DOCSLIB.ORG

JH Halbertsma Als Lexicograaf: Studies Over Het Lexicon Frisicum

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
JH Halbertsma Als Lexicograaf: Studies Over Het Lexicon Frisicum UvA-DARE (Digital Academic Repository) J.H. Halbertsma als lexicograaf: studies over het Lexicon Frisicum (1872) Dijkstra, A. Publication date 2011 Link to publication Citation for published version (APA): Dijkstra, A. (2011). J.H. Halbertsma als lexicograaf: studies over het Lexicon Frisicum (1872). Afûk. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:26 Sep 2021 ... Bibliografie Adams, J.N. (1982) The Latin Sexual Vocabulary. London: Duckworth. Anderson, Benedict (1991) Imagined Communities. Revised Edition. London / New York. American (2000) The American Heritage Dictionary of the English Language. Houghton Mifflin Harcourt. Bakhuizen van den Brink, R.C. (1876) ‘Het verslag der redactie van het Nederlandsch Woordenboek’, in: Studien en schetsen over vaderlandsche geschiedenis en letteren, III, 450-454. [herdruk van een stuk uit de Konst en Letterbode 1854, nr. 48]. Bakker, D.M. (1977) ‘De grammatica in de negentiende eeuw’, in: D.M. Bakker en G.R.W. Dibbets (red.), Geschiedenis van de Nederlandse taalkunde. Den Bosch. pp. 113-160. Ballesio, G.B. (1898) Fraseologia italiana. Firenze: Bemporad. Bank, J.Th.M. (1990) Het roemrijk vaderland. Cultureel nationalisme in Nederland in de negentiende eeuw. ‘s-Gravenhage. Béjoint, Henri (1983) ‘On field-work in lexicography’, in: R.R.K. Hartmann (red.), Lexicography: Principles and Practice. London etc.: Academic Press, pp. 67-76. Béjoint, H. (2000) Modern Lexicography. An Introduction. Oxford: Oxford University Press. Bendsen, Bende (1860) Die nordfriesische Sprache nach der moringer Mundart, zur Vergleichung mit den verwandten Sprachen und Mundarten. [mit Zueignung und bibliographischem Vorworte] von M. de Vries. Boissière, Prudence (1862) Supplément du Dictionnaire analogique. Paris. Boersma, Piter (1999) ‘De leksikografy fan it Midfrysk’, in: Anne Dykstra en Rolf H. Bremmer (red.), In skiednis fan ‘e Fryske taalkunde. Ljouwert, pp. 111-125. Bonth, Roland de (1998) “De Aristarch van ‘t Y”. De ‘grammatica’ uit Balthazar Huydecopers Proeve van Taal- en Dichtkunde (1730). Maastricht. bibliografie 307 Boucher, J. (1832-1833) Zie Hunter en Stevenson (1832-1833) Boutkan, Dirk en Sjoerd Siebinga (2005) Old Frisian etymological dictionary. Leiden: Brill. Bowring (1830) Zie Telting, A. ([1829-] 1830) Bremmer, R.H. Jr. (1981) ‘Frisians in Anglo-Saxon England: a historical and toponymical investigation’, in: Fryske nammen vol. 3, pp. 45-94. Bremmer, Rolf H. Jr [1988] (1990) ‘Late Medieval and Early Modern Opinions on the Affinity Between English and Frisian: the Growth of a Commonplace’, in: Folia Linguistica Historica IX/1, pp. 167- 191. Bremmer, Rolf H. Jr (1999) ‘De Leksikografy fan it Aldfrysk’, in: Anne Dykstra en Rolf H. Bremmer (red.), In skiednis fan ‘e Fryske taalkunde. Ljouwert, pp. 75-94. Breuker, P. (1973) J.H. Halbertsma, Gysbert Japicx en de Friese dialekten. Fryske Akademy. Ljouwert. Breuker, Ph. H. (1981a) ‘Friesch Jierboeckjen (1828-1835)’, in: It Beaken, 43, pp. 72-86. Breuker, Ph. H. (1981b) ‘Halbertsma syn motto “De taal is de ziel der natie”’, in: Ut de Smidte fan de Fryske Akademy, 15, 1, p. 16. Breuker, Philippus H. (1989) It wurk fan Gysbert Japix. I: Tekst yn facsimile. II-1, II-2: Oerlevering en ûntstean. Ljouwert: Fryske Akademy. [dissertatie]. Breuker, Ph. H. (1990) ‘Kultuer en literatuer yn Fryslân yn it bigjin fan de njoggentjinde ieu’, in: It Beaken, 52, pp. 