, ut quidem Libyes perliibent, et feri viri, fœminæque feras; denique magnus numerus aliarum bestiarum, quæ non sunt fabulosæ. 192. In Nomadum vero regione nihil horum, sed alia bestianzm genera hæcce: pygargi, [de genere antiloparum.] dorcades, bubali, asini, non cornuti illi, sed alii impoti, nempe qui non bibunt: tum oryes, quorum ex cornibus conficiuntur Puniearum cithararum brachia; bovis fera magnitudine bestia; sunt item bassaria, [de vulpium genere,] hyænæ, hystrices, feri arietes, dictyes, thoes, pantheres, horyes, crocodili terrestres tricubitales, lacertis simillimî, stru thiones, serpentes pusilli singulis cornibus instructi. Et hæ ibi bestiœ sunt, et aliæ quæ item alibi, cervo et apro exceptis : cervus enim et aper in .Africa omnino nullus reperitur. Sunt autem ibidem murium tria genera; unum eamm quæ bipedes vocantur: alite zegeries, Libyco nomine quod Græca lingue colles signifient: tertium genus, echi- nees. Sunt etiam mustelæ, quæ in silphio nascuntur, Tartessiis si- millimæ. Tot bestiarum genets habet hæc Nomadum Libycorum regio, quoad nos longissime percunctandovcomperire potuimus. 193. Maxyum Afrorum finitimi Zaueces sunt: quibus mulieres plaustra aurigantur, in bellum proficiscentibus. 194. His icontigui sunt Gyzantes: apud quos plurimum mellis parant apes: multo veto major copia paratur hominum artificio. Hi r omnes minio pinguntur; vescunturque simiis, quarum incredibilis copia in eorum montibus nascitur. 195. Prope horum regionem, aiunt Carthaginienses, insulam esse, cui nomen Cyraunis, ducentorum stadioru’m longitudine, latitudine arctam, in quem transiri e continenti possit: esse autem eam oleis et vitibus refertam. Esse in .eadem lacum, e quo virgines indige- næzpennisvvolucrium pice illitis rameuta auri ex lima referant. Hoc l quidem an vere itasit nescio: scribo autem quæ narranturÇ Fuerit autem omnino verum ;« quandoquidem etiam Zacynthi e lacu et en aqua colligi picem ipse vidi. -Sunt ibi lacus quidem ’plures, quorum l maximas est septuaginta pedum quaquaversum, duodecim pedum altitudine :1 in hunes demittunt contum, cujus in extremo myrtus alligata est; hac myrto educunt picem, quæ odoremi babel: asphalti,

4 .4. n ..--A.,.-a--h---..L.--u. q MELPOMENE. sans cœterum Pieriæ præstat pici. Hanc infundunt in scrobem prope.» laçum elfossam: et postquam. probabilem: picis. copiamcollegerunt, ex fovea illam in amphoras infundunt. Quidquid-in lacnm- inédit, id terram subit, et in. mari rursus. comparet ;: abest autem. mare a lacu quatuor stadia. Ita igitur etiam, quæ de insula illa narrantur ad Africain sita, non dissimilia verolsunt. l v I . 196. Narrant iidem Carthaginienses hæcce: esse. locum LibyæL enta Herculeas columnas, hominesque ibi habitantes, quos quandov ipsi mercandi caussa adeant, expositas e navi merces in ipso maris litore a se ordine disponi: tune se, conscensis rursus navibus, exci-r tare fumum. Indigenas, conspecto fumo, medere ad mare, et dep0-: site pro mercibus aure ruraus procul a litore discedere. Tum vGartha-r l ginienses, amibes egressos, rem, inspicere : et, quad si æquivalen-: tem mercibusvauri copiam repererint, ablato aure sbire; sin minus, redire itidem in naves, ibique residere. Tum denuo accedentes. illos, aliud1aurum ad prius adjicere, donec ipsis ut satis habeant perd: sasser-int. Neckvero alteros alteris fac-are injuriam: nain nec-sese’ aurum tangere priusquam sibi pretium œquivalens mercibus’fuerite visum; nec illos mercibus prius imponere menus quamipsitaccepis- sent. 197. Hi sunt aurum.Africæ populi, quos,,potui».commemorare.: . . v l - .et-ho-r i 7 rum quidem, plerique ,Medorum regain .neque nunc curant,vneque. tune ullam ejus habuernnt rationem.- Hoc.vero. solum- adhuc de. hac terra dicendum habeo, quatuor nations illam incolere, nec.plu-- res, quoad nos novimus: quarum duæ indigenærsunt; duæverow non sunt. Libyes et Æthiopes, indigenæ; illi ad.septemtrionem, hi ad Lmeridiem habitantes, Phœnices veroet Grœoi, advenæ.sunt.. 198.. Videtur mihi autem bonitate soli neutiquam præstare Libya,». ut cum Asie. sut cum, Europa possit conferri, excepta sola.Cinype :u nain idem regioniknomen estatque fluvio. .1 vHæc vero regio-fru-. ctuum cerealium proventu par est .optimæ terrarum omnium; et: reliquas Libyæ prorsus dissimilis. Habet enim .nigrurn solum ;. frequentibus rigatur fontibus: et necsiccitatem timet, nec a nimiis v imbribusinundataklæditurï; pluit enim gin hac Libjræ-parte- ,Pro-: ventuum frumenti eadem ratio est, atque in Babylonica terra. . Est. vero etiam houa terra quam Euesperitæ colunt; nam, quando aber-1 tate præstat messis, fert terra horum centuplum; sed Cinyps tre-.

199.. Cyrenaica regio,. quæ ,altissima, est hujus tractus Libyæ,: quemcentuplum. Nomades tenent, tres in se tempestates . . continet, i - miratu - dignes. Primum maritimus tractus fructibus turget, et ad messem1 » vindemiamque maturusest. His collectisfructibus, medius tractus. supra maritimum porrectus, quem colles vacant, .maturescit. 2 Demi-2 - que’comportatis ex hoc media tracta fructibus, turgescunt etiam-et

ses HERODOTI HISTOR. 1V. si mmfitàtem pensassent illi, qui in slt’usimo terre mon: une: scoutes. Ita quando epotus comme est pria]!!! tractus, tune opportune adest extremus: adeoque par oeto menses collection-u- dans Cyrsnæos compas. Sed hæc quidem bectenns. V zoo. Passa: ab Aryande ex Ægypto auxilio missi Pheretimœ, postquam Bateaux venere, obsidione cinxerunt urbem, postulantes attraderentnr œdis Arcesilai auetores. Sed conditionem nonac- capote oppidani, quippe quorum univers: multitude partîoeps ers! alpe. [taque oppugnarunt Barcam Perses novent continua men. ses, et animales agentes quibus in urbem intrarent, et validas in murum impressions: fascismes. Sed cuticules indagaVit reperitqœ’ fabar azurins macao scuto. Re enim secum perpensa. circumtnlît- seatnm intra murum, et pavimento arbis admovit. Jan: dia loca,: ubi illud admnvebst, sursis erant: que parte rem arant cuniculi, ibi sedum edebst æs senti. Itaqne ibidem est adverso cunieulum agentes Barcæi interflciebant Perses terramfo’dientes. lta indagatiï enniculi sont. Impressiones vero in murum Pactes valide rep’ellebaaf oppidani. 201. His rebus quum multnm tereretur temporis, mulüque et utrisque caderent, nec pauciores ex Persarum numero quam ex op- pidanorum, du: podestrium copiarum Amasis hoc consiliam enpit. Intelligens si capi Barqæos non posse, dola vampasse, hæc facere’ instituit. Noctu lataInÆod’n fomm, oui ligna parure valida instra’vît, superque ligna hm ingessit, ita ut superficies reliquœ terme esseti mqnalis. ’Ut illuxit, Bareæos ad colloquiumiinvitavit; cui lubentes’ illi morem gesserunt : et ad extremum placuit compositionem 5ms.» com luire. .Compositionem’ autem afecerunt, super occulta fessai sacrificantes, in bas conditiones: " quousque hase terra in maneret, firmans manere jusjurandunv: et Barcæos promittere muletsmse’ segi solnturos; Perses veto, nihil porro se contra Bdrœos’novatuë me.” Peracto fœdere, Barcœi bis idem adhibentes, etiipsi egredie-’ hanter urbe, et hostium quisquis ve’lletlintra muros ingretlipaüebanv tut, omnibus apertis portis. At Persæ, disruptoocmiltb ponte,’m* urbem irruebant. Ponton] autem, quem feeemnt,haccausse-rupe-Z riant, us sartent jurement», que pacti ermit cum Banda-MW raluinfirefædus, maintienne in; in en statu, que tune «scanneur. Rupto autem ponte, non zamplius ratura manebat’fœdu’s. 202. Jam igitur Pheretima eos, qui cædis faciendæ maxime fine- rant’auctores, dedit’os sibi arPersis,.circa murum vcrucîbus surfilât, et uxorum eorumdem præsectas’ mammaspariter cires-murumnsus- pendit. Reliques vero Barcæos Persis prædæ loco permisit, esca-- psis Battiadis et eis qui .cædis non fuissent participes: hi! veto urbainme. Reliqims-igituriBai-eæos PbeIetima-tradidit. captiwosiabducentes . Peinek . redis-xr . -

runt: qui quum ad CyrenæorumMELPOMENE. urbem accesserunt, Cyreuæi, 241 oraculi cujusdam religione se soluturî, pet ipsam urbem illos passi sunt transite. Per quem dum transivit exercitus, Bares, navalibus copîis præfectus, capi urbem jussit: at Amasis, pedestris dux exercitus, ne id fieret prohibuit; a contra solam Barcam," dicens, " nec contra aliam Græcam urbem se esse mîasum.” Deinde veto, postquam transiissent et in colle resedîssent J ovîs Lycei, pœnituit eos Cyrenen non tenuisse, iterumque ingredi urbem tentarunt; sed portas clau- sere Cyrenæi. Tum Persas, nemine licet repug-nante, metus incessit: et cursu se inde ad sexaginta-fere stadia receperunt, ibique resederunt. Ubi dum stative. habuit exercitus, advenit ab Aryande nuncîus, qui illos revOcaret. Et Pefsæ, commeatum sibi præberi precati a Cyrenæis, accepta ab eisdem commeatu in Ægyptum abierunt. At inde excipientes illos Libyes, ut quisque tardabat mora- baturque, ita cum interficiebant, quo vestitu ejus reliquaque adparatu potirentur: donec reliqui in Ægyptum pervenerunt. 204-. Hic Persarum exercitus longissime in Afrîca usque ad Euesperidas pervenerat. Quos veto ex Barcæis captivos abduxe- tant, hos ex Ægypto procul a patria amandatbs ad regem miserunt : rexque Darius vîcum illis Bactrianæ regionis habitandum concessit. Et illi vico huic nomen imposuere Barcam, quæ Barca ad meam asque ætatem in Bactriana habitats. erat. 205. Nec veto Pheretima bono vitæ fine usa est.. e Etenîm simul atque, capta de Barcæis ultione, ex Libye in Ægyptum redierat, mîsere obiit: vivens quippe vermibus scatuît e cute enatis. Ita nempe hominibus vindictæ nimîs atroces invidiosæ sunt apud deos. Talis igitur et tanta vindicte. fait, quam de Barcæis cepît Phere- mua, Batti uxor. - «

FINIS L IBRI QUARTJH

HERODOTI HISTORIARUM LIBER QUINTUS. TERPSICHOREÇ

1, Palma, quos in Europa Darius reliquerat, quibus præeratMe- gabazus, primos ex Hellespontiis Perinthios, parere nolentes regis imperio, subegerunt. Iidem Pèrinthii superiori tempore a Pæouibus quoque male fuerant muletati. Pæones, Strymonem adcolentes, oraculi responso moniti erant ut arma adversus Perinthios moverent, et, si quidem Perinthii oppositis castris ipsos invocassent, nominatim compellantes, tum bos invaderent; sin non inclamassent, non invaderent. quue fecerunt Pœones. Quibus quum castra Perinthii opposoissent in suburbio, ex provoaatione triplex institue- batur certamen singulare; etenim virum cum viro, et equum cum equo committebant, et canem cum cane : et duobus certaminibus vicerunt Perinthii. Qui quum præ gaudio pæanem canerent, tum conjectantes Pæones hoc esse quod significasset oraculum, dixerunt inter se: " nunc impletum nobis oraculum fuerit, nunc nostrum opus est.” Et cantantes Perinthios adgressi Pæones, ingentem reportarunt victoriam, paucosque ex illis reliquos fecerunt. I 2. Hæc olim a. Pæonibus in hunc modum gesta erant. At tune fortiter pro libertate pugnantes Perinthii, multitudine victi sunt a Persis et Megabazo. Subacta Perintho, par Thraciam exercitum circumducens Megabazus, cuncta oppida, cunctosque populos inibi , habitantes, sub regis imperium redegit: hoc enim illi mandatum

erat,3. THRACUM subigerc natio, postThraciam. Indes utique, maxima.i . V est nationum omnium: qui si sub unius essent imperio, ont concordes inter se essent, invicti forent, et longe omnium, ut mihi quidem videtur, - potentissimi. At hoc ipsum diflicile est illis, atque impossibile, ut fiat umquam: eam 0b caussam infirmi sunt. Habent autem, pro regionum diversitate, multa ac varia nomina: sed eisdem moribus institutisque utuntur omnes, exceptis Getis, et Trausis, et qui ultra Crestonæos habitant. » 4-. Et Getarum quidem instituta, qui immortales se esse prædi- cant, supra exposui. Trausi vero, aliis quidem in rebus’, reliquis

. TERPSICHORE. ’ me ’ Thracibus;nil diferunt; sed recens natis ac ’denatis hoc faciuntf Natum circumsident cognati, et miserantur, gant quantaque main oportcat cum, ce que natus ait; perpeti, omnia. quæ homines manant mala commemorantes. Denatum vero jocantes’lætantesque terra condunt, commemorantes guet quantisque mah’s sit liberatus, quamque muni5. iApud eos parte qui supra .Crestonæos battus. habitant, . bic, mecs obtinet. Uxores quilibet’vit plures habet: jam, quando vir moritur, magna fit inter uxores disceptatio et acris amicorum contentio super hac - quæstione, quænqm ex usoribus carissima fuerit marito. Dein, quae talis judicata est, et cui hic honos habetur, illa, a’viris atque mulieribus collaudata, jugulatur super tumulum ab bis qui eam proxime cognatione attingunt, et jugulata una cum marito sepelitur: reliqùæ vero magnæ sibi calamitati id ducunt, namque maximum hoc ois

’ 6. Reliqui Thraces hîsce utunturinàtitutis’. Venduntiliberos sucs, inprobrum alias terras abducendos. Virginescensetur; non custodiunt, sed ,congredi , . cum quibusque voluerint viris patiuntur: uxores veto severe custodiunt; emunt autem uxores aparentibus ingenti pretio. Punctam notis babere cutem, nobile judicatur: impressa non babere stigmate, ignobile. Otiosum iesse, honestissimurn habetur: terratn colere, quam maxime inhonestum. Ex hello et præda vivere,laudatissimum. Hi suut prœcipui illorum mores. A , - a 7. .Deos autem solos colunt-hosce: Martem, et Bacchum, et Dianam. iReges veto eorum, præter privatos cives, Mercurium maxime colunt deorum, ’et par hunc jurant; dicuntque a Mercurio

8. Sepulturæ apud divites hæc ratio est. Per triduum exponunt semortuum, esseprius illum deplorantes, prognatos. sed Inox victimarum lomne’ genus . , mactantes, lautaque celebrantes convivia. Deinde sepeliunt combustum, aut etiam non combustum terra condunt. Postquam tumu- lnmiadgesserunt, certaminum, varia proponunt genets, in quibus maxima pretia proposita sunt bis qui singulari certamine vincunt. Hæc-est sepulturæ apud Thracas ratio. a , , 9. A septemtrione hujus regionis quinam habitent homines, pro certo dicere nemo potest. Illud quidem adparet, esse trans Istrum desertam tan-am et infinîtam. Solos tantum resciscere potui trans Istrnm habitantes homines, quibus nomen perbibetur esse .Sigynnaè, Medica veste utentes: quorumiequos aiunt esse toto corpore hir- sutes, pilis ad quinque digitos longis; exiguos illos, et simas). et parnm validosî ad yiros vehendos; ’plaustris autem junotos, esse velo- cissimos; ,eam ob’caussam plaustris vehi indigeuas. Pertinere autem horumfinesfere ,usque ad Enetos, qui ad Adriam habitant. A Medis autem sese ortos dicunt. Quonam veto pacte Medorum hi fuerint L

244 HERODOTI HISTOR. V. coloni, exputare equidem non queo: sed longe tempoxis metflieri utique malta possunt. Cæterurn Sigynnæ apud Ligures spper MassaIiam habitantes, immuns vocantur; apud Cyprios veto, basta. 10. Narrant quidem Thraces, opes occupera terras translstrum, caque causse non posse homines ulterius progredi. Quœ mihi parum probabiliter ab bis dici videntur; quoniam constat frigoris in- patientes esse istas bestioles: sed propter frigus inhabitatæ mihî videntur esse regimes sub iseptemtrionibus sitœ. Hæc sunt igitur quæ de hac regione memorantur. Cœterum maritimum illiusitra- ctum, ut supra dixi, Megabazus sub Persarum redegit postestatsm. l l. Damas simulatque trajecto Hellesponto Sardespervenitne; cordatus est beneficii ab Histiæo Milesio in se collati, et consilii a Mitylenæo Coe i dati. Itaque bis Sardes arcessitis optionern dedit. .Et-Histiæns quidem, utpote Mileti tyrannus, nullam sibi insnperp tyrannidem postulavit : petiit vero Myrcinum Edonidem, cupiene in sa urbsrn coudera. Hanc igitur hic optavit. Coes veto, ut qui non tyrannus, sed privatus esset, petiit Mitylenæ tyrannidem. Im- petrato uterque quod optaverat, eo se eontulit. 1 12. Posthæc oblate Dario est res qnœdam, qua conspecta incuit eum cupido mandandi Megabazo, ut Paonassubigsret, et a: Europe in Adam abstractoa minent. Res en hujusmodi fuit. Erant Pigres et Mantyas, viri Pæones: qui, postquarn Darius in Asiamitraiece- rat, cupientes ipsi tyrannidem occupai-e Pæoniæ, Sardes venere, secum ducentes sororem, magnant stature, et fome-præstantem. Hi observato tempore quum- Dariusin .Lydorum suburbio in publico sederet, hocoe institueront. Sororem, quamlpoterantoptime instru- ctam, aquandum miseront, vas in capite gestantem, ex brachio pas: sevducentem equum, simulque linum nentem. Ut prœteribnt millier, advertit regis animum: eœnim nec ex Persammmore necex Lydo- rom hoc erat, quod illafaciebat, nec ulliusAsiatici populi moribm icon- , veniens. Igitur quum ea res animum regis advertissot, misit militum nonnuIIOs, jussos observare quid equo’faceret-hæc mulier. Itaque hi pone sequebantur : illa veto, subi ad fluvîum pencnit, aquavit equum, deinde vase aqua repleto eadem via’præteriît, aquam super capite ge- stans, equum ex brachio post-se Italiens,- et manu fusum torquens. -13.«Miratus Darius quæ partim ex speculatoribus audivit, partim ipse vidit, jussit coram se adduci mulierem." ’Ea ut adducebatur, aderant imul fratres ejus, qui baud procnl ralicubi, quid ageretur, spéculati-erant. « Interrogante Dario, cujus illa met, responderunt juvenes, a esse se Pœones, illamque suam esse-sororaux.” Denuo interrogatrrex: I" quinam vero’homines Pæones sint, et obi-terrarum habitent; deniquegquid’illi sibi vellent quod Sardesrvenissent ?’.’ Responderunt illi, ttvenisse ut traderent se-regi; esse autem Pœo- niarn regionern ad Strymonemrfluvium; Strymonem veto baud pro-

remmenons. i 245 cul abesse ab Hellesponto; esse autem .Pæones Teucrorurn ex Troja colonos.” Quæ quum illi singula ex rai veritate .dixissent, rogavit rex,’ F au etiam omnes ibi mulieres ita ressent laboriosæ P" Cui illi, fl rem itahabere,” promte responderunt : nam en ipsa causas hœc14. Ibi tum,ad .ita Megabazum, instituerant. quem in Thraciacopiarum ; ducem reliquerat, literas scripsit Darius, jubens eum Pæonas andins suis abstrahere, ad saque adducere, et ipsos et liberos commet nacres. Pro- tinusque eques,nuncium delaturus, cucurrit ad Hellespontum; eoque trqiecto,.literas Megabazo reddidit. Quibus ille perlectis, vise dueibus ex Thracia amatis, bellum intulit Pæonibus. q . 1.5:. Qui ubi massiverunt adversus se proficisci Persas, junotis copiis obviarn illisprogressi sunt versus mare, existimantesab hac parte conaturos esse Persas terram suam invadere. Sic igitur exercitum Megabazi, ,adversus se proficisCentem, prohibere parati Pæones erant. At Perses, certiores facti conjunctis copiis Prèones aditum terres suæ a parte mai-iscustodire, secuti viæ duces, per superiora locaviter feceriint: itaque, insciis Pæouibus, oppida illorum invadunt, viris vacua; iliaque facile, utpotezdefensoribus nudata, ceperunt.. Deinde-Pæones, postqnamresciveruntvcapta sua esse oppida, continuo dispersi, ad suos quique lares asse contulerunt, Persisque seidediderunt. .Atque ita Pæonum hi’qni Siropæones-vocantur, et qui Pænplœ, et qui usque ad Prasiadem lacum;habitabant,-e sedibus suisabstracti, in Asiam- surit abducti. O v - 16.; Sed- qui ciron Pangæu’m montem habitant, et Dobercs, et Agri- anes, et Odorrianti, item quieipsum locum Prasiadem ’incolunt, hi nul- latenus subacti sont a Megabazo; quamquam et bos, qui hune . lacum incolunt, conatus erat sub potestatem redigere Persarum. Lacum autem hidacolunt taliJnodo. Stant in medio lacu tabulata, altis palis instrata, quæ angustum babent ex continenteaditum uno ponte. Palos, ,superquibus strata sunt:tabuiata,v olim cives universi publico nomme statuerant. Deinde veto invaluit usas, ut iidem hoc modo statuantur :iutquique uxorem diroit, quasquidem permultas nnnsqnisque .ducit, ita pro ’ quaque uxore tres palos statuit, ex monte adduœps," cui nomen Orbelus. Habitant hic autem ,tali rondo. Unusquisque super tabulatis .illis tugurium habet, in quo vitam agit, et januam plicatilem, quæ imper tabulatum deor’sum fert ad paludem, Parvulos autem pueras puellasque sparto expede adligant, metuentespe imprudentes decidant. Equiset jumentis pro pahulo pisses prœbent. Est autem horum tenta copia, ut, quando quis plicatilem januam reclinavit,"et vacuam corbem ex fune in aquam demisitybrevi interposita mon plenam piscibus extrnbat. Sunt autem pétaient illorum duo garera, quos papraces et titanes adpellant. Ex Pæonibus ii quisubacti craint, in Asiam sunt abducti.

246 HERODOTI HISTOR. V. - l7. Megabazus, subactisi Pœonibus,’ legatos misit in Madedov niam, septem viras Persas, qui post illum spectatissimiierant in exercitu. Missihi sunt-ad Amyntam, terrera et aquam ab illa postu- laturi nomine Darii regis. Est autem a Prasiade palude via brevis admodum in Macedoniam. Primum enim, proxima ab hac palude est metalli fadina, ex qua postera tempore talentum argenti quotidie » rediit Alexandra: post hoc metallum si montem superaveris cui Dysorusnomen, in Macedonia eris. 18. Perses igitur hi legati, obi ad Amyntam pervenere, petierunt ab eo regi Darioterram et aquam: et ille hæc dedit, et ad hospitium illos vacavit, magnificeque instructa cœna pemmice Perses accepit. Post cœnam, inter potandum, hæc" dixere Persæ: ’t Hosras MACEDO, nabis Persis mas est, quando lautam celebramus cœnam, tune etiam pellices et legitimas uxores adducere, et sedes illis inter nos tribuere. Tu igitur, quoniam benevole nos excepisti, et magni- ficam’adposuisti cœnam, tradisque regi Dario terrain et aquam, nostrum saquera morem.” Ad hæc Amyntas: " Persœ,"l inquit, tt noo bis quidem neutiquam hic mas est, sed separantur viri a mulieribus. Sed quoniam vos, qui estis domini, hoc insuper postulatis, etiam hoc vobis aderit.” His dictis, mulieres arcessivit Amyntas. Quæ ubi adfuerunt, .ordine consederunt ex adverso Persarum. Tarn vero Persæ, formasse conspicientes mulieres, Amyntæ .dixere, ""parum prudenter hoc esse factum: satins enimfuisse futurum, prarsus non advenire mulieres, quem, postquam veniuent, non adsidere, sed ex adverso sedere, oculorum ipsis dolorem." Coactus igitur Amyntas, adsidere easjussit. Quod ubi fecerunt maliens, protinus mamans illaram contrectare, quippe gnaviter adpoti, non nemo etiam osculari conabatur. 19. AEt Amyntas quidem hæc videus, quamvis iniquo ferens uni; ma, nihil movebat, supra modum metuens Perses. At Alexander, 1’ .Amyntœ filins, pressens vidensqueihæc, utpotejuvenis et malorum ineXpertus, continereise nequaquam amplius potuit. Igitur indigne rem ferens, dixit ad patrem: " Tu quidem, pater, concede ætati, abi bine, et da te quieti, nec ulterius adside compotationi : ego vero hic manebo, omniaque necessaria baspitibuspræbe ." Ad hæc Amyntas, intelligens novi quiddam moliri Alexandrum: ft Intelligo fera, fili,” inquit, ttsermonem tunm hominis esse excandescenti’; etivelle te, me dimisso, novum quidpiam malin-i. Atqui oro te, nihil novi adversns bos virosinoliaris, ne nosîdisperdas: sed’patere fieri, quæ hic agi vides. a Quod autem me, ut hinc abearn, moues, sibi

20.-:Postquam Amyntas,’hæc precatus, abiit; tum. vero. Persas obsequar.”Alexanderhis’verbis est adlocutus: WHarum - mulierum,- , hospites, facilis vobis usas patet ; sive cum omnibus’velitis concumbere, sive

in». ---... A wu TERPSICHORE. 24-7 quibuscum ex illis volueritis: de hoc-vos ipsi, quid vobisivideatur, significate. Nunc veto, quum fare adpropinquet tempus cubitum eundi, et pulcre vos videam adpotos, mulieres bas, si placet-vabis, sinite lavari; etcxspectate iotas redituras.” » Hæc dicta quum-col- laudassent Persæ, mulieres abeuntes’ dimisit in gynæceum: ipse i vero Alexander viras lævi mento, tot numero quot erant fœminæ, muliebri cultu ornatos, pugianibusque instructos, introduxit. Quos producens, sic Persas adloquitur: tt Videmini, Persas, convivio a nobis omni munificentia instructo fuisse excepti: nam et quæcumque in promtu habuimus, et quæ insuper vobis præbenda potuimus reperire, en vobis omnia adposita sunt. Et nunc ecce hoc etiam, quad omnium maximum est, matres nostras-et sorores, veluti postremas lætitiasvobis .insuper offerimus ; quo cognoscatis, nos omni honorum genere, quibus dignivestis, vos esse prosequutos; utque etiam ,Regi, qui vos misit, renuncietis, virum Græcum, Macedoniæ sub Regis auspiciis præfectum, laute vos et mense et lecto excepisse.” Hœc locutus Alexander, juxta quemque .Persam virum Macedonem, quasi mulierem nempe, adsidere jussit: qui max. Persas, contrectare illos conantes, interfecerunt. . - » I r A 2l. Hoc igitur mado hi perierunt, et ipsi, et illorum famulitium: nain et plaustra, et famuli, et malta adparatuum genera illos secuta’ erant; quæ omnia v simul cum ipsis evanuerunt. Haud multo post vero acris inquisitio horum virorum caussa a Persis instituta est : sed inquirentes Alexander inhibait continuitque astu, et multa pecunia, ettsorore sua, cui nomen erat Gygæa, in matrimonium data Bi», baræ, vira Persæ, duci eorum quibus inquisitio horum qui perierant mandata erat. Ita Persarum istorum cædes silentio compressa est. 22. Puisse bos a Perdicca oriundos (Amyntam et Alexandrum) origine, ut ipsi aiunt, Græcos, et ego verum esse scia, et in sequentibus historiis demonstrabo Græco fuisse. Agnoverunt vero etiam hi, Olympiæ certamina Græcorum administrant, ita se rem babere. Etenim quum Alexander solennibus ludis cuperetcertare, etob id ipsum .Olympiam esset profectus,»Grœci, quibuscum can- cursurus. erat, excludere cum voluernnt; dicentes, Barbarorum "on sore hoc certamèn, sed Græcorum. At Alexander, postquam se origine esse Argivum demonstravit, Græcus esse judicatus est; et, quum stadia esset certaturus, sors ei cum-primo excidit. Et hæc quidem itaMacanszus, geste. Pæonas saut.ducens, ad Hellespontumvpervenerat;. a « -- - * indeque, eo trajecto, Sardes pervenit. Quumque per id-tempus Histiœus Milesius jammuro muniret’lacum euro, quem dona ei de! dent Darius, mercedem custaditi pontis; qui locus ad Strymonem. fluvium est, et Myrcinus vocatur ; Megabazus, cognito quad. age: bat Histiæus, simulatque cum Pæonibus, quos regi adducebat, Sardes

248 H ERODOTI HISTOR. V. pervenit, hæc ad Darium verba fecit : n O rex, quamnam tu rem. fecisti? Homini Græco, acri et callido urbem possidendam dedisti in Thracia, ubi copiosa ad construendas nave: est materia, et multum est ligni confieiendis remis idonei, et argenti metalla; et frequentes circum habitant Grœci, frequentasque barbari, qui hune ducem nacti, facient quidquid ille jusserit sive die sive noete. Tu igitur hune virum ista agentem inhibe; ne domestico premaris hello; leni vero modo inhibe ad te arcessitum. Postquam autem in potestate eum habueris, danda opera ne amplius ille ad Græcos peneniat." 24. Hæc locutus Megabazus facile Dario persuasit, intelligenti recte illum futurs prospicere. Deinde ad Histiæum Myrcini versantem nuncium misit Darius, qui hæc ei dicaret: 2 Histiæe, rex Darius hæc ait: Ego, studiose quœrens, neminem repgrio, qui inibi meisque rebus mugis, quam tu, faveat: idque non verbis, sed factis, , habeo compertum. Nunc igitur, quum magnas res gerendas anima volvam, fac omnino me convenias, ut ces tecuru communicern." His verbis fidem habens Histiæus, magnique faciens regis esse consilia- rius, Sardes pervenit. Qui ubi inlregis venit conspectum, bis. verbis eum rex est adlocutus: " Histiæe, ego te hac causse. arcessivi. Sima] atque e Scythia redii, tuquemihi fuisti ex oculis, protinus nullius alias rei tantum me desiderium cepit, quam tui videndi, et tecum sermones miscendi; quippe gnarus, omnium bonorum pretiosissimum esse virum amicum, qui tain intellige’nssit, quam bene- volus: quæ duo ego in te advenus res mess cognavi, inesseque tibi possum testari. Quare bene fecisti quad ad me advenais, ubique ego hæc propono. Missam fac i Miletum, et rocous conditam in Thracia urbem: me vero saquera Susa euntem, et haha quæ ego habeo, matraque este commensalis et consiliariusl’ . 25. His dictis Darius, postquam Artaphemem, fratrem suum eodem patre natum, præfectura nominavit Sardium, Sima. est plus fœtus, Histiæum secum ducens. Copiis vero maritimæ oræ præflin dentibus ducem. nomioavit Otmem; cujus pattern Siam, unau: ex judicibus regiis, Cambyses tex, quad accepta pacanier injustam. pronunciasset sententiam, interfecerat, interfectoque totaux dm mat pellem, et scissis ex detracta pelle loris intendant sellas), in qua ille sedens jus dixerat: quo facto rex filium ejusdem Sisamnis, quem interfectum excoriaverat, in pallia locum nominaverat judiaem, monitum ut recordaretur quam in sellajus diseur redent. . ç 26. Hic igitur Otanes.’ qui in illa sedere sella jussus crut, nunc successor imperii datas Megabazo, Byzantios vcepit et Oalchedonios z Antandruln item expugnavit in Traade terra, et Lamponium t deinde, acceptis a Lesbiis navibus. Lemnumçœpit et Imbrum, utramqite per id tempus adhuc a Pelas’gis habitatam. ; .27. (Lemnii igitur, fortiter quidem pugnantes repûtentesque, ad

TERPSICHDRE. 249 estremum maie surit adFecti. Qui ex bis reliqui fuere, iis Lycare- tus, Mæaîadrii flatter, regis ’Sumi, a Persis est præfectus. le Lyon- retus, Lemno imperans, immuns est.) Omnes istos [quæ supin dixi] in servitutem redegit evertitque [Cames], in alios culpam con- fèrens quod desertores fuissent Scythicæ expeditionis; in alios, quad exercitum vexassent Darii e Scythia revenentém. Hue ille res gessit, dum hoc ducatu functus est. 28. Brevis deinde malorum fuit intermiSsio; sed max ex Naxo à! Miieto exorta rursus mala sunt Ionibus. Naxus par id tempus omnes insulas opulentia superabut. Endemque tempestate Mil’etm et par se ipse mugis, quam umquam, florebut, et universæ Ibniæ princeps habebaturf Superioribus vero temporibus eadem civitas për dans hominum generationes seditiouibus quam maxime fuerat admets, douce res ejus composuernnt Parii z bos enim ex omnibus Græcil conciliatores eiegerant Milenii. I 29. Conciliarunt eos autem Parii hoc mode. Poetquam cives ex bis nobiliæimî Miletum pervenerunt, quum pessime apud illos mis ministratam vidaient rem domestieàm, dixerunt pemgrare se vélie inox-nm régional-A. .Quod ubi fecerunt; totamque peragïaruut Mi- lesiorum ditionem; ubicumque in superiore regione v’iderunt agrum bene cumin, nomen ejus qui erat agi-i dominus scripte consignabant; Percursa universa regiohe, in qua quidem rares bos inventant; si: mulatque in urbem descenderunt, concione commuta, bos ips’os designaruht qui civitatem administrarent, quorum agros bene cultes repenraùt: vidai enim,eaiebànc, «miam rem etiam publicam cade»: di- ligentia udminiatraturos, qua privant»: rem 81mm administrassent. Re- liquos me Milesios, qui prias dissensiouibus inter se cônCertaVeiant, hisce patate jusserunt. in hunc modum Pauli res composuerunt’ Milesiorum. « 30. Tune vero ex bis, quas dixi, civitatibus matu cœperunt Ioniœ oriri hoc mode. E Nm cives nonnulli opulentiiin exsilium actî mut a populo, qui patria pulsi Miletum venerunt. Administrabat . tune Histiæi nomine Miletum Aristagoras Molpagoræ filins, genet et cousobrinus Histiæi, Lysagoræ filii, quem par id tempus Sushi Darius detinebat. Fuit enim Histiæus Mileti tyrannus, fuitque tune Susis quum Naxii advenerunt, qui prius hospilés fueraht Histiiæî. Hi ubi Miletum venerunt, rogarunt Aristagoram, ut militum thulium sibi præber’et, qua adjuti in patriaru militent. Et ille, secum repu- ’ tans. si ipsius open: in patriam hi redussent, dominum Se fore Naxi; præœndens Histiæi hdspitium, hie uerbis cum éis egit: " Ego quidem,” inquit, " non tamtam hominum manum pôlliceri vobls possum, quæ sufidat ad vos, invitis hie qui Naxum nunc tenent, in patriami u reducendos : audio enim octo millia cetratorum Esse Naxiis, et lon-’* 31mm navium magnum numerum. Operam veto dabo omni adiri- - 2 r

250 HERODOTI HISTOR. V. bite studio: in hune autem modum rem perfioere cogito. Est mihi amicus Artapliemes, Hystaspis filius, Darii regis frater, qui universæ præest oræ Asiæ, et numerosum habet exercitum, navesque maltas: hune virum pulsa, quad cupimus, esse eifecturum." His auditis, Naxii mandatum dent Aristagoræ, ut quam posset optime banc rem perficiat, et dona palliceatur Artapherni, et stipendiuin militibus ab ipsis persolvendum: magnas quippe spes babebant, quando Nazi adparuissent, omnia facturas Naxios quæ ipsi jussissent, pariterque insulauos omnes: nulla dum enim ex Cycladibus hie insulis per id tempos in Darii erat potestate. 81. Aristagoras ubi Sardes pervenit, cum Artapherne egit, memorans, en: Nana» insulam, non in quidem amplam, alioqui empal- cram bonamquc, et Ioniæ vicinam : nuque in ca et opes magnas et malta mmcipia. ii Tu igitur,” inquit, uin hune mitte exercitum, qui exsules in eam refluent. Id si feceris, partim, magne tibi a me presto sunt pecuniæ, præter sumtus belli, quos æquum est ut nos, qui exercitum petimus, persolvamus: partim veto, insulas adquires Regi, et ipsam Naxum, et ex illa pendentes Forum et Andrum, aliasque quæ Cyclades vocantur. Inde vero impetu facto facile adgredieris Eubœam, amplam et opulentam insulam, Cypro baud minorem, et subactu admodum facilem. Centum naves solfioient ad bas omnes in .Regis redigendas potestatem." Respondet Artaphernes hie ver-I bis: " Tu vero, quæ ex uülitate sunt regiæ domus proponis, et recte hæc omnia moues, præterquam quad ad numerum spectat navium. Nain loco centum navium, paratæ tibi erunt primo vers ducentæ. Oportet vero hisoe rebus auctoritatem quoque Regis accedere.” 32. His auditis, Aristagoras lætus Miletum redût. Artaphernes veto, misso Susa nuncia’, postulatisque Aristagoræ cum rege oom- municatis, postquam probavit rem Darius, ducentas instruit trirev mes, magnamqne admodum multitudinem et Persarum et sociorum contraxit, ducemque 110mm. constituit Megabatem, virum Persans de genere Achæmenidarum, suum et consobrinum; eumdem cujus filiam Pausanias Lacedæmonius Cleombroti filins, si sera fuma est, postera tempore in matrimonium sibi desponsavit, cupiens tyrannus fieri Græciæ. M’egabate duce constitua; exercitum istum ad

Aristagoram38. Megabates, adsumtis misit ex Mileto Anapheme’s. Aristagora, et Ionico -exercitu et exsulibus Naxiis, navibus profectus est quasi in Hellespontuln navigaturus. Ubi vero prope Chium fuit, ad Causses confinoit narres, inde venta bores in Nuum trajecturus. Ibi, quum non esset» in fuis ut hac-classe Naxii perderentur, res aœidit hujusmodi. Dam custodias navium obit Megabates, forte in nave Myndianemo erat qui custodiam ageret. Qua re ille indignatus, jussit satellites quæ- rere hujus .navis prœfectum, .cui nomen eut Scylaaf, repertumque l

TERPSICHORE. 25! in vincire, ut per thalamiam (per foramen par quad infimi remi exstant) trajiceretur, capite extrorsum eminente, corpore versus interiora porrecto. In hune modum vincto Scylace, renonciat aliquis Aristagoræ, hospitem Myndium a Megabate ,ita vinetum coutume- lioseque habitum esse. Et shit ille ad .Persam, veniam pro illa pre- cans: a quo quum nihil impetrasset, ipse Myndiam nave!) adit,-illumque solvit. Quo cognito indignatus Megabates, cum illa expo- stulavit. Coi Aristagoras: " Ad te vera," inquit, ii quid hæ res pertinent? Nonne te Artaphernes misit qui mihi pareas, navigesque quo ego jussero’! Rebus alienis quid te immisces ?” Hæc postquam dixit Aristagoras, iratus Megabates, ut nox advenit, navigio Naxum misit nonnullos, qui Naxiis omnia, quæ ipsis imminerent, signifi-

34. N eutiquam enim exspectaverant Naxii, advenus se illum di- rigi expeditionem. Postquam vero intellexerunt, continuo ad tolerandam obsidionem sese compararunt, rebus suis ex agris intra muros ,comportatis, ’urbeque et, cibariis et potulentis instructa. Qui postquamcarent. ad sustineodum bellum erant instructi, bastes, . ex Chia Naxum trajicientes, bene munitos sont adgressi, et par quatuor menses obsederunt. Sed absnmtis peeuniis omnibus qoas secum Persæ adtolerant, multisque etiam insuper ab Aristagora insomtîs. quum ad continuandam obsidiooem pluribus adhuc esset opus, exsulibus Naxiis castella exstruxerunt, et male adfecti in continentem se receperunt. 85. Jam vero Aristagoras, quum promissa implere Artapherni non posset, simulque premeretur stipendia persolvendo, quad exer- ,citus repetebat; timonsque quad et exercitus male esset adfectus, et ipse odium incurrisset Megabatis; denique existimans Mileti tyrannidem sibi iri ereptum: hæc singula timens, defectionem cœ- .pit meditarî. Accident enim forte per idem tempos, ut serons, cui caput pondis erat notatum, Sosie ab Histiœo adveniret, manens Ari- stagoram ut a Rege deficeret. Histiæus enim, quum monere Aria stagoram vellet ut defectionem moliretur, nec veto aliam ullam, que. id ei significaret, haberet rationem, quum viæ omnes essent inter- ceptas; servi capot, quem habuit fidelissimom, totondit, ponctisque notavit; -deinde exspectavit donec succrevissent capilli. Houe, simulatque capilli succreverant, Miletum misit, nil aliod monitum, niai ut, quam primum Miletum venisset, juberet Aristagoram capillos ipsius tondere, caputque inspicere. Significabant autem no- tæ, quemadmodum ante a me dictum est, defictionem esse moliendam. Id Histiæus fecit, ægerrime ferens Sosie sese detineri: nom, defe- ctio si exstitisset, magnum spem habebat, ad mare se demissum iri; nihil autem novi moliente Mileto, numquam se in illam"rediturum Vexistimavefat.’

M2 HERODOTI HISTOR. V. 36. H00 W maohinatus Histiæus quum servons illum luisisset, eodem tempera bac omnia, codon; tendentia, Aristagoræ accule-t , tout. Delibersvit huque cum marnai partim bominibus, bisque et, seotentiam etiam, et quæ si ab Histiseo advenerant, exposait. Ac cæteri quidem amnes in eamdem ivere sententiam, defectionem pro- bantes. .Hecatæus veto, Historiarsm ocriptar, satina quidem. cens suit, neutiquam bellum. cum regs Persane» un succips’endun ; populos; amnes. commemorans quibus imperaret Darius, potentiamque regis. Deinde veto, ubi hoc ais non persuasit, secundo loco bartatus illos est, C operam durent ut navibus maris tenerent imperium. Quint). autem intelligat," (sic verbe facere porterie) ". quam sin: tenues Milesiorum vires, nullam se aliam perspicere viens qua eo passim. pervenire, nisi si pecuniæ auferantur e templo quad est in Bran- chidis, quos Crœsos Lydus ibivdeposuisset: id si fecissent, magnum se spemhabere, passe ipsos maris obtinere imperium; atque ita et ipsos pecunias habitons, quibus utantur, et hastes illas non direptw- ros." Ingentes autem illæ pecuniœ erant, quemadmadum in pâma harum Historiarum libro demoostravimus. At hæc quibus non vicit. sententia, nihilo minus veto placuit deficere: simulque decaeyerunt, t ’unuln e murum numero navi Myuntem mitteœ ad exercitum, qui, ex. que Naxum reliquerat, en loci versabatutz ibi legatos ille apennin duret, ut duces eorum qui in navibus casent plehenderet. . 87. Missus est ad hoc ipsum pet-fiaiendum latiniseras : inqus dola. comprehendit Oliatum Ibanolis filium, Mylassensem, et Histiæum, Tymnæ filium Termerensum, et Caen ErXandri, cuiDarius, Mity- lenen, dona dadas-ut, et Aristagoram Heraclidæ filions Cumsaum, maltosque itemnalios. Atque ira ex professo dcficit Aristagoras, quid-l libet maliens advenus Darium. Ac station quidem, verbo. certe,. abdicavit tyrannidem, et juris æqualitatemr propanol: civibus, que. libentius Milesii cum. ipso deficerent. .Deinde in relique laina-idem. feeit, tyrannos civitatibus expellens: quos.vero ex navibus prehen-, dent quæ expeditionis sociæ filetant in Naxum susceptæ, lias, gra- tumfacturus civitatibus, suæ cujusque eivitatis civibus tradidit. 3S. Et Caen quidem Mitylenæi, simul stuque illius compotes. sont; facti,,ex,urbe eductum lapidibus obruerunt, Cumæi vero suum di- miseruntlincolumem; pariterque alii etiam planquassions dimisierunL. Atque ita tyrannie liberatæ sont Ioniæ eivitates. Quibus, antinoüs, Aristagoras Milesius in: unaquaque civitate jasait prætonem cana; Mimi; ipse vos». Inox Lacedæmonem» sumpit legationem, triremi’ profeqtus z, opusgenim ei crut. magnum aliquam comparatearmorumr mçietateml 39...,SPABTÆ. par. iditempus non amplius imüvisœratrexAcnaxaoz arides Lepntis filins; sed. hac monos, GWS, Momdlidæ: filins, regoum tenebat; non virtutis aliquo specimiua, sed: mon»

TERPSICHORE. 253 mis sorte illud consecutus. Habuerat Anamndrides in matrimonio frottis sui filiam, quæ cura si * erat, sed liberos nullos pepererat. Quod quum ita esset, ephori ei ad se vocato dixere: ii Quandoqui- " dem tu tibi ipse non prospicis, nostri est officii, genus Eurystbenis non pati interire. To igitur banc quam habes uxorem, quoniam tibi liberos non parit, dimitte, et duc aliam: id si feceris, Spartiatis- gratum feceris." At ille réspondens ait, ti neutrum se factotum: nec enim recta illos consulere, sese hortantes ut dimissa, quam ha- heat, uxore innoxia, aliam ducat g itaque se illis non pariturum.” 40. Ad hæc ephori et seniores, re deliberata, lisse Anaxandridæ proposuerunt.- u Quoniam igitur,” inquiunt, " videmus te amoren uxoria tuæ captura, et tu hoc fac, nec huic te oppone conditioni, ne alitai quidpiam de te deœrnant Spartani. Non amplius postulamus, ut uxorem, quam habes, dimittas: præsta veto huic porto quæ adhuc si præstitisti; sed aliain, præter banc, domum duc uxorem, quæ liberos tibi parias.” His fera ab illis dictîs adsensus est Amandri-. des; et aliquante post, alia insuper docte azote. duos habitavit do- mas, nequaquam ex more Spartanoruus. ’ 491. Haud inuite interjecto tempera, uxor postmodurn ducta peo . petit hune Cleomenem. At, dans hsec futurom regni. smecssorem ’ Spartanis in lucem edit, forte fartons contigit, ut’prior azor, quæ adhuc stemms fuerat, gravida esset. Huic, quum revers præ’gnans esset, ra coalisa, turbos ciebant cognati posterioris uxoris, dicen- . tes fmtra. illum gloriari, macque suppmrc schelem. Itaque bis in. digne rem ferentibus, instante partus tempore, increduli ephori par rientem mulierem circumsodentes observabant. At illa peperit patienta; manque itemm Leonidam; moxque rursus Cleombron tum : dicunt etiam nonnulli, fuisse Cleombrotum et Lee» nidam. At posteriue docte uxor,mater Cleomenis,quæ Prinetadæ. » filin eut, Demeni neptis, post Cleomenem nulles alios liberos

42. Et Cleamenes quidem, ut marrant, mentis baud satis ont peperit.compas, ac fare furiosos. .Dorieus veto inter æquales prisons ont; satisque sporaverat, pro sua virtdte regnum se adepturum. Banc spem siens, quum mouton Amandride Spartani ex loge regem constituissent majarem nota Cleomeuemyindigae rem ferens Do. riens, et sub Cleomenis vivote nolensimperio, postulats: a Spartanis multitudine quadam ex plebe, colonos bos eduxit, 1mn consulta Delphis oraculo (insinuant-in. terrain iret conditions coloniaux, neque aliud quidquam ex civitatis institth ante auscultas. Sed, indi- gnions rit-crut, ad. Africamdirigit noves, dueibus nous non-- nullis Theræis. Ubi ad Ciuypem pervenit, coudidit locum Libyœ, pulcherrimum juxta flumen. Inde vero ejectus tertio sono aMaoia et Libybus et Carthaginiensibus, in Peloponnesum redût.

254- HERODOTI HISTOR. V. ’ 43. Ibi Antichares, civis Eleonius, ex Laii araculis canailinm ci dedit, ut Herscleam in Sicilia conderet; dicens universam Erycia ragions"; Heraclidarum esse, quippe ab ipso Hercule adquisitam. Quo audita, Delpbos profectus Dorieus, qoœrit ex arsenic, un potiturua ait terra quam adire cogitant? et Pyfliia, potiturum en, respondit. Sumta itaque classe et multitudine, quam eamdem in Africam du-

xerat,- 44-. Per id Italiam tempos, ut memorant est prætervectus. Sybaritœ ipsi et rex ipsorum a Telys in en erant ut adverses Crotonem arma moverent: et Crota- niatæ, metu perculsi, rageront Dorieum ut opem sibi ferret, idque ab illa impetrarunt. Nom cum illis advenus Sybarin est profectos, et une cum illis Sybarin cepit. Hoc igitur a Dorieo, et bis qui cum eo orant, gestum esse aiunt Sybaritæ. Crotoniatæ veto adfirmant, neminem peregrinum belli contra Sybaritas suscepti socium sibi fuisse, nisi unum Gallium, vatem Eleum, ex Iamidarum familia; conique hac rations, quad a Tely, Sybaritarum tyranno ad se pro- fugisset, quum sacrificanti advenus Crotonem sacra parum prospera evenissent. Hoc quidem hi dicunt. 1 4-5. Testimonia autem dictorum hase sdferunt nitrique. Sybsritæ quidem, partim testantur agrum sacrum atque templum prope sic- cum Crastin; quæ Minervæ, cognomine Crastiæ, dedicata esse ainnt a Dorieo, poltquam consociatis armis cum Crotoniatis Sybarin cepisset; partim ipsius Doriei mortem ut maximum adferont argu-’ mentum, quippe quem periisse aiunt eo quad contra vaticinia fe- Vcisset: qui si nihil doliquisset, sed id fecisset ad quad missus crut, cepisset Erycinam terrain, et captam obtinuisset, neque ipse com sua exercitorfuisset interemtos. Contra Crotaniatæ molta man- strant in Crotoniensi agro eximie danata Calliæ Eleo, quæ ad meam osque ætatem postai Calliæ possederunt: Dorieo veto ejusque pasteris nihil esse donatum; cui tamen, si socius fuisset Sybaritici belli, multo plura quam Calliœ fuissent donata. Hœc utrique pro- ferunt testimonia; quorum utris accedere quisque maluerit, bis ac- cedat licet. a 46. Navigarunt autem cum Dorieo alii Spartani, condendæ colo- niœlsocii, Thessalus, et Paræbates, et Celeas, et Euryleon. Qui postquam cum universo adparatu in Sieiliam pervenerunt, periere præ- lio superati a Pœnis et Egestanis. Unu illorum boic cladi superstes fait Euryleon. le, collectis-capiarnm reliquiis, Minoam tenoit, Selinusiorum coloniam, et Selinusiis operam suam contulit, ut Pei- thagora manurcho liberarentur. Postes veto, hoc sublato, tyrannidem Selinuntis ipse invasit, eamque pet breve tempos obtinuit x nain insurrection facto interfecerunt cum Selinusii, tametsi ad forensis Jovis arum profugerat. 47. Secutus etiam Doriçurd erat et cum eo periit Philippus, Bu-

TERPSICHORE. 255 v tacidœ filins, civis Crotoniata. Is quum sibi desponsasset "Telyis filiam, Sybaritarum regis, Crotone profugerat: frustratus autem nuptiis, relicta Italia Cyrenen navigaverat. Inde profectus, secutus erat Dorieum propria triremi, suo sumtu militibus instructa: vir qui in Olympicis certaminibus victoriam reportaverat,-et fofmosissi- mus omnium suæl œtatis Græcorum. Hic ob «formæ præstantiam ab. Egestanis consecutusi est, quad nemo aJius: hi enim super ejus .sepulcro Heroum erexerunt,.et sacrificiis eum placant. 4-8. Hunc finem habuit Dorieus: qui si sustinuisset sub Cleome- nis vivere imperîo, et Spartæ manere, ipse tex evasisset Lacedæmo- huis. Nequeienim diu admodum regnavit Cleomenes, sed mortuus est nulle prole relicta, nisi une filia, cui nomen en: Gorgo. 4-9. Hoc îgitur regnante Cleomene Spartam venit Aristagoras, Mileti tyrannus. Is regem conveniens, secum adferebat, ut narrant Lacedæmonii, æneam tabulam, in qua totius terras circuitus cuit in- cisus, et mare universum, fluviique amnes. Ubi in colloquium venit regis, hæc ad eum verbe fecit. u Cleomenes, ne meum studium te conveniendi mireris; talia enim sunt tempora. Servos esse Ionnm filios, qui ,liberi essedebebant, probrum et doler maxime quidem est nobis ipsis, verum etiam, præter cæteros Græcos, tanto mugis vobis, quoniam principes estis Græciæ. Nunc igitur, pet Deos te oro Græciæ præsides, e servitute vindicate louas, consanguineos vestros. Facile autem est vobis hoc exsequi. Nec enim fortes viri sunt Barbari; vos veto bellica virtute prester .omne p0pulos emi. netis., Pugnæ genus autem illorum hocest, arcus et breve spicu-i lum. Bracçis’induti [mm sentis tecti] in prælium eunt; tiares [pro galeis] in capite gestant: itn superatu sunt faciles. Sunt autem continentem illum habitantibus houa, quanta non sunt aliis omnibus hominibus simul sumtis: sui-nm statim, tum argentum, et ms, et vestis prefiosa, et juments, et mancipia: quibus vos, si. modo libuerit, potiemini. Habitant autem, alius populus aiterum adtingens sic, quemadmodum egodicam. Juxta louas hosce habitant hi Lydi, terrain tenentes bonam et argento abundantem.” Hæc dicens, digito monstravit regionem in illo terme circuitu, quem æri incisum secum adtuleratfi ," Lydia veto” sic dicere perrexit ii contigui surit versus orientem Phryges hi, et armentis et terræ fijugibus opulentissimi omnium, quos equidem novi, populorum. Phrygibus proximi sunt Cappadoces, quos Syrios nos vocamus: bisque finitimi Cilices,- ad mare hocce pertinentes, in quo Cyprns. hæc insula est; qui quingenta talenta annuum tributum pendunt, regi. Cilices adtingunt hi Amenii, et ipsi mentis opulenti. Armenüs finitimi Matieni hancœ possidenti regionem. Horum regionetn adtingit Cissia hase, in que juta fluvium huncce Choaspen sita hic sunt Susa, ubi Rex magnum» vitam agit, auntque pecuniarum illius thesauri. Haut: urbem quum

s 256 HERODOTI HISTOR. V. ceperîtis, tum fidenter cum Jove de divitiis contendetis. At nunc de exiguo tsrræ tracta, neque illo its bono, et de arctis finibus opus est vobis pugnare cum Messeniis, qui vobis pares sunt Minis, et cum Arcadibus et Argivis, qui nihil possident quod ait auri sut ar- - gond simile, cujus studio aliquis ad pugnnndum cum vitæ periculo commoveutur. Qusre quum facile sit vobis universæ Asiæ potiri imperio, dîna-ne quidpiam præoptnbitis i" Hoc Aristggoras dixit; cui Cleomenes: " Hospes Milesis," ait, u in tertium diem (liman

tibi50. Tune responders.” quidem in mutum progressi sont’ * : ubi veto adfuit con. aimas responsioni dies, et ad locum ventum est de quo convenernnt, ex Aristsgora Cleomenes quæsivit, quot dicrum iter esset a mari Ioniam adiante asque ad regain 2 Et Aristagoras, slioquin callidus homo, et pulcre illum circumveniens, in hoc quidem ofendit. Nain quum non id quod res est diacre debuisset, ut qui Spartanos in ’ Asism cuperet evooere, ex veritste respondit, dicens tria»: main me adressant Tum veto Cleomenes, prendrions reliquum sermo- nom quem de itiners illo facturas ont Aristagoru, ait: " Hospes Milesie, excede Sports ante solis occssum: nec enim sermonem dici! audiendum Spartsnis, qui eos clapis trium mensium visu: abducere s mari.” His dictis, Clemenes domum abiit. 51. Tum vero Aristsgoras sumto oleæ me domum «liât Clea- menis, et introg-ressus supplex illum precatus est, ut, dimissa filiale, me audit-et: adstsbst enim forte Cleomeni filin, cui nomen ont Gai-go, unies illius proies, murum octo sut novem pneus. Inuit illum Chomsnes diners quæ venet, nec cassure pusilæ omisse. Ibi Aristsgom a decem incepit alentis quæ illi pollicebatur, si en, quæ podium, efoctu sibi dedisset: obnuenteque Clemene, progressas est ngendo subinde pennies summum; douce pommas, quum quinqusgints ei talents reciperet, exclamavit paella: " Pater, cors rampe: te hic hospes, ni ocyus bine absoesseris." Et éclectisme Cleomenss puellæ monito, in aliud conclave abiit, et Aristagom Sports omnino excessit, neque cl limerait de au": ad Rage»! plurii eommemurarc. se. Est satan iliius itineris ratio hujusmodi. Stations (sive mansions) ubique sunt regiæ, et diversoria pulcherrhna: totumque iter pet eunuque cum initialiser louai. Per Lydism et Phrygiam viginti sunt mansions, parasanges vero nonagints quatuor cum dimidin. Phrygism excipât Halys fluvius, ad quem est ports. par quam omnino madre opium priusquam fluvium trojiciss : estque ibidem magna maudis. Transgresso in Cappsdocîsm, asque par un; menti «que ad- Ciliciæ flues, mansiones sunt viginti octo, parasanges venu comma et quatuor: in bis confinions autem âme sont portas traaseundæ, et dans custodiœ. Han parqueur præ-

TERPSICHORE; ’ et? tetieris, pei- Ciliciam iter facienti tres sunt mansiones, parasanges veto quindecim cum dimidia. Terminus Ciliciæ et Ameniæ flu-. men est navibus transmittendum, cui nomen Euphrates. In Ar- menia veto mansiones Sunt diversoriorum quindecim, et parasangæ quinquaginta sex cum dimidia : estque in his etiam custodiæ statio. Perfluunt autem Armeniam quatuor fluvii, quos navibus necessario oportet trajicete. Ptimus est Tigris: deinde secundus et tertius idem nomen habent, quamvis non idem sit fluvius, nec eodem ex loco fiuens ; prier enim ex Ameniis fluit, posterior veto ex Matienis. Quarto fluvio nomen est Gyndes, is quem Cyrus in trecentos et sexaginta alveos diduxit. Ex hac Armenia ubi in Matienen regionem transieris, stationes surit quatuor : tum ex hac in Cissiam transgre- dienti, stationespundecim, parasangæ veto quadraginta duce cum dimidia, usque ad Choaspen fluvium, navibus itidem trajiciendum; ad quem Susa urbs Condita est. Harum omnium mansionum sumé ma est centum et undecim : totque sunt stationne atque diversoria

Sardibus63. Quod. si veto Susa recte parasangis itet dimensafacieuti. est regia via,il etl pa-t . rasange si valet triginta stadia, (uti revers. valet) etunt Sardibus usque ad regiam, quæ Memnonia vocatur, stadiorum ttedecim millia et quingenta, quum sint parasangæ quadringentæi et quinquaginta; Jam singuiis diebus centena et quinquagena stadia conficiendo, cousumuntut adcurate dies nonagiuta. i i v l , 54.1taque Milesius Aristagoras, quando Cleomeni Lacedæm’o- nîo dixit, trium mensium iter esse que ad Regem adscenditur, tecte illi dixit. Si quis veto curatiusletiam de bis quætat, ei ego hoc etiam declatabo; namque adjici debet iter Epheso Sardes faciendum. Dico igitut, a Græco mati usque Susa, nain hæc Memnonia urbs vocatur, stàdiorumvomnium summum esse quatuordecim millia et quadraginta. Nam ab Eplieso ad Sardes surit stadia quingenta et quadraginta : itaque tribus diebus longius fit trimestre itet". i 55. Sparta pulsus Aristagoras, Athenas inde se "contulit; quæ civitas [baud multo ante]’tyrannis libefata erat,idque hoc modo. POSTQUAM Hipparchum, Pisistratilfilium.fiHippiæ tyrauni fratrem, cui pet somnum visum erat oblatum imminentem calamitatem perspicue significans, interfecerunt Aristogiton et Hannodius,.generis origine Gephyræi; post hæc Athenæ pet quatuor etiam nunc aunas nihilo minus, immo magis etiam quamantea, tyrannide premebantur. 56. Insomnium Hipparcho oblatum hujusmodi etat. Nocte quæ præcedebat Panathenæorum solennia, visum erat Hipparcho adstate ipsi virum grandeur formosumque, ænigmaticis bis verbis ipsum

Intolersnda. leo,, pelions, forti tolets anima l adloquentemNemo hominum injuslul non solvit tampon :I pusilli. I - 2 L

258 HERODOTI HISTORZ V. Houe visionem ille, simulatque illuxit, palam ad somniorum con- jectotes tetulit : deinde veto, sacris avenuncandi causse factis, pome ’ paru illum duxit, in qua interfectus est. a 57. Gephyræi, quorum de genere erant Hipparchi percussores, principio, ut ipsi aiunt, ex Eretria fuerunt oriundi; ut veto ego rem percontatus reperio, Phœnices fuerunt ex illorum mimera Phos- niCum, qui cum Cadmo in banc regionem, quæ nunc Bœotia vocatur, venerant; et Tanagricum ejusdem regionis tractum, sorte acceptum, habitaverunt. Inde postquam Cadmei prius ab Atgivis fuissent pulsi, deindo Gepbyræi hi a Bœotis ejecti, Athenas se converterunt. Et illos recepetunt Athenienses hac conditions, ut cives essent Athenienses, at compluribus tamen nounullis juribus, nec veto dignis quæ hic commemorentur, essent exclusi. 58. Phœnices autem hi, qui cum Cadmo advenerant, quorum de numeto fuerunt Gephyræi, quum alias res multas ad doctrinam spectantes adtulerunt Hellenibus, tutu literas ; quarum usus nullus antea, ut mihi videtur, apud Hellenas fuerat. Ac primum quidem tales adtulerant, qualibus omnes utuntur Phœnices: procedente veto tempore,simul cum sermone, literarum etiam ductus immu- tatunt; Pleraque pet id tempus loca circum illos habitabant Hels lenes loues: qui literas edocti a Phœnicibus, usi sunt eis, forma paululum mutata; -a quorum usu mos invaluit, ut, quemadmodum æquitas etiam postulabat, quoniam a Phœnicibus in Græciamin- troductæ sont, Pfiæniciæ [item nominarentur. Atque byblos etiam (id est, libres papyraceos) antiquitus dipfitlieras (membrane) Jones vouant, quoniam in papyri inopia membranis (s. pellibus) caprinis et ovillis utebantur. Atque etiam nunc mea ætate multi barbarorum talibus in pellibus scribunt. 59. Vidi veto etiam ipse literas Cadmeas in templo Apollinis Ismenii Thebis Bœotiæ, tripodibus nounullis insculptas, maximam * pattern similes Ionicis Iiteris. Unus ex illis tripodibus banc habet- .inscriptionemDedicavit me Amphitryon, rediens ex Telebois. : r * i Hæc igitur scripta fuerint Laii astate, filii Labdaci, nepotis Poly- dori, filii Cadmi. 60. Alias tripus hexametro modulo hæc dicit: Sons, in adsueto pugilnm cornaline violat, Me tihi sacrsvit, speciosum monos, Apollo. Scæüs autem ille fuerit Hippocoontis filins: si mode hic fuit qui munus illud dedicavit, nec alius idem nomen gerens cum Hippocoi Ontisifilio: vixit hic autem Œdipi ætate, Laii au. 61. Tertius tripus, hexametro pariter modulo,hæc inscripta habet: Laodnmss islum tripodsm, sus in orbe monurolius, Hoc insigne deum ubi mugue diusvit Apollo.

TERPSICHORE. :259 a ’Hic est ille Laodamas,«Eteaclis filius, qua regnante Cadmei, ab .Argivisisedibus suis ejecti, ad Encheleas se receperunt. Gephyræi veto, tune relicti, postes. a Bçeotis coacti surit Athenas concedere. ,Et babent hi templa Athenis esstructa, quæ ad reliques Athenienses nil pertinent, quum alia, quibus nihil commune cum cæteris templis est, tum Achaicæ Ceretis templum et sacra. 62. Quale fuèrit visum Hipparcho oblatum; et unde oriundi Gephyræi, quorum de genere fuere Hipparchi percussores, est a me expositum. Superest ut post hæc redeam ad narrationem quam initia instituturus eram, dicamque qua ration tyrannis liberatœ sint. .Athcnæ. Quo tempore Hippias tyrannidem obtinuit, et Athenienses pub Hipparchi cædem acerbius vexabat ; pet id tempus Alcmæonidæ, genere Athenienses, 0b Pisistratidas veto patrie. profugi, pastquam cum aliisiAtheniensium exsulibus pet vim reditum sibi patate c0;- nantes nihil profecissent, sed ad Leipsydrion supra Pæoniam, quem locum tentandi reditus causas et liberandœ civitatis consilio muni,- verant, ingentem accepissent cladem; deinde, omnia adversus sistratidas molientes, ab Amphictyonibus templum. Delphicum hoc, quad nunc est, et tune nondum crut, ædificandum conduxerunt, Quumque divitiis abundarent, et inde a màjaribus spectati essent viri, exædificarunt templum quum alias pulcrius quam ferebat exemplar, tum frantem ejus ex Paria marmore effecerunt, quamquam can- ventum esset ut totum templum ex potina lapide construeretur. I 63. Hi igitur Alcmæonidæ, ut Athenienses narrant, dom Delphis morabantur, pecunia. persuaserunt Pythiæ, ut, quqties Spartani cives Delphos venîrent, sive privato nomme sive publica oraculum consulturi, constanter illos moneret, ut Iiberarent Atfienas. Proindeq ’Lacedæmanii, quumiidem ipsis semper. effatum ederetur, mittunt Anchimolium, Asteris filium, cum. exercitu, spectatum inter cives virum, qui Pisistratidas Athenis pelleret, quamquam hospitii jure cum ipsis in primis conjunctos: nain, quæ diis debentur, antiquiara duxerunt quam qui? hominibus. Hunc exercitum, mari navibus missum, Anchimalius, partum tenens Phaletum, ibi in terra deposuit. Qua te ante cognita, Pisistratidæ, quum esset eis fœdus cum Thessalis, auxilia e Thessalia accivetant. Et precantihus Thessali, publica decreta, mille equites miserant, et regem suum Cineam Coniæum. Quos auxiliares nacti Pisistratidæ, hocce institueront facetta. Detonsa planitie Phalereorum, et loco hac equitibus habili reddito, equitatum advetsus hastium castra mittunt : qui in bos in, cidcns, quum alias multos interfecit Laçedæmoniarum, tutu et du, cem Anchimolîum, reliquos veto in paves compulerunt. Hic finis fuit primæ expeditionis Lacedæmqnîorum: estque sepulçtum. An- chimalii in Attica page, cui Alapecœ nomen, prope Herculis teins, Îplum quod in Cynasarge. - -

260 HERODOTI HISTOR. V. 64-. Post hæc majores copias advenus Atbenas mîserunt Lacedæ- monii, duce Cleomene rege, Anaxandridæ filio: bas veto non jam mari miserunt, sed pet continentem. Cum bis, ut in Atticam invaserunt, primum congressi Thessali equites, brevi tempore in fugam tsunt versi; cecideruntque ex eisdem amplius quadraginta, -reliqui veto e vestigio recta versus Thessaliam abierunt. Cleomenes, ut ad urbem pervenit, una cum bis ex Atheniensibus, qui iiberi vivete cupiebant, tyrannos obsedit, mura Pelasgico inclusos. 65. Nequaquam veto expugnaturi Pisisttatidas crant Lacedæma- . nii: nec enim justam obsidionem instituere cogitaverant, et cibariis tac potulentis’ bene instructi Pisistratidæ erant: post paucorumque ’dierum obsidionem Spartam erant illi abituri. Nunc veto supervenit casus, istis infaustus, bis veto petoppattunus: capti enim sont Pisistratidatum liberi, quum in eo essent, ut extra Atticam in tutu collocarentur. Quœ res postquam accidit, turbatœ sunt amnes eorumdem ratianes. Itaque deditionem fecerunt eis conditionibus, quæ Atheniensibus placuerunt, ut, recepât liberis suis, infra quinqua dies Attica excorierait. Atque ita relicta Attica Pisisttatidæ Sigeum ad Scamandrum migrarunt, postquam Athenis sex et triginta annal stagnassent. Fuerunt autem hi origine Pylii et Neleidæ, eisdem ’majoribus prognati atque Cadrus et Melanthus; qui et ipsi olim, quum advenue essent, rages fuerunt Atheniensium. Cujus in origi- nis memoriam Hippocrates filin sua nomen Pisistrati iniposuerat, de Pisistrato Nestaris filio. Hoc macla tyrannis suis liberati sont Atha- nienses: quas veto tes post receptam libertatem memoratu (liguas vel gessèrint val passi sint, priusquam Ionia a Dario defecit, et Aristagoras Milesius Athanas venit opem illorum implorans, primum

66. Atbenæ, quum ante magnas fuissent, nunc, pastquam tyrannis iiberatœ erant, majores évasemnt. Dominabantur autem inexpanam. illis duo viri, Clisthenes, de familia Alcmæonidarum, - is quem fuma fort compisse Pythiam, et Isagoras, Tisandri filins, spectata quidem familia natum; cæterum, quibus inajoribus antiquitus fuerit btiundus, diacre nequeo, nisi quad cognati ejus Jovi Carie sacra faciunt. Hi viril inter se de principatu contendebant. Superatus ab immola Clisthenes, plebis favorem sibi conciliavit: et deinde, quum in quatuor tribus distributi fuissent Athenienses, decem tribus constituit; mutatisque nominibus, quæ ab louis filiis, Geleonte et Ægicore et Argada et Hoplete, etant desuinta, ab indigenis heraibus eus denoniinavit, une Ajace excepta: quem, quamiris petegrinum, ta- mes ut viciuum et saciiim, adjecit. 67. Que. in te, ut mihi videtut, Clisthenes hic avum suum maternum 1 imitatus est, Clisthencm Sicyonis tyrannum. Ille enim, quum bellum garent cum Argivis, primum Rhapsodos vetuit Sicyone canninibus

TERPSICHORE. k 261 Homericis deeertate, quoniam in illis ubiquefete nonnisi Atgivi et Argos celebrantur: deinde, quum esset in fora Sicyoniorum ædes Adtasta, Talai filio, tamquam Herai, consecrata, hune Clisthenes, quippe Argivum, sede sua ejectum cupiebat. Itaque Delphos pro- wfectus, consuluit oraéulum, an çjiccret Adrastum. Cui Pythia respondit, fi Adrastum tegem esse Sicyoniarum, ipsum veto lapidatorem.” Postquam Deus ei banc potestatem non fecit, damum reversus ex- cogitavit ratianem qua Adtastus ipse demigraret. Quam raüonem ubi repensas sibi visus est, Thebas Bœotias misit, dicens belle se Melanippum, Astaci filium, deducere Sicyonem: et permiserunt The- bani. I Tom Clisthenes Melanippa Sicyonem- deducto fanum dedicavit in ipso prytaneo, illudque ibi in loco munitissima statuit. Me- lanippum autem arcessiverat Clisthenes, (uam et hoc me déclarare oportet) ut qui .inimicissimus fuisset Adrasta,"quippe cujus frettent interfecisset, Mecistem, et Tydeum generum. Huic postquam templum dedicavit, sacrificia et solennia Adrasto ademta eidem Melanip- po adtribuit. Consueverant autem Sicyonii magnifice admodum hon norare Adrastum. Fuerat enim hæc regio Palybi, Adrastus autem Polybi ex filia nepas fait: qui quum sine liberis decederet, tradidit Adtasto regnum. Adtastum autem quum aliis honoribus colebant Sicyonîi, tum calamitates ejus tragicis charis celebrabant: non Bacw chum, sed Adrastum colentes. Clisthenes veto chorus Baccha tribuit, reliquam veto salennitatem Mela’nippo. Hoc made cum Adme- stoA 68. Idem egit veto tribuum Clisthenes. Doriensium marina mutant, I ne .seilicet eædem Sicyoniis atque Atgivis [tribus essent. Atque id agens, maxime derisui habuit Sicyonius: quippe nova nomina a suc et asine desumens, terminationem solam pristinarum tribuum adjecit, sua tribu excepta, cui de sua imperio nomen imposuit : bos enim Arche- laos nominavit; reliquarum autem alios Hyatas, alios Onatas, alios Choireatas. Quibus nomiùibus tribuum usi sunt Sicyouii non saluai quoad regnavit Clisthenes, verum etiam post illius obitum sexaginta adhuc annis: deinde tamen, te deliberata, mutatunt es, et alios ’Hyllæos, alias Pampbylos, alias Dymanatas nominatunt: quartæ veto tribus nomen absÆgialeo desumserunt, Adrasti filin, tribulesquq Ægialeas’ 69. Hæc Sicyonius Clisthenes adpellarunt. fecetat. Atheniensis autem s Cli. i sthenes, Sicyonii ex filin nepos, qui nomen etiam ab illa erat nactus, hic itidem pet contemtum (ut mihi videtut) Ionum,.ne eadem Athe- niensibus atque Ionibus tribuum nomina essent, cognominem Clig sthenem est imitatus. Postquam enim plebem omnem Athenien- sium, ptius a se alienatam, suas ad partes traduxisset, tribuum tune mima nomina, et numerum illarum auxit: decem enim, quum quatuor fuissent, constituit phylatchas, et pet decem tribus distribuit - bd

262 HERODOTI HISTOR. V. damas (sive carias) amnes Atheniensium. Eratque, plèbe suis partibus adjecta, longe potentiar quam adversarii. . 70. Vicissim igitur ab illa supetatus Isagoras, hæc contra malitur Cleomenem advocat Lacedæmonium, qui hospes ipsi factus erat inde ab absidione Pisistratidatum: quem quidem fuma ferebat consuetudinem tune habuisse cum uxare Isagoræ. Primum igitur Clea- menes, præcone Athenas misso, Clisthenem urbe ejecit, multosque cum en alios Athenienses, bos dicens qui magma esSent. (id est, pia- equ contaminati.) Hæc autem pet nuncium edixit, ab Isagora eda- «un: habebant enim quidem Alcmæonidæ, et hi qui earumdem orant partium, culpam commissæ cædis ; at ipse Clisthenes ejusque omici non fuerant cædis participes. - 71. Enagees autem dîcti sunt nonnulli ex Atheniensibus bac de causse. Fuit Cylon, civis Atheniensis, olympicorum certaminum victor. la aristos tollens, consilium inietat occupandæ tyrannidis. Comparatis sibi sociis ex æqualium numero, arcem occupera conatus est: quam quum obtinere non. posset, supplex ad deæ imaginera consedit. Has homines igitur surgere inde jusserunt prytanes Nau- crarorum, qui tune civitatem administrabant, fide data punitum eus iri citra mortem : attamen occisi bi sunt culpa Alcmæonidarum. Sed hæc geste sont ante Pisistrati .ætatem. I 7-2. Postquam Cleomenes, misso præcone, ejiciendos urbe Cli- ühenem et piaculo contaminatos edixit, unus Clisthenes ultra excessit. Deinde-vero nihilo minus Athenas «venit Cleamenes, non quidem cum magna manu : quo ubi pervenit, septingentas familias urbe ejecit, quas ei Isagaras indicaverat. Quo facto, deinde senatum comme est dissolvere, et trecentis civibus de Isagotœ «factione tradidit magistratus. Quum veto. resisteret senatus, et imperio noliet paters, Cleomenes et Isagoras cum suarum partium civibus arcem occupant. Et .cæteri Athenienses, cum senatu sans fientes, pet biduum illos absedetunt: tertio veto die, deditione facta, Attica excessere quatquot eorum Lacedæmanii etant. Atque ita .implebatur Cleomeni ominosumfi quad acceperat dictum: nain quum in arcem, occupaturus illum, adscendisset, ad panetrale ao- cesserat, deum consultutus: ut sacerdos de sella surgens, prias- quam ille pet januam intrasset, dixit : tt Retragredere, baspes Lace- dæmonie, nec in hac templumipedem pane: nefas est enim Do- riensibushuc intrate.” Cui ille respondit: ii At non Doriensis auna, o mulier, sed Achæus.” Igitur, quum spreto amine exsequi consilium esset adgressus, tune rursus excidit cum Lacedæmoniis. Reliques yeto in vincula çanjeceruntlAthenienses, morti destinatas: et in bis Timesitheum Delphensem, cujus viti opem mauuum fortis- que animi maxima possem commemorare. Et hi quidem in vinculis mortui sont. ,

TEBPSICHORE. 969 - 78. Post hæc Athenienses, revocato Clisthene et septingentis illis familiis, quæ a Cleomene patria erant pulsæ, Sardes legatos mise; tout, cupientes cum Persis contrahere societatem : intellexeranc enim, bellum sibi imminere cum Lacedæmoniis et Cleomene. Postquam Sardes advenei-e legati, et mandata exposuere, quœsivil: 4Artaphernes, Hystaspis filins, præfectus Sardium, quina»: [lamines w essent, et ubi terrarum habitarent, qui Persurum peterent societatem î Quod ubi ex legatis cognovit, brevibus verbis ces expedivit. Si regi Dario Athenienses terram traderent et aquam, societatem illis pollicitus est: si non traderent, abire illos jussit. Tum legati, re privatim inter se deliberata, tradere se, dixerunt; scilicet cupientes contrahî socîetatem.’ At hi, quum doinüm-rediissent, gravem culpam sustinuerunt. 74. Cleomenes, quum se et verbis et factis contumeliose ab Athe- niensibusracceptum existimaret, ex universa Peloponneso contrait exercitum, quo consilio contrahat non dicens; sed pœnas sumere de populo Atheniensium cupiens, et Isagoram constituera tyrannum: hic enim cum illo ex arce Athenarum erat egressus. Dum igit’ur ingenti cum exercitu Cleomenes Eleusinen inVadit, pet idem tempus Bœoti ex composito capiunt Œnoen et Hysias, extremOs Atticæ pagus; et Chalcidenses ab alia.parte4Atitiicam. ingressi vastabant. Tum Athenienses, quamquam ancipite pressi periculo, Bœotorum et .Chalcidensium ultidne in aliud tempus dilata, Peloponnesîis, quippe qui jam Eleusine erant, arma Opposuerunt. V 75. Quum veto jam in eo essent utrimque exercitus ut ad manne venîrent, ibi primum COrinthii, reputantes secum injuste se facere, retro conversi abscesserunt: deinde idem fecit Demaratus, Aristonîs filins, qui et ipse rex erat Lacedæmonîorum, et una cum Cleomene exercitum eduxerat Lacedæmone, neque superiore tempnre cum illo discordaverat. Ah hoc vero dissidib facta lex est Spartæ, ne amba reges, incante eæercitu, castra sequerentur : (adhuc enim ambo sequi Iconsueverant z) altcro autem vacante a militia, alterum etiam Tyndari- darum domi relihqui ,- nam ante id tempus hilamibo tamquam auxiliares, secuti eraut. ’Tunc igitur reliqui’socii, qui Eleusine eranf, lièges dissidefe videntes; et Corinthios relinquere stationem, etiam ipsi conversa agmine discessei-e. 76. Quarta hæc est expeditio, quam in Atticam suscepere Do- rienses: bis enim hostiliteif eaxn suntingressi,’ bis vero Commodi caussa populi Atheniensis. Primo quidem loco illa expeditio, qua ’Megara colouis frequentarunt Codro regnante Athenis, merîto no- minab’itur : iterum veto, atque tertio, quando ad ejiciendoslPisistra- tidas’ex Sparta advenerunt: quarto tunc, quum Peloponnesios ducens Cleomenes, Eleusinen invasitu Ita tune quarta vice Dorîenses Athenas invaserunt. -

ses HERODOTI msros. v. 77. Postquacu inglorium hune exitum habuit ista expeditio, tune Athenienses, pœnus de Cbflcidensibus sumturi, primum advenus bos arma moverunt: Chslcidensibus vero Bœoti opem laturi ad Euripum propemunn Quos ubi conspicati sunt Athenienses, Bœotos prius quam Chalcidense: adgœdi piscuit. -Pugna cum Bœotis coru- missa, insignem victorien: Athenienses reportarunt, plurimis eorum occisis, et septingentis captis. Dein’de eodem die in Eubœam transgressi, cum Chalcidemibus etiam-pugnam committunt: quibus et ipsis prælio victh, quater mille oolonos in hippobotarum prædiis re- linquunt: hippobotœ autem (id est, qui equos alun!) vocantur apud Chalcîdenses homines locupletes.’ Quotquot ex Chalcidensibus vives coparent Athenienses, perinde atque Bœotos, in custodia hua hueront, compedibus vinctos. Interjecto vero tempore eosdem manumîserunt, biais minis abstîntes: compedes autem, quibus isti ,vîncti fuennt, suspenderimt in acropoli ; quæ ad meam neque sets: tenu ibi mperfuerunt, e muro pendantes a Medis ambusto, qui est. ex adverse redis occidentem spectantis. Pretii autem redemtionis des cimam consacrarunt, ex illaqueùquadrigam confioiendam curarunt æneam, quæ a sinistra stat primum ingredienti in propylæa quæ sunt in acropoli. Est autem in illa inscriptio hæc: l ’ Anion perdomitis auri sub Mutejuventus Bœotis populis Chalcidicsque manu, Doum: rependemnt vinclis et caroere «zoo, Quornmliæ de denim: un! tibi, Pullur, equæ. 78. Auctæ igitur erant Athenarum opes. Adparet autemhnon hoc uno exemplo, sed ubique, quam præclara res sit juria æqualitas. Nam et Athenienses, quamdiu sub tyranuis tarant, nullis ex finitimis populis hello fuerunt superiores : tyrannis autem libérati, longe primi evaserunt. Quæ res declarat, quoad tyrannide fuerunt pressi, ultra illos minus fortiter rem gessisse, quippe pro domino lsborantes: postquam veto in libertatem sunt restituti, unusquisque pro se ipse stœ- diose dabat operam ut recte rem gereret. In hoc îgitur statu res Atheniensium-erat. . 79. Thebani veto, ultiouem sumtu’ri de Atheniensibus, Delphes miserunt qui deum consulerent. Quibus Pythia respondit, tt pet se non pesse illos ultionem capere ; sed rem ad clamosum (populum) referre jussit, et proximos rogare." Legati domum reversi, convo- ’ cata populi concioue, renunciant oraculi responsum. Tom Tbebani, ubi ex his audiverunt proximns deberc rogari, dixere : ti Nonne proximi a nobis habitant Tanagræi et Coronæi et Thespienses? Atqui hi constanter nobiscum pugnant, strenueque arma nobiscum Io.- ciant. Quid opus est bos rogue? Immohæc non fuerit oraculi sententia.” A .

* TERPSICHOREfi à ces a so. la dam hi inter se disceptaut, postremo aliquis, re imam, ait: tt Ego mihi videor intelligere quid velitioraculum. AsOpi dî- cuutur filiæ fuisse. Tbebe et Ægina: bas quum. sint normes, puto jubere nos Deum ab Æginetis auxilia petere." ,Et Thebani, quum nulla ex sententiis, quæ dicebantur, hac potier esse videretur, protinus ad Æginetas miSeruut, ex draculi mandato auxilia ab illis petentes, ut qui sibi essent proximi. Petentibus Æginetæ tradentes Æacidarum imagines, responderunt, se sis Æacidas aurifia minera. 81. Thebani veto, Æacidarum auxilio freti, quum hello laces- sissent’Athenîeuses, aspere ab illis sunt accepti. Itaque iterum ad Æginetas miseront, Æacidas illis reddentes, et virorum petentes aurifia. Tum Æginetæ, opum magnitudîne elati, et veteris memores inimicitiæ, quam cum Atheniensibus gessissent, précibus ThebanOrum adnuentes, bellum Atheniensibus non ante denuntia- tum intulerünt. Nam dom hi Bœotis instabant, interim Æginetæ longis navibus in .Atticam profecti, Phalerum diripiebaut, multosque alios maritimos pagos; et ingens Atheniensibus danmum-in-

82. V alastrim, quod dixi, Ægiuetarum adversus Athenienses odium, bancferebant. habuit originem. , Epidauriorum V terra fructum’ nullum ediderat. Quam ob calamitatem quum oraculum consulerent- Epidaurîi, jussit eos Pythia Damiæ et Aurait: imagines dattiers: id sificissent, malins cum illis adam iri. Sciscltabantur igitur Epidaurii, utrum œneasfaciendas curerait statuas, au lignas 2 Responditque Pythia, neutrum horum ; sede: sativæ oleæ ligna. Igitur Epidaurii ab Athe-l niensibus veniam petunt oleam ’arbo’rem cædendi, quod sanctissimas Existimassent’Atticas oleas: sunt etiam qui dicant, pet id tempus nullibi terrarum oleas exstitisse, nisi Athenis. Athenienses se illis potestatem facere dixerunt en. conditione, ut illi quotannis Minervœ arbis præsidi et Erechtheo victimas adferrent. In banc conditionem consentîentes Epidaurii, nacti sunt quod petierant, et statuas ex bis loleis confectas posuerunt. Ac dehine illis terra fructum ferebat, et ipsi Atheniemibus id, de quo couvenerant, persolvebant. 83; Étant pet illud adhuc-tempus Æginetæ Epidauriorum imperio subj’ecti, quum aliis in rebus, tum lites suas coran: judice di- sceptaturi Epidaurum trajicere teuebantur. Deinde vero, constructis navibus, virîum fiducia ferocieutes, ab Epidauriis defecerunt. Jamque ut hostos, et qui mari essent patentes, vexarunt illos: atque etiam statuas hasce Damiœ et Auxesiæ illis subripuerunt, casque ablatas in mediterraneoysuae insulæ loco collocarunt, cui Œa nomen, qui viginti fera ab urbe stadiis abest’. Hoc in loco erectas sacrificiis et jocularibus mulierum choris placabant, constitutis utriqueidearum denis viris qui essent choragi. Diçteriis autem chori illi neminem 2 M

966 HERODOTI HISTOR. V. ,virum, lacessebant, sed mulieresindigenas. Eœdem’cærimoniæ apud Epidaurios obtinuerant : qui arcanis etiam semis utuntur. . 84, Epidaurii, ex quo eissubreptœ hæ statua: saut, jam Athe- niensibus sa, de quibus convenerant, non solvebant. Que de re par legatos secum expostulantibus Atheniensibus demonstrarunt Epidaurii, nullum se injuriam fluera: quoad enim in sua terra habuit- gent illa: statuas, quad pacti nant enduise ; quibus sibi subreptisjans macquant esse ut pana solvant, sed ab Æginctis, qui illa; liabeant, me hoc. esigeadum. Hoc accepto responso, Athenienses, Æginam misais legatis, statuas ab Æginetis repetiverunt: quibus illi respon. dorant; nihil sibi cum Atheniensibus esse ncgotii. 85.1.Ïam, porro aiunt Athenienses, postquam frustra repetitæ fuis- sentststuæ, profectos esse Athenis une triremi cives illos, qui publico nomine missi,.quum Æginam pervenissent, statuas lias, ut quæ ’ ex ipsorum ligner fuissent confectæ, de basibus suis conati saut abstrahere, tAthenas transferendas. H05 vero, quum isto modo compotes illarum fieri non potuissent, circumjectis funibus statuas traxisse. Sed dum trahehant, tonitru et cum tonitru exstitisse terras motum: caque re territos trahentes, mente fuisse alienatos ; in furo- remque actas, mutuo anse invicem, veluti hostos, interfecisse; donec ex omnibus, qui triremi illa advenerant, unus superfuisset, solusque Phalerum86. Athenienses igiturtrem rediisset. ita gestam esse, niant, I .Æginetæ , . l veto contendunt, non une navi advenisse Athenienses: unam enim navem, atque etiam paulo plures une, etiamsi sibi nullæ naves fuissent, facile a se repelli potuisse: sed pluribus navibus terreautant adgressos esse Athenienses; Æginetas vero bis ultra cessisse, nec pagnes navalis adiisse. discrimen. Illud vero liquide-definire non passunt, utrum en caussa vcesserint, quod se impures esse commit- tendo prælio intellexiss’ent, an quod in anima habuissent facere id ipsum quod fecerunt. Aiunt igitur, Athenienses, quum nemo ad pugnaxu pentus se illis opponeret; enavibus exscendisse, atque iter, versus statuas esse ingressos: quas ubi e basibus suis non potuissent enferre, ita circumjectis, funibus illas traxisse,jdquec utraque statua, dam ira trahebatur, canulent rem feçerit: rem narrantes mihi quidem non credibilem. sed flirtasse alii quipiam : dicunt enim, in germa illas eorum trahentibus procubuisse, atque ex illa tempore in hoc statu mansisse. I Hæc igitur ab Atheniensibus gesta esse aiunt Æginetæ; se veto, postquam de expeditione, quam Athenienses advenus Æginam. crant suscepturi, certiores fuissent facti, Argivqs ut. sibi prostate essent rogasse: bosque, quo tempore Atheniensess in Æginam exscepdissent, eadem tempore suppetias sibi ferentes adfuisse; et,,quum clam ex Epidauroiinr insulam trajecissent, in iu-

TERPSÏCHORE. ’ n 267 seins Athenienses, itinere a navibus intercluso, fecisse impetum :i eodemque simul tempore tonitru et terme motum illis exstitisse. i I 87. Hæc Argivi atque Æginetæ memorant. Cæterum Athenil crises etiam fatentur, unum solummodo e suis saIVum Athenas réd-i . fisse: sed’ Argivi aiunt, e clade, quam ipsi intulissent Attico exerd citui, unum illum superstitem fuisse Athenienses vero niant, e clade quam Deus ipsis immisisset. Verumtamen ne hune quidem,-aiunt; c’alamitati supervixisse; sed periisse tali modo. Athenas ut rediit, nunciavit calamîtatem; quo divulgato nuncio, uxores vvirorum qui. expeditionis in Æginam susceptæ fuerant socii, indigne ferentes solum hune ex omnibus salvum rediiàse, circaihominem circumfusas, flbulis vestium suarum fodicasse hominem, quæsiisseque ex eo anam- quamque, ubinam sans esset marilus ? atque ita illum parfisse. Atheni- ensibus autem hoc mulierum factum ipse clade tristius fuisse visum. ln quas quum alia ratione animadvertere non possent, vestem illarum: in Ionicam mutarunt. Prius enim Doricam vestem gestaverant At- ticæ mulieres, Corinthiacæ vesti simillimam : liane igitur linea tunica permutarunt. Est autem, verum si quærimus, non Ionicum hoc ne: stimentum, sed Carie-uni: nam omnium mulierum Græcarum vestimentum olim idem fuerat quod nunc Daricum nominamus. . 88. Aiunt autem, apud Argivos et Æginetas ex occasione illius; facti invaluis’seqmorem, qui etiam nunc apud-utrosquébbtinet, ut’ fibules facîant dimidio quam ad id tempus majores, utque in templo harum dearum fibules maxime dedicent mulieres; tum lege apud illos cautum fuisse, ut nec aliud quidquamyquod’ ex Attica profectum ait, in templum inferatur, nec fictile Atticum, sed ex indigenis olla- i lis posthac bibatur. Certe Argivorum et Æginetarum mulieres ab" illo inde tempore ex contèntione cum Atheniensibus, ad meam usque ætatem, majores quam antes. fibulas gestabant. I * L l * 89. ’Inimicitiœ Atheniensium adversus Æginetas isto, quad expow sui, principio ortum ceperant. Nunc igitur Æginetæ a Thebanis’ auxilio vocati, memores rerum circa s’tatuasigestarum, libenter Jsup. petias venere Thebanis. Itaque maritime Atticæ on ab Æginetis. diripiebatur. Atheniensibus vero, expeditionem in Æginam paran- tibus, adlatum est Delphis oraculum, jubens, ut «triginta annos,*exi quo injuriæ initium fecissent Æginetæ, abstinerent belle; primo autem et trigesimo anno belli adversus Æginetas initiumv’facerent; postquam’Æaco templum statuissent. Id si. fecissent, rem eis ex veloutais cessurarn. I1Sin protinus susciperentbellum, nuits. media tempera passures, malta vero etiam factums; Iverumtamen ad ex- t’remum subacturos Æginam." Hæc renunciata ubi audive’re Athe- nienses, Æaco templum decreverunt, quod etiam nunc in fora exstru- situai conspicitur: illud vero audire non sustinuerunt, triginta aunas hello sibiessie abstinendum, qui tam indigna ab Æginetis essent passl. I

868 HERODOTI . HISTOB. V. 90. Sed dum ad ultionem copiendam me comparant, Iobjicitux illis impedimentum a Lacedæmoniis suscitatum. Quum enim dolum Cogaovissent Lacedæmonii, quem Aicmœonidæ cum Pythio adversus se et advenus Pisistrotidas erant mochinati, duplici dolore od- fecti sunt; quad et viras, qui hospites ipsorum fus-nm, potria pe- pulissent, et quad nullum sibivob id factum gratiam ab Atheniena sibus haberi viderent. Præter hæc maverunt cos macula, quæ. malta cibijndigna ab Atheniensibm imminerc prædicebont: quæ orna cula, quum antan ignorassent, par id tempus illis inmtuers, a Cleoe mena Spartam dolant. Nactus enim Cleomenes ont ex me Athal- narum encula, quæ olim Pisislratidæ habuerant, coque, quum . Athenis pellerentur, in templo flanqueront. Hæc ibi relicta 0130!.

