MAART 2021 MAART

194

WIND BRIEF

ACTIE PETERVOORVINEXLOCATIE ULLE: DEANDRE DITZOEKEREEN MOET DROST: WORDENNIEUWE GEEN OP VOORZITTER ZOEK NAAR Fotografie omslag

Marcel van Someren

INHOUD VERANDERINGEN

Veel mensen houden niet van 4 VIJFTIG JAAR WINDBRIEF molens misschien wel interessanter. terug in het blad van De Zaansche Molen. JAAP DE JONG veranderingen. Het is een inbreuk Ook De Zaansche Molen als organisatie is Het is een afspiegeling daarvan. Zo is er op hun behoefte aan zekerheid en in haar geschiedenis steeds veranderd. vorig jaar weer een verandering in de duidelijkheid. Misschien geldt dit in De waardering voor onze molens groeide verschijning doorgevoerd. Op onze vraag 6 1,4 MILJOEN KILOMETER DOOR DE ZAANSE LUCHT wat hogere mate voor de leden van expansief. Honderdduizenden bezoekers wat u daarvan vindt heeft een vijftiental De Zaansche Molen. De vereniging komen nu jaarlijks in de molens. Dat leden per e-mail gereageerd. Negatief is tenslotte een erfgoedorganisatie wil zeggen voor de coronacrisis en zowel als positief. De meeste reacties 11 ANGELIQUE FINKERS IN DER die per definitie het oude wil waarschijnlijk ook weer daarna. Met die gingen over de leesbaarheid: geen zwarte BESCHRÄNKUNG... behouden. Daar herkennen onze groeiende belangstelling veranderde ook letters op een donkere achtergrond. En leden zich in. Niettemin verandert de status van en de verwachtingen die aan leden zonder computer willen op de hoogte 12 OPGRAVING VAN alles voortdurend, inclusief wijzelf. In de vereniging werden gesteld. Dat maakte gehouden worden via de Windbrief en niet OLIEMOLEN DE VRIJHEID feite zijn die veranderingen de enige professionalisering en groei van het aantal via een digitale nieuwsbrief. constante in ons leven. Zelfs erfgoed werknemers noodzakelijk, hetgeen weer We zullen er rekening mee houden. Maar 15 PROFIEL verandert. consequenties had voor het karakter van het actuele wel en wee van de vereniging NIEUWE VOORZITTER en de sfeer binnen de vereniging. Is dat kun je toch beter volgen via de frequent Onze molens hebben gedurende hun erg? Niet per definitie. In een veranderende verschijnende, digitale nieuwsbrief dan geschiedenis tal van veranderingen samenleving moet je meebewegen en dat via de Windbrief die maar eens in de drie 18 DE HEMMES EEN VERRADERLIJK PARADIJS gekend. Tot complete verplaatsingen en maakt het leven interessant. maanden uitkomt. Dan toch maar via functiewijzigingen aan toe. We hebben Neem bijvoorbeeld de Windbrief, die met de website inschrijven voor de digitale ermee leren leven, ergo het maakt de deze editie haar vijftigste jaargang ingaat. nieuwsbrief? 23 PELMOLEN DE SINT PIETER geschiedenis van onze monumentale De ontwikkeling van de vereniging zie je Ed Pielkenrood GING NAAR GIETHOORN hoofdredacteur

26 DE HUTJONGENS RECEPTEN UIT HET OUDE ZAANSE MOLENLEVEN

33 ZODAT DE MOLENS BLIJVEN DRAAIEN SCHENKINGEN EN LEGATEN

34 GROTE SCHOONMAAK PLETTERIJ

37 INFORMATIE EN COLOFON

RONDJE MOLENS 38 3 door Jaap de Jong 50 JAAR WINDBRIEF VAN VERENIGINGSBLAADJE TOT SPANNEND MAGAZINE

Van harte gefeliciteerd, Zaansche Molen. De Windbrief heeft in goede gezondheid de middelbare leeftijd bereikt. Vijftig jaar geleden, in mei 1971, verscheen nummer 1 van het nog naamloze contactorgaan van de vereniging. Een mooie windbrief. Deze vorm van communicatie zal komen die nodig zijn voor het voortbestaan aanleiding om samen met archivaris Fulco Rol in het archief passend geweest zijn voor een vereniging van de molens en het museum. Die visie en te duiken en te bladeren in de 193 verschenen nummers. met overwegend leden die gedreven werden dat beleid van de vereniging zie je terug in Van gestencilde opsommingen van het wel en wee tot een door het ideaal om de Zaanse molens als de ontwikkeling van de Windbrief die meer spannend magazine over de wereld van windmolens. werkende monumenten in stand te houden. en meer verschuift van de kenners naar de Voor deze overtuigde liefhebbers was de sympathisanten. binding met de vereniging vanzelfsprekend Voor nummer drie kiest de redactie voor het en vervulde het mededelingenblaadje eerst voor een thema: met maar liefst twaalf Zo is het begonnen. Notulist Herman woordkeuze zal Het Bestuur ongetwijfeld zijn slechts een informatieve rol. pagina’s tekst over oprichter Pieter Boorsma Boersma signaleerde in 1970 dat er veel bescheidenheid hebben willen etaleren. Toch zit er verandering in de lucht. Molens viert de vereniging het feit dat Pieter ging veranderen in de vereniging en dat Het tweede nummer markeert opnieuw een moeten zoveel mogelijk draaien. Niet alleen Boorsma honderd jaar geleden is geboren. het belangrijk was de leden daarover te historisch moment. Het contactorgaan heet om ze technisch in een goede conditie te informeren. “We hadden niks. Het bestuur voortaan de Windbrief, een naam die een houden, laat Het Bestuur weten, maar ook IK BEN EEN SNELLE JONGEN reageerde positief: ga je gang maar. Vanaf halve eeuw heeft stand gehouden en alle “omdat malende molens belangstelling Onder het kopje ‘Mag ik mij even aan dat moment heb ik alle teksten geschreven veranderingen heeft overleefd. De naam is trekken en van die belangstelling moeten u voorstellen’ kondigt het bestuur een en samen met een groep vrijwilligers de het resultaat van een prijsvraag die werd wij het hebben” om aan de geldmiddelen te investering in apparatuur aan die ten goede productie en bezorging gedaan,” vertelt aangekondigd met: “Het beessie moet een Herman (78). “Nee, ik zat niet in het bestuur, naampie hewwe. Ja, en dat willen wij geheel maar ik kon het niet laten om me met het aan U overlaten.” Het samenvoegen van losse pagina’s voor de Windbrief in overleg te bemoeien als ik dat nodig vond.” het Weefhuis: Klaas Besse, Klaas Knaap, toen molenaar van De Schoolmeester, en mevrouw Muijsken. Het Bestuur (met twee hoofdletters) NOTULENTAAL EN -VORM noemt de verschijning van het ‘eerste Je mag het natuurlijk wel denken, maar mededelingenblaadje’ uiteraard een liever niet hardop zeggen, want je raakt historisch moment, maar wel met een de inspanning en betrokkenheid van veel bescheiden ondertoon: “We geloven wel dat vrijwilligers. In gestencilde vorm was de er sprake is van een historisch moment, want Windbrief een voorbeeld van een saai in de geschiedenis van de vereniging is iets verenigingsblad. In notulentaal en -vorm dergelijks nog niet uitgekomen”. Gelukkig werd kort verslag gedaan van wat er is het bestuur ook de redactie, want met allemaal gepasseerd was in de vereniging. het kleinerende begrip ‘blaadje’ jaag je een De enige vormgeving was de titel van echte redactie hoog de gordijnen in. Met de het blad die een kopie was van een echte

