Wojsko Polskie W Afganistanie

OBYWATELSKIEJ

atuszak Polskie M EDUKACJI

o CENTRUM

Jacek Zygmunt Wojsk 2002–2014 w Afganistanie w Afganistanie WOJSKOWE

Wojsko Polskie w Afganistanie 2002–2014 Jacek Zygmunt Matuszak ------ENTRUM C BYWATELSKIEJ O OJSKOWE OJSKOWE W DUKACJI DUKACJI E Udział w międzynarodowych operacjach w Azji Środkowej stał się impulsem Wojskowe Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej przekazuje do rąk Czytelników głębokich zmian w Siłach Zbrojnych RP i uzbrojenia w wyposażeniadziedzinach żołnierzy oraz systemu szkolenia wojsk. Publikacja, powstała z inspiracji Mini skiego w operacji ISAF w Afganistanie. Przedstawia ona w świadczenia wynikające zwartej z polskiej obecności u formie stóp PodstawowymHindukuszu. do przesłaniem niniejszej książki jest pokazanie ope w głównych udziału obok była, która wyzwań, Misji, z misji. jakimi mie trudnej tej czasie w Polacy się rzyli racji „Iraqi nie tylkoFreedom”, najpoważniejszym sprawdzianem dla wojska, ale także lat. państwa dla kilkudziesięciu ostatnich w ciągu sterstwa Obrony Narodowej, ma służyć zachowaniu pamięci o poświęceniu pol KontyngentuPolskiegoWojsko ramach w zadaniażołnierzy, realizujących skich wego w Afganistanie, oraz przybliżyć wiedzę o tej niezwykle wymagającej misji ogółowiszerszemu społeczeństwa. wyjątkową publikację, przygotowaną z okazji zakończenia udziału Wojska Pol ISBN 978-83-63755-61-4

Jacek Zygmunt Matuszak

Wojsko Polskie w Afganistanie 2002–2014

1 2 Jacek Zygmunt Matuszak Wojsko Polskie w Afganistanie 2002–2014

WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ Warszawa 2014

3 Współpraca Paweł Przeździecki

Konsultacja Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych

Recenzja dr hab. Janusz Zuziak dr hab. Aleksandra Skrabacz

Zdjęcia • zespół „Combat Camera”, Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych: Sebastian Kinasiewicz – s . 9, 13, 41, 87, 208, 309, 314 Waldemar Młynarczyk – s . 22–23 Adam Roik – s . 16–17, 91, 96, 104–107, 114–117, 120–125, 130–135, 141–145, 151–154, 159–160, 207–210, 224, 233, 268–269, 275, 287–289, 304 oraz zdjęcie na okładce • Jacek Zygmunt Matuszak – s . 9,8 92–96, 165–170, 176–177, 184–187, 217–218, 224, 234 • zbiory Marka Mecherzyńskiego / archiwum PKW „Enduring Freedom” – s . 14–15, 28–29, 35–40, 45–52, 56–62, 66–72, 75–79, 83–86

Projekt okładki Adrian Bojczuk Opracowanie grafi czne, redakcja techniczna i skład Lilianna Zawadzka Korekta Hanna Bajan-Jaskółowska

ISBN 978-83-63755-61-4

Wydanie 1, Warszawa 2014

Publikacja sfi nansowana ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej

Wydawca

Druk Dimograf Sp . z o . o . ul . Legionów 83, 43-300 Bielsko-Biała

4 spis treści

Przedmowa...... 7 wstęp ...... 9

Zarys historii Afganistanu do 2001 roku...... 13

Położenie geopolityczne...... 13

Rys historyczny...... 18

Polskie ślady...... 32

POLSKI KONTYNGENT WOJSKOWY W OPERACJI „ENDURING FREEDOM” 2002–2007...... 41

Sytuacja polityczna po 11 września 2001 roku ...... 41

Utworzenie kontyngentu w ramach operacji „Enduring Freedom”...... 43

Bilans działalności ...... 53

POLSKI KONTYNGENT WOJSKOWY W OPERACJI ISAF 2007–2014...... 87

Podstawy prawne funkcjonowania kontyngentu...... 87

Formowanie kolejnych zmian kontyngentu...... 97

Bilans działalności...... 99

Kalendarium ...... 171

Zakończenie...... 309

Załączniki...... 314

Bibliografia selektywna...... 326

5 6 Przedmowa

Misja w Afganistanie, obok misji w Iraku, była najbardziej wymagającym zadaniem, jakie Wojsko Polskie realizowało od II wojny światowej . Polscy żołnierze wykazali się w Afganistanie nieprzeciętnymi umiejętnościami i odpowiedzialno- ścią, umożliwiającymi perfekcyjne działanie w warunkach zagrażających ich życiu i zdrowiu . Jednym z efektów polskiego zaangażowania w międzynarodową operację antyterrorystyczną w Afganistanie jest obecny kształt i charakter naszych sił zbrojnych . Zmiany, które dokonały się w wojsku w związku z misją afganistańskiej i innymi misjami sojuszniczymi poza granicami kraju sprawiły, że Wojsko Polskie stało się armią nowoczesną i profesjonalną, dysponującą szerokimi zdolnościami do działania . Wpływ misji afgańskiej jest dostrzegalny w każdej dziedzinie funkcjonowania Sił Zbrojnych RP . Zdecydowany przełom dokonany został w uzbrojeniu i wypo- sażeniu oraz w procesie szkolenia wojsk i dowództw . Można powiedzieć wręcz, że dzisiaj o obliczu Wojska Polskiego decydują ci, którzy swe żołnierskie rzemiosło doskonalili w operacjach „Enduring Freedom” i Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF) . Książka „Wojsko Polskie w Afganistanie 2002–2014” jest wartościowym źródłem udokumentowanych informacji o niezwykle ważnych kartach historii Wojska Polskiego, odnoszących się do polskiego udziału w międzynarodowej misji budowania bezpiecznego Afganistanu dla świata i swoich obywateli .

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej

dr Maciej Jankowski

7 8 wstęp

Zakończenie trwającej od ponad 12 lat misji Wojska Polskiego w Afganistanie jest doskonałą okazją do przedstawienia w formie zwartej doświadczeń wynikających z polskiej obecności u stóp Hindukuszu . Oczywiście nie wyczerpuje ona tematu, tym bardziej, że powstała w chwili, gdy ostatni polscy żołnierze pełnią jeszcze służbę w Azji Środkowej . Natomiast podstawowym przesłaniem pracy jest chęć pokazania głównych wyzwań, z jakimi mierzyli się Polacy w czasie tej trudnej misji . Misji, która była, obok udziału w operacji „Iraqi Freedom”, nie tylko najpoważniejszym sprawdzianem dla wojska, ale także dla państwa . Sformułowanie to nie jest przypadkowe . Z oczywistych powodów zdecydowaną większość zadań i najszersze spektrum działań w Afganistanie wykonywali żołnierze . Była to działalność o charakterze stricte bojowym, jak też pomocowym . Ale należy pamiętać, że w ramach polskiej obecności w tym kraju swoją „cegiełkę”, i to wcale nie małą, dołożyły organizacje pozarządowe i Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Islamskiej Republice Afganistanu . Do tego należy doliczyć wszystkie instytucje i organizacje, które wprawdzie nie miały swoich przedstawicieli w Afganistanie, ale włączyły się w organizację różnego typu przedsięwzięć skierowanych do Afgańczyków, a realizowanych w kraju . Były to władze wojewódzkie, samorządy miast, organizacje społeczne, instytucje centralne, instytuty i ośrodki naukowe, jak też bardzo wielu indywidualnych darczyńców niepowiązanych z żadną organizacją . Dopiero, gdy uwzględnimy te wszystkie osoby i instytucje, a także weźmiemy pod uwagę ponad 25 tysięcy żołnierzy, którzy pełnili służbę w Afganistanie, będziemy w stanie uświado- mić sobie, jak wielkie było zaangażowanie Polski w stabilizację i rozwój Afganistanu . Obecność polskich żołnierzy w Afganistanie, od początku trwania misji, wywołała zainteresowanie tym krajem . Wraz z upływem lat rosła liczba publikacji poświęconych

9 temu krajowi i regionowi świata1 . Były to pozycje poświęcone całej historii kraju2, jak też wybranym jej aspektom . Próbę przedstawienia dziejów Afganistanu podejmowali zarówno naukowcy, jak też dziennikarze i publicyści . Do kanonu literatury weszły pozycje autorstwa Wojciecha Jagielskiego (Modlitwa o deszcz, Warszawa 20023), Radosława Sikorskiego (Prochy świętych. Afganistan czas wojny, Warszawa 2007), czy też nieco nowsze książki Rodrica Braithwaite’a (Afgańcy. Ostatnia wojna imperium, Kraków 2012), Gregory’ego Feifera (Afgańska ruletka. Radziecka inwazja na Afganistan, Wrocław 2011), Marcina Ogdowskiego (Z Afganistanu.PL. Alfabet polskiej misji, Ustroń 2011) . Dotychczas ukazało się stosunkowo niewiele publikacji poświęconych polskiej obec- ności w Afganistanie . Pierwsze próby przedstawienia polskiego zaangażowania w misję „Enduring Freedom” podjął Krzysztof Korzeniewski, ale jego książki pt . Afganistan. Kompendium uczestnika misji stabilizacyjnej oraz Afganistan gdzie regułą jest brak reguł, wydane w 2006 roku, odnoszą się głównie do kwestii zdrowotnych i kulturowych . Sama misja oraz funkcjonowanie kontyngentu nie stanowią głównego obiektu zainteresowania Autora . Pewne informacje na temat udziału polskich żołnierzy w operacji zostały zawarte w książce Huberta M . Królikowskiego i Czesława Marcinkowskiego Afganistan 2002, wydanej w Warszawie w 2003 roku . Jak dotąd nie powstała żadna publikacja przedstawia- jąca w sposób całościowy i kompleksowy działalność Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach operacji „Enduring Freedom” . Także na łamach prasy specjalistycznej niewiele jest artykułów i materiałów przyczynkarskich poświęconych temu zagadnieniu4 . Impulsem do zwiększonego zainteresowania tematyką afgańską, zwłaszcza śro- dowiska wojskowego, stała się przypadająca w 2012 roku, dziesiąta rocznica polskiej obecności w Afganistanie . W tym samym roku odbył się także szczyt NATO w Chicago, którego jednym z tematów była kwestia przyszłości operacji ISAF . Zbieg tych dwóch okoliczności przyczynił się do wydania kilku publikacji . Wśród nich warto wspomnieć m in. . publikację zbiorową przygotowaną przez Departament Prasowo- Informacyjny MON (Misja w Afganistanie 2007–2012. Kalendarium, Warszawa 2012)

1 Zob . Islamskie państwo Afganistanu: bibliografia, oprac . zbiorowe, Centralna Biblioteka Wojskowa, Warszawa 2007, s . 146 . 2 J . Modrzejewska-Leśniewska, Afganistan, Wydawnictwo TRIO Warszawa 2010, s . 524 . 3 Wskazówki bibliograficzne znajdują się na końcu książki . 4 Przykładem mogą być artykuły opublikowane na łamach „Przeglądu Wojsk Lądowych”, kwartal- nika „Bellona” oraz „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” . Warte uwagi są zwłaszcza G . Ciechanowski, Pierwsi polscy żołnierze w Afganistanie i Pakistanie, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” (dalej „PHW”) 2007, nr 4, s . 272–284 oraz K . Komorowski, Afganistan jako teatr działań wojennych w świetle doświad- czeń historycznych, „PHW” 2008, nr 3, s . 5–22 .