9l. Tum igitur Laaedæmonii, cognitis bis oraculis, quum Athe- niensesmenu videront augeri acceptant.opibus, et neutiquam pontas Lacedæmoniiq 4 parure, reputorunt secum, populum Atheniensem. si libertate uto- retur, sibi viribus fore porcin; sin tyrannide premereturrinfirmum» -. fore et ad parendum paratum. Hæc singula perpendentes, Hip- piam Pisistrati filium a Sigea ad Hellespontum, qua canfugerant Pisistratidæ, arcessiverunt. Qui pastquam vocatus advenit, con-4 vocatis etiam aliarum sociomm legatis. hæc ad eos verba Spartani fecerunt. " Viri socii, agnovimus fatemurque non recta nos fe-. cîsse. Ementitis enim oraculis inducti, viras hospitii jure. in primis nobiscum conjunctos, quique Athenas nabis abnoxiu reddere recev peront, patrie. ejecimus, et post hoc peractum ingrato populo urbem et rempublicam restituimus: qui postquam par nos liberatus vires recepit; nos et regem nostrum contumeiiose urbe ejecit, et majores quotidie sibi spiritus samit: quad experti sont maxime finitimi illa, rum Bœoti et Chalcidenses, brevi veto etiam alii experientur, qui recta non inieizint consilio. Quaniam igitur nos, ista faciendo, pec- cavimus, nunc aperam dobimus, ut malo medentes vobiscum illos puniamus. Hanc enim ipsom ab coussam et Hippiam hune arcessi-. vimus, et vos e civitatibus convocavimus, ut communi consilio et consociatis armis illum Athenas reducamus, eique quæ odemimu restituamus." 92. Hæc Sportani. Quæ quum plerisque saciorum displicuiuent, alii quidem silentium tenuere, sedaCorinthius Sosicles in hune Ino- dum est locum]; (92. l.) ii Prafecto nimirum calao: sub. terrain; subibit, et terra supra; cœlum erit sublimis, hominesque habitobunt in mari, et pisces domicilium occupablun hamïnumtquando m qui-3 dent, Laçedæmonii, juris æquabilitate subluta, tyrannides in chimes,- reducere profil: qua nihil est inter homines iniquius, nihilsceleu rotins. Etenim-si vabis bonum hoc videtut, ut agamis. rogaton. civitas, ipsi apud vos ipsas tyronnum commune gaie deindçq

à TERPSICHOR’E’.’ ’ ’ 269 apud fies constituera tentatel Nunc, qui-tyrannos nnmqnam astis experti, diligentissimeque-icavotis ne quis Spartœ exariatur, indigne cum sociis- agitis. and si vos expertiessetis, quemadmodurn nos; rectias’ de hac re, quam nunc, judicareposseu’s. (92. 2.) Apad Coe v rinthios olim status civitatis hujasmodi fait. Erin oligarchia g. et hi, - qui Bacchiadæ nominabantur, administrabantcivitatem. Qui quum . non nisi inter se matrimonia inirent, fait Amphioni, uni ex hac familia. filin pede claada, cui nomen erat Labda: quaquaam nemo Bacchisilarum ducere venet axorem, duxit coin Action, [Eetionem - Hmdotus Innico Maman Echecratis filius, homo ex -pa- V go Petra,icæterum generis origine Lapitha et Cænides. Cui quum. r nec ex hac, nec ex alia uxore,liberi essent asti; proficiscitar ille v Delphes, de sobole consaltaras. Et intrantem protinus Pythia hit « verhis est’adlacuta : a l I l Aeüon, nema te banorat, cum sis valde bonarstus. Gravida est Lubda, soxumque pariet, qaod inoidst I ln viras mon-robas; et costiglbit Corinthum. Responsam hoc Aetionî datum renantiatur forte Bacchiadis, quibus obscarum fuerat responsum aliud Corintham spectans, quad prias editum erat eamdem in sententiam cum hoc quad nunc Aetioni datura est. Istad oraculum hajusmadi filent; Aquilo in petris gravit); est, porietqne Imam Validam. carlins-am, qui maharani germa salut. Boa bene nana in mimis vemte, Catimini, qui aires paleron Pireneu hubitatis, et saperoiljonm Corinlhum. (92. 3.) Hoc igitar responsam, prias redditum, abscurum fuerat- Bacchiadis: nunc veto, ubicognoverunt istud quad Aetioni datura est, etiam prias illud, quad aongruebat Actionis responso, intellexe- v - rant. Hociigitur quum inœlligerent, presser-uni. silentio, pralemque Actioni nascituram interficere decreverant. Postqaam. peperitumao - lier, mittunt protinas decem de suis in pagum quem habitabst Ac» - tian, qui interimerent pastam. Hi ubi Petrsm venerunt, animique intrarunt Actianis, pueram postulant: et mater, ignora quo consilioi advenissent, existimansque benevalentiæ coassa in pattern capote illos infantem’videre, adfert illum, et uni bornai in manustradit. In itinere autem hi inter se constituerant, ut, qui puer-alum primas in manas accepisset, in euro humoiadlideret. Jam vera divins que: damfortuna accidit, ut infans, dam tradebat eam mater, arrideret cum oui "abbatiat :- ethunc, ubi id onimadvortit, misericordia res (inuit. ne occident. Miseratas igitarpaeram tradit- olteri; et ille * tradidit tertio: atque in per canotas decem-.transiit,» ab alterasalteri traditus; nemine interimere univalente." Pastquam igitur mati-i puerai; reddiderant,.et dama axant agressi, stances pro foribua, con,

170 HERODOTI HISTOR. V. viciabantul’ alter alternai accusabantque, et eum maxime qui primas acceperat infantem. quad non fecisset quemadmadam inter ipsos constitutam fuisset. Ad extremum, interjecto ,tempore, planait itemm intrare, et canotas participare cædem. (92. 4-.) Sed voiaere fats, ut ex Aetionis proie maium existent Corintha. Labda, sialis ad ipsas fores, omnia ista exsudiverat. Itaqae.verita, ne mutato consiiia pueram iterum acceptam interimerent, aspartamm occultavit in loco, de qua minime cogitaturos illos existimavit, in area: nonce rat enim, si reversi denao requirerent pueram, omnia iliosipervestiç gataros : idqae illi fecerant. Sed postqaam redeanübas quærentie basque nusquam comparait infus; piacuit sbire, renauciareque bis qui ipsos miseront, omnia ase peracta esse que mandata fuissent; NE igitur abierunt, idqae remnciarant. (92. 5.) Posthæc (revit Aetionis filins: et, quoniam pericalum hoc eii’ugerat, ab area illa [arcsm Græci rutila"; disant] impositam einomen est Cypseius. Qui postqaam viriiem ætatem est ingressas, oracuiamque Delphis con- saiait, ambiguum accepit responsam, quo fœtus adgressus est te- naitque Corinthum. Responsam hoc erat: Feiîx vir nostru bio qui descendîtes! aidas, Cypseins Aciides, clam rex iiie Corintini, lpse, et ea asti, sed nolii deindo lapons. Hoc accepta responso pastquam tyrannide patitus est erpseias, vir fait hujasmodi: maltas Coiiritiliorum in exsiiium ejecit, maitis bana eripuit, sed longe plurimis vitam. (92. i6.) Haie, quum triginta regnasset’annas, et prospera in fortuna vitam finiàset, successor tyran. nidis fait filins Periander. Et Periander quidem initia mitior erat quum Cypseius : sed, ex qua per nuncios commercium habuit cum Th rasybuia, Milesiorum tyranno, malta etiam sanguinoieutior evasit patre. Missa ad Thrasybuium præcone quæsivit ex illa, quo-pacte, robas omnibus firmissime constitutis, optime præeaset civitati 7 Thrasy. bains, immine qui a Periondro missus crut extra urbem eduoto, ingressus. est arvum quoddam satuin, cum iliaque par segetem amba- 1ans, sciscitansque ex eo et repetere jubens caussam car ad se Co- rintha missus esset, detruncabat interim ut quamque vidit spicam super alias eminentem, præcisamque abjiciebat, donec paicherrimam et pinguissimam segetis partem taii mode corrupît: denique, postquam agram ita pervagatas est, dimisit iegatam, nullum verbum ei præcîpiens. Ubi Corinthum rediit legatus, cupidus erat Poriandor cognascendi Thras’ybaii præcepta. At ille, nihil, ait, sibi mandasse Thrasylmlum: mirari se sera qu’aient ad hominem a Periahdro ’ missile esset, masum quippe, et sua ipse .deslrueret: His. (li-4 ctis remania-quid agentem Thrasybaium vidissetï. (92.7.) At Periander, intelligens faetam, reputansqne moneri se a Thrasybuio ut eminentiores quoique cives interimeret, tum vero omnem advenus

transmuons; ’ en des: nequitiam cœpit exercera. Nam- quidquid C’ypseiasioccidenda et in exsiiium minauda reliqaerat, id Periander consummavit. Atque etiam anoidie universas maiieres Corinthias vestibas axait, uxoris suægmtia Meiissæ. Etenim quum in .Thesprotiam ad ’Acherqntem fluvium legatos misisset, qui oracaium, quad ibi par monauram avo- càtionem responsa (lat, consuleœnt de hospitia alioajus deposito, evocata Meiissa respondit se me significaturam, nec edicturam que loco 4 esset film] depositum-Z- aIgere enim se, et esse andain ; 1mm quæ scpulta secum fuissent vestimenta, nihil sibi mollesse, qwm’vnonjiærint combattu. Argùmentum autem, quo cognoscere l’eriancler posait un: [me a se dici, hoc esse, quad ille infrigidumfurnam panes ingessirret. Hæc postqaam Periandro’ saut renauciata, quam satis certum ipsi esset iliad’veri- tatis argumentum, quippe qui cum martua coiisset Meiissa; statim post anceptam nunciam præcanio edixit, ut amnes Corinthiorum maliens in Junànis tsmplum commirent. Et iiiæ, tamqaam ad so- lennitatem, paicherrimo ornatu instructæ conveneruut; liie vero constitutis ad hoc sàteiiitibus, vestimentis canotas exait, iiberas perindei mulieres, et iilarum famuias: vcoliatasque’ in fossam vestes; invocatis Meiissiæ manibus, cremavit. Quo facto, ubi iterum ad ne- cromantium misit, demonstravit ei Meiissæ idaiam, quo in loco de.- positam haspitis coiiocasset. Hujusmadi vabis est tyrannis, a Lace- dæmOnii, et taiia sunt illius facta! Nos veto tunc statim mirabamar, quum avobis Hippiam arcessiri cognovimns ; nunc vero etiam mugis miramar hæc a vobis verba fieri; vasqaeiabteStamar, Deos invaq contes Græciæ præsides, ne tyrannides in civitatibus constituatis. Itaque si ab incepto han abstinueritis, sed conaturi estis præter id quad justam est redacere Hippiam, scitate Corinthios quidem. son

probataras93. Hæc quum Iacutus esse esset factum." Sosicies, Corinthiorum I I ’ iegatus: respandit Hippies, èasdeln quos ille Deas testes invacans, cerfs Co- rinthio’s maxime daidaaturos Pùùtratidas, quando atlfuerint illis sla- tuti (En, quibuillas vexatuh’ sintAtlieaismer. Hæc illi Hippias reg spondit, ut qui omnium adcaratissime cognita habetet oracaiorum ediita’. Reiiqui ex sociis silentium adhuc tanneront: postquam v.era Sosiciem audiverunt libere verba facientem. pro se qu’isque vocero rampons, accedebant sententiæ Corinthii, abtestabanturque Lacedæ- manias, ne quid advenus Græcam civitate’m novi moiirentar. Atque

. .-haha: 94:; Hippiæ res vero finem Lacedœmane habuit. rejecta Amyntas i - Z Maceda.Anthe-I . - - . t manta oppidum abtuiit, Thessali veto .Ialcon. At ilie,"neutram accipiens, Sigeum rediit; quad oppidum amis Pisistratus Mityieo mais; eripaerat, et tyra’naum ibi-constituent filiam suum natham Hegesüti’ainrhfex Argiva muliere notant; Nec vero citra belli’discrimen tannent ille regionem a Pisistrsta accaptaun Dia enim

275 HERODOTi-HISTOR. V. inter se Mityienœi et Athenienses armis decertaverant, illi ex Achiia . Ieo oppida crumpeutes, hi e Sigeo; et illi quidem suam repetcntes Aditioncm, . Athenienscs vero negantcs illorum esse, et rationibus un suantes, nihilo mugis ad Æoicuses pertinere Iliados diüanem, quam ad se et ad alios, qui cum Menelaa aiti esseutcHeienm raptum. 95. Dam hi inter se bellum gerebant, quum alia malta atque’varia . in præiiis gesta orant, tum 4km pacta, præiia facto, in quo victores orant Athenienses,.faga quidem ipse cvaserat, sed amoram ipsias Athenieuses crant potiti, qui ca in .Minervæ templo Sigei suspenderunt. Quam rem Aicæus, carmine descriptam, Mityienen nunciavit, ces-tiarem faciens de calamitate sua Mehuippam, unum de suis amicis. Mityienæos vero et Athenieuses reconciliavit deinde Peti- andcr, Cypseii filins, quem susram contentiouum arbitrum attique constitueront: conciliavit autemhao canditianc, ut attique com tenerent regiancm, quam passiderent. Ita Sigeum sub Atheniensium venantv- 96. Hippies vera, potestatem. ut Lacedcmone in Asiam: . pervenit, ’ .aumia movebat, insimulanda Athenienses apud Persas, omniaqae malien hatar quibus. eiiioeret, ut Athcnæ in suum et Dariivveairent potestao rem. Dam hæc Hippias agebat, te cognita, Athenienses Sardes miserunt legatos, qui Persas hortarentur, ne morcm gerercntexsu- libus Athenieusium. At cos Artsphernes, si suivi esse sellent,:jnssit . . Hippiam rcoipere. Qaam eonditiouem ad se relatam quum nauti- qaam admitterent Athenienses, decrevcrant ex professa hastesesse

Persuam.97.- Pan idem tempus, - quo id decreverant Athenienses,et adium indureront. Persaruni, MilesiuszAristagoras, a Cleomene Lacede- . mania Sparta pulsas, venit Athenas: hæc enim civitus inter cætera potentia eminebat. la coudionem igitar populi proposas Arista- goras, eadem quæ Spartœ verbe fecit, dendrite bonis, et de au.» sans Persis, quam faciles la essent rupemtu, qui usa sauta nec lulu dans. fur. Præter hæc commemarabat,vAtlæniemium colonat esse Milat’ar, et æquum esse ut ab illis serourentur gamma pressurent. Deniqua nihil non poliicebstar, impense raguas: douce ais persillait. Vide- tar enim faciiius esse decipcreïmuititudinem, quam nous hominem: nain unum quidem Cieomenem Lacedæmoniiun non patueratde- cipcre, sed triginta Atheniensium minis facile pawit. Athenienses igitur oratione illius persuasi, decreverant uigiati mon ossifia initiera baths, quarum vducem uominarunt Melanthiam, cisela quavis na- mine pubstum. Hænav’es et Grands etiBarbsris 98. Aristagoras ante illorum egresnm domum sanctus, post. muiomm.quam Miletum pervenit, consilium cepit, p :cx qua. nihil- quidemq utio litais reditarum ad louas erat ; avec enim hac causa- id faciales!

TERPSICHORE. s 27S qua regi Dario creuset molestiam : hominem misit in Phrygiam ad Pœones illos, qui a Strymone fiavio captivii abdacti a Megabazo, regionem vicumque Phrygiæ seorsim habitabant. Ad quos ubi pet. venit legatos, his verbis cum eis egit: 0 Pæones i" inquit, 0 misit me Aristagoras Mileti tyrannus, ut salutis viam, si obtemperare value,- ritis, vahis ostendam. "Etenim Iania nunc aniversa descivit a rege. iicetque vobis salvis in patriam redire vestram. Ad mare quidem ut perveniatis,lvos ipsi curabitis: reliqua nabis curæ erunt.” His auditis, lætati admodum Pæones, cum liberis et uxoribus ad mare se faga receperunt: nannulli tainen ex eisdem, meta retenti, loco se non moverunt. Postqoam ad mare pervenere Pæones, Chium inde trajecere. Quamquc jam in Chia essent, evestigio venit Persarom equitom magna manas, illos prosequentiam: qui obi Pæones non sont consecuti, Chium miseront, ab illisqoe ut redirent postuiarunt. Sed illi,-prapositam aspernati conditionem, a. Chiis Leshum sont transducti, Lesbiique cos Doriscum trajecerunt: inde pedibus redeuntes, in Pæaniam pervencrunt. ’ v 99. Interim Athenienses cum viginti navibus Miletum advene. ,ront, quas sequebantar quinqua triremes ’Eretriensiam. Et Eretri- cases quidem non Atheniensium gratia haie se adjanxerant expeditioni, sed ipsis Milesiis gratum facturi, beneficiumque ab illis noce: ptnm rependentes. Namque Milesii prias sociam Eretriensibos operam in bciio com Chalcidensibas præstiterant, qua tempore Samii Chalcidensibos advenus Eretrienses et Milesios miseront auxilia. Athenienses igitur postquam advenere cum Eretriensibus,vqoam et reiiqoi adessent socii, expeditionem adversos Sardes .suscepit Arista- garas: -ita quidem ut in bellum ipse non praficisceretar, sed Mileti manet-et, constitutis aiiis copiarum’ ducibus, fratre sua Chai-opina, et carreiiqaaram numera civiom Hermophanta. - 100. Hoc classe quum Ephesum pervenissent Ianes, reiictis na. vibus Coressi in-finibus Ephcsiarum,ipsi magna manu ascenderunt, viærducibus utentes Ephesiis. Secundum Caystrium flomen pro? grossi, inde soperata .T,malo Sardes pervenere ; et urbemcapiunt, nemine contra pradeuute : » nempe relique omnia accaparant præter arcem ; arcemIvera ipse .Artaphemes cum baud cxigua vi militum

101. Quo minas over-o captam- diripere passent urbem, hæc res totabator.fait impedimenta. Erant Sardibos pieræqoe i damas- -ex amndinev constructæ; qaæcomque vcro etiam ex iateribus, eorum tecta aran- dinea craint. Haram onam quam incendisset quidam ex militibus, continuo de dama in domum grassatus ignis, universamv urbem de- pascebat. Ardente urbe,4Lydi» et quicomque Persæ in urbe orant, undique interclusi, utpote extrema absomente incendioyin forum conflueront aduPactaiam fluviaux: qui fluvios auri rameuta illis ex 2 N

2’74 HERODOTI HISTOR. v. . Tmoia deferens, per mediam forum iabitur, et deinde Benne flovio miscetur, qui in mure induit. Ad hune igitar Pactaiom et in forum congregati Lydi atqoe Persæ, defeudere sesecoacti sont. At Ianes, ubi videront alios ex hostibus fortiter pugnantes, alios vera magna numero ingruentes, trepidi ecdentes ad Tmoiam, qui vocatar, mantem se receper-ont z atque inde sub noctem versus noves suas abierunt. l ’ 102. Ita incendia commune sont Sardes, in cisque indigenœ deæ Cybeles tempium: quam caussam postes. prætexentes Persæ templo vicissim in Græcia cremarunt. Tune vero Persæ qui intra Haiyn fluvium sedes habcbant, certiores facti quid ageretur, jonctis-viribus auxiiio Lydia. venerunt. Qui quum louas non ampiios-Sardibus essent nacti, e vestigia sobsccoti, Ephesi illos deprehenderont. Et loues quidem in aciem adversus ces progressi sont, sed præiio commisso ingenti clade sont adfecti : magnomque eorum numerum Persæ interfeceraut, quum alias spectatas viras, tam Euaicidem, Eretriensium rincera, virum qui in ladomm solennibus coronas res portaverat, moitamque a Simanide Cea erat laudatus. Qui veto ex pogna evaserunt, par civitates sont dissipati. . 103. Taii igitor moda tune pugnatum est. Posthæc vera Athe- nienses prorsus dcseruerunt fanas ;- et sæpe moitamqoe. ab Arista- gora per nancios saiicitati, constanter negarunt se auxilio illis fo- turos. Sed Ianes, Atheniensiam auxiiio privati,I-nihiio minus ad bellum advenus Darium, quad post ea quæ adversusiiiium patrave- rant evitari non passe intelligebant, sese eomparabant. In Helles- « pontum navibus profecti, Byzan’tiom-et alias amnes ealoei oivitates suum sub obsequium redegerunt. Deiu extra Heiiespantom revecti, majorera Cariœ pattern sociotati’soœ adjeceront-z namet Connus, quæ prias, quando Sardes cremarunt, societatem-iiiarom-mcusaverat, nunc104. Cypriî vero eis universi, accessit. Amathusiis exceptis, ultra se. illisïad-v junxerunt. Nom et hi a Medis desciverant tali occasione. A Quasi- lus erat, Gorgi ’Salaminiorum regis frater -nata- miner, Chersidis filins, Siromi nepos, pronepos iEaclthant-is. Hic vit, postquam sæpias antes Gargum, ut a rege deficeret, esset bar-tatas; tune, ubi louas etiam cognovi’t descivissc, vehementius illaminStigare conatus est. Coi quam matera non gereret Gangus,eœmpus ob- servons Oncsiius, qua extra urbem Salamin ille crut agressas; fratrem ejusgue sectatores partis exciusit. Itaque Gorgos, orbe apo- liatus, ad Medas profugit : Ouesiios vero Salaministenuit imperimn; omnibusque Cypriis, ut secum desciscerent, persuasit. »Cæteris.qai’- dcm persuasit cùnctis; Amathusios vero, morem genre polentas; bbsidionc’ 1’105; Dam Âmathunta’ Oncsilus-ôbsidet, cinxit. interinDorianonei’ator, i I . i 4 .

TERPSICHORE.’ i 275 Sardes captas esse incensasque ab ’Arheniensibas «que Ianibas. illiusqueltumultos auctorem. cujus consilio hæc sosccpta sint, Ari. stagorazn esse Milesium. Quo accepta acacia, dicitur rez, nuila ratianeihabita- Ionam, quippe quos bene noverat non impune iaturos quad defecissent, quæsisse quina»: essent Athenienees P deinde, postqoam audivit, paposcisse arcum, et sagittaux arcui impositam ensi- sisse in cœlom, arque illa in ocrera evalavit, exclamasse,fl Proh Jupiter, contingat mihi pœnas sumere ab Atheniensibusi" hisquo dictis, mandasse uni eiministris, ut, quoties sans. ipsi adponeretur, ter ipsi-diceret, tt Domine, memento Atheniensiaml" e « 106. Hoc duo mandata, vocato in conspcctam suum Histiæa Milesia, quem jam malta abhinc tempore apud se Darius retinoerat: fi Histiæe,” inquit, 9 touai proeuratorem, cujus fidei Miletum commisisti, audio res novas advenus me esse maiitum. Hamines enim exaltera continente adversas me doxit, et Ionas com illis, factorara pœnasmihi daturas: bis persuasit ut illos œquerentur, et Sardes mihi eripuit. Nunc igitur, quo pacta tibi hoc bene habere videtar? quove puera tale quidpiam absqoe tua causiiio factum est? Vide ne deinde tu ipse hac ealpa tenearis.” Ad hæc Histiœus respandit: ’" Quaie verbum, Rex, prononciasfi? me-ne agitare comiiium,.ex que tibi alla .moiestia, sive magna, sive exigus, existat? Qoid quæ. rens equidem, tale quidpiam facercm? Cujos rei indigeo? cui ces (leur, quæ tibi, præsto sont; quicam tu omnia tua communiante consiiia dignaris. Immo, si quid taie, qualc tu ais, meus agitat pros cantor, seito ideom sua feeisse arbitrata. At mihi statim ne pep soudai quidem patest, Milesios .et meom procuratorcm novas res adversus te moiiri. Sin otique taie quid agont, tibique si vert relata sont, vide, Rex, quid ait quad tu feccris, dom me a mari abs- traxisti. Videntur enim Ianes, ex quo ego ex illorum conspectu rematas sum, agitare id cujus olim desiderium habacrant. Sin ego in ioniaadessem, nulle civitas se vel paoxiilum mature ont. Nunc ig-itor quam. primnm dimitte me, ut in Ianiam proliciscar, tibique omnia ibi in integrum restitaam, et procoratarem hune Milcti, qui hæc machinatus est, vinctum tradam. Hæc quum ex animi toi sem tentia perfecero, deos jura regios, non prias tunicam cxutarum qua indutas Ianiam intravera, quam Sardiniam, maximam insulam, tributariam reddidcra.’ . v 107. His Histiæi verbis deceptus Darius morem si gessit, dimi- sitque cum adjecto mandata, ut, postqaam quæ poliicitus esset et; fceta dediSSet, sa se Sasa rediret. 108. Par idem tempus, qua noncias de inacnsis Sardibos ad Da. riam missus est, et. Darius sagitta in cœiam emissa cum Histiæa sermonem contoiit, Histiæusque a rcge’dimissus ad. mare est pro- feçtus; inter-im-in Cypro hæc geste sont. . Onesilo..Saiaminia Ama-

276 HERODOTI HISTOR. V. thusios obsidenti nuncidtur, Artybium Pemm cum chue et ingenti Persarum exercitu adfuturum esse in Cyprum. Quocognito Onesilus præcones dimiait per Ioniam, auxilio Ions: advocans: nec diu re deliberuta, adfuerunt Ions cum magna classe. Eodem- que tempore quo Iones advenere, Persæ etiam, quum navihun- e Cilicia trajeciuent, pedestri itinere Salaminem contenderunt: navibua autem Phœnices circumnavigarunt promontorium, quæ Claves

109. Quœ quum in essent, Cyprii tyranni convocatis Ionum du- cibusCypri dixere: t1 Vobis, vocantur. Ianes, nos Cyprii damna optionem t cum. utris velitis confligere; cum Persis, un cum Phœnicibun. Quodzli pedestri pogna .cum Persis vultis congredi, nulla interposât; mon oportet vos, navibus egressos, pedestrem instruere acîem; nos vero, conscensîs navibua vestris, Phœnicibus non opponere. Sin cum Phœnicibus tentare fortunam mavultis; utrumlibet horum elegeritis, operam date noceuse est, ut, quoad est Bitume in volais, liberæ sint et Ionia et Cypms.” Ad hæc lunes responderunt. " Nos commune Ionum mîsit, ut mare custodiremus : «non ut noves neutres traderites Cypriîs, ipsi cum Persis pedestri acîe confligamus. Nos igitur, qua . parte locati sumus,»in en utilem præstare operam conabimur: vos autem, memores qualia Persis servientes passi ab illis sida, fbrtes viros esse oportet." Hoc illis responsum 10net dederunt. 110. Post hæc, quum Persæ in Salaminiorum advenissent com. pum, acîem instruxerunt ages Cypnbrum ,- in quidem, ut cæteros Cyprios cæterîa hostium militibus opponerent, Persis autem formai-u mas e Salamînîis et Soliis selectos. Contra Artybîum veto, ducem Persarum, volons lubens stetit Onasilus. 111. Vehebatur Artybius equo, qui erectus stare advenus arma-u tum militem erat edoctus. . Quo re cognita Onesilus, quum esset ei armîger genere Car, arte bellica clams, et animi plenus, dixit huiez t! Artybii equum audio erectum-stare, et pedibus atque 0re pngnare contra adversarium. Tu igitur ocyus delibera tecum, mihi-. que ede, utrutn observare ferireque velis, equum, en ipeum Arty. bium î" Ad hæc famulus respondit: " Pamtus equidem sum, Rex, et utrumque facere, et alterutrum, et omnino quidquid tu jusserîs: dicam tamen id quad tuis rebus .conducibilius mihi vîdetur. Regain ducemque aio oportere cum rege duceque congredî: nam, sive tu virum duoem interfeceris, magnumlhoc tibi erit: sive, quod dii prohibent, te ille; ab digno etiam qccidi, dimidiata calamites est. Nos vero famulos aio oportere cum famulis congredi,,et cum equo; cujus tu artes noli timere: ego enim tibi recipio,.adversus nullum porto hominem illum se erecturum.” v. 112. Hæc postquam ille dixit, mox deinde commua pugna est, et terra, et mari. . Et navibus quidem. Ianes, acriter i110 die pua

JTERPSICHORÈQË . 277 gonfles, superaverunt Phœnices :4 et inter IonssSamiorum-præ cœ- teris -virtus eminuit. Pedestres veto ubi congressæ sunt copine, magna impetu invîcem irruentes pugnarunt. » Cinca imperatores autem utrimque hæc gesta sont. Ubi Artybîus, equo quem .dixi vectus, advenus Onesilum impetum fecit, Onesilus, quemadmodum ei. cum amigero convenerat, fait ipsumu irruentem Artybium: quumque equus scuto Ouesiii pedes injiceret, Car falce "(criais , pedes præcidit equi. Ita Artybius dux Persarum, uns cum equo, r ibidem cecidit. 113. Dom ires-o cæteri etiam acie. pugnant,.deseritCyprios Ste- l « senor, Curiiltyrannus, cum non exigua militum manu,’ quos Ksecum . habebat : dicuntur autem Curieuses biArgivorum esse coloni. Post- quam Curieuses deseruere socius, protinus Salaminiorum quoque con-us bellici idem fecerunt. I Quo facto, superiores Cypriis Persæ fueruut. a Quorum exercitu in fugamverso, ceciderunt et alii multi, et Onesilus Chersidîs filins, qui Cypriis àuctor fuerat defectioniæet Solensium tex Aristocyprus, Philocypri filius; Phiiocypri illius, ’ quem Solon .Athenîensis, postquam Cyprum venit, præ: omnibus

tyrannis114-. Ouesili caput carmine Amathusii, quos celebravit. ille obsederat, abscissum I Amathunta deportarunt,.et super oppidi portaux suspenderunt. Post- quam- cavum fait capot ita suspensum, examen inwillud sese insinuons, favis replevit. Quod quum tale-accidisset,ioracuhrmicon-’ sulentibus Amathusiis, fi quid capite facerent,”,damr respousum, ’ 9 auferrent capot humarentque; Onesiio vero, ut heroi,annua sacra facerent. Id si fecissent, meliua cum ipsis actum in.” quue fecerunt.Amathusü, ad meam usque ætatem. ’ ’ x 115. loues qui. ad Cyprum prælium fecerant’navaie,,ut inteliexere perditas res-esse. Onesili, et Cypriorum oppidaomnia’obsideri, excepta ’Salamine, quun priori regiGorgo reddiderant Saiaminii; hisxebus .Iones cognitis,.nu1iainterposita mora in Ioniam renavigau tout. Præter cæteras Cypri civitates diutissime obsidionem sustiq nacre Soli; sed et banc, sulfone circumcirca mura, quinto mense

. 116.. lta igitur Cyprii, postquam unum annum liberi fumant, de- Persænuo.in servitutem. .sunt.redacti.ceperunt. Interiin Daurises, . genet- Darii; et Hymeas et. Otanes, aliiqne duces, qui. et ipsi filins. Dariiin matrimonio habebant, postquam louas, expeditionis advenus Sardes socius, erant persecutî, eosdemque prælio victos in naveszcompulerant, . deinde divisis inter se vicibus civitates diripiebant. . 117. Et Daurises quidem, contra damnes ad Helleqwntumvcon- versus, Dardanum cepit, et Abydum, et Percoten, et .Lampsacum, et Psauquuarum. singulas singulîs. cepit diebus. -A Pœso vero advçrsusParium ducenti adfertur nuncius, Gares communicato ont!)

270 HERODÛTI HISTOR. V. loaibas-consilîo détachas a Persis: flaque ab Heileaçonto revenu

advenus118. Ea res fate Cation) rennnciata Caribus duit en: exercitnm. priusquam Daurises I advenisset. anus cognito consilîo, Cures ad Albin Coiumnas, qua vocantur, amnemque Msrsyam congœgabantur, qui ex Idriade reo gitane fluais, Mæandto miscetur. En postquam convenue Cures, . quum aiiæ roula dictes sont sententiæ, tum illa, optima quæ mihi videtut, Pixodari, Mansoli civitate Cindyensis,qui Syennesis filiam, Cilicum regis, in matrimonio habebat. Hujus viti sententia hæc crac, Mandrins) mincie debere Cars, atque ira præiium mainate ut florin a targe Mmt’; ne sciiicetv retro fugers pussent, sed ibi manere coacti, fouines sese quam pro sua nanan À prennent. At hæc non rioit senteatia: sed Persis maluentnt a luge esse Mæmdrum, quam sibi ; scilioet, ut illi, si prælio superati in fagota vertement, receptum non tuberait, sed in fluviaux ia-

119. Deinde,ubi sdfuerunt Persæ, Mæandmmwe trajeoerunt, üciderent. "sont: ad Marsyam fluvium cum illis congressi I surit- Cures:I et. acri commisso prælio, postquam diu fortiter pugnaruat, ad extremum bastion inultitudiaeisunt super-tr Persarum ad bis mille occide- rans, Cran: vero ad decies mille. Qui ex illorum mimera clademi efsgerunt, hi ad Lulu-onde in amphis sanctumque platanetum Jovi Stratio sacristain sont compulsi. Soli autem, quoad uns novimus, Cures sont, qui Jovi Stratio [Müitari Latine dioares] sacra fadant. Ibi conglobati, de salute deiihenrunt, aman Persis sese dedere, au Adam-prunus relinquere satins sibi esset. 120. Dum hæc deliberont, auxilio eis adveniunt Milesii eorum. que socii. Tom irato, toisas priori deliberatione, ad redintegrandum bellum sese comparatunt. Iovadentibus Persis denuo in sciera oe-t V comma: sed, prælio commisse, majorera etiam quam antes. chdem acceperunt. Cecidere picrique amnes; sed Milesiorum præ ceteris

maxima121. Pecten veto suages minus hoc repentant facta mmruntqae est. Cares- . Postquam enim cognoverunt progredi Persas, oppida sua inventes. in via ad Pedasum collocaiunt insidias; iniquas noctu incidentes Persæ, interfeoti sont et ipsi et eorum duces, Domina et Amorgee t et Sisirnaces: cum illisqoe periit etiam Myrsus, Gygis filins. lnsi« illum!) du: fustet Heraclides,’ Ibaaolidis filins, Myiassensis. la .igitur Persæ illi perierant. 122. Hymeas veto, alter ex bis qui louas eos persecutus est qui contra Sardes aimantant, ad Propontidem convenus, Ciao Mysiam çepit. Qua expugnata, ubi cognovit Daurisen reiiœo Hellesponto versus Cariam arma promovere, ipse Propontide reliotain ’Helles- pontant duit. caget-chum : et Æoienses subegit clones, quotquot

.TERPSICHORE. . 279 Iliadem habitant terram, et Gergithas subegit, priscorum Teucro- . rum reliquias. At ipse -Hymeas, dam hos populos subigit, in morbo moritur in Troade. , 123. El: hic quidem illi finis fait : Artaphernî vero, Sardium præ- fecto, et Otani, tertio duci Persarum, mndatutn erat bellum Ioniæ et finitimæ Æolidi a continente iùfërendum. Atque hi Clazomenas Ioniœ ceperunt, et Cymen Æolîdis. 124. Ita dum capiuntur oppida, Aristagoras Milesius hæc videus, homo parum acri (ut adparet) ingenio, qui Ioniam concitaverat ma- gnasque miscuerat turbas, fugam agitabat, satis quippe intelligens superari Darium regem non passe. Hoc consilio, convocatis suarum partiumphominibus, deliberationem proposuît, dicens, ttcommodum fore, certum habere refugium, si. Miletoï pellet-antan qaærere se igitur ex.eis,.utrum hoc ex loco in Sardiniam a. sein colonisas relient dockers in ,Myrcinum Edonorum, Histiœo a Dario dans datura, et in oppidum ibi ab Histiæo munitum." 1.25.1 ,Jatn Hecatæus quidem, Hegesandri filius, Historiarum scriptes, in neutrmn bonum laceront abeundum censuit; sed in Loto l insuladehere castellumzmunire Aristagoram, ibique, si Mileto exci- deret, quietum se tenere, douce impetu inde facto Miletum repente posset. Hoc Hecatæi fait consilium. . . 126. Ipse veto Aristagoras en maxime inclmabat, ut Myreinum abiret. Itaque. Mileto Pythagorœ fidei commissa, probati inter cives viri, ipse, secum crante quicomque voluisset,.in Thraciamnaviysit, regionemquequam petierat tenoit. Inde vero progressas, interfe. ctus est a Thracibus et ipse, et exercions ejus, quum oppidmn aliquod obsideret rejectis conditionivbus, quibus Thraces excedere oppido veineront. . -

F! N15 LIBRE QUINTI.

’HERODOTI HIISITORIARUM

LIBER SEXTUS. ERATO.

i 1..Aaxsraooaas igitur, quo auctore. Ionia defecerat,-hoc mode - vitam finivit.* Histiæus vero, Mileti tyrannus, a Dario dimissus, Sardes erat pmfectus: quo ubi Susis pervenit, interrogavit cum Anaphernes, Sardium præfectus, qua re indusies putaret louas a regs Maine. Id quum ille se ignorare diceret, mirareturque factum, quasi nihil de rebus præsentibus cornpertum haberet, artificiis utentem videns Artsphernes ait: " Ita tibi, Histiæe, hæc res babet: cal- - ceum banc tu projecisti, et induit eum Aristagoras.” 2. Hoc quum Artaphernes, ad defectionem quod adtinet, dixisset; metuena euro Histiæus, utpote intelligentem quid rei esset, protinus prima nocte ad mare profugît: qui, quum Dario pollicitus esset Sardiniam maximum insulam imperio illius subjiciendam, de- - cepto rege, clam auctorv’Ionibus fuerat belli adversus illum suscipi- endi. Sed Chium transgressus,»in vincula a Chiis conjectus est, v suspectum eum nhabentibus quasi "res novas adversus ipsos regis nomine molientem. Mox tamen, cognita rei veritate, bostonnasse regî, vinculis eum Chii solverunt. - 8. Ibi veto interrogatus Histiæus a Ionibus, cur ita studiose Ari- stagoræ, ut a regs dçficeret, mandatant, veram illis caussam nequaquam expromsit; sed, flregem Darium,” ait, 2 constituisse Phœnices sedibus suis excites in Ioniam transferre, louas autem in Phœnicen : en caussa se istud mandasse." Ita louas terrait, quum nihil umquam

tale4c. Post rei: hæc animo internoncio agitasset. Hermippo usus lHistiagus, homine Atar- nita, ad Persas nonnullos, qui Sardibus erant, epistolas misit, ut qui secum antes. de defectîone sermones miscuissent. At Hermippus eis, ad quos missus erat, non reddidit epistolas, sed Artephemi tradidit. Ille veto, re omni cognita, jussit Henfiippum eis epistolas reddere ad quos datæ erant, sibi veto tradere illas, quos Persæ vicissim ad Histiæum perferendas ipsi dedissent. Quo facto postquam illi comperti fuerunt, de multis Persarum supplicium sumsit Arta- q phemes. Atque ita tumultus Sardibus entitit.

yra

5. Ba spa frustratum- Histiæum-Chii,ERATO. rogante ipso, Miletum 381 de- duxere. At Milesiis, lubenter Aristagora etiam liberatis,neutiquam volupe erat alium tyrannum terra sua reeipere, quippe qui libertatem gustassent. Itaque, quum noctuper vim intrare Miletum conatus esset, repulsus est, arque etiam ab aliquo ex Milesiis in femme vulneratus. Rejectus a patrie Chium redût; indevero, quum Chiis ut sibi noves durent persuadere non potuisset, Mitylenen trajeeit; et Lesbiis, ut nave: sibi datent, persuasit. Hi igitur, instructis octo triremibus, cum Histiæo Byzantium navigarunt z ibique in insidiis atomes, noves ex Pouto-naviganteslvi ceperunt, excepti: eorum na-’ vigiis qui se patates esse Histiæo parere profiter-entas. 6. Dum hæc Histiæus et Mitylenæi agebant, interim ad ipsamz Miletum ingens et navalis et pedestris exspectabatur exercitus. Nom Persarum duces, junctis viribus et inunum exercîtum coilatis, advenus Miletum, insuper habitis minoribus oppidis, proficiscebantur: et navalium copiarum promtissimi orant Phœniees: cum iris autem militabant et Cyprii, nuper subacti, et Cilices, atque

7. Quos ubi Iones intellexerunt advenus Miletum reliquamquç -.Ioniam Ægyptii. profieisei, miseront de suis ad. Paluonium, , - qui de rebus ad se pertinentibus deliberarent. Quibus prædieto loco eongregatis, habite eonsilîo, placuit, ut pedestris exereitus, qui opponeretur Persis, nullus cogeretur, sed muros defenderent ipsi per se Milesii; classis autem, nulle excepta navi, rebus omnibus instrueretur, atque ita instincts quam primum ad Laden occurreret, et pro Mileto pogna uavali deeerneret. Est autem Lade parva insula, orbi Milesiorum

8. Post hæc, ubi instructis "ovibos adfuere Iones, cum disque obvenu.Enlenses Lesbnm incolentes, ’ l acini’ in hune modum ordinarunt. Cornu ad orientem speetans ipsi touchant. Milesii, naves præbentes octoginta; bis contigui erant Prienenses cum duodecim navibus, et Myusii navibus tribus : Myusiis proximi stabant Teii, septemdecim navibus: Teiis proximî Chii, navibus centum: jouta hos locati Erythræi et Phocæenses, quorum illi octo contulerant naves, hi veto tres. Phocæensibus contigui crant Lesbii, navibus septuaginta. Postremi locati Samii, cornu tenantes oecidenti obversmn, navîbus sexaginta. Universus hmm omnium numerus fait, triremes ne. centæ quinquaginta tres. Et hæ quidem Ionum ermit. 9. Navium vero numerus, quas barbari habebant, emnt sexeentæ. Quætubi et ipsæ ad Milesiorum fines pervenere, simulqne pedestres universaà aderant copias, ibi tutu duces Persarum, cognita Ionica- rom navium multitudine, veriti sont ne superare bas non passent, radquue nec Miletum passent capere, mari non poternes, atque in. pericalum incnrrerent pœnas dandi Dario. Hæc secum reputsntes, 2 o

ses HERODOTI HISTQR. v1. .eonvocarunt Ionum tyrannos, qui ab Aristagora Milesio imperiis dejecti ad Medos profugerant, jamque cum illis advenus Miletum militabant. Ex horum igitur numero convocatos, quotquot præ- sentes erant, in hune modum sunt adlocuti: " Nunc, viri Iones, quisque vestrum palam faoiat, de Regis domo se bene velle mereri. Unusquisque nempe vestrum det operam, ut populares ,suos a reliquorum abstrahat societate. Proponite igitur illis, nunciateque, nihil triste illis 0b defectionem passuros, nec ædes eorum vel.sacras vel privatas iri incensum, nec duriore conditione, quam ante, futures. Sin a societate non recesserint, sed utique pugnæ periculo rem com- miserint, hæc minitantes illis prædicite, quæ ipsis sint eveutura,: nos prælio vietos in servitutem ruptures, pueras eorum castraturos, virgines Baetra abducturos, et terram aliis tradituros." - 10. Quæ quum illi dixissent, Ionum tyranni noctu ad populares suos unusquisque dimisit qui hæc eis renuuciarent. At Iones, ad quos hi nuncii pervenere, tenaciter in proposito suoperstiterunt, nec sdmiserunt proditionem: et quique sibi solis hæc a Persis edici existimabant. Et hæc quidem protinus, ex que ad Miletum Persæ

pervenerant,11. Deinde vero, ubi inLade peracta insula Iones sont. convenere, , ’ coaeiones sont habites ;-et quum alii apud ces verba feeere, tum Phoeæensium dux Dionysius sic est locutus: 2 Nunc, quum in novaculæ acie * sint res nostrœ, ut vel liberi simus, vel servi, et il quidem valut fugitivi; siquidem volueritis, viri Iones, labores suscipere, erit id qui! dem in præsentia vobis molestum, sed poœritis superatis .hostibus esse liberi: sin disciplina militari insuper habita, mollitieivosdedi- deritis ; nullum equidem spem habeo, pœnam defectionis regi dan: dam efi’ugere vos pesse. Sed me audits, mihique vos permittite: et vobis ego, si modo dii æqua dederint, recipio, aut pogna! aleam non . subituros esse hostes, sut, si nos adgressuri’sunt, magnum cladem accepturos.”12. His auditis, Dionysio se permiserunt , i . Iones. 4 Tum ille quotidie, navibus longe ordine eductis, postquam remiges in discurreno do singulis navibus per binas alias exercuisset, et classiarios jussisset armatos in pontestare, reliquam dici partem in ancoris noves tenebat; atque ita toto die laborem Ionibus exhibebat. Et illi quidem ad septimum usque ,diem ei parebant, maudataque exsequebantur; insequente vero die, quum impatientes essent .talium labotum, me: lestiis et Solis ordure vexati, bosco inter se sermonna miscere: fi Quo tandem .numine læso hos exhaurimus labores ?.qui desipientes, et (le statu mentis dejecti, homini Phoeæensi, vano jactatori, qui tres naves in commune .contulit, nos. totos permisimus. Etiille nos, sibi. traditos, miseriisintolerabilibus vexat; ita ut nostrum multi inmor- bos inciderint, et moitis item aliis eadem sors immiuere videatur 1

Quanto nobis præstat, quidvisEuro. aiiud; quam hæc mais, pati,ses et futu- ramservitutem potins talerare, qualiscumque illa fuerit, quamhanc præsentem, quæ constricti sumus ! Agile, ne perm huic homini pa- reamus !” Hæc dixerant, et extemplo. nemo amplius mandata facere voluit : sed, tamquam pedestris exercitus, tentoriis in insula fixis degebant in umbra,lnaves conscendere exercerique noientes. 13. Quæ ubi ab Ionibus fieri viderunt Samiorum duces ; mm veto, quos’sermones jubentibus Persis ad eos deferendos prius curaverat Æaces, Sylosontis filins, deserere eos jubens Ionum societatem, bos tune sermones animis admittebant Samii, spretam ab Ionibus militarem omnem videntes disciplinam, simulque intelligentes superari non passe regis potentiam; satis quippe gnari, etiamsi præsenbes navales copias superanent Darii, alias quintuplices contra se adfuturas. Adripientes igitur occasionem, simulatquer Ionas viderunt negantes in oflicio se futures, lucro sibi duxerunt servare res suas et sacras et privatas. Erat autem Æaces me, cui-morem .Samii gesserunt, filins Sylosontis, Æacis nepos: qui, quum tyrannus fuis! set Sami, ab Aristagora Milesio exutus fuerat imperio, quemadmodum reliqui Ioniæ tyranni. , I I i 14. Tune igitur, ubi Phœnices cum classe contra progressi: sunt, Iones etiam naves suas longo ordine eduxerunt. Ut veto prope invicem fu’erunt, commiseruntque prælium, deinde quinam ex Ioni- bus aut ignavî in hac navali pugna aut fortes viri fuerint,.adcurate scribere nonipossum: nain alii alios in vicem culpant. Dicuntur autem tune . Samii, ut convenerat cum Æace, sublatis velis, deserta acîe. Samum navigasse, undecim navibus exceptis. Harum enim præfecti manserunt, pugnaveruntque spreto ducum suorum imperio : bisque commune Samiorum,- ob hoc factum, honorem habuit, ut no- miua eorum .cum paternis nominibus columnæ inscriberentur, ut qui a probi fortesque viri fuissent: et est hæc coiumna in faro. Lesbii vero, proximos profugere vidames, idem fecerunt quad Samii : eorumque exemplum major pars Ionum secum est. 15. Ex bis vero qui in prælio substiterunt, pessime accepti sunt Chii, præclaris quidem factis nobilitati, et neutiquam, ut alii, de industria-cessantes. Contulerant- enim, quemadmodum ante etiam dictum est, naves centum; et in earumunaquaque erant quadra- .ginta selecti ex civibus propugnatores. Qui ’ubi plerosque socios prodere rem communem viderunt, noluerunt pravorum esse similes; sed cum paucis e sociis solin relicti, pugnarunt discurrentes pet hostium naves, easque pemmpentes ; donec, postquam plures naves cepissent, ipsi suarum majorem partem amiserunt. Chiî igitnr cum reliquis e suis navibusdomum profugerunt. . 16. Quibus vero ex-Chiorum numero invalidæ naves erant 0b accepta vulnera, hi, quum hostisveos persequeretur, ad Mycalen

mîm r m" 286 HERODOTI HISTOR. V1. profugerunt: et reliais ibi navibus in brevia’ ejectis, pedibus par continentem redire instituerunt. Ut veto Ephesiorum fines ingressi sunt redoutes Chii, noctuque ad cum locum pervenerunt ubi tune mulieres Thesmophoria celebrabant; ibi tune Ephesii, quum que pacto res Chiorum se hoberent ante non audivissent, videront autem militum multitudinem fines snos invadentem, promis pennes! fores bos esse, qui mulieribus insidiarentur, universi ad vim arcan- dam procurrerunt, et Chics interfecerunt. Ac Cbii quidem au l utrimque fortuna usi sunt. 17. Dionysius veto Phocæensis, perditas res esse intelligens Io- nnm, captis tribus hostium navilms, abiit non jam Phocæam’nsvio sans, satis gnarus en: cum reliqus Ionia in servitutsm iriredsctum 3 sed e vestigio- recta in Phœnicen contendit. Ibi quum onetsrias multas naves demersisset, multaque pecunis et aliis rebus pretiosis esset potitus, in Siciliam inde vela fusoit: ex que coortus, prædatoo riam exercuit; Græcanicæ quidem nulii novi insidistus, sed Car»

thaginiensibus18. Persæ, victis pugnainavali ac Tyrrhenis. Ionibus, terminerique ’ Miletum oppugnarunt, et sufibssis maris, admotisque cujusque generis machinis, cum ipso arec cepenmt, sexto a defectione Aristagoræ anno; captnmque in servitutem redegernnt. ha en ipso calamina de- functa Miletus est, quæ in illum ab macula prædicta ont. 19. Nam quum Argivi Delphis oraculum de sur: nrbis sainte consuiuissent, editum est promiscuum chum, unum quidem ad Argivos spectans, sed huic immixtum aliud adKMilesios pertinents. Et illud quidem, quad Argivos spectabat, deinde referma, quum ad illum narrationis locum pervenero; quæ vero Milesiis, tune non præsentibus, prœdixit deus, in habent: l Tune qnoque, commentrix operuln Mileto malouin, Permuitis sans et pœshntis moner- fies, Crinilhqns pedss tus. pluribss striant azor; Templi sliis noslri in Didymis un cm machin. Tune igitur hæc Milesiis -acciderunt,-quando virorom major pars interfecta est a Persis longos copines alentîbus, et mulieres et liberi mancîpiorum loco sunt habiti, et templum Didymis, ædes et on» culum, exspoliatum deflagravit. APeeuniœ rerumque pretiosarum, quæ in hoc templo depositæ orant, sæpe alibi inihac narratione men-

tionem20. Inde, quotquot feei. Milesii ’viri capti crant, Sun sunt ducti t quibus tex Darius, nulle alio male adfectis, sedes adsi’gnavitad Rubmm quad vocatur mare, in Ampe oppido, juxta quam præterfluens Tigris fluvius in mare evolvitur. Agri vero’ Milesii eam’partem, quai; prope urbem. et in planifie sita est, Persævtenuernnt; colles et montants v Caribus Peda’sensibus possidendaidedere. ’ ’ * I ’ ’i

21-. Milesiis, bis calsmitstibus adflictis a Persis, parent gratiam non retulerimt Sybaritæ, qui. patrie une. urbe exuti Laum et VScidrumau insolebnnt. Nain Sybari a Crotoniatis capta Milesii universi, nous excepta astate, capita raserant, et ingentem præ se mien": luctum: le enim civitates maxime omnium, quas novimus, haspitii inter se jura coluerant. Secus feaere Athenienses. Hi enim et aliis multis modis teststuln fecerunt, quantum ex Mileti expugnatione luctum perceperint; et, quum Phrynichus drains. scripsisset Idocuissetque, Mileti eæpugmtionem, in lacrymas emperunt spectatores omnes, et nillefirachmis multatus est pacte, quad domesticarum calamitatum memoriam refrixisset; legeque cautum est, ne quis amplius hoc , dramate22. Ita Miletus viduats uteretur. est Milesiis. Samiorum t vero bis, qui aiiquid in bonis babebant, minime placuitid quad ab ipsorum ducibus in gratinm Medorum erat factum. Itaque statim a navali pogna deo liberantes decreverunt, prias quam in ipsorum terrain advenisset Æsces tyrannus, navibus in coloniam emigrare, nec manere dum Medis et Æaci servire cogerentur. Etenim per idem tempus Zanc clæi ex Sicilia nuncios misersnt in Ioniam, qui Iones ad Calsctam invitaient, ubi Ionicam condi urbem Zanclæi cupiebant. Est autem hæc Cale acte quæ vocatur, [Piller-am lûtes Latine diceres] Siciliœ tractus, T yrrheniæ obversus. His igitur invitautibus, soli ex Ioni- bus Samii in culminai abierunt, cum eisque Milesii, qui patries ca- lsInitatem23. Interim res accidit hujusmadi. eflbgerant. Samii, dum Sicilism petunt, i in Locris orant Epissphyriis; et Zamlæi cum regs ipsorum,cui nomen erat Scythes, urbem aliquum Siciliæ obsidebant, quam en pugnarecupidi orant. * En re cognita, Anaxilaus Rhegii tyrannus, infensus tous Zanclæis, cum Ssmiis egit. manens ses amination: une, quam pctsrent, Calactam ; œcupüuiamque Zanch, vins vacuum. Et Banni, dicta andientes, Zancbrn tenuere. Zanclœi,ut encapsula suum urbem endivere, ad opem fersndsm adonnant, ndvocatoietiam Hippocrate, .Gelæ tyranna, quicurn illis saeietns crut. At Hippo- crates, postquam cum exercitu tamquam opem illis laturus advenit, ipseScytham Zsuclæorum monstcham, qui urbem misent, fratrem- que ejus Pythogenem, compedibus vinctos in oppidum Inycum luisit; reliques autem .Zanclæas, fœdere cum Samiis inito, et fide data acceptsque, prodidit. Mmes ei a Samiis hæc ont stipulata, ut omnium que inaveri passent mancipiorumque, quæ in urbe essent, portera Hippocrates acciperetyquæ vera in agris essent, en cunets sortiretur.« Ig’iturZanciæorum plerosque ipse mancipi- arum loco in vineulis, habuit, emineutior-es autem illorum trecentos inouïs trudidit interfiaiendos: une!) hac quidem culpa .Samii absti- mlere. * . v

286 HERODOTI- HISTOR. Yl. 24a Scythes verc, Zanclæorum monarcha, ex Inyca Hymeram I profugit; indeque in Asîam profectus, ad regem Darium adscendit. Et hune Darius justissimumjudicavit virorum omnium, qui ex Græ- cia ad ipsum adscenderant: nam venin a rage impetrata in Siciliam redierat, rursusque ex Sicilia ad regem terat revenus. Denique senex et beatus apud Persas e vita discessit. lta îgitur Samii, procul a Medis profecti, nullo labore pulcherrima urbe Zancla sunt

patiti.25. Post Iperactam V . pro Mileto navalem pugnam, Phœnices ex Persarum mandata Æacem, Sylosontis filium, Samum reduxerunt; utpote qui utilissimam illis egregiamque cperam præstitisset. Et solis, ex omnibus qui a. Dario defecerant, Samiis neque urbs neque temple incensa sont, propterea quad naves eorum in pugna navali socios deseruerant. Capta verc Mileto, protinus Carie in potestatem venit Persarum, aiiis oppidis ultra sese dedentibus, aliis vi ad obsequium redactis. Atque ita hæ res gestes sunt. 26. Circa Byzantium versante Histiæo Milesio, et Ionum ancra- rias naves e Ponta venîentes intercipienti, adfertur nuncius de rebus ad Miletum gestis. Itaque, rebus ad Helle’spontumIBisaltæ Aby- deno permissis, Apollophanis filio, ipse secum sumtis Lesbiis Chium navigavit. Ubi quum non reciperét eum Chiarum præsidium, acie cum his congressus in Cœlis [i. e. Cotis] quæ vacantur Chiæ terræ, multos eorum interfecit: moxque reliquos etiam Chics, quippe navali pagne misera adflictos, sub potestatem suam Histiæus, Lesbiis adjutus, redegit, ex Polichna Chiorum oppido impetu facto. 27. Solet autem deus ante significare, quando magna inala civitati aut populo cuipiam imminent: atque etiam Chiis ante bas calamitates ingentia signa acciderant. Primum enim, quum centum juvenum chorum Delphos misissent, non nisi duo ex his redierant, cæ- teris acta et nonaginta peste absumtis : tum per idem tempus, baud malta ante navalem pugnam, super puerorum Icapitibus literas dîà scentium tectum corruerat, ut de centum et viginti pueris’unussolns evaserit. His signis a Deo ante ostensis,."deinde secuta pagne navalis in genu projecit civitatem ; post pugnam vero navalem supervenit Histiæus cum Lesbiis, et Chics jam ante adtritos facile op-

28. Inde Thaso arma Histiæus intulit, magnam Ionum et Æolen- sium manum secum ducens. Dom veto Thasum circumsidet, ad. fertur ei nuncius, Phœnices Mileto profectos reliquam Ioniam navi- vbuspressit. petere. Quo cognito, Thasum inexpugnatam relinquens,- ILesbum Acontendit, universis copiis secum ductis. i Lesbo vero, quum faine .labcraret exercitus, in continentem trajecit, frumentum demetere et ex.Atarneo cogitans, et ex Caico campo Mysiæ didonis. At fait forte in es, regione Harpegus Persa, baud exigui dux exercitus: qui,

ERATOQ- g l 287i cum illa in terrain egressa commissa pogna, et iPSum Histiæuin vi- - vum cepit, et majorem copiarum illius partem interfecit. 29. Captus est autem Histiæus .boc modo. Commisso Græcos inter et Persas prælio in Malena agri Atarnensis, per satis longum tempus æquo marte pugnatum est. Ad extremum vera immissus ,Græcis equitatus negotium confecit: et in fugam versis Græcis, Histiæus, sperans se 0b admissam culpam non supplicia adfectum iri a rege, talem quemdam vitæ amorem concepit. Quum fugientem adsecutus esset homo Persa, qui jam in eo eratut deprehensum confoderet, Persicc ille sermone hominem adloquens, esse se Histia

(sans30. Qui si Milesiumin vita fuisset sprvatus, indicavit. et ad Darium regem adductus,V . . puto equidem nihil mali fuisse cum passurum, remissurumq’ue ei culpam fuisse regem. Nunc banc ipsam ab caussam, ne salvus eva- kderet, iterumque magnus fieret apud regem, Artaphernes Sardium præfectus, et qui illum captivurn fecerat Harpagus, ut Sardes adductus est Histiæus, corpus illius suspenderunt e cruce, capot autem, sale canditum, Susa ad Darium regem miserunt. Quibus rebus cognitis Darius, vituperatis. bis qui hoc fecerunt, quad non vivum illum in suum conspectum adduxissent, caput Histiæi Iotum et bene curatum jussit sepeliri, ut viti de se et de Persis præclare meriti. L Hoc igitur fato functus Histiæus est. » A » 31.-Jam navalis Persarum emrcitus, postquam .circa -Miletum byemaverat, sequenti auna inde profectus, insulas facile cepit baud procul a continente sites,’Chium et Lesbum et Tenedum. Quarum insularuni ut quaque patiti erant barbari,iincolas amnes indagine cinCto capiebant. Indagine autem cingunt hoc modo. Vir virum manu prehendens, a mari septemtricnali ad australe pertinentes, totam pervadunt insulam, atque ita bomiues veluti feras venantur. Pariter veto etiam Ionicas in continente ceperunt civitates, nisi quad ibi hominesnon indagine cinctos venati sunt, neque enim fieri id32. Tunepoterat. vero Persarum duces A .vera . præstîterunt - v ’ en, quæ miuati Ionibus. erant, quum illi ex ..adverso castra haberent. Pastquam enim urbibus potiti sunt, selectos puerorum formosissimos castra- runt, ex viris .eunuchos facientes; et virgines forma præcellentes abduxerunt ad regem : simulque orbes cum ipsis templis incendia cremarunt. Atque ita tertio in servitutem Iones redacti sunt:. prie mura a Lydie, et bis deinceps tune a Persis. - » 33. Post hæc, relicta Ionia,.navalis .exercitus omnia Hellesponti laça, quæ ad sinistrarn- surit. intranti, subegit: nam, quæ a dextra sont, en Persæ jam ipsi. per se,*terra adgressi, suam in potestatem redegerant. A Sunt autem ad Hellespontum. in Eurcpa ’loca hæc: Chersonesus, in qua complura insunt appida, tum Perinthus,:st

ses s HERODOTI HISTOR. v1. castella Thraciam spectantia, et Selybria, et Byzaiitiiim. ’Jam Byzan’tii quidem. et his ex adverse opposîti Chalcedonii, [quos allas Calcitedmu’oc nominat Noster,] ne exspectarunt quidem Phœniciæ classis adventum; sed, relictis suis sedibus, immuns in. Pontum Euxinum se receperuntlibique urbem condidérunt Mesambtiam. Phœnices veto, incensis bis quæ nominavi lacis, contra Proconne- sum et Artacam se converterunt: quibus et ipsîs igni datis, iterum in Chersonesum navigarunt, reliquas urbes expugnaturi, quss superiori adpulsn non evertennt. Adversus Cyzicum vero leursum omnino non direxerunt: nam Cyziceni ipsi jam ante Phœnicum adventumiin obsequio emnt Persarum, deditione cum Œbare facta, Megabazi filio. Dascylei præfecto. Chersonesi vero, une. Cardia excepta, reliquis omnibus urbibus potiti sunt Phœnices. 34a. Tyrannus tune Chersonesi Miltiades erat, Cimonis filins, Stœagoræ nepos: quad regnum primus olim susceperat Miltiades, Cgpnli filins, hoc modo. Tenebant banc Chersonesum Doloncî Thraces. Hi, hello pressi ab Absinthiis, reges suas mîserant Del- phos, qui de hoc hello oraculum consulerent; quibus Pythia respondit, ii colonise conditorem in liane regionem secum addiicerent cum, qui ipsOs, postquam templo egressi essent, primas ad hospi- .tlum vocasset." Rediere Dolonci sacra via, par Phocenses et Bœotos: ubi quum nemo eos vocasset, Athenas defleotunt. 85. Erat tùnc Athenis summa potassas penes Pisistxatum: cæte- rum dûminabatür etiam Miltiades ijseh’ filins; e familia quadriges alente; originem quidem generis ab moco ex Ægina repetens, sed recentiori memoria civis Atheniensk; Phllæus enim, Ajaeis filins, primus ex hac familia in civium Atheniensium mimai-nm erat re- 089m. Hic Miltiades, in vestibulo indium suamm sedens, quum prœteœumes conspiceret Doloncos, vestem gemmes extraneam et Juneau, inclamavit illos; accedentibusque diversorium et hospitaiia oflicia obtulit. Tum illi, accepta conditione, hospîtio ab eo rei- cepti, totum hospiti effatiim oraculî aperiierunt, rogaruntque cum-l dom ut Deo obsequeretur. Quentin audito sermone, protinus persuasus Miltiades est, quippe aigre ferons ,Pisistnti imperium, et procul ipse abesse Cupiens. Itaque extemplo Delphos profectus, consuluit oraculum, «fanent quad un Dolonci rognant ? 36. Quod ubi etiam Pyfliia facere jasait, in Mmes Cypuli filins, qui ante id :4:um quadriges curricilo viewriam-OIympîœ reportaverat, tune, adsmntis quicomque ex ’Athonièhsibus profanio- nis esse soci-i volueran’t, ana cum Dolonois naviguât: et, postquam terrain illun tenoit, ab bis ipsis qui eum adduxerantilymnnuciest constituais. Is igitu’r primo inhumain Chemesî mura intereepit, ex Giulia urbe. usquen Pactyam; ne possen’tsAbsinthlî incursioIfibus "sur: «nichon. En Internluitudo isthmi saillisse! et trigînta ;

longitude vero Chersonesi abERATO. isthmo introrsum est quadrigentorum 289 et viginti stadiovum. I ’37. Faucibus Chersbnesi mura interceptis, caque ratione expulsis Absintbiis, primis cæterorum Lampsacenis arma Miltiades intulit: I quo hello a Lampsacenis, structis insidiis, virus captas est. Erat autem Milu’ades Crœso Lydo familiaris. Itaque te cognita, Crœsu’s præcone misso edixit Lampsacenis, salwm dimüterent-M’êüiadem: id ni faussent, minutas est, pinus arboris in modum se illos excisurum. Incertis Lampsacenis, disceptantibusque inter se quid sibi vellet hoc verbum, quod ipsis minatus Crœsus esset, pians in modum se illos .eæcisurum, postremo tandem seniorum quispiam verum docuit, sciliœt pinum solam ex cunctis arboribus, postquam excisa sit, mil- lum. amplius germen edere, sed funditus perire. Et Crœsuui mes mentes Lampsaceni Miltiadem solutis vinculis liberum dimiserunt. 384 Hic igitur, postquam propter Crœsum salvus evasit, deinde sine liberis obiit, regno et rebus suis omnibus Stesagoræ reliais, Cimonis filio, fratrie sui eadem matre nati. Et ei vita functo sacra faciunt Chersonitæ, uti mos est conditori facere; et equestre gy- mnicumque in illius honorem certamen oelebrant, in quo nulli Lam- psacenorum certare fas est. Dum vero bellum geritur cum Lam- psacenis, accidit ut Stesagoras quoqœ sine liberis vîta discederet, securi caput percussus in prytaneo ab homine, qui in speciem transfuge, revers autem ferventior hostis erat. - 39. [ta mortuo etiam Stesagora, deinde MiÎtiadem, Cimanisfilium, mortui Stesagoræ fratrem, ad suscipiendum imperium cum niremi Chersonesum miserunt Pisistratîdæ; qui Athenis etiam eumdem beneficiis promeruerant, quasi non conscii finissent cædis patrie illius Cimonis; quæ quo pacto putratsfueritgin valia narratibnis parte exponam. Miltiades postquam ChersOnesum-pervenit, domi se:tenuit, tquuam martin fratrie Stesagoræ’ mémoriam honorans. Quod ubi rescivere Chersonesitæ, congressi principes ex omnibus (ludique civitatibus, quu’micommuhii consilio simul omnes ad eum condolendi causs’a convenissent, in vincula ab-illo iconjecfi surit. Argue .itaiMiltiades Chersonesum tenuit, quingentos alens auxiliares ;I et uxorem duxit filiam Olori Thracum’regis Hegeipylam; ’40. Hic igitur Cimonis filius’iMiltiades recentioriï memoriaï in Chersonesum venerat: cui, ex] quo adVenit, dîaiacciderunt præsen- tibus graviora. Tertio. enim ab hislrebus anno- Scyrhas fugiens in exsiiinm abiît. Nempe Scythæ Nomades, a Dario rege irritatîl junctis vizibus usque in banc Chersonesum’ invaserunt : quorum ad- Üehtum exspectare non ausus Miltia’des,ia Chenaueso profugit; douce, régressis Scytbis, Doloncî eum’ reduxerunt. Hæc igitur tertio anno ante es que; nunc ci accidemnt, acta surit. A 41. Nunc veto; ubi Phœnices. in Tenedo esse cognovit, quinqua * 2 P r

290 HERODOTI HISTOR. V1. triremibus ex his, quæ ad menus ersnt, pecunin et aliis rebus pretiosis impletis, Athenas navigavit. Dum vero, tex Cardia urbe profectus, per sinum Melana navigans, prætervehitur Chersonesum, oecurrunt navibus ejus Phœniees. Et ipse quidem Miltiades cum quatuor navibus Imbrum efi’ugit ; quintam veto persequentes Phoe- nices ceperunt, cui navi præfectus erat Miltiadis filins natu maximus Metiochus, non ex Olori quidem Thracis filia natus, sed ex alia uxore: atque hune simul cum navi ceperunt Phœnices. Qui, ut resciverunt Miltiadis esse filium, ad regem cum abduxerunt, r ingentem existimantes gratiam se inituros propter sententiam quam in Ionum concilio dixerat Miltiades, quum illos hortaretur obtemperare Scythis rogantibus, ut pontem solverent Iones domumque naviguent. At Darius postquam ad eum Phœnices Metioehum Miltiadis filium adduxerunt, nihil Metiocho mali fecit, sed multa in eum beneficia contulit : nam et domum’et possessiones ei dedit, et Persicam uxorem, ex qua ei nati sunt filii, qui Persarum ordini sunt adscripti. Ex Imbro veto Miltisdes Athenas pervenit. 42. Atque eo anno nihil amplius hostile adversus louas a Persis susceptum est; immo vero hæc utilia Ionibus hoc anno contigere; Artephernes, Sardium præfectus, arcessitis legatis ex civitatibus, ,coegit louas, ut pactiones mutuas facerent de litibus ex juris formula dirimendis, nec porro vi et armis inter se agerent. Et hoc cos facere coegît, et terras earumdem par parasangas dimensus, (sic Persæ mensuram vocant triginta stadiorum) tributa quibusque imposuit, quæ ab illo inde tempore constanter ad meam usque ætatem eadem manent, sîcut ab Artapherne eonstituta sunt : eonstituta autem ab illo sunt fera eadem conditione atque prius fuérant. Et

hæc48. Primo quidem autem vere, pacata reliquis imperatoribusillis contigerunt. domum dimissis . a rege, Mnrdonius Gobryæ filins ad mare descendit, ingentem et pedestrem exercitum ducens, et navalem. Ætate juvenis is erat, et nuperTegis Darii filiam Artszostram duxerat uxorem. Huic igitur exercitui præfectus Matdonius, postquam in Ciliciam pervenit, na.- vem ipse conscendit, et cum reliquis navibus est profectus; perie- strem vero exercitum alii duces ad Hellespontum duxerunt. Quum veto Asiam præternavigans Mardonius ad Ioniam pervenisset, rem hic ego dicam maxime miram eis Græcis, qui sibi persuaderi non patiuntur, Otanen unum e septem illis Persis pro sententia dixisse, ’ populare imperium apud Persas dcbere institui. Namque Mardonius, abrogato tyrannorum omnium inter louas imperio, popularem statum. in civitatibue instituit. Eo facto in Hellespontum properavit. Ut veto coacta est magna vis navium, et collectus ingens pedestris ex: ercitus, navibus superato Hellesponto, per Europam iter fecerunt; proficiscebantur autem adversus Eretriam et Athenu.

M. Nempe, contra bas dirigiERATO. expeditionem, verbis præ se291 ’fere- haut. Cæterum, quum constitutum baberent quam plurimas possent ex Græcis civitatibus subigere, primum Tbasios classe adgressi, qui ne manus quidem contra illos sustulerant, sibi subjecerunt; tum pedestri exercitu Maeedonàs, post illos qui jam Persis serviebant, sub jugum miserunt: nam qui eis Macedoniam habitant populi, jam euncti illis subjecti crant. Dein navibus a Thaso continentem ver- sustransvecti, secundum oram perrexerunt navigue usque Acan- thum: tum Acanthe profecti, Athon montem circumvehi’instituerunt. Sed dum circumvehuntur, ingruens ventus boreas ingens, et contra quem eluetari nulle. arte poterant, maximum navium nume-’ rum ad montem impulsas misere adflixit. Aiunt enim ad trecentas ex navibus periisse, et bominum amplius viginti millia. Etenim . quum belluis frequens admodum sit hoc cires Athon mare, alii Va belluis rapti periere; alii vero ad petras adlisi; valii, quum natate non didicissent, hoc ipso periere; alii gelu. Hæc elades classem

45. Mardonium vero et pédestrem exercitum, quum in Macada- niaadflixit. castra haberet, noctu adgressi i Brygi Thraces, magnum militum numerum oceidemnt, ipsumque vulnerarunt Mardonium. At ne Ibi quidem servitutem a Persis imminentem elfugere: etenim nonrprius ex bis regionibus discessit Mardonius, quam in potestatem illos redegisset. Verumtamen, subactis bis, retro duxit exereitum, quippe et terra clade a Brygis accepta, et mari maximam calamitatem ad Athon passus. Ita hæ copias, turpiter re gesta, in Asiam redierunt. 46. Altero veto ab bis rebus anno primum Thasios, a vicinis in- simulatos quasi (lefectionem molirentur, misso nuncio jussit Darius diruere murum, et naves suas Abderavdevebere. Tbasii enim, ex quo ab Histiæo Milesio fuerant obsessi, quum magni illis essent reditus publici, pecuniis suis utebantur ad construendasinaves longas, et ad. validiorem murum urbi suæ circumducendum. Erant autem illis reditus et ex continente et ex metallis. Cette ex bis quæ in Scapte-hyle metalla sunt, quæ sunt auri fodinæ, omnino octogintared- ibant talenta; ex his vero quæ in ipsa Thaso, aliquantoquidem minus, sedvtamen tantum, ut, quum essent vectigalium immunes fructuum nomine pendendorum, ex continente et ex metallisredirent Tbasiis omnino quotannis ducenta talenta, et, quando plurimum

I 47. Vidi etiam ipse hæc metalla: quorum maxime admiranda mihiredihat. visa surit ea, quæa Pbœnicibus trecento. fuerant inventa, qui cumI Thaso insulam banc condiderunt, quæ nunc ab hoc Tbaso Phœnice nomen traxit. Sunt autem Phénicie hæc metalla inter duo Thasi Inca, quorum alteri Ænyra nomen est, alteri Cœnyra,adversus Samothra- ciam : ingens mons est, quærendis metalli venis susque dèque ver-

292 HERODOTI HISTOR. V1. sus. l Et hæc quidem hujusmodi sunt. Cœterum Thasii, regis imperio parentes, et murum suum diruerunt, et naves cunctas devexe- ,

- 48. Post hæc tentare Græcorum animas Darius instituit, cognitu- rusrunt utrum secum Abdera. bellum gesturi, au se ipsi, ,tradituri v essent.’ Igitur præconesper Græciam, alios alio, dimisit, qui regis nomine serrans et aquam a Græciæ ,populis poscerent. Dum sera bos in iGræciam mittit, simul alias præoones per civitates sibi tributuias dimisit, qui cas juberent naves langas aliasque transvebendis equis

49. Hæ igitur comparabant imperatas naves-: qui veto in Gras. comparus.clam venerunt legati, bis multi quidem in continente . x populi . sa, quæ- ipsis tex proposuerat postulaveratque, dedere; insulam vero amnes, ad quoscumque legati cum eisdem postulatis pervenerunt. Igitur quum alii insulani terram et aquam regi .dederunt, tum vero etiam Æginetæ. Qui quum hoc fecissent, protinus eis imminebant Athe- nienses, rati adversus se tendere illud Æginetarum factum, utvsimul cum Persisbellum sibi inferrent. Itaque cupide arrîpienœs banc occasionem, Spartam misera legatos,,qui ,accusarent Æginetas bujus facti-eaussa, quad ad proditionem pertineret Græciæ.- v - 50.. Quo audita accusations, Cleomenes Anaxandridæ filins, tex Spartanorum, Æginam trajecit, eomprebensurus bos ex Æginetis qui ejus rei maxime fuissent auctores. Ut veto comprehendere ,eOI est adgressus, quum alii.Æginetarum ci restiterunt, tum in bis anxi- mc Canna, Polycriti filins; qui, FF non inipune,” ait, *i illum quem. quamzex esse abducturum: non enim publico Spartano- mm ,consilio cum hoc facere, sed pecunis. corruptum ab Athenien- sibus; alioqui simul cum alœro rage venturum fuisse ad bas comme hendmdas." Dixit autem hæc ex Demarati mandata. Cleomenes igitur, sbire contus, ex Crio quæsivit, quodnam si nomen «est 3. Qui quum verum respondisset, dixit si Cleomenes :’ tt Nunc igitur, Aries! [id signyîcat Græcwn nomen :] cornus tua ære muni, quippe magnum in malum incursurus." ’ - i i ï 51. Cleomenem vero par id teinpus Spartæ-calumniabatur Dema- tutus, Aristonis filins, qui -domi manserat, rex et ipse Spartanorum, sed ex familia inferiore; non-quidem ab alium caussam inferiore, nain ab eadem progenitore oriundi erant, nisi quad propter primo.- » genituram mugis in honore erat Eurysthenis prasapia. i * - A k 52. Etenim Lacedæmœtii, contra quam a ’poetis omnibus memora- tut, niant, non (Aristodemi filins, sed ipsum flfistodsmum, Aristoma- obi filium, Cleodæi nepotem, Hylli pronEpotem, quum tex esset Ianedæmoniorum, duxisse illos in banc regibnem quam nunc: ipsi obtinent. 9 Haud multo veroêinterjecto tempore uxorem:Aristademi, cui nomen fuisse Argiam; fuisse autem eumdem aiunt filiatiLAute-

sionis, .neptin.Tisameni, proneptinE11 Thersandri, ATO. abneptin Polynicis;293 banc. inquarts, peper-isse gemellos: et Aristodemum, postquam vidisset pueras, morbo decessisse. Laeedæmanios autem, qui tune fuissent, ,deorevisse regemnex legis præscrîpto nominandnm ex rpue- ris cum qui major esset natu. Quum sera nescirent, utrum enduis eligerent, ut qui similes inter se et æquales essent; quumque nec nunc, nec ante cagnovissent uter priar esset, interragasse matrem. At illam dixisse, F ne. se quidem ipsam internoseerez" et panasse quidem illam nique verum dicere, sed cupivissevutrumque (si fieri forte posset) regem nominari. Lacedæmoniositaque, incerti quum essent, Delphos .misisse, quid facto opus esset consulentes : Pytbi- amque eas jussisse, ut puerum utrumque rrgcm habercnt, sed mugis honorerait natu majorent. Quo accepta responso, quum nihilo minus incerti fuissent Lacedæmonii, quo pacto reperirent, uter eorum major natu esset, consilium eis dedisse hominem Messenium, cui nomen fuisse Panitæ. Suasisse igitur Lacedæmoniis hune Paniten, ut observarent matras, viderentque utrum puerorum lavaret priorem, prio- "que cibum præberet. Quod si illa depreliendcretur in hoc constanter eumdem serrate tenorcm, habituros illos totam rem quamquærant enc- perine unifiant : sinfluctuct illa, et mode lnmc, modo illum priorem caret, satis illos intelligere passe, ne ipsam quidem -matrem exploratam rem lobera ; et tune quidem alium inermdam fore rationem. J am illos, juxta Messenii monitum observantes manum filiorum Aristodemi, vigne-n tantem ipsam cujus reicaussa observaretur, deprehendisse constelle ter-eau! et in cibo præbenda et in lavando præferentem puerorum priorem. Sumsisse igitur Laeedæmonios hune a matte alteri præ- latum, ut natu majorem, eumque in loco publico aluisse ç nomenque ei imposituim fuisse Eurystbenis, minori veto Proclis. Et bos ipsos fratres, postquam adolevissent, par omne vitæ tempus discordes inter se fuisse aiunt, et pari modo constanter animatas esse illorum

4 --53. Hæc quidem soli ex Græcis Lacedæmonii narrant. J am vero, -quæ posteras. communi consensu a Græcis ’ memorantur, i - I hæc. dicam: scilicet Doriensium hostregies usque ad Perseum, Danaæ filium,,prætermisso dei unamine, recta recenseri a Grsecis, et esse illos Hellenas [id est Grœcas] adfirmari: jam tune enim Hellenibus hi accensebantur. Dixi autem asque ad Perseum, maque altius repetii eorum genus, hac caussa, quoniam Persei pater mastaba nullus nomiiiatur, quemadq modum Herculis Amphitryo.. Itaque recta et idonea de gaussa dixi, usquead-Perseum. Sin a Danse, Aerisii filin, perpetres ad- scendenda repetere genus velimus, reperiemus ,Doriemium duces origheIÆgyptios fuisse. Hæc igitur, ex .Græcorum rationna illorum

gaiemgiauk54. Ut veto Persansm fertA traditio, p p ipse l. Perseus,H l .1Assyrius .;.:. quum L

294 HERODOTI HISTOR. v1. Â esset, Græcus est factus, non veto Persei majores: Acrisii vero progenitores generis propinquitate ad Perseum nihil pertinere, sed esse, quemadmodum Græci dicunt, Ægyptios, 55. Et hæc quidem de his dicta sufliciant. Cur vero, et quibus rebus gestis, Ægyptii quum essent, Doriensium reges evaserint, omitto memorare, quum ab sliis hæc exposita sint. Quæ vero alii non occuparunt, eorum mentionem faciam. ’ 56. Nempe honores et privilegia, "gibus a Spartania tributa, hæc sunt. Sacerdotia duo, J ovis Lacedæmoniî, et Jovis Cœlestis: tum belli inferendi potestas in quamcumque velint terram; cui potestati intercedere nemo Spartanus potest, quin piaculari se crimine obli- get. Quum in bellum proficiscuntur, primi incedunt "gos, postremi redeunt: et centum delecti viri in exercitu eos custodiunt. Victi- mis utuntur in expedizionibus, quotcumque volunt; et omnium im- molatarum pecudum et pelles et tergal ipsi accipiunt. Hæc sunt, quæ ad bellum pertinent. 57. In pace hi eisdem honores et præmia concessa. Si quis publicum facit sacrificium, primi in cœna sedent reges, et ab bis fit distribuendorum ciborum initium, ita quidem ut utrique regi de rebus omnibus duplex portio tribuatur, quam cæteris convivis: libamina etiam hi auspicantur, iidemque mactatarum pecudum pelles accipiunt. Ad hæc, singulis noviluniis, et septime cujusque menais die, utrique regum ex publico datur perfecta victime in Apollinis templo mactanda, et farinæ medimnus, et vini quartarius Laconicus. In omnibus ludis publicis sedes primarias et præcipuas babent. Proxenos civitatibus iidem nominant e civibus quoscumque voluc- rint; et uterque duos nominal: Pythios: sunt autem Pythii, cives qui Delphos mittuntur lad consulendum oraculum; hîque publice cum regibus aluntur. Quando ad cœnam non veniunt reges, utrique domum mittuntur duo chœnices farinæ, et vini cotyla: præsentibus veto tribuitur de omnibus rebus duplex phrtio; idemque illis honos habeturi, quoties a privato homine ad cœnam vocautur. Edita vaticinia hi custodiunt, sed ita ut earumdem conscii sint Pythii. Ju- dicant soli rages de hisce solum rebus: de virgine paternorum om-. niurn bonorum hærede, cui illa nubere debeat, nisi jam a patre fuerît desponsata; et de viis publicis. Tum, si quis adoptare voluerit filium, is coram regibus id facere tenetur. Adsident reges delibç- rantibus senatoribus, qui sunt numero duodetrigînta: quad si in se-- natuni non veniunt, hi ex senatoribus qui proxime illos cognatione- adtingunt, regum habent honores, et duo sufragia conferunt, præ-

tereaque58. Ista îgitur viveufibustertium, regibus suum Spartam’a ipsorum. publice tribuunturæ ’ * 4 mortuis veto, hæcce. Nunciant equites obitum regis pet universaux: Laconicam; in urbe vero circumeuntes mulieres lebetem pulsant.

