Eurasian Journal of Biological and Chemical Sciences

Research article Eurasian J Bio Chem Sci, 2(2): 61-66, 2019

Journal homepage: www.dergipark.org.tr/ejbcs Eskişehir ilinde yayılış gösteren Convolvulus L. (Convolvulaceae) türleri üzerine taksonomik Araştırmalar Derviş ÖZTÜRK1* 1* Eskişehir Osmangazi University, Mahmudiye Horse Vocational School, Department of Plant and Animal Production, Eskişehir, Turkey

*Corresponding author : [email protected] Received : 29/08/2019 Orcid No: htpp://orcid.org/0000-0001-7189-7407 Accepted : 13/10/2019 Özet: 2017-2019 yılları arasında Eskişehir’de farklı lokalitelerinden toplanan Convolvulus L. (Convolvulaceae) türleri üzerine taksonomik çalışmaları kapsamaktadır. Eskişehir ilinin floristik açıdan ülke içerisindeki konumu irdelendiğinde İran- Turan fitocoğrafik bölgesinde yer almasına rağmen sahip olduğu değişik habitatlar birçok farklı fitocoğrafik elementlerini bünyesinde bulundurmasını sağlamıştır. Convolvulaceae (Sarmaşıkgiller) ailesinden ülkemizde 4 cins ve 40 türü doğal yayılış gösterir. Ayrıca süs bitkisi olarak yetiştirilir ve gıda olarak kullanılan türleride vardır. Türlerin teşhisinde başta, Flora of Turkey (Davis,1965-1988) adlı eser olmak üzere birçok kaynaktan faydalanılmıştır. Convolvulus L. taksonları için vejetasyon dönemi Nisan-Eylül arası olup, bir taksona ait çiçekli ve meyveli örnekler toplanmıştır. APG3 sistemine göre Eskişehir ilinde bulunan Convolvulus L. genusu yer alan 2'si endemik olan 7'si endemik olmayan 9 farklı taksonun genel görüntüsünün yanı sıra; çiçek yapısı (anter, filament, sepal ve petal, kaliks vb.), yaprak, meyve, tohum yapıları gibi morfolojik karakterlerin ölçümleri yapılarak CANON EOS marka fotoğraf makinesi ile fotoğrafları çekilmiştir. Bitkilerin çiçeklenme, habitat ve yaşam formları, genel ve bölgesel yayılışları, IUCN kategorileri ve toplandığı lokaliteler hakkında da bilgiler verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Convolvulus L., Morfoloji, Habitat, Eskişehir

Taxonomic Investigations on Convolvulus L. (Convolvulaceae) Species Distributed in Eskişehir Province Abstract: It covers taxonomic studies on Convolvulus L. (Convolvulaceae) species collected from different localities in Eskişehir between 2017-2019. When the floristic position of Eskişehir is examined in the country, although it is located in the Iranian-Turanian phytogeographical region, its different habitats have enabled it to contain many different phytogeographical elements. Convolvulaceae (Sarmaşıkgiller) family in our country of 4 genus and 40 species shows natural distribution. In addition to grown as ornamental plants and there are species used as food. Species identification, Flora of Turkey (Davis, 1965-1988) has been used in many sources, including the work. The vegetation period for Convolvulus L. taxa was between April and September and flowering and fruiting specimens of a taxon were collected. According to the APG3 system, in addition to the general view of 9 different taxa, 2 of which are endemic and 7 of which are not endemic; flower structure (anther, filament, sepal and petal, calyx, etc.), leaf, fruit, seed structures were measured and morphological characters were measured and photographed with CANON EOS camera. Information on flowering, habitat and life forms of plants, general and regional distributions, IUCN categories and localities are also given.