18-33. Breuker, Ph. H. (1994) ‘De vriendschap tussen Bilderdijk en Halbertsma’, in: Het Bilderdijk-Museum. Mededelingenblad van de Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’ 11, pp. 1-14. Breuker, Ph. H. (1997) ‘Feitsma fan replyk tsjinne’, in: De Vrije Fries, LXXVII, pp. 153-156. Brouwer, H. (1997) Waalke van Borssum Waalkes (1818-1866) en syn oersetting fan it evangeelje fan Markus ferlike mei oare Fryske evangeelje-oersettingen benammen út ‘e njoggentjinde ieu. Ljouwert. Brouwer. J.H. (1941) Joost Hiddes Halbertsma. Fries taalkundige (1789-1869). Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het hoogleraarsambt aan de rijksuniversiteit te Groningen op 18 October 1941. Assen. 308 STUDIES OVER HET LEXION FRISICUM (1872) Buitenrust Hettema, F. (1888) Bijdragen tot het Oudfriesch Woordenboek. [diss.] Leiden. Buma, W.J. (1959) ‘Tsjoed en Tsjoene’, in: Us Wurk. pp. 22-24. Buma, W.J. (1969a) ‘Dr. J.H. Halbertsma as wurdboekman’, in: Hylke Halbertsma et al (red.), Joast Hiddes Halbertsma, 1789-1869. Brekker en bouwer. Drachten, pp. 102-112. Buma, W.J. (1969b) ‘Priuwke fan in Frysk ôfliedkundich wurdboek’, in: Us Wurk 18, 1-52. Buma, W.J. (1996) Vollständiges Wörterbuch zum westerlauwersschen Jus Municipale Frisonum. Ljouwert. Cadovio Müller, Johannes (1691) Memoriale linguae Frisicae. [Tresoar 275 Hs]Cnoop Koopmans, Wopko (1841) ‘Letterkundige naoogst van J.H. Halbertsma, Ph. Th. Mag. et Lit. Hum. Doctor h.c. te Leiden, Lid van het Koninklijk Nederl. Instituut, […], enz. Deventer, J. de Lange. 1840. XXIV en 299 bl. kl. 8o’, in: De Gids 5, Eerste stuk. 473-486. [http://www.dbnl. org/]. Dibbets, G.R.W. (1990) ‘Etymologie en filologie’, in: A. Moerdijk, e.a. (eds) Honderd jaar etymologisch woordenboek van het Nederlands. ‘s-Gravenhage, 237-260. Dijkstra, Waling, e.a. (1900-1911) Friesch Woordenboek (Lexicon Frisicum). Deel I, A-H (1900); Deel II, I-P (1903); Deel III, R-W en Nalezing (1911), Leeuwarden. Reprint 1971: (Varia Frisica vin), Leeuwarden/ Amsterdam. Dornseiff, Franz (1933) Der deutsche Wortschatz nach Sachgruppen. Berlin. Driel, L. van en J. Noordegraaf (1998) De Vries en Te Winkel: een duografie. Den Haag: Sdu Uitgevers / Antwerpen: Standaard. Du Rieu, W.N. (1896) ‘Levensbericht van Prof. Dr. T.J. Halbertsma. 20 Juli 1829-18 Juli 1984’, in: Levensberichten der afgestorven medeleden van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. Bijlage tot de Handelingen van 1895-1898. Leiden: Brill. Dückert, Joachim (1987) ‘Jacob Grimm und Wilhelm Grimm’, Das Grimmsche Wörterbuch. Untersuchungen zur lexikographischen Methodologie. Stuttgart. DWB Deutsches Wörterbuch. Leipzig (1854-1960). Dykstra, Anne (1994a) ‘J.H. Halbertsma, J. Grimm en Matthias de Vries over sexualia in het woordenboek’, in: Trefwoord, 7, pp. 47-49. [zie fryske-akademy.nl/trefwoord en N. van der Sijs (red.), Woordenboeken en hun makers. (1998), pp. 223-225. Den Haag: Sdu] bibliografie 309 Dykstra, Anne (1994b) ‘Iets over de lexicografie van het Westerlauwers Fries’, in: Trefwoord, 9, pp. 28-40. [zie fryske-akademy.nl/trefwoord en in N. van der Sijs (red.), Woordenboeken en hun makers. (1998), pp. 234-252. Den Haag: Sdu] Dykstra, Anne (1999) ‘De leksikografy fan it Nijfrysk’, in: Anne Dykstra en Rolf H. Bremmer (red.), In skiednis fan ‘e Fryske taalkunde. Ljouwert, pp. 191-212. Dykstra, Anne (2001a) ‘Joast Halbertsma en it Woordenboek der Nederlandsche Taal’, in: Rolf H. Bremmer, Lammert G. Jansma en Piet Visser (red.), Speculum Frisicum. Stúdzjes oanbean oan Philippus H. Breuker. Ljouwert/ Leiden, pp. 241-256. Dykstra, Anne (2001b) ‘Lexicography of modern