Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000

PAŃ STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY

OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA

OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Warszawa 2004 Autorzy: Alicja Maćków*, Józef Lis**, Anna Pasieczna**, Izabela Bojakowska**, Stanisław Wołkowicz** Główny koordynator Mapy: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny: Jacek Koźma** Redaktor tekstu: Anna Gabryś-Godlewska**

* Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „PROXIMA” S. A. ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Spis treści

I. Wstęp – A. Maćków ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – A. Maćków ...... 3 III. Budowa geologiczna – A. Maćków ...... 6 IV. Złoża kopalin – A. Maćków...... 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – A. Maćków...... 14 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin – A. Maćków...... 14 VII. Warunki wodne – A. Maćków...... 15 1. Wody powierzchniowe...... 15 2. Wody podziemne...... 15 VIII. Geochemia środowiska...... 18 1. Gleby – J. Lis, A. Pasieczna...... 18 2. Osady wodne - I. Bojakowska………………………………………………………… 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – S. Wołkowicz ...... 23 IX. Składowanie odpadów – A. Maćków …………………………………………………….25 X. Warunki podłoża budowlanego – A. Maćków...... 33 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – A. Maćków ...... 34 XII. Zabytki kultury – A. Maćków ...... 37 XIII. Podsumowanie – A. Maćków...... 38 XIV. Literatura...... 39

I. Wstęp

Przy opracowywaniu arkusza Prochowice Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGP) wykorzystano materiały archiwalne arkusza Prochowice Mapy geologiczno- gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w roku 1997 w Przedsiębiorstwie Geolo- gicznym we Wrocławiu PROXIMA S.A. (Maćków, 1997). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o instrukcję opracowania i aktualizacji MGGP (Instrukcja..., 2002). Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w sześciu warstwach informacyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i warstwa składowania odpadów), warunki podłoża budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Do opracowania treści mapy zbierano materiały w archiwach: Przedsiębiorstwa Geolo- gicznego PROXIMA S.A., Państwowego Instytutu Geologicznego - Oddział Dolnośląski, w Regionalnym Banku Danych Hydrogeologicznych, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwo- wych we Wrocławiu oraz w Wydziale Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego Delega- tura w Legnicy. Wykorzystano też informacje uzyskane w starostwach powiatowych, urzę- dach gmin i od użytkowników złóż. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej zajmującej się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofizjogra- ficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Dane dotyczące poszczególnych złóż kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z Mapą geośrodowiskową Polski w skali 1:50 000.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Położenie geograficzne arkusza Prochowice wyznaczają współrzędne: 16o15’-16o30’ długości geograficznej wschodniej i 51o10’-51o20’ szerokości geograficznej północnej. Obszar arkusza Prochowice administracyjnie należy do województwa dolnośląskiego obejmując fragmenty powiatów: lubińskiego, legnickiego, średzkiego i wołowskiego. Do po-

3 wiatu lubińskiego należą południowe fragmenty gmin Lubin i Ścinawa. Powiat legnicki re- prezentują wschodnie obszary gmin: Kunice, Legnickie Pole oraz centralnie położone miasto i gmina Prochowice, do której od południa przylegają tereny gminy Ruja. Wschodnią część terenu arkusza zajmuje fragment powiatów: wołowskiego z gminą Wołów i średzkiego z gmi- ną Malczyce Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 1998) arkusz Prochowice poło- żony jest na obszarze trzech makroregionów: Niziny Śląsko-Łużyckiej, Niziny Śląskiej i Wa- łu Trzebnickiego. Nizinę Śląsko-Łużycką reprezentują fragmenty dwóch mezoregionów: Wy- soczyzny Lubińskiej i Równiny Legnickiej. Do Niziny Śląskiej należą tu fragmenty mezore- gionów: Wysoczyzny Średzkiej, Pradoliny Wrocławskiej i Wysoczyzny Rościsławickiej. W obręb Wału Trzebnickiego wchodzi niewielka część mezoregionu Obniżenia Ścinawskiego (fig. 1). Ukształtowanie powierzchni terenu w obrębie omawianego arkusza jest zróżnicowane. Tereny położone w dolinie Odry i Kaczawy mają charakter nizinny. Średnie wartości rzęd- nych kształtują się tu w granicach od 93 do 105 m n.p.m. Na obszarach wysoczyzn moreno- wych wysokości bezwzględne wahają się od 120 do 163 m n.p.m. Większe kompleksy leśne występują w części północnej arkusza oraz wzdłuż biegu rzeki Odry (lasy wodochronne). Część południowa jest bardzo słabo zalesiona. Analizowany obszar znajduje się w jednym z najcieplejszych rejonów kraju. Średnia temperatura roczna wynosi tu 8,7oC, suma rocznych opadów zawiera się w przedziale 500- 600 mm, a utrzymywanie się pokrywy śnieżnej trwa 50-60 dni. Okres wegetacyjny jest długi i wynosi 225 dni. Główne kierunki wiatrów to: zachodni i północno-zachodni (Kondracki, 1988). Pod względem gospodarczym obszar ten ma charakter rolniczy. W części centralnej arkusza położony jest jedyny ośrodek miejsko-przemysłowy - miasto Prochowice. Znajdują się tu: Prochowickie Zakłady Wyrobów Skórzanych „Proskór” S.A., „Proskór Bis” s.c. - Za- kład Garbarski, „Młyn zbożowy”, „Tartak Prochowice” i „Browar Vifling”. Poza wymienionymi, do większych przedsiębiorstw zlokalizowanych na obszarze arkusza, należą ponadto: Cukrownia w Malczycach „Naftobazy”, Zakłady Gospodarki Produktami Naftowymi w Ka- wicach, „Rolompex” w Rogowie Legnickim (produkcja pasz) i „Promet” w Lisowicach (wyroby z betonu dla budownictwa).

Fig. 1. Położenie arkusza Prochowice na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998)

1 – granica prowincji; 2 – granica podprowincji; 3 − granica makroregionu; 4 − granica mezoregionu Prowincja: Niż Środkowoeuropejski Podprowincja: Niziny Sasko-Łużyckie Makroregion: Nizina Śląsko-Łużycka Mezoregiony Niziny Śląsko-Łużyckiej: 317.76 − Wysoczyzna Lubińska, 317.77 − Równina Legnicka, 317.78 − Równina Chojnowska Podprowincja: Niziny Środkowopolskie Makroregion: Obniżenie Milicko-Głogowskie Mezoregion Obniżenia Milicko-Głogowskiego: 318.33 – Kotlina Żmigrodzka Makroregion: Wał Trzebnicki Mezoregiony Wału Trzebnickiego: 318.43 − Obniżenie Ścinawskie, 318.44 − Wzgórza Trzebnickie Makroregion: Nizina Śląska Mezoregiony Niziny Śląskiej: 318.51 − Wysoczyzna Rościsławska, 318.52 - Pradolina Wrocławska, 318.531 − Wysoczyzna Średzka, 318. 532 – Równina Wrocławska Prowincja: Masyw Czeski Podprowincja: Sudety i Przedgórze Sudeckie Makroregion: Przedgórze Sudeckie Mezoregion Przedgórza Sudeckiego: 332.11 − Wzgórza Strzegomskie Makroregion; Podgórze Zachodniosudeckie Mezoregion Pogórza Zachodniosudeckiego: 332.27 − Pogórze Kaczawskie

5 III. Budowa geologiczna

Obszar arkusza Prochowice (Szałajdewicz, 1980) leży w obrębie bloku przedsudeckiego, a tylko niewielka, północno-wschodnia jego część na monoklinie przedsudeckiej. Podłoże obu jednostek budują zmetamorfizowane utwory proterozoiczne, do których zaliczono amfi- bolity, łupki i granitognejsy oraz utwory staropaleozoiczne reprezentowane przez łupki, sza- rogłazy i granitognejsy. Na obszarze monokliny zalegają na nich niezgodnie osady permu, wykształcone w postaci piaskowców czerwonego spągowca oraz wapieni dolomitycznych i łupków ilastych cechsztynu. Na utworach krystalicznych bloku przedsudeckiego i osadach permu monokliny leży pokrywa utworów młodszych należących do kenozoiku. Odsłaniają się one na powierzchni w postaci osadów trzeciorzędowych i czwartorzędowych (fig. 2). Trzeciorzęd reprezentowany jest przez osady miocenu i pliocenu. Osady miocenu dolnego występują głównie w północno-wschodniej i północnej części arkusza. W skład ich wchodzą drobnoziarniste żwiry, piaski różnoziarniste, piaski ilaste i iły oraz pokład ścinawski węgla brunatnego. Osady miocenu środkowego rozpoczynają mułki ilaste i iły z przewarstwieniami piasków kwarcowych serii łużycko-śląskiej. W stropie tej serii leży łużycki pokład węgla brunatnego (w części zachodniej arkusza jest on głównym udokumentowanym pokła- dem tej kopaliny). Wyżej, w profilu miocenu środkowego, występują piaski drobnoziarniste, mułki i iły serii Mużakowa z towarzyszącym pokładem węgla brunatnego. Do górnej części miocenu środkowego zaliczony został również pokład węgla brunatnego Henryk oraz iły sza- re, rozpoczynające serię poznańską. Górny miocen reprezentują osady serii poznańskiej: poziom iłów zielonych (iły często mułkowate i piaszczyste z przewarstwieniami piasków i muł- ków) i poziom iłów płomienistych (iły, iły mułkowate i mułki ilaste miejscami z wkładkami piasków drobnoziarnistych). Na iłach płomienistych leżą plioceńskie piaski i żwiry kwarco- wo-skaleniowe oraz iły kaolinowe serii Gozdnicy, lub bezpośrednio utwory czwartorzędowe. Wychodnie skał trzeciorzędu na arkuszu Prochowice odsłaniają się na powierzchni w rejonie Domaszkowa, Prochowic, Malczyc, Kwietna i Rogoźnika. Utwory czwartorzędowe pochodzą z okresu zlodowacenia południowopolskiego, środ- kowopolskiego, północnopolskiego i holocenu. Duże rozprzestrzenienie mają piaski i żwiry terasów nadzalewowych zlodowacenia północnopolskiego występujące w dolinie rzeki Ka- czawy. Są to piaski grubo- i średnioziarniste zawierające niekiedy znaczną domieszkę żwiru. Udokumentowane tu zostało, największe z eksploatowanych na arkuszu, złoże kruszywa naturalnego „Szczytniki”. Mniejszą przydatność surowcową i znaczenie tylko lokalne mają wy- stępujące w postaci niewielkich pagórków i płatów piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz pia-

6 ski i żwiry moren czołowych zlodowacenia środkowopolskiego, zalegające w południowej części arkusza.

Fig. 2. Położenie arkusza Prochowice na tle szkicu geologicznego regionu wg E. Rühle (1986)

Czwartorzęd, holocen: 1 − utwory akumulacji rzecznej; 2 − piaski eoliczne; plejstocen: 3 − piaski akumulacji rzecznej; 4 − lessy; 5 − iły, mułki, piaski zastoiskowe; 6 − piaski i żwiry wodnolodowcowe; 7 − gliny zwałowe, głazy, żwiry, piaski akumulacji lodowcowej. Trzeciorzęd, pliocen: 8 − iły, iłowce, piaski z wkładkami węgli brunatnych; miocen: 9 − iły, iłowce, mułki, piaski z pokładami węgli brunatnych; 10 − skały wylewne zasadowe i tufy. Dewon − ordowik: 11 − łupki ilaste i piaszczyste oraz kwarcyty. Sylur - ordowik: 12 − fyllity, wapienie, metaszarogłazy, łupki krystaliczne, zieleńce, kwarcyty, zmetamorfizowane skały wylewne. Kambr: 13 − zieleńce i marmury. Młodszy paleozoik: 14 − granity. Kambrosylur i proterozoik: 15 − gnejsy, 16 − dyslokacje w utworach starszych od czwartorzędu

Poza wyżej opisanymi utworami czwartorzędowymi, na obszarze arkusza Prochowice występuje poziom glin z okresu zlodowacenia południowo- i środkowopolskiego, piaski

7 i żwiry rzeczne zlodowacenia środkowopolskiego (dolina Odry), mułki zastoiskowe, gliny lessopodobne i deluwialne oraz holoceńskie iły, piaski, mułki i mady, a także torfy. Torfy występują w rejonie Jeziora Koskowickiego, mają małe rozprzestrzenienie i są silnie zapiasz- czone.