Keywords: Convolvulus L., Morfology, Habitat, Eskişehir

1. Giriş takson ile temsil edilmektedir. Türkiye sahip olduğu 11707 tür ve tür altı takson ile dünyada en zengin floraya Eskişehir ili İç Anadolu Bölgesinin Kuzeybatısında, 29o sahip ülkelerden biridir. İç Anadolu’da stepin floristik 58’ ve 32o 04’ Doğu boylamları ile 39o 06’ ve 40o 09’ bilançosu Türkiye Florasından yapılan araştırmaya göre tür Kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Yüzölçümü sayısı 2000’ den fazladır. İç Anadolu’nun floristik 13.901 km2 dir. Türkiye içinde kapladığı alan oranı % zenginliğinin yanında endemik türlerinin sayısının fazla 1,7’dir. Doğuda Ankara, Güneyde Konya ve Afyon, Batıda olması önemlidir (Akman ve ark., 2014). İç Anadolu Kütahya ve Bilecik, Kuzeyde Bilecik, Bolu ve Ankara steplerinde özellikle Labiatae, Scrophulariaceae, illeri ile çevrilidir. İl merkezinin denizden yüksekliği 801 Caryophyllaceae, Crucifera, Boraginaceae, Cistaceaece, m’dir. Türkiye’nin floristik çeşitliliğinin önemli Leguminosae familyalarına ait türler çoğunluktadır nedenlerinden birkaçı edafik, jeolojik, jeomorfolojik (Akman ve ark., 2014). Eskişehir ilinin floristik açıdan çeşitlilik ve farklı topoğrafik yapılardır. Türkiye florası ülke içerisindeki konumu irdelendiğinde İran- Turan 154 familyaya ait 1.220 cins ve 11.707 tür ve tür altı fitocoğrafik bölgesinde yer almasına rağmen sahip olduğu

D Öztürk Eurasian J Bio Chem Sci, 2(2):61-66, 2019

değişik habitatlar birçok farklı fitocoğrafik elementlerini Convolvulus arvensis, Convolvulus galaticus, Convolvulus bünyesinde bulundurmasını sağlamıştır (Candan ve betonicifolius, Convolvulus holosericeus'dur. Huseyin, 2014).