Quo facto, necesse est ut ex quaqueERATO. domo duo liberi homines, 295 mas et fœmina, luctu squaleant: id ni faciunt, gravem muletam incur- runt. Est autem mos Lacedæmoniorumi in regum obitu idem qui Barbarorum in Asie: plerique enim barbari in obitu regum suorum eodem utuntur instituto. Mortuo enim rege Lacedæmoniorum, non Spartanî solum, sed et ex tata Laconica circum habitantium certus quidam numerus ad prosequendum funus,convenire tenetur. Hi igitur, et hilotes, et Spaltani ipsi, postquam multa millîa numero convenere, promiscue cum mulieribus frontes gnaviter plangunt,’ immensaque edunt lamenta, postremum semper et regiôus optimum fuisse dicentes. Quod si in hello mortuus rex est, ejus simulacrum eflingunt, et pulcre strato lectulo impositum efferunt. Sepulto rege, pas decem dies nec populi concio instituitur, nec magistratuum con- sessus, sed per hos dies continuas lugent. 59. Etiam in hoc Lacedæmoniis convenit cum Persis, quod defuncti regis successor in regni sui auspiciis ære alieno liberat quemlibet Spartanum, qui vel regi vel publico aliquid debuit. Similîter enim apud Persas recens constitutus rex civitatibusl omnibus tribu; tum, quod nondum persolverunt, remittit. l 60. Cum Ægyptiis vero hoc commune Lacedæmonii habent, quod apud illos pancartes et tibicinss et coqm’ in patries artes succedunt; et tibicen filius est tibicinis, coquus coqui, præco præconis: neque præconis filium alius, 0b vocis clax-itatem munus hoc ambiens, excluà dit; sed quilibet negotium suum patrio more exsequitur. Atque-hæc quidem ita se habent. -. 61. CLEOMENEM igitur, Æginæ tuncl versantem, et oommuni Græciæ bono navantem operam, quum accusasset Demaratus, non Æginetis ille studens, sed invidia et odio ductus; tum veto Cleo- menes, ex Ægina reversus, regiam dignitatem abrogandi Demarato consilium cepit; cujus exsequendi consilii hæc res ei ansam occasia onemque præbuit. Aristoni, Spartæ regi, quum, dans. deinceps uxores duxisset, liberi ex his nulli prognati erant. Cujus rei non suam esse culpam existimans, tertiam duxit uxorem: duxit autem , hoc modo. i Erat illi amicus civis Spartanus, quo Civium omnium familiarîssime Ariston utebatur. Hic vir uxorem habuit longe for-’ mosissimam omnium quæ Spartæ erant mulierum: et en quidem formosissima et deformissima evaserat. Etenim quum turpis fuisset adspectu, nutrix illius, puellam ita deformem videns esse hominum opulentorum filiam, vidensque parentes illius in magna calamitate ponere turpem filiolæ formam; hæc animadvertens nutrix, tale inivit ’consilium. Quotidie gestabat eam in Helenæ implant, quod est in loco qui Therapna vocatur, supra Phœbeum templum. Quoties autem puellam eo gestasset, statuebat illam ante deæ simulacrum, supplexque rogabat deum, ut dçformifatc liberarc paella": muet. Jam

296 HERODOTI HISTOR. V1. diequodam, quum templo eg-rederetur nutrix, adparuisse ei dicitur mulier, quærens ex ea quid esset quad-in ulna’gestaret? Cui quum illa respondîsset, paella": se gestare, rogasse mulierem, ut sibi mons straret puellqm. Neganti nutrici, dicentiquei retirant sibi a parentilms esse ne cuiquam eam manstraret, etiam atque etiam banc institisse, ut sibi ostenderet. Tum nutricem, ut vidit plurimuin interesseimulieris ,videre puellam, ita denique illi ostendisse; et banc, tacto puellæ capite, dixisse,formæ præstqntia superaturam cum Spartanas amines maliens. Atque inde ab illo ipso die mutatam esse ejus formam. Hunc igitur, ubi nubilis facto. est, in matrimonium duxit A gelais, hic " quem dixi Aristonis amicus. 62. Cujus mulieris amore urens Ariston, talem iniit rationem. Amico, cujus hæc uxor crat, recipit ipse,»dono si se daturum quanta cumquc rerum murum omnium ilk selegisset, jubetque amicum, ut parem sibi refirat gratiam. Et ille, nihil de uxore sua veritus, quum videret esse etiam Aristoni uxorem, in conditionem consensit: atque in hoc ipsum mutais se juramentis umbo obligarunt. Deinde Ariston - dedit illi pretiosissimum nescio quad cimeliorum stratum, quod selegerat Agetus: et ipse, par ab i110 sibi referri postulans, ibi tune uxorem amici conatus est secum abducere. At ille, in omnia alia, hoc-une cæcepto, secomensiue, ait : verum tamen quum juramento esset obstrictus,’ doloque circumventus, abduci cum passas est. - v 63. Ita igitur tertiam uxorem, repudiata seconda, Ariston duxit. Eique hæc eadem mulier intis. tempus justo brevius, decimo nen- dum expleto mense, peperit hune de quo hic agitur, Demamtum : et Afistoni tune in consessu ephororum sedenti unus e famulis nunciu- vit, natumei essefilium. At ille, memor temporis quo (luxerai: uxorem, et digitîs numerum iniens mensi’um, interposito jurejurando ait,«Hic mais esse mm potest. iquue audi’verant ephori: nec tamen statim curæ admodum illis fumet-id verbum. Postquam vero ado» levit puer, dicti pgenituit Aristonem; etim quamimaxime suum esse filium Demaratum ekistimabat n: et nomen Demaratum [id est, Voh’s populi czpetitum] hac causse eî imposuît; quad antes-Spartan publice susceptis pro Aristone votis, ut’vino omnium ante id" tempus regum-probatissimo, deos eisntï precati, ut filins ei nasceretur." 64.- Succedente tempore e Ivita discessit vAriston, en Detharatus regnum: suscepit. Puisse. auteur vidant: in fatis’, ut ista res, quum comperta fuisset, regonflexueret Demaratnm, eo quod magnum in odium ; incorrerat .Cleomenis, primum, exercitu Eleûsi ’nabducto; deinde (ut ’dixi) tune, quum Cleomenes in Æginam trajecisset adven- sus bos qui cum Medissentiebantu » v . - ’ - - v 65. Itaque ulcisci eumcupiens Cleomenes, paciscitur cum Leoty- chicha, Menaris filin, Agidis nepoti, in banc conditionem, ut ille, sua opem tex creatus in locum Demarati, ipsum’sequeretur advienne

i Æginetas. Fuel-et autem* LeotychidesERATO. inîmicus Demarati, 297hac maxime de causse; quad, quum Percaluxn, Chilonis filiam, neptin De- marmeni, sibi desponsasset, Demaratus par insidias nuptiis illis fra,- stratus erat Leotychidem, præreptamque illi Percalum ipse duXerat uxorem. I Hæc quum fuisset inimîcîtiarum Leotychidis advenus Demaratum origo, tune a Cleoinene sollicitatus Leotychides, jurat contra Demaratum, dicens, non legitime illum regem esse Spartanorum, «ce enimfilium esse Aristonis. Deinde, post interpositum hac jura- mentum, judicio cum est persecutus, in mèmoriam revaèans verbum istud, quad Aristoni tunc exciderat, quum ei fam’ulus recens natuin rennnciasset filium; ubi numero inito mensium jurans dixerat, fl non esse illum filium suum.” Huic verbo insistens Leotychides . declaravît Demaratum nec Aristone genitum, nec legitiMe regnantem ’Spartæ ; testes advocans eosdem ephoros, qui tum cum illa sederant in consilio, et verbum istud ex are Aristonis audierant. 66. Postrema, quum ea de re exstitissent rixæ, placuit Spartanis ex Delphico oraculo quærere, 6 an Aristonis filius esset Demaratus ?” h Quod quum de industrie ira decemendum curassetCleomenes, ut de en re ad Pythîam referretur; tum veto idem Cleomenes Cobo- nem sibi conciliavit, Aristophanti filium, virum maxima apud Del- phenses auctoritate ; qui Periallæ prophetissæ persuasit, ut ea dicen ret, quæ Cleomenes dici volebat. Itaigitur interrogantibus his’, qui ad consulendum oraculum missi erant, respondit Pythîa, non. esse’ Aristonis filium Demaratum. Attamen postera tempera comperta ce fraus est, et Caban Delphis profugit, prophetisSæ vero Periallæ abrogatum67. Hoc igitur moda abrogea). est munus.Demarato regia est. i Deiu- de veto, relicta Sparte, ad Medos profugit Demaratus, ab contumeliam hujusmodi. Postquam regno fait exutus, ad gerendum magistratum etet electus. Quumque esset solenne ludicrum, quad Gymnopædias vacant, Leotychidès, tex jamicreatus in Demarati locum, risus et contumeliœ causse misso famulo ad Demaratum, qui et ipse spectator aderat, quæsivit ex en, 6 quale-nam illi videretur, hune garera magistratum post regiam dignitatem il” Cui ille, indignatus interrogations, respondit. " se quidem utrumque esse expertum, nec veto illum : cæterum interrogationem banc Lacedæ: monîis aut infinitæ calamitatis, aut infinitæ felicitatis fore initium." His dictis, valeta facie theatro agressas, domum suam abiit-t ibique pratinus, præparatis rebus necessariis, Jovi bovem immolavit, et en

mactato68. Quæ postquam vacavit advenit, data matrem. in manas illius extorum ’ patte victime, supplex eam Demaratus adlocutus est bis verbis: « Mater, et alios amnes deos testatus, et hune Herceum [id est, damas nostræ præsidem] Jovem, ora te atque obsecro, ut verum mihi dieu» qui! i 2 a

298 HERODOTI HISTOR. V1. ex rei veritate pater sitnm’eus. Leotychides ehîm’in me contentioife dixit, gravidani te ex priori’viro congressaui esse cum Aristonè: qui veto contumeliosiorem rumorem sequuntur, niant cum servo asi- r hurla te esse Icongressam, et illius me esse filiaux." Quatei te ego pet .Deos absecro, verum mihi ’dic’as. ’ Nam et, si quid tale, quale dia- Cunt, fecisti,’non tu sala fecisti, sed multi: cum aliis mulieribus: et penulgata quoque Spartæ fuma est, prolificum semen non fuisse -Aristoni ;v alioquipriores etiam uxoresparituras fuisse.” Hæc igitur ille dixit. ’ ’ I ’ ’ I. l ’ 6’ l l t DT 69. Cui mater bis verbis respondit. tt Fili, quoniam me supplex arasut verum dicam, omnem tibi rem ex irato aperiam. Postquam me pater tous domum duxit, ténia nactei a prima vernit ad me simuÀ .Iacrum simile Ariston’i: quad quum mecum concubuisset, coronas inibi, quas habebat, imposait. Illud postquam abiit, venit deinde Ariston; qui me videns cordais arnatani, interrogavit quis illas mihi ’dedisset: et ego dixi, ipsum. Quod ubi abnuit ille, jurata equidem ’fespondi, non recte eum facere qui rem perneget; paulloienim ante -Iîenisse ipsum, ’mecumque concubuisse, acideinde’ bas mihi coronas ’dedisse’. Tum me videns Aristdn’jurejurando rem confirmere, in-Ï ’tellexit divinîtus hæc accidisse. I Nain et coronas illas adparebat êse ex hèrois ædicula quæ est ad januam anise nosti’æ; (Astrabaci ædem vacant :) et, esse. hunc ipsum Hèroem, pronunciarunt vates.’ h l’ta igitur,61i, rem totamhabes, quam scire cupis. Nom, aut ex hoc-heroetgenitus es, et pater tuas Astrabacus lieras est, aut Ari. ston: ea’ ipse enim riante te concept I Cæterum, qua argumen’to’tei maxime adgrediuntur inimici, dicentes, ipsum Aristonem, quum eir te natum esse nunciaretur, audientibus multi: negasse suum.te"essei alium, quoniamjustum tempus decem ménsium nondum esset com. pietum; idlverbum illi inscitia talium rerum exciderat. ’Pariunt enim mulieres etiam Inovem mensium fœtus, arque etiam septem mensium, neque cunctæ decimum complent mensem: et ego te, (in, septimo mense peperi. vAgnov’itque etiam paullo post ipse Ariston; I pet inscîtiam sibi verbumfilludexcidisse. Alias autem de nativitate tua ruinai-es procul haha: nam’veristima omnia audivisti. Ex usi; nariis vero Leotychidi ipsi" et aliis, qui hoc narrant, libçros pariant tatares.” i Hæc mater locuta est. i - ’ - V 70.. Detnaratus veto, postquam quæ voluerat cognov-it, sumto viatic’o,Elidem profectus est; speciem præ se ferens tamquam Del- phos païens, ubi consuleret oraculum. Lacedæmonii vero, suspig cati fugam capessere Demaratum, persecuti surit cum. Sed, priusquam hi EIidem pervenerunt, Zacynthum ille tmjecerat. Quo quum etiam Lacedaèmonii trajecissent, et ipsi Demanto injecerunt menus, et,famulos ei .abstraxerunt. .At ille, quum non dedidissentieum Zacyrithii, in hsiam deindead regem qDarium transgressas est; et

ERAToÇ ses sex en: muniflce excepit, et terra et oppjdis donavit. Ista igitur ratione, set tali fortune. usas, in Asiam pervenit Demaratas, postquam et aliis multis factis pariter atque consiliis inter Lacedæmonios cla- misset, et Olympica victoria, quam quadrigarum carricalo repar- tavit, eivitatem ornasset, anus ex omnibus Spartæ regibus cui id

.71. Leotychides vero, Menaiis filins, in regnum Demarato successit.configerit. Cajus filins Zeuxidemus, quem Spartanorum . nonnulli- a Cy- niscum nominabant, regnum Spartæ non est adaptas: obierat enim ante Leotychidem, relieto filio Archidamo. Mortao autem Zeuxide- ma, alteram uxorem duxit Leotychides Eurydsmen, Menii sararem, Diactoridis filiam : ex que quidem nulla eî mascula proies buta est, sed filin, nomilie Lampito; quam duxit Archidamus, Zeuxidemi filins, a Leatychide sibi elocatam. 4 ’ ’ 72..Nec veto .Spartæ senectatem traduxit Leotychides, sed talera quamdam pœnam dedit Demarato. Quum dux esset vcopiarum La- oonicaram in Thessalia,"potaissetque omnia larmis subigere, ingentibus pecuniis corrumpi se passas est. ,Cujas criminis computas, quum in ipsis casais insidens manicæ pecnnia plenæ’esset deprehend sus, in judicium delatus exsilioimultatus est, et .ædes ejus in urbe dirutæ: itaque Tegeæ exsulavit, ibique vitaux finivit. Sed hæc quidem postera tempera acta sauts . - . 73. Tune vero, postquamCleomeni ex sententiasucoesserat res in Demaratam suscepta, pratinus ille, adsumto Leotychide, adven- sas Æginetas ire contendit, propter illatam sibi contumeliam velue-k mentor illis instar. IJam igitur Æginetæ, quum arabe simul reges: advenus illos venissent,’ non iampliusirepugnandum sibi esse existis muant : et illi selectos exÆginetis decem viras, divitiis et generey præ cæteris eminentes .abduxerunt, in bis Crium Polyc’riti filium, et. Casambum Aristocratis, qui piarimum poœstate. valebant. Hos igiq tas, in Atticam terrain abductos, veluti depositumtradiderunt Athe- niensibus, .acerrimis hastibus Æginetaram. . . x : . ) 4 74-. Sed post hæc Cleomenes, quam compertæ interim fuissent naissantes, quiims’adve’rsus Demaratum usas ont, meta Spartauo- rom in Thessaliam accessit. Inde vero in Areadiam-reversus, no-’ vantes maliens, Arcades advenus Spartanas sollicitavit, quum aliis jarsmentis’ illos adstringens, .ut se, quocuniquedscsret, sequerentur, . tain etiam in anima habens praceres Arcadum, in Nonacrin oppidum ductas, jurejurando per 8915123111qu adigere. Nain. in hoc ipso oppido perhibent Arcades esse Stygis aquam. Est autem illa me jasmodi : exigua adparet aqua, ex petra stillans inilocum concavum. maeeria undique cinctum. Nonacris autem, in que hie fans conspicitur, Areadiæ oppidumlestlprlope Élianeums i; il I. . I 7.5. Laeedæmonii vero,ubicognoverunt quid moliretur Cleome-

800 HERODQTI HISTOR. VL au, veriti rei exitum, Spartam cum revocarunt, et in pristinam ro- Itituerunt dignitatem. At post reditum brevi interjecto tempore, quum jam antes baud sana admodum mente fuisset,furor marbra eum invasit; nam quaties Spartanus quîspiam abviam ci veniret, baie sceptrum in faoiem infligebat. Quæ quum ille faceret, et alis- nata esset mente, vinxerunt illum propinqui, et ligna illigaverunt. At ille, ita vinctus, ubi vidit unum custodem, digressis aliis, solum relictum, eultrum sibi dari postulavit : quem quum ei statim date nollet castes, minatus est homini quæ deinde illi facturas esset; donec territus ille minis, (erat enim anus ex bilotis) cultram ei porrexit. Tain vero, suinta ferra, Cleomenes, initia a cruribus facto, misere se ipse laquait: cnarem enim secundum longitudinem ineidens, a cruribus ad femora perrexit, et a fémoribus adilia et lumbos: postrema, ubi ad ventrem pervenit, banc etiam. (lisseu- cuit, donec animam efilavit. Atque tali modo ille mortuas est, ut quidem picrique ex Græeis dicunt, quoniam Pythiæ persuaserat ista dicere quæ ad Demaratum spectabant ; ut veto soli aiunt Albe- nienses, quoniam, quo tempare Eleusin invasit, lueurs exeidit daubas sacrum; ut veto Argivi, quoniam Argivos, qui e pagne in lucum .6130 sacrum confugerant, inde abductos trucidavit, ipsumque lu- cutn76. Scilieet spreta Cleomeni, religions Delphicum oraculum incendia consulenti, s redditum. ont responsum, capturum illum Argos. Postquarn vero cum Spar- tanoram exercitu ad fluvium pervenit Erasinum, quem aiunt ex Styuphalio Iacu efluere : dicunt enim, banc lacum, postquam in cæcam voraginem se infudit, rursus adparere in Argolide, et:exindo Erasinum banc aquarn ab Argivis nominari : ad banc igitur flavium postquam Cleomenes pervenit, hosties fluminî immolavit: quum. que minime bene ei cessarum transitum portenderent exta, [tradere se, ait, finassa, quad cives non prudent sans ; sed ne sic quidem sali-os encensoir Argi’aos. Post hæc retrogressus, Thyream duxit exercitum; et, taure mari immolata, navibus eumdem duxit in Tirynthium et Nauplium77. Ba se cognita, ad mare agrum. properant Argivi, opeml , . suis4 latari. Ut veto prope Tiryntbum fuerunt, eo in loco cui nomen est .Sepia, castra castris Lacedæmoniarum, baud magna spatio in media relieur, opposuerunt. Ibi nimirum pugnam ex aperto. . non verebantur. Argivi, sed ne dola capetentur. Etenim ad banc rem speetabat omnium illud, quad promiscue et bis et. Milesiis Pytbia , ediderat bis verbisVaran. : - quando muni pmvertot funins victrix, . . Inter et Argivos referet prælastris honorera ; Tune Argivarum reddet plensqns gementes, Ut ventnrornm ais! quis quandoqna tirornm: Tala sans :obiit IIOSBMPOI’! saperas.

ERA-TOH - . . sa! Quæ quum tune omnia concurrisSent, metam Argivis incusserunt. Proinde consilium ceperunt utendi bostium præcOne: idque ita ex- aecutisunt, ut, quoties .Spartanus prusco signum aliquod dedisset,

Argivi78., Quos etiamubi Cleomenes id ipsum cognovit idem facerent. exsequi, quad r ipsius prusco significasset; imperat suis, ut, quando prandii signum edidisset præco, tune arma caperent, et Argivosadorirentur. Et fecerunt hoc Lacedœmonii. .Nam, dam Argivi ex præconis imperio pramlium capiebant, subito illos adoni, maltas eorum interfecerunt, malta plures vero, qui in Argi [nenni confugerant, circum sedentes ibi

79. Deinde bac facit Cleomenes. Qaum e .transfugis quibus,- damcustodiverunt. cognosset, quinam essent ex, Argivis qui in sacra. aluce essentia- clusi, misso præcone nominatim evocavit singulos ; dicens, se pretiunr I redemtionis illorum accepisse. Statutum autem apud Peloponnesios est pretium redemtionis,’ duo minœ pro singalis captivis pendendæ. Igitur quinquaginta fere ex Argivis, ut quemque evocaverat, inters fecit Cleomenes; et reliquos, qui inibi erant, latebat factum: quum enim dansas esset lacus, qui iotas erant, non. videbant quid facerent bi qui extra essent. Postremo vero anus illorum conscensa arbore vidit quid gercretur: atque exinde non amplius egrediebantur vocatî. 80. Tum vero Cleomenes hilntas amnes jussit materiam eirca locum congerere: et, postquam hi .imperata fecerunt, lacum in.- cendit.. Jamque ardebatlucus, quum ille ex transfugaram quo- piam quæsivit, qui deo sucer Incas esset. Qui ubi re8pondit, Argi lacum, esse; hoc audita Cleomenes, ingentem edens gemitum, ait; " 0..fatidice Apollo, sane magnopere me decepisti, quum Argos me capturum diacres. Suspicor enim, exisse mihi id vaticinium," 81. Post hæc, majore exercitus parte Spartam dimissa, ipse cum mille fortissimis ad Junonis templum se contulit, sacra facturas. Qaum autem in eo esset ut .saper ara. sacrificaret, vetuit cum sacerdos, agas-esse dînons peregrino sacra-ibi facere. At Cleomenes, jussis hilotis abductum ab, ara sacerdotem flagris cædere, ipse sacra fecit;82. Quo coque ubi redût, inimicifacto cum Spartam apud. ephoros abiit. reum egerunt; , . .. dicentes, punais corrupteur Argos, non cepisse, quum sapera facile po.à minet. At ille respondit; verumne dicens, au mentiens, definira nequeo ; respondit cerne, a postquam lucum Argo sacrum cepisset, visumsibi esse exisse effatum dei: quare non tentandam sibi existi. masse urbem, quia prias sacris factis cognovisset, utrum traditurus sibi eam Deus esset, an impedimenta futuras. Litanti autem sibi in J unanis templo, ex :simulacri pectore efiblsisse ignis flammam: unde liquidoise intellexisse, non capturam se esse Argos :. nain, si a: agite. simulacri etfulsisset flamme, câpturumsevurhem cum arec

302 HtERODOTI HISTOR. V1. fuisse: quum nero e pectore eEuloérit, perfecia une eisè omnia qui fieri Deus voluit.” Hæc dicens, credibîlia et’consèntanea’dîceré visu: est Spartanîs, et longe majore pane sufl’ragiorum est absolutus; 83. Urbs vero Argos ita l’iris viduata est, ut res illorum amnes penesvserVOS essent;omnîa gubernantes administràntesque: dohec eorum filiî, qui perierant, ad virilem pervenérunt ætàtem. Tune hi, Argos sibi rut-dus vindicanten, illos ejecerunt: et serüiyurbe pulsi, prælio facto Tirynthem tenuere; Deinde àquuamdiu paume inter utrosque’rea fluera t sed postea. venir ad serves vit façidiicus; hémine Cleander, genere Phigalensis Amas; qui illis, ut damât) arma inferrent dominis, persuasit. Inde bellum illis exonum est, quod diu duravît,donec tandem ægre’ servoè (lebellàrunl: .Argivi; 84. Argivi igîtur ista de caussa aiunt in furorem actum Cleomé- nem misere pefiîsse. Atiipsî Spartani contendunt, non a deo que. pian: in furorein aetum fuisse Cleomenem, sed a cohuetudiuocum Scylhis contraÇriascrmcrum bibmdi marem, (que de calma in. furorem incidisse. Scythas enim Nomades, postquam témm ipoorum Dariui bello-invasisset, consilium deinde cepisse pœnas ab illa repetendié itaque missi: legatis socîetaœm voluisàe cum Sparunis contrahéve; I hm: conditione, ut ipsi Scytbœ juxta Phasin fluüium conteniur in Medicam terfam irrumpere; Spartanï vero, Epheso profecti, inuit perierem Asiam contenderene, acIdei’nde utrique eodem in loba convenirent. « Cleomenem igitur, aiunt, quum. Scythæ banc oblcaussam’ ’ Spartam venissent, familiarius, quam par brut; cum illis (Souveraine I tem, merum bibere ab eisdem didiciése; atque inde cum in furetoit: incidisse existîmant Spanani; Et ab illo tempore, étirant, si quis meracius’ bibere cupit, diacre ’hunc famulo, Scytkico more infamie "l Hæc apud Spartanos de Cleomene fama ést; Mihi veto Cleomenes " videtur banc pœnam Demarato dedisse. . » . I .1 r 85.«Cognîta Cleomenis morte, Ægînètæ Spartam lègatos mise-4 runt, qui Leotychidem propter obsides Athenis retentos accusavent: Et Lacedæmonii, confirma judicio, pronuncîarunt nivation cum Æginetis ’Leolychidcm egisse;.eumqueïcondemnarunt; ut illis dada retkr, Æginam abducendua loco virorum adonis dotentorum. .Qnixm vero in eo «sent Æginetæ ,ut flânèrent Leotyclüdem, dixit eis Theasides, Laoprepis filins, vit Sparte Ispectatus: n Qnid factufi astis, viri Æginetæ? regela Spartnnomm, vobis a civibus suis traditum, vukis abducere P Quod sinunc incnnde cum i110 agente deçre- verum: Spartani, videte ne iidem posthac, si hoc-feœritis, exkiosuin nullum vestramlin terram inférant?" His nudjtis, nabducere illum I omiserunt Æginetjæ, pactique cum’éo uni; in banc conditionem,’ ut una cum ’ipsis Athenas se conferret Lebtybhixles, et; Æginetîs viras ’ illos rasütneret. . z . . ’ v - s - ’ . « ; 86. Mhenaspostquam Leotychidea pervenit,’ repetiitqueàdepo-

I ’ . ïER’AiTO. ï n ’ ëao’s sium]: mm vero tergiverSari Athenienses, reddere, nolentes à dicereque, a duobus "gibus sires illius. apud se deposilos fuisse, necvsibi 1891111"! vidai, alteri cos raillera absque altero. (86. l.) Ita quum se ireddituros illos negarent Athenienses, hæc apud eos verba Leoty; chides fecit: filimite, Athenienses, utrum voiueritis ipsi: nain, si reddideritis, pie sancteque feceritis; si non reddideritis, contra, fVerumtamen commemorare vobis vola, quale quid cires depositurù accident Spartæ. Dicimus nos Spartani, fuisse Lacedæmcne, ténia tante me generatione, Glaucum Epicydis filium. Huicviro dicimus et omnia alia contigisse præcipua, et singulari justitiæ fama eumdem fuisse ceiebratum præ omnibus qui pet id tempus Lacedæmonen; habitabant. Huic însequente tempore hæc dicimus accidîsse. Virum Milesium venisse Spartam, illum convenire cupientem, et hæece ei exponentem. -Sum ego, inquit, civis Milesius, ad teque uveni, Glauce, tua frui justifia cupiens. Quandoquidem enim,qut pet universaux Græciam, ita et par Ioniam, exîmia est famé tuæ justi- tiæ; reputavi mecum, in periculo semper versari Ioniam,sPeIop.on- nesum contra in tuto locatam, et numquam apud nos pecunias du: in ejusdem hominis possessione permanere. Hæc apud me repu- tanti deliberantique visum est mihi, bonorum meorum dimidium, in pecuniam redactum, apud te deponere, bene gnaro apud te mihi soivum illud eollocatum iri; Accipe igitur bas pecunias, et has ac- ’cipe servaque tesseras; quas qui secum ferens repetet pécunias, ei illos. rèddes. (86. 2.) Hæc quum hospes dixisset Milesius, accepit Gisucus- depositum prœdicta conditione. Multo vero interject’oz, tempore Spartam venere fiiii imjus hominîs, qui illàs deposuerât pécunias; quiquumconvenissent Glaucum, exhibitis tesseris pecunias ab illo repetierunt. At ille recusans, hæc respondit: Non ’memini equidem banc rem quam narratis, nec animum meum subit ullaejus cogitatio. Volt) autem, si quidem in memoriam revocavero’,’ faœrequod justum est: nam,-si acèepi; recta vobis Irestituaui; si omnino non accepi, ex Græcorum legibusvobiscum agami. Igitur iniquartum ab hoc mensem vos.rejicio, quo tempore hæc affects vobis dabo. (86. 9.) Lamentantes discedunt Milesii, tamquam de- ifnudati pet:un,iis.. Giaucus vero,- Delphos profectus, consulit oraculum, quæritque ex illo,qan interposito jurejurando pecuniam prie- daretur. Queux ibis verbis Pythia adgreditur:

and» Epicydide! une expedit Id breve tempus Junndo vicisse.imerwl1i.sseque numnos. . Jun: jurandi memorem qui! mors quoque tollilu il A! jumento qnædnm est sine mimine proies" Tunes manas. et trime: pedes; lumen irnpete magna Adronit, nique omnem "son slirlïelrique domumqué. ’ anuitai imminis florebit sera propage. ’ l z

u 504 HERODOTIi HISTOR. V1. His auditis, Deum oravit Glaucus, eut veniam sibi eoruquuæ di- "xisset daret. At Pythia respondit, perinde esse, tentare Deum, at- Ique rem ipsam peragere. (86. 4.) Tune igitur Glaucus quidem hospices arcessivit Milesios, et pecunias illis reddidit. Cujus veto rei caussa. hune ad vos, Athenienses, sermonemu facere adgressus sim, dicam. Glauci hujus nulle hodie propago superest, nec doums alla quæ Glauci fuisse existimetur: a stirpe enim excisus e Sparta est. Adeo eXpedit, de deposito nihil aliud ne cogitera quidem, nisi jut repetentibus reddas.” (86. 5,) His dictis Leotycbides, quum ne sic quidem morem ei gererent Athenienses, discessit. » I 87. Æginetæ. priusqunm superiorum injuriarum, quas Thebano- Vrum in gratiam intulerant Atheniensibus, pœnas durent, hoc etiam admiserant. Succensentes Atheniensibus, a quibus injuria se ad- Àfectos arbitrabantur, ad ulciscendos .eos se compararunt: et quum ,Atheniensium sacra quinqueremis, Delo rediens, ad Sunium suret, huic navi insidiati sunt, et repletam viris primsriis-Atheniensium "ceperlmt, captosque in vincula conjecerunt. î 88. Hæc ab Æginetis passi Athenienses, non ultra differendum putarunt, quin adversus illos, quidquid passent, machinarentur. . :Erat tune in Ægina vir spectatus, Nieodromus nomine, Cnœthi Çfilins, infensus Æginetis quod ab illis oliminsula pulsus fuisset: bic ubiiutellexit Athenienses ad male faciendum Æginetis sese socin- igere, proditionem Æginæ cum illis paciscitur, certum diem consti- Ztuens, quo et ipse rem adgressurus ait, et-illos oporteat præsidio sibi qadesse. His in; constitutis, Nicodromus, ut ei cum Atheniensibus ,convenerat, veterem quam vocant urbem occupat. I 89. Sed Athenienses ad constitutum diem non adfuerunt. Et-. ,enirnnavium numerus tune maxime non ad menus illis fuerat idoneus iad pugnam cumrÆginetis ineundam: et, dam a Corintbiis suaves sibi commodandas petunt, interimIperditaqres est. Corinthii, quum pet id tempus quam maxime amici essent Atheniensium, rognnühus illis triginta dedere naves; dederunt autem quinis drachmis en! qcommodantes, nam gratisdare pet legem non crut liqitum. His ligitur acceptis navibus, adjectisque suis, septuaginta omnino navibus .instruetis, adversus Æginam navigarunt: sed postridie ejus dici,

qui90. Nicodromus,constitutus ut ad diem crut, non sdfuerunt advenerunt. Athenienses, con- . scensa navi ex Ægina profugit, eumque alii etiam ex Æg-inetis sunt secuti; quibus Athenienses Sunium habitandum dedere: unde illi jmpetum facientes, res Æginetarum, qui in insuls craint, agebant fe- rebantque. Sed hoc quidem postero tempera factum. 91. Tune vero, qui opibus inter Æginetas valebant, superflu plebe quæ cum Nicodromo insurrexerant, bos qui in ipsorurn venerant potestatem, ad sumendum de eis supplicium eduxerunt. -

Quo tempore etiam piaculum arianisme, qui»! nulla ratione nullis- que sacrificiis’potuerunt expiati,.. sedq prias -insula rexciderunt, h quamm propitia illis reddita Des. est. Nam, quum captes septingentos ex plebe ad supplicium educerent,.unns eorum, e vinculis elapsus, ad vestibulum oonfugit Cereris Legiferæ, et.prehensos annuloshquibus adtrahitur. porta, firmiter tenuit. Tutu veto illi, quum abstrabere,» hominem mon valerent, maous ei præciderunt, atque ita eduxerimt : et manne illæ annulis inhérebant. A , 4 . 2. 92. .Hæc in se invicem Æginetæpatrahant. Superati vero’ page: navali ab Atheniensibus, qui cum septuaginta ’advenerant navibus, auxilium petierunt ab eisdemlquos olim invocaverant Argivis. . At hi quidemjam auxilio’ non venerunt, quippe oflensi eo quad navea Æginenses,,vi quidem. coactæ a Cleomene, ad Argolidem adpulerant terrain, :et Æginetæ una cumLaeedæmoniis encensionern’ fecerant. In eadem autem incursione simul etiam Sicyonii suis e navibus ex- scenderant.. Quare amhobus Argivi muletam irrogarunt, mille talents, unique populo quingenta. Et Sicyonii quidem, agnoscentes injuste se feeisse, pacti sunt enmArgivis,Ïut, solutis centum talentis, reliquis .summa ipsis remitteretur: Ægînetæ veto culpam’non ag- nosbentes, pertinaciter Vdetrectaverunt muletam. Quam ob caussam. nunc illis. auxilia rogantibus, publico nomine nulla ab Argivis missi. l surit. sed voluntarii eis suppetias venere mille admodum ;I quibus du): præfuit vit strenuus, nomine Eurybates, qui qilinquertium ex- ercuerat. g Horum autem pleriquenon redierunt, sed ab Athenien- sibus in. Ægina snnt interfecti: in bis dux Eurybates, postquam singulari certarnine tres occidisset,’ adversarios ipse a quarto, [Sophane Deceliensi, interfectns est. p . ; ’ a 93. Æginetæ veto; suis navibus Athenienses incompositos adoni, super-arum: illos, et quatuor naves cum ipsis vitis eeperunt. ’ t 94. IIA DUM..bellum geritur Athenienses inter et Æginetas, interim .Persapsuum persecutus est institutum; Nam et famulus cum admonebat, ut reminisccretur Atheniensium, etPisistratidse imbibant et calumniabantur Athenienses z simul vero ipse. Dariustcupiebat. arrepta hac occasione, illos e Græcis subigere, qui terrain et aquam. ipsi nOn dedient. Itaque, Mardonio ab imperio remonyquicum. classe male rem gesserat, alios nominavit imperatores, qui advenus Eretriam et Athenas proficîscerentur; Datin, Medum genere, et Ar- taphernem, Artsphernis filium, suum consobrinum : quos mîsitq’dato mandata, ut Athenas Eretriamque sibi suly’icerent, et capta inde nian- .cipia in suum adducerent conspectum. s V v ’ - à ’ 95. Hi nominati imperatores, quum a rege digressi in Aleium pervenissent catnpum Ciliciæ, exercitum pedestrem ducentes numeru- sam et bene instruetum; ibi quum castra posaissent, accesserunt eis universœ copiæ navales, ut cuique p0pulo imperatæ erant: accesSe- - i2 a

306 HERODOTI HISTOR. V1. runtque etiam naves equis transvehendis,quas superiori anno Darius suis tributariis edixerat parandas. » Equis in hippagines impositis, et omni pedestri exercituinaves conscendere jusso, mecum târèrhibus inzloniam navigarunt. Inde vero non littus legentes recta versus Hellespontum et Thraciam direxerunt classem; sed Samo profecti; par Icarium mare et secundum insolas cnrsnm tenuere; mementos maxime, ut mihi videtur, mentis Athon circuitum, in quo circum-’ navigando superiori annoingentem passi erant calamitatem; insuper vero etiam, ut hac irent, Naxus insula cos cogebas, quæ superiori teinpore non erat subacta. l ’ i Ubi par mare [cari-nm transvecti contra Naxum venere, (banc enim primam omnium adoriri in anima habebant Persæ, memores l eorum quæ prius acciderant) non sustinentes bostem Naxii, procul abeuntes in montes confugerunt. Persæ vero, in servitutemv redactis quotquot illorum comprehendissent, et templa et urbem incenderunt. Quo facto, adversus reliquas insolas navigare pergebant. l l 97. Qui dum id fnciunt, Delii etiam, relicta insula, profugiunt i Tennm. - Datte-autem; ubi in viciniam Deli cum exercitu pervenit, V ipse navisua prægressus, non passus est classem ad insulam adpel- 1ere, sed ad Rheneam ex adverso sitam: et postquam cognovit duo se Deli recepissent misso caduceatore, hæc eis edixit: tt Quid fuga’ i abitis, viti sancti! male delme, nec pro mec merito, judicantes. Ego. ’ enim et ipse in tantum certe sapio, et a rege hoc mihi mandatumj est, ut, qua in terra hi duo dii nati sont, eam nec ipsam lædam, nec ejus incolas. Quare redite vestras ad sedes, et insulam habitante l” Hæc l postquam par caduceator’em edixit; trecento thuris talenta super aram98. Hisrebus congesta gestis, Datis’cnm exercituadolevit. primum adversus ’ . Ere- triam navigavit, simul et louas et Æolenses secum ducens. Post illius autem exihae regîone digressum, commuta transit Delta; ; quot] i nec ante id tempus, ut aiunt Delii, nec post; ad meam neque ætatem; factum est. Et hoc quidem prodigium edidit Deus, quo imminen- tia hominibus mala significaret; Nom regnuntee Dario", Hystaspis filio, et .Xerxe Darii, et Artaxerxe Xerxis, pet treshas continuas generationes plura main adflixerunt Græciarn, quam pet viginti alias l generationes quæ ante Darium exsüterunt; alia quidem, a Persis illi nm; alia vero, ab ipsorum Græcorum coryphæis,’ de principatu I inter se bellum gerentibus. Itaque non præter caussam commota I est Deius, quum ad illum diem immota fuisset. Et in vaticinio de illa-* Et Delum, ita Scriptumqnsmvîs sil adhuc immun,est: moveba.t . . ’ i i l Volent autem secundum Græcum sermonem nomina ista hocce r Burin s, coercifor ; Xe mes, bellator ; A rt a me ra e s, mllgîrzisbellalor.1 Hos enim reges Græci sua lingua recta ita, ut dixi,- nom inaverint.

99. Barbari, Delo profecti,ERATO. navibus ad insolas adpulsis,Î 307 et axera citum inde adsumebant, et insulanorum filios secum absides abducte- bant. Postquam vero, præternavigatis insulis, Carysturn parvene- runt; quum nec obsides dedissent Carystii, et- cOntra vicions urbes ’ (Eretriam et Athenas, dicebant) se militaturos negassent ; ibi tune bos oppugnarunt, agrumque illorumevastarunt, donec etiam bi in

. deditionem«10.0. Eretrienses autem, venere ubi cognoverunt Persarum. sese potins Pèrearum - - classe, Athenienses rogarunt ut. auxilia sibi mitterent. Nec negu.’ sont Atheniensesopem, sed quater mille colonos illos,.qui in opu. lentorùm’ Chalcidensium prædia successerant,.opem eis ferre jussea runt. At in Erstriensibus sanum nullum erat consilium ; qui Athe; nienses quidem auxilio roca’verant, ipsi vero in duas divisi’ erant sententias: nam aliis animus erat, relicta urbe in superiora Eubœæ I inca se recipere; alii veto, privatum quæstum a Persis reporters sperantes, proditionem parabant. Quorum utrorumque. consilia cog« nita habens Æschines, Nothonis filins, primarius vir Eretriensium, advenientibus Atheniensibus præsentem rerum statuai aperuit; cos-i que ut retrogrederentur rogavit, ne simul cum Eretriensibus peà rirent. Et Athenienses, .Æschinis saquentes consilium, Oropnm

transvecti,101. Persæ, navibus periculum ad Tamynas et Chœreas maserunt. et . Ægilia ditionis v il Eretriensium ,adpulsis, locis. hisce potiti, protinus. eqnis e navibus eXpositis, ad adgrediendum hostem sese compareront. Eretrienses ver-0 de egrediendo et committendn pugna non cpgitabant; sed muros, si possent, defendere, hoc unum illis curæ erat, quandoqui- dam viceratisententiài’ nonÎrelinquendsni esse urbem. Quu’m-autem acriœr oppugnaretur.’ murus, intra sex. dies multi .ab ntraque parte perierunt: septime veto die Enphorbus Alcimachi filins et erilad grue Cyneae, sp’ectàti. inter cives viri, Persis Eretriam prodiderunt: Et hi, urbem ingressi, templo. spoliarunt.incenderuntque,.pœnam ’hauc repetentes oh templa Sardibus cramant; homines autem, ut jusserat Darius, in servitutem abstraxerunt. - r 1 102. Subacta Eretria,’ Persæ, paucorum dierum interposita mon, in ’Atticam narigarunt, magnas in augustins adducentes Athenienses; 4 cogitantesque eodem mode cum illis agçre atque cum Eretriensibus egisSent. l Quumque Marathon esset totius Atticæ maxime oppor- tunus equitibus locus, et proximus ab Eretria, in hune campum flics deduxit Hippias, Pisistrati filins. ; x I - ’ ï - 103. Quart: cognita, Athenienses etiamipsi Marathonaiobviam hostibus egressi surit. anerunt autem illos decem imperator-es; quorum decimus Miltiader erat, is cujus patri Cimoni, Stesagoræ , filio, accident, ut a Pisistrato, Hippocratiszfiiio, Athenis in exsilium pelleretur. Eidemqne contigerat, ut exsul victoriam Olympien re«

308 HERODOTI HISTOR. V1. pondra: qùâdrîgarnm cnniculo; quememndeni honorem jam ante eumfmter ipsîns uterinus Miltiades crut "consecutus. Deinde veto; sequenti Oiympiade, quum eisdem eqnis idem Cimon vicisset,.Pisi- Itratorconcessît, ut is victor renunciaretur; et 0b victoriaml huic concessam, ex pintions cum i110 initia, in patriam est restitutus. Postremo idem, quum eisdem equis aliam rut-sus viotoriam repor- tasàet Olympicàm, obiit interfectus a filiis Pisistrati, ipso Pisistrabo non nauplius in vivis agente: intetfecerunt illum enim hi prope prytaneum, noctu hominibus quibusdam ad hoc subornatis. Sepultu: autem est Cimon ante urbem, ultra viam quæ Per Cam vocaux; et ex’adverso sepuhi mut hi equi ejuù’dem, qui tuai Olympiens reta- lerunt victorias; Præstiterunt quidem-idem hoc alii etiam equi, Evagmæ Lace’dæmoniig’ sed; præçer hoc, nulli; Filiorum igitut Cim’onîs nant major, Smagoras, pet id tempus apud patruum Minis» dem in Che’rsoneso educabatur: matu miner autem apnd Cimonem Athenih’ enfoui nomen faitMiltiades,ide purin Mihiadis nomme; conditoris Chersonési. - . ’ " ï I . i - - 104: Hic igitur hune Miltiadegnquum dupai evChersoineeov adveè trissez; dupliœmque eEugisset mortem, imperator fuit Atheniensium; Simili enim et Pizœnices, naque ad Imbrum illum persécuti’, studiose operam dederant,’.ut caperent.eum et ad-regein abducerent 2 et, poëtquüm bœefihgîtiûommnqne rediit, jamprotinus eumdem exceptai-ut adversarii; et inijudicinm www, renfiregerant tyran; nidis in Chersmeao exercitæ. At hué quoque liberatus pèricnio, in demain împemtor crawls est Athenienniuln, populi. suffragiis

1’05. Ac primnm’ quidem, quumiadhuc in urbe essent imperàtores; Sputam- minet-tint Ep’ræcanëm Phidippidem; civem quidem Athènia eadem, ’cæternmlzàncmW et’hOc n’agotium-ekerœntem. Cui, ut deindè amant Plfidijrpides; Atheniensibnsqde re- mmciavitrcirca Partheniunrmontem,’ qui isupra Tegeam est, deus Pan obviam est fœtus: compellatoqueinoininatitn Phîdippide,:jùssit cum rmunciare Atheniensibusg-Mlhm 1E): lminuram’ genre, quum unL men bene’cupiat Athenieiuibus, ne jam! sape ide illis bene meritusfuerit, et pacifiaietiam bene à? meritum. Hæcicerte Athenienses vere. un accidiæse persuasi, deinde, quum jam res eorum recteifuissent com- positæ, templnm’ Pani’inf’rà arcem statuerunt, ’eumque inde abillo nuncio munis sacrificiis ethùæp’ade planant. w h l 106. Tune vero missus ab imperatdtîbnsPhiaippides hie,’quo tenipôner-is- Piment sibi? adp’arniner mm, pèstridie "ejus dici que Menin eut? profanai Spatiale pervenit :1 ubi adiéns magistfatns; hæc apud eosrverbaî facit: " -La’cedaàmonîi 1* Petunt a vobis Athe- nieiues. ut auxine illis veniatis; neque patiàmini; ut anfiquissiina . înœ: finage! civitas in terminent abrîpiatnr g barbaris.- - Nam et

Eretria nunc sub jugaux est missa,I ERATO. et insigni civitate iinniînuta i 309 est . Græcia.” Hæc ubi illis ex mandato dixit, placuit quidem Spartanis auxilia mittere Atheniensibus ; sed id confestim facere non potue- tant, quum nouent contra legem agere. Erat enim nonus dies menais: nono autem die, et priusquam plana lesset luira, se nonkcgressu- ros, aiebant. Novilunium igiturhi exspeetabant; V " 107. Hippiæ, Pisîstrati filio, qui barbaris viam in campum Mara- thona præivit, superiori nocte per somnum tale visum erat obiatum. Visas sibi erat sua cum matre concumbere: quo ex. insomnio colle- gent, Athen’asVse case redituruni, et in patria recepto regno senem vite excessurum. In hune modum Hippias somnium suum erat inl terpretatus; * Tune vero, ducis oflicio fungens, partira Eretrîensia mancipia in Styreorumînsuia, Àc’ui Ægilîa Iranien, Ideposuit; partim naves, quæ ad Marathona adpulerant, inistatione locavit, et barbaros in terrain egressos ordinavit. ’Quæ dam administrât; accidit rei. ut vehementius, quam solitua erat, et stëmutaret et tussiret. Quumque eidem, quippeaæltate jam pto’veetioii,’ plures labarent dentes, liarurn denfium iunarn,’ dam tussit, prôpter Violenfiam éjecit. .Quæ quum in arenam" ceeidisset’, magnum adhibùit’istudium utieam’ reperiret: postquam veto nusquam dens’cbmparnit, editô’ gemitu ait adstantibus : d Terra hæc non est dosa-a, neque eam pètent-nus. in nestram ,redigere potest’atem: math. .quidquid ejus ad me pertinebatk id deus men ’obtinet." Nempe in hoc .Hippias exiîese visionem suam existimavît. r l ’ I d N ’ ’ v ’ r 108. Athenienaibus, .quurn in campe Herculi sacra locum èepîs- sent, præsidio advenere Platæenscs frequenti manu equniverso populo collecta. "Tradiderant enim sese Atheniensibus Platæenses, et fréquentes labores pro illistthenienses" sustinueranç. Tradiderant se autem hoc niodo. Belle a Thebania pressi Platæenses, primum Cleomeni, Anaxandi’idæ filio, et’LaCedæmdniis se tradideruntt qui forte in illis locis aderantr Atlilli, non recipientes e05, dixere: ff Nos nitrais procul a vobis habitamus, et frigidum vobis tale auxilîum foret: plus semel enim fieri posset, ut in servitutem prias abstraheremini, quam nostrum quisquam fando audîret. Quare suademus vobis, ut Atheniensibus ros tradatis’, qui vobis Sunt finitimi, ad tutandum non invalidi.” Hæc Platàeensibus anaserunt Lacedæmoniî, non tain quod illis bene velleiilç, quam quad cuperent laboribua fatigarî Athe- nienses, bellis cum Bindtia gèrendîs. vConsiIium autem Lacedæmo- niorum sèqueùtes Platæenses, quo ’témpo’re duodecim dîis sacrai Lfaci’ebant Athenienses, Supplices adlaramlconsederunt, saque illis tradidei’unt. "Quo cognito, Thebani auna intulerunt Platæenàibus; etIAthènienses auxîiioiil’lis venere. Sed quuin in eohessent ut con-i serère’nt pugnam, id fieri non passi Sunt Corinîhîi: hi enim,kquium forte aliènent, arbitrio eorum rem permittentibus utrisque, pacem

.310 , HERODOTI HISTOR. V1. conciliarunt, fines regionis ita constituentes, ut Tktlumi ces et Bœu- tir, qui Bœotorum tommuni nouent adtribui, nil impedirent. Hoc con- stituto, Corinthii abierunt. Athenienses vero, domum redeuntes, ex improviso adgressî sunt Bœoti: sed commisse pugna superati sont. Quo facto Athenienses, fines Platæensibus a Corinthiis constitutos transgredientes, ipsum Asoplm et Hysias fines inter The- banos et Platæenses statuerunt; Platœenses igitur, postquam præ- diczo modo Atheniensibus sese tradidissent, nunc eis ad Marathonem auxilio109. Imperatorum venerunt. autemAtheniensium bifariam ’ divisas orant sen- tentiæ; nolentibus aliis, ut prælio confligeretur; ii nîmis enim exiguum esse ipsorum numerum, quam ut cum Medorum exercitu congrederentur ;" aliis veto, et in ’his Miltiade, nonfligendum cenc sentibus. Ita quum dissentirent, quumque in eo esset ut pejor vin- cereç sententia ; tune undecimus supererat qui sufragium ferret, is qui faba polgmaœlms electus erat Atheniensium: antiquitus enim polemarcho æquale cum imperatoribus jus suii’ragii ferendi tribueo mm Athenienses. Erat autem tune polemarchus Callimachus Apbi- dnæus; quem conveniens M iltiades, bis verbîs est adlocutus: fl In te nunc situm est, Callimache, utrum in servitutem redigere velisv Athenas, au, liberata patria, memoriam tui in omne ævum relinquere," qualem ne Harmodius quidem et Aristogiton reliquerunt. Numquam enim, ex quo exstiteruntIAthenienses, in tantumi adducti sunt pericalum, in’quanto nunc versantur. In quo si Medis succumbunt, decretum est quid eis sirpatiendum; Hippiœ deditis: sin superior discesserit hæc civitas, probabile est. primam eau; futuram esse Græcarum civitatum. Quo pacto igitur fieri hop ppsçit, et que pacto a te pendeat harum remm’ summa, nunc tibi dicam. Sentemiæ imperatorum, qui decem sumus numerp, in duas divisas sunt partes 3 aliis confligendum cementibus, aliis non confiigendum. I Jam, si prælium non commiserimus, persuasum fere habeo magna exstitura dissidia, quæ animas disturbent Atheniensium, casque ad Medorum trahant partes; Sin prælium commiserimus priusquam putre consi-i a lium animas ’subeat nonnuliorun’r Atheniensium, probabile fit mihi, ut, diis æqua tribuientibus, r superiores discedamus, Hæc igitur omnia ad te nunc spectant, et ex te pendent. ’Etenim si tu meæ accesseris sententiæ, habebis liberam patriam, et civitabem primam universæ Grœciæ : sin bis sufl’ragatus fueris, qui dissuadent; prælium; erit tibi contrarium eorum, quæ memoravi, commodorum." 110. His dictis Miitiades in suam sententiam Callimachum traxit: et accedente polemarclzi suffragio decretum est, ut prœlio confligeretur; Post hæc, qui ex imperatoribusIconfligendum censue- 4 tant, hi, ut cujusque dies aderat, quo pelles eum summa esset imper-ü, .ita vicem suam Miltiadi tradiderunt. [At ille quamvis amis a

ERATO. - ’ 31 1. peret, non tamen prias commisit prælium quam legitimus ipsius . dies adesset. lll. Quo die igitur Miltiadis vices erant administrandœ imperii summæ, in aciem educti surit Athenienses, tali mode instructi; Dextre cornu præerat polemarchus Callimachus: obtinebatx tuncn enim lex apud Athenienses, ut .polemarchus dextrum cornu teneret. Ab hoc igitur principio deinde collocatæ erant continuo tenore sin- gulæitribus Atheniensium, pro cujusque numero: postremi vero, in lævo cornu, Platæenses stabant, Inde enim ab hac pugna usu receptum est, ut, quando solennia sacra peragunt Athenienses, quæ quinto quoque anno celebrantur, præco Atheniensis soiennes preces ita præeat, ut fatma omnia precetur Atheniensibus simul et Platzéensi-. bus. T une vero, quum acies Atheniensium ad Marathonem sic esset instructa ut froue fronti exercitus Medici. exæquaretur, acci; dit, ut in medio ordines baud sane frequentes starent, et ea parte r debiiior esset acies; sed ut utrumque cornu densioribus ordinibus

112. Acie ita ordinata, p quum cæsæ hostiæ prospera-omnia nun-- ciassent,firmaretur. ibi’tunc Athenienses, ut cignum datum est pugnæ,. cursu in hastes contenderunt. Eratautem inter dues acies inlerjectum intervallum- baud minus quam octo stadiorum. Tum vero Persæ,- ubi cursu advenus se irruentes bastes viderunt, ad excipiendos illos se compararunt: furere dicentes Athenienses,!et in propriam ruera . perniciem; qui ita cursu soutenderent, quum numero essent pauci, neque se! equitatum ne! sagittarios. Imberent. De bis igitun ita judicabant « Persæ. At Athenienses, postquam confertis ordinibus ad manus venissent hostium, pugnam ediderunt memoratu dignam. .Quippe v primi omnium Græcorum, quos novimus, cursu in hastes impetumz fecerunt : et primi sustinuerunt, Medicam vestem et ea indutos ad- spiceye viros; quum ante illum diem vel nomen Medorurn Græcis,» ubi audirent, terrorem incussisset. ’ 113. Salis autem longi temporis hæc ad Marathons»: pugna fuit.» - Et inlmedio quidem aciei vicerunt barbari, ubi Persæ ipsi et.Sacæ . locati erant; qui hac parte victores, pempta acie, versus meditera ranea persecuti sunt fugientes. At in utroque cornu penes Athe- nienseset Platæenses victoria stetît.’ Et hi quidem, postquam vicerunt, omissis hisce ex barbaris quos in fugam verterant, utrumque." « cerna contraheritesl illos sunt adgressiqui mediam perruperant’ aeiem; et de bis quoque victoria": Athenienses reportarunt. Tune. veto in fugam effusos Persas cædentes persecuti sunt; donec ad mare delati, ignem poposcerunt, ipsasque naves sunt adorti. a 114. In hoc discrimine et alii multi perierant nobiles Athenien- ses; et Callimachus polemarchus, postquam fortiter pugnasset,- interfectus est; unusk item ex imperatoribus, Stesilaus Thrasylai .

312 HERODOTÎ HISTOR. V1. filins. .Ibidemque Cynaegirus,i Euphorionisy filins. quum splustrq navis barbarorum manu tenuisset, securi amputata manu cecidit. 115. Cæterum septem navibus ista ratione potitisunt Athenien- ses. Reliquis autem navibus barbari, in puppim remigantes, ad- snmtis ex insula mancipiis Eretriensibus; in qua relicta. erant, Sur nium circumnavigarunt, ad urbem priu’s pervenire smdentesquam rediissent Athenienses. Et pervulgata est apud Athenienses fama. çepisse illos hoc consilium ex Alcmæonidarum artificio; bos enim ex composito clypeum Persis, quum jam in navibusesœnt,,sustulisse. 116. At, dum Sunium Persæ circumnavigant, Athenienses, quantum pedibus valuere in urbem retro,currentes, prias adfuere quam Persæ venirent: et, quemadmodum ad Marnthonem in agio Herculi sacra castra habuerant, sic et nunc in alio Heracleo, quod in Cyno- sarge est, locum castris ceperunt. Barbari veto, postquam naves ante Phalerum, qui portus tune erat Atheniensium, in alto aliquam- dia tenuissent. retro in Asiam naviguant... V . . . .. 117. Ex Persis ceciderunt in Marathonia pugna circitel: sex millia et quadringenti; Atheniensium vero centum nonngintsiduo. Hic fuit. occisorum numerus. Acciderat autem ibi res mira hujusmodi. Epizelus, civisAtheniensis, Cuphagoræ filins,.stans in acie,,rfo:ti.- ter-que pugnans. coulorum usu privatus.est,lnulla corporis parte. nec cornions percussus, nec eminus ictus: et ab hoc tempore per reliquam vitaux cæcus permansit., Memorant autem, ipsum de hac calamitate hæc narrasse: visum esse ei virum urmatum contra ipsum stare, cujus barbam totum texissevclypeum; illud autem spectrum I præteriisse ipsum,p et virum sibi proximum stantem, interfecisse. Hæc Epizelumsoiitum esse narrare nudivi. A , 118. Dam, cum exercitu in Asiam profectus, postquam Myco-4 num ,pervenit, pet somnum vidit visionem ;’. quæ quidem qualîs. fuerit non memoraturt: sed, ille, simul atque illuxit, perquisitipnem instituit navium. Et quum in Phœnicianavirimulacrum invenisset Apollinis inauratum, percontatus est unde raptum esset: nique audivit quonam ex templo pesset. ipse suarnavi .Delum est .profectus, et ibi (jam enim in insulam reversi erant Delii) simulacruxn intemplo deposuit, Deliisque imperavitut in Delium Thebanorum, quodjest ad mare adversus Chaleidem, illudrtransportarent. Datis quidem, dato hoc mandato, retro. navigant: at statua!!! istam Delii non transmiseruut; sed post viginti demum annOs ipsi Thebani, oraculi jussu, Delium illam deportarunt. t A 119. Eretrienses vero in servitutem abreptos Datis et Artapher- nes, postquam in Asiam adpulerant, Susarabduxerunt. Rex autem Darius, quum Eretriensibus, priusquam capti essent, vehernenter fuisset iratus, quippe qui primi auctores fuerantinjuriarum; nunc eosdem, ubi ad se abductos et sua in potestate vidit, nulle alio malo

adfecit, sed sedcs illis in terra Cissia’ERATO. adsignavit, in una suamm 313 mansionum-quæ Ardericca vocatur. Abest illa decem et ducenta stadia. a Susis, quadraginta vero stadia a puteo, qui tres diversas rerurn exhibet species. Nam et asphaltus et sa] et oleum ex illa hauritur, hoc modo. Hautiunt ope tolleuonis, cui pro situla adligatus est dimidiatus uter: hune succutiens haurit homo id quad intus est, idqae in cisternam infundit; ex qua rursus in aliud receptaculum derivatur hæc materia ; atque ita triplicem in formam convertitur. Et asphaltas quidem et sa! protinus concrescunt; oleum veto, quad rhadinacen Persæ vacant, in vas colligunt: est autem illud nigrum, et gravem spirans odouem. Illum igitur locum Eretrieusibus habiè tandum rex tribuit: habitautque earndem regionem ad meam osque ætatem, pristinam linguam servantes. Et hæc sont quidem, quæ ad120. LacedæmoniorumEretrienses veto duo millia spectant. Athenas venerunt postA plenilunium: et hi quidem, rem adhucintegram deprehensuri, tanta usi sunt celeritate, ut tertio die, quam Sparte discesserant, inVAttica fuerint. Sed, quum peracto jam prælio advenissent, cupidi tamen erant Modus videndi. Itaque, Marathonem profecti, spectarunt : deinde, collaudatis Atheniensibus etre ab bis præclare gesta, domum

121. Quod veto de Alcmæonidis narrant, id mirer equidem; nec redierunt.mihi persuaderi patior, umquam v illos Persis ex composito clypeum . sublaturos fuisse, quasi voluissent ut sub barbarie et sub Hippia essent Athenienses. Quippe satis constat, fuisse illos magie aut certe pariter inimicos tyrannorum ’atque Callias fuerat, Phænippi filins, Hippouici pater. Callias enim, quoties Pisistratus Athenis pulsas est, unus omnium Atheniensium ausus erat houa ejus per publicum præcouem venumdata emere, maniaque alia in illum ini-

micissima122. Dignus est autem machinatus hic Callias, cujus crebro erat. a quibuslibet I i honorifica. mentio fiat; quum 0b hac ipsum, quad dixi, tamquam vir acerrime. libertati studens patries; tum ab id quad Olympiœ fecit, ubi equorum cursu Victor, quadrigarum. autem curriculo set cundas ferens, reportata etiam prius Pythica victoria, in universas Grœoos munificentissimum se præstitit; denique ab singularem in- dulgeutiam qua adversus tres tibias suas nsus est : quibus, postquam nubiles fileront, non macla dotern dedit magnificentissimam, sed et hac eisdem gratificatus est, ut anionique ex illis potestatem daret, maritaux sibi, quem ipsa vellet, seligendi. - * 128. Atque eadem moda, cette baud minus,.tyrannos oderunt Alcmæonidæ. Quare miror, nec admitto calumniam, has tales viras scutum sustulisse; qui constanter fugerant tyrannos, et quo» film opem tyrannide exuti, orant Pisistratidæ. Fuereque adeo hi,

2s O

314 HERODOTI HISTOR. V1. me indice, multo magie liberatares Athenarum, quam Hamodius et ’Aristogiton: illi enim occiso Hipparcbo exacerbarunt reliquos ex Pisistratidis, neque finem feeerunt illorum tyrannidi; Alcmæonidœ vero manifeste liberarunt Athenas, si quideinvvere hi fuerunt qui Pythiæ persuasere, ut Lacedæmonios juberet liberare Athenas, quemadmodum supra expositum est. : ’ A 124:. At fartasse, quad succensereut quadam de caussa populo Atheniensium, eo prodiderint patriam ? Atqui nulli erant viri Athe- nis magis spectati, magisque honorati, quam hi ipsi. Itaque nulla ratione probabile est, sublatum esse ab his quidem viris scutum tali de caussa. Cæterum sublatum utique scutum est: id quidem negari non patest ; factum est enim: quis vero sit qui illud sustulerit, non

valeo125. vFuit ulterius, autem Athenis quam jam antiquitus dixi, illustris declarare. Alcmæonidarum I familia: nam inde ab Alcmæone ipso, et dein a Megacle, ex’stitere in hac dama nobilissimi viti. Statim, Alcmæon, Megaclis filins, adjutor fuerat Lydorum qui a Crœso Sardibus ad consulendum ara. ’culum Delphicum missi sont, studioseque illis operam navaverat suam. cujus in se merita postquam Crœsus ex Lydis Delphos misais cognosset, Sardes eum ad se invitavit; et, postquam advenit, tante auri pondere eumdem donavit, quantum suc corpore aspartare semel posset. Tune Alcmæon ad accipieudum hoc tale douum in hune modum comparatus accessit. Grandi indutus tunica, in qua amphis erat sinus relictus,"et cothurnis quos repererat amplisssimis calceatus, in thesaurum intravit, in quem ducebatur. Ibi quum in acervum ramentorum auri incidisset, primum circa crura, quantum auri capiebant cothurni, infeisit; deinde repleta toto sinu, et coma ramentis conspersa, denique aliis in os sumtis, thesauro ogresses est. ægre trahens cothurnes, et cuivis alii quam homini similior ; cujus et obturatum os, et omnia turgida erant. Quem ita conspiciens Crœsus, risum non tenuit; donavit autem non his mode, sed alia etiam adjecit, bis non inferiora. Ita maguis divitiis aucta hæc domus est :I idemque Alcmæon, equos aleus quadrigis jungendos, Olympi- cam126. Deinde retulit veto, proxime victoriam. sequente ætate, eamdem .familiam. i Clisthenes, Sicyonis tyrannus, ita extulit, ut malta etiam splendidior inter Græcos evaderet, quam antes fuerat. Clisthenes ille, Aristo- pnymi filins, Myranis nepos, Andreæ pronepos, quum esset ei filin, ’nomine Agariste, in matrimonium banc dure decreverat juveni quem reperisset Græcorum omnium præstantissimum. Quumque essent ludi Olympici, in quibus canicule quadrigarum vicit Clisthenes, nunciari per prœcouem jussit, ut unisquis Græcorum dignum sese judicaret qui gener fieret Clisthenis, is ad sexagesimum diem,.aut. etiam ante. id tempus, Sieyaue adesset: exacto enim auna, inde ab

,EnA’ro. ’ 315- ilio sexagesimo die, ’ratas filiæ nuptias habiturum Clisthenem." Tune igitur convenere proci, quotquot e Græcis et sua ipsorum et patriæ præstantia superbiebant: bisque Clisthenes et curriculum et palæstram, quibus inter se certarent, parata habebat. 127. Ex-Italia advenit Smindyrides, Hippocratis filins, Sybarita, homo unus omnium luxuriosissimus: (florebat autem tune maxime Sy.- p baris:) item Damasus Sirites, Amyridis illius filins, qui Sapiens nominabatur: hi quidem ex Italia advenerunt. Ex sinu vero Ionio Amphi- mnestus, Epistrophi filins, Epidamnius: hic veto ex sinu Ionio. Ex ’ Ætolia Males, frater Titormi illius, qui, quum corporis robore Græ- eos amnes superaret, hominum fugiens commercium in extrema Æta- licæ terræ se recepit. Ex Peloponneso Leocedes, Phidonis filins, Ar- givarum tyranni ; Phidonis illius, qui mensuras Peloponnesiis constituit, et longe Græcorum’ omniuminsalentissimus, sedibus suis pepulit agouothetas Eleorum, ipseque arbitri munus in Olympico certamine sibi adrogavit. Adfueruut item ex Peloponneso Amiantus, Lycurgi filins, Arcas ex Trapezunte ; Laphanes ex Pæo, Azaniæ oppido, filins Euphorionis illius, qui, ut in Arcadia fuma est, Dioseuros hospitio exceperat, et ab illa tempore cunctis peregre venientibus hospitium præbuit : denique Eleus Onomastus, Agæi filins. Is’ti igitur ex Peloponneso adfuere. Athenis vero venere, Megacles, Alcmæonis hujus filins, qui apud Crœsum fuerat, et Hippoclides .Tisandri, divitiis et corporis forma excellens inter Athenienses. Ex Eretria, quæ’per id tempus florebat, Lysanias; hic unus ex Eubœa. E Thessalia’adfuit Diactorides Cranonius de Scopadarum familia: e Molossis veto, Aleon. Tat numera proci fuere. 128. Qui postquam ad prædictum diem Sicyone convenerant, Clisthenes primum patries eorum seiscitatus est, et genus cujusque: deinde, par anni spatium cos retinens, pertentavit earumdem forti- ’ tudinem, et animi impetum, et eulturam ingenii, et mores; modo cum singulis eongrediens, modo cum universis; et, qui ex illis ju-. niores crant, lias in gymnasia ducens: maxime vero inter epulas ces pertentabat. Per totum enim tempus, quo illos apud se deti- nuit, Vista omnia faciebat, simulque magnifiois epulis cos excipiebat. Placuere ei autem fere præ. cæteris hi qui Athenis advenerant; et ex hisimagis ei probabatur Hippoclides, Tisandri filins, quum 0b fortitudinem, tum quad generis propinquitate Cypselidas Corinthios adnngebat.129. Ubi statutus adfuit dies, v quo - eelebrarentur v nuptiæ, declara- a retque Clisthenes quempræ eæteris probaret; ’tum ille, mactatis centum bobus, et ipsos vprocos et cunetos Sicyonios lautlspexeepit epulis. Peracta céans, proci et- canendo et sermonibus’ in media propositis inter ses contendebant. Procedente vera compotatiane, - Hippoclidel, inhibens maxime eæteros, tibicinem jussit centum ca-

316 HERODOTI HISTOIR. V1. nere ad saltationem adcommodatum; caque obsequente saltare instituit. Et saltabat quidem placens sibi: sed speetanti Clistheni tata res displicebat. Deinde, brevi interposita mora, mensura sibi inferri Hippoclides jussit z quæ ubi illata est, eonscensa mense primum Laconicos saltavit modulas ; deinde alios Atticos; postremo, capot in mensam innixus, cruribus gesticulabatur. Et Clisthenes, quum ad primam et secundam saltationem, abominatus quidem generum sibi adsciscere immodestum hune saltatorem, tamen conti- nuisset sese nec erumpere in eum voluisset, nunc se ultra continere non sustineus, ait: 2 0 fili Tisandri, saltanda nuptias tu quidem perdidisti." At ille respondens, 2 Nil curat,” inquit, 2 Hippooli- des.” Et bine ortum cepit hoc proverbium. 130. Tum vero Clisthenes, imperato silentio, hæc in media am- nium verba fecit: 11 Viri, filiæ proei mesa! Ego cunctos vos laudo ; et omnibus, si fieri posset, gratifiearem; neque e .vdbis unum præ eæteris seligerem, posthabitis aliis. At, quoniam fieri non potest, ut, quum de une virgine deliberem, omnium votis simul satis- faciam; eis e vestrovnumero, qui bis nuptiis excidunt, talentum ar- geuti dona do unicuique, quad et dignati estis filiam meam in matrimonium petere, et domibus vestris peregre abfuistis : Megaeli vero, Alcmæanis filio. meam filiam Agaristen despondeo ex Athenien- sium legibus.” Quumque Megaeles dixisset, accipere se conditionna, ratum matrimonium Clisthenes habuit. 131. Ita, quad ad judicium proeorum-spectat, geste. res est; atque ita factum est, ut Alcmæonidæ per universam Græciam celebrarentur. Ex isto autem matrimonio natus Megacli est Clisthenes ille, qui decem tribus et demoerstiam Atheniensibus constituit; cui nomen impositum erat de avi mater-ni nomine Sicyonii: præterque ’ hune ex eadem matrimonio proereatus est Hippocrates. Hippocrati veto natus est alios Megacles et alia Agariste, quæ a,Clisthen’is Agariste nomen inveuit. Hæc est Agariste, quæ, postquam Xan- thippo nupsit, Ariplironis filia, et gravida facta est, per somnum sibi vissent leonem peperisse, se paucis interjectis diebus Perielem Xantbippo182. Posr cladem Persis ad Marathonempeperit. illatam-Miltiadcs, . quum jam ante magna in existimatione- hissetapud Athenienses, majore etiam fuit auctoritate. Itaque, quum petiisset ab illis septuaginta naves et exercitum atque pecuniam, celans quidem terram contra quam ducturus esset, sed, düaturum se ces, dicens, si ipsaarsequeren. fur; in» (jasmodi enim ternaire ces Joachim, mode afafim Mndcpor- tatufi essent :1 hæc quum ille diceus noves petiisset, Amadeusesspe ereeti ihstmctas ei naves dederunt. I , 133. Et Miltiades, accepta exercitu,iParum: navigavit, ’enussam prætexens quad Parii Persam ad Marathouem navi triremi essent

secuti, adedque prîmes arma EBATO.intulissent Atheniensibus. Hoc317 quidem colore utebatur orationis: cæterum infensus etiam erat Parus propter Lysagoram Tisiæ filium, genere Parium, qui -eum apud Hydarnen Persam accusaverat. Posoquam ad insulam, quam pe- tîerat, cum exercitu pervenit Miltiades, oppugnavit Patios, intra murum compulsos: missoque in urbem præcone centum postulavit talenta, dicens, m’ai en sibi darent, non se abducturum nercitum, quia ni copiant urbem. At Parii, de danda Miltiadi pecunia minime cogitantes, omnibus modis operam dabantiut urbem defenderent: quem a in finem quum alia excogitabant, tum, ut quœque pars muri expugnatu facilior videbatur, in eam noctu duplo altiorem, quam prius erat, excitabant. 134c. Hacteuus quidem Græci amnes in commemoranda hac re consentiunt: deinde veto sic peractam rem esse Parii narrant. Mil- tiadi, de inoepti exitu dubitanti, in colloquium venisse mulierem’ ca- ptivam, genere Pariam, cui Timo nomen fuisse: fuisse veto mini- stram templi Inferarum Dearum. Hanc, postquam in compectum veuisset Miltiadis, consilium ei dedisse, ut, si utique magni faceret capere Parum, exsequeretur quæ ipsa illi esset indicatura. Deinde, auditis mulieris bujus præceptis, Miltiadem in tumulum, qui ante urbem est, se contulisse, et maceriem transsiliisse templo Cereris Legiferæ circumductam,-quum fores aperire non potuisset: tum, transscensa hac macerie, ad ipsum eadem deæ accessisse, nescio quid intus facturum, sive quad movere aliquid voluisset quad movere nefas esset, sive aliud quidpiam facturum, quidquid tandem id fuerit. Quum vero jam ad fores esset, subito honore correptum, pet cam- dein viam, qua venisset, rediisse; et desilientem de macerie luxasse femur, sive (ut alii aiunt) genu impegisse. 135. Itaque male se habens Miltiadesretro navigavit, neque opes adferens Atheniensibus, nec subacta Para; sed nulla alia re gesta, nisi quod pet sex et viginti dies urbem oppugnasset, insulamque devastnsset. Parii, obsidione liberati, intelligentes Dearum mini- stram Timo Miltiadi quid faciendum esset indicasse, quum pœnam ab illa hujus rei caussa susucre vellent, legatos miserunt Delphos, qui oraculum consulerent, au ultimo supplicia adficerent Dan-nm minium, que lmtébus dans capiendæ patrie! manet; et sacra, quæ ad-virikmnsezum jerri nefas esset, Miltiadi dperuistct. At negavit Pythia, dicens, son Tino bains rei une causant; sed, quum in futés me! et vitæ»: mkfim’rct Miltiadea, lame ci a dûs minant me du- cannelons». Hæc quidem Pythia Pariis respondit. .486. Miltiadem autem, Para revenum, quum amnes Athe- nienses in’ore habebant, mm . præ cæteris Xanthippus, Ariphronis filins; qui eum capih’c "un: agit apud populumy-utwqui Atheniensee dola malo circumvcn’sset. Quam-admccusatiouem Miltiades ipse,

318 HERODOTl HISTOR. V1. pressens licet, non respondit: nec enim poterat, femore.jain in pua: tredinem abeunte. Sed, dum ille lectula impositus in media jacebat, caussam pro ea dixere amiei, pugnæ Marathons]: multam mentianem facientes; et Lemni ab illa captæ, pœnæqne de Pelasgis sumtæ, et insulte Atheniensibus traditæ. Favente autem illi populo hactenus,- ut capitis crimine cum absolveret, sed tameu propter damnum civitatî illatum quingentis multaret talentis, Miltiades quidem baud malta post, carie exeso putrefactoque femare, vitam finivit; quingenta autem illa talenta filins ejus Cimou persôlvit. 187. Laura autem Miltiades, Cimonis filins, hac modo potitus eut. Postquam Pelasgi ex Attica ab Atheniensibus orant ejecti, sive jure, sive injuria ;--nam de hoc quidem nil aliud dicere possum, nisi quæ ab aliis memorantur: scilicet, quad Hecatæus Hegesandri filins, hac de ire in Historiis suis loquens, dicat, a injuria id esse factum. Pastquam enim Athenienses regionem illam, quam sub Hymetto sitam Pelasgis, pro mercede muri olim arci Athenarum circumducti, dederant habitandam; banc regîonem," ait, "post-- quam bene cultam vidissent Athenienses, quum antea misera fuisset et nullius pretii, invidia fuisse captas et desiderio hujus terræ; atque ita Athenienses, nullum aliam juris speciem præ se ferentes, illos ejecisse.” [psi autem Athenienses contendunt, " juie a se ejectos Pelasgos esse. .Postquam enim adsignatæ illis sub Hymetto sedes fuissent: inde eosdem facto impetu injuriam’ ipsis banc salîtes esse inferre. Quum filiœ puerique Atheniensium aquæ hauriendœ caussa ad fontem, cui Enneacrunas nomen, egredi consuessent; quandoquidem par id tempus nec Atheniensibus nec aliis Græcis servi fuissent; Pelasgos, quoties Atticæ pueIlæ ad fontem veuissent, par contumeliam contemtumque vim eis intulisse. Et ne hoc quidem habuisse satis, sed postrema etiam ipso facto deprehensos fuisse de invadendis Athenis consilia agitantes. Sese autem tanto meliores homines, quam illos, fuisse ; quad, quum interficere Pelasgos fas sibi fuisset, quippe quos insidiantes sibi deprehendissent, noluissent id facere; tantum edixissent eis, ut terra egredereutur. Atque illos, Attica in agressas, quum alia lacs, tum vera et Lemnum occupasse.” Ista igitup Hecatæus scripsit, hæc veto Athenienses memorant.-* 188. Hi igitur Pelasgi, quum Lemnum incolerent, cupientes ulcisci Athenienses, et bene cognita habeutes festa Atheniensium,» idaneo loco collocatis quinquaginta-œmarum navibus insidiasstrum xere mulieribus Atticis, Biaurone festum Dianæ celebrantibus: ea-. rumque complures, vi raptas, Lemnum duxere, et pellicum loco han buere. Quae postquam liberos pepererunt, Atticum sermonem mores- que Atticas docuere pueras. Hi vero deinde nec cousuescere cum pueris. ex Pelasgicis mulieribus astis voluerunt, et, quoties eorum aliquis ab intis pulsabatur, amnes huic suppetias veniebant, et sibi

mutuo ferebant opem: atque- ERATO.etiam daminari in illos bi319 pueri in animum induxerant, multoque alteris prævalebant. Quad ubi Pe- lasgi intellexere, non uegligendam eam rem putarunt ; deliberantes- que incessit metus, quidnam facturi hi pueri essent quando adulti forent, qui jam nunc constitutum habeant sibi invicem præsto esse contra legitimarum uxorum pueras, atque bis velint dominari. Ita- que interficere decreverunt pueras ex Atticis mulieribus natos: idque etiam feeere, simulque hum bis mattes earumdem occiderunt. p Atque ab hoc facinore, et ab eo quad olim mulieres Lemniæ patra- verant, maritos suas simul cum Thoante accidentes, usu receptum pet universam Græciam est, ut mfaria facinora Lemnia adpellentur. 139. Postquam pueras uxoresque Pelasgi interfecerant, nec terra illis fructum edebat, neque uxares et greges pepererunt ut antes. Itaque et fame pressi et orbitate, Delphos miserunt, levamen aliquod precantes malorum. Tum Pytbia jussit eos satisfactions»: dure Atheniensibus quamcumque illi postulassent: et Athenas Pelasgi venere, nunciantes se satisfacturos esse pro-omni injuria. Athe- nienses vero, strato lecto in prytaneo, quam pulcberrime potuerant, et adposita mensa bonis rebus omnibus replets, Pelasgos jussemnt terram suam ipsis tradere ile comparaient. Quibus Pelasgi responderunt: fi Tune vobis eam trademus, quum venta bores. navis e vestra terra eadem die in nostram pervenerit." Hacdixere, putantes nulla ratiane fieri id passe. Attica enim terra procul a Lemno mçridiem

140. Et tune quidem hæc bactenus acta erant. Bene multis versusvera post annis, quum Chersanesus sita ad Hellespontum est. in ditione a esset Atheniensium, Miltiades Cimonis’ filins flantibus etesîis ventis navi ex Elæunte Chersanesi Lemnum profectus,..Pelasgis edixit,tut insulta excederent; in memoriam . eis revocans oraculum, quad numquam impletum iri sibi persuaserant. Et IHephæstienses quidem paruerunt imperio: Myrinæi veto, Chersanesum negantes esse Atti- cam, oppugnabantur, donec et ipsi in deditionem venerunt. Atque in; Lemnum tenuere Athenienses et Miltiades. i

FINIS LIER! IEXTI.

HERODOTI HISTORIARUM LIBER SEPTIMUS. POLYMNIA.

1. POBTQUAM pugnæ nuncius ad Marathanem pugnatæ ad Da- rium Hystaspis est perlatus, quum jam antes Atheniensibus prapter incursionem advenus Sardes vebemeuter iratus rez fuisset, nunc id,quod accident, malta etiam gravius tulit, multoque magis ad bellum Grœciœ infirmative: incensus est. Ac statim quidem, missis par singulas civitntes legatis, edixit ut exercitum eompararent, (malta majorem numerum cuique civitati, atque antea contulerant, immuns) et naves et equos et frumentum et minora navigia. Qui- bus circumruissis nunciia, commota per tres aunas Asie est; dum, ut ad bellum advenus Grœcîam gerendum, conseribuntur fortissimi quique, et ad id bellum se comparant. Quarto vera auna Ægyptii, ’ a Cambyse subacti, defsccrunt a Persis: quo facto etiam magis ad arma utrisque inferenda eoncitatus. est. ’ r 2. Dam veto ad expeditîonem advenus Ægyptum et Athenas se Darius comparûtes, artum est inter filiao ipsius ingena de principats cantonna. Etenim ex legs Persarum debot rex, priusquam in bellum proficiscatur, successorelnnominare regni. Étant autem Dario, priusquam ad regnum promoteretur, tres filii nazi ex» priore alors, Gobryæ filia; et, ex qua tex factuel est, alii quatuor ex Anses. Cyri filin. Priam natu maximas erat Artabazaues; posteriorum Xerxes. Hi igitur, non eadem matte nati,.de principatu inter se contendebant: Artabazanes dictitans, se minimum nota esse omnium ; et apud "amnes populos receptum esse, ut filins natu maintes in magnum succedat patri. Xerxes veto, eue se filin"; Atome, Cyri flic ; Cyrum autem adquisi’aisse Persis libertatem. 3. Senteutiam suam Darius nandum aperuerat, quum farte per idem tempus Susa adveuit Demaratus, Aristonis filins, qui, post- * quam regno Spartanorum privatus est, voluntarium sibi ipse exsilium imposuerat. Hic vir, cognito filiorum Darii dissidio, con. veniens (ut quidem fama est) Xerxem, suasit si, ut cæteris, quæ ille pro sua causes dicebat, hæc adderet: ti natum se esse’Daria jam raguanti, et Persarum teneuti imperium; Ambuanem vero, pri-

POLYMNIA. - 4 4 ses vota etiam .tum. patri: itaque nec conveniens nec justum esse, ut alius præ ipso istam aocipiat dignitatem. Nain et Spattæ (atlas Demandes suggessit) banc legem obtinere, si alii nati sint prim- quam rez fuisset’ pater, alios autem post bos quidem, sed regaante patre, natus sit, ut hic post natus in regnum succedat." v Quo. De». marati- monito quum Xerxes uteretur, agnosceus Darius æquo ilions ’ .dicere, regem illum nominavit. Videtur autem mihi Xerxes etiam abaque hoc monita regnum fuisse adepturus; Dam omnia apud Dos-e

rium4-. Darius, poterat postquam regainAtossa. Persuam minimisera. Xerxem, jam in eo ont ut belli faceret initium. At enim, passâmes!) hisrebus et ab Ægypti defeetiaue auna aceidit, ut idem Darius in media helli adparatu e vite discederet, postquam aunas omnino reguasset ses. et triginta: neque ei contigit sut de rebellaitibus Ægyptiis ont de Atheniensibus sumere pœnam. Manne igitur Dario, regnum sus»

cepit5. Xeaxns adXersss, bellum quidem GræciæDarii inferendum filins. initia nanti. I quam inclinabat; sed contra Ægyptum copias contrait. Quota convenions Mardonius Gabryæ filins, causabrinus Kendo, M en sorare nepos, qui apud ipsum plurimum. omnium Persarum valebat auctoritate, talem entassas est sermonem: tt Domine, æquum non est, et Athenienses, qui multis jam mali: Penses adfecemnt, non dent pœnas factomm.» At me quidem tu parages lasso, quasis r mauibus babas: damita vers Ægypsi insolantinsadversus Atbenes duc exercitum; qua et banam faisan apud boulinas. et postbac cavent quique tuas terras arma inferre.” Et hæcquidmn aratia ad exigendam pœnam pertinebat; sed mediasermoni alium intermebat hujusmodi: " Europam tan-am esse’pulcbesrimqm, arq- bornas omnia generis frugiferarum feracçm, mm bonitntis,-et dignam quæ præ mortalibus omnibus a solo Rage possideaturl’ .. - 6., Hæc ille dicebat. quod murum. rem enlaidit! cant. et Gro- - ,ciæ vellet esse præfectus. Procedsnte verotempore id quad valueç rat, confecit; et Xerxi, ut rem Weretur, persuasit: accuser I mut enim alia quoque adjuments, quæ ad permavendum segemvaç lebant. Partim enim e Thessalia advenerant ab Aleuadis legati, invitantes regem ut adverses Græciam duceret, et promtam ci. ope.- ram pollioentes. Erant autem bi Aleuadæ, Thessaliæ rages. Pan ,tim vero Pisistratidæ, Susa profecti, non modo eisdem utebaatur à ,sermonibus quibus Aleuadæ, sed prestesse aliquante rugis con.- ciliabantur ce, quad OnomaCritum secumibaberent Atheniensen; fatidicum virum, qui etiam Musæi vaticinia Adscendarant v hi autem, in gratias: cum illa reversi: nain Athanis pulsusÂanmæ- . .critus fuerat ab. Hipparcho. Pisistrati filio, deo quad. diaprehensus a L850 mirabilis. fille entassas! Musæi hoc message? 2 r ’ -

ne HERODOTI HISTOR. vu; élimant iri inondas Lemnum versus silos, mari hallricndas. Hunc obi eaussam in exsilium eum misent Hipparcbus, quum eadem antea familiariâsime usas fuisset. Nunc ille simul Susa profectus, quoties in regis venit conspectum, malta de eo honorifice prædicantibus Pi- sistratidis, recitabatiregi partem vaticiniomm; ita quidem, utisi quad "ibesset quad cladem prædiceret barbera, illud silentio præteriret; sa vero sala seligeret, quæ res faustissimas nunciarent; in bis illud maxime, de Hellesponto par virum Persamjungendo, et de eæpeditione in Græciam suscipimda. Sic igitur ille vaticiniis agebat cum rege ; Pisistratidæ veto et Aleuadæ sententias suas exponendo. ’ 7. Postquam persuasus est Xerxes arma Græciæ inferre, tutu" vero, altero ab obitu Darii auna, primum adversus rebelles duxit exercitum. Quibus domitis, Ægyptum, graviorem in servitutem red-* antan), quam in qua sub Dario fuerat, Achœmeui tradidit administrandam, frutti sua, Darii filio. Eumdem vero Achætnenem, Ægypti prœfectum, interjecto tempore interfecit Inaros, vir Afer, Psammir tichi filins. ’ 8. Pacata Ægypto, Karma, quum in eo esset ut exercitum cogeà ret adversus Athenas ducendum, consentant convocavit primariorum Persarum, sententias illorum seiscitaturus; et in media omnium ipse, quæ venet, expositurus. (8. l.) Qui ut couvenere, hæc apud eos verba tex fecit. it Viri Persæ! Non ego primus hune apud vos " morem intraducam, sed utara major-ibus accepta. Ut enim a majoribus natu audio, inumquam adhuc otiosi sedimus, ex qua hoc imperium a Medis in nos translatum est, postquam Astyagem Cyrus devicit; sed Deus ita nos dueit, et inuits. nabis, ductum ejus sequenti- L bus, prospere cedunt- Juin Cyri quidem et Cambysis et patrie moi Darii res gestes, et quos illi populos Persis adquisiverint, quid opus est’ut apud bene gnaros commmorem? Ego vera, ex quo banc sedem- accepi,’ in hoc meam curam intendo, ne bis, qui ante me in bac dignitate fuere, sim inferior, neque minorem Persis potentiam adquiram. Atque bac ipsum dum euro, reperîo viam et gloria nos iaugendi, et terra non minore nec deteriofe quam hæc, quam possi- demus, atque etiam feraciore, simul vers ultionem et. pumas sumendi de bis qui cas commeruerunt. ’ Itaque vos convocavi, ut, quæ agere constitui, vobiscum communicem. (8. 21-) Ponte juncturus sum Hei- lespontum, et exercitum per Europam ducturus. in Græciam, que r ab Atheniensibus pœnas repetam malammaomnium, quibus Persas "et pattern meum adfecerunt. Vidistis jam Darium quoque expedië tionem parare adversus bos homines. q At me e vita exèessit, nec ei contigit capere pœnas: ego veto, illius caussareliquorumque Per- sarum, mon prius sum quieturus, quam Athènes subactas igue ore- -mavero; hoshomines,’qui primes me patremque meuminjurîis la- ’çessiverunt; prinium quidem,incursione- Sardes facto; cum Arista- I

’ POLYMNIA.. ,’ pi 323. goum Milesio, servo nomo, et sacris lacis templisque cœnam,: deinde vero, qualia sunt, quibus nos acceperunt, quum Dsti et Ara. tapheme ducibus terram illorum sunnas ingressi! quæ satis mais omnes. (8. 3.) Igitur bis quidem de causais bellum illis inferre constitui. Simul veto, rem recto mecum reputans, maxima in hoc ipso commodn reperio, si et hosce et eorum vicinos, qui Pelopis Phrygil terrain incolunt, subegerimus. Sic enim terrain Persicarn ætheri Jovi: faciemus couterminam: nec enim alium ullam terrain sol ad- - spiciet, quæ nostræ ait finitims; sed ego vobiscum, univers; perso i grata Europa, ex omnibus terris unam faciam. Quippe ita se rem babere reperio, nullum inter boulines civitatem, nullum populum intér mutules reliquum esse, qui adversus nos in acieui progredi puait, quando bos quos dixi subegerimus. Ita et bis, qui male de nabis meruerunt, et insontibus pariter, Servile jugum impositum fueritp (8. 4.) Vos veto, hoc si feœritis, gratum mihi feceritis: quum tempus ’vobis indicavero, quo convenire oporteat, promte unumquemque vestrum adesse oponebit. Quisquis veto cum exercitu advenait optime instructo, eum ego muneribus donabo, quæ apud nos honorie- ficentissims habentur. Hæc igitur in faciendu sunt. Ne van-vobis videur meum uniussequi velle consilium, in mediam vobisvbmc rem i propouo; jubeoque ut, quiqui: vestrum volqerit, suum promut ’ sententiam.” His (lieds Xerxes finem fecit loquendi. l 9. Post illum Mardonius, talem sermonem est exorsus. fl Da,- mine! tu Persarum omnium, qui et fuerunt et futuri sunt, prestan- tissimus es: qui et alia præclsra. verissimaque commemorasti, et louas Europam habitantes, indignas bomines, non passurus es irri- dere nabis. Etenim mira atque misera res esset, quum Sacas et Indes et Æthiopas et Assyrios, et alios multos magnosque populos, non quot! injuriam Persis intulissent, sed quod nosnostmm augere voluimus potentiam, subegerimus servosque habeamus; si Græcos, qui injuriis nos lacessiverunt, impune abire pateremur : quid tandem influentes? quemnsm multitudinis concursum? , quam pecuniarum vim ? (9. l.) Novimus sana illorum pugnæ genus ; novimus etiam quam imbecilles sint vires: filiosque eorum subaeços habemus, bos qui in nostra terra sedes habent, et Iones et Æolenses et Doriensep nominantur. Atque etiam ipse ego periculum horum hominum feci, adversus illos a patte tua missus: ubi, quum usque in Macedoniam duxissem .exercitum, set propemodum ad ipsas pervenissem Athenas, ’nemomihi in aciem occurrit. (9.. 2.) Quamquam cæteroquintquidem consuerunt (ut audio) Grœci inconsultissime beila sua administrai-q, ’Itolida et, pervicnci quadam, confidentia. Postquam enim sibi invicem bellum indixerunt, puicherrimam et apertissimam quærunt pla- niüem, in quam.descendant menus conserturi: quo. fit ut etiam fistons magno cum «aimanta. discedsnç; (buccin un un

ses ’ HERODOT-I HISTOR. VII. bain quidem dico, un intemecioao deleatur. Quos opaflebat,’ que. sint bominesieadem lingaa atomes, par præcones et nandou, et alia quavisratione potins, quam pralio, lites sans componere: si! omnino prælio sibi decsmendam punas, oportebat locum pugnæ’capere, in quo atriqaesuperata essent dilficillimi, et ibi belii forumam tentons. Quamvis igitur tain pemioiosa rationne .belii gerendi utuntur Gmci, tamen, quam ego asque Vin Macedoniam duxissem exeraitam, non induemnt- in animum ut in aciem contra me descenderent. (9.3.) Tibî ’ vero, Rex, quis auguras est in aciem occarrere, multitudinam MYW que canotas exiuniversa Asia coactas ducenti ? Equidem ita sentie, eo audaeiœ non progressuram esse rem Grœcorum. Sin me fefel- . lotit nleanopinio, si illi vecordia elati in aciem adversus nageant de mmari, didicerint esse nos viros hello fortissimos. Quare intento- mm nihil reliuquamus: nain sua sponte nihil fit, sed omnia bambin bas œuando eoatingant." In hune modum postquam Xerxis sen;- ’tentiam Mardonius mollivit, dicendi .finem fecit. r 10. Silentium touentibascæteris Persis, nec audentibus semeur tian! promena cana-aristo ei quæ proposita erat, Artabamu Hysta- I spis’fliias, patrons Xerxis, coque fidentior, hæc fait verba. (10. 1;) " Box! nisi sententiœ dictæ filerint invicem oppositœ, fieri non-pote: ateligatur optima: sed illœ si dictes faerint, tune demum fieri. poe- test; quemadmodam sinceram aurum non par se ipsum dignoscimaz; "sed, dam illud (Lydio lapidi) juxta alind :aaram «dterimus, in id ’qaod melias est discernimus. Ego veto etiam patri tao Dario, mon vflatri, sasser-nm ne bellum Scythis inferret, bominibas nasqaam an- c’bem- ineolentibns: et ille, sperans se nomadesvistos Scythas salle- ctaram, mihi non parait; sed, expeditione suscepta, sinisais multis fouillas viris recuit.- Ta vero, Rex, bellum .illnturas’es vicia malta quam Scythes præstantî’ofibus, qui cette": et mari fortissini esse dicantur. Quo in eonsilio quodnsm inuit pericalum, œqaam est ’ -at tibi exponam. (10.3.) Juncto, ais, Hallesponto, dactarum se «de pet Enropam exercitum inGmciam. Atqai accident etiam; ut vol terra ive] mari vineamur, ont etiam animque. i Dicuntut enim fortes hi esse viti : se potest id etiam bine æstimnri,.qaod ’tautas copias, quantæ cum Dati et Artepberne Græciam invaserunt, soli Atheniensestperdiderant. and si non utrimque res illis ’saceesserit; at’hoe sans verendam est, ne conscensi’s navibus, pagus navaii superiores, aavigent in Hellespontum, etpontem disa- -soivaat. (10. 3.) Ego veto non men quadam propria pradentia hæc in conjicio. Sed quaiis tandem fait illa calaminas, quæ pas-am abfuit lat-nos adfligeret, quum pater tuas, janoto Bosporo’ Thra- ’cico, et ponte saper Istrum posito, Scytharam in terram tramât! Omnibus media tune Scythes louas illos, quibus ’commissa ardt" custodÎapoatium VIstro’ impositomm, solicitarunt, ut pontera u-