10 oraz publikacje wydane przez Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej (10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie, Warszawa 2011 oraz Contributing to development of Afghanistan – Poland`s footprint, Warszawa 2012) . Z tej okazji opracowano kilka wystaw fotograficznych5 i zorganizowano konferencje naukowe6 . Jak dotąd nie udało się jednak przygotować i wydać monografii poświęconych misjom „Enduring Freedom” ani International Security Assistance Force . Prace nad niniejszą publikacją pokazały, że mimo iż od zakończenia działalności PKW w ramach „Enduring Freedom” upłynęło zaledwie 7 lat, bardzo trudno znaleźć nie tylko opracowania poświęcone temu tematowi, ale także dotrzeć do uczestników misji . Być może warto byłoby więc nie tylko opracować dokumenty dotyczące misji, ale też podjąć próbę zebrania i wydania zbioru (zbiorów) relacji tych, którzy brali udział w obu misjach . Autor nie rości sobie prawa do wyczerpania poruszonego tematu . Być może stanie się impulsem dla innych badaczy zainteresowanych misjami do podjęcia tego ciekawego i ważnego tematu . Ciekawego, gdyż dotyczy wydarzeń dziejących się w innym, niż Polska, otoczeniu geopolitycznym i kulturowym . Ważnym, bowiem doświadczenia wyniesione z misji afgańskiej w sposób znaczący wpłynęły na zmiany, jakie zaszły w polskim wojsku, jego funkcjonowaniu, organizacji, wyposażeniu i szkoleniu . Ale patrząc na zagadnienie szerzej, misja stała się impulsem do wprowadzenia zmian w systemie wojskowej opieki zdrowotnej i podejściu naszego kraju do tematyki pomocy rozwojowej . Poniekąd to właśnie zaangażowanie Polski w Afganistanie, wykonywane tam zadania i poniesione straty spowodowały, że przyjęto ustawę o weteranach oraz ustanowiono ich święto – Dzień Weterana Działań poza Granicami Państwa – przypadające na 29 maja . Doświadczenia z realizacji pomocy rozwojowej i humanitarnej doprowadziły zaś do uchwalenia ustawy o pomocy rozwojowej i zmianie planowania jej realizacji z planów rocznych na wieloletnie . A to tylko niektóre przykłady zmian, jakie spowodowała decyzja, podjęta ponad dekadę temu, o zaangażowaniu się naszego państwa w działania prowadzone w Afganistanie . Publikacja ta nie jest zapewne wolna od pewnych uogólnień i niedoskonałości . Ale w zamyśle autora stanowi formę oddania honoru i wyrażenia uznania wobec

5 Między innymi opracowana przez WCEO wystawa „10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie”, Warszawa 2012 . 6 7 grudnia 2011 r . w Warszawie odbyła się konferencja naukowa nt . „10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie . Doświadczenia i perspektywy”, a 10 maja 2012 r . również w stolicy zorganizowano konferencję naukową nt . „NATO i Polska w Afganistanie – doświadczenia, wnioski, wyzwania” .

11 tych, którzy przez ponad dwanaście lat, dzień po dniu, wykonywali zadania stawiane przed kontyngentem . Nie wolno nam zapomnieć o 45 spośród „misjonarzy”, którzy zginęli lub zmarli wykonując te zadania oraz o setkach tych, którzy zostali ranni w Afganistanie . Podziękowania należą się także tysiącom bezimiennych żołnierzy i pracowników wojska, stanowiących serce tej misji . Tym wszystkim Autor, który miał zaszczyt znaleźć się w tym wyjątkowym gronie, tą właśnie drogą składa podzię- kowanie i należny im hołd . Misja w Afganistanie była najtrudniejszym sprawdzianem dla Wojska Polskiego w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat . Udział w międzynarodowych operacjach w Azji Środkowej stał się impulsem głębokich zmian w Siłach Zbrojnych RP w dziedzinach uzbrojenia i wyposażenia żołnierzy oraz systemu szkolenia wojsk . Publikacja, powstała z inspiracji Ministerstwa Obrony Narodowej, ma służyć zachowaniu pamięci o poświę- ceniu polskich żołnierzy, realizujących zadania w ramach Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie, oraz przybliżyć wiedzę o tej niezwykle wymagającej misji szerszemu ogółowi społeczeństwa . Z uwagi na poważne trudności w zachowaniu właściwej transkrypcji oraz chcąc zachować czytelność nazw geograficznych zdecydowano się w obu wersjach języko- wych zastosować ich anglojęzyczną pisownię . Jacek Zygmunt Matuszak

12 zarys historii afganistanu do 2001 roku

położenie geopolityczne

Afganistan to kraj leżący w Azji Centralnej . Jego powierzchnia wynosi 652 230 km kw ., a zamieszkuje go 31 822 848 mieszkańców (dane z czerwca 2014)7 . Graniczy na zachodzie z Iranem (936 km), na północy z Turkmenistanem (744 km), Uzbekistanem (137 km) i Tadżykistanem (1206 km), na północnym wschodzie z Chinami (76 km) oraz na wschodzie i południu z Pakistanem (2430 km) . Ludność Afganistanu jest bardzo zróżnicowana etnicznie . Do największych grup należą Pasztunowie (42%), Tadżykowie (27%), Hazarowie (9%) i Uzbecy (8%) . Wśród pozostałych plemion wyróżniają się Beludżowie, Turkmeni i Ajmakowie . Blisko 100% mieszkańców to muzułmanie, z czego sunnici stanowią 80%, a szyici około 19%8 . Gospodarka Afganistanu oparta jest w głównej mierze na rolnictwie, którego wydajność, z uwagi na niezbyt sprzyjający klimat, przewagę terenów górskich oraz zapóźnienie agrarne i technologiczne, nie jest wysoka . Do głównych upraw należą: pszenica, ryż, jęczmień, kukurydza, bób, przemysłowa uprawa bawełny i buraków cukrowych . Duży procent stanowią także uprawy melonów, winorośli i sady . Blisko 1/3 mieszkańców żyje z hodowli owiec i kóz . Jeśli chodzi o przemysł to najlepiej rozwi- niętymi gałęziami były: przemysł chemiczny, włókienniczy oraz produkcja materiałów budowlanych . Jednak zniszczenia wojenne spowodowały niemal całkowite zaprzestanie produkcji przemysłowej . Jednym z niewielu bogactw naturalnych jest gaz ziemny, ale jego wydobycie jest na bardzo niskim poziomie . Mieszkańcy żyją głównie z hodowli, a także drobnego handlu i rzemiosła . Główne miasta to Kabul (stolica kraju), Herat,

7 Są to dane szacunkowe wg . danych CIA . Zob . [dostęp: 5 .10 .2014] . 8 J . Modrzejewska-Leśniewska, dz . cyt ., s . 20–27; por . [dostęp: 5 .10 .2014] .

13 Kandahar, Mazar-e Szarif . Ludność w zdecydowanej większości prowadzi koczowniczy tryb życia . Afganistan jest obecnie jednym z najbiedniejszych państw świata, o bardzo wysokim procencie analfabetów . Językami urzędowymi są paszto i dari, ale w użyciu są także inne języki i lokalne dialekty np . pashai, turkmeński .

Typowa afgańska zabudowa z domami z kamienia, budowanymi na półkach skalnych

14 15 Afganistan widziany z pokładu śmigłowca

Rys historyczny

Afganistan jest krajem o bogatej, ale stosunkowo słabo znanej i spopularyzowanej w naszym kraju historii . Pierwsze próby stworzenia państwowości na terenach dzisiejszego Afganistanu sięgają połowy XVI wieku i są ściśle związane z ruchem Rouszan . Jego nazwa wywodzi się od Pir Rouszana – świętego starca . Zgodnie z głoszonymi przez niego poglądami wszyscy byli równi wobec Boga, wszystkim należał się równy podział ziemi . Zwolennicy tej ideologii uważali, że należy zerwać z uprzywilejowaną pozycją starszyzny plemiennej oraz duchownych . Najważniejszym jednak hasłem było wezwanie do zrzucenia jarzma Mongołów, którzy sprawowali władzę nad tymi terenami nieprzerwanie od XII do połowy XVIII wieku . Choć ruch ten nie zdołał doprowadzić do urzeczywistnienia w praktyce głoszonych haseł, jego znaczenie dla przyszłych dziejów Afganistanu było naprawdę duże . Aktywność zwolenników Rouszan przyczyniła się do pobudzenia u mieszkańców dzisiejszego Afganistanu poczucia odrębności etnicznej . Dzięki propagatorom tych haseł udało się stworzyć podstawy do upowszechnienia się pojęcia Afganowie, jako odrębnej grupy etnicznej . To właśnie do tych wartości odwo- ływali się w późniejszym okresie pierwsi budowniczowie państwa afgańskiego . Pierwszym, który podjął skuteczną próbę stworzenia zrębów państwowych w pierwszej połowie XVIII wieku był Ahmad Szach . Wykorzystał on osłabienie wewnętrzne, jakie przeżywały zarówno Persja, jak i państwo Wielkich Mogołów – sprawujące do tej chwili władzę nad terenami przyszłego państwa Afganistanu . Dodatkową przesłanką, która ułatwiła mu nieco zadanie było wyodrębnienie się dwóch silnych księstw obej- mujących swą władzą znaczne tereny . Jego osobistym sukcesem było doprowadzenie, w październiku 1747 roku, do wybrania go pierwszym władcą państwa Afganów . W trakcie swoich rządów starał się przede wszystkim umocnić armię i skłonić grupy plemienne do posłuszeństwa jego osobie, tak by objąć władzą możliwie jak najwięk- szy obszar . Do chwili śmierci w 1773 roku zdołał opanować lub podporządkować sobie Kabul, Peszawar, Herat oraz Kaszmir . Choć stworzony przez niego organizm państwowy przetrwał w niezmienionej postaci zaledwie kilka lat po śmierci swojego twórcy, jego znaczenie dla dalszych losów Afganistanu okazało się naprawdę duże9 . Niezwykle ważny dla dziejów Afganistanu okazał się wiek XIX . Po przezwycię- żeniu chaosu, który zapanował po śmierci Ahmad Szacha, jego następcy starali się kontynuować dzieło budowy silnego i niezależnego państwa . Nie było to jednak

9 Szerzej o początkach państwa afgańskiego zob . J . Petrus, Afganistan. Zarys dziejów, Warszawa 1987, s . 121–127; J . Modrzejewska-Leśniewska, dz . cyt ,. s . 28–70 .

18 łatwe, o czym przekonał się szczególnie boleśnie jeden z kontynuatorów dzieła Ahmad Szacha Dost Mohammad (1838–1863) . Kilkanaście lat przed rozpoczęciem jego rządów zarówno Wielka Brytania, jak i Rosja carska zaczęły się bardzo intere- sować terenami Afganistanu i całej Azji Środkowej . Przez niemal cały XIX wiek oba mocarstwa usiłowały podporządkować sobie te tereny, traktując mieszkającą na nich ludność – w tym obecnego Afganistanu – jak luźne plemiona pozbawione więzów państwowości . Rywalizacja brytyjsko-rosyjska w historii określana jest mianem „wielkiej gry” (ang . The Great Game)10 . Miała ona charakter zarówno wojskowy (choć nie doszło do bezpośredniego starcia brytyjsko-rosyjskiego), jak i dyplomatyczny . Jako orientacyjny początek „wielkiej gry” przyjmuje się rok 1813 (podpisanie traktatu z Gulistanu kończącego wojnę rosyjsko-perską i stanowiący o przyłączeniu obecnego Azerbejdżanu do Rosji), a jako koniec rok 1907 (zawarcie porozumienia rosyjsko- -angielskiego, które podzieliło strefy wpływów w Azji Środkowej . Od samego początku swojego panowania Dost Mohammad sprzeciwiał się tej polityce usiłując grać na dwa fronty . Mimo prób zachowania niezależności nie udało mu się uniknąć zbrojnej konfrontacji z Brytyjczykami . W latach 1839–1842 na terenie Afganistanu toczyła się I wojna afgańsko-brytyjska, z której zwycięsko wyszedł Dost Mohammad . Brytyjczycy ponieśli bardzo duże straty i zdecydowali się na współpracę z Afganami na zasadach partnerskich . Okazało się, że zmodernizowana armia afgań- ska była w stanie skutecznie odpierać ataki świetnie wyszkolonej, ale kompletnie nie- przygotowanej do działania w takim terenie, armii brytyjskiej . Zapewnienie spokoju ze strony Brytyjczyków było niezwykle potrzebne Mohammadowi, bowiem w czasie gdy walczył z Brytyjczykami wewnątrz kraju, wśród niektórych plemion nasiliły się tendencje separatystyczne . Walka o spójność wewnętrzną kraju okazała się znacznie trudniejsza, niż ta z mocarstwami zewnętrznymi . Mimo to w trakcie swoich rządów Dost Mohammad zdołał zreformować aparat administracyjny i zbudować podstawy systemu podatkowego kraju . Stworzył także silną armię, która stała się fundamen- tem władzy . Zdołał też osłabić nieco zależności rodowe na rzecz więzów feudalnych wynikających z powiązań gospodarczych . Śmierć Dost Mohammada w 1863 roku była dla Brytyjczyków sygnałem do pono- wienia prób opanowania Afganistanu . Tym bardziej, że wewnętrzne waśnie i spory wpłynęły na osłabienie pozycji następców zmarłego . Ponadto chwilowe odwrócenie uwagi Rosji od sprawy Afganistanu było okolicznością, którą postanowili wykorzystać

10 Na ten temat zob . P . Hopkirk, The Great Game. The Struggle for Empire in Central Asia, Londyn 1992; R . Braithwaite, Afgańcy. Ostatnia wojna imperium, Kraków 2012, s . 33–42 .

