48e jaargang, nummer maart 186, 2019

186

Molenschuur herbouwd op de Wethouder Groothuismink waakt over ons erfgoed Dennis Dirkzwager: vertel het molenverhaal! 4 9 10 1816 ‘Met molentjes lopen’

Is het nostalgie, behoeft e om Geen van de betrokken parti jen heeft tenminste onze identi teit te versterken of de ambiti e om er meer toeristen mee te trekken. willen we het landschap mooier Op de Zaanse Schans wordt zelfs gekeken hoe maken? In de Zaanstreek zijn de groei van het toerisme kan worden afgeremd. de laatste jaren verschillende Ook door de ondernemers daar. molens herbouwd en volop Kent u ze, ondernemers die hun omzet niet 18 23 26 3337 plannen gemaakt om daarmee willen vergroten? Nee? Nou ze bestaan wel: door te gaan. Denk aan Het Rad van Avontuur op de Zaanse Schans.

48e jaargang, nummer maart 186, 2019 op de Schans, De Veldmuis in , Mensen houden ervan om plannen te maken. De Zaadzaaier, De Prolpot en De Roggebloem op Tenslott e zie je zonder dat geen toekomst en de Hemmes en De Witt e Duif in Wormer. kun je er net zo goed helemaal mee stoppen. Inhoud Wij molenliefh ebbers vinden dat natuurlijk Maar we weten allemaal dat lang niet al onze prachti g, maar is het niet gek dat we allemaal plannen daadwerkelijk worden uitgevoerd. 4 Woningbouw bij de Zaanse Schans terug willen naar vroeger? De ti jd dat er nog Zo gaat het wellicht ook met sommige molen- 9 Column: De Mysterieuze Molens van Monet honderden molens in de Zaanstreek draaiden. plannen. Intussen hopen we in sti lte dat er in de 10 De molenaar van Lopen we niet met molentjes met al die bouw- toekomst nog veel molens zullen worden 13 Herbouwde molenschuur bij plannen? herbouwd. Hoe meer, hoe beter. 14 Oliemolen De Jonge Prins 16 De Traanroeier, icoon van Texel Zeker, het herbouwen van molens is een Lopen we dan toch met molentjes? Misschien. 18 Wethouder Natasja Groothuismink landelijke trend. Maar elders gaat het om een Maar molens maken de omgeving een stuk 186 23 Excursie hennep enkele molen, wij aan de willen er meteen mooier en dat willen we vooral voor onszelf, 25 Korte berichten een heleboel. Waarom? Waarschijnlijk is het een niet voor de toeristen. Schoonheid is een 26 Vrijwilliger Dennis Dirkzwager combinati e van de eerder genoemde factoren, kwesti e van estheti ek, niet van economie. 29 Nieuwe leden want een economische grondslag is er in ieder 31 Agenda geval niet voor die bouwdrift . Ed Pielkenrood 32 De kantoorbezetti ng hoofdredacteur 34 Museumnieuws 37 Rondje molens 41 Info + colofon

Bij de foto: Bob Vink is al 9 jaar als gediplomeerd molenaar te vinden op zijn geliefde zaagmolen De Gekroonde Poelenburg.

www.zaanschemolen.nl voor het allerlaatste nieuws Wij gaan er niet over en kunnen het niet tegenhouden Woningbouw bij de Zaanse Schans door Ed Pielkenrood

Ten noorden van de Zaanse Schans worden 30 woningen gebouwd, verdeeld over twee noordelijk deel van de Zaanse Schans. bezoekers trekt. Dat helpt de bezoekers Tverschillende bouwplannen: het Jacob Visterrein en Zaanse Oever. Hiermee neemt de Vooral de geplande herberg op het Jacob Vis- beter over de Schans te spreiden en dat is een dynamiek aan de noordkant van de Schans toe. Welke invloed heeft dat op de toeristische terrein krijgt een Zaanse uitstraling die goed positieve ontwikkeling.” trekpleister en zijn de betrokken partijen op de Schans blij met deze ontwikkeling? past bij de bebouwing op de Zaanse Schans. Dit gebouw, dat duidelijk te zien zal zijn door de Wisselwerking met Molenmuseum Beide wijkjes worden begrensd door de Zaan en Aantrekkende werking wandelaars die op de Kalverringdijk in noordelij- Ook Martin Schaap, vicevoorzitter van de Kalverringdijk maar gescheiden door het ter- “Wij gaan er niet over en kunnen het niet tegen- ke richting lopen, zal een aantrekkende werking De Zaansche Molen, zegt tevreden te zijn over rein van Claasens Shipyards waarop ook enkele houden” zegt de voorzitter van Stichting de hebben op de bezoekers van de Schans. Samen de woningbouwplannen ten noorden van de woningen zijn gebouwd. De ontsluiting van het Zaanse Schans, Piet Oudega, desgevraagd over met het in te richten Molenmuseum in villa Zaanse Schans. “Hoewel wij liever hadden totale woongebied loopt via de Enge Wormer- de geplande woningbouw. “Maar we zijn best Kalverliefde en het voetveer van en naar oud- gezien dat het Jacob Visterrein bij de Zaanse dijk. Uiteraard zijn de te bouwen woningen via tevreden met het plan zoals het er nu ligt. gaat de herberg ervoor zorgen dat Schans was betrokken en er een historisch de Zaanse Schans wel bereikbaar op de fiets. Het is een geslaagde afsluiting van het het noordelijk deel van de Zaanse Schans meer toevoeging - zoals bijvoorbeeld een scheeps- werf - was gerealiseerd, zijn we nu toch tevreden met het plan voor een woonwijkje. De Oude Wolf, de door erfgoedpartijen opgerichte stichting om te protesteren tegen de aanvankelijke plannen voor futuristische hoog- bouw, is goed betrokken bij de architectuur voor het huidige plan op het Jacob Visterrein. De woningbouw heeft nu ieders instemming. Voor wat De Zaansche Molen betreft heeft met name de herberg een wisselwerking met de inrichting van het dichtbij gelegen Molen- museum. Het versterkt het museum en de daarin geplande koffiehoek voor bezoekers kan daardoor zeer beperkt blijven.”

Molen De Jonge Prins In de woningplannen wordt niet of nauwelijks historiserend gebouwd. Toch is er aansluiting gezocht met de historische Zaanse bouwstijl. Beide plannen kennen een jarenlange voor- bereidingstijd waarin over de architectuur goed is nagedacht en die is afgestemd met de Zaanse Schans en andere erfgoedorganisaties. Momenteel wordt gewerkt aan de bouw- vergunningen. Het plan Zaanse Oever lijkt net iets verder te zijn dan het plan voor het Jacob Visterrein. Niels Nijenhuis van ontwikkelaar KondorWessels- Projecten zegt daarover: “Wij hebben in december een bouwvergunning aangevraagd. Wij verwachten dat die nog dit jaar wordt verleend. In ieder geval zal de verkoop van de huizen naar alle waarschijnlijkheid in april van start gaan. 4 5 >>> Zicht op het Jacob Visterrein vanaf de Zaanse Schans.

Het gaat om 19 woningen, die allemaal een Geen blik op straat en vier appartementen boven de parkeergarages. aan de herberg zullen de naar schatti ng ruim dubbele parkeerplaats krijgen. Makelaar Gerard Wijma, de woordvoerder voor In een van de parkeergarages zullen ook 50 auto’s van de bewoners de dagelijkse druk op De huizen waarvan de tuin rechtstreeks grenst het plan Jacob Visterrein, is iets voorzichter enkele plekken zijn voor auto’s van bezoekers van de Engewormerdijk - waar ook fi etsers gebruik aan de Zaan hebben bovendien de opti e voor in zijn uitlati ngen over de planning. “We zijn de herberg. Het aantal parkeerplaatsen voor van maken - verhogen. Maar de gemeente een eigen steiger. Op het noordelijke puntje van bezig met de bouwvergunning”, laat hij weten. zowel bewoners als bezoekers is conform de Wormerland zegt zich daarover geen zorgen het plan wordt een twee-onder-één-kapwoning Voor de herberg zegt hij een kandidaat voor de door de gemeente gestelde norm. Ten slott e te maken. Zeker niet met de nieuwe Bartel- gebouwd, refererend aan de schuur van exploitati e te hebben. “Ik kan natuurlijk niet komt er een aanlegsteiger voor de boten van de sluisbrug waardoor het verkeer zich niet meer molen De Jonge Prins die ooit op deze plaats zeggen wie dat is, maar het ziet er goed uit. bewoners, evenals een steiger voor passanten.” tussen de bebouwing ter plekke hoeft door te heeft gestaan. Verder kan ik melden dat er twee parkeer- persen. Ook bij de andere huizen heeft de architect van garages komen die refereren aan oude houten Verhoogde druk bureau Mulleners & Mulleners een eigenti jdse Zaanse pakhuizen. Dat betekent dat er straks De woningen in beide plannen zullen ongetwijfeld Het plan Zaanse Oever heeft een eigen website twist aan de Zaanse sti jl meegegeven. geen blik op straat staat in ons plan. Er komen in gewild zijn want wonen op zo’n bijzondere plek (www.zaanseoever.nl) en ook over het plan totaal elf woningen: vijf vrijstaande huizen, een tussen de Zaan en de Kalverpolder is uniek. Jacob Visterrein is op internet een en ander te twee-onder-één-kapwoning in industriële sti jl Los van het autoverkeer van eventuele bezoekers vinden.

Het plan Zaanse Oever, waarvan hier een arti st impression, is al net iets verder ontwikkeld dan het plan voor het Jacob Visterrein.

6 7          

                               Column

Jacob Reitsma was in De Mysterieuze 2010 een van de initi ati ef- Molens van Monet nemers van de Sti chti ng Monet in . Nu is door Jacob Reitsma hij betrokken bij Vereniging Zaans Erfgoed om het Zaans mariti eme verleden op de kaart te zett en.