4 moet komen van de vormgeving. Meer “Toen zat Ton Neuhaus in de redactie. Die die minder uit overtuiging en meer uit OP JOURNALISTIEKE WIJZE variatie in de lettertypes want: ‘Ik ben een had een enorme kennis van molens en sympathie lid zijn geworden. Die de Zaanse Met de opening van de Wereld van I.B.M.-typemachine. Ik ben gekocht door de dat zie je terug in het blad. Het was ons molens waarderen - meer niet - en de Windmolens in 2020 wordt de Windbrief vereniging De Zaansche Molen. Ik kan met vakblad.” moeite waard vinden om in stand te houden, nog iets meer een publiekstijdschrift. Door vele tongen spreken (bedoeld worden de De Windbrief verandert niet alleen uiterlijk maar geen kenners zijn met diepgaande voorzitter André Drost in het voorwoord van bolletjes met de letters en cijfers – redactie) en in de wijze van produceren, maar ook interesse voor het naadje van de kous. de speciale uitgave aangekondigd als ‘Nieuw maar aangezien deze tongetjes nogal inhoudelijk komt het accent meer te liggen Ook voor deze lezers moet de Windbrief elan voor De Zaansche Molen’. De molens op duur zijn, zijn er maar drie besteld. Mijn op de professionaliteit. Het blad maken, de moeite waard zijn. Het eenvoudige een andere manier belichten dan met het gebruikers zijn erg blij met mij, want ik ben gebeurt in een combinatie van vrijwilligers verenigingsblaadje wordt een bindmiddel tonen van een met de historie verbonden een snelle jongen’. en journalistieke vakmensen die ervaring om leden te behouden en de inkomsten aan collectie voorwerpen, afbeeldingen Het is de opmaat naar een volgend hebben met het maken van bladen. contributie veilig te stellen. en documenten. Het nieuwe museum historisch moment. In 1975 neemt Professioneel communiceren met de Die tweedeling dwingt de redactie tot vertelt op een eigentijdse, persoonlijke de vereniging afscheid van het belangrijkste doelgroep, de leden. Met de balanceren tussen een vakblad voor de en toegankelijke manier het verhaal over ‘mededelingenblaadje’ en verschijnt het vereniging als uitgever die de journalistieke deskundigen en een publiekstijdschrift voor de molens en niet van de molens. Het eerste tijdschrift in gedrukte vorm en in het principes respecteert. Zoals de redactie de de liefhebbers. Hoe kun je de ene groep begrip ‘historisch moment’ valt niet, maar huidige formaat. Na in totaal vijftigduizend belangen van de vereniging respecteert. bedienen zonder de andere kwijt te raken? de voorzitter bedoelt dat ongetwijfeld vellen papier met de hand ‘geraapt’, in In 2013 worden in een redactiestatuut de Dat is het spanningsveld waarin de Windbrief als hij schrijft: “Het museum vertelt de kaften gestoken en vastgeniet te hebben, bladformule, de verantwoordelijkheden vier keer per jaar wordt samengesteld. In brede maatschappelijke betekenis van ons neemt een drukker al dit werk over. ‘Kijk- en de organisatie van de redactie en de 2009 is een lezersonderzoek gehouden om molenerfgoed als aanjager van de welvaart er-is-an!’ schrijft voorzitter J.C. Duyvis over spelregels bij een conflict vastgelegd. aan de weet te komen of de redactie die in Groot Amsterdam vanaf de Gouden Eeuw”. de nieuwe Windbrief die ‘veel mooier’ balans weet te vinden. Het antwoord is ‘ja’, Ga daar maar even rustig voor zitten. uitgevoerd is. Zelfs geïllustreerd! (…).Een BALANCEREN TUSSEN VAKBLAD want het blad krijgt van 81 procent van de Dat verhaal zal ook de Windbrief molenaar die het eerste exemplaar van de EN PUBLIEKSTIJDSCHRIFT respondenten een acht of zelfs een hoger ongetwijfeld meer gaan vertellen, maar dan gedrukte Windbrief ziet liggen die opvalt Geleidelijk aan en zonder veel ophef is rapportcijfers. 88 procent leest de Windbrief op zijn eigen journalistieke wijze. Nog steeds door de verrassende keuze van de kleur de Windbrief in de loop der jaren mee altijd en 12 procent regelmatig. En van die onder de vijftig jaar oude titel die nauw bruin, zegt: ”Dat waren de interessantste veranderd met de vereniging. Meer een 88 procent leest 72 procent het blad zelfs verbonden is met de lange historie van de Windbrieven.” publiekstijdschrift geworden, omdat van A tot Z, 16 procent sommige artikelen en Zaanse molens. Hoe zo? de vereniging steeds meer leden kreeg 8 procent bladert.

2020

1999 2010

2012 1971 2000 6 7 2019 1,4 MILJOEN door Ed Pielkenrood verkocht. Genummerd wel te verstaan en alle kopers van delen van de oude roeden in een ‘limited edition’, zoals dat in goed uitgenodigd voor een speciale bijeenkomst KILOMETER DOOR DE ZAANSE LUCHT Nederlands heet. Hoe mooi is het om dat in . Tijdens deze bijeenkomst stukje hout thuis neer te zetten, dat met wordt de nieuwe roede officieel ingewijd ROEDE VAN DE ZOEKER IN DELEN TE KOOP zo’n 20 miljoen omwentelingen bijna 1,4 en krijgen alle gasten naast koffie en gebak OM VERVANGING TE FINANCIEREN miljoen kilometer heeft afgelegd door de een rondleiding door de molen. Aan het Zaanse lucht en dus als het ware 34,5 keer einde van de bijeenkomst staat voor elke In De Zoeker wordt dagelijks de aarde is rondgegaan? Ook de zeilen en gast/koper zijn bestelde onderdeel klaar. lijn- of arachideolie geslagen, windborden, die dezelfde astronomische Weliswaar duurt dat allemaal nog even maar honderden liters op jaarbasis. reis hebben afgelegd worden verkocht. wees er toch vlug bij en bestel direct één Dit proces wordt gadegeslagen Vervanging van de buitenroede gaat zo’n of meer voorwerpen door het geld over door zo’n 115.000 bezoekers 35.000 euro kosten. Hoe gaan we dat in BESTELLEN te maken op rekening IBAN: per jaar, buiten de coronacrisis deze tijd bekostigen? Naast een gedegen Het is de bedoeling dat de roede aan NL03 INGB 0002863406 onder vermelding natuurlijk. Veiligheid van het projectplan heeft de vereniging ook een het begin van de zomer zal worden van heklat, windbord of zeil. De Zaansche productieproces heeft dus dekkingsplan opgesteld. Flinke bijdragen vervangen. IJs en weder dienende (lees: als Molen zal uw bestelling met blijdschap een hoge prioriteit. Maar juist van overheden, nationale en lokale fondsen coronamaatregelen het toestaan), worden noteren maar waarschuwt alvast OP = OP! daar knelt op dit moment de zijn daarin opgenomen en dat ziet er schoen of liever gezegd de veelbelovend uit. Naar verwachting zal zo roede. Na vervanging van de het overgrote deel van de kosten kunnen binnenroede in 2002 is nu ook worden gedekt. Maar er blijft een gaatje over in de begroting van zo’n 3.000 euro en de buitenroede aan de beurt. daarvoor vragen wij uw hulp. Je moet er niet aan denken dat TE VERKOPEN ONDERDELEN: een breuk zich voordoet op het HEBBEDING Heklat 25 moment dat er veel bezoekers € Na het vervangen van de oude roede Windbord 50 op de molen zijn. Juist daarom € worden de hekkens in stukjes gezaagd Zeil 500 is nu het moment om de roede € en verwerkt in leuke ‘collector’s items’ te vervangen. (zie foto). Het worden ‘hebbedingen’ die voor een aantrekkelijke prijs worden

GESCHIEDENIS VAN DE ZOEKER 1672 Bouw als oliemolen in het Guisveld met achtkant van andere molen 1891 Inrichting als verfmolen 1914 Herinrichting als oliemolen met oliewerk van Het Rad van Avontuur 1925 Getroffen door een windhoos, aanleiding voor oprichting De Zaansche Molen 1940 Molen kwam stil te staan maar werd toch weer opgestart 1958 Oprichting Olieslagerscontract 1958 dat voorziet in salaris molenaar en maalgoed 1968 Verhuizing van het Guisveld naar de Als dank voor deelname aan 1993 Grote restauratie kap en rietdek de actie krijgt iedere koper van een 2002 Breuk en vervanging van de binnenroede roede-onderdeel een kunstwerkje, 2021 Vervanging van de buitenroede gemaakt van een stukje heklat.

8 9          

                              

IN DER BESCHRÄNKUNG Columnist in 2021 is Angelique Finkers, sinds 2016 directeur van het Zaantheater, met een passie voor verhalen en verhalenvertellers. ZEIGT SICH ERSTOp een podium, maar zeker ook daarbuiten. DER

windmolenmakerij MEISTER ”Saendijck”b.v.

Onderhoud Sinds 1992 het adres voor een Restauratie gegarandeerd veilige installatie! en Nieuwbouw Zo citeert Ed Pielkenrood (toneel)schrijver en dichter J.W. von Goethe en herinnert zuivere natuur weer gloeien in ons hart” zo Rechte tocht 9d, 1507 BZ post adres: WindmolenmakerijWindmolenmakeriijj SaendiSaendijckijjck b.vb.v.v.. mij daarmee aan de beperkte lengte van verhaalt hetzelfde sonnet. Twee eeuwen Tel.: 06 - 532 31 977 WWeWeivereiver 29 de column voor de Windbrief: 300-350 later zouden we domweg zeggen: back to E-mail: [email protected] 11551551 SC WWestzaanestzaan woorden. Of ik daarin mijn verhaal wil the basics. Poëtische devotie past ons niet Website: www.hottingelektrotechniek.nl 006-202955806-20295580 075-628075-62814251425 wwwwww.saendijck.comw..saendiijjck.com vertellen, aan u, de lezer, met aandachtige meer. interesse voor het Zaanse erfgoed en de Zaanse molens in het bijzonder. Maar Ik hoorde vrienden van mij vertellen dat natuurlijk! Want u houdt van geschiedenis. zij weer ouderwets Een Echte Brief zijn Ongetwijfeld, zo ervaar ik in elk geval gaan schrijven. En dat dit inderdaad enige zelf, omdat dit vaak zulke mooie verhalen volharding behoeft. De eeltplek die ik voortbrengt; ‘ter lering en vermaak’. vroeger had als gevolg van het langdurig (en blijkbaar verbeten) vasthouden van Zoals Goethe in zijn sonnet Was wir bringen een balpen, is al lang geleden verdwenen. beschrijft: in de (zelf)beperking blijkt pas De louterende werking van de opgelegde het meesterschap. Een zin die mij altijd beperkingen heb ik nog niet ervaren, maar even in mijn hoofd doet stilstaan om te dat het ook voordelen heeft staat voor mij herkauwen en te overdenken. Om keer op vast. Goethe wist zich wel raad met die keer tot dezelfde conclusie te komen: da’s Beschränkung. Ik hoop en wens u dat ook waar, wat mooi gezegd! toe. En dat we onze onderzoekende geest Het sonnet is opgevoerd ter ere van de weer de ruimte geven en gunnen in een tijd opening van de nieuwe schouwburg in waarin beperkingen ons dagelijkse bestaan Lauchstädt, in 1802. beheersen. In die tijden, zo stel ik mij voor, werden de kunsten bezongen als middel om tot Ik wens u heel veel plezier met het lezen hogere doelen te komen. “Het vergt alleen van alle prachtige verhalen in deze dat men zich inzet en volhardt! Pas als, in Windbrief! daartoe uitgelezen uren, ons brein, ons lijf en onze ziel aan kunst gebonden zijn, kan Angelique Finkers

