Nr. 6, juni 2000

Vier meter Molenlandschap (1)

Molentoogdag provincie N-Holland

Maandblad over molens en hun opvolgers 3de jaargang, nr. 6 Inhoud pagina Molens Actueel 123

‘t betere werk: Molenkunst 129

COLOFON Vier meter molenlandschap 130 J.S. Bakker Redactie & administratie: Moerdijkstraat 39 2751 BE Moerkapelle, Forum: De reconstructie van Het Jonge Schaap Tel./fax: +31 (0)79-5931303 aan de Kalverringdijk 136 E-mail adres: [email protected] Molentoogdag provincie Noord-Holland 138 Verschijning: elf maal per jaar, als regel op de eerste woensdag van de Willem Roose maand. Gedurende de maanden juli en augustus verschijnt één gecombineerd nummer collumn: Het moderne molenleven 140 WvdL Uitgave: De 'Molenwereld' is een uitgave van de Stichting Molenwereld Benedenrijweg 521 2987 VA Ridderkerk Forum: MBO-opleidingen Molenaar/ Tel.: 0180-411018 Mengvoederfabrikant? 141 Uitgever: Zoeker 141 dhr. Sj. J. Veerman Neptunushof 28 2931 XS Krimpen a/d Lek Tel.: 0180-524509 E-mail adres: [email protected] Redactioneel In dit juninummer beginnen we met een wel heel speciale serie in zes af - Eindredacteuren: leveringen die, als hij afgerond is, een poster van de oplevert van dhr. J.S. Bakker een vier meter lengte. Uiteraard kunt u van ons daarbij een grondige toe - Moerdijkstraat 37 2751 BE Moerkapelle, lichting verwachten op wat er te zien is of te zien zou zijn geweest. Tel/fax 079-5931303 De provinciale molentoogdag in Noord-Holland heeft iets van de sfeer E-mail adres: [email protected] van de toogdagen uit het tijdperk van de mannenbroeders. Willem dhr. W.A. Roose Vest 65 2801 VE Gouda Roose was erbij en keek zo in de keuken van het Noord-Hollandse mo - Tel.: 0182-522041 lenbehoud. Verder ontvingen we nog een uitvoerige reactie van De Zaansche Molen Advertenties: over het hoe en waarom van de reconstructie van Het Jonge Schaap J. Ottevanger aan de Zaanse Schans. Daarmee was, met de gebruikelijke rubrieken, Molenviergang 2 2761 BK Zevenhuizen het juninummer weer voor een groot deel gevuld, en dat terwijl er nog Tel.: 0180-638180 / Fax: 0180-638179 brood in de trommel zat. Wat in het vat zit verzuurt niet zullen we maar E-mail adres: [email protected] zeggen. JSB Abonnementen: Tel.: +31 (079)-5931303 (na 18.00 uur) / Fax: +31 (079)-5931303 Afsluitdatum van de kopij voor het juli-augustusnummer van de Molen - Nederland ƒ 97,50 per jaar (incl. 6% BTW) wereld : 9 juni 2000 ; kort nieuws (Molensactueel) mag een weekje later.

(Leden van de Vereniging '', het Gilde van Vrijwillige Molenaars en het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde betalen ƒ 95,-) België: 1850 Bfr per jaar (incl. 6% BTW) Overige landen op aanvraag

De abonnementsprijs dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Abonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd tenzij een abonnement uiterlijk 1 december van het lopende abonnementsjaar schriftelijk wordt opgezegd De in het lopende abonnementsjaar (van januari t/m december) reeds verschenen nummers worden na ontvangst van het abonnementsgeld direct toegezonden, indien nog voorradig

Prijs losse nummers: in Nederland ƒ 12,50; in België 250 Bfr (exclusief porto)

Donateurs van de Stichting Molenwereld ontvangen het blad gratis bij een minimum-donatie van ƒ 125,- Op schenkingen en legaten aan de Stichting Molenwereld is artikel 24 lid 4 van de Successiewet van toepassing Bij de omslag voorzijde: Op 18 april 2000 werd de Eendrachtsmolen Bankrelatie: in Alkmaar met enig ceremonieel officieel in gebruik gesteld. De Voor Nederland: Postbank 4506935 / Rabobank 3750.30.867 molen kan nu voor het eerst sinds zo’n zeventig jaar weer water ver - Voor België: Postcheque 000-1746998-28 zetten. Alleen werkt de omgeving die aktiviteit helaas niet in de hand. Kopij: Zenden aan de redactie van de Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle Bij de omslag achterzijde: De Wingerdse Wip tussen Bleskensgraaf en Oud-Alblas. In 1457 kreeg Wijngaarden een eigen molen die in 1513 Lay-out en Druk: in brand gestoken werd door plunderende Gelderse soldaten. In 1872 Vis Offset, Alphen aan den Rijn werd de nu bestaande molen 1,30 m gerezen, waardoor de vlucht ISSN 1387-2974 toenam tot 28 m. In 1935 kreeg hij Dekkerwieken. Bij de officiële in - bedrijfstelling ging hij er zo ‘tussenuit’, dat molenaars tientallen jaren © COPYRIGHT 2000 Stichting Molenwereld Moerkapelle later er nog over praatten. In 1955/1956 werd het scheprad vervan - Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt op welke wijze dan ook zonder gen door een vijzel, terwijl na een roebreuk in 1965 de verdekkering voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever verdween om plaats te maken voor fokken (foto J. Hooghwerff). MOLENS ACTUEEL Informatie bestemd voor deze rubriek: schriftelijk: Molenwereld, Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303 telefonisch: W. Roose, tel. 0182-522041 E-mail adres: [email protected]

gen, later kwam daar de Aeolus in Wemel - dinge bij. Ook leidde hij vele vrijwillige mo - lenaars op. Vanaf 1993, toen de korenmo - len De Hoed uit Kruiningen in Waarde in be - drijf kwam is Wagenaar er de molenaar van en hij verzorgt deze molen met liefde en vakmanschap. We feliciteren de vijf decorandi van harte met hun onderscheiding.

Molenopeningen in Friesland Koninklijke onderscheidingen en de VS

In april zijn er ook koninklijke onderscheidin - Jarenlang stonden ze te verkommeren, de gen toegekend aan mensen die zich on - molens van Burum en Munnekezijl. Dat leed der meer verdienstelijk hebben gemaakt is inmiddels achter de rug, want beide mo - op molengebied. Zo werd de heer S. Ba - lens werden op 6 mei na restauratie in be - kema uit Winsum benoemd tot lid in de drijf gesteld. De vang werd gelicht door orde van Oranje-Nassau. Op 13 mei wer - burgemeester Visser van Kollumerland, de den hem de bijbehorende versierselen op - gemeente die door aankoop en restaura - gespeld door burgemeester A.A. Dees van De heer W.O. Bakker na het opspelden tie beide molens voor het Friese landschap Winsum. De heer Bakema (67), laatstelijk van de koninklijke onderscheiding. en dorpsbeeld weet te behouden. Beide monteur bij PTT Telecom in Groningen be - (foto P. Timmermans) molens zijn ondergebracht in de Monu - haalde in 1975 het diploma vrijwillig mole - mentenstichting Kollumerland en Nieuw- naar en ging daarna de beide Winsumer Kruisland en zullen door vrijwillige mole - molens bemalen: De Ster en De Vriend - naars bemalen worden. In Munnekezijl assi - schap, die hij met alle zorg omringde. was hij lid van de Raad van Bestuur van steerde molenaarsvrouw Aafke Sikkens bij Daarnaast is heer Bakema sinds 1985 pen - de Stichting Molendocumentatie. Verder het lichten van de vang. Met de restaura - ningmeester van het Christelijk mannen - maak te de heer Bakker deel uit van het be - tie van beide molens was in totaal 650.000 koor Laudamus in Winsum. stuur van de Molenstichting Drenthe. Graag gulden gemoeid. Diezelfde dag reikte de loco-burgemeester vermelden we ook zijn vele en interessante Aan de andere kant van de Atlantische van Slochteren, mevrouw T. Geuze de be - bijdragen aan het vakblad De Molenaar . Oceaan werd op hetzelfde moment een noeming tot Ridder in de Orde van Oranje- Verder ontving ook vrijwillig molenaar Tom molen in gebruik genomen, gebouwd door Nassau uit aan de heer W.O. Bakker (76) in Bos uit Schoorl, vrijwillig molenaar op de ko - molenmaker Molema uit Heiligerlee. Het is Harkstede, van beroep landbouwer, maar renmolen Kijkduin aldaar, een koninklijke een beltmolen die een plaatsje heeft ge - daarnaast zeer actief op maatschappelijk onderscheiding, mede voor de zorg waar - terrein. Zo was hij 34 jaar lang voorzitter en mee hij ‘zijn’ molen omringt. vice-voorzitter van de Landbouwvereni - Die dag, nationale molendag, werd nog ging Harkstede-Scharmer en lid van de da - een derde Groningse molenman onder - gelijkse besturen van het Waterschap scheiden, te weten de heer R.P. Lemminga, Duurswold (1978-1984) en van de Spaar - die werd benoemd tot Ridder in de Orde bank Harkstede. van Oranje-Nassau. De heer Lemminga Zeer grote verdiensten liggen er ook op het geldt met zijn 85 jaar als de oudste actieve terrein van molens, waar hij al zo’n 65 jaar vrijwillige molenaar. Hij bemaalt de molen actief is. Van 1951 tot 1998 was hij lid van De Dellen in Nieuw-Scheemda. het bestuur van de Vereniging De Holland - Als vijfde noemen we de Zeeuwse oud- sche Molen. Van 1956 tot 1980 fungeerde beroepsmolenaar Jaap Wagenaar uit hij tevens als archivaris voor de regio Noord Waarde, die zijn loopbaan als windmole - en van 1990 tot 1998 was hij lid van de naar begon, maar in 1956 eigenaar werd technische commissie van de Vereniging. van de maalderij van de Wed. Markusse in Sinds 1967 is hij lid van het dagelijks bestuur Waarde. Het bloed kruipt waar het niet van de Slochter Molenstichting die zes mo - gaan kan: toch bleef Wagenaar in hart en lens exploiteert. Vanaf 1967 is hij tevens vrij - nieren een windmolenaar. Voor een uitvoe - willig molenaar op de korenmolen van rig en uitnemend relaas over zijn molenaar - Harkstede. sloopbaan verwijzen we naar een artikel Een andere ‘koninklijke’ dag in het le - Van 1980 tot 1996 was hij lid van de redac - van Frans Weemaes in De Molenaar 1983- ven van molenaar Wagenaar uit Waarde: tiecommissie van de Vereniging Vrienden 47. In 1965 begon hij uit liefhebberij met het het ophalen van de vang van De Hoed van de Groninger Molens. Van 1981 tot 1996 malen op de achtkante molen in Kruinin - in Waarde met prins Claus.