19 Brytyjczycy . Bez jakiegokolwiek uprzedzenia, 21 listopada 1878 roku, trzy armie brytyjskie wkroczyły na teren Afganistanu . Rozpoczęła się II wojna afgańsko-brytyjska . Tym razem armia afgańska nie była w stanie stawić im skutecznego oporu i uległa najeźdźcom . W wyniku szeregu przegranych walk, doszło do zawarcia ugody w miejscowości Gandamak, w miejscu gdzie w trakcie I wojny afgańsko-brytyjskiej Brytyjczycy doznali największej porażki . Podpisano porozumienie, które kończyło de facto II wojnę afgańsko-brytyjską . Na mocy tego dokumentu Afganistan zrzekł się prawa do prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej, zezwalał także na obecność na swoim terytorium brytyjskich obserwatorów . Ponadto w Kabulu miało powstać stałe przedstawicielstwo Wielkiej Brytanii, a Brytyjczycy przejęli kontrolę nad niektórymi pogranicznymi rejonami kraju . W zamian za rezygnację z prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej i ustępstwa terytorialne emir miał otrzymywać znaczne kwoty pieniężne oraz wsparcie na wypadek agresji z zewnątrz11 . Mimo tych bolesnych strat terytorialnych oraz znacznego ograniczenia swobody, uważa się, że Afganowie wyszli obronną ręką z II wojny afgańsko-brytyjskiej . Udało im się bowiem wymusić na Brytyjczykach wycofanie ich wojsk z terenów Afganistanu . Zdaniem Jana Petrusa Afganowie ponieśli w niej [II wojnie afgańsko-brytyjskiej – J .M ]. ciężkie straty, ale obronili niepodległość. Nie stali się kolonią brytyjską i zmusili najeźdźców do opuszczenia swego kraju. Musieli jednak pogodzić się z utratą pewnych terytoriów, a przede wszystkim z ograniczeniem suwerenności Afganistanu w polityce zagranicznej12 . Te rozstrzygnięcia w żadnym razie nie zamykały sprawy niepodległości Afganistanu . Nie kończyły także walki o samodzielność od zewnętrznej ingerencji . Bardzo ważną rolę w historii Afganistanu odegrał Abdur Rahman sprawu- jący rządy w latach 1880–1901 . Obejmując władzę, miał świadomość, że wojna z Brytyjczykami, a także wewnętrzne waśnie plemienne znacznie osłabiły kraj . Jego gospodarka podupadła, a ludzie przymierali głodem . Jednocześnie mimo znacznych ograniczeń wynikających z ugody zawartej w Gandamak emir nie zamierzał rezygno- wać z walki o utrzymanie faktycznej niezależności . Z jednej strony wykorzystywał do tego rywalizację, jaka toczyła się pomiędzy Wielką Brytanią i Rosją na arenie międzynarodowej . Z drugiej strony skupił się na odtworzeniu wewnętrznych struktur państwowych i umocnieniu władzy centralnej . Jak napisał w swojej autobiografii: Musiałem zaprowadzić porządek z tymi setkami drobnych przywódców, rabusiów, rozbój- ników i rzezimieszków, którzy byli powodem niekończących się kłopotów w Afganistanie.

11 J . Petrus, dz . cyt ,. s . 188 . 12 Tamże, s . 200 .

20 Wymagało to złamania feudalnego i plemiennego systemu i zastąpienia go jedną wielką społecznością podporządkowaną jednolitemu prawu i jednej władzy13 . Złamanie klanowego czy plemiennego systemu władzy nie było sprawą łatwą, jeśli weźmie się pod uwagę fakt wielowiekowego budowania właśnie takiego systemu zależ- ności14 . By to osiągnąć Abdur Rahman postawił m in. . na silną, dobrze wyposażoną i wyszkoloną armię . Ponadto podstawy swojej władzy oparł na założeniu nadrzędnej roli władzy państwowej nad wszystkimi grupami społecznymi . Uzasadnienia tego szukał w religii i woli Boga . Dowodził, że siła, autorytet i prawo monarchy pochodzą właśnie od Boga . Warto zauważyć, że w 1896 roku Abdur Rahman otrzymał tytuł zija al-mellat wa ad din [jego wysokość światło narodu i religii] . Jak podkreśla Jolanta Sierakowska-Dyndo w tytule nadanym Rahmanowi po raz pierwszy użyto słowa „naród”15 . Konsekwencją przyjęcia tego tytułu oraz szukania legitymizacji władzy w religii było podporządkowanie sobie duchownych . Zgodnie z zarządzeniem władcy wszyscy duchowni musieli uzyskać zezwolenie na prowadzenie swojej działalności od władz państwowych . Abdur Rahman postawił nie tylko na budowę silnej armii . W trakcie swoich rządów zadbał także o rozwój gospodarczy kraju . Wprowadził m in. . jednolity system monetarny – afgańską rupię; popierał rozwój transportu i handlu; wprowa- dził jednolity system miar i wag . Jednocześnie obawiając się ewentualnego wzrostu ingerencji sił zewnętrznych w wewnętrzną sytuację kraju, postawił na izolacjo- nizm . Ograniczało to wprawdzie proces reformowania kraju, ale władca obawiał się, że otwierając Afganistan na wpływy zewnętrzne, doprowadzi w ten sposób do utraty niepodległości i samodzielności państwa . Mimo polityki izolacjonizmu ocena jego rządów wypada niezwykle pomyślnie . Pomimo podziału i utraty przygranicznych ziem pasztuńskich jedność polityczna kraju oraz podstawy monarchii, stworzone w czasie dwudziestojednoletnich rządów Abdur Rahmana, okazały się trwałe. Po raz pierwszy w swych dziejach Afganistan nie stanowił jedynie luźnej federacji plemion, z których każde broniło własnej niezależności, lecz zjednoczone i zorganizowane państwo, podporządkowane władzy emira. Po raz pierwszy też uregulowany został problem sukcesji – po śmierci Abdur Rahmana w 1901 roku. władzę przejął, najstarszy syn, Habibullah, bez uciekania się do bratobójczych walk”16 .

13 Cyt . za J . Sierakowska-Dyndo, Afganistan – narodziny republiki, Warszawa 2002, s . 44 . 14 O organizacji plemiennej, zależnościach klanowych wśród plemion zamieszkujących Afganistan na przestrzeni wieków zob . J . Sierakowska-Dyndo, Granice wyobraźni politycznej Afgańczyków. Normatywno-aksjologiczne aspekty tradycji afgańskiej, Warszawa 1998, s . 75–187 . 15 J . Sierakowska-Dyndo, Afganistan . ,. dz . cyt ,. s . 45 . 16 Tamże, s . 51 .

21 Afganistan z lotu ptaka

Na okres rządów Habibullaha (1901–1919) przypadają dwa ważne dla przyszłości Afganistanu wydarzenia . Pierwszym z nich było porozumienie dotyczące rozgranicze- nia wpływów na terenie Afganistanu, zawarte między Rosją i Wielką Brytanią w 1907 roku . Było to wypadkową zmiany sytuacji politycznej, jaka nastąpiła na arenie między- narodowej na początku XX wieku . Zmiana sojuszy i wspólna polityka obu mocarstw względem państw centralnych doprowadziła do porozumienia Rosji i Wielkiej Brytanii co do przyszłości Afganistanu, Iranu i Tybetu . W dokumencie podpisanym 31 sierpnia 1907 roku Rosja stwierdziła, że Afganistan leży poza sferą jej wpływów i w kontaktach z nim będzie korzystała z pośrednictwa Wielkiej Brytanii . Z kolei Wielka Brytania zadeklarowała nieingerowanie w wewnętrzne sprawy Afganistanu i respektowanie jego terytorialnej integralności . Oczywiście pod warunkiem, że emir będzie wywiązywał się ze swoich zobowiązań względem Brytyjczyków . Poza tym obie strony ustaliły, że kupcy obu krajów mają równe prawa w handlu z Afganistanem17 . Konwencja, choć nie stano- wiła bezpośredniego zagrożenia dla niezależności wewnętrznej kraju, osłabiła pozycję emira w rozgrywkach politycznych między Brytyjczykami i Rosjanami . Habibullah utracił dotychczasową pozycję, gdyż porozumienie się obu mocarstw poza jego plecami, wytrąciło mu argumenty do wygrywania jednej strony kosztem drugiej . Poza tym podpisanie tej konwencji spowodowało wzrost antybrytyjskich nastrojów w społeczeństwie . Drugim istotnym wydarzeniem za rządów Habibullaha była I wojna światowa i postawa, jaką wobec niej przyjął Afganistan . Kraj ten przez cały okres działań wojennych zachował neutralność, co nie spodobało się Afgańczykom . Bardzo wielu z nich opowiadało się po stronie państw centralnych, a zwłaszcza Turcji, z którą odczuwano więź religijną . Jak się okazało, konsekwentne trwanie przy neutralności nie przyczy- niło emirowi zwolenników . Po zakończeniu działań wojennych w kraju podniósł się bunt przeciw władcy . Dokonano na niego nieudanego zamachu, oskarżając go o to, że mimo uległej postawy wobec Brytyjczyków nie potrafił niczego od nich zyskać . Chcąc uratować swoją pozycję, Habibullah wystąpił 2 lutego 1919 roku do wicekróla Indii z żądaniem, by Afganistan jako niepodległe państwo był reprezentowany na konferencji pokojowej w Paryżu . Brytyjczycy odmówili żądaniom emira, twierdząc, że skoro Afganistan nie wziął udziału w wojnie, nie ma prawa do występowania na konferencji . Emir nie doczekał jednak tej odpowiedzi, gdyż zginął w zamachu w nocy z 19 na 20 lutego 1919 roku . Po krótkotrwałym zamieszaniu władzę w kraju objął jeden z synów zamordowa- nego Amanullah, który 28 lutego przejął władzę, a już 3 marca ogłosił niepodległość

17 Szerzej o tym zob . J . Petrus, dz . cyt ,. s . 233–234 .

24 Afganistanu . To posunięcie zapewniło mu wprawdzie poparcie w kraju, ale wywołało reperkusje na arenie międzynarodowej . Wielka Brytania nie chciała zgodzić się na utratę kontroli nad Afganistanem i zagroziła zbrojną interwencją . Uprzedzając te wydarzenia, Amanullah 3 maja 1919 roku sam rozpoczął działania zbrojne . III wojna afgańsko-brytyjska, zwana też wojną o niepodległość Afganistanu, trwała ledwie trzy tygodnie (do 24 maja), a formalnie zakończyła się podpisaniem 8 sierpnia w Rawalpindi traktatu pokojowego . Na jego mocy ustalono, że między stronami ustanawia się pokój . Jednocześnie zakazano importu broni do Afganistanu przez terytorium Indii . Ze swojej strony Wielka Brytania zobowiązała się do zaprzestania finansowania władcy Afganistanu . Zdecydowano, że za sześć miesięcy podjęte zostaną rozmowy o zawarciu traktatu o przyjaźni, a co najważniejsze uznano dotychczasową granicę między Indiami i Afganistanem . Choć w żadnym z zapisów traktat nie wspominał o niepodległości Afganistanu, została ona formalnie uznana w piśmie dodatkowym, jakie strona brytyjska przekazała stronie afgańskiej . Zawierało ono zapis, że traktat nie zawiera żadnego postanowienia, które byłoby nie do pogodzenia z niezależnością Afganistanu zarówno w sprawach wewnętrznych, jak i polityce zagranicznej18 . Zawarcie tego traktatu było niewątpliwym sukcesem odniesionym przez nowego władcę na arenie międzynarodowej . Na tym polu odnotował on jeszcze kilka spek- takularnych sukcesów . Jednym z ważniejszych było m in. . uznanie przez Rosję nie- podległości Afganistanu, co znalazło swoje odzwierciedlenie w traktacie brzeskim z 3 marca 1919 roku . Podobnie postąpiła Rosja Radziecka, która 27 marca 1919 roku, jako pierwsze państwo, uznała wprost niepodległość Afganistanu . Konsekwencją tych sukcesów na arenie międzynarodowej było zawarcie 28 lutego 1921 roku w Moskwie radziecko-afgańskiej umowy o przyjaźni . Nie chcąc „oddać” Afganistanu bez walki, Wielka Brytania zdecydowała się na podpisanie 22 listopada 1921 roku „Umowy między Wielką Brytanią i Afganistanem ustanawiającej przyjazne i handlowe sto- sunki” . W ten sposób udało się wprowadzić Afganistan na arenę międzynarodową . Wewnętrzna sytuacja w kraju nie przedstawiała się jednak tak dobrze . Nowy władca postanowił zbudować państwo nowoczesne, oparte na zachodnich wzorcach . Mimo początkowego poparcia, jakiego udzieliła mu zwłaszcza grupa urzędnicza, nie zdołał przekonać do swoich planów starszyzny rodowej . Jego program reform, których efektem było m .in . otwarcie szkół dla dziewcząt, wprowadzenie nowego systemu podatkowego oraz wprowadzenie obowiązkowego noszenia strojów zachodnich