11 DE OPGRAVING VAN OLIEMOLEN Aan de Noorddijk in Wormerveer stond tot voor kort de 1 Een oude foto van molen DE VRIJHEID veevoederfabriek van Brokking, De Vrijheid (Gemeentearchief bij veel Zaankanters beter bekend 41.06576). AAN DE NOORDDIJK onder de naam De Ster. Na sluiting van de fabriek kocht een IN WORMERVEER projectontwikkelaar het complex en liet een deel van de gebouwen door P. Kleij, gemeentelijk archeoloog slopen. Een mooi moment om op Zaanstad, Wormerland en Oostzaan zoek te gaan naar de resten van de molen die hier ooit stond. 2 De blootgelegde molen- plattegrond. Ter hoogte van de kraan heeft de molen gestaan. Bij de pijl is nog een schuin staande, zware poer te zien waar een staander van het Op het vrijgekomen terrein en de weilanden het molenachtkant met daarbinnen die van achtkant op rustte. Tussen de molen en de fabriek liggen de poeren van de er omheen worden woningen gebouwd. In het doodbed, de vuisters en de slagblokken, zuidoostelijke schuur, tussen de molen de fabriek komen appartementen. onderdelen die een rol spelen bij het en de onderkant van de foto de poeren Bekend is dat direct ten noorden van verwerken van zaden tot olie, lagen goed van de noordwestelijke schuur de fabriek oliemolen De Vrijheid stond, herkenbaar in de bodem net als de poeren (foto T. Kisjes, Zaandam). gebouwd in 1742 en naar Alkmaar van de noordwestelijke en de zuidoostelijke verplaatst in 1896 (afb. 1). In feite was schuur en resten van twee oliekelders. De Ster de opvolger van De Vrijheid. Het De poeren (afb. 3) waren gefundeerd op gebeurde vaker in de Zaanstreek dat een lange planken (kespen) met daaronder molen werd vervangen door een fabriek, ingeslagen palen. Tijdens de uitwerking van maar meestal kwam de fabriek dan door de opgraving is door molenhistoricus Ron ruimtegebrek bovenop de plek van de Couwenhoven historisch onderzoek verricht. gesloopte molen te staan. Aan de Noorddijk 3 Een poer van de noordwestelijke was echter ruimte zat dus daar verrees Het complex blijkt niet in één keer te zijn schuur (foto P. Kleij, gemeente de fabriek náást de molen. Pas daarna gebouwd. De noordwestelijke schuur Zaanstad). werd de molen gesloopt. De twee schuren behoort tot de oudste fase (afb. 4). Dit is verdwenen jaren later. niet alleen gebaseerd op de steenformaten maar ook op jaarringdateringen van twee In 2018 heeft archeologisch kespen onder de poeren. Dit leverde onderzoeksbureau ADC Archeo Projecten meteen al iets opmerkelijks op. Volgens in samenwerking met T&A Survey en oude archiefstukken is de molen gebouwd de gemeente Zaanstad een opgraving in 1742 maar het hout van de twee kespen 4 Vooraan liggen de poeren van de uitgevoerd op de plek waar de molen stond. van de schuur is kort na 1677 en na 1693 zuidoostelijke schuur. Daarachter is een open plek waar de molen stond De opgravingsleidster was Juke Dijkstra. gekapt. De schuur lijkt dus op het einde en daarachter liggen de poeren van de 17e eeuw gebouwd te zijn, ruim van de noordwestelijke schuur. De molenplattegrond bleek zeer goed veertig jaar vóórdat de molen daar verrees. Opgravingsleidster Juke Dijkstra bewaard te zijn (afb. 2). De funderingen van Dit kan betekenen dat al in de 17e eeuw staat in het midden, naast de schep (foto C. Scheffer-Mud, gemeente 12 Zaanstad). een schuur op het terrein stond, misschien De zuidoostelijke schuur was ook niet zelfs wel met een molen erbij. De Vrijheid het eerste gebouw op die plek. Hij heeft PROFIEL kan dus een voorganger hebben gehad! zelfs twee voorgangers gehad. Van de Een andere mogelijkheid is dat de schuur oudste zijn alleen twee niet te dateren wel tegelijk met de molen is gebouwd in funderingsplanken aangetroffen. Dit eerste NIEUWE Op 17 mei 2004 droeg 1742 maar dat de bouwers tweedehands gebouw is afgebroken waarna daar kort Kees Knijnenberg (l) de voorzittershamer over aan palen hebben gebruikt, gesloopt uit een na 1757 (kapdatum funderingshout) een VOORZITTER Pieter van Nieuwburg. 17e-eeuws gebouw. Dit kwam vaker voor oliekelder is aangelegd waarboven een Vereniging De Zaansche Molen in de Zaanstreek. Bij de opgravingen van gebouwtje kwam te staan (afb. 5). Dit werd in 1925 opgericht. Het doel de scheepswerven aan de Hogendijk in gebouwtje is twintig jaar later gesloopt Momenteel bezit de vereniging 13 Zaanse van de vereniging is het in stand Zaandam bleek dat voor de bouw van de vanwege de bouw van de schuur. De industriemolens en het Molenmuseum: de houden van Zaanse windmolens en scheepshellingen hout was gebruikt van oliekelder bleef bestaan en werd in de Wereld van Windmolens. Ruim 3.700 leden het Molenmuseum. Daarbij worden meer dan 150 jaar oud! Op de kespen van schuur opgenomen. Mogelijk is toen ook ondersteunen het doel van de vereniging. de molens en het Molenmuseum De Vrijheid zijn echter geen aanwijzingen een oliekelder ten noordwesten van de Vanuit het ledenbestand zetten ruim 300 met respect voor de monumentale gevonden dat het hier om hergebruikt hout noordelijke schuur aangelegd, hoewel personen zich als vrijwilliger in om de gaat. historisch onderzoek heeft uitgewezen dat waarden geëxploiteerd, om op die beoogde doelen van de vereniging te De resten van de zuidoostelijke schuur dit ook in of na 1829 kan zijn gebeurd. In dat wijze de met de molens uitgevoerde realiseren. Daarbij worden zij ondersteund leverden geen datering op, maar het jaar zijn vermoedelijk weer extra oliewerken ambachten te behouden en levend door een 12-tal in vaste dienst zijnde historische onderzoek wees uit dat deze in de molen geplaatst. te houden. Getracht wordt de medewerkers. schuur waarschijnlijk in 1779 is gebouwd. molens en het Molenmuseum voor Vanuit de leden zijn meerdere commissies Toen werd namelijk de verzekering van Tot slot is ook het pad naar de molen een groot publiek toegankelijk gevormd ter ondersteuning van de de lading verhoogd tot een bedrag dat opgegraven. De Vrijheid lag buitendijks in te laten zijn waardoor de kennis, bestuurswerkzaamheden. betrekking had op een dubbel oliewerk. En een drassig terrein. Het molenpad bestond kunde en liefde voor het Zaans De voorzitter wordt in zijn taak ondersteund extra capaciteit brengt met zich mee dat uit twee rijen rechtop gezette, dicht tegen molenerfgoed worden vergroot en door zijn medebestuursleden en de extra voorraden zaad nodig zijn en dus ook elkaar aanstaande rode dakpannen met een in stand gehouden. algemeen manager. Voor de exploitatie van een extra schuur. dijkje ertussen. Zo kon het molenvolk met de molens ligt de verantwoordelijkheid bij droge voeten de molen bereiken. Foto gemaakt voor het oude Molenmuseum het bestuur en de algemeen manager van op 18 juli 2011 door Ed Pielkenrood van het de stichting Windmolencompagnie. Literatuur: Dijkstra, J., e.a., 2020: ‘Molen bestuur van De Zaansche Molen. De Vrijheid archeologisch onderzocht. Van links naar rechts Het bestuur wordt eveneens gevormd door Een inventariserend veldonderzoek in de Jan Meijroos (secretaris), uit de leden gekozen personen op geheel vorm van proefsleuven en opgraving op Andre Drost (voorzitter), onbezoldigde basis. de locatie Wormerveer – Noorddijk/terrein Martin Schaap (vicevoorzitter), Brokking (gemeente Zaanstad)’ in: ADC Jan Hartsuiker (penningmeester) en rapport 5121, Amersfoort. Matthijs Ero (bestuurslid technische zaken).