3de jaargang 2000 nr. 6 123 kregen in Village bij Fulton. De mo - zich genoodzaakt het geheel te verkopen. Herstel De Hoop Garderen len, die de naam The Immigrant heeft ge - De werkplaatsinventaris dreigde daardoor kregen, werd in bedrijf gesteld door burge - op de schroothoop te verdwijnen. Me - meester Paul Sikkema. vrouw Talens was echter bereid de werk - Dat de inmiddels Het was de bedoeling om de molenope - plaatsinventaris af te staan onder voor - bijna dertig jaar ning in Fulton, Burum en Munnekezijl te waarde, dat het geheel zo compleet mo - oude lange spruit combineren via een beeldverbinding per gelijk in Oost-Groningen zou worden be - zijn langste tijd satelliet. Uit kostenoverwegingen zag men waard. De Historische Vereniging gehad had was van het beeld af, en met geluid bleek het Scheemda heeft de hiervoor nodige con - bekend. Dat ook niet te lukken. Gelukkig zijn de molens er tacten gelegd. Mevrouw Talens is inmiddels de even ou de niet minder om. overleden. korte spruit even - De molen in Fulton kan wel draaien, maar Voor het beheer van de werkplaatsinven - eens aan het lin - nog niet malen. Molenmaker Molema taris is vervolgens de Stichting Historische ker uitein de aan hoopt volgend jaar de molen te voltooien. Werkplaats Molenmaker Wiertsema opge - het inrotten was De molen in Burum is gerestaureerd door richt. Voorlopig bestaat het bestuur uit de wisten we ook. Vervanging binnen en - Dunning, die in Munnekezijl door Doorn - heren J.P. Koers te Midwolda, G.J. de Vries kele jaren was gepland. Totdat in okto - bosch, al met al Gronings vakwerk. te Scheemda en B. Oomkens. Vrijwilligers, ber 1999 plotseling bleek dat het kruirad waaronder vrienden van de familie Wiert - begon aan te lopen op de stelling. sema/Talens, hebben de werkplaatsinven - Het vaststellen van de oorzaak was een Historische Werkplaats Molen - taris naar het door de gemeente Winscho - fluitje van een cent. Het linker uiteinde maker Wiertsema ten beschikbaar gestelde pakhuisje over - van de lange spruit bleek zodanig te zijn gebracht en vervolgens de werkbanken ingerot dat bij de bevestiging van de In het pakhuisje bij molen Dijkstra, Nassau- geplaatst, losse gereedschappen en ver - lange schoor nog maar nauwelijks straat 63 te Winschoten is het grootste deel dere benodigdheden gesorteerd, zo goed goed hout over was. In goed en snel van de inventaris van de vroegere molen - mogelijk schoongemaakt, voor een deel overleg tussen de beheerder van de makerswerkplaats van wijlen de heer Harm geconserveerd en op de nieuwe plek op - molen, i.c. de Stichting Vrienden van de Wiertsema te Scheemda opgesteld. De gesteld. De lintzaag, de schaafmachine, Gelderse Molen, en de eigenaar — de werkplaats met bijbehorende woning aan de houtdraaibank en de slijpsteen zijn voor - gemeente Barneveld — werd besloten de Hoogeweg te $cheemda verkeerde tot lopig neergezet en zullen te zijner tijd aan om de molenmaker onmiddellijk op - medio 1999 praktisch in dezelfde staat als het opnieuw te plaatsen oude drijfwerk dracht te geven om beide spruiten te toen de heer Wiertsema rond 1958 zijn be - worden gekoppeld. vervangen. Om hangende de uitvoe - drijf om gezondheidsredenen had beëin - Vervolgens zullen in samenwerking met de ring daarvan toch veilig te kunnen digd. Molenmakerij Wiertsema was vanaf Groninger molenorganisaties plannen wor - draaien werd de lange spruit over meer 1877 op die plek gevestigd. den ontwikkeld om het geheel voor een dan een meter gespalkt met een viertal De heer Wiertsema was voor de korenmo - breder publiek aantrekkelijk te maken en hoekljnen (ijzeren L-profielen), waarbij lenaars een belangrijke adviseur en toever - eventueel de huisvesting te verbeteren. de bout van de lange schoor dwars laat op technisch gebied en had ook bij de De historische werkplaats is alleen op af - door twee van de hoekijzers werd ge - toenmalige waterschapsbesturen een uit - spraak te bezoeken. Wat is er zoal te zien? stoken. Lelijk, maar wel effectief stekende naam. Zijn werkgebied lag voor - Werkbanken met (voor een deel antieke) Eind april was het zover dat molenma - namelijk in de regio maar had blijkens de handgereedschappen, engelse takels, ta - ker Endendijk aan de eigenlijke klus kon - nagelaten bescheiden ook ver daar buiten kelblokken, vijzels, heren, dommekrachten, den beginnen. Het wisselen van de diverse klanten. Een van zijn specialismen andere benodigdheden, de hierboven ge - lange spruit is relatief het eenvoudigst. was het in de lengte doorboren van de noemde machines, de telkens verlengbare De lange schoren eraf- de molen over - molenas in een draaiende molen. assenboor, een grote verzameling kammen hek gezet om de nodige ruimte tussen Een van de erfgenamen, die de heer en modellen van kammen, voorzien van af - bovenas en spruit te krijgen; de bouten Wiertsema tot zijn dood in 1979 had ver - metingen, aantallen, naam van de mole - door de voeghouten los; lichten — aan zorgd en in het huis was blijven wonen, zag naar, etc, diverse molenonderdelen, enz. een kant, buiten de molen, met de enz. Enkele stukken stammen uit de 18e kraan, en binnen aan de andere zijde eeuw. met een soort dommekracht, en schui - Contactadres: B. Oomkens, Nassaustraat 65, 9675 EN Winschoten. Tel. 0597-414269. Stichting Historische Werkplaats Molenma - ker Wiertsema Op 12 mei opende burgemeester mevrouw oude wordt gebouwd. In het bouwplan zijn G.M.C. Jonkman-Jansen van Scheem da namelijk langs de Ceintuurbaan kantoren het bovengenoemde museum in aanwe - opgenomen. De bouwhoogte ervan is zigheid van vele familieleden van Harm mede bepalend voor de opbrengsten. Wiertsema. De familie Wiertsema schonk ter Wanneer de kantoorgebouwen laag moe - gelegenheid van de opening 2000 heitjes, ten blijven voor de windvang van De Pas - ofwel 500 gulden, terwijl de heer Dijkhuis uit siebloem, dan kan dat acht miljoen gulden Winschoten dit bedrag verdubbelde (Aan - kosten, een bedrag waarvoor FC Zwolle vulling op bovengenoemd bericht). gecompenseerd wil worden. Volgens Bra - mer is de molen dat niet waard. Blijft dus het motorisch aandrijven van de molen of ver - Miljoenendans rond Passie - plaatsen van de molen, waarbij de eerder bloem? genoemde locatie bij het Kleine Veer naar Hattem weer in beeld komt. De stadion - Makelaar Willem Bramer, lid van de werk - plannen zullen de animo om te verplaatsen groep die de bouw van het nieuwe stadion vergroten, althans in de plaatselijke politiek. voor FC Zwolle voorbereidt, stelt dat het be - De buurtbewoners zullen zich in het licht Molenmaker Harm Wiertsema (1892 - houd van De Passiebloem op zijn huidige van eerdere afspraken bij de neus geno - 1979). Zijn bedrijf werd voortgezet locatie aan de Vondelkade in de ongun - men voelen om over het geïnvesteerde door Albert Roemeling, thans Molema stigste scenario acht miljoen gulden gaat geld voor molen en biotoopverbetering te Heiligerlee. kosten als het stadion op de plaats van het maar te zwijgen.

124 3de jaargang 2000 nr. 6 Herstel De Hoop Garderen slechts circa veertig inwoners!). De molen 1930 gesloopte korenmolen . werd ondergebracht in een stichting die Sinds september 1999 is plaatselijk weer een paar grote manifestaties op touw zette een stichting actief met fondsenwerving. en dat bracht geld in het laatje waarmee Eén van de struikelblokken voor de her - een basis kon worden gelegd. Op zater - bouw is de (te) geringe steun van de ge - dag 21 november gingen de kap met de meente die een zeer afwachtende hou - roeden van de molen als begin van de ding inneemt. Om Soest actief te maken grootscheepse restauratie, die nu op 6 mei heeft de molenstichting in mei een bijzon - werd afgesloten met een groots molen - dere actie op touw gezet. Huis aan huis zijn feest in de stijl van de eerdere. De Gelderse posters bezorgd met de tekst ‘Molenweg? gedeputeerde Peters haalde hierbij de Molenterug!’ met het verzoek die zichtbaar vang op. Tijdens de toespraken was er - en achter het raam te hangen opdat duidelijk terecht - bijzonder veel lof voor het echt - is hoe men in Soest over de herbouw van paar Hofman, zonder wie Rha waarschijnlijk deze stenen molen op de Soester Eng De molen in Garderen omstreeks ‘hopeloos’ zou zijn. denkt. Zij die de poster ophingen maakten 1930. Links de motormalerij, maar Molenmakers Vaags uit Aalten hebben de kans op een prijs, die door Soester onder - bij wind moet de molen gaan! De molen grondig aangepakt. Tijdens de res - nemers werd beschikbaar gesteld. Inmid - staat van de molen is niet best: de tauratie kwamen nog een aantal bijzon - dels heeft de stichting 450.000 gelden aan balie ziet eruit alsof hij ieder mo - dere molenzaken aan het licht, met als toezeggingen binnen van de naar ver - ment kan inzakken en de staart klapper de op bijzondere manier ingekorte wachting vereiste twee miljoen gulden. De heeft ook een steuntje nodig. Zo as (zie Molenwereld 1999-2). De molen stichting heeft ook een eigen website: ging dat toen. De vang heeft nog heeft bij de restauratie het wieksysteem www.windhond.nl een wipstok. De huidige trommel - Ten-Have behouden, maar de kruilier vang dateert van de restauratie van moest wijken voor een nostalgisch kruirad. 1939 en aangebracht op suggestie Voor de restauratie was alles even slecht, Onthulling gevelsteen Klaarwater van Van Bussel: nooit meer een bre - zodat er enorm veel vernieuwd is. in Utrecht kende vangstok! De Hoop is nu een plaatje om te zien, terwijl deze molen de hele twintigste eeuw door Tijdens Nationale Molendag werd in wijk C uiterlijk met weinig schoon bedeeld was, te Utrecht in een appartementencomplex voor het oog vaak balanceerde op de aan de Oranjestraat een kopie onthuld ven maar. De korte spruit is een stuk las - rand van het verval. Het was een echt van de gevelsteen die daar tot 1966 de tiger omdat die echt deel uitmaakt van werkpaard (zie omslagfoto Molenwereld herinnering aan de molen Klaarwater le - de constructie van de kap. Met behulp 1999-1), zoals er vroeger zoveel waren: als vend hield. In 1532 wilde stadhouder Van van dommekrachten wordt voorzichtig ze maar konden malen; de rest was voor Hoogstraten de vesting versterken. Het eer - (!) zoveel ruimte gemaakt dat het ach - veel molenaars, vaak noodgedwongen, ste bolwerk dat tot stand kwam was de terkeuvelens losgenomen kan worden minder belangrijk. Nu heeft de molen meer Morgenster bij de Weertpoort. Op 28 juni middels het doorzagen van (veel) spij - het uiterlijk van een luxe paardje, waarbij 1558 krijgt de houtkoper Gerrit Willemsz. kers en de houten pen- en gatverbin - het uiterlijk flink is gewijzigd, maar zo kan de toestemming er een wind- en een rosmo - dingen in de korte spruit. De korte scho - molen met nieuwe kracht de toekomst in. len te bouwen. De laatstgenoemde blijkt in ren en de staartbalk er af en de spruit 1615 al verdwenen te zijn. In 1670 wordt de kan gewisseld worden. molen Lambrechtsmolen genoemd. In Dinsdag 25 april werd met het werk op Actie herbouw De Windhond in 1753 werd de molen gesloopt na uitge - de molen begonnen; de vrijdag daar - Soest kocht te zijn door het korenmolenaarsgilde aan volgend was De Hoop weer maal - wegens overcapaciteit van de aanwezige vaardig. Prima werk van de molenma - Al tientallen jaren worden er in Soest plan - korenmolens. Tien jaar later, in 1763 vroeg ker. En ook een prima voorbeeld van nen gemaakt voor de herbouw van de in en kreeg de steenhouwer Jan Verkerk toe - vlot en doortastend optreden van be - heerder en eigenaar! G.H. Graauw.

Inbedrijfstelling korenmolen De Hoop in Rha

De korenmolen van Rha stond tientallen ja - ren stil. Aan onderhoud werd al tientallen jaren niets meer gedaan. De staat van De Hoop laat zich raden; een ruïne. Aan plan - nen voor restauratie geen gebrek; het bleef alleen bij plannen. De Hoop had be - ter De Wanhoop kunnen heten. De uitvoe - ring van een sloopvergunning leek een kwestie van tijd. In 1995 kocht het Amster - damse echtpaar Hofman de molen en het woonhuis. Toen hij daarvan mededeling deed aan het kantoor van ‘De Holland - Gedeputeerde Peters licht de vang met sche Molen’ zei de directeur: ‘Weet je wel assistentie van de Gelderse molendes - waar je aan begint?’ kundige Heijdra en molenmaker André Toch kreeg de restauratie van de molen Nibbelink. kans van slagen dankzij het enthousiasme van het echtpaar Hofman en de gemeen - De molen van Rha bij de opening. schapszin in de buurtschap Rha (met (foto: H. van Steenbergen).

3de jaargang 2000 nr. 6 125 Molen van de Eendrachtspolder bij Alkmaar kan weer echt malen

Buiten zuidwestelijk Nederland hebben er niet veel stenen watermolens gestaan en anno 2000 zijn dat er nog minder. Om die reden is de stenen molen van de Een - drachtspolder een vreemde eend in de bijt. Het motief om hier een stenen molen te bouwen zal wel altijd een raadsel blijven. Nu was men in Alkmaar wel op stenen mo - lens gesteld. Toen in 1757 de korenmolen De Monnik aan vervanging toe was advi - seerde het stadsbestuur de eigenaars om een stenen molen neer te zetten in plaats van een met riet gedekte achtkant omdat De oorspronkelijke gevelsteen van De dit de stad tot sieraad zou strekken. Het Rode Molen/Klaarwater. stadsbestuur ging hierin zover dat men be - reid was om over de meerkosten, 4000 gul - Het op de wind zetten van De Een - den, voor toen een groot bedrag, op hy - dracht in Alkmaar, waarbij balonnen stemming om op de plaats van de vroe - potheek te verstrekken tegen 2 1⁄2 procent het luchtruim kiezen. gere Klaarwater een cement- en runmolen per jaar. Of dit Alkmaarse ‘welstandstoe - te mogen bouwen, een achtkante balie - zicht’ ook een rol gespeeld heeft bij de De millenniumvlaggen deden in Alk - molen. Deze molen wordt ook wel De Rode bouw van De Eendracht in 1771 is zeer de maar opnieuw goed dienst bij de ope - Molen genoemd, omdat Jan Verkerk aan vraag, maar niet geheel en al onmogelijk. ning. De zeilen zijn nogal smal, maar Vismarkt 13 een pand bezat dat zo heette De Eendracht, die zijn naam dankt aan er komen nog nieuwe. en waarin een gevelsteen zat van een een combinatie van drie polders, bleef tot standerdmolen. De opvolger van de Klaar - 1931 in bedrijf, waarna een naast de molen water heeft niet lang bestaan. In 1821 ver - gebouwd elektrisch gemaal de bemaling leende het stadsbestuur een afbraakver - overnam. Nadat de molen buiten bedrijf ken ging vertonen. Ze vormden de aanzet gunning. Toen aan de Oranjestraat, aan de kwam werd het scheprad uit de molen ge - tot een grootscheepse restauratie, waar - achterzijde van het terrein waarop de mo - haald en werden de waterlopen gedicht. mee in december 1998 officieel werd be - len had gestaan een nieuw fabriekscom - In 1953 koopt de gemeente Alkmaar de gonnen met het afnemen van de kap van plex werd gebouwd metselde men hierin molen en laat hem restaureren. Opruk - de molen. De meest in het oog springende een gevelsteen van een standerdmolen. In kende woningbouw en groenvoorzienin - werkzaamheden bestonden uit het herstel 1966 werd het complex, waarin o.a. de be - gen zorgen er evenwel voor dat de molen van het metselwerk van de romp, het weer kende mosterdfabriek van Van Rijn geves - ingebouwd en ingegroeid raakt, waardoor in orde maken van de waterlopen en het tigd was, gesloopt en verhuisde de gevel - De Eendracht degenereert tot een ‘tuinka - maken en plaatsen van een geheel nieuw steen naar de gemeentelijke dienst Stads - bouter’. Dat neemt niet weg dat de molen houten scheprad, waardoor de molen ontwikkeling. Deze steen was te bescha - rond 1975 weer gaat draaien dankzij de in - weer functioneel werd. Verder kreeg de digd om weer aan te brengen en vandaar spanningen van vrijwillige molenaars al is molen twee nieuwe Straathof-roeden. Voor dat steenhouwer Koos Boomstra er een na - de situatie niet ideaal: geen wind en geen de verdere werkzaamheden: zie Molenwe - tuurgetrouwe kopie van heeft gemaakt. werk. Daar kwam bij dat de molen gebre - reld 1999-3-53 en 1999-12-243. Op 19 april