Frisian’, in Handbuch des Friesischen. Handbook of Frisian Studies, edited by Horst Haider Munske, pp. 148-155. Tübingen: Niemeyer. Dykstra, Anne (2005a) ‘Halbertsma en de etymologie van tsjoene’, in: Jaap Engelsman et al (red.), Taal als levenswerk. Aspecten van de Nederlandse taalkunde. Den Haag, pp. 42-46. Dykstra, Anne (2005b) ‘Tjalling Halbertsma (1829-1894) en het Lexicon Frisicum (1872)’, in: It Beaken, jiergong 67. Nr 3-4, pp. 137-164. [http://www.fryskeakademy.nl/trefwoord]. Dykstra, Anne (2006) J.H. Halbertsma: ‘Sexual Language and the Lexicon Frisicum (1872)’, in: Dictionaries: Journal of the Dictionary Society of North America 27, pp. 21-35. Dykstra, Anne (2007) ‘Het Lexicon Frisicum als uiting van cultureel nationalisme’, in: It Beaken, jiergong 69. Nr 3-4, pp. 97-117. Dykstra, Anne (2008a) ‘Joost Halbertsma’s veldwerk voor het Lexicon Frisicum (1872)’, in: Lo van Driel en Theo Janssen (red.), Ontheven aan de tijd. Linguïstisch-historische studies voor Jan Noordegraaf. Amsterdam, Stichting Neerlandistiek VU / Münster, Nodus Publikationen, pp. 181-190. Dykstra, Anne (2008b) ‘Joost Halbertsma, het Latijn en het Lexicon Frisicum (1872)’, in: De Vrije Fries, pp. 167-188. Dykstra, Anne (2009) ‘Voorbeelden in het Lexicon Frisicum’, in: Egbert Beijk et al (red.), Fons Verborum. Feestbundel Fons Moerdijk. Leiden, Instituut voor Nederlandse Lexicologie. Amsterdam. Gopher, pp. 25-35. Dykstra, Anne (2010) ‘Joost Halbertsma, Latin and the Lexicon Frisicum’, in: John Considine (ed.), Adventuring in Dictionaries. New Studies in the History of Lexicography. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, pp. 238-255. 310 STUDIES OVER HET LEXION FRISICUM (1872) Dykstra, Anne en Rolf H. Bremmer Jr. (1999) In skiednis fan ‘e Fryske
Load more

Recommended publications
  • PDF Van Tekst
    De dichtwerken van Bilderdijk. Supplement. De mensch en de dichter Willem Bilderdijk Eene bijdrage tot de kennis van zijn leven, karakter en geschriften Isaäc da Costa bron Isaäc da Costa, De dichtwerken van Bilderdijk. Supplement. De mensch en de dichter Willem Bilderdijk. Eene bijdrage tot de kennis van zijn leven, karakter en geschriften. A.C. Kruseman, Haarlem 1859 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/bild002dich17_01/colofon.htm © 2009 dbnl π3 Isaäc da Costa, De dichtwerken van Bilderdijk. Supplement. De mensch en de dichter Willem Bilderdijk 2 INDIEN IK U VERGETE - - Ps. 137: 5a. Isaäc da Costa, De dichtwerken van Bilderdijk. Supplement. De mensch en de dichter Willem Bilderdijk 3 [Eerste levensnacht] De voorbeelden zullen wel niet talrijk zijn van een welkomstgroet by de intrede in dit leven, als in den nacht tusschen zeven en acht September 1756 te beurt viel aan den pas geboren spruit in een huis te Amsterdam in de onmiddelijke nabijheid der Westerkerk. Het jongske was even zes- of achttien uren oud, toen door een hoop opgeruid volk al de buitenvensterglazen der ouderlijke woning werden ingeslagen, de kamer niet uitgezonderd, waarin voor moeder en kind een rustiger nacht te gemoet was gezien. Het op zoo onbescheidene wijze verwelkomd wicht was een zoon geboren aan Dr. Izaak Bilderdijk, weinige dagen later in de naby gelegen kerk met den naam van Willem naar zijnen grootvader van moederszijde gedoopt. Het straatrumoer in den nacht na de geboorte werd door de familie toegeschreven aan een hatelijken grap van zekeren losbol, die met haar in Isaäc da Costa, De dichtwerken van Bilderdijk.
    [Show full text]
  • Germanic Standardizations: Past to Present (Impact: Studies in Language and Society)