5 De vloer van de oliekelder in de zuidoostelijke schuur. Hij meet 4,52 bij 2,31 m en is door een tussenmuur verdeeld in twee delen. De tussenmuur ligt ter hoogte van het korte, rood-witte stokje in het midden van de vloer (foto ADC, Amersfoort). 14 15 Na twee intensieve bestuursperiodes, TAKEN ZIJN O.A. waarin door de vereniging een grote ◆ Op professionele wijze aansturen van de groei- en professionaliseringsslag vereniging werd gemaakt, is de huidige voorzitter ◆ Vertegenwoordigen van de vereniging naar voornemens terug te treden. externe partijen en stakeholders Daarom is de vereniging per mei 2021 ◆ Opbouwen dan wel onderhouden van een op zoek naar: relevant netwerk ten behoeve van de vereniging bij het behalen van haar VOORZITTER M/V doelstelling(en) Philippus Beernink (1885-1967) ◆ Initiëren en consolideren van (nieuw) in1964 in de oosterschuur van Gezocht wordt naar een persoon die beschikt beleid in relatie tot de doelstelling(en) van oliemolen Het Pink. Hij was Op 24 juni 1980 in restaurant de over de nodige tijd om met liefde voor het de vereniging één van de oprichters van De Walvisch op de Zaanse Schans ◆ Zaansche Molen en trad in 1925 Zaans erfgoed leiding te geven aan een Op professionele wijze samenwerken met overhandigde Aspa directeur toe als voorzitter. Na 27 jaar gaf vrijwilligersorganisatie, die op professionele de Stichting Windmolencompagnie ten A.M. Schinkel (l) de toenmalige hij de voorzittershamer over aan wijze een belangrijk deel van het Zaans behoeve van de exploitatie van de molens voorzitter Job Duyvis een cheque Frans Mars. Rechts van Beernink erfgoed in stand houdt en de kennis over en ◆ Zorgdragen voor heldere en transparante van 7500 gulden. Het betrof een een portret van Pieter Boorsma de liefde daarvoor weet uit te dragen. communicatie binnen en buiten de vereniging sponsoring, bestemd voor het van de hand van Frans Mars. ◆ Zorgdragen voor goed werkgeverschap voor onderhoud van . Aan de bar van links Om in molenaarstermen te blijven: betaalde én onbetaalde medewerkers naar rechts, Martin Schaap, De voorzitter functioneert als een Ton Neuhaus en Jaap Menger, blokmaalder: hij heeft constant oog voor COMPETENTIES bestuursleden van De Zaansche de weersomstandigheden en maakt hier ◆ Bestuurlijke ervaring Molen en de W.M.C. steeds optimaal gebruik van, staat goed ◆ Verbindende persoonlijkheid, teamspeler op de wind, waait niet met alle winden en in staat een stevige vertrouwensbasis te mee, stuurt de mensen op de molen en het creëren Molenmuseum aan en laat hen optimaal ◆ Probleemoplossend vermogen in binnen hun kunnen functioneren en is een complexe zaken stevig leider indien nodig, maar blijft een ◆ Communicatief sterk op verschillende begaan collega. niveaus (van vrijwilliger tot overheid) ◆ Proactief, initiatief nemend Dit alles om te komen tot een maximale ◆ Leidinggevende ervaring, maar benaderbaar productie zoals die wordt verlangd vanuit de ◆ Affiniteit met erfgoed en/of genegen zich doelstelling van de vereniging. daarin te verdiepen Daarnaast wordt een beroep gedaan op ◆ In staat het voorzitterschap op een voor het vermogen om een bijna 100-jarige hem/haar passende wijze in te vullen vereniging deel te laten uitmaken van een Onderwijzer Frans Mars (1903- 1973) was ook kunstenaar steeds veranderende maatschappij, waarin WAT BIEDEN WIJ met een grote passie voor de de aandacht voor het erfgoed steeds weer ◆ Gedreven collega bestuursleden Voorzitter Jan Meurs ontvangt Zaanstreek en de Zaanse molens. moet worden bevochten. ◆ Bevlogen vrijwilligers Koningin Beatrix bij het Eind jaren ‘50 heeft Mars het ◆ Een goed geoutilleerde verenigingsorganisatie Molenmuseum tijdens haar werkbezoek aan de Zaanstreek voorzitterschap van De Zaansche Nadere informatie omtrent deze functie kunt ◆ De grootse erfgoedorganisatie in de regio op 19 mei 1983. Links van Meurs, Molen bekleed. Hij werkt hier aan u inwinnen door contact op te nemen met ◆ Voorbeeldfunctie in Nederland een schilderij van de Zaandammer secretaris Martin Schaap en vicevoorzitter Martin Schaap via 06 51 32 73 ◆ Wereldberoemde molens houthaven. penningmeester Jan Klees. 37 of [email protected]. ◆ Buiten corona een kerngezonde exploitatie Foto Henk Dijkman

16 17 Begin jaren tachtig werd ik gebeld door mijn DE HEMMES vriend René Luttikhuizen. “Peter, ze gaan De Oude Zwan slopen”. Dit was de laatste EEN VERRADERLIJK van de acht molens, veelal oliemolens. De schuur en ombouw stonden er nog, we PARADIJS door Sarah Vermoolen gaven de dakpannen aan elkaar door. Die werden daarna gebruikt voor molen De Kat. Ik was een jaar of dertien maar voelde wel dat het niet goed was wat er gebeurde. Dit was erfgoed dat werd afgebroken. Waarom werd het niet gerestaureerd? Dit triggerde mij, maar dat heb ik daarna weer losgelaten.” Later ging Peter ruimtelijke ordening studeren. Als senior stedenbouwkundig ontwerper bij de gemeente Amsterdam richt hij pleinen en plantsoenen in. Met zijn vrouw Bianca heeft hij het bedrijf Het Glazen Ambacht, gespecialiseerd in glas in loodramen. En als vrijwilliger zet hij zich al vele jaren in voor stichting De Hemmes en voor de stichting en Dijk, de laatste Op papier is het ideaal. Het heeft een mooie Cornelis, Adriaan en Pieter Ulle bestaat inmiddels niet meer. geschiedenis, ligt midden in de Zaan vlak bij de Zaanse Schans en het is nog onbebouwd. Dit is een prachtige MOEILIJK TE ONTWIKKELEN locatie om iets mee te doen, vooral qua geschiedenis. Twaalf jaar geleden speelde de discussie In de praktijk is het echter een veelkoppig monster. HISTORIE om molen De Ooievaar te verplaatsen “Het schiereiland De Hemmes in Zaandam naar de Zaanse Schans zodat het bedrijf De Hemmesgroep is al vele jaren actief waren afgedankt. Kleinzoon Peter Ulle: ligt goed ten opzichte van transport over Duyvis kon uitbreiden. “Dat is niet goed, De om hier een uniek stuk Zaanstreek te laten ”Molenmaker is niet genetisch bepaald, ik water en van de wind, op de westenwind Ooievaar hoort op de huidige plek vanwege herleven. Peter Ulle, voorzitter van de groep, kan het niet. Wel was ik me al vroeg bewust konden de molens goed draaien. De acht de geschiedenis. Je moet juist De Hemmes noemt De Hemmes vaak een verraderlijk van de familiegeschiedenis. Mijn opa kon er molens hebben het daarom relatief lang ontwikkelen met molens die hier ooit paradijs. leuk over vertellen, hij schreef ook voor de volgehouden. Daarna werd het de bakermat gestaan hebben, zodat de Zaanse Schans In de 19e eeuw hadden de broers en Windbrief. Hij wist veel over de technische voor grote bedrijven, zo zijn Cacao de Zaan, kan uitbreiden en meer kan bieden. De molenmakers Cornelis en Adriaan Ulle gegevens, maar jammer genoeg zijn alle Duyvis en Schoenmaker hier allemaal Hemmes is een buitendijks land, het stond verschillende molens in onderhoud. Adriaan bouwtekeningen in de jaren dertig tijdens begonnen. In de Tweede Wereldoorlog zijn vaak onder water. Daarom is het opgehoogd Ulle woonde tegenover de Hemmes in een de crisis in de kachel beland. Hij bracht mij de laatste molens gesloopt.” met goedkoop materiaal dat ze kwijt huisje, dat recent is gerestaureerd door Bart de interesse bij voor molens. Ik had niet moesten. Zo werden de kades opgehoogd Nieuwenhuijs. zozeer belangstelling voor de technische ERFGOED VERDWIJNT VAN DE HEMMES met verfbussen en puin. Grote stukken zijn Pieter Ulle, de zoon van Cornelis, was een aspecten, maar ik wilde graag weten hoe Peter Ulle is geboren in Haaldersbroek en daardoor verontreinigd.” van de laatste molenmakers. Na 1910 de Zaanstreek er vroeger uitzag. Als kind heeft altijd in de Zaanstreek gewoond. “Als Het gebied is moeilijk te ontwikkelen met werkte hij als timmerman. De molenmakers maakte ik al boekjes waar ik in tekende kind kwam ik vaak op De Hemmes. Vanaf woningbouw vanwege de verontreiniging waren ook verantwoordelijk voor het waar de molens gestaan hadden.” de buitenste dekschuit viste ik vaak op en omdat het eigendom versnipperd is. verplaatsen van de molens wanneer ze snoekbaars. De grote bedrijven in de omgeving zijn

