Akademicki Związek Sportowy W Krakowie. Cz. 1, 1909-1945

Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Kraków Czesław Michalski Akademicki Związek Sportowy w Krakowie 1909-1945 Akademicki Związek Sportowy w Krakowie 1909-1945 Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Prace Monograficzne nr 457 Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej Kraków 2007 Czeslaw Michalski Akademicki Związek Sportowy w Krakowie Części 1909-1945 Recenzenci prof. dr hab. inż. Jerzy Pawłowski prof. dr hab. Kazimierz Toporowicz © Copyright by Czesław Michalski & Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2007 redaktor Marta Łukaszczyk projekt okładki Maciej Kwiatkowski ISSN 0239-6025 ISBN 978-83-7271-412-1 Redakcja/Dział Promocji Wydawnictwo Naukowe AP 30-084 Kraków, ul. Podchorążych 2 teł./fax (012) 662-63-83, tel. 662-67-56 e-mail: wydawnictwo@ap.krakow.pl Zapraszamy na stronę internetową: http://www.wydawnictwoap.pl łamanie Jadwiga Czyżowska druk i oprawa Wydawnictwo Naukowe AP, zam. 9/07 Wstęp Sport akademicki ma w Polsce ponadstuletnią tradycję. Jego początki sięgają XIX stulecia, kiedy to zaczęły powstawać studenckie organizacje sportowe w szkołach wyższych Lwowa i Krakowa. Organizaqe te miały charakter jednosekcyjny, uprawiano w nich głównie szermierkę, szachy, kolarstwo, strzelectwo i wioślarstwo. Nie było to dziełem przypadku, bo wiem tylko na terenie ziem byłego zaboru austriackiego istniały na tyle li beralne stosunki, które umożliwiały działalność polskich uniwersytetów. W roku 1906 we Lwowie doszło do scalenia działających dotychczas w rozproszeniu studenckich organizacji sportowych w Akademicki Zwią zek Sportowy Młodzieży Polskiej, zaś w podwawelskim grodzie formalne powołanie Akademickiego Związku Sportowego nastąpiło w 1909 roku. Idea fizycznego rozwoju młodzieży, choć podniesiona na Uniwersy tecie Krakowskim już w okresie renesansu, z trudem torowała sobie drogę w praktyce. Dopiero oświecenie, a szczególnie XIX wiek przyniósł nowe idee i inicjatywy w dziedzinie ćwiczeń fizycznych, które odegrały określo ną rolę w rozwoju świadomości środowiska uniwersyteckiego, ułatwiając tym samym późniejszy rozwój idei samorządności sportowej akademi ków. Ważnym etapem na tej drodze było wprowadzenie po raz pierwszy do programu zajęć wychowania fizycznego, które realizowano poprzez jazdę konną, szermierkę, taniec i pływanie. Naukę prowadzono w latach 1817-1833 w specjalnie powołanych do tego celu szkołach: szermierki, jaz dy konnej, tańca i pływania mając na względzie nie tylko zdrowie mło dzieży, ale także podniesienie ogólnego poziomu kształcenia i zrównanie krakowskiego uniwersytetu z uniwersytetami zagranicznymi. Chlubne tradycje wychowania fizycznego w Uniwersytecie Jagiel lońskim związane były również z działalnością Ludwika Bierkowskiego, profesora Wydziału Lekarskiego, który w latach 1837-1844 zorganizował i prowadził Szkołę Gimnastyczną opartą na wzorach obcych, ale w peł ni przez siebie zracjonalizowaną. Do rzędu tych inicjatyw zaliczyć należy działalność Józefa Dietla, także lekarza, profesora i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz pierwszego prezydenta Krakowa ery autonomicznej. Był on inicjatorem i współorganizatorem w 1867 roku Towarzystwa Gim nastycznego Krakowskiego, będącego pierwszą demokratyczną organi- zaqą społeczną, propagującą różne formy aktywności ruchowej wśród studentów i mieszkańców Krakowa. Mniej więcej w tym samym czasie, Wenanty Piasecki - lekarz, znawca przyrodolecznictwa i nauczyciel gim nastyki - zainicjował na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie Lwows kim, wykłady z teorii wychowania fizycznego i ówiczenia fizyczne dla ogółu studentów. Inicjatywa ta jednak również upadła, gdyż władze wie deńskie odmówiły środków na ten cel. Niezwykle ważne znaczenie miała działalność Henryka Jordana, pro fesora Wydziału Lekarskiego UJ i wielkiego społecznika, który swym pio nierskim dziełem - zwanym później „Parkiem im. Dra Henryka Jordana", założonym w 1889 roku i słynnym w całej Europie - położył trwałe pod waliny pod rozwój nowoczesnego sportu polskiego, w tym również spor tu akademickiego. Drugim wiekopomnym dziełem Henryka Jordana było zorganizowanie na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1895 roku pierwszych 2-letnich kursów naukowych dla nauczycieli wychowania fizycznego, W 1913 roku przekształciły się one w 2-letnie Studium Wychowania Fi zycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studium, poza kształceniem nau czycieli wychowania fizycznego, prowadziło ćwiczenia fizyczne dla ogó łu studentów Uniwersytetu. Była to pierwsza na ziemiach polskich uni wersytecka forma kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego, która stała się pierwowzorem dla całego szkolnictwa wyższego w tej dziedzinie w Polsce. Studium UJ było też pierwowzorem dla dzisiejszych Studiów Wychowania Fizycznego