POLYMNIA. - ï 825. scindèrent. Ubi si Histiseus, Mileti tyrannie, reliquorum tyran- narum saunas esset sententiam, neque se illi oppomisset, omnino perditæ arant res Persarum. Terribile est autem vel fanda andin, in «nains homini: pote-suas sitars fuisse universam regis et Persarum salutam. (10. 4.) Tu igitur noli in .tantnm te pericalum, nulle urgente aeeessitate, canjicere: sed me audi. Nunc quidem hoc dimitte-canciliam: et, re diligenter .tecum deliberata, deinde ramas, si tibi videtut, propane quæ optima tibi videbuntur. Etenim secte courtisane repwio maxima. esse lucrum. Nain etiam si contra id quad volueris accidœit aliqaid, nihilo minus recte consulv invariaJortana vero aupemverit consilium: qui veau turpe consilium cepit, is, si fortune ei adfuerit, lucrum quidem invenerit, nihilo me minus malam ceperit consilium. (10, 5.) Vides quo pacto emineatia præ cœteris animalia fulmine percutât Deus,4uec aiunt en supeubire: minutie autem non invidet. Vides etiam ut in maxima camper ædificia et in altissimas arbores tels sua canjicit. Amnt enim Deus eminentia omnia trancare : itaq’ae etiam .ingens exercitus eadem ratione perditar ab exiguo. ,Quando Deus illis metum sut fulmen incatit, indigna modopereunt: nec enim sinit Deus magnum sapere, prester se, alium quemquam. (10.6.) Porno, depraperare rem quam- canlque parait enroues, e quibus ingeatia salent damna existera :4 in cunetsndo autem irisant bono, quæ si mon protinus adparent, carte sua tempore aliquis reperiet. Hæc îgitur, Rex, tibi suadeo. .(10. 7.) lTu veto, Gobryæ fili Mardonie, desine injuriasa verba jacta": in eGræcos, qui mon merentur maie audire. Nana Græcoscalumnianda, ipsum regem excitas ad bellum suscipiendum: quem in fluera tu mihi etiam viderai studieux omne intendeue. At ne ita fiat! Cala- maia enim gruvissimun xmalura est: in quo duo sont qui injuriam inferunt, massera qui patitur injuriam. Injarism enim infert calu- zmniator, dam accusat absentemzinfert veto et ille injuriait), qui sibi I penaadari patitur-pn’nsqaamrem adauratecompertam habeas. Qui liera abat quum Amalitiase accusatur, Vis duplici, adficitur injuria; primum-bac ipso, quad accusatur ahanera, deinde quad ab altem Mmexistimatm. (10. 8.) Sed, si omnino aportet bellum haie populo inferre, age, rex ipse in sedibus maueat Persaram ; sed, in vmedia.depasitis animum utriusque liberis, tusolus suscipe expeditionem ; salmis tecam quasaamque duces selegeris, et exercitu quantamcumque volaenis. Tarn, si ras ita, ut tu ais, regi successerit, interficiantar mei liberi, et ego. cum illis ! sin, ut ego prædico, tais iibexisbac sfiat,.et tibi ipsi, si quidem redieris! Quod si banc inine recusas, .etinihilo minus exercitam duxeris adversus iflræciam, audituros esse aimanta homines qui hic relicti erunt, Mardonium, ingentiscalamitatis. anatorem Persis, .alicubi in, terra Atheniensium nutzLacedæmcniorum, nisi forte prias etiam in itinere,

ses 1 HERODOTI HISTOR. in. s minibus voiucribusque fuisse laceratum, postquam cognavitsquis nain sint illi viri, contra quos tu regi. persuades ut expeditionem

11. Hæc postquam Artabanus dixit, ira accensaa Xerxes bis verbis suscipiat.”respoadit: " Artabane, tu es patris mei frater: hoc,- te tuebitur, ne meritam injuriosis verbis mercedem accipias. Verumtamen banc tibi, quum sis iguavas et imbeliis, .ignominiam indigo, ut meæ in Græciam expeditionis non futaras sis cornes, sed hic cum mulieribus maneas. Ego veto absque te, qaæcumque dixi, eii’ecta (labo. Ne enim sim Dario, Hystaspe, Ananas, Ariaramae, Teispe, Cyra, Cam: byse, Teispe, Acbæmene prognatus, nisi pœaas ab Atheniensibus I«amusera ! bene gouras, si nos quieverimus, illos non .qaieturos, sed. nostram utique terrain bello esse invasuros; quad facile calligi ex bis potest, quæ ab illis cœpta saut fieri, qui exercita in Asiam tu: jecto Sardes incenderunt. Quare neutris retrogredi licet; sed pro.- positam est agendi aut patiendi discrimen, ut sut hæc omnia sub Græcorum codant potestatem, aut ista sub Persarum: nullum inter bas inimicitius mediam relinquitur. -Recte igitur factum fuerit, si jam nunc altum camus injurias qaas priores passi samus, ut et ego pericalum hoc experiar quad mihi imminet, adversus bos homines dacenti, quos quidem Pelops Phryx, servus patrum nastrorum, id! subegit, ut ad banc asque diem et homines ipsi et eorum terra ab eadem, qui eos sabegit, nomen inveuerint." V 12. Hi bucasque sermones saut habiti. Deinde adpeteute nocte momordit Xerxem Artabani sententia. Noctu veto secum ipse de- liberaus repent, prorsus sibi necesse non esse adversus Grœciam ex.- peditionem suscipere : et postquam ita matavit sententiam, somno sopitus est. At eadem nocte talem, ut quidem Persæ narrant, ,visionem habuit. Videbatur Xerxi, adstare ipsi virum magnum et formosam, bis verbis ipsum adloquentem: *t Matas tu igitur, Perse, suum consilium, nec ducturus es exercitum in Græciam, postquam edixisti Persis ut copias contrabant. Atqui nec recta facis, quad mutas sententiam ; nec, qui tibi adsentiatur, quisqaam est. v Immo Îvero, quemadmodum hodie constitutam babebas facere, eademperge via.” His ille dictis avoiare visas est Xerxi. . i 13. Ut dies illuxit, rex nulla bujus insomnii rations habita, cos- dem Persas, quos antes, convocavit, et in hune modum eos est adia- cutus: tt Viri Persæ, date mihi veniam, contrariumsuperiori consilium capienti. Nam et ego ad id prudentiæ culmen, qui) tendo, nondum perveni; et, qui ad istud faciendam me excitant, nulle tempore a me discedunt. Atqui postquam Ambaai audivi sententiam, statim quidem in me adversus illum ebullivit-juventus, ut indigniora quam oportebat verba in virum natu grandiorem conjicerem: verumtamen nunc, agnita meo errai-e, utar illius sententia. Scitote x

’ POLYMNIÂ. i i i ’ 327 igit’ur’abjecisse me belli Græciæ inferendi consilium, et quietem agi- me." His auditis, Persæ læti regem adoraruat. 14. Insequeute vero nocte idem insomnium donnienti Xerxi iterum adstans dixit :-" Tu ergo, Darii fili, palam eorum Persis abjecisti belli consilium, nulla meorum verboramïratione habita, quasi anemine audivisses ! Probe nunc scito, nisi protinas expeditionem banc susceperis, hoc’tibi- inde eventurum: quemadmodum brevi tempore magnas amplusqae evasisti, ita brevi rarsus bumilis cris.” 15. Territus hoc visa Xerxes e lecto prosiliit, nanciamque ad Artsbanuui misit, qui illum advocaret. Qui ubi adfuit, hæc si Xerxes dixit: tt Artabane, ego ’statim quidem panna prudenter me gesseram, contumeliosa in te verba conjiciens boni consilii caussa: brevi post vero matavi sententiam, agnovique faciendum mihi id quad tu suasisti. Verumtamen hoc ipsum facere, quamvis velim, boa posSum: nain, postquamimutato consilio taam probavi sententiam. iterato adparet mihi nocturnum visum, nequaquam probans ut hoc faciam; et nunc etiam minas intentans abiit. Si igitur Deus est qui iiiad mihi mittit, sique promus ei nordi. est ut suscipiatur hæc in’Græciam expeditio, idem hoc insomnium tibi etiam advalabit, eademqae quæ mihi præcipiet. Reperio autem sic hoc futurum, si tu universum meum caltam sumseris, coque indutus in throno mec resederis, ac deinde mec. in lecto cabaeris.” 16. Hæc postquam Xerxes lacutus est, primum quidem dicta ejus non parait Anabanus, quippe sibi non convenire ijudicans in fl’H’ODO residere regis: postrema vero, ut canotas est, imperata facit, postquam hæc regi respoaderat: (16. la) " Pari loco, Rex,, saut mec judicio hæc duo, recta sapera, et bonum danti consilium obse-. qui velle: "quorum quum atrumque tibi insit, pmvorum hammam colloqaiain errorem te inducunt; quemadmodum mare, rem omnium atilissiiriam bomiaibas, aiunt ad irruentibus ventorum flatibus prohiberi ne nataram exserat suam. Ego vero, quando maiis me verbis accepisti, nono tam hoc ipsum tægre tuli, quam istud, quad, ’quum duæ propositæ essent Persis ’sententiæ, altera injuriosam au- ’g’ens insolentiam, altera eumdem reprimens, dicensque perniciosam ’rem esse, excitare animum ad pinta semper, quam quæ habeas, concupiscenda; quad, inqaam, ex duabusebisce propasitis sententiis enim suscepisti, quæ et tibi et Persis periculosior est. (16. 2.) Nunc iigitur, postquam ad meliorein te coavertisti, et abjecisti expeditioais in) Graeciam consilium, ais iterumitibi adparere insomnium divinitus "missum, quad te vetet omittere banc expeditionem. ’ At ne est quidem, mi fili, res hæc divins. Insomnie. enim, quæ inter homines vagantur illisque accidant, talia osant, qualia ego te docebo, qui multis nuais, quam tu, nata sam major. Qualia quisiintqrdiu carat se medilstu’r, Italia eumimaxime circumvolitaxe salent visa per so-

m v ramona?! HISTOR. vu. mnum : nos autem bis proximis diebus occupatum quam maxime animum hac expeditione babaisuus. (16. 3.) Sin bac non tale est quale ego judico. si divinum quidquam baie visa inest, tu recta rem intel- lexisti, recteque dixisti: adpareat enim illud et mihi, mibique idem atque tibi præcipiat! Debet autem mihi nihilo mugis adpatere tua veste induto, quam mes; nec magie tua in lecto cubanti, quam in mec; si mode omnino adparitarum est. Nec enim profecto- in stultum erit bac, quidquid sit, quad tibi per somnum adparuit, ut, me si viderit, te esse opinetar, ex veste tua judicieux fascisas. Sin me-nullo loco babuerit, ne adparebit quidem mihi, sive tua indutus sim veste, sive mes. An vers adpsriturum etiam ait mihi, id nunc videndum est. Nain si consterner adpareret, diceram et ego, rem divinam esse. Cœterum si tibi, ut ita facies», sut decretam, neque ego te ut illud revoces commavere pauma, si omnino me oportet tua in lecto somnum capere : age, bac ubi facere, adpareat- mihi quoque visum! Donec veto bac contigerit, equidem in men per-

sisteral7. His dictis, sententia."Artabanus, sperms se’probaturum, a nullius me menti esse quæ Xerxes dixerat, morem illi gessit. Postqaam veto vestem Xerxis indutus in solio regis consedit, ac deinde cubitum ivit, venit ad eum, ut somno sopitus est, idem insomnium quad Xerxi adparuerat; et capiti ejus adstans, hæc dixit: " Tu igitur is es, qui Xerxem,,veluti curam ejus gerens, hortaris, ne bellum in- ferat Græcis ? At nec postbac, nec nunc impune feras, qui infecta reddere ca, quæ fieri oportet, canaris. Xarxam autem quæ pæan t maneat, dicta non audientem, ipsi declaratam est." . 18.» His verbis visum est Artabana insomnium illud minas intentai-e, simulque candentibas ferris velle ipsi lexurere oculos. Itaque situ exclamaas voce, de lecto prosiliit; adsidensque Xerxi, postquam insomnii visum ei exposait, hæc deindevverba adjecit: " Eqaidem, Rex, utpote qui maltas ntque magnas res crassas vidi ab infimiaribus, retinere te volueram, ne omnibus in rebas javenili indulgeres ætati. Itaque gouras quam. perniciosum sit airais con- pupiscere, et memor Cyri in Massagetas expeditio quem exitam ba- ;buerit, memorque, expeditionis Cambysis adversus Ætbiopas, denig . «que expeditionis socius quum fuerim Darii advenus Scytbas; hæc ramais cognita habens, in bac fui sententia, beatum te prædicatum omnibus hominibas iri, si nihil inaveres. At, quoniam diviaitus bic impetus, et Græcis, ut videtut, ipso Deo volente imminet exitium, ego etiam ipse muta sententiam, et in taam trans- .eo. Tu igitur Persis signifier; quæ tibi divinitas laissa saut; impe- raque illis, ut en exsequantur, quæ tu ad parandum. hoc bellum spectantia prias edixeras. Deniqua ita fac, ut, quoniam hæc tibi -Deus peragenda commisit, nihil, quad! te proficisei quant. deside-

k , ’ i i ÆPOLYÎMNIÂ. i 329 rebut." Eh dictis, simul atque dies illum-visa nooturno commoti. Xerxes, cum Persis hæc communicavit, etArtabanus, qui. prias pelu palmai rem distinguerait, numa’pente eumdem urgebat. , v - .19...Postquam ira constitutum erat;Xerxi. ut susciperet expedie fionem. tertiaflet visio pet somnum oblata est; quam Magi, ad se relatant). interpitetati surit ad universam spectareierram, significate- que boulines amnes servos illiu futuosd F uit (au visio hujUSmodi. Visusesl: sibi Xerxea. catonari oleæ fronde, ramoàque oleæ univer- oçcupare terrain, deindervero ennescere commun égid-impo: sium. Hoc visumqpum-ita, ut dixi, interpretarentur mégi; prœ tinus Persarum, qui ad concilium conveuerant, unusquisque.suam in misctnràm profectus, studium aulne, ut jussïa exsequerentur, ad- hibuere. cupiens quisque. pfoposita dona præcæteris obtinere ; atque in. Xerxes copias contrait, ut nullus esset continentis locus, qui, non perquireretur.20.. Etenim, ex quo recepta emt.Ægyptus, ’ A quatuorsolidi ami in comparando exercitu et rebut exercitui necessariisiinsumti Sunt: exeunteivvero quinto auné expeditionem Xerxes suscepit ingenti copinant multitudine. Fuit enim hæc omnium,:quas novimus, en peditiOnum longe maxima; adeo ut.sd eam nihil fuerit annula-quam; adversus Scythas Darius, nul: quam ipsi olim Scythe susceperant. quum Cimmeriosv persecuti, incursione in Medicam. terramzfacta. universam propempdum superiorem Asiam a se.subactam gemmant, quam 0b caussam deinde Darius ultionem abgeia capere volait: Aaut. illa quam Atridæ adversus Ilium dicuntur suscepisse: aut quam ante Trqjanavtempora Mysi .atque Teucri fecerant: qui pet. Boçpth mm in Europam transèressi, Thraces amnes subegexunt. et Atque. ad-Ionium mare, versuspbcidentem, versus mei-idiem vernufique ad

Peneum21.4 Quilles ha: fluviaux expeditioues, et si ,penetmrunt. quæ surit præter. bas alise, ,si: . miles, non flint dignæ quæcum hac uns. conferantur. Gais enim; est Asiæ populus, quem non adversus Græciam .Xerxes eduxerit? quæ aqua, quœnon defecietit, ab. exercitu ejus epota. exceptis mas joribus fluvijs ? Alii quippe populi naves præbuere, alii in peditatum erant distributi, aliis imperatus erat equitatus, aliis navigigutransve-l bondis equis; simulque; hommes militaturi; aJii haves longaslppntibus faciendis præhere tenebantur, alii commegtumeimulçLpaves... 22. Ac primum quidem, quoniam, qui primes circaAçhonÀsunt. circumvecti, calamitatem acceperant, jam inde a tribus fere mini! en maxime præparaverat quæ ad Athon spectabant. Nam ad Eleum- œœ, Chersonesi oppidum, in ancoris atabant triremes ; unde profus ciscehantur homines de exercitu ex omnibus nafionibuç, qui sub fias geins terram perfoderent, quorum in locum alii subinde succedeé bang; fodiebant autem etiam hi qui’circa Adieu incolehant; ope- 2 u

330 HERODOTI HISTOR. vu. ’ tique præfecti orant Bubares, Megabazi filins, et Attachæes Artæi, uterque nations Persa. Est enim AM0: mons ingens ne nobilis, in mare excurrens, et ab hominibus habitatus. Ubi mons in continené tem desinit, peninsulæ speciem refert, estque isthmus duodecim fere stadiorum: est autem campestris hic locus, tumulos habens non magnos, a mari Acanthiorum ad illud mare quo’d contra Toronen est. In eadem hoc isthmo, in quem desinit. Athos, oppidum est Sana, a Græcis habitatum: quæ vero intra Sanen in ipso Atho in- coiuntur oppido, quæ tune Pana ex continentis oppidis insulam facere adgressus est, hæ sunt, Dium, Oiophyxus, Acrothoon, Thyssus, Cleonæ: hæc sunt oppido, quibus Athos frequentatur. e 28. Fodiebant autem hoc modo. Totem tractum, linea recta juta Sanen urbem ducta, secundum nationes distribuerant barbari. Tom; ubi jam profunda fuitfossa, alii in imo atomes fodiebant, alii i vero effossam terram continuo aliis tradebant, qui superne scalis in-. sistebsnt; et hi rursus aliis; donec ad summos pervenissent, qui com egerebant ejiciebantque. Jam cæteris quidem, præterquam Phœm’eihius, rupta fossæ psæcipitia duplum lobai-cm exhiboere : nam quum summa fosses iabia pari amplitudîne stque inferiora facerent. non posoit hoc non eis accidere. At Phœnices, ut in aliis operibus ingsnium entendant, sic et in isto. Nam portionem eam, quæ ipsis sorte obvenerat, ita fodiebant, ut superius os fosses duplo majus fiicerent, quam fossam ipsam esse oportebst: progrediente veto opens, constantes uctiorem illsm faciebant, ut, quum in fundo essent. parem cum aliis latitudinem fossa baberet. Erst autem ibi pratum, ubi forum hsbebant verum venaliun]: frumentique moliti copia ex

Asie24-. Juin, eis ut ego advehebatur.quidem liane rem considerans ’reperio, - magnifié Centiæ causse. fodi banc fossam Xerxep jussit, cupiens et potentialit- suam ostentare: et monnmentum reiinquere sui. Nain, quum nulle labore per istbmum transduci naves punissent, fossam quam mare perfiueret fodi jussit ca latitudine, ut duæ simul triremes, remissuis agitatæ, transite pet illum possent. Eisdem, quibus ducenda fessa fuerat mandata, imperatum etiam est ut Strymonem fiuvium ponte jungerent. 25. Hæc dum ita facienda curat, simul etiam parmi armmnenta jungendia in Hellesponto pontibus jussit, partim ex papyro, partim ex lino albo; quam curam Phœnicibus et Ægyptiis mandavit. Deinde ne faine laboura sut exercitus ont juments in Græciam ducendn, comportari commentas jussit; et commode. sciscitatus loco, ut quemque-’iocum maxime idoneum repent, ibi jussit deponi, dato mandato’ut undique ex Asie encrariis navibus et portoriis alîi alia des «listent. lgiturï plurimam quidem pattern in Candidum Littus; quoi! vocatur, (Lame Acte Gtæce) devexerunt; valii vero Tyrodiæ

’ POLYMNIA. 331. un: Perinthiorum, alii Doriscum, alii Eionem, quæ super. Strymo- nem est, alii in Macedoniam convehere commeatus v Ç * 26. Hi dum opus imperatum exsequuntur, inteiirn coactus universus pedestris etenim; une cum Xerxe iter Sardes versus ingressus est, Critallis-profectus, Cappadociæ oppido: eo enim edictum erat ut convenirent copia: omnes, quæ per continentem cum ipso Xerxe émut ituræ. Juma quis fuerit præfectorum qui optime instructum adduxerit exercitum, adeoque munera acceperit a rege proposita, edere non possum: nain ne liquet mihi quidem, au omnino in judicium sa res venerit. Exercitus vero, postquam trajecto .Haiy fluvio Phrygiam intravit, par cum iter faciens Celænas pervenit: ubi fontes oriuntur Mæandri, et alius fluvii non minoris Mæandro, cui nomen est Catarrhactes, qui ex ipso faro Celænsrum exortus,-int Mæan- drum influit: quo in fors ejusdem urbis uter suspensus est :Sileni i Marsyæ, quem Phryges narrant ab Apolline excoriatum suspensum-

27. In bac urbe exspectans Xerxem consederat Pythius, Atyis filins, Lydus, ipsumque Xerxem et universum ejus exercitum-mac quegnifieis epulis excepit, fuisse. pecuniasque pollicitus est quas in bellum- esset collaturus. Qui ubi peeunias obtulit, quæsivit Xerxes ex pressenti;- bus Persis, quisnam hominum esset Pythius, et quantes possideret divitias, qui iota (ferret? Cui illi responderunt: u Idem hic est, Rex, qui patri tuo Dario sureau: platanum aureamque vitem donc (ledit : estque post te nunc hominum,quos novimus, omnium princeps divitiis.” 28. Miratus rex posterius hoc verbum, ipse deinde Pythium interrogavit, quanta; pouiderctpecunias .’ Et ille, tt Rex," inquit, tt non ’te celabo, nec excusatione utar, nescirelme mess facultates; sed , bene cognitas habens, adcurate tibi dicam. Nain simul atque cela tior sum factus ad mare Græcum te descendere, cupiens tibi sa bel-l lum conferre pecunias, inquisivi; rationeque irrita, reperi, esse mihi argenti talents bis mille, auri veto quadringentas myriades state’rum Daricorum, minus septem millibus. Atque bas egovpecunias tibi do muneri: est enim mihi ex mancipiis atque agris victus sufiiciens." - 29. His ab illo dictis Xerxes delectatus, respondit: tt Hospes Lyde, ex quo ego Persics agressas sum terra, nullum adhuc, prester te, hominem reperi, qui venet hospitalia officia exercitui meo exhibere; nec qui meum in conspectum veniens, sus sponte peounias mihi ad bellum conferendas oiferret. Tu veto nmsgnifice exercitum meum excepisti, et pecunias ingentes poliiceris. Tibi ergo vicissim ego dons hæcce tribuo: in meôrum hospitum numero te reporte; et quadringentas autel-uni myriades de mec tibi complebo, septem minis donc dans, ne tibi ad complendasquadringentas myriades se; ptem millia dosint, sed solide atque integra ista tibi summa a me-oonfi- eiatur. Perge vero possidere quæ sdquisivisti, ac scito semper miam

X .

882 HERODOTI HISTQR. VIL te virum præstsse : quod ubi feceris, neque nunc, nec in posterum te

80. His dictis, Xerxes, prœstito promisso, ulterius progredi per- pœnitebit."rexit. Postquam Amos, quad vocatur, Phrygiæ oppidum. . præteriit. . et lacum ex quo sal confioitur, Colossas pervenit, magnum Phrygiœ urbem; in qua Lycus amnis in terne voraginem incidens evanescit, ac deinde, postquam ex quinque fers stadiorum intervalle iterum comparuit, in Mæandrum et ipse influit. Colossis iprofectus exercitus, ad confinia Phrygiœ Lydiæque pervenit; ubi cippus in terrain defixus, qui a Crœso positus est,.inscriptis literis limites iodlent. 31. Ut ex Phrygie Lydiam intravit, ubi diverticulum- est visum, quarum altera, ad animum, versus Cariamofert, situa ad dextram Sardes ;;quam qui sequiturseum omnimoportetrMæandmm fluviaux trajicere, et Callotebum-prœtarire oppidum. in .quospistores duleialii est myrica (minuties) et triticomel conficiunt: hac, via iter faciens Xerxes platanum reperit, quam 0b speciei præstantiam aureo dansvit omutu,curamque ejus vira ex immortalibus lecto mandavit,: ipostero die in primariam Lydorum urbem pervenit. , . ç il . , w 32. Surdesspostquam Xerxes pervenit,.præconesprimumdimisit par Græciam, qui terrain et aquam postuleront, edicerontque..ut cas- nas parurent regi. .Athenis atque Lacedssmone sxceptis, in amnes alias Græciæpartesad terrain squamquepostulandam misit: quod quidem hac de caussaiterumfecit, quoniam, qui prias postulenti non (ioderont, cos-nunc, metu adactos, utique dnmoeexistimœsetr hoc veto ipsum cesto-cogniturus, iterum nuisit. Dsiude, advreliquum-iter le comparavit, Abydum ducturus. v A v . 83. Interim, quibusnegotium deum oratut Hdlæpontum ponte jauger-eut ex Asia in (Europ’um pertinente, parfumant opus, Est autem-Chersanesi ad Hefiespontum ora-in mare excun’ens. «peut inter Sestum. urbem et Madytum, Abydo obvenu : ubi deinde-baud, ita multo post, Xantbippo Ariphronis :filio presto": Atheniensium, septum, Artayctem Persam, Scsti.præfeetum,- vivum paxillis tabules adfixum suspenderunt: qui in templnm etiam Protesilai ductis mu- 1 lieribus nefanda petpetrarenconsueverst: - . i v i 34. Hunc igitur in 0mm ex Abydo tendentes, quibus imperaturn id opus erag’dotoqmntesrstruxerunt 3 alternm .Phœnicewrudenübus ex lino albo confectis ;. alternai Ægyptii,-.ex; pupyrost sa: autem septainstadiuex Abydoad mais: oppositam. At junoto ponteginç cidit ingens tempestas, quæ-resciditomnia atque dissolvit. , - 85. «Quod. ubi Xerxes reseivit, grenadine fessus..trscemahveu bermflsgellis jussit Bellesponto,’-et.compedum pasiopehgus injioi :- quin’.etzmemorstum andivi, prestes hæcnhominos etiam luisisse stigmate intiment Hallesponw. Elmpersuitzcortefiut au. cædcntes. barbant- hæc et insane, prononciation, verba; 49,

. I

..POLMMNIA. , . 333 aman que! dominus tibi banc pomminfligit,rquoû iilumitijuriasd- feoisti, nihil mali. ah ipso passa. Et trsjiciet in res, sive volœris, sive nolueris. Mentor-autem nemo hominum tibi «un fluoit, quippe doloso salsoque flumini.” Simul vem et mari bus punas jussit-infligi, simulque capita amputari eorum,.qui jungendo flnmini fileront præt’ecti. 86. Et hæc quidem jussa exsecuti sont quorum triste hoc fuit Pontes autem deinde junxenmtaiii» architecti, et hoc quidem modo junxerunt. Colligatasiactuarias quinquaginta remorum "noves et triremes staœerunt, sub eo ponte qui’Pontum Eux’p sium spectabat, mimera trecentas et sexaginta, sub altero Haro qui» mrdeuimet trecentas; respecta Ponti quidem [nivead trajiciendum quidem] obliqua plinealstantesflecta veto secundum-Holla- pontircursum, ut ipse cursus intentionem-sustineret indentlùm; .Ex navibus. ita’junctis prælongas’ demeruntianœra’s; in en quidem ponte, qui Pontum .spectabat, ’ventornm’ camer: interiore mai Gatien; inaltero W0, quirad vesperarn versus Ægæum mare ont, curistquenoti causse. Inter enturbannes autan [ntque qui» reines] tribus in locis fenestram transitumqtiemeliqneihmtt; :ut in Pontnm, -qui:veliet,"minoribus navigiis intrus: posset,vet ex: ëPcnto in mm. exterius naviguai His factis, intendemnt rudentés, lignais motifs ex continente costal-quantes: mecvjani scorsim dm adhu- hueront rudentum genera, sed utrique .binosexîlino albe; quu- mos Vermex rpnpyro trudentes..tribuemnt.Q Crsssities .quidemœt Wies’utrinsque generis eadememt; sed pro vrationermultoflrmà. au «ont linei rudentes, quorum cubitus .talentum pendent; Fret» hoc ratione juncto, sectes arbommstipitesgæquali latitudiuezcmn :poute,’super intentes ardentes ordine dîsposuerunt-z atque-ita. conç- tinua serie dispositos denuo arcte inter se constriuxemnt; His’deinb de tignisringes’serunt sarments, et saturentis ondine .dispositis ter- nmsupernezingessere: denique, probecons’tipatastsrra, utrmnqræ :pontium [lotus septo-nunierunt,.ne juments et equi compacterie- super. murizconstsmi-entu’r... u ’ I . ’ 37; Postquam et quasad pontesïspectant, et quæ rad Athonng i rata fuerunt, remnciatumque. est et ipsam fessait) partitas pedum esse, et’nggleres? juxta ostia- fossædtæendos, neutrons amis-06th couplent ; :tu’m wero,’exacta: hymne, primo vere instructus erreroit!!! Sardibus instituit Abydum proficisci. ù Jâmquerinçeofemtlut- site: ingrcderetur, qxnmtsol sua- in-scœlo sede relictaæmuüynuitisn-nue tibus obducto’uelo, souquant maxime senno;: etimedio die nox «enliât. -Quod ubividit animadvertitque Xerxssniuræ si hæc-res finit; quæsivitquerex’Magis quid significaretîidprodigium. Respon- dethagi, infirmois sigrüfieare Doum exstinctionem lithium :” dicentes, tt solem Græcis futurs:significure,.Pemis’autem-lunam3’ «hammam Xerxes chestecopias cœpit. " v s - u

4m- 3.84 HERODOTI HiSTOR. VIL 88. Jonque "egrediebatui, quum Pythins Lydus, manens. edin tum de cœlo prodigium, et donisesuis confisus, Xerxem adiens, hæc dixit: " Domine, gratificaturus-ne es quod mihi velim contingere; quod tibi love est præstare, mihi vero permagnum fuerit?" Et Xerxes, quidquid potins, quam quad ille in animo habuit, petitururn cum ratus, præsh’tumm se si, dixit ; libereque, quæ cuperet, promere jussit. Tum ille confidens, tt Domine,” ait, " suntImihiquinquc. filii, quibus omnibus sors obtigit ut tecum in bellum adversus Græ- ciam proficiscantur. At tu, Rex, mei tam longe ætate provecti mi, serere, unique meorum filiorum, natu maximo, remitte militiam ; ut et mei et bonorum meorum curam gerat. Reliquos ver-o quatuor duc tecum! et confectis rebua quos destinasti domum redeas E"- 39. .Cui wehementer iratus Xerxes’ his verbistresponditz. " O homo nequam! Quum ego ipse in bellum adversus Græciam pro- ficiscar, et filios meos et fratres et cognatos et amioos eadem ducarn, tu tui filii ausus es facere mentionem, qui meus es servus, quem tata cum 110mo ipsaqua uxore me sequi oportebat! Probe nunc hoc scito, in auribus hominum habitare animum; qui si bono audit, voluptate implet corpus; si ,contraria, indignatur. Igitur quum bene fecisti, et alia talia promisisti, non gloriaberis te regem beneficiis superflu: nunc veto, ubi adimpudentiam te convertisti, non tu quidem pro marito, sed minora quam pro merito accipies. Te enim et quatuor ex tuis filiis servant bospitalia monere: unius vero, qui tibi præ cætera cordi est, vita mulctaberis.” Hoc dato responso, protinns Iris, quorum negotium erat talia exsequi, imperavit, ut perquisitum maximum natu Pytbii filium discinderent medium, discissique cor.- poris dimidium ad dextram viæ, dimidium ad sinistram disponerent ;

utque40. His in: illac perfectis, transiret transiit deinde agmen. exercitus. Et præCedebant V quidem jumenta cum impadimentis; sequebanturque copina ex omnibus nationibus contractas, promiscue incedentes, non discretœ ;I p numero ultra dimidium exercitus. Deinde intererat intervallum : nec enim hi cum regs miscebantur; Regem vero præcedebant mille equites ex cunctis Persis selecti r dein mille hastati, ipsi quoque ex omnibus selecti, deorsum in temm versis lanceisfl incedentes: post bos sacri Nissei (qui vacantur) qui decem, quam pulchenime amati. Nisæi autem vouantur hi equi ab amplo Mediæ, campo, cui nomen Nisæus, in quo grandes illi equi gignuntur. Hos decem equos saque- batur saper Joris currus, quem octo trabebaut candidi equi; et pone pedibus incedebat auriga, fronatenens: banc enim-sedan nemo mortalium conscendit. Post hune ipse Xerxès vehebatur outra equis Nisœis junoto: et a latere incedebat slangs, cui nomen Patiramphes, Otanis filius Persæ. I r - 41. Hoc mode Sardibus agressas est. Xmu; de leurru autem

i ’ NPOLYMNIA. 535 descendens, quoties commodum ei videretur, in carpentum (harma- maxam) transibat. Post illum orant hastati mille, fortissimi nobilissimique Persarum, erectasi lanceas tenantes: deinde alii mine equites ex Persis selecti : et post equites, peditum decem inillia e reliquis Persis selectorum; quorum mille in hastis, pro imis cuspi- dibus, aurea babèbant mais. punica, et reliques icircumcirca include- liant ; novies mille veto, qui intra bos erant, argentes mais punica habebant. Autos vero mais punica habebant etiam. illi, qui ’lsnceas in terrain conversas tenebant ; et poma aurea hi, qui Xerxem proxime saquebantur. Post decies mille pedites locati orant equitum Per- sarurn decem millia. Tom post equitatum banc intervallum erat k duorum utique stadiorum; ac deinde reliquæ copiæ promiscue in-

42. Iter autem ex Lydia dirigebat agmen ad Caicum fluvium et in terrarn Mysiam :"tum a Caico profectum, Came montem a sini- stracedebant. habens, pet Atarneum ad Carinam urbem. AhI bac deinvpera Thebæ campum’ iter fecit, Atramytteum urbem et Antandrum Pe- hsgicam prætergredieus. Tum Idam a lœva habens, Iliacam terram intravit. Ibi primum ei, sub Ida noctem agenti, ingruentia tonitrua et fulmina baud exiguum hominum numerum occiderunt. . 43. Postquarn ad Scamandrum pervenit agmen ; quem fluviorum primum, ex quo Sardibus profecti iter ingressi surit, aqua destituit, nec ad bibendum exercitui jumentisque suifecit; ad hune igitur. fluvium postquam Xerxes pervenit, in Priami Pergamum adscendit, spectandi loci cupidus: quem, ubi contemplatus est, et singula percontatus, Minervæ Iliacæ mille mactavit boves, et beroibus.Magi inferias obtulerunt.’ Quibus peractis, noctu terror tcastra invasit. Prima. dein luce inde profecti, a sinistra reliquerunt Rhœteum urbem et Ophryneum et Dardanum, quæ est Abydo contemina; a

dextrai 44. Abydum veto postquam Gergithas pervenerunt, voluit Teucros. ibi Xerxes universum.’ r oculis lustrera exercitum. Et de industria ibi in tumulov præparata, ei erat sodas sublimis exIcandido marmore; quam Abydeni jussis regis prius exstruxerant.’ Ibi igitur sedens, et deorsum secundum oram prospiciens, contemplatus est et pedestrem exercitum et naves: quas dam contemplatur, incessit’eum cupide certamen navale spectandi. t Quod ubi eieditum est spectaculum, in quo vicere Phœni: ces Sidonii, lætatus est et certamine etiex’ercitu. 45. Conspiciens autem universum Hellespontum navibus suis ’ coopeitum, et oram omnem et campos Abydenorum hominîbus repletos, beatum se Xerxes prædicavit: baud multo post veto lacry-

46.. Quod ubi animadvertit Artsbanus, avunculus ejus, qui prius masliberedixerat sententiam, fudit. hortatusque I cum eratv ne expeditionern in

336 HERODO’I’I’ HISTOR. VIL Græoîami msoiperet a hic vit, lacrymantcm Mini verbis cum est adlocutus: si Quumlongaiuen se.divma, lamie: ami nunc etpaulo ante! modoibeatum ne ptædinasti; nnncJacnimu fumât? Cui ille : ii Subiit manque me barnum sortent reputanœm quam btevis. ait universel hominis vina; quandoqmglem horumltot. numevo hominum, nullus in centenimum annum sapera futuruq est.”. Reponens Ambanul ait: 9 Ali: hoc etiam miserait liera nobis in vitæ cursu accidunt. Etenim nemo hominum. nec ex hennin .numero, nec ex aliorumi ita feux mais est, cui . in un: brevi vite non usi; venturuanit. idemtidem, nedum same], utmori mali! quam vivere. Incidentes enim calamitatcs, et morbi. nos pertur- bates, facinnt utlvita, quantumvis brevis.siz,.prælonga nabis. vidais tur. Itaque mors, quando molesta est vita, optatissimum refugium fit homini: dans veto, postquam duIcem nobia samarium dodit visum, dm illafituàmur, invidusesse rewritait.” L ’. 4-7. Ecqundit Xerxes: " Armbans, estsitæhumann codifia tant. qualem tu signifias: wdsomittnnus nunc de hac te disparue, neque. malomm meminerimus, quum. lœtas tes pas manihushabeaa I mus! Diamihi veto hoc., Nisi nocturne. illa. visio.tibi itamanifesta adpsruisset, primum-ne tenues. sententiam, batturerisqne me, me Gracia infatua bellum, un deseruisses 15mm sententiam? Agednm, apex-ne hoc,mihi,dicitol" Et. illa: 9 Rex,". inquit,. fl visio,illa,vqnsq mihi petinsomnium, adparuàt. eum habuit exhum, quem Marque natrum capitans: Ego veto neque adhuc timoris :pbnuo Imam. satin mei campos, quum alinmnhamepuhns,,tun1.dmsxœ.mm’uqa 4 videusvtihi maxime contrarias.” ...... 48. .Tum lieue»fi O vit mil-ilion? inquit, iflsquænamhæn dm ais..mihi maxime marial Utrum pedeurium’copiuum nuais tibi, placet numerus, existimasque. Græcum. exercitum. nom-o longe fore copiosiorem ? un navales nostras.eopjas copia .illotumfinre dans! un ukmqua’hnrüm? Nain. si chqzarçspwumssnfiçienfies judicas .nnsttos. adpamæs,».cehenime.n1iæ catimini copies pontant-Î V, L 49. Tnm. Attabanus, ". Rex,? inquit, 9 neqùe.in.sxcœitus.büun mimera, neque. in naviumcnpia, quisquam sanas mentis. homoialiqnid; desidemverit. (49. l.) Quin etiam, si pintes contraintes copias. multi) mugis tibi duo illa, quæ dico, contraria forent. Sunilmm: hast: dam-terra flamme. Neci enimin. mari, usqumn, ut aga cm, tain spatiosus pattus est. qui, coomtempestate, maquant; clan sans. et tutus. præstare naves posait. Abqui non modp unum miam emmenasse portum; sed in quaque continente, quam classis tua, mMehetnr, esse calen oportet.’ .Igitur quum idoneos non ha.» beas pattus, memento homines in potestate esse casuum fortunæ, non ossus fartunæ in potestate hominum. (49.23)» Postqnmn miam en; hennins: exposuimnnc alterna!) Terra manne tibi-in:

POLYMNIA . ’ - 937 contraria est, ut, si nihil fuel-ü quad tibi obstet, tanto magie ifla fu- vtura sit contraria, quando longius progredieris, imprudens alternas semper abreptus; nam felicitatis nullaihomiuibus satietas est. Igitnr, rhos posito nihil tibi obstare, terram dico, quum procedente tempors .ulterius semper progredieris, famem tibi.esse adlaturam. At vît ita demurn optime rebus suis consuluerit, si in deliberando quidem, quidlibet sibi accidere passe reputans, extimescat, in te autem agenda fortis atque audax fuerit," v i v r v, 50. Respondit Xerscs bis verbis: *t Ambane! Recte tu quidem hæc singula disputas: et neque omnia extîmîesce, naine omniaspa- riter anima volve! .(50. l.) Nain si iquaquere propositaîomm’a animo volvere, quæ incidente possunt, volueris, nihiluniquanielfieies: melius est» autem, cuncta fidentçr adgrediendo,,diinitfium patï in- çommodorum; quamvornnia timentem, nihil umqnàm pati. . Porto, si adversus omnia quæ dicuntur contendens, nihil tamen (zani ipse " promis, labi’în bis pariter debes atque is qui contraria dixit. Hoc quidem igitur petinde est. Certam autem veri cognitionem, qualem loportebat, habere mortaIem puto neminem. Itaque, quiiagere volunt, hos plerumque sequi amat successus: qui vero omnia repu- .tantes cunctantur, nihilproficiunt. (50. 2.) Vides res Persan-nm quousqne potentiæ creverint. Quodsi igitur rages illi, qui ante me fuerunt, in es fuissent sententia qua tu es; ont si,- quuin aliter quidem ipsi sensissent, secuti essent consilinmhourinum toi sirhiiîunï,ï nequaquam videres res eorum in hoc fastigium evéctas: nunc illi, pa- ricnlorum aleam subeundo, hue eus evexere. » Magnat: enim réa non nisi mas-nia periculis confici possunt. N os igitur, illorum facta œmulantes, optima anni tempore iter sumus ingressi z -et*subacta universa Europa domum revertemur, nec fameux nsquam passi, nec aliad .quidquamvtriste experti; Nam et cammeatu .aEatim insinuai iter facimus, et quamcumque in terram, quentcumque ad populum perve- niemus, hujus re frumentaria utemur : nec enim nomadibus hdmini- Abus, sed aratoribusçfacimns Ibellumz’ - * ’. ’ . 51. POst hæc. Artabanns: ." Rext”.inquit,- " anoniam nullum rem nos sinis extimescere, tu tamen meum admitte consilium :"nam, ubi de multis rebus agitur, noceuse est etiam plurafacereverban Cyrus, Cambysis filins, :Ioniam omnem, exceptis Atheniensibus,8ub- agit, tributariamquq Persis fecit. * Hos igitur,,tibi,,suadeo., m1110 -pacto adversus parentes ipsorum (Incas; Nm et abaque bis licue’l’ît fnobisvsuperarevshostes: etopor-tet ces, si nos :sequîantur, aut infirmie- ;simos esse, mettopolin suaarîn servitutem redjgentesyautjustisfips’os, .libertatem illius adjuyantes. .Atqui, si injustissimi sunt,î non m- gnum nobis lucrnm adferent: sijustissimi, maxima-calaminât: adficéte .tuurn péteront exercitum. Basique reputa tecum,:rede-zdici «tu: .iiludiyerbuçn,’ Non simul cum principio entubaient ourson; WQ" t 2 x

ses HERODOTI ’HISTOR. vu. 522 Ad-hæc Xerxes respondit: tt Armillaire! omnium que: dixisti sententiaru’m hæc te maxime fallit, quad putas serendum esse ne Iones a nabis deficiant: quorum maximum habemus dacumentum, vquibusitu ipse testis es, et quicumque alii cum Dario adversus Scy- .thasimilitarunt, fuisse in illorum potestate aut perdere universum .Persicum exercitum, aut servare; eosdem vero justitiam et fidem præstitisse, nihilque ingrati commîsisse. Præterea, quum nostra in terra reliquerint liberos suas et uxores et facultates, ne cogitari quidem debet; res novas eos molituros. Itaque ne hoc quidem re- formula; sed bonum habens animum serva meum domum meumque imperium z nam tibi uni ex omnibus sceptre meaucommîtto." 58. His dictis, Artabanum Xerxes Susa misit, deinde Persarum nobilissimos ad se convocavit. Qui ubi convenere, hæc ad cos rez .verba fecit : tt Persæ! Convocavi vos ego, hac a vobis contendens, ut fartes vîros vos præstetis, neque res antehac a Persis gestns, "mai gnas illas memoriaque dignas, dedecoretis. Sed, et unusquisque pro .se, et simul universi, promti alacresque simas ! commune enim hoc omnibus bonum quærimus. Hac vero de caussa vos hortor, ut omni contention in hoc bellum incumbatis, quoniam, ut audio, cum t’or- tibus viris pugnandum nabis erit; quos si vicerimus, nullns porro alias hammam exercitus nabis resistet. Nunc vero trajicîamus, :Deos precati Persicæ terræ præsides.” v v E Et illa quidem die parabant transitum : postridie vero Solen exspeCtabant, cupientes orientem videra, et odorum omne gênas in pontibus adolentes, et myrtis -vîam sternentes. Oriente sale, ex anisa phiala libamina Xarxes fadit in Mare, et ad Saiem conversas pneuma est," ut. nullus’sibi accident Casas,’ qui ipsum cognat a sub- Europa prias damiers, quam ad extrairas illius terminera-re- nies-et. Peractîs precibus, phialam in Heilespontum projecit, simulque annum craterem, et Persicum gladium, quem acinacen vacant. IlInd autem certo definire non possum, utrum in Salis honorem istud v in mare projecerit, an Mari mimera ista’obtulerit, pœnitentîa ad- «du: quadII-Iellespontum flagellis cædi jussisset. n Hisirebus peràctis, Hellespontum copia! ’tny’ecerunt. Et pet alterum quidem e pontibus, qui Pontum Euxinum spectabat, pede- stristransib’at exercitus et equitatu soumis: par alterum vero, Ægæo mari obsersumjjumenta cum impedimentis, et famulorum turban. Præcedebant decies-mine Persæ, coronati amnes z quos sequebatur minus, quem dixi,iex venis popuiis exercitus. Hi primo die. Postri- - die; primum equites, et illi qui lanceras si! terrain conversas gestabant; etiam hi earonatifdeinde equîisàcrif et sacer currus: tum ipse ’ Xerxes cum hastatis et cum mille, quos dixi,ieqùiti.bus. Deinde un. tians exercitns : simulque haves in. oppositum littus transducebautur. ’ Hammam veto etiam audivi, postremum omnium regem transiisse.

:POLYMNIA.. - a; I ses r-I 56. Postquamin ïEurapam Xerxes trajecemt, spectavit exercitumî sub flagellis transeuntem; Transivit autemlexiercitus. septem con-i tinuis diebus, septemque-noctibus, nulla interposita mars. Ibi tune, quum jam transiisset Xerxes, narrant virum Hellespontium dixisse’ ;- «.0 Jupiter! curformam adsumienslviriiPersæ, et nomen Xerais loco Jovis adsciscens,ievertere vis Græciam, homines amnes ad- - ver-sus eam ducens ? Atqui abaque bis facere hoc poterne." -. 57. Transgressis omnibus, et iter ulterius ingredientibus, ingens ablatum est prodigium, cujus rationem nullam Xerxes habuit, quamvis facilis fuisset ejus interpretatio : equa enim .leporem peperit. Fa- cile autem erat illud in banc partem interpretari, Xerxem ingents’Î quidemflutu et magnificentia exercitum suum ducturum esse in Græcidm, sed cum propriæ vitæ periculo eumdem in locum reditumm. -Aliud etiam-eidem, quumSardibus versareturgprodigium.obtigerat: mus lus enim ranima pepererat duplex genitale habentem, alterum maris, alterum fœminæ, et superius quidem fuerat masculînum. « I i 58. Neutrius horum vprodigiorum. ratione habita, ulterius ire Xerxes perrexit, et cum eo pedestris exercitus. Classis vero, ex Hellesponto enavigans, terram legebat, contraria pedestribus’ copiis cursu: classis enim ad occidentern navigavit, versas Sarpedonium promontorium dirigens cursum; quo- quum pervenisset,.jussus erat exspectare: terrestris autem exercitus orientem versus iter faciebst per Chersqnesum, a dextra habens Hellœ sepulcrum, Athainautis filiæ, a sinistre Gardian: urbem. Deinde, postquam per mediam oppidum transiit cui-nomen Agora, [i. e. Forum,] circum Melanem sinumAflexit; trajeCtoque Melane fluvio, cujus aqua non sufl’e’cit exercitui, sed defecit, hoc trajecto fluvio, a quo Melas sinus nomen invenit, ad occidentem direxit iter, Ænum Æolicam urbem et Stento- ridem lacumpræteriens, donec Don’scum pervenit. 59. Est autem. Doriscus ora Thraciœ et ample planifies, quam magnas fluvjus pet-finit Hebrus. In eadem planifie castellum exstructum est regina), quad ipsum Doriscus vocatur; in quo Persil: cum a Dario locatum erat præsidium ab’eo inde tempera quo- Scy- ïthis ille bellumintulit. Hic igitar locus idoneus Xerxi visas est, in que ordinaret.suum;exerci,tum, et numerum illius iuiret: idqae fecit. Itaque naves cunctas, postquam Doriscum pervenere, præfecti na- .vium jussu Xerxisïadllittus Dorisco contiguumr adplicuerunt; quo in littore est Sale oppidum Samothracicum, et Zona; in ipsa vero :extremitate est Scnheum, celebre promontorium z, regio hæc autem .olimsedes fuerat Ciconum.. Hoc ad littus adpulsns naves”in terrain daubduxerunt, refeceruntque :r et pet idem tempus Xerkes in Dorisco numerum iuivitsuarum .copia’rnmn a v 1 - u ï r 60.: .Quemnam quidemmiiitum numerum populos Ïqælisque Contai- lerit, exacte defia’n’e nonppssum, nec enim ab allo immine 110e me.

Mflî;o-- 4M -N W Awfif sur HERODŒYI’HIS’I’OR. vu. - monitum attirerai rem smalas-mm mien fuisse’bentum et sepœaginta myriâdum. Numerus autem mitas est hoc morio: la nuant locum congœganint decem homimim bisque. quam arctiSsîme fieripoterat constipatis circulum extrorsus circumduierunt: deinde, dimissisjiis decem millihus,maceriem in circula examinant p sa altitudine, ut, umbilicum adtingaret hominis. Quo facto,alio’s iatra circumductum murum intraire Ijusserhnt, donec omnium numerum hac modo iuiissent. Inito numero; par populos exercitum discre-

61. (Ersnt autem papnli militantes hi. Persæ, hoc made insu-anti; verunt.In capite pileos gestabant non ’compactas, . l quos x tiares vacant: cuba corpus, tunicas manicatas varii coloris, [et loricas] ferreis e squamis in piscium similitudinem : cires cuira, braccas: pro clypeis veto, crates vjmineas. A tergo suspenses habebantpbaretrasi bastes braves crant, arcus veto grandes, tels ’ex arundine: ’præterea ad dextrum ferma e zona suspensus pugio ont. Du: eorum Gaines fuit pater Amestn’dis, axons Xerxis. Hi olim a Græais Cephenes nominabantur, a se ipsis vero et a finitizüsArtœi. Postquam vero retiens, Danses «dans filins; ad Cephemn-venit, Beli miam. illi- psque filiaux in matrimOnio habuit Andromedam, natus’ si filins est. quem Peisen nominayit. et ibi reliquit, quum masculam proiem (le: filleuls non haberet: ab iliaque dein nomen Persæ invenernntu l 4 62. Mçdj eodem modo instructi militabalit: est enim Medicus bic caltas, non Peu-siens. ,Habebant autem Medi ducem Tigranem. px, Achæmeuîdarum faufila. ,Yocati in orant olim ab omnibusAlrii : ex que yero Mules Colchiça’ Athenis’sd’hos Ariasvenit, biquoqus . nomen suum mutai-am: et han quidemipsi Mediv âe-sèse marna, peut. - Cigsii militantes, relique quidem calta eadem, quo Persæ. utebantur : pro pilais veto mitrasgestahant. Dax eorum Amants , fait. filins, Hyrcanibrumbultus aihilla l’aurai-nm cabotinie- rabat: præfuît sans! bis Megapanus, qui postera temporeAngy- lpnipe fait præfectus. r - J I - j ’r ’ - r *- .7 ce. .4jsgnji militantes. inraapite gemme galons nanans, barbaries &ùgdaInÆadonÇc ad describendum faciiiîpleXas : routa blatéra et bastas et pugîones similes habebantrÆgyptiis ;,præterea verra clavas . .ljgneas ferrais nodis munitas, et linteas loricas. His. Græcis Syrii ’ .yoçabantur,’ a barbarie veto Assyrii. Mixtieisdem orant Chaldæi. puaieorum Otæpesfuit, ritualisai-filins. - r e " .64.- Bactriiqçapitis calta Mental militabant simili fere Merlin; argentins .vero ex grondins indigena, hastis brevibns. Sam, Scythiea gens, in capite cyrbariar gestabant in scutum desihentes et (il-miter erectas; cætemm braccis erant induti : tarons autem habebant-indi- 893135, et pu iones. adhœc sacra-iota Ïgenus, quæ augures tamtam 1’105. quum imbue essent Amyrgii, Sanaa vomirent:- Persæ enim

POLYMNïA. . a ter Scythasfiaçss minium. Baçtriorum autem st Sas-arums aux fait , Hystaspes, Darii filins et Atossæ, Cyri filiæ. , . 65; hui; vestibus erant induti ex gossypio paratîs: arcus autem habebant ex arundine factos, et tela arundinea ferra præfixa. Hic cultus Indorum erat: quorum agmini dux præfectus erat Plier-nazis-

tines,66. Arii arcubus Artabatis quidem instructi filins.crant Medicis: I reliqna V similis, Bactriis habebant. Dax autem Ariorum Sisamnes fait, Hydarnis filins. Pal-Mi, et Cliorasmii, et Sogdi, et Gandarii, et Dadicæ, eœ dem modo instructi militabant arque Bactrii. Parthis autem et. Chorasmiis præfuit Artabazus, Phamacis filins: Sogdis Azanes, ’ Artæi filins; Gandariis et Dadicis Artyphius, Artabani. 57. Carpü penulas induti (sisyrnas vacant) militabant, et arcubus pro populi more ex arundine instructi; ducem habeutes Ariomar- dam, Artypbii fratrem. Sraangæ pictis amati vestibus crant, cali- gangue habebant genu asque pertinentes, arcus vero et bastas Me- dicas, Dax eorum Pherendates fait, ,Megabazi filins. Pactyes givrais enfant induti, arcusque indigenas et pugiones habebant. Pxæfuit bis Artyntes, Ithamatris filius. - . 68, Utii et Myci et Paricanji eadem modo, quo Pactyes, erant instructi. Dax autem Utiorum et Mycorum Arsamenes fait,-Darii filins; PariÇaniorum vero Siromitres, Œobazi. i A 69. Arabes, sagis succincti, quas n’iras vacant, dextre humera arqua prælangos gestabant, qui in utramque intendi partem poterant. Ætbiopes, partim-nm leonumque pellibus amicti, arcus ex palma: spatha hahebant prælongas, quatuor non minus. cubitorum; tels. veto, bis imponenda, brevia, quæ loco ferri lapide acuto errant præ-q fixa, quo etiam sigilla insculpant. Hastas præterea habebant, cornu dorcadjs acuminata prasiixas in lanceæ modum : habuere vero etiam clavas nodosas. Corporis dimidium, in pugnam prodeuntes, creta denim-Nm mirant. dimidium minio pictum. Arabum et Ætbio- pum supra Ægyptum incoleutium du; fuit Arsames, Darii et Arty-; qmæfilius. Cyri filiæ; quam Darius uxorum maxime amaverat, efligiemque ejus auream faciendam caraverat malleo ductam. Ars sames igitur Ætbiopibus supra Ægyptum incoientibus et Arabibua

70. Orientales vero Ætbiopes (nam duplex Ætbiopum genus rai-- litabat) cum Indis eraut locati, forma çiidem ab alteris, non diversi, œd linguasolum et capillis. Orienta es enim Ætbiopes rectos ha- lientpræfuit. copinas. Libycîvero crispas mimine omnium. hammam. . Asia-r tici hi Ætbiopes pari fera modo atque Indilerant instructi, esprit; autem tectum habebant pelle equina de capite equi detraçta .cum surmulet juba, in; ut ipsa juba pro crista esset, aures autem equi, exacte surent: pita sentis autem, gruum pellibus, empara tegebant.:-

me HERODOTI HISTOR. VIL * 7l; Àfri pellibus induti incedebant, jacnlis utentes adustisi i Dui eorum Massages fait, Oarizi filins. ’ - l i i 72. Paphlagones militabant in cspite galetas igestantes plexus: douta eisdem exigus erant, et hastæ non magnæ; adhæc jacula et: pugiones; pedibus inductæ caiîgæ, ad mediam tibiam adscendentes. Lige: et Mutieni et Mariandyni et Syri [sive Syrii] eodem - modo; atque Pnphlagones, instructi militabant. Syri autem hi a Persis Ceppadoces vocantur. Et dux quidem Papblagonnm et Maüeno- mm, Dotus fuit, Megasidri filins; Mariandynorum vero et Ligyum et Syrorum, Gobryas, Dariifilius et Artystonæ. i 78. Pliage: similiter atqu’e Paphlagones crant armati, exigus différentia. Hic populus, ut Macedones adfirmant, quamdiu in Europa cum Macedonibus habitavit, Briges nominabatur : qui postquam in Asiam transierunt, mutato nomine Phryges sese adpeilanz. runt. Amenù’, Phrygum coloni, eadem modo quo Phryges; instructi criant. Ambobus simul præerat Artochmes, Darii genet. i 74. Lydorum armatura simillima Græcanicæ crut; Lydi, quum olim Mæones fuissent nominati, deinde a Lydo Atyis filio nomen- invenerunt. Mysi in capite gaieas gestabant sui generis, sentis àtentes’brevibus, jaculis præustis. Lydorum hi 51ml; coloni,iet ab Olympo monte Olympieni vocantur. Lydis Mysisque præerat Arts- pbernes, Artsphernis illius filins, qui cum Dati Marathonem-invasit. ’ 75. Thraces militantes caput pelle vulpina tectum babebant, Cires corpus tunicam .et tunicæ superinductum sagum variegàtum: circum pedes et crura-caligas ex hinnulorum corio: adhæc .jacula et peltasi et breves pugiones. Hi, postquam in ïAsiam transierunt, Bithyni nominati sunt; prias VEI’O, ut ipsi-aiunt, Strymonii, quum ad Strymonem habitassent: sedibus suis autem puisas fuisseniunt a Teucris et M ysis; Thracibus bis Asiaticis præfuit Bassaces,iAr- t’abaniifilius.’ 76. [Chalybcs 2] patinas habebant " V exiguas ’ i -ex’ ’ bovine-cotîmes bina quinqua venabula lapis interficiendis inservientia; capitibusiimq’ limitas gaiéas æneas, et super bis aux-es et cornus. havis aman-e, itemque cristas; tibias fasciis purpureis habebant involutas. Apuù hune populum est Munis oraculum. . I ’ - A .77. CabelensegMæoncs, qui Lasom’i vocantur, eodem que. (li-ç" licesicultu étant instructi; quem cultum tune indiéabo, quum. in enarratio’nis hujus ordine- adfiilices pervenero. Milyœ-brevia habebant spicula, et vestes fibulis "burinas; nonnulli eorum anus hàbebant Lycios; capita gelais tacts .coriaceis. ’.His» omnibus præ- fuit Badres, Hystanis filius.’ l v l- i f 1’78.’Moscllis ligneœ emnt galeœ, palmes. et’-hastæ breveta, sed ferrum’ hastarum’prœlongum. Tibarcni etÏMacrènu» et «Mosyncci "intubant ’similiter IatquelMoschi-qrmati. s Ordinabant rhos autem

FOEYMNIA. . 7 . 843 illi duces :NMoischos et Tiburends Ariomardus; Darii ifili’us et Par- myis, filiæ Smerdis, Cyri neptis : Macronasvero et Mosynœcos Af- -tayctes, filins Cherasmis, qui Sesto ad Hellespontum præfectus crut. 79. Mares in capitibus galeas gestabant suo’more plexus, pumas braves coriaceas habebant, et jacula. Colcln’ ligneas galeas, panas pampas ex’ cruda bovis pelle, bastas breves: adhæc etiam gladios. Marnm et Colchorum duxfuit Pharandatcs, Teaspis filins. Ala- mai et Saspcires- similiter Colchis armati militabanti præfuitque

his"80. Masistius,Insulani populi; qui Siromitræ castra sequebantur, filins. ex illis Maris * V Rubri : insulis, in quibus rex sedes adsignat his qui anaspasti (transportai) iVOcantur, veste atque armis utebantur simillimis Medicis. Insu- ilanis his prœfuit Mardontes Bagæi filins, qui altero post-hæc anno du): apud Mycalen in prælio cecidit; I ’ - : I ’81; Hi igitur sunt populi, qui in cantinente, et quidem pedibus, militabant. Et pedesfribus Ida copiis præfuerunt Iviri quos dixi : qui et Ordinarunt eos et’eorum numerum inierunt,’ et chiliarchas et myriarchus nominarunt: hecatontarchas vers etvdecadarchas (cen- ituriones et decuriones) nominarunt myriarchæ. Jam singulornm agminum populorumque alii quidem fuerant etiam ducesiminores; sed’hi sub imperio erant eorum quos commemoravi. . v 2 .82. His ipsis vero, et universo pedestri exercitui; præfecti cran Mardonius, Gobryæ filins, et Tritantæchmes, Artabani illius, qui ipro sententia dixerat non esse bellum inferendum Gr’æciæ, et Sumer- ldomenes, Otanis filins; (duo hi, Darii ex fratrîbus nepotes, Xerxis ’consobriui ;) et Masistes, Darii et Atossævfilius, et Gergis Arizi; et

’MégabyzusHi universo pedestri exercitui Zopyri. præerant, a exceptis " z decem millibus, His enim selectis decem millibus PersarUm Hydarnes præ- ’fuit; Hydarnis filius. ’Vocabantur autem hi Persæ’Imlmortales hac de csussaI: quando ex illorum numero aliquis defecit aut morte’aut morbo coactus, alius in ejus locum vit deligebatur,’ut semperessent decies mille, nec pintes nec pauciores. Prœcipuo autem inter amnes cultu eminebant Persæ, et fartÎssimi hi erant. Armatura ea fuit quam dixi: præterea vero aura multo et copioso fulgebant. Pellices etiam secum hi ducebant carpentis vectas, et frequensîfa- ’niulitium. pulcre otnatum : ’eisdemque, seorsim a cæterisv militibus, c’ameli et jumenta comnieatus vehebant. . » " I i ’84. Equis quidem vehuntur omnes isti populi: at- nonr omnes iequihitum contulere, sed hi soli. Persæ eadem modo amati atque .pedites ipsorum, nisiqudd borum nonnulliin-capitibus partim œnea . partim ferres. Opera gestabant malleo’dudtau a " 4’ b5. I Sunt porto boulines flomads’s ASagartii nominaü, populos qui-

3M HERODOTI HISTOR. VIL dein Persîcus, et lingua Persica utens, cultu veto inter Persicnm et Pactyicum medio. Hi equitum contulerant octo millia: arma autem illis non sunt in usu, nec ænea, nec iferrea, prœterquam pugiones. .Utuntur vero funibus e loris plexis: quibus fidentes in bellum proficiscuntur. V Est autem pugnæ genus horum hominum hujusmodi’: quando cum hostibus congredluntur, projiciunt funes, quorum in ex- -tremitate laquei sunt. Quidquld prehendit funis, sive equus sit, :sive homo, id ad se trahit eques; et ille laqueo implicatus interfici- tut. i Talis horum pugna est ; locatiautem erant cum Persis. 86. Mali equitcs eadem mode, quo pedites, instructi erant: itemque Cissii. Imbrum item cultus et arma eadem atque peditum ; ba- -bebant autem et equos sellarios et currus : juncti autem cum-us erant partim equis, partim asinis sylvestribus. Bach-t’ont": quoque cultus equitum idem ac peditum : pariterque Caspiorum. Libye; item, qui cum equis adorant, eodem calta atque pedites orant instructi; sed hi quidem cuncti cunus agebant. Caspirorum etiam et Paflcaniorum et Arabmn equitum cultus et arma nihil apeditibus difl’erebant: sed Arabes omnes camelis vehebantur, qui celeritate non cedunt equis. 87. Hi ergo soli populi equitatum contulerant. Numerus veto equitum octoginta millium fuit, exceptîs camelis et curribus. Et reliqui quidem equites turmatim ordinabantur: Arabes vero haban- vtur postremi, ne scilicet equi comternarentur; camelos enimaægre

patinntur88. Equitatui præfectiequi. orant " Harmamitbres et Tithæus, Datis .filüa Collegu’ bonum tPharnuches; tertius præfectus equitum, 0b morbum Sardibus erat-relictus : quum enim Sardibus egrederetur exercitus, tristis huic casus acciderat. Dum equo vehitur, sub pedes equi intercurrit canis: et equus; qui illumnon prospexerat. con- .sternatus rectum sese erigit; et Pharnuchem excutit; bumum :prolapsus sanguinem evOmuit, et in phthisin morbus transiit. Equum autem statua initia es pœna adfeeerunt tumuli, quam herus jussit : in cum locum deducto. ubi herum excusserat, crurà in genibusipræ- aciderunt. Ita Pharnuches præfeotura equitum exoidit. l les. Triremcs numero filera mille ducentæ et’septem: quas præ- bachot hi populi. Phœniccs, cum Syrie Palæstinæ, trecentasr A11- .maturs boulin .hujusmodi carat: capita galeis tecta, similibus feue .Græcanicisgaleisj cires corpus thoraces lintei; ,tum scuta habebant quorum oræ ferro non erant munîtes, et jugula. Phœnicesbi, ut aiunt. ipsi, olim ad marc Rubrum habitavsrant: illinc transgressi, nunc Syriæ cran maritimam lncolunt. Syrien autem hic tractus jutais, maque ad .Ægyptum, Palæstiua’ voçatur. , ÆgyptüInaves præbuerant ducentas., Hi plantas gestabant galons, scats cava, . quorum-orgasme ferra crans uranite, bastas ad havaient 9mm

POLYMNIA. , w 34-5 eomparatas, et ingentes bipennes. Multitudo eorum thoraces gestabant, magnosque gladios babebant. Talis horum armatura erat. 90. VCyprii naves præbuerant centum et quinquaginta, hoc mode amati. Reges eorum caput mitra obvolutum habebant: reliqui tunicas [sive cidares] gestabant: cætera ut Græci. Sunt autem Cypriorum plures populi: alii Salamine et Athenis oriundi; alii ex Arcadia; alii ex Cythno; alii e Phœnice; alii ex Ætbiopia, ut ipsi91. Câlins Cyprii centum contulerant adfirmaut. naves. Hi capita galeis tecta . habebant vernaculis, pro scutis parmulas gestabant ex crudo bovino. corio confectas, tunicas induti laueas: bina quisque jacula habebat, et ensem Ægyptiaco maxime gladio similem. Hi antiquitus Hy-, pachæi nominati eraut: dein a Cilice, Agenoris filio, vil-o Phœnice, nomen invenere. PampIzyli triginta naves præbuerant, Græcanicis armis instructi. Sunt autem Pamphyli Trojanorum posteri illorum, qui cum Amphilocbo et Calchante disjectivfuere. , 92. Lycü quinquaginta præbuerant naves, thoracibus et ocreis instructi. Arcus habebant ex corno arbore, sagittas’arundineas non alatas, et jacula: ex bumeris pelles pendebant caprinæ: ca» pitibus impositi pileî permis circumcirca coronati: præterea pugi- onibus et falcibus amati eraut. Lycii ex Creta oriundi; Termilæ olim nominati, deinde a Lyco, Pandionis filio, Atheniensi, invenere nomen. 93. Dorienses Asiatici triginta naves contulerant, Græcanico more armati, ex Peloponneso oriundi. Cures septuaginta naves. præbuerant, falcibus et pugionibusarmati, cæteroquin vero Græca- nico more instructi. His quodnam antiquitus fuerit nomen; in su-. periori barum Historiarum parte dictum est. v 94e. Iones centum contulerant naves, eodem mode instructi atque Græci. Iones, quamdiu in Peloponnesoeam regionem, quæ nunc Achaia vocatur, incoluerant, priusquatn Danaus et Xuthus in Pe- loponnesum advenisseut, ut Græci aiunt, Pelasgi Ægialees [id est, littorales] vocabantur : deinde ab loue, Xuthi filio, nomen invenerunt.95. Insulani septemdecim. . . contulerant naves, eadem modo amati atque Græci. Etiam hic Pelasgicus’ est populus, qui deinde Ioni- cus eadem ratione nominatus est atque illi duodecim civitatumt Iones Athenis oriundi. Æolenses sexaginta præbuerant naves, eodem modo atque Græci amati : et hi quoque olim Pelasgi nominati, ut ’ Græcl memorant. Hellespontii, exceptis Abydenis: nam Abydenîs imperaverat rex ut domi manerent, et pontestcustodirent: ceèteri. igitur ex Ponte expeditionis hujus socii naves contulerant centum, eodem modo instructi ac" Græci. ,Sunt autem hi Ionum, et Dorien- siumi lcoloni. É v ’ l i

846 ’ HERODOTI aman. vn. 96. In singulis istarum navium erant propugnatores Persæ et, Medi et Sacre. Quæ ex earumdem navium numero optime vebe- bantor,has præbuerant Phœnices, et in bis præ cæteris Sidonii. Singulorum autem populorum copiis navalibus, perinde atque ter-- restribus,’ præerant duces ex popularibus: quorum ego nomina edere, quum nihil necesse sil: ad historiæ rationem, supersedeo. Nec enim cuique populo duces erant memoratu digni: et, quot in quoque populo civitates, tot etiam duces erant. Sequebantur bi autem non ut duces vere nominati aut prætores, sed ut alii militantes servi. Cæterum imperatores penes quos summa fuit imperii, et singulorum populorum duces, quotquot eorum Persæ fuerunt, a me dicti sunt. 97. Navalilma autem copiis cum imperio præfecti bi erant: Aria- bignes, Darii filins, et Praxaspes Aspathinis, et Megabazus Mega-t batis, et Acbæmenes Darii filins. lonicis quidem et Caricis copiis Ariabignes præfuit, Darii filins ex filia Gobryæ; Ægyptiis Acbœ- menes, frater Xerxis eodem patre eademque matre natus; reliquis nauticis copiis duo reliqui. Actuaria autem navigia partim triginta partim quinquaginta remorum, tum cercuros, et bippagogas naves longas convenisse constat ad tria millia numero. 98. Eorum qui in bac classe militarunt, secundum imperatores, illustrissimi hi sont: Tetramnestus, Anysi filins, Sidonius; Mapen, Siromi filius, Tyrius; Merbalus, Agbali, Aradius; Syennesis, Oro- medontis, Cilix; cyberniscus, Sicæ filins, Lycius; Gorgus, Chersis filius, et Timonax Timagoræ, uterque Cyprius; tres Cures, Histi- æus, Tymnis filins, Pigres Seldomi, et Damasithymus, Candaulis filius. 99. Reliquos ordinum duces silentio prætereo; nec enim necesse est bos commemorare, excepta Artemisîa muliere, quam fuisse hujus belli Græciæ illati sociam demiror. Hæc enim, mortuo maritorquum ipsa regnum teneret, filiumque haberet adolescentem, animi impetu roboreque elata, expeditioni huic sociam sese, nulle necessitate adacta, adjunxit. Nomen igitur buic Artemisia fuit, pater Lygda- mis; paternum genus ex Halicarnasso, maternum ex Creta. Im- peravit illa Halicarnassensibus, Cois, Nisyriis, et Calydnîis: præbu- eratque naves quinque, quæ navium omnium universæ classis, post Sidonias, presstantissimæ erant. Eadem apud regem optimas præ sociis omnibus sententias dixit. Quibus civitatibus imperasse eam dixi, bas omnes Doricæ gentis esse adfirmo: Halicarnassenses nempe, Trœzenios: reliques vero, Epidaurios. Hactenus igitur navales recensui copias. h ’ 100. Postquam initus est copiarum numerus, et ordine compositus universos exercitus, cupivit Xerxes exercitum obeundo lustrare: idque fecit. Curru præter uqumquemqueæopulum prætervectus,

singula percontabatur,p POLYMNIA. et scribœ scripta consignabant; 347danec ab une, extremitate ad alteram et equitum et peditum pervenit. Deiude, - navibus in mare deductis, relicto curru navem conscendit Sidoniam, in caque sub tabernaculo aureo residens præter proras navium præ- l tervectus est, sciscitans de singulis, perinde atque in terrestri exercitu . fecerat, et omnia scripto consignari jubens. Naves, ex quadringento- mm admodum pedum intervallo a littore abductas, in ancoris tenebant præfecti, proris omnibus continua fronte in terram conversis, propugnatoribus in armis stantibus, velut ad pugnam pantin: et rex spectabat, inter proras et littus navigans. i 101. la: lustrata classe, Xerxes navi egressus, Demaratum vocari jussit, Aristonis filium, expeditibnis adversus Græciam socium ; eumque, ubi adfuit, bis verbis compellavit: tt Demarate, nunc me juvat, ex te quæ scire cupio quærere. Tu Græcus es, et, ut ego non ex te solum, sed et ex aliis Græcis qui mihi in colloquium veniunt, audio, ex ea civitate es, quæ nec minima est nec infirmissima. Nunc ergo hoc die mihi, au Græci ausuri sint manus contra me tollere? Nam, ut equidem existimo, ne universi quidem Græci et reli- i qui ad occidentem habitantes homines, si vires suas cuncti conjun- gerent, pares forent ad mihi resistendum, nisi prorsus inter se fue- tint concordes. At cupio tamen etiam ex te, quid sit quad deibac dicas, cognascere.” Cui ita interroganti Demaratus respondit: " Utrum, Rex, ex veritate tibi dicam, au ad gratiam P” Et ille jussit eum ex veritate dicere, nihilo enim minus illum 0b id sibi acceptum fore, quam antea fuisset. 102. His auditis, Demaratus: " Rex," inquit, " quoniam ex rei veritate me laqui jubes; eaque dicere quæ non mentitum me esse postbac deprehendar, morem tibi geram. In Græcia ab omni quidem ætate paupertas babitavit: accessit vero virtus, i sapientiæ et legis validæ filin, qua utens Grœcia et paupertatem abigit et domi-L natum. Et laudo quidem Græcos amnes circa terras illas Doricas habitantes: nec .vero de cunctis nunc Græcis verba faciam, sed de salis Lacedæmoniis: quos, primum, dico nequaquam accepturos esse tuas canditiones, servitutem Græciæ proponentes; deinde, obviam illos tibitituros nia in pugnam, etiamsi alii amnes Græcitecum sentirent. Ad numerum autem quad adtinet, noli quærere quot sint numero, qui hoc facturi sint: nain sive mille fuerint qui. in aciem prodeant, hi tecum congredîentur, sive bis pauciores, sive plures." 108. Quibus auditis, ridens Xerxes ait: ttDemarate, quodnam emisisti verbum, mille" viras cum tain ingenti exercitu congres- suras? Die mihi, age: nonne tu ais, regem te horum hominum fuisse ? Vis-ne igitur tu e vestigia contra decemvpugnare viras P At- qui, si vestri cives cuncti tales sunt, ,quales tu declaras, decet te regain eorum, ex vestris institutis,.cum duplo numeroacongredi. Nain

34-8 HERODOTI HISTOR. VIL si illorum quisque denis viris de meo exercitu par est, a te utiqus postula ut viginti viris par sis : atque ita demum recte stabit ratio quam tu dicis. Sin, quum tales sitis talique statura, quali tuet alii. ’Græci qui me convenire consueverunt, tantopere gloriamini, vide ne vans. jactatia sit hoc quad dicitis. Age enim, videamus quid probabili ulla ratione fieri possit ? Quonam igitur pacto mille homines, sut etiam decies, aut denique quinquagies mille, qui cuncti pariter liberi sint, nec unius subjecti imperio: quo pacto inquam, hi resistere tanto exercitui poterunt? Nain, si sont illi quinquies mille, .nos plures quam milleni sumuslqui illorum unumquemque circum- stabimus. Quod si quidem, ut apud nos, sic illi Imius subjecti essent imperio, passent, illius metu, et contra suam naturam fieri meliores, et flagellis coacti pauciores numero adversus plures in prælium ire: sed liberi, et sua arbitrio permissi, neutrum horum fadent. Pute ,vera equidem, æquali etiam humera ægre Græcos salis Persis resistere passe. Sed apud nos hac reperitur, quad tu ais: quamquam , non frequens, sed rarum. Sunt enim inter Persas, in satellitum mearum numero, viri qui cum tribus simul Græcis pugnam inire non detrectabunt: quorum tu linexpertus, Inuit: nugaris.” 104. Ad. hæc Demaratus, u Rex,”inquit, tt ab initia noveram, vera me dicentein non dicturum grata tibi: sed, quoniam me co- egisti verissima eloqui, dixi quæ adrSpartanos adtinent. Quamquam, quo pacto ego nunc maxime adversus illos adfectus sim, tu optime nasti; quum illi me, honore et muneribus paternis spoliatum, dama atque patria pepulerint: quem tuus pater benigne exceptum, victu ac domicilia donavit. Quare credibile non est, hominem sanas mentis exploratam respuere benevolentiam, sed eam patiusiquam maxime camplecti. Ego veto neque cum decem simul viris passe me dimicare prædico, nec cum duobus : et, mei si res arbitrii sit, ne cum uno quidem congrediar. Quad si vero necessitas sut magnum aliquod discrimen urgeret, libenter admodum cum une ex bis viris Congrederer, quorum unus quiSque tribus se parera ait esse Græcis. Ita etiam Lacedæmonii, singnli cum singulis pugnantes, nullis viris sunt inferiores; conferti ver-o, omnium hominum fortissimi. Licet enim liberi sint, non sont tamen omni ex parte liberi: præest enim eis dominus, Lex ; quem illi dominum multa mugis timent, quam te tui. Faciunt certe quidem semper id quad 19x imperat: imperat autem illa semper idem,j-vetans ex acie profugere quantacumque sit hostium multitudo, jubenîsque in ordine suc stantes ont vincere aut occumbere. Quad si vero tibi nugari videor hæc dicendo, de sino reliqua persequi: nunc, quæ dixi, coactus dixi. Cedsnt autem tibi omnia ex tua, Rex, sententia!" i i i 105. His a Demarato dictis, risum edens Xerxes nulla ira est concitatus, sed comiter hominem dimîsit: coque absoluta colloquio,

--- «mua-m. k.;.»---.s...4.i...u.-,. exercitum per Thraciam adversusPOLYMNIA. Græciam eduxît, postquam 849 Do- risco huic,-ubi adhuc moratus erat, Mascamen præfecit, Megado- stis filium, amato ab hac dignitate præfecto illa qui a Dario erat

106. Mascames autem hic, qui ibi relictus est, talent se virum præstitit,constitutus. ut ei uni deinde Xerxes quotannis v munera . v mittere cousue- verit, tamquam qui prester amnes, quotquot aut ipse aut Darius præ- feetos constituerat, fartissime rem gessisset: eodemquei honore Artaxerxes etiam, Xerxis filins, posteros Mascamis prosecutus est. Constituti enim jam ante banc expeditionem crant regii præfecti in Thracia et ubique in Hellesponto. Hi igitur amnes, tam qui in Thracia ersnt, quam qui in Hellesponto, excepta Dorisci præfecto, post banc Xerxis expeditionem ejecti sunt a Græcis: Mascamen vero, Dorisci præfectum, nulli umquam, quamquam multi conatî sunt, ejicere potuerunt; quam 0b caussam constanter ei dona mit- ’ tuntur a rege Persarum. 107. Ex illorum autem humera, qui a Græcis ejecti sunt, nullum l tex Xerxes fortem fuisse virum judicavit, præterquam unum Bagen, Eionis præfectum: quem laudare ille non desiit, et filios ejus in Persis relictos præcipuo honore prosecutus est. Etenim insigni- etiam lande dignus Boges fuit: qui ab Atheniensibus et Cimone Miltiadis filio appugnatus, quum potuisset fide data salvus egredi et in Asiam redire, noluit, ne pet ignavîam vitæ suœ consuluisse videretur regi, sed ad extremum osque .duravit. . Postquam autem nihil alimenti in urbe fait reliquum, ingenti rogo exstructo, liberos et uxorem et pellices et famulos jugulavit, jugulatosque in ignem conjecit: deinde, aura omni et argenta, quad in urbe erat, per murum in Strymonem dispersa, se ipsum super illorum cadavera in ignem præcipitavit. Itaque merito hic vir ad hune asque diem a Persis

108. Xerxes vero, ex Dorisao in Grœciam ducem exercitum, pet quoscunquelaudatur. iter faciebat populos, cunctos V secum militareI v caegit. Erat enim, ut jam ante expasui,tomnis ille tractus osque ad Thes- saliam in Persarum diüone, et regi tributaria; a Megabaza primum, ac dein a Mas-dama subacta. Iter autem ex Dorisco faciens præ- teriit primum Samothracica castella, quorum postremum ad occi- dentom situm estroppidum cui nomen Mesambria; Cui proximum est Thasiorum oppidum Stryme. Inter hæc duo oppida medius interfluit Lissus fluvius; qui tune non suû’ecit aquæ præbendæ exercitui Xerxis, sed déficit. Vocabatur autem olim hæc regio Gallaica, nunc ma Briantica: et est etiam hæc, verum si quæris, Cicanum. 109. Trajecto Lissi fluvii alveo exslccato’, præter’ Græcus hasce ’ eivitates duxit, Maraueam, Dicæam, Abdera. Præter bas, inquam, iter. feeit, et prester clercs lacus circa illos sites hosce: Ismariden l

350 HERODOTI HISTOR. VII. ’ lacum, qui est inter Maroneam et Strymen; * tum, prope Dicæam, Bistonidem lacum, in quem duo fluvii aquam infundunt, Trauus et Compsatus. Cîrca Abdera præter lacum quidem notabilem nullum Xerxes præteriit; Nestum vera fiuvium trajecit, qui ibi in mare influit. Post bas regiones ulterius progrediens, alia præteriit continentis oppida: quorum ad unum est lacus triginta fere stadiorum in circuitu, piscosus, et salsus admodum. Hunc lacum sala jumenta potando arefecerunt: nomen oppido est Pistyrus. Omnia ista appida maritima et Græcanica a sinistra relinquens præteriit. 110. Papuli autem Thracici, quorum pet fines agmen Xerxes duxit, hi sunt : Pæti, Cicones, Bistones, Sapæi, Dersæi, Edoni, Satræ. Ex bis qui ad mare habitant, navibus regem secuti suntp qui mediterranea incolunt, quos recensui, exceptis Satris, reliqui amnes pedibus sequi coacti sunt. lll. Satræ vero nullius umquam hominis imperio, quad equidem noverim, fuerunt subjecti: sed sali ex Thracibus ad meum osque ætatem liberi semper permanserunt. lncolunt enim præaltos montes, nemaribus omnia generis et nive obtectos, suntque hello inprimis strenui. Hi sont, apud quos est Bacchi oraculum, in altissimis mantibus situm. Et Bessi sont, qui apud Satras in bac templo oracula interpretantur; oracula autem sacerdos mulier edit,’ sicuti Delphis, neque illa mugis perplexe. 112. Regionem quam dixi emensus Xerxes, deinde præter Pie- rum. castella transiit, quorum uni Phagres nomen est, alii Pergamus. Et hac quidem iter juxta ipsa castella fecit, a dextre Pangæum relinquens, vastum montem et præaltum; in quo et auri et argenti insunt metalla, quæ partim a Pieribus, partim ab Odomantis, maxime

vero113. Postquam a Satris pet populos exercentur. a septentrions Pangæip habitantes, par Pæanes, Doberes et Pæoplas transiit, versus occidentem vertit, donec ad fluvium Strymonem pervenit, et ad Eionem urbem ; cui tunc adhuc vivus præfectus erat.Boges, cujus paula ante feci mentionem. Terra hæc circa Pangæum montem Phyllis vocatur ; quæ, orientem versus, ad fluvium Angiten pertinet, qui in Strymonem induit; versus meridiem veto ad ipsum Strymonem, cui sacraafecerunt Magi, mactatis equisalbis. v 4 114.. Hisce et" multis aliis incantamentis in fluvium peractis, in Novem Viis par pontes feceruntiter, quibus junctum Strymonem in- .venerunt. Quem locum ubi audierunt Neveu: Vias’vocari, totidem [ibi pueras ac virgines virorum indigenarum vivos defoderunt; ’ Per- Isiicus hicmas est, vives defoderc. Nam et Amestrin, Xerxis ’uxo- . rem, audio, ætate provectam, bis septem Persarum illustrium libe- Vros defadi jussisse, deum qui sub terra esse dicitur remun’eraturam. 115. Ut a Strymane profectus est exercitus, ibi versus occideno

POLYMNIA. 351 tem est ora maris, in qua sitam urbem Græcam Argilon præteriit. Regio hæc, et quæ supra est, Bisaltia vacatur. Inde sinum, Cui Neptuni tempium imminet, a sinistre habens, postquam pet Syleum qui vocatur campum transiit, et Stagirum præteriit Græcam urbem, Acanthum pervenit; singulos horum populorum et eorum qui circa Pangæum incolunt, simul secum ducens, pâriter atque illos quos supra commemoravi: quorum hi qui ad mare habitant, navibus militabant; qui vero supra mare, pedibus sequebantur. Viam autem banc, qua rex Xerxes exercitum duxit, nec confundunt Thraces, nec conserunt, sed ad meum usque ætatem magnopere venerantur. i 116. Acanthum ut Persa pervenit, hospitium Acanthiis edixit, et Medica veste leos donavit laudavitque, promtos videns àd bellum, cognitoque eorum circa fossam studio. I 117. Dum Acantbi versatur Xerxes, morbo mortuus est Atta- chæes, qui fossæ fuel-al: præfectus, probatus regiivir, genere Achæ- menides, stature. inter Persas cunctos eminens, quippe non nisi quatuor digitis brevior quinque cubitis, idemque omnium hominum vocalissimus. Itaque ingenti lnctu adfectus Xerxes magnifice illum extulit humavitque, et universns exercitus tumulo humum adgessit. Huic Artachæi ex oraculi calfata sacra faciunt Acanthii, nomen ejus invocantes. Ita tex Xerxes obitum Artachæis- luctu prosecutus est. 118. Græci veroii, qui exercitum exceperunt,hospitinmque præ- buere Xerxi, ad extremam redacti sunt miseriam, adeo ut suis etiam q laribus fierent extorres. Quippe Thasiis quidem, quum immine civitatum suarum, quæ in continente sunt, Xerxis exercitum hospitio t et cœna excepissent, Antipater Orgis filins ad id delectus, vir inter cives sucs in primis probatus, demonstravit immo in cæmzm fuisse quadringmta argenti talenta. ’ 119. Similemque aliarum etiam civitatum principes rationem im- pensarum reddiderunt. Erat- enim cœna, utpote muito ante indicta, et magna cura adparata, hujusmodi. Simul arque præconum vocem audiverunt per civitates adventum exercitus adnunciantium, partiti inter se oppîdani frumentum quad in urbe erat, farinant et polentam multos per menses confieiebant omnes; simulque pecorà sàginabant, pulcritudine et pretio exquisita, avesque taux terrestres quam pa- n lustres et domibus et in vivariis alebant, quibus exciperent exercitum; denique sures. et argentes pocula cratèresque et reliqua omnia quæ mensæ imponnntur, comparabant. Et hæc quidem soli utique regi ejusque convivis comparabantur; relique vero exercitui sols cibaria. Quando advenit exercitns, tabernaculum structum para- tumque erat, quæ mansio esset ipsi Xerxi: reiiquus exercitus sub dio agebat. Ubi cœnœ aderat bora, hi qui hospites recipiebant labo- ris abunde .habebant: illi vero, postquam bene pasti noctem transe-

362 s HERODOTI HISTOR. VIL gemnt. postridie remisa tabernaçulo, et ablatis quæcumque novai, poterant, discedebant, nihil relinquentes, sed asportantes omnia. 120. Quam in partem comque dictum memoratur Megacreontis, civis Abderitæ, qui’suasit Abderitis, ut it cives universi, mares atque fœminæ, templa adirent sua, supplicesque precarentur a Düs, ut pouline dimidium imminentium malorum velint amoliri, et prœteri-A ter-nm caussa gratias eisdem diis agerent, quad rex Xerxes non bis singulis diebus cibum capere consuesset. Quod si enim imperatum Abderitis fuisset, prandium etiam similiter atque cœnam parure, duorurn alterutrum illis fuisse eligendum, sut non manere adve- nientem Xerxem, aut, si mansissent, omnium hominum pessime adtritum iri." Isti igitur, quamquam gravissime adflicti, tamen exsecuti sunt mandatum. - 121. Acantho Xerxes classem a se dimisit, iter persequi jussam, mandata date prœfectis, ut navales copiæ ad Thermam sese Oppe- rirentur: ad illum dico Thermam, quæ Thermæo sinui imminet, qui ab illa etiam nomen invenit: hac enim maxime compendiariam esse viam cognoverat. Qnippe a Dorisco, usque Acanthum, in hune modum ordinatus exercitus fecemt iter. Terrestres amnes cepias in tria agmina æquis fare partibus Xerxes partitas crut: quorum unum, cui Mardonius et Masistes præerant, jussum erat secundum mare simul cum classe iter facere ; alterum agmen, ducibus Tritantæchme et Gergi, per mediterranea proficiscebatur; tertia pars, cum qua ipse erat Xerxes, media incedebant via, ducibus Smerdomene et Megabyzo. 122. Navalis igitur exercitus, postqnam a Xerxe dimissus est, et per fossam navigavit, quæ par Athon montem in eum sinum per- ductn eret, supra quem situm est Assa oppidum, et Pilorus, et Singus, et Sana; inde adsumta ex bis quoque oppidis militum manu, in Thermæum sinum navigare perrexit. Ampelon circum- f i vectus, Toronæum promontmium, prester Græcus hasce civitates navigant, Toronam, Galepsum, Sermylam, Mecybernam, Olyn- thum; e quibus item naves et milites adsumsit. Nomen hqjus re-

pgionis123. Ab Ampelo Slalom dein promontorio est. idem ’nautîcus I Xerxis exercitus rectam viam ad Canastræum promontorium carpens, quod ex’ universa Paliene maxime prominet, naves inde et milites exPotidœa et Apbyti et Neapoli et’Æga et Therambo et Sciona et Menda et Sana adsumsit. Hæc enim sunt oppida in Pallene, quæ nunc vocatur, situ; cui regioni olim Phlegra fiierat nomen. Banc regionem prætervectus, in constitutum locum navigavit, obiter adsumtis etiam cepiis ex oppidis Pallenæ finîtimis, et Thermæosinui adjucentibus; quorum hæc sunt nomina: Lipaxus, Combrea, Lisse, Gigonus, Campsa, Smila, Ænea. Regio, in qua insunt hæc oppida, etiam

A» POLYMNIA.. - q 253 nunc Crossæa vocatur; .Ab Ænea, in quafinem enumerandomm oppidqrum .feci, jam in ipsumTIzermæum sinum, et in terramMy- gdoniam nayigavit classislpervenitque ad prædictam urbem Ther- mam, et Sindum et Chalestram oppidum, ad Axiurn fluvium; qui Mygdoniam a Bottiæide distemrinat,qcujus in regionis arcto ad mare spatio oppida sunt Ichnœ et Pella.- , , A 124. Classis igitur ibi circa Axiurn fluvium et Thermam urbem abaque in mediosita oppida in.statione mansit, regem exspectans. Xerxes vero et terrestris Ierercitus, ex Acanthe profectus, par mediterranea carpsit viam, Thermam tendens. Fecit autem. iter per Pæonicam terratn et per .Crestonicam ad fluvium Ephedorum, qui e pCrestonæis initio sumto pet Mygdoniam finit, et juxtapahdem, quæ est supra Axium, in sinum illum aquœ suas infundit. 125. Han dum iter facitXerxes, in camelos impedimenta por- tantes iimpetumlfecere leurres. Hi enim. noctu e- consuetis suislsedi- bus descendantes, nullo alia neque jumento taeto, neque homme, salas corripiebant came-los. Atqui mirari subit,’q.uid caussæfuerit quad leones compelleret, ut, intactis aliis omnibus, salis camelis insidiarentur, quum numquam vel vidissent hoc animal, velr pericalum ejus fuissent. .126. Sunt autem in .his regionibus frequentes leones, et baves item sylvestres, quorum cornua imrnani suat magnitudine ; quæ in ,Græciam soient imponari.. Terminus autem hmm est Nestus » fluvius. per Abdera fluens, et Acarnaniam perfiuens Achelous. Nain nec orientera versus alla inpa’rte anterioris Europæ leonem aliquis vident, nec. abroccidente Acheloi in reiiqua continente; sedinter duos istos fluvios leones gigantal. a . .. 4 . . 127. Thermam ut Xerxes pervenit, substitit ibi cum egercitu. Obtinebant autem castra exercitus totam 0mm maritimavn, inde a Therma urbe et terra MYEdQuia neque ad Lydiam fluviaux et Ha- liacmonem,. qui-Bottiæamq a Mæedonia disterminant,,i.u. eumdem alveum aquas suas.confundentes. Tantum terres spatium occuparunt barbant-nm castra. .Fluyiorum autem, "quos commemoravi, salua Echedorus, e Çrestonæisifiuens, ad potandum nonsuiÏecit exercitui, sed aqua illum destituitr I 128. Xerxes vero ex Therma prospectans Ihessalicos montes, Olympum atque Ossam, altitudine mitan; in modumlemineintes, ut racivit in mais illorum angustaru esse canalisai, quampprfluat VIReneus amis, audivitque esset ibi viam quæ; in Thessaliam ferat, .cupidus fuit nave conscensa speçtandi actinon Rami; [quippe ducturus ers: exercitum supçriore viaïper Magedouas, superne habie taques, in Perrbaçbossprseter Gonnqn urbem, quum tutissirnum illac iter esse rescivisset. Et ’sicut cupivit, ita. feeit, .Çonsçansaunave Siëoniê, quam canulent 59mn?! .csnsqenders causassent alloties 2 z i

354 . HERODOTI HISTOR. VIL tale quidpiam susciperet, signum reliquis etiam navibus proposuit solvendi, relicto ibi pedestri exercitu. Ubi ad ostium Penei Xerxes pervenit, illudque spectavit, ingenti captus est admiratione: advo- catosque viæ duces interrogavit,’fieri-ne posset, ut averteretur flu- vius129. Thessaliamet alia parte fama est in lacum mare olim fuisse,derivaretur? utpote altissimis i , montibus undique circum clausam. Etenim latus orienti obversum præcludunt Peiius et Ossa montes, quorum radices sese contingunti septemtrionale lattis Olympus præciudit, occidentale Pindus, me- ridîei obversum 0thrys: et cava terra- inter prædictos montes inter- cepta, Thessalia est. Igitur quum in banc terrain et alii frequentes rivi et quinque præ cæteris clari influant hi, Peneus, Apidanus, Onochonus, Enipeus, et Pamisus; omnes hi modo nominati rivi, ex montibus Thessaliam cingentibus in hune campum influentes, per Imam convallem, eamque angustam, exitum habent in mare, postquam in iunum alveum aquas suas cuncti infuderunt: qui ex que confluxere, caeterî nomen omittunt suum, et unum pPenei nomen manet. Pristinis vero temporibus, quum convallis illa nondum exi- steret, quæ exitum aperit mais, aiunt rivos illos, et præter rivos Bœbeidem lacum, nomina quidem ea’quibus nunc adpellantur non irabuisse, sed nihilo minus quam. nunc fluxisse, atque adeo et: fecisse ut pelagus esset tata Thessalia. Et ipsi quidem Thessali aiunt, Neptunum feeiasc centration: illum, par quam tamquam canulent çflnit Parleur! nec prester rationem hoc adfirmant. Qui enimINe- ptunum existimat movere terram, et, quæ terræ motu diducta surit, opera hujus dei esse; is istud videns dixerit, Neptunrum id jectisse; Est enim illa montium diductio, ut mihi quidem adparet, terræ mon efi’ecta.180. ’Viœiantem duces,i ’ -quærenti , Xerxi an aliurforet Paco «in: in mare, rem adcurate compenam’habentes, responderunt: 2 Non est, Rex,huic flumini alius exitus qui ad mare pertinent, nisi hic ipse : "est enim tota Thessalia undique montibus cincta." Ad hæc Xerxes dixisse memoratur: 2 Prudentes viri sont Thessali: flaque "jam muito ante sibi præcaverunt, pares se nobis non esse agnosce’ntes, quum aliis rebus, tum quod terram incolunt capta et expugnatu facilem. ’Nulla enimraiia te fuerit opus, nisi ut hac flumen in illorum terram immittatur, aggere ex hac convalle repulsum’, et in eos pet quos nunc, finit -alve0s aversum; quo universa Thessalia, præter montes, a uîs mergeretur.” Hæc dixit ad Aleuæ filios spectantia, quod ilii’, Sali quum essent, primi Græcorum sese regi tradide- , mut; quos de commuai gémis consilio societatem sibi pollicilos "esse XerXes arbitrabatur. His dictis,’quæ veluerat contemplatus,

Thermam131. Ibi tum aliquammultosdies’ renavigavit. in Pieria est commeratusa ’ Et.