Convolvulus L. cinsinin modern anlamda tanımlanması ise Tablo 1: Convolvulus L. taksonlarının Eskişehir’de toplanan ilk kez 18 yy. sonlarında rastlamaktadır. Bu dönemde cins lokaliteler. üyesi taksonlar filiform stigmaları, küçük braktelerin koltuklarından çıkan aksiller çiçekleri ve bilokular Takson Lokalite ovaryumları ile diğer Convolvulaceae cinslerinden 1 Convolvulus arvensis L. Günyüzü; Gecek-Atlas köyü ayrılmışlardır. Fakat Convolvulus L. cinsi üzerinde arası, N 39°21'33.1"- E gerçekleştirilen çalışmaların artması ve taksonominin 31°43'50.2", 1230 m. 2 Convolvulus lineatus L. Mihalıcçık; Biçer-Üçbaşlı ilerlemesi ile birlikte önceden Convolvulus L. cinsi içinde köyü arası, N 39°44'16.7"- E kabul edilen birçok tür farklı cinslere aktarılmıştır (Wood 31°42'43.1", 862 m. ve ark., 2015). 3 Convolvulus galaticus Sivrihisar; Ballıhisar köyü Rostan ex Choisy çevresi, N 39°20'24.6"- E Bu çalışmanın amacı; Eskişehir’de yayılış gösteren 31°34'52.6", 970 m. Convolvulus L. cinsine ait taksonlar arasındaki farklılığın 4 Convolvulus cantabrica L. Alpu; Bozan Ağaçlandırma net biçimde ortaya konulması için morfolojik çalışmanın sahası, N 39°47'45.94"- E yanı sıra, il sınırları içerisindeki yayılış gösterdiği alanlar, 031°06'41.12", 842 m. yükselti, habitat ve yaşam formu, yükselti ve risk 5 Convolvulus betonicifolius Eskişehir; Yörük Akçayır kategorisinin değerlendirilmesi de yapılmıştır. Miller çevresi, N 39°43'37.08"- E 030°20'49.19", 882 m. 2. Materyal ve Metot 6 Convolvulus holosericeous Eskişehir, Orman Fidanlık Araştırma alanından toplanan Convolvulus L. çiçeklenme Bieb. yolu, N 39°43'37.11"- E 030°20‘08", 870 m. ayları olan Mayıs ve Temmuz aylarında 2018-2019 'da 7 Convolvulus compactus Alpu; Bozan Ağaçlandırma Eskişehir’de toplandı. Örnekler toplanırken her bir bitki BOISS. sahası, N 39°47'45.94"- E örneğinin kök, gövde, yaprak, ve çiçeğe sahip olmasına 031°06'41.12", 840 m. dikkat edildi. Toplanan örneklerin ölçümleri yapıldıktan 8 Convolvulus pulvinatus Eskişehir, Orman Fidanlık sonra bir kısmı herbaryum kurallarına göre kurutularak SAÂ´AD yolu, N 39°43'36.01"- E herbaryum materyali haline getirildi. Eskişehir Osmangazi 030°21‘08", 860 m. Üniversitesi herbaryumunda (OUEF) saklanmaktadır. 9 Convolvulus phrygius Eskişehir, Orman Fidanlık Convolvulus L. tanımlanması için Türkiye Florası BORNM. yolu, N 39°43'36.01"- E kullanılmıştır. Morfolojik incelemeler, arazi çalışması 030°21‘08", 860 m. sırasında yapılan gözlemler, toplanan canlı örnekler, Literatür taramalarına göre Türkiye’de yayılış gösteren herbaryum örnekleri üzerinde yapıldı. Taze bitki Convolvulus L. cinsine mensup 39 takson Fitocoğrafik örneklerinden bazıları morfolojik ölçümler için kullanılmış Bölgeleri açısından değerlendirilmiş ve bunlardan 18 ve detaylı açıklamaları hazırlanmıştır. Türün koruma tanesi (% 46) İran-Turan, 16 tanesi (% 41) Akdeniz, 4 (% statüleri IUCN tehdit kategorilerine göre değerlendirildi 10) tanesi ise çok bölgeli olarak belirtilmiştir (Şekil 1). (Ekim ve ark., 2000; IUCN, 2001). Canon D5300 fotoğraf makinası ile fotoğrafları çekildi. 3% 3. Bulgular ve Tartışma 10% İran-Turan Bu çalışmada, Türkiye’de yayılış gösteren Convolvulus L. 46% Akdeniz cinsi toplam 39 takson altında değerlendirilmiş ve bu 41% taksonlardan 10 tanesi ülkemize özgü endemik olarak Çok bölgeli belirtilmiştir. Araştırma kapsamında yürütülen arazi çalışmaları sırasında bu cinse ait toplanan yaklaşık 150 Diğer herbaryum materyali üzerinde morfolojik incelemeler yapılmıştır. Convolvulaceae (Sarmaşıkgiller) ailesinden ülkemizde 4 cins ve 39 türü doğal yayılış gösterir Şekil 1. Convolvulus L. cinsine mensup 39 takson Fitocoğrafik Bölgeleri (Menemen ve ark., 2002; Feinbrun-Dothan, 1978; Boissier, 1879; Weaver ve Riley, 1982). Süs bitkisi olarak Convolvulus arvensis L., Sp. Pl. 1: 153 (1753). yetiştirilir, gıda olarak kullanılan türleri vardır. Bir kısmı Tip Örneği: [Avrupa] Hb. Linn. 218/1. yatık veya sarılıcı, bir veya çok yıllık otsular veya Sarılıcı ya da tırmanıcı dallı çok yıllık otlardır. Toprak çalılardır. Çiçekler yaprak koltuklarında tek veya kimoz üstünde dallanmayan gövdeler 3 m ya da daha uzun veya uçta bulunur (Bentham ve Hooker, 1873). Brakteoller olabilmektedir. Yapraklar tabanda kulakçıklı ya da otsu kaliksten küçük ve korolla genellikle tüylü, hafif lopludur. uzantılı, genellikle 3-5 cm, tüysüz ya da seyrek kısa Eskişehir'deki Convolvulus L. türleri: Convolvulus tüylüdür. Çiçekler genellikle yaprak koltuklarında tek cantabrica, Convolvulus lineatus, Convolvulus phrygius, bulunur. Korolla beyaz ya da pembe, nadiren mavi Convolvulus pulvinatus, Convolvulus compactus, renktedir. Çiçeklenme zamanı mayıs-eylül arası olup habitat ise kumlu stepler, tarla kenarları, yol kenarlarıdır.