De aanleg van de provinciale weg N 228 langs Montfoort, voor de oorlog, leidde tot vele vergeefse Bouw supermarkt bij molen Montfoort protesten omdat de stadsgracht aan de zuidkant van dit stadje voor dit doel gedempt werd; een enorm verlies aan stadsschoon. De molen De Valk werd in die val meegetrokken. In plaats van weer - spiegelen in de stadsgracht raast het verkeer langs hem heen terwijl op de andere hoek een garage - complex kwam. Deze garage is nu gesloopt, waar - door iets van de oude glorie van weleer is hersteld; zij het niet van lange duur. Op de plaats ervan moet nu een nieuwe supermarkt komen, waarvan de bouwhoogte op 8,25 m werd gesteld. De super - markt op zich riep al protesten op van plaatselijke winkeliers die concurrentie vreesden, maar de hoogte van het pand viel verkeerd bij degenen die de molen ter harte ging. Aan dit bezwaar is tege - moet gekomen door de bouwhoogte aan de kant van de molen te verlagen tot 6,86 m. Het is alleen jammer dat men voor de supermarkt geen andere plaats heeft gevonden. Het uitgraven van de stads - gracht ter plekke zou ongetwijfeld de mooiste optie zijn geweest, maar het prijskaartje van zoiets zal er niet om liegen. Zo werkt een planologische beslissing van een zeventig jaar geleden - het dempen van de gracht - nog steeds door. a) Montfoort: idyllisch plekje aan de vestinggracht.

126 3de jaargang 2000 nr. 6 molen ‘t Roode Hert UIT !!! de kunst in de ko - trekking op: renmolen te Alkmaar-Oudorp - de onttakeling als begin van de restau - De eerste expositie staat, hoe kan het ook ratie; anders, in het teken van molens. Het thema - het maken van de nieuwe fundering; is ‘MOLENS ANDERS BELICHT’ en omvat - het rechtzetten en opvijzelen van de twee foto series. Zij komen uit de Kunstcol - molenromp; lectie van het Provinciaal Bestuur van - de restauratie van de zolderbalken; Noord-Holland en zijn recentelijk gemaakt - het herstel van het metselwerk. door Marijke Diel en Jim Zielinksky. De expositie is samengesteld uit foto’s van Nelleke en John van Ham willen zo bezoe - de heren B. den Hartog en H. van Steen - kers van hun molen ook kennis laten maken bergen, waaraan bouwtekeningen en met verschillende kunstvormen uit verleden enige oude foto’s uit het gemeentearchief en heden. Zij willen beroeps- en amateur - zijn toegevoegd. De openingstijden van de kunstenaars de gelegenheid geven hun expositie zijn: maandag t/m vrijdag van werken te exposeren in een niet alle - 9.00 tot 17.00 uur en zaterdag van 9.00 tot daagse omgeving. Want wie kan er prat 13.00 uur. op gaan ooit in een vol bedrijf zijnde ko - B. den Hartog/H. van Steenbergen. renmolen geëxposeerd te hebben. Voor het bezoekend publiek is de expositie - ruimte vrij toegankelijk tijdens de opening - werd de volledig herstelde molen officieel stijden van de molenwinkel: dinsdag t/m en onder grote belangstelling in gebruik vrijdag van 08.00- 12.30 uur en 13.30- 18.00 genomen door wethouder monumenten - uur. Zaterdag van 08.00- 12.00 uur. zorg A. Epskamp door het op de wind Korenmolen ‘t Roode Hert . kruien van de opgezeilde molen, waarbij een groot aantal ballonnen de lucht in gin - gen. Het obligate lichten van de vang Expositie restauratie Kyck over bleef achterwege, zodat de toeschouwers den Dyck in Dordrecht een draaiende, en helemaal een weer wa - ter verzettende molen misten. Nu zou het De restauratie van de molen vordert ge - laatste moeilijk zijn gegaan vanwege de staag: op 10 april werd de kap van de mo - zwak ke wind. Ongetwijfeld zal vrijwllig mo - len gehaald om eraan (en aan de kuip) te lenaar Andreas de Vos het gemis later kunnen werken. Verder is men bezig aan goed gemaakt hebben. Ter gelegenheid het herstel van het metselwerk; met name van de inbedrijfstelling van de molen was ook het dichten van scheuren die ontstaan er een fototentoonstelling over de restau - zijn bij het rechtzetten en opvijzelen van de ratie ingericht in het wijkgebouw Bergerhof. molen. De zolderbalken worden met kunst - hars aangegoten en opnieuw ingemet - seld. ‘t Roode Hert in Alkmaar-Oudorp, ‘t Roode Hert UIT !!! de kunst In de ABN-AMRO-bank, Stationsweg 2 3311 eerder pelmolen De Witte Klok in JN Dordrecht wordt van 26 mei tot 14 juli -O. Het was, afgezien van Tijdens de Nationale Molendag op 13 mei 2000 een expositie gehouden over de res - ‘t kleine Haantje in Westzaan, de laatste opende wethouder Epskamp van de ge - tauratie van de laatste Dordtse molen, de van tientallen Zaanse molen die uit de meente Alkmaar de expositieruimte Koren - Kyck over den Dyck. De expositie heeft be - Zaanstreek ‘verbannen’ zijn.

Restauratie korenmolen Bouw supermarkt bij molen Montfoort ‘s-Gravenzande rond

Op 18 april ging de gemeenteraad van ‘s- Gravenzande akkoord met het voorstel tot restauratie van de plaatselijke korenmolen, waarna molenmaker Verbij uit Hoogmade zeer snel de opdracht verkreeg. De totale kosten bedragen 1,2 miljoen gulden, waar - van 212.000 gulden rijkssubsidie. De provin - cie komt neemt 25% van de kosten voor haar rekening. Bij deze restauratie vormt de dakbedekking uit leien een bijzonder pro - bleem. Ze blijken asbesthoudend te zijn en moeten nu vervangen worden door asbest - vrije eterniet-leien. Voor 1908 stonde molen bij het station Al - phen a/d Rijn als watermolen voor de pol - der Kerk en Zanen. In het genoemde jaar verhuisde hij naar ‘s-Gravenzande om daar korenmolen te worden bij een bestaande maalderij. Dat lijkt vreemd, de omgekeerde wereld, maar het is meer voorgekomen; bij - voorbeeld ook bij de Venemansmolen in Winterswijk. Het gebouw van deze maalde - b) Montfoort: van water tot asfalt. Links de nu gesloopte garage. rij is in ‘s-Gravenzande nog aanwezig en het zou om genoemde reden alleszins de

3de jaargang 2000 nr. 6 127 moeite waarde zijn om het totale ensem - werd onthuld. De tewaterlating zelf werd ten tentoongesteld. ble van molen en maalderij voor de toe - verricht door oud moleneigenaar Jan Het Stadtmuseum is gevestigd aan Markt - komst te bewaren. Koerts. Tijdens het feestelijk samenzijn liet passage 6 en van dinsdag tot vrijdag geo - De Salamander ook zien waar hij toe in pend van 15.00 - 18.00 uur, zaterdag van staat was met het zagen van een 22 meter 10.00 - 12.30 uur en zondag van 10.00 - Werkboot bij De Salamander te lange stam. 12.30 uur en van 14.30 - 17.00 uur. water gelaten

De authentieke sfeer van een molen - en Schilderijenexpositie ‘Kracht van in ‘t kort: zeker van een bedrijfsmolen - staat en valt de molen’ in Museummolen De bij de aanwezigheid (of afwezigheid) van Nieuwe Palmboom te Schiedam • Op 10 mei werden in Burgwerd de roe - de losse inventaris als gereedschappen den gestoken in de nieuwe molen voor de enz. Posters en plaatjes veranderen daar In museummolen De Nieuwe Palmboom is Tjaerdt van Aylvapolder, welke eerder in niets aan, noch een soort alternatieve uit - van 10 mei t/m 17 september 2000 een ex - Hallum stond (waterschap Vijfhuizen) en dragerij van allerhande ‘antieke’ voorwer - positie te zien van de Vrije Schildersgroep daar moest verdwijnen voor de uitbreiding pen die weinig of niets met de molen van IMABNA, met als thema ‘Kracht van de van een bedrijfsterrein. Op 3 juni volgde de doen hebben. Vooral bij zaagmolens valt molen’. De groep, bestaande uit dertien le - inbedrijfstelling door minister Jorritsma die in de enorme hoeveelheid losse stukken op. den, ontleent haar naam aan de woorden het nabijgelegen Bolsward woont. Mole - Als ze ontbreken dan blijft het een ‘dooie IMpressionistisch ABstract, NAïef. De leden naar is Siem Kamstra uit Wommels. boel’. Het is dan ook een loffelijk streven geven ieder op eigen wijze vorm aan de • Molenmaker Groot Roessink uit Voorst zou om die inventaris compleet te houden of schilderkunst. Hierdoor is het werk zeer ge - in mei beginnen met het vernieuwen van zelfs aan te vullen. varieerd, heeft het een persoonsgebon - al het houtwerk aan het wiekenkruis van de Onlangs is daarvan een voorbeeldig staal - den stijl en geeft het een verfrissend en Bolwerksmolen in Deventer . Dit gaat voorlo - tje getoond aan de zaagmolen De Sala - kleurrijk beeld weer. pig niet door, want bij het opnemen van mander in Leidschendam. Het is bekend Geïnspireerd door symboliek, kracht, func - het werk door de molenmaker bleken de dat er bij deze molen een ijzeren, omstreeks tie en architectuur van molens, zijn er een roeden te slecht om daar nieuw houtwerk 1920 gebouwd, werkbootje heeft behoord twaalftal gevarieerde schilderijen en etsen in te zetten. Er wordt nu geld gezocht om dat is gebruik om afgezonden stammen te gemaakt. Deelnemende exposanten zijn: het hele wiekenkruis te vernieuwen. Verder lichten. Dit bootje was foetsie. Molenaar Ferry Albers, Gerard Bosman, Truus de Fon - heeft de gemeente Deventer aan een ar - Giel de Graaf uit Oud Verlaat vermoedde kert, Simone de Knecht, Ellen Liang, Ernst chitect opdracht gegeven om een restau - dat de oud-eigenaar van de molen, Jan Mostert, Cas Odijk, Hans van Overbeek, ratieplan voor de molen te maken. Koerts, het met zijn woonark had meege - Ben Verbrugge en Gerard de Vree. • Tijdens de Nationale Molendag, op 13 nomen richting Gouda, waar het in een af - Museummolen DE MEUWE PALMBOOM, mei, werd de gerestaureerde krijtmolen d’ gesneden bocht van de Gouwe terecht Noordvest 34, Schiedam (010-4267675) is Admiraal in Amsterdam-Noord (Buiksloot) kwam zo bleek. De Graaf ging op jacht en geopend van dinsdag t/m zaterdag van in gebruik gesteld door dr. Th.A.J.W. Wajer, met succes. Iemand herkende het bootje 11.00 - 17.00 uur; ‘s zondags vanaf 12,30 uur. voorzitter van de vereniging van bedrijven van de foto’s die De Graaf bij zich had. Het Toegangsprijs volwassenen ƒ 4,00; kinderen Amsterdam-Noord. Bij die gelegenheid bestond nog, maar lag alleen onder water: (tot 12 jaar) ƒ 3,00. werd tevens het eerste molencertificaat gezonken. Giel de Graaf liet zich niet ont - Stichting De Schiedamse Molens. uitgereikt aan de heer J.N.M. Hexspoor van moedigen. Nadat Koerts bereid was het drukkerij Spinhex Amsterdam BV. schuitje af te staan werd het met de me - • Op 13 mei was de in herbouw zijnde ko - dewerking van provinciale waterstaat ge - Nieuw adres Tanger renmolen De Adriaan in Haarlem opgeno - licht en naar Leidschendam gebracht, men in een fietsroute. Bij de molen bestond waar het over de sleephelling in de zaag - In het aprilnummer kondigden wij een de gelegenheid om een videofilm en een loods werd getrokken. Het vlak bleek on - nieuwe serie ansichtkaarten van de heer K. foto-expositie over de geschiedenis van de herstelbaar slecht te zijn, zodat de boot Tanger uit Westzaan aan. Het is wellicht nut - molen en de herbouwaktiviteiten te bekij - een hele nieuwe bodem kreeg. Voor het tig om te weten dat de heer Tanger deze ken. Bovendien kon men het nieuwe Adri - grove werk is er een paar keer een lasser bij maand verhuist en daardoor moeilijker be - aan Jopenbier proeven. geweest, maar verder heeft De Graaf het reikbaar is. Het nieuwe adres is, met ingang • Op 12 mei werd molen De Traanroeier in bootje eigenhandig hersteld. Het ziet er nu van volgende maand: Oudeschild ba restauratie weer in bedrijf vlekkeloos uit, zo mooi als het bij de afleve - Broeksloot 19, 3474 HS Zegveld, gesteld door Bert Koning uit Oudeschild die ring waarschijnlijk niet eens is geweest. Op tel. 0348-470465. het initiatief heeft genomen tot een aantal 2 mei volgde de tewaterlating, waarbij de publieksacties voor het behoud van de naam voor het scheepje ‘Kantje-boord’ molen. De molen is nu weer ingericht als door twee kleindochters van De Graaf Tentoonstelling Stadtmuseum ‘gewone’ korenmolen, terwijl hij het bijzon - Borken dere elektriciteitsopwekkingsverleden niet helemaal heeft afgeschud. In het Stadtmuseum te Borken (D) wordt • Tijdens Nationale Molendag is er in Cad - van 7 mei t/m 12 juni een tentoonstelling zand actie gevoerd om geld in te zamelen gehouden van modellen van molens en ten behoeve van groot onderhoud aan de landbouwwerktuigen. De molenmodellen korenmolen Nooitgedacht in die plaats. zijn gemaakt in schaal 1 op 10 door Karl • De roeden van de korenmolen in het Flück uit Borken-Marbeck. Flück stamt uit Zeeuws-Vlaamse Kuitaart zijn in afwachting een oude molenaarsfamilie en is ook zelf van restauratie in eigen beheer kaalgezet tientallen jaren molenaar geweest. In die door leden van Stichting Molen Vogelzicht. periode heeft hij veel authentiek materiaal Tijdens de Nationale Molendag is ter over molens verzameld plus een aantal plaatse actie gevoer voor het herstel van werkende modellen gemaakt van diverse de molen. soorten en typen molens, waarvan de • Op 10 mei sloeg de bliksem in de koren - grootste bijna 2,5 m hoog is. De landbouw - molen De Hoop in Bavel . De brandweer werktuigen als karren, ploegen enz. zijn ge - die met drie wagens uitrukte en snel ter De boot gaat als nieuw het water in. maakt door Matthias Soppenberg uit Raes - plaatse was behoefde niet in actie te ko - Aan de binnenzijde zit een rij ijzeren feld. Behalve de modellen worden er ook men. Wel is de elektrische bedrading door klampen om gelichte stammen vast te voorwerpen, afbeeldingen en documen - de inslag vernield. zetten.