    <DOCINFO AUTHOR ""TITLE "Germanic Standardizations: Past to Present"SUBJECT "Impact 18"KEYWORDS ""SIZE HEIGHT "220"WIDTH "150"VOFFSET "4"> Germanic Standardizations Impact: Studies in language and society impact publishes monographs, collective volumes, and text books on topics in sociolinguistics. The scope of the series is broad, with special emphasis on areas such as language planning and language policies; language conflict and language death; language standards and language change; dialectology; diglossia; discourse studies; language and social identity (gender, ethnicity, class, ideology); and history and methods of sociolinguistics. General Editor Associate Editor Annick De Houwer Elizabeth Lanza University of Antwerp University of Oslo Advisory Board Ulrich Ammon William Labov Gerhard Mercator University University of Pennsylvania Jan Blommaert Joseph Lo Bianco Ghent University The Australian National University Paul Drew Peter Nelde University of York Catholic University Brussels Anna Escobar Dennis Preston University of Illinois at Urbana Michigan State University Guus Extra Jeanine Treffers-Daller Tilburg University University of the West of England Margarita Hidalgo Vic Webb San Diego State University University of Pretoria Richard A. Hudson University College London Volume 18 Germanic Standardizations: Past to Present Edited by Ana Deumert and Wim Vandenbussche Germanic Standardizations Past to Present Edited by Ana Deumert Monash University Wim Vandenbussche Vrije Universiteit Brussel/FWO-Vlaanderen John Benjamins Publishing Company Amsterdam/Philadelphia TM The paper used in this publication meets the minimum requirements 8 of American National Standard for Information Sciences – Permanence of Paper for Printed Library Materials, ansi z39.48-1984. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Germanic standardizations : past to present / edited by Ana Deumert, Wim Vandenbussche.
    [Show full text]
  • Modernising Tbe Lexicon of Tbe West Frisian Language
    Modernising tbe Lexicon of tbe West Frisian Language Hindrik Sijens (LjouwertlLeeuwarden) A new toy in the world of modem electronic communications has arrived in Fryslän, namely Internet, and along with it e-mail. When asked what these new media might be ca lied in Frisian, the answers internet and e-mail are hardly surprising. We can see that both Fryslän and the Frisian language are also tak­ ing part in the digitalisation of the world. New concepts, new words in tech­ nology retain their original Anglo-American names in most European lan­ guages. This paper will deal with the process of developing and renewing the Frisian lexicon. But first I am going to give a brief introduction to Fryslän itself. Fryslän is one ofthe twelve provinces ofthe kingdom ofthe Netherlands and is situated in the northem part ofthe country. Fryslän is a flat province, much of its territory being below sea level. It is protected trom the sea by dikes. The capitalof Fryslän is Ljouwert, or Leeuwarden, as it is known in Dutch. In the past, Fryslän was an agricultural pro vin ce with more cattle living there than people. Nowadays farming still plays an important role in Fryslän's economy, but both the service industries and industry itself have also become important. Fryslän has a population of about 600,000 and approximately 55% of them consider Frisian to be their first language. While about 74% of the population claim that they can speak Frisian, 94% say that they can understand it when it is spoken, 65% claim that they can read Frisian, but only 17% say that they can write it (Gorter & Jonkman 1995:9-11).