Ik ben zeer vereerd dat vereniging De Zaansche Maar van een aantal van die schilderijen IMolen mij heeft uitgenodigd als gastcolumnist weten we niet welke molens erop zijn voor 2019. Dat stelt mij eindelijk in staat om afgebeeld. Zo zie ik (telt u met me mee?) op een lang gekoesterde wens in vervulling te laten het schilderij ‘Molens in het Westzijderveld’ gaan, namelijk het voorleggen van een brandende 14 molens, maar welke? vraag aan de deskundige lezers van de En waar zat Monet te schilderen? Ervan uit-  Windbrief over door Monet geschilderde Zaanse gaande dat hij schilderde naar de werkelijkheid   molens. (eigenlijk kunnen we maar van één Zaans   schilderij bewijzen dat hij ‘gebouwen heeft   In 2010 was ik een van de oprichters van de verplaatst’) moet daar achter te komen zijn. Sti chti ng Monet in Zaandam. Het was toen nog nauwelijks bekend dat de beroemdste schilder Maar ook met de molenkaart komen we er niet  van Frankrijk, ik noem hem alti jd maar de uit. Is de ti tel van het schilderij misschien fout  ‘Rembrandt van Frankrijk’, in 1871 de Zaanstreek en gaat het om een andere plek? Daarom doe ik heeft vereeuwigd in 25 schilderijen. Nu werk graag een beroep op de lezers om mee te ik voor een Franse Internati onal, en omdat het puzzelen. Duik in uw archieven, bestudeer elke ook in Frankrijk nauwelijks bekend is dat ‘hun kaart! Rembrandt’ vier maanden in de Zaanstreek was, schoot mijn Franse manager in een lachstuip Binnen mijn bedrijf is het inmiddels bekend dat toen ik hem vertelde van de door Monet Monet in de Zaanstreek heeft geschilderd, daar geschilderde ‘moulins’, hij geloofde er geen heb ik wel voor gezorgd... barst van. Totdat ik hem een jaar later een Hopelijk kan ik volgend jaar mijn Franse collega’s exemplaar van het boekje ‘Monet Zaandam ook laten zien waar Monet zijn schildersezel 1871’ kon overhandigen. had neergezet toen hij deze molens vastlegde. HHuisuis kkopen?open? Zijn mond viel open van verbazing bij het zien Ik reken op u! van die Zaanse Monets, waarvan meer dan de HHypotheekypotheek aafsluiten?fsluiten? helft met molens. KKiesies zzelfelf uuww nnotaris!otaris! Nieuwbouw Bel en onderhandel! Bel en onderhandel! Renovati e Restaurati e

Rosbayerweg 140, 1521 PX Wormerveer www.braam-minnesma.nl [email protected]

HoogstraatHoogstraa t11, 11 ,1541 1541 KW KW Koog Koog a/d a/d Zaan Zaan PostbusPostbu s103, 103 ,1540 1540 AC AC Koog Koog a/d a/d Zaan Zaan Telefoon:Telefoon :075 075 6125520 6125520 E-mail:[email protected]: [email protected] Web:Web www.voordeelnotaris.nl: www.voordeelnotaris.nl

8 9 De molenaar van De Gekroonde Poelenburg door Rick Bakker

Naam: Bob Vink Waarom is De Gekroonde Poelenburg De meeste molenaars zijn 50 jaar of ouder. Dat Leeftijd: 70 de mooiste molen van de Zaanstreek? komt omdat ze dan natuurlijk eruit gaan, met de Aantal dienstjaren als molenaar: ruim 9 jaar. Smaken verschillen. Het is een aparte. Vooral vut of met pensioen. Dan vullen ze hun tijd in, Bob is echter al sinds 2007 zijn kleurstelling. De meeste paltrokken waren en dat is natuurlijk prima. Ik vind het prachtig als op een molen te vinden, geteerd, terwijl deze groen is. Het is dus echt jonge mensen zich ervoor interesseren. Als ze vanaf oktober 2009 een blikvanger. Daarnaast is het een zaagmolen. 30 of 40 jaar zijn is het ook prima, hoor. Zij als gediplomeerd molenaar Dat vind ik persoonlijk toch wel het molentype moeten het van ons overnemen. Het zal wel van op De Gekroonde dat het meest dynamisch is. Een korenmolen is de jongeren zelf uit moeten gaan. Er komt wel Poelenburg. ook leuk, maar daar zie je niet zo veel. eens een klas, zo’n 30 man. Van de 30 zal het 28 Bij een zaagmolen is alles zichtbaar. Dat vind ik of 29 geen bal interesseren, maar als je er twee het leuke van een zaagmolen. Ze hebben me bereikt is het al winst. Dat merk je ook, ze altijd al geboeid hoor. Ik vind het ook heerlijk om in de zomer op een blijven vragen stellen. Zo moet je ze zien te bankje bij de molen te zitten en dan takeltjes vangen. Je moet als molenaar er ook op Wat zijn de slechte eigenschappen om de zwichtlijnen te leggen. Als ik een leerling inspelen. Je moet met kinderen om kunnen van deze molen? op de molen heb, zeg ik wel eens dat ze niet gaan, dat is belangrijk. Het is echt een wissel- Deze molen wil nog wel eens zwaar hoeven te weten hoe elke balk heet. werking tussen de molenaar en de leerling. aanlopen. Dan moet je hem behoorlijk Eigenlijk zou je ze een stukje touw moeten De molen zelf is ook belangrijk. Als de molen aanduwen. Dat heeft te maken met geven en ze een mooi oog aan het touw laten stilstaat kun je ze een kluit vet geven en de molen het gewicht op de zaagramen. splitsen. Laat maar zien wat je kunt. Leef je uit! laten smeren. Hij moet dan natuurlijk wel stil- Het kruien gaat ook zwaar. staan. Je moet ze wel leren dat het gevaarlijk is. We zijn van plan om eventueel een Waar ben je trots op in de molen? elektrisch kruiliertje aan te Ik ben trots als ik bezig ben en mensen zie kijken. Wat zou u als slagzin willen gebruiken schaffen. Als je 180 graden om moet, Je bent een zeil aan het inhalen, of je bent aan voor de molen? dan ben je aan de beurt! Kijk, ik hoef er het zagen, en dan zie je mensen kijken. Je ziet De Poelenburg zaagt recht voor zijn raap, geen kruiliertje aan te zetten als ik van zuidwest ze wijzen bij het hek. Je hebt wel eens mensen als filiaal voor Het Jonge Schaap. naar zuid moet kruien, dat vind ik flauwekul. die een hele tijd blijven hangen en dan laat ik Maar als hij meer dan een kwart om moet, dan ze wel eens even binnen. Meestal twee of drie zou een kruiliertje wel prettig zijn. Verder zijn er personen. Geen twintig hoor, daar is de molen niet echt slechte eigenschappen. niet geschikt voor. Je ziet dan echt dat ze belangstelling hebben. Wat vind je het leuke aan het vak? Of ze nou uit Australië komen, of uit Argentinië, Dat je buiten bent, dat sowieso. Je ontmoet ook ik vind het schitterend. De hele wereld komt allerlei mensen, van over de hele wereld. voorbij. Voordat ik op de molen kwam, was ik bus- chauffeur. Als je naar de toekomst kijkt, Met de bus kwam ik vaak langs camping wat is dan je grote wens als molenaar? Vliegenbos in . Je kreeg altijd Dat ik het nog lang mag blijven doen, want ik allerlei verschillende mensen op je bus mee. vind het ontzettend leuk! En dat ik gezond mag In het Frans, Duits en Engels kon ik mij dan goed blijven, maar dat is de wens van ieder mens. verstaanbaar maken. Dat vind ik ook leuk, het Gezondheid is een groot goed. kletsen in een andere taal. Als ik op Het Jonge Schaap zit, en er zijn Fransen dan hoor ik al: Hoe denk je dat we meer jongeren “Bob, Fransen”. kunnen interesseren voor de molens? Het is beslist nodig om meer jongeren voor molens te interesseren. We moeten doorstromen.

1010 11 Herbouwde molenschuur bij De Windhond door Matt hijs Ero     In 2018 is er gewerkt aan de herbouw van het In de jaren     schuurtje bij molen De Windhond op de Zaanse negenti g heeft   Schans. Met de realisati e van dit bouwwerkje de molen een is het oorspronkelijke beeld van deze Zaanse nieuwe funde- biksteenmolen in ere hersteld. ring gekregen Hoewel De Windhond, die midden op de Zaanse en is er, voorsorterend op de herbouw van de Schans staat, klein van stuk is, springt hij bij schuur, gelijk een extra fundering gelegd. velen in het oog wanneer zij over de Dat bleek achteraf voor niets want in de zomer Leeghwaterweg de Zaanse Schans passeren. van 2003 verhuisde de molen 15 meter verder- De geschiedenis van deze molen gaat terug op naar de huidige standplaats. Maar ook daar tot 1890. In dat jaar geeft vader Jan Zwart zijn werd rekening gehouden met de herbouw van          zoon een biksteenmolen zodat hij een zinvolle de schuur.          bezigheid heeft en een handeltje in biksteen kan Toch duurde het nog tot 2012 voor het plan   beginnen. Biksteen is verpulverd fi jn zandsteen werd uitgetekend en er een bouwvergunning     dat gebruikt werd als schuurmiddel in de huis- volgde. Afgelopen jaar werd dan eindelijk met     houding. Het malen ervan gebeurt door middel de daadwerkelijke herbouw begonnen en de    van een stamperij. werkzaamheden zijn intussen afgerond. De Windhond staat sinds 1965 op de Zaanse Het aanzicht van de molen is rondom weer in Schans, maar stond daarvoor in de huidige ere hersteld en heeft een authenti ek karakter Schildersbuurt in Zaandam. Hij heeft daar o.a. gekregen. Dat is mede te danken aan de variëteit aan het Blauwe Pad en later aan het Meester aan ramen en aan de gevelbeti mmering. Cornelispad gestaan. Deze typisch Zaanse Ook de oorspronkelijke schuur had die padenstructuur is daar door de aanleg van deze afwisseling omdat daar bij de bouw diverse buurt geheel verdwenen. Op de originele plaats tweedehands materialen waren gebruikt. had de molen een schuurtje (ca. 2x3 meter) en Daarom is de molen nu weer representati ef dat is er bij de overplaatsing naar de Schans niet voor een Zaanse biksteenmolen waarvan er eens meer bijgeplaatst. ti entallen hebben gestaan.

windmolenmakerij ”Saendijck”b.v.