128 3de jaargang 2000 nr. 6 • De monumentencommissie van de ge - • 26 augustus Drentse Molendag. meenten Drimmelen heeft een positief ad - • 30 september Molendag Walcheren vies gegeven op een verzoek van de • 1 okober Limburgse Molendag ‘t Betere Werk heemkundekring Willem Snickerieme en • 22 oktober Molendag Alkemade-Jacobs - mevrouw Van Andel-Den Dunnen om de woude-Rijnwoude-Zoeterwoude Zeeuwse Molendagen romp van de molen van de polder Schud - • 4 november Molenruilbeurs in de recre - debeurs bij Lage Zwaluwe te beschermen. atieruimte van de Bethelkerk in Utrecht. Tot onze grote spijt is er in de vermelding Als de gemeenteraad hiermee akkoord over de regionale Zeeuwse molendagen gaat betekent dit dat de gemeente de buiten onze schuld om een storende fout RDMZ zal adviseren de romp op de rijksmo - Tentoonstellingen geslopen. Eind januari ontvingen wij infor - numentenlijst te plaatsen. matie van Vereniging De Zeeuwse Molen • Vanaf 11 september 1999 ‘Nieuwerkerk over haar jubileum; hetgeen heeft geresul - molendorp’ in Oudheidkamer Nieuwerkerk teerd in het artikel in Molenwereld 2000-3- Molenkalender a/d IJssel 66, 67 en de vermelding in de molenkalen - • Van 7 mei t/m 28 juni Modellen van wind- der met data en regio. Pas op 27 april ont - • 12 juni Deutscher Mühlentag , water- en rosmolens in het Stadtmuseum vingen wij van deze vereniging een affiche • 13 juni Jaarvergadering Vereniging van Borken (D). met andere data. Het meinummer was Nederlandse Particuliere Moleneigenaren • Van 12 mei t/m augustus ‘Ons dagelijks toen al gedrukt en wij konden in dat sta - in café-restaurant De Oude Molen in brood’ in het molenhuis achter de molen dium niets meer doen. Wij bieden u onze Groesbeek. De Haas in Benthuizen. excuses aan voor het ongemak en hopen • 17 juni Doorstartfeest molen De Passie - • Vanaf 13 mei ‘Molens anders belicht’ fo - dat geen der lezers een vergeefse reis naar bloem Zwolle totentoonstelling in expositieruimte koren - de Bevelanden heeft gemaakt. De datum • 18 juni Dansk Mølledag molen ‘t Roode Hert Alkmaar. voor de molendag aldaar was niet 27 mei, • 18 juni Journée des moulins (Frankrijk) • Van 26 mei tot 14 juli Expositie over de res - maar volgt nog op 29 juli, terwijl de molen - • 24 juni Molendag Tholen en Sint Philips - tauratie van molen Kyck over den Dyck in dag Schouwen-Duiveland, aangekondigd land de ABN-AMRO-bank, Stationsweg 2, Dor - op 29 juli inmiddels op 27 mei heeft plaats - • 24 juni Westlandse Molendag drecht. gehad. In de molenkalender staan nu de • 24/25 juni Brabants Molenweekend • Van 10 mei t/m 17 september Schilderij - juiste data vermeld. JSB . • 29 juli Molendag Noord- en Zuid-Beve - enexpositie ‘Kracht van de molen’ in Muse - land ummolen De Nieuwe Palmboom te Schie - • 26 augustus Molendag Zeeuwsch-Vlaan - dam deren

‘t Betere Werk Molenkunst

Van Peter Paul Klapwijk ontvingen we aanvullende en verbeterde informatie over de molenkunst met De Graankorrel in Delfshaven (Molenwereld 2000-5-102) “Jullie schrijven jullie over het kunstproject van Daniel Knorr in Delfshaven. De informatie kwam denk ik voor een deel uit het Rotterdams Dagblad (klopt, JSB). Daarin word ik namelijk ook opgevoerd als eigenaar van deze schone molenstomp. Ik ben slechts, in alle ne - derigheid, vrijwillig molenaar van De Distilleerketel, een molen die een stukje verderop te vinden is. De feitelijke eigenaar van De Graankorrel is de advocaat de heer Haagman, bekend van de advertentie achterop Mo - lens, van De Hollandsche Molen. Via via kende ik hem, en ik heb Daniel (en niet David) met hem in contact ge - bracht. Zijn grote enthousiasme werkte kennelijk aan - stekelijk, want diverse bedrijven verleenden vervolgens gratis medewerking: Nedwind, Hollandia, De Dordtse Kil, noem maar op. Dat ook de deelgemeente Delfsha - ven zich qua vergunningsverlening van zijn goede kant liet zien (een en ander binnen een week geregeld....) was extra leuk. Jullie zeggen voorts over mij dat ik foto - graaf ben. Dat klopt: In de kunstkrant De IJsberg ver - scheen bijgaande foto van mij over het kunstenaars - project (breeduit op de voorpagina!) in zwart wit .”

Foto van Peter Paul Klapwijk met alle drie de Delfshavense molens in verschillende uitvoering: een malende Distilleerketel, een onttakeld Vertrouwen en een kunst- Graankorrel. Het is op zich al bijzonder om de drie Delfshavense molens op één foto te zien.

3de jaargang 2000 nr. 6 129 Portret Vier meter molenlandschap (1) J.S. Bakker

Ansichtkaart, verzonden in 1921, van de Koger Hem Koog a/d Zaan. In het midden van dit industrielandschap de hoge silo van Duyvis van waaraf het panorama in 1915 werd gefotografeerd. De grote hoogte gaf een enorm blikveld.

Het molenpanorama van Frans Mars in het Molenmuseum Zo rees vanwege het unieke karakter van deze serie het idee om alle negen foto’s af in Koog a/d Zaan is ongetwijfeld een van de topstukken van te drukken in een aantal nummers van de dit museum. Het geeft een schitterende impressie van het Molenwereld en wel zo dat de foto’s inder - daad een aaneengesloten panorama vor - Zaanse molenlandschap in zijn gloriedagen. In de komende men nummers van de Molenwereld willen wij u echter ditzelfde Aanvankelijk was het de bedoeling om hiervoor de foto’s te gebruiken zoals ze in landschap in zijn nadagen aanbieden in een serie vrijwel De Zaan hebben gestaan. Dat zou kunnen, maar het idee verdiende geen schoon - aaneensluitende foto’s. heidsprijs vanwege de rastering van deze foto’s die immers gedrukt waren. Een bezoek aan het gemeente-archief van bracht uitkomst, want daar De voorbereiding van de twee artikelen Panorama bleken zichzelfs twee series originele af - over de Vereniging De Zaansche Molen drukken van de negen foto’s te bevinden: voerde, op zoek naar een passende mid - De serie van negen aaneengesloten foto’s, en haarscherp! denplaat voor het aprilnummer, naar mo - genomen vanaf het dak van de silo van Dankzij de sublieme medewerking van dit lenvriend Tanger in Westzaan. Daar Duyvis in Koog a/d Zaan, vormen namelijk gemeentearchief en het vakmanschap maak te ik niet alleen kennis met de in het een prachtig Zaanpanorama, waarbij de van onze drukker, Drukkerij Vis Offset, bleek aprilnummer opgenomen foto, maar ook (mij onbekende) fotograaf met zijn foto’s het inderdaad mogelijk om de foto’s op te met een serie van negen foto’s die in ongeveer op hetzelfde punt uitkwam als nemen als een aaneen te sluiten pano - 1927 werden gepubliceerd in het week - waar hij begon. Hij stond niet ver van het rama. blad De Zaan . De eerste opwelling was punt van waaruit Frans Mars het molen - Dat zal plaats vinden in zes afleveringen, om de interessantste van die negen foto’s panorama vastlegde; alleen veel hoger: waarvan de eerste in dit nummmer waarbij als middenplaat op te nemen in het ge - op het dak van het hoge silopand, terwijl de foto’s als uitklapbare middenplaat wor - noemde aprilnummer. Dit idee veroor - Mars vanaf de veilige vaste grond laat kij - den opgenomen. Het is niet mogelijk om zaakte direct een soort gewetenswroe - ken. Het resultaat is dat een deel van de fo - alle zes de afbeeldingen in zes opeenvol - ging, omdat het erop leek alsof hiermee toserie min of meer samenvalt met het mo - gende nummers te plaatsen. Dit zou een te de hele serie werd ‘gekannibaliseerd’. lenpanorama! groot beslag leggen op de beschikbare