18 19 de derde complicerende factor, nieuwe tweede Zaanse Schans worden maar wel een stichting geworden waarbij ook Wendy bewoners kunnen gaan klagen over het deel van de opbrengst van toerisme naar De van Wilgenburg een periode aansloot.” geluid en de geur. Hemmes laten vloeien. Onze molens zouden Omdat Ruud raadslid is en Bart de molens energie opwekken en in de molenschuur graag zou willen bouwen, zijn ze later uit MOOI ZAANS wilden we bedrijfjes”. het bestuur gestapt vanwege mogelijke Peter had een sterke overtuiging: ‘Dit moest belangenverstrengeling. geen Vinexlocatie worden, zoals je overal LANGE ADEM Inmiddels is er een nieuw bevlogen team in Nederland ziet. De Hemmes moet mooi Twaalf jaar geleden presenteerde de van vrijwilligers dat zich inzet om een uniek Zaans worden. Met Ruud Pauw, een vriend Hemmesgroep zijn plan in de afgeladen stukje Zaanstad toe te voegen. Manon Wind, die ook raadslid is, sprak ik erover dat ik een Wormerveerse Vermaning. De gemeente Adry Steur, Rick Boom, Janine Mazel-van der plan wilde ontwikkelen voor De Hemmes. vond het een leuk burgerinitiatief. In die Laan en René Sman brengen allemaal hun Hij was direct enthousiast en haalde tijd werd de gemeente eigenaar van een eigen expertise in. molenmaker Bart Nieuwenhuijs erbij.’ deel van het terrein en wilde in gesprek. “In “Iedere maand hadden we een vergadering “Met z’n drieën hebben we een eerste plan 2012 zijn we gestart met de gesprekken met met de gemeente, de laatste anderhalf jaar gemaakt voor De Hemmes met de terugkeer de gemeente, in die tijd was Dennis Straat om de twee weken. We kwamen alleen niet van zes historische molens en woningbouw. wethouder en hij was zeer enthousiast verder. We zaten aan tafel als gast, want Peter Ulle Dat was redelijk ambitieus. We wilden geen over onze plannen. We zijn toen een we hadden geen grond en geen geld. De gemeente heeft een deel van het terrein, de toegang en een ander flink stuk aan voor een complete woonwijk met molens de Zaan is van Schol. Het uiteinde van het vast. De gemeenteraad maakte toen schiereiland is van familiebedrijf Kramer. de keuze om te starten met één molen. Zij horen al tachtig jaar over mogelijke Daarnaast zou het gebied een tijdelijke plannen, maar zien er steeds weinig van woonfunctie krijgen met tiny houses. komen.” Over tien jaar zouden dan hopelijk allerlei problemen zijn opgelost, zodat hier vaste GEWOON BEGINNEN woningen kunnen komen. We zijn nu aan “In ons eerste plan ging het om zes molens, het onderzoeken hoe we het gerealiseerd dat werden er later drie. De kades wilden krijgen. De molen De Zaadzaaijer willen wij openbaar hebben zodat Zaankanters we op de oude fundamenten opbouwen. hier kunnen genieten van de Zaan. De Dit grenst aan het terrein van de familie projectontwikkelaar wilde juist huizen Kramer. Van daar kunnen we op termijn de verkopen met een tuin aan het water. Ook kavel van de gemeente gaan invullen. Er het vraagstuk van de geur- en geluidhinder is 1,2 miljoen nodig voor de bouw van de was nog niet opgelost en de vraag hoe ver molen. We zijn nu bezig met een aantal de molens van de huizen af moesten komen grote partijen. Wanneer we weten dat het te staan qua veiligheid en geluidsoverlast. Er realistisch is, starten we voor de zomer werd een stedenbouwkundig plan gemaakt de crowdfundingsactie waarmee we aan met de Zaanse padstructuur, maar dat Zaankanters gaan vragen om de molen verdween in de la. mogelijk te maken. Het wordt nog hard Al die jaren waren we aangehaakt gebleven werken om het financieel rond te krijgen om als ontwikkelaar van de molens in beeld waarbij we alle hulp kunnen gebruiken. te blijven. Stoppen was geen optie, want Mocht het lukken, dan willen we op termijn dan zou er wellicht alsnog een Vinexwijk ook molen De Koopman en De Roggebloem komen. In 2019 liep het plan realiseren.”

21 BESTEL DIT PRACHTIGE PELMOLEN DE door Ron Couwenhoven HARDCOVER FOTOBOEK  SINT PIETER GING Scan de QR code of ga naar   www.zaanschemolen.nl/  riddersvandemolen  NAAR GIETHOORN Ridders van de Molen van Ridders de Molen EEN ODE AAN HET MOLENAARSAMBACHT

EEN ODE AAN HET MOLENAARSAMBACHT

Ridders van de Molen EEN ODE AAN HET MOLENAARSAMBACHT

Met foto’s uit dit boek won fotograaf Jeroen Nieuwhuis in 2020 de zilveren prijs bij de Prix de la Photographie Paris (PX3), een van de meest prestigieuze fotoprijzen in Europa. Zijn foto’s laten haarscherp zien hoe de Zaanse molenaars vol overgave hun machtige werk verrichten. Het eeuwenoude molenambacht is een complex vak dat vraagt om totale inzet, want de molen is een grote gevaarlijke machine en de wind is grillig.

Knights of the A TRIBUTE TO THE MILLER’S CRAFT

In 2020 photographer Jeroen Nieuwhuis won the silver prize at the Prix de la Photographie Paris (PX3), one of the most prestigious photo awards in Europe, with photos from this book. His pictures show in a razor-sharp manner how the Zaan millers perform their mighty work with full dedication. The age-old mill craft is a complex profession that requires total commitment, because the windmill is a large, dangerous machine and the wind is erratic.

   Veertig unieke     molenaarsportretten van  Jeroen Nieuwhuis in opdracht   van De Zaansche Molen  

De Giethoornse korenmolen Aan de Kerkweg in aan de Kerkweg. Giethoorn staat de Foto Dick Bunskoeke, Drachten stomp van een molen    die daar in 1903 werd gebouwd als vervanger Gerrit Keunen uit Utrecht, voormalig molendeskundige van van de op 19 december de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE), deed diepgaand  1902 afgebrande onderzoek naar de historie van deze molen en kwam tot een korenmolen. De verrassende conclusie: het gaat om de pelmolen De Sint Pieter  molenstomp is nu die in 1722 werd gebouwd en tot maart 1903 aan de Gouw op   een woonhuis, maar het Kalf in Zaandam stond. werd in 2004 tot Tot nu toe werd aangenomen dat De Sint Pieter in Oldemarkt   Rijksmonument in Overijssel was terechtgekomen. Deze veronderstelling    is gebaseerd op het onderzoek dat ir. Ten Bruggencate,    verklaard. molenexpert uit de eerste helft van de vorige eeuw, verrichtte. Het bouwhistorisch onderzoek van Keunen leverde een aantal typisch Zaanse kenmerken op. Hij deed onderzoek in de nog aanwezige stomp en vergeleek fotomateriaal van De Sint Pieter en de Giethoornse korenmolen, die in 1927 buiten gebruik werd gesteld en onttakeld. Keunen kwam tot de volgende resultaten (zie volgende pagina’s).

23 INTERIEUR EXTERIEUR ◆ De ringbalk bovenin de molen is ook ◆ Er zijn typisch Zaanse schoorklampen aan de boveneinden van de lange schoren. aanwezig in de nog bestaande Zaanse pelmolen ◆ De molen heeft een middelbalk i.p.v. een lange spruit en broekstukken bij de korte Het Prinsenhof en de vroegere Oostzaandamse spruit. Dit was wel Zaans maar kwam elders ook wel voor. pelmolen De Bootsman, nu korenmolen De ◆ Er is een kruirad met klossen op de spaken zodat de molenaar er bij het (zware) Krijgsman te Blokker. kruien van de kap met zijn gewicht in kon ‘lopen’. Dat was in ieder geval Zaans al ◆ De uithollingen in de onderste bintlaag waren kwam het elders ook wel eens voor. voor twee steenspillen en een zogenaamde ◆ De typische (Zaanse) beëindiging van de bovenkant van de bovenste windborden. Dooieman. ◆ De ‘nieuwe’ molen had zelf al een ijzeren bovenas want anders had molenaar ◆ De nu wat hoog gelegen middelste bintlaag. Bakker geen gietijzeren bovenas (van de afgebrande molen?) te koop aangeboden Aangenomen wordt dat in het ‘vorige leven’ in 1906. deze lager lag, op de plaats van dichtgemaakte ◆ Plaats van ramen in het achtkant. gaten in de achtkantstijlen. Dat lijkt logisch ◆ Vorm van de kuip die in verhouding tot andere molens vrij veel oversteekt boven de want dan zou de koningspil met draagbalk in rietplanken. het ‘vorige leven’ hebben gesteund op de ◆ De baarden voor beide molens tonen een opvallende gelijkenis. De Sint Pieter anno 1905 na de onderste bintlaag van het achtkant. De toen verplaatsing naar Giethoorn. lager gelegen middelste bintlaag zou dan gediend hebben voor de ijzerbalken (lagers) van de beide steenspillen en de Dooieman. In de jaren 1902-1903 werden vier Zaanse pelmolens van hun penanten gehaald. Ze stonden allemaal in het Oostzijderveld in Zaandam. De Liefde of Het Dolhuis kwam in Renswoude terecht. De Sint Pieter (1722-1903) op de voorgrond aan de Gouw bij het Kalf. Geheel links staan de De Traanroeier ging naar Texel en De Bootsman werd in Blokker pelmolens De Almanak (l) en Het Kuiken. Rechts in de verte staat het pruthuis De Leeuwerik. herbouwd en omgedoopt tot De Krijgsman. De vierde molen was De De foto is kort voor de afbraak van De Sint Pieter gemaakt. De molen is inmiddels buiten Sint Pieter die men in 1902 tevergeefs probeerde te veilen, waarna hij bedrijf en staat te wachten op wat gaat komen. in 1903 werd afgebroken. Dit was dus de enige Zaanse molen die in aanmerking kwam als voorganger van de Giethoornse korenmolen en die bovendien typische uiterlijke overeenkomsten vertoonde.

De molen in Oldemarkt, die door ir. Ten Bruggencate werd aangewezen als de voormalige De Sint Pieter, had een houten as. De Sint Pieter was van een ijzeren as voorzien en de molen in Oldemarkt werd in 1898 gebouwd, terwijl De Sint Pieter pas in 1903 werd afgebroken.

Oude foto’s van De Sint Pieter laten zien dat de molen enkele kleine, heel laag in het rietdek geplaatste, dakkisten (ramen) had. Evenals ook de Zaanse pelmolen De Jonge Wildeman. De molen in Giethoorn had aanvankelijk ook enkele van zulke dakkisten. De Sint Pieter had ook in één veld (dakvlak) twee dicht boven elkaar gelegen dakkisten, wat niet gebruikelijk was. De molen in Giethoorn had dat ook en heeft dat in wat gewijzigde vorm nog steeds. Gerrit Keunen stelt ook vast dat er geen documenten zijn gevonden, waaruit de molenverplaatsing onomstotelijk blijkt, maar zijn argumenten wijzen toch onweerlegbaar op de verplaatsing van De Sint Pieter naar Giethoorn.