Onderhoud Restauratie en Nieuwbouw

post adres: WindmolenmakerijWindmolenmakeriijj SaendiSaendijck ijjck b.vb.v. v.. WWeWeivereiver 29 11551551 SC WWestzaanestzaan 006-202955806-20295580 075-628075-62814251425 wwwwww.saendijck.comw..saendiijjck.com

12 13 Fragment uit het Caart- Oliemolen De Jonge Prins aan de Kalverringdijk boek van de Oostzijde met de locatie van door Ron Couwenhoven De Jonge Prins in 1670. De landmeters Olphert de Groot en Jan van Heymenberg maakten deze bijzondere atlas (collectie Gemeente- Op de kruising van de Kalverringdijk en de ring- dam aan te leggen tussen de Enge Wormer archief ). Odijk van de Enge Wormer, waar het nieuwbouw- en de Kalverpolder1. De brug werd dus door project Zaanse Oever zal komen, stond ooit een dam vervangen, waardoor men van de oliemolen De Jonge Prins. De eerste onderhoudskosten af was. Sindsdien sluit de vermelding met die molennaam dateert uit Kalverringdijk aan op de ringdijk van de Enge 1670 toen de landmeters Jan van Heymenberg Wormer. Die situatie is nu nog steeds zo. en Olphert Jansz de Groot de hele oostoever Opmerkelijk is dat in de acte de molennaam van de Zaan vanaf de Dam in Zaandam tot de De Prins wordt genoemd en niet De Jonge Prins. Bartelsluis in de Enge Wormer in kaart brachten. Dat duidt er op dat er ooit een vervanging van Zij noteerden ook de eigenaren van de kavels. de molen heeft plaatsgevonden, zoals dat ook Zo weten we dat in dat jaar De Jonge Prins ooit gebeurde met de pelmolen De Prinses, die eigendom was van Garmet Janse. vlakbij De Jonge Prins stond en in 1795 werd De molen stond nog net in Oostzaandam en afgebroken, waarna op het erf in 1817 een werd van de Enge Wormer gescheiden door een nieuwe molen werd gezet die men De Jonge Holland en West-Friesland is een registratie van De Jonge Prins werd op 13 oktober 1888 te koop sloot aan de westkant van de ringdijk van de Prinses noemde. Dat moet voor De Prins dan al 551 Zaanse windbrieven bewaard gebleven2. aangeboden via een advertentie in De Zaanlander. polder. Via een brug ten zuiden van de molen voor 1670 hebben plaatsgevonden. Op 7 april 1656 werden twee windbrieven De berging bleek toen goed voor 430 vaten olie, kon men van de Kalverringdijk op de ringdijk van afgegeven voor oliemolens in de Banne , 100 last zaad en 100.000 koeken, wat zeer veel de Enge Wormer komen. Daar kwam in 1688 Windbrief waaronder Oostzaandam viel. Voor deze twee was, maar een koper werd niet gevonden. een einde aan. Op 18 november werd een De windbrief van oliemolen De Jonge Prins bleef molens moest een jaarlijkse windpacht van vier De opslagruimte was flink vergroot. Dat gebeurde overeenkomst gesloten met de dijkgraaf en lang ‘onder water’, zodat over de stichtings- gulden worden betaald. De eigenaren van deze vermoedelijk in 1856 toen eigenaar Klaas Vis de heemraden van de Enge Wormer, waarbij de datum geen zekerheid was. In het archief van molens waren Gerrebrant Jansz c.s. en Simon brandverzekering met 4000 gulden verhoogde bazen van De Jonge Prins zich verplichtten een de Grafelijkheidsrekenkamer van de Staten van Jansz Maertens. Toen in 1728 een nieuw wind- naar ƒ 10.000,- wat op grote verbeteringen aan pachtregister voor de Banne Oostzaan werd de molen duidde. aangelegd werden er zeven oliemolens opgenomen In 1889 werd de molen gesloopt door de Gebr. Kunstschilder Jan Kruijver tekende oliemolen met een windpacht van vier gulden. Daarbij Gorter uit Wormerveer5. De laad van de molen De Jonge Prins op 8 april 1882, toen hij was De Jonge Prins die op naam stond van verhuisde toen naar De Walvisch in Jisp, want dertien jaar was (collectie Klaas Knaap). Pieter Gerbrantsz Gorter. Van zes molens was in de administratie van de harenmakerij uit de windbrief bekend. Alleen van De Jonge Prins werd in 1895 vermeld dat was geen stichtingsdatum bekend. Op basis van er nieuwe haren voor deze oliemolen werden deze gegevens hoort de windbrief van april 1656 gemaakt en dat ‘de laad voorheen van De Jonge vermoedelijk bij De Jonge Prins. Prins was.’ Dat was belangrijke informatie voor de harenmakers, want zo konden ze in hun oude De oudste gevonden vermelding uit een brand- administratie nakijken hoe deze haren gemaakt assurantiecontract dateerde van 30 oktober moesten worden6. 1694. Cornelis Jacobsz Kop sloot deze verzeke- ring voor de lading af. Hij huurde de molen die in 1719 eigendom bleek van Gerbrand Pietersz Gorter3. 1. GAZ. Inventaris van het archief van den Polder Zaterdag 26 augustus 1871 vond er een ernstig Hollaardsbroek in de stad Zaandam. 2 ongeluk plaats op de stelling van De Prins. . NA Den Haag - Archief Grafelijkheidsrekenkamer. 3. GAZ. ORA Wzn veilboek Wzn 25-2-1796. Molenmaker Pieter Sons was bezig met een 4. GAZ. Zaanlandsche Courant 2-9-1871. klusje, terwijl de molen maalde. Hij keek niet 5. GAZ. Zaanlandsch Nieuws-en Advertentieblad, goed uit en liep in een wiek, die hem dodelijk 11-10-1889. trof. Sons was pas 25 jaar oud. Zijn echtgenote 6. Administratie harenmakerij - Stichting Archief Aaltje Teer bleef met een pasgeboren baby achter4. Ron Couwenhoven. 14 15 Links De Traanroeier zoals hij in eerste instanti e in Oudeschild kwam te staan, De Traanroeier, het icoon van Texel als korenmolen. Hij kwam uit het Oost- door Jaap de Jong zijderveld te Zaandam en stond vlakbij zaagmolen De Vrede, zoals op de middel- ste foto zichtbaar was (geheel rechts). De rechterfoto geeft een apart beeld van de molen achter de dijk.

De Traanroeier in Oudeschild op Texel heeft In de rubriek ‘Ontheemde molens’ Deen grote schare fans die ervoor zorgde dat zoeken we een molen op die ooit in de de molen in 2017 de Molenprijs van de Bank- Zaanstreek heeft gestaan en die naar Giroloterij won. De 10.734 stemmen waren elders is verhuisd. goed voor vijft igduizend euro die besteed zijn Dit keer een pelmolen met aan een nieuw rieten dek. de raadselachti gste naam: De Traanroeier. ‘‘De Traanroeier is een icoon van Texel,’’zegt Hans Smallenbroek, penningmeester van de Sti chti ng tot Behoud van molen De Traanroeier De Traanroeier was een pelmolen die in het Een traanroeier was een keurmeester die de oorspronkelijke staat van werkende koren- en molenaar in opleiding. '’We hebben niet Oostzijderveld in Zaandam stond. De eerste kwaliteit van de traan en de inhoudsmaten van molen. Met fi nanciële steun van de laatste alleen veel stemmen van eilandbewoners windbrief is gedateerd op 27 mei 1727. De de vaten keurde. De molen stond op de kruising eigenaar kon een ingrijpende restaurati e gekregen, maar ook van toeristen die de molen walvisvaart was in de zeventi ende en achtti ende van de Weer en de Traanroeyersloot. worden uitgevoerd. van de vakanti e kennen. En, wie weet, misschien eeuw een belangrijke acti viteit in de Zaanstreek, wel van molenliefh ebbers uit de Zaanstreek.’’ waardoor hier veel traankokerijen ontstonden. Gered van sloop De Traanroeier is nu onderdeel van het In 1902 kocht Klaas Kuyper, een Zaanse molen- Museum Kaap Skil bij de haven van Oudeschild. maker die op Texel woonde, De Traanroeier en In de molen is een permanente expositi e redde de molen zo van de sloop. Hij verbouwde ingericht over zijn geschiedenis. Daar is ook een de pelmolen tot een korenmolen en plaatste kopie te zien van de oorspronkelijke windbrief hem op een stenen opbouw van drie meter. en onderdelen van de installati e die wind moest De romp werd niet afgedekt met riet, maar met omzett en in elektriciteit. planken die waren afgewerkt met rubberoid. “De molen is met twee maalstoelen maalvaardig,” In de jaren veerti g van de vorige eeuw begon vertelt Hans Smallenbroek. “We kunnen bij het verval van de molen, omdat steeds minder windsti lte overschakelen op een elektrische op wind werd gemalen. Opnieuw werd afb raak maalstoel. Nee, we kunnen niet bestaan van de voorkomen, maar nu door De Traanroeier in opbrengst van ons meel. Dat verkopen we aan 1942 tot rijksmonument te verklaren. Dat heeft een bakker op Texel en is te koop in de winkel de ontt akeling niet kunnen voorkomen. van het museum. Die dacht men te keren met een plan, waarvan Net als veel andere molens moeten wij het je nu kunt zeggen dat het een voorloper was van hebben van subsidies en fi nanciële bijdragen het nieuwe denken over de energievoorziening. van sponsors en mensen die de molen een De Traanroeier werd verbouwd tot een molen warm hart toedragen. En natuurlijk van de die onbemand elektriciteit moest kunnen belangeloze inzet van vrijwilligers. opwekken voor geheel Texel. Het Provinciaal Ik ben vorig jaar samen met een collega begonnen Energiebedrijf Noord-Holland kocht met dat aan de molenaarsopleiding om de conti nuïteit in doel de molen voor één gulden van de gemeente. het functi oneren van de molen zeker te stellen. Wij moeten ook rekening houden met de Verliesgevend product gevolgen van de vergrijzing”