    [Show full text]
  • [1495] O Sjorem Magaaije! Fiktyf Joadsk Etnolekt Yn 'E Fryske Literatuer
    US WURK LXIX (2020), p. 38 [1495] O sjorem magaaije! Fiktyf Joadsk etnolekt yn ‘e Fryske literatuer Bouke Slofstra Abstract. In the past, Westerlauwers Friesland was already inhabited by a multilingual population, including speakers of local Frisian and non- Frisian vernaculars, the Dutch standard language and etnolects of foreign origin like those of German harvesters and Jewish merchants. Frisian literature reflects this multilingual situation to some extent. The details of it have yet to be studied in a systematic way, however. This case-study exemplifies how Jews were characterized in Frisian literature, especially drama. It turns out that the stereotypical Jewish char- acter is presented as speaking a variety of artificial and real languages. This study sheds some light on the question of how literature relates to reality, prejudice and language. It is argued that Frisian literature and multilingualism interconnect, the former existing in a multilingual reality, the latter being creatively manipulated by literary fiction. 1 Ynlieding Meartaligens wie foar 1900, lykas no, in skaaimerk fan Fryslân en de Frie- zen sels. Dat feit wurdt wjerspegele yn de Fryske literatuer, en dat betsjut fansels folle mear as Fryske en Hollânske twataligens (Burger 1944, Meer- tens & Wander 1958, Vries & Breuker 1987, Jonkman & Versloot 2008). By Feike van der Ploeg komme bygelyks sprekkers fan it Hylpersk foar. Yn it wurk fan de Halbertsma‟s oppenearje stedsjers en „poepen‟ har yn har eigen taal, of alteast yn in karikatuer dêrfan. Waling Dykstra koe Biltsk en hat ek yn dy taal publisearre. Minder bekend is miskien it personaazje fan de Joadske keapman, dy‟t faak en folle yn „e Fryske skriuwerij opfierd waard, meast yn toanielstikken.
    [Show full text]
  • Discord & Consensus
    c Discor Global Dutch: Studies in Low Countries Culture and History onsensus Series Editor: ulrich tiedau DiscorD & Discord and Consensus in the Low Countries, 1700–2000 explores the themes D & of discord and consensus in the Low Countries in the last three centuries. consensus All countries, regions and institutions are ultimately built on a degree of consensus, on a collective commitment to a concept, belief or value system, 1700–2000 TH IN IN THE LOW COUNTRIES, 1700–2000 which is continuously rephrased and reinvented through a narrative of cohesion, and challenged by expressions of discontent and discord. The E history of the Low Countries is characterised by both a striving for consensus L and eruptions of discord, both internally and from external challenges. This OW volume studies the dynamics of this tension through various genres. Based C th on selected papers from the 10 Biennial Conference of the Association OUNTRI for Low Countries Studies at UCL, this interdisciplinary work traces the themes of discord and consensus along broad cultural, linguistic, political and historical lines. This is an expansive collection written by experts from E a range of disciplines including early-modern and contemporary history, art S, history, film, literature and translation from the Low Countries. U G EDIT E JANE FENOULHET LRICH is Professor of Dutch Studies at UCL. Her research RDI QUIST AND QUIST RDI E interests include women’s writing, literary history and disciplinary history. BY D JAN T I GERDI QUIST E is Lecturer in Dutch and Head of Department at UCL’s E DAU F Department of Dutch.