25 In deze nieuwe kookrubriek ontdekken molenaars Rick Bakker (Het Prinsenhof) en Jippe Kreuning (De Bonte Hen) recepten DE HUTJONGENS uit het Oude Zaansche Molenleven. In deze eerste aflevering: dikkekoek, of beter bekend als ’n vlaggeknoppie.

behangplak. Dit parelmeel werd (as ’t laie en de lamp voorover hong) extra feestelijk kon) gemengd met tarwemeel en in raapolie Zij vormen bijna een bijbel voor Zaanse gemaakt met de toevoeging van krenten. gebakken. Eventueel dus met krenten erbij. molenaars: de bundels van Pieter Boorsma. Ook in de boeken van Husslage komt het De boeken bevatten een schat aan geregeld aan bod. In wezen is het een We mengden het parelmeel met wat volkoren molenverhalen en levendige beschrijvingen ongegist platbrood, iets dat wereldwijd in tarwemeel en deden de krenten erbij. Na de van het zware bestaan in de molens. Wie veel vormen voorkomt, denk aan matses toevoeging van wat water ontstond er al een goed leest merkt echter dat er ook aan en chapati’s. Door de vorm stond deze heel aardig deegje. De hete raapolie verspreidde RECEPT één stuk door gegeten wordt in het Oude dikkekoek ook bekend als vlaggeknop. een intense nootachtige geur. Binnen de kortste VLAGGEKNOPPIE Zaansche Molenleven. Recept na recept Dit vergeten gerecht leek ons bij uitstek keren lagen de vlaggeknoppies te spetteren passeert de revue, er staan overal potjes geschikt om weer tot leven gewekt te in de olie en stond de hut blauw. We bakten ze ◆ 2 delen Parelmeel of pannetjes te pruttelen op vuisters en worden. krokant aan beide kanten en dienden ze op voor (te verkrijgen bij Het Prinsenhof) kachels. onze medepelders. ◆ 1 deel Tarwemeel (volkoren) Nadat we bij Het Pink, geheel in Boorsma- ◆ Krenten Zo ook in het verhaal over skeppiesdag. Bij stijl ’n bietje reepolie hadden bemachtigd, De hutjongens zelf vonden ze verrassend ◆ Water naar eigen inzicht wijze van liefdadigheid werd bij sommige was het tijd om de kachel op te stoken. De krokant en zoetig (door de krenten) maar de ◆ Raapolie pelmolens aan armelui (de skeppiesklante) verdere receptuur van ’t vlaggeknoppie anderen waren minder overtuigd. De reacties gort of rijst weggegeven. In dit hoofdstuk stond voor interpretatie open. Bij het liepen uiteen van: “als je niks anders hebt is het Kneed alle ingrediënten samen tot (Oud Zaansch Molenleven, eerste bundel, parelen van gerst, de fabricage van wel lekker” tot “zal ik ‘m in de kachel gooien of een soepel (niet te nat!) deegje. p. 73), vergeven van piraterij, diefstal parelgort, komt het zogenaamde parelmeel in de sloot?”. Het zal wel de tijdgeest zijn. De Verdeel in ballen en duw deze plat. en hoe je twee bokken moet vangen om vrij. Het is een heel fijn meel afkomstig van volgende keer zijn de hutjongens terug met nog Het formaat van een vlaggenknop een skeppie te bemachtigen, vinden de buitenste laag van de reeds gepelde meer historisch arbeidersvoedsel. Suggesties en is hierbij het beoogde doel. Verhit we een beschrijving van dikkekoek of ’n gerstkorrel. Volgens Boorsma werd dit verzoekrecepten zijn welkom. raapolie in een koekenpan en bak vlaggeknoppie. Deze lekkernij, een veel ook wel gebruikt als bestanddeel van gegeten baksel, werd soms (as ’t ‘r an zat de vlaggeknoppies goed bruin en knapperig aan beide kanten. 26 27 ◆ Haal het pannetje van het vuur en voeg hier de FUDDER gist aan toe ◆ Meng dit met het meel (FUTTER) ◆ Meng hierna de eidooier er doorheen ◆ Hierna kunnen de krenten er in ANNO 2021 ◆ Laat dit in een licht ingevette mengkom een uur MET BOTERSTROOP op kamertemperatuur rijzen ◆ Maak ondertussen de katoenen doek goed nat en Het voedsel van vroeger voldoet niet wring deze uit meer aan onze huidige smaaknorm. ◆ Bloem de doek en leg dit in de bakvorm Maar chef-kok Joey Bokma van restaurant ◆ Schep het beslag na het rijzen in de katoenen De Hoop op d’Swarte Walvis laat zien dat doek en maak het dicht. met min of meer dezelfde ingrediënten ◆ Zet de bak nu in de oven en stoom dit gaar in 2 uur een heerlijk alternatief kan worden bereid. ◆ Haal de bak uit de oven en laat dit afkoelen ◆ Nu kan het uit de doek en in plakken gesneden worden INGREDIËNTEN FUDDER ◆ Maak hierbij een boterstroopje om het geheel af 100 gram krenten te maken. 7 gram instant gist 10 gram suiker 50 gr water 200 gr tarwemeel INGREDIËNTEN BOTERSTROOP 100 gr parelmeel 100 gram keukenstroop 2 deciliter lauwwarme melk 50 gram boter 1 eidooier Snufje zout Zout BENODIGDHEDEN BOTERSTROOP BENODIGDHEDEN FUDDER Pan, weegschaal, garde, snijplank en mes Oven, ovenbestendige bak, bakvorm, katoenen doek, steelpan, mengkom, pannenlikker, BEREIDINGSWIJZE weegschaal en maatbeker. ◆ Snij de boter in blokjes en leg dit in de koelkast ◆ Doe de keukenstroop in een pan en verwarm dit BEREIDINGSWIJZE tot ongeveer 70 graden Celsius Voor dit recept is ervan uitgegaan dat er geen ◆ Haal de pan van het vuur en meng met de garde stoomfunctie op de oven zit. Zit er wel een stoomfunctie op de oven, gebruik deze dan op 100 graden Celsius. de koude boterblokjes door de stroop tot dit een mooie emulsie wordt ◆ Zet een ovenbestendige bak met water onder ◆ Voeg hier een snufje zout aan toe in de oven. Verwarm de oven voor op 120 graden Celsius vlak voordat het de oven in gaat Het lekkerste is om het plakje “Fudder (Futter) anno ◆ Los de gist op in het water met de suiker 2021” nog even te bakken in een beetje roomboter ◆ Meng ondertussen het tarwemeel, parelmeel en tot het goudbruin is. Hierna wat boterstroop er zout in een mengkom Jippe Kreuning bakt een overheen en smullen geblazen ◆ Doe de melk in een pannetje en verwarm dit tot authentiek vlaggeknoppie. Het ongeveer 35 graden Celsius. recept vind je op de vorige pagina.

28 29 We kennen Piet Timmer omdat hij commissie naar de turf die als brandstof wel goedkoper, maar minder van kwaliteit. PIET TIMMER: in 1891 werd ondervraagd door de voor het vuister werd gebruikt. Timmer zei: Mijn jas gaat 10 tot 15 jaar mee. Maar mijn “ONS SALARIS enquêtecommissie van de regering die in “De rook gaat de kap uit; wanneer hij een vader droeg zijn jas 30 jaar.” heel Nederland de arbeidsomstandigheden enkele keer blijft hangen, gooien we de GAAT OP EN onderzocht. Timmer was 62 jaar oud en als deuren open.” Er is een groepsfoto met de blokmaalders olieslagersknecht werkzaam bij de firma Het is duidelijk dat de arbeids- van de firma Teunis Crok waarop Piet NEER MET DE T. Crok in toen hij voor omstandigheden in een oliemolen niet best Timmer is vereeuwigd. De foto is in 1880 de commissie verscheen. De eerste vraag waren: je stond in de herrie en in de rook. genomen toen directeur Jan Crok (1831- KRACHT VAN DE zette meteen de toon: ‘Zijt gij een beetje Bovendien was de slecht verlichte ruimte 1895) en zijn vrouw Neeltje Vis (1829-1912) hardhoordend?‘ gevuld met een bewegende machinerie. Het 25 jaar getrouwd waren. door Henk Heijnen WIND.” Uiteraard antwoordde Timmer met ja. In schortte dus aan licht, lucht en ruimte. Zittend van links naar rechts: P. de Boer het museum licht hij toe: “Ik werk in een Thuis was dat niet veel beter. Timmer (oliemolen De Wachter), P. Carbaat Piet Timmer is één van de oliemolen. Daar wordt olie geslagen. Eerst vertelde: (stoomolieslagerij de Engel) en P. Root gidsen in het Molenmuseum, wordt het koolzaad verhit op het vuister, “Ik heb 9 kinderen, 7 zijn er getrouwd, (oliemolen De Zoeker). Staand van links samen met de uitvinder een open oventje van steen. Het hete zaad 2 ongetrouwd. Ik woon met mijn vrouw naar rechts: C. Huisman (oliemolen De Vier Cornelis van Uitgeest, de wordt door de rechtopstaande molenstenen in een huis met 1 kamer, 1 keuken en Heemskinderen), C. Bakker (oliemolen De koopman Claes Caescoper, geplet. Het geplette zaad gaat in een zak. een schuurtje. Mijn vrouw doet de was in Samson), P. Timmer (oliemolen De Bonte de rijke juffer Aafje Gijsen, Die zak gaat in een pers en met heiblokken de keuken. De kinderen sliepen vroeger Hen) en T. Emmer (oliemolen De Zeeman). de handelaar Evert Smit, de wordt de olie uit het zaad geperst. Dat op zolder en op de vloer, de jongens Op het bord dat P. Carbaat vasthoudt staat: kunstenaar Frans Mars, de stampen van die heiblokken maakt herrie. gescheiden van de meisjes.” “De heer zal den zegen over Ulieden molenmaker Pieter Boorsma Daar worden wij olieslagers doof van.” In de molen werkten ze in een ploeg van vermeerderen. Over Ulieden en over uwe en de molenaar Tim Doeves. Na de vraag over de herrie, vroeg de zes man: “Als het waait werken we 16 uur kinderen. Ps. CXV:14*”. per dag met de hele ploeg, met een uurtje In 1891 werkte Pieter Timmer niet langer in pauze om te eten. We worden per last molen De Bonte Hen, maar in de fabriek van gemalen zaad betaald. Ons salaris gaat op de firma Crok in Koog aan de Zaan. en neer met de kracht van de wind.” Timmer werkte in 1891 bijna 50 jaar. Laconiek constateert hij dat hij op zijn oude dag, als hij niet meer kan werken, langs de deuren zal moeten om lucifers te verkopen. Timmer vertelt ook dat ‘die goeie ouwe tijd’ niet echt bestond. Want nu is de betaling beter, zijn er verenigingen voor werklieden en is het eten verbeterd: “Vroeger aten we rijst met wat vet en aardappelen. Tegenwoordig eet ik erwten en bonen, dat schijnt beter te zijn.” Maar ook verbeteringen relativeert de olieslagersknecht, want alles is duurder geworden, behalve kleding: “Kleren zijn nu