130 3de jaargang 2000 nr. 6 ruimte die toch al aan de krappe kant is. tor-drive’ camera was, waarmee hij binnen We hebben voor het tweede gekozen om - Het is daarom het plan om om het nummer paar minuten tijd een hele serie foto’s kon dat er bij de eerste drie afleveringen van een aflevering op te nemen. maken. de zes op dit punt geen enkel probleem is, Er zijn wellicht abonnees die meerdere of Hij had per afdruk naar onze begrippen terwijl het bij de tweede zes varieert van alle foto’s aan elkaar willen plakken. Voor veel tijd nodig, maar het Zaanse leven enkele millimeters tot in een geval een dit doel wordt de gebruikelijke kantlijn aan - ging uiteraard onderwijl gewoon door. paar centimeter. gehouden plus - waar mogelijk - iets over - Dat leidde tot wat komische tafereeltjes. Mochten er lezers zijn die beter aanslui - lap in de foto’s, zodat die zonder veel pro - Zo komt twee keer dezelfde trein in beeld tende afdrukken van de foto’s hebben of blemen aan elkaar te lijmen zijn. voor en na station Koog a/d Zaan. En het weten dan verzoeken wij die dringend om Er zullen ook abonnees zijn die dit wel wil - lijkt alsof er bij de oliefabriek De Wachter contact op te nemen met de redactie, zo - len, maar hun tijdschrift niet willen slopen. een tweemastklipper in lading of lossing dat er wellicht toch een prima aanslui - Om die reden reserveren wij voor iedere ligt. Toch is het een eenmaster. Alleen is tende serie gemaakt kan worden. betalende abonnee/donateur één extra het schip tussentijds verhaald en boven - Iedere aflevering gaat vergezeld van een afdruk van de middenplaat. Deze zes pos - dien is er ook nog eens een tjalk bijgeko - uitvoerige beschrijving van wat er te zien is, ters kunnen dan na het verschijnen van de men. met name op molengebied, waarbij de hele serie apart worden besteld tegen een Natuurlijk moest onze fotograaf bij zijn verdwenen molens niet worden vergeten. ‘vriendenprijsje’. Ze worden dan alle zes te - ‘rondzwaai’ ook de belichting aanpas - gelijk toegezonden in een stevige karton - sen. Dat heeft ertoe geleid, dat in de foto nen koker. Aan het verzenden per koker is de belichtingsverschillen merkbaar zijn Datering een kostprijs van ongeveer tien gulden ver - door verschil van licht en donker, zodat bonden (porto + koker); vandaar dat we ze een egaal beeld ontbreekt, met een keer Al werden de negen foto’s in 1927 gepu - alleen alle zes tegelijk verzenden; anders zelfs een scherpe sprong. bliceerd; het was onmiddellijk duidelijk dat zou het zes keer tien gulden kosten. Over Natuurlijk zijn niet alle afleveringen even de foto’s flink wat jaartjes ouder waren. Zo de wijze van bestellen hopen wij u in de molenrijk. Zo komen op de eerste en de staat de in 1917 afgebrande papiermolen laatste aflevering nader te informeren. laatste aflevering nauwelijks molens voor. De Witte Veer in nog te malen. Als u alle zes de posters aan elkaar plakt Desondanks hebben we gemeend om Eén gebeurtenis springt er op de foto’s uit: dan heeft u een Zaanpanorama van - toch het totale, zo bijzondere document er wordt gewerkt aan de oliemolen De schrik niet- een slordige vier meter!!! te publiceren, juist omdat het zo’n goede Zeemeeuw, maar niet opbouwend. De indruk geeft van leven en bedrijf in de slopers zijn juist begonnen met de ontta - Zaanstreek. keling van deze molen en op de foto (On)aardigheidjes Verder moesten wij in het overleg met de wordt de buitenroe eruit gehaald. Boor - drukker kiezen tussen twee kwaden: sma dateert deze onttakeling in Over De fotograaf die zijn foto’s vanaf de silo - Goede aansluiting van de negen ge - Zaansche windmolens (Koog a/d Zaan maakte moet niet bang uitgevallen zijn ge - drukte foto’s in De Zaan , maar met een 1939) als april 1915 en daarmee is dus ook weest; al was het maar om de klim met zijn mindere beeldkwaliteit vanwege de de foto gedateerd. Welke aprildag is (mij) zware glasplatencamera en statief naar rastering. niet bekend. Er stond in ieder geval een het dak van de silo. Verder moeten we be - - Een scherper beeld tegenover een min - matige noordoosten wind, want vrijwel al seffen dat zijn camera geen moderne ‘mo - dere aansluiting. de molens staan met volle zeilen te malen,

Rond 1890 vertoonde de Koger Hem nauwelijks industrie, al duiken er al fabrieksschoorstenen op. De molen in het midden van het beeld is de oliemolen De Christoffel, alias Broodkorf. Deze molen werd in 1887 gesloopt om plats te maken voor de stoom - oliefabriek De Kroon die in 1930 werd stilgelegd. De molens rechts staan op de Hemmes aan de andere kant van de Zaan, de Kalver Hem, die met zijn molens in het aprilnummer van de Molenwereld is beschreven. (foto coll. Gemeentearchief Zaanstad).

3de jaargang 2000 nr. 6 131 3de jaargang 2000 nr. 6 - 132/133

De op de grote foto nauwelijks zicht - bare pelmolen Het Prinsenhof in West - zaan is de laatst overgeblevene van de 121 molens die in de Zaanstreek rijst of gort pelden.

al doen een paar pelmolens niet mee.

Eerste aflevering

Bij de eerste aflevering kijken we als het ware vanaf het dak van de silo van Duyvis in westelijke richting, richting Westzaan. Deze aflevering is voor wat betreft de zicht - bare molens niet interessant, al is hij in een ander opzicht dat weer wel. Alle molens die op deze foto te ontwaren zijn bestaan nog: Het Pink, Het Prinsenhof en De School - meester. Het is de enige afbeelding van de zes waar we dat van kunnen zeggen; van in 1915 waren beide molens verleden tijd, van dit pad stond in 1629 al een molen, andere afbeeldingen bestaat er zelfs niet al bestonden de schuren van de laatstge - alzo een der oudere Zaanse molens. een meer. noemde molen nog wel. Ze vormden het In het verlengde van de vermaning ligt de pakhuis Koog. Weelsloot. Volgens Boorsma lag heel lang Als we van het dak van de silo naar bene - geleden op de plaats van de vermaning Voorgrond den zouden kijken dan zien we op de voor - een sluis die de Weelsloot verbinding gaf grond allereerst nog wat huizen en schuren met de Zaan. Voor de silo van Duyvis moeten we naar de op de Hemmes. De eerste molen die we op de foto aan Koger Hem een uitsteeksel in de Zaan, De huizen erachter onttrekken de Lagedijk deze sloot zien is de nog bestaande olie - evenals de er tegenover liggende Hem - aan het gezicht, de weg die vanaf Zaan - molen Het Pink. De sloot is in of omstreeks mes die uitvoerig aan de orde kwam in het dam via Koog, Zaandijk en Wormerveer 1868 afgedamd voor de spoorweg. We aprilnummer van de Molenwereld. Op de langs de Zaan naar het noorden voert. Het zien links een stoomtrein richting Alkmaar rij - luchtfoto op pagina 86 van dat nummer is grote houten pand in het midden van de den. De omgeving is hier nu onherkenbaar de Koger Hem met de bewuste silo trou - foto is de doopsgezinde kerk, de verma - veranderd. Het Pink is als het ware een ijk - wens duidelijk te zien. De Lagedijk snijdt de ning. Deze kerk bestaat nog, een beetje punt van het verleden in een totaal veran - Koger Hem af van het het ‘vasteland’. Ooit verloren tussen de fabrieken van de zet - derde wereld. Wanneer we de Weelsloot stonden op de Hem twee molens, de olie - meelindustrie. Het op de foto zichtbare na de spoorlijn volgen dan zien we heel molen De Christoffel alias De Broodkorf en pad langs de vermaning heette heel lang vaag de eveneens nog bestaande pelmo - de pelmolen De Pelikaan die bekendheid geleden het Vossenpad, later werd dit om len Het Prinsenhof. Het is nu nauwelijks voor - geniet als de eersteling onder de pelmo - begrijpelijke reden Vermaningpad, repec - stelbaar dat beide molens ‘uit dezelfde lens. Ten tijde van het maken van de foto’s tievelijk Vermaningstraat. Aan het einde sloot dronken’.

Weelsloot

De beide genoemde molens mogen dan nog staan aan de Weelsloot of wat daar - van over is; maar aan en bij diezelfde sloot was in 1915 al een heel regiment molens verdwenen. Aan dezelfde kant van de sloot als de beide molens, de zuidkant dus, stonden tussen beide molens in de negen - tiende eeuw van oost naar west: net voor het spoor de oliemolen De Kieft (De Kievit, gesloopt in 1901) en de pelmolen De Jonge Kuiper, verbrand in 1874; net over het spoor de pelmolen De Groote Sint Ja - cob alias De Slabbert, verbrand in 1892 en tenslotte de verfmolen Het Gekroonde Zeepaard alias De Mok, zo genoemd naar zijn bouwer, Pieter Claasz. Mock. Deze mo - len, die ook loodwit maalde, werd gesloopt in 1886. Meer ten zuiden van de Weelsloot stond tot de sloop in 1902 de pelmolen De Jonge Wildeman (gesloopt 1902). In de eeuw ervoor stonden er in het gebied De pelmolen De Sint Jacob, bijgenaamd De Slabbert (Slappert). Hij begon op 1 juli ten zuiden van de Weelsloot nog meer mo - 1694 te malen. In de nacht van 9 op 10 april 1892, even voor zijn tweehonderdste ‘ver - lens tussen de Sint Jacob en De Mok als de jaardag’ brandde de molen af. Eigenaar was toen H. Havik Jz. Uiterst rechts zien we paltrok Het Roode Kalf (windbrief 1660, ge - de spoorlijn Zaandam-Alkmaar met links ervan het blokwachterspost die ook op de sloopt 1759) de lattenzager/tabaksstamper grote foto te zien is bij de sloot halverwege tussen de Weel- en de Sluissloot. Op de De Koot (1703, verdwenen voor 1777), en achtergrond het station Koog-Zaandijk. De andere molen is De Wezel. de pelmolens Het Oude Big, (gebouwd

134 3de jaargang 2000 nr. 6 omstreeks 1685 en gesloopt in 1791) De kostbaar, zowel in aanleg als in exploitatie. Glazenmaker (verbrand 1787) en Het Kloen Vandaar dat de belanghebbenden de af - (gesloopt 1791). spraken notarieel vastlegden. Zo’n con - tract uit 1710/1758 is bewaard gebleven voor Pinkepad, Dit pad liep van de Lage - Pinkepad dijk naar de hierboven genoemde molens Het Pink, De Kieft, De Sint Jacob, Het Zee - De foto toont ook het karakter van het paard, Het Kloen, Het Oude Big, De Gla - Guisveld met veel en brede sloten. De senmaker, De Jonge Wildeman en De drooglegging van dit veenland was en is Jonge Kuiper. Op de grote foto zien we het De oliemolen De Wezel met op de niet bijzonder hoog met als resultaat dat pad dat naar het Pink voerde duidelijk te - achtergrond de papiermolen Het For - het weiland bijzonder drassig was, zeker in rug. Het was ook het enige stuk van het tuin aan het Guispad in Zaandijk. Let regenachtige tijden. Nu kon men de mo - lange pad dat nog zin had; alle andere op de enorme lengte van de droog - lens over water goed bereiken. De aan- en molens waren in 1915 immers al ‘gevallen’. schuur van deze kapitale witpapiermo - afvoer van goederen vond dan ook per Al met al houden Het Pink en Het Prinsenhof len. schuit plaats. De bereikbaarheid te voet zo de herinnering aan veel verdwenen mo - was zeer slecht, al was het maar vanwege lens bij de Weelsloot levendig. het drassige weiland en dat maakte spe - ciale maatregelen noodzakelijk: het ma - verwerken. In 1899 werd De Wezel ontta - ken van verhoogde paden geheel of ge - Sluissloot keld, waarbij de romp met plaatijzer werd deeltelijk van hout, bestaande uit jukken bekleed. Een stoommachine leverde ver - met daarop planken. Deze paden konden Evenwijdig aan de Weelsloot loopt iets volgens de beweegkracht. Niet lang darna honderden meters lang zijn en daardoor noordelijk nog zo’n brede sloot, waaraan ging het geheel tegen de vlakte en werd de nieuwe fabriek Hollandia gebouwd. Tussen de spoorweg en de Lagedijk ston - den twee oliemolens, met verwante na - men, De Paap, gesloopt in juni 1900 en, dichter bij de spoorweg De Munnik, in 1648 gebouwd als volmolen. Hij brandde in juni 1904 af. Dan volgde over het spoor de al genoemde Wezel met daarachter De Vee - ring, gebouwd als volmolen, daarna pa - piermolen en tenslotte pelmolen. De Vee - ring brandde in 1883 af. Achter De Veering stonden de verfmolens De Boot (onttakeld in 1886 en twee jaar later geheel verbrand) en De Storm, verbrand in 1866. Aan en ten zuiden van de Sluissloot stond ten westen van de spoorweg op de Slij - pakker een slijpmolen van smid J. Munnik die omstreeks 1890 werd gesloopt. Tussen de Hollandia en Het Pink zien we heel vaag aan de horizon Westzaan. Met grote moeite is de hervormde kerk te vin - den. Het lijkt erop alsof rechts daarvan de watertoren aan de Nauernase Vaart in aanbouw is. De oliemolen De Kieft aan en ten zui - Achter de cacaofabriek Hollandia zien we den van de Weelsloot. De molen was ook veel molens gestaan hebben; de Sluis - nog een molen staan te malen. Het is de een vrij kleine als enkelwerks- ge - sloot. Deze sloot stond nog in deze eeuw bestaande papiermolen De Schoolmees - bouwde oliemolen, hetgeen zijn be - met een sluis in Koog in verbinding met de ter; die de laatst overgeblevene is van alle scheiden proporties ook verraden. La - Zaan. Vandaar dat er voor de scheepvaart windpapiermolens in dit ondermaanse en ter kreeg de molen er een tweede slag - een brug gemaakt was in de spoorlijn. daarmee ook de laatste van de meer dan werk bij en werd dus een ‘gewone’ Deze brug is op de foto goed te zien. Bij die vijftien papiermolens die hier ten noorden dubbelwerksmolen. Links op de foto brug, achter de spoorlijn staat op de foto van de Sluissloot ter weerszijden van de zien we weer de blokwachterspost met een groot fabrieksgebouw, de cacaofa - grens van Koog met Zaandijk heeft ge - daarachter de oliemolen De Wezel. briek Hollandia, een kleine halve eeuw ge - staan. leden was hierin de fabriek van waspro - Op het gebied van Koog stonden: De ducten van Jonk gevestigd. Nu is het hele Zwarte Bonsem, (gebouwd als volmolen, pand verleden tijd. In 1639 werd de wind - daarna papiermolen en tenslotte pelmolen brief verstrekt voor de bouw van een vol - totdat de sloper in 1895 een eind aan zijn molen op deze plaats, De Wezel, die ver - bestaan maakte), de als volmolen ge - moedelijk in 1729 werd verbouwd tot olie - bouwde Wever, De Jonge Zwaan of Koger molen. In 1895 deelde hij het lot van veel Oud, gesloopt in 1855 en in Zaandijk: De van zijn soortgenoten en ging cacaoafval Vergulde Bijkorf, verbrand in 1902; Het For - tuin; De Witte Gans, gesloopt in 1741; Het Guiskind, verbrand in 1788; De Herder (in 1842 gesloopt, waarschijnlijk verplaatst naar Oliemolen De Munnik aan de Sluis - Nijkerk); De Herderin, gesloopt 1830; Het sloot. Achter de hoge schuur is nog net Herderskind, later zaagmolen en verbrand het bovenste stukje van de onttakelde in 1928; De Hobbezak, gesloopt in 1868 voor oliemolen De Wezel te zien. Op de de aanleg van de spoorlijn Zaandam-Alk - achtergrond de brug van de spoorlijn maar; De Hoop, gesloopt in 1849, maar be - over de Sluissloot. staat nu nog als De Koker in Wor mer; De