POLYMNIA. 355 enim montem Macedonicum tartis pars exercitus tondebat, ut illao universœ copiæ in Penhæbos transirent. Interim præcones per Græci-am ad postulandam terraln dimissi radieront ; alii vacui, alii

terrant132. Qui hæc et dederunt arquant populi, adferentes.hi fare fuere : Thessali, l Dolopes, Enianes, Perrhæbi, Locri, Magnetes, Malienses, Achœi Phthiotæ, .Thebani et reliqui Bœoti, exceptis Thespiensibus et Platæensibus. Contra bos Græci ii, qui bellum adversus barbarum susceperunt, fœdus pepigerunt interposito juramento, cujus hæc erat formula : ’t Quicumque populi Græci Persæ sese tradiderint, nulle necessitate coacti, rebus suis bene habentibus, hos Delphico deo esse deciman- dos.” Hæc formula fœderis fuit a Græcis contra bos initi. 183. Atheaas autem et Spartam præcones ad terram postulandam Xerxes non misit, hac de caussa. Superiori tempore, quum ad hoc ipsum Darius legatos misisset, îhos, qui postulatum venerant, Athe- nienses in barathrum, Lacedæmonii vero in puteum præcipitaverant, jussos et [de tenon et caquant capon ragé adferendam. Hanc 0b caus- , sam ad bos Xerxes non luisit qui postularent. Quodquidem 0b facinus adversus præcones admissum quidnam Atheniensibus maiitac- ciderit, dicere non possum, nisi quod terra eorum et urbs evastata œst: at hoc quidem non illam 0b culpam puto accidisse. i 184. In Laeedœmonios veto incubait Talthybii ira, præconis ’ Agamemnonis. Est enim Spartæ .Talthybii faunin: et supersunt ibi posteri Talthybii, Talthybiadæ nominati, quibus hoc privilegium datum est, ut omnia præconum munera apud Spartanos exercent. Ab ille vero tempore Spartanis sacra facientibus non contigit perlitare : .idque longum per tempus apud eos obtînuit. Quod quum dolerent Lacedæmonii, et in magna ponerent calamitate, concione populi sæpius habita, et præconio edito in ’hanc sententiam, si quis velte! Lacedœmoniorum pro Sparta mortem obire ; tum vero Sperthias Aneristi filins, et Bulis Nicolai, cives Spartani, egregio viri ingenio, [cinq nobili loco nati,] et opibus eminentes, nitra sese obtulerunt ad pœnas,Xerxi solvendas pro Darii præconibus, Spartæ oceisis. Ita bos Spartani, tamquam subituros supplicium, in Medos miserunt. 135. Estque et audacia ista horum virorum admirations digna, et .eorumdem oratio, quæ fuit hujusmodi. Dum- Susa proficisountur, veniunt ad Hydsrnem. 1s Hydarnes genets Persa erat, præfectus ores maritimes Asiæ; qui ces ad hospitium vocatos, et liberaliter exceptos, bis verbis interrogant: 2 Viri Lacedæmonii, quid tandem respuitis amici esse Regis? Me et res meas respicientes, videtis quo pacto sciatRex viras boucs honorare. Ita igitur vos quoque si Regi vos traderetis, quos ille viros boucs judicat, unusquisque vestrum parti cuidam Græciæ imperatnrus esset Regisbeneficio.” Ad hæc illi responderunt: fi Hydarnes, non ex æquo proficiscitur hoc quad

856 HERODOTIn HISTOR. VIL .tu nous v dasoonsilium. Nain id, quad tu expertufi os, nabis con- sulisv: alterum autem non es expatrias. Servire quidem nasti;.lia- bertatis-vero nondum cepiati esperimenüm, mum dolois sit, necino. Hunc enim. si esses expertus, consuleres nabis, ut pro en. non bastis mode pigments, verum etiam sœurihus.” Hæc;illi remonderunt

136. Inde ubi Susa adsoenderuat, et in coaspectum vouera regis, purpuraHydarni. quidem, jubentibus satellitibus et sim’ illis .adferentibus ut. in tomai «prostrati adorarent regain, nautique:- se, etiam si in capot ,abnillis dameierentur, id facturas nichant; sec enim mi and: sur adoras hosanna, nec sa causa vernisse. r Tom, postquam ne id facerent ita repugnaruut, deinde hæc et hie similia diacre; " Rex Me- dorum ! Miser-ut nos Lacedæmonii, ut pro præoonibus Spartæ occisis pœnam solvamus.” Quibus Xerses, ut ont generoso anima, ’ respondit, " Non se futumm Lacedæmoniis :. illos enim, oc.- . cidenda præcones, jura hominibus omnibus annota violasse: se vero, quad in illis damnet facinus, id non admissurum z neque illos vicissim interficiendo culpa liberaturum Laœdæmonios.” 137. Ita, ratione ista a Lacedælnoniis inita, puants in pressens tempus est Talthybii ira, licet Spartam redierint Sperthias et Bulle. At multo post tempore recruduit illa, ut aiunt Lacedæmonii,in hello Pelaponnesiorum et .Atiieniensium. .Quæ res, si qua alia, utique divinitusaccidisse mihi videtur. Nain, ut in legatos ingrneretTal- thybii ira, neque cessaret priusquam exitum esset nocta, id jus et fus ferebat : quad veto in filins ingruerit huant virorum qui pacandæ ejus causas ad regem eranti profecti, in Niaolaum Bulidis filium, et in Sperthiæ filium Aneristum, qui piscatores Tirynthios cepit, navi- oneraria naviguas viris repleta; id igitur ex divini numinis ira ao- cidisse plane mihi fit manifestnm. Hi enim, quum a Lacedæmoaiip legati missi essent lin Asism, proditi a Sitalce Terei filio, Thracum rege, et Nympbodora Pytheæ filio Abder-ita, intercepti sont prope Bisanthen ad Hellespoatum; et in Atticam abducti, interfecti sunt ab Atheniensibus, cum eisque Aristeu Adimanti filins, Corinthius. Sed hoc quidem multis annis post liane regis aceidit expeditionem. 1.38. San ad superiorern revertor narrationem; Regis hæc expe-. ,ditio titulnmrquidem habebat tamquam adversus Athenas tandem, sed contra universam dirigebatur Græciam. Que .re -multo ante .cognita, non eadem modo Græci omneserant adfecti. Quippe eorum alii, quum terram et aquam Persæ dedissent, confidebant nihil mali .a barbarosibi illaturn iri: alii- vero, qui non dederant, ingenti mets tenebantur; quum necnavium idoneus numeruslesset in Græcia, quibus exciper-e invadentem hostem passent, etirnultitudo arma ca- perenollet, sed haudæunctauter. faveret Medis. v s . ’ 139. Atque hoc loco necessitas me cagit, ut sententiam dicam,

POLYMNIA. . v 857 invidiosam quidem illum apud .plerosque homines : e nec tamen me retmebo, quin id quod manifeste verum mihi videtur, pronunciem. Si Athenienses imminentis periculi matu terra sua excessissent, ont si mentes tradidissent se Xerxi, Græoorum nulli periculum facturi emnt mari occurrendi regi. Quod si ergo mari nemo restitisset Xerxi, in continenti utique ita se res erat habitura. Quantumvis multæ murorum loricæ par Isthmum fuissent a Peloponnesiis erectæ, deserti Lacedæmonii a sociis (non illis quidem volentibus, sed ne? cessitate coactis, quippe quorum civitatesl singulatim ab hostium classe fuissent expugnatæ) soli fuissent relicti: soli autem relicti, fortibus editis facinoribus, generose etant occubituri. Aut. hoc fate erant functuri : aut, priusquam illud forent experti, quum vidissent reliquos Græcos cum Medis sentira, ipsi quoque deditionem erant facturi: atque ita, utrumlibet accidisseta Græcia in potestate erat futura Persarum. Nain murai-am illorum per Isthmum ductorum quænam futura fuisset militas, exputare equidem non possum, quando rex maris tenuisset imperium. Nunc si quis dicat, Athe- nienses sospitatores fuisse Græciœ, non aberraverit a vero: etenim, utram rationem. rerum gerendarum illi œqueientur, ea ratio præ- ponderatura erat. Itaque, quum hoc sint secuti ut libera manere; Græcia, hi soli sunt, qui, quidquid Græci generis reliquum eret quod cum Medis non sentiret, id exçitarunt, quique, secundum deos utiquo, regain repulerunt. Neque eos oraculaiterribilia’Delphis adyenientin, ingentemqueiincutientia metum, movere potuerunt ut Græciam deser . rerent: sed permanentes sustinuerunt invadentem fines sucs hostem, 140. Missis enim Delphos legatis consulere oraculum Atheniensea voluerant. Qui, legati postquam, peractis circa templuni legitimîn cærimoniis, eadem essent ingressi consedissentque, hoc eis Pythia. cui nomen. erat Aristonica, oraculum ediderat : O miserî! quid sedetis? fugile ad extreml terrarum; Reliofil edibus et munie comme in-oxbem-condilæ arbis! Nec enim «put firman mehit, me corpus, Neo extremi peules, neque manas, nec de media. quidqmm Superstit, sed misere admets erit. Distnrbabit enim illum Et ignis, et une: anors, Syrincnm ngens annum. Mnluqne’etiam alia mutila perdet loua, non modo tanin: l Mulhque Immortflinn lenpla rubido debit igni; QIIÆ jam nunc passim suint sudore dofiuentia, Meluque tremçmin : et de summis tectis Sanguis mer defluit, inevilabilium prænuncins ’mnlorum. ’Sed excedite hoc peueirhli, et animi robur opponite nolis. 141.- His auditis, Atheniensium legati gravissime luotu tarant ad-- feai. . Qui quum-0b nunciatàm calamitatemlprorsus abjeeissent animum, Timon Androbuli filins, civis Deiphensis, spectatus- in priais inter suos,.oonsulu.it eis, ut sumto oleæ rame iterum nitraient;

858 HERODOTI HISTOR. VIL et supplicum habitu denuo peterent oraculum. Cui quum illi obse- cuti essent, dixissenmque: il 0 tex Apollo! melius nobis oraculùm de patrie ede, bos supplicum ramas respiciens, quos tibi ferimus : mit ex hoc penetrali non discedimus, sed hic manebimus usque dum vita excedàmus :" hæc ubi dixerunt, alterum illis oraculum Pythia edidit hujusmodi: Non patent Pull" levain Olympiqu hectare, Munis illum verbis procul prudenüque comme. Tibi vero hoc rural" verbuin edioo, adamantin instar limule: Quundo Iliu omnia oupientur, que in!" Cooropis fines El sucri Cilhæronil Iliflbnl sont oomprelxenu ; Trilonîœ hoc de! lute-cernons Jupiter, ut ligneul mum Soins inexpugnubilin sil, qui le houque liberol servez. Neque tu equitum peditulnque ingentem encroitull Tranquilles mule, n continente inndentein ; sed reoipe le, Tergu vertens. Erik tempus, quum tu alium contra lubie. O divin Sulnmîsl perdes tu filiol mulierum. Sire passim diuemimll Genre, sive collecte. 14-2. Quæ quum mitiora ipsis’ essent esseque viderentur quam prius editum oraculum, scripto hæc consigneront, et redierunt Athe- nas. Id ipsum vero responsum postquam reversi legati ad populum retulere, et aliæ multæ dîcebantur sententiæ ab his quilin mentem oraculi inquirebant, et hæ duæ maxime inter se conflictantes. Di- cebant seniorum nonnulli, vider! deum significare superfuturam esse arcem. Erat enim olim au Athenarum septo munita : hi igitur, id septum cogitantes, hune esse ligneum illum murum conjectabantur. rAlii contra, nases, nichant, a deo significari ; basque parandas esse, atque instruendas omissis aliis rebus omnibus, contendebant. Hi vero ipsi, qui nave: esse dicebant Iigneum murum, in duobus postre- mis Pythiæ versibus illis hæsitabant t 0 divine Sulsmis! perdes tu mon mulierum. Sin passim dissonions Genre, sive collecte. Quæ ob verba conturbantur animi eorum qui mon interpretabantur ligneum murum. Nam interpretes oraculi in hanc sententiam verba hæc accipiebant, quasi ad Salaminem essent eisdem accepturi, si ad navalem pugnam sese comparassent. 143. Erat autem Athenis vir quidem, nuper inter primarios cives locum consecutus, cui erat nomen Thmistocke, vulgo vero Neoclis filins adpellabatur. Hic vir,negans recte ista accipi ab oraculorum interpretibus, in liane sententiam. dissemit. " Si ad Athenienses revera spectaret istud dictum, non adeo mitiiverbo usurum fuisse,” ait, u deum, sed 0 misera Salamis dicturum fuisse, non O divina Salamis; si quidem circa eam perituri essent incolæ. Sed enim in hastes valere dei responsum, si quis illud recte intelligat, non in Athenienses." Itaque suasit civibus, ut ad napalm: pugnam un comparurent, Imnc enim avec Iigneum murum. Hanc in partem

POLYMNIA. s i 359i sententiam Themistecles dixisset, censuerunt Athenienses petiorem esse banc rationem, quam illam quæ erat ab .oraculorum interpretibus proposita: qui, adparatum navalis pugnæ dissuadeutes, summum rei in eo verti centendebant, ut ne manus quidem contra invadentes hostes tollereut, sed, relicta promus Attica, in alia terra novas sedes

144. Alia vero etiam ante banc ejusdem Themistoclis sententia quærereut.opportune vicerat. Quum ingentes ifuissent t 4 in vAtheniensium sel-aria pecuniæ, quæ ex metallis a Laureo redierant, in coque res esset, ut en pecunia viritim civibus divideretur, et unusquisque decem acci- peret drachmes; tune Themistocles persuaserat civibus, ut, omisse. illa distributione, naves ex hac pecunia ,ducentas ædificarent ad b’el- lum, ut aiebat, cum Æginetis’. Hoc enim bellum, tuncconflàtum, Græciæ fuit salutî, ce quad Atheniensesmari dare operarn coegit. Sed naves hæ, ad. quem comparatæ fuerant usum, in cum quidem non saut adhibitæ: et ita tamen opportune tempera in promtu fuere Græciæ. Has igîtur naves, ante Comparatas, tune habuere Atheni- enses; præterque eas alise erant ædificaudæ. Et post acceptum oraculi responsum habita deliberatione deCreverunt, deo obsequentes cum omnibus copiis naves cousceudere, et mari, une. cum eis ex Græcis qui ita vellent, excipere Barbarum Grœciam invadentem. Ista igitur, quæ dixi, macula Atheniensibus evenerant. 14-5. Postquam vero in uuum locum convenere quicomque ex Græcis Græciam incoleutibus meliora sentiebant, ibi tum collatis inter se sermonibus, fideque data, de communi cousilio placuit, primum rerum omnium compenere inimicitias et mutua balla, quæ inter ipsos ebtinerent. Erant autem et inter alios conserta balla ; maximum veto inter Athenienses et Æginetas. Deiude veto, quum rescivissent Sardibus cum exercitu esse Xerxem, placuit speculatores mittere in Asiam, qui res regis exploraient ; tutu et Argos mittere legatos, societatem adversus Persas conciliaturos; item alios in Sici- liam mittere ad Gelonem Dinemenis vfilium, et in Corcyram, qui auxilia Græcis mittenda postuleront; denique alios in Cretam : hoc consilio, ut, si fieri pesset, in unum coalesceret Græcum omne genus, cunctique concordes junctis agerent viribus; quippe cunctis pariter Græcis imminente periculo. Dicebantur autem permaguæ esse res Gelonis, multo amphores quam ullius populi Græci. 14-6. His ita decretis, depositis inimicitiis, primum speculatores, mittunt in Asiam, tres vires. Qui postquam Sardes venerunt, exercitumque explorarunt regis, deprehensi a ducibus copiarum pedestrium, tertique, abducebautur supplicie adficiendi: eapîtis enim erant damnati. Quod ubi Xerxes rescivit, improbata ducum sententia, satellitum nonnullos misit jusses ad se ’adducere sp’ecu- latores, SÎAViVOS etiam nunc. nacti essent. Qui, quum illos super-

ses HERODOTI HISTOR. vu. otites invenissent, et in compectum produxiss’ent regis; tutu veto rex, postquam ex eis quæsivit qua caussa venissent, imperavit-satel- lifibus, ut cireumducereut bomines, pedestremque omnem exercitum et equitatum illis ostenderent, spectaculoque satistos, inquamcum- que vellent regionem dimitterent incolumes. 14:7. Ista imperaus tex, banc ratiouem adjecit, ut diceret, "si parfissent speculatores, nec præscituros fuisse Græcos quanta regis copiæ sint fuma amplieres, nec ipsos magnum incommodum hostibus fuisse adlaturos tribus occisis viris: qui si in Græciam redierint, videz-i Græcos, cognitis Persarum rebus, ante susceptam banc expeditionem libertatem suam tradituros; atque- in ne opus quidem Persis fore, ut ducendi adversus-illos exercitus molestiam sentine- ’ant!” Similis ista regissententia fuit alteri huic. --Quum Abydi Xerxes versarstur, compicatus est naves frummtarias ex Ponte par Hellespoutum navigantes, et Æginam arque Peloponnesum poten- tes; Consiliariiigitur qui adsidebant ei, ut cognement bastiles esse noves, capere illas tarant parati, respicieutesnutum regis, quando ille imperium esset daturas. Xerxes veto ex illis qnœsivit, quorum Ici navigurent. Qui ut dînera, tt A11 tues bectes, Domine; frumen- tous eis advehontesz” respondit ille : tt Atqui- etiam nos-codon: navi- gamus, que in, et aliis rebus et frumento instructi. Quid ergo mali hi faciunt, quad frumentum nabis adportant ?.” Speculateres igitur, quos dixi, postquam omnia spectarunt et a Xerxe dimissî-sunt, ita

I 148.in GazonGræcinm contra Persam rediere. conjurati, postquam . . in Asiam speeulatores mandatent; porto Argos miserunt legatos. Aiuntzautem Jrgivi; res tune apud se in hune modum esse gestasç îStntiln ab initie cognitos ipsi: fuisse adparatus" quos adversds Grœciam fumet Barbares: quumque simul intellexissent opemm daturas esse Græ- :008, ut sese in societntem centra Persas adsc’ncerent, Iegatesrse minime Delphos, qui ex Deo quærerent, "quidnam facientes malins consulturi essent rebus suis? Nuper enim sex millia de suis occises esse a Laeedæmoniis et a Cleomeue, Anaxandridæ flic.” En causse legatos se misisse ;.interrogantibus vero hoc responsum-re’ddidisse

c’ Phitimis invise, cure immortalibns Diis, .Veruuun lutas tenons, canins «de, Pythiam; Et espiti cuve: eupatonim corpus sernhit.: ,- -Hoe reqmnsum sibi initio redditum a Pytbia fuisse: deinde vero Argos venisse legatos; et adeuntes scutum, exposeisseïmaudata. Adea Argivos respondisse, flpatates se esse en facere, si, composite cum Labedæmoniis in triginta aunes pace, dimidium imperii in .universes socios ipsi obtinuiseent: et.æqu.um quidem esse, ut panes .ipsos-summa lit totius imperii; (contentes se autem dimidio fore.”

. 149. Hæciaiunt senatumPOLYMNIA. resptmdisse, tametsi Argivos eraeulum 361 vetuisset contrahere cum Grœcis soeietatem; et, metueutes licet ora- . enlum, cupides tamen fuisse fœdus in triginta aunes cum Lacedœ- moniis paciscendi, ut intra hos aunes pueri ipsorum ad virilem pervenirent ætatem. Quod si enim fœdus uoneenciliaretur, ventes esse, ne, si ad superius malum alia quædam calamites in belle Per- sico accessisset, reliquum foret ut prorsus Lacedæmoniorum subji- carentur imperio. Ad ista autem a senatu dicta ces ex legatis, qui Sparte. cran: missi, hæc respondisse: tt De fœdere quidem relaturos se admultitudinem; de belli imperio autem mandatum sibiesse ut respoudeant dicuntque, duos sibi esse rages, Argivis veto unum: fieri autem non pesse, ut alteriiutri regi Spartanorumo abrogetur im- 7 perium. .At, quin cum suis duobus Argivus æquum jus suifragii habeat, nihil impedire." Ita, aiunt Argivi, non fereudam sibi visum esse Spartanerum arrogantiam, maiirisseque se sub ’Barbarorum esse imperio, quam Lacedæmoniis parera: edixisseque senatum legatis, ut ante soli: opossum finibus suis excéderont ,- id ni fourrant, hostium

loco150. Ista habitant quidem bis de iri. rebus l ipsi I memorantx . i * Argivi.- - a Est ;-. vero alia fuma pet Græciam vulgata; misisse Xerxem, priusquam. arpe- ditionem in Græciam susciperet, Argos caduceaterem. Qui ubi adveuit, in hune modum locutus esse fertur: " Viri Argivi! :rex Per- sarum hæc vobis dicit. Nos Perseu ,existimamus, a que progenitî sumus,.fuisse Persei filium, Dauaæ nepotem, natum ex Cephei filin Andromeda: ita igitur a vobis sumus oriundi. Proinde æquum non est, ut aut nos progenitoribus nostris bellum faciamus, aut ut vos, aliis opem ferentes, contra nos in acie stetis; sed ut domi manentes, quietem agatis. Nain, si mihi ex sententia res successeriut,.nullos potiere loco, quam vos, habebe.” Hæc audientes, Argivcs «magni l fecisse: et statim quidem, nihil nec pollicitos esse Græeis, nec ab illis postulasse; sed, postquam ces ad societatem’Græci inviteront, tum vero, quum bene gnari essent Lacedæmonios secum non com- munieaturos esse imperium, dimidium illius postulasse, .ut hoc præ-

textu151. Cum utentes bis etiam congruere,otium aiuntagerent. Græeerum ’ nennulli, - u . aliam rem, quæ quidem multis post annis incidîssememeratur. Adfuisse tune forte Susis Memnoniis, alterius cujuspiam-rei causse, legatos Atheniensium, Callîam Hipponici lilium, ejusque collegas: Argivos verolet ipsos, per idem tempus misais Susa legatis, ex Anaxerxe quæsisse, utrum " sibi adhuc firme maneat amicitia quam cum Xerse conciliassent, au hostes ab ille judieentur P” His regem Ar- taxerxem respondisse, tt utique firmam manere, neque se ullams ci- yitatem sibi mugis amicam,oquam Argos, existimare." ’ ., 152. Jam vero, au revers Xerxes caduceatoreni Argos miserit ista 3 A ’

36? HERODOTI HISTOR.. VIL àiœ’ntem; et aniAi-givorum lagmi, Susa profecti, Artaxerxem de unicitîa. interrogaxerint; id equidem pro certo confirmare non possum: nec de bis alium prommcio sententiam, nisi quamjpsi dicunt Argivi. Cæterum hoc satis scia, si amnes homines propria mais in commune Conferrenc, cum aliorum maÎis illa permutaturi, fore ut unusquisqtie, propius inspectis siiorum mails, lubens iursus en re- portera, quæ ipse sdtulisset. Ita nimirum non-turpîssime Argivi 636mm. Ego autem dicere debeo quæ memorantur; nec veto omnibus utiqùe. iidemvdebeo adhibere : nique hoc idem in universam han: Historia!!! dicturn intelligi velim. N am et hoc traditur. Argi- vos advecasse Persam in Græciam, quum male illis cessisset adversus.Lacedæmonios bellum, quumque quidvis potins sibi accidere iodlent, quem injl’isti en statu, quo tune ersnt, muera. Atque hæc de Argivis bactenus. ’ 158. Il Brumes! et alii asoeiis missi legati venerunt, com Gelone nenni, et a Lacedæmoniis mîssus Syagrus. Gelom’o hujus progenié tu, Gelas incols, ex Telo insula erat, contra Triopium situ: qui, quum a Lindiis ex Rhodo, duce Antiphemo, Gels conderetur, cou Inniœ fiieratisociùs. Hujus postai, procedente temoore hierophantæ filetant inferarum dearum. et constanter idem munus tenuerunt’: sa quads Telines, nous ex illorum naja-ibus, tsiî modo fuerat prao motus. Cives nonnulli- Geloi, in seditione victî ab adversnriis, in Muctorium Oppidum confugerant supra Gelam situm. Hos Telines Gelam .lfednxit, nulla hominum manu adjutns, sed salis sacris ha- mm deamm. Unde veto hæc sumserit, au: quomodo motus sit, dicere non postant Sed bis fiel!" refluait illos hac conditione, ne postai ipsius hierophantæ illa-nm domum essent, Quod autem audio rem tintait: a Teline esse perfeçtam, id cd mugis etiam miro»; quai, quum tafia non a quolibet bouline patrari pesse existimàve- sim, sed ab anime fini et virili rabote debero proficisci, hic e con- tarit) parhibetnr a Siciliæ incolis eflïeminatus et mollis admodum homo fuisse. At i5. quidem ita mnnus hoc obtinuemt. 154v. Mon-tua Cleandro, Pantaris filio, qui postquam septem ànnis’ Gelæ fuerat tyrannus, a Sabyilo cive Geloo est interfectus; ibi mm Hippoc’mtes, Cleandri frater, nionarchîam suscepit. Quo reguante Gelas, nous e posterissTelixiis hierophantæ; cum aliis multis, et in bis cum Ænesidemo Pataici, filin; custos corporis fuit Hippocratis 2 necvve’fo malte post oh virtutem præfectus univevsi equitatus nomi- , status est. Nom quum Callipolitas et Naxios oppugnaret Hippo- crates, et Zanclæoset Leontinos, itemque Syracusios et Barbams multos; in cunctis hisbellis psæclare- Gelonis virtus enfumât. Ea- rum autem quos dixi civitaçum nulle, præter Syrnousas, effigie quin. in servitutem ab Hifipocrate redigeretur. Sjimcnsios veto, pfælio vîntes ad Elornm fluvium, liberaverunt Corinthii et Coreyraei-l con.-

----n-.-r-»---.- a «lista pace in banc conditionem,POLYMNIA. ut Camarinam Hippocrati . 36.3. trader. L rent Syracusii: 1mm antiquitus Syracusiorum Camarina fuerat. 155. Postquam vero Hippocrati etiam, quum totidem aunes quot Gleander frater regnasset, accidit ut ad Hyblam urbem, bellum gerens cum Siculis, occumberet; tune nimirum hic Galon, nomine quidem tenus opem ferens filiis Hippocratis Euclidi et Cleandro. quibus jam parere cives noluerant, te vers autem, prælio victis Ge-fi lois, solus ipse regnavit, Hippocratis filiis imperio fraudatis. Quæ res quum ei prester spem successisset, deinde gamoros quos vocant ’ Syracusiorum, [id en, prædiorum possessores] urbe ejectos a populo, et a propriis servis, qui Cyllyrii Ivocabsntur, ex Carmen; oppido Syracusas reduxit, et hac quoque urbe potitus est. Populus enim Sy-racusiorum adventanti Geloni et se et urbem tradidit. 156. Syracusis potitus Gelon, jam non tanti fecit Gelas imperare; itaque hoc oppidum fratri suc Hieroni permisit, ipse vero Syraèusas quolibet modoimunivit et auxit: ersntque ei Syracusæ loco omfi k nium. Et brevi hæc urbs crevit floruitque. Nom et Camârinœos cunctos, Syracusas transductos, cives fecit, diruta Camarina: et majore parte Geloorum civîum eadem modo, quo Camarinæîs, usus est. Megarenses vero Siciliam insolentes quum ub illo oppugnati in deditionem vernissent; opulentiores eorum, qui bellum contra cum suscitaverant, et oh id se perditum iri putabant, pariter Syracusas transduxit, civesque fecit ; plebem autem Megaxensium, quæ belli non fuerat auctor, et nihil ab illo mali se passuràm exspectnbat, banc item Syracusas perductàm vendidit ea conditione, ut eISicilia expos: tarentur. Eodemque mode Eubœensibus usus est Siciliamiîncolen- tibus, discreta plebe a locupletibus. Egit autem in cum musque. hac mussa, quad molestiæ et periculi plenum putaret, uns cum. plebç babitare. Tali mode potens tyrannus Gelon evaserat. A il 157. Tune vero, postquam Syracusas venere Græcorum legati, in conspectum Gelonis producti, hæc apud cum verba feeerunt. tiMi-l .serunt nos Lacedæmonii et Athenienses horumque socii, ad sosie- tatem adversus Barbarum te invitaturos. Haud dubieenim hune. nostiGræciam invadentem; virum Persam, qui Hellespontoi ponte juncto universas Orientis copias ex Asie transducturus est, et bellum fllaturusi Græciæ; caussamlquidem , prætexens, contra Athenas se ducere exercitum, in anima autem habens totem sibi Græciam sub- jicere. Tu vero magna præditus es potentia, et baud minima pars Græcîæ apud te est, qui imperas Siciliæ. Succurre igitur liberanti-p bus Græciam, cum eisque eam libers! Etenim junctis Græciæ viti.) bus magna contrahitur manus, et pares sumùs invadenti hosti. . Sin. nostrum alii [nos produnt, alii juvare nolunt, et exigus. pars Græciæ: mesa tune veroest verendum, ne Grœciapereat universo. Noli enim.

364 HERODOTI HISTOR. V1.1. existimare, si nos - prœlio victos Persa subegerit,tnon eumdem m1- te l pariter venturum; sed, priusquam istud accidat, tibi prospice! Nobis v enim opem ferens, te ipsum tutum præstabis.- Rem bono consilio susceptam bonus plerumque seqm exitus solet.” Sioilli locuti suint: 158. Gelon vero, vebementer illos increpans, in hune modum tec: spondit. tt Vil-i Græci, arroganti utentes oratione- ausi estis me bortari ut subsidio vobisnveniam adversus Barbarum. At iidem vos; quum prias ego vos rogavi, ut- barbarorum exercitum mecum adgre- deremini, obtestatusque sum ut Doriei necem, Anaxandridæ.filii,- ab Egestæis commissam ulcisceremini, simulque adjutorem me vobis obtuli ad liberanda emporia, e quibus magna commoda fructus-’ que ad vos redibant, nec mei ’caussa venistis ad opem mihi ferendami nec ad ulciscendam Doriei cædem; et, per vos si stetisset, omnia hæc in barbarorum -fbrent potestate.- At, postquam bene atque. prospere mihi omnia cesserunt, nunc, ubi in vos versum est bellum; in vasque ingruit, ita demum memoria vos subiit Gelonis. Verum-’ tamen, quamvis a vobis turpiter fuerim contemtus, non ego vestrum cru-similis, sed paratus sum opem vobis ferre, (incantas præbiturus trirèmes, et vicies mille milites graviter armatos, bis mille equites,- bis mille sagittarios, bis mille funditores, et bis mille cursorios equites leviter armatos : denique universo Græcorum exercitui frumentum me suppeditaturum, osque dam debellarimus, recipio. At bac conditions hæc polliceor, ut dux et imperator sim" Grœcorumn l adversus Barbarum: alia conditione nec ipse venturus guru, nec alios159. Hæc audiens missurus." non tulit Syagrus, sed bis verbis 4 respondît:i v * " Ingentia profectoi lamenta tolleret Pelopides Agamemnon, si audiret. Spartànis imperium ablatum a Geione et Syracu’siis. Immo. hujus conditionis ne porro mentionem facies, ut tibi tradamus im- petium. Sed; si vis auxilio venire Græciæ, scit’o sub Laeedæmo- nioruin te fore imperio: id si tibi non placet, noli auxilio venire." 160. Ad hæc Gelon, videns aversantem Syagri sermonem, po- stremam banc illis proposuit conditionem. ’t Hospes Spartane !" inquit, *’ Contumeliosa verba, in hominem projecta, iram soient exei-é tbre: at tu, quamvis contumelioso usus sermone, me tamen non in-i. duxisti utinÀrespondendo sim immodestus. Quandoquidem vero vos tante studio urgetis ut imperium teneatis, consentaneum est ut ego majori etiam studio, quam vos, mihi hoc postulatn, quippenaulto. majoremeirercitum, multoque pluresnaves vobis adducturus.’ At, quoniamvadieo adversa vobis hæc conditio est, nos" de en quod prius- postulavimus, nonnibll conceçiemus; Si pedestribus copiis voswpræé , mentis; ego nauticis’ præero: sin vobis volupe est classi prœesse, ego pedestribiis’ præero, copiis. Aut in alterutrov horum adquiescere vos- pportet, aut abire talibus sociis destitutos." ’

POLYMNIA. r ses 161. Hæc ubi Gelon proposnit, antevertens Athenirmium Iegatus Lacedæmonium, bis verbis respondit. 5 Rex Syracusarum! Non ducem petituros nos ad te Græcia misit, sed exercitum. Tu vero negas exercitum te missurum, nisi Græcîæ imperes: nempe imperare illi cupis. Quatenus igitur universi Græcorum exercitus du- catum tibi postulasti, satis nos Athenienses babuimus silentium tenere, bene gnari idoneum fore Laconem ad rationem tibi pro utrisque reddendam : nunc veto, ubi de universi imperiî summa conce- dens, classis postulas imperium, sic tibi habe. Si vel Lace tibi concederet classis imperium, nos non concedereinus: nostrum enim L boc-munus est, nisi Lacedæmionii id velint. His ergo, si classis obtinere imperium voluerint, non repugnamus: alii v’ero id concedi- mus nemini. Sic enim frustra nos maximas Græcorum omnium nauticas copias paratas baberemus, si Syracusiis nos Athenienses- imperio cederemus, qui populum exhibemus antiquîssimum, salique sumus Græcorum qui numquam solum vertimus: que de populo etiam Homerus ,poeta fortissimum virum ait ad Ilium venisse, et or- dînasse instruxisseque exercitum, Quo minus reprebendendi sumus quod-ista162. Tutu veto dicimus.”Gelon, ’i Hospes Atheniensis’ l - h .l” Ï ait, s " Vos vide- rnini imperatores quidem babere, sed, quibus bi imperent, non baà bitures. Quoniam igitur nihil remittentes, omnia vultis tenere z ocyus bine abire maturate, domumque reversi nunciate Græciæ, ver ei ex arme esse exemtum." Cujus dicti hæc sententia est, quam ille significare voluit: nempe satis constat, præstantissimam anni partent ter esse;- suum autem exercitum’præstantissimam partem dixit in Græcorum exercitu.- Itaque Græciam, societate ipsius destitutam, comparavit cum anno, cui ver sit exemtum. - 163. Legati igitur Græcorum, bisce cum Gelone actis, domum navigarunt. Atque ita tune Gelon, timens quidem Græcistveri- , . tusque ne superando Barbare impares sint futuri, sed indignum et intolerabile eitistimans,regem Siciliæ, in Peloponnesum trajicientem, sub imperio esse Lacedæmeniorum; banc quidem aspernatus est conditionem, sed aliam rationem est secutus. Simul atque Persam intellexit trajecisse Hellespontum, icum tribus navibns actuarîis quinquaginta remorum ,Cadmum, .Scytbæ filium, genere Coum, Delphos misit,.multis pecuniis et pacificis mandatis instructum, qui, belli exitum exspectaret; et quidem, si vicissetBarbarus, pecuniaq si et terram et aquam nomine Gelonis traderet; sin Græci naissent, pecunias164-. Cadmus bic antes, reportai-et. quum patri in regnum ,Coorum , firme- . re- I rum statu successisset, sua sponte, nulle imminente periculo, sols justifia ductus, in medio Cois deposuerat regnum, et in Siciliam’ migraverat. lbi cum Samba Zanclam urbem tentât babitavitque,

366 HERODOTI HISTOR. V11. cujus nomen in Messanam mutatum est. Hunc igitur Cadmum, qui isto mode in Siciliam venerat, Gelon propterlreliquam etiam viri jus stitiam sibi perspectam, Delphos misit: isque præter alia justifiæ documenta etiam hoc non minimum a se editum reliquit, quad, quum magnas in manibus baberet pecunias a Gelone sibi creditas, intervertere eus, quamquam nihil probibebat, noluerit; sed, postquam pugna navali vicissent Græci, et Xerxes cum exercitu abiisser, ipse etiam in Siciliam reversus pecunias omnes Geloni reportaverit. 165. Memorant etiam Siculi, quamvis sub imperio futurum La; cedæmoniorum, vel sic tamen Gelonem subsidio venturum fuisse Græcis, nisi Terillu’s Crinippi filins, Himeræ tyrannus, a Tberone Ænesidemi filio, Agrigentinorum monarcba, Himera ejectus, sub idem tempus trecenta millia Pœnorum et Libyum et .Iberorum et Ligurum et Helisycorum et Sardomm et Corsicanorum, horumque ducem Amilcarem Annonis filium, regem Carthaginiensium, in Si- ciliam transduxisset. Nempe Amilcarem ad istam suscipiendam expeditionem indurerai; Terillus, pro bospitii jure opem ejus implorans: maxime vero eum combloient Anaxilai studium, Cretinas filii; qui, quum Rbegii esset tyrannus, traditis Amilcari filiis suis obsidibus, persuaserat si ut in Siciliam trajiceret ad opem sacero - sue ferendam : filiam enim Terilli, nomine Cydippen, in matrimonio Anaxilaus habuit. Ita igitur Gelonem, aiunt, quum Græcis auxilio venire non potuisset, pecunias Delphos misisse. 166. Ad hæc memorant, eadem die iniSicilia Gelonemvet Tbero- nom Amilcarem Carthaginiensem prælio superasse, que die Græci ad Salaminem Persas superarunt. Amilcarem vero, qui a patre Carthaginiensis, a matre veto Syracusîus fuit, et 0b virtutem ad regiam dignitatem a Carthaginiensibus erat promotus ; hune, audio, postquam collatis ’signis rictus est prælio, dîsparuisse: nec enim vivum, nec mortuum, usquam terramm fuisse repertum, lquamquam Gelon omnia diligentissime perquisiverit. 167. Narrant veto Pœni, probabili ratione utentes, Barbares cum Græcis in Sicilia ab salis ortu asque ad vesperam pugnasse: (eo enim asque extraxisse pugnam ;) Amilcarem autem par id tempus in castris manentem sacra feuisse et perlitasse, integra corpera sug er-ingente pyra cremantem; tum vero, quum, vinum forte infun- Sens sacris, suos vidisset in fugam versos, se ipsum in ignem conf jecisse, atque ita crematum nusquam comparuisse. Eidem veto Amilcari,.sive bac ratione, quam Pœni narrant, e conspectu hernie ’ mum remets, sive alia quam Syracusii tradunt, Carthaginienses et sacra faciunt et in omnibus civitatibus, quæ ipsorum sunt colonies, monumenta erexérunt, maximum vero in ipse Carthagine. Sed

’ hæcP1168. Corcymide Siculir vers aliudlegatis rebuta respondeizunt, hactenus. aliud feeerupt;, a Î

un. et. bos POLYMNIA. ad societatem invitai-ont. iidem qui in Siciliam. se? lerant missi: eademque oratione apud bos usi sunt qua apud Gelonem. Et bi quidem statim polliciti sont auxilia se missuros, dicentes tt non negligendam sibi esse salutem Græciæ; quæ si periret, nihil aliud sibi fore reliquum, nisi ut proximo quoque die servitutem ser- virent: itaque quanta maxima vi passent, illi succurrendum.” Ita speciose responderant. At ubi adfuit auxilia mittendi tempus, ibi un, alia sentientes, naves quidem compleverunt sexaginta: sed ægre in altum provecti Peleponnesum adierunt, et circa Pylum et Tænarum Laconicæ terne, inhibitis volis navea in alto tenantes, exspectarunt hi quoque exitum belli; minime quidem sperantes forent Græci superiores discedant,sed existimantes Persam ingenti reportata victoria universæ Græciæ imperio potiturum. Itaque consulta id fecerunt, que hæc et talia Xerxi dicere passent: tt Nos, Rex, quum Græci ad hujus belli societatem adsciscerent, qui cepias’non minimas babemus, et navium baud minimum numerum præbere poter-amas, sed maximum post Athenienses, noluimus contra te arma. ferre, sut quidquam quad ingratum tibi foret, facere." Talia dicendo sperabant melius secum, quam cum aliis, actum iri: quad etiameventurum fuerat, ut equidem opiner. Adversus Græcos veto alia eis patata excusatio erat, qua etiam usi sont. Accusantibus enim illos Græcis quad auxilia non misissent, dixerunt: 6 complesse se quidem sexaginta triremes, sed ventis etesiis probibitos esse Ma- leam circmnvebi; en causse ad Salaminem non pervenisse, nec ullo pravo consilia factum esse, ut pugnæ navali non interfuerint.” Ita

bii ’ 1169. Græcos Crctenses, postquam cluserunt. ces adbelli’sodetatem Ainvitarunt ’ Græci quibus id mandatum erat, banc iniere rationem. Coinmuni consilie Delphos misais legatis quæaiverunt ex Deo, cm es usa ipsorumvcsset futurum, si opem ferrent Græciæ? Quibus Pjtbia respondit: ti Stulti! Conquerimini quantum vobis lacrymarum materiam immiserit Minos, iratus quad, quum Græci vobis ad ulciscendam ipsius in Camico patratam cædern operam suam nentcontuiissent, vos illis ad vindi- candain mulierem a barbare vire e Spæta raptam socios vos ad- junxistis i” 1d responsum ubi ad se relatera Cretenses audivere, opem Græcis ferre supersederunt. l 170. Minoem quippe fama est, quum Dædalum quærens in Sica- niam venisset, quæ nunc Sicilia vocatur, violenta marte ibi’occubuisse z interjecto autem tempera Crotenses, battante Deo, universas prieter Policbnitas et Præsios magna cum classe in Siciliam profectos, urbem Camicum, quam mea astate Agrigentini incoluerunt, quinque annis tontinais oppugnasse ; ad extremum vero, quum nec eapere urbem, nec diutius. manere faine pressi passent, re infecta discessisse. Eosdem deinde, narrant, circa Iapygiam navigantes,

368 HERODOTI HISTOR. VIL ingenti oborta tempestate ad terram fuisse impulsas, fractisque nain bus, quum nulle. in Cretam redeundi ratio adpareret, ibi mansisse, et condita Hyria urbe, ex Cretensibus mutato nomine Iapyges Mes- sapios, et ex insulanis incoias contihentis esse factos: tum deinde ex Hyria reliques ab eisdem ductas conditasque esse colouias, qua: longo’interjecto tempore evertere Iconantes Tarentini ingentem cladem passi sunt, ut cædes hæc hominum Græci generis maxima fuerit omnium quus novimus, tam ipsorum Tarentinorum, quam Rhegino- rum. Ex Rheginis enim civibus, qui, a Micytho Chœri filin vi coacti, auxilio T stentinis venerant; en occasione perierunt tria millia; ipsorum vero Tarentinorum’ tante fuit multitude, ut iniri numerus non potuerit. Miçythus autem, qui minister fuit Anaxilai, Rhegii relictus eraç ad administrandam urbem; idem qui deinde Rhegio pulsus, Tegeam Arcadiœ habitavit, et maltas filas Olympiœ statuas

dedieavit.171.. Sed hæc de Rheginjs ’ - eti Tarentinis ’ i " in4 transcursu i dicta sunto. ln Cretam vero hominibus viduatam immigrasse, aiunt Præsii, alios homines, maximeque Grœcos: tertia veto post Minois obitumge- neratione’ gestum esse bellum Trojanum, in que non postremi ordinis adjutores Menelai Cretenses fuisse satis aiunt constate. Pro ista veto opem Græcis navata, postquam a T roja rediissent ’Cretenses, famem pestemque et ipsis et gregibus ipsorum esse obortam; de-, nique, desolata iterum Creta, tertios nunc Cretens’es une cum lais, qui e superioribus reliqui fuissent, eam habitue. Hæc igitur in memoriam illis revocans Pythia prohibuit auxilia Græcis mittere

172; Thessali primum necessitate coacti Medorum pattes se’qui cœpefunt, postquam ostenderunt non sibi placera Aleuadarum arti- ficia.volentes. Nam simulatque intellexerunt Persam esse in. Eulopam’tra- i i jecçurum, legatos in Isthmum miserant, ubi convenerunt legati a civitatibus meiiora sentientibus delecti, qui pro sainte Græciæ deli- -be’rarent." Ad bos ubi venerant Thessalorum legati, h’ac oratiOne usi erant: " Viri- Græci! Custodire opottet fauces Olympiens, quo Thessalia et universa Græcia a hello tata præstetur. Sumus quidem pas parati ad cas vobiscum custodiendas, sed et vos opodet validant mîttere exercitum: etenim, nisi miseritis, scitote nos cum Persa fœ- dus esse inituros. Nec enim profecto æquum est, ut nos, qui ante reliquam Græciam adeosumus expositi, soli b") vobis perearnus. Quod si vos opem ferre non vultis, nullam nobis necessitatem pote- rîtis vimponere: ultra vires enim cogi nemo potesti: sed ipsi dahi- mus operam ut saluti nostræ Consulamus.”4 Hæc Thessalorum fuit

173. Que audita oratione decreverunt Græcî pedestrem exercitu!!!oratio. gnan in Thessaliam - mitçere,’ a qui . fauces a illas custodiret. Qui

ubi collectus est-exercitus,POLYMNIA. pet Eurîpum :mvigavit; et postquam . 369 . Mou Achaiæ pervenit, in-terramexpositus, relictis ibi navibus, in Thessaliam ire perrexit: et in Tempe pervenit, ubi sunt fauces quæ-ex inferiori Macedonia in Thessaliam ferunt secundum Peneuni fluvium, qui inter Olympum montem et Ossam interfluit. Ibi castra posuerunt- collecta Græcorum circa decem millia graviter armatorum: cum eisque Thessalorurn erat equitatus. Imperator état Lacedæmoniorum, Euœnetus Careni filins, ex polemarchisielectus; non quidem ex regia familia natus; ’Atheniensium vero, Themisto- des Neoclis filins. At nonnisi paucos dies hi ibi manserunt. Ad- venientes enim ab Alexandro Macedone, Amyntæ filin, legati sua- serunt eis ut discederent, ne in [zisfaucibus manentes conculcarentur ab incidente etenim; quibus verbis illi multitudinem copiarum pedestrium nauticarumque significarunt. His igitur ita suadentîbus, quum salutare videretur consilium, satisque constaret bene adversus ipsos animatum esse Macedonem, paruerunt Græci. Mini qvero vi-f detur metus fuisse, qui illis ut discederent suaserit, quum intellexissent alium præter banc esse viam qua in Thessaliam transire hosüs posset, par superiorem Macedoniam et Perrhæborum fines juxta 4 Gonnum-urbem; que etiam in Thessaliam transiit Xerxis exercitus. Græci igitur, naves suas repetentes, ad Isthmum retro sunt profecti. - 174i; Hæc in Thessaliam expeditio suscepta est, quum rex in eo fuit ut-in Europam ex Asia trajiceret, jamque Abydum pervenerat. Ita ergo Thessali, sociis destitua, studiose, neque amplius dubitati- ter,; Medotum partes sunt amplexi, et in ipsis rebus gerendis utilise simas sese regi præstiterunt. ’ 175. Græci postquam ad Istlgmum pervenere, reputantes en quæ ab Alexandra nunciata erant, deliberarunt qua ratione bellum ad- miniaturait, et quibus in lacis sedes belli esset statuenda. Vicit sententia, ut Themiapylaruquuces custodirentur: nam et angustic- res bas esse constabat quam illaslvper quas ex Macedonia in Thessa- liam transitur,isimulque propiores hue erant ipsorum terræ: callem- autem, pet quem deinde factumsstut interciperentur Græci ad, Thermopylas, ne esse quidem inoverant, priusquam Thermopylas ingressi - resciverunt a Trachiniis. Decreverunt îgitur, custodîüs illis-faucibus Barbarum introitu in Græciam prohibera, classem veto ad Artemisium terres Histiœotidis mittere. Nam vicina inter se sunt ista loua, ut quid utrobique geratur facile cognosci possit; et locorum hæc ratiolest. 176. Artemisium ex apex-to mari Thmcico in angustum fretum coarctatur, quad est inter Sèiathuln insulam et continentem Magne- siæ: inde augustins filas excipit Artemisium Iittus Enbœæ, in que est Artemidos (Dianaè) templum. Fauèes autem illæ, per’quas ex Tradiine in Græciarpest introitus, ubi angustissimæ sunt,’ nonultra 3 a ’

870 r HERODOTI HISTOR. VII. dimidiatum pletbrum (quinquaginta pedes) patent. Nec vero ibi angustissimus locus universi hujus tractus est, sed ante et post T1104 mopylas: nain prope Alpenos, qui sunt post illas, nonnisi uni agenda vehiculo via patet: rursusque ante Thermopyles, ubi est Phœnix rivus, prope Anthelam oppidum, non nisi uni vehiculo patet iter. Ah accidente veto Thermopylarum mons est præaltus, inaccessus præruptusque, ad. Œtam tendens: ab oriente veto viæ, mare est et paludes. Sunt autem in bis faucibus aquæ calidæ, quas Chytros [id est, Lebetes] incolæ vacant; supra quas ara erecta est Herculi. In hisce faucibus iconstructus erat muros, in quoolim porta fuerat. Murum illum Phocenses exstruxerant metu Thessalorum, qui-ex Thesprotia venerant, terram Æolidem babitaturi, quam nunc pond- dent. Quum enim id agerent Thessali, ut vi subigerent Phocenses, mura isto exstructo hi sibi præcaverunt; atque etiam in viens, qua transitur, calidam aquam derivarunt, quo voraginosus fierez locus ;. quidlibet machinantes, ne in terram suam irrumperent Thessali; Murus igitur ille antiquitus erat ædificatus, tunc veto majori exr , parte corruerat vetustate. Grœci autem restituere cum decreverunt, et ibi Barbarum introitu Græciæ prohibere. Abest autem proxime a via viens, nomine Alpeni: ex quo rei frumentariæ praspicere stag. ,

177. Hæc itaque loca baud dubie opportuna illis visa tarant: tuerunt.atque adeo, provisis rebus omnibus, . reputantesi " nec’ multitudine ho-: minuta ibi uti posse Barbaros, nec equitatu, excipere ibidem impetum invadentis Græciam hostis decreverunt. Quumque cognoviSsent in Pieria esse Persam, pedibus alii profecti sunt ad Thermopylas, alii178. Dam.mari ita Græci, ad bifariam Artemisium. divisi, occurrere hosti maturant I - ;4 interim Delphenses, et sibi et Græciæ timentes, deum congfluerunt. Redditumque bis est responsum, si precibus votisque placarent- ventus; hos enim magnas Græciæ fore adjutores." Id acceptum. responsum protinus Delphenses Græcis omnibus, qui libertatem tueri- cupiebant, renunciarunt; eoque nuncio apud bos, quippe ad barbari adventum vehementer trepidantes. immortalem inierunt graw tiam. Deinde iidem Delphenses ventis aram dedicarunt in Thyia, ubi fanum est Thyiœ, Cephissi filiæ, cujus de nomine locus iste no-. men invenit, sacrificiisque illos placarunt. Atque etiam nunc ex oraculi jussu ventos placant Delphenses. ’ 179. Nauticus Xeræis mercitus, Thermaiurbe profectus, navibus: decem optime navigantibus recta Sciathum trajecit; ubi in statione I axant speculatorîæ tres naves Græcorum, Trœzenia, Æginensis, et. Atticæ" Prospicientes autem hi paves Barbarorum, fugæ sese- mandant.a 180. Et Trœzeniam quidem . navem, - - cui ’præerat Praxinus, prof

POLYMNIA. A 371, tinus capiunt insequentes Barbari. Quo facto, ex classiariis euro qui forma cæteris præstabat, in proram navis deductum, mactant; faustum amen sibi esse ducentes pulcherrimumGræcorum, quem primum omnium cepissent. Erat autem mactata huicxnomen Lea ; qui fartasse aliquatenus propter ipsum etiam hac nomen istum sor-

tem181. Ægineusis expertus vero triremis, cuiest. Asonides - erat- I præfectus, :trepi- datianem etiam quamdam injecit hostibus. .Militabat enim in en Pytheas, Ischenoi filins, qui fortissimum virum illa die se præstitit; et, postquam capta est navis, eo usque pugnans restitit, donec tatas veluti in’frustra esset concisus. Quem Persæ, qui in illis navibus militabant, quum cadens non esset moi-tune, sed spiraret adhuc; propter ipsius virtutemiin vita servare maximi facientes, myrrhis- ruinera vil-i curarunt, et fasciis ex byssina sindone ebligarunt : eumdemque, ut ad castra sua redierunt, universo exercitui somma cum admiratione ostenderunt, benigneque cum eo egemnt: reliquos autem, quos in eadem novi ceperant, mancipiorum loco ha-

182. Ita igîtur dus: ex illis navibus ab hostîbus captas sont; terti: veto triremis, cui Pharmus præerat Atheniensis, dam fiiga se recepit,.ad terrain impacte est in Penei ostiis; et navi quidem potin sont barbai, viris autem non item. Hi enim, simulatque ad littus navem ejecerant,bitere. exsiiiere, et pet Thessaliam iter facieutes rediernnt - Atheæ nus. Hæc ubi Græci, ad Artemisium castra habentes, par igues ex Sciatha editas cagnoverunt, territi, ab Artemisio ad Chalcident cumclasse le receperunt, Euripum custodituri, relictis quidem me. culatoribus in editis Euhœæ lacis. I ’ 7 a 183. Ex decem, quas dixi, navibus’hostium tres ad scapulnm ac- cesseront. inter Sciatbum et Magnesiam- interjectum, qui Myrmex [id est, Formîca] vocatur, super caque Barbari adveetam lapideam columnam erexerunt. Deiu, quum jam nihil amplius navigatiani obstaret, prætermissis ab regis ex Therma profectione undecim die. bus, ipsi omnibus navibus Therma profecti, cursum versus Græeiam coutinuarunt. Scapulum autem illum, in media, fera freto sium,- iudiçaverat eis Pamman Scyrius. Totum igitur diem navigantes Barbari siam oonfecerunt asque ad Sepiadem ter-tee Magnesiæ et ad littus inter Casthanæam oppidum et Sepiadem drain interjectum. 184. Adihunc asque lacum, et neque Thermopyles, essors malo- I rum fuit Xeræis excrcitus : et numerus quidem hominem, ut ego com. putaudo invenio, tune adhuc hic fait. Quum naves ex Asia pu» feetæ numero fuerint ducentæ et septem supra mille, veterem multitudinem ex siugulis populis collectam reperia fuisse unum et due centu quadraginta millia haminum cum quadringeutis, dueenos in quoque navi viras supputando. Erant autem in qnaque illarum naq,

572 HERODOTI HISTOR. VIL vium, præter indigenas classiarios, trioeni viril Persæ, "Medi; et Sacæ: quæ altera multitudo eflicit hommes trioies sexies mille, du, sentes et decem. Huic vero et super-ion numero-ad-jiciam etiam dos, qui in quinquaginta-remorum navibus actuariis factum; ne? tuens in eorum quaque, plus minus, fuisse octagenos. Collecta autem bujusmodi navigia fueruut, ut jam ante demonstravi, Iter mille: fueriut igitur in bis ducenta’quadragiuta bominum millia. Itaque navales hæ copiæ ex- Asia transductæ numeroi fuere qui» gents septemdecimvhominum millia cum sexceutis et decem. Jan! peditatus fait decies septies ceutenarum millium; equitatus’ veto millium octoginta.., His adjiciam Arabes camelin vectos, et Afro: agitantes currus; quorum summum statua fuisse viginti mîllium. Ita confioitur nauticarum et pedestrium copiarumnumer’us, in unau l summum eollatus, vicies ter centena et septemdeeim hammam millia cum sexceutis et decem. Hic est igitur copiarum numerus, quos ex Asia eductas diximus, non computato famulitia quad illas sequobatur, nec frumentariis navibus, et qui bis vehebantur; 185. Jam cum universo bac, quem euumeravimus, exercitu simul computandus ille est,lqui ex Europaest contractus :Ide cujus quidem numero, non nisi ex ;mea opinione dicere possum. Ac-vuaves quidem Græci Thraciam et viciuas Thraciæ insulas inooleutes con; tulere centum et vigiuti : quibus ex navibus conficitur-baminumrnu- merus,. viginti quatuor millia. Pedestrium vero. capiarum, qua. cautulere Thraces et Pæoues et Eordi et Bottiæi et Chalcidicum geuus et Brygi et Pieres et Manedones et Perrbæbi et Enianes et Dolopes et Magnetes et Acbæi et quotquot Thraciæ orant maritimam habitant: copiarum, inquam, ex bis populis contractarum nus mennn fuisse æstimo, trecenta bominuru millia. Quo humera cum illorum numero, qui ex Asia tramducti saut, in unau: summum C010. loto, confieitur universus numerus armatorum, vicies sex ceutena et unum et quadraginta millia, vsexcenti et decem. , 186. Tantus quum fuerit armatorum numerus, jam famularum, quibus saquebantur, eorumque-quiniu frumentariis erant navibus, et in reliquis utique navigiis’ exercitum comitantibus; horum, inquam, numerum non minorem, sed majorem etiam, pute fuisse quamnumeq mm armatorum : attamen paretn bunc pana illi, et nihilo’majorem’, nec veto etiam -minôrem.. Exæquato-igitur horum numero cum au. niera illorum, prodit duplus numerus superiaris. Itaque quinquagies biswcenteuav etootoginta tria millia-ducentasquetet vigiuti viras duxerat Xerxes Darii filins nsque ad -Sepiadem et ad Thermopyles. A 187. Hic igitur universi astreints Kamis numerus fuit. Mulierum veto pauificium curautium, et pellicum, et euuuchorum, uemoicera tumederel- numerum passit, non magie-quam equorum aliorumque jumenterum impedimenta portantium, aut annum Indicorum, quo;

-- POLYMNIA. a7: nim’ flûtais, numerus’castrh àecutus’ est. .Quurev minime .inîraua dum- mihi videtut, flümimim e nonnullorum équarri deTecisse :- sed filai! potins mil-or, quo pacte ciba’ria- sufl’ecerint tu: myriadibus. Etenim-initia calcula-reperio, sianum’tritici chœnîcem. unusquîsqne in diem, nec. aniplius, acçepit, sidgulisl diebuszconsumta esse cana tenu et; dena millia medimnorum, insuperque medimnose trecentos k et quadraginta z quo ira-calcula nonIcomputavi id,’quod mulieribun et euhuchîseet juinentiset canîbus tribui debuit. Tot autem quum filerint vîrbrum’myriades, formé præstantia et magnitudîne corpoè ris nemo, quam eXerxes ipse, dîgnior fuit qui tanto præesset imperio: 188. Jam clamais, postquam solutîs navibus, ut dupra dîxi, se; cundo cursu ad littus terres Magnesiæ’ pervenit, qùod. inter Catha- nœam’oppîdum- etïoram Sepiadem interjectum est; priores’quidem haves ad ipsam terrain adpuleruht, reliquæ veto, quoniam non adeo Iate ’patebat littus, post illas in ancoris stationem ceperunt, mais spéculums, et’.octo deinceps qrdînibusein quincuncem"lôcatæ. lui quidem en noctem transegere. Sub lucem veto, quum Seremlm ad id tempuscœlum’ tranqùillusque ’fuisset aer, subito elfervescente mari ingens coorta est tempestas, vehemensque ventus subsoîanus, quem Heflespdmiamvocanf hujus regîènis incolæ. ’QùoŒquotîgi- tuf ex luis augesc’entam animadverter’ant’ venturi), et quibu: pet sa: tiônis ratiohem lîduit, hi subductis in terram nafibus a tempestate sibi cavemnt, salviquee et ipsi et eorum haves emerunt. Quais veto naves in altoeenactus. est ventus, hmm alias ad Ipnos [id est Fur- nok] qui ixiocantur abripùît in Pelio monte, alias-ad proxi’rnum liman adflixît: afiæ ad îpsam’Sepîadem s’unt,"aliæ adeM’elîbœaim ’oppîdum, ’aîîæ ad Casthanæâm ejectæf eratque ineluctabîliswîn

189.. Fei’tur ’auteni fuma; Atheniehses ex oiaculi rès’pbnao Boréam tempestatis.invocasse, quum aliud illis adlatum fuisset responsum, jubensh et): "genet-nm advocare auxilîo." Boreas enim, u"t Græci narrant; uxorem habuit ’Attîcam, Orîthyîatn Erechtheî filîam; Pro’hac igii tut adfinîtàte Athenienses, u’t fama est, conjectantes ’Boreat’n suum ESSE generum, quum Chalcîde cum navibus insidîantes ingruente’m mugissent tempestatem, aut jam’antea, sacrificiîs plaéarunt’ invocaà runt’que Boream et- Orithyiam, orantes ut auxilio sibi venîrent, pero’ dermique Barbarôrùmhaves, sicutvantlea ad AthOn montem. An îgîtur’ banc 0b caussam in Barbarosv stafionem àgentes ingrùerît boreasgen’on definîam: sed. Athenienses quidem aiunt, etvantea’et tùnc Boreaem-îpëose juvisse, laïque hæc e’fi’ecïsse :e et, postquam (104 mum suht rè’ersi,’ famim s’tàtuerunt Boreæ ad Ilissum flùvîùm. 190. Hace c’aîâmitate, qui minimum numerum tradunt, nàvesepeâ iiîs’se aiunt’nôn minùs’quadringentas; hommes. autem innùmerabiles; êt’r’crum pretîosarùm infinitam multitudinem ; ita’ quidem, me Ami;

374 HEROUOTI HISTOR. VIL noclî Cretinæ filio, cîvi Magneti, qui circa Sepiadem prædia habuit; perquam utile fuerit hoc naufragium : is enim multa deinde durets pocula, multaque argentes, in littus ejecta sustulit, arcasqne, etiam reperît cimeliis Persarum repletas, et infinita alia aureaipretioss collegit. At idem vir, quamvis locuples reperds bis rebus foetus, felix tamen cæteroqui non fait: quippe tristis etiam «au. cum od- flictabat, quod imprudens filium occidisset. 191. Onerariarum autem navium frumentum vehentium, reliquo- minque minorum navigiorum, quæ interierunt, non en: numerus. Itaque duces classis, metuentes ne in se tenta calamitate adflictos. Thesssli impetum facerent. alto vallo ex naufragiis parâto castra cireumdedere. Tres enim continuas dies tempestas dunvit. Adi extremom veto Magi cæsis.yento victimis, sdhibîtisque magicis in- contationîbus, ad hæc sacris Thetidi factis et Nereidibus, quarto die vim venti compescuerunt, sive is alioquin ipse sua sponte quievit; Thetîdi autem sacra fecerunt, quum ab Ionibus. accepissent, ex hoc loco raptam illum fuisse a Peleo, et totam bono oram Sepindem eidem et reliquis Nereidihus sacraux «se. Igitur ventus quidem quarto die192. Secundo quievit.’ vero die ab en, quo- ’primum t . coorta tempestas est, speculatores ex Eubœæ promontoriis decurrentes Græcis de Persa- "m www 0min sîgnîfimnt. Quihus rebus hi cognitis, New: 4 nom Servatorem precati, et votis libaminibusque factis, quanta celeritate poterant ad Artemisium redire maturarunt, Sperantes nono nisi panons naves sibi fore adversarins. Hi igitur iterum ad Arte. misium stationem ceperunt, hostem observantes: et Neptuni Ser- vatoris cognomen ah illa tempore usque ad hune diem apud Græcos

193; Barbari, ut quievît ventus et composîti fuemnt fluctua, de-b ductis navibus, secundum continentem navigarunt: et Magnesiœ promontoriumin un i circumvecti, est.recto in sinum ’qui adu Pagasas - ferti i tetenderunt. . Est in hoc sinu locus terne Magnesiæ, ubi Herculem aiunt, postquam ex Argo novi aquatum missus fuisset, relictum fuisse a Jasone ejusque sociis, quum Æam Colchicam ad auferenp dom aureum vellus navigarent. Illinc enim, aquati, soluturi cran: in pelagus ; qua de te nomen loco impositum est Apbetæ. [id est, loci" - amie nuois sol-vitur.] Hoc igitur in loco stationem cepit Xerxis chassie. 194-. Forte autem accidit, ut quindecirn naves, quæ postremæ navigabant, longius in altum ejicerentnr: quæ ut conspueront Græèorum naves in! Artemisium stantes, suas dosse naves rati Bar- bari, cursu versus illos directe, medios in hastes incidemnt. Du: illarum navium fait. Sandoces Thamasii filins, Cymæ Æolicæ præ- fectus; quem’superiore tempore tex Darius, quum judex fuisset regins, compertum quad accepta pecunia injustaln sententiam pro-

POLYMNIA. , .. 375.: nuneiasset, in crucem agi jusserat. Et jam suspensus erat, quum Darius, rationem secum iniens rerum ab illo gestarum, reperit multo plura esse erSdem merita in regiam. domum, quam male facto. : quod postquam Darius reperit, agnoscens properantius a se quant sapientius esse actum, solvi. hOminem jussit, Ita ille suppliciu’m a Dario sibi decretuln eEugit, superstesque fuît. At idem, nunc in Græcos delatus, non iterum erat- elapsurus: ut enim adnavigantes bos Græci videront, cognito illorum errera, contra evecti, facile cunctos ceperunr. I 195. In nua harum navium nav’igans Aridolia captus est, Alaban- datum Cariæ tyranùus. In alia Paphiorum prætor Penthylus, De- monoi filins; qui quum duodecim noves ex Papho eduxisset, amis- sis illarum undecim tempestate ad Sepiadem, nunc una reliquat ad Artemisium navigans’ captas est. Hos Græci, interrogatosi quæ. de Xerxis exercituqcognoscere cupiebant, vinctos in Corintbiorum Isthmum196. Ita îgitur Barbarorum clussis,’exceptismiseront. quindecim navibus, I q . quibus prœfuisse Sandocen dixi, ad Aphetas pervenit. Xerxes autem cum pedestribus copiis, itinere per Thessaliam et Achaiam facto, tertio etiam ante die in Maliensium fines erat ingressus. In Thessalia vero certamen instituerat inter sucs equos et Thessalicum equitatum, cujus experiri virtutem voluit, quum rescivisset esse hune præstan-, tissimum tot’ms Græciæ; et ex eo quidem certamine longe inferiores Græci equi discesserant. Ex fluviis autem Thessaliæ unus Ono- chonus ad bibendum non satis aquæ præbuit exercitui: ex eis vero’ qui Acbaiam perfluunt, etiam is qui illorum maximas est, Epidanus,, non nisi ægre dumit. 197. Postquam Alain in Acbaia Xerxes pervenerat, viæ ducesi omnia enarrare cupientes, indigenam famam ei retulerunt ad Jovis, Laphystii fanum spectantem: Athamantem Æoli. filiuni, consiliis; cum Ino communicatis, Phrixo’mortem esse machinaturn, interjecto, veto temporeiAchæos ex oraculiwresponso posteris ejusdem hoscefl imposuisse labores. Quicumque hujus familiæ natu maximus est, ai intraitu in prytaneum (quod laiton illi vacant) interdicunt; ipsique, A ne ingrediatur, excubias agnat; Qui si ,nihilo minus introivisset, q nullo pacto exire ei prias licetl quam ad arum ducatur ubi mactandus, est Ad hæc narreront, multos ex bis, qui ita mactandi fuissent, sibi tîmentes, in aliam terram tamquam exsulatumvabiisse: quorum, si quis interjecto tempore rediisset, deprehendaturque prytaneum Ding-ressua, eum mactari, coronis etiinfulis oneratum, et cum pompa eductum. Teneri autem hac lege pasteros. Cytissori, Phrixifilii,; en causse, quoniam, quum Acbæi ex oraculi responso lustrapdœ, terræ lsuæ canna Athamantem Æoli filium mactaturi essent, nadve- . siens ex. Æa Colchidis lue Cytissorus illum Iiberaverit: hoc enim:

376 HERODOTLHISTOR. VIL facto Cytîssorum item deîin posteras-sucs connaisse. Rhum Xerxes, ut ad locum pervenit, et ipse eoabstinuit, et [universo exea- citui ut abstinerent edixit : et domum .posterorum Athamantissparié

ter198. atque Hæc quidem fanum in» Thessalia et’inveneratus Aebaia geste. Exibiseedein est. - regionibus .Malienlsium fines Xerxes ingressus est, ad sinum- maris, in quoquotidie æstus maris accidit et reciprocatio. Juxta hune sinum est locus campestris, partim lattis, partim veto admodum angustus. Circa illum locum montes præalti et ina’ccessi, Traclainiæ peut: dicti, universain Maliacam terrain includunt. Primum ad hune vsinum oppidum, ex Acbaia venienti, ’Anticyra est ; juxta quam Spercbeus fluvius, ex Enianibus profiuens,.in mare influit. Ah hoc,- interjectis vigînti stadiis, alius fluvius est, cui nomen Dyras; quem fuma est emersisse ad ferendam Herculi, quum cremaretur, opem. Abrboc, rursus viginti stadiis interjectis, alias fluvius est, nomine

- 199. Ab hoc .Melane fluvio quinque stadia Trachis urbs-abest. Eodemque loco, ubi Tracbis sita est, latissime patet hæc regio a montibus ad mare: est enim planifies vicies bis mille pletbrorum. Melas.Est autem in monte, qui. Tracbinium agrum præcludit,t V divortium a mendie Tracbinis, perlquod divortium. Asopus fiait juxtamontis

’ 200. Est item alios fluvius a meridie Asopi, Pbœnix, non magnus; qui postquam ex bis montibus defiuxit, Asopo miscetur. Properadicem. hune Pbœnicem fluvium artissimus est, hujus a tractus il locus: quippe una sala via’ ibi munita est, que nonnisi singulis plaustril transitus patet. A Phœnice vero fluvio quindecim sont-stadia ad- Thermopylasv: tum in intervalle, quodxest. interA-Phœnicemfluvium etlTherraopylas, vieus est nomine Anthela, prester quem vpræterflu- eus Asopus in mare evolvitur: et circa eumdem vicum-- latins est spatium, in quo stat templum ’Cereris Ampbietyonidis,îet sedes sunt Ampbictyonibus paratæ, et ipsius Ampbictyonis templum.. n 201. Jam Xerxes in Tracbinioncampo terræ Maliacæ castra posuit: ÎGræci vero in. ipso transitu.- Nominatur autem bic-locus a4 plèr-isque quidem Græcis Thermopylæ: incolæ vero et finit-imi unde- P-ylas dicunt. Itaque intrique in bis lacis castra babebant : - accu-- pabat autem Xerxes -totum spatium septemtrionemeversus a» Ther-e mopylisgusque. Tracbînerii pertinens; Græcî ’vero- en quæ-in bac- continente versus meridiem situ sont. ’ ’ 4 i202. Græcî ver’o hoc in loco Persan: cæspectantes, hi fuere. Spatc taniitrecenti graviter armati: .tum-Tegeatœ ethantinenses mille, utrorumque quîngentil: tex 0rebomene Arcadieevcentum et viginti, et-ex -reliqua- Arcadie millet; tet Arcadesvfuere: i Corinthii veto quadringenti: -exïPbliunte«duoenti; ex -Mycenis octoginta. His

4 ” r POLYMNIA. " l "si? saut qui ex Peloponneso mimeront. Ex Bœotis veto, Thespienses Ieptingenti, et Thebani quadringentî. . , 203. Præter bos vero evocati aderant Locri Opuntii omnibus copiis, et Phocenses mille. Ipsi enim Græci missis legatis bas advo- caveraut, dicentes, fl tamquam antecursores sese venisse ante alios, exspectari vero reliques socios in proximum quemque diem, et maris tutelam sibi curæ esse, custodirique illud ab Atheniensibus et Ægi- netis reliquisque in classem designatis. Nihil autem illis esse gravius metùendum: non enim deum esse, qui Græciam invadat, sed hominem: nullum autem nec esse nec futurum esse mortalem, cui, ex quo natus sit,’ malum nullum acciderit; immo maximis accidere maxima. Debere itaque etiam illum, qui Græéiam invadit, mortalis quum sit, gloria sua excîderé." His auditis, illi Trachinem auxilio Græcis204. His igitur et venerunt.alii quidem ex quaque civitate I . duces præerant; sed, quem maxime cuncti admirabantur, et penes quem summa erat totius imperii, Lacedæmonius fait Leanidas, genus ab Hercule du- , cens bac majorutn serie: pater Anaxandrides fuit, avus Leon : tum reliqui progenitores, Eurycratîdes, Anaxander, Eurycrates, Poly- dorus, Alcamenes, Telecles, Archelaus, Agesilaus, Doryssus, Leo- botes, Echestratus, Agis, Eurystbenes, Aristodemus, Aristomacbus, Cleodœus, Hyllus, Herculis filins. Is Leonidas regnum Spartæ nec opiums crat’adeptus. - . 205. Quum enim duo illi fratres fuissent natu majores, Cleomenes et Dorieus, procul babuerat cogitationem regni adipiscendî. Sed Cleomene sine mascula proie defuncto, quum jam tum Dorieus non amplius in vivis fuisset, quippe in Sicilia mortuus, ita. ad Leonidam regnum pervenit, quaniam et major natu erat Cleombroto, Anaxan- dridæ; filio natu minima, et Cleiomenis etiam filiam in matrimonio habebati. Is igitur ad Thermopylas erat profectus cum del’ecto a se legitimo trecentorum virorum mimera, et quidem quibus domi liberi erant. AdsumSerat autem, priusquam advenisset, Tbebarios illos quorum numerumsupra declaravi, quibus Leontiades præerat, Eurjmachi filins. Quos solos ex Græcis adsumere en caussa pro; peraverat Léonidas, quad accuàabantur Thebani vebementer cum Medis sentire. Invitaverat igitur ces ad armorum societatem, cognoscere cupiens, utrum missuri essent secum socios, au ,ex aperto repudiaturi Griecarum societatemzl et illi, aliud licet sentientes,

. 206. Et Leonidam. quidem cum bis, qui cum eo erant, primas miserant.omnium miserant Spartani hoc cônsilio, ut eti reliqui l socii, i bis ,con- spectîs,’ adversus hostes’proficiscerentur,.neque ipsi pariter Medo- rum sequerentur partes, si cunctari Spartanos intellexissent. Deinde i. vero,iquum Carnea nunc abstarent, peractis"feâtis diebus, eustodia 3 e

l t .378 ’ HERODOTI HISTOR. VIL Sparte: relicts, cum omnibus copiis occurrere decreverant hosti.’ Similiter veto etiam reliqui socîi facere constituerant: qui, quum in idem ipsum tempus, quo hæc gerebantur, Olympias incideret, rati non tain cita ad Thermopylas armis decretum iri, antecursores interiln miserunt. Tale igitur horum fuit consilium. I 207. Jam, qui ad Thermopylas fuere Græci, ubi baud procul ab ’ introitu fuit Persa, timore perculsi, de receptu consultare cœperunt; i Et reliquis quidem Peloponnesiis placnit, sbire in Peloponnesum, et ’ Istbmum custodire. Leonidas vero, sententiam istam vebementer p indignantibus Phocensibus et Locris, de communi horum consilio’ ’ manere ibi decrevit, legatosque per civitates dimittere qui ab illis l auxilia messerent, quandoquidem nimis exiguus ipsorum numerus esset ad prohibendurn Medorum exerçitum. I ’ v 208. Dam bi ita consultant, interim Xerxes equitem luisit speà i culatarem. qui et numerum eorum, et quid facerent, explorant. V Audierat enim, quum adhuc in Thessalie esset, collectum hoc loco i stare exiguurn exercitum, cujus duces sint Lacedæmonii et Le6ni-’ des, ab Hercule genus ducens. Ut ad castra accessit eques, con-y templatus est, spectavitque non totum quidem exercitum; nain, qui intra murum erant, quem a se instauratum Grœci custodiebant, bos I conspicere non potuit: exteriares vera observavit, qui ante murum y stationem habebani. Erant autem tune farte extra murum locati i Lacedæmonii. Horum igitur alios vidit gymnasticis exercitationi- i bus vacantes, alios comam pectentes. ’Miratus eques spectaculum, cognito hominum numero, omnibusque rebus adcurate perceptis, rediit pet otium. nemine persequeute, sed omnibus cum promus con- ’ temtui habentibus. Reversus, Xerxi cuncta quæ vident rennnciavit. 209., Quibus auditis, conjecture Xerxes non potuit id quad res i erat, comparare sese bos homines ad pereundum postquam perdi- dissent ipsi quam plurimos potuissent: sed, quum ridicule facére eî viderentur, Demaratum ad se vocavit, -Aristonis filium, qui inicastnis 1’ adent, cognoscere ex eo cupiens quid esset quad facerent Lace-’ dæmonii. Et ille, 0 Audisti me," inquit, t! jam ante, quum adver-i sus Græciam proficisceremur, de bis viris disserentem; at risui me habuisti quum audiebas dicentem tibi quemnam fore harum remm- exitum præsiderem. Mibi enim, Rex, somma contentio est, veritatem adversus te calera. Audi igitur etiam nunc. Adsunt hi viri, de intraitu nobiscum pugnaturi, et ad hoc se comparant. Hic enim I apud illos mas obtinet: quando vitædiscrimen sont adituri, tune capitacomunt. Scito veto: si bosce, et eos qui Spartæ marient, subegeris; nullus alios hominum papulus est, qui adversus te, Rex, maous tallera. sustineat. . Nunc enim cum regno et populo inter Græcas præçlarissimo tibi res est, et cum viris fortissimis." V Quæ dicta, promus ilifiççilblingGl’xl viderentur, iterumiquæsivit, 0’

r POLY-MNIA» v 870” (F quo tandem pacto tara exigua hominum-mauus sua exercitui esset ’repugnatura i” Et ille: 9 Rex!” inquit, " age mecum ,ut cum ho’- mine mendaci, nisi hæc ita eventura sont ut ego dico." a 210. Hæc Demaratus dicens Xerxi non persuasit. Itaque qua- ftuor tex intermisit dies, assidue illos speransifuga se recepturas. Quinto veto die, quum illi non recessissent, sed per obstinatam, ut axerxi videbatur, impudentiam temeritatemque manerent, iratus rex Medos et Cissios adversus illos misit, data mandata ut vivos caperent et in conspcctum suum adducerent. Ut vero in Græcos cum impetu irruerunt Medi, multi ex eis cecidere: quibus suocessere ialii, nec-se recepere, quamvis magna clade accepta: ostenderuntque deuilibet,.maxime vero regi ipsi, maltas quidem homines esse, sed paucos viras. Præliati sunt autem per totum diem. 211. Postquam üa’male accepti sunt Medi, tain hi quidem in castra se recepere : et Persæ eis succedeutes, quos immortels; rex adpellabat, quibus præerat Hydarnes, in bastent iverunt; quasi hi *utique facile confecturi rem essent. Ut vero hi quoque pugnam ’cum. Græcis conseruere, nihilo amplius, quam Medi, promoverunt, sed eumdem habuere sortem: quippe in angusto transitu pugnantes, ubi explicari multitudo non poterat, et hastis utentes brevioribus quam Græci. Lacedæmonii vero memorabilem ediderunt’pugnaml, quum aliis rebus ostendentes peritas sese. cum imperitis congredi, ’tum quad subinde terga verterent, veluti fugam capessentes uni- ’versi, deinde vero, quando fugientibus Persæ cum’clamore strépitui ’queinstabant, ipsique jam in ea erant ut deprebenderentur, subito conversa acie hosti sese opponerent, atque ita innumerabilem Per- -sarum prosternerent multitudinem. Ceciderunt autem ibi Lacedæ- moniorum etiam nonnulli. Postquam vero, quamvis magna conatu, et turmatim et quavis modo impetum facientes, nulla parte introitus ipotiri Persæ potuerunt, postrema hi quoque retrogressi sunt. 212. Dum ita coufiictabantur, fertur Xerxes, quum spectandi causse baud procul abesset, ter de soliosuo e’xsiliise, metuens nempe sua exercitui. Tune igitur ita pugnatum est. Postridie vero ejus idici nihilo felicius barbari pugnaverunt. Quum enim exiguus esset Græcorum numerus, rati Barbari confectos esse illos vulneribus, neque vires amplius ad resistendum babituros, denuo ces adgressi sunt. At Græci, per ordines perque populos digesti, in vicem cuncti pugnarunt, Phocensibus exceptiez hi enim in monte émut locati, "semitam custodituri. Ubi vero nihilo melius, quam pridie, Persæ -rem sibi viderunt succedere, abscesserunt.» ’ - t ’ 213. Ibi tune regem, quidnam consilii caperet. incertum, convenit Ephialtes, Eurydemilfilius, Maliensis, ingens ab illa præmiu’m se re- ’ -laturum sperans, indicavitque ei semitam par montes ad Tiermopylas ferontem ; atque ita Grçcos perdidit, stationem ibi holismes.) Idem

389 HERODOTI HISTOR. V11. .postea, mon: Lacedæmoniomm, in Thessaliam profugit: exsulantif- que caput proposita pecunia proscriptum est a, Pylagoris, quum Am- phictyones ad agendum Pylæum couventutn, essent congragati. In- terjecto vero tempore, quum Anticyram rediisset, ab Athenade Tra- chiuio occisus est. Et interfecit quidem Ephialten Athenades alium ab caussam, quam in sequentibus historiis exponam: at nihilo minus tamen præmio honoratus est a Lacedæmoniis. Ita igitur prialtes postes periit. 214-. Fertur autem etiam alia fuma, Onetam Pbanagoræ filium, Carystium, et Corydallum Anticyrensem cum rege sermoues illos habuisse, et Persas circum montem illum circumduxisse. Quasi! [amans partim esse Acredibilem partim inde colligi potest, quad Græ- corum Pylagori, quos utique præ cœteris camper-tain habuisse rei veritatem consentaneum est, non Ouetæ et Corydalli capa]: proscri- pserunt, sed Ephialtæ Trachinii; tout. quad prialten novimus 0b banc culpam exsulasse. Cæterum cognita quidem hæc Isemita Onetæ quoque, quamquam non Maliensi, esse potuit, si banc regiones: sœ- Vpius adierat: at enimvero prialtes est, qui bastes per semitaln illum circa montem circumduxit: buna hujus culpæ reum scribo. 215. Xerxes, sa prbbans quæ se eifecturum pollicitus prialtes ,erat, vebementer gavisus, sine mura Hydarnen et qui sub ejus vductu eraut misit: et illi sub noctem, quo tempera accenduntur lucernas, e castris profecti saut. Invenerant illam semitam indi- genæ Malienses; eaque reperta Thessalis adversus Phocenses itineris duces fuerant, quo tempore Phocenses, intraitum in suam regionem opposito obstruxerant mura, atque ita tutos se a hello præstiterant: atque ex illa inde tempore adparuit pessime illa uti

,,Malienses. 216. Est autem milis Ihujus per montem ferentis ratio hæc. Inci- pit ab Asopo fluvio, ubi ille par montium divortium perdait. Est autem menti, pet quem sennta transit, semitæque ipsi idem nomen, Anopæa: fertque hæc Anopæa secundum dorsum montis, et desinit circa, Aipenum, primum oppidorum Locrensium versus Malienses, sa loco ubi Melampygus qui dicitur lapis est, suntun Cercopum sede; :j ubi etiam angustissimus oallis est. » 217. Hue igitur semita, quam descripsi, Persæ trajecto Asopo ,totam nactem iter. facerunt, a dextre habentes Œtæorum mantes, la sinistra veto montes Trachiniarum: et illuxit aurora, quum ad summum montempervenerunt. Hoc igitur loco montem custadie- bant, ut etiam ante demanstravi, Phocenses mille graviter amati, et suam regionem tutantes, et callem custodientes. Inferior enim intraitus ab eis, quos dixi, custodiebatur: semitam autem, quæ fert pet montem, Phocenses custodiebant, qui Leonidæ ultra banc ope. sa!!! recepaient.