De blokmaalders van de Firma Teunis Crok 30 31   ZODAT DE      MOLENS Huis kopen? Hypotheek afsluiten? LETTERPRESS: BLIJVEN Drukwerk dat je kunt voelen! Kies zelf uw notaris! Voor een stijlvolle en Bel en onderhandel! DRAAIEN ambachtelijke uitstraling. Nu ook met gekleurde zijkanten! Het is een moeilijke tijd meer op voor de vereniging. Sinds de heijnis-schipper.nl/onze-apps/letterpress/ inkomstenbron van toeristen stil is gevallen, moeten we de eindjes  aan elkaar knopen.   Hoogstraat 11, 1541 KW Koog a/d Zaan “Door de almaar groeiende toeristenstroom geef ik een periodieke schenking aan een   Postbus 103, 1540 AC Koog a/d Zaan  Telefoo n: 075 6125520 van de afgelopen vijftien jaar kon de organisatie waarmee ik in Vietnam werkte. Lagedijk 158 • 1544 BL      Telefoon 075 6401730 • www.heijnis-schipper.nl E-mail: [email protected] vereniging hard groeien. We kregen Dat zouden mensen ook kunnen doen aan [email protected] Web: www.voordeelnotaris.nl vleugels.” Jeannette Schoone, vrijwilliger de vereniging. , het Facebook: heijnis.schipper.drukkerij bij De Bonte Hen en secretaris van de Oranjefonds en Artsen Zonder Grenzen zie Adv_Staphorsius_Windbrief-5.qxp_Opmaak 1 12-07-19 10:40 Windmolencompagnie: “We konden mensen ik regelmatig voorbijkomen met kleine in dienst nemen, eerst tijdelijk en toen vast, advertenties over schenken en nalaten. Met en we konden de molens onderhouden. dit artikel wil ik ook leden van de vereniging Een molen moet om de vijf jaar geschilderd uitnodigen om hierover na te denken.” worden. Dit kost zo’n 50.000 euro. Als je  bedenkt dat we dertien molens hebben, kun BELASTINGTECHNISCH INTERESSANT je uitrekenen hoeveel dit al kost.” U kunt een eenmalige donatie of periodieke schenking doen. Dit kan belastingtechnisch NALATEN EN SCHENKEN interessant zijn, de regels vindt u op   “En toen kwam corona, de molens gingen www.belastingdienst.nl. Het is goed om • taxatie & bemiddeling  dicht, het nieuwe museum is nauwelijks te weten dat De Zaansche Molen als ANBI- • inlijsten  open geweest en er waren nul inkomsten. instelling geen schenkbelasting hoeft af • papier- en olieverfrestauratie De besturen van De Zaansche Molen en de te dragen, dus de gift komt volledig ten • schoonmaken van schilderijen  Windmolencompagnie komen sindsdien goede aan het behoud van molens en wekelijks bij elkaar. Eerst waren we Molenmuseum. • in- en verkoop van oude prenten  verlamd, hoe gaan we dit overleven? Alles U kunt de vereniging ook opnemen in • kaarten & grafiek  is de revue gepasseerd. Hoe houden we de uw testament. “U kunt daarvoor contact  vereniging en de molens, die onderhoud opnemen via [email protected] om vergen, overeind? Daar hebben we te bespreken waar uw geld naartoe gaat. verschillende acties voor bedacht zoals En of uw schenking of legaat ook vermeld de verkoop van molenproducten en de mag worden in de Windbrief. Samen zetten J.J. Allanstraat 287b • 1551 RG Westzaan • 075 6143000 lezingen van Jan Krijt. Ik heb me gestort we onze schouders eronder zodat de molens op het nalaten en schenken. Al jarenlang blijven draaien”, aldus Jeanette Schoone. www.staphorsius.nl

33 GROTE door Peter Bank SCHOONMAAK PLETTERIJ VAN HET PINK

In 2019 heeft de maalploeg het plan opgevat om de pletterij eens goed schoon te maken. De pletterij is de machine die lijnzaad plet, waardoor de maaltijd van het lijnzaad onder de stenen flink wordt ingekort. In eerste instantie was het idee hem gewoon wat op te poetsen maar We zijn begonnen met de glijlagers van weer los gekregen en nu zijn ze weer zo uiteindelijk werd het een het grote wiel, die zagen er erg smerig uit. gesteld dat ze precies schrapen zoals wij grondige, conserverende Tot onze verbazing bleken het bronzen of dat willen. Vervolgens zijn we begonnen opknapbeurt. messing lagers te zijn (ze zagen er eerst aan het kaar en onderdelen ervan. De behoorlijk zwart uit). vulschacht is helemaal uit elkaar gehaald, Na deze eerste stap besloten we de hele plet goed schoongemaakt en waar nodig uit elkaar te halen, stap voor stap schoon van vet voorzien. Op de dag dat we alles Foto op deze pagina en te maken en waar nodig te repareren. Dat weer in elkaar gingen zetten bleek een linksboven: de pletterij. had nogal wat voeten in de aarde, niet elk bevestigingspunt van het kaar zo slecht dat Foto rechtsboven: een schoongemaakt onderdeel wilde los komen. Bij sommige hij spontaan afbrak. Die moest dus gemaakt glijlager. onderdelen waren we een halve dag bezig worden en daarbij kregen we buurman om die los te krijgen Ruben zover dat hij zijn lasapparaat ging Nadat we het grote wiel hadden losgemaakt halen om voor ons dat bevestigingspunt en omhoog getakeld met een katrol, weer vast te lassen. konden we bij de glijlagers. Die zijn grondig schoongemaakt zodat ze weer bruikbaar Een week later was het dan zover: de plet waren. Daarna hebben we het kaar, een kon weer gemonteerd worden. Toen we soort trechter, opgetakeld en tijdelijk naast bijna alles gemonteerd hadden bleek dat de plet gezet. Eerst hebben we de kleine een bout iets te kort was, waardoor we pletrol en de lagers ervan schoongemaakt. maar drie bouten konden vastzetten. Een Er bleek een heleboel brons (of messing) te andere bout zat ook maar met twee slagen zitten aan de plet, dat we weer helemaal vast. We hebben de hulp ingeroepen van schoon kregen. Jan Doodeman, die vertelde dat het een half Er misten ook nog wat dingen zoals een duims bout was waar niet zo makkelijk aan schraper van de kleine rol. Daar hebben we te komen is. Wel kregen we de tip om bij een vervangend onderdeel voor gevonden. Burgers & Zn in Amsterdam-Noord te kijken. De contragewichten van de schrapers Die hadden gelukkig nog twee langere zagen er niet uit en de bouten zaten vast bouten liggen, waarmee het kaar alsnog gekoekt. Met veel geduld hebben we die goed vastgezet kon worden. 34 35 DE WINDBRIEF IS HET VERENIGINGSBLAD COLOFON EN VAN DE ZAANSCHE MOLEN ADRESGEGEVENS

Vereniging De Zaansche Molen Overname van artikelen Opgericht 17 maart 1925 is slechts toegestaan na toestemming van de redactie en KANTOOR auteursrechthebbenden. Museumlaan 18 1541 LP Koog aan de Zaan OPLAGE Telefoon: 075 621 51 48 4.000 exemplaren E-mailadres: [email protected] HOOFDREDACTIE Geopend: Maandag t/m donderdag 9.30 - 17 uur Ed Pielkenrood BANKRELATIE REDACTIE IBAN: NL03 INGB 0002863406 Rick Bakker t.n.v. De Zaansche Molen Sarah Vermoolen afd. Ledenadministratie Koog aan de Zaan VASTE MEDEWERKERS Ron Couwenhoven DAGELIJKS BESTUUR Jaap de Jong Voorzitter: André Drost Secretaris: Conny Maas EINDCORRECTIE Penningmeester: Age Knossen Ineke Houter-Lautenbach HOOFDCONSERVATOR ALGEMENE REDACTIEADRES Drs Henk J. Heijnen LEDEN- Museumlaan 18 VERGADERING 1541 LP Koog aan de Zaan VERTROUWENSMAN M. van Tuijl, 06 55 11 57 34 Onder voorbehoud Telefoon: 075 621 51 48 van nog te verkrijgen E-mail: MOLENMUSEUM goedkeuring van [email protected] Geopend: dinsdag t/m zondag de algemene van 10.00 tot 17.00 uur ledenvergadering ADVERTENTIE-ACQUISITIE OPENINGSTIJDEN MOLENS voorjaar 2021, kunt u Telemarketing Zaanstad Zie www.zaanschemolen.nl binnenkort het verslag Izabel de Roeck-Nikolov van de algemene Telefoon: 075 640 15 11 LIDMAATSCHAP (2020-2021) Mobiel: 06 53 34 70 71 ledenvergadering van Leden € 25,00 E-mail: [email protected] 5 november jl. via een Leden geboren voor 1950 en lid geworden vóór 2010 € 5,00 korting beveiligde link met uw VORMGEVING Jeugdleden (tot 18 jaar) € 5,00 korting. lidmaatschapsnummer Tekst & Uitleg, Haarlem inzien op de website Hiervoor ontvangt u vier keer per jaar ons van vereniging De DRUK EN AFWERKING verenigingsblad de Windbrief, de digitale Zaansche Molen. Drukkerij Nuance nieuwsbrief en heeft u gratis toegang tot onze molens en het Molenmuseum.