Hoewel het alti jd waait op Texel was wind- energie een verliesgevend product. Opnieuw kwam de molen sti l te staan en leed zichtbaar onder het gebrek aan onderhoud. Totdat in 1997 de Sti chti ng tot Behoud van molen De Traanroeier werd opgericht die zich tot doel stelde de molen terug te brengen in de 16 17 Interview Verantwoordelijk voor Erfgoed en monumenten Wethouder Natasja Groothuismink door Sarah Vermoolen

De Zaan verbindt Revoluti onaire geschiedenis Gebouwen én het omliggende landschap Voor kwetsbare en markante gebouwen die je “Erfgoed is voor de Zaanstreek essenti eel. Op Natasja Groothuismink is sinds een aantal jaren “De langgerekte lintdorpen, Westzaan, wilt bewaren, is alti jd een nieuwe invulling te de Zaanse Schans vind je een concentrati e aan lid van vereniging De Zaansche Molen. en Krommeniedijk en de Zaan en het vinden. Herbestemming zal steeds belangrijker molens. Ze maken deel uit van een veel breder “De Windbrief krijg ik dubbel thuis, omdat we slagenlandschap hebben ons onze identi teit worden, bijvoorbeeld voor kerken. Zo heeft de verhaal met een lange geschiedenis. Ik denk zelf lid zijn en vanuit het college. Een exemplaar gegeven. De geschiedenis vertelt ons dat we Zaandijkerkerk een nieuwe invulling gekregen. dan aan het Oer IJ en de opgegraven Romeinse geef ik daarom alti jd door. een woonwerkstad waren, wat we nog steeds >>> wachtt oren. Vanuit een positi eve houding ROSA en erfgoed horen bij elkaar. Vanuit ROSA zijn. Monet kwam hier om de prachti ge molens, moeten we samenwerken om het mooie verhaal heb ik erfgoed alti jd interessant gevonden. schepen en gebouwen, maar ook om de rivier van onze streek te vertellen.” Daarom ben ik ook lid van de historische en het landschap te schilderen. Het is bijzonder verenigingen. Je leert het waarderen door de dat je in een streek woont met zo’n geschiedenis. “Ik benoem vaak dat Erfgoed en monumenten in verhalen die de geschiedenis van de stad Door markante historische gebouwen in ere te mijn portefeuille zit.” Wethouder Natasja vertellen. De molens waren heel revoluti onair herstellen, maar ook door het omliggende land- Groothuismink (ROSA) vertelt: “In veel gemeenten in de Zaanse geschiedenis, zij luidden de nieuwe schap te waarderen, kun je het verhaal is dit ondergebracht bij Cultuur. Het vorige fase in naar industrie. Het is bizar als je bedenkt vertellen; het verhaal van de Zaanstreek. college van B&W heeft ervoor gekozen om van dat hier ooit duizend molens hebben gestaan. De Stelling van Amsterdam bijvoorbeeld krijgt erfgoed een belangrijke aparte portefeuille te De molens zijn interessant, maar ook de periode meerwaarde als je ook de dijk en schootsvelden maken omdat erfgoed aan de basis staat van daarvoor en daarna. Deze moet je ook aandacht eromheen ziet waardoor de cirkel van de de trots van de Zaankanter. Dat geeft aan hoe geven. De opgravingen van de Romeinse wacht- stelling zichtbaar wordt en het verhaal vertelt. belangrijk Zaanstad erfgoed en monumenten toren laten zien dat hier al heel lang mensen Erfgoed moeten we bewaren, en het is mijn vindt.” wonen.” (zie ‘Wachtt oren’ op pagina 21) taak om dit de komende vier jaar samen met partners te doen.

18 19 Hennepklopmolen De Paauw in Nauerna Interieur van De Paauw Langs De Woudaap fi etsen of... erlangs rennen De gereconstrueerde wachtt oren

Je wilt de structuur behouden en het verhaal Dat werd zeer gewaardeerd bij de opening door die erbij hoort. De historische verenigingen, Wachtt oren vertellen van een stad/streek die zich ontwikkelt prof. mr. Pieter van Vollenhoven. vereniging De Zaansche Molen en de gemeente Bij opgravingen in hebben en doorontwikkelt. We hadden zoveel molens Je ziet bij al deze historische verenigingen zoveel moeten goed samenwerken om samen het archeologen in 2018 de resten van een omdat de mensen hier zo bedrijvig waren. gepassioneerde deskundige vrijwilligers. historische verhaal te vertellen. We moeten de Romeinse wachtt oren blootgelegd. De fabrieken zijn inmiddels ook erfgoed Zij vormen het goud van de stad. Deze verbinding zoeken en elkaar versterken in een De geschiedenis zou daardoor wat geworden. Over honderd jaar zijn wellicht de mensen heb je nodig. De hennepklopmolen positi eve zin. Soms is het ingewikkeld en kost moeten worden aangepast omdat de revoluti onaire duurzame bedrijfj es van nu het is een aanwinst, zo kun je laten zien dat er in het moeite, daar moeten we elkaar in steunen.” grens van het Romeinse Rijk liep tot de nieuwe erfgoed.” de Zaanstreek niet alleen hout werd gezaagd Rijn (Nijmegen-Utrecht-Katwijk) en alleen voor de schepen maar dat er ook zeilen werden Verhuizing Molenmuseum bij Velsen was er nog een fort. Gepassioneerde vrijwilligers gemaakt.” “De verhuizing van het Molenmuseum naar Krommenie ligt daarmee buiten het “Bij de opening van de nieuwe hennepklop- De Kalverliefde is een goed idee. Ik ben vanuit Romeinse Rijk. molen De Paauw in Nauerna realiseerde ik me Verhalen vertellen mijn interesse voor de Zaanse cultuur in het Volgens gemeentelijk archeoloog goed dat de dorpen elkaar aanvulden in het “Vroeger fi etste ik langs een molen en vond huidige Molenmuseum geweest. Op de nieuwe Piet Kleij zou het gaan om de meest arbeidsproces (zie ‘Scheepsbouw’ op pagina 22). hem mooi. Maar als je het verhaal weet waar hij plek trekt het meer mensen, het is ook iets noordelijke nederzetti ng en wordt Ruim een eeuw geleden stonden er hennepklop- voor gebruikt wordt, dan gaat het leven. Dan zie logischer om het museum te bezoeken als je op daarmee de geschiedenis van het molens in Krommenie. Zo werden er in je dat het een fabriekje is. Het verhaal van dat de dijk loopt. Romeinse Rijk een beetje herschreven. Krommenie zeilen en touw gemaakt voor de fabriekje en de samenhang met de maat- Het museum krijgt zo de kans om opnieuw De groott e en de ligging buiten het schepen die in Zaandam op de werven werden schappij is essenti eel voor de Zaankanters van de connecti e te maken met de molens op de Romeinse Rijk zijn volgens de gebouwd. De houtzaagmolens leverden het hout nu en toekomsti ge generati es. Ik zal een Zaanse Schans. Je krijgt daardoor meer moge- archeologen opmerkelijk. Dit geeft aan en het scheepsbeschuit kwam van de bakkers uit voorbeeld geven: Ik ren elke week langs lijkheden om het verhaal over de molens goed dat het een bijzondere vindplaats is. Wormer. Wanneer je dit combineert, dan gaat De Woudaap. Ter voorbereiding op de Hotze de te vertellen, op een logischer plek. Het Zaans De Romeinen hebben de wachtt oren en het leven. Het is bijzonder dat er in Nauerna een Roosprijs heb ik voorgelezen op een basisschool. Museum vertelt het verhaal in de volle breedte. de omheining met zorg aangelegd. nieuwe molen staat. Dat Bart Nieuwenhuijs in De kinderen vinden het echt leuk om te horen Het is mijn wens dat die twee met elkaar samen De toren staat in een veenmoeras en om de kop van Noord-Holland langs de snelweg een dat Hotze de Roos in Krommenie woonde en het volledige verhaal over de Zaanstreek daar te komen hebben ze een dicht- molen zag staan, die nu op de molenschuur in dat De Woudaap fungeerde als voorbeeld voor vertellen. gegroeide kreek uitgegraven zodat Nauerna staat. Bij de opening zag je goed hoe de Kameleon. Dit soort verhalen maakt ook de Het is goed dat kinderen hier komen en een kanaal ontstond dat aansloot op trots de vrijwilligers zijn op hun werk. Ze zijn zo nieuwe generati e Zaankanters enthousiast. acti viteiten volgen bij de musea. Door kennis waterwegen die naar de bewoonde gepassioneerd en hebben zoveel kennis. Alleen het tonen van historische gebouwen en over de gebouwen en de molens gaan ze zich wereld leidden. Het maakt indruk wat ze hebben gebouwd en molens is te weinig. Je moet meer doen dan meer verbonden voelen met de omgeving. dat het ook echt werkt. alleen het beheer, je moet de context geven Dat is mooi. Kinderen zijn onze toekomst.” Bronnen: Historiek.net en Zaanstad Nieuws 20 21 >>> Excursie hennep door Nadia Kreuger, namens de Werkgroep Ledenactiviteiten

