Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz STAROGARD GDA ŃSKI (130) Warszawa 2009 Autorzy: Halina Wojtyna*, Sylwester Salwa*, Anna Pasieczna*, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Krystyna Wojciechowska** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Albin Zdanowski* Redaktor regionalny planszy B: Dariusz Grabowski* (we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą*) Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* * – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne „Polgeol” SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa 2 ISBN ………………. Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis treści I. Wst ęp – Halina Wojtyna ................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Halina Wojtyna ...................................... 4 III. Budowa geologiczna – Sylwester Salwa ........................................................................... 7 IV. Zło Ŝa kopalin – Halina Wojtyna ....................................................................................... 9 1. Piaski...................................................................................................................... 10 2. Piaski i Ŝwiry.......................................................................................................... 13 3. Kreda jeziorna ........................................................................................................ 15 4. Surowce ilaste ceramiki budowlanej...................................................................... 16 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Halina Wojtyna .................................................... 17 1. Piaski i Ŝwiry.......................................................................................................... 17 2. Kreda jeziorna ........................................................................................................ 19 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Halina Wojtyna ................................ 20 1. Torfy....................................................................................................................... 20 2. Kreda jeziorna ........................................................................................................ 20 3. Surowce ilaste ceramiki budowlanej...................................................................... 24 4. Piaski i Ŝwiry.......................................................................................................... 24 5. Piaski kwarcowe..................................................................................................... 26 VII. Warunki wodne – Halina Wojtyna .................................................................................. 26 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 26 2. Wody podziemne.................................................................................................... 27 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 30 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ............................................................... 30 2. Pierwiastki promieniotwórcze – Hanna Tomassi-Morawiec ................................. 33 IX. Składowanie odpadów – Krystyna Wojciechowska ........................................................ 35 X. Warunki podłoŜa budowlanego – Halina Wojtyna ......................................................... 43 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Halina Wojtyna, Sylwester Salwa .............................. 45 XII. Zabytki kultury – Halina Wojtyna, Sylwester Salwa ...................................................... 48 XIII. Podsumowanie – Halina Wojtyna, Krystyna Wojciechowska ......................................... 49 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 52 I. Wst ęp Arkusz Starogard Gda ński Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowa- no w latach 2008–2009 w Oddziale Świ ętokrzyskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego (Plansza A) oraz Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Polgeol” w Warszawie (Plansza B), zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Jest to zweryfikowana i zaktualizowana wersja Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 arkusz Godziszewo (Tołka- nowicz, śukowski, 2003). Mapa geo środowiskowa Polski (MG śP) w skali 1:50 000 przedstawia wyst ępowanie kopalin oraz gospodark ę zło Ŝami na tle wybranych elementów: górnictwa i przetwórstwa ko- palin, hydrogeologii, geologii in Ŝynierskiej, ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury (Plansza A). Informuje równie Ŝ o stanie geochemicznym gruntów i mo Ŝliwo ściach składowa- nia odpadów (Plansza B). Mapa ta adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmujących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza tre ści mapy stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zago- spodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mo- gą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach ekofizjograficznych. Mog ą stanowi ć równie Ŝ ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wo- jewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospo- darki odpadami. Materiały niezb ędne do opracowania niniejszej mapy zebrano w: • Centralnym Archiwum Geologicznym PIG w Warszawie, • Wojewódzkim Archiwum Geologicznym w Gda ńsku, • Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego w Gda ńsku, • Wydziale Środowiska i Rolnictwa Pomorskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Gda ńsku, • Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Gda ńsku, • Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Gda ńsku, • Starostwach Powiatowych w Tczewie i Starogardzie Gda ńskim, • Nadle śnictwie Starogard Gda ński, • Urz ędach gmin: Starogard Gda ński, Bobowo, Subkowy, Pelplin, Morzeszczyn i Gniew. 3 Zebrane informacje uzupełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym we wrze śniu 2008 roku. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowi- skowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach infor- macyjnych złó Ŝ, opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza PołoŜenie obszaru arkusza Starogard Gda ński wyznaczaj ą nast ępuj ące współrz ędne geograficzne: 18º30´–18º45´ długo ści geograficznej wschodniej i 53º50´–54º00´ szeroko- ści geograficznej północnej. Jego powierzchnia wynosi około 305 km 2. Pod wzgl ędem administracyjnym teren arkusza poło Ŝony jest w południowej częś ci wo- jewództwa pomorskiego i obejmuje fragmenty gmin: Starogard Gda ński, Bobowo i Skórcz w powiecie starogardzkim oraz Subkowy, Pelplin, Morzeszczyn i Gniew w powiecie tczew- skim. Omawiany obszar znajduje si ę w granicach regionu etniczno-kulturowego Kociewie rozci ągaj ącego si ę w dolinie Wierzycy i Wdy. Kultura ludowa tego regionu nawi ązuje do kultury sąsiednich Kaszub, ale charakteryzuje go odr ębna gwara. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski (Kondracki, 2002), obszar arkusza znajduje si ę w obr ębie mezoregionu – Pojezierze Starogardzkie, który wchodzi w skład Poje- zierza Wschodniopomorskiego (fig. 1). Omawiany obszar poło Ŝony jest na wysoczy źnie polodowcowej o du Ŝym zró Ŝnicowaniu rze źby. Wyst ępuj ą tutaj formy rze źby pochodzenia: lodowcowego, wodnolodowcowego, rzecznego oraz denudacyjnego. Powszechnie wyst ępuj ą zagł ębienia bezodpływowe wypeł- nione torfami lub zaj ęte przez niewielkie jeziora. Najwy Ŝej poło Ŝony punkt (121,7 m n.p.m.) stanowi kulminacj ę wysoczyzny morenowej na zachód od wsi D ąbrówka. W kierunku wschodnim, ku dolinie Wisły, powierzchnia terenu obni Ŝa si ę do 40–50 m n.p.m. Obszar arkusza rozpo ściera si ę we wschodniopomorskim regionie klimatycznym. Izo- termy roku układaj ą si ę od 7ºC do 8ºC, izotermy stycznia od -3ºC do -2ºC, a izotermy lipca od 17ºC do 18ºC. Okres wegetacyjny trwa w tym rejonie około 210 dni. Suma rocznych opadów wynosi 650 mm (Atlas..., 1995). Lasy porastaj ą około 17% powierzchni arkusza. S ą to głównie lasy mieszane z przewagą gatunków li ściastych zwłaszcza d ębu i buka. Z gatunków obcego pochodzenia wyst ępuj ą: d ąb czerwony, akacja i daglezja. Obfituj ą one w zwierzyn ę łown ą: jelenie europejskie, sarny, dzi- ki, daniele i zaj ące. Wyst ępuj ą równie Ŝ wydry, tchórze, bobry i pi Ŝmaki. W śród ptaków po- spolite s ą wilgi, sowy, kaczki i myszołowy. 4 Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Starogard Gda ński na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrac- kiego (2002) Najwi ększe, zwarte kompleksy le śne znajduj ą si ę w północnej, środkowej i południowo- wschodniej cz ęś ci arkusza. W granicach obszaru arkusza lasy nadzorowane s ą przez Regio- naln ą Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych w Gda ńsku – nadle śnictwo Starogard Gda ński. 5 Zagospodarowanie omawianego terenu (poza miastami) ma charakter rolniczy. Na znacznej powierzchni (około 40%) obszaru arkusza wyst ępuj ą gleby wysokich klas bonita-