218. Adscandentes latuerantPOLYMNIA. Persæ, quum quercubus totos381 obs situa mons esset: postquam vero adscenderant, hoc mode advenw tantes illos»cognovere Phocenses, quum tranquillum esset cœlum, propter folie. sub pedibus strata multus (ut res fart) ortus strepitus excitavit-eos ut ad arma concurrerent : et protinus Barbari adfue- tout. Qui ubi armatos conspexere viras, mitati sunt, quod, quum ineminem sibi putassent occursurum, in exercitum incidissent. Ibi tum Hydarnes, veritus ne, qui Phocenses erant, Lacedæmonii les. sont, quæsivit ex Ephialte, cujus populi i8 esset exeat-citas: ubi .vero quad res erat audivit, in aciem Persas instruit. At Phocenses. quum multis crebrisque telis ferirentur, rati non nisi adversus se bos esse profectos, mepta fuga in summum’montis verticem se receperunt, ad occumbendam mortem parafi. Hi igitur ita cranta animati: at Persæ, qui cum Ephialte et Hydarne orant, nullum Phocensium rationem habentes, desêendere de monte properarunt. , - v 219e Qui ad Thermopylas crant .Græci, bis primum Megistias vates, inspectis victimîs, prædixerat mortem primo mane eis instant, u tem : deinde’advenere transfugæ, quum adhuc tune nox esset, circuitum hostium nunciantes: tertio speculatoros diumi, de. samnite- gibus montium "decurrentes, illucescente jam die, idem indicium fecere. Ibi mm Græci, quid sibi faciendurn esset deliherantes, in di- -versas abiere sententias, aliis conœndentibus non deserendam esse Tstationem, aliis contra nitentibus.’ Et, soluto concilio, discesserunt alii, et suam quisque in civitatem tenden’s dispersi sont: alii veto "patati orant cum Leonida manere. ’ 220. Dicunt autem, ipsum Leonidam illos dimisisse, neApeirirent curantem; se autem et prœsentes Spartanos non decere dicentem d:- oerefe stationna ad quam custodiendam principio missi essent. Et ego quoque quam maxime in hac sum sententia, Leonidam, quum mi- lnimexpromtos esse socios vidisset, nec ad subeundum secum peri- . -culum ultro paratos, sbire illos jussisse; sibi autem, ut abire;,.in- ahonestum judicasae. Contra, si maneret, ingens cum gloriatmane- ibat,’ et Spartæ felicita’s non exstinguebatur., Etenim Spartanis,ojam in primo-hujus belli initia oraculum consulentibus,-responderat Py- ’thia, ii aut eversum iri Lacedæmonem a barbaris, aut regain ipsorum’peritur’um." Hoc eis illa responsutn versibus hexametris com- prehensum dederat, bis verbis : Vobis, o spolions Sport: incolæ, A Alu ingens urbs glorioss a viris Persis Evertitur 3 ont, si non hoc, ab Hercule oriundum l’habit mormon: regem honnies terra. ’ Nec enim sustinebil taurornm-robnr leonumque Comte smnfinm. Jovi! enim ille robur nabot, minque dico Non ir inprennn prias, quam horum Minimum fnerit sortitus: [gîtai Leonidam, hæc reputantem, cupientemque nolis Spartanis

382 HERODOTI HISTOR. VIL sempiternam adquirere gloriam, dimisisse potins arbitrer socios illos qui abiere, quam ipsos per se, ab illa dissentientes, ita’sp’retf amni militari disciplina abiisse. ’ l ’ 7 221. Cujus rei mihi hoc etiam baud minimum documentum est; , quad non modo reliqui dimissi sont, sed quad satis constat, vati etiam exercitum sequenti, Megistiæ Acamani, genus a Melampode deli- vanti,-eidem qui e victimis futura illis prædixerat, mi8sionem dedisse’ Leonidain, veritum ne cum ipsis periret. y At ille.quamquani missià onem nactus, non tamen discessit ; sed filium; militiæ hujus sociqu qui unicus illi natus erat, dimisit. A I i ’- 222. Cæteri igitur socii dimissi abierunt, mandata Leonidæ oba sequentes. . Thespienses véto et Thebani soli apud Lacedæmaniost manserunt. Et Thebani quidem inviti manserunt; lretinuit eos a’ui terri Leonidas, absidum loco habens: Thespienses veto somma sua voluntate; neutiquam enim Leqnidam et qui cum illaerant se’deseri- turcs abscessurasque aiebant, sed apud illos mansü’rasimortemqué cum eisdem occuhituros. His præerat Demophilus, Diadromàe filins. 223. Orta sole, Xerxes libarnina fecit: deinde aliquamdiu ma: ratus, quo tempore forum maxime frequentaii hominibus salet imh preSsionemiin hostem fadera instituit: ita enim signifiéatum ei’ab aEphialte erat. Nam descensus de mante, bfevior est, Latque’.itei inde ad Thermopyles compendiosius, quam circuitus et iadscensus montis; Barbari igitur, qui cum Xerxe erant, in hostem perliez!!- runt: et Græci cum Leonida; utpôte ad montem ire ’para’ti,jam , multo langius, quam ante, in spatiosiorem’ faucium partem progressi sunt. Nnm mari quidem munîmentum custodiebatur ; superiaribus 16H) diebus in ipsas etiam fauces progressi pugnaverant. ’ Nunc igitur, quum extra angustias consererent pugnam, ingens hastium ce- vidit multitudo. Etenim, manipularum duces, flagellis utergo in- ntantes, et unumquemque cædentes, sa ulteiius pragredien’dum suas ’ooncitàbunt.’ Itaque eorum multi in mai-e incidentes perierunr; lmulto vera plures, alii ab aliis, vivi conculéati sunt :’ nec alla; ratio thabebutur pereuntium.-r Nam Lacedæmanii, quum imminere sibi nmartem ab his* qui montem circumiverant non igùoràrent, quanta maxima poterant fortitudinis specimina adversus Barbaros1ediderunt, *nullo mode parcentes sibi, ac furiosarum in morem pugnantes. , 224., Hastæ quidem jam tune plerisque fractæ errant, et glàdüs illi Persas coufieiebant. In eo laboi’e, ab’aitéra parte, Leonidas fortissime pugnnns cecidit, cum coque alii illustres Spartani; quorum ego, ut dignorum virorum, nomina sciscitatuvsvsum caguovique: rescivi vero etiam omnium nomina trecentarum. Ab.altera parte, ex Persis iblidem et alii multi illustres ceciderunt viti, et in bis duo Darii filii, Abrocomes, et Hyperanthes,-quos ex .Phrataguna Ana- tu; filia Darius Isluscepernt. Artanes autemfratef Tuerât Darii,

z POLYMNIA. ses. , Hystaspis filiusgArsàmis neposr Is Dario filiam suam elocans, simul, totam suam domum eî donaverat,quum unica ipsius proles illa fuisset. 225. Igitur duo Xerxis fratres ibi pugnantes ceciderunt. Super Leonidæ veto cadavere acre fuit inter Persas et Lacedæmanios certamen: danec ad extremum sua virtute Græci illud subtraxerunt, quater in fugam versis adversariis. Ita pugnatum est, douec qui cum v Ephialte ersnt advenere. Quos ubi accedere intellexerunt Græci, tum veto mutatum certamen est. Tunc enim in angustias viæ se receperunt, et murum etiam prætergressi, ubi ad tumulum venerunt, » qui in intraitu;angustiarum est, ubi nunc plapideus leo stat in Leanig - dæ memoriam, ibi coqfertim cousederunt alii amnes, præter Thebag ’ nos. v Eodemque loco gladiis sese defendentes, quibus gladii super, - erant, àlii manihus dentibusque depugnantes, abruti suntBarbarog . rom telis, partim subruta mari munitiane ex adverso ingruentium, partim ex circuitu undique circumstantium. .226. Tales quum se præstiterint Lacedæmonii et Thespienses ; damnes, fortissimus tamen ex bis fuisse dicitur Dieueces Spartanus: r quem aiunt, priusquam cum Medis congrederentur, verbum illud dixisse, quum Trachinium quemdam audivisset dicentequuqndo . Barbari tala aniserint, multitudinc telorum solens iri obscuratum ; lan- tous enim esse hostium multitudinem. Hunc igitur, nil perterritum, A sed aspernantem Medonum multitudinem, respondisse aiunt, "(buste omnia Græcis nunciàre hospitem ,Trachinium; quandoquidem, sole telis Medorum obscurata, in umbra sint pugnatuti, non in sole.’.’ Hæc et ejusdem generis alia dicta, aiunt, Dienecem Lacedæmanium fortis animi monumenta reliquisse. , ; , . 227. Post hune fortissimos se præstitisse memorant Lacedæmonii duos fratres, Alpheum et Maronem, Orsiphanti filios. Ex The, spiensibus vero prœcîpuam laudem abstulit vir, cui Dithyrambus nomen228. Sepulti fait, sunt amnes Harmatidæ eadem loco quo ceciderunt, filins. et tam. . in horum honorem, quam in illorum qui ante cecideraut quam dimissi a Leouida socii abierunt, hîæ inscriptianes positæ sont: cum trecentis olim myrindibus biopugnlrunt

Ex Peloponnesaqualnor millil virorum. . Hæc in-hanorem omnium posita inscriptio est; in Spartanorum vero memoriam privatim ista: ’ . 4 Hospes, nuncio Incedæmoniis, bac loco nos ’ . ï huera, dictis illorum abaque-tes. ’ In Laçedæmonios igitur hoc; in vatem vera istud: I - e Manumentum bac illusiris Megisliæ, quem olim Medi Speraheo fluvio occiderunt trajecta, i Vatis, qui imans une fatum probe capitons habeas, i Peintre amen Sparlæ duces non mutinoit,

884 HERODOTI HISTOR. VII. Inscriptionibus istis et columnis, excepta vos epigrsmmàte, Ali!- phictyones illos honorarunt z vatis vero Megistiæ epigramma Simo- nides posait, Leoprepis filins, pro haspitii familiaritste. V 229. Narrant, ex trecentis illis Spartanis duos viras, Eurytum e Aristodemum, quum, si commune voluissent consilium sequi, potuiso sent ambo eut simul salvi Spartam redire, ut qui a Leonida e mais dimissi decubuerant in Alpenis, vehementi oculorum dolore laba- tantes ; sut, si redire ad commilitanes voluissent, mortem potuissent obire cum reliquis: bos igitur, narrant, quum alterntrum horum licuisset eligere, noluisse commune sequi consilium; sed, intense dissentientes, "Eurytum, cagnito Persarum par montem circuitu, arma postulasse, captisque armis jussisse ilotam ut.se ad pugnantes duceret, et, postquam ad illos pervenit, ilotam quidem fuga salutem petiisse, ipsum veto in hostium agmen irruentem occubuisse: Ario ’ stodemum autem, deficientem anima, remansisse. Quod si igitnr anus Aristodemus oculorum marba laborasset, caque causse Spnrj tain rediisset, eut si ambo simul reversi essent, Spartaui (ut mihi videtur) nullum in cum item orant exercituri: nunc vera, quum site: periit’, alter, qui in eadem causse fuerst, mari recusavit, necessaria vehlementer irasci Aristodemo debuerunt. - . p 230. Alii igitur, hoc mado huque occasionelAristodemuim, memorant, salvum Spartam evasisse: alii vera aiunt, ad deferendum nuncium quemdam missum cum fuisse e cauris, et, quum pugnæ deinde’interesse potuisset, noluisse, sed in via moratum, superstitem fuisse: socium autem, qui simul cum eo missus fuerat, ad pognant rediisse, in ’eaque occubuisse. 231. Quidqiuid sit,tLacedœmonem reversas Aristodemus probra et ignominie notatus e’st,.atque ita infamis habitus, ut nemo.Spar- tanorum lumen si accenderet, nec cum eo collaqueretur, utque per- ignominiam trepidus Aristodcmus nominaretur. Sed idem tir in pogna ad Platæeas culpam, quæ cum premebat, dissolvit. ’ -. 232. Memorant etiam, alium ex trecentis, nomine Pantitem, quum ad deferendum nuncîum in Thessaliam fuisset missus, superstitemi fuisse ; eumdem veto, quum Spartam revenus ignominie esset na- tatus, voluntario suspendia vitem finiisse. ’ 233. Thebani vera, quibus du: præerat Leantiades, bectent]: quidem a Græcorum partibus stante, necessitate coacti, adversus regis exercitum dimicaverant. Ut vero supeIiOrem esse viderunt rem Persarum, quo tempore Græci qui cum Leonida fuerant adtu- mulum se recipere properabant, his desertis, passis manibus- ad Barbares accesserunt, dicentes id quad verissimum erat, 2 cum Medis sese sentira, et inter primas terram et aquam regi tradidisse; necessitate autem coactos venisse adThermopylas, et a cladis culpa regi illatæ esse immunes.” His dictis, salvi enteront; hahebant

enim etiam Thessalas dictoroinPOLYMNIA. testes. .DËctameu prorsus feliciter, rm .eis res cessit. Nain, ut accedentes eus in patestate. habiteront Bar- .bari, nonnullas etiam, ut accedebanalinterfecerunt: reliquislvero Xerxis jussu regia inusseruntlstigmata, initia a. duce .Leontiade facto; cujus viri filium Eurymaehum, interjecto tempore,’Platæen- ses interfecerunt, quum quadringentarum dux fuisset Thebanorum, .quorum ope Platæensiom-urbemioccupaverat. . . 1 . x : .g 234. Hoc igitur macla ad ThermopglasGræci pugnaverant. ..Tuln «vero Xerxes vocatum ad se Demaratum interrogavit, hoc, osas ser- ;monis introitu. " Demarate, vir.prabus es; ex veroita judico: ,quæcumque enim dixisti, sa ita; evenerunt; Nunc die mihi,.quotnam ’numero sint reliqui Lacedæmonii ; et ex bis quot sint horunrsimiles in rebellica, au etiam tales sint amnes P” Et ille, 2 Rex l” inquit, fi multitude quidem omnium Lacedæmoniarum ingens est, et civi- -4 tates sont multæ: quad Ivero tu scire copie, id diçam. Estjn Laco- nica Sparte, civitas .virorum octies mille mimodum: et hirquidem amnes similes sont iris qui [hic pogneront. Çæteri vexa Lacedæmonii ,his utique non sont similes, ,at fortes terrien viri sont.” A51 hæc Xerxes’ ait: " Quanam igitur pacta bos homines minima labare subigemus? Age, bac. mihi prame! ’ Tu animi vies consiliernm omnium, quibus illi utuntur,.compertas habes,quippe qui rex eo-

rum285. Respondit fuisti.” Demanda: I’ u : ". Quandoquidemstudiose . 1 I i I- . me con,- sulis, æqjuum est ut tibi id, quad optimum fuerit, expromam t trempe, si .trecentarom navium classem in Lscanicam miseris terreau. Est autem prope illum site insola, cui nomen Cytlkra ,- de’ qua (Milan, vir olim apud nos sapientissimus, dicere consumerez, urgeas horum fore Spartanis, si ea insola mari mergeretur patios, quam minerez. nNernpe ille, nOn utique tuam classem ex longe tempore prpsp’ciens , sed quamlibet quarumcumque. hominum timons classent, semper weritus erat ne ex illa insole tale quidpiam" patriæsnæl ira-minaret, quale tibi ego nunc propanor Ex hac igitor insola imam-incisas sua classis terrent Lacedæmonios: et illi; proprio finitimoque belle pressi, nil verendum est, ne reliques Græciæ, apedestribus tais copiis oppugnatæ, auxilio veniant. Damita autem reliqua Græcia, Laoonicum gelois per se, relinquitur invalidois. -Istud autem ai feceris, hoc futurum exspecta. Est Peloponnesi isthmus angustus; quo loco aconjuratis adversus te omnibus Peloponnesiisr scita certa- inina malta aoriara tibi,4qua.m A quæ adhuc facto. sont, imminere. Istnd vera si feceris, isthmus ille et civitates amnes sine pogna in toron cedexitpatestaæm." . i , - ’ A: v. 236. Post hæc Achæmenes, frater Xerxis, net classipræpasitus, qui haie colloquia intererat, veritusne ad faciendum quad Deman- tus aunerai; Xerxes indoccretur, lionclsermanem est exorsus; 2 Bers! 3 n ’ . . -

336 HERODOTI HISTOR. VIL l video te remarient sdmittere’viri, qui tuæ invidet folicitatî, sut etiam pradere res tous constur. Nain hoc uti mare amant Græci : invi-. dent aliis ab felicitatem, oderuntque potentiores. Quod situ in præ- senti rerom statu, postquam quadringe ntæ nostrarum navium nau- fl-agiom fixeront, alias trecentas de classe dimiseris quæ Pelopon- nesom circomnavigent, erunt nabis bastes ad resistendum pares. Sin œnjuncta manet nostra classis, dificilis illis erit ad oppugnan: dom, omninoque resistere tibi neutiquam poterunt. Ad hæc oni- verlœ navales copiæ terrestribus erunt præsidio, et terrestres copias navalibus, une iter facientes z qu0s si diremeris, nec tu illis utilis esse pateris, nec illæ tibi. Quod si tous rationes recta erunt initæ, sic indue animum, ut nil cures res adversariarorn, quo loco gesturi sint bellum, quidve agent, sot quanta sit illorum multitude. Satis ipsi idanei sont suas res curare, et nos nostral. Lacedæmonii vero, si contra Persas in pognarn progredientur, ne onem quidem banc

præsentem287. Cui Xerxes bis eisdem verbis respondit: reparabont.” " Acbæmenes’ ! recte " -tu mihi dicere videris, atque in: faciam. Bermudas autem ca dicit., quæ meis rebns ipse utilissima judicat : ejus tamen sententia a tua superstar. Nom istud quidem non admitta, non bene cum copere meis robas : documenta quippe mihi sont quum superiores ejus sermones, tum res ipse. Etenim civis quidem invidet felicitati civis, et tacite si infensos est : nec facile civis, a popularium aliqua consultus. en illi quæ ipsi optima videntur souscrit, nisi probabiles in virtute pragressus fecerit : cujusmodi rari sont abomines. Hospes ver. hospiti felici benevolentissirnus est, et consoltauti lubens optima. souscrit. - Itaque malediceutia adversus Demaratom, qui meus hospes est, absfinere échine quemlibet jubeo." n 2 238. Hæc-Xerxes postquam dixit, per-cæsorum-cadavera transiit; et Leanidæ, ut audivit regem bono et ducem Lacedæmoniorom fuisse,’abscindi capot et e pala erigi jussit. Ac mihi quidem quum aliis documentis, tum vero maxime hoc ipso, fit manifestum, Xerxem vivo Leonidæ omnium bomiuom maxime iratum fuisse : alioqui enim numquam in menai corpus. in nefarie sœviturus-erat, quandaa quidem maxime omnium, quos novi, bominum Persæ banorare fortes. viras consueverunt. 111i igitur, quibus id imperatom est, jossa ex-

289. Sed redeo ad eam narrationem, quam superius imperfectam reliqui.secuti Parure regem sont. expeditionem adversus p -. Græciam ’ primi resciverant Lacedæmonii, idqae mira quadam ratione resciverant. Idea- que ad Delphicum miseront oraculum, ubi illud eis e’ditom est-re- sponsom, qood paulo ante cammernoravi. Resaiverantaautem ini- rabili quadam ratione. Demaratus enim, Aristonis filins, exsulans apud Medos, ut equidem s’estime, et ratio mecum militait, non bene

se..-...... A...... -- A q. animatns fait in Lacedæmonias.POLYMNIA. Conjectare igitur licet, 38;! utrum benevola hoc fecerit anima an insultandi caussa. Postquam decrevit Xerxes exercitum adversus Græciam ducere, Demaratus tune Susis præsens, ubi id rescivit, Lacedæmoniis voloit significare. Qui quum alium rationem, qua id eis significaret, non baberet, quum pericalum esset ne deprehenderetur, tali usas est commenta. Sumta duplicata tabelle, ceram ex en erasit, et ligna tabellæ consilium Xerxis inscripsit: quo facto, scriptum istud infusa cera denuo abc duxit, ne nodam ferenti tabellam vmalestia exhiberetur a viarom custodibus. Postquam vero Lacedæmonem perlots tabella est, conjecture Lacedæmonii, quid rei esset, prias non potuere, quam (ut equidem accepi) Cleamenis filia, Leonidæ oitar, Gorgo, cos docu- isset. Hæc a enim re secum perpensa; cradi coran! jossit,atqu’e*itai in ligna repertoros esse scripturam ait: cui obsequentes illi, intus scripta repererunt legeruutque, ac deinde reliquis Græcis legendaÎ miseront. Hæc îgitur ita geste esse memoraut; H a

anus- Lrnur ï sari-1m. .

HERODOTI. H’ISTORIARUM V - nous ocrsvus. .ÙRANIA.

l. Gainer-populi in classent descripti, bi fuere. Athenienses noves. præbuerant centum viginti septem z I Platæenses ’vero, quum rei non-- ticæ essent expertes, sua virtutestudioque incensi, simul cum Atbe-h niensibus naves Atticas propugnatoribus compleverant; Corintbiii quadraginta præbuerant noves: Megarenses, viginti. Chalcidenses item viginti compleverant; sed noves illis suppeditarunt Athenienses. Æginétæ octadecim naves præbuerant: Sicyonii, duodecim : Lace- dæmonii, decem: Epidaurii, acta: Eretrienses, septem: Trœze- nii, quinque: Stryrenses, dons: Cei, dues naves (triremes,) et dons actuarias quinquaginta-remorum: Locri Opuntii septem aetuariis. quinquaginta-remarum auxilia venerant. I q . 2. Hi igitur fuste, qui ad Artmisium militeront: dictomque est etiam, quem navium numerum singuli populiibontulerint. Fuit autem collectarum ad Artemisium navium universus numerus, actuariis quinquaginta-remorom excepti:, ducentæ septuaginta et une. lm; peratorem autem, penes quem imperii somma erat, præbuerant Spartani, Eurybiadem, Euryclidæ filium. Dixerant enim socii, tinisi Laca summum obtineret imperium, non se! secuturas esse Athenienses duces; sed exercitum, qui futurus esset, dissoluturos." 8. Etenim jam initia, priusquam in Siciliam petendœ societatis causse misissent, agitatus serina crut, Atheniensibus permittendum esse classis imperium. Contradicentibus veto sociis cesseront Athe- nienses, quad magni facerent servari Gmciam, pulcreque nossent, si de principatu inter sese contenderent, perituram esse Græciam: recte quidem illi sentientes. Nam civilis dissensio tante pejor est . belle communi consensu geste, quanta pejar res est bellum’quam pax. Hoc ipsum igitur intelligentes Athenienses, non repugnarunt sociis, sed cesseront, quamdio illis magnopere indigebantfl Quad satis ipsi ostenderunt: «nain, postquam pulsa Persa jam de ipsius terra eontendere cœperant, caossarn præ se ferentes contumeliam Pausanias, Laced’æmoniis imperium etipuerunt. Sed hæc quidem inseqoente tempore geste sont.

. ..-..--....-...---«-.’----.v--s-----o en . Ç...---n- A" - M J" l7 V q Adp Mm URANIA. ’ sa 389"- in. Aï tune Græci qui ad Artemisium se contulerant, ut videz-unir navium multitudinem, quæ ad Aphetas convenerant, omniaque. plena conspexèrunt militum, metu perculsi, quad præter opinionem: exspèctationemqüe suam res Barbaris successisset, de vc’apessenda fuga et de receptn ab .Artemisio versus inteziora Græciæ deiiberar tant. Quod ab illis agitari consilium ubi,cognovere Eubœenses, I «ratant Eurybiadem, ut aliquantisper saltem maneret, donee ipsi. IL- beros sans reliquamque familiam in tata collocassent; Id postquam .Eurybiadi non persuaserunt, alia se convertentes, Atheniensium: duci persuasernnt Themistocli, proposita. talentorum triginta mer-. cede, en oonditione ut ibi manerent et ante Eubœam pugna navalî

dec’ernerent.5. Et Themistoeles, ut ibi manerent * Græci, tali ratione efl’ecit, Ex hac pecunia Eurybiadi quinque impertivit talenta, quasi nempe- k de and illidaret. Hoc ita pensum, quum e reliquis soins adhuc Adimantus obniteretur, Corinthiorum dux, dicens ab Artemisio sa discasurum, nec diutius moraturum ; hune, interposito juramento, i Themîstocles bis verbis adlocutus est: si Non tu quidem nosdese- res: tibi enim ego majora munera dabo, quam missurus tibi ter: esset, si deseteres socios.” His dictis, in navem Adimanti tria misit talenta. Itaque illi, muneribus perculsi, persuadai-i sibi passi sang? et Enbœensibus gratum factum est; ipse autem Themistocles’ lu- cratus est, reliqua sibi retinens: illi veto, quibus pecuniæ pattern ’ impertiverat, putabant ab Atheniensibus sibi isto. conditione datam

me6. Itaque pecuniam. ad Eubœam manserunt . .Græci, et pugnam navale"; dom-.- murage Quœ res in hunc modum’gesta’est. Quum post meridiem ad Aphetas pervenissent barbari,,jam,que antea cogndvissentj quad etiam nunc ipsi videbanz, Grœcorum pences naves ad Artemi-. sium in statique esse, incessit eos cupido illas adgrediendi, potiri eis. posse sperame’s. Jamie): adverse quidem protinus contra cas navi-a gare non placuit, hac mussa; ne, si ipsos Græci viderent contra son navigantes, arriperent fugam, noxque fugientes reciperet, adeoque.’ salvi illi evaderent: debebat autem, ut Persæ quidem dictitabant,- ne ignifcr quidem in vite. reliquus monere. 7. Hacigitur de caussa tale ceperunt consilium. Selectas en universa classe, naves (incantas extra Sciathlim, ne ab hostîbus con- apiçerentur, circummiserunt; quæ, præter Caphareum et Gerœstum: Eubœam circumvectæ, ad Euripum naviguent; quo nimiruxï: ime-ï « clics illos includerent; hi, ubi ’adj Euripum pervenissent, reditum in Græciam intercipientes; ipsi -ve,ro, ex adverso eos adgfedientes; Hoc.consilio dimissis navibus ad id deiectis, ipsi en die adgredi, Græcos. non habuere in animo, non prius illos adgressuri quam edito I a. cigcnmnavigançibus signa, de quo conveneiaç, cerneras essanr.

à. ;

390’ HERODOTI HISTOR. VIH. facti, ad locum constitutum illos pervenisse. Dam hi ita cii’cuma navigant, interim illi apud Aphetas reliquarum navium inennt mir merum. 8. Per idem vero tempus, que numerum hi inierunt naviump quum esset in hoc exercitu Scyllias Scionæus, omnium optimus illa i ætate urinator, qui etiam in naufragio ad Peiium facto multas res? pretiosas Persis servaverat, multasque item ipse adquisiverat sibi;- Scyllias hic jam pridem consilium quidem agitaverat ad ’Grœcoa. transfugiendi, nec vero ante hune diem occasionem exsecjuendi consilii erat nactus. Is igitur que pacte nunc ab Aphetis ad Græcos: pervenerit, pro cette dicere non possum: mirer vero si vera sent: - quæ narrantur. Narrant enim, hunc hominem, postquam ex Aphe-- tis mare subiisset; ndn prins emersisse quam ad’Artemisiuin perve- msset, viam banc octoginta admodum stadierum pet mare emen-ï 811m. Memorantur quidem de eodem hemine et alia, fabularun!» speciem habentia; sed in bis, vera nonnulla. Ut meam de hac rei; dicam sententiam, navigie ille ad Artemisium pervenerit. . Ut autem. eo pervenit, protinus ducibus Græcorum et nanfragium que morio" factum ait exposuit, et circummissas circa Enbœam navesindicaviL: a 9. His rebus cognitis, deliberarunt’Græci: multisque dictis sen.» tentiis, decreverunt eo die ibi manere statienemque servare, post: mediam autem nectem discedere, navibusque Eubœam circumnavi-a gantibus ebviam ire. Deinde vero, ut nemo contra eosenavigavit,» sub selis eccasnm ipsi adversus Barbares excursionem fecerunt. peo’ riculum facturi generis pugnæ que illi usuri essent, et perruptionia:

par- 10. Quos hostiles paucis navibus naves. adversus sese ’ tendentes 1 a , censpicati J min! lites ducesque Xerxis, male. sanos ees esse existimantes, educuntetJ ipsitnaves, facile se illos intercepturos sperantes: probabili utiquev spa, ut qui Græcorum narres. adeo panons yiderent, suas veto et: multis partibus numeresiores et malins navigantes. 4 Hæc illi cogi-* tantes, medios Græcos circumcluserunt. Ibi tem, quicujnqfie’ ex Ionibus bene cupiebant Græcis, et inviti militabant, hi in maxima: calamitate penchant quad illos undique cinctos’viderent, nec comme alium evasurum existimarunt: ita desperatæ hie visæ erant res Græ-x eorum. Quibus autem lubentibus en res accident; hi acriter inter se centendebant, ut quisque primas, navi capta Attica, præmium a.Y rege aociperet: namiAtbeniensium -potissima ratio apudiutmmque: bostium exercitum habebatur. i - ’ . - Il. Græci, quum adhuc fiente in longera directa proras navium omnium hosti adversas habuissent, ut editem est signnm, primum’ puppes in medium contraxerunt: deinde. alteroiedito signo,tad4 gressi sent opus; et in exiguum licet spatium conclusi, jam a fronce , undique (in orbem) impetum in hastes fecerunt. -lbi tune trigiatæ

eéperunt noves Barbarorum, URANIA.et Philaouem, Chersidis filium, sa!Gorgi Salaminiorum regis fratrem, spectatum in exercitu virum. Primes ex Græcis navem ’hostium cepit civis Atheniensis Lycomedes, Æo achreæ filins, et virtutis præmium princeps hic retulit. Cœterum ancipite Marte pugnam banc navalem pugnantes ingruens nox dire. mit: et Græci quidem ad Artemisium sent reversi; Barbari vero Aphetas, multo graviore, quam exspectaverant, certamine defuncti; In hac navali pugna, ex Græcis qui cum rege militabant, unus An- tidorus Lemnius ad Græcorum transivit partes: cui dein ob hoc factum Athenienses prædium in Salamine donc dederunt. 12.. Facta nocte, quum esset mediam and! tempus æstivum, im- . mensa vis aquarufn tota inocte cecidit de cœlo, et dira tonitrua en. atitere de Peiio : moxque cadavera et nanti-agio. ejiciebanturversus Aphetas, et circa navium proras volvebantur, paimulasque impedie» haut remorum. Hæc audientes qui ibi erant milites, terrere perd culsi, prorsus se perituros existimabant, tot tantisque simul mali: ingruentibus. Etenim priusquam e naufragio et tempestate ad Pe- lium coorta potuisSent respirare, gravis incidit pogna navalis; post pugnam vero vehementissimus imber, et validi torrentes in mare decurrentes, et dira tonitrua. Hi igitur taiem egerunt noctem. 13. At, quibus mandatum erat circum Eubœam circumnavigare, bis eadem, nox multo fait atrocior; tante quidem magis, quod in medio pelage versantibus incidit. Et tristis illis finis fait. Nain postquam illis navigantibus, quum adversus Cœla Eubœæ essent, [Latine Cava dixeris] tempestasatqueimber incidit; vente abrepti, nescientes ipsi que ferrentur, ad petras impingebantur. Adeo omnia efiëcit Deus, quibus Persarum copiæ æquales fierent copiis Græ. eorum, nec malte eis essent superiores. Hi igitur circa Cœla En.

hææ14. Qui ad perierunt. Aphetas erant Barbari, ’ut grata- . illis dies iliuxit, trano quillas tenuere naves ; bene secum agi existimantes, si, malis de- funeti, quietem in præsenti agere possent. At Græcis subsidio ve. nere tres et quinquaginta Atticæ naves: quarum et adventus vires illorum animosque corifirmavit, et adlatus simul nuncius, Barbares Eubæam circumnavigantes coorta tempestate cunctos parfisse. Itaque eadem dieiihora, qua pridie, navibus evecti, in Cilicienses naves impetum fecernut: bisque corruptis, ingruente nocte, ad Artemio

sium-reversil5. Tertio .vero die, ægerrime sent. ferentes t - ç Barbarorum duces, tara palmas naves adeo contumeliosa sibi damna inferre, veritique Xerxis item, non amplius exspectarunt dum Græci pugnæ facerent initium; sedse invicem cohortati,. circa mediumdieî navibus sent evecti. Açcidit autem, ut eisdem diebus et natales hæ fagnes, et palestres

se: maganer! HISTOR. un. ad Thermdpylas; pugnarentut. Et crut cet-tamen omne, mari; de Euripa ; quemadmodum LeonÎdæ et hie qui cura eo etant, de custo- diendo transitu in Græciam. Hi igitur sese cobértabantur, ne Bar- bares in Græçiam trâmmittereut: illi veto, ut classera deletent Græcorum, et fteto potireutur. 16. Jam, ubi instructa acie evecta est regia classis, quietiî Græci ad Artemisium stetere. At postquam illi in lunæ speciemofllinare naves instituerunt, que Græeos undique cinctos tenetent; turn veto hi quoque eveati sent, præliumque cemmiserunt. Et in hac quidem navali pagne pares fare utrimque fuere. Etenim Xerxis classis ab multitudinem navium ipsa se impediebat, quum et turbarentur naves, et aliæ in alias mutueinciderent. At nihilo tamen secius restite- tout, neque se recepenmt; quippe indignissimam rem ducentes, a panais navibus in fugam verti. Igitur multœ quidem Græcorum haves perierant, multi item hermines; sed longe plates et naves Barbarorum et homines. Hocivero certamine defuncti, discesse-

17. In hac pugna, ex Xerxis militibus præcipuam virtutis lau- runtdem Ægyptii tetnlere,utrimque. quum aliis editis præclare factis,, . tutu captis quinque Græcorum navibus simul cum vectoribus. Inter Grasses, flirtas eminuit Atheniensium: et inter Athenienses, Cliniæ virtus, filii Alcibiadis; qui proptia navi militabat, privato suinta ducentis viris instructa. v l8. Diremto prælio, libenter attique ad suamlstationem propen- runt. Et Græci, ut e pagus. reversi sunt, cadaverum quidem et naufragiorum sunt potiti; sed, quum aspete fuissent accepti, et maxime Athenienses, quorum dimidia pars navium vulnetatæ crant,tad intetiora Græciæ se, tecipereidecteverunt. i 19. Themistocles veto, reputans secum, si Ionicum ’genes atqùe Caticuin abstraheretut a Barbare, reliquis copiis superiores evadere passe Græcos ; quum Eubœenses pet id tempus greges sues ad mare agerent, eo convocavit Gtæcotum duces, dixitque,bideri sa; aman. se dabs", que spermctforiirsr’mor socios destralli (I rege pesse. Et hoc quidem nuisi hactenus illis aperuit: ad res autem præsmtea quad spectat, ita illisfaciendum ait; de Eubœensium gregibus quotquot quisque selle-t pesades maclant: satin: enim esse, suas milites illa; Italien, quam liantes. Simul illos hortatus est, ut quisque ptæciperet suis igues accendere. De reditu acre, sibi, ait, curæ fore justum tempus que salvi in Græciam èsœnt’pervcnturi. Atque hæc illisffacèré plao ç cuit: protinusque accensis ignibns, ad pecudes sese CORVGÏtCYÛHÎr 20. Nempe Eubœenses, insuper habite Bacidis crawla; quasi. nihil dicente, nihil neque ex insula expettave’rant, nec in mahale- caimpartavetant, quasi nullus adfututus hostie esset; adeeque

URANIA. . 7., ses tes suas in maximum discrimenadduxerant. Est smemuBacidis [de hisoraculum hujusxnodizt . , V , a s .. , Cogito barbera-lingua-loquenœm: is quando juge imposuetit mari Byblina, fac ut procul Eubœa sbsiut multum-rueeaules capte. His versibus quum illi in malis tune et præsentibus et imminen- tibus non essent usi, in prorata erat ut in maximas incidetent calamitates.21. Dum hæc aguutut, adfuit I ’ e Trachine. t - speculator. I Nam, et ad Artcmisium speculatOt fuit, Polyas genere AutiCyren’sis,’ cui man- datera etat, (et ad hoc remis bene instructum navigium’ in patata habebat) ut, si conflixisset classis, id illis qui ad Thermopyles. axant v significatet: et similiter apud Leonidam Abronychus, Lysiclis filins, Atheniensis, patates fait qui conscensa actuaria navi bis ad Attends sium reuunciaret, si pedestribus copiis novi quidpiam accidissea. Hic igitur Abronycbus advenit, signifieavitque quæ circa Leonida’m ejusque exercitum gesta orant. ’Quibns illi rebus cognitis, jam non amplius difl’erendum sibi reditum judicantes, receperuntise eadem ordine que in statione erant lecati; primi Corinthii, pastrèmi Athon»

nienses.22. Tutu veto Themistocles, . ’ t selectis- v velocissimis’Atheniensiuin I i I ç navibus, ad aquas quasque circa en; locanpetabiles se Conférensgila, pidibus incidit scripta, quæ Iones postridie ejus dici ad Artemîsium adpellentes legerunt. Erat autem seriptorum sententiabæc-z ’F Vi- ri Iones! inique agitis, qui contra parentes militatis, et Græciam in setvitutem conamiui redigere. .Imme veto,.quod- maxime. a vobis pestulamus, nostris a partibus» state! Id si facere non iicet vobisyat etiam nunc neutris vos partibus adjungite, et vos ipsi, et; Caribus, ut idem facîant, persuadete! Sin horum neuttum fieri potest, sed: viore uecessitate, quam ut deficere abihostibus pessitis, astis ad- stticti; in ipso saltemopere, quando pugnam sanseremus, conatdto cessate! memores a nabis vos esse progénitos, atque etiam inimici. citias bas, quas cum Barbaris getimus, primam a. vobis originem trac xisse." Hæc Themistocles scripsit, ut equidem arbitrer, te in outrant; que pattern deliberata; que eisdem bis scriptis, sive ea laterent bar, haros, Iones ad deficiendum arege et ad Græcos transelmdum peut moverentur; sive en renenciata essent Xerxi et in calomniant apud cum udducta, de fide suspecti redderentur Iones; caque caussaa pagaie navalibus procul habereutur. - p i H’ v- : -- 23. Dam hæc agitThemistocles, continuo post Græcorum disces1 sum civis Histiæensis, navigia profectus, ’Barbatis fuguer illorum ab Artetnisio nunciavit. At illi, iidem-nuncio non adhibe’ntesfin pustodia hominem teuuerunt f velocesquenaves, quæ rem-explarœ rent, præmiserunt. A quibus quum relatum esset id quad res ont, 3 a ’

394- HERODOTI HISTOR. VIH. ôta demain atrium simul alunis, nt’primi spargebantur tadii salis, ad Artemisium profecta est. Ibi asque ad-rmeridiem»motati,-Hia stieeizm inde navigarunt. Quo ubi pervenere, Histiæerum urbe potiti, matitimas amnes vices Ellopii agti, qui ditionis Histiæotidis est,

24. Hi dam ibi marantur,iintèrim items; postquam quæ ad oc- oiIorumincursarunt. cadavera spectaat præparaverat, nuncium i nuait ad classera. Præparaverat autem hæcce. Quotquot de ipsius exercitu ceciderant, (orant autem ad vicies mille) et: hisnonaisi mille admodum teliquit, cæterasIfaetis in id fossis sepelivit, superne strette arberum foliis, in: gestaqua humo,.ne a classiatiis conspicetentut. Ut HiStiœam præco pervenit, convocata totius exercitus concione, hæc edixit: "Vin; morula socii! Rex Xetxes anionique e vobis, quiSquis veinent; patestatem dut suum ordinem-telinquendi, spectatnmque veniendi que pactaille cum male sanie hie bominibus pugnet, qui se regiscoà pins superaturosessesperaverant." 4 - A I « 25. Hæc postquam. nuncius edixit, max nihil taries fait quam navigia: .ita multi cupidi erantspectandi. - Et hi, ad Thermopyles: transvecti, obierunt spectamntque oadavera’: et, quum Lacedæmar niis mixtes hilotes videtent, ho: amnes, qui cecidetant, Lacedæmoi- me et ’I’bespienses esse arbitrabantût. Nec veto lutait ces quidde suis, qui ceciderant, Xerxes fecisset: namque manifeste tidiculuni crut: quum Persarum nennisi mille jacentia cadavera conspicerenà. tut, "Græcoruinantem in unumtloeum magenta quatuor millia. Hunc a igiturï diem spectando intimera: posttidie veto classiarii, qui tta- - jecerant, Histiæam ad naves’ sunt reversi; liernes autem cum suis ad ulterius progrediendum se accinuit. r A I - - l 26. Par idem tempus-venets ad Persas trenafugæ’ ex Arcadie, hommes statuera panai, victum quærentes, et opetamn suam illis præstare cupientes. Hos in conspectum régis-adduetos interroge: tout Perses de. Grands, quidnam illi facetent: et unes quidam præ cætetis erat, qui hoc, ex illis quæsivit. Respondetunt illi, t! OlymJ pin Græcus agate, spectareque certamen gymnicum et curule.” Tumlrursus interrogati, flquodnam esset propositum prærnium, de a que contenderente?” diacre, tt oleœ dari coranam.” Ibituin Truand mimes, Attabani filins, nobillssimam dicens sententiam, timiditatis culpam apudvregem inentrit. Ut enim audivit, coronam esse ’certaé minis preminm, non pecunias, silentium non tenait: sed eorum ami nibns, r Papes,” inquit, fl Mardonie, quales centra vires. tu nos pagnoteras duxisti, qui non des pecuniis, sed de virtute, certamine instituent!” Hoc ejus dictum memoratur. p . « t - I i z 27.- Imams tampons, post infelicem renne ad Thermopyles exitam,’ protinusiThessali præconem miseront ad Phocenses; quippex quibus semper fessant infensi, maxime veto a clade novissime ab

URANIA..2. LE . 3.9.5;- illisvaoœpta. , Etenim paucis amis ante banc expadiüonm 9138!? haro susceptatn Thessali eorumque;socü, quum omnibus copiis,- in! yasissént Phocenses; victi ab illis gram: aspereqaeî accepti; - Quum çnim apud Phpçenses, ad Parnassum conclues, vates esset. Telüai Eliensis, ballidum inventum hic Tellias illis coMentusemt-hujus-’ modi. u Semnüs viris Phocensîum fortissimîs, et ipsis eti eorum amis, creta dealbatis, noctu de uimprovisp impetum in M05. fait, mdato dato suis, ut, quemcumqye; non albicantem cerneront, - hm: intpficereut. Igitur, prima Thessalorum custodiæ,-hîs campe. . 9&5, aliud, existimantes essaprodigium; fugam capeesiverunt. etpost custodîas ipse exercitus; ita ut quatuor minibus cæsqrum et mm mm potirentur. Phocenses, quorum scutum dimidium apud Aigu dedîcaljunt, reliquas Delphis; utque en decima pecmünrumghoç puent) partarum factæ sint ingentes illœ statuas, quæhntp taupin!) Delphicumciçcg guipodem positæ nunc, et. alia; similes Abîs 66W; v 28. Hue modo Phocenses peditatum acceperant Thessalomm, a ’ quibus fœtal); oppugnati: equitum) vem’eorumdem, terramIipso- yum inyadentâm, insanabili cladeadfeoerant. Nam in introïtu,quî est 1d Hyamgoliç, ducta ingehtq foçbæin- caque meum deppqîtis l apphoris, et solo indepta huma mum æquato, inclurentes 918,993 çmerun; Thessalos. a; illi, .tçmquam fucus en: oppressuri, impetn humai, in, amalgama incidemt, et equi frayais aurifia

periçrant.. 29. Cujus daguois dudit; . . causa v. infensiw ., Phocènsibua . -’ ; Thefisdiæ * misço pçæcoue, hæcçe eis eâixere: "Malien: edoctj, Phocendesz intelligite tangara, pares vos nobis non esse. Nam et antehacinhet Græcus, quoad nobîn res ,eommplacuere, imper-iman lempenfuimus vobis, et nunc apud Barhamm tannin «albums, un penès pas Bit ct agro vos exui, et in servitutem abtipi.. At,,licet omnia pouillmsi tannenjnjuriaruqu non.- sumus meporesrsed promis rebendanml: nous, quinquaginta- argyntitalenta; cg recipîmus vobis, aveulira. nosmala terme œstre? impeudeutiafi ;- w . . r . , , r - î - Hæc, Phocppsibuq Thessali admets. ’Soli enim en illarum regionuçn hominibus Rhocenses Medomm partesnoasaqu’er hgççur, nulla quidem-alia de mussa, ut ego calaminas: use.vmtiopio bus reperio, nisi Aodio Ihessalogum; qui si Gmmnum’parfibue-aq adjunxissent, ..cum.Medis facturi Phocensesemrk lm iginmquuln Iheçsuliedixissent; nec pecunias se daturqçgypspondqrunt Rhoœnsegl et. in premmsibi me, Medorum P431163»: 65915:2? Myrte. Thualifaciqnh W45, si manda muant,- sed nollç acyltrqupdüofu’easc Glacim-A »- 3h; and ubi, (431an 9a; remaniant, mm vero.,Thessali.-’ Buccensibus, jviæ duces mais Béguin-0,, E; primum ,quideniœx thçhinia .Doridem- un; vingrgessli, Eteningoricæ terme angustar, hem ttîgînta fare qmëowm. laîiînsline, hquoxxigîtnr. ne: Mac.

396 HERQDOTI HISTOR. VIII. limans et Phoèidem m intenjecta; qui m: olim. Dryopis crut. Est autem hæc regio metropo’lis Doriensinm, qui Peioponneà ouin incolunt. Hunc igitnr Doridem terram ingressi barbari non «starunt: etenim cum Medis sentîebant incolæ, nec plumera: Thessalis ut injuria bis inferretur. i ’ I i 82. Ut veto est: Doridein Phocidem sunt. ingressi, ipsos quidem Phocenses non sont nacti. Nam eorum alii in Pamassi fastigin nono s’oenderant: est autem ad’recipiendam mnltitudinem idoneus Parc aussi vertemcontrn Neonem oppidum seorsum situa, cui Tithorea nomen; in quem nimirum et res suasdcomportaverant’, et ipsi adé scenderant. Major vero pars earumdem in Ozolas Locros sese atque res suas receperant, in Amphissam oppidum, supra Crisæum (amputa situm. A Barbari autem universam terram Phocidem incur- samnt: in enim exercitum duxerunt Thessali: et quocumquelper- venérunt, cnncta crémarunt’vastaruntque, ignem et in oppido et in templainjicientes.’ 88. Hue enimiiter facientes secundum , Ceph’msumi ’ ’ A fluvium, d omnia dépopulati sunt; cremaruntque Diymon oppidum, et Charadram; et Brochum, et Tethronium, et Amphicœnm, et Neonem, et -Pedi-s en, et Triteas, et Elateam, et Hyampolin, et Parapotamios, et Abus, ubi opulentum erat Apollinis templum thesauris donnriisque " multis instructum: eratque ibidem, àtque etiam nunc est, oraculum: et hoc etiam templum, exspoliatum,.igne cremarunt. Atque ’PhO? éènsiumdnonnullos, ad montanainsecuti; captiva flaccrnnt; et nono minis etiam mulieribus, 0b multitudinem vim facientium, necem adtulerunt.’ 34. Pampotamîos prætergressi Barbari,’in’ - ùPan’opensium - - agrurni ienerunt. Inde jam discretæ illorum copiæ, bifsriam divisæ sunt; Plurima quidem et Ivalîdissima pars exercitus, ou!!! ipso Xetxe’ Athenas unden’s, in Bœotiam intravit, in fines Orchomeniomm. Bœotornm autem’universa multitude cum -’Medis sentiebat: et op. pida illorum tutabantur viti Macedones, ab Alexandro ad hoc missi; mathurins des 5mm, 3hocipsoldeclnmturi Xerxi, cum Medis sentire Bœotos’. Hi igitur ex Barbaris hac via incedebant. «- - 95. At illorum alii, smis’viarum ducibius, versus Delphicum tm- plum intendebnnt iter, Parnassum a dans refinquentès; Quascnm- que Vera hi ePhocidis permenrunt. regiones, bas canotas en- summt! et Panopensinm oppidum incenderunt, et Daniiorum; et Æolidensium. [sive Lilæensium.] Vism autem istam hi, sejuncti a reliquo exercitu, ingressi sunthoc Consilio, ut, spoliatoi Deiphico templo, opesAillius Xerxi regi repræsentnrent; Noveràt autem; ut ego jaccepi, iXenfes Omnia quæ in hoc templo erant omelius quam quæ suis in-ædibus reliquerat, quippe multis en constante!- memog minibus, acipræsertim Orœsi donaria, Aiyattîs filii.

URANIA. H i 397 .86. Ejus rei nuncius gravissimum ’Delphensibus timon-cm injecit: quo terrere perculsi, oraculum de sacris pecuniis rebusque pretiosîs consuluerunt, utrum in terram ces defoderent, an in alium regionem exporterent. At vetuit Deus locoIillas movere, dicens, " se ipsum ad tutanda sua sufiicere.” Quo audito responso, jam sibi ipsis Del- phenses consuluerunt: et liber-os quidem et uxores trans mare in .Achaiam dimisere: ipsorum vero plerique in-juga conscenderunt Parnassi, resque suas in Gorycium .antrum comportarunt; alii vero in Amphissam Locridem secesserunt. Itaque cuncti Delphenses 17e. . liguerunt urbem, exceptis sexaginta Ivirîs et propheta. I Q - 87. Ut vero adpropinquarunt invadentes Barbari, jamque in enn- spectu Habuere templum; ibi tune propheta, cui nomen erat Ace- ratus, sacra arma vidit ante templum proposita, ex interiore penc- ’trali prolata, quæ nulli homînum fus erat tangefe. Atque ille hoc «prodigium Delphensibus, qui in urbe aderant,’ nunciatum ivit. v Ut uvero gradum accelerantes Barbari prope ædemfilere Minervæ Pronœæ, alia hîs oblate. sunt prodigîa,-superiori etiam prodigio majora. Nam et hoc sana mirabile est, arma Martin sua spoute extra templum proposita adparuisse: sed quæ- mox deinde evene- tout, en prœ omnibus ostentis maxima admiratione cligna sunt. Ubi enim subeuntes Barbari prope Pronææ Minervæ eadem fuere, ibi tum et de cœlo fulmina in eos deciderunt, et de Pamasso abrupta duo cacumina lugenti cumfragore in eosdem præcipitarunt, multosque oppresseront. et ex Prouææ æde clamor et ululâtus est exaudirus. .38. Quibus simul incidentibus, terror Barbaris est incussus’: quos ubi rugam capessere Delphenses intellexerunt, descendantes de monte magnum illorum stragem edidere; reliqui vero recta in Bœotiam profugerunt. Memorarunt autem, ut ego accepi, hi ex Barbaris qui redierunt, prester ista selalia etiam ostenta divinitus missa vidîsse: namque duos armatos, majores quam pro humains natura, continenter sibi institisse, persEquentes cædemque facientes. 89. Istos duo, aiunt Delphenses, indigenas fuisse lierons, Phyla- cum et lAutonoum, quorum fana sûnt in templi vicinia; Phylaci quidem, secundum ipsum viam, supra Pronææ ædem ; Autonoî sera, prope Castaliam sub Hyampeo cacumine. Saxa autem, quæ de Parnasso deciderant, ad nostram neque ætatem superfuerunt, in agro Minervse Pmnææ sacro jacentia; in quem, postquam per Barbaros devoluta sunt, incubuerunt. Isto igitur modo hi immunes a Delphico templo discesserunt. Ï I ’ l. ’40. Jam dans Græcorum, ab Artemisio profecta, riogatu Athe- niensium ad Salaminemwadpulit. Et hoc quidem consilio Atheni-. enses a sociis, ut ad Salamina adpellerent, rogaverant, ut ipsi liberos et nacres ex Attica exportatos in tutu locarent, et porto quid sibi faciendum esset deliberarent. Nain pro pressente iterum statu,

398 HERODOTI HISTOR. V111. quum opinionesua essent frustrati, consilium capturijerant; :Etenim quum existimassent se Peloponnesios cum omnibus copiis repenuros pesa in Bœotia subsidentes ibique Barbarum exceptons, nihil horum repererant: sed cet-tiares eraut facti, isthmum illoquuaest introitus in Peloponnesum, mum intercipere, et hæc ut. salua ait maxime oui-are, hancque custodire, cætera omittentçs. Hæc quum intellexissent Athenienses,.idcirco socios, ut ad Salamina sisterent classeur,

Arogaverant.41. Et reliqui quidem ad Salamina . adpulerunt,. h I Athenienses. - ; e verç , . ad Atticam. Quo ubi pervenere, præconio edixerunt, "que loco quis; que posset Atheniensium, eoilibergs et familiam in, tuto. loquet”; ,Ibi tune picrique Trœsena ces miserunt, alii’vero in Ægiaani, alij VSalamina. Properarunt autem sucs suaque extra Atticam linituto Jocare, partim ’oraculi mandata obtemperare cupientes, partim, neçl minime, hac de causse. Diçunt’IAthenienses,’ingentem serpentera. proie custodem, vernari in templo: nec vero id .perhibent solum, (sed etiam tamquam te versa-ibi versanti menstruargiera façiunt [ponuntque z est autem menstruum sacrificium, placenta ruelle coup ,dita. Hæc placenta, quum superioribus temporibus çoustanteç com, suinta fuisset, tune intacte erat. Quod ubi, significauit antistitatema pli, tante magie atque studiosiua urbem reliquerunt Athenienses,, ,quod etiam dea arcem deseruisset. Exportatis autem rabaissa-nui, bus, in tutoque locatis, ad castra navigarunt. s l 4 ., . l 42. Postquam veto isti ab Artemisio ad Salamina constitue .elassem,-accepto ejus rei nuncio reliquæ etiam mutiez Grœçmjum zcopiæ eadem confiuxerunt, Trœaene profectæ. Edictum enim illis fuerat, ut ad Pogonem, Trœzeniorum portum, convenirent: et con,- Iy’enerant malta plates quam quæ ad Artemisium navali praslio garant :dei’unctæ, et ex pluribus qcivitatibus. .Classi cum imperii-summa, præfectus erat idem. qui ad Artemisium, Eurybiades, .Euryçlidae filins, Spartanus, nec veto ex regio generis pattus: sed,.plurimaç’ paves, optimeque navigantes, præbueraut Athenienses, , , , I n 43. Qui autem hac in 21m.; uilitqfiant, hi fixera. E; Peloponpçça, Lacedæmonii, sedecim gaves præbentea; tous. Corinthii, ,totiden; a haves cum vectoribus præbentes quot ad Arteruiaiujn. Sicygnii yero quindecim præbuerant nues; Epidaurii, deçem; Trœzenià, quinque; Hermionenses, tres, Sunt autem isü, exçaptis Hermio: nebsibus, Dorica ethacedna natîo, ex Erineo et PindoetDryopide q novissime profecti. Hermionenses veto Dryopes sunt, ab Hercule ,et Maliensibus ex regione’quæ Doris nunc, rocatur ejecti. Hue copi

.Peloponnesiorum44-. Ex populis veto icontinentem extra Peloponnesum erant. inçolenüg. , I 1 bus udfuereihprimum, Athenienses, qui præ reliquispmnibus centum; et. octoginta page ççntuletuntz’qt hi quidem nunc soli orant, nam-

in pugna ad Salaminem AtheniensibusURANIA. Platæenses’præsto non f 399uere, bau de caussa. Quo tempore GræCi, relicto Artemisio, prope Chai: cidem fueraht,’ Platæenses in oppositam Bœotiæ oram exseende- tant, et ’ad familias suas in tuto locandas etant profecti : ita, domi sans tutantur,.in tempore non adfuerunt. Athenienses, quo temporei Peiasgi Græciam (quai nunc vocatur) tenebant, Pelasgi fuerant, Cranai nominati; sub Cecrope vero rege,"Cecropidæ sunt adpellati :ï - tutu regnante’Erechtlleo, mutato mimine, Athenienses adpellati: ab’ Ione vero, Xuthi filio, qui I copiatumr dux fait Atheniensium, Iones’ sont45. Megarenses denominati. totidem naves cum vectoribus contulerant, i l i quot5 ad Artemisium. v Ampraciotæ cum septem navibus præSto erant :4 Leucadii cum tribus; Doricus hic quoque populus est, ex Corintho. 46. Ex insulanis Æginetæ naves contulerant triginta : et instruï ctas quidem etiam alias habebant, sed illis suam custodiebant terram; triginta veto optime navigantibus pugnarunt ad Salaminem. Sunt autem Æginetæ Dorienses, ex Epidauro: nomen vero insulæ prius Œnone fuerat. Post .Æginetas, Chalcidenses aderant cum viginti navibus quos easdem ad Artemisium habuerant ; et Eretrienses cum’ eisdem septem navibus : Ionica hæc gens est. Deinde Cei, Ionicust populus Athenis oriundus, eum eisdem quibus ad Artemisiumà - Naxli’cum quatuor. navibus laderant’; ad Medos quidem missi aloi-i vibus, quemadmodumireliqul insulani : sed spreto mandate ad Græ- cos sese mutulerant hortanœ Democrîto, spectato inter sans vim; i qui tune trierarcha erat. Sunt autem Iones Naxii, Athenis oriundi: Styrenses easdem, quas ad Artemisium, naves contulernnt; Cythnii vero triremem .unam, et aetuariam quinquagînta-remorum: attique hi Dryopes sunt. Seriphii etiam, et Siphnii, et Melii cum Græcisï militarunt: hi enim soli ex insulanis Barbare terrain et aquam non

47. Quos adhuc memoravi pugnæ ad Salamîna socios, hi omnes’. eitratradiderant. Thesprotiam et Acherontemv fluviumï v habitant’ - Thesproti enim finitimi sunt Ampraciotis et Leucadiis, qui ex ultimis Græciæ’ regionibus adfuerunt. Ex bis vero qui ultra incolunt, soli Croto-i niatae’fuere, qui periclitanti succurrerent Græciæ, et une quidem nave, cui prœfuit vir ter Pythiorum certaminum Victor, Phayllus :l saut autem Crotoniatgn origine Achæi. - ’ v’ 4-8. Jam reliqui quidem, quos memoravi, triremes praebuerunt;i Melii vero et Siphnii et Seriphii penteeonteros; [id est, longas naves remis quinquaginta instructas :] et Melii quidem, genus a Laçeà dæmone dexivantes, dues Apræbuere; Siphnii vero et-Seripbii, Iones. ab Athenis originem. ducentes, utrique imam. Fuit autem anisera-usi navium numerus, demtis penteconteris, trecentæ septuaginta et octo: - 49. ’Ut ad Salaminem convenit ex prædictis civitatibulcclassis, dan

400 i HERODOTI HISTOR. VIH. libera’runtduces, rogante Eurybiade ut sententiam diceret quisquis vellet, que loco opportunim’mum videntur pugna navali decemcre, et eis nempc lacis que in ipsorum suent potestate: jam enim Attica pro derelicta erat: itaque de reliquis locis rogavit. Et pleræque eorum, qui verba fecerunt, in hoc congruebant sententiæ, ad Isthmum naval gandin): esse, et anlechIoponnesum navali pogna decerncndum ’: cujus sententiæ banc rationem reddebant, tt quad, si inferiores ex pugna discessissent, et Salamine essent, obsiderentur in.insula, ubi nullum a ipsis adparere subsidium posset ; ad,Istbmum veto, ad sucs se passent

50. Dum ita duces Peloponnesiorum disputant, advenit vir Athe- niensis,salvi nuncians recipere." in Atticamvingresaum esse Barbarum, . et totem regionem igue mature. Quippe exercitus ana cum Xerxe, itinere pet Bœotiam facto, incensa Thespîensium urbe, qui in Peloponnesum se receperant, itemque Platæensium urbe, Athenas profectus, omnia illius regionis loca evastabat. lncenderat autem Thespiam et Platæam, quad a Thebanis audisset, cum Medis illos non sentira. 51. A transitu Hellesponti, onde iter facere cœpernnt Barbari, postquam ibi unum mensem erant morati, quo in Europam transierunt, tribus proximis mensibus in Attica adfuorunt, prœtore .Atbe- niensium Calliade. Deprehenderunt’ autem vacuum urbem, et paucos quosdam Atheniensium in templo venantes, quaestoresteuia pli, et pauperes nonnullos homines; qui arec asseribus atque palis præsepta arcebant subeuntes. Hi et 0b victus inopiam sese Sala- minem non receperant, et quod se solos existimarent Sententiam re- perisse oraculi a Pythia editi, " ligneum murum insuperabilem fore ;" nempe hoc ipsum esse certum illud refugium, quad oraculo

significatum52. Persæ vero, nostris inesset, tumulo positis non ex adverse"noves. arcis I sito, I quem Arèopagum [Muséum tumulum] vacant, hoc mode illum oppugnarunt: stupam sagrttjs circumdatam incendebant, atque ita sagittas adversus vallum jaculabantur. At oppugnati Athenienses, ad extremum licet malum redacti, fallente eos etiam vallo, tamen resistebant; nec conditiones de deditione admittebant, a Plaistratidis propositas. Resistebant autem, quum alia contra machinantes, tum et, quoties ad portam succederent barbari, ingentibus in cos saxis de- volutis; ut perdiu Xerxes inops fuerit consilii, quum illos expugnare

non53. Ad posset. extremnm jvero, I post illas dilicultates, introïtus quidam in arœm barbaris adparuit: debuit enim, juxta oraculum, universa Atlieniensium terra, quatenus in continente erat, in Barbarorum venire potestatem, .Erat igitur ante arcem, sed in parte a-porta et adscensu aversa, locus ubi nemo exeubabat, et ubi nemo crediderat quemquam.homînum umquam adscensurum: eo loco, quamvjs præ-

MH V V AV fÇ-J mais. Mademt mWentama. propeWfim-s mais - sa; filin. Quos a: in arcem oomceadisse viderunt Athenienses, alii de mon! , me pmcipitamnt perienmtque, alii in inhalâmes: templi eadem confugerunt. Persæ veto qui adscenderant, primum ad partim ad- onneront. uqueaporta trucidaruntsupplices ; quibus omnibus occisis. spolieront’templmn, et universaux ampli» inondant. l 544. TumXerxses. Athenis W06 potins, aquitem Ami-as nmfelieiter gantons nunciuet. Postridie veto quam nun- cimnbunc dimisit, eonvocatis Athenienium canulais, qui illius castra sequebantur, mandavit, ut in arcem adscenderent, sacque rim faneront 3 sive quad vise nocturne monitus hoc illis impers» vit, sive mligibquædam «un irisassent quad taupin MW Et Atheniensinm anales mandata feinteront 55. Car autem hujus rai fecafim mentionnera, dicens. Euh hac amnpditœnplu MM illius, qui terra genitus «mitan-quo in «que plus irien et un, que: aiunt a Neptunoet Minerve, quum de bac tem interne canaient, tastibus advoeatia Atheniensibus, .pœitaibi muse. Hæc igitnr des similicuir: relique templo a barbarie ont cœmata: altero vero ab hocinoendio die, ut in id tan- -pi.um admonition-uns Mensura facerejussi a lieue, sarculum -viderunt.e annum, cubiti fare longitudine. Hoc quidam illi 56.Græaivamd.8alasripm,ntnuncismmesteisquastatu inciseraient.esset Athenaramaœnpdà, tatouant terrere persiflai, l ut a (bacilles -nonnulli ne mm quidem douce super questionne proposita Galet (levreau, sed, innaves sese vola penderiet tamquam abituri :reliqni veto ra deliberata faceriat acomats, ad It- tlnmna «arçonnai-a. Jamie nox adent: et hi quoque, 801W consessu, mes and: harassai. " x I 57. ibi une Themistodem, in navem reversois, interlignait Maesipbiias, civi Atheniensis, quibus ab dardant foret? A granulai cognent, dansotant esse ut navibus ad ladanum deductis unaHoponneamn dimicarent: tt Quod si igitm,” inquit, ti MS!!- laniae solum, (tapas huila ampiiin patria pugnabis. Nain in sans quique civitatesae reniflant, ubac Eurybiades, nec quisquüm boulinai!) aimantine» ces poterit, quin dissohatur excrétas: et par ducum-impmdentiam pointa est Gracia. Atqut, si qua via ont mmprgent, quæ decrstamnnopenamdaat-rea scindas; si persuadons.le panaris, ut tantale consilie bic manant." 58. Themistocli admodum placuit monitum: qui, nullo ad hæc responso data, ad Eurybiadis mum mais. Quo abiivenit. de costumions même, ait, se cliquât! cum Eh. eumdem : a! mail! quid secum ballet, muera suam communiera cum jouit. ’lbitum 8 r ’ ’

4-08 HERODOTI HISTOR. VIH. Eurybiadi adsidens’ Themistocles, et omnia ista qué ex Mnesiphil’o endurent, tamquam sua, exposuit, et multa alia ndgiecit; donec plus oibus eum expugnavit, ut nave egtederetur, et in concilium iterum

59. Qui ubi convenernnt, priusquam rem, cujus causas convocati ducesconvocaret emnt, Eurybiades proponeret, multosduces. Themistocles fecit i sen-t moues, enixe flagitans. Quem interfatus Corinthius du): Adimantus, Ocyti filins: fl Themistocles l" inquit, si in ,certaminum solemnibus, qui ante tempus surgunt, flagris cæduntur.” Et ille, sui purgandi causse, ait: " At, qui pone marient, non coronmtur." , 60. Ita tune quidem placide respondit Corinthio. Ad Eurybiadem * veto convenus, nihil jam eorum dixit quæ ante exposuerat, disper- sum îri socios, si Salamine coltinent ; etenim, præsentibus sociis, nullo modo decorum erat ut cos accusant. Sed alium dicendi rationem tenens, ita locutus est : (60. 1.) u Penes te nunc est servare Græcianl, si meum consilium secutus. hic manens pugnam navalem commise- vris; neque bis morem generis qui naves ad Isthmum proinovendas esse contendunt. Accîpe enim, et alteram alleri rationi opponç. Ad Isthmum pugnam committem, in aperto mari pugnabis, quo minime-nabis conducit, gravions haves habentibus, et numeto pan- ! chiures; .Porro Selaminem perdes, et Megara, et Æginam, etiamsi cæteroquin feliciter nabis res esset. cessura. Nam classem secuturus -’ est; pedestris exercitus, adeoque tu ipse illos in Peloponnesum (luxe- ’ fis, piericulumque fuerit ut universaux perdus Græciam. (60., 2.) V Sin quæ ego dico feeeris, hæc in illis commodo. reperies. Primum ’ quidem: in angusto mari confligentes paucis navibus adversus mul- ’ tas, si rationi consentaneus exitus fuerit pugnæ, multo erimus supe- iriores. Nain in angusto prælium navale facere, pro nobis est; in aperto veto, pro illis.» Deinde Salamis servatur, in quo. nos liberçs nostros et uxores deposuimus. Tum vero etiam illud. in hac ratione continetur, quad inprimis vobis cordi est à nam, hic manens, pariter ’ pro Pe10ponneso pugnabis, atque ad Isthmum; nec veto illos, si sa.- ’ pueris, in Peloponnesum duces. (60. 3.) Sin quod ego spem eve- Lnerit,pug:naque navali vicerimus, tune nec ad Isthmum vobis ade- runt Barbari, nec ultra Atticam progredientur, sed incondita fugn -- se recipient; lucrab’nnurque servata Megara, et Æginam, et Sala- ! minem, ad quam noshostibus superiores esse futuros oraçulo etiam ’ prædictum est, Juin consilia.ratiqnizoonsentanea.capientibus,honni- ’-nibus soient plemmque etiam consentant»: avenire :, sin contra rationem consulunt, ne Deus quidem humanis sententiis accedere

l -6l .- -Hæcx ubi ’Themistocles dixit, iterum in eum invectus. est, Co- - Axinthius Adimantus; tuera jubens virum. cui nulle sit patrie, vetansque Eurybindem suffi-agis rogare super sententia ab homine exsule pifo-

puits»; qûandoienim patriam ostendereURANIA. Themistocks potuerit, . * tune-de- 4:03 nim ci licitam fare senientias cum aliis conferre. Hæc in eum (dicta projecit, quad captœ Athenæ in liostium essent potestate. Tum vero Themistocles et illum et Corinthios multis insectatus maledi- titis, ratione eis demonstravit, et urbem et terram Atheniensibus amplia- rem, quam illis, esse, quamdiu alimentas habucrint nave: instructas ,- nullum enim Græcum populum, quem adicrint, ipsos esse repulsurum. t 62. - Hæc postquam significavit, ad Eurybiadem convertens ser-, montem, majore incitatione ait: ii Tu si hic manes, hicque manens fortem te virum præstas, recte feceris; si non, Græcinm evertes. Nain summa belli nabis in navibus vertitur. Tu veto mihi morem gare. Id ni feceris, nos quidem e vestigio, receptis nostris, Sirin proficiscemur, Italiæ urbem, jam antiquitus nostram, quam a nabis instaurandam’esse macula etiam dicunt: vos veto, talibus sociis pri- Yati, eorum quæ dixi reminiscemini.” , - - .63. His a Themistocle dictis meliara edoctus Eurybiades est; Et maxime quidem eo mihi videtur sententiam mutasse, quad vere- retur, ne, si ad Isthmum deduceret classem, Atheniensesdesererent socios: qui si illos deseruissent, reliqui non amplius pares hostibus esaiit futuri. Hunc igitur suscepit sententiam, ut ibi manerent, ibi.- que navaJi pugna decemerent. - ’ I . 1 **64e. Hoc mode quum bi ad Salaminem verbis inter se essent veli- .tati, postquam ita placuit Eurybiadi, ad committendum ibidem ne: .vale prælium se compararunt. Et ut illuxit dies, simul cum oriente sale et terra et mare contremuit. Itaque diis vota facere placuit, et (Æacidas socios invocare. thue placuit, ita fecerunt. Deos omnes precati, protînus ex Salamine Ajacem et Telamonem advoca,» tout: et ad advahendum Æacum reiiquosque Æacidas navem in

.Æginam65; Fuit par id tempus miseruut. Dicœus, Theocydis filius,’ - civis. Atheni- ensîs, exsul et in existimatione apud Medos,» qui narravit flqui) .tempore Attica, Atheniensibus nudiste, vastabatur a pedestri Xerxis exercitu, fuisse tune se forte cum DemaratoiLacedæmonio in Thria- .sio campo, vidisseque ibi pulverem ab Eleusinekorientem, tamquam .a triginta admodum minibus hominum excitatum; quumque miratu .essetfiquibusnam ab baminibus excitaretur ille pulvis, exaudisse inox ivocem, quæ vox ci visa esset mysticus esse Iacchus. Tuin Dema- ratum, qui sacrorum Eleusiniorum fuisset igname, ex se quæsisse .quid esset quod in: sonaret, gseque ,ei requndisse: i Demaratei baud ,aberit quin magna dadas exercitum regis adfligat. Quum enim de- ,serta sit Attica, prorsus manifestum est, divinum esse hunc spugm, ab Eleusine auxiiio venientem Atheniensibus eorumquesaciis. Quod quidem ostentum-si Peloponnesum versus cadet, pericalum ipsi Regi et pedestribus illius copiis erit: sin ad classem conveptetur quæ. Sa.-

404 HERODO’H HISTOR. VIII. lamine est, avalions Regis copiis exiliurn .parteaderit. Agit-am tem quotannis hoc faunin: Athenienles Cereri Matri et harpions: et, quisquis vult ipsorum et reliquorum Græcorum, bis suai; star; et hoc mais sono, quem audio, in ejusdem fesli marinions Iacclrum celebrant.’ A11 hæc Deinamtum «fixions: * Silentiun tous, nec alii cuiqunm hoc dîcas. Quod si enim adrnegem Morel!!!" hæc tua verba, capite lues, nec au! ego Intqniitquam hammams amure te poterit. Quare tu aile: quod autem si exercitum hune pertinet, id Deo curæ erit.’ Hoc sibi Demantum ait pœcepisse: tain veto ex pulvere et sonitu arum esse nubeni, que in sublime levata, versus Salaminem ad castra Grœcorum dehta bit. Ita se in- teliexisse, classera Xerxis perditum iril” Hæc Dîcæus, Tbeocyd’n filins, referebat, Demaratutn aliosque testes citons. 66. Nankin Xern’r nervins, postquam ex Tracbine compacta Laconica mage, in Histiæam rursus trajecisset, tres dies ibi moratus per Enripum navigavit, et aliis tribus diebus Phalerunr pervenit. Videnturqne mihi hastes, et terra et mari advenientes, nonmîn note hominum mimera Athenas inuline, quam cum que ad Sapin- dem venerant et ad Thermopyles, Eis enim qui tempestate perierant, et qui ad Thermopylas cecidermt et in navalibns pagaie and Artemisium,hos oppono qui tune nondum secuti regem emt, Mali- v cases, et Dorienses, et Locros, et Bœotoa; qui nunc omnibus copiis, exceptis Thespiensibus et Platœensibus, eum sequebautur; ad hæc ’ urique Carystios, et Andrios, et Tenios, reliquosque inSularum incolas amnes, præter quinque illas civitates, quarum nomina supra com: memoravi. Nom quo mugis intro in Græciam progrediebatur Persa, tanto pintes cum populi sequebantur. . 67. Postquam igitur hi amnes Athenas pervenerant, Pariis exce- i ptis: nam Parii, pane manentes in Cythno, exitum belli expecta- bant: reliqui veto ut Phalerum perveneruut, ibi tune. Xerxes ipse ad classera descendit, cum ducibus cupieus sermones comme, sen- . tentiasque. eorum explorera. E0 igitur profectus quum concilia præsideret, nacrant convocati populorum regi subje’ctorum tyranni, et ordinuru in classe præfecti, sedentes prout caïque illorum honore!!! rex tribuerat: primus quidem, Sidonius rez; post hune Tyrius; tutu reliqui. Qui ut ordine deinceps consederant, Mardonium Xer- ges misit, qui tentai-et singulos interrogareeque, au facien’dum esse navale pœnam censereut. 68. Quos ubi Mardonius, initia facto a Sidonie, circuuàiens rogavit, communi consensn reliqui amnes pro sententia dixere, fadcndum prælium granuler: nua Artemisia hæc verba feeit: (68. l.)fl Die tu Re- gi, Mardonie, me hæc dicere. Equidem, quæ in pugnis ad Eubœam factis nec ignavîadma-fui, nec minima Pacte edidi, Domine, par est ut verum meum sententiam (adam, dicatnque quæ tais rebus maxime

n . , URANIA.’ 406 connu-ra cerises. Atqni hoc dico: pures navibus, nec prælium navale contamine. Hi enim viti tais viris mari moto saut saperions, quantomnlierihus Quid autem omnino necesse est et navalis pagine adeas discrimen? Anima Athenas ternes, quatum causse banc suscepisti expeditionem? Immo reliquam etiam Græciam «eues: neque quisquam tibi resistit: nam, qui adhuc restiterunt, hi ita accepti surit ut comme. (68. 2.) Quem vera exitum habituais esseputem resadversarîorum, dicam. Si tu non, properaveris navalem facere paginai, sed hic manens ad terrain adplicueris naves, eut si in Peloponnesum etiam progredieris; facile tibi, Domine, succe- dent eu quorum causse hue venisti. Nec enim diu tibi resistere poterunt Græci, sed disperses ces, et in suas quique civitates profu- gient. Nec enim commeatus illis, ut ego audio, in hac insula para- . tus adest: nec verisimile est, si tu adversus Peloponnesum duxeris pedestrem exercitum, tranquillos hic mansuros hos qui ex illa regione venerunt ; nec illis curas erit pro Atheniensibus discrimen navalis prælii adire. (68. 8.) Sin protinus prælium facere maturaveris, versos ne navalis exercitus male acceptas, pedestri quoque calamitatem si! ndlaturus. Ad hæc, Rex, hoc etiam cogites velim, bonis viris serval solere esse mains, malis vero, boucs. Atqui tibi, viro omnium optima, mali servi sunt, biqui in sociorum numero dicuntur esse, nempe Ægyptii, et Cyprii, et Cilices, et Pamphyli, inutiles hermines." 69. Hæc ubi Artemisia Mardonio dixit, quicumque reginæ favebant, dolebant eam ista locutam, ’verentes ne maium quoddam. ei a rege imminent, quad illum vetuisset navalern pugnam facere: qui vero invidebant ei maleque cnpiebant, ut quæ prœ reliquis omnibus sociis in honore esset apud regem, judicio illiup delectabantur, quippe exitium ei adlaturo.’ At ut ad Xerxein relatæ surit sententiæ, admodum gavisus est illius judicio: et, quum jam antes eximiam esse mulierem judicasset, nunc etiam mugis eam laudavit. Attamen hac in re pluribus, ait, cm panacha»; ratus ad Eubœam sponte suas rem male gessisse, quoniam ipse. abfuisset: nunc autem constituent ipse epectare pugnantes. 70. Postquam enavigandl signum datum est, eduxerunt navet! Salaminem versus, et par otium explicuerunt aciem. At tune qui-’ dem non sufecit dies, ut committeretur prælium: nox enim supera venit; .et.illi in posterum diem sese comparabant. Græcus vero metus incessit et trepidatio, prœsertim vero Peloponnesîos: ange- bantur quippe, quad ad Salaminem residentes pro Atheniensium terra essent dimicaturi ; ubi si victi essent, in lnsula interclusi obsiderentur, sua terra sine præsidio relicta. 7l. Sub eumdem noctem pedestris Barbarorum exercitus adversus Peloponnesum profectus est; quemquam quæcumque excogia tari patuemnt efecte criant, ne a continente in Peloponnesum irrum-

406 HERODOTI HISTOR. VH1. pere Barbari passent. Simulatque enim cognoverafit Peloponflesii obiisse Leonidam ad Thermopylas, concursu ex oppidis facto Isa thmum occuparunt,-et præerat eis ibi Cleambrotus, Anaxandridæ filins, frater Leonidæ. Ad Isthmum igitur considentes, primum Scironidem vinm abstruxerunt, deinde de communi consilia murum par Isthmuminstituerunt ducere. Quumquemultæ essent bominum myriades, quorum quisque manum operi admovit, perficiebatur opus.- Nam et lapides et lateres et tigna et corbes sabulo repletœ congere- A bantur; et socium opera opus facientes, nullo temporis memento, nec. 72. Qui noctu, ad muniendum. nec interdiu,Isthmum operam cessebant. suam consaciarunt 4 Græci, hi fuere: Lacedæmonii et Arcades amnes, et Elei, et Ca- rintbii, et Sicyonii, et Epidaurii, etkPbliasii, et Trœzenii, et Hermiœ nenses. v Hi sunt qui periclitanti Græciæ metuentes encourremnt: reliquis Peloponnesiis nulli curæ en res fuit. Olympiorum autem et Carnearum jam præterierant solemnia. . 73.. Peloponnesum septem insolant populi. Horum duo sunt in- - digeni; eumdem nunc, quam antiquitus, regionem habitantes, Arca- des, et Cynurii. Unus poipulus, Acbaicus, Peloponnesa quidem non egressus est, sed suam regionem cum alia mutavit. Reliqui quatuor ex illis septem ipopulis, advenus surit: Dorienses, Ætali, Dryapes, et Lemnii. Et Doriensium quidem multæ sunt et illustres ’civitates: Ætolorum veto sala Elis: Dryopurn Hermione, et Asine prope Car- damylen Laconicam: Lemniarum veto, Parorcatæ amnes. Cynurii, indigenæ quum sint, soli videntur Drive, nonnullis quidem’videntur] Iones esse; sed in Darienses mutati’ sunt, partim quad sub imperio fuerunt Argivorum, partim te mporis progressu z surit autem Orneatæ et horum finitimi. Istorum septem populQrum reliquæ ’ civitates, præter eas quas nominavi, neutrarum erant partium: si autem libers loqui licet, dum neutrarum fuere partium, Medis favebant. 74. Igitur qui ad Isthmum errant, eo qua dixi labore conflictu- bantur, quippe de summa rerum jam periclitantcs, nec sperantes mari præclare admodum gestum iri rem. Et illi ad Salaminem, postquam quid ad Isthmum ageretur cagnoverunt, similiter trepi- dabant, non tam sibi metuentes, quam Peloponnesa. Et aliquantisper quidem vir vira adstans tacite inter se sermones conferebant, imprudens mirantes Eurybiadis consilium: ad extremum,vera in publicum res erupit; et. coiit concilium, multaque verba eisdem de rebus jactabantur; dicentibus aliis, nasessario ad Peloponnesum esse navigandum, et pro illa propugnandum, nec ad regionem a!) haste captam manendum, et pro illa dimicandum ; Atheniensibus veto et Æ-r ginetis et Megarensibus Contendentibus, eo loci mancmlum et cum haste75. Ibi. tune Themistoeles, corzfligcndum. quum vvinceret sententia; Peloponne’ w

.URANIA. " ’ * 407 siorum,lciancuium concilia egressus, certumiiominem navigio in castra misit Medorum, edoctum quad dicere oporteret. Nomen homini Sicinnus fait: erat autem servus et filiarum pædagogus Themistoclis; quem post bas res gestes Themistocles, quo tempore Thespienses novas cooptarunt cives, Thespiensem fecit, et divitiis oneravit. Quo ubi is navigio pervenit, apud duces Barbarorum hæc verba fecit: ti Misit me dux Atheniensium clam reliquis Græcis: favet enim ille Regis partibus, cupitque ut res vestræ rebus Græcu- rum sint superiores; misit me autem qui vobis nunciarem, fugam meditari Græcus, metu perculsos. Nunc igitur in promtu vobis est rem conficere longe prœclarissimam, si non commiscritis ut illi fuga dilabantur. Nam nec inter se surit concordes, nec amplius vobis resistent; sed adversus se invicem pugnantes vîdebitis hos’ qui vobiscum sentiunt et cos qui contra.” Et hic quidem, bis dictis, a vestigio76. Illi vero,,fidem discessit. nuncio adhibentes, primum, 7 . rin Psyttaieam,Ï .; parvam insulam inter Salaminem et continental) sitam, magnum numerum Persarum exposuerunt: deinde, sub mediam noctem ave. çti sunt qui cornu [Græcorum] occideutem spectans ad Salaminem intercluderent; simulque, qui ad Ceam et Cynosuram erant locati, evecti sunt, et universum fretum usque ad Munychiam occuparunt. -Evecti autem bis navibus sont en consilio, quo fuga elabl non possent Græci, sed ad Salaminem circumventi pœnas durent prælia- rum ad Artemisium factorum. In esiguam vero illum insulam, cui Psyttaiea nomen, idaneum Persarum numerum ,expasuerunt bac consilio, ut, quoniam prælia facto navali et homines et naufragia hue maxime delatum iri videbantur, (site enim insuia erat in freta ubi pugna erat facienda) ibi suas servarent, hastes vero interficerent. Silentio autem hæc Omnia fecerunt, ne animadverterent adversaxii: et per totem noctem, nulla quiete suinta, in hac adparatu fuere

. 77. In bas. res taies equidem intuens, negare non possum vera . accupati.esse macula hac spectantia; nec rejicere conabor manifeste. - io- quentia.At quum sacrum . Diana: iittus "remange-instructive I Nuibus relut ponte straverinl et mari-cinctam Cynosursm, insane spe vastntis splendidis Albanie ; Tum diva Vindicla exstinguet minacem Satielatem, Contumeiim filiam, Dire foreman, omniaque canardera evertere. ’ Æs enim æri miscebitur, et sanguine Marors Ponlum rubefaciet. Tuno libertatis diem Gracias Reddet laie-cerneus Salurnins et aima Victoria. 1 Ad hæc talia, et adversus ita ciare laquenteim Bacidemnnec ego contradicendi oraculis causes quidquani dicere audeo, nec ab aliis dictuln admitto. I r r

me HERODOTî-HISTOR. VIH. 78.. Jan me: ducaton! SW sagum hem contentio. Net: daim veto illi nommant, Indique inclusnlæem a Barbarie : sed, ut illos interdiu lentos viderunt, in eadem in les!)

mansisse79. Dum inter se e05altercantur putabant. duces: interim exI Æginamjeoernt’ A Aristides, Lysimachi filins, civis quidem Atheziieneis,sedomdsmo idamnetus a populo; quem ego, ut ejus mores accepi; optilimn Athenis virum justîssimumque fuisse judico. Hic vir, sans ad in. troitum concilii, evocnri ad se jussit Themistoclem, qui non ei amicm, sed quem maxime inimieus en: ; verum ob præsentiu gravitatem malomm oblitua inimicitiaxum,’ ad be vocari illum jussit, cum ce cupiens : antes audimat autem, id urgera Peioponnesiœ ut ad Istbmum ebdueetur chassie. Postquam egœèws est The- misiooles, hi! verbis euin Aristide: adioquitur : ii Debemus nos et alias et nimirum nunc maxime de hoc inter nos contendere, me: nostèum majoi’a commode patriæ dit adletums. Dico me tibi, perinde esse, inuite ni panes verba facies ad Pelopmnesiee classe!!! laine abdueere cupientes. Ego enim, chuintas mais tibiaio, indium nunc, ne si velint quidem, facultatem esse Corinthiie et ipsi En. hindi enavigandi ; undique enim circumclusi sunna ab Minibus; At tu i intro, et hoc illis mancie.” i 80. Sic ille; cui Themistocies respondit: ii Et rectissime tut-menu; et bonum urique adfers nuncium z nain, quad ego tu: fierez eupho- Iram’, id tu factum esse ternie oculatus nuncius. Scito enim, a me monitos feeisse hoc Medos : quandoquidem enim sponte nolùerunt Græci prælio deeernere, necesse fuit ut inviti ageratum At tu, quoniam huc venisti bonum nuncium hachiez-6m, ipse illis nuncia. Nain si ego hæc àixero, videbor iiiis fictaioqui, flaque eis perdue- debo factum hoc esse a Barbarie. Sed tu ces adi ; et ipse illis, et res habet, indice. Quod ubi tu indioaveris, si illi parrainai fuel-in, tum quidem optime res habebit; sin dictis tuis non adhihuerint fidem, perinde nabis etit: etenim noli amplius aufiigient, si, ut tu ais, [indique cincti somas ab hostibus.” 81.,Igitur in coucilium ingressus Aristides, rem nunciat; dicens, se cr Ægina venin, et per [Minium navet in station locdn’ægre per- vasisse latente»: ; universum enim Græcorum 610886771 a Persarum navibus esse circumnentam: quam: se illis consule", ut ad propulsandum hostem sese comparent. His dictis, ille discessit; interihos vero rursus orta est sermonum disceptatio : plerique enim ex ducibus iidem nuncio’non adhibuerunt. ’ ’ 82. Dum hi ita increduli sunt. advenit triremis transfuge Tenio- mm, cui Ipree’emt civis Tenius Pnnætius, Sosimenis filins ; quæ olin- nem veritatem adtniit; Quod quidem oh factum Delphis in tripode , nomen Teniorum inscriptum est in eorum populorum nominibus qui.

Hac’ igitur navi, quæEmma- sa Sdârninëm ab me transfugit, sinon! cum Lemnia navi’ quæ antea ad Atteinisium tram- .fiig’e’rat; complétas est nunierùs navium, quibus usi Sunt Græci, ut trecentæ, et octoginta confierent; adquem explendum humerait! duæ niveapniu’s defnerant. i U I - 88; Postquam Teniorum verba iidem fecere .Grœcis, tum" d’emuttf ad minier): pugnam sese hi comparamnt, et prima lute .cœtum co- egerunt propugnatorum. Ibi (une præ cæteris ducibus’ Themisto-i des bene apud sans pro concione verba fecit; cujus in en vertebaï tu: crado, ut meliora quæque pejOribus opponeret, hortareturque; ut, quæcmnque in hominis naturam et conditionem caderent, ex bis digèrent optima. Postquam dicendi finem fait, conscendere naves suas jussit. garni dam conscendunt, adfuit ex Ægina trirernis quæ ad dedueendos Æhcidas misse crat: tum deinde navibus Omnibus evectî

:84. Quos in altum evectos tante protinus .impetu adgresai sont sontBarber-i, ut cæteri Græci Græci. omnes in puppim remigarent, etI terne ad- moverent naves. Unus Aminias, Atheniensis civis, Pallenensis; longius evectus, navem hostilem rostro petiit. Cujus navis quum alteri implicite hæreret, nec inde divelli .posset ; cita demain cæterî, auxilio venientea Aminiœ, prælium commiserunt. ’Id quidem fuisse navalis pizgnœ initiant memorant Athenienses : Æginetæ veto, illa!!! navem, aiunt, pagnes :initiurn «fecisse; quæ Æginam ad advehendos Æàeidas filerai: missa. Narratarhoc etiam, adparuisseGræcis speciem mulieris, quæ illos, ita ut universus exaudiret exercitns, ad fortiter pugnandum hortata sit, increpatos prias bis verbis, Misen’ I quemque in (remigabitù? " 85. Contra Athenienses locati. Phœnices enim; hi enim cornu obtinebantrEleusinem et occidentem spectans : contra Lacedæmos nies vero Iones, qui in altero cornu versus orientem et Piræemn’ erant. 1E! horum quidem pauci, ut monuerat eos Themistoclea, de t industrie cesseront; major pars veto strenue pugnabat. Passent me mnltorumnomina trierarchorum adore, qui Græcas naves ceperant: nec vero e05 memorabo, nisi TheomeStorem Androdaman- tis;fliium, et Phylacum Histiæi, Samium ut’mmque. Horum autem soiorum ea-cauSsafacio mentionem, quad Theomestor ob hanc rem gestam Sami tyrannus a Persis est constitutus; Phylacus veto e04 numeio qui bene de Rege marnerunt adscripmsiest, et ampius terræltraotus eidem donatus. Orosangæ Persico sermone vocantnf ballade rege «viti. Ac de bis quidem ita res habet. t ’ 86. Major vèro;numerus .hostiiium navium in hac ad Sœlamînem guigna periiti; aiiæ ab Atheniensibus corruptæ, aliæ ab Æginetisa quum Græcî ordine et juste acie pugnarent, Barbari vero nec mentis nominati fuissent, neque recto consilio quidquam gererent, i 8 a

no i HERODOTI HISTOR. VIH. i sdebùît id fere ipsum. evenire quod accidit-: .quamquam" eo die longe fortiores fuerunt sesequetpræstiterunt quam ad Eubœam, quum unusquisque formidine Xerxis studium omne adhiberet; quisque.