Scheepsbouw In Krommenie en Assendelft stonden de Wist u dat Met de opkomst van de Zaanse handel en zeildoekweverijen en de hennepkloppers, …De Paauw vandaag de dag de enige wind- scheepvaart in de 15e en 16e eeuw de windmolens die het hennep voor het gedreven hennepklopper ter wereld is? verrezen er scheepswerven. zeildoek bewerkten. …de kennis over het kloppen van hennep op Uit archeologisch onderzoek bleek dat windkracht lang als volledig verloren werd deze waren gebouwd met afvalhout van In Wormer en Jisp waren de scheepsbeschuit- beschouwd? De organisatie kan terugkijken op een geslaagde gesloopte schepen. De uitvinding van de bakkerijen en de meelmolens die het meel …er in De Kat een zeilenmakerij is gevestigd? dag, maar wie kan het nu beter verwoorden dan houtzaagmolen was een uitkomst, omdat voor het scheepsbeschuit maalden. …er in de 18de eeuw in één jaar tijd genoeg zeil- de deelnemers zelf? hout voor de scheepsbouw zo goedkoper doek werd geproduceerd om het hemelsbreed Een kleine greep uit de reacties: geleverd kon worden. Deze producten werden via het water naar van de Zaanstreek tot Parijs en terug te kunnen “Voor mij was het hoogtepunt toen alle stampers De scheepswerven langs de Zaan in Zaan- de scheepswerven gebracht. leggen? in werking werden gesteld. Wat een oor- dam en in de Voorzaan hadden daardoor Rond 1700 was de Zaanstreek het scheeps- verdovend geweld. Prachtig.” – W. Achterberg. een goede concurrentiepositie. Hier lagen bouwcentrum van Europa. “Een ongedwongen, leerzame excursie.” – ook de ankersmederijen zodat de zware Rond 1700-1730 werden er vanaf 26 werven D. de Jager. ankers direct aan boord konden worden jaarlijks zo’n 100 tot 150 zeegaande schepen “Wat een knap stukje (nou, zeg maar gerust gebracht. gebouwd. stuk!) werk hebben molenmaker Bart De honderden houtzaagmolens lagen in Nieuwenhuijs en de zijnen geleverd. Al die op het veld achter de werven. Via de sloten Bron: www.entoenennu.nl maat gemaakte balken, latten en raderen, ik heb konden de zware balken en planken zo daar grote bewondering voor.” – M. van der Pol. snel mogelijk naar de scheepswerven worden gevaren. Langs de Hogendijk in Zaandam was een aantal Wilt u de volgende keer ook mee op excursie? scheepswerven gesitueerd. In de expositieruimte is een fraaie maquette van zo’n werf te bewonderen in Houd dan de Windbrief in de gaten, of stuur het kader van de expositie ‘Leven onder zeeniveau’. een mail naar [email protected], dan berichten wij u zodra er weer een excursie gepland staat! Dit en meer zijn de deelnemende leden te weten gekomen tijdens de excursie over de Foto’s: Jean Paul Bardelot verwerking van hennep. De excursie begon in molen De Paauw waar de deel- nemers uitleg kregen over het klopproces en ze de gelegenheid hadden om de molen van schuur tot kap te bekijken. Vervolgens is iedereen afgereisd naar de Zaanse Schans, om daar een bezoek te brengen aan het wevershuis en de zeilenmakerij in molen De Kat. In het wevershuis lieten vrijwilligers zien hoe van geklopte en gesponnen hennep zeildoek werd geweven. Bij de zeilenmakerij werd gedemonstreerd hoe van dit zeildoek molenzeilen werden gemaakt. De zeilenmakerij maakt overi- gens nog altijd het grootste deel van de molenzeilen voor de Zaanse molens.

22 23 Korte berichten

     Verkoop huidige museumpand Het interieur is al 400 jaar onveranderd en dat Met de verkoop van het huidige museumpand moet zo blijven. Voorstellen voor de aanpas- wordt een deel van de aankoop en inrichti ng singen worden naar verwachti ng in april in het van villa Kalverliefde betaald, zo is overeen- bestuur behandeld. gekomen met de gemeente Zaanstad. Het huidige museumpand staat sinds 1 maart Oplossing kerstpuzzel te koop. Deze puzzel heeft maar 5 inzenders te veel Om het pand bovenregionaal aan te kunnen problemen opgeleverd, want hun inzendingen bieden is gekozen voor erfgoedmakelaar waren niet goed. Wel foutloos waren de Redres, die landelijk opereert. oplossingen van 27 deelnemers. Totaal dus De expositi e ‘Leven onder zeeniveau’ is de laat- 32 inzendingen. Uit de goede is de inzending  ste tentoonstelling in het Molenmuseum getrokken van mevr. G.E. Rijsdijk, Ds. M.L. King-   in Koog aan de Zaan. Het museum wordt ook weg 239, Zaandam.   per 1 juni gesloten voor publiek. De cadeaubon is haar inmiddels toegestuurd.    Naar verwachti ng vindt de verhuizing naar de  Zaanse Schans nog voor het einde van dit jaar Oplossing t.o.v. de originele foto:   plaats. De Bonte Hen:   1. Het molenzeil is rood geworden. Meer bezoekers naar De Schoolmeester 2. De molen heeft een vlaggenstok. Momenteel wordt onderzocht welke 3. De schuur heeft een extra raam. maatregelen genomen moeten worden om 4. Het paaltje langs het pad is weg. papiermolen De Schoolmeester in Westzaan 5. Rechts naast de molen vliegt een meeuw. geschikt te maken voor de ontvangst van meer Het Jonge Schaap: en specifi eke groepen. 6. De vang is omhoog    Het gaat om het verbeteren van de faciliteiten 7. Er staan geen 2 maar 3 boompjes. in de molen zonder daarbij de authenti citeit van De Os: De Schoolmeester aan te tasten. 8. Het molenlijf is hoger.  1 2   

     5   

6 7 8 3 4

24 25 Vrijwilliger Dennis Dirkzwager, bestuurslid vereniging De Zaansche Molen en voorzitter WMC

Vertel de bezoekers het verhaal van onze molens door Sarah Vermoolen

“Geld verdienen voor de vereniging vinden veel vrijwilligers een vies woord. Maar we willen sen, ook al kosten die geld. De veiligheid in de Commissie kijkt samen met experts hoe we Gwel onszelf bedruipen zonder afhankelijk te zijn van externen en de overheid. Voor grote molens is een zorg. Als er iets zou gebeuren, dan op een verantwoorde manier de molens veilig projecten, zoals De Wereld van Windmolens en restauraties, zullen we subsidies nodig bestaat de kans dat de molens dicht moeten. Dit open kunnen stellen voor publiek zonder dat de hebben. In essentie willen we alle molens draaiend hebben en onderhouden met eigen geld.” moeten we voorkomen. De Technische Advies monumenten worden aangetast. >>> Dennis Dirkzwager, bestuurslid van vereniging Vroeger was de stichting WMC wat autonomer De Zaansche Molen, is sinds eind 2017 ook maar de laatste jaren groeien de twee entiteiten voorzitter van stichting WMC, de Windmolen naar elkaar toe. Om financiële zaken en Compagnie. verenigingszaken van elkaar te scheiden is deze “Ik zie het voorzitterschap van de WMC als een structuur nodig, maar met één doel, het behoud bijtaak in mijn portfolio.” van onze molens. Al van vroegs af aan is hij verbonden met de Om in de toekomst bestaansrecht te houden, vereniging. “Ik woonde vroeger naast Piet en moet je zorgen dat je niet afhankelijk bent van Jaap Kaal. Deze molenaars van subsidie. We krijgen inkomsten uit de molens, hebben mij gek gemaakt van molens én van maar het primaire doel moet niet zijn dat je vliegtuigen, waar ik mijn beroep van heb zoveel mogelijk geld wilt verdienen. gemaakt.’ Een beperkt aantal bezoekers per molen heeft Dirkzwager is aircraft structure engineer. de voorkeur boven massatoerisme. “Op mijn twaalfde werd ik lid van de vereniging We willen bezoekers liefde bijbrengen voor en actief bij de timmerclub. Van mijn vijftiende molens en het verhaal goed vertellen. tot mijn achttiende was ik voorzitter van de Dat kan door exploitatie van de molens en jeugdafdeling van de vereniging. Vooral de tijd producten te verkopen die onderdeel uitmaken op molen De Kat bij Sjors van Leeuwen en Piet van dat verhaal.” Kempenaar is heel belangrijk geweest, omdat zij de geschiedenis van het verf maken laten zien. Kwalitatief hoogstaande producten Ik voel me altijd welkom bij de vereniging. “We hebben het geluk dat we veel bezoekers Als je een tijd niet in beeld bent geweest, dan krijgen door het toerisme. Het gaat daarom pop je vanzelf weer op. Voor mij is de vereniging goed met de verkoop van producten, maar dat zo boeiend vanwege de mensen en de sfeer. is niet ons hoofddoel. De artikelen moeten in de Iedere molen heeft zijn eigen verhaal. Iedereen toekomst door een beeldmerk van de vereniging kent elkaar en heeft een eigen mening, maar we samen het verhaal van de vereniging uitdragen. hebben allemaal hetzelfde doel. Als alle neuzen De Zaansche Molen moet een begrip worden. dezelfde kant op gaan, dan krijg ik daar energie We willen geen plastic regenkapjes meer van. Het is mooi om onderdeel te zijn van een verkopen of plastic spullen ‘made in China’. groep mensen die dezelfde interesse heeft voor We streven naar kwalitatief hoogstaande pro- een mooi stukje cultureel erfgoed. ducten uit de regio, zonder daarmee het Zo vinden alle vrijwilligers een rol binnen de milieu te belasten, bij voorkeur gemaakt door vereniging waar ze energie van krijgen. onze molens.” Zo vind ik het leuk om als vrijwilliger met beleid van de vereniging bezig te zijn.” Toekomst molens “Het uitgangspunt van de vereniging blijft de Huidige WMC inzet van vrijwilligers. Soms is het noodzake- “Beslissingen over de exploitatie van de molens lijk om mensen in dienst te nemen met een en personeel wil je niet aan de leden ter goed- expertise. Sommige functies kun je niet door keuring voorleggen. Dat is niet gepast. Je wilt vrijwilligers invullen. Je moet dan niet kiezen uit

het zo efficiënt mogelijk inrichten. beschikbare mensen, maar uit geschikte men- René van derFoto: Meer 26 27 Nieuwe leden

In het 4e kwartaal van 2018 hebben zich 34 nieuwe leden gemeld. Van harte welkom!