    [Show full text]
  • Hoofdstuk 1: De Negentiende Eeuw
    24 Hoofdstuk 1: De Negentiende eeuw Eeuwen drongen eeuwen voor zich henen, En hoe menig hecht en trotsch gevaart Is er in dien maalstroom niet verdwenen, Waar ook zelfs geen spoor van werd bewaard.41 1.0 INLEIDING Een kentering De oppervlakte van Twenthe bestaat voor het grootste deel uit onafoogbare heidevelden, door oasen van be- bouwde akkers of hoog geboomte afgebroken. Niet dan door vlijt, die eeuwig sleepte en zwoegde, kon de bevol- king aan dezen ondankbaren bodem een sober bestaan ontwringen, zoo dat taai geduld, een langzaam wikkend overleg, spaarzaamheid en een ijzerhard ligchaam zich door de aarde zelve, welke zij betrad, in haar ontwikkelen moest. Verschillende oorzaken liepen er dus zamen, die de aangroeijende beschaving in het overige gedeelte der vrije Nederlanden, hier voormaals tegenhielden. De moeite om aan het brood te komen verbood de massa, om aan eenige beschaving, altijd de dochter van overvloed en gemak, te denken. Aldus beschreef de Friese taalgeleerde en predikant te Deventer Joost Hiddes Halbertsma het oostelijk deel van de voormalige drieguldensprovincie in de Overijsselsche Almanak voor Oudheid en Letteren (OA) in 1837.42 Willem de Clercq (1795-1844) die van 1812 tot 1835 dikwijls Almelo bezocht, had al in zijn dagboek geschreven: “Het is hier een materieel land en ik droom van niet als van weefspoelen en calicots”. Wellicht overdreef hij wat, want hij verhaalde in zijn dagboeken ook van de vermaken na pleziertochtjes. Men uitte zich dan in proza en poëzie en in teken- en schilder- kunst.43 Maar toch. Twente werd niet voor niets wel de Overijsselse Achterhoek genoemd.
    [Show full text]
  • 106. the Revival
    106. THE REVIVAL At that time, some students attending uni were T HE REVIVAL IN SWITZERLAND not happy with the outward religion of those The university founded by the God-fearing Calvin days. So, they joined the 'Brotherhood'. in 1559, still stands in Geneva today. That school However, the liberal Genevan ministers has been a blessing for many in the dark days of discovered that and ordered the students not to persecution. Above the entrance, we read the go there; if they did anyway, they would be inscription, 'The fear of the Lord is the beginning expelled! of wisdom.' In 1816 a salesman by the name of Wilcox arrived It is now two centuries later, and that school is in Geneva from England. This Wilcox belonged to still attended by students training for the ministry, the Whitefield Methodists. but. the Bible is no longer taught! He meets the students who wanted to join the The future ministers don't even get to see the forbidden Brotherhood. Soon they come together New Testament. The Old Testament was used and started holding secret meetings. once a week, not to learn the contents of God's Word but only to study the language. That hour But they do not manage to do this for long served only to enhance their academic because the liberals discover them again and they knowledge. order Wilcox to leave the city. Before he leaves, Wilcox begs the Lord for a new leader to serve the The spirit of enlightenment poisoned the Brotherhood. God answers that prayer. Just as university which had once been founded by Wilcox leaves the city of Geneva, Robert Haldane Calvin.
    [Show full text]
  • De Da Costabuurt En De Réveilbeweging, Ria Scharn ● De Cope-Ontginning Van Amstelland ● Amsterdamse Architecten * Westerplantsoen in De Zeeheldenbuurt, A
    de Da Costabuurt en de Réveilbeweging de Da Costabuurt en de Réveilbeweging door Ria Scharn-Luijben 1 de Da Costabuurt en de Réveilbeweging Voorgeschiedenis Na 1830 raakte Amsterdam zo langzamerhand overvol. De stad lag nog binnen haar oude vesting en er waren veel te weinig woningen om iedereen te huisvesten. De industrie kwam steeds meer opzet- ten en trok veel werkzoekenden naar zich toe. Om al die duizenden mensen te huisvesten werd elke lege plek in de stad volgebouwd, kregen bestaande huizen extra verdiepingen en woonden velen noodgedwongen op zoldertjes en in kelders. Duizenden mensen huisden in bouwvallige woningen en krotten die gesitueerd waren op de achtererven van de aan de grachten en straten gelegen wonin- gen. Deze krotten waren toegankelijk via stegen, gangen en slop- pen en stonden zo dicht opeen dat zonlicht en frisse lucht er niet konden komen. Stromend water en riolering waren nog onbekende Boven: Woonomstandigheden in een slop in de Jordaan. Links: Kelderwoning in de binnenstad, Beide foto’s: Stadsarchief Amsterdam (SAA) 2 de Da Costabuurt en de Réveilbeweging zadigd van methaan, koolzuurgas en zwavelwaterstof dat – als de luchtdruk daalde – deze gassen op grote schaal vrijkwamen. Voor de omwonenden werkte daardoor de gracht als een barometer; stank kondigde veranderlijk weer aan. Ernstige stank, die samenging met het verschijnen van ontelbare gasbelletjes aan het oppervlak en het opborrelen van stukken modder, was voor hen een teken dat er regen en wind te verwachten viel en mogelijk zelfs storm. Onder grootheden. Amsterdam stonk! Overal werd ontlasting en afval ge- deponeerd en de grachten waren open riolen. Het was zelfs zo erg gesteld, dat men aan het wateroppervlak kon zien wat voor weer het zou worden.