18 Tamże, s . 254 .

25 przez przedstawicieli władzy, nie przysporzył mu zwolenników . Sytuacji nie popra- wiło także uchwalenie w 1923 roku pierwszej w historii Afganistanu konstytucji . Wprowadzała ona dziedziczną monarchię oraz trójpodział władzy . Największy opór wobec reform budził się jednak ze strony duchownych, którzy tracili na znaczeniu na rzecz nowej świeckiej władzy . Zbyt szybkie tempo reform, których ciężar ponosili głównie chłopi, najbiedniejsza grupa społeczna, oraz utrata poparcia duchownych sprawiła, że Amanullah utracił resztki poparcia i wskutek buntu wewnętrznego, który wybuchł pod koniec 1928 roku, a którego nie zdołał opanować, został zmuszony do abdykacji i ucieczki z Afganistanu w maju 1929 roku . Po kilkuletnim okresie niepo- kojów i wewnętrznego rozbicia władzę objął Zahir Szach – ostatni król Afganistanu . W pierwszym okresie rządów, do wybuchu II wojny światowej, nowy władca sku- pił się przede wszystkim na uspokojeniu sytuacji wewnętrznej . Starał się respektować postanowienia drugiej już konstytucji, przyjętej przez swojego poprzednika Nadir Chana w 1931 roku . Zawarte w niej zapisy oznaczały osłabienie władzy centralnej na rzecz starszyzn plemiennych . Ponadto umacniały one znaczenie osób duchownych i oznaczały powrót do państwa religijnego, w którym podstawę wymiaru sprawie- dliwości stanowi prawo koraniczne . Mimo tych ograniczeń i związanych z tym utrudnień w reformowaniu kraju, działania zmierzające do unowocześnienia gospodarki nie zostały zahamowane . Do wybuchu II wojny Zahir Szach zdołał nie tylko umocnić pozycję kraju na arenie międzynarodowej, ale wykorzystując zainteresowanie Afganistanem, zdołał pozyskać znaczne pożyczki zarówno z USA, ZSRR, jak i Wielkiej Brytanii . Pozyskane w ten sposób środki przeznaczano głównie na modernizację i rozwój rolnictwa . Drugim kierunkiem działań był rozwój systemu edukacji . Choć skala tego procesu była znacznie mniejsza niż na początku lat 20 ., to i tak poczynione postępy napawały optymizmem . Krótko przed wybuchem wojny opracowany został nowoczesny plan modernizacji gospodarki, którego realizację uniemożliwiła wojna . Podobnie jak w I, tak i w II wojnie światowej Afganistan pozostał krajem neutral- nym . Mimo to te sześć lat znacznie osłabiły gospodarkę kraju . Utrata dotychczasowych rynków zbytu oraz wstrzymany napływ kapitału zachodniego pogorszyły sytuację kraju . Jednak już w 1946 roku powrócono do koncepcji opracowanego przed wojną 7-letniego planu reformy gospodarki . Lata 40 . i 50 . XX wieku były dla Afganistanu okresem trudnym . Stał się on bowiem, podobnie jak w XIX wieku, obszarem rywa- lizacji ZSRR i Wielkiej Brytanii, której miejsce z czasem zaczęły zajmować Stany Zjednoczone . Z politycznego punktu widzenia stawiało to rząd afgański i monarchę w trudnej sytuacji . Coraz trudniej było bowiem zachować neutralność i zasadę złotego

26 środka w kontaktach z obydwoma mocarstwami . Z punktu widzenia gospodarczego ta rywalizacja była jednak korzystna . Amerykanie zadeklarowali pomoc w budowie systemu irygacyjnego, który miał poprawić wydajność afgańskiego rolnictwa . Z kolei Rosjanie wspierali inwestycje związane z rozwojem przemysłu, w tym maszynowego i ciężkiego . Stali się także jednym z głównych odbiorców wyrobów przemysłu włókienni- czego . Oficerowie i kierownicza kadra armii szkoliła się zarówno w USA, jak i w ZSRR, choć z czasem proporcje zdecydowanie przechyliły się na stronę Związku Radzieckiego . Sytuacja zmieniła się w latach 60 ,. kiedy to doszło do otwartego konfliktu mię- dzy Afganistanem i Pakistanem o rejon Pusztunistanu . Wówczas to USA znacznie zredukowały swoje zaangażowanie w Afganistanie, stając po stronie Pakistanu . Spowodowało to m .in . zatrzymanie tak ważnego dla gospodarki procesu budowy systemu irygacyjnego . Zawieszenie wzajemnych kontaktów nie trwało jednak zbyt długo, gdyż Amerykanie bali się, że Związek Radziecki całkowicie zdominuje gospodarkę Afganistanu . W polityce wewnętrznej początek lat 60 . także nie był zbyt udany . Po dziesięciu latach kierowania rządem odszedł z funkcji premiera i wycofał się z polityki Mohammad Daud, jeden z najbardziej wpływowych ludzi w Afganistanie . Choć był spokrewniony z rodziną królewską uznał, że w obliczu przejmowania faktycznej władzy przez monarchę wyczerpały się możliwości dalszego kierowania przez niego rządem . Mimo iż uchwalona kilka miesięcy później konstytucja (1964) uniemożli- wiała Daudowi i innym politykom aktywny udział w polityce, nie zrezygnował on z aktywności . Kolejne dziesięciolecie rządów w kraju charakteryzowało się zwolnieniem tempa reform . Efekty ich wprowadzenia były znacznie mniejsze niż zakładano . Aparat administracji okazał się niewydolny i podatny na korupcję . Ducha reform paraliżował ponadto, bardzo zachowawczy w swych poczynaniach, parlament . Ten stan rzeczy zaowocował wzrostem niezadowolenia społecznego . Z jednej strony buntowali się najubożsi, którzy po raz kolejny w historii kraju musieli dźwigać ciężar reform, choć w praktyce nie poprawiały one ich sytuacji bytowej . Z drugiej strony buntowała się wykształcona młodzież, która dzięki reformie systemu oświaty zdobyła wprawdzie wykształcenie, ale nie przystawało ono do potrzeb kraju . W Afganistanie dominowały bowiem szkoły o profilu humanistycznym, a tymczasem potrzeba było inżynierów i specjalistów od rolnictwa . Większość młodzieży, mimo posiadanego wykształcenia, nie mogła dostać pracy . Ponadto próbując opanować falę niezadowolenia, monarcha zdecydował o ograniczeniu wolności mediów . Także to posunięcie, podobnie jak utrata wpływów w armii, sprawiło, że nie udało się uspokoić sytuacji .

27 Afgańscy sprzedawcy kuszący bogatą i egzotyczną ofertą

17 lipca 1973 roku Mohammad Daud stanął na czele wojskowego zamachu stanu . Od samego początku po stronie byłego premiera stanęło wojsko, ale także inne grupy społeczne . Wydaje się, że w okresie, kiedy Daud nie zajmował się formalnie polityką, bardzo skutecznie przygotował podstawy tego, co stało się w lipcu 1973 roku . Król Zahir Szach abdykował i udał się na emigrację . Władzę przejął Mohammad Daud, który w krótkim czasie został prezydentem i szefem rządu . Co godne podkreślenia, w momencie dokonywania zamachu poparli go także przedstawiciele komunistycz- nej partii LDPA (Ludowo-Demokratyczna Partia Afganistanu) . Nowy przywódca zapowiadał powrót do swobód demokratycznych i programu reform, jakie wdrażał w latach 50 . Jednym z efektów tych zapowiedzi było uchwalenie nowej konstytucji, co nastąpiło jednak dopiero 24 lutego 1977 roku . Jej uchwalenie ostatecznie zakończyło okres monarchii w Afganistanie, której miejsce zajął system prezydencki . Rozpisano także nowe wybory . Jednak wbrew oczekiwaniom wcale nie przyczyniły się one do przyspieszenia tempa reform . W ciągu kilku lat, jakie upłynęły od lipcowego zamachu z 1973 roku, Mohammad Daud stopniowo koncentrował w swoich rękach coraz więcej władzy . Jego ambitne plany reformatorskie stopniowo traciły swój impet . Udało się wprawdzie opracować i uchwalić w 1976 roku projekt ustawy o reformie rolnej, ale tempo jej realizacji było tak wolne, że w praktyce niemal zupełnie nie zmieniło sytuacji na wsi . Podobnie słabo posuwały się prace związane z rozbudową przemysłu . Z czasem prowincja zaczęła coraz wyraźniej artykułować swoje niezadowolenie . Prezydent utracił także społeczne zaufanie, bowiem w powszechnym odczuciu nie zrealizował swoich zapowiedzi . Jedną z grup, która zaczęła nawoływać do obalenia władzy byli komuniści, którzy po początkowym rozłamie pod koniec lat 70 . znowu dokonali zjednoczenia swoich sił . Mimo wyraźnych symptomów niezadowolenia i pogarszania się sytuacji w kraju Mohammad Daud lekceważył te sygnały . Tymczasem rosło niezadowolenie ludzi, umiejętnie podsycane przez członków LDPA . Co ważne, podobnie jak kilka lat wcześniej Daud, zdołali oni pozyskać silne wpływy w armii . 28 kwietnia 1977 roku doszło do znacznie bardziej krwawego zamachu stanu, w wyniku którego Mohammad Daud zginął, a władzę przejęła LDPA z Mohammadem Tarakim na czele . Kolejne miesiące to okres chaosu wewnętrznego, jaki zapanował w Afganistanie . Okazało się, że komuniści muszą siłą przekonywać społeczeństwo do swoich poglą- dów, a wiele plemion mieszkających na prowincji nie pochwala tego, co stało się 28 kwietnia . Nie odpowiadał im zamach na odwieczną strukturę plemienną ani nowy model społeczeństwa . Sytuację dodatkowo skomplikowało zamordowanie we wrześniu

30 1979 roku prezydenta Mohammada Tarakiego . Ponieważ jego następca, lider znacznie bardziej radykalnego odłamu LDPA Hafizullah Amin, nie potrafił opanować sytuacji, zdecydował się poprosić o wsparcie Związek Radziecki . Korzystając z okazji, w grudniu 1979 roku wojska radzieckie wkroczyły do Afganistanu, rozpoczynając dziesię- cioletni okres okupacji19 . Był to czas, w którym kraj całkowicie pogrążył się w ruinie . Przeciwko władzy komunistów oraz zbrojnej interwencji Związku Radzieckiego występowały poszczególne plemiona . Wspierane przez Stany Zjednoczone toczyły nierówną, ale jak się okazało zwycięską walkę z obcą interwencją . Trudny górzysty teren, bezwzględność mudżahedinów, straty po stronie wojsk radzieckich oraz zmiany polityczne w ZSRR po 1986 roku, to wszystko spowodo- wało, że 15 lutego 1989 roku ostatni żołnierze rosyjscy wycofali się z Afganistanu . Wbrew pozorom nie przyczyniło się to jednak do normalizacji wewnętrznej sytuacji w kraju . Zaprzestanie walk z Rosjanami na nowo obudziło wewnętrzne spory i waśnie plemienne . Pozostawiony bez wsparcia ze strony Związku Radzieckiego Mohammad Nadżibullah oddał władzę w 1991 roku . Mudżahedini choć przejęli władzę, opa- nowując m in. . w 1992 roku Kabul, nie potrafili porozumieć się między sobą . Kraj potrzebował spokoju i powolnej odbudowy ze zniszczeń . Zamiast tego zapanował bałagan i rozgorzały wewnętrzne walki . Kraj rozpadł się na kilka niezależnych regio- nów, którymi rządzili lokalni przywódcy . Władza centralna systematycznie traciła kontrolę nad resztą kraju . Sytuację dodatkowo zaogniali talibowie („Ci którzy poszu- kują prawdy”), mający swoje bazy na terenie pogranicza afgańsko-pakistańskiego . Członkowie tego ruchu rekrutowali się głównie spośród uczniów medres, czyli szkół koranicznych działających przy meczetach . Talibowie po raz pierwszy spróbowali sięgnąć po władzę w lutym 1995 roku, kiedy to zdołali na krótko opanować stolicę kraju . Wówczas jednak doszło do zawarcia kom- promisu między zwaśnionymi prezydentem Barhanuddinem Rabbanim i premierem Gulbuddinem Hekmatjarem, w wyniku którego siły rządowe zdołały odzyskać kontrolę nad stolicą i wyprzeć talibów z powrotem w góry . Niestety był to sukces chwilowy, gdyż wobec nieudolnej polityki władz i pogłębiającego się kryzysu, hasła budowy nowego państwa opartego na Koranie i szariacie głoszone przez talibów zyskiwały na popularności . Ponawiane przez nich ataki na siły rządowe regularnie osłabiały pozycję

19 Na ten temat zob . np . W . Markowski, W . Miliaczenko, Specnaz w Afganistanie, Warszawa 2002; R . Braithwaite, dz . cyt .; G . Feifer, Afgańska ruletka. Radziecka inwazja na Afganistan, Wrocław 2011; Afganistan. Doświadczenia i refleksje oficerów Sił Zbrojnych Ukrainy, weteranów wojny afgańskiej, red . nauk . Z . Smutniak, Warszawa 2009 .