R.P. Luiken, Zaandam P.S. van Deursen, Westzaan Mw. H.H.M.A. van Spanje, Zaandam Mw. M. Fortuijn, Zaandijk S. Fortuijn, Koog aan de Zaan F. Koot, Capelle aan de IJssel W. Bergwerf, Zaandam Mw. H. Woudstra, Zaandijk J. Kramer, Zaandam Mw. J.M. Thiel, Zaandam R. Bouber, Zaandam Exploitati e regelen Mw. R. Kok-Bornemann, Zaandijk We zouden graag voor alle molens de exploitati e Dit is een slechte ontwikkeling. Ik mis de visie Mw. C.J.M. Nooij-Kolk, Westzaan willen regelen, want alle molens behoren bij ons bij de gemeente waar we naartoe gaan met de J.S. Wijma, St. Annaparochie verhaal. Het is de uitdaging om de bezoekers zo Zaanse Schans. Ondernemers op de Schans en Mw. I. van den Herik, Koog aan de Zaan eerlijk mogelijk te verdelen. In sommige molens De Zaansche Molen moeten elkaar vinden om Sven de Wit, Zaandijk kun je nu al bijna over de hoofden lopen. het gebied ‘toekomstproof’ te maken, zodat het B. Swierenga, Assendelft We kunnen de bezoekers meer spreiden door een mooie historische plek blijft en geen Jayden Huizinga, Zaandijk een ti cket voor bezoek aan meer molens te pretpark wordt. Sti jn Bank, Koog aan de Zaan verkopen. Je kunt een molen ti jdelijk even De synergie tussen deze parti jen mis ik nog.” Lucas Slootemaker, Koog aan de Zaan sluiten bij topdrukte en bezoekers naar een J. Al, Krommenie andere molen doorsturen. S.W. Verheijen, Lathum Je zou moeten bepalen hoeveel bezoekers we Mw. K. Trede, Zaandam als vereniging echt nodig hebben en daar de De Windmolen Compagnie bestaat sinds H. Brouwer, Zaandam toegangsprijs op aanpassen zodat je alleen echt 1980 als zelfstandige enti teit onder J. Nijen-Twilhaar, Wierden geïnteresseerden binnenkrijgt. Bezoekers die vereniging De Zaansche Molen en is Mw. J.E. Siff els, Zaandam alleen komen voor het uitzicht, daar hebben we verantwoordelijk voor de exploitati e van R. Kremers, Koog aan de Zaan niet veel aan. de meeste molens van de vereniging. H.L.N. Westbroek, Assendelft Vijf euro voor een bezoek aan een molen is aan Het betreft De Huisman, De Gekroonde S. de Keizer, Krommenie de hoge kant als het windsti l is. Poelenburg, De Zoeker, Het Jonge Schaap, Mw. J.C.M. Mosch-Van der Veen, Zaandijk Je zou moeten investeren in nieuwe technieken De Bonte Hen, Het Prinsenhof, De School- zodat de molen ook boeiend is als de molen meester en De Koker. niet draait. De WMC huurt formeel de molens van de vereniging en mag deze, onder voor- Andere wereld geworden waarden, exploiteren. Zij draagt 90% We moeten zorgen dat de vereniging leuk blijft . van de inkomsten af aan de vereniging. In vijf jaar ti jd is de Zaanse Schans een andere wereld geworden. We moeten oppassen dat we niet ten onder gaan aan het massatoerisme. Ik vind het nu al op het randje. Er zijn dagen dat je door de bezoekers de molens niet meer ziet. 28 29       

              

Agenda

 Tot en met 19 mei zaterdag 11 mei   LETTERPRESS: Leven onder zeeniveau Nationale Molendag Drukwerk dat je kunt voelen! Thema-expositi e met leuke animati efi lmpjes Alle molens draaien en de meeste zijn te  Voor een stijlvolle en  ambachtelijke uitstraling. die laten zien hoe Nederland door de eeuwen bezoeken. Zie ook www.zaanschemolen.nl Nu ook met gekleurde zijkanten! heen strijd heeft gevoerd tegen het water. En wat hebben molens hiermee te maken? zaterdag 25 mei  meer op Molenmuseum, Koog aan de Zaan  heijnis-schipper.nl/onze-apps/letterpress/ Voorjaarsbraderie Krommenie  Tot en met 30 juni Met stand van De Zaansche Molen,  Foto expositie: Tijdloos bemand door het promoti eteam. Krommenie Verzorgingstehuis Torenerf, Wormer zondag 2 juni Lagedijk 158 • 1544 BL Zaandijk zondag 31 maart Telefoon 075 6401730 • www.heijnis-schipper.nl [email protected] Zaanse Kinderboekenmarkt Facebook: heijnis.schipper.drukkerij Museum komt tot leven Met stand van De Zaansche Molen, Verspreid door het museum staan verhalen- bemand door het promoti e- en educati eteam. vertellers. Ook het weefgetouw is voor de laat- Zaanse Schans ste keer in werking. Laat je verrassen! Molenmuseum, Koog aan de Zaan zondag 16 juni

zondag 7 april Green and Country Fair

Lezing: Alledaags waterbeheer Met stand van De Zaansche Molen, bemand door het promoti eteam. Extra informati e zie www.zaanschemolen.nl Wormerveer, Wilhelminapark Molenmuseum, Koog aan de Zaan

30 31 Professionals zijn nodig in een vrijwilligersorganisatie De kantoorbezetting door Ed Pielkenrood

Om in de toekomst nog in aanmerking te komen voor subsidies worden er hoge eisen Als algemeen manager bij De Zaansche Molen Als je al bijna twintig jaar werkt voor een en O gesteld aan vrijwilligersorganisaties. Mede in het kader daarvan werkt De Zaansche Molen is hij zowel actief voor de vereniging als voor de dezelfde organisatie heb je het kennelijk naar je al geruime tijd aan een flinke professionaliseringsslag. De vereniging blijft weliswaar een Windmolen Compagnie (WMC, verantwoorde- zin. “Ik vind de afwisseling en het contact met vrijwilligersorganisatie, maar wel één die professioneel functioneert. lijk voor de exploitatie van de molens). de vrijwilligers en de molenaars het leukst. Dat Tenslotte zijn er tal van hooggekwalificeerde vrijwilligers actief in onze vereniging. “Drie dagen in de week stuur ik beide organisa- zijn toch vaak aparte mensen maar ik voel me Toch is het noodzakelijk dat alle activiteiten dagelijks worden gecoördineerd door een ties aan”, zegt Van Steenbergen die geen Zaan- thuis bij hen.” team van professionals. Wie zijn dat eigenlijk? kanter is maar in Zaltbommel woont en daar een managementbureau heeft. Resi Veenman-Pranger mag zich Momenteel zijn er, los van de professionele Peter-Jan van Steenbergen was tot medewerker organisatie noemen. bezetting op onze molens, vijf vaste professionele voor kort directeur van de Zaanse Henk Heijnen is van oorsprong kunst- Dat houdt in dat ze zich bezighoudt krachten verbonden aan De Zaansche Molen. Schans. Toen zijn contract daar afliep, historicus. Na lange tijd algemeen met de ledenadministratie, representa- Een algemeen manager, een hoofdconservator, kwam een vergelijkbare functie bij coördinator te zijn geweest bij tie (waaronder communicatie), educatie en een collectiebeheerder en twee kantoor- De Zaansche Molen op zijn pad. Omdat de De Zaansche Molen, is hij nu in zijn projecten. Zij werkt sinds 2004 bij De Zaansche krachten. Zij zorgen ervoor dat de vereniging combinatie van erfgoed en toerisme de van element als hoofdconservator. In die functie is Molen en heeft sindsdien steeds meer op haar functioneert en dat alle kennis en energie van oorsprong economisch geograaf bleef trekken, hij verantwoordelijk voor de collectie van de bordje gekregen. de 300 vrijwilligers optimaal wordt aangewend. maakte hij in 2018 de overstap en daar heeft hij vereniging en voor de realisatie van de Wereld “De drie dagen dat ik per week op kantoor ben, nog geen moment spijt van gehad. van Windmolens. “Eigenlijk bestaat de Wereld zijn heel druk met al die verschillende verant- van Windmolens al”, zegt Heijnen. Dit woordelijkheden. Maar ik werk hier vrijwillig, fenomeen is niet door ons uitgevon- dat wil zeggen dat als ik het niet naar mijn zin den maar ontdekt. De molens staan had dan was ik allang weg geweest. Juist die er al en daar gaan we nu het Molen- enorme afwisseling spreekt mij zo aan. museum aan toevoegen, later gevolgd En dan de gezelligheid van de dagelijkse door een publieksinformatiecentrum aanloop van vrijwilligers. Het is hier nooit saai in de terug te bouwen molen Het en ik ben nog nooit met tegenzin naar mijn Rad van Avontuur op landje De Haan. werk gegaan. Naast de drie dagen in de week dat de geboren Zaankanter voor De Zaansche Fulco Rol is naast hoofdmolenaar van Molen werkt, heeft hij samen met De Bonte Hen ook collectiebeheerder zijn levenspartner Marloes een kunst- van De Zaansche Molen. uitleen in Gouda. “Dat betekent dat ik in de winter vier dagen in het Molenmuseum ben en één dag Lenie Bakker werkt sinds op de molen en in de zomer is dat andersom. 2000 bij De Zaansche Molen Een prachtige combinatie. Ik heb altijd al een en is daarmee de meest fascinatie voor molens gehad en vind wat er in ervaren kracht. het verleden gebeurde interessanter dan het Deze administratief medewerker, die heden. Op kantoor, of liever in de archief- zich 3,5 dagen per week inzet voor de kelder, onderhoud ik de collectie van zo’n vereniging, is met name verantwoor- 50.000 objecten (schilderijen, foto’s, documenten delijk voor de dagelijkse boekhouding en voorwerpen). Nieuw verkregen objecten en de verslaglegging van de bestuurs- moeten worden geregistreerd, beschreven en vergaderingen. “Natuurlijk doe ik ingepast in de collectie en bij het digitaliseren ook andere voorkomende werkzaam- van alle objecten word ik geholpen door vier of heden. Ik ben redelijk op de hoogte vijf vrijwilligers.” van wat mijn collega Resi doet, zodat Rol houdt zich eigenlijk 24 uur per dag bezig ik haar kan vervangen als zij er niet is met molens, want naast zijn werk met molens en dat geldt andersom ook.” woont hij ook in een molen. 32 33 Museum- De vrouw van Dirk IJff met dochter Ank door Henk Heijnen nieuws op het balkon van fl at De Mol.