IV. Złoża kopalin

Na obszarze arkusza Prochowice udokumentowanych jest jedenaście złóż (tabela 1), w tym: dwa złoża węgla brunatnego „Legnica” - Pole Północne i „Legnica” - Pole Wschod- nie, trzy złoża surowców ceramiki budowlanej: „Prochowice”, „Jaśkowice Legnickie” i „Ku- nice III” oraz sześć złóż kruszywa naturalnego: „Legnica-Pole Wschodnie”, „Szczytniki- Pole A, B, C, D”, „Lubiąż”, „Ruja”, „Szczytniki I” i „Malcze I”.

W 1968 r. udokumentowano w kategorii C1+C2 największe w rejonie Dolnego Śląska złoże węgla brunatnego „Legnica” (Różycki, 1968), składające się z trzech pól: północnego, wschodniego i zachodniego. W latach siedemdziesiątych rozpoznano szczegółowo pole zachodnie i na tej podstawie opracowano oddzielną dokumentację geologiczną złoża „Legni- ca” - Pole Zachodnie (Różycki, 1978).W 1990 r. sporządzona została dokumentacja geologiczna złoża „Legnica” - Pole Wschodnie (Wałachowska, 1990). Stan rozpoznania pola pół- nocnego złoża „Legnica” nie uległ zmianie. W opracowanym w 1980 r dodatku do dokumentacji (Woszczatyńska, 1980) wydzielone zostały tylko zasoby tego pola, według stanu na 1968 r. W 1996 r. dokonano przeliczenia zasobów tego pola (Dyląg, Kasiński, Piwocki, Su- terms, 1996) według kryteriów bilansowości z 1978 r., ale zasoby te nie zostały zatwierdzone. Na obszarze arkusza Prochowice znajdują się fragmenty złoża „Legnica” - Pole Północ- ne i „Legnica” - Pole Wschodnie. Złoże „Legnica” - Pole Północne udokumentowane zostało (Różycki, 1968) w kategorii

C2. Na obszarze arkusza Prochowice znajduje się największy, wschodni fragment tego złoża. Pozostała jego część położona jest na terenie arkuszy: Legnica, Ścinawa i Lubin. Pole Północne ma najmniej korzystne warunki geologiczno-górnicze z udokumentowanych w rejonie Legnicy złóż węgla brunatnego. Nadkład złoża jest tu o ponad 40 m większy od występującego na Polu Wschodnim i wynosi 186,7 m. Grubość pokładu głównego osiąga 15 m, a pozostałych pokładów towarzyszących wynosi 4,9 i 7,7 m. Powierzchnia złoża zajmuje 38,5 km2, a zasoby geologiczne bilansowe wynoszą 1 025 mln ton. Jakość węgla brunatnego z Pola Północnego jest również mniej korzystna od pozostałych pól złoża „Legnica”.

8 Tabela 1

Złoża kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja

Zasoby Nr Wiek Stan geologiczne Kategoria Wydobycie Zastosowanie Przyczyny złoża Nazwa Rodzaj kompleksu zagospodarowania 3 Klasyfikacja złóż bilansowe rozpoznania (tys. t, tys. m ) kopaliny konfliktowości na złoża kopaliny litologiczno- 3 złoża (tys. t, tys.m *) złoża mapie surowcowego wg stanu na rok 2002 (Przeniosło, 2003) Klasy 1-4 Klasy A-C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Legnica - Pole 1 Wb Tr 1 025 356 C N 0 E 2 C U Północne* 2 Legnica - Pole Wb 839 312 B+C +C N 0 E 2 2 Tr 1 2 B U Wschodnie i (ic)** 727 650** C2 Scb 4 Legnica - Pole 3 pż Q 299 572 C N 0 Sb, Sd 4 B Gl, Z, K Wschodnie* 2 Szczytniki 4 Pole A, B, C, pż Q 68 738 B+C1+C2 G 535 Sb, Sd 3 A - D*

5 Prochowice i (ic) Tr 1 080* C1 Z 0 Scb 4 A -

6 Lubiąż p Q 195 C1* Z 0 Sb 4 A -

Jaśkowice 7 i (ic) Tr 578* C Z 0 Scb 3 A - Legnickie 1

8 Kunice III i (ic) Tr 7 174* C2+C2 N 0 Scb 4 B Gl

10 Ruja p Q 4 C1* Z 0 Sb 4 -

11 Malczyce I p, Q 308 C1 Z 0 Sb 4 A -

12 Szczytniki I p, Q 1 517 C1 N 0 Sb, Sd 4 A -

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Malczyce ** p Q - - ZWB - - - - -

Rubryka 2: * − złoże położone również na arkuszu Legnica, ** − złoże wyeksploatowane w myśl zatwierdzonego Dodatku (Drozdowski, 1998) wnioskowane do skreślenia z Bilansu zasobów w 1998 r. figuruje w ewidencji z zasobami 55 tys. ton Rubryka 3: p – piaski, pż – piaski i żwiry, i (ic) – iły ceramiki budowlanej, Wb – węgiel brunatny, ** − kopalina towarzysząca Rubryka 4: Q – czwartorzęd, Tr − trzeciorzęd Rubryka 6: * − złoże zarejestrowane (kategoria przypisana umownie) Rubryka 7: złoża: G – zagospodarowane, N – niezagospodarowane, Z – zaniechane, ZWB – złoże wykreślone z bilansu (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej zamieszczonej w materiałach archiwalnych) Rubryka 9: E – kopaliny energetyczne; kopaliny skalne: Sb – budowlane, Sd – drogowe, Scb − kopaliny ceramiki budowlanej Rubryka 10: złoża: 2 – rzadkie w skali kraju lub skoncentrowane w określonym regionie, 4 – powszechne, licznie występujące, łatwo dostępne Rubryka 11: złoża: A – małokonfliktowe, B – konfliktowe, C – bardzo konfliktowe Rubryka 12: Gl – ochrona gleb, U − ogólna uciążliwość dla środowiska, Z − konflikt z zagospodarowaniem terenu, K – ochrona krajobrazu

Jest to głównie węgiel energetyczny o dużej zawartości siarki (1,58%) i najwyższej zawarto- ści popiołu (18,9%). Jego wartość opałowa jest niższa w porównaniu do Pola Wschodniego. Złoże „Legnica” - Pole Północne jest bardzo konfliktowe ze względu na ogólną uciążliwość dla środowiska. Złoże „Legnica” - Pole Wschodnie w obecnych granicach zostało udokumentowane w kategorii B+C1+C2 (Wałachowska, 1990) w oparciu o kryteria bilansowości z 1978 r. W kategorii C2 rozpoznano tylko niewielki fragment pokładu II we wschodniej części złoża. Od północy omawiane pole graniczy z Polem Północnym, a od zachodu z Polem Zachodnim zło- ża węgla brunatnego „Legnica”. Na terenie arkusza Prochowice położona jest przeważająca jego część, pozostała w obrębie arkusza Legnica. Powierzchnia omawianego pola wynosi 37,9 km2, a zasoby geologiczne bilansowe 839 mln ton. Złoże budują cztery pokłady węgla brunatnego, zalegające pod średnim nadkładem 137,3 m. Pokładem głównym jest środkowo- mioceński łużycki pokład węgla brunatnego o grubości 16,4 m. Grubość trzech pokładów towarzyszących wynosi: 3,3 m, 5,8 m i 9,3 m. Jest to wysokiej jakości węgiel energetyczny o zawartości popiołu 18,1% i wartości opałowej 2204 kcal/kg. Zawartość siarki wynosi 0,99 %. Złoże „Legnica” - Pole Wschodnie zaklasyfikowano jako konfliktowe ze względu na ogólną uciążliwość dla środowiska. W nadkładzie trzeciorzędowym tego złoża, jako kopalina towarzysząca, udokumento- wany został w kategorii C2 surowiec dla ceramiki budowlanej, który stanowią iły i mułki serii poznańskiej i serii Mużakowa. Są one przydatne do produkcji wyrobów grubościennych i cienkościennych ceramiki budowlanej. Obie kopaliny: główna (węgiel brunatny) i towarzy- sząca (surowiec dla ceramiki budowlanej) ujęte zostały w jednej dokumentacji (Wałachow- ska, 1990). Ponadto, w nadkładzie czwartorzędowym udokumentowano złoże piasków i żwirów „Legnica - Pole Wschodnie” (Turczyn, 1994) . Jest to również kopalina towarzyszą- ca złożu węgla. Złoże kruszywa naturalnego i piasków podsadzkowych „Legnica-Pole Wschodnie” (Turczyn, 1994), udokumentowane zostało z pominięciem kryteriów geologiczno-górniczych dla złóż kruszywa. Przeważająca jego część położona jest na obszarze arkusza Prochowice, pozostała na terenie arkusza Legnica. Złoże budują piaski i żwiry rzeczne związane z doliną Kaczawy. Jego powierzchnia wynosi 15,1 km2, a średnia miąższość kopaliny 10,3 m. Wystę- puje tu dobrej jakości kruszywo przydatne głównie dla budownictwa oraz do podsadzki hy- draulicznej (po przeróbce). Zawartość ziarn do 2 mm wynosi 52%, a pyłów mineralnych średnio 1,7%.

11 Złoże „Szczytniki” stanowi wyłączony dodatkiem do dokumentacji (Turczyn, 1989) fragment złoża kruszywa naturalnego „Legnica-Pole Wschodnie". Jest to największe, eksploatowane złoże na obszarze omawianego arkusza. Udokumentowane zostało w czterech polach zasobowych. Pola B, C, D rozpoznane są w kategorii B+C1, natomiast oddalone w kierunku zachodnim pole A w kategorii C2. Powierzchnia złoża wynosi 404 ha, a jego miąższość kształtuje się w granicach 4,1-15,2 m. Budują go piaski i żwiry rzeczne o zawartości 56% ziarn o średnicy do 2 mm. Pyły mineralne stanowią 1,1%, a zawartość ziarn słabych i zwie- trzałych wynosi średnio 10%. Kruszywo nie zawiera związków siarki, części obcych i orga- nicznych. Złoże jest całkowicie zawodnione i jego eksploatacja odbywa się spod lustra wody. Zgodnie z wykonaną oceną oddziaływania złoża „Szczytniki” na środowisko (Fiszer, 1996), zaklasyfikowano go do złóż małokonfliktowych. Jego eksploatacja może być prowadzona bez ograniczeń. Złoże „Szczytniki” (Maćków, 2000) budują piaski rzeczne tarasów nadzalewowych rzeki Kaczawy. Jego powierzchnia wynosi 6,4 ha, a miąższość kopaliny zalegająca pod nad- kładem 0,2-0,4 m waha się od 10,7 do 14,8 m, średnio 12,7 m. Kruszywo o średniej zawarto- ści 76,7% ziarn o średnicy do 2 mm i pyłów mineralnych 4,6% przydatne jest dla budownictwa i drogownictwa. Złoże jest małokonfliktowe w stosunku do elementów środowiska. Trzy kolejne złoża kruszywa naturalnego omawianego terenu - „Ruja”, „Lubiąż”, „Mal- czyce I” udokumentowane zostały na potrzeby lokalne. Złoże „Ruja” (Marszałek, Maszkiewicz, 1985) o powierzchni około 0,5 ha, jest już praktycznie całkowicie wyeksploatowane (pozostało 4 tys. ton). Stanowiły go piaski występu- jące w formie soczewki, wśród glin piaszczystych. Jego eksploatacja została zaniechana przed 1992 r. Należy dokonać rozliczenia zasobów i usunąć złoże z Bilansu zasobów. Złoże „Lubiąż” (Łuciuk, 1981) budują piaski o zawartości 83% ziarn o średnicy do 2 mm. Powierzchnia złoża wynosi 2,8 ha, a średnia miąższość kopaliny 4,5 m. Jego eksploatacja została zaniechana przed 1992 r. Złoże jest obecnie własnością Skarbu Państwa. Jest to złoże małokonfliktowe i jego eksploatacja może przebiegać bez ograniczeń. Złoże „Malczyce” udokumentowano w 1994 r. (Krzyśków, 1994), a jego eksploatację zakończono w 1997 r. Kopalinę stanowił piasek o zawartości 99,7% ziarn o średnicy do 2 mm . Opracowany i zatwierdzony dodatek rozliczeniowy (Drozdowski, 1998) uwidocznił, że zasoby piasku zostały wyeksploatowane a w ramach akcji przeciwpowodziowej w 1997 r. ze złoża wydobyto 25,5 tys. ton surowca ponad pierwotną ustawową ilość. Z Urzędu Woje- wódzkiego wystosowano pismo o skreślenie złoża z Bilansu a mimo to od szeregu lat figuruje ono w ewidencji z zasobami w ilości 55 tys. ton.