D Öztürk Eurasian J Bio Chem Sci, 2(2):61-66, 2019

200-1050 m. arasın da yayılış göstermektedir. Yaşam Convolvulus galaticus Rostan ex Choisy in DC., Prodr. 9: formu hemikriptofittir. Ülkemizde oldukça geniş yayılım 408 (1845). göstermektedir. Eskişehir bölgesinde 800 metre rakımlı Lektotip Örneği: [Türkiye A/B4 Ankara] in Syria ad birçok alanda rastlanılmıştır. Geniş yayılışlı ve düşük riskli Ancyre (1794), Rostan (G- DC). (LC)’dir (Şekil 2). =C. agrophilos C. Koch in Linnaea 22: 745 (1849). Toprakaltı sürünücü gövdeli ve yoğun parlak havlı tüylü, yatık otsu çok yıllıklardır. Yapraklar genişçe yumurtamsı, tabanda kalpsi olup dalgalı ve keskin dişli ile testeremsi kenarlıdır. Çiçekler yaprak koltuklarında, tek ya da 2-4 çiçekli salkımlarda halinde bulunur. Korolla pembe ya da açık mor renktedir. Çiçeklenme zamanı mayıs-ağustos olup habitatı çam ormanları, açık stepler, yaşlık yamaçlar, kültür alanları ve tarla kenarlarıdır. 880-2000 m. yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu hemikriptofittir. Genel ve bölgesel yayılışı Türkiye olup endemik bir türdür. Ülkemizde oldukça geniş yayılım gösteren bu türe Eskişehir bölgesinde Eskişehir - Seyitgazi karayolunun 800 metre rakımlı steplerinde rastlanılmıştır. Geniş yayılışlı ve düşük riskli (LC) dir (Şekil 4). Şekil 2. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. Çiçek Convolvulus lineatus L., Systema ed. 10, 2: 923 (1759) Lektotip Örneği: [Sicilya] Hifpaniae, Siciliae, Mediterranei maritimis. (Hb. Linn. 218/43). =C. lineatus var. angustifolius Kotschy, Ins. Cyp. 285 (1865); =C. intermedius Loisel, in J. Bot. (Desvaux) 2: 264 (1809). Genellikle sürünücü köklü, odunsu kaideli, yatık ya da dik durumlu bitkilerdir. Gövde boyları 3-30 cm arası, sık parlak gri tüylü çok yıllık bitkilerdir. Çiçekler yaprak koltuklarında ve uçlarda, tek ya da 2-7 çiçekli salkımlarda bulunur. Korolla pembe, bazen beyazdır. Çiçeklenme zamanı nisan-temmuz aylarındır. Habitat ise kurak stepler, meşe altları, kayalık yamaçlar, nehir kenarları olup 800- Şekil 4. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. 2135m. yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu Çiçek ise hemikriptofittir. Genel ve bölgesel yayılış olarak Türkiye, K. Afrika, G. Avrupa, Kıbrıs, Kafkasya, Convolvulus cantabrica L., Sp. Pl. 1: 158 (1753). Suriye’dir. Türkiye’de sık yayılım göstermektedir. Lektotip Örneği: [İtalya, Sicilya, Narbonne & Verona] Hb. Eskişehir bölgesinde ise Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Linn. 218/48 Meşelik Yerleşkesi içerisindeki 810 m. rakımlı bölgelerde =C. cardiosepalus Boiss. Fl. Or. 4: 96 (1875); =C. tespit edilmiştir. Geniş yayılışlı ve düşük riskli (LC) dir dorycnioides De Not., Repert. Fl. Ligust.: 283 (1844); =C. (Şekil 3). euxinus Petrov in Bull. Soc. Nat. Mosc. 44: 142 (1935). Odunsu kaideli çok yıllık otlar olup gövdeler yatık, dik ya da yükselici, uzun yumuşak tüylüdür. Boyları 10-45 cm arası olabilmektedir. Alt yapraklar dikdörtgensi- spatülsü, saplar 2 cm ya da daha uzundur. Çiçekler terminal ve koltuk altlarında 1-4 çiçeklidir. Korolla pembe olup nadiren beyaz olabilmektedir. Çiçeklenme zamanı nisan- ağustos ayları arası ve habitat ise makilikler, killi topraklar, yol kenarları, kayalık yamaçlardır. 100-1700 m. arası yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu hemikriptofittir. Genel ve bölgesel yayılışı Türkiye, Akdeniz alanı, Balkanlar, Kafkasya İran ve Avrupa Birliği’dir. Türkiye'de Akdeniz ve Karadenize kıyısı olan bölgelerde tanımlanmasına rağmen, Eskişehir ve Ankara illerinde de tespit edilmiştir. Eskişehir bölgesinde Şekil 3. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. Gökçekaya yolunda bulunan 410 metre rakımlı yamaçlarda Çiçek tespit edilmiştir. Geniş yayılışlı ve düşük riskli (LC)’dir (Şekil 5).