31 legalnej władzy w społeczeństwie . Cały 1995 i 1996 rok to okres stałych ataków i prób przejęcia władzy . Ostatecznie udało się talibom nie tylko na trwałe opanować Kabul, ale także utworzyć Radę Najwyższą, czyli rząd z mułłą Mohammmadem Omarem na czele . Zarówno prezydent Rabbani, jak i premier Hekmatjar uciekli na północ kraju . Nazwę państwa zmieniono na Islamski Emirat Afganistanu . Okres blisko pięcioletnich rządów talibów w Afganistanie charakteryzował nawrót do najbardziej prymitywnych i okrutnych praw szariatu i Koranu . Zniknęły wszelkie oznaki demokratyzacji życia . Odebrano wszelkie prawa kobietom . Gospodarczo kraj pogrążył się w kryzysie . Sytuację dodatkowo pogorszyło embargo, jakie na państwo talibów nałożyło w 1999 roku ONZ, w odpowiedzi na udzielenie schronienia na obszarze Afganistanu przywódcy al Kaidy Osamie bin Ladenowi . Mimo tych restryk- cji mułła Omar odmówił nie tylko wydania bin Ladena, ale zapowiedział, że talibowie nie zamierzają przestać wspierać al Kaidy w walce ze światem Zachodu20 . Wpływ na dalsze losy Afganistanu miały wydarzenia z 11 września 2001 roku .

Polskie ślady

Na historię dwóch ostatnich stuleci Azji i Afganistanu swój wpływ miała także grupa Polaków . Choć o większości z nich nie wiadomo zbyt wiele, jedno nie ulega wątpliwości – wielu z nich było świadkami i uczestnikami najważniejszych wydarzeń w tamtym regionie . Warto więc poświęcić temu nieco uwagi21 . Jednym z pierwszych naszych rodaków, o którym zachowały się informacje, był Jan Witkiewicz, pochodzący z tej samej rodziny co dużo bardziej znany Witkacy . Żył w latach 1808–1839, był synem wicemarszałka powiatu szawelskiego . Jako oficer armii carskiej dosłużył się stopnia porucznika . Do Afganistanu trafił w roku 1837, w czasie I wojny afgańsko-angielskiej, a jego misja miała charakter częściowo dyplomatyczny, a częściowo szpiegowski . W jej wypełnieniu pomogła mu znajomość języka perskiego i uzbeckiego . Jako przedstawiciel cara kontaktował się z Dost Mohammadem, a jed- nocześnie szpiegował poczynania Anglików na obszarze leżącym w zainteresowaniu cara . Swoją misję wykonywał na terenie Afganistanu aż do 1839 roku, kiedy to powró- cił do Petersburga . Niedługo później został znaleziony martwy w jednym z hoteli . Jak wykazało oficjalne śledztwo młody porucznik popełnił samobójstwo . Według

20 H .M . Królikowski, Cz . Marcinkowski, Afganistan 2002, Warszawa 2003, s . 16–21 . 21 Zob . artykuł J . Strzelczyk, Budowniczowie i niszczyciele, „Rzeczypospolita” 5 stycznia 2002 r ,. [dostęp: 5 10. .2014] .

32 mniej oficjalnych spekulacji było to raczej morderstwo, w które zamieszani mieli być Anglicy . Powodem zabicia Witkiewicza miała być jego działalność w Afganistanie . Drugim Polakiem, który także pozostawał w służbie carskiej Rosji był Bronisław Grąbczewski22 . Urodził się 15 stycznia 1855 roku w Kownatowie, w powiecie telszew- skim należącym do Litwy . Jego ojciec brał aktywny udział w powstaniu styczniowym, za co został skazany na zesłanie, a rodzina po wyprzedaniu majątku została przesiedlona do Kongresówki . Mimo tego młody Bronisław Grąbczewski po ukończeniu jednego z warszawskich gimnazjów wyjechał do Petersburga, gdzie rozpoczął studia górnicze . Nie ukończył ich jednak, bo niebawem powrócił do Warszawy i rozpoczął służbę w pułku ułanów gwardii . Jak zaznaczał sam w swoich wspomnieniach, mimo tego że poddał się rusyfikacji, obiecał ojcu, że nigdy nie podniesie broni na rodaków . Chcąc dotrzymać danego słowa, młody oficer carski wybrał służbę na dalekim rosyjskim Wschodzie . Tam też ją rozpoczął w 1875 roku . Kilkanaście lat później, w 1888 roku, odnaleźli go tam wyżsi przełożeni . Wykorzystując wiedzę młodego oficera, poproszono go o sporządzenie raportu oceniającego ówczesną sytuację na terenie Afganistanu . Bronisław Grąbczewski wskazał jako potencjalnego partnera Rosji przebywającego na emigracji w Samarkandzie Ischaka-Chana i jego najbliższe otoczenie . Analiza okazała się na tyle sugestywna i przekonująca, że zdecydowano się powierzyć Grąbczewskiemu trudną misję . Miał on dostarczyć Chanowi pieniądze i broń, którą ten powinien wyko- rzystać do stworzenia własnej siły militarnej . W zamyśle władz rosyjskich działania Ischaka-Chana miały osłabić pozycję Abdurachmana, który w tym czasie starał się objąć pod swoją władzą teren całego Afganistanu . Z taką właśnie misją Grąbczewski udał się w 1889 roku do Samarkandy, a następnie do Afganistanu . Swoją misję wykonał tak, jak mu polecono . Dostarczył pieniądze i broń do Ischaka-Chana . Ten, zachęcony obietnicą wsparcia ze strony Rosji, podjął próbę zmontowania własnej armii i pokonania Abdurachamana . Niestety po kilku miesiącach starań i kilku stoczonych bitwach Ischak-Chan poniósł porażkę i powrócił na terytorium Rosji . Grąbczewski zaś kontynuował swoją służbę w armii carskiej, łącząc ją z działalnością etnografa i przyrodnika . Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę powrócił do kraju . Tu oddał się pracy pisarskiej, czego efektem było m in. w. ydanie w 1926 roku wspomnień pod tytułem Na służbie rosyjskiej, gdzie opisał m .in . swoją podróż do Afganistanu . Zmarł 28 lutego 1926 roku, a jego ciało spoczęło na warszawskich Powązkach . Wśród innych Polaków, których losy zawiodły do Afganistanu byli żołnierze, inżynierowie, biolodzy, geolodzy i ludzie innych zawodów . Wielu z nich przybyło

22 B . Grąbczewski, Na służbie rosyjskiej, Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1990 .

33 do Afganistanu w latach 30 ,. 40 . i 50 . XX wieku . Budowali drogi, mosty, tunele; prowadzili badania etnograficzne i meteorologiczne . Warto wspomnieć inżyniera gór- nika Jana Dratha, docenta Akademii Górniczej w Krakowie; Edwarda Stenza, który przybył do Kabulu w 1938 roku i założył tam Instytut Meteorologiczny, a następnie kierował katedrą meteorologii na kabulskim uniwersytecie . Do tej samej grupy zaliczyć należy inżyniera Bolesława Chwaścińskiego, budowniczego dróg i mostów, inżyniera Mieczysława Okęckiego i inżyniera Franciszka Wichrzyckiego . Wspólnie zaprojektowali i zbudowali m in. . drogę z Kabulu do Dżalalabadu . Wpływ na zaangażowanie dużej liczby polskich specjalistów w Afganistanie w latach 30 . XX wieku miała oficjalna wizyta króla Amanullacha w Polsce w 1928 roku23 . Monarcha szukał wsparcia dla swoich planów modernizacji technicznej i obyczajowej Afganistanu w stolicach państw europejskich . Delegacja afgańska przebywała w naszym kraju w dniach 28 kwietnia–2 maja 1928 roku . Efektem tej wizyty było podpisanie kilku umów handlowych, w tym na dostawę taboru kolejowego i budowę linii wąskotorowej w Kabulu . Dostarczone wagony i tory kolejowe można było zobaczyć pod Kabulem jeszcze pod koniec lat 70 . Okres interwencji Związku Radzieckiego to czas, w którym Polacy również pojawili się w Afganistanie . Wśród tych, którzy relacjonowali przebieg wydarzeń lub angażowali się w nie osobiście byli m in. :. Radosław Sikorski, jego przyjaciel Andy Skrzypkowiak, Lech Zondek i Jacek Winkler, który w latach 1985 i 1987 walczył w oddziałach Masuda . Ten ostatni został patronem największej bazy, w której do maja 2014 roku stacjonowali polscy żołnierze – bazy „Ghazni” . Upamiętniała to tablica pamiątkowa, którą ustawiono na placu apelowym 30 października 2008 roku na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 października 2008 roku24 . Ten krótki i, z uwagi na szczupłość opracowania, dość pobieżny przegląd naszych wzajemnych relacji pokazuje, że związki między Polską i Afganistanem nie zaczęły się w roku 2001, z chwilą podjęcia decyzji o wysłaniu polskiego kontyngentu do Afganistanu . Mają one znacznie bogatszą tradycję, której namacalnymi śladami są wybudowane drogi i mosty czy dokonane badania naukowe i wytyczone szlaki wysokogórskie .

23 Więcej na ten temat J . Sibora, Prace Protokołu Dyplomatycznego MSZ nad przygotowaniem wizyty króla Afganistanu Amanullaha w Polsce, luty-maj 1928 r ,. „Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2010, nr 1(53) 2010, s . 153–174 . 24 Decyzja nr 482/MON z dnia 24 10. .2008 r ,. . [dostęp: 23 03. .2014] .

34 Premier Leszek Miller na spotkaniu z żołnierzami I zmiany PKW „Enduring Freedom” przed wylotem do Afganistanu

Pożegnanie żołnierzy wylatujących do Afganistanu, marzec 2002 r. Z rąk premiera polską fl agę otrzymał dowódca kontyngentu ppłk Marek Mecherzyński Wyładunek sprzętu polskiego kontyngentu na lotnisku w Kabulu Przejazd kolumny do Bagram

Polskie obozowisko, które przez kolejne lata było domem polskich żołnierzy, powstawało od podstaw, m.in. dzięki żołnierzom I zmiany PKW „Enduring Freedom” Pas startowy bazy „Bagram” Widok lotniska w pierwszych tygodniach stacjonowania na nim żołnierzy uczestniczących w operacji „Enduring Freedom”

Polska fl aga nad bazą „Bagram”

Hiszpański szpital polowy Ślady zniszczeń wojennych na budynkach znajdujących się na terenie bazy

Działania zbrojne nie oszczędziły nawierzchni pasa startowego pOLsKi KONtYNGeNt wOJsKOwY w OperAcJi „eNDUriNG FreeDOM” 2002–2007

sytuacja polityczna po 11 września 2001 roku

Ataki na World Trade Centre i Pentagon, które 11 września 2001 roku wstrzą- snęły nie tylko Ameryką, ale także całym światem, nie pozostały bez wpływu na losy Afganistanu . To właśnie tam ukrywał się lider terrorystycznej organizacji al Kaidy stojącej za tymi zamachami . Gdy Stany Zjednoczone zdecydowały się na wydanie otwartej wojny terrorystom, Afganistan talibów znalazł się na pierwszej linii . Zdecydowana większość państw akceptowała ten kierunek odwetu za ofi ary 11 wrze- śnia . Nawet Pakistan, Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie, które jako jedyne udzielały do tej pory poparcia Afganistanowi, zdecydowały się je wycofać . Nie zaniedbując starań o budowę koalicji antyterrorystycznej, prezydent Stanów Zjednoczonych wyraźnie podkreślał, że wojna z terroryzmem to nie to samo co wojna z islamem . W ten sposób starał się nadać inny wymiar planowanej operacji . Zamierzał zrobić wszystko, by uniknąć podziału stron konfl iktu na świat zachodni i świat muzuł- mański . Silnie akcentowano, że odpowiedzialnością za wrześniowe ataki obarcza się bin Ladena, a nie Afganistan . Ale, co podkreślano wielokrotnie, taki sposób defi nio- wania przeciwnika, nie do końca odzwierciedlał poglądy opinii publicznej nie tylko światowej, ale także amerykańskiej . Rząd Busha szykuje się do rozprawy z ibn Ladenem. Nie z Afganistanem. Ale Amerykanie, gdy mówią „Osama”, myślą – talibowie, a rozprawa z talibami oznacza wojnę z Afganistanem. I tego często oczekują po swym prezydencie – pisał na łamach „Polityki” we wrześniu 2001 roku Adam Waksman25 .