12 Złoże „Malczyce I” (Drozdowski, 1998) udokumentowano w kat. C1. Na powierzchni 2,5 ha pod średnim nadkładem 0,6 m (gleba, glina) zalega piasek o miąższości 0,2-13,8 m, średnio 7,5 m. Charakteryzuje się on średnią zawartością ziarn do 2 mm w ilości 99,9% i py- łów 4,2%. Piasek przydatny jest dla budownictwa i drogownictwa. Złoże jest małokonflikto- we w stosunku do elementów środowiska. Złoże „Prochowice” (Lis, 1980) stanowią iły serii poznańskiej, udokumentowane na powierzchni 9,4 ha. Miąższość pierwszego poziomu złoża wynosi 5,5 m, a drugiego poziomu 8,8 m. Nadkład o średniej grubości 0,6 m stanowi głównie gleba i piaski. Kopalina jest przydatna do produkcji cegły pełnej oraz wyrobów drążonych i cienkościennych. Zawiera ona domieszki marglu do 0,003%. Skurczliwość suszenia dla iłów poziomu pierwszego wynosi średnio 8,02%, a drugiego - 7,4%. Złoże jest małokonfliktowe w stosunku do elementów środowiska, co wykazała również ocena oddziaływania eksploatacji na środowisko (Krzy- sków, Kasprzak, 1995). Złoże „Jaśkowice Legnickie” (Obłąk, Suchański, 1958). Charakteryzuje się bardzo nie- regularną budową. W jego skład wchodzą przewarstwiające się iły, gliny i piaski. Pozycja stratygraficzna tych utworów nie została jednoznacznie określona w dokumentacji. Brak jest dowodów na ich wiek trzeciorzędowy, są to raczej utwory czwartorzędowe. Powierzchnia złoża stanowi 9,9 ha, a średnia jego miąższość 5,9 m. W profilu złoża, średnia miąższość po- szczególnych warstw wynosi: iły-3,5 m; glina-0,9 m; piasek-1,4 m. Kopalina jest przydatna tylko do produkcji cegły pełnej i dziurawki. Wykonane badania wykazały wysoką nasiąkliwość, dochodzącą do 36,6%. Skurczliwość suszenia wynosi 4,1- 8,6%. Brak informacji o zawartości marglu. Eksploatacja tego złoża zaniechana została na początku lat 60-tych. Złoże jest małokonfliktowe w stosunku do elementów środowiska.

Złoże „Kunice III” zostało rozpoznane w kategorii C1+C2 (Wilkońska, Rataj, 1999).

Składa się ono z dwu pokładów, dolnego i górnego, w kat. C1 o łącznej powierzchni 33,86 ha, i pokładu górnego w kat. C2 o powierzchni 31,41 ha. Miąższość złoża jest zmienna, w kat. C1 waha się od 3,9 do 10,5 m, średnio 7,0 m dla pokładu górnego oraz 5,1 do 24,6 m; śr. 12,9 m dla dolnego. W kat. C2 miąższość wynosi od 2,6 do 14,5 m, śr. 7,5 m. Nadkład grubości 0,2 do 5,4 m, śr. 1,1 m stanowi: gleba, piaski, gliny pylaste, w spągu występują mułki i piaski. Surowiec zawiera: do 3,4% domieszek gruboziarnistych trudno rozkruszalnych o średnicy powyżej 2 mm, skurczliwość suszenia wynosi od 6,0 do 12,6%, a zawartość wody zarobowej od 15,2 do 34,2%. Temperatura wypału 1130oC. Nasiąkliwość od 0,7 do 11,9% a wytrzyma- łość na ściskanie od 9,88 do 61,88 MPa. Kopalina jest przydatna do produkcji wyrobów gru- bościennych, cienkościennych oraz dachowych. Złoże jest częściowo zawodnione. Zakwalifi-

13 kowane zostało jako konfliktowe w stosunku do środowiska przyrodniczego. Na powierzchni złoża występują gleby chronione dla rolniczego użytkowania.

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na obszarze arkusza Prochowice eksploatowane jest jedno złoże kruszywa naturalnego „Szczytniki”, dla którego utworzono teren i obszar górniczy o powierzchni 471 ha. Eksplo- atacja kopaliny prowadzona jest spod wody. Na obszarze złoża usytuowany jest zakład prze- róbki kruszywa. Proces przeróbczy prowadzony jest tzw. metodą „na mokro”, przy użyciu wody. Stosowane główne metody przeróbki to: przesiewanie, kruszenie i sortowanie. Zakład składa się z dwóch węzłów produkcyjnych: wstępnego, w którym produkt stanowi piasek i mieszanka piaskowo-żwirowa 0-16 mm oraz węzła końcowego, w którym produkowane są żwiry frakcji 2-8 mm, 8-16 mm, 16-32 mm, 2-16 mm oraz mieszanka piaskowo-żwirowa 0-4 mm. Następuje tu również kruszenie nadziarna powyżej 32 mm. Właściciel złoża „Malczyce I”, Zakład Budżetowy Gospodarki Komunalnej i Mieszka- niowej, posiada od 1998 r. niezbędne dokumenty zezwalające na eksploatację. Ustanowiono dla złoża obszar (2,5 ha) i teren (4,67 ha) górniczy a udzielona koncesja ważna jest do 2018 r. Eksploatację złoża prowadzono w 1999 r. aktualnie na złożu nie ma wydobycia. Złoże „Prochowice” eksploatowane było do 1997 r. Po zaprzestaniu wydobycia zakład produkcyjny (cegielnię i zaplecze) rozebrano. Utworzony w 1996 r. obszar (9,4 ha) i teren (11,3 ha) górniczy oraz koncesja na wydobycie są aktualne.

VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin

Na obszarze arkusza Prochowice wytypowano dwa obszary perspektywiczne występo- wania iłów w rejonach Kwietna i Rogoźnika (Stachowiak, Seifert, Maćków, 2004). Obszar perspektywiczny iłów w rejonie Kwietna, przedłuża się w okolice Dębic na teren arkusza Wądroże Wielkie. Powierzchnia całego obszaru wynosi 2 822 ha. Wykonane badania iłów płomienistych wykazały ich przydatność do produkcji wyrobów cienkościennych, drążonych i klinkieru. Rejon Rogoźnika obejmuje powierzchnię 775 ha. Na terenie arkusza Prochowice leży jego północna część, a południowa w obrębie arkusza Wądroże Wielkie. Na obszarze tym znajdują się liczne wychodnie iłów zielonych i płomienistych. Badaniami technologicznymi objęto poziom iłów zielonych i płomienistych. Są one przydatne do produkcji wyrobów ce- ramicznych i klinkierowych (wysoka wytrzymałość tworzywa spieczonego od 104,5-

14 128,7 MPa). Kopalina nie nadaje się na wyroby kamionkowe, ze względu na tendencję pęcz- nienia w temperaturze 12000C (Dyjor, Gawroński, 1982). Na terenie arkusza Prochowice wyznaczono (Stachowiak, Seifert, Maćków, 2004) obszar prognostyczny dla węgla brunatnego (tabela 2). Jest on podzielony na dwa pola. Pole 1, w rejonie wsi Komorniki-Ruja, położone jest w południowej części terenu arkusza i przecho- dzi na obszar arkusza Wądroże Wielkie. Pole 2, występuje na południe od złoża „Legnica” - Pole Wschodnie. Powierzchnia poszczególnych pól wynosi odpowiednio 1 803,6 ha i 786,9 ha. Zasoby węgla brunatnego oszacowane zostały na 471,4 mln ton. Na terenie arkusza Prochowice, w rejonie Lubiąża, prowadzono poszukiwania złóż su- rowców ilastych (Szepietowska, 1978). Uzyskane wyniki nie dały podstaw do kontynuowania badań. Tabela 2 Wykaz obszarów prognostycznych

Grubość Numer Po- Wiek Średnia kompleksu Zasoby obszaru wierz- Rodzaj kompleksu Parametry grubość litologiczno - w kategorii Zastosowanie na chnia kopaliny litologiczno- jakościowe nadkładu surowcowego D1 kopaliny mapie (ha) surowcowego (m) od – do (mln. ton) średnia (m) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 zawartość popio- łu: 9,45-31,30%, średnio: 17,27% Pole 1* 1 803,6 wartość opałowa: 5,4-25,5, 7751- 108,7 średnio - 14,4 10581 kJ/kg, Wb Tr 471,4 E średnio: 9496 kJ/kg 105,8 4,7-20,0 Pole 2 786,9 średnio: 10,6 zawartość siarki całkowitej: 0,32-1,14%, średnio: 0,61%

Rubryka 1: * − pole, częściowo poza arkuszem Rubryka 3: Wb − węgiel brunatny Rubryka 4: Tr − trzeciorzęd Rubryka 9: E – kopaliny energetyczne

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Obszar arkusza Prochowice położony jest w dorzeczu Odry. Głównymi rzekami tego obszaru są Odra, Kaczawa i Cicha Woda. Północno-zachodnia część arkusza (Wysoczyzna Lubińska) odwadniana jest przez Nową Młynówkę, część północno-wschodnia (Wysoczyzna

15 Rościsławska) należy do zlewni Jezierzycy, część centralno-wschodnią odwadnia sama Odra. Obszar Wysoczyzny Średzkiej należy do zlewni Cichej Wody, natomiast pozostała część obszaru (Równina Legnicka i Pradolina Wrocławska) odwadniana jest przez Kaczawę. Między wymienionymi zlewniami przebiegają działy wodne III-rzędu oraz wododziały niższych rzę- dów. Na terenie arkusza monitorowane były (Kwiatkowska-Szygulska, 2003) wody rzek Ka- czawy i Odry. Badania wód Kaczawy prowadzono w punkcie pomiarowo-kontrolnym u uj- ścia do Odry a Odry poniżej ujścia Kaczawy. Analizy wykazały pozaklasowy charakter wód. Powódź w lipcu 1997 roku, objęła na arkuszu Prochowice rozległe tereny położone w dolinie Odry.

2. Wody podziemne

Na obszarze arkusza Prochowice występują dwa piętra wodonośne o znaczeniu użyt- kowym: czwartorzędowe i trzeciorzędowe (Malinowska-Pisz, 1997). Czwartorzędowe piętro wodonośne związane jest z utworami rzecznymi doliny Odry i Kaczawy oraz osadami wodnolodowcowymi występującymi na obszarach wysoczyzn. Miąższość warstw wodonośnych wynosi od kilku do 30 m. Zwierciadło ma na ogół charakter swobodny, miejscami tylko lekko napięty. Wydajności tego piętra są bardzo zróżnicowane i kształtują się w granicach od 1 do ponad 100 m3/h, przy depresjach dochodzących do 60 m. Na obszarze arkusza tylko 6 ujęć (naniesiono je na mapę) posiada wydajność powyżej 100 m3/h. Zlokalizowane są one głównie w dolinie rzeki Kaczawy (okolice Prochowic i Li- sowic). Warstwy wodonośne piętra czwartorzędowego, na bardzo dużym obszarze (Kawice - Prochowice - Lisowice - Szczytniki - Kunice) nie są izolowane od powierzchni ziemi. Brak izolacji umożliwia migrację do ujmowanego poziomu zanieczyszczeń związanych z działalnością rolniczą, hodowlaną i przemysłową. Na obszarze tym wskazane jest podjęcie działań związanych ze ścisłą ochroną wód podziemnych. Drugim zbiornikiem wód podziemnych na charakteryzowanym obszarze są utwory piaszczysto-żwirowe trzeciorzędu. Głębokość ich zalegania jest bardzo zróżnicowana. W części północno-zachodniej występują na głębokości powyżej 100 m (max. około 150 m). Miąższość wodonośnej warstwy użytkowej waha się od kilku do ponad 20 m. Zwierciadło wody występuje często pod ciśnieniem i stabilizuje się kilka metrów ponad powierzchnią terenu. Wydajności ujęć wody, podobnie jak w utworach czwartorzędowych, są zmienne i wynoszą w granicach od kilku (min. 2,5 m3/h) do powyżej 100 m3/h. Na obszarze arkusza

16 Prochowice żadne z ujęć nie przekracza tej wydajności.

Fig. 3. Położenie arkusza Prochowice na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, w skali 1: 500 000 wg A.S. Kleczkowskiego (1990)

1 − obszar najwyższej ochrony (ONO); 2 − obszar wysokiej ochrony (OWO); 3 − granica GZWP w ośrodku szczelinowym i szczelinowo- porowym Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodonośnych: 316 − Subzbiornik Lubin, trzeciorzęd (Tr), 303 − Pradolina Barycz-Głogów, czwartorzęd (Q), 318 − Słup-Legnica, trzeciorzęd (Tr), 319 − Subzbiornik Prochowice-Środa, trzeciorzęd (Tr).