.enim87 . Jam, spectsri quad ad alios se adtinet, a rege quo pacto existimabat. singuli nonnulli Bar- . :barorum eut Græcorum pugnaverint, non possum’ pro comperto referre : sed ad Artemisiam quad spectat, hæc geste sunt, unde illa smagis etiam regi adprobata est; Postquam magne tumultu res. me! .gis misceri cœperant,-per id tempus navem Artemisiæ persequebatlir .navis Attica. - Et illa, quum efi’ugere non posset, quoniam ante cant. .multse alia: sociæ naves erant,ripsius autem havis hostibus erat pro- :xima, hoc consilium cepit, quod etiam eventu utilissimum ei fuit. Quum eniminstaret illi Attica navis, ipsa capte impetu .in socium .navem impegit, qua Celyndenses» viri vehebantur cum rege Calynr densium Damasithymo. Cum quo en ei autea, quum adhucflad :Hellespontum fuissent, altercatio quædam intercesserit, confirmare equidem non possum,.nec, utrum consulte id fecerit, an casu tune maxime Calydensium navis ei.fuerit objecta. Ut vero in illum im-« pegit, eamque depressit, singulari felicitate usa, duplex inde com-. modum retulit. Nam Atticæ navis trierarcbus, ubi illam vidit in navem heminum barbarorum facere impetum, ratus,ArtemisiæI navem esse Græcanicam, eut a,Berbaris ad Græcos transfugere et ’.ipsis succurrere, omisse illa,-alius Barbarorum naves petiit. i .88. Itaquelhoc primum. illa commodum consecuta est, utvsalva evaSerit z. insuper vero eidem contîgit, ut, quum damnoadfecisset iregem, 0b. id ipsum factum maxime abieodem laudaretur. Aiunt, enim, quum pugnam Xerxes spectaret, animadvertisse eum.hanc navem in aitEram impingentemzi quemque udstantium aliquîs; ei dixisset, " Vides, domine, quam fortiter Artemisia, pugnet, quæ navem. etiam .hostilem depressit!" quæsisse illum, tt Vera-ne sit hoc fArtemisiæ’ factum î” qui illos, respondisse, de plane se nasse havis . insigne.” . Existimabant hi autem hostilem esse navem, quam illa depressisset. Nain et alia, ut dictum est, feliciterei cesseront, et. hoc, quod ex Calyndica navi .nemo.unus salvus evaserit; qui accu-. mare illum potuisset. Itaque Xerxes ad ce, quæ ei ab bis dicta erant, .hoc verbum. edidisse fertur: ti Viri mihi facti. sunt mulieres; mu- .lieres veto, viri." Hoc a Xerxe dictum memoratur. 89.211: hoc- autem præiio occubujt dux Ariabignes, Dariifilius, frater Xerxis : cambrien item alii multi illustres viriez Persis Me.- disque et ex eorum sociis: V ex Græcis veto pauci. Hi- enim quum essent natandi periti, si quæ eorumnavis pe.riit,vquotquot non menu ceciderunt hestium, ad Salaminem eustarunt: atIBarbarorum plerique. .natandi imper-id, in mari periere. Et postquam primæ naves infligeai .erant versæ, tum’vero plurimæicorruptæ saut: nam qui.

u d

” A ’ in i Ann-- ri - -«rAc-uuh URANIA. ’ : 411. pone tarant locati, hi quum navibus in anteriora progredi’cbnarentur, quippe et ipsi prœciarum aiiqnod facinus regi osiiCnsuri, in suerum

nave;90. In eodem fugientium tumultu hoc etiam inciderunt. aCCidit. Phœnices quidam, ; . - quo-: , rumsnaves perierant, ad regem accedentes caiumniati sunt Iones. tamquam pet eorum proditionem periissent haves. Forte fortuna autem ira cecidit res, ut Ionum duces nihil mali paterentur, et Phœ- nices calnmniantes hancce mercedem ferrent. I Dum illi adhuc ista dicunt, in aneth ex Atheniensium navibus irruit navis Samothracïca: et dum mergitur Attica navis, adenrrens navis Æginensis deprimit Samothracicam. ann vero Samothraces, ut solertes jaculatores, denavi quæ ipsorum navem depresserat conjectis telis deturbarunt propugnatores, navemque conscenderunt, caque potiti sunt. Id factum Iones servavit. .Ut enim rem præclare ab bis gestam Xerxes vidit, in]!!! suam in Phœnices vertit, quippe valde nager animi et quos- libet accuseras: .illorumque capita jussit præcidi, ne, quum ignavi ipsi essent, fartions viras calumnmrentur. .Xerxes enim, e regione Salaminis sedens in mentis radice, cui Ægaleos nomen, quoties .aliquod fecinus asuis editnm cerneret, sciscitabatur qyis esset qui’id fecisaet: et scribæ notabant trierarchi nomen cum patris et civitatis maline. Insuper veto etiam AriaramneslPersa, qui tune aderat, ope- ramsuam Ionibus, quorum erat amicus, ad hoc, contulerat ut malum illud in-Phœnicum capita verteretur. Etisti quidem in Phœ-

Inices i 91.. Ubi vetose in convertebant. fugam uni Barban’ Phalerum - navibus v - conten-- i I . derunt, ibi tune Æginetæ, in freto in subsidiis suintes, memoratu , digne. facinora edidere. Etenim Athenienses quidem in hoc tumultu naves et resistentes et fugientes perdebant, Æginetæ vero eas quæ prælio excedebant: et, quæ pericalum ab Atheniensibus effugerant, hæ dum recipiebant se, in Æginetas incidebant. f 92. Ibi forte mutuo sibi occurreruut navis Themistoclis, alium navem pensequentis, et" Polycritifnavis, Crii filii, Ægiuetæ, qui in Sidoniam illum navem impetum fecerat, a qua prius ad. Sciathum capta fuerat Æginensis. navis peculatoria; que navi vehebatur Py- tintas, Ischenoi filins, quem Persæ misera concisum in navi habebunt, virtutem ejus admirantes. Hunc igitur Pytheam simul cum Persis vehens navis Sidonia capta nunc est a Polycrito, atque itaiservatus Pytbeas, et Æginam dein adductus. . Jam ubi Atticaminavem conspexit Poiycritus, eamqne ex insigni imperatorio agnovit, indemnes Themistocli, et conyiciis cuminsectatus, Ita, ait, Æginetæ»Medis fanent! Hæc Polycritus, postquam in navem istam. impetum fece-à rat, in Themistoclem projecit. Barbari veto, quorum super-tuera naves, fuga Phalerum sub pedestris exercitus tutamen pervenerunt.

ne HERODOŒI mercis. vm. . 98.; In hac n’avaii pugna’ e Græcisprascipuaùj landaux multi puni: Æginetæ; et post bos, Athenienses: ex singulis un viris Polycritus Ægineta, et duo Athenienses, Emacs et Aminias Pailenensis, is qui Ammisilin permutas est.. Qui si scivisset navi illa Artemisiam .vehi; non prias, desiturus craquai! ont illam cepisset eut ipse captus fuient: nain Atheniensimn trissa miam præfectis hoc imperatum sur, pétanque pruauriu’m au: propositum decem millia drachmarum, si quis en vivant cepisset: magnopere quippe indignnti ersnt mulieremv contra Athenas militera. At hæc quidem, ut supra dictum est, periculurn edegit: sed a relis qui, quorum superfuere naves, Phaiermn se receperunt. - 94-. Adimantum veto, Corinthiernm-ducem, aiunt Athenienses, initia statim, ut concurrerunt naves, matu terrereqne paraison, sustulisse velu et in fugam seseproripuisse à reliqnosque Certains, imperatoriam navem videntes aufugere, abîme. Qui quum in fuga ex adverso templi .Minewæ Sciradis, quad in .Saiamine est, -yersarentur, incidisse in eos memoriam celocetn divinitus naisseur; quam qui misisset, repertum esse nanisera; amenuisas eau! me ad Corinthios, omnium quæ apud autofinançasse orant ignares. ruine autem divine!!! rem inde colliguut, quad qui in colocs) saut, quum-ad naves sdpropinquassent, hæc finissent: t! Adiinante! tu abductis navibus in fugam te protipuisti pruniers Græcus: at illi tantam de hostibus victoriam reportant, quanuImipsi precati étant.” Quibus hæc dicentibus quum iidem non adhiberetAdimantus, rursus eosdem dixisse, tt paratos ipsos esse nbsides sese sincère, et ad suppliciumduci, ni Grœci comperti fuissent victorien reportasse.” lita igitur et illum et reliquos retro «invertisse baves; et re. peraeta in castra Græcuruin venisse. Hæc de Corimhiis Athenienses na:- rant: et negaut factumCorinthii, saque inter .prinios mali haie Ïpugnæ autumant interfirisse; eisqne testimonimn me: relique Græcia.x 95. .Aristides fiera,- Lysimachi’ . . îfilins, . Atheniensis, cujus etiam panic me, ut optimi sans mentionnai, in illa rad stemms tumultu, hune navavit. operam; ,-Adsumtis.miiitibns quixseëuudum littus terres Salamîniæ mut loeeti, geinte Atheniensibus, dam bis in Psyttaieam insulam nageait, et Persasemnesquiin insuia chut i 96. Diremtu navali prælio Gand, postquam quid- interfeeit.quid flirte adhuc ibi labarum crut in terram . Mambïd* navem joignant sese emmi-but; exisdmuntes reliquis navibus. derme usu- 111m regain. . Sed magnum amoraux-perm ’âbripiens ventus Espbyrus ad listes Atticæ,cui (louas nomen, devenueîtaquedm- glanant etnüquaomhiaoraeula que de hac: néroli pigne

W,r M..- H mflm-æ-M . . ’URAHIA. 413 et Musæusdixerant, et nimirum etiam illud quod multis ante annis de naufragiis eo loci ejiciendis Lysistratus ediderat, fatidicus Athe- niensis, quod Græcos omnes fefellerat: Coliades mulieres remis ierrebuntur. (site potins, remis frixuræ sont.) Hoc autem post discessum regis erat futurum. 97. Xerxes vero, ut acceptam vidit cladem, veritus ne qui! Io- num consuleret Græcis-aut etiam ipsi par se consilium caperent in Hellespontum navigandi poutesque solvendi, quo ipse in Europe interclusus de sainte periclitaretur, fugam meditabatur. Celare autem de hoc consilio cupiens et Græcus et sues, aggerem ducere in Sala- minem instituit, gaulosque Phœuicios colligavit, qui pro ponte et mure essent ; simulque et ad prælium se comparait, tamquam aiiam pugnam navalem commissurus. Et reliquiquidem amnes, ubi cum hæc facere viderunt, prorsusexistimabant ’serio illum et ex animi sententia paratum esse manere et redintegrare bellum: et Mar- donium nihil eorum fefellit, quippe bene gnsrum quid ille consilii agitaret. Hæc dam Xerxes agebat, simul nuncium in Persidem misit, qui recentem nunciaret calamitatem. 98. Hisse amadis Persicis nihil est inter moniales quod citius eu que tenditur perveniat: ita hoc a Persis excogitatum est. s Aiunt enim,.quot dierum est universum iter, tut dispositosiet equos et viras in quaque diurna stations patates stars; quos necinix, nec imber, nec æstus, nec .nox impedit que minus suum quisque cursum quam velocissime conficiat. Nempe, qui prunus cnrrit, is secundo. tradit . l mandata, secundus tertio; atque. sic illa deinceps alii atque alii tra- me, per singulos transeunt, quemadmodum apud Græcos lampas in lampadum festivitate, quæ in Vulcaui benorem celebratur. Hunc equorum cursum Persæ (11]ng .vocant. - . 99.. Jam superior nuncius ubi Susa pervenit, Athenas tenere Xerxem, tante lætitia Persas, qui domi craint relicti, impleverat, ut yins omnes myrto straverint, et thura adoleverint, et ipsi festis ato que epulis celebrandis dederint opem. Posterior autem ubi ema- navit nuncius, ita ces eonsternavit, ut. tunicas cuncti discerpe- sent, et in clamerons ejulatumque erumperent infinitum, Mar- doniumque tamquam auctorem calamitatum aocusarent.’ Fece- runt autem hæc Persæ, non tain quod navibus dolerent perditis, quod de ipso Xerxe essent solliciti. Atque hæc apud Persas toto interjecto. tempore duraverunt, donec illos Xerxes- ipse adventu 5m10 sedavit. 100, Juin Mardonius, Xerxem ex puguæ navalis exitu videns - gravissime dolore adfectum,.suspioatusque fugam illum ex nous meditafi, ettrepmns-secum ipse, pœnas se daturum quod’re’gi per- euæisSet Græcîæ bellum inferre, meliusque sibi esse, itentata iterum

414 ’ HERODOTIV HISTOR. V111. belli fortune eut promus déballera Græciam, au: ipsum honestàn’v obire. mortem, postquam magnarum rerum spe fuisàet elatus; deni-5 que in banc pattern maxime inclinans, ut Græciam subigeret : hæc; inquam, secum .reputans,. taii orationeregem est adlocutus z 11 Do- mine, ne mœrori indulgeas, neque nimium ex en quod accidit copias dolorem! Non enim. lignorum certamen ad belli ’ exitum nabis» maximum confefl: momentum, sed virorum equorumque certamen. Tibi veto nemo, naine ex his qui nunc omnia confecisse tibi vi-1 dentur, exseensionei e navibus facta resistere conàbitur, neque ex bec continente quisquam : et, qui contra nos steterunt, hi pœnas ide-ï dere. Si igitur tibi videtur, protinusi Peloponnesum adgrediamur :’ sinin præsentin omittere hoc placet, omittnmus lieet. Nec veio’ despondeas animum! nec enim uliovmodo effugere Græci possunt,’ quin rationem nobîs eorum, quæ et nunc et antea patrar’unt, red-i dant,’et servi fiant mi. Igitur hoc quidem maxime agendum. thd si veto bine ipse abscedereiet ’abducere exercitum decrevleris, aliud? quoque habeo post hæc consilium; .Tu, .Reix; ne cdmmitte’ ut Graal: eis. ludibiio sint Persæ. .In Persis enim tuis nihil detrimenti res tua! accepernnt, neque tu dices quo loco a nobis res male gestà ait. Sin’ Phœnices ’et Ægyptii et Cyprii et Cilices male pugnarunt, nihil àd nos hæc dadas pertinet. Nunc igitur, quum non sit quad Persas culipes, mihi morem gere; l Si" tibi constitutum est hic non manere,’ tn-quidem tuas -in-sedes discede,’ majorem exercitus partem tecum abducens: et me oportet tibi Græciam in servitutemiredaictam tradere, postquam de ’exercitn trecenta hominum miliia delegero." ’ 101. Quibus auditis Xerxes, ut post main, gavisus delectatnsque’ est, Mardonioque ait, se ci, postquam deliberaverit, responSurum esse; utrum aliis, qui: ab illa p’roposita sunt,.facturus ait. i Postquam veto xcum Persis in consilium adhiberi solitis consultavit, placuit ei Arias misiam quoque iniconsilium v’ocare, quippe quæ etiam antèa son- perla esset, scia quid faciendum perspexisse. Quæ ubi àdvenit, sub-o matis consiliariis Persis et satellitibus, hæc ad’ eam Xerxes verbal fecit z, 11 Hormturfme Mardonius, ut hic maneam, et Pelononnesum adgrediar; dicens, Persas et pedestremexercitum nullius calamitstis; quæ. nobis accidisset, culpam [instinct-flet lubentes illos fie ipso hoc essedemonstraturos. Meiigitur ille anti hoc facere hortatur,’ ant ipse velle se, ait; cum selectis de exercitu trecientis minibus Grai- ciam mihi tradere in servitutem redactam ;’ me ipsum autem jubet cum reliquis copiis mess ad sedes discedere. Tuigitur," quum etiàm de pugna navali, quam suscepimus, bene mihi consulueris, magana illam suscipiendam, nunc quoque made," utrum 110mm fadiendd re- zctius feliciusqueïrebus meis consuluero." ’ I i Ï I : l 102.- Hæc consulenti Xerxi in; hune modum Artemisia respondit : Difficile, Rex, est ita me esse ifelicem mm consultanti optinia’di-

r URANIAÏ i -. 415 . pain. Verunitamen in præsenti rerum statu optimum mihiividetur, Fut tu domum revertaris; Mardoniumrvero, si ista efficere vult tibi- .que recipit, hic cum eis quos postulat relinquas. Nain, sive ille ea, quæ animo agit polliceturque, perfecerit, eique res ex sententia-suc- .cesserit, tuum, Rex, hoc facinus erit; tui enim servi. id fecerint: sive contra Mardonii sententiam res ceciderit, non ingens fuerit calamitas, salvo et te et domus tuæ statu. Tu enim si salvus fueris domusque tua, multa frequentiaque pericula de sainte sua adibunt .Græci. Mardonio vero si quid’acciderit, non tanti fuerit momenti.; :neque Græci, etiamsi Mardonium vicerint, insignem reportaverint victorien] serve tuo interemto. T u vero incensis Athenis discesse- ris, cujus rei caussa expeditionem banc suscepisti.” 103. Hoc consilio, ut consentaneum erat, delectatus est Xerxes; opportune enim Artemisia ea ipsa dixerat, quæ ille animo agitabat. Etenim, ut mihi quidem videtut, etiamsi amnes et viri et ,mulieres, ut ibi maneret, ei suasissent, non erat mansurus: adeo metu erat perculsus. Igitur laudibus Artemisiam prosecutus est, eamque. di. misit, filios ipsius Ephesum ducturam z filii enim nonnulli nothi cum erant104c. Cum istis secuti. puerîs Xerxes custodem a misit’ "Hermotimum, genere Pedasensem, qui primum inter eunluchos locum apud regain tenebat. Habitant Pedasenses supra Halicarnassum: apud quos hoc rei fertur accidere. Quando finitimis omnibus, qui circa Pe- .dasa’ oppidum habitant, grave quidpiam intra certum tempus imminet, tune antistitæ templi Minervæ, quodIibi est, grandis nascitur barba: id quad jam bis apud illos accidit.. 105. Ex bis igitur Pedasensibus Hermotimus erat: cui contigit gravissimam omnium, quos novimus, ultionem obtinere. in hominem a quo injuria fuerat adfectus. Etenim hello captum et venumdatum .emit Fanionius, civis Chius, qui opere iniquissimo vitem sustentabat. Quoties enim pueras nactus esset forma præstantes, bos castrabaë, et Sardes aut Ephesum abductos ingenti pretio vendebat. Quippe apud Barbaros eunuchi pretiosiores- surit bis qui non sunt castrati, et major illis in omnibus trebus fides habetur. Quum alios igitnr multos castraverat hic Panionius, utpote hoc quæstu vitam aiens, tum vero etiam hune ipsum. Nec vero usquequaque infelix Hen- motimus fait: nam e Sardibus cum aliis’mnneribus ad regem pen- venit, et succedente tempore præ, omnibus eunuchis maxima inho- nore apud Xerxem fait. U I 106. Quo tempore vero Persicum exercitum adversus Athenas .ducens tex Sardibus versabatur, tunc Hermotimus, quum nescio enjus negotii caussa in Mysiam quæ Chiorum est, cuiAtarneus nomen, esset profectus, ibi Fanionium invcnit.. Quem ubi agnovitt mulILis verbisbenigne est .adlocutus; memorans primum, quanlarp

416 HEkRODOTLI HISTOR. VIH. prospérita’tem per’iilum’ esset conneaux; deinde pimfitens, se rependendæ gratina causes ingentibus beneficiis illum cumulatnrum’, si cum sua familia Sardes babitatum venissét. Quibus Iverbis persuasus Panionîus,1ubens accipiens conditionem,cum liberis et uxore Sardes migravit. ’Sed postquam cum cum iota domo in potestate Hermotimus habuit, tutu vero bis verbis cum adfatus est: tt 0 tu omnium .hominum nequissime, ex iniquissimo negofio quæstum faciens! quid tibi eut ego ipse mali feci, aut quam injuriam-aliquis meorum aut tibi aut tuorum alicui intulit, cor me ex viro feeeris ut nihil onem? Et tu quidem tune putains fore ut deos Ilateaint tua ,«faoinon: et illi, juste lege ntentes, te qui inique ista patrasti, mess in manas tradider-e: quare de puma, quam a te repetam, non est .quod conqueraris.” His postquam conviciis enm accepit, filios ejus in conspectum jussit adduci, et Panicniam coegit suis ipsius (mis, qui quatuor numero erant, virilia abscindere; quod ille necessitate coactus fecit: deinde ver-o, hoc perfecto, filiîn ejusdem coacti sont ipsum evirare. Talem de Panicnio ultionem vicissim Hermotimus cepit. 107. Xerxes postquam filios sucs Artemisiæ commisisset Ephesum ducendos, vocatum ad se Mardonium jussit, quos vellet, de exercitn seiigere, operamque dare ut promissisfacta taquant. Et hæc quidem i110 die gesta sunt. Insequente veto nocte, jussu regis duces classis haves ex .Phalero abduxernnt,rquanta velocitate quisque pos- -set, ad Hellespontum revenantes, pontes custodituri ut regi ad trans« eundum essent patati. Sed Barbari hi, ut prope Zosterem pervenere, ubi tenuia quædam promontoria in mare prominent, naves bas esse patentes, procul aufugerunt. Interjecto vero tempore, postquam intellexere non naves esse, sed promontoria, rursus sese conjunxe-

Arum,108. Ut illuxit,cursumque Græci, pedestrem continuarunt. exercitum eodem I in loco ma- rnentem conspicientes, existimabant naves etiamjad Phalerum adhuc stare: et navalem pugnam redintegraturos illos putantes, ad repu- gnandum sese comparabant. Postquam vero abiisse navesicog’no- vere, tune ocyus persequi illas decrevèrunt. At classem quidem Xerxiss non conspexere, usque ad Andrum eam .persecuti. Post; quam vero Andrum pervenere, deliberarunt. Et Themistocles quidem pro sententia dixit, t* per insulas navigando classemque etiam- *nunc persequendo, recta ad Hellespontum dirigendum esse cursum, pontesque rescindendos." At contrariam sententiam Eurybiades proposait, dicens: tt si rescidissent pontes, hoc ipso longe maximum calamitatem Græcis inlaturos. Nam, si interclusus Persa cogeretur in Europe. manere, operam illum esse daturum ut numquam quietem agent; quoniam, si quietem ageret, nihil suarum rerum promoyeret, neque reditus ci ullus ostenderetur, et fume periturus esset illius en-

URANIA. 4’17 croisas. Malienti autem aliquid, et rebus gerendis sedulo aperam danti, omnia Europœ oppida omnesque populos acceàsurosavideri, sive hello sahactos, sive deditiane in tempore facta; et alimenta hostibus’ fumas esse ananas Græcorum tractus. E contraria, quum ipugfia navali victus Persa non videatur in Europa mansurns,’ per- i mini si oporters ut fugiat, danse suam iniiterramifuga pervencfitf; deinde veto de propria ipsius terra cum illa decertandum.” Hunc ad sententiam accesserunt reliquarum etiam Peloponnesiorum

109. Ibi tune Themistocles, postquam intellexit se majorilducum mimeraduces. persuadera non a passe a ut in -Hellespontnm A naviguent; muta- ’ to consilio Athenienses adiens (quippe qui eŒigÎsse barbai-as æger- ïime ferebant, et ipsi etiam per se, si reliqui nouent, in Hellespontum cupiebant navigue) hæc apud eos verba fecit: it Equidein multis sæpe hujusmadi rebus interfui, et multo plura talia accidisse audivi; nempe viras ad necessitatem redactos, postquam victi essent, instau- rasse pugnam, et supei’iarem reparusse calamitatem. Nos vero, postquam ex insperato et nos ipsos et Græcialn, repulsa mata hominum’nube, servavimus, fugientes viras ne persequamur! Nec enim nos hæc perfecimus, sed dii atque berces; qui noluerunt unum virum simul Asiæ et Eurapæ impuni-e, impium illum et nefarium; qui sacra et profana pariter insuper habuit, et simulacraideorum ev’ertit cramavitque, qui mare etiam flagellis cecidit, et campedes in illud dejecit. At nunc, quum bene res’nostræ habeant’, maneamusin Græcia, et nostrum ipsorum familiarumque nostr’arum curarn gara- mus; et ædes suas quisque reficiat, et semeati faciendæ sedulo det Dpersm, postquam barbarum prorsus ejecerimus: incante autem yen-e in Hellespontum et in Ioniam navigemus !” Hæc ille locutus est hoc consilio, ut gratiam apud Persam in futurum tempus inîret; que, si ab Atheniensibus adversi aliquid ei accidisset, perfugium haberet: quad quidem ci etiam usu venit. I f 110. Hæc dicens Themistocles, de’cepit Athenienses: at illi marem si gesserunt. Quoniam enim, quum jam antea sapiens esset habitus, nuper re ipse sapiens et plenus consilii erat repertus, facile dicüs. ejus paruere. Postquam hi igitur ab illa persuasi fuerunt, continuo deinde viras cum navigio dimisit, quos confisus erat, etiamsî omnibus tormentis cruciarentur, tacituros mandata ad regem defe- renfla. quorum in numero iterum famulus ipsius Sicinnus’erat. Hi ubi ad Atticam pervenere, reliquis in nave manentibus, Sicinnus exacendit, et hæc apud XerÏxem verba fecit: it Misit me Themisto- CIeJ. Neoclis filins, imperator Atheniensium, sociorum omnium for- tissimuset sapientissimus, qui tibi dicerem,Themistoc1ein Athenien- sem, rams tais cupientem inservire, cofiibuisse Græcus, naves tuas persequi volantes, et pontes in Hellesponta rescindere. h Itaque 3 n

418 HERODOTI HISTOR. V111. .nunc larguai par otium revenais lient." gamma. W Phi

111. Græci, postquam displicuit consilium classem Barbarorum navigarunt.ultérius persequendi aut in Hellespontum navigandiad 1 rescindait!!! i. pontes, Andrum circumsederunt, exprime eam moiientes. Bruni enim ex insulanis ’Andrii fuerunt a quibus pecuniam postnlaverat Themistocles, quam illi dure mensurant; sed Themistocli, quum bis verbis eos adortus esset,*ut diceret, flvernira Athenienses, dans magnas deos secum babentes, Persuasionem et Necessitatem, quam utique date illos apartere pecunias;" ad hæc illi responderunt, fi merito magnas et opulentas fuisse Athenas, et bonis :usos’esse diis; cæterum Andrios tenuem incolere vœrram rettadrnodum esse i egenos, duosque inutiles deos non relinquere ipsorumxinsulampsed Vœnstanter sali habitare, Paupertatem et.-1mpatentiam; et, quum hosce deos Andrii possideant, non daturaseospecunia’m: numquam enim potentiam Atheniensium superiorem fore ipsorum impo- tentia.” Hiligitur, quum hæc respondbsent, nec dodin- lsent pecuniam, oppugnabantur. a Î 4- i 112. Themistocles veto, numquam cessans corradere peaunias, in reliques insulas easdem, quos ad Andrios, nuncius cum minacibu mandatis misit, pecunias ab illis postulera, dicensque, 1* nisi postulatis satisfacerent incolæ, ducturum se advenus sa: Grœcorum exer- CÎtlHn, et obsessos perditurum." Hæc dictitando, ingentes pecunias a Carystiis et a Pariis caegit. Hi enim, quum Andrum cognovissent oppugnari quod Medis favisset, scirentque in maxima præncæter’is ducibus existimatione Themistoclem esse, hæc mementes, pecunias miserunt. An vero etalii nonnulli ex insulanis .pecunias dederint, adfirmare non possum: puto autem, et alios dedisse, nec bos solos. At non idcirco dilata est Carystiorum calamites : Parii veto, Themi- amie pecuniis placato, incursionem exercitus effugerunt. Itaigitur Themistocles, ab Andro impgtum faciens, pecuniæ ab insulanis-co»

egit118. Xerxesclam autem reliquis cum suis, pausasducibus. post navalem i î -pugnam dies moratus, eadem quavenerat yin in Bœotiam mOVit. Nam Mardonio etiam visum erat ,camitari regem, nec vero esse opportunum annî tempus. ad bellum gerendum, sed satins esse in Thessalia hybernne, et redeunte vere Peloponnesum adgredi. Ut vera in Thessalie» pervenere, ibi Mardonius primum Persasomnes, quos Immortales varant, selegit, excepta duce eorum Hydarne; bic enim se nega- verat reliemrum regem. Deinde ex. reliquis Persis loricatos selegit, et millenariurn equitatum: tumr Vera Medos et.Sseas et Bactrioset » .Indos,vtam peditatum, quamequitatum. Et ex-hisquidem populi: amnes, qui.aderant, sibi suasit; ex reliquis veto nonsnisi. paume-assaini selegit, qui autoforinaiessent præstantes,aut a quibus

URANIA. a Ï 419 datum aiiquod facinus editum aoverat. labarum autem numéro picrique genere Persæ fixera, torques et armilles gestantes; et post bos Medi. Erant autem Medi mimera non inferiores Persis, sed rabote iris cedebant. Itafictum est, ut universus «traitas a Mardonia sele- p plus, simul cum equitibus, numerum trecentorum miliium compieret. ê 114. Par idem tempus, quo Mardonius deiectum instituit mili- «tum,1et Xerxes adhuc in Thessalie. erat, oracuhnn ex Delphis adia- tum»est Lacedæmoniis, jubens illos satisfactionm-a Xerœe repelcre pro-cade Leonidæ ; et, quidquid-illc dedimt, occupera. Itaque ocyus pmconem miserantSpartani: qui ut universum exercitum nactus est in Thessalia adhuc hærentem, in conpectum Xerxis prodiens, .bœc dixit: " Rex Medarum! Lacedæmonii et Heraclidœ ex Sparta «satisfactionem- abs te postulant quad regem ipsorum interfecisti, qui Græciam eut servaturus.” Adnhæc ridens tex, et dia nihil respondens, postrema, quum forte adstaret si Mardonius, hunc digita .mOnstrans ait: ’t Itaque Mardonius hic satisfactianem illis dabit, quaiis eis (ligna est.” Et præco, accipiensdictum, reversas est. t I 115. Inde. Xerxes, Mardonio in Thessaiia reiicto, ipse ad Helles- "poum maturavit sbire: et quadragesimo quinto die ad locum, ubi trajecerat factum, pervenit,’nuiiam (ut in dicam) exercitns pattern in Asiamreducens. Militesin itinese, ubicumque iocorum orant, et apud quascumque. hommes, horum fructus rapientes comederant. Sicnbi nihil fructuum invenissent, gramen e terra enatum, et décer- I ptum arborum corticem, et ex arboribus tain cuitis quam sylvestribus datricta manducaverant faiia, nibiique reiiquerant, faine ita co- aAd hæc pestis et dysenterie invadens exercitum, rnuitos in itinere interemerat. Ægrotos sera etiam invitinere reliquerat tex, . datacivitatibus, nain quaque ersat, mandata, ut miment illos aie- i I fentque :’ in alias.in.Thessaiia,lalios.in Siri Pæoniæ,-alios in Macre- A dama areiiquerat. Ibi etiam. antes, quum. in Græciam tendent, I carrant Salis reiiquerat: quem nunc rediena non recepit. Nam Pœones, qui illum .Thracibus. tradlderant, repetenti Xerxi dixere, eqnas e-pascao raptas esse a superioribns Thracibuscirca Strymo-

nisx- :116. fontes IbidemÏ tex habitantibus.Bisaitarum et terræCrestonicæ,-’I’hrax, - ’ - n immane facinus. Dixeratsilie, nec se nitra serviturum Xerxi, sed in sapotiers inca in montem Rhodopen se receperat, et fiiiis suis in- terdixeratlne adversus Græc’mm militarent. «At illi,vspreta patrie imporio,-sive quad- cupide illos-incessant belli- spectandi, cum Persa militeront. Pastquam veto salvi amnes, sex mimera, redierunt, oculos. ds patervistamkob culpam-edidit z. et illi quidem banc

mercedemz 7117. vero utnperagrata abstulerunt. Thraciaadtsnjectum n parvenue, * minuta maxima ceieritate potentat Hellegpontum navibustmiicienr

m HERODOTI HISTOR. V111. tes Abydum polissant z .etenimpontes non ampiiusstrstos invenee tant, sed tempestate dissolutas. Ibi marantes, quum copiosiorp quam in itinere alimenta nacti supra modum sese implerent, et alias, quam adhuc, biberent agiras, multi de exercituqui supererat pariera, reliquier cum Xerxe Sardes pervenere. ’ 118. Fertur quidem etiam-alia finis, Xerxem, postquam Athenis profectus Eionem ad Strymonem fluvium. pervenisset, inde non amplius terrestri usum esse itinere; sed exercitum quidem IHydarni tradidisss, qui son: ad .Heilespontum deduceret, ipsum veto cun- scensa Phœnissa nave in Asiam trajeeisse; in trajeetu vero a velte: mente impetuasoque venta .9th fuisse exceptum. Ibi tune, quum mugis magisque furent tempestas, et nions ancrera esset quippe magna numero Persaram Xerxem oomitantium in ponte ne: vis stante, timons percuisum regela cum clamons quæsisse engobe:- natore, saquassions spas esset; sique gubanatorem respondine, " Domine j! non alia spas est, nisi de aunera multornm horum vectoo rom pars quædam amoveatur." Quæ vaudientem Xerxem, aiunt) dixisse; tt Viri Persæ! nunc natrum aliquis ostendat cursevvdiis l esse regelai nain in vobis mes salas posita viderait.” (hibernan- ditis illos adorasse regem, et in mais prosiliisse; et navem in ion; tain, salvam in perVenisse. Xerxem ver-o simul ntque inter- un! :GXBœnSiîssst, hæcfeoisse: sures cocons douasse gnbernasoten, (310d nais vitem conservasset; deinde veto, quad magnum Persa- rurn numerum perdidisset, capot eijiississe moitit. - :1 1.9., Sed basa de Xern’s reditu tenure fesser fuma, mihiqne pron- sus incredibilis est, tain quad ad .oætersspeotat, quam quad sans. tain Penser-nm calamitatem. Nain si in: Xarxi gubsmatar ex decem miliibas thominum, quos fw sententiam, ne Imam V quidemesse quin mihi sitadsensums, non saunai guida. pian) facturum fuisse ragera, Persas Permanqne principes, qui in 3pontefiletant.jasasse!!! fuisse in mussera navis «descendue,» miaula vemyqui me. mut, marmonnerai!» quot Persæ fus"- runt, in mare raccusons mais, et mode simul cum relique exercitu iter faciens in Asiam redût. 4 . 7 12.0; Cagnard etiam hospice mt-testimônîumbac, qsod satis sonates, Xerxemrin vadera rouissantbdspitiem contrefisse cum Abderitis,,eosqw sursaturâmes. nique tian aura émeus do- niasse. xEt, ut.sali guidemAbdoritæ ment, (quad mihiipuumfit probabiie),spsimsm apud illos, ex quo Athenieprofiugikdnçllnm saisit, utpote nunc in une se fascisme- .. Sunt autem Heis- lespomo noyions, que!!! ’Strymon satanisa, ubi mais aiunt navem

V121. Grand, guillaume Andrumnpnpeanssent, Carystum conscendisse.pomœrium evastato Mousses Solarium redierunt. . . ibi.

î URANIA.’ Î k 491: primum primum prædæexemeruùt diis, quum alia, tum tus Phœhifl sas trimmers; quarum vuna in Isthmo dedicaretur, quæ mes adirai"! ætate superfuit; alter». ad Sunium, tartis, Ajaci in ipsa Salumine: Deinde prædam inter se diviserunt, et Delphos miser-uni: primitias : e quibus facta est statua duodecim cubitorum magnimdine, rosbrum’ navis manu tenens; quæ eodem loco posita. estubisaurea Alexandri

Macedonis122; PostqunmsDelphos statua.pfimitias miserunt’Græci, ’ e V communi ï omnium nomine interrogarunt deum, au sufi’ientc; et gram: avarient primitias. Quibusille rebpondit, a cæteris quidem ; nec un ab Ægi-I mais : sed ab bis reparût præmiuni quad illis 0b rem ad Salamins bene gestam tributum fuisset.’ Quoî auditd, Ægînetæ dedicaruifl! nui-cas stellas Mes, quæ super æneo male mut in àng’ulo pro’xizàé Crœsi123. Post prædæ distribùtionemcruel-cm. in Isthmum navigarunt ’ Grœcî; virtutis præmium tributuri "ci e suorum numero, qui in hoc hello pfæ cæteris illud calamines. Postquam sien! eo perveneruùt duces, et calculos inter se ad Neptuni arum distribuerunt, primum et se: cundum sur) judicio designatnri; ibi tune eorum quisqire sibi psi; and: p’osuit calculum, se ipsum quisque fortissim’um judicans : (prix! autem ad. secimdas partes pertinet, plerîque’ calculi îù Themiston clem consenserunt. Itaque illi singula habuere suffi-agiaà Theuïiè 2;ch autèm longe planque suŒragia secundam tribuerunt partes; , 124. Id judiciùm dudes quidem Græci db invidiam mum baba-é achetant, sed re injudicsta. suam quisque in civitatem discessit": verumtalnen Themistocles par universaux: Græciam ut GræCorùin longe prudentissimus prædicutus celebràtusqu’e est. Quèniain vue, lioet Victor, non tamen honnie edfectus mat tub bis qui pug’næ ad Schminem filetant socii; piochas pbst hæc Làcedæmonemseaconà tuait, ibi se honoratmn iri spemns. Et libeljalibe’r est!) recepehïnt Lacedœmonii, etleximio honore adfeèerunt. Na’m Eurybindi (fifi: demçri’mlm’i demeure præmîuni, Loie’mgfineam coronâm’; prudèn’fiœ s veto et dexterimîs præmàuh Themistocli tribuerant, oleag’ineum haie çâriter-comnam. Præ’œreàvcurru ’eum douai-uni, pulchei-rimb qui Spartæierat: et egregie colluudntum promenai-suait abeunte’ln délec’tî ïtrecenfi rSpananoi-um, ü’qui equites Vocaùtur, u’squ’e ad Te- g’eatamm fines. Est autem Themistoèles un!!! ex Omnibus que: novimus :hbminibus, quem ’Spmani site imbibe sint presequufi. . 125. Ut autem’Lacedsamon’e’ Athenas vernit, ibi me Timodemus; Aphîdntensis, qui de numeroeilfimicorum’ejtis mat; cœteruin non en; mum-Bila homo, imidia inémiens,-sobtfeèuwit .Themistoéli: exprobransque si quad Babedœmdném se comta’lisset, nichât,- athe- «imam» gratin Làcedœmonios mm hombre 4’110 me Muffin ip- ijdsubi son ï’l’imodem’us,

4-22 HERODOTI HISTOR. VIH. miaules ci ait: ula tibi se res habet: necego,si Bèlbinita a: sein, in banon-urus fuissent: a Lacedæmoniis; nec tu, homo l! si esses genere Atheniensis.” Et hæc’quidem hacteuus. I i 126. Inœrim Ambazus, Phamacis filins, jam ante spectatus vir inter Persas, et deinde ex Platæeusi pugna mugis etiam nobilitatus, cum sexaginta militum minibus de eo exercitu quem Mardonius sibi selegerat, regem nuque ad fretum deduxit. Postquam’rex in Asie fait, Artabazus veto retrogfessùs circa Pallenen versabatur; quum Mardonius in Thessalia et Macedonia hîemeret, nec opus anet ut ipse cum relique exercitu se conjungere properaret; rem sese indignam judicavit, uum in Potidæatas incidisset, qui a rege defecerant. si bos non in servitutem redig’eret. Etenim Potidæstæ, postquam rex fines comment prætergressus, et classis Pe’rsatum a Salamine fuga se receperat, ex professo defecegant à Barbaris, pariterque reliqui Pallenen incolentes. Potidæam igitur tune Ambiant:

oppugnavit.127. Suspicatus veto etiam s « Olynthios defeetionetn a rege moiiri, Olyuthum simul oppugnavit. Tenebant eam tunc Bottiæi, qui e Thermæo sinu a Macedonibus fuerant ejecti : quos" postquam vi ex- puguavit, ad lacum eductos jugulavit;- urbem autem Chalcidicæ genti tradidit; eique Critobulum Toronæum præfecit. Atque. ha

Olynthum128. Hue expugnata, Chalcidenses curam omnem Artsbazus habuere. in Potidæaurin- i l l tendit. Qui dum hoc’curat, ultro cum eo de proditione eg-it Timo- xeuus, du): Scionàaorum. Hic qua via initio’ usus fait, dicere non pensum, nec enimmemoratur: sed postremo res accidit hujunnodi. Quoties litteras mittere eut Tùnoxenus voluit ad Ambazum; au: Artabazus ad Timoxenum. epistolam circum sagittœ cranes cit-mm- yolvebant, et adaptatis alis,’sagittamin-locum5 de quo inter cos con- yeuerat, emittebant. Sed proditionis arbis icompertus est Timoxe- nus. Etenim Ambiant, sagitta versus destinatum locum tamisant scopo aberraus, humerum feriit civis Potidæatæ. Et adent-rem ho- miuum turba, ut fieri’ia hello bolet, mineratum circùmstat; qui sep giflant prehendentes, ut epistolam animadverterunt, protiuus ad duces deferunt: aderant enim etiam ex aliis Pallenensibus socii.- Ut veto epistolam legeruut duces; auctoremque cognovemmt proditionis, visum est eis crimine proditionis non-implicare Timoxeuum, civitatis Scionæorum gratis, ne in postes-nm omne emmipisoditores eue existimaréntur Scionæi. * Et illeiquidenr hoc modo compertui est. 129. Postquamtres menses W! in oppugnands Potidæa fuit occupants, fuguas Man’s inémgetvîs-quidem’ in langui admodum tempus: et barbari, locuinvvidentu vadesam factum, in Pallenenn transite instituerunt. Ut averti dm viæ ennemi. ennt putes, et très partes adhuc reiiquæ cant, (pas transite opem

v-pn’usquam in Pallenen pervenirent,URANI supervenit «sans marù-tantus,A. 413. quantus numquam antes, ut quidem indigence dicunt, fuerst, licet sæpe magnas accidat. Itaque quicumque ex illis nandi erant imperiti, perierunt ; qui vero natare poterant, bos Potidâeatæ navigiis persecuti interemerunt. Caussam autem hujus, æstus et exunda- tionis, calamitatisque Persarum, banc fuisse aiunt Potidæatæ, quod -hi iidem Persæ, qui mari perierunt, in Neptuni templum et simule- crum,,quod in suburbio est, impia facinora admiserant: quam caus- A .sam illi ex rei veritate adlegare mihi videntur. Superstites Ambazus in Thessaliam ad Mardonium reduxit. Hæc igitur fortune fuit eorum,

«quiregema 130. aussi: quæ supererat deduxerunt. Xerxis,.postquarn . fuga . ’ ex v Salamine in i Asiam pervenit, regemque et exercitum e Chersbneso Abydurn trajeeit, Cumœ hyèmavit. Adpetente autem vere ad Samum maturavit convenire, -ubi etiam pars navium hyemaverat. Propugnatoruui «major pars Persæ erant et Medi: duces autem eis aduenere Mar- dontes Bagæi ifilius, et Artayntes Artachæi : quibus etiam collage. .adfuitlthamitres, fratris filins Artayntæ, ab ipso adscitus. Hi vero, ’ quoniam magnats cladem erant passi, ulterius occidentemvversus - non moverunt, neque ces quisquam ad ulterius progrediendum cogebat: sed ad Samum sedentes, observabant Ioniam, ne deficeret: habebant autem naves, una cum lonicis, trecentas. -Nec veto Græ- cos existimaruut in Ioniam moturos, sed satis habituros suum custodire terram; quod ex eo colligebant, quod ipsos ex Salamine fugi: entes non essent perseeuti, sedilibenter discessissent. Igitur mari quidem fracti animis Barbari erant : terra vero longe hostibus superiorem fore Mardonium existimabant. Itaque ad Samum hærentes, partim quidem consultabant si quid mali adferre passent. hostibus, partim vers adrectis auribqs exspectabant quis futurus esset exitus w- 131;rei-mua Græcos vero Msrdonio et ver adpetens excitavît, gerendarum. et Mardonius in Thesa - I salis. agens. Et pedestris quidem Grœcorum axer-citas nondum erat coactus, classis vero Æginam se contulit, naves numero centum et decem. Dux et intpèrato’r 6,08656 erat Leotycbides, ex altera regum familia; cui pater fuit Menares, avus Agesilaus; reliqui majores, Hippocratides, Leotychides, Anaxilaus, Archidamus, Anaxandrides, Theopompus, Nicander, Charillus, Eunornus, Pollydectes, Prytanis, Euryphon, Procles, Aristodamus, Aristomacbus, Cleodæus, Hyllus, Hercules: qui omnes, exceptis duobus, quos proxime posttLeoty- ehidem commemoravi, reges fuerant Spartæ. Atheniensium verot du! erat Xeuthippus, Ariphronis filins. . 3 -- 132, Ut naves omnes Æginæ adfuere, venerunt Græcorum in’ castra Eguti Ionum, qui paulo ante Spartam quoque venerant, orantes Lacodœmonios ut Ioniam liberarent; quorum in humera etiam

t au HERODO-TI HISTOR. vnr. s Ramdam fuit, Basilidæ filins. Hi juter se «miniums omnino septem numero, de interficiendo Strattide. Chii tyranno: postquam .vero patelinai. conspiratio est, une en conjuratis consilium illorum quotients, reliqui sex ex Chic se irecepernnt, et Sparte!!! primum, pinne veto etiam Æginam venerunt, orantes Gram» ut in Ioniam wigwam: sed ægœ ab bis impotmrnnt, ut Dolum risqueraien- sent. Nain ultériora omnia metuebant Græcî, quum et Inconnu suent imperiti. et hostiliuin copisrum.qmnis esse plena. existima- sont. Samns autem eis saque longe atqne Herculis commuas abesse Mur. Simul sera accidit, ut une Barbari. matu perculsi, ultra Samum versus occidentem navigue anderent; nec Grœci, quamvis sollicitai a Chili, ultra Delnm versus orientera. Ita quæ in media nuorurnqne axant. 0b illorum metum in tuto fnerunt. . .183. Dam Græci Delum navigant, Mardonius adhuc in Thessalie in hybernis fuit. Unde quum institues-et novera, ad consulenda macula niait virum genets Europensem, cui nomen crut Mn: date homini maudato, ut quaqnaversum iret, et quorumcumqne oracula- mm explorare effets posset, ca consulat-et. Quid îgitm’ fusât; (lima 5119 CWI’O ex oraculis capitans. mandatum istud dederit, id adv firman: equidem non possnm; nec, enim memoratur: sed misisse amputa, de rehus præsentibus, non de aliis, consulturum. 184. Hunc Myn constat et Lebadeam veniuefibique mercede corrupto vira. indigena, ad Trophonium descendisse; et Abas item pervenisse in Phocide. Idem, quum prius Thebas venisset, non morio. Ismenium Apollinem consulnît; ubi, sicnt Olympiæ, ex victimis tesponsa dei petuntur; verum etiam, homine externp (non The- bauo) pecunia corrupto, in Amphierai templo pernoctavit. Theba- nornm enim nulli fac est oraculum illud capsulera, banc ob caussam. Edito responso jument. cos Amphiarsua, duorum utrum.vellent cli- gere, ut sut pro vate nterentur ipso, sut pro armorurn socio, altéra autem .alntinerent: et illi hoc elegeranfi, ut armorum ipsis esset socius. Hauc oh, canssam nulli homini Thebano fas est in illius

r, 185. Istud vero, quoçl narrant Thebani, maxime mihi mirum acci- temploEumdem quippe Europensern permetnre. Myu aiunt, postquam par t omnia -i circumvagatus esset macula, etiam ad Ptoi Apollinis fanuni venisse. Vacant quidem id faunin Ptoum,.est autem Thebanornm, sitnm supra. quaîdem lacupt aimantais. maxime Acræphiam oppidum. A6, hgc (itemplurn quum venit.hic Mys nominatns, [Latine Mus’ di. ocres] comitatos camuse aiunt tres .viros publics hoc deiectosa scripto consignaturos responsum quod redditurus esset deus; pro, phetam veto protinns ,barbara locutum esse lingue, ut stuperent comites Thebani. barbai-nm sermonern loco Græci audienteszlnesci- rentqne quid-inpræsentihfaçerent: Europensem autem Mx!» quam

v’ Ï’URANIA." i’ ï 4425 illi secum adtulerant tabellam, eis eripuisse, in eaque hæc quæ propheta pronunciaverat, conscripsisse; dixisse autem; Carie sermone’ usnm illum esse; deinde, bis scripta consignatis, discessisse hune,

etl" 186.1 in Mardonius, Thessaliam perlectis oraculorum. rediise. responsis, post ’ hæc i iIcgatum" Athenas misit Alexandrum, Amyntæ filiurn, Macedonem; partim quoniam adfinitate huic juncti crantiPersaa; Alexandri enim soro-’ rem Gygæam, Amyntæ filiarn, Bnbares Persa habuit in matrimonio, ex qua natus est Asiaticus tAmyntas, de ava nomen gerens, quem tex magna urbe Phrygiæ Alabandis donavit cum reditibus inde per- cîpiendis: partim veto hac causse Alexandmm Mardonius misit, quad audivisset, hospitem Atheniensinmseum esse et bene de illis meritum. Hac enim maxime ratione se sibi adjungere passe Athe- nienses existimavit, quasi audiverat non minus numerosnm, quam fortem, esse popnlum; et quas mari clades passi Persæ’erant, harum auctores Athenienses potissimnm fuisse noverat. His-autem sibi adjunctis, facile maris imperio se potiturum speravit; id quad etiam usu veutururn fnerat; terra autem longe sibi videbatnr esse superior: atque ita res suas rebus Græcarum superiores fare’secum reputavit. Fortasse vero etiam oracula hoc ei prædixerint, monneo rintque eum ut Athenienses sibi socios conciliaret; bisque ille morem gerens Alexandrum miserit. t .- » ’ 137. Alexandri hujus septimus progen’itor Perdiccas ille-fuit, qui Macédonum regno potitus erat’tali moda. Ex. Terneni posteris tres frettes, Gananes, Aarapus, et Perdiccas, Argis in Illyriornm fines profilgerant: ex Illyriis vero in superiorem Macedoniam transgressi, Lebæam oppidum perveneraut.’ Ibi apud regem mercede servie- surit; .unns equos pascens; alter, baves; natu miniums, Perdiécas, minores pecudes. Fuerunt autem olim etiam r’eges, inapes pecuniœ hon solum populus: itaque regis uxor ipse panera coquebat.- Quo- ties vero caquebatnr panis pueri mercenarii Perdiceæ, dupla major fiebat quam consentaneum erat.y Ubi vvero constanter hoc ita ses. dit, marito rem illa indicavit. Quo audita. statim subiit illius animum, ese hoc prodigium, quad ad magnum quidpiam spectet. Itaque vacatos ad se bos mercenafios jussit finibus suis excedere. Cul illi respouderunt, postquam promeritam accepissent merdaient, velte se ateliers. V Ibi tune rex, mercedis mentionem audiens, quum forte par cambium soiis lumen in conclave incident, divinitus mente captas, ait: " mercedem vobis ego dîgnam hancipersolvo insolera monstrans. Et Gauanes quidem et Acropus, natu majores, hoc ut audivere, attonlti steteruntf at puer :’ it Accipimus," ait, ii Rex, quæ nabis das ;" et cultra, quem forte habebat, salis lumenin pa- Ifimento conclavis circumscripsit, coque facto ter deinceps radios salis in sinuai suum hausit, atque ita cum fratribus abiit. 3 I

426;, HERODOTI. HISTOR. VIH. , 188. Qui postquam abierant, nnus ex assessoribusmonuitregem; quid esset quad fecisset puer, quamque prudente: fratrnm natu mi-, niions; acœpisset quad rez illis dedisset. Et rex, bis anditis, iral correptus, equites nounullos misit, qui illos insequerentur et interfif, casent; Est autem in hac. regione fluvius, cui posteri horum Argi- vorumn virorum sacra faciunt, tamquam Servatori. Hic fluvius, postquam cum trajecerant Temenidæ, ita auctus fluxit, ut transite equites non passent. Illi vero inaliam Macadaniæ regionem secesq, semnt, babitaruntque prope hortos qui dicuntnr Midæ, Gordîæ filii; quibus in hartis sponte nascuntur rom, quarum unaquæqne sena-r ginta folie habet, et quæ odore præstant cœteris. In eisdem hortis, etiam Silenus captus-erat, ut narrant Macedanes. supraiistos hortos mons situa est, cui Bermius nomen, aditn diflicilis ab aeris intempeg riem.. Inde impetu facto, postquam hac regione potiti sont, relis quam etiam Macedoniam sub potestatem suam redegerunt. g 139. Ah hoc igituri Perdicca Alexander ortus est hisse progeni7 toribus. Amyntas, cujus filins Alexander finit, patrem habuit eAlce-. (am; Alcetæ pater fuitAeropus; Aerppi pater, Philippusi; Phi; lippi, Argæus; Argæi pater, Perdiccas is qui regno potitus est. Hi filera Alexandri, Amyntæ ’filii, progenitores. 1 , 140. Postquam a Mardonio ’missus Alexander Athenas vernit, tali usus est oratione. (14-0. 1.) « Viri .Athenienses! Mardonius hæq’ dicit. lNuneius miliiiavRegev venit in hæc verba: Atheniensibus injuriam omnem mihi; ab illis inlatam remitto; quare tu hoc fac, Mardonie! et terrain eorum illis redde, et ipsi prester banc eligans aliam, quamcumque voluerint, et sui juris sauta: et.ternpla omnia, quæ ego crernavi, tu illis instaura, si mode societatem mecum valu.- ’ erint jaugere. Hic quum mihi nuncius advenerit, necessaria hæc exsequi me apartet, nisi vos ipsi obstiteritis. Hoc autem vobis dico. Quid nunc insanientes arma fertis contra Regem? neque enim sape? rare cum poteritis, neque in omne futurum tempus ei resistere. .Vie distis enim copiarum Xerxis multitudinem et res gestes ; audivistis i etiam quanta nunc vis sit mecum : ita quidem, ut etiamsi nos super raretis et..vinceretis, (quad quidem, si bene sapitis, nautiquarn spem,- tis) alias exercitns multis partibus numerosior adfuturus esset. No- ’ rlite- igitur, rugi vos æquantes, terra privari vestra, et perpetuo in periculo de saluts vestra versari: sed componite bellum». Potestis autem præclarissime illud .componere, quum tex in, banc partem anima femtur. Estote liberi, armorum societate sine fraude et dola nobiscum contracta. .(140. 2.) .Hæc, Atheniensesl Mardonius ut vobis-dicerem mihi mandant. Ego vera de men. in vos benevolentia nihil .dicam: neor,enirn’nunc primum, pute, experti illam fueritis. ,Oro autem vos etiobsecro, utmorern gemtis MardoniOu Perspe- ctum enim.hab.eo fieri, non passe, ut perpetuo bellumugeratis cum

’ F URANIA; . "4.27 Xerxe: namque hoc’siÏfieri passe intelligemm, numquam ad vos hujnsmodi cum sermone venissem. Est enim Regis polentîa plus quam humana, et manas supra quam dici potest lange. Quare nisi propere fœdus cum eo inieritis quando tante vobis commoda, .si pa- cisci cum sa volueritis, pollicetur; timeo vobis, qui præ reliquis am- nibus sociis maxime in via expositi catis, semperque soliperdimini, quippe terram incolentes quæ.præ cæteris vélnti inter dans acies media interjecta est. At morem gerite! Etenim maximi vobis momenti res est, si Rex magnas vobis salis ex omnibus Græcis peecata condonans, amicitîam vobiscum vult Contrabere." Hæc Alexandri

’ 141. Lacedæmonii vero ut audivere Alexàndrum Athenas venisse persuasurumfuit oratio. Atheniensibus ut fœdus ’ cumI Barbara faciant; memores braculorum, quæ prædixerant in fatis esse ut "ipsi cum cæterisi Do- riensibus a Medis et Atheniensibus iPeloponneso ejiciantur, veine- menter timuerunt ne cum Persa societatem Athenienses contreba- rent, et propere legatos Athenas mîttere decreverzunt. Atque ita contigit, ut utriqne simul (in senatum) introdncerentur. ’Exspectaà varant enim Athenienses et mares traxerant, bene gnari rescituros Lacedæmonios venisse a Barbara nuncium ad pacem conciliandam, caque re cognita protinns legatos missuros. Quare cansnlto tempus duxerant, quo sententiam suam Lacedæmoniis declararent. q 142. Ubi igitur dicendi finem Alexander fecit, sermonem excipientes Spartani legati,vin hune modum surit locati: si Miserunt nos Lacedæmonii petituros a vobis, neiqnid novarum rerum in’Græcia marca’tis, neque conditiones admittatis a Barbara vobis ablatas. Nam et iniquissimum hoc foret; et aliis quidem etiam-Græcis am- nibus, sed vobis maxime omnium, indignant et indecorum; idque multis de caussis. Nain bellum hoc vos, invitis nabis, concitastis: et initia de vestra solum terra certamen fuit; nunc vero ad universam etiam pertinet Græciam. Quæ quum ita sint, tanto magis foret ibtolerabile, si servitntis auctores Græcis fierent Athenienses; qui semper et jam a priscis temporibus palam libertatis auctores multis hominibus fuerunt. - Quad autem vos. præ cæterislhac hello. premimini, et duorum jam annorum fructibus estis privati,’et tamdiu jam damas et fortunes vestræ eversæ jacent, ’condalenius vobiscum: et propterea profitentnr vobis recipiuntque Lacedæmonii et rèliqui socii, alituros se uxores vestras et quidquid vestris in familiis ad bellum est inutile, quoad bellum hoc duraturnm est. Ne vero x .Alexander Macedo lœvigato Mardanii sermone vos commoveat! Hnic enim bac facere convenit; quippe, tyrannus quum sit, tyranno . operam præstat. At vos non facietis, si quidem recte sapitis; bene gnari, in Barbaris nec iidem nec veritatem esse.” HæcaSpartaniv legati diacre. i

428i HERODOTI HISTOR. VIH. 143. Atlienienses veto Alexandre in hune modum responde- .runt: * Ne nos quidem ignoramus, multis partibus majorem Medo, quam nobis,,esse potentiam; ut non opus sil: dama nos malta cum ostentation admonere. Verumtamen, quum libertatis siums studi- I .osi, resistemus ei quocumque modo poterimus. Itaque, ut societatem contrahamus cum Barbara, desine cornu-i ut nobis pçrsuadeas; nec enim persuadebis. - Nunc veto renuncia Mardonio, dicere Atheg nienses, quemque sol eadem via incedet, que. nunc incedit, numquam nos societatem inituros cum Xerxe: sed adjutoribus confidentes diiç ,9: heroihus, quibusille spretis ædes et simulacra eorum cremavit, fortiter pugnando ulcisci illum conabimur. Et tu cave, ne posthaq taies adferens sermones Athenis conspiciens; neque par speciei!) commodis nostris .inserviendi, ut nefaria faciamus, nôs horteris: no- ]umus enim tibi ingrati quidpiam accidere ab Atheniensibus, quum sis publicus hospes noster et arnicas.” . 144. Hæc quum Alexandra Athenienses respondissent, ad Lace: dœmonios sermonem convenerunt bis verbis: i’ Quod verentur La- cedæmonii ne cum Barbaris nos societatem contrahamus, id ver" admodum humanum est. At turpiter utiquç hoc videmini vereg’i; quum, quo pacto animati sint Athenienses, non ignoretis. Neque enim ganta auricopia usquam est, neque terra alla pulcritiidine et fertilith ita præstans, ut en accepta vellemus cum Medis facete, et Græciam redigere in servitutem. Etenim multa et magna surit; quæ- nos, ne id faciamus, etiam si veilemus, prohibent. Primum quidem, et maxime, dèorum simulacra et templo cremata et solo æquata: quorum facinorum necessario, quibusçumque modis possumus, pas: nam repetere potins debemus, quam sociqtatem contrahere cum eo qui hæç pogrom. Deinde, quum Græcum omne germa. consangui.Z nenni sit, et linguaux et deorum sedes et sacm communia habeainus, et mores ppnsimilçs; nefaria res foret, si horum proditores fierentf Atheniensçs. Denique scitote, si fortç adhuc nescivistis, quoad vel unus supererit Atheniensium. numquam nos cum Xerxe societatem inituros. .v Vestmm autem providam erga nos laudamus voluntatem g. quod nabis, quorum fortunes eversæ sont, in; prospîcitiè, ut nutrire familiasînostras veiitis. Atque ita vestrum. quidem expletum est beneficium: at nos tamen in hoc quo sumus statu durabimus, nullum. vobis molestiam exhibituri. Nunc veto, hæc quum in sint, maturate ocyus exercitum. mittere. Nam, ut suspicamur, nulla interposita maraudait Barbarus et terram nostrmn invadet, simulatque ei fumât renonciatum, «nihil nos eorum quæ a nabis petiit facturas. Itaque necesse est,- ut, .priusquam ille in Atticam venerit, nos ci in Bœotiam occurranius.” Hoc ab Atheniensibus accepte. responso,’ Spot-tain rçdiqciegati. . ’ FINIS un; couvi. i . ,.

HERODOTI HISTORIAvR-UM A LIBER NoNUs, ’ .CALLIOPE.

1, MARDONIUS, ut ei Alexander,,Athenis reversus, respo’nsa re- nuncîavit Atheniensium, movît» e Thessalia et exercitum adversus Athenas ducere maturavit: quacumque autem iter faciebat, inde semper adsumtismilitibus exercitum auxit. Et Thessalos nihil eorum, quæ adhuc acta craint, pœnituit, multaque etiam studiosius hi Persam ad banc expeditionem incitaverant: et. Thorax Larissæus, qui Xer- Éxem fugientem comitatus erat, nunc etiam palam ’Mardonium in

Græciam2.. Ubi veto progrediens transmisit. exercitus in p Baratin la fait, ibi tune Mar- donium Thebani retinuerunt, consulueruntque ei, dicentes nullum en: locum. mugis idem»: ubi castra panent : et ulterius progredi prohibuerunt, battantes ut ibi manens operam daret quo sine pugna universam Græciam in potestatem redigeret. tt Vi enim et armis ’subigere Grœaos, si concordes sint sicut adhuc fuerunt, cunctis etiam hominibus esse difficile. At tu, (aiebant,) si quad nos sua-- demus feceris, nullo negotio omnia illorum consilia in potestate tua habebis. Mitte peaunias viris qui in quibusque civitatibus principatum tenent: et in parte divides Græciam ; et eorum ope, quir tuas; partes sequentur, bos qui tecum non fadent, facile evertes." 8. Hæc illis suadentibus Mardonius non paruit; sed vehemens illum cupide incessant Athenaa iterum capiendi, partim stolida. quadam ferocia ductum, partim quad ignium ope pet insulas accen- sorum cogitaret regi Sardibus versanti signifiante, tenere sese Athe- nas. Ubi veto in Atticæ»: pervenit, ne tune quidem Athenienses in ea nactus est, sed plerosque in Salamine et in navibus esse audivit a itaque vaeuam cepit urbem, et id quidem decixno post mense quam, a4. XerxeAthenisquum esset fuerat Mardonius, in Salaminem capta. legatum .luisit" Murychidem, airain Hellespontium; qui easdem Atheniensibus conditions propaneret, quas Alexander ad illos pertulerat. Quam-l quam enim jam antan minime arnicas Atheniensium acceperat sententias, iterum tamen-nunc misit, sperans illos stolida superbia ah;

430 HERODOTI HISTOR. 1x. stituros, quum hello capta esset universa Attica, et in ipsius jam esset potestate. Hac caussa Murycbidem in Salaininem misit. 5. Qui quum ad senatum venisset, exposuîssetque Mardonii mandata; anus e senatoribus, Lycides, pro sententia dixit, " recte factum sibisvideri, si acciperent conditionem a Murychide ipsis prapositam, de caque ad populum refenent." Hanc ille sententiam dixit, sive quad pecunias a Mardonio accepisset, sive quad ipsi pet se ita visum fuisset. Sed indignati Athenienses, quum senatores, tum qui feria stabant, ut cognoverunt, protinus circumstantes Ly- cidem lapidibus obruerunt, Hellespontium vero Murychidein dimiserunt incolumem. Orto autem in Salamine propter Lycidem tumultu, quum rescivissent Atheniensium mulieres, quid reiesset, co- hortatœ invicem, et alia aliam prehendens, ultra ædes Lycidis petierunt, et uxorem ejus et liberos lapidibus obruerunt. ’ 6. Athenienses veto hac ratione in Salaminem trajecerant. Qua- usque exspectabant exercitum ex Peloponnesopsibi auxilio venturum, in Attica manserunt : quum veto magis magisque in longuin fem ducerent Lacedæmonii, et Mardonius, contra ipsos movens, jam in Bœotia esse dîceretur, tune demum omnia sua exportarunt, ipsique in Salaminem transierunt; Simul vero legatos Lacedæmo- nem miserunt, qui et de Lâcedæmoniis, quad Barbarum invadere Atticam passi essent, nec secum in Bœotiam abviam ei occurrissent, conquererentur, et illos admonerent quantum esset, quad ipsis Persa, s’i ad illius panes transissent, pollici’tus esset ; denique prædicerent Lacedæinbniis, nisi auxilio venirent Atheniensibus, ipsos etiam se levamen aliquod inventuros esse malorum.’ a a . i 7. Neinpe festos dies tune maxime agebant Lacedæmonii, Hya- cinthia celebrantes, maximique faciebant rem divinam curare: simul sera etiam murum in Isthmo muniebant, isque jam loricaierat in-

Ut vero Lacedæmanem Iegali Athenienacs pervenerunt, secum etiam Megarensiumstructus. et Platiæensium ducentesl legatos, introducti ad Epho- tas, in hune modum verba fecere: (7. 1.) t’ Miserunt nos Atheni- t énses; dicentes, Medorum regem non mode terram nostram nabis reddit, verum nos æqua conditione sibi socios vult adjungei’e, sine dola et fraude; atque etiam, præter nostram, aliam nabis terrain suit tradere, quamcumque ipsi elegerimus. At nos Græcanicum reverentes Jovem, remque indignam censentes prodere Græciam, , non sumus ei adsensi, sed repudiavimus conditionem, quamquam injuria adfecti a Græcis proditique, et bene gnari longe nabis conducibilius esse societatem contraliere cum Persa, quam germe bellum : nec veroiumquam volantes cum eo paciscemur. Ita quidquid a nabis proficisci potest, id sincero anima tribuimus Græciæ. (7. 2.) At vos, qui nupcr vehementissime metuebatis ne cum Persa paciscen-

mur, nunc, postquam constitutumCALLIOPE. nabis esse numquam r 43kprodere Græciam .perspicue intellexistis, et quoniam murus vester, quem in Isthmo ducitis,pprope absolutus est, ne ullam quidem rationem ha: betis Atheniensium: et, postquam vobis nobiscum convenit occursu, ros vos Persæ in Bœatiam, prodidistis ’nos,-et Barbarurn in Atticam invadentem non prohibaistis. Habent igitur in præsentia Athenienses quad vobis succenseant: nec enim recte fecistis. At nunc vos hartantur, ut ocyus nobiscum emittatis exercitum, quo Barbaruxn excipiamus in Attica. Quoniam enim Bœo’tiam in tempore non oc- 5 cupavimus, est equidem nostra in terra opportunissimus ad ptælium faf ciendum locus, Thriasius campus.” l 8. His auditis, ephori responsum in posterum diem distuIerunt, tunc postera die in sequentem, atque ita usque in decimum diem fe-g n cerunt, de die in diem moras facientes, Interea temporis Peloponæ nesii amnes ingenti studio Isthmum munire pergebant, et opus jam proxime finem erat. Et, quad Lacedæmonii, quum Alexander Mas, cedo Athenas venisset, tanto studio impedire cianati sint que minus . Medorumipartes amplecterentur Athenienses, nunc veto id promus noncurarint,nullam aliam edere caussam possum, nisi quad nunc munitum habuerunt Isthmum, nec se amplius indigere Atheniensibus existimarunt: quando vera inAtticam venit Alexander, nondum munitus erat murus, sed opus etiam tune faciebant, vehementer me: tuantes Barbares. a n - a - A v ’ 9. Ad extremum vero, ut et responsum legatis Lacedæmonii, et milites Atheniensibus ausilia mitterent, hac ratione effectum est; I i Pridie ejus diei quo ultimam apud ephoros audientiam habituri le: gati erant, Chilaus, civis Tegeates, quiin maxima præ aliis omnibus hospitibus auctoritate apud Lacedæmonias erat, ex ephoris sermonem cœnam, quem habuerant Athenienses, audivit, Quo audita, hæc illis Chilaus dixit: tt Ita se res habet, Ephorit Si amici nabis non fuerint Athenienses, sed cum Barbara contraxerint societatemk; valida licet mura par Isthmum ducto, magnas tamenlpartæ apertæ sunt Persæ, quibus intrare in Peloponnesumv possit. At morem Atheniensibus gerite, priusquam aliud illi consilium laapiant, quad exitium ferat Græciæ." - 10. Cujus audita consilio, illi re inter ipsos deliberata, e vestigio, insciis legatis qui a civitatibus advenerant, noctu adhuc, quinque millia emiserunt Spartanarum, adtributis cuique septem hilotis, mandata data Pausaniœ, Cleombrati filio,vut illos educeret. Erat quidem tune tex Lacedæmoniorum Pleistarchus, Leonidæ filins; sed hic adhuc puer craie, ille vero tatar hujus et frater patruelis, Nec enim in vivis adhuc fait Cleombrotus, Pausanias pater, Ana; xandridœ filins; sed postquam exercitum, qui murum exstruebat, ab Isthma abduxîsset, brevi interjecto tempore e vita discesserat. Hac autem causas exercitum ab Isthmo Cleombrotus abduxit, quad, (luxa

432 HERODOTI HISTOR. 1x. sacra faciebat adversus Persam, sol obscuratus est in cœlo. I Collé gain autem sibi Pausanias adscivit Euryanactem. Doriei filium, qui ex eadem fuit regia dama. Illi igitur cum Pausania Spartam sont egressi. l 1.. Legati veto, ubi dies illuxit, profectionis illorum prorsus ignari, constitutum inter se babentes redireiquisque suam in civitatem, adierunt ephoros, et bis verbis cos sunt adlocuti : tt Vos igitur, La- cedæmonii, bic domi manentes, Hyacintbia celebratis et ludicra agitis, prodentes socios: Athenienses veto, a vobis injuria adfecti, et sociis destituti, cum Persa pacem companent quacumque mado po. tarant. Pace autem cum illa conciliata, manifestum est socios nos regis fore: et cum Persis militabimus, contra quamcumque terram nos illi ducturi sunt. Vas veto prainde experiemini quale ait, quad vobis ex ea re eventurum est.” Hæc quum legati dixissent, re-’ sponderunt ephori, interposita jurejurando, ’t profectum esse exer- tcitum, viderique jam ad Oresteum esse, praficisçentem adversus pe. regrinos." Barbares enim peregrinos (Eëvovç) yacabant. Legati au; tem, hoc nescientes, interrogarunt quid esset quad dicerent; et, ubi rem totem cagnoverunt, demirati factum, ipsi quoque obire maturarunt, illos insequentes: et cum ipsis profecti sunt etiam ex periæcis Lacedæmoniorum (circum spam". habitations) selecta quinque mi-’

p 12. Hi dam ad Isthmum ire properant, Argivi, quum prias rece- litumpissent Mardonio cobibituros millia. se esse Spartanos ne exirent, nun’cisi-I . mul atque resciverunt exercitum cum Pausania Sparta egressuni . "esse, prœconem in Atticam miseront, optimum ex cursoribus [hame- rodramaa Græci vacant] quem reperire paumant. Qui ubi Athenas pervenit, hæc dixit: " Mardonie! Miserunt me Argivi, qui tibi dicerem, ex Lacedæmone egressam esse juventutem, nec Argivas coi bibere illos ne exirent patuisse. Quare, ad bac quad spectat, tui jrecte rebus tuis consule l" His dictis, ille reversas est. - 18. Mardonius, hoc audita nuncio, non consultum duxit diutius in Attica marari. Priusquam enim banc nuncium accepisset, continué ’ erat se ibi, cognoscere cupiens quid facturi Athenienses essent: et .Altticam nec evastaverat, nec ullo male adfecerat, sperans progresad temporis illos in conditiones propositas consensuros. Postquam vero eis id’non persuasit, remque omnem cognavit, tum veto, incensis iAthenis, et sicubi de maris aut de privatis ædibus aut de sacris ali- "quid adhuc rectum stabat, corrutis bis omnibus et sala æquatis, priè insquam Pausanias cum suis intra Isthmum esset progressas, Attica iexcessit. Excessit autem bac causse, quad narine equitatui oppor- "tuna Attica aras; et, si ipse prælio victus foret, nonnisi par angusta loca se recipere posset, ubi cum pauci etiam hamines passent transita prohibera. Itaque Thebas redire constituit, et prope urbem sibi amicaux acie decernere, in ragions equitatui opportuns. ï

aimons. ,..: l, 435’- - 1441:3 iglim ÎMardanius Atticsexœssit: qui.ut.,jsm.initinere faigadvenit ei vprtscavsar, nuncium alium exercitum Megara venise, mille Lacédænianias. Quo audita, cogitans fieri passe ut bas copiât, camer-suam agmen Versus Megara duxit: et præs misseseqnitatus jamÏMe’garicam incurSavit terrant. Estque hæc Enropæ-œegiaïlongissime occidentem versus site, in quam pervenesit Persicus hic exercitus. . 15. Postibæcveronunciatur .Mardanio,ifrequentem Græcorum exercitum in Istbmo esse. Itaque retraducens pet Deaeleamjter fouit: Bœotascbi enim finitimas amassive’rtmt Asopiorum, qui et visu: manstmrimtSpbendaleas fer-entera, atque inde Tanagram: ubi quumipernoctasset, postera Scolon pergens, in finibus fait. Thebanorum. Ibi veto, licet partes ipsius ’sequerentur Thebani, minus agros eorum vastavit, mantique sans in cos anima, sedingente necessitate coactus: .voluit enim munîmentum exerciy toi entrasse, quad et sibi, siprïelium commitœbü minus ex sentena tiares cacidisset, perfugium esset. Pertincbant autem castra illius indeab Erythris, prester Hysias, usque ad Platæensium fines, sea’ eundum Asopum fluvium locataJ Nec "tamen munitionna eadem ’ magnitudine’fecit, :sedin decem. fera stadia quadqne’ illon latus. Dam in hoc opere compati aranr’Barbari, Aflagiims Hirynonis filins, civis Thebanus,:factb magnifico adirai-am, et Mardonim ipsum, et quinquagiMaIPessasinn .speotatissimOs, ad àaspüaie au...» vocavit. Et mai aocepeve conditionnas: icelebratumqae est apud hm in ipsainrbeTbebsnar i ’i .’ w l . A 16. Jamquaéhis’adjiciameaîax Thèraandroaudivi, cive Orcbou mania,» spectata’ inter primas vira apad’Orchomenias. Uixit autem Thersander, se quoque ab Aiuagino ad banc cœnam fuisse vacatum, voaasasqae item fuisse quinquaginta cives Thebanas; nec .vero semim-unisque sedes’a’dsignasse hospitem, sed in quoque lectuld simul Persam et Thebannm collocasse. . Tum, finita cœna campai maous convins, Persam Aquircum’ipso in eodemlectulo cubabat,’ . Green laquentem, quæsisse ex ipsaundeesset, saque respon- d’nse,.esse se Omhameniumr .De’inPIersam hæc dîxisse ’: u Quanv ifln-igiturleË-mdnsæ etralibatianis mihi socius es; vola abîmons-g mentum;wliuquere’ mesa sententiœ; quoaetiam tu,’ te ante cagniez,- tais prospicere’commodis passis. Vides hasce epulantss Persas, et camionnas-am in marris junte sans reliquimasi Horum 0mm nîm,gbœ1vi tmmemærsmo, non nisi pauma-quadsm filmais supsrèsse." dictamen! Perm .largas promusse lacryma- 4 Se veto, animum illius semonèin, respondisse: Ü Igimr iMatdbnio boc-dieeré-oparœt, et eis ex Persis qui’pdstillum auctaritate pal-I lent." Ad hæc illum reposaisse:» etHospes! quæ Deus vult ut.- ., fiant, ea- avariera in nullius hominis potestate est: nain satana con- s

I I 3 x s

q ses - HERODOTI HISTOR. 1x; silia dantibus parere nema soletæ Ac novimus qnidan bac multi ex Persis: sequirnur veto ducem, nècessitate constricti. Est autem acerrimus, qui adficere hominem possit, dolas hic, bona malta côn- ailla nasse, et tamen earum nullum passe exseqni." Hæc equidem narrantemOrchomenium Thersandrum auditi, et præterea-bec ad- firmantem, ipsum’protinus hune sermanem ad alios hommes reta- lisse, priusquam ad Platæas commîssum esset prælium; . A l7. Quo tempore Mardonius primum castra in Bœatia babuerat, reliqui amnes, quotquot en Græcis bas regiones indolentibusMeda- un) partes amplexi mut, exercitum illi’præbuerant, cum iliaquein Atticam erant ingressi. Sali Phocenses castra "illius non v eraut secuti: nam et hi quidem utique Medarum partes arant mplexi, nec vero volantes, sed necessitate. coacti. [n’en n’am et hi admodum inviti cum Médis faciebant, nec nisi nœessitate coacti.] sed baud multis diebus postquam Thebas Mardonius venit, advenue ex illa- son: numero mille, duce Hamocyde, vira inter suas specmtissimo. Qui ubi Thebas venerunt, Mardonius missis equitibus jussit illos seorsim in carnpa residere. Quod ubi facere, protinus totusiadfiiit equitatus a moxque par Græcanieum exercitum, qui cum Medis erst, ferebatur fama’, perditum iri Phocenses equitum sagittis; eademq que fama interipsos etiam Phocenses percrebuit. Ibi tune eos du): Hamocydes bis verbis est cohartstus: "Phocenses! Manifestum est, hosce hommes certæineci nos destinasse, accusatas (ut auspices) * la Thessalis. Nunc igitur quemque vestrum oportet fartera seviruln præstare : melius est enim, ut agentes aliquid et fortîter pugnantes finiamus vitem, quam ut turpissima morte interimendos nos præbea- mus. Sed intelligat illorum quisque. quale hoc ait, quad, barbari- q’uum sint, Græcis bominibu’s ’mortem sint machina ’.” . ’ - l 18. Dum bic suas sic bortatur, cingunt illos equites, moxque ad- Versus ces invebuntur tamquam perdituri, et jacula in illos torquent’ v veluti jam emissuri, se passim etiam nonnulli emittunt. At, quum illi densetis undique ardinibus et quam maxime patarant conglobati resisterent, conversis equis equites redierunt. Nee equidem pro certo dicere possum, utrum revers ad interficîendos ragota Thessa-. lorum Phocenses venerint,et deinde, postquam illos adsese defendendum paratos viderunt, ideo retro discesserint, quad vementurv ne et ipsi vulnera acciperent : ’(îta enim Mardonius præceperah) an- ad illos tentandas numquid eis fortitudinis inesset. Postquam vera; discesserunt equites, præconem Mardonius misit, hæc Adicentem :« t? Confidite, Phocenses! namque fortes vos esse viras demonstravi- stis, non quales mihi narratum crat. lEt nunc alacri anima gente hoc. bellum: nain beneficiîs neque me neque Regem vincetis." Et hæc (pariera.- ad Phocenses quad adtinet, ita gesta sunt. a ’ , .19. Lacedæmonii, ut in Isthmum venerunt, castra ibi-panerant :

qui) ensuite, reliqui Peloponnelii,CALLIOPE. quibus meliora placebanç, i non m . nalii etiam quod Spartanos vidiment egredientea, æquum non cent sucrant, ad bellum proficiscentibusqLacedæmoniis, domi mimera; Jam ex Isthmo, postquam lœta nunciarunt victimœ, profecti omne» Elcuaina venerunt. Et, quum. ibi quoque sacrificanfibus læta fuir. sent exta, ulterius sunt progressi, cum eisque simul Atheniensea g. hi enim, postquam e Salamine trajecerant, Eleusine sese cum illis jnnxerunt. Qui ubi Erythras, Bœotiœ oppidum, venerunt, rescivevr namque Barbares ad Asopum habete castra, te deliberata, ex adverse illorum in Citliæronis mentis radicibus consedere. I . v. 20. Inde quum in planiüemGræci non desœnderent, Mai-douma contra cos universum equitatnm misit, cui præerat Masistius, (quem , Macistimn Græci vacant) illustria vir apud Persas, Nisæum habens . equum, aux-eu freno et aliis omamentis nitentem. Ibi, ut Græcis adpropinquarunt equites, .turmatim. in. cos impetum faciebnnt; in coque conflictu magna illis incommoda adferebant, mulieresque coq-

21. Acciderat forte, ut eo loco, qui maxime omnium expositua hosti-erat,vocahant. Megarenæs essent locati, . et, in euma locumr - maxime I Iim-’ i petum facerent equiten. Quum igitur ab invadente equitatn prenne-- rentur Megarenoes, .præconem miserunt ad duces Græcorum; qui A ubi ad illos venit, hæc ait: " Dicunt Megarenses, Nos, o socii! non poum soli impeturn ouatinera equitatus Persammyhîc stantes ubi initio. locati sumus. Sed adhuc quidem perseveramus, et fortiten racistimus, quamvisgraviter pressi: nunc veto, nisi alios’mittitis qui nostrum, in loèum cuccedant, scitote nos ordinem esse relicturos." Hæcquum ille ducibus nundasset, Græcus tentavit Pausaniaa, ecqui alii ultravellent istum in locum se conferre, et succedere Maga- rensibus. Quumque nouent .alii, acceperunt conditionem Atheni- enses, et horum quidem selecti trecenti, cui cohorti præçxtat Olym- piodorus L’amponis filins. V . . V « . 22. Hi fuerunt qui istam operam in se remparant, et, adauimtia secum sagittariis, . ante alios omne; Græcos, qui ad Erythras aderant, stationem ceperunt. .Qui quum pet aliquod tempus pugnas-I sent,.ad extremum hujusmodi fuit pugnæ exitum Dura tumatim impetum faciunt equiœs, Magistii squaw, præ aliis eminens, .sagitta vulneratur in latere : et præ dolore in posteriôres pedes erectus, ameutât Masictç’um. In .collapsum protinus Athenienses impetum fa-. (aiunt, et equnm ejus copiant, ipsumque repugnantem interficiunt. i Et initia quidem interficere eum non .potueranl, quum sub puniceaî tunîœ, qua erat indutus, intus aureaiorica squammatajesset arma-. tua. .. In thoracem igitur ferientea, nihil efficiebant; douce aliquia,- intelligens quid rei esset, in oculum ejus .ferrum adegit: in: demumî çtcidit mortuuaquo est; Hæc forte sic gerebautur nupiontibua tu

(se HERODOÏI HISTOR. 1X. iiquis Wn [Bosnimhiilhmlvidaupl ci caddie! un, mm: sed’quum paru ipaura témpucony’ertnesunùanaet paululum retro saboteur, idqae! gobant: non nidathefluant. Ubi veto rèstiterunt, continuo ducem del’derm’nnt, quum nenni esset qui illos «dînant: et; qqidïaotum esset intelligentes; equoa adepruntiicüncti, quo caducs mitent «ferrant.- v v 23’.IT-unc vero Athenienses, au mon amplius tu. matin, sed simul omne: indexations. équins, Mm exercitum an- xilio advocaruntj Dual veto podium-omnia. ahxilio venait; m fit acris pugna, circa montai. coupas: et quoadaoli flicieilli tramé, . malta orant ninferiores, nec’aufemcïmdasier Utiero eis multitude succufrît, jam tin-sua Boum Vin: finîtes non saumon; poquais contig’it nondum adonc, sodé 15mm cum .intfltoiatiam alios de suis anisera. mm ad duo fera stadia recensant: ubi; faciendum damnez-assaut, damneront, quoniam ailloit!- pen’a essentnodiro ad I " v - i i ’ 241. Qui postquam in.castra venerunt, acerbissimo luctulet Mai Adoniusieb mikmrexieœîtu’s Mniàium mais üœeo’nti. se iplos andantes et equos le: jumenta, lamentaun huma tontines, ni par totauBœoüameého :anan quippe mortuowinjo apud! Paris: a ,apud regain post Mârdoaiunr’specutiuimo. v Atque ita’quidem Barbari Minore monitum MasIûninhOnôliaatu ’ Ï 1 . .25..Gr’œoi veto,-postquam iiruentem comme eijuitatum, exa- ceptuntque nombrant, tautolmagis donfinnàti qui-i dam, cuirai impedim- enclaver par singulet qudinea-dedùzxennty en: enim corpus spécifia dignum,’ cum oh procuitatempm oh forum Mm: sed et hac aussi illud. fila-’oîrdûmduxerunt, quoniam vulgo milites niions ondinibua ’ ad apennin: Minimum freqùentel adonnerait. Dinde veto tenonneront ad Plasmas du mondent, quomiatolloxiuent omni Flaminia enlia. o’b’ coassas et 0b aquæ copiam multo ipsis ad castra pitanche 91)me * esse mimîryfliræus campus; In bina campa: et ad ion- toin .Gugaphiam; qui in illa ont, descendondan sibi. flâne rite ha locanda judicatunta’slgitur, sumtis arma, par (litham rohianonüs indices prætaer Hydas ianlatœ’enhium agami connue jetant. -.Quo quum peaufinent, prope Gargaphiam Ionum et findrocratis lierois faunin; intumnlis’ haudiitai editia, pal-tin iuiplanitiedierçopuloù disposition-sedums. a . i ’ l .’ 26. Ibi tum, dm caïque populo sans adsignatzar locus,- anis un bottin! çaàtemio orna est inter Tegeatas et Athéniaisèa; omnem deutibus utrisque sibi kwdeberi ut ammonium cornu; et tau! nova du au oringua fâché-in médium pnèfe’rentibùs. Ah altera enim [tank Tegèataà hæc diacre: il Nobis’semp’erihie lama; gnan in une pbùerëmiis; ab (minibus andin cabotas est, incriminas expédifionia

.Î" ’ " CÂLLÎÛPE. 637 bus, qua: jam 10111156 Peloponnesii et oiimet munition-anémones ausceperunt a et id- quidem abeo inde tempore,.quo Hera’clidæ post Earysthei obitum, ’iaPeloponaesum icoaati sont redire. Tune igituv honorem’ hune adquisivimus- facto hujasmodi; ’ Quo tempera nos cum ,Achæis, et cum Ionibus quiutunc Peloponnesum incolebant, in lathmum egressi, castra opposita habaimua castriez illorum quilredire combantar; tune Hyllus memoratur publice edigisseynonidebere exercitum cum exereitu prælio cemmiSSO periclitani; sed diligen- dum aman esse ex castris Peloponnesiorum, quem illi sacrum for- fiasimum jadicasseat, qui cum ipso carde" conditionibuS’ singulatif. - pagna-deceflaret. I Placuitqae Peloponnesiis ita fieri ;, et jusjùrauo dam sibi mutuo utriqne in hæc verba dederant z l Si Hyllusl ducem vicisset Peloponnesiorum, Heraelidas in patemasipossessionea esse .Qestituendoa; lsin vinceretur,.tum.vero abitufioaAHeraclidas exercitumque abducliaroa, et intra centum-unaus non conaturos in Pelo- ponnesum redisei’l Delecms est autem ex omnibus Isociis .Echemus, Aeropi filins, Phage nepos, dax et rex noster, qui ultro sese obtale-. rat ;I isque inita singulari-augna, .Hyllum. inter-fada" Illo igitur facto a Peloponnesiis qui tunc fuere et alia honorifica plantain, quæ adhuc Itenemus, et hoc consecati sumus,- ut flferM*’semper coma duoamus quoties commuais suscipitar-expeditio; l Cam vobis igitur, Lacedæmonii, non enflen’dimus: sed. Optionem*damua vobis utri cornu velitis præesse, illoque vobis cedinîas z ’sed’ ad nos hoc pertinere "centendimus, ut, quemadmodum superiori rempote, sic et nunc aluni cornu punirons. Præter istud vero quad commemoravimus factum, sont etiam aliaob quæ digniores nos sumus qui hune locum ’obtineamua, quam Athenienses, Etenim malta præclara prælia advenus vos,:Spa1ttaai,. minque item adversus alios facimus. Quai-e mon: est, ut. nos potina, quam Atheniensesalterum corna habea- mas’: nain ab illis nec napel; nec olim, tales me gestëe saut quales i a nabis." k Hæc Tegeataa dixere; ’ . 27. Ad quæ Athenienses inhunc modum responderunt. ùNovimns quidem,- pignaadilcaassaadveraas’Barbarum hic nos convenisse, non disputamli canna. At quoniam Tegeâtarum du): et votera et nova in mediam protulit; quæ ab’utrisque nos’trum ab omni inde memofia bene geste sint,’necesseveat’ut vobis exponamas, unde nobis, qui emper- l fortes faims, magispafxium sit,’ quam Arcadibas, ut primi simas. Pri- mum Heraclidasl, quorum hi ducem in Isthmo a se inferfectum-aiunt, bos antea, quum servitatém-fligerema Mycenæis imminèntem,-*repul-, ’ a sique faissem a’Graècis’ omnibus quos adierant, nos soli recepimus, et Eurysthei injuriiefinem fécimus, reportata cum illis victoria de hic qui tünc Peloponnesum tenebaut.’ Deindeyquum Argivi cum-IPolynice "contra Thebas profecti, ibique on fancti, insepulti jacteront, a nobis hello Cadmeia illato. tablâtes une fignolant moi-taos; etiin nome

433 i HERODOTI HISTOR. 1x. terra Eleusiae Iepultos. Est etiamres a nobis præclare geste contré Amazoaidas, quæ olim a Thermodoate fluvio’in terrain Atticam in; . corsionem vfecerant. Atque in Trajaao etiam belle nullis faimus secundi. Sed enim nil adtinet, harum rerum facere mentionem: nain, qui tum fortes fuere, fieri potest ut iidem nunc sint deteriores; et qui tune ignavi, iidem nunc fortiores. Itaque, de robas olim gestis, hæc aniliciant. Nos autem, si nullum aliud edidissemus factum, qui tamen malta, si qui aiii ex Græcis, bene præclareque gessimus; at propter unam certe Marathoniam victoriam digai sumus hoc honore; atque aliis etiam insuper honoribus: qui ex omnibus Græcis soli cum Persa pugnavimus, taatamqae rem adgressi superiorea disces- simus, et de sex et quadraginta populis victoriam reportavimasa Nonne hac ana regesta commeruimus, ut bic nobis locus in acie tribuatur? At, quum in hoc temporis memento non deceat de loco quo quisque in acie locetur altercari, parati nos sumus vobis parue; Lacedæmonii, et ibi stare ubi et contra quos ut locemur opportu-. ’ uissimum vobis fuel-il: visum. Nam ubicumque faerimus locati, operam dabimus ut fortes nos viras præstemus. Imperate igitar, etnos

28. Hoc quum illi respondissent, universus Lacedæmoniomm exercitasobsequemur." adclamavît Atheniensibus, digniores - illos n eue ’ qui corna præessent, quam Arcades. Atque. ita Athenienses, victis Tegcatis,» honoremPost hæc, Græcorum illum acies. saut (ad Platane) consecuti. quum eorum -qui - initie» . convenerant, tum qui paulatim sapervenerant, in hune modum ordinata est. Dextrum cornu Lacedæmonii teauere, numero decies mille, quorum quinque millia Spartani fuere, quos custodiebane Hilotæ tricies quinquies mille, septem hilotæ cuique vire adtribati.’ Proximum locum Spartani Tegeatis tribuerunt, et honoris,caussa,: et virtatis: erautque. bi mille et quingenti graviter amati. Post bos locati Corinthiorum quinque taillis; quia Pausania impetrarunt,» ut juxta ipsos starent Potidœatœ qui aderant ex Palleae, numero trecenti. His proximi locatiArcades Orchomenii sexcenti; tum’ Sicyouii. ter mille; juxtaque bos octingenti; quibus prœ ximi Trœzenii mille; tum jam: Trœaenios Lepreatæ ducenti; taml Mycenæî et .Tirynthii quadringeati: quibus proximi Phliasii mille; ac dein Hermionenses trecenti. Proximi Hermionensibus locati. . Eretrienses et Styrenses sexcenti: post quos Chalcideuses quadrim- genti,,et Ampraciatæ quingcnti; deinde .Leucadii locatierant et. Anactorii, namero actingenti: bisque proximi Palenses ex Cephalle- . nia, ducenti. ,Post bos Æginetaa atabant quingeuti; et juxta illos. Megarenses locati ter. mille; mm .Platæenses. scxceuti.,Postremi: veroet primi Atheniensos Astubant, lævam cornu tenentes, mimera, coties mille; quibus Aristide: præerat, Lysimachi filins. I

« CALLIOPÈ. r 439e ’ 29. ’ Hi cuncti, exceptis septem illis ’cuique Spartanorum adtribu- fis, graviter fuere armati; namero, simul omnes, tricies octies mille et septingenti. Iste igitur fait numerus graviter armatorum,.qai ad pugnandum contra Persam.convenerant. Leviter vero annulera»: numerus hic fait. In Spartanorum ordinibus tricies quinquies mille viti, quippe septem circa quemque virum; eratque horum quisque ad bellum instructus. Reliquorum vero Lacedæmoniorum et Græ- corum leviter amati, anus fera circa quemque virum, fuste triois: quater mille et quingenti. Itaque ieviter armatorum numerus nain versus fait sexaginta uovem millium’ et quingentorum. 80. itaque aniseras numerus Græcarum copiarum ad Platæas, simul suinta et gravi et levi armatura, fait centum et decem milliam, minus mille et octiugeutis; Adjanctis vero Thespiensibus qui aderaat, completus est numerus centum et decem millium. » Adfuerunt enim etiam in . castris quotquot supererant Thespiensium, ad mille octin. geati: sed illi quidem nennisi leviter armati. Græciigitar, ita ordi-

nati,31. Barbari ad Asopumcum Mardonio, castrapostquam finembabuere. fecerunt parentandi v - Masistio, quum cognovissent Græcos ad Platæas esse, ipsi quoque ad Asopum, qui illac fiait; se contuleruat. Quo ubi venere, Græ- eis in banc modum oppositi sont a Mardonio. Contra Lacedæ- monios Iocavit Persas; qui quidem, quum illos multitudine longe saperareat, non solum plates in ordines locati, sed Tegeatis etiam oppositi stabant. Ordinavit-eos autem Mardonius ita, ut selectos sacrum validissimos quosque oppoaeret Lacedæmoniis, infimiiores. vero contra Tegeatas locaret: idqae fecit a Thebanis monitus. Persis proximos -Medos locavit; qui ex adverso Corinthios habebant et Potidæatas et Orchomeuios et Sicyonios. A latere Medorum Bactrios locavit, Epidauriis opposites et Trœzeniis. item Lepreatis, Tirynthiis, Myceuæis et Phliasiis. Post Bactrios, Indos locavit, quibus ex adverse Hermioaenses stabant et Eretrienses et Styren- ses "et Chalcideases. Proxime Indis Sacas locavit, Ampraciatis opposites et Anactoriis et Leucadiis et Palensibus et Æginetis. Pto- ximos Sacis; ex adverse Atheniensium et Platæensium et Megaren- sium, Bœotosi locavit et Locros et Malienses et Thessalos et mille illos, quos memoravi, Phocenses. Nec enim omnes Phocenses a partibus Medorum stabaat; sed eorum nonnulli etiam cum Græcis faciebant, circa Parnassum couglobati, indeque impetu facto axer. cituin Mardonii, et Græcos qui cum eo erant, vexabant prædamque ex illis agebant. Insuper veto etiam Maoedonas, et populos Thes- saliæ finitions, Atheniensibus Mardonius opposait. I V . 82. Quœiadhuc nominavi populos a Mardonio in acie locato, hi numerosiores saut majorisque momeuti. flIùtishis autem fuere e: aliis populi: viti, Phryges, Thraces, Mysi, Pæones, aliique. Adfu-