3de jaargang 2000 nr. 6 Veenboer; De Witte Veer; De Visser, ver - brand in 1796 en De Zemelzak gesloopt in 1800. De schoorsteenpijp naast De Schoolmees - ter is die van het stoompapierfabriekje De Vergulde Bijkorf, dat de in 1902 afgebrande gelijknamige windmolen verving. Achter deze fabriek en De Schoolmeester stond de cacaomolen De Cacaoboom, afge - brand in 1900. Op de foto is vrijwel niets meer herkenbaar van deze vergane molenglorie, al hopen we in de tweede aflevering nog op enige van de genoemde molens terug te komen. Rechts op de foto zien we achter het sta - Pelmolen, ex-papiermolen, De Veenboer aan het Guispad in Zaandijk met links de tion Koog-Zaandijk een boerderij, de Sara papiermolen De Schoolmeester op Westzaans grondgebied. Elisabeth Hoeve. Deze boerderij werd ge - bouwd op de plaats van de in 1841 ge- sloopte papiermolen De Wever. Daarachter zien we bebouwing met bo - men en een bruggetje over een sloot. Op die plaats stond de papiermolen Het For - tuin, afgebrand in 1894. Meer naar het wes - ten, in de richting van De Schoolmeester zien we een huis staan. Dit is het in 1937 ge - sloopte woonhuis van de in maart 1907 ge - sloopte Veenboer. Deze molen bestaat op zich nog wel, maar dan in het Brabantse Gemert.

Al bestaan de drie molens op de foto nog steeds en hoe interessant de foto uit 1915 ook moge zijn; op een foto van een halve De Schoolmeester met links de gewezen stoompapierfabriek De Vergulde Bijkorf. eeuw eerder zou er voor de molenliefheb - ber nog heel wat meer te zien zijn geweest, maar het is niet anders. Aflevering 2 in het septembernummer van de Molenwereld.

3de jaargang 2000 nr. 6 135 Forum De reconstructie van HHeett JJoonnggee SScchhaaaapp aan de Kalverringdijk

In het artikel in de Molen - Locatie

wereld ‘75 jaar De Zaansche Ons bestuur heeft nadrukkelijk gekozen Molen wordt ingegaan op voor de locatie tussen en De Os aan open Zaanwater. Deze keuze is over - onze ambitie om tot de her - genomen door het Gemeentebestuur van bouw van Het Jonge Schaap Zaanstad. In de ledenvergadering hebben wij daarvan uitgebreid mededeling ge - te komen met de kantteke - daan en ook in de windbrief hebben wij over het plan meerdere malen gepubli - ning, het historisch een veel ceerd. De plannen zijn met enthousiasme betere keuze te vinden de door de vergadering begroet. Uit de hele molenwereld ontvangen wij adhesiebetui - molen een plaatsje in het gingen. Ook de molenaar van De Zoeker veld te geven in plaats van en het bestuur van de Stichting Olieslagers - contract als exploitant van De Zoeker en aan de Kalverringdijk de Familie Ero, die de molen De Os bezit, zijn ingenomen met het plan en accoord (2000-5-111). Graag willen met de plek. u wij ons beleid hieromtrent De andere molenaars van onze molens zijn geraadpleegd. Discussie over de plaats toelichten. heeft vervolgens niet meer plaatsgevon - den, behoudens enige nadere suggesties. Kritiek en/of berichten van bezwaar heb - Iets over de geschiedenis van ben wij nimmer vernomen tegen de voor - het plan gestelde en inmiddels vastgestelde her - bouwplaats. Als voorbeeld voor uitvoering Het initiatief is in eerste instantie vanuit het kan hierbij worden gedacht aan balkenha - Het Jonge Schaap nog in vol bedrijf. College van B&W van Zaanstad gekomen. ven, erf en bebouwing zoals van De Rat te De windbrief voor deze zeskante zaag - In 1997 hebben wij samen met de Ge - IJlst en De Salamander te Leidschendam. molen is op 22 augustus 1680 afgege - meente Zaanstad een poging gedaan uit Zoals bekend hebben aan de Zaan (buiten ven aan Jan Claesz. Schaap. een Europees fonds een bijdrage te verkrij - het eiland in de Voorzaan) meerdere zaag - gen, maar helaas is dat mislukt. Vervolgens molens gestaan. Een bekend voorbeeld heeft het Gemeentebestuur van Zaanstad hiervan is De Dikkert, maar o.a. ook De Ro - 1.000.000 gulden op de meerjarenbegro - zenboom, De Bonte Koe, De Jonker, De los van de vraag of er grond te koop is in ting geplaatst ter realisering van het plan. Bonte Hen, De Walrot, De Schoorsteen, De de Kalverpolder of elders en of die wel be - Op grond hiervan vindt regelmatig intensief Juffer, De Grauwe Haas, De Kleine Oranje - bouwd kan en mag worden op basis van overleg tussen onze vereniging en het ge - boom, De Grauwe of Oude Beer e.a. het bestemmingsplan. Het beleid van de meentebestuur plaats, dat heeft geleid tot De plek van de herbouw is een molenerf provincie is gericht op het onbebouwd en definitievere plannen tot realisering. Binnen - geweest; er heeft ooit de Queen of Star ge - openhouden van de Kalverpolder. Iets kort wordt de oprichtingsacte van Stichting staan. Door ca. 1.500 m 2 Zaanwater te waarvoor onze vereniging zich ook altijd Het Jonge Schaap gepasseerd. De struc - dem pen verkrijgen we een dusdanig groot met veel kracht heeft ingezet en de juridi - tuur is zodanig bepaald, dat de Raad van molenerf en vorm van erf, die verantwoord sche strijd ervoor niet heeft gemeden. Zo is Toezicht van de stichting in meerderheid de bouw van de molen op die plek recht - nog niet lang geleden de bouw van veer - wordt bemensd door bestuursleden van vaardigt. Zowel visueel als molentechnisch. tien bungalows aan de Kalverringdijk op onze vereniging. Het stichtingsbestuur zelf Windverstoring van De Zoeker wordt niet het voormalige terrein van Jacob Vis door zal voornamelijk bestaan uit specialisten/ - verwacht. de provincie tegengehouden in verband molenliefhebbers uit de Zaanse houtwe - met eerder aangehaalde doelstelling. reld. Vergelijkbaar met Stichting Olieslagers - contract uit de oliewe reld. De Kalverpolder Aanvankelijk hebben twee opties ge - De Zaanse Schans speeld voor de plaats van de molen: Bouwen in de Kalverpolder, resp. binnen 1. in de Kalverpolder, op loopafstand van het gebied van De Zaanse Schans hebben Los van de vraag of de molen molentech - het (ca. 50 meter). (De wij overigens destijds en nog steeds met nisch wel of niet aan de dijk dient te of kan heer G. Keunen van de Rijksdienst voor vele anderen bestreden. In de Kalverpol - worden gebouwd speelt ‘Zaanse Schans de Monumentenzorg heeft in de ontwik - der is er in het geheel geen sprake van ruim strategisch’ een ander aspect. Alle molens kelingsfase van het projectidee op ver - en vanaf de Zaan of elders bereikbaar aan De Zaanse Schans zijn eigendom van zoek van het Gemeentebestuur van open water. Ook andere eventuele moge - onze vereniging en staan op eigen grond, Zaanstad een nota samengesteld, lijkheden van plaatsing in open veld zijn behoudens De Huisman, waar sprake is waarin aanvankelijk ook plaatsing in de thans onaantrekkelijk wegens onbereik - van ‘eeuwig’ erfpacht. Wij nemen als ver - Kalverpolder als optie was opgenomen.) baarheid vanaf open water. Een eerste eniging een zelfstandige en krachtige posi - 2. aan de Kalverringdijk. vereiste voor een houtzaagmolen. Dit alles tie in in het ‘cultuur-historisch en toeristisch

136 3de jaargang 2000 nr. 6 product De Zaanse Schans’ en claimen, op basis van bewezen zorgvuldigheid als eige - naar/beheerder van dit voor de Zaans - treek en voor Nederland zeer belangrijk in - dustrieel erfgoed, het alleenrecht als mole - neigenaar/partner vanaf de Kalverringdijk in de in wording zijnde nieuwe bestuurs - structuur van De Zaanse Schans. Bestuurlijk is De Zaanse Schans helaas een groot aan - tal jaren en thans nog een groot probleem geweest, zonder dat onze vereniging daar - bij betrokken was. Nu wij bestuurlijk onze verantwoordelijkheid lijken te kunnen en willen nemen, moeten wij oppassen onze positie niet zo ingewikkeld te maken, dat wij daardoor onze onafhankelijke en exclu - sieve rol zouden kunnen verliezen. De realisatie van deze herbouw en exploi - tatie is alleen mogelijk voor onze vereni - Het Herderskind in Zaandijk, een van de vele gewezen schitterende zaagmolencom - ging, als de molen deel uitmaakt van het plexen in het veld. De molen werd in 1694 gebouwd als papiermolen. In 1856, in de molenreservaat aan de Zaan. Dit in ver - neergangtijd van de papiermolens, werd hij verbouwd tot zaagmolen. Op 15 januari band met het noodzakelijke en te ver - 1922 brandde de molen tot op de grond toe af door een warmloper van de krukas. wachten aantal toeristen, dat moet zorgen voor voldoende dekkingsmiddelen voor het behoud en het maalvaardig en in pro - duktie houden in de toekomst. De Ge - Financiën Zaanstreek verdwenen bovenkruier hout - meente Zaanstad heeft als voorwaarde zager te herbouwen, is dan ook voor ons gesteld, dat exploitatie van de molen slui - Los van de aankoop van de benodigde een buitenkans, die wij niet mogen mislo - tend dient te zijn. Daarop hebben wij als grond moet de bouwlokatie goed bereik - pen. voorwaarde gesteld dit alleen te kunnen baar zijn. In de eerste plaats om de bouw in bewerkstelligen als de molen voor ƒ 1,- aan anno 2000 mogelijk te maken, maar ook Vereniging De Zaansche Molen onze collectie wordt toegevoegd. Dit prin - om de noodzakelijke toeristenstroom (20 á Kees Knijnenberg, voorzitter. cipe is door de Gemeente Zaanstad aan - 50.000 bezoekers per jaar) blijvend aan te vaard. De subsidievoorwaarden worden kunnen trekken. Ook de (verlengde duur bovendien in hoge mate bepaald door van de periode van) bouw willen wij edu - het streven van de Gemeente Zaanstad catief en aantrekkelijk presenteren, om al in We zijn De Zaansche Molen bijzonder dank - en de Provincie Noord-Holland om tot toe - die periode extra toeristen te kunnen aan - baar voor de uitvoerige informatie over de ristische produktversterking van De Zaanse trekken. Een van de doelstellingen van her - reconstructieplannen voor Het Jonge Schans te komen. bouw is overigens ook de overdracht van Schaap . Het betreuren van de herbouw molenmakerskennis en -ervaring. aan de Zaan zelf is mij ingegeven doordat In het veld bouwen vereist een groot aan - een zaagmolen direct aan de Zaan niet re - tal extra vierkante meters in verband met presentatief is voor Zaanse zaagmolens, al bereikbaarheid en betekent daardoor is het mij bekend dat er direct aan de Zaan aanzienlijk hogere investeringskosten. En zaagmolens hebben gestaan. Toch is dat het voor ons noodzakelijke aantal toeristen relatief maar een handjevol geweest. De loopt die grotere afstand niet. Door ons ver - meeste molens die er gestaan hebben zijn zorgde publieksonderzoeken tonen dat bovendien al in een vroeg stadium ges - aan. Het herbouwplan van Het Jonge loopt of van functie veranderd en dit geldt Schaap vergt circa 3.000.000 gulden. De dan ook voor het merendeel van de ge - Gemeente Zaanstad heeft hiervoor noemde molens. Boorsma somt in Duizend 1.000.000 gulden beschikbaar. De andere Zaanse Molens 367 zaagmolens op. Stel 2.000.000 gulden moeten nog bijeen ge - dat er een vijftiental aan de Binnenzaan bracht worden. hebben gestaan. Dan praten we over een procent of vijf. Daarom zou een zaagmo - len in het veld de klassieke verhoudingen De Zaanse Schans voor straks veel beter weerspiegelen, te meer daar het veld wel heel erg leeg aan molens is De Zaanse Schans is toe aan opwaarde - geworden. Ik deel de mening dat de Kal - ring. Wij gaan hierbij uit van onze positie verpolder onbebouwd moet blijven, maar aan de Zaan en zullen in samenwerking vind zegge en schrijve één uitzondering met het Gemeentebestuur van Zaanstad toelaatbaar: een zaagmolen. Van een en de Provincie Noord-Holland onze bij - complex als van het gewezen Herderskind drage leveren aan voortzetting en verdere kan ik dromen, voor een zaagmolen direct ontwikkeling van het toeristisch topprodukt aan de Zaan is dat moeilijker, maar wie ben De Zaanse Schans. Dat daarbij thans de ik? mogelijkheid wordt gecreëerd de uit de Toch liever een molen aan de Zaan dan geen molen. Ik wens daarom De Zaansche Molen en de gemeente Zaanstad alle suc - De sloop van Het Jonge Schaap in mei ces toe bij de herbouwpoging van Het 1942, met de in hetzelfde jaar gesloopte Jonge Schaap. achtkante zaagmolen Het Klaverblad in Westzaan de laatste Zaanse boven - JSB. kruier-zaagmolens.