25 „Polityka”, nr 39(2317) z 29 września 2001, s . 24 .

41 W pierwszym odruchu solidarności po atakach cała opinia publiczna stanęła po stronie Stanów Zjednoczonych . Na specjalnym posiedzeniu, które odbyło się w dniach 12–13 września, Rada Ambasadorów NATO wydała oświadczenie okre- ślające atak na USA jako atak na wszystkie kraje sojuszu . Stwierdzenie o skorzystaniu po raz pierwszy z zapisu art . V Traktatu Waszyngtońskiego nie oznaczało jednak bezwarunkowego poparcia dla wszystkich form amerykańskiego działania . Wkrótce między członkami sojuszu doszło do istotnych rozbieżności co do zakresu pomocy, jakiej należało udzielić Amerykanom . W efekcie tych różnic, mimo że operacja antyterrorystyczna miała charakter międzynarodowy i odbywała się pod auspicjami NATO, główne skrzypce grali w niej Amerykanie . Wsparciem dla polityki prezydenta Busha była rezolucja Kongresu Stanów Zjednoczonych z 15 września, która zezwalała mu na ( . ) . użycie wszelkich niezbędnych i stosownych sił przeciwko tym krajom, organizacjom lub osobom, które uzna za odpowiedzialne za planowanie, zaaprobowanie, wykonanie lub wspomaganie terrorystycznych ataków w dniu 11 września 2001 roku, lub które dostarczyły schronienia takim organizacjom lub osobom, w celu zapobieżenia popełnieniu wszelkich, kolejnych aktów międzynarodowego terroryzmu wobec Stanów Zjednoczonych przez takie kraje, organizacje lub osoby26 . Wykorzystując ten zapis, prezydent George W . Bush przemawiając w Kongresie 21 września, wystosował pod adresem talibów kilka żądań, które nie podlegały negocjacjom . Były to żądania: wydania wszystkich liderów al Kaidy ukrywających się w Afganistanie, zwolnienia bezpodstawnie więzionych cudzoziemców, zamknięcia wszystkich obozów terrorystycznych i przekazania „odpowiednim władzom” wszystkich członków ekstremistycznych organizacji, zezwolenia Stanom Zjednoczonym na sprawdzenie wszystkich tych obozów27 . Zgodnie z przewidywaniami talibowie nie przyjęli tych żądań, co doprowadziło do rozpoczęcia działań zbrojnych na terenie Afganistanu . Ostatecznie 7 października, czyli później niż wszyscy zakładali, rozpoczęła się operacja zbrojna wymierzona przeciwko terrorystom przebywającym na terenie Afganistanu . Nadano jej kryptonim operacja „Enduring Freedom” (Trwała Wolność) . Po stronie koalicji opowiedział się Sojusz Północny, czyli ugrupowanie mudżahedinów walczące z talibami, które reprezentowało rząd obalony w 1996 roku przez mułłę Omara . Jego rola była o tyle istotna, że wsparci przez Amerykanów z powietrza stosunkowo szybko zdołali opanować znaczne obszary kraju . Uderzenia z powietrza

26 Cyt . za H . M . Królikowski, Cz . Marcinkowski, dz . cyt ,. s . 23 . 27 Tamże, s . 23–24 .

42 przeprowadzone z użyciem broni precyzyjnych, wsparte działaniami lądowymi, choć wolniej niż zakładano, doprowadziły w końcu do ustąpienia talibów z Kabulu i innych ważnych miast28 . Opanowanie stolicy w grudniu 2001 roku nie oznaczało jednak zakończenia działań zbrojnych . Od tego momentu zmienił się jedynie charakter prowadzonych działań . Rozpoczęto pojedyncze operacje wymierzone przeciw konkretnym grupom talibów, ukrywających się w górskich kryjówkach .

Utworzenie kontyngentu w ramach operacji „Enduring Freedom”

Polska była jednym z państw, które zdecydowało się udzielić Amerykanom rze- czywistego wsparcia w walce z terroryzmem . Dlatego też jeszcze w 2001 roku podjęto dziania, których celem miało być sformowanie kontyngentu wojskowego zdolnego do działania w Afganistanie . Jednym z pierwszych etapów było stworzenie podstaw prawnych do tego, by żołnierze mogli polecieć do Azji . Stanowiły ją dwa podstawowe akty prawne: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa29 oraz Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2001 roku o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim30 . W § 1 postanowienia zapisano, że W okresie od dnia 1 stycznia 2002 roku do dnia 30 czerwca 2002 roku zostanie użyty Polski Kontyngent Wojskowy w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim, zwany dalej „PKW”, o liczebności do 300 żołnierzy . Z kolei § 2 stwierdzał, że PKW działa w składzie Sił Sojuszniczych biorących udział w operacji „Enduring Freedom” . Na tak sformułowanych podstawach prawnych przystąpiono do formowania pierwszej zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego .

28 Szerzej o działaniach zbrojnych prowadzonych w Afganistanie na przełomie 2001 i 2002 roku zob . H . M . Królikowski, Cz . Marcinkowski, dz . cyt . s . 24–46 . 29 Dz U. . nr 162, poz . 1117, z późn . zm . 30 M .P . nr 42, poz . 674, z późn . zm .

43 Zmiana ta została sformowana z żołnierzy pochodzących z następujących jednostek: –– GROM-u (Grupy Reagowania Operacyjno-Mobilnego) –– 1 Brygady Saperów –– 10 Brygady Logistycznej –– 4 pułku chemicznego –– Zespołu Rozpoznania Biologicznego z Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii . Ponadto w operacji „Enduring Freedom” wzięła udział załoga okrętu zabezpieczenia logistycznego ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki” . W kolejnych zmianach nie uwzględniano już elementu chemicznego i morskiego, a liczebność kontyngentu zmalała do mniej więcej 120 osób . Wśród jednostek, które wydzielały swoich żołnierzy znalazły się m in. . 2 Mazowiecka Brygada Saperów z Kazunia, 5 pułk inżynieryjny ze Szczecina, 2 pułk rozpoznawczy z Hrubieszowa . Po ustabilizowaniu się liczby żołnierzy na poziomie około 100 osób (zależnie od zmiany bywało to od 95 do 120 żołnierzy) struktura wewnętrzna kontyngentu składała się z czterech podstawowych elementów: –– dowództwa –– plutonu inżynieryjno-saperskiego –– plutonu ochrony (zespół szturmowy) –– Narodowego Elementu Zaopatrywania – NEZ (logistyka) . W ramach kontyngentu działała także sekcja medyczna oraz kapelan . Do dowódz- twa operacji delegowani byli pojedynczy żołnierze . Na przygotowanie I zmiany kontyngentu poświęcono mniej więcej trzy miesiące . Czas ten poświęcono na skompletowanie obsady osobowej poszczególnych komponen- tów, przeprowadzenie badań lekarskich i całego procesu rekrutacji . Następnie odbyło się szkolenie przygotowawcze, w ramach którego żołnierze zapoznawali się ze swoimi zadaniami oraz warunkami, w jakich przyjdzie im pełnić misję . Po skompletowa- niu składu osobowego i potrzebnego sprzętu przegrupowano żołnierzy do miejsca pełnienia misji . Była nim poradziecka baza w Bagram . Tam też żołnierze I zmiany rozpoczęli budować zręby obozowiska, które nazwano „Biały Orzeł” .

44 Zdecydowana większość terenu wokół Bagram była pełna pól minowych i niewybuchów Polscy saperzy w trakcie codziennej służby w Afganistanie Saper w stroju ochronnym Wśród niewybuchów i niewypałów, jakie znajdowali polscy saperzy były różnego typu miny, pociski, bomby i inne rodzaje „zardzewiałej śmierci” Detonacja niewybuchów odnalezionych przez polskich saperów Wraki poradzieckiego sprzętu wojskowego – ponure „pamiątki” po trwającym dekadę konfl ikcie Odprawa przed kolejnym zadaniem

Usuwanie wraków poradzieckiego sprzętu Oprócz rozminowania terenu Polacy brali udział w odbudowie infrastruktury i rozbudowie systemu umocnień ziemnych Bilans działalności

Polski Kontyngent Wojskowy stacjonował w bazie Bagram i tam też wykonywał swoje zadania . Choć nie był zbyt liczny, każdy jego element realizował prace związane ze swoją specyfiką zarówno dla polskiego komponentu, jak również na rzecz innych kontyngentów narodowych . Początkowo głównym zadaniem była budowa i aranżacja obozowiska „Biały Orzeł”, ale w ciągu kolejnych zmian nie było to zadanie jedyne . Pododdział saperów wykonywał prace związane z rozbudową bazy, w tym prace fortyfikacyjne i konstrukcje inżynierskie, wykonywał przejścia w zaporach inży- nieryjnych oraz rozminowywał i oczyszczał teren z przedmiotów niebezpiecznych . Szczególnie to ostatnie zadanie realizowane było w bardzo trudnych warunkach . Baza znajdowała się bowiem na wysokości ok . 1600 m n p. .m ,. a klimat nie ułatwiał pracy . Poza tym teren był nierówny i bardzo twardy, pełen wykrotów, rowów i dziur . Dodatkowe utrudnienie stanowiło kilkukrotne przechodzenie obszaru z „rąk do rąk” w ciągu kilkunastu lat . Każda ze stron minowała teren, a niestety nie zachowały się żadne plany rozmieszczenia tych pól minowych . Zresztą często te same miny były przekładane w inne miejsca . W ramach prac fortyfikacyjnych prowadzonych na terenie bazy Bagram polscy saperzy budowali oraz wypełniali ziemią i kamieniami umocnienia HESCO „Bastion”; zajmowali się wywożeniem wraków znajdujących się na terenie bazy; mocowali i naprawiali concertinę (drut ostrzowy) na ogrodzeniach; wykonywali wykopy oraz rowy pod instalacje, np . wodne . W ramach prac konstrukcyjnych wykonywane były proste konstrukcje żelbetowe; przygotowywano place pod roz- budowę obiektów; remontowano i odbudowywano drogi (czasami od podstaw) . Przykładem tego może być wykonany w czasie VII zmiany pięciokilometrowy odcinek drogi łączący bazę z pobliską wioską Shaka . Dzięki pracy polskich sape- rów powstała droga o długości pięciu kilometrów i siedmiu metrów szerokości, wykonana z gravelu (rodzaj tłucznia) . Zakres prac był bardzo szeroki, bo obejmo- wał m in. . sprawdzenie terenu pod względem występowania tam niewybuchów i przedmiotów niebezpiecznych, wyrównaniu nawierzchni, wykonaniu spadów pobocza; wykonaniu rowów odwadniających i przepustu, podniesieniu korony drogi i ułożeniu gravelu . Szczególnie trudnym i odpowiedzialnym zadaniem, będącym wyzwaniem dla naszych żołnierzy, było wykonanie stanowisk dla samolotów stacjonujących na lotnisku w Bagram . Od grudnia 2006 roku żołnierze X zmiany wznosili osłony ogniowe