W granicach omawianego terenu występuje trzeciorzędowy zbiornik wód podziemnych Prochowice-Środa, wymagający wysokiej ochrony (OWO). Granice tego zbiornika (Klecz- kowski, 1990) przedstawia figura 3. Jest to zbiornik regionalny, izolowany od góry iłami trze-

17 ciorzędowymi oraz pokrywami utworów czwartorzędowych, co wpływa na ograniczenie przenikania zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Generalnie wody trzeciorzędowe są lepsze jakościowo od wód z ujęć czwartorzędowych, wymagają jednak, zazwyczaj prostego, uzdat- niania.

VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano wartości dopuszczalne stężeń określone w Załączniku do Rozporządzenia Ministra środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 października 2002r., poz. 1359). Wartości dopuszczalne pierwiastków dla poszczególnych grup zanieczyszczeń oraz zakresy i ich przeciętne zawartości w glebach z terenu arkusza 724-Prochowice zamieszczono w tabeli 3. W celu porównania tabelę uzupełniono danymi zawartości przeciętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju). Materiał i metody badań laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych dla „Atlasu geochemicznego Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego 1: 250 000” (Lis i in., 1999). Próbki pobierano z gęstością podstawową 1x1 km oraz z zagęsz- czeniami 0,5x0,5 km dla obszaru Prochowic. W miejscu opróbowania wyznaczano pole o średnicy 10-20 m, w którym lokalizowano punkty poboru pięciu podpróbek. Poszczególne podpróbki pobierano z wierzchniej warstwy (0,0-0,2 m) gleby za pomocą sondy ręcznej i łą- czono w próbkę zbiorczą o masie około 2 kg. Pobierana gleba była suszona w temp. pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe o oczkach 2 mm, a następnie ucierana w agatowych młynach kulowych do rozmia- ru ziarna <0,063 mm. Przedmiotem zainteresowania była nie całkowita zawartość metali, lecz ta ich część, której źródłem są zanieczyszczenia antropogeniczne, a więc łatwo ługowalna.

18 Tabela 3 Zawartość metali w glebach (w mg/kg) Zakresy zawar- Wartość Wartość przeciętnych Wartości dopuszczalne stężeń w glebie tości w glebach przecięt- (median) w glebach lub ziemi (Rozporządzenie Ministra Śro- na arkuszu 724- nych (me- obszarów niezabudo- dowiska z dnia 9 września 2002 r.) Prochowice dian) w wanych Polski 4) glebach na Metale arkuszu 724- Prochowice N=263 N=6522 N=263 Frakcja ziarnowa Frakcja ziarnowa Grupa B 2) Grupa C 3) <2 mm <1 mm Grupa A 1) Mineralizacja – woda Mineralizacja królewska HCl (1:4) Głębokość (m ppt) Głębokość (m ppt) 0,0-0,3 0-2 0,0-0,2 As Arsen 20 20 60 <5-52 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 13-367 73 27 Cr Chrom 50 150 500 2-124 8 4 Zn Cynk 100 300 1000 7-363 26 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5-1,6 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1-17 3 2 Cu Miedź 30 150 600 3-68 13 4 Ni Nikiel 35 100 300 1-39 4 3 Pb Ołów 50 100 600 8-196 21 12 Hg Rtęć 0,5 2 30 <0,05-0,51 0,05 <0,05 1) grupa A Ilość badanych próbek gleb z arkusza 724-Prochowice w a) nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru poszczególnych grupach użytkowania terenu poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, As Arsen 257 6 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o Ba Bar 256 7 ochronie przyrody; jeżeli utrzymanie aktualnego po- Cr Chrom 262 1 ziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagroże- Zn Cynk 255 7 1 nia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów Cd Kadm 262 1 tych stężenia zachowują standardy wynikające ze stanu faktycznego, Co Kobalt 263 2) Cu Miedź 235 28 grupa B - grunty zaliczone do użytków rolnych z Ni Nikiel 262 1 wyłączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod Pb Ołów 256 6 1 rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieużytki, a także grunty zabudowane i zurbanizowane Hg Rtęć 262 1 z wyłączeniem terenów przemysłowych, użytków ko- Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru arku- palnych oraz terenów komunikacyjnych, sza 724-Prochowice do poszczególnych grup użytkowa- 3)grupa C - tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny nia terenu (ilość próbek) komunikacyjne,

4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 225 26 12 2 500 000 N – ilość próbek

Gleby mineralizowano w wodzie królewskiej, w temp. 95oC, w ciągu 1 godziny. Ozna- czenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomocą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emis- sion Spectrometry) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin-Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metodą absorpcyjnej spektrome-

19 trii atomowej techniką zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry) z użyciem spektrometru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Państwowego Instytutu Geologiczne- go w Warszawie. Kontrolę jakości gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7). Prezentacja wyników Zastosowana gęstość opróbowania (1 próbka na około 1 km2, oraz 1 próbka na 0,25 km2 w południowej części arkusza) nie jest dostateczna do wykreślenia izoliniowej mapy zawarto- ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyjętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km czyli jedna próbka - jedna informacja na 1 cm2 mapy dla całego arkusza). Wyniki badań geochemicznych zostały więc przedstawione na mapie punktowej. Lokalizację miejsc opróbowania przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypeł- nionych kolorami przyjętymi dla gleb zaklasyfikowanych do grup A, B i C (zgodnie z Rozpo- rządzeniem..., 2002). Przy klasyfikacji stosowano zasadę zaliczania gleb do danej grupy, gdy zawartość co najmniej jednego pierwiastka przewyższała dolną granicę wartości dopuszczalnej w tej grupie. Na mapie umieszczono symbole pierwiastków decydujących o zanieczyszczeniu gleb z danego miejsca. Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki badań geochemicznych gleb odniesiono zarówno do wartości stężeń dopusz- czalnych metali określonych w Rozporządzeniu..., 2002, jak i do wartości przeciętnych okre- ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych całego kraju (tabela 3). Porównanie wartości przeciętnych (median) przytoczonych w tabeli 3 ma jedynie znaczenie szacunkowe z uwagi na inny sposób mineralizacji próbek. Mocniejszy rozkład wodą królewską zastosowany dla gleb arkusza 724-Prochowice może wpływać na podwyższenie stężeń metali. Przeciętne zawartości arsenu, cynku, kadmu, kobaltu, niklu I rtęci są identyczne lub zbliżone w stosunku do wartości przeciętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Przeciętne zawartości baru, chromu i ołowiu są dwukrotnie (a miedzi – trzy- krotnie) wyższe w stosunku do tła geochemicznego gleb z terenu Polski. Pod względem zawartości metali 85,5% spośród badanych próbek spełnia warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na ich wielofunk- cyjne użytkowanie. Do grupy B zaliczono 9,9%, a do grupy C – 4,6% analizowanych gleb.

20 Gleby zakwalifikowane do grupy B są wzbogacone głównie w miedź, ołów i cynk. Metale te pochodzą prawdopodobnie z emisji pyłów huty miedzi „Legnica” położonej na zachód od granic arkusza i lokują się w jego południowo-zachodnim krańcu. Inny jest rozkład przestrzenny gleb grupy C – stwierdzono je w dolinach Kaczawy i Odry, a wzbogacone są w arsen i bar. Na pozostałym obszarze arkusza występują gleby o naturalnych zawartościach metali zbliżonych do ich ilości stwierdzanych w nie zanieczyszczonych rejonach kraju.

2. Osady wodne Kryteria oceny osadów Do oceny jakości osadów dennych, w aspekcie ich zanieczyszczenia metalami ciężkimi zastosowano kryteria zawarte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. we sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. Nr 55 poz. 498 z 14. 05.2002 r.). Dla oceny jakości osadów wodnych pod względem ekotoksykologicznym zastosowano wartości PEL (ang. Probable Effects Levels) – określające zawartość pierwiastka, powyżej której prawdopodobny jest szkodliwy wpływ zanieczyszczonych osadów na organizmy wodne. W tabeli 4 zamieszczono dopuszczalne za- wartości pierwiastków w osadach wydobywanych podczas regulacji rzek, kanałów portowych i melioracyjnych, wartości PEL oraz tła geochemicznego dla osadów wodnych Polski. Materiał i metody badań laboratoryjnych W opracowaniu wykorzystane zostały dane z bazy GEMONOS, zawierającej wyniki ba- dań geochemicznych osadów wodnych Polski wykonywanych na zlecenie Głównego Inspek- tora Ochrony Środowiska. Próbki osadów są pobierane ze strefy brzegowej koryt rzecznych, spod powierzchni wody, z przeciwnej strony do nurtu, w miejscach, gdzie tworzący się osad charakteryzuje się większą zawartością frakcji mułkowo-ilastej. W badaniach analitycznych wykorzystano frakcję ziarnowa drobniejsza niż 0,2 mm. Zawartości arsenu, kadmu, chromu, ołowiu, miedzi, niklu i cynku oznaczono metodą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES), z roztworów uzyskanych po roztworzeniu próbek osadów wodą królewską, a oznaczenia zawartości rtęci wykonano z próbki stałej metodą spektrometrii absorpcyjnej przy zastosowaniu techniki zimnych par (CV-AAS). Zawartości wielopierścieniowych węglowodo- rów aromatycznych (WWA) – acenaftylenu, acenaftenu, fluorenu, fenantrenu, antracenu, fluorantenu, pirenu, benzo(a)antracenu, chryzenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, benzo(a)pirenu, indeno(1,2,3-cd)pirenu, dibenzo(a,h)antracenu, benzo(ghi)perylenu oznaczono

21 przy użyciu chromatografu gazowego z detektorem spektrometrem mas. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Prezentacja wyników Lokalizację miejsc opróbowania osadów przedstawiono na mapie w postaci trójkąta obwiedzionego odmiennymi kolorami dla osadów zaklasyfikowanych do zanieczyszczonych lub niezanieczyszczonych i o przekroczonych wartościach PEL. Przy klasyfikacji stosowano zasadę zaliczania osadów do danej grupy, gdy zawartość, co najmniej jednego pierwiastka przewyższała górną granicę wartości dopuszczalnej w tej grupie. W przypadku zakwalifiko- wania osadu do zanieczyszczonego każdy punkt opisano na mapie symbolami pierwiastków decydujących o zanieczyszczeniu.

Tabela 4. Zawartość pierwiastków w osadach rzecznych.