3de jaargang 2000 nr. 6 137 Molentoogdag provincie Noord-Holland

Er zijn van die molenbijeenkomsten waar je vanwege ultieme saaiheid bijna slaapwandelend vandaan loopt. Dat gold zeker niet voor de Noordhollandse Molentoogdag, zaterdag 11 maart jl. gehouden in de droogloodsen van papiermolen De Schoolmeester in Westzaan.

De deelnemers zaten amper op hun plaats toen ze werden aangespoord om eerst te gaan zingen voor de jarige vereniging De Zaanse Molen (!): ‘Lang zal ze leven..’. Ieder - een zong mee en de toon voor de rest van de dag was gezet!

Molenproletariaat

De eerste spreker, burgemeester R.L. Vreeman van Zaanstad, benadrukte het grote draagvlak voor de molens in de ge - meenteraad. Van de huidige industrie is er altijd wel een lijntje naar de molens, of - tewel ‘Wij zijn de vertegenwoordigers van het molenproletariaat!’, zo citeerde Vree - man een oud CPN-gemeenteraadslid. Ook onder de bevolking zelf is een groot draagvlak voor de molens. Het feit dat Is de molen op tien kilometer afstand vereniging De Zaansche Molens thans in het landschap nog goed waarneem - meer dan 3000 leden heeft, spreekt wat baar? (Lang leve het cynisme: Een - dat betreft boekdelen. drachtsmolen Alkmaar voor de restau - ratie - helaas ter plaatse...) Zootje ongeregeld

Gedeputeerde E. Neef ontpopte zich hopen dat die stichtingen beter met hun hierop als een geboren spreker die ‘een - geld omgaan dan de provincie Zuid-Hol - heid ging creëren in een zootje ongere - land’... (Ceteco-affaire, WR) geld’ en ‘een zekere vorm van bundeling De Bleeke Dood: Stralend van buiten, Om een zo breed mogelijk draagvlak te ging bewerkstelligen tussen al die idio - bleekjes van binnen... creëren, bestaat de nieuwe Provinciale ten’. De beleidsontwikkelingen rond de Molencommissie Noord-Holland uit men - provinciale molencommissie nieuwe stijl sen uit diverse disciplines: was het onderwerp van de toespraak van - stichtingen met één molen Neef. en tussen de provincie en de molenbe - - stichtingen met meer dan één molen Duidelijk werd gesteld dat de provincie schermers. Neef stak hierbij de hand in ei - - moleneigenaren veel waarde hecht aan molenbehoud, gen boezem en zei toe dat 2000 een - Gilde van Vrijwillige Molenaars maar dat zij het niet als een kerntaak be - ‘schoonmaakjaar’ wordt om enige ‘vuil - - Beroepsmolenaars schouwt. Belangrijk is dus dat er één aan - tjes weg te werken’. Zo bleek dat stichting - Bureau Monumenten en Archeologie spreekpunt voor de provincie is (of beter: De Schermer Molens in 1985 (!) 20.000 gul - - Dienst Landelijk gebied komt) aangaande molenbehoud. Met den toegezegd had gekregen van Gede - - Rijksdienst voor de Monumentenzorg zo’n twintig verschillende locale molenor - puteerde Staten, maar dat dit bedrag - De Hollandsche Molen ganisaties in Noord-Holland is de molen - nooit was overgemaakt: dat wordt bin - - Hogeschool Alkmaar wereld nogal versnipperd en vandaar dat nenkort alsnog geregeld. De al lang sle - - Landschapsbeheer Noord-Holland een goede coördinatie gewenst is. pende overdracht van de strijkmolens bij Geheel nieuw is de vacature voor een Alkmaar en Rustenburg aan respectieve - molenmedewerker in dienst van het lijk de Alkmaarse Molenvereniging en de Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Hol - Vuiltjes wegwerken Stichting de Schermer Molens was nog land. Dit steunpunt verzorgt sinds 1 januari zo’n kwestie. Gelukkig waren de molens 2000 het secretariaat van de molencom - Nu is dit idee niet nieuw: Al veel langer daags ervoor (10 maart dus) eindelijk toch missie. De molenmedewerker moet in de wordt er in Noord-Holland gesproken over overgedragen. ‘We doen er een flinke toekomst hèt aanspreekpunt worden een bundeling van krachten en het creë - bruidschat bij’, aldus Neef: 1,4 miljoen voor de provincie aangaande molenza - ren van één aanspreekpunt voor de pro - voor de molens in Alkmaar en 861.000 gul - ken. vincie, maar er waren een aantal wrij ving - den voor die in Rustenburg, ‘en nu maar De doelstellingen van de nieuwe molen -

138 3de jaargang 2000 nr. 6 lens in goede staat èn draaiend te krij - namelijk financiëel gesteund door de Ver - gen’, aldus De Zeeuw. enigde Nederlandse papierfabrikanten, Hierna volgde een boeiende dialezing, maar door allerlei internationale fusies in verzorgd door Jaap van der Veen van het de branche, moet men steeds verder van Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-Hol - huis om aan geld te komen. Zo had men land. Naast algemene onderwerpen over onlangs bijvoorbeeld contact gehad met molenbehoud (subsidiëring, biotoop), een Fins bedrijf over De Schoolmeester. kwamen ook specifieke Noordhollandse Het is het allemaal dubbel en dwars molenzaken aan bod zoals de funderings - waard, want het gaat hier om de enige problemen van een aantal Schermermo - nog in bedrijf zijnde wind-papiermolen ter lens: Een nieuwe bacterie die de funde - wereld, zo benadrukte Knijnenberg. ringspalen opvreet. Verder pleitte Van der Veen voor kennisoverdracht van grote naar kleine molenstichtingen. Ook uit de schaduw... Opmerkelijk mild was zijn oordeel over de (in de molenpers nogal bekritiseerde) bio - Wat voor de provinciale molencommissie toop van de Held Jozua. Zo erg is het al - geldt, geldt eigenlijk ook voor De Zaan - lemaal niet: ‘De molen is nu een markant sche Molen: Bleef men vroeger tamelijk punt in een nieuwe woonwijk en heeft op de achtergrond, nu is het tijd om de een belangrijke educatieve funktie’. bloemetjes buiten te zetten. Dit alles on - der het motto: ‘Wij zijn trots op onze mo - lens en dat willen we laten zien ook!’. Rondmaalcircuit (?!) Sommige insiders spreken zelfs van een ‘totale cultuuromslag’. Hoe dan ook, er Al kijkend en luisterend kregen de aanwe - staat heel wat op stapel: Uitbreiding van zigen diverse Noordhollandse molens/ - het molenmuseum, het uitgeven van een molen projecten te zien: De onlangs ge - (inmiddels verschenen) jubileumboek, startte herbouw van De Adriaan in Haar - een sponsoractie voor de herbouw van lem, de prille plannen voor verplaatsing Het Jonge Schaap (’de burgemeester is en restauratie van het achtkant van Ben - er helemaal klaar voor!’), het beter in de ningbroek, het ‘eeuwige probleemgeval’ markt zetten van de Zaanse Schans als in Egmond a/d Hoef en de zeer vervallen ‘topproduct op toeristisch gebied’ en molenstomp in Etersheim. Voor die laatste een grote ledenwerfactie. Zoals reeds ge - bestaan toch serieuze restauratieplannen meld is thans de ‘magische grens’ van (zie Molenwereld 1999-4) en het curieuze 3000 leden overschreden. Het stemde de is dat er ook een plan bestaat om de pol - voorzitter tot tevredenheid. ‘Mensen in de der weer onder water te laten lopen: molenwereld zijn vaak niet de makkelijk - ‘Dan kan ‘ie altijd malen’, aldus Van der ste, maar vandaag gaat het goed’, Veen. ‘Het ultieme rondmaalcircuit’, zal ik grapte de voorzitter die daarmee de la - het maar noemen... chers op z’n hand kreeg. commissie zijn zeer divers: o.a. advisering op het gebied van wet- en regelgeving, het zo doelmatig mogelijk verdelen van Zaansche Molen Molenbezoek de gelden voor molenonderhoud, het verbeteren van de relatie/kennisuitwisse - Na de pauze was het woord aan de heer Hiermee was een einde gekomen aan ling met moleneigenaren, het bevorde - K. Knijnenberg, voorzitter van de jubile - het officiële gedeelte van de Noordhol - ren van werkervaringsplaatsen bij de rende Zaansche Molen. Veel werk is er in landse Molentoogdag met De Zaansche NoordHollandse molenmakers, het stimu - de afgelopen jaren verricht, maar men is Molen als trotse gastheer. Dàt men trots leren van de belangstelling voor molens zeker nog niet klaar (zie ook het vorige mocht zijn, bleek enige momenten later en uiteraard de zorg voor de molenbio - nummer van Molenwereld). Om van - tijdens het bezichtigen van de in vol be - toop (’In provinciaal perspectief is... de daag heel dicht bij huis te blijven: Een drijf zijnde Schoolmeester. Dat die prach - omgekeerde molenbiotoop van belang; deel van de droogschuren van De tige, maar niet erg grote molen om veilig - niet geredeneerd vanuit de molen, maar Schoolmeester moet nog gerestaureerd heidsreden tijdens ons bezoek stil gezet vanuit het landschap. Is, bij wijze van spre - worden. Opvallend was dat de ‘Windmo - moest worden, mocht de pret niet druk - ken, de molen op 10 km. afstand in het lencompagnie’ (de officiële exploitant ken. Het leverde bij de deelnemers van landschap nog goed waarneembaar?’). van de molen) hiervoor ‘steeds verder de toogdag in ieder geval weer genoeg moet gaan winkelen’. De molen wordt stof tot gesprek op: ‘Je moet ècht eens binnen gaan kijken, dit is zó’n raar acht - Uit de schaduw... kantje’. ‘Klopt, het is een zeskantje!...’.

Plaatsvervangend voorzitter van de mo - lencommissie, de heer J.J. de Zeeuw, be - Busje komt niet zo... nadrukte in zijn toespraak eveneens de ‘bundeling van krachten’. ‘Molens staan En tòen op de valreep... toch nog één tegenwoordig ìn de samenleving en de minpuntje: Twee bussen zouden de deel - gemeenschap heeft er geld voor over’, nemers naar twee molens en het molen - zo constateerde De Zeeuw. Daar waar museum vervoeren, maar - wat er precies de molencommissie vroeger op de ach - mis ging weet ik niet - bussen waren in tergrond bleef, zal zij in de toekomst als geen velden of wegen te bekennen. Hier - ‘Raad van advies’ meer naar buiten tre - toe moest noodgedwongen met eigen den. Men wil alle molens regelmatig gaan vervoer gereden worden, maar zo’n inspecteren om zo meerjaren-onder - Vernieuwd ondertafelement van De ramp was dat eigenlijk niet. Gezeten in de houdsplanningen te kunnen maken. ‘Ons Bleeke Dood met aangescherfde acht - auto van een bekende molendeskundige streven is om alle 136 Noordhollandse mo - kantstijlen. uit een naburige provincie, hadden we