i Sportu przy wszystkich wyższych uczelniach. Ostatnie lata przed wybuchem I wojny światowej były okresem szcze gólnie dużej aktywności społeczno-organizacyjnej społeczeństwa polskie go, w tym również środowiska akademickiego. Złożyły się na to głębokie przeobrażenia społeczno-ekonomiczne i polityczne na ziemiach polskich, narastające konflikty międzynarodowe i związane z tym perspektywy na rozwiązanie „sprawy polskiej", wybuch rewolucji 1905-1907 w tzw. Kró lestwie Kongresowym. Przeobrażenia te radykalizowały społeczeństwo polskie, a szczególnie środowiska akademickie Galicji. Przyczynił się do tego również silny napływ radykalnych żywiołów studenckich z „Kongre sówki" na uniwersytety w Krakowie i Lwowie. Zatem, kiedy zaczęły powstawać pierwsze kluby sportowe w latach 1903-1907, z reguły przy aktywnym współudziale młodzieży akademickiej, zaczęły rodzić się też pierwsze inicjatywy organizowania własnych, aka demickich stowarzyszeń w dziedzinie sportu, turystyki i krajoznawstwa. W wyniku dążeń środowiska akademickiego powstał w latach 1903-1906 wyodrębniony oddział akademicki „Sokoła" krakowskiego, Akademicki Związek Sportowy Młodzieży Polskiej we Lwowie i Akademicki Klub Tu rystyczny we Lwowie zorganizowany przez Mieczysława Orłowicza. Były to jednak albo organizacje turystyczne, albo miały przejściowy charakter, choć świadczyły niezbicie o rozwijających się aspiracjach i potrzebach aka demickiego środowiska w tej dziedzinie. W tej sytuacji, po okresie prób i niepowodzeń, doszło w dniu 15 maja 1909 roku do zebrania organizacyjnego Akademickiego Związku Sporto wego w Collegium Novum na Uniwersytecie Jagiellońskim. Inicjatorami byli studenci, entuzjaści turystyki, sportu i miłośnicy przyrody. Należeli do tego grona: Walery Goetel, Józef Grabowski, Wacław Majewski, Wła dysław Pawlica i Jerzy Junien-Samecki. Jak się później okazało, ta właśnie organizacja stała się protoplastą dzisiejszego AZS, którego niebawem bę dziemy obchodzić stulecie twórczej i chwalebnej działalności dla rozwo ju sportu polskiego. Nowy etap rozwoju Akademickiego Związku Spor towego w Krakowie przypadł na lata II Rzeczypospolitej. Przebiegał on w zupełnie odmiennych warunkach społeczno-politycznych, gospodar czych i kulturalnych. Pozostały jednak zasady ideowe i moralne oraz do świadczenia organizacyjne, które były drogowskazem dalszego rozwoju. Można wśród nich wymienić choćby te najważniejsze: 1. Uniwersytecki rodowód idei sportu i turystyki studenckiej oparty na bogatych tradycjach wychowania fizycznego pojmowanego jako środek prowadzący do wszechstronnego rozwoju człowieka, zdrowego fizycznie i psychicznie; 2. Ściśle akademicki charakter ruchu opierający się na pełnej samo rządności studenckiej; 3. Wysoki poziom moralny sportu akademickiego wynikający z jego osobotwórczej roli i wysokiej rangi środowisk akademickich w całym społeczeństwie; 4. Bezgraniczne zaangażowanie i przywiązanie do Związku, zarówno sportowców, jak i działaczy; 5. Wszechstronność w doborze uprawianych dyscyplin sportu oraz umiejętne łączenie rekreacyjnych i wyczynowych form uprawiania sportu. Zasadniczym przedmiotem niniejszej pracy jest działalność Akade mickiego Związku Sportowego w Krakowie od początku jego istnienia do zakończenia II wojny światowej. Dzięki dobrze prowadzonej pracy, organizacja ta rozwinęła szeroką działalność, której celem była dbałość o ruch, a co za tym idzie zdrowie i rozwój fizyczny młodzieży akade mickiej. AZS grupował w swoich szeregach ludzi aktywnych społecznie, którzy realizowali hasła kulturalnego, zdrowotnego i patriotycznego wy chowania młodzieży. Pomimo doniosłej roli, jaką odegrał Akademicki Związek Sportowy w Krakowie dla rozwoju polskiej i krakowskiej kultury fizycznej, ruchu studenckiego i szkolnictwa wyższego, nie doczekał się pełnego opraco wania. Stąd w gronie działaczy AZS zgrupowanych w Kole Seniorów krakowskiego AZS, kierowanego przez byłego rektora UJ profesora An drzeja Pelczara, zrodziła się myśl opracowania dziejów AZS Kraków na jubileusz 100-lecia Związku. Ze względu na odmienne warunki społeczno- polityczne, gospodarcze i kulturalne w najnowszej historii naszego kraju, a także odmienne warunki pracy AZS i różnice w strukturze organiza cyjnej Związku, autor postanowił opracować dzieje krakowskiego sportu akademickiego w dwu częściach. Pierwsza część obejmuje działalność Akademickiego Związku Spor towego w Krakowie w latach 1909-1945. Druga zaś, w przygotowaniu, historię AZS od 1945 roku do czasów współczesnych. W planach jest rów nież wydanie trzeciej części - albumu dokumentującego stulecie działal ności krakowskiego AZS. Niniejsza część składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym roz dziale omówione zostały tradycje wychowania fizycznego i sportu wśród krakowskiej młodzieży akademickiej. Rozdział drugi poświęco ny jest powstaniu pierwszej studenckiej organizacji

Load more