Mo HERODOTI HISTOR. 1X. en etiamsx Ætbiopüsus selecti, et Ægyptioram [’1th et Cahsyrics (qui .vocantur) gladiie amati; qui. soli sont Ægyptioruas milites. Hos autem Mardonius, quum adhuc Phaieri. esset, .e navibus adseiverat quai-am. propagations ersatz nec enim Ægyptii in podium: fuerant, qui cum Xerxe Atheaas venin. Jam Barbarorum quidem numerus qui cum Mardoaio orant. ut jam supra dixi, treo conta taillis fuere: Græeorumivero numeruni,.qui eisocii autant; nemonovit, aecenim initas illorum numerus est; sed, si connectera licet atl, and quinquaginta mon. minima coajicio. Hic igitur peditatus fait, eo quo dixi modus in acie locature: equitatus autem

scorsim.I36.’Cunctis-ita instruotus par populos etper manipulas stabat. dispositis; a v dein . . attique mon feceraat. 6mois Tisamenus, ’Antiaebi filins, saefiiicator ont: hic enimrexerciœniybunc ut vous saque- butor. Elena in fait, Clytiades [éd est, ex Ciytii familia] de" gente lamidaram: quem. Lacedæmonii. civam adoptant-anti Sciiieet quum Delphicum oraculum Tisamenas de proievœnsuhisset, reg sponderat si Pytbia, quinque marinas œnmiaiburmictoriam illum reportuluram. Itaque gymnicis certamiuibus deditoperam, tara. quam in bis victoriam reportaturus: et qüaquertiam exercer)»- Olympiæ certamine inito cumul-lieronymo, genereAnsirio, in en cratutviotoria potiretur, sed une luette certamine victua est. Tune Lacedæmonii, intelligentes adbellica commise, non :ad alunies; spectaro resporæam Tisameno editum,- oonatisunt Tisamemrm par» posita mercede sibi conciliera, sique persuadera ut une cum regia bas de Heraclidarum genere du ipsis esset ballonnai. A! ilie, ubi vidit manum interesse Mcedœmenimm, ’amioum se illis et socium adjungi, auxît pretium, dixitqae, " si se in civium summum voilent cooptera z omniumqae junium participera reddere, tune se id factu- rom, alia autem pretio minime.’-’ Quo audito, primamdadignati Spartani, missamlfec-erunt sans arcem divinandi;. Ad extremm vero, quum ingens-eis metus impenderet a Pemico hoc exercita,: com. sentientcs in conditionem, amassivenintiviram. At me, ubi mon; tatam vidit eorum sententiam,ne sic quidem, ait, Wnoibi hoc un, sed oportere etiam fratnmmm Engin eadem. conditione, qua-ipse, fieri34. Hæc Spartanam. ille dicens, postulatis sais imitatusv t ’ est v Melmnpode’m, - a - si regiam’dignitatem- cum jars eiütath’vlieet centime. Melunpas enim,lquam Argismfiema fanon essent correptæ, et Argiti illum. proposita mercerie-hie voilent «cessera;- ut rumba-libouret mua lieras, mercedemv postniaveratdimidiamxegui. Que repudiata con-- d’itione postquam digressi saut Argivi, quam moite etiam pluriannu- iieres in insaniam incidissent,’ ita demain-in conditionna annum podepropositam consentieates, adierant camp id illelpostuia-A

O ..CALLIoPE. a . in vexai: datari. At tune ille, matassin videns horum sententiam; mets cupiditate, ait, " nisi fratrinipsius Bianti tertiain reg-ni partem traderent, non esse se illis morem gestaruni.’ Et Argivi, in anga- stias adducti, in banc etiam conditionem consenserunt. . - - 8.5. Pari mode etiam Spartani,quum Tisameaum sibi adjungere vehementer cupereut, omnibus ejus postulatis concesserank Quæ’ postquam ei Spartani’indulserant; ad quihqhe’maximàà reportandas victorias Tisamenus Elena, nunc Spartanus factus, operam sueur. «illis arte» sua divinandi contulit. Sunt-autem isti duo ex omnibus irominibus soli, quos Spartani in civiumnumerum ’cooptarunt. Quin- que veto certamina, in quibus ope Tisameni victorîam Spartani reporteront, hæc saut: primum hoc, ad Platæas; deinde illud ad Tegéam, contra Tegeatas et Argivos ; tertiam, in Dipæensibus ad; versus universos Arcades, exceptis Mantinensibus ; quartum, adversus Messeai’os ad Isthmam; [sive radius, ad Ithomam ;] quintam,- ad Tanagram contra Athenienses et Argivos : hoc postremum pera-

otam. 36. Hic est igitar certamen tune Tisamenus, ex Spartanos illis comitatas,quinque. interpres a I sacreram ad Piatæas fait Græcis.’ Et felicem rei exitum Græcis portendebaut sacra, si sese defenderent; param prosperam autem; si Asopum transirent, et pagnes facerent initium. - 1 37. Mardonius veto, quum cuperet initiam facere pugnandi; non opportune habuit sacra i sed haie quoquegsi sese defeaderet, fausta omnia portendebantur. Usus est enim etiam ille Græcanicis sacris; eratque» illi Joutes Hegesiatratus, civis Elena; et ÏTeIliadarum nobiiissimas. Eumdem virum antes Spartaui, a se captura, in vincula conjecerant, et- supplicio destinaverant, quippe malta indigna ab en perpessi. Ille vero, hac calamitate circamveutus, utpote cui non mode capitis imminebat pœna, sed ante mortem etiam malta tristia patienda, facinus commisit dicta incredibile. Quum enim liguo illigatas esset ferro revincto, illatum forte terreau: instrumen-l tum auctus, continuo facinus molitas est omnium quæ novimus for. tissimam. Postquam enim vperpeadit quo pacte reliqaum pedem en compede educeret, anteriorem pedis partem sibi præsidit. Quo facto, quum custodiretur a custodibus, perfosso pariete’ Tegearni profugit, noctu iter faciens, interdia vero inter fruticeta latens et in statione manens : atqaeita, Lacedæmoniis ubique cum quæreutibus,’ tertia inocte Tegeæ fait: et audacia hominis obstapefacti erant Lacedæmonii, quum abscissum dimidiatum pedem viderent hami jaceatom, hominem-autem non passent reperire; Postquamiigitari hoc mode tune Lacedænionios evasît, Tegeam profugit, quæ pet id tempus non pacata erat Lacodœmoaiis. Deiu persanato vaincre, ligneum sibi perlera adscivit; et ab illo tempore exaproi’essohostis fait Lacsdæmouiorum. Neo tamen asque ad fluera ci profuit odiumi 3 L

O 4-4-2 ’ HERODOTI HISTOR. IX. in Lacedæmonios conceptum: captas est enim ab illis quum vaticiæ A naretur in Zaçyntho,-etinterfectus.; Sed hic interitus Hegesistrati: post pugnam acçidit Piatæensem: tune veto adAsopum fluviam,: - . baud exiguo pretip a Mardonio condactus, sacra facîebat, libeuter. ’ suscepto eo.munere,.tam oh Lacedæmoniorum,;quam quæ- - r stus38. Quurp cupidine. igitur et ipsi Persæ, et qui x cum ,- eis Icrant - Græei. v (aux!!! et hi seorsim suam aruspicem, babebant, Hippomachum :Leuca-t diam) victimaram judicio prohibereatur committere prælium, cen- tinenterautem novæ socioram copiædn castra cOnfluerent.-Græooo. mm, numerusque illorum in dies augesetar; tarn veroTimagenides. Herpin filius, Thebanus, Mardouio suasit, ut exitum faucium ,Ci-- u thæronis occuperet; dicens,;contineatcn Græcos quotidic adfiùere, quorum ingrate": mimera": tibi esset intercepteras. l . u . .- , 89.. Jura octo diebus castra castris opposite habaerant,.quum ille: hoc consilium .Mardonio deditu Et intelligeas Persa bonum esse. consilium, nocta equitatumi ad fascia»: Cithæronia exitum, avenus, * Platæas ferentemrmisit; quem locum ;Bœoti Tris capitat menti-- Athenieuses vexa. Quercux çapita., INec frustra veuerunt equites, ce: loci missi; ceperunt enim ingredientia planitiemn juments. quiagenï- ta, quæ ex Peloponneso cibaxia in castra Ivehebant, cum hOminibus, jumenta sequentibus. ,Qaa præda capta Persæ immanem cædem ediderunt, nec jumentis percentes nec hominibus: doneccæde son, ’ tiati, reliqua circamventaad Mardonium in castra abegerunt. h 3 40. Post hoc factum, biduum adhuc morati saut utriqne, quum; neutri vellent initiam facere pagaie; Et Barbariquidem asquenad.» - Asopam progrediebaatur, lacessentes. Græcos: sed iueutriv fluviumt trajiciebaatv Attamen equitatus Mardouiizceutinuoinstabat 6m; eis, eosque infestabat.. Thebani enim,*r.nagnopere.Medisçfaventesv studiose gerebant bellam,,et continuo illis usqaevad pagnes .discrimen: prœibaut; deinde. veto in eorum locum succedentefl’Persæ et Medi,.- . .. baud spernenda virtutis speciminaedebant. a . v. . . 4d. Usqae ad deeimum igitur diem nihil bis amplius gestum est; Ut vero undecimus adfuit dies quo castrarastvlisad Platane apponta. habuere, numerusque Græooram maltera. erat auctus,;et inox-am: ægerrime ferebat-Mardonius; tune in colloquium conveuere Mar-; douius Gobryae filins, et Artabazus Pharnacis, vit; in: pauciszPersa- rum Xerxi probatus. Ibi consultantiuinkduæ hm ersat;senteatiæ.: Altera Artabazi, Icensentis tt quam primum mouclade esselcastra, et ad marnai Thebanorum condom, ubi et frimeutumemultum couve-5 a i emmi habe’rent, et-;pa,bulum ,queutjs. Ibi tranquille. sedentcs-conficere bellum posse,;hac inita ratione:4-multum;se habereaurumg quum;siguatarn,vturu factum,,.maltumque argentan! et moula; bis; ne" parcerent, ses! ad; Græcos hæc (liminal-eut, et præsertirn ad.- n i

’CALI-II-OPE. I i443 "r r Græcamm civitatum piæsidès; in h’obÆaMd-cùhctanter prodituros t . 4 libertatem,vneque iterum’discrimen pug’naé adituros." - Hujus igîtùr w eadem fait sententiaïatque Thebànorum: melius-enim hic quoque, [quam Mardonius] quid futurum-esset, prospexeràt. I At Mardoriii . fardèrent et pèrtinacior sententia, nec une quo cedehs. tt Exi- l stimare enim se," taiebaty fi suum excrcitum Græcanièo longe præ- . stars: itaque quamprimurn prælio esse decernèndlim, nec commit- :tendum ut plures- etiam conveniantiquam jam nunc convenissent: : :imissa autem fadenda Hegesistrafi sacra, nec instituts. violanda V, rPcrsarum; sed l’atrium institutum seQuendo-ar’ma fei’eïida inho-

iA »stem."3 42. v Hæc quum « facienda ’ . "Mardonîns-. .4 V cenls’nisset,., .. nenio contra v .dixit; et vicît’iiliùs sententia; Illi enim’ snmxûa imperii à. Xerxe commis»; etat, non Artabazô.Ï. Tum’ conVocntîs tordinjum- tinctori- -bus, atque etiam Græcoruni sociorum duèibus, quæsivit Z(inarticu- .lum diquod cognitmn haberent fie Persis, tamquam in Œæcia peri- ;turis.. Tacentibus autem cunctis-qùi adsochtiierant, quippe aliis .ignorantibus oraculajaliis ’cognita quidem-hgbentibus, seüi’n’on tu- : .tum:sibi judicantibusea préfère; ipse Mardonius ait: leionîam a - i vas igitur am; nihil nantis," sut non andetis dicere: dicàm êgo’, bene I gurus. Est oraculnm, dicens in .fatis eSsèA ut Persæ,- pos’tquam in z Grœciam venerint, templum spolient Delphicum; eoqueifacto. pereant Hymnes;- Itaque-nos, quoniam” hoc ipsum novinius, noniadibimus id steinplum,.nec spolias adgrediemnr-z nèque banc-6b culpam peribi- mus. Proinde quotquotwcsttum benecupitistPersis,lgau(ieant hoc domine; confidantqué nos superaturos Græcos.” ’His dictis, Con- -I .tinno impenvit ut omnia paràrent recteque disponeljçntgqnippe po- ;p ascidieprimnhce prælio Muro;,. i A -’ * s - 5s l j 4-8. Jam istud quidem floraculnm, quad inIPersas valeta Mardo- Anius dixit, novi equidem in Illyrios càimm esse et in Encheiensium .exencitum, noniin Persas. quoi! exstat chum banc àpugnamspectanmhujusmodâ; A i f i ’ a fi I h ï ." ï ’v V ’ Gninineil riais Asonî fiçquontiq. ,1 j ’ Blibari’ow Gniislcies climnre cnibnnt. ’ - 1 r . Hic multi minbar! défunoli manens vitæ, i , Quanta mitüferi: tdcrit lux china: ’hoc îgitnr, (et alia maman Mnseèi; equidém novi in’Persas valen- tia.’* Thermodon antémi-fluvitjs idteià Tanagrqm finit et Glisa’ntem. i ’- 44-. Postquam itâ Mardcninside bineulisfîntertogavit duCes, 6081 b que ïcçhortat’us est, ingniit nox,- et .cxcdbiæ snnt diSpositæ. Quant autem jam multum- nox pmcessisset’,ividèfénturqne cinnia tranquille; «se in. cauris, maxixnèqne bpfiiines somnd sepulti; tunç Alçxdpdet 1111an filins, d’une et. rcx’Màcédonum,’ équo ad’Græçorum custo. idiaudveetùs, se enmiilorum dnÇibus valleiççlioquî dixit. I Et ou:

4-44 HERODOŒL HISTOR. IX. . stodum quidem major pas in statioue menait, nounullî vero ad duces s cucuirerunt, vuunciantes, tt venisse hominem equo vectum e castrîs I Medorum, qui, nullum aliud verbum promeus, duces nominatim de- signasset, cum. quibus çalloqui se velle,dixisset.” I - 4 i 45. His auditis,,duces protinus ad custodias illos secuti nuit. .Quo ubi venere, hæc illis Alexander-dixit: ftYiri Atheniens’es! , Vérba hæc ego in vestram iidem depono, rogans ut stagna habeatis, nec ulli elii, nisi Pausanias, edicstis; ne mihi extremam adferafis , perniciem. Nec enim dicturus hæc arsin. nisi de universo. Græcus t vehsmienterlessem sollicitus. - Sam enim et ego smiquitus Græcus genere, et nolim Græciam" ex libertate in servitutem redactam vi- l (lez-e. wDico igitur vobis, non pouline ’MardOnio-ejusque exercituî encre exisentelntia fieri : slioqui ; jam :pridem prælio, decertassefis. . Nunc veto eis decretum est, valere jussis sacrificiis, prima luce præ- .1iumicommittere: timet enim Mardonius. ut ego suspicor. nemajos vestrum numerus conveniat. A6 hoc ergo vos comparate- Sin cdifi’ert ille pugnam, et nunc vos non adgreditur; durets potto, et , manette: "etenim n0n nisi paucorum adhucdierum cibum: exercitui supersunt. A Quod si veto hujus belli exitus ex vesce. everlerit sen- - tenus, etiam meiioportebît. vos memores esse, et de me isba-sado comme, qui Græcorum causse tam.periCulosum fscinus- pro mec in vos. studio. suscepi, cupiens consilium vobisaperire Mardonii, ne -Ba.rbarî ex improvisa vos nondum exspectsnten adoriantur. Sun autem Alexander Macsdo.” . His dicti: ille rem) egit equum, et in castre suamque adstationem est revenus. I - - , . . 46.. Moxque Atheniensium duces ad fleurant cornu gemmule. Junt, et Pausaniæ, quæ ex Alexandre audiverent, renunciarunt, Quo’nuncio ille territus, l’arnaque metuens, hæc site: thuonînm igitur primo mana prælium committetur, oportet ut vos’Athenienses adversus Perses stetis, nos autem contra. Bonbon et Græcos, qui Ladversus vos locati mot; idgue hac causse. Vos matis Medos et illorum pugnandi germé, qui ad Marathons!!! en!!! eis congressi estis: nos veto horum shomînum nullum .expefieuüam neque notiq tiam habemus; ricine enim :Spartanorum Cam Medis pericalum fecit: sed Bœotos atgue Thessalos usa cognitos babouins. Quare omnino necesse. est, ut vos .sumtis .armis in; hoc.cornu troussais, nos autem in sinistrum cornu," .Ad [hæc Athenienses respoudeé- runt: " Nos quoque ipsi pridem ab initia, ubi vos vidimus suum Perses locatns, in animo habebamus hæc dicere, quæ une"): no-’ bis prqponere occupastis; sed metuehamus, ne ingrats vobis esset bratîo. Nunc quoniam vos ipsi hujus rationis feçistis mentionem, grata nabis hæc oratîo est, etpiarati sumus morem vobis-genre." . I 47. Ut igîtur utrisque hoc placuit, illuçèsçeute,tunc,aur.ors me tiquesvintelj se permutggqnt: Qqqd-ubi saïmclwertçruntsrfiœqü; me

CAL’L’IOPE. ’ 1’ 44:5 nunciarunt Mardonîo’: et ille, - hoc audita, protinus ipse quoque .aCÎeÎ Fuse rationem cœpit im’mutare, Persasqu’e adversus Lacedæ- monios ducere. Quod ubi Pausanias intellexit, manique-consilium .non latere vidit bastent, retro Spartanos duxit in dextrqu cornu: perindeyeroitem Mardonius suas læ’vum incarna reduxit. i 48. Postquam utraque acies pristinum-locum cepernt, præçonem Mardonius ad Spartanos misit, hæc illis ipsius nomîne dicentem-z tt Vos igîtur, Lacedæmonii; ut fortissimi viti prædicamini ab hominibus bas regiones incolentibus, qui magnopera vos admirantur, quad numquam exbello fugiatis, numquam. deserat-is stationem, sed du- retis donec eut adversarios perdideritis sut perieritis ipsi! Atqui harum nihil verum erst. Nami, priu’squam nos ’congrederemur et ad manas veniremus,’ palam fugientes Vos vidimus et stationèm de- serentes,nnempein Atheniensibus primum periculum facturas, vos ipsos Vera contra servas nostros incantes. I i-Hæc neatîquam saut fortium virorum facta: sed nimirum plûrinium de Vobis’nas fefellit opinio. Nam quum’propter ’virtutis vestras famam existimassemus, vos nabis præconem, qui nos provocaret,*missuras esse,, et cum salis .Persîs velleidimicure ;’ nos «me ipsum parmi, nihil tale vos’iridl- mus facientes, sed metu terroreque refugientes, Nunc îgitur, quoniam vos’nan prières ’hanc’nobis proposaistis conditionem, nos eam Jvobis ultra propanimus. Quidni pro Græcis vos, qui tartissimi esse existimamini, pro Barbarie autem nos, pari’utrîmqu’e humera pagne- mus.? Et siquidEm placuefit ut cœteri etiam pugnent, puguent illi deinde post nos! Sin hac nauplacet; sed satis esse judicarîtis ut nos soli pugnemus, decemnmus ig-itur i Ï etg’utri nastrum vicariat, hi ipra universo cirercitu vicisse malitur.” - i’ 4:9. His ’ dans "Ipræear’aliquantisper substitit: ut vero mémo eî respondit, reversas est,et’Mardania quid acciderit renuncinvit. Tum ille, vehementèr gavisus’,set frigidaelatus victoria, equitatum adversus Græcos nuisit; Et adcurrentes’ equites univerSum Græcorum exerci- tuminoommadsbant, etjaeula in cos (arquentes; efsagittas e; arcu- lms smittentes’ : ’quippe sagittaiii erant equites, nec cum eis com- minus Congredi poter-sut Græci. .Iidem etiam fautera Gargaphiam, undeaquabutür universus Græcorum exercitus, turbabant et obstrue- haut. Et ermt quidem prope illum fontem soli Lacedæmonii locati; reliqui vera Œæei, prout quique locati erant, longius aberant a fonte, «Asopum autem in propinqua habebant. ISed’quonîam ab Asopo tar- cebsntar, ad eumdem fautera aquatum iverant ; «ex fluvio enim" aquari prabibebautur ab equitum missilîbus. i ’ 50;? une remm statu, ’quum aqua careret etercîtus, et ab equitatu mum incommadaretur, Græcorum duces" convocavît Pausa- niæ, ut’adise in datum: cornu’conVenîrent, et de bis ipsis rebus eliisdeliberarentsw Nain; præter’bæc, aliis etiam incom-

A446 HERODOTI HISTOR. 1X. s marlis premebantur : - cibaria enim illos deFeCerant :1 amuliqiie- ea- rum, ad subvehendum conimeatum in. Peloponnesum, missi; inter- :clusi arant ab equitatu, ut in castra pervenire non passent. :. 5l. Deliberantibus ducibus placuitruq si eo die-Persæisuperse- derent præfium committere, ipsi in insulam se ’conferrent, Abat ihæc decemstadia a fonte Gargaphia, ad quem tune castra habe- 1 ;bant. estque ante urbem. Platæensium; lm insula fueritvin continente: :nempe fluviusaCitbærone monte in planifiera decurrit in .duasalveos divisas, tria fera stadia a se invicem distantes, et deinde .in antan confiait :. nomenyei est 0eroe,filiamque banc esse Asopi .siant hujus regianis incolæ. . Hunc-in locum transferts: castra v iconstituerunty quaretraquœ haberent copiant, nec ab equitibus, I ducat dam: ex adverso.stabant,jufestarentur. ’Movere autem pla- acuit,castr,a.sub secundæn..nactis.vigilhm, neïPerIæ illos viderait . alicantes, nec equites illos sequerentur et inesmmod.ent.- iDeinde. ;coustituerant, quando indium: .loaum perveriîsseat, quomn-Asopi v ,filia-Deroe e..Cithæroae decurrœseircumfluit, eademnacte’ dimi- xdism copiarum- partent ad Citbæronemmittere, ad recipiendos familias, qui commestum adveçturi sbiemt:.,erant enim in Citha- .rone.interclusi. , ., ç" », » i ’ " - i .r ,. 52.. Hæc quum, itadeerevissent, toto illa die ab equitatu: pressi, .immensumsustinuetunt laboreila i.Ut vera dies defeoit, demies- .runtque equites, factaznocte et adpropinquante baraqua ut diacreL filetant erat continuum, tian. vers picrique- collactisyasîs diseuse- .xunt; son illi-locum, de quo.canvenenat;:petere*in anima-hum; (sed, simulas moyeri .cœperunt,- læti eflÎugisse .equitatum, versus Pla- tæensium urbem fugientes, ad Hassan-[Jamais tauplum]-pervenerunt,zquod est ante Platæensilun urbem; vigiati stadia a Garga- phia distans; ibique antetemplum-consederuntp - i ” ” . 53. Hi.igitur circa Hemum’castramabuere.’ Pausaniâswero, Hpostquam- illos vidit ressuis egredientes,:ratus aux loeum. illos, de quo convenerat,peœre,,Lacedæmoniasetiam armsnjussittcapere, et eadem yia, quacæteri præcessissent,-progredi.. Ibi tune, quumialii prunes ordinum doctores patati essent: Pausaniçb obseqni, umu .Amompharetus, Poliadœ filins, manipulant dueeusgPitanetarum’, si: fit se non fugiturum puegrinos,:»neqne ultra ignominiam adspersuà ,rum Spartauis ;". mimtusqueœt,ubi quid ageratum vidit :-.nea enim superiori colloquât) inteæfiœrat. ,Paasaniæ veto et ;Euryanacti ia- ,dig.na res visa est, flipper-i0 mon obtemperare centurionem. adhuc vero indignior, deserere manipulum Pitanetarum, quoniam. ita du; n illowmanimatus essieu-quippe veriti,.ne,z si. illa-,relicto- facerent . quævcum cæteris Græeis constituissentpdesertus perilet’Amonphae "tu; cum suis. Id secum reputautes, gallium,- sisterejnsseruntzLaca- nicas.rcopias,pet persuaderehomini coati-.suntynonrecteeumfapere...

CALLIOPE." a 447 i 54.- Dam illi Amompharetum adhartantur; mum si: omnibus ’ Lacedæmoniis ; et :Tegestis . pane manentem: y interim iAtheaiensesi hæc fecerant; :Quieti steterant- in vestigiombiî locati clam,- bene gnari maris Lacedæmoniomm, alias sæpe’: cogitantium;a]ia dicen-i fium. Ut autem movere se scœpit exercitus, equitem de suis miserunt, qui spectaret utrum Lacedæmonii discedere adgrederentur, au? omninorde profectione non cogitarent ;r tum qui eX’Pailsaniwquære-x ret, quid ipsis esset faciemium. - v 2 . . r A ’ I 55. Ubi ad Lacedæmonios pervenit’ïpræco; viditiillos ao’2lociiin41 structos- stantes, etrprimores illorum inter se ahanâmes. ’Quum- enim. Amompharetum hormisessent: Euryanax et Pausanias, ne: salas Laéedæmoniorum-ibi manens, se suosque in pericalum Midi!»Z ceret, minime ei :persuaserunt; et adextremum eo veutum est, ut azimutas conuicia descenderent,.quo temporeadveniens præcof Atheniensis coram eis stetit. r- Et maiedictis illos .incessens Amour: pharetus, ambabus manibus sublato. saxo,"eoque.aute pedes positoi Pausanias, *i Hoc calcula,” ait, W sufragium ego fera, non debere nos fugere perpgrinos z”: nempe peregn’nos Barbaras dicens.: Quemi finassai et mais sans; adpellans Pausanias,-vrnox adëprœconemr , Atheniensium conversas; interrogantem quodv eivmandatum ont; « jussitkhunc, illi: quid hic agfleturr nuncium, isuoquernamize tragarc Athenienses, ut ad se omirent; et de diœessafacsrent quad ipsos aidie-

56. Et ille quidem ad Atheniensesmediit." Hos varanutinter se: ’ disaeptantessentfacere. auroratdeprehendit, Pausanias, . . quum. q adhuc - ibidem * mapsisset, existimans Amompharetum. si reliqui Lacedæmonii’dis-n. cessissent, non ibi solum mansurum, (id quad etiam aoeidit) data imperio cæteros amnes abduxit pet clivas; et :Tegestætquoquei se-; quebautur. Athenienses veto, ordine Ïinstructi,-. contraria: quamv Lacedæmonii via incedebant : : hi enim metu eqtritatus clivas saque-v bantur et radices Cithæronis ; - Athenienses vero’infravperplanitiem: ’ - » progrediebantur.57. Amompharetus autem, prorsuspersuasus L.- ; n nequaquam : .. ; . ausurmm - A Pausaniam sesuosque deserere, etiam nunc institit .ut ibi. manerent, nec desererent stationem: at, ubi jam JongiusvprogressumPausaniam: campais vidit, tune ratas revers-intis sesedeseruisse, mauipulumi a suum rai-ma capet-e jussit; eumque militari gratin ad reiiqaum agmelr adduxit.’ At.illi, postquam decem .fere stadia pfugnessi-erant, ex-: spectavemnt - Amompbareti- manipulum, .circa’nfluviumt Molaentemv rameutes, et circa locum cui Argiopio nomen’,--ubi-;templum est Ce-r . -. taris Eleusiniæ. Mauseruntnautemibihae consilio,-qua,si.statiouem: ’- t qua loaatus aratnon relinqueret Amompharetus ejusque manipulas,. . sed ibi-(marierait, ,redirent ipsi caque succnrrerent. Vixdam adv .- L illos parvenant Amampharçtus,tquum universum Barbarorum-equi-i

4-4-8 4 HERODOTFHISTOR. 1x. tutus eis. instabat. i Etenim equites pro sua more mais. Græcorùm adequitantes, quum. vacuum vidissent locum, que illi superioribuî diebus steterant, ulterius continua equo: adegerunt: et simulatque Græcos adsecutisunt, protinus:eis institerunt. ’ ’ . 58. Mardonius, ut Græcos noctu discessisse oognovit, lacumque vacuum vidit, Larissæum Tharacem vocavit ejusque fratres Eurypy« lulu et Throsydeium, opaque bis verbis est adlocutus: " Nunc quid porro dicetis, filii Aleuæ, loca hæc mais videntes P Nam vos, ho-’ rum hominum finitimi,dicebatis non fugue Lacedæmonios ex pagus, sed bellica virtute primaties esse viras : quos et paulo ante vidistis stationem deserere, et nunc cunctividemus proxima nocte prorsus- proi’ugisse. Nempe, ubi acie illis decemendum fait cum eis qui revers fortissimi sunt bomiuum, ostenderunt, se, quum sint nihili bomines, inter Græcos, qui nec ipsi allias frugis saut, eminuisse. A0 vobis quidem, quibus Persarum virtus minus comporta est, facile ignovi, laudantibus bos homines, quorum res quædam bene gestes vobis innatuerunt: sed tenta magis iArtabazums miratus sain, Lace- dæmonias pertimescentem, et timon perculsum ignavissimam dicentem sententiam, movenda nabis esse castra, et in Thebanorum urbem secedendum, nempe ibi obsidendis: quam sententiam etiam Rex ex me. cognoscet. Sed de bis quidem alias disserendi locus. erit : aune veto illis, ut nos eii’ugiant, non est permittendum ;.sed- persequi eos opartet, donec deprehensi pœnas nabis dederint cru-i nium quæ adversus Persaspatmmnt." ’ ’ " . 59. Hæc locutus Mardonius,. Persas Asopo superato cursimi duxit, vestigia secutus Græcannn, tamquam fugientium : duxit autem adversus solos Lacedæmonios et Tegeatas; nam Athenienses,- per planitiem euntes, abstentibus clivis non conspexerat. Et relia" quarum barbaricarum duces oopiarum, ut Persas videruntad perse- queudos Græcos egqessos,’protinus et ipsi amnes .sublatis signis "raptim secuti saut, ut quique pedibus vulebant, nullo ordine, non instructa acie. [ta igitnr hi cum clamore et tumultu adeurrerunt, tamquam primo impetu Græcos oppressai; a A I ’ . . 60. Pausanias, quum instaret equitatus, equitem ad Athenienses misit, qui ipsius verbis hæc illis diceret: tt cives Atllenienses ! quum maximum nabis propositum ait certamen, quoid agitait, li-« ben-ne manant Græcia, au. servitutem sit servitura, proditi-sumus» -tam nos Lacedæmonii, quam vos Athenienses, a sociis, qui proximal mate fuga se proripuerunt. Nunc igitur decretum est quid sit nabis. faciendum: nempe pugnare oportet quam fortissimerpossumus, et mutuo nabis succurrere. Igitursi in vos pn’mos- irraisset equitatusy oporteret nos et Tegeatas, qui nobiscum surit neque iGræciam prodiderunt, vobis succurrere. Nunc veto quum in nos universus in- sultât, æquum est ut vos laborantibus maxime partibus exercitu-

’ ’ CALLIOPE. ’ i 44:9- i suppetias’vaniatis.’- Sin vos ipsi occupati catis ut succurrere nabis I non possitis, hoc saltem nabis gratificamini ut sagittarios vestras ad 4 nos dimittatis. Quum compertum sit nobis, quam singulare studium ad hoc exsequendum bellum adhibeatis,’non dubitamus vos gratum a hoc nobis facturas." f. 61. His auditis, Athenienses patati erant illis succurrere et quantam maximam possent opem ferre. Jamque itero erant ingressi, .quum subito in illos impetnm feeerunt Græci a Barbarorum parti- .bus stantes, qui illis in acie fuerant oppositi: quo facto; jam suc,- currere istis non potnere, ipsi ab adgredientibus infestati. Itaque soli relicti Lacedæmonii et Tegeatæ, (simul cum leviarmatnra, quinquagies mille Lacedæmonii, et ter mille Tegeatæ’: nam hi numquam ab illis discesserunt :)- sacra fecerunt, quippe cum Mar- donio et exercitu quiicum eo erat conflicturi. Quumque .nihil-læti ’ portenderent victimæ, multi interim eorum cecîderunt, et multo plates vulnerabantur. Etenim Persæ, vallo e cratîbus facto, adeo .îmmensam in illos vim sagittarum emiserunt, ut Pausanias, quum .perlitare non posset, et valde premerentur Lacedæmonii, Junonis .templum respicîens, quod ad Platæas est, deam invocaret, crans ne spem ipsorum frustraretur. , 62. Dum ille adhuc deum invocat, primes surgunt Tegeatæ, et in hostem tendant. Max veto etiam Lacedæmoniis y post preces a. Pausania peractas, lætæ fuerunt victimes. Qui ut tandem perlite.- i runt, ipsi quoque adversus Persas pergunt; et illis Persæ, elictia Aarcubus, obviam ire instituant. Primum igitur fit prælinm apud mates: quæ .ubi corruerunt, atrox jam fit pugna apndipsum Cere- tris templum, caque diuturna, douce en ventum est ut maint in turba vit virum premeret:.nam bastas Græcorum prehendentes Barbari frangebant. Et studio quidem ac robore non inferiores erant Per- sæ: sed præterquam quod leviter erant armati, ignari etiam fuere pugnæ Græcorum, et solertia cedebant advermiis. Procurrenù ainguli,aut deni, et modo plumes, modo pauciores, globo facto irruebant inISpartanos; et ab bis interficiebantur. - ï 68. Qua parte quidem ipse Mardonius erat, ex candido equo pugnans, secnmque selectos habens mille fortissimos vPersarum; ibi vehementer hi premebant adversatios. Quoad igitur Mardonius-vim, etiam reliqui ,restiterunt, et fortiter pugnando multos stravernnt Lacedæmonios : ut veto interfcctus Mardonius est, et quod circa cum steteratjobur virorum cecidit, tunc nimirum et reliqui terga verterunt, cesseruntque Lacedæmoniis. Maxime enim illis nocebat yestitus’,vscuto carens: etenim cum gravi armatura leviter armati pngnabant.. 64. Ibi tune pœnam cædis Leonidæ, ’ secundum. . , oraculi responaum, Spartanis Mardonius solvit: et nobilissimam omnium, quas i ’ ’ 3 M Q.x

4’90 HERODOTI HISTOR. 1x. novimus, victoria’m Pausanias rduiit, Oleombi’oti filins, Anaxaruirîn (la nepos. (Superiorum. hujus viri pragenitorum nomîna recensai, ubi de Leonida agebatur: ont enim prorsus iidem.) Interfecttiai est autem Mardonius ab Aeimnesta, spectato inter Spartanos vira : qui insequente tempore, post hoc Medicum bellum, hello Messenico trecentos viras ducens, cum omnibus Messeniarum copiis ad Steny- oierum conflixit: et una cum trecentis suis occubuita i 65. Persæ apud Platæas a Lacedæmoniis foui fggatique, nullîo ordine ad castra sua confugerunt, in ligneum murum, quem in agro Thebano construxerant. Miror vero equidem, qui factum ait, quum ad Cereris locum pugnata ait hæc pugna, ut tamen nantis repentis fieri! Persarum, qui in locum deæ sacrum aut intrarit aut in en eeciderit, sed omnes in profana terra circa templum aécubnerint. Opium autem, (si mada fas est de rebus divinis opinari aliquid) deam illos non recepisse, ut qui ipsius templum, quad Eieusine fuit, cré massent, Hic igitur Platæensis pugnæ crins fait. 66. Artebazo, Pharnacis filin, initia statîm non placuerat, M8110. . nium a æge in Græcia reanui: idemque tune, mulbum hartatus ne iprælium Mardonius committeret, nihil profecerat. Itaque, utpote imprabans Mardonii consilium, banc iniit rationem. Quum suo sub imperio manum haberet haud’exiguam, sed ad quadraginta hominum millin, hi! ordine compasitis, quo tempore fiebat prælium, bene giorno quis-Puturus esset exitus pugnæ, agressas est, data imperio, ut, qua ipse prœiret, sequerentur amnes quocumque ipsum et que cita gradu vidiment præeuntem. Hoc data imperio, duxit flics, veinti in prælium ducevet: sed! quum ipse prægrederetur agmen, jamque fugie’ntes compexisset Persas ; inde non ampiius eadem ordine suos duxitæaedaçizatocursu fugam cum eis corripnit, non ligneun’r [murum petens nec Thebanorum urbem, sed in Phocidem tendons, enpiensque quam, primum ad Hellespontum pervénîre. Hi igitui-

banc67. Græcorum, in partem qui cum rege iteremnt, major intenderunt. pars de industria ces- l saverant: sed Bœoti rdîu cum Atheniensibus dimîcarunt. ,Nam Thebani; cum Medis imites, singulare studium adhibuére, fortiter payantes, minimeque ultra, cedentes; ita ut eorum trecentî, primarii viti fortissimique, ibi ab Atheniensibus sint interfecti. Ut vero bi quoque terga verterecoacti sunt, Thebas se reCeperunt, non quidem ita (incondita fuga) ut Persæ aut ut reliquaturha saciorum, qui nulia ré. gesta, ac ne pogna quidem cum une ex hostîbus conserta, in fugam se praripuerunt. v 68; Atque hînc adparet, Barbarorum res universas ex Persis pe- pendisse; quandaquidem et hi tunç, priusquam cum haste essent cangressi,sîmulatque Persas videra fugiente’s, et ipsi fugam capessiverunt. Itaque amnes se fugae mandai-nm, prester equitatum, quum .pr

reliquat,. .CALLIOPE. tum Bœoticum. Atque fugientibus magna ,, etiam . wusui equitatus fait, semper proxime ab hostibus obequitans, et suas fugientes a Græcis sejungens. 69. Dam ita victores Grœci fugientes Barbares persequnntnr oc- ciduntque, interim reliquis Græcus, qui circa Junonis templum cana sederant, et prælio non interfuerant, nunciatur pugnam esse pugnatam, vicisseque Pansaniam cum suis. Quo audita, nulle ordine Corintbii superiore via, quæ per montis radices et peraclivos fert, i recta" versus Çererir templum contenderunt, Mages-anses vero et. Phliasii per planifiera molliori via. Ubi vero prope bastera Me- garenses et Phliasii fuere, e langînquo eos conspicientesiequîtes Thebani, videntesque nullo ordine properantes, equos in illos adegerunt, Asopodora duce, Timandri filîo. In quos invecti, sexcentos eorum straverunt: reliquosque persecuti, in Cîthæronem præcipites compulerunt. Isti igitur ignobili morteperierunt. , , . 70. Persæ et reliqua turbe, postquam l intra ligneum murum [sive,’v in ligneum castellum] pervenerunt, adscendere in tunes maturarunt, priusquam Lacedæmonii adessent : eisque conscensis, quam optime poterant ad defendendum murum sese compararunt: et, ubi advenerunt Lacedæmonii, valide admodum propugnarunt. Nam priusquam , Athenienses accessissent, repulerunt Lacedæmonios, et malta eis orant superiores, quippe oppugnandarum munitianum imperitis. Ut vero Athenienses advenere, tune acris enfilât et diuturna circa murum pugnu. Sed ad extremum virtute et adsiduitate labaris conscenderunt murum Athenienses, eunuque diruerunt: et ca parte Græci intra munitionna irradiant. Primi qui ingressi Sunt, Tegeatœ fixera: et hi sunt qui tentai-l’un; spoliarunt Mardonii, en eoque quum alia aspartarimt, tum præsepe equorum, quad toturn glaneur!) erat et s spectatu dignum. Ac præsepe hoc quidem Mardonii in v Aleæ Minervæ dedicarunt Tegeatæ; reliqunm vero prædam. omnem in eumdem locum cum camuni Græeorum præda contulerunt. Barbari vero, ex que muras conuitginullnm amplius globum, quem obosti opponerent,’fecenmt, neque quisquam virtutis meininit; sed çansternati orant, utpote maltas hammam myriades in exiguum locum fuga compulsas et conclusse. Et Græcis ita facilis fait cædes. ut ex triginta hominum myriadibus (dormis quatuor myriadibus, cum quibus Artabazus profugit) ne ter mille quidem reliqui essent. La. cedæmoniorum veto, qui quidem ex ipsa Sparte fuere, moisi anus et nanaginta in prælia ceciderant; ex Tegeatis verusèdecim: en

Atheniensibus,, 7l. V irtutia mimine in Platæensi duo pogna et quinquaginta. embrunie, inter Barbares, . peditatus quidem Persarum, equitatus vero. Sacrum: inter singulas viras eminuisse dicitur Mardonii virtus. Inter Græcos, quunquam et Tégeatæ, et .Ath’enienses’fortiter pagnarunt, præ cæteris eminuit .J. s

452 HERODOTI HISTOR. 1x. Lacedæmoniarum air-tut: "quod quidem nulle alia indicia Iconfirharèî. possum, (hi enim cuncti vicerunt eas qui ipsis appasitisteteranty- nisi quad Lacedæmonii cum robustissima parte copiarum bostilium’ confiixerunt, basque superarunt. Inter singulas viras, ut mihi quidem videtur, præ cæteris, longe fartissime pugnavit Aristodemus, is" , qui, quum ex trecentis unus a Thermopylis rediisset, ignominia notatus erat. Post hune autem eminuere Posidonius et Philocyon et Spartanus Amompbaretus. » Quamquam, quum sermo haberetur quis illorum fortissimus fuerit, præsentes Spartani statueront, Aristode- mum manifeste mari voluisse propter culpam qua tenebatur; caque caussa furiosum, et ardinem suum relinquentem,’præclara facta edi-. disse: ’Pasidonium vera, quum non decrevisset mari, fortissime pugnasse, tantaque esse præstantiorèm illa. At hoc fartasse illi ex: invidia dixerint. Cæterum hi amnes, quos nominavi, qui in hac . pogna ceciderunt, publico honore adfecti sunt, Aristadema excepta r Aristademus vero, eo quad ab prædictain culpam mari decrevisset,

’72. Hi igitur ex Lacedæmonii: Platæensi pugna maxime nobilitati - nonsont. Nain Callicrates est extra hanamtus. pugnam mortuns est, pulcbem’mus. . Græcorum qui in exercitu fuerunt, non modo Lacedæmoniorum, sed reiiquorum etiam Græcorum. Quo tempore sacra fecit Pausanias, sedens ille sua in ordine sagitta vulneratus est in latere. Ac tous quidem cæteri capessiverunt» pugnam: w ipse vero ex acie clams, ægerrime ferens mortem, dixit Arimnesta, civi Platæensi, non se pue-u nitere quad pro Græcia moriatur, sed quad manu non cit usas, neque ullam se dignumfacinus cdidisret, quum id ipsum unies cupivisset. * 73. Inter Athenienses nobilitatus est Sophanes, Eutychidisvfilîusi ex populo cui Decelea nomen. .Cujus papularium Decelensium 4 olim factum esstitit, ut ipsi Athenienses narrant, in omne lævum eis. . utile. Nain, qua tempore. olim repetendæ Helenæ causas Tyndari« dæ cum numeroso exercitu terrain Atticam invaserunt, et, quum nescirent quem in locum illa departata esset, populos Atticæ sedibus suis expulerunt; tune (ut vulgo aiunt) Decelenses, sive, ut au. dicunt, ipse Decelus, indignatus iniquo Thesei facinore, simulque universæ metuens Atheniensium terres, totem rem illis aperuit, via . amique quæ fert Aphidnas monstravit: quos mon Titacus,-’Apbià , dnensis ipse, Tyndaridis prodidit. » Quod ab factum Decelensibus Spartani immunitatem vectigalium et præcipuam -[in conventibus Vpublicis et infestorum solennibus] eadem indulserunt; quo priviiegia illi etiam nunc fruuntur, ita quidem ut etiam in hello illa, quad mui- tis post hoc bellum annis inter. Peloponnesios et Athenienses gestum est, quum reliquam Attioam Lacedæmonii vastarentheceleavabs-Q

74. Ex hocigitur Atticæpaga Sophanes fait, qui. tune mais præcipuamtinuerint. inter Athenienses 4 laudem » abstulit.- N Quo I de vira- -duplex

CALLIOPE; r Ï 4-55- fams fertur :A altera, gestasse eum ferream ancoram, e loficæ-cingulo - ænea catana religatam ; team illum ancoram, quoties propius hastes venisset, in terram defigere salitum esse, ne hastes, impetum in illum facientes, statione cum depellere passent; fuga autem facta hostiurn recipere consuesse ancoram, et ita persequi hostem.- Hæc de hac vira fuma fertur. Cui contradicentes alii aiunt,in ejusdem iviri cly- peo, quem semper ille in gyrom agere consuesset,- nec umquam quietum sinere, pro insigni fuisse ancoram, non gestasse illum ferre--

am75; Exstatancoram ejusdem Sophanis e-lorica aliud præelare religatam. factum; - scilicet- a - i quum Athenienses Æginam circumsederent, hic Eurybaten Argi- vum, virum quinquertio nobilem, a se ad singulare certamen provo- catuminterfecit. Sed eidem Sophani insequente temporeraccidit, ut, quum dux esset Atheniensium cum Leagro Glaucanis filia, apud Daton oppidum, ubi pro auri metallis decertabatur, fortiter pugnans, ab Edonis interficeretur. - i - A ’ - ’ 76; Postquam ita ad Platæas Barbari prostrati sont a Græcis, advenit-ad bos roulier transfuga: quæ ut perditas vidit Persas, Græ- cosque victores, quum fuisset .pellex Pharandatisv Persæ, - Teaspis filin malta omata aura et ipsa et ejus famulæ, et veste pretiosissima quæ ad menus-crut, descendit de carpento et-adv Lacedæmonias accessit in cædibus adhuc occupatos. Quumque omnia ibi. admi- nistrantemvideret Pausaniam, cujus etïnamen et patriam jam antea frequenti audita noverat, agnovit Pausaniam, et genuavejus complectens, his verbis cum adlocuta est: " RexSpartæ, libera me sop- plicem captivitatis servitnte! Nam et hactenus me juvisti, quad hos hamines perdidisti, qui nec heroum nec deorum curam habent. Sam autem wgenere Coa,’ Hegetoridæ filin,- Antagoræ filii: ’quam-vi ex Co raptam habuit Persa.” Cui ille respondit: " Confide, taulier, non imado ut sopplex; sedtet insuper si verum est quad ais, filiam te esse Hegetoridæ Coi,:qui maxime omnium ista. loca habitantium’hospitii V jure mecum conjunctus est,” His dictis, tune illam præsentibus ephoris tradidit, deinde vero rÆginam- misit, qua ipsa-venire cupi-

,77; Post hujus mulieris adventum moxadfuere Mantinenses, re confeota.verat. Qui ubi cognavere 4 - sera nse venire - post- peraetam» pugnam, vehernenter indoluerunt, et muletam se .cOmmeruisse ultra fateban- tut. Utvero audivere fugam carripuisse Medos qui cum Artabazo erant,.hos illi, dissuadentibus- licet .Lacedæmoniis, persecuti sont disque in,Thessaliam. V Postquam-van domum sont reversi, duces suarum copiarum exsilio multarunt. - Post [Mantinenses-IElei-vene- tout : .- et hi pariter saque Mantinenses gravissime dolentes radieront, paritarque -atque illi, postquam domum reversi sont, duces suas in «influai miseront; zEthæc quidem de .Mantinensibus et Eleis hac-, tenus. *

me HERODOTI HISTOR. 1x. 78. Fait autem in excréta Ægiaetaruin ad Plateau W Lampan, Pytheæ filins, primarius vir inter Æginetas: qui l’amni- am adiit, rem imprabissimam ei suasurus. Ad quem quum accessisset, magna studio hæc verba feeit: " Fili Cleambroti! exsecutus es facinus ita magnum et præclarum, ut hominis superare noteront videntur: tibique hoc dedit deus, ut liberata Græcia omniumquos novimus Græcorum longe maximum gloriam sis consecmus. At tu nunc. etiam quad superest periice; quo famam etiam commuant majorem, et Barbarorum quisque posthac cavent ne res nefarias ad.- versus Græcos ultra susei iat. Postquam Leonidas ad Thermapylas .oecubuit, Mardonius et xes capot ejus præciderunt, et a pale araseront. Haie si tu paria reddideris, primum Spartani, tuai vers etiam Græci amnes te collaudabunt. Quippe Maniement si e polo erexeris, patruum toum ultus fueris Leoaidam." Hæc ille dixit, putans se gratificaturum Pausaniæ. ’ . 79. Cui his verbis rex respondit: "Hospes Ægineta! tuam et bonevolentiam et praspîcientiam laudo: st a recto animi sensu plurimum abes. Nam postquam me et patriam factumque meum in cœlum osque extulisti, in minium me projecisti, dam hot-taris ut mortuo insultem, et me ais, id si fecero, malins auditurum. Bu.- .baros hoc facere decet, non Græcos: atque illos hoc nanise adimas. Ego quidem quad ad hac adtinet, nec Æginetis velim placera, nec ,quibuscumque talia placent : sufioitque mihi, Lacedæmoniis placera, sonate argentera, sancteque laquentem. Leonidæ veto, quem tu me jubes niaisai, puto magnifies esse parentammi nam innumetabilium horum cæde ultionem et ipse obtinuit et oseteri qui ad Thermopyles «embueront. Omnino veto, tafia propositurus sut mum noii porto meum in camper-iman venire: et gratias baba. quad: incolumis abeas i” His auditis, ille discessit. I 80. Jans Pausanias, proposito par edicto, au de prodit quinquas: tangent, hilotes jussit pirations colligera. Et illi, par castra discurrentes, tenteriez invenerunt auto argentoque replets, lactasque aura et argenta obductos, et enteras aureas, et phiales, aliaqiie poculai: plaustrisque impositos invenerunt saccos, in quibus ,iebetes enfant mirai et argentei: denique matis cadaveribus, anilines ,detraxerunt, et torques, et acinacas, qui item aurai erant: venis enim variegatæne ratio quidem ulla habebatur. Ibi tune moka farta subtrahentes bilame vendiderunt Æginetis: malta veto etiam .repræsentabant, quæoumque abscondere non potineront. Atque bine initiant cepere instantes Æginetarum divitiæ: quippe qui. w, quasi sas calot, abhilotîs enterunt. , . 81. Peeuniis reliquisque robas ratinois in un «nous. dissimula estimeront Delphine deo; ex que autem nous dedicatus est, serpenti unau imitait arsin ; item Olympioo deo

CALLIOPE. I " 45è Minninexemerùnt, ex qua Jovis ænea statua deee’m eubitornrri dedioata est ; denique Isthmio deo, unde confecta est Neptuni ænea statua septem cubitorum. Hæc postquam exemere, reliqua inter se dhtnbuerunt, pellices Persarum, et aurum, et argentum, et alias res pretiosas, et jumenta: acceperuntque quique pro suo merito. Quæ- nain vero præcipua data sint eis quorum præ cæteris virtus eminuit, a nemine memoratum reperio: puto autem equidem, bis præcîpua quædam data esse. Pausaniæ vero omnia dena selecta dataque sont, mulieres, equi, tolenta, cameli, pariterque alia pretiosa.’ i 82. Narrant etiam hoc accidisse: Xerxem, ex Græcia fugientem, l supellectilem suam Mardonio reliquisse; Pausaniam igitur, quum Mardonii tentorium vidisset auro et argento et variegatis aulæis in; structum, pisteras et coquos jussisse cœnam parure prorsus 91411km Mardonio soliti essent instrum. Quod quum illi fecissent, tum Pan- saniam, lectnlos videntem aureos et argenteos pulcre strates, et’ menses aunas et argenteas, et magnificum ipsius cœnæ adparatuin, propositas admiratum lautitias, joci causse. sucs (amnios Laconicam’ parare cœnam jussisse. Quumque multum interesset inter utmmque epulum, rîdentem Pausaniam vocasse Græcorum duces; eisque, ut’ convenerunt, utriusque cœnæ adparatum monstrantem, dixisse :* * Hoc consilio, Grœci viti! vos convocavi, quo stultitiam vobis os- tenderem Medi ; qui, quum taii vîctus generi esset adsuetus, ad nos venit, miserum nostrum epulum nobis rapturus.’ Hæc Pausanias ducibus Græcqrumlfertnr dîxisse. ’ 83. Sed et inseqnenlœ tempore post. bas res gestas multi Platœ-, enses arculas adhuc invenerunt auro et argente et alfis pretiosis rebus repletas. Et nonnullo rursus post hæc ’tempore interjecto, postquam mortuorum cadavera carnibus prorsus fuissent mulots, etiam hoc mîmm adparuit. Quum ossa in unum locum Pîatæenses coifigerent, repertum est cranium nullum prorsus suturant habens, sed une asse eonstans. Reperta est etiam maxilla, quum inferior, t’ont superior, cujus dehtes îta concreti emnt, tam relioui, quam molares, ut une osse constatent amnes. Reperta etiam sont assa viri quinque cubitorum. i 84a. Deinde vero Mardonii cadaver, postridie quam commissa pogna est, non est repertum. Quod quidem quonam ab homine fuerit subtractum, dicere pro certo non possum. Multos enim me- inoratos audivi, et diversîs e civitatibus viras, qui perhîbentur sape- lîisse Mardonium; ac novi multos qui hoc nomine ingentîa- dona acceperunt. ab Artonte Mardonii filio. Quis veto. ex bis sit; qui Mardonii corpus subtraxerit et sepeliverit, pro certo comperire non potui. Fertur etiam fuma quædam, Dionysophanem Ephesium se- peliisse Mardonium. Sed hæc de Mardoniî sepultura. 85. Græcî veto, divisa præâa, suas sepeli’ccrunt, seorsîm qniqùe.

4-56 HERODOTI -HÆSToR. 1X. Et Lacedæmonii quidem tria conditoria fecerunt. In une adobe scentes sepelierunt, [ifenas illi vocant,] quorum e numero Positio- niusfuit, et Amompharetus, et Philocyon, et Callicrates: in altero reliquos Spartanos; in tertio hilotas. Hac ratione Lacedæmonii usi sunt. Tegeatæ vero seorsim ab illis suos amnes une in sepulcro condiderunt: atque ita etiam Athenienses sucs une in loco: pariterque Megarenses et Phliasii sucs, qui ab equitibus occisi erant. Horum itaque omnium plana crant «pulcre. Ad reliquerum vero populorum sépulcre. quod adtinet, quotquot apud Platæas osten- duntur, illorum quique, ut ego comperio, quum puderet cos non interfuisse pagnes, inane; excitarunt tumuloa, posterorum hominum gratia. Nam ibidem est etiam Æginetarum, quod vacant, septil- crum; quod ego audio decimo post hæc auna, rogantibus Æginetis, a Cleade excitatum esse, Autodici filio, cive Platæensi, qui publicus Æginetarum hospes fuit. 86. Sepultis ad Platæam mortuis, deliberantibus Grœcis placuit protinus contra Thebas ferre arma, postulateque a Thebanis ut sibi bos traderent qui Medorum partes essent secuti, imprimisque Ti- magenidemet Attaginum, qui prœ cæteris principes hujus factionis fuissent: quos nisi illi tradidissent, non abscedere decreverunt ab urbe, quin eam expugnassent. thue hoc eis placuit, ita undecimo post pugnam die ad Thebas veneruut; urbemque obsidentes, postularunt ut prædicti viti sibi dederentur: et, negantibus The-. banis se id facturas, agrum illorum vastarunt, murumque nppuv gnarunt. . 87. Qui quum adsidue multa illis damna inferrent, vicesimo die Timagenides hæc apud Thebanos verba fecit; tt Quoniam Græcis decretum est, cives Thebani! non prius ab oppugnatione desistere abscedereque, quam sut expugnassent Thebas, aut nos illis a vobis dediti essemus; nunc nostra caussa ne plura porro patiatur Bœotia terra! Sed, si illi, pecuniarum avidi, in speciem tantum nos depo- scunt, demus eis pecnnias ex publico : nam publice amnes Medorurn partes secuti sumus, non nos soli. Sin vere nos deditos cupiunt, caque caussa urbem oppugnant, nos ipsi ad causam apud eos dicendam nos sistemus." -Et hic sane optime dicere visu est et opportune : protinusque caduceatorem Thebani miserunt ad Pausaniam, significantes se viras illos esse tradituros. I 88. De quo ut inter utrosque couvenit, interim Attaginus quidem ex urbe clam profugit: cujusfilios Pausanias ad se adductos absolvit crimine, Mcdismi culpam, dicens, filins nullum bulgare. Reliqui veto viri quos Thebani dediderunt, putabant illi quidem ad dicendam caussaxn se iri admissum, prètereaque confidebant pecuniis amoliri a se pusse periculum: at id ipsum suspicatus Pausanias, postquam . me; «mêlait, universum sociorum exercitum dirnisit, et illos Corin-

thum abductos interfeoit. CALLIOPE.Ac hæ quidem res sunt, ad Platæas 457 et

«ad - 89. ArtabazusThebas vero, Phamacis gestes. filius, qui Platæis , profugerat, jam longe admodum erat progressus. Qui ubi. in Thessaliam pervenit, Thessali cum ad hospitiiim voçarunt, sciscitatique .sunt de reliquo exercitu: nec dum enim quidquam de rebus ad Platæas gestis compererant. tAt Artabazus, bene gnarus, si ide præliis factis id quad res erat illis aperuisset, verendum sibi esse, ne ipse cum exs ercitu suo pereat: unumquemque enim se adgressurum existim- vit, qui quæ gesta etant cognovisset: hæc igitur secum reputans, nec apud Phocenses vulgaverat quidquam, et apud Thessalos hæc dixit: tt Ego quidem, ut videtis, Thessali! in Thraciam .maturo pervenire; et celeritate utor, quippe præmissus e castris cum hîsce ad rem quamdam peragendam. Ipse vero Mardonius, e vestigio me cum suc exercitu sequens, mox vobis aderit.. Hunc hospitio excipite, omniaque ei officia præstate: nec enim, id fecisse, in posterum vos pœnitebit." His dictis, raptim par Thessaliam et Macedoniam recta Thraciam versus duxit exercitum, vere festi. nans, et par mediam terram viam carpens. Denique Byzantiurn. pervenit, relictis quidem de suo exercitu multis, qui partim a Thra- cibus in itinere cæsi sunt, partim faine et laboribus conflictati perierant. Tutu ex Byzantio navigiis trajecit: atque ita hic in vAsiam

, 90. Quo die istam ad Platæas cladem Persæ acceperunt, eodem estdie accidit utreversus. alia calamitate ad Mycalen Ioniæ. q adfligerentur. Sci- licet quum Deli sederent Græci, qui duce Leotychide Lacedæmo- nio cum classe advenerant, venerunt ad eos ex Samo legati, Lam- pon Thrasyclis filins, et Athenagoras Archestratidæ, et Hegesia stratus Aristagoræ, a Samiis missi insciis Persis et inscio tyranno Theomestore, Androdamantis filin, quem Persæ tyrannum Sami constituerant. Qui ubi Græcorum duces convenere, multa, atque varia-verba Hegesish’atus fecit; dicens, tt si mode vidissent illos Iones, descituros esse a Persis, .et ad illorum adventum’ discessu- ros Barbaros; sive hi manserint, nullam aiiam talem prædam Græ- cos umquam repentiras." Denique communes deos invocans, hortatus illos est,.l ut "homines Græcos servitute vellent liberare, et pellere Barbarum. quue facile illis esse factu,” ait : " etenim et naves eorum male navigare, nec resistere illis pesse. Quod si quam suspicionem haberent per dolum se illos excitare, paratos se esse in illorum navibus obsidum loco abduciJ’ i i , , 91. Quumque pluribusverbis- orare non desisteret Samius ho-- spes, tune Leotychides, sive consulta capiendi omînis causse, sive forte furtuna, deo ita volente, interrogavit cum: ’F Samie hospes! quodnam tibi nomen est ?” Et ille, t’ Hegesistratus,” ait. Moxque. 3 N

4-58 HERODOTI HISTOR. 1X. Leotychides, intercipiens reliquum sermonem, si quem adjecturuè Hegesistratus esset, ttAccipio," inquit, " amen, Samie hospes! ac- cipio hune copiarum ducem.” [hac enim sonat Græcum hujus viri nomen] tt Tu mado fac, et hi qui tecum sunt, ut, priusquam bine abeatis, fidem nobisdetis, revera Samios promtos nabis socios ad- futuros.”.92. Hæc locutus, e vestigio v .rem ’ exsequi y adgressus est.. Protii nus enim Samii de societate cum Grmcis fidem et jusjurandum dederunt: coque facto, duo ex legstis domum navigarunt; nam He- gesistratum secum. navigara Leotychides jussit, nomen ejus. pro amine accipiens. Et illa quidem die se continuerunt Græci, po- stridievero Iæta illis sacra fuere, interpretissacrorurn officia fungen- tel Deipbono, Euenii filin, Apolloniata, ex illa Apollonia, quæ ad Ioniam mare site est. . a 98. Deiphani hujus pater Euenius fortune usas erat hujusmadi; Sunt Apolloniæ oves Sali same, quæ interdiu pascuntur juxta fluvium, qui ex Lacmane monte par agrum Apolloniatem prope Ori- cum partum in mare induit: noctu vera selecti viti, divitiis et generet spectatissimi inter cives, easdem oves custodiunt, quisque par anni spatium. Nam oves lias, ex oraculi responso quodam, maximi faciunt Apolloniatœ; stabulantur autem illæ in antro quodam procul ab urbe... Ibi cas tnncEuenius hic, ad id delectus, custodiebat: et nocte quadam, quum, qui vigilare debebat, obdormivisset, ingressi in antrum lupi oves fare sexaginta corripuerunt. Quod ubi ille animadvertit, tacuit, nec cuiquam edixit, alias cogitans emere et in illarnm lacumisubstituere. . At non latuit Apolloniatas factum: qui, ut id cognoverunt, in judicium adductum Euenium candemnarunt, ut, quoniam ovium custodiam adeo negligenter obiisset, oculorum usu privaretur. Sed, postquam eum excæcarunt, continuo deinde nec oves illis pepererunt, nec terra fructum, ut ante, edere cœpit. Quumque et Dodonæuin et Delphicum consuluissent oraculum; caussamque quæsissent præsentium malorum responderunt pro- phetæ, "eo illis hæc accidere, quad sacrarum avium custodem Euenium luminibus orbassent. Ipsos enim (deos) immisisse lupos ; neque prius desituros esse illum ulcisci, quam ei pœnam facinorist dedissent Apolloniatæ, quamcumque ipse pastulasset : quæ quando suinta fuerit pœna, daturas Euenio esse deos tale danum, cujus caussn multi homines beatum illum sint prædicaturi." - 94: Hæc Apolloniatis data sunt responsa; quæ illi clam habentes, civium suaruni nounullis negotium cum Euenio confioiendum’ mandatant. Etihi ad id confioiendum hac usi sunttratione. Con- veniunt Euenium in sellaisedentem, eique adsidentes primum aliis de rebus verba faciunt, deinde ad commiserandamthominis calami- - tuteur progressi, atque ita eum fallentes, interrogant tt quasnam pœ-

- i CALLIOPE. » - 459 na esset pastulaturus, si voluissent Apolloniatæ pumas sustinere eorum quæ in illum admisiSsent P” vEt ille, qui de oraculi responso nihil audiverat, optans ait: fl si quis ipsi duret agros istos," (nomi- nabat nempe cives quosdam, quas noverat duo pulcherrimapApallo- niæ prædia passidere z) fl et ædes inSuper in urbe," quas noverat ille pulcherrimas esse; " hæc,"inquit, "si tractus fuisset, in posterum se non iraturum esse civibus, sed hac muleta fore contentum." Quæ’ ubi ille dixit, adsidentes ei cives responderunt: nl’âuenieLhanc m’ulctam,’ex oraculi responso, salvunt tibi Apolloniatœ pro eo quad te luminibus privarunt.’; Et ille quidem, postquam rem totem cag- novit, œgerrime tulit se lta esse circumventum; Apolloniatæ Vera sa, quæ ille optaverat, emta a daminis, ei dederunt. Pratinus autem ab hoc tempore insitam divinandi vim et sacra interpretandi idem Euenius habuit, ita ut hoc nomme celebris evaserit. i * 95. Hujus igltur Euenii filius Deiphonus, adductus a Corinthiis, sacrarum interpres fuit apud hunc exercitum. Audivi Vera etiam, eumdem Deiphonum, usurpato Euenii nomine, abiisse Græciam, et passim operam suam laçasse, quum non fuisset Euenii filins. 96. Græci, ut perlitarunt, naves ex Delo ad Samum maverunt; et postquam ad Calamos venerunt, terræ Samiæ locum ita nomina- tum, ibi prope J unanis templum, quad eo loci est, adpulerunt et ad navalem pugnam se compararunt. At Persæ, ubi illos adnvavigare resciverunt, ipsi quoque naves moverunt; et cæteras quidem admo- verunt continenti,-Phœnicum veto naves utlabirent permiserunt. Deliberantibus quippe ’visum era’t, pugna navali non esse diecernene dum, nec enim se Græcis pares esse-existimabant. Ad continentem autem navigarunt, quo essent sub pedestris exercitus sui tutamine, qui in Mycale erat, nempe jussu Xerxis de reliquo exercitu ibi custodiendæ Ioniæ caussa relictus. Sexaginta hominum millia erant, quibus Tigranes præerat, vir et forma et statura emlnens. Hujus igitur sub exercitus tutamen se recipere decreverunt duces classis, naveSque in terram subducere, et vallo circumdare, quad simul munîmentum navibus et sibi refugium esset. *97Î Hocinito consilio profecti sunt Persæ; quumque præterna- vigato Eumenidum templo, quad in Mycalelest, in Gæsonem et Scolapoentem venissent, ubi est CererisiEleusiniæ templum, quad Philistus statuit, Pasiclis. filins, Neleum Codri filîum ad Miletum candendam secutus: ibi subduxerunt naves: et, cassis arbaribus . frugiferis, mura eas circumdederunt partim ligneo, partim lapideo, palosque præacutos circa murum’defikerunt. Denique, in utramque pattern re deliberata, et ad talerandam obsidionem et ad superan. dom bostem sese comparabant.’ ’ ’ l i V 98. Græci, ut ad continentem abiisse Barbares cognoverunt, negro ferebant quad sibi e manibus essent elapsi: nec’vero satis

4-60 HERODOTI HISTOR. 1X. certi ersnt quid facerent ipsi, utrum domum redirent, au in Helles- pontum navigarent. Ad extremum decreverunt neutrum horum facere, sed ad continentem dirigere naves. Itaque præparatis scalis et aliis rebus quorum in navali pugna usus est, versus Mycalen na. vigarunt. Ubi veto prope castra fuerunt hostium, neque quisquam adparuit qui adversus illos egrederetur, naves autem viderunt intra murum subductas, et frequentem peditatum secundum littus in acie stantem ; ibi tune Leotychides, primum, prester littus quam proxime potuit naviguas, præconis voce hæc verba Ionibus adclamavit: " Viri Ianes, quotquot estis qui me auditis, accipite quæ dico! omnino enim non intelligent Persæ quæ vobis manda. Quando ad manas venerimus cum haste, tum quisque vesu’um ante omnia libertatis memento, deinde vero tesseiæ Hebæ. Sed et, qui vacem meam non exaudierit, cognascat hæc ex bis qui audiverint.” Cujus sermonis idem consilium fait quad T hemistoclis ad .Artemisiurn. Sci- licet, si Persas laterent dicta, persuasurum se speravit Ionibus ut de» fioient; sive illa ad Barbaros fuissent delata,,facturum ut hi Græcis

I 99, Deinde, postquam in Ianas hortatus Leotychides est, hæc fe- (Ionibus)cerunt Græci. Adpulsis ad littusdifiiderent. navibus ascendant, aciemquein- p struxerunt. Persæ vero, quum Græcos cemerent ad pugnandum paras tas, scirentque bortatos ces esse louas; nec Samiis nec Milesiis satis fidebant. Et Samiis quidem, quad eas suspicarentur cum Græcis sentire, arma adimunt. Samii enim, quum in. classe Barbarorum advenissent Athenienses captivi, quos in Attica relictos ceperat Xerxis exercitus, bos amnes pretia redemerant, et data viaticq Athenas remiseront: quo magis bos suspicio premebat, ut qui quin,- genta capita hostium Xerxis liberassent captivitate. Milesios veto jusseruntexitus viarum custadire ad Myçalœ çacumina ferentium, ut qui regionem optime nossent : id autem hoc consilio fecerunt, ut illi extra castra essent. Ah bis igitur Ionibus, quos suspicabantur, si potestatem nanciscerentur, res novas. malituros, hoc modo sibi Persæ præcaverunt: ipsi vero orales, comportarunt, quæ sibi prq

.100. Jam Græci, instructa acie, ibant in hostem, quum subito vallofama quædam pervolavit essent. universum exercitum, . ’ et caduceus cana, spectus est in litare depasitus. Currebat autem fuma .hujusrlnodi, Græcosiin. Bœotia exercitum Mardonii prœlio superme- . Nempe anima utique documentis declarantur res quæ divinitus contingunt; quart-1 p doquidem tune, quum idem fuit dies quo et ad Platæas cladem Perses acceperunt et ad Mycalen accepturi orant, ad Græcos hic, stantes fama pervenit; quo factum est, ut multq majorem fiduciamcaperet, exercitus, et ab subeundum periculum esset alacrior. . 101. Atque etiam hoc alterum cantigit ut concurreret, (1!qu

CALLIQPE. 461 utraque pugna prope Cereris Eleusiniæ templum pugnata sit. Nom prope Cereris templum et in Platæensi agro, ut supra docui, pugnatum est, et nunc ad IVchaIen pariter pugnaturi erant. V ictoriam autem jam tum reportasse Græcos cum Pausania, recte bis fama nunciavit: nam Platæensis pugna matutiuo adhuc tempore hujus- diei pugnata erat, hæc autem ad Mycalen sub vesperam. Pugna- tam autem esse utramque pugnam eadem ejusdem mensis die, baud multo post liquida cognoverunt. l *Anxii autem fuerant, priusquam hæc fama advenit, non tam sui causas, quam omnium Græcorum, metuentes ne Mardonio succumberet Græcia: sed postquam illa exercitum pervolavit fama, eo confidentiares et celeriore gradu in hostem iverunt. Igitur et Græci et Barbari pugnandi studio flagra- bant, quippe quibus et insulæ et Hellespontus præmium victorias I

102. Athenienses, et qui praxime illos locati ersnt, dimidium , propositumfare totius exercitus, viam habebant secundumerat. littus etV pet plana - locai; Lacedæmonii vero, et qui post bas locati, per voraginem et montana. Dumque hi circumibant, illi in altera cornu pugnam jam commiserant. Quamdiu igitur Persis rectæ stabant crates, repu- gnabant illi hostibus, neque eis erant inferiares. Sed quum’Atheni- enses bisque proximi, qua ipsorum esset factum, non Lacedæmonio- rum, invicem cohartati, acrius incumberent aperi, [tum quidem mutata est rei facies. Perruptis enim cratibus ingenti impetu conferti in Persas irruebant: et illi exceperunt quidem impetum, et pet sat - langum tempuslrepugnarunt"; ad extremum vero intra murum profugerunt. Quos insecuti Athenienses cum Corinthiis et Sicyoniis et Trœzeniis, (hi enim ita deînceps in acie locati eraut) simul cum illis intra murum irruerunt. Ut igitur etiam castellum hoc expu-n gnatum est, omissa pugna Barbari fugam corripuere, exceptis Persis; qui, etiam ad exiguum licet numerum redacti, constanter tamen Græcis, adsidue irruentibus, sese opposuerunt. Et duo quidem ex Xersicis ducibus fuga evasere, duo vero periere. Artayntes et hlm- mitres, classiariorum præfecti, fuga salutem petierunt: pugnantes vero ceciderunt"Mardontes etimperator pedestris axer-citas Ti-’

108. Dum adhuc pugnabant Persæ, advenerunt Lacedæmonii, quique, cum bis crant, et reliqua simul peregerunt. Ceciderunt: granes.autem ibi exipsis etiam Græcis baud ppanai; quum’ alii, tumeex- Sis cyaniis multi, eorumque dux Perilaus. Samii vero, qui in exercitu Medico militabant, quibus arma erant ademta,’ quum jam initio’vi- disent ancipitem esse puguam, quidquid in eorum fuit potestate facerunt, quo’Græcosjuv’arent. Et reliqui Iones, videntes Samios initium facere defectionis, ipsiquoque a Persis deficientes, adorti Sunt Barbares.

4-62 HERODOTI HISTOR. 1X. 104. Jam Milesiis quidem mandatum emt, ut viarum exitum custodirent, salutis caussa Persarum; quo, si ’eis accidisset id quod nunc accidit; ducibus bis uterentur, quorum ope in caeuinina My- calæ salvi evaderent. Hoc quidem consilio illos Persæ ibi locave-t tant, simul veto, ne, si exercitui adeséent, novi quidpiam molirentur. At illi plane contrarium ejus, quod mandatum erat, fecer-unt: fugientes quippe Barbares per contrarias duxerunt vins, quæ ad hastes flambant; et ad extremufn ces ipsi, ut infensissimi hostes, interfecerunt. Ita quidem iterum Ionia a Persis dçfccit. I 105. In hac ad Mycalert pugna virtutis præmium. obtinuerunt Athenienses : et ex Atheniensibus Hermolycus Euthyni filins, pari- cratiastes. Idem vero He’rmolycus post hæc, quum bellum gererent Athenienses cum Carystiis; Cyrni in agro Carystio cecidit in prælio, et prope Geræstum sepuitus est. Post Atheniense autem Corinthii et Trœzcnii et Sicyonii præcipuarn virtutis iaudem com- merueruut.106. Grœci, plerisque I ’Barbarorum; ’ bartim in prælio partim in fuga interfectis, haves cremarunt et totum manimentum, præda prius- egesta in littore deposita: réparerantque .arcas nonnullas rebu pretiosis repletas. Munitione et navibus incensis retro navic garum. Deinde postquam Samum pervenere, deliberarunt de louis in alium terrain traanerenda, et qua pane Græciæ, quæ in potestate esset Græcorum, sedes Ionibus sint adsignandæ. Ionia enim videbatur Barbaris esse relinquenda, quandoquidem fieri non posset ut ipsi. perpetuoloniæ præsiderent, eamque custodirent; Iones autem; nisi sub Græcorum præsidio essent, nequaquam spe- rare passent, salvos se fare, nec pœnas Persis daturas. Qua proposita deliberatione, qui ex Peloponnesiis aderant dignitate éminentes, emporia Græcorum qui cum Medis sensissent, ejectis incolis, cum agi-o ad quodque emporium pertinente, Ionibus tradi debere inco- lenda. Contra Athenienses nullo pacto louas alium in terram transferendos consebant, nec decem Peloponnesios de ipsorum co- loniis quidquam statuera, Quibus obnitentibue, baud inviti Pelo- ponnesii concesserunt. Itaque Samios et Chics et Lesbien, reliquosque lnsulares, qui arma et naves cum Græcis sociaverant, in com- thune sociorum "receperunt, fide et jurejandovadstricto de societate constanter et cum fide servanda. Quo facto ad Heilespontum navigarunt, pontes soluturi, quos adhuc strates se reperturoa esse existimaverants . . a - 107J Qui ex Barbaris fuga evaserunt, numero baud multi, in M ycalæ cacumina compulsi; hi deinde Sardes salvi redierunt. Qui dum eo revertuntur, in itinere Masistes, Darii filiusqu’ ac’ceptæ cladi interfuerat, ducem .exercitus. Attayntem multislinsectatus est maiedictis, quum alia dicens, tum et esse illum mulâtre igrgaviorcm

l CALLIOPE. I 463 quad isto modo’bellum administrasset ; et quavis puma Adignum ème, qui Regis domum illa calamitale adficisset. ApudPersas autem muliere ignaviorem audire, maximum opprobrium est. Et ille bis diu auditis indignatus, acinacem eduxit, interfecturus Masisten; Sed irruentem in eum cernens Xenagoras, Praxilai filins, Halicarnassen- sis, a tergo stans ipsius Artayntæ, corripuit medium, sublatumque prostravit humum: atque interim adcurrentes satellites Masisten protexerunt. - Quo facto Xenago,ras et .apud Masisten, et. apud Xerxem, servato fratre, gratiam iniit: ob idemque factum dein a Xerxe universæ Ciliciæ præfectus est. In relique itinere nihil amplius memorabile accidit: itaque Sardes hi venere. Morabatur au» tem tune Sardibus Xerxes ab e07 inde tempore quo post cladem mari » acceptam, Athenis fugiens, hanc in urbem venerat. . . , 108. Sardibus igitur dum Xerxes moratur, amore tune captus est maris Masistæ, quæ et ipsa ibi erat. Quum vero missis qui eam solicitarent nihil profecisset, nec vim ei vellet inferre, ratione habita fratris sui Masistæ; (quad ipsum etiam mulierem retinuit, bene gnaram sibi vim non iriinlatum;) tum ille, quum nulla ei alia via, pateret, filin suc Dario hasce conciliat nuptias, nempe filiam hujus mulieris et Masistæ illi dat uxorem; tatus, si hoc fecisset, ’facilius se matre potiturum. Hoc .conciliato matrimonio, et peractis au- . ptiarum solennibus, Susa abiit. Quo ut pervenit, uxoremque Darii suas in .ædes recepit; tum ver0,.omissa uxore Masistæ, mutatoque amore, uxorem Darii deperîit,’ Masistæ filiam, caque potitus est. Nomen huic mulieri Armynta fait. 109. Sed succedente tempore-comperta res est hac ratione. Anna stris, azor Xe)°,z’is,amiculum texuerat ingens, variegatum, et spectatu dignuni,vquod donc (ledit Xerxi. . Quo ille delectatus, idem amicuz lum indutus convenit Attayntam; J amque quum et hac delectatus’. esset, jussit eam, pro eo quad-ipsi gratificaretur,ipetere quidquid illa sibi dari voluisset ;. omnia enim, quæ petitura esset, consecutu- ram. . Tum illav(nam in tutie erat, ut ingens œlamitas universæ far miliœ incumberet) Xerxi respondit: J5 Dabis-nermihi quod abs te. petam ?" Et" ille,- quidvis potins aliud petituram illum ratus, intet-. .posito jlurejurandofpromisit; Tùm illa, postquam juravit rez, nihil- verita, amiculum istud petiit. At Xexes,.in omnes se partes vertens, dare recusavit: (nulla quidem alia de causse, nisiquod.Amestrin metuebat, veritus ne ab- illa, jam pridem id quad agebatur suspi- cante, in hac culpa deprehenderetur ;) sed urbes se ei ddno data-.- rum ait, et auri-immensam lvitn, etëxercitum cui nemo alius nisi. ipsa præfutura esset. Est autem hoc Persicum utique donum, exercitus. At] mulieri non persuasit; adeoque amiculum ei . dedit.r Quo munere illafi supra modum gavisa, gestabat amiculum,.’eoque- superbiebat; et eam illud habere cognovit Amestris.

i .

464. HERODOTI HISTOR. 1x. 110. Quo comperto, regina non tain in mulierculam illam’odium coucepit, quam in ejus matrem, Masistæ uxorem; eique, ut quæ auctbr hujus rei (ut illa putabat) et unice in culpa esset, exitium me- ditata est. Itaque diem observavit, quo maritus ipsius Xerxes regiam cœnam erat propositurus: (paratur autem hæc regid cana semel quotannis, natali regis die; et Persico sermone tycta dicitur, quod Græcorum lingue réÀswv, id est perfectum, signifient; quo . etiam die tantum, tex sibi capugsmegmate detergit, et munere dat Persis :) hoc igitur observato die Amestris petiit a Xerxe, ut sibi traderetur uxor Masistæ. 111e vero rem atrocem etlindîgnam judicavit, uxorem filii illi tradere, eamque nullam hujus rei culpam llabentem: intellexerat enim cur hanc illa sibi tradendnm postu-

111. Verumtamen, quum illa postulera non cesseret, ipse autem lege teneretur, quæ vetabat regem Persarum negare quidquid ab A illo,laret. quando. regia cœna proposita 4est, postulatur, postremo admodum quidem invitas indulget. Tradita vero muliere, hoc fecit: uxorem . , jussit, quæ vellet, facere: .ipse veto fratrem ad se vocatum his verbis compellavit: fi Masista! tu Darii filius es, meusquel frater: ad hæc.vir bonus et fontis es. Jam tu hanc mulierem, quam adhuc in matrimonio habuisti, noli porro habere: sed tibi ego, pro illa, meam filiam despondeo. Cum hac matrimonium contraire; illavero, quam nunc habes, non sit perm tua conjux; sic enim mihi placet.” Cui Masistes, miratus dicta, respondit: "Pi-oh domine! Quænam est hæc importuna oratio, quod me jubes uxorem meam, ex qua mihi tres juvenes filii mati surit, et filiæ, quarum tu unam tuo filio in matrimo- » nium duxisti, denique’quæ anima mec convenit, hanc me dimittere jubes,. et tuam filiam ducere uxorem ! Ego vero, Rex, magni quidem facin quod me conjugio filiæ tuæ digneris: et horum tamen equidem neutrumfaciam: tu vero noli mihi vim adferre, talem rempostulans. Tuœ certesfiiiæ reperietur alius maxitus me non inferior ; me veto sine meum habere uxorem l” Quo responso iratus Xerxes: " Igitur l hoc,” inquit, " profecisti: nempe nec ego tibi filiam meam dabo in- matfimonium, nec tu istam porto habebis uxorem; quo discas oblata accipere.” Et ille, nihil amplius nisi hoc verbum subjiciens’, tt Do- mine, nondum tamen prorsus me perdidisti ?” foras exiit. , 112. Per idem. tempus quo Xerxes cum fratre disseruit, interim Amestris, accitis regissatellitibus, worem Masistæ misere dilaceral : præcisas humilias et nares et massier. lubie canibus projicit, denique excisa. lingua domum dimittit ita indigne dilaniatam. i - 113. Masistes, quum nihil etiam tune horum audivisset, metuens tamen aliquam sibi calamitatem imminere, cursu domum suam properavit. Ubiconspecta uxore ita mutilata, consilio cum filiis inito, protinus cum filiis aliisque nonnullis Bactra proficiscitur, Bactria-

CALLIOPE. a I , ses: nàm provinciam ad défectionem sollicitatur’us, et quanta maxima posset malalinlaturus regi. Atque hoc ipsum etiam perfecisset, ut mihi videtut, si usque ad Bactros-et Sacas pervenisset: hi enim il; z lum diligebaut, et erat ipse Baetrianæ præfectus. At Xerxes, ubi éum hoc agerecognovit, misso contra eum exercitu, et ipsum-et ejus filios et milites qui cum illo tarant, in itinere interfecit. Et hæc . quidem de aman Xeræis et de Masistœ obitu bectenus. 114. Græci a Mycale versus Hellespontum profecti, primum ad Lectum naves adpulere, ventis retenti: deinde veto, ubi Abydum pervenere, pontes viderunt rescissos, quos adhuc strates esse-puta- verant ; qua de causse etiam maxime ad Hellespontum navigave- rant. Quare Leotychidæ eæterisque Peloponnesiis placuit retro navigue in Græeiam: Atheniensibus veto, eorumque duci Xan- thippo, visum est his in lacis manere, et, Chemonesum tentare. . Itaque Lacedæmonii domum navigarunt, tAtbenienses veto, ex Abydo in Chersanesum trajicientes, Sestum oppugnarunt. 115. Est autem hæc Sestus munitissimus illiusiregionis locus: itaque, adlato nuncio de Græcbrum in Hellespoatumï adventu’, in illam se receperant et ex aliis finitions oppidis *frequentes, et- ex Car-dia Œobazus Persa, qui ibi armamentaipontium-deposuerat. Tenebant urbem indigenæ Æolenses: cum his veto et Persæ erant, et aliorum sociommbaud exiguus numerus. i - * 116. Tyrannus uniuersæï provinciæ Artayctes erat, Persa,sævus sir et nefarius : qui etiam, decepto rege: quum contra Athenas pro- fieisceretur, Protesilai thesauros, Iphicli filii, Elæunte spoliaverat. Est enim Elæunte, Chersanesi oppido, Protesilai sepulcrum, eique circumdatumfanum, in’quo erant pecuniæ multæ, et aureæ argen-’ teæque phialæ, et ses, et vestis, et sliaidornaria; quæ Artayctes ra-i pas, donc sibi data a rege. Deceperat autemsXerxem tali ratione a "Domine!" inquit, St Est hic loci donius viri Græci,qui5 quum adversus terram tuam arma ferret, pœnas dédit, occisusque est. Hujus tu domum mihi donc da; quo discat quisque, contra tuant terram non esse arma ferenda." Quibus dictis facile persuasurus erat regi, ut ei ldomumhujus viti largiretur ;s quippe qui nihil eorum, quæ ille ’sentifet, suspicatus emt. iQuod autem ille.Protesilaum adversus Regisgtermm mina tulisse’dixit, id hoc mode intellexerat: Persæ universam Asiam existimant suam esse etillius regis qui quoque tempera apud ilios regnum obtinet. Artayctes rigitur donc sibi datas opes ElseunteÎSestum transportatit,’et in agro lierai conse- èratopartim sementem fioit, partim peeorasua pavit: et quotîes ipse Elæuntem venit, in pénetrali cum mulieribus concubuit.’ Tune vero obsidebatur ab’Atheniensibus, quum nec ad. .tolerandam obsidionem pentus esset,i nec omnino exspectasset Athenienses, qui prorsus de improvise illum invaserant: 3 o

4:66 HERODQTI HISTOR. 1X. ,. 11.7. Postquam veto obsessis [et obsidentibus] automnes supern- rut, tum dolentes Athenienses, quad et domoabessent, et urbem. non passent. expugnare, orarunt .duces,rut domum se reducerent. At hi negarunt id se prius facturas, quam eut expugnassent urbem, eut a communi Atheniensium. revocarentur. Ita illi quoque-præ- sentent rerum statua: patienter taleront. ’ v , - 118. Jam veto, qui in urbe errant, ad extrema redacti erant malorum; ita quidem ut lors. etiam lectularum’elixarent comederent- que. Quum autem ne hæc quidem amplius suppeterent, nactu profugeruut Persæ cum Artaycte et Œobazo, in postica arbis parte de mura descendentes, que parte rariores erant hastes. Quod factum, ubi illuxit, Chersaneaitæ Atheniensibuse turribus significarunt, portasque eis apeureront. Moxqueunajor horum parsperse- cuti .sunt profuses, cæteri ver-o urbem occuparunt. . . 119. EtŒabazumquidem, quum-in Tlrraçiam fugisset, captant Thraces Absinthii Pleistoro indigenas deo mactaruntsuo mare; cæ- teros autem, qui. cum sa orant, alia modo interfecerunt. . Artayotes veto cum suis, qui post illos domum .fugam capessiverant, deprehensi quumpaullo ;ultra Ægos Potamas essent progressi, satis dia restitueruntydonecr aliis. interfectis, cæteri vivli capti-sunt; quos vinctos Sestum Athenienses duxerunt, inhisque ipsum-etiam Artay- cten. 120. Memorantque et ejus filium.Chersanesitæ, .. uni - exr eis,4 ..qui .A vinctos I . custo- . A diebant, quum salsamenta super igue tartaret, prodigium obtigisse hujusmodi: salsamenta igni imposita subsiliebant palpitabantque, veluti recens capti pisces. Quod factum. quum mirarentur reliqui adenrrentes, Artayctes, ut vidit prodigium, compellans hominem salsamenta torrentem, ait : u Hospes Atheniensis ! non est quad tu hoc prodigio terrearis. Non enim tibi illud adparuit: :sed mihi Pro,-. tesilaus, qui Elæunte est, significat, seetiam mortuum et sale conditum, .vim habere se a diis tributam nocendi his ’qui injuria illum adfecerunt. Nunc igitur ego hancmihi ipsevmulctam, que ,redimam culpam, vola irrogare : pro thesauris quos ex illius templo abstuli, centum’talenta deos solvam; pro me autem et pro filio men ducente talents pendam Atheniensibus, si salvos nos dimittere ,voluerint.” Hæc ille pollicitus, prætori Xanthippo non persuasit. Nam Eleeuntii, ulciscendi Protesilai caussa, ut supplicia ille adfice- rotor, rageront; et ipsius etiam prætaris in hanc portera inclinaverat sententia.. Itaque ,illum in littus,eductum, in quad .pertinuerant pontesa. Xerxe juncti, sive (ut alii memorantfin collent supraMaà dytum appelant situm,.clavis asseri adfixum suspenderunt; et filiaux ejus in patrisiArtayctæ compacta lapidibus obtueruut. r a . 12.1.. His rebus. gestis, retro. in Grœeiam naviguant, pecuniis: aliaque pretiosa secum vehentes, tuque. etiam pontium summum.

quæ in templis dedicare constitueront.CALLIOPE. Atque hoc auna nihil4.67 præ- terea memorahile gestum est. 122. Hujus Artayctæ e trabe suspensi progenitor Artembares fuit, is qui Persis auctor fuerat sermonis, quem illi arripientes Cyro proposuerunt, in hanc sententiam : ’tt Quoniam Jupiter, sublata Astyage, Persis imperium tradidit, et præ omnibus hominibus tibi, Cyre; age, quum terram possidearnus exiguam, eamque asperam, hac relicta alium habitemus meliorem! Sunt autem multæ tales in propinquo, multæ etiam longinquiores : quarum si unam occupave- rimus, pluribus hominibus admirationi erimus. Decet autem hoc facere viras principatum tenentes : et quando tandem id fieri-com- modius poterit quam nunc, ubi trot nominibus etuniversæ. Asiæ imperamus P”. Quibus auditis Cyrus, minime probans propositum, " Faciant hoc l" ait; " simul vero ita se comparent, ut qui imperium porro non babituri sint, sed passuri! Ita enim naturam ferre, ut mollibus in terris molles nascentur homines: nec enim ejusdem terne esse, et eximios fructus ferre, et fortes hello viras.” Et intelligentes Persæ, longe sapientiorem Cyri sententiam quam suam, de- sistentes proposito abierunt; et imperare maluerunt, tenuem incolentes terrain, quam campestrem fertilemque calentes aliis servire.

FINIS LIER! NO)".

bonifiai imprimebst J. F. Don, in Aral que est Divi Jamais.