Rozporządzenie Tło geoche- Kaczawa PEL** Pierwiastek MŚ* miczne Prochowice Zawartość (ppm) Arsen (As) 30 17 <5 65 Chrom (Cr) 200 90 6 51 Cynk (Zn) 1000 315 73 411 Kadm (Cd) 7,5 3,5 <0,5 2,2 Miedź (Cu) 150 197 7 203 Nikiel (Ni) 75 42 6 42 Ołów (Pb) 200 91 11 129 Rtęć (Hg) 1 0,49 <0,05 13,3 WWA *** 0,782 5,007 WWA **** 8,5 4,18

* - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. we sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony, Dz. U. Nr 55 poz. 498 z 14. 05.2002 r. ** - PEL – zawartość, powyżej której prawdopodobny jest szkodliwy wpływ zanieczyszczonych osadów na organizmy wodne. *** - suma zawartości 11 związków: acenaftylenu, acenaftenu, fluorenu, fenantrenu, antracenu, fluorantenu, pirenu, benzo(a)antracenu, chryzenu, benzo(a)pirenu, dibenzo(a,h)antracenu **** - suma zawartości 7 związków: bezno(a)antracenu, benzo(b)fluorantenu, Benzo(k)fluorantenu, benzo(ghi)perylenu, benzo(a)pirenu, dibenzo(a,h)antracenu, indeno(1,2,3-c,d)pirenu.

Zanieczyszczenie osadów Na arkuszu zlokalizowany jest jeden punkt obserwacyjny sieci geochemicznego moni- toringu osadów wodnych – na rzece Kaczawie w Prochowicach. Osady Kaczawy w Procho- wicach charakteryzują się wysoką zawartością arsenu, chromu, cynku, kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i rtęci. Zawartości miedzi, rtęci i arsenu przekraczają dopuszczalną zawartość tego

22 pierwiastków w osadach wg rozporządzenia MS, a zawartość cynku i ołowiu przekracza war- tość PEL, powyżej której obserwowane jest ujemnego oddziaływanie tych pierwiastków na organizmy wodne, zaś zawartość kadmu i niklu jest także podwyższona w stosunku do warto- ści tła geochemicznego i są to zawartości, przy których może już występować ujemne oddzia- ływanie na organizmy wodne. Osady Kaczawy w Prochowicach charakteryzują się również wysoką zawartością wielopierścieniowych węglowodorów, znacznie przekraczającą wartość PEL. Dane prezentowane na mapie umożliwiają jedynie oceny zanieczyszczenia osadów w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. Powinny być jednak sygnałem dla odpowiednich urzędów i władz wskazującym na konieczność podjęcia badań szczegółowych i wskazania źródeł zanieczyszczeń, nawet w przypadku, gdy przekroczenia zawartości dopusz- czalnych zaobserwowano tylko dla jednego pierwiastka lub wielopierścieniowych węglowo- dorów aromatycznych.

3. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach Materiał i metody badań Do określenia dawki promieniowania gamma i stężenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki badań gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłuż profili o przebiegu N-S, przecinają- cych Polskę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwier- dzenia stref o podwyższonej promieniotwórczości pomiary zagęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysokości 1,5 metra nad powierzchnią terenu, a czas pomia- ru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizykę” Brno (Czechy). Prezentacja wyników Z uwagi na to, że gęstość opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 4) dla dwóch krawędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest możliwy, gdyż te dwie krawędzie są zbieżne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporządzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystywano informacje zawarte w profilach na arkuszu sąsiadującym wzdłuż zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza.

23 724W PROFIL ZACHODNI 724E PROFIL WSCHODNI

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

5686650 5678728 5680790 5676658 m 5677807 m 5673814 5674667

5671766 5671850 0 102030405060 0 20 40 60 80 100 nGy/h nGy/h

Stężenie radionuklidów cezu poczarnobylskiego Stężenie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

5686650 5678728 5680790 5676658 m 5677807 m

5674667 5673814

5671766 5671850 00.511.522.5 02468101214

2 kBq/m kBq/m2

Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi (na osi rzędnych - opis siatki kilometrowej arkusza)

Prezentowane są wyniki dawki promieniowania gamma obejmujące sumę promieniowania pochodzącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez). Wyniki: Wartości dawki promieniowania gamma wzdłuż profilu zachodniego wahają się w przedziale od około 25 do około 50 nGy/h. Przeciętnie wartość ta wynosi około 35 nGy/h i jest zbliżona do średniej dla obszaru Polski wynoszącej 34,2 nGy/h. Wzdłuż profilu wschodniego pomierzone dawki wahają się od około 10 do około 80 nGy/h, przy wartości średniej wynoszącej około 40 nGy/h. Powierzchnię obszaru arkusza Prochowice budują głównie utwory czwartorzędowe (piaszczysto-żwirowe osady wodnolodowcowe oraz rzeczne, a także gliny zwałowe i lessopodobne). Podrzędnie występują holoceńskie mady, plejstoceńskie osady zastoiskowe, a także utwory trzeciorzędowe. Najwyższe wartości promieniowania gamma (około 80 nGy/h), zarejestrowane wzdłuż profilu wschodniego, związane są z występowa- niem mad holoceńskich. Tak duża wartość promieniowania jest częściowo wynikiem wyso- kiego stężenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu (13 kBq/m2). Podwyższoną radioak- tywnością (około 60 nGy/h) cechują się też plejstoceńskie piaszczysto-żwirowe osady wodnolodowcowe. Najniższą radioaktywnością (<20 nGy/h) cechują się plejstoceńskie mady, mułki, piaski i żwiry rzeczne zlodowacenia północnopolskiego. Stężenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłuż obu profili są zróż- nicowane. Wzdłuż profilu zachodniego wynoszą one od około 0,2 do około 2,5 kBq/m2, a wzdłuż profilu wschodniego – od około 0,5 do około 13,0 kBq/m2.

IX. Składowanie odpadów

Celem opracowania warstwy tematycznej „Składowanie odpadów” jest wskazanie ob- szarów, które są predysponowane do lokalizacji w ich obrębie składowisk odpadów, przy jednoczesnym respektowaniu ograniczeń wynikających z wymagań ochrony środowiska przyrodniczego. Generalnie obszary te powinny spełniać kryteria lokalizacji składowisk odpadów zgodnie z wymaganiami zawartymi w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r, o odpadach [Dz. U. Nr 62, poz. 628] oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r, w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknię- cia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów [Dz. U. Nr 61, poz. 549]. Z uwagi na skalę i specyfikę opracowania kartograficznego w nielicznych przypadkach przyjęto zmodyfikowane rozwiązania w stosunku do aktualnie obowiązujących aktów praw-

25 nych, umożliwiające późniejszą weryfikację i uszczegółowienie rozpoznania na etapie projektowania składowisk. Warunki lokalizacyjne dla przyszłych składowisk odpadów są zróżnicowane w zależno- ści od wyróżnionych 3 typów składowisk: N – odpadów niebezpiecznych, K – odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, O − odpadów obojętnych. Lokalizowanie składowisk odpadów podlega ograniczeniom z uwagi na wyspecyfiko- wane wymagania litosfery, hydrosfery, atmosfery, biosfery oraz dziedzictwa przyrodniczo- kulturowego. Specyfikacja ta obejmuje: • wyłączenia terenów, na których bezwzględnie nie można lokalizować żadnych typów składowisk odpadów, • wymagania dotyczące naturalnych cech izolacyjnych podłoża i skarp wyróżnionych ty- pów potencjalnych składowisk • warunkowe ograniczenia lokalizacji odpadów wymagające akceptacji odpowiednich władz i służb. Uwzględniając powyższe kryteria na terenie arkusza Prochowice wyznaczono: 1. obszary bezwzględnego zakazu lokalizowania wszelkich typów składowisk odpadów, 2. obszary preferowane, na których wskazane jest lokalizowanie składowisk odpadów, ze względu na występowanie na powierzchni terenu lub płytko w podłożu (do głębokości 2,5 m) gruntów spełniających wymagania naturalnej warstwy izolacyjnej, 3. obszary pozbawione naturalnej warstwy izolacyjnej, na których lokalizacja składowisk odpadów jest możliwa, ale wymaga zastosowania sztucznie wykonanych barier geologicznych lub syntetycznych uszczelnień, 4. wyrobiska związane z eksploatacją kopalin, na których lokalizacja składowisk jest możli- wa ale wymaga zastosowania sztucznie wykonanych barier geologicznych lub syntetycznych uszczelnień (z wyjątkiem występującego w skałach ilastych). Zwarte rejony występowania na powierzchni terenu lub do głębokości 2,5 m gruntów spoistych o wymaganej izolacyjności, stanowią preferowane obszary dla lokalizowania skła- dowisk. W ich obrębie wydzielono rejony wyspecyfikowanych uwarunkowań uwzględniając: - izolacyjne właściwości podłoża – odpowiadające wyróżnionym dla poszczególnych ty- pów składowisk wymaganiom składowania odpadów (tabela 5),

26 - przestrzenne warunkowe ograniczenia wynikające z przyjętych terenów ochronnych: b – zabudowy i stref ochronnych związanych z infrastrukturą, w – wód odziemnych, z – złóż kopalin. Lokalizowanie przyszłych składowisk odpadów w obrębie rejonów posiadających ograniczenia warunkowe będzie wymagało ustaleń z lokalnymi władzami administracyjnymi i zgodności z planem zagospodarowania przestrzennego gmin. Wymagania dotyczące naturalnych cech izolacyjnych podłoża potencjalnych składo- wisk przedstawiono w tabeli 5. Tabela 5 Kryteria oceny naturalnej bariery geologicznej Wymagania dotyczące naturalnej bariery Typ geologicznej składowiska miąższość wsp. filtracji k rodzaj gruntów [m] [m/s] N – odpadów niebezpiecznych ≥ 5 ≤ 1·10-9 iły, iłołupki K – odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne 1 - 5 ≤ 1·10-9 O – odpadów obojętnych ≥ 1 ≤ 1·10-7 gliny

Warstwa tematyczna „Składowanie odpadów” wchodzi w skład warstwy informacyjnej „Zagrożenia powierzchni ziemi” i jest przedstawiona na Planszy B mapy. Dane i oceny za- prezentowane na tej planszy zawierają elementy wiedzy o środowisku niezbędne przy opty- malnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Naturalne warunki izola- cyjności podłoża są przesłanką nie tylko dla składowania odpadów lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub mogących pogorszyć stan środowiska. Infor- macje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych mogą być użyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowa- nych. Plansza B prezentuje więc zarówno wybrane aspekty odporności środowiska jak i zapis istotnych wskaźników zanieczyszczeń, do których dostosowane powinny być szczegółowe rozwiązania w zakresie zarządzania przestrzenią. Tło dla przedstawionych informacji na Planszy B stanowi stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wodonośnego, przeniesiony z arkusza Prochowice Mapy hydrogeolo- gicznej Polski w skali 1:50 000 (Malinowska-Pisz, 1997). Jak wynika z przytoczonych poni- żej kryteriów stopień zagrożenia wód podziemnych zależy nie tylko od wartości parametrów filtracyjnych warstwy izolującej (odporności poziomu wodonośnego na zanieczyszczenia), ale także od czynników zewnętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszczeń

27 czy obszarów prawnie chronionych. Dlatego też obszarów tych nie należy wprost porówny- wać z wyznaczonymi na Planszach B terenami pod składowiska odpadów. Stopień zagrożenia wód podziemnych przedstawionych na MHP wyznaczono w pięcio- stopniowym podziale, przyjmując następujące kryteria oceny: - stopień bardzo wysoki – obecność licznych ognisk zanieczyszczeń na terenach o niskiej odporności głównego użytkowego poziomu wodonośnego, niektóre z nich spowodowały już zanieczyszczenie wód podziemnych, - stopień wysoki – obecność ognisk zanieczyszczeń na terenach o niskiej odporności poziomu głównego wód podziemnych, - stopień średni – obszar o niskiej odporności poziomu głównego ale ograniczonej dostęp- ności: parki narodowe, rezerwaty, masywy leśne („dostępność obszaru” jako jeden z ele- mentów kwalifikujących dany teren była uwzględniana na mapach MHP realizowanych do 2000 roku), bez ogniska zanieczyszczeń lub obszar o średniej odporności poziomu głównego z ogniskami zanieczyszczeń, - stopień niski – obszar o średniej odporności poziomu głównego bez ognisk zanieczysz- czeń, - stopień bardzo niski – obszar wysokiej odporności poziomu głównego lub o średniej od- porności poziomu i ograniczonej dostępności. Na omawianym terenie około 60 % powierzchni zajmują obszary o bezwzględnym za- kazie lokalizowania wszystkich typów składowisk odpadów. Wydzielono je ze względu na występowanie: - zwartych kompleksów leśnych o powierzchni powyżej 100 ha, - erozyjnych i akumulacyjnych tarasów holoceńskich w dolinach rzek: Odra, Kaczawa, Cicha Woda oraz ich dopływów, - terenów zalanych w czasie powodzi – lipiec, 1997 r., - terenów podmokłych i bagiennych, w tym chronionych łąk na glebach pochodzenia orga- nicznego (na południowy wschód od Prochowic, w rejonie: Lubiąża, Grzybian, Kunic, Wągrodna i wsi Ruja), - zwartej zabudowy miasta Prochowice i miejscowości – siedzib urzędów gminy: Ruja, Kunice i Malczyce. Wyłączono też zwartą zabudowę Lubiąża, objętą ze względu na obiekty zabytkowe i układ przestrzenny, ścisłą strefą ochrony konserwatorskiej. Obszary preferowane do lokalizowania składowisk odpadów wydzielono w rejonach występowania gruntów spoistych, spełniających wymagania izolacyjności podłoża określone dla naturalnych barier geologicznych (tabela 5). Wymagania te przewidują występowanie co