3de jaargang 2000 nr. 6 139 molen, draaiend zonder zeilen. Uitwendig keurig gerestaureerd, maar inwendig vrij leeg en sfeerloos. Onderachtkant onlangs ingrijpend hersteld (o.a. nieuw ondertaf - element) en recht gevijzeld. Alle verbin - dingen schijnen met kunsthars te zijn ‘vast - gelijmd’. Dat geeft zo’n molen wel de no - dige ‘stijfheid’, maar hoe moet je hier ooit Het moderne molenleven over pakweg 50 jaar met goed fatsoen een korbeel vernieuwen?(!)... Slechts één koppel stenen resteert nog; Kuipen zullen WvdL verkeert in helaas vervangen worden. Moet binnen - Voormalige daklijst van een wipmolen kort weer maalvaardig zijn met maarliefst gewetensnood verwerkt in Het Pink. 4 (!) koppel stenen. In een bepaalde periode, laat ik zeggen van 1950 tot 1965, was er een bekende Nederlandse molen - maker die aan de lopende band Groninger acht - kanten afbrak. Toen de Groninger molens inmiddels bij wet beschermd waren, verlegde de molenmaker zijn werkterrein naar Duitsland (vooral Oost- Friesland) en brak daar tot ca. 1980 ook het ene na het andere achtkant af. Sommige molenliefheb - bers verwijten deze molenmaker zijn ongebreidelde ‘molen-afbraakgedrag’, maar ik ben het daar niet helemaal mee eens. Als hij het niet had gedaan, had een ander het wel gedaan en waren de meeste mo - lens als brandhout in de kachel verdwenen. Deze molenmaker bouwde de molens echter vaak weer el - ders op; niet alleen in Nederland, maar ook op de Antillen en zelfs in de VS en Canada. Sterker nog: ook ik heb de eer gehad om vijf jaar op zo’n Duits ‘import-achtkant’ te malen. Momenteel heersen er bij onze zuiderburen (België dus) ook van dergelijke vreemde afbraaktoestanden. Het valt mee: De Held Jozua heeft er flink de gang in met twee halve, maar helaas Hoewel ik het idee heb dat dit in de jaren ‘80 een óók met een zeker niet ideale biotoop... stuk ernstiger was, werd ik onlangs toch gebeld met het verzoek om mee te helpen met de afbraak (’de - montage’ heet dat dan officieel) van zo’n prachtige Vlaamse standerdmolen. Zelf bezocht ik deze mo - gezelschap gekregen van een jonge Het Pink: fraaie sfeervolle oliemolen; Tij - len (draaiend) in de tweede helft van de jaren ‘80 Zaanse molenvriend, genaamd Ranko. Hij dens ons bezoek niet in gebruik; wordt toen deze regelmatig in werking werd gesteld door kon voor ons wel even de sleutel regelen echter wel regelmatig in werking gesteld. de beroepsmolenaar in ruste (en inmiddels wijlen) van Het Pink: een molen die officiëel niet Houten, in de kapzolder ingelaten water - bezocht zou worden; Mooi meegeno - emmer (schijnt vroeger voorwaarde te HvN. Omdat er nooit meer gemalen werd, was een men, wat wil je nog meer?. Zon en Wind zijn geweest voor de verzekering). Touwen deel van de oorspronkelijke sfeer verloren gegaan, natuurlijk en laat beide weersfactoren i.p.v. kettingen aan zowel de staart als de maar toch was er wel degelijk sfeer: De oude kast vandaag uitgerekend van de partij zijn! roede. Duidelijk sporen in de molen van was dan wel eeuwenlang met ‘houtje-touwtje-werk Omdat er in de vorige twee edities van z’n voorganger: Een wipmolen. hersteld’, maar hij kon nog eeuwen mee en juist dàt ‘Molenwereld’ al veel over Zaanse Mo - De Held Jozua: paltrokmolen draaiend gaf nu juist zo’n prachtige sfeer! lens is geschreven, hieronder slechts een met twee halve. Zoals Jaap van der Veen Inmiddels heeft de molen een nieuwe eigenaar en korte impressie van de bezochte molens: (voornoemd) al zei: het valt mee. Zeker die wil de molen maar eens (hoera!) ingrijpend res - De Bleeke Dood: prachtige, forse stelling - geen ideale biotoop, maar zeker ook taureren. De volledige molen zal hiertoe uit elkaar geen toestanden à la Laakmolen in Den genomen worden en dan zal worden bezien wat er Haag. Interieur is keurig gerestaureerd nog bruikbaar is. Na het demonteren (slopen dus!) met behoud van het authentieke karak - van zo’n molen zal één ding blijken: Vernieuw die ter. Volgens mij absoluut ‘zaagvaardig’. kast maar voor 90%; Weg molen! Weg sfeer! ‘Jan Vanwege tijdsgebrek laten we het molen - publiek’ zal over een paar jaar kunnen genieten van museum maar voor was het is en gaan een waardeloze replica en daar moet ik dan nog aan nog wat ‘naborrelen’ in De Schoolmees - meewerken ook! ter. Even breekt bij schrijver dezes lichte Omdat ik weet dat dit blad ook (mondjesmaat) in paniek uit als blijkt dat het jubileumboek - België gelezen wordt, de volgende oproep: Houd dit in de voorverkoop - al bijna uitverkocht is. a.u.b. tegen! Haast is geboden! Ik weet dat dit mij Als ik lid word van De Zaansche Molen, inkomsten kost, maar dat heb ik graag over voor het kan Ranko echter nog wel wat voor mij re - behoud van deze sfeervolle molen. Of heeft men de gelen.... Vooruit dan maar, mijn ‘tigste’ betreffende molen reeds eeuwen geleden, profetisch, molenlidmaatschap is een feit, maar dat de naam ‘Tragische Molen’ meegegeven? heb ik er dan ook wel voor over; al was het Hoe dan ook: Als u ècht niets meer kunt redden, alleen al voor deze bijzonder leerzame en zal ik gewoon mee helpen met slopen; Anders doet Roe-touwen’ bij Het Pink: Mag dit wel gezellige dag. Lang zal ze Leven! volgens ‘het boekje’? (In de Zaanstreek een ander het immers wel... gebruikelijk geweest. JSB.) Willem Roose. WvdL

140 3de jaargang 2000 nr. 6 MBO-opleidingen Forum Molenaar/Mengvoederfabrikant?

Het volgende is geschreven uit eigen erva - horst College bieden overbruggen wel een De huidige MB0-opleidingen voor de ring en biedt hopelijk voor anderen de kans groot gat maar zijn zeker geen alternatief! meng voederindustrie worden verzorgd om zonder eindeloze zoektochten in de Zolang er echter geen gespecialiseerde door het: goede richting te komen. school is zal men het voor lief moeten ne - - AOC (Agrarisch Opleidings Centrum) Er zijn namelijk altijd jonge mensen die geïn - men dat men een 4-jarige (mavo) of 2-ja - Groenhorst College Barneveld; teresseerd zijn in niet al te alledaagse be - rige (havo) agrarische opleiding (het over - - Middelbare Opleidingen Voedingsmid - roepen. Het beroep van molenaar, al dan grote deel van de mensen die voor de delen- & Milieutechnologie Ede niet machinaal, is een van deze beroepen. maalderij kiezen zijn grote liefhebbers van in samenwerking met IPC-dier Barneveld De informatie en de mogelijkheden die de de natuur en zullen dit als een niet onover - (Innovatie- en Praktijkcentrum Dierljke scholen i.s.m. de overheid bieden laat ech - komelijk obstakel ervaren) moet volgen om Sectoren) ter zeer te wensen over; vele middelbare toch het vereiste vakdiploma Mengvoe - - De huidige registratie-nummers voor de scholen zijn zelfs in het geheel niet op de derindustrie te kunnen behalen. opleidingen zijn: hoogte van de huidige opleidingen! Heb je interesse in de maalderij/mengvoe - - 10599 Kaderfunctionaris Mengvoederin - Sinds de sluiting van, de alom geprezen op - derindustrie en wil je hiervoor een vakoplei - dustrie (dagschool) leiding van het Station voor Maalderij en ding volgen neem dan contact op met - 10598 Gespec. Beroepsbeoef. Meng - Bakkerij Wageningen (tegenwoordig Bak - een van de volgende adressen: voederindustrie (deeltijd-stage) kerij & Horeca Vakschool Wageningen) is er - AOC Groenhorst College Een l.l. mengvoeder-vakmolenaar uit de tot op heden geen nieuwe school om de tel. 0342—455500 evt. provincie Utrecht (naam en adres bij de re - opleiding tot molenaar te volgen, de oplei - - MOV Groenhorst College Ede 1 dactie bekend). dingen die IPC-dier samen met het (Groen - tel. 0318—621910

Oproep Het werk voor de Molenwereld breidt zich gestaag uit. Het maakt een verster - Zoeker Zoeker Zoeker king van de bemensing van de Molen - wereld dringend noodzakelijk. De Stichting Molenwereld zoekt De ‘Zoeker’ uit het meinummer van de Molenwereld heeft tot op heden één re - daarom: een Zactie opgeleoverd. Ruud Bax euit Hoogmade vkan De Heerlijkheeid, alias De Hor og - redacteur (m/v) madese Wip denkt dat het de Freekmolen bij zijn woonplaats betreft, welke op voor de rubriek Molensactueel, die op 13 april 1954 is afgebrand. vrijwillige basis in samenwerking met de Hierbij een nieuwe ‘Zoeker’, mogelijk de molen van de Rijnsaterwoudse polder. eindredacteur deze rubriek gestalte geeft. Ligging en ‘postuur’ komen overeen, maar er zijn toch vraagtekens. Wie spreekt het verlossende woord? Verder zoekt de stichting een redactie-medewerker (m/v) Reacties a.u.b. te richten aan de redactie van de Molenwereld , Moerdijkstraat 39, 2751 BE Moerkapelle, fax 079-5931303, e-mail [email protected] voor het bijwonen en verslaan van ver - gaderingen, contactdagen enz., even - eens op vrijwillige basis. Voor nadere informatie : Paul Groen, Molenstraat 27 3417 HR Montfoort, tel. 0348-470347

3de jaargang 2000 nr. 6 141 Molens restaureren en onderhouden vraagt om vakmanschap en jarenlange ervaring. Die vindt u bij de leden van de Nederlandse Vereniging van Molenmakers. De bedrijven die het logo van de NVVM voeren staan borg voor..... kwaliteit en deskundigheid.

Doornbosch B.V. Adorp 050-3061724 Fa. Dunning-Bremer B.V. Adorp 050-3061221 Jellema CV Birdaard 0519-332357

Bouw ‘75 B.V. Workum 0515-542133

J.K .Poland B.V. Broek op Langedijk 0226-333440 Kistemaker & Korver VOF Middenbeemster 0299-683743 Wintels Denekamp 0541-351210

Saendijck B.V. Zaandijk 075-6285602 Groot Roessink VOF Voorst 0575-501272

Verbij Hoogmade B.V. De Gelder Favier B.V. Groot Wesseldijk B.V. Hoogmade 071-5018478 Tricht 0183-561323 Laren 0573-401671

Vaags Coppes Aalten 0543-473359 Bergharen 0487-531239

Herrewijnen VOF Spijke - nisse Bos 0181-634558 Almkerk 0183-401218 Gebr. Straver v/h M. Straver Beijk B.V. Almkerk 0183-401415 Afferden 0485-531910

Nederlandse Vereniging Van Molenmakers

142 3de jaargang 2000 nr. 6 Doe mee! Win een abonnee!!

Als u een abonnee werft voor de Molenwereld dan doen wij ook wat voor u! Iedere nieuwe abonnee, dat wil zeggen iemand die voor het eerst abonnee op de Molenwereld wordt, levert de aanbrenger een bonus op. U kunt dan kiezen uit:

* de poster Molens bij Dordrecht van een zeer bijzondere foto uit augustus 1866, formaat 63 bij 29 cm, afgedrukt op zwaar papier en ongevouwen toegezonden in een koker, * een ringband met magiclips voor het bewaren van tijdschriften, zoals weergegeven in Molenwereld 1998-12, * Een premie van ƒ 10,- te verrekenen met het abonnementsgeld over 2001.

De poster of de ringband wordt u zo snel mogelijk toegezonden nadat de betaling van de nieuwe abonnee is ontvangen. Vanzelfsprekend geldt deze aanbieding voor iedere abonnee die u aanbrengt. ¢ BON Ik geef als nieuwe abonnee op voor de Molenwereld :

Naam: ...... voorl.: ...... (m/v)

Adres: ......

Postcode: ...... Plaats: ...... Bladeren Als bonus ontvang ik:

Het belangrijkste uit de inhoud van de molentijd - J schriften, naast de gebruikelijke rubrieken: de poster Molens bij Dordrecht, augustus 1866. J een ringband met magiclips voor het bewaren van tijdschriften. J Molenecho’s 1998-4 Een premie van ƒ 10,- te verrekenen met het abonnementsgeld over 2001. Overstromingen en waterrad)molens. (Aankruisen hetgeen wordt gewenst) Beschermingen van molens en maalderijen in België in 1998. Zes Belgische molens ingehuldigd in 1998. Van zakwindas tot luiwerk in een windmolen. Afzender Molenannonces in de Gazette van Gend (1824-1825). De Leirensmolen te Strijpen (Ovl). Naam: ...... voorl.: ...... Richard Verstegen: De Character van eenen Meulde - naer (1622). Molengezegdes in Cervantes’ Don Quijote Adres: ...... Molenecho’s 1999-2 Pelgrimsinsigne met molenafbeelding uit de Brugse bo - Postcode: ...... Plaats: ...... dem. Achttien grote Vlaamse molenrestauraties in 1998. Beschermingen van Belgische molens in 1998 en 1999. Inhuldiging Heimolen in Langdorp (Br). Deze Bon - of een kopie ervan - kan, desgewenst portvrij, ingestuurd worden aan: Molen en motormaalderij te Pulderbos. Inhuldiging Luizenmolen Anderlecht. Ingebruikstelling Ijzerkotmolen te Sint-Maria-Latem (Ovl). Omgaan met beschermde maar zonevreemde mo - Stichting MOLENWERELD lens. De watermolen van Steenvoorde in Ternat. Antwoordnummer 12104 De grootte van het scheploon rond Dendermonde, 17- de eeuw. NL-2740 WD MOERKAPELLE Molenteksten in de komedies van Plautus. Molenecho’s - Vlaams tijdschrift voor molinologie is het or - gaan van ‘Molenzorg’, vz.w. tot behoud van onze molens, p/a dr. Luc Goeminne, Oeselgemstraat 76, B-9870 Zulte.