    [Show full text]
  • Wie Was Ook Alweer Willem Bilderdijk?
    Wie was ook alweer Willem Bilderdijk? – door Dirk Goes – Schaakvereniging Amsterdam West speelt in het Bilderdijkpark, dat is genoemd naar de dichter Willem Bilderdijk. Hij is de naamgever van straten en lanen in uiteenlopende Nederlandse steden als Amsterdam, Utrecht, Alkmaar, Rotterdam, Den Haag, Eindhoven en Amersfoort, terwijl zich in Uithoorn een Bilderdijkhof bevindt, waar, o toeval, schaakvereniging De Amstel is gehuisvest. Maar wie was ook alweer Willem Bilderdijk? Willem Bilderdijk werd geboren op 7 september 1756 aan de Westermarkt te Amster- dam. Op vijfjarige leeftijd ging een buurjongen op zijn linkervoet staan, waardoor hij een wond opliep, die slecht werd behandeld. Als gevolg hiervan kreeg hij last van een hardnekkige ontsteking aan het beenvlies, die hem de rest van zijn jeugd aan huis kluisterde. Uit verveling dook hij in de studieboeken en bleek al snel een won- derkind want hij vergaarde in recordtempo een grote kennis in uiteenlopende gebie- den als geschiedenis, taal, filosofie, theologie en wiskunde. Hij wilde als dichter door het leven gaan, maar zijn strenge vader, die belastinginspecteur was, wilde daar niets van weten en hij werd als boekhouder te werk gesteld op zijn kantoor. In 1780 begon Bilderdijk aan de universiteit van Leiden aan een studie rechten, die hij al na twee jaar had afgerond. Vanaf 1782 vestigde hij zich als advocaat te Den Haag. Bilderdijk was gefascineerd door de dood en ging als zodanig geheel mee in de toen- malige tijdgeest, de romantiek, die aan het eind van de 18e eeuw populair was in intellectuele kringen. De dood speelde ook een grote rol in zijn persoonlijk leven.
    [Show full text]
  • Download PDF Van Tekst
    De kunst der poëzy Willem Bilderdijk editie W. van den Berg en J.J. Kloek bron Willem Bilderdijk, De kunst der poëzy (ed. W. van den Berg en J.J. Kloek). Prometheus / Bert Bakker, Amsterdam 1995. Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/bild002kuns01_01/colofon.htm © 2004 dbnl / W. van den Berg en J.J. Kloek 6 Woord vooraf Drs. P. Gerbrandy en dr. G.J. Johannes waren bereid de tekst zorgvuldig te lezen. Wij danken hen voor hun waardevolle commentaar. Ook prof.dr. Margaretha Schenkeveld deed ons een aantal nuttige suggesties. Dr. S. Wiersma was ons behulpzaam bij het thuisbrengen van een aantal toespelingen op de klassieke oudheid. Dr. M. van Hattum was zo vriendelijk ons op het handschrift van De kunst der poëzy te attenderen. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen verleende toestemming tot reproduktie van enkele pagina's uit dit handschrift. Het Bilderdijk-Museum te Amsterdam legde eenzelfde welwillendheid aan de dag met betrekking tot een fragment uit een poëticaal kladhandschrift van Bilderdijk. W. VAN DEN BERG en J.J. KLOEK Willem Bilderdijk, De kunst der poëzy 7 Inleiding Willem Bilderdijk (1756-1831), jurist van professie, maar ook actief als medicus, botanicus, tekenaar, historicus, theoloog en taalgeleerde, was de meest markante figuur in Nederland in de eerste helft van de negentiende eeuw. Deze even buitenissige als veelzijdige persoonlijkheid verwierf echter zijn grootste faam als dichter die geen genre ongemoeid heeft gelaten: fabels en vertellingen, epigrammen en gelegenheidsgedichten, epische, lyrische, dramatische en didactische verzen rolden schijnbaar moeiteloos uit zijn pen. Bij zijn dood liet hij een oeuvre na van maar liefst 300.000 versregels.