28 najmniej jednometrowej warstwy gruntów spoistych bezpośrednio w podłożu składowiska, której współczynnik przepuszczalności jest < 1·10-7 m/s. Na badanym obszarze takie warunki spełniają gliny zwałowe zlodowaceń południowo- polskich i zlodowaceń środkowopolskich oraz iły trzeciorzędowe reprezentujące serię po- znańską. Gliny zwałowe stadiału młodszego zlodowaceń południowopolskich na powierzchni badanego terenu występują w północno-zachodniej części arkusza (rejon Bieniowic i Bu- czynki) oraz lokalnie w postaci niewielkich płatów w dolinie Odry (okolice Glinian). Są to osady w przewadze piaszczyste z pojedynczymi otoczakami skał północnych zalegające bez- pośrednio na utworach trzeciorzędu lub osadach wodnolodowcowych. Ich miąższość wynosi średnio kilka metrów, osiągając maksymalną wartość powyżej dwudziestu. Gliny młodsze z okresu zlodowaceń środkowopolskich występują w postaci nieregularnych płatów grupują- cych się w centralnej i północnej części analizowanego terenu i przykrywających najczęściej osady wodnolodowcowe stadiału maksymalnego albo starsze utwory plejstoceńskie i trzecio- rzędowe. Sporadycznie spotykane są w obrębie tarasów rzecznych, gdzie odsłonięte zostały na skutek erozji (Jurcz, Szczedrzykowice). Największe rozprzestrzenienie i miąższość gliny te mają w części północno-wschodniej, w okolicy Glinian i Lubiąża. Są to osady w stropie piaszczyste, ze żwirami, otoczakami i blokami skał północnych, przechodzące w dalszej czę- ści profilu w ilaste. Ich miąższość wynosi średnio kilka metrów, dochodząc maksymalnie do powyżej dwudziestu. Osady trzeciorzędowej serii poznańskiej (miocen górny – pliocen) na obszarze arkusza wykształcone są w postaci iłów i mułków pstrych, barwy szarej, szaronie- bieskiej i szarozielonej z brązowymi i czerwonymi plamami. Warstwę przypowierzchniową stanowią iły przechodzące poniżej w mułki ilaste i mułki z przerostami piasków i żwirów. Na obszarze arkusza większość wychodni iłów trzeciorzędowych występuje w południowej czę- ści, gdzie zostały odsłonięte w wyniku procesów erozyjno-denudacyjnych. Utwory ilaste serii poznańskiej charakteryzują się różnym stopniem plastyczności: od odmian plastycznych do twardoplastycznych oraz zróżnicowaną miąższością od 40 do 80 metrów. Wydzielone na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski, arkusz Prochowice (Szałajdewicz, 1978) i zgodnie z przyjętymi kryteriami, wystąpienia czwartorzędowych glin zwałowych i trzeciorzędowych iłów stanowią preferowane przez autorów obszary lokalizowania składowisk. Zajmują one około 15% powierzchni arkusza. Miąższość warstwy izolacyjnej oraz warunki hydrogeologiczne udokumentowane zostały archiwalnymi profilami otworów wiertniczych (tabela 6). Głębokość do zwierciadła wody podziemnej, występującego pod warstwą izolacyjną o miąższości 1,3 – 135,2 m, wynosi 2,1 – 135,5 m p.p.t.

29 Obszary te podzielono na mniejsze jednostki – tzw. rejony wyspecyfikowanych uwa- runkowań. uwzględniając: - wymagania izolacyjności podłoża dla różnych typów składowisk, - warunkowe ograniczenia lokalizacyjne. Gliny zwałowe spełniają wymagania dotyczące naturalnej bariery geologicznej jedynie dla składowisk odpadów obojętnych, a iły – dla składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Warunkowe ograniczenia lokalizacyjne związane są z położeniem obszarów w granicach przyjętych terenów ochronnych. Ochrona wód podziemnych obowiązuje na obszarach położonych w granicach głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP nr 319) (Kleczkow- ski, red., 1990), który obejmuje południowo-wschodnią część badanego terenu. Ochrona za- sobów udokumentowanych złóż kopalin dotyczy obszarów znajdujących się w granicach złoża węgla brunatnego „Legnica – Pole Wschodnie” oraz złoża iłów ceramiki budowlanej „Prochowice”. Część obszarów zlokalizowana jest w strefie do 1 km od zwartej zabudowy miasta Prochowice, oraz miejscowości będących siedzibami gmin: Malczyce, Ruja i Kunice. Dodatkowymi (punktowymi) warunkowymi ograniczeniami są obiekty dziedzictwa kulturowego (stanowiska archeologiczne, zabytki architektoniczne i sakralne, parki podworskie) oraz obiekty zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej występujące w formie rozproszonej lub cią- gów w obszarach wiejskich. Na mapie zaznaczono także wykształcenie naturalnej bariery geologicznej. Obszary o zmiennych właściwościach izolacyjnych podłoża wyróżniono tam, gdzie warstwa izolacyjna występuje pod przykryciem (do głębokości 2,5 m) osadów wodnolodowcowych (piasków i żwirów) lub jest niejednorodnie wykształcona. Na południe od Prochowic, iły trzeciorzędowe występują miejscami pod nakładem piaszczysto-żwirowych osadów czwartorzępowych o miąższości do 2 m oraz charakteryzują się niejednorodnym wykształceniem (przerosty pia- sków ilastych i mułków) co stwierdzone zostało pracami rozpoznawczymi złoża iłów ceramiki budowlanej „Prochowice”. W granicach arkusza wskazano dwa wyrobiska związane z eksploatacją kopalin, które mogą być miejscami składowania odpadów po przeprowadzeniu badań geologiczno- inżynierskich i hydrogeologicznych i wykonaniu systemów zabezpieczeń. Wytypowane wyrobiska położone są w obszarach udokumentowanych złóż kopalin: iłów ceramiki budowlanej „Prochowice” i piasków „Lubiąż”. Ich warunkowe ograniczenia związane są z: ochroną udokumentowanych zasobów kopalin, sąsiedztwem zabudowy mieszkaniowej, ochroną obiektów kultury (wyrobisko w Lubiążu).

30 W granicach arkusza występują korzystne warunki do lokalizacji składowisk odpadów, ze względu na ilość wytypowanych obszarów, ich znaczne powierzchnie oraz wykształcenie warstwy izolującej. Do lokalizacji składowisk odpadów obojętnych rekomenduje się zwłasz- cza obszary wyznaczone w rejonie Lubiąża, gdzie miąższość glin zwałowych dochodzi lokalnie do 20 m (otwór 1), a łącznie z występującymi poniżej iłami trzeciorzędowymi grubość warstwy izolacyjnej dochodzi do stu trzydziestu metrów (otwór 2). Ponadto, obszary te znaj- dują się poza przyjętymi terenami ochronnymi. Natomiast do lokalizacji składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne najbardziej predysponowane są duże, zwarte obszary w okolicy miejscowości: Grzybiany i Kunice. Przedstawione na mapie obszary i miejsca preferowanych lokalizacji składowisk odpa- dów, należy traktować jako podstawę późniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawiązaniu do nich projektowania odpowiedniego zakresu badań geologicznych, hydro- logicznych i hydrogeologicznych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r., w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów [Dz. U. Nr 61, poz. 549] inwestycja polegająca na budowie składowiska odpadów musi posiadać opracowaną dokumentację geologiczno-inżynierską i hydrogeologiczną, które stanowią za- łącznik do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Wyznaczone na mapie obszary powinny być uwzględnione przy typowaniu wariantów lokalizacyjnych nie tylko składowisk odpadów, ale również na etapie uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przy rozpatrywaniu lokalizacji obiektów szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz obiektów mogących pogorszyć stan środowi- ska. Oprócz bowiem uwzględnienia ograniczeń prawnych, odnoszących się do tego typu inwestycji przedstawione na mapie obszary preferowanej lokalizacji składowisk obejmują za- sięgi występowania w podłożu warstwy utworów słabo przepuszczalnych, stanowiących do- brą naturalną izolację dla położonych niżej poziomów wodonośnych. Innym elementem niezwykle istotnym w racjonalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym są informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów wodnych zawarte w ramach omawianej warstwy tematycznej mapy „geochemia środowiska” przedsta- wianej wraz z warstwą „składowanie odpadów” na Planszy B Mapy geośrodowiskowej Pol- ski.

31 Tabela 6 Zestawienie wybranych profili otworów wiertniczych w obrębie preferowanych obszarów lokalizowania składowisk Głębokość do zwierciadła wody podziemnej Nr otw. Profil geologiczny Miąższość występującego pod warstwą Archiwum na mapie warstwy izolacyjną i nr otworu dokumen- izolacyjnej [m p.p.t.] tacyjnej strop [m] B litologia i wiek zwierciadło zwierciadło warstwy warstwy nawiercone ustalone [m p.p.t.] 1 2 3 4 5 6 7 BH 1* 0,0 Glina pylasto-piaszczysta 7240202 8,0 Glina zwałowa 20,0 Pył 21,9 Piasek średnoiziarn. z otoczakami 20,0 25,5 16,1 23,5 Glina pylasta 25,5 Piasek drobnoziarn. 29,0 Piasek średnioziarn. Q 30,5 Piasek średnioziarn. BH 2* 0,0 Gleba 7240154 0,3 Glina z otoczakami 10,0 Glina zwałowa Q 12,0 Ił, ił marglisty Tr 76,0 Margle z iłem 135,2 135,5 15,6 88,0 Ił z wkładkami węgla brunatnego 135,5 Piasek średnioziarn. pylasty 138,0 Piasek glliniasty 141,0 Ił z marglami BH 3* 0,0 Gleba 7240046 0,7 Glina 2,0 Piasek średnioziarn. Q 1,3 2,1 2,1 6,5 Ił Tr 7,1 Ił BH 4* 0,0 Gleba 7240166 0,3 Glina 16,5 Piasek drobnoziarn. Q 16,2 16,5 3,0 17,0 Ił Tr 20,0 Ił BH 5* 0,0 Glina z otoczakami 7240004 2,0 Piasek średnioziarn. z gliną 2,0 3,0 3,0 3,0 Żwir różnoziarn. z otoczakami Q 8,0 Żwir różnoziarn. z otoczakami BH 6* 0,0 Gleba Q 7240075 0,2 Ił Tr 14,5 Piasek drobnoziarn. 14,3 14,5 10,0 15,0 Ił 19,5 Ił BH 7* 0,0 Gleba 7240082 0,4 Glina piaszczysta 0,8 Glina 3,3 Glina piaszczysta 3,9 Glina 4,9 GlinaPiasek ze żwirem 6,7 Glina 7,5 Piasek pylasty 4,5 4,9 1,8 8,5 Piasek gliniasty ze żwirem Q 9,9 Piasek gliniasty ze żwirem