D Öztürk Eurasian J Bio Chem Sci, 2(2):61-66, 2019

Convolvulus holosericeus Bieb., Fl. Taur.-Cauc. 1: 147 (1808). Tip Örneği: [Crimea] habitat in Tauriae maontibus calcereis, Marschall von Bieberstein (LE). Odunsu tabanlı, yükselici ya da yatık formlu, yatık parlak gri tüylü çok yıllıklardır. Alt yapraklar darca ters yumurtamsı ile şeritsi-ters mızraksı şeklindedir. Çiçekler bazen tek ve terminalde ya da yaprak eksenleri ya da terminal salkımlarda bulunur. Korolla beyaz ile soluk sarı renktedir. Çiçeklenme zamanı nisan-temmuz ayları olup habitatı kurak stepler, kayalık, kumlu, aşınmış ve kalkerli tepeler, kireçtaşlı tarlalardır. 250-1700 m. arası yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu hemikriptofittir. Genel ve bölgesel yayılış olarak Türkiye, Balkanlar, Kırım, Kafkasya’dır. Eskişehir’de Muttalıp bölgesinin 820 rakımlı alanlarında rastlanılmıştır. Geniş yayılışlı ve düşük Şekil 5. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. riskli (LC)’dir (Şekil 7). Çiçek Convolvulus betonicifolius Miller, Gard. Dict. ed. 8. no. 20 (1768). Tip Örneği: [Afrika] Tırmanıcı ya da sarılıcı, kısa tüylü otsu çok yıllıklardır. Gövde yaprakları saplı ya da tabanda oksu uzantılı olup loblar bazen dişli, yumurtamsı ile darca yumurtamsı olmaktadır. Çiçekler yaprak koltuklarında, her sap 1 veya 3 çiçeklidir. Korolla pembe ya da beyaz renktedir. Çiçeklenme zamanı mayıs-temmuz ayları arasıdır. Habitat olarak boş ya da ekili tarlalar, yol kenarlarıdır. 300-1700m. yükselikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu hemikriptofittir. Genel ve bölgesel yayılış olarak Türkiye, Balkanlar, Kıbrıs, Kırım, Kafkasya, Suriye, K. Irak, İran’dır. Türkiye’de sıklıkla görülen bu tür Eskişehir bölgesinde Türkmen Dağları ve Yenisofça Yukarı Kalabak bölgesinin 1130 metre rakımlı alanlarında rastlanılmıştır. Geniş yayılışlı ve düşük riskli (LC)’dir (Şekil 6). Şekil 7. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. Çiçek Convolvulus pulvinatus Sa’ad, Convolvulus 148 (1967). Bodur çalımsılar yapı olup yoğun, karayosunu benzeri yastıksı formlu, köklerden odunsu dallı bitkilerdir. Gövdeler 8 cm'ye kadar boylanabilir. Yapraklar darca şeritsi ya da şeritsi-spatülsü şekilde olup, kıvrımlı, yatık ve parlak gri tüylüdür. Çiçekler terminalde bulunup, genellikle tektir. Korolla beyaz renkte, nadiren gül ya da sarı renkte olabilmektedir. Çiçeklenme zamanı mayıs- ağustos ayları olup habitat olarak açık karaçam ormanı, stepler, çalılıklar, kalkerli ve serpantin yamaçlar, tarla kenarlarıdır. 200- 1700 m. arasındaki yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu kamefittir. Genel ve bölgesel yayılış olarak Türkiye ve Balkanlardır. Türkiye’de sadece Eskişehir bölgesinde gözlenen bu tür Eskişehir-Arayit Dağı’nın 1780 m rakımlı bölgelerinde tespit edilmiştir. Geniş yayılışlı ve düşük riskli (LC)’dir (Şekil 8). Şekil 6. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. Çiçek