    [Show full text]
  • Three Attempts at a Dutch Sublime1 Christophe Madelein & Jürgen
    Three Attempts at a Dutch Sublime1 Christophe Madelein & Jürgen Pieters, University of Ghent Abstract: In this article we present three central texts from the Dutch debate on the sublime between 1750 and 1850. It is surprising that hardly any attention has been paid to these three texts – and, by extension, to the translations of international works on the sublime that preceded their publication in the Dutch- language area. These texts, however, are not the work of second-rate authors: Paulus van Hemert, Johannes Kinker and Willem Bilderdijk are leading representatives of Dutch culture in the first decades of the nineteenth century. Each of these three authors was sufficiently familiar with the international debate on the sublime, as the occasional references in their texts to the writings of fellow authors on the sublime from other countries testify. They were also familiar with the history of the sublime, to which they no doubt hoped to contribute with their own texts. We give a short outline of this historical development and then try to place the Dutch interventions within the framework of the international debate. From this it may then transpire that ‘Dutch attempts at sublimity’ should not by definition be thought of disparagingly. Keywords: Sublime, Netherlands, Kinker, Van Hemert, Bilderdijk In October 1798 an anonymous review of the Lyrical Ballads, the collection by William Wordsworth and Samuel Taylor Coleridge which became legendary as soon as it appeared, was published in the Critical Review. The piece was written by the British critic and poet Robert Southey, a good friend of both authors and Coleridge’s brother-in-law.
    [Show full text]
  • Caroline De Clercq-Boissevain (1799-1879)
    “Zij zegt tegen mij op te zien, maar is oneindig beter dan ik”1 Caroline de Clercq-Boissevain (1799-1879) Men zegt wel eens, “Behind every great man is a great woman.” Hoewel dat voor de huidige tijd een ietwat twijfelachtige bewering is, gold dit in de negentiende eeuw des te meer. In de tijd vóór de vrouwenemancipatie stonden echtgenotes inderdaad achter hun man, en hadden ze vooral in de betere kringen geen werk, maar een ondersteunende rol.2 Het is daarom niet vreemd dat Caroline de Clercq- Boissevain vooralsnog vooral bekend is als de echtgenote van de letterkundige, zakenman en religieuze figuur Willem de Clercq (1795-1844). Willem was zo’n grote man, maar wat voor vrouw was Caroline? Over haar leven en persoon weet men weinig, en er is ook vrijwel geen onderzoek naar gedaan. Dit is opvallend: haar echtgenoot heeft zijn leven lang een dagboek bijgehouden waarin hij veel over zijn leven met Caroline heeft geschreven.3 In zijn memoires komt Carolines naam rond de vijfhonderd keer voor, relatief weinig in een dagboek dat meerdere decennia beslaat en ruim 30.000 pagina’s bevat. Dit maakt het onderzoek naar Caroline niet makkelijker, maar er is wel belang bij dergelijk vrouwenonderzoek. Er kan namelijk geen volledig beeld worden gegeven van het verleden als de bijdrage van vrouwen hierin niet wordt opgenomen. Dit geldt dus ook voor Caroline. Enerzijds heeft ze voor een deel het leven van Willem de Clercq bepaald en is het dus zinvol om te achterhalen in welke mate zij van invloed op hem is geweest en wat voor rol zij heeft gespeeld.
    [Show full text]