32 BH 8* 0,0 Gleba Q 7240042 0,5 Ił pylasty Tr 6,0 Muły 8,2 Piasek gliniasty 5,5 8,2 4,7 8,9 Ił pylasty 12,7 Muły z piaskiem 13,2 Muły z piaskiem BH 9* 0,0 Gleba Q 724168 2,0 Ił Tr 11,0 Piasek pylasty 9,0 11,0 0,5 14,0 Pył 16,0 Pył BH 10* 0,0 Gleba 7240023 0,4 Glina piaszczysta 6,3 Glina Q 12,8 Piasek gruboziarn. Tr 14,0 Ił 16,0 Piasek ilasty 12,4 17,0 16,7 16,7 Ił piaszczysty 17,0 Piasek ze żwirem 19,0 Ił 20,5 Pył piaszczysty 22,5 Piasek gruboziarn. z otoczakami 23,0 Piasek gruboziarn. z otoczakami

Objaśnienia: BH – Bank HYDRO wiek utworów: Q – czwartorzęd, Tr – trzeciorzęd * - otwór wiertniczy zlokalizowany również na MGP – Plansza B

X. Warunki podłoża budowlanego

Warunki podłoża budowlanego określono na obszarach, w których nie występują gleby chronione dla rolniczego użytkowania (klas bonitacyjnych I-IVa), łąki na gruntach organicz- nych, lasy, rezerwaty przyrody oraz tereny zwartej zabudowy miejskiej i udokumentowane przypowierzchniowe złoża kopalin. Wyjątkowo warunki podłoża budowlanego oceniono na obszarze złoża węgla brunatnego „Legnica” - Pole Północne udokumentowanego w kategorii

C2. Pole to ze względu na jakość kopaliny i warunki geologiczno-górnicze jest najmniej ko- rzystnym fragmentem złoża „Legnica” i istnieje małe prawdopodobieństwo jego eksploatacji. Obszar objęty analizą warunków podłoża budowlanego po uwzględnieniu powyższych wyłączeń stanowi tylko około 20% powierzchni arkusza Prochowice. Niekorzystne warunki podłoża budowlanego występują głównie w dolinach rzek Odra, Kaczawa i Cicha Woda. Decydującym czynnikiem wpływającym na taka ocenę, jest płytkie położenie zwierciadła wody gruntowej na głębokości mniejszej niż 2 m od powierzchni terenu. Występują tu nieskonsolidowane mady i luźne piaski rzeczne oraz istnieje zagrożenie po- wodziowe, szczególnie w dolinie Odry, która została zalana w czasie powodzi w 1997 r. Większym obszarem o warunkach korzystnych dla budownictwa jest fragment Wyso-

33 czyzny Rościsławskiej w północno-wschodniej części arkusza. Podłoże budują tu półzwarte i zwarte gliny zwałowe oraz piaszczysto-żwirowe osady fluwioglacjalne zlodowaceń środko- wopolskich stanowiące dobre podłoże nośnego. W strefie południowej arkusza obszary o korzystnych warunkach wskazano na niewielkich, izolowanych powierzchniach, w obrębie utworów piaszczysto-żwirowych lub górnomioceńskich iłów serii poznańskiej. Wynika to z występowania w tym rejonie zwartego kompleksu gleb chronionych.

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Krajobraz naturalny na obszarze arkusza Prochowice jest zróżnicowany. Wyraźnie nizinny charakter mają doliny rzek Odry i Kaczawy, pozostały obszar stanowią wysoczyzny staroglacjalne, zaznaczające się łagodnymi, zdenudowanymi wzniesieniami. Północną i zachodnią część omawianego terenu zajmują duże kompleksy leśne. Lasy ochronne rozciągają się wzdłuż całego biegu Odry, po obu stronach jej doliny. Są to wysoko- pienne lasy liściaste dębowo-grabowe. W północnej i północno-zachodniej części arkusza występują obszary lasów w których dominującym gatunkiem jest sosna (bory sosnowe). Z innych drzew spotyka się tu miejscami brzozę, świerk i dąb. Część południową terenu arkusza zajmują duże, zwarte kompleksy gleb chronionych dla rolniczego użytkowania o klasach bonitacyjnych od I-IVa. Jest to obszar o bardzo niskiej lesistości, w którym występują głównie zadrzewienia śródpolne i nasadzenia przydrożne. Na obszarze arkusza Prochowice utworzone zostały trzy rezerwaty przyrody: „Breki- nia”, „Odrzyska” i „Łeg Korea”(tabela 7). Rezerwat „Brekinia” położony jest koło wsi Mierzowice. Obejmuje on niewielki lasek o powierzchni 2,28 ha, utworzony przez gatunki liściaste takie jak: dąb, lipa, grab. Wśród nich, w grupach i pojedynczo występują egzemplarze jarzębu brekini (brzęku). Rezerwat florystyczny „Odrzyska” o powierzchni 5,15 ha obejmuje starorzecza Odry, w których występuje kotewka orzech wodny i paproć salwina pływająca. Rezerwat „Łęg Ko- rea” o powierzchni 79,29 ha obejmuje obszar leśno-błotny z bogatą ornitoflorą. W 1996 r. utworzone zostały dwa użytki ekologiczne. Użytek „Korytarz ekologiczny Mierzowice” położony jest na granicy mezoregionu Niziny Śląskiej i Wysoczyzny Lubiń- skiej. Obejmuje on pozostałości lasów i wilgotnych łąk, bogatych w chronione gatunki roślin. Długość użytku wynosi około 3 km, a szerokość od 50-1000 m. Użytek ekologiczny „Torfo- wisko Szczytniki” ustanowiono w celu ochrony cennego zbiorowiska roślin błotnych. Domi- nują wśród nich turzyce z rzadko spotykaną turzycą nitkową.

34 Tabela 7 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody i użytków ekologicznych

Nr obiektu Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu Miejscowość na ochrony Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) mapie 1 2 3 4 5 6 Prochowice L − „Brekinia” 1 R Mierzowice 1993 dolnośląskie (2,28) 3,5 km na NE Prochowice, Ścinawa L, Fa − „Łęg Korea” 2 R 2001 od Prochowic dolnośląskie (79,29) Wołów Fl − „0drzyska” 3 R Lubiąż 1987 dolnośląskie (5,15) Lubin Pż – grupa 5 platanów 4 P Miłoradzice 1977 dolnośląskie klonolistnych Miłoradzice Lubin 5 P 1977 Pż − dąb szypułkowy (w parku) dolnośląskie Miłoradzice Lubin 6 P 1977 Pż − dąb szypułkowy (w parku) dolnośląskie Kunice Kunice 7 P 1994 Pż − platan klonolistny (w parku) dolnośląskie Rogoźnik Ruja 8 P 1983 Pż − lipa szerokolistna (w parku) dolnośląskie Rogoźnik Ruja 9 P 1983 Pż − platan klonolistny (w parku) dolnośląskie Korytarz ekologiczny Mierzowice, Prochowice 10 U 1996 „Mierzowice” Gromadzyn dolnośląskie (155,25) Prochowice „Torfowisko Szczytniki” 5 U Szczytniki 1976 dolnośląskie (6,73)

Rubryka 2: R − rezerwat przyrody, P − pomnik przyrody, U − użytek ekologiczny Rubryka 6: rodzaj rezerwatu: L − leśny, Fa – faunistyczny, Fl − florystyczny rodzaj pomnika przyrody: Pż − żywej

Wschodnią część arkusza obejmuje obszar chronionego krajobrazu „Dolina Odry” o powierzchni 12,7 km2, z czego większość stanowią lasy. Występują tu liczne zakola, starorzecza i rozlewiska z rzadkimi zespołami roślin wodnych oraz kompleksy leśne z unikatową florą i fauną. W północno-wschodniej części arkusza przebiega południowo-zachodni fragment granicy Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy”. Położony on jest na terenie dwóch sąsiednich arkuszy: Brzegu Dolnego i Ścinawy. W najbliższym okresie, na terenie arkusza ochroną objęta zostanie cała dolina Odry. Powstanie tu „Odrzański Park Krajobrazowy”. Na obszarze arkusza Prochowice zarejestrowanych zostało sześć pomników przyrody żywej (tabela 7). Wśród drzew o rozmiarach pomników są: dęby szypułkowe, platany klono- listne oraz lipy szerokolistne. Rosną one w parkach w miejscowościach: Miłoradzice, Kunice

35 i Rogoźnik.

Fig. 5. Położenie arkusza Prochowice na tle systemów ECONET (Liro, 1998) i CORINE/NATURA 2000 (Dyduch-Falniowska i in., 1999)

System ECONET

1 − granice międzynarodowych obszarów węzłowych, ich numery i nazwy: 17M − Obszar Doliny Środkowej Odry, 36M − Obszar Gór i Pogórza Kaczawskiego; 2 − krajowe korytarze ekologiczne, ich numery i nazwy: 9K − obszar Borów Dolnośląskich; 3 – korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym, jego numer i nazwa: 18M – Głogowski Odry; 4 – korytarze ekologiczny o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 35k – Prochowicki

System CORINE/NATURA 2000

europejskie ostoje przyrody , ich numery i nazwy: 5 − o powierzchni większej niż 100 ha: 322 – Odra między Ścinawą a Głogowem, 348 – Okolice Wołowa, 353 – Łęgi Odrzańskie, 368 – Jeziora Koskowickie i Kunickie; 6 – o powierzchni mniejszej niż 100 ha: 353a – Łęg Korea, 358 – Niedźwiedzice, 361 – Szczytniki Duże, 363 – Bieniowice, 364 – Miłkowice

36 Według koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET (Liro, 1998), północno- wschodni teren arkusza Prochowice położony jest na obszarze węzłowym o znaczeniu mię- dzynarodowym - Dolina Środkowej Odry. Natomiast system integracji danych przyrodni- czych w Polsce CORINE z 1996 roku (Dyduch-Falniowska i in., 1999), na obszarze omawianego arkusza ujmuje pięć ostoi przyrody o znaczeniu europejskim: Jeziora Koskowickie i Kunickie, Łęgi Odrzańskie, okolice Wołowa (tabela 8). Tabela 8 Proponowane ostoje przyrody wg CORINE/NATURA 2000

Numer Motyw NATURA 2000 na Powierzchnia Status Nazwa ostoi Typ wyboru fig. 5 (ha) ostoi Gatunki Ilość siedlisk 1 2 3 4 5 6 7 8 L. T 348 Okolice Wołowa 8 899 Pt, Zb - Pt, Ss 1-5 W, M 353a Łęg Korea 80 L, W Pt, S - Pt, Ss 1-5 361 Szczytniki Duże - Z, R Pt - Pt - 363 Bieniowice - Z, R Pt - Pt - 368 Jeziora Koskowickie i Kunickie 1 509 W, T Pt - Pt - Rubryka 4: L – lasy, M – murawy i łąki, R − tereny rolnicze, T – tereny podmokłe, W − wody śródlą- - dowe, Z – tereny zabudowane i inne antropogeniczne Rubryka 5 i 7: Pt − ptaki, Ss – ssaki, Zb – zbiorowisko

Położenie arkusza Prochowice na tle mapy systemów ECONET i CORINE/NATURA 2000 ilustruje figura 5.

XII. Zabytki kultury

Obszar arkusza Prochowice to teren najstarszego osadnictwa na Dolnym Śląsku. Świad- czą o tym liczne zabytki archeologiczne, reprezentujące okres od neolitu do późnego śre- dniowiecza (od około 4000 lat p.n.e. do 1250 roku n.e.). Na mapie zaznaczono stanowiska o największym znaczeniu poznawczym (grodziska, cmentarzyska, osady wielokulturowe). Najstarsze osady i cmentarzyska występują w okolicach: Prochowic, Lisowic, Rogowa Le- gnickiego i Kawic (neolit - kultura pucharów lejkowatych, epoka brązu - kultura łużycka). Najcenniejsze zabytki architektury zgrupowane są w Prochowicach i Lubiążu. W Pro- chowicach strefą ochrony konserwatorskiej objęta jest centralna część miasta. Z występują- cych tu zabytków wymienić należy: kościół ewangelicki z XVII/XVIII wieku, zespół zamko- wy z XIII i XIV wieku i ratusz z przełomu XVII/XVIII wieku. W Lubiążu prawie cały układ architektoniczny tej miejscowości objęty jest ochroną konserwatorską. Najważniejszym za- bytkiem jest tu zespół kościelno-klasztorny, zbudowany w miejscu najstarszego opactwa cy-

37 sterskiego na Dolnym Śląsku z 1163 r. W skład zespołu wchodzą dwa barokowe kościoły z XVII wieku z cennymi freskami, klasztor i pałac opatów. W Lubiążu ochroną konserwatorską objęty jest ponadto barokowy kościół z XVIII wieku, znajdujący się w północno-zachodniej części miasta. Na pozostałym obszarze arkusza zabytkowe kościoły znajdują się między innymi w: Bieniowicach, Grzybianach, Miłoradzicach, Rogowie Legnickim, Szczytnikach i Lisowi- cach. Ochroną konserwatorską objęte są również zabytkowe parki w Miłoradzicach, Szczyt- nikach Dużych, Prochowicach, Rogowie Legnickim, Jaśkowicach, Szczedrzykowicach, Pio- trówku, Rogoźniku, Komornikach i w Kwietnie.