D Öztürk Eurasian J Bio Chem Sci, 2(2):61-66, 2019

Convolvulus phrygius Bornm. in Feddes Rep. 5: 168 (1908). Tip Örneği: [Türkiye B3 Eskişehir] Eski-Scheher ad viam versus Tschifteler (Çifteler), 13.v.1901, Warbung & Endlich (holo B.). =C. pulvinatus Sa’ad, Convolvulus 148 (1967). Bodur yarı yatık ya da yastıksı formlu küçük çalımsılardır. Yapraklar sık parlak gri tüylü, sapsız, spatülsü ile ters mızraksı olup, 3-18 mm boylanmaya sahiptir. Çiçekler terminal ya da yaprak koltuklarında, tek yada dallı salkımlarda 2-7 adet bulunmaktadır. Korolla beyaz renkte olup, dışta5 pembe bantlıdır. Çiçeklenme zamanı mayıs- haziran arası olup habitatı stepler ve açık Pinus nigra L. ormanlarıdır. 850-1200 m. arası yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu kamefittir. Genel ve Şekil 8. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Yaprak, C. Çiçek bölgesel yayılış olarak Türkiye bulunan endemik bir Convolvulus compactus Boiss. Diagn. ser. 1 (4): 40 türdür. Türkiyede sadece Eskişehir ve Denizli bölgelerinde (1844). tespit edilmiştir. Eskişehir bölgesinde Seyitgazi yolu Lektotip Örneği: [Türkiye] in Caria interiori, 1843, Pinard üzerindeki 900 m rakımlı yamaçlarda tespit edilmiştir. Dar (G.). yayılışlı ve duyarlı (NT)’dır (Şekil 10). =C. cochlearis Griseb., Spic 2: 76 (1844). =C. parnassicus Boiss. & Orph. in Boiss. Diagn. ser. 2 (3): 125 (1856). =C. compactus subsp. parnassicus (Boiss. & Orph.) Sa’ad, Convolvulus 141 (1967). =C. konyacus Sa’ad, Convolvulus 142 (1967). =C. boissieri Steudel subsp. compactus (Boiss.) Stace op. cit. 64: 58 (1971). =C. boissieri subsp. parnassicus (Boiss. & Orph.) Kuzmanov in Jordanov, Fl. Nar. Rep. Bălg. 8: 451 (1982). Bodur çalımsı bitkilerdir. Karayosunu benzeri yastıksı formlu ve köklerden odunsu dallıdırlar. Gövdeler 8 cm'ye kadar boylanabilirler. Yapraklar darca şeritsi ya da şeritsi- spatülsü formda olup, kıvrımlı, yatık ve parlak gri tüylüdür. Çiçekler terminalde ve genellikle tektir. Korolla beyaz renkte, nadiren gül ya da sarı renkte olabilir. Çiçeklenme zamanı mayıs-ağustos ayları arası olup habitatı ve açık karaçam ormanı, stepler, çalılıklar, kalkerli Şekil 10. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. Çiçek ve serpantin yamaçlar, tarla kenarlarıdır. 200-1135 m. arası yükseklikte yayılış göstermektedir. Yaşam formu 4. Sonuç kamefittir. Genel ve bölgesel yayılış olarak Türkiye ve APG3 sistemine göre Eskişehir Bölgesinde bulunan Balkanlardır. Türkiye’de geniş yayılım göstermektedir. Convolvulus L. genusa ait 9 takson taksonomik olarak Eskişehir’de Günyüzü-Kayakent bölgesindeki 1290 m incelenmiştir. Çalışma kapsamında değerlendirilen rakımlı steplerde rastlanılmıştır. Geniş yayılışlı ve düşük taksonlar içerisinde C. phrygius, C. galaticus endemik riskli (LC)’dir (Şekil 9). olup, bu cinsin Türkiye’deki endemizm oranı % 25.6’dır. Türkiye Florası’nda ülkemize özgü olarak belirtilen, İran ve Lübnan’da yayılış gösterdiğine ait verilere, bu ülkelerin flora kayıtlarından ulaşılmıştır (Johnson, 2015; Rechinger, 1979; Mouterde, 1986). Çalışmamızda daha önce Eskişehir çevresinde yapılan çalışmalarda elde edilen bilgiler ışığında her bir türün yaprak şekli, çiçek anatomisi, tohum morfolojisi, çiçeklenme zamanı, habitat ve yaşam formu, genel ve bölgesel yayılış alanları ve IUCN kategorisi hakkında bilgiler verilmiştir. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı’na göre (Ekim ve ark., 2001), tehlike kategorisi VU olarak belirtilen C. phrygius ise, Aykurt ve Sümbül (2014) çalışmasına göre türün yayılış gösterdiği alan ve olgun birey sayısı göz önüne alınarak çalışma kapsamında NT kategorisinde değerlendirilmiş olup çalışmamızla benzerlik Şekil 9. A. Bitkinin genel görünüşü, B. Meyve, C. Yaprak, D. göstermektedir. Aykurt ve Sümbül (2014)’ün çalışmasına Çiçek göre C. lineatus, C. cantabrica, C. holosericeus, C.