37 RONDJE MOLENS DE KAT HET PRINSENHOF door Mats Faber door Fred Eerenberg De afgelopen - lange - winterperiode was het vrij stil op de molen, Op sommige dagen was het windstil en had het totaal maar we gingen door met de reguliere werkzaamheden. Helaas geen zin om zeilen bij te leggen. Op zulke momenten is mogen we op het moment van schrijven nog geen bezoekers onderhoud aan de bewegende delen welkom. ontvangen en dat drukt zwaar op onze bedrijfsvoering. Een groot Niets is zo fascinerend als het werken aan het inwendige deel van ons assortiment aan etenswaren dat onverkoopbaar is van een pelmolen. Je loopt de steile trappen op, van geworden, is gedoneerd aan de voedselbank in Wormer. Voor hen zolder naar zolder, je luistert naar de zoevende wieken een welkome aanvulling. In een vorige Windbrief berichtten wij en naar het geruis, gepiep, gesteun en gekreun van dat de kruiklossen om de kap te draaien (in molentaal noemen we de eeuwenoude molenonderdelen. Feilloos grijpen de dat kruien) waren aangepast door molenmakerij Saendijck. Dit had houten delen in elkaar. Het is alsof je in een verbazend echter niet het gewenste resultaat. Besloten is om de klossen te groot horloge gekropen bent. vervangen, van een andere vorm te voorzien en te beslaan met blik. Wassen van de kammen staat op het dagprogramma. De Het verschil is groot. De molen is weer prima rond te halen. In veel methode die wij gebruiken om de kammen van bijenwas opzichten was 2020 dus een zwaar kruiend jaar, maar we gaan voor te voorzien is het voorzichtig hanteren van de verfföhn. gesmeerde verbetering in 2021! In plaats van dat je de bijenwas eerst warm maakt op een petroleumstelletje, zoals Piet Klees dat vroeger deed, gebruiken we nu een föhn om de houten kam warm te krijgen. Vervolgens bewegen we een brok bijenwas op de warme kam heen en weer waardoor het lichtelijk smelt. Zo dringt het goed door in de poriën van het warme hout. DE GEKROONDE POELENBURG Het grote voordeel van deze methode is dat je nauwelijks door Rick Struik bijenwas morst. Toch is er ook een nadeel. Je bent met Het bestuur heeft vanwege de weinige hitte en elektriciteit bezig in een houten kwetsbare bezoekers, kostenbesparing en de lockdown molen. Alertheid is dan ook constant geboden! besloten om zoveel mogelijk onderhoud Foto: Gerrit Gelderman zet de kammen in de was te laten uitvoeren door eigen personeel. Molenaar Tim Doeves van Het Jonge Schaap heeft zijn oude beroep molenmaker opgepakt en op De Gekroonde Poelenburg met een klein team de lagers van de krukas nagezien, schoongemaakt en weer gemonteerd zodat de molen nu soepel rondgaat. De vang is opnieuw gesteld, de molen vangt hierdoor weer strak. Verder is de geleider van een van de zaagramen aangepakt waardoor het raam weer stabiel zaagt. Foto’s rechts: 1. De vang is afgesteld 2. De lagers van de krukas 3. De geleider van het zaagraam Op de molen was elke avond, te zien vanaf de Julianabrug, een rood hart geprojecteerd als teken van hoop, verbinding en naastenliefde (foto Marcel van Someren).

38 RONDJE MOLENS DE PAAUW DE SCHOOLMEESTER door Gerro Riepema door Arie Butterman Het is stil op de molen. Een paar In januari heeft Ron diverse onderhoudsklusjes verkleumde fietsers of een stel gedaan zoals de halssteen behakt en diverse wandelaars komen nog wel eens lagers schoongemaakt. In februari kregen we door een kijkje in de molen nemen. bemiddeling van ons maalploeglid Gerrit Luijting een Maar verder hebben we alle tijd partij brandhout aangeboden door houthandel Van de om onze kennis van het proces Stadt. Twee ritten had chauffeur Jaap Hut nodig om te verdiepen. De hennep die alles bij De Schoolmeester af te leveren. Het kostte we van de akkers in Groningen ons drie dagen om het hout op kachelformaat te hebben meegenomen heeft Ab zagen en in het houthok op te slaan. Eén dag werden in zijn tuin geroot. Daarbij is we geholpen door onze vrijwilligers Bart en Jurgen. de kunst om de stengels zo te Voorlopig kunnen we enkele jaren vooruit met laten vergaan dat de vezels heel stoken, let wel alleen de hut wordt verwarmd. De DE KOKER blijven maar los komen van ‘het rest van de molen verandert in een ijspaleis. Nu ik dit door Simon van der Meer hout’. Daartoe hebben zij vocht schrijf staat er één van de strengste winters van deze Afgelopen oktober hebben we de ramen van nodig, maar ook weer niet te veel eeuw voor de deur en hebben we besloten een week de schuur ontdaan van alle teerresten die en niet voortdurend. Dat moet je ijsvrij te nemen. De maalbakken en de schepkuip op de ruiten waren gelopen na de teerbeurt heel goed in de gaten houden en zijn geleegd om vorstschade te voorkomen. Na deze door Ron Butterman. Verder hebben we de op het juiste moment stoppen. vorstperiode gaan we een experiment doen met zeilen gewisseld dus nu draaien we met de Verder heeft Ab een ‘ziedketel’ papier van alleen maar hennep. bruine winterzeilen. Ook brak die maand het gesmeed. Na het breken, Foto’s: De halssteen met op de achtergrond de paltouw ongeveer 3 meter onder de kap. Het kloppen en hekelen moet de droogschuur en een van de vrachten brandhout touw van 10 mm en 15 m lang is vernieuwd hennep in water met potas maar dit was nog een hele uitdaging omdat (kaliumhydroxide) gekookt het door beugels aan de staartbalk moest worden. Hoeveel potas en worden geleid. Ton had bedacht om het hoeveel water daarvoor nodig uiteinde van het touw te voorzien van een is, hoe lang het gekookt moet HET PINK oogje van ijzerdraad en dan met de pikhaak worden… het is één groot door André Koopal vanuit een kistraam het touw door de beugels experiment. Er zijn geen Ons laatste stukje is alweer van een jaar het kruien erg zwaar. Bij inspectie leek het te leiden en dit lukte na enig gepiel. gegevens over bekend. Dat terug. Het Pink zou zijn 400-jarig bestaan alsof de wentelas slecht meeging. Om dat te Verder gebeurt er nu niet veel. Af en gaan we de komende tijd dus vieren, maar helaas was het nauwelijks testen hebben we de koningsspil uit zijn toe komt er nog iemand langs voor uitproberen. mogelijk om wat te vieren. Toch hebben we werk gezet in de zogenaamde bril. Daarmee pannenkoekenmeel. Helaas moeten we Foto: De door Ab gemaakte er op 3 oktober bij stilgestaan met een staat hij weliswaar uit het werk maar gaat dan nee verkopen. De voorraad is op en ziedketel kleine ploeg. Dat heeft ook wat media hij wel mee met het kruien en kunnen we we wachten tot het voorjaar en mogelijke aandacht gekregen. Een leuke dag, en we dus nog gewoon draaien. Het uit zijn werk versoepeling in het coronabeleid voordat we hopen dat ook leden van de ‘Pink-special’ zetten hielp inderdaad. weer gaan malen. van de Windbrief hebben genoten. Na wat verder onderzoek leek het erop dat Jan Lange en Peter Hoveling zijn inmiddels Van de zomer hebben we voornamelijk na 25 jaar smeren de olie oud is geworden ook klaar met het opmeten van de molen en gewerkt aan de restauratie van de plet, en heel plakkerig. Hiervoor zal de de schuur en Jan maakt hier nu een mooie waarover jullie elders in de Windbrief meer (gietijzeren) wentelas omhoog moeten, een technische tekening van. kunnen lezen. We hopen dat de volgende klus waar een molenmaker voor moet Foto: De Koker met de bruine winterzeilen fase, waarbij we hem met een motor komen. We hopen dat als de Windbrief kunnen aandrijven, snel kan volgen. uitkomt de boel alweer draait. Vlak voor het schrijven van dit stukje ging 40 41 v u bent van harte welkom in ons restaurant PANCAKES  PANNEnKOEKEN  CRÊPES TOPLIN Pfannkuchen  panqueques LIJNOLIE 25% STANDVERF KORTING Voor de leden van vereniging Zaansche Molen op vertoon van ledenpas

Bonte Hen slaat Hollands lijnzaad voor TOPLIN

pannenkoeken eten op DE ZAANSE SCHANS?  dekraai.nl VOOR HUIDIG EN TOEKOMSTIG ERFGOED v

RESTAURANT DE KRAAI Kraaienpad 1 1509 AX Zaandam T 075 - 615 64 03 E [email protected] openingstijden Mrt t/m okt  09:00 - 18:00 Jan, Feb, nov en dec  09:00 - 17:00 DOKWEG 40 1976 CA IJMUIDEN NEDERLAND +31 (0) 255 54 84 48 365 dagen per jaar geopend! [email protected] RIGOVERFFABRIEK.NL

Windbrief GA De Kraai 145x221 fc 0121.indd 1 21-1-2021 17:02:52