Nieuwe aanwinsten Leven onder zeeniveau • Onlangs kregen we van de Sti chti ng Aart Roos De tentoonstelling Leven onder zeeniveau gaat werk op papier uit de jaren veerti g. nog door tot en met 19 mei. Hier is te zien hoe De Zaanse kunstenaar Aart Roos (1919 – 2009) de strijd tegen het water al eeuwen duurt en kreeg aan het begin van zijn carrière les van nog steeds niet is gestreden. Met de klimaat- Gerrit Woudt. Roos leerde van hem werken in verandering vragen we ons opnieuw af: wat een realisti sche en precieze sti jl. moeten we doen als de dijken breken? Hou ik Snel daarna ontwikkelde Roos zich tot een droge voeten, of moet ik vluchten naar zolder? expressionist met een losse manier van werken. Prachti ge kaarten, schilderijen, maquett es en Weer later, in de jaren vijft ig, zou Roos zich, fi lms nemen de bezoeker mee naar de oorzaken samen met zijn collega en vriend Jaap Stellaart, van al dat watergeweld. ontwikkelen tot één van de experimentele kunstenaars in de Zaanstreek. Beide In het kader van Leven onder zeeniveau is er kunstenaars woonden na elkaar enige ti jd in op zondag 7 april een lezing gepland door Rob molen De Os. Een aantal jaren geleden werd daar Rijst en Houtvaart door Fred Boom. Beide Veenman. De ti tel van zijn lezing is Alledaags in één van de balken van het achtkant een reliëf boeken werden door de schrijvers geschonken. waterbeheer. Meer informati e vindt u op onze ontdekt, dat Roos er maakte. Naast tekenen en • Verder kregen we van de gemeente Wormer- website. schilderen richtt e de kunstenaar zich in de jaren land het boek De beschuitt oren van Wormer zesti g op het vervaardigen van monumentale door P. Roggeveen. kunst aan en in gebouwen. Op dit moment bezit • F. Rol schonk twee glasdia’s met daarop De Zaansche Molen van Aart Roos 25 werken op afgebeeld houtzaagmolen De Wildschieter in papier en enkele kleine schilderijen. Zaandam West en O. Hoekmeijer gaf ons een • Daarnaast kregen we 28 glasnegati even van serie dia’s van de Kalverringdijk in winterse Aart Roos, ‘De Koker, Wormer’, molens en dorpsgezichten in de Zaanstreek uit omstandigheden rond 1975. pentekening, 1945. de periode 1915 tot 1925 van J. Klees, en • We kregen van mevrouw A. Schaap-IJff een enkele foto’s betreff ende de afb raak van de aantal objecten, waaronder twee bloemen- molenschuur van oliemolen De Jonge Prins in vazen van blauw glas met verzilverde siervoet, 2004 van M. Ero. diverse zilveren lepeltjes, een bladwijzer en • Een grote foto van de Kalverringdijk uit circa een speeltje van zilver, en een ti nnen molentje. 1970, gemaakt door W. Kleijn werd geschonken Verder een getypte stamboom van de familie door T. Oosterhuis, net als een volledige serie IJff uit Westzaan en Assendelft . Tot slot enkele ansichtkaarten met molens en dorpsgezichten foto’s en afb eeldingen van de fl at De Mol bij van uitgever N.J. Boon uit Amsterdam uit 1900- fabriek Gerkens in Wormer, waar de vader van 1902 die we kregen van M. Schaap. mevrouw Schaap-IJff , Dirk IJff , bedrijfsleider was. • De familie Kruijver gaf een grote collecti e • Een album met molenfoto’s en ansichtkaarten foto’s en ansichtkaarten van Zaanse molens, die kregen we van de familie Van Vliet. werd verzameld door de heer Baaijens. • P. de Vries maakte in 1912 een foto van pel- • Voor de bibliotheek werd aangeschaft de molens De Hondeman en De Jonge Abraham. Catalogue of a collecti on of 225 watermarks We kregen hem van R. Willemsen. 15th - 19th Century door Jelle Samshuijzen, • G. van Soest schonk een waterkruik die hij ooit Etchings by Rembrandt: Refl ecti ons of the opdregde bij verfmolen De Kat. Golden Age, door Th. Laurenti us en Een dorp • Tot slot kregen we van de familie Swart in de polder Graft in de 17e eeuw door A. van diverse foto’s en negati even die rond 1970 Deursen. werden gemaakt door H. Swart. • We kregen ook een aantal boeken: Verandering buurschap Kalf door A. Nugter en Alle gevers van harte bedankt! 34 35 NieuweRondje Verzameld door Rick Bakker ledenmolens

De Jonge Dirk De Koker door Rick Struik door Simon van der Meer Wij, de maalploegleden van De Jonge Dirk, Op 1-12-2017 hebben de heren P. Groen en werden door molenaar Abel van Loenen benaderd E. van der Elst van bureau Erfgoed Advies Groen of wij drie molenaars en twee molenaars in ti jdens hun inspecti e bij molen De Koker de opleiding uit het Brabantse plaatsje Zeeland op slechte staat van de binnenroede vastgelegd. zaterdag 29 december jongstleden De Jonge Het advies werd gegeven om deze dringend Dirk wilden laten zien. te vervangen. De waarnemende kijker zal wel De ondergetekende van dit stukje en Jan Gijs gezien hebben dat wij deze roede daarna zoveel Koppe hebben voor de Brabantse groep een mogelijk hebben ontzien. Al een ti jdje draaien dagvullend programma gemaakt. Ontvangst bij wij zonder windborden. De binnenroede van Jan Gijs thuis met koffi e en koek, daarna in twee fabrikant Derckx zit er al 38 jaar in. boten naar De Jonge Dirk gevaren, alwaar de De buitenroede van fabrikant Beudeker uit 1965 bezoekers o.a. de zeilen hebben voorgelegd bij is in 2012 vervangen door een roede van De Jonge Dirk en Het Zwaantje. fabrikant Vaags. In 2018 is door De Zaansche Na ongeveer een uur doorgevaren naar Het Molen bij Rijksmonumenten Noord-Holland Prinsenhof waar wij gastvrij werden ontvangen een aanvraag ingediend voor een bijdrage in de door molenaar Rick Bakker die een hele leuke en kosten om de binnenroede te vervangen. interessante rondleiding gaf en ook de Op 19 december 2018 kreeg de vereniging een Brabanders de molen op de wind liet zett en, uitnodiging voor de Uitreiking Restaurati e- 50% korting bij deze robuuste neutenkruier een zeer zware subsidie Rijksmonumenten Noord-Holland 2018, op een nieuw paar klus. met als resultaat een bijdrage van € 9300,-. bij inlevering van Iconen van de Zaanstreek uw oude klompen Voor de binnenroede wordt een prijsopgave bij (op vertoon van Vaags gedaan. deze advertentie) >>> De uitvinding van de houtzaagmolen in 1596 was het begin van de bloeiende scheepsbouw in de Zaanstreek. 1 2 Hout was cruciaal. Voor Amsterdam, voor schepen, voor de Zaanse houtbouw en zelfs voor het schoeisel. De molenaars, timmermannen en ambachtslui stonden namelijk allemaal op klompen...

Klompenmakerij ’De Zaanse Schans’ - 075 - 617 71 21 - www.klompenmakerij.nl

36 37 3

De Bonte Hen Het Pink De Schoolmeester door Fulco Rol door André Koopal door Arie Butterman Het is momenteel erg rustig op De Bonte Hen. In samenwerking met De Zaansche Molen is Rond de kerst werd ik gebeld met de mede- De molen is in het laagseizoen geopend van de brandweer wat meer in de molens aan het deling dat er een drone op de kap lag. De vrijdag tot en met zondag. Het jaar 2018 is een oefenen. In oktober was Het Pink aan de beurt. ongelukkige piloot had een verkeerd hendeltje goed jaar geweest. En ondanks de zeer hete Naast de rookmachine heeft de maalploeg gebruikt en de drone lag met de pootjes om- zomer, waardoor de bezoekersaantallen in het geholpen door wat extra rook te maken via het hoog. Begin januari stak er een flinke wind op en hoogseizoen duidelijk minder waren, hebben wij vuister, wat iets meer realistisch rook gaf. werd er verwacht dat de drone wel naar bene- 4 toch weer meer mensen ontvangen dan in 2017. Het najaar stond in het teken van het den zou komen,w maar nee hij was al aardig Op de dagen dat de molen gesloten is voor veranderen van het elektra in de molen, een gehecht aan zijn plek op de kap. Op een rustige publiek wordt er evengoed gewerkt. Op de klus die al langer op de wensenlijst stond. Door ochtend is hij vanaf de vorst met een lange stok dinsdag en de woensdag houden Gerrit Smit, een keuring vanuit de verzekering werd dit wat naar beneden geduwd waarna hij met een klap Piet Kaat, Sander Jordans, Gijs van Soest en meer actueel. Het was zeker niet afgekeurd, op de platting viel. Na inspectie heeft hij nog Hans Bakker de molen draaiend. maar wel een aanleiding om de boel goed aan te even gepiept en met blauwe en groene lichten Een aanwinst voor de molen is het nieuwe pakken. geknipperd maar daarna was het einde verhaal. blokmaalderskastje gemaakt door Gijs van We gingen van twee uitgangspunten uit: Nog dezelfde ochtend is hij door een represen- Soest. Het is een replica van het kastje dat in De uiteraard veiligheid met slagvast materiaal, tant van de rechtmatige eigenaar opgehaald. Huisman hangt. Naast dit originele kastje zijn maar ook zo veel mogelijk uit het zicht. er in de collectie van onze vereniging nog twee Daardoor duurde de klus een stuk langer dan In 2000 zijn de kantstenen stilgezet want de exemplaren aanwezig. Deze kastjes waren dus verwacht, doordat je op lastige plekken werkt. ijzeren ligger, waar de stenen overheen rollen, gemeengoed in de molens. begon door te buigen omdat het gemetselde Zij werden gebruikt door de blokmaalder, die er doodbed aan het verbrokkelen was. Hierdoor zijn persoonlijke eigendommen in bewaarde. werd de ligger niet meer overal gesteund. >>>