53 wykonane z blachy i wypełnione piachem . W sumie zrobiono czternaście takich osłon w miejscach wskazanych przez dowództwo bazy . Wykonywanie przejść w zaporach inżynieryjnych obejmowało: rozpoznanie inżynieryjne terenu i obiektów pod względem występowania min i niewybuchów, oznakowanie stref niebezpiecznych, wykonywanie przejść w terenie zaminowanym, rozminowanie i oczyszczanie z przedmiotów niebezpiecznych małych powierzchni terenu i obiektów, w tym usuwanie min pułapek . Ważnym zadaniem było też spraw- dzanie terenu już rozminowanego oraz udział w akcjach ewakuacyjno-ratunkowych na terenach niebezpiecznych . Zadania dostosowane do swojej specyfiki realizował zespól szturmowy . Było to przede wszystkim: zapewnienie obrony i ochrony personelowi i sprzętowi kontyngentu, konwojowanie zaopatrzenia dla kontyngentu oraz przesyłek z pomocą huma- nitarną, zabezpieczanie działania patroli saperskich w rejonie bazy, ochrona przesyłek pocztowych oraz żołnierzy kontyngentu wykonujących zadania poza bazą, ochrona i eskortowanie delegacji przybywających do bazy . Ważna dla sprawnego funkcjonowania kontyngentu była praca wykonywana przez NEZ . Wśród całej palety zadań warto wymienić m in. :. naprawę lub remont niesprawnego sprzętu i wyposażenia przez ekspedycję do kraju lub wykorzystanie moż- liwości na rynku lokalnym, organizowanie zaopatrywania kontyngentu, prowadzenie gospodarki finansowej i materiałowej . W tych trudnych warunkach klimatycznych szczególnie istotne było zapewnianie odpowiednich warunków sanitarno-higienicznych oraz bytowych . Wśród zadań, których podjęli się polscy żołnierze, a które nie znalazły się w wyka- zie zadań kontyngentu, było objęcie opieką sierocińca w pobliskiej miejscowości Charikar . Żołnierze z własnej inicjatywy nawiązali kontakt z placówką i przez cały okres pobytu organizowali wyjazdy, w czasie których dostarczali dzieciom ubrania, wodę pitną i żywność . Pomocy w wypełnieniu tego zadania udzielił „Caritas”, który kilkukrotnie przekazał dary, które trafiły do ponad setki wychowanków domu dziecka . Warto podkreślić, że Polacy zebrali bardzo dobre opinie za swoją działalność w ramach misji „Enduring Freedom” . Wśród wyróżnionych byli żołnierze zaan- gażowani w wybudowanie osłon ogniowych dla samolotów oraz uczestniczący w akcjach ratunkowo-ewakuacyjnych z terenów niebezpiecznych . Co równie istotne, nasi żołnierze zdołali zbudować trwałe i przyjacielskie relacje z wieloma innymi kontyngentami . Dobrym tego przykładem może być współpraca z kontyngentem

54 egipskim, która poza wymiarem medycznym miała też wymiar sportowy . Inny przy- kład takiej współpracy to udział Polaków w zajęciach z taekwondo organizowanych przez instruktorów koreańskich (dwóch Polaków zdobyło na tych zajęciach czarne pasy) . Dla sporej części naszych żołnierzy udział w misji okazał się szansą na zdobycie nowych kwalifikacji i zapoznanie się z nowym sprzętem . Przykładem tego może być zdobywanie uprawnień operatora na ciężkim sprzęcie inżynieryjnym, innym niż ten będący w wyposażeniu polskiego wojska .

Wykaz dowódców operacji „Enduring Freedom” I zmiana – płk Marek Mecherzyński II zmiana – ppłk Adam Słodczyk III zmiana – ppłk Henryk Łukasiewicz IV zmiana – ppłk Krzysztof Klupa V zmiana – ppłk Krzysztof Klupa VI zmiana – ppłk Lesław Kruczyński VII zmiana – ppłk Piotr Bednarczyk VIII zmiana – ppłk Dariusz Tulin IX zmiana – ppłk Bogdan Papierski X zmiana – ppłk Piotr Sołomonow

55 Tablica upamiętniająca atak z 11 września 2001 roku, wmurowana w bazie „Bagram” Dowódca PKW „Enduring Freedom” ppłk Marek Mecherzyński wśród dowódców innych kontyngentów narodowych

Amerykańskie bezpilotowce zapewniające bezpieczeństwo żołnierzom stacjonującym w Bagram Konserwacja aparatury ogrzewającej. Noce w bazie „Bagram”, leżącej na wysokości ok. 1700 m n.p.m., bywały bardzo chłodne

Na posterunku. Daleko w tle wznosi się masyw Hindukuszu Wizyta ministra obrony narodowej Jerzego Szmajdzińskiego w Afganistanie w trakcie I zmiany PKW „Enduring Freedom” Widok z lotu ptaka na polskie obozowisko na terenie bazy „Bagram” Minister obrony narodowej Jerzy Szmajdziński wśród żołnierzy służących w Afganistanie

Minister obrony narodowej Jerzy Szmajdziński i dowódca I zmiany kontyngentu ppłk Marek Mecherzyński Misja polskich żołnierzy w Afganistanie od samego początku cieszyła się dużym zainteresowaniem mediów. Na zdjęciu dowódca kontyngentu ppłk Marek Mecherzyński w czasie briefi ngu prasowego z polskimi dziennikarzami Relacja dowódcy I zmiany polskiego kontyngentu w ramach operacji „Enduring Freedom”

Jacek Z. Matuszak: Z jakiego stanowiska pojechał Pan Generał na dowódcę kontyngentu?

Gen. dyw. Marek Mecherzyński, dowódca I zmiany PKW „Enduring Freedom” w Afganistanie: jako dowódca kontyngentu skierowany zostałem w stopniu podpułkownika, ze stanowiska starszego specjalisty Oddziału Operacyjnego Zarządu Operacji Lądowych G3 Dowództwa Wojsk Lądowych . Czy Pan Generał wie, dlaczego to akurat on dostał propozycję objęcia dowódz- twa kontyngentu przygotowywanego do Afganistanu w ramach misji „Enduring Freedom”?

W Oddziale, w którym wówczas pełniłem służbę, zajmowałem się również sprawami kontyngentów wojskowych . Kontyngent afgański był pierwszym kontyngentem, któ- rego formowanie i przygotowanie odbywało się inaczej niż pozostałe kontyngenty . Inne kontyngenty, szczególnie te biorące udział w misjach na Bałkanach, formowane były na bazie rdzennych, jednolitych pododdziałów . Natomiast kontyngent afgański z racji jego struktury formowany był przez różne jednostki specjalistyczne i wspólnie zgrywany w końcowej fazie jego przygotowania . Pierwotnie miał liczyć 300 osób, w jego skład miały wchodzić również: okręt ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki”, siły specjalne, pododdział inżynieryjny, pododdział ogólnowojskowy i logistyczny . Otrzymałem pro- pozycję udziału w formowaniu i przygotowaniu kontynentu oraz udziału w misji na stanowisku zastępcy dowódcy kontyngentu . Później, w trakcie dalszych przygotowań do udziału w misji, podjęto decyzję o skierowaniu w rejon misji kontyngentu w mniejszym składzie . Miał się on składać z pododdziału inżynieryjnego, logistyki oraz sił specjalnych . Jednocześnie przełożeni zdecydowali, że będę dowódcą nowego kontyngentu .

Jaki był Pański poziom ówczesnej wiedzy o Afganistanie, docelowym rejonie wykonywania misji?

W tamtym momencie, szczerze mówiąc, nie miałem żadnej wiedzy na temat rejonu misji . Wszystko było nowe, wszystko było tajemnicze . Początkowo poza przeka- zami medialnymi i urywkami filmów w telewizji czy w wiadomościach, niewiele było innych źródeł wiedzy . Dopiero podczas prowadzonych szkoleń starano się nas przygotować do tej misji, ale to były niewystarczające informacje . Szczerze mówiąc,

63 pierwszą pełną informację o Afganistanie i zadaniach dla kontyngentu otrzymaliśmy w styczniu 2002 roku, kiedy razem z moim przyszłym szefem logistyki pojechaliśmy na rekonesans do Afganistanu . Wylądowaliśmy wówczas w bazie Bagram i przedstawiciele armii USA zapoznali nas z tym, z czym kontyngent będzie miał do czynienia w przyszłości . Wtedy naocznie przekonałem się, jak wygląda Afganistan, czego możemy tam oczekiwać . Od Amerykanów dowiedziałem się, jakie są zagrożenia, w jakich warunkach przyjdzie nam działać; jaki tam panuje klimat; jak to wszystko wygląda . Tak więc dopiero od stycznia mieliśmy większą wiedzę, z której korzystali- śmy, przygotowując się do wyjazdu, który nastąpił w marcu 2002 roku .

Jak zostały określone zadania dla kontyngentu?

Polska zadeklarowała udział w operacji „Enduring Freedom” na zasadzie wsparcia sił koalicji . Na tej podstawie nasz kontyngent został skierowany do wsparcia jednostek sił koalicji w bazie Bagram . Każde państwo deklarowało określone pododdziały do udziału w tej operacji . W zależności od uzgodnień i potrzeb dowodzący operacją pro- ponowali miejsce i zadania dla poszczególnych kontyngentów . Przykładowo Hiszpanie skierowali do bazy Bagram swój szpital wojskowy, Włosi wydzielili kontyngent inżynieryjny, podobnie jak Słowacy, którzy do Afganistanu przybyli już po nas . Na tej podstawie, już w Afganistanie, przydzielano konkretne zadania, uwzględniając możliwości i potencjał danego kontyngentu . Nasze władze zadeklarowały saperów, logistyków i niewielki pododdział GROM-u i do tych struktur Amerykanie dowiązali zadania, które mieliśmy wykonać . Między innymi po to byłem skierowany przez przełożonych w styczniu 2002 roku na rekonesans, by na miejscu ustalić z dowódcą bazy zadania dla polskiego kontyngentu . Po powrocie zameldowałem, jakie są oczekiwania strony amerykańskiej i jakie mogą czekać nas potencjalne zadania . Odpowiednio do tego ustalono ostateczny skład osobowy kontyngentu i jego wyposażenie, tak by można było zrealizować przydzielone zadania .

Czy Bagram było od początku miejscem docelowym dla naszego kontyngentu?

Od początku było to nasze miejsce docelowe .

Dziś Bagram to małe miasto, z własną elektrownią, spalarnią śmieci, rozlewnią wody pitnej. A jak wyglądało w 2002 roku, gdy przybył tam Pan ze swoimi żołnierzami?

64 Pierwszy raz zobaczyłem Bagram w styczniu 2002 roku . Kiedy wysiadłem wieczorem z samolotu, ogarnęła mnie nieprzenikniona ciemność . W tym czasie obowiązywało w nocy całkowite zaciemnienie ze względu na trwający konflikt w Afganistanie . W ciągu kolejnych dni zobaczyłem iż baza Bagram to porosyjskie lotnisko wojskowe, z kilkoma zabudowaniami wokół, praktycznie kompletnie zniszczonymi . Pasy lotniska i drogi kołowania również zniszczone, zostały przez żołnierzy amerykańskich prowizorycznie przystosowane do lądowania samolotów wojskowych . Wokół lotniska leżało pełno wraków śmigłowców i samolotów rosyjskiej produkcji . Teren wokół lotniska oraz na samym lotnisku był całkowicie zaminowany . Wojska koalicji dopiero instalowały się w tej bazie, więc prowadzono rozbudowę jej infrastruktury i adaptację tego co się dało na potrzeby stacjonujących wojsk . Polski kontyngent rozpoczął swoją działalność od budowy infrastruktury i punk- tów obronnych dla swoich potrzeb . Nie było żadnych umocnień, ani hesco-bastionów . Każdy przybywający na miejsce kontyngent sam musiał się zabezpieczać . Odbywało się to na zasadzie, że dobudowywano dany obóz do już istniejących i w ten sposób powiększał się obszar samej bazy . Każdy kontyngent budował własny system bezpie- czeństwa . Ogólny system bezpieczeństwa istniał tylko od strony głównej bramy, ale i on ulegał stopniowej ewolucji . Najpierw była to tylko brama, później pojawiły się dodatkowe strefy bezpieczeństwa . Ale wszystko to pojawiało się stopniowo i wymagało czasu . Gdy my tam dotarliśmy, a było to jakieś trzy miesiące po tym, jak rozpoczęła się operacja przeciwko reżimowi talibów, wszystko było jeszcze w trakcie rozbudowy i znajdowało się w fazie początkowej . Amerykanie dopiero zaczynali urządzanie tej bazy, wykorzystując m .in . stare hale i hangary dawno opuszczone i zdewastowane . Na nasz przyjazd Amerykanie przygotowali teren w ten sposób, że opancerzony spychacz zepchnął ziemię z placu o wymiarach mniej więcej 200 × 150 metrów, na którym zaczęliśmy budowę swojego obozowiska . Na tym placu powitał mnie amerykański dowódca, który powiedział, że to będzie nasze miejsce . Nie było tam nic, a ponieważ przybyliśmy po południu, zdecydowaliśmy, że rozwiniemy tylko namioty, by spędzić pierwszą noc . Rozstawiliśmy ochronę i tak przetrwaliśmy do następnego dnia . Nasze obozowisko rozrastało się stopniowo, w miarę przybywania kolejnych transportów ze sprzętem i wyposażeniem . Pierwszy miesiąc pobytu poświęcony był na założenie i zorganizowanie samej bazy . Teren był nieogrodzony i nieumocniony, tak że z boków i z tyłu tego lotniska przychodzili do nas mieszkańcy okolicznych wiosek . Nikt im wówczas nie bronił dostępu, a jedynym utrudnieniem były pola minowe, o których oni również wiedzieli . Często dużo lepiej orientowali się w tym,