D Öztürk Eurasian J Bio Chem Sci, 2(2):61-66, 2019

compactus, C. galaticus, C. betonicifolius, C. arvensis Rechinger KH 1979. Convolvulus L. – in: Rechinger, K. H. (ed.), taksonlarının tehlike kategorileri ise LC olarak Flora des Iranischen Hochlandes und der Umrahbenden belirtilmiştir. Çalışma kapsamında Türkiye’de yayılış Gebirge, Austria: Graz. gösteren Convolvulus cinsine ait taksonların Fitocoğrafik Weaver SE, Riley WR 1982. The Biology Of Canadian Weeds.: Bölgeleri açısından değerlendirilmiş ve bunlardan 18 53. Convolvulus arvensis L. Can J Plant Scı 62(2): 461-472. tanesi (% 46) İran-Turan, 16 tanesi (% 41) Akdeniz, 1 Wood JR, Williams BR, Mitchell TC, Carine MA, Harris DJ, & tanesi (% 3) Saharo-Sindian Fitocoğrafik Bölgesinin Scotland RW 2015. A foundation monograph of Convolvulus elementi ve 4 (% 10) tanesi ise çok bölgeli olarak L.(Convolvulaceae) PhytoKeys (51):1. belirtilmiştir (Şekil 1). Morfolojik çalışmalar sonucunda ise, her tür için tanımlamalar yapılmış ve Türkiye Florası’ndaki betimler karşılaştırılmıştır. Özellikle türleri birbirinden ayırmada kullanılan en önemli karakterlerden olan habit, sepaller, pistil, stamen ve kapsül betimlemeleri desteklenmiştir. Çalışma sonucunda, Türkiye Florası’nda iki farklı tür olarak değerlendirilen C. phrygius ve C. pulvinatus ise Aykurt ve Sümbül (2014) çalışmasına göre yayılış alanları, morfolojik, palinolojik ve moleküler bulguların sonuçlarına göre birleştirilerek daha önce yayınlanan C. phrygius adının önceliği ve geçerliliği çalışmamız ile de desteklenmiştir. Bu çalışma yapılacak olan flora çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR Akman Y, Ketenoğlu O, Kurt L, Vural M 2014. İç Anadolu Step Vejetasyonu. Ankara: Palme Yayıncılık. Aykurt C, Sümbül H 2014. Taxonomic revision of the genus Convolvulus L. (Convolvulaceae) in Turkey. Biodicon 7(2): 1-28. Bentham, G, & Hooker, J D (1873). 1876. Genera plantarum, 2(1-8), 1-279. Boissier, E. 1879. Flora Orientalis. Vol. 4, Geneve Botany Press: 84–111. Candan A, Huseyin S 2014. Taxonomic revision of the genus Convolvulus L. (Convolvulaceae) in Turkey. Biodicon 7/2:1-28.

Davis PH 1965–1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 1–9 Edinburg: Edinburg University Press. Davis PH, Mill RR, Tan K 1988: Convolvulus L. In: Davis PH, Mill RR, Tan K (Editors), Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Suppl. I), Edinburgh: Edinburgh Univ. Press,10: 182. Ekim T, Koyuncu M, Vural M, Duman H, Aytaç Z, Adıgüzel N 2001. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği. Ankara: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları Feinbrun-Dothan N 1978. Flora Palaestina, Jerusalem: The Israel Academy of Sciences and Humanities Press, pp 33–43. IUCN 2001. IUCN Red List Categories: Version 3.1. IUCN Species Survival Commission. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. Johnson 2015. A taxonomic revision of Convolvulus L. (Convolvulaceae) in Australia Austrobaileya 6(1): 1-39.

Menemen Y, Jury SL 2002. Pollen Studies on Some Species of the Genus Convolvulus L. (Convolvulaceae) from Morocco. Turk J. Bot 26: 141-148. Mouterde P 1986. Convolvulus L. Nouvelle Flore Du Liban et de la Syrie, Dar El-Machreq Éditeurs, Beyrouth: Liban, pp 334– 344.