5 6 7 In molen De Koker zit niet alleen een maal- koppel maar ook een pelsteen. Voor het pellen van gerst naar gort is meer vermogen nodig dan voor het malen van graan; hiervoor werd bij een pelmolen zowel het hekwerk als de bordzijde van de roede breder uitgevoerd. Bij molen De Koker is de binnenroede nu een pelsteen- roede en de buitenroede een (smallere) maal- steenroede. Dit is op de foto goed te zien. Uit historisch materiaal blijkt echter dat deze binnenpelsteenroede er niet altijd in gezeten heeft, daarom zal de binnenroede nu ook uitgevoerd worden als een maalsteenroede. In november kwam Wolter Kroes voor een foto- reportage naar de molen. In Panorama wilde hij zijn nieuwe album ‘We gaan nog even door’ met Zaanse foto’s onder de aandacht brengen. Nadat we de molen ‘komend’ hadden wgezet mocht Wolter in een van de wieken staan.

38 39 Info+ 8 9 10 Colofon

Vereniging De Zaansche Molen Opgericht 17 maart 1925

Kantoor Museumlaan 18, 1541 LP Koog aan de Zaan Telefoon: 075 621 51 48 E-mailadres: [email protected] Geopend: De Windbrief maandag t/m vrijdag wordt uitgegeven 8.30 - 12.30 uur en 13 - 17 uur door vereniging De Zaansche Molen. Aangezien de stenen niet meer voor de De Paauw Helaas hebben wij ook droevig nieuws. Bankrelati e Het blad komt bij u thuis producti e worden gebruikt, was er alti jd wel iets door Bernhard IJskes Onze steun en toeverlaat van de maalploeg is IBAN: NL03 INGB 0002863406 door de inzet van de urgenter waaraan de centen opgingen. Onlangs werd voor het eerst in ruim honderd begin 2018 overleden. Henk Sombroek is 81 t.n.v. De Zaansche Molen, vrijwilligers van de inpak- afd. Ledenadministrati e, en bezorgploegen. Maar eind 2018 was het dan zover, de molen- jaar (!) het eerste klosje touw van windgeklopte jaar geworden. Hij woonde met zijn vrouw aan Koog aan de Zaan Overname van arti kelen is makers Fred en Remco van de fi rma Saendijck hennepvezel gemaakt! Wij zijn als molenteam de Watermolenstraat in Westzaan vlakbij zijn slechts toegestaan na haalden de lopers van de ligger (anderhalf tot enorm trots op dit resultaat. Omdat er over het geliefde molen Het Prinsenhof. Henk heeft meer Dagelijks bestuur toestemming van de twee ton per stuk), verwijderden het losse klopproces totaal geen documentati e dan 20 jaar zijn verdiensten met liefde verleend Voorzitt er: A. Drost redacti e en auteursrecht- cement onder de ligger om deze vervolgens beschikbaar is, moet alles opnieuw worden aan de bijna 300-jarige pelmolen. Secretaris: W.A.K. Busch hebbenden. door de metselaars Theo en Niels van Krom en ontdekt. De afgelopen ti jd is door collega- Penningmeester: Oplage: tenminste J.J. Hartsuiker 4.000 exemplaren Oud opnieuw te laten onderstoppen. Na alles molenaar Ab Alberts veel geëxperimenteerd Verschijning: 4x per jaar weer op zijn plaats te hebben gezet en te zijn met het roten van de hennepstengels op diverse Algemeen manager afgesteld door de molenmakers, kunnen de manieren. De komende ti jd gaan we bekijken P.J. van Steenbergen Redacti e kantstenen sinds half januari weer draaien. wat uiteindelijk de beste manier is. Waar eerst Rick Bakker werd uitgegaan van klopti jd, kan nu worden Hoofdconservator René van der Meer Drs. H. J. Heijnen Ed Pielkenrood De Kat geconstateerd dat het werken op zicht en op Bij de foto’s : Hans van de Stadt door Mats Faber het voelen aan het product het beste resultaat 1. Molenaars en molenaars-in-opleiding op bezoek Vertrouwensman Sarah Vermoolen Aan het begin van de winter werd weer eens oplevert. Sinds de opening heeft De Paauw op bij De Zwaan. M. van Tuijl, 06 55115734 duidelijk dat het in de hut (ander woord voor ruime belangstelling kunnen rekenen! 2. Dezelfde groep heeft geprobeerd Het Prinsenhof te Eindcorrecti e schaft lokaal) van de molen lasti g warm te stoken Diverse grote groepen zijn bij ons langs geweest. kruien, wat een zware klus is bij een neutenkruier. Molenmuseum Ineke Houter-Lautenbach was. Molenmakerij Saendijck heeft daarom Uit iedere windstreek weet men ons te vinden. 3. De Koker in de sneeuw levert alti jd een mooi Museumlaan 18, plaatje op. Duidelijk is het verschil tussen pelsteen- 1541 LP Koog aan de Zaan Vaste medewerker isolati eplaten onder de vloer aangebracht De molen maakt veel omwentelingen en draait Ron Couwenhoven roede en maalsteenroede te zien. Telefoon: 075 628 89 68 waardoor we er weer warm bij zaten ti jdens de iedere zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur. Open: dinsdag t/m vrijdag van 4. De spin met de kapott e binnenroede. frissere dagen. Afgelopen najaar hebben we ook 11 tot 17 uur, in het weekend Redacti eadres 5. Het nieuwe blokmaalderskastje in De Bonte Hen, het gazon deels opgeknapt met nieuwe gras- Het Prinsenhof van 13 tot 17 uur Museumlaan 18 gemaakt door Gijs van Soest. zoden zodat het er weer knap uitziet. Voor het door Fred Eerenberg 1541 LP Koog aan de Zaan 6. De drone op de kap van De Schoolmeester. Openingsti jden molens Telefoon: 075 621 51 48 behandelen van ongewenste houtetende De pelmolen Het Prinsenhof was net als veel 7. De drone, tussen de koffi ekopjes, laat een laatste Zie www.zaanschemolen.nl E-mail: insecten is een deel van de molenschuur andere Zaanse molens 27 oktober jongstleden teken van leven zien: groen en blauw licht- [email protected] behandeld door de fi rma van Lierop uit Heer- voor het publiek geopend. Het was voor ons geknipper. Lidmaatschap (2018-2019) De Zaansche Molen @DeZaanscheMolen hugowaard. We hopen dat dit afdoende is de eerste keer dat onze maalploeg op de Nacht 8. Fred Havik bezig met het uithakken van het Leden € 25,00 geweest, een molen is een waar paleis voor van de Nacht tussen 20.00 en 24.00 uur de 60+ers (lid vóór 2010 en doodbed. De legger heeft hij onderstopt. geboren vóór 1950) Advertenti e-acquisiti e deze kleine bezoekers. Zelf hebben we ti jdens deur opendeed. Het werd een groot succes en 9. Overzicht van het werk: de kantstenen staan naast € 5,00 korti ng Telemarketi ng Zaanstad wat rusti ge dagen de kammen van de wielen voor herhaling vatbaar. De verlichti ng was zeer het doodbed, de legger is onderstopt. Jeugdleden (tot 18 jaar) Izabel de Roeck-Nikolov weer in de bijenwas gezet en losse kammen schaars, de gezelligheid groot. De bedoeling 10. Bij Het Prinsenhof loopt al enige ti jd € 5,00 korti ng. Telefoon: 075 640 15 11 vastgezet. Momenteel is de zeilmakerij van René, was om de duisternis ten volle te beleven. Het een kudde schapen. Hiervoor ontvangt u vier keer Mobiel: 06 53347071 Piet en Simon bezig met nieuwe zomerzeilen bewustzijn om lichtvervuiling te verminderen is De foto’s zijn gemaakt door Albert Voet (1,2), Ton per jaar ons verenigingsblad E-mail: [email protected] voor onze molen. De oude zeilen begonnen te een loff elijk streven. Dit jaar staat de Nacht van Leegwater (3,4), Gijs van Soest (5), Arie Butt erman de Windbrief en heeft u (6 t/m 9) en Fred Eerenberg (10). grati s toegang tot onze molens Druk en afwerking scheuren en waren al diverse malen opgelapt. de Nacht zeker wederom op de agenda. en het Molenmuseum. Drukkerij Nuance 40 41 Klus- en ti mmer- workshops onder professionele begeleiding • Kleine groepen van max. 8 personen • Divers aanbod: van stukadoren tot elektra • Theorie en veel prakti jk • Workshopruimte in het centrum van Zaandam Harry Timmerman & Mirjam Voskamp Halstraat 5 Zaandam 06-54617441 / 075-6703778 www.hetzaanschklushuis.nl [email protected] 10% u bent KORTING Voor de leden van vereniging van harte Zaansche Molen op vertoon welkom van ledenpas RESTAURANT DE KRAAI Kraaienpad 1, 1509 AX Zaandam in ons T 075-6156403 E [email protected] restaurant openingstijden PANCAKES  PANNEnKOEKEN  CRÊPES Mrt t/m okt  09:00 - 18:00 Jan, Feb, nov en dec  09:00 - 17:00 Pfannkuchen  panqueques 365 dagen per jaar geopend!

pannenkoeken eten BIJ DE ZAANSE SCHANS? • dekraai.nl

42 43