XIII. Podsumowanie Obszar arkusza Prochowice ma charakter rolniczo-leśny. Duże powierzchnie w części południowej i centralnej tego rejonu zajmują gleby chronione dla rolniczego użytkowania, a w pasie północnym i zachodnim (wzdłuż biegu Odry) wielkoprzestrzenne kompleksy leśne. Ochroną przyrody objęta jest część doliny Odry, a w najbliższej przyszłości projekto- wana jest ochrona całej doliny tej rzeki. Warunki przyrodnicze sprzyjają rozwojowi rolnictwa, które jest dominującą gałęzią gospodarki na omawianym terenie. W mieście Prochowice, le- żącym w centrum arkusza, rozwinął się drobny przemysł. Na obszarze arkusza Prochowice występują dwa piętra wodonośne o znaczeniu użyt- kowym: czwartorzędowe i trzeciorzędowe. Głównym poziomem zaopatrującym ludność w wodę jest czwartorzędowy poziom wodonośny. Korzystne warunki podłoża budowlanego występują na obszarach wysoczyznowych zbudowanych z glin zwałowych i osadów piaszczysto-żwirowych zlodowaceń środkowopol- skich. Niekorzystne warunki podłoża budowlanego spotykane są głównie w dolinach rzek Odra, Kaczawa i Cicha Woda, gdzie zwierciadło wody gruntowej występuje na głębokości mniejszej niż 2 m od powierzchni terenu a podłoże stanowią nieskonsolidowane mady i luźne piaski rzeczne. Najcenniejszą kopaliną występującą na omawianym terenie jest węgiel brunatny. W zachodniej części arkusza położone są dwa pola złoża węgla brunatnego „Legnica”: Pole Północne i Pole Wschodnie. Nowy obszar występowania tej kopaliny rozpoznany został w rejonie Rui (południowa część arkusza). W nadkładzie węgla, jako kopaliny towarzyszące, udokumentowane zostały duże złoża kruszywa naturalnego i surowców ilastych. Eksploatowane na obszarze arkusza złoże pia- sków i żwirów „Szczytniki”, pokrywa zapotrzebowanie lokalnego budownictwa na tę kopali-

38 nę. W przyszłości, większość gmin położonych w granicach arkusza Prochowice zachowa swój rolniczy charakter ze względu na korzystne warunki glebowe i klimatyczne. Zmiana kierunku rozwoju z rolniczego na przemysłowy może nastąpić w północnej części gminy Kunice, po podjęciu eksploatacji złoża węgla brunatnego „Legnica” i kopalin towarzyszących. Południowo-wschodnia część tej gminy, tzw. Pojezierze Kunickie posiada naturalne walory przyrodniczo-krajobrazowe, które należy wykorzystać do rozwoju rekreacji i wypoczynku. W granicach arkusza preferowane obszary lokalizowania składowisk zajmują około 15% powierzchni i grupują się w części południowej, centralnej i północno-wschodniej. Związane są one z wystąpieniami glin zwałowych zlodowaceń południowopolskich i zlodo- waceń środkowopolskich oraz iłów trzeciorzędowych serii poznańskiej (miocen górny - pliocen). Gliny zwałowe spełniają jedynie wymagania przyjęte dla naturalnej bariery geologicznej dla składowisk odpadów obojętnych. Lokalizacja w ich obrębie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (w tym komunalnych) jest możliwa tylko po zastosowaniu sztucznej warstwy izolującej. Iły ze względu na swoje korzystne właściwości izolacyjne predysponowane są do lokalizacji składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (w tym komunalnych), a nawet odpadów niebezpiecznych po potwierdzeniu pracami rozpoznawczymi jednorodności wykształcenia i miąższości warstwy (wymagana powyżej 5 m). Najko- rzystniejsze warunki geologiczne i środowiskowe do lokalizacji składowisk odpadów obojęt- nych występują w pobliżu Lubiąża i na południe od Prochowic. Rekomendowane obszary do lokalizacji składowisk odpadów niebezpiecznych i innych niż obojętne położone są w okolicy miejscowości: Grzybiany i Kunice. Wytypowane obszary należy brać pod uwagę również przy rozpatrywaniu lokalizacji innych inwestycji niż składowisk odpadów, gdyż wskazane tereny spełniają w tym zakresie ogólne wymogi środowiska w ustawodawstwie polskim.

XIV. Literatura

AKERBLOM G., 1986 – Investigation1 and mapping of radon risk areas, Swedish geol. Comp. Report IRAP 86036, Lulea, Sweden. DROZDOWSKI S., 1998 – Dodatek nr 1 (rozliczeniowy) do uproszczonej dokumentacji geologicznej złoża piasku „Malczyce” wraz z projektem zagospodarowania złoża. Archiwum Przeds. Geolog. we Wrocławiu „PROXIMA” S.A.

DROZDOWSKI S., 1998 –Uproszczona dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoża piasku

39 „Malczyce I”. Archiwum Przeds. Geolog. we Wrocławiu „PROXIMA” S.A. DYDUCH-FALNIOWSKA A. i in., 1999 − Ostoje przyrody w Polsce. (CORINE). Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. DYJOR ST., GAWROŃSKI O., 1982 − Określenie perspektyw występowania surowców ilastych i kompleksowe ustalenie ich jakości w obszarze przedsudeckim. Arch. Państw. Inst. Geol. - Oddział Dolnośląski we Wrocławiu. DYLĄG J. K., KASIŃSKI J. R, 1995 − Poszukiwania węgla brunatnego w Polsce - rejon Ruja, województwo legnickie. Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa. DYLĄG J. K., KASIŃSKI J. R., PIWOCKI M., SUTERMS A., 1996 − Ocena możliwości zagospodarowania złóż węgla brunatnego Legnica-Ścinawa. Zadanie 5. Obliczenie zasobów zgodnie z aktualnie obowiązującymi kryteriami. KGHM „Polska Miedź” S.A. FISZER J., 1996 − Ocena oddziaływania na środowisko naturalne eksploatacji złoża kruszywa naturalnego „Szczytniki”. Woj. Arch. Geol., Delegatura w Legnicy. INSTRUKCJA opracowania i aktualizacji Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, 2002 − Państw. Inst. Geol., Warszawa. KLECZKOWSKI. A.S. (red.), 1990 − Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony w skali 1: 500 000. AGH, Kra- ków. KONDRACKI J., 1988 − Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa. KONDRACKI J., 1998 − Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. KRZYŚKÓW M., 1994 − Uproszczona dokumentacja geologiczna złoża piasku Malczyce wraz z projektem zagospodarowania złoża. Woj. Arch. Geol., Wrocław. KRZYŚKÓW T., KASPRZAK W., 1995 − Ocena oddziaływania eksploatacji złoża surowca ceramiki budowlanej „Prochowice” na środowisko naturalne. Woj. Arch. Geol., Delegatura w Legnicy. KWIATKOWSKA-SZYGULSKA B. (red.), 2003 – Raport o stanie środowiska w wojewódz- twie dolnośląskim w 2002 r. Woj. Insp. Ochrony Środ. We Wrocławiu. Biblioteka Monitorin- gu Środowiska, Wrocław. LIRO A. (red.), 1998 − Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET - Polska. Wydawnictwo Fundacji IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995a − Atlas geochemiczny Górnego Śląska 1:200 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995b − Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Państw. Inst. Ge- ol., Warszawa.

40 LIS J., PASIECZNA A., BOJAKOWSKA I., GLIWICZ T., FRANKOWSKI Z., PASŁAWSKI P., POPIOŁEK E., SOKOŁOWSKA G., STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., 1999 – Atlas geochemiczny Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

LIS W., 1980 − Dokumentacja geologiczna niezupełnego surowca ceramiki budowlanej „Pro- chowice” w kat. C1 z ustaleniem jakości kopaliny w kat. B. Woj. Arch. Geol., Delegatura w Legnicy. ŁUCIUK J., 1981 − Karta rejestracyjna złoża kruszywa naturalnego „Lubiąż”. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław. MAĆKÓW A., 1997 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000, arkusz Pro- chowice (724). Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa.

MAĆKÓW A., 2000 – Uproszczona dokumentacja geologiczna w kategorii C1 złoża kruszywa naturalnego „Szczytniki I”. Arch. Geol. Dolnośl. Urz. Woj. Delegatura w Legnicy. MALINOWSKA-PISZ A., 1997 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Prochowice (724). Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa. MARSZAŁEK B., MASZKIEWICZ D., 1985 − Karta rejestracyjna kruszywa naturalnego drobnego „Ruja”. Woj. Arch. Geol., Delegatura w Legnicy. OBŁĄK R., SUCHAŃSKI Z., 1958 − Dokumentacja geologiczna złóż surowców ceramicz- nych Jaśkowice Legnickie. Woj. Arch. Geol., Delegatura w Legnicy. PRZENIOSŁO S. (red.), 2003 − Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce we- dług stanu na 31 XII 2002 r. Państw. Inst. Geol., Warszawa. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku (Dz. U. Nr 165 z 4 października 2002 r., poz. 1359), Warszawa. RÓŻYCKI Z., 1968 − Kompleksowa dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego

„Legnica” w kat. C1+C2. Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa. RÓŻYCKI Z., 1978 − Kompleksowa dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego

„Legnica” w kat. C1+B - Pole Zachodnie. Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa. RÜHLE E., 1986 − Mapa geologiczna Polski w skali 1: 500 000. Inst. Geol., Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa. STACHOWIAK A., SEIFERT K., MAĆKÓW A., 2004 – Bilans zasobów perspektywicznych i prognostycznych surowców mineralnych na Dolnym Śląsku – możliwości i bariery ich wy- korzystania. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. SZAŁAJDEWICZ J., 1980 − Szczegółowa mapa geologiczna Polski, arkusz Prochowice

41 w skali 1:50 000 wraz z Objaśnieniami. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa. SZEPIETOWSKA H., 1978 − Sprawozdanie ze zwiadu geologicznego za iłami do produkcji keramzytu w rejonie Wołów-Ścinawa. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław. TURCZYN A., 1989 − Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej złoża pospółki „Szczytni- ki” Pole A, B, C, D w kat. C2+C1+B. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław.

TURCZYN A., 1994 − Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej w kat. C2 złoża kruszywa naturalnego i piasków podsadzkowych w nadkładzie węgla „Legnica-Pole Wschodnie”. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wrocław. WAŁACHOWSKA K., 1990 − Dokumentacja geologiczna złoża węgla brunatnego „Legni- ca” Pole Wschodnie w kat. C1+B. Arch. Przeds. Geol. we Wrocławiu PROXIMA S.A., Wro- cław.

WILKOŃSKA E., RATAJ R., 1999 – Dokumentacja geologiczna w kat. C1+C2 złoża surowca ceramiki budowlanej „Kunice III”. Arch. Geol. Dolnośl. Urz. Woj. Delegatura w Legnicy. WOSZCZATYŃSKA Z., 1980 − Dodatek do dokumentacji geologicznej złoża węgla brunatnego „Legnica” w kat. C2 - 1968 (zał. nr 1a do Kompleksowej dokumentacji geologicznej złoża węgla brunatnego „Legnica” w kat. C1+B - Pole Zachodnie). Arch. Państw. Inst. Geol. Oddział Dolnośląski we Wrocławiu.