Jedno z licznych w Afganistanie cmentarzysk poradzieckiego sprzętu wojskowego Kolumna afgańskich czołgów T-62 i T-55 na górskiej drodze Słynny tunel na przełęczy Salang. Tędy w lutym 1989 roku z Afganistanu wyjechali ostatni radzieccy żołnierze Afgańskie ulice Kramy i sklepiki w pobliżu bazy „Bagram” Afgańczycy podczas gry w buzkaszi – tradycyjnej konnej gry zespołowej, polegającej na umieszczeniu martwej kozy (lub, współcześnie, obciążonego worka) w okręgu „bramkowym” przeciwnika. Rywalizacja przyciąga rzesze gapiów gdzie i jak zostały rozmieszczone miny . Zdarzały się jednak przypadki, że sami mieszkańcy ginęli od tych min . Pamiętam takie zdarzenie, gdy pod umocnienia bazy od strony ochranianej przez żołnierzy kontyngentu jednego z państw, podeszły małe dzieci . Żołnierze rzucali im pojemniki z wodą i jedzenie . W trakcie tego jedna z dziewczynek stanęła na minie . Dzięki natychmiastowej pomocy lekarzy udało się ją uratować, ale straciła nogę . Mała miejscowość Bagram, jakby przyklejona do lotniska, to typowa wioska afgańska bez żadnej infrastruktury . Dopiero później wykorzystując sytuację, że obok znajduje się potężna baza wojsk kolicyjnych, mieszkańcy tej wioski zorganizowali miejscowy bazar . Jej mieszkańcy znajdują pracę na terenie bazy i z czasem wioska rozwija się i rozbudowuje do rozmiarów małego miasteczka .

Czy w pierwszym okresie występowało jakieś bezpośrednie zagrożenie powsta- jącej bazy, np. ostrzały lub próby ataków bezpośrednich?

Tam na miejscu, w samej bazie i jej bezpośredniej okolicy, nie było takiego zagrożenia . Natomiast na drodze, jadąc w stronę Kabulu, liczyliśmy się z takim zagrożeniem i było ono realne . Już wówczas zdarzały się zamachy w Kabulu . Natomiast w samej bazie Bagram i jej bezpośredniej okolicy panował spokój . Amerykanie, z tego co pamiętam, budując bazę, stworzyli system ochrony polegający na tym, że zatrudnili byłych żołnie- rzy i policjantów afgańskich, którzy stanowili coś na kształt zewnętrznego pierścienia ochrony bazy . W sumie były dwa takie pierścienie . Pierwszy stworzony przez nas, w któ- rym każdy kontyngent odpowiadał za swoją stronę bazy . Drugi obejmował zewnętrzne otoczenie bazy, włącznie z przylegającymi do niej okolicznymi wioskami i osiedlami . Odpowiadali za niego właśnie ci Afgańczycy zatrudnieni przez Amerykanów . Na ogół byli to lokalni dowódcy, którzy mieli własnych ludzi . Dbali oni o to, by okolica bazy była bezpieczna i nic się tam nie wydarzyło . Znając wszystkich swoich ludzi mogli łatwo rozpoznać obcych, o pojawieniu się których natychmiast byli powiadamiani .

Czy materiały i jakieś stałe elementy potrzebne do wybudowania naszego obozowiska otrzymaliśmy od Amerykanów, czy głównie opieraliśmy się na transportach z kraju?

Obozowisko wybudowaliśmy sami . To były nasze namioty, kontenery i urządzenia sanitarne . Od Amerykanów dostaliśmy tylko hesco-bastiony, które wypełnialiśmy piachem, budując ogrodzenie .

73 Czy dowodzona przez Pana zmiana, oprócz wybudowania polskiego obozowiska, wykonywała jakieś zadania na rzecz sojuszników?

Oczywiście . Tak naprawdę na zbudowanie bazy poświęciliśmy około miesiąca . Później, gdy już się nieco urządziliśmy, część żołnierzy pracowała w naszym obozo- wisku, a reszta przystąpiła do wykonywania zadań w ramach koalicji . Nie mogło być tak, że po przyjeździe zajęlibyśmy się sami sobą . Pojechaliśmy tam, by realizować zadania wraz z sojusznikami, więc już po dwóch tygodniach część naszych żołnierzy, głównie saperzy, realizowała zadania na rzecz sojuszników .

Rozumiem, że prace te saperzy wykonywali w osłonie, którą zapewniali im żołnierze GROM-u?

Na początku żołnierze GROM-u zajęli się ogólną oceną sytuacji i określeniem potencjalnych zagrożeń oraz stanu bezpieczeństwa . Zabezpieczali nas, zwłaszcza na początku, gdy nie było jeszcze ogrodzenia i działaliśmy na odkrytym terenie . Poza tym stanowili wówczas zasadniczy pododdział bojowy . Wszelkie wyjazdy żołnierzy na zewnątrz, także w inną, niewykorzystywaną w tamtym czasie część bazy lotniczej Bagram, były przez nich organizowane i ochraniane . Nie tylko rozpoznawali teren, ale również zapewniali bezpieczeństwo naszym żołnierzom . Później, gdy pojawiały się zadania, czy konieczność wizyt w Kabulu, to również oni je realizowali wspólnie z pozostałymi żołnierzami, odpowiadając za ich bezpieczeństwo .

Jak przebiegł proces aklimatyzacji do nowych, trudnych warunków?

Pierwsze, co dało nam się we znaki po przyjeździe, to ostre słońce w ciągu dnia, suchy wiatr, szybko zapadający zmierzch oraz bardzo zimne noce . Do tych warunków klimatycznych dodać należy bardzo złe i monotonne jedzenie serwowane w wojskowej kuchni amerykańskiej . Jako pierwszy kontyngent wyjeżdzający do Afganistanu dosta- liśmy nowe umundurowanie, bieliznę . Ale i tak warunki funkcjonowania były ciężkie . Najbardziej we znaki dały się: słońce, suchy klimat i problemy żołądkowe w pierwszym okresie aklimatyzacji . Później już było lepiej i żołnierze dobrze znosili trudy służby w Afganistanie . Dodatkowo mieliśmy duże wsparcie ze strony przełożonych z kraju . I zawsze przy okazji jakichś transportów dostawaliśmy coś dodatkowego . Przykładowo dostaliśmy na wyjazd berety jako nakrycie głowy . Jedna z naszych pierwszych próśb dotyczyła wyposażenia nas w specjalne kapelusze, które chroniłyby głowę i szyję przed słońcem . To właśnie na podstawie naszych doświadczeń stopniowo zmieniano

74 Ulica malowniczo położonej wioski w Afganistanie

Tymczasowa przeprawa przez górską rzekę. Zwraca uwagę wykorzystanie wraków poradzieckich wozów pancernych jako przyczółków mostu Bogato zdobione afgańskie ciężarówki wyposażenie indywidualne, dostosowując je do panujących warunków . Silne słońce sprawiło, że dostaliśmy okulary przeciwsłoneczne . Później okazało się, że pęka nam skóra, więc dodano nam kremy ochronne . W sumie przekazaliśmy sporo takich praktycznych wniosków, które uwzględniano przy ekwipowaniu kolejnych zmian .

Czy są jakieś momenty i wydarzenia, które szczególnie zapadły Panu w pamięci?

W sumie takich chwil było wiele . Pierwsze dotyczą samego przylotu do nowego miejsca, poznawania się z żołnierzami amerykańskimi i innymi narodowościami, z którymi mieliśmy współdziałać . Wielu amerykańskich żołnierzy polskiego pochodzenia przy- chodziło do nas i starało się nam pomagać . Dla nich, często Polaków w drugim czy trzecim pokoleniu urodzonych już w Ameryce, był to pierwszy kontakt z Polakami . Dlatego chętnie przychodzili, poznawali nas, właściwie ciągle nam towarzyszyli . Dzięki temu szybko nawiązały się znajomości i przyjaźnie, co pomagało też w codziennym funkcjonowaniu . Wiem, że jeden z naszych żołnierzy został już po misji zaproszony przez amerykańskiego majora polskiego pochodzenia do Stanów Zjednoczonych, później został i osiadł w Ameryce . Pamiętam, jak pewnego razu przyjechał do mnie amerykański podpułkownik, dowódca jednego z batalionów, który walczył wówczas w rejonie Kandaharu . Wykorzystał przerwę w działaniach bojowych i specjalnie przyjechał do kontyngentu, tylko po to, by poznać polskiego dowódcę i jego żołnierzy . Oczywiście pamiętam zdarzenie, kiedy mój dowódca plutonu saperów, stanął na minę i stracił stopę . Por . Leszek Stępień był pierwszym Polakiem rannym w Afganistanie . Pamiętam, jak wszyscy martwiliśmy się o niego, gdy miał pierwszą operację ratującą jego życie jeszcze w Bagram, w szpitalu hiszpańskim . Zaraz potem przetransportowano go samolotem do Ramstein . To na zawsze pozostanie w mojej pamięci, zwłaszcza moment, w którym żegnaliśmy go całym kontyngentem przed odlotem do Niemiec . Przypomina mi się dzień, w którym zostałem w bazie, a część moich żołnierzy pojechała do Kabulu . Dostaliśmy informację, że w stolicy doszło do zamachu i są ofiary . Rejon, w którym do tego doszło, był miejscem, gdzie mieli być też moi żoł- nierze . Odczułem wówczas wielki stres myśląc, czy byli tam moi ludzie, czy któryś z nich nie ucierpiał . Na szczęście szybko udało się ustalić, że owszem byli w miejscu zamachu, ale pół godziny wcześniej i na szczęście nic im się nie stało . Zapamiętałem też wizytę, jaką złożył nam w Afganistanie ówczesny minister obrony narodowej śp . Jerzy Szmajdziński . W składzie delegacji znalazł się też biskup polowy ks . bp . Leszek Sławoj-Głódź . Odprawił mszę w kontyngencie, która zrobiła na nas wszystkich duże wrażenie . Podobnie zresztą jak jego serdeczność i bezpośredniość

80 w kontakcie z żołnierzami . Równie ciepło zapamiętaliśmy Pana Ministra, który roz- mawiał z żołnierzami, pytał o warunki służby, chętnie robił sobie zdjęcia pamiątkowe z nami . Przypomina mi się zdarzenie, kiedy do Polski dotarła wiadomość, że jakaś bli- żej nieznana choroba dziesiątkuje żołnierzy brytyjskich stacjonujących w Bagram . Wówczas osobiście zadzwonił do mnie premier rządu Leszek Miller, by zapytać, czy nic nie zagraża polskim żołnierzom i czy wszystko jest w porządku . Przekazałem treść tej rozmowy żołnierzom, co zrobiło na nich duże wrażenie . Pokazało nam to bowiem, że jesteśmy w kręgu zainteresowania najwyższych władz, i że mimo tak dużego oddalenia, ktoś w Polsce – nie tylko nasze rodziny – stale o nas myśli i pamięta . Gdy w Afganistanie było trzęsienie ziemi, to odebrałem wiele telefonów od przedstawicieli różnych mediów, z prośbą by opowiedzieć, jak się to odbyło i jak teraz wygląda sytuacja . Zresztą przez cały nasz pobyt w Afganistanie towarzyszyło nam zainteresowanie ze strony polskich mediów . Nie tylko telefonicznie, bo byli u nas w Bagram dziennikarze z „Newsweeka”, „Gazety Wyborczej” i „Rzeczpospolitej” . Oczywiście najpopularniejszą formą kontaktu z mediami krajowymi w tamtym czasie pozostawał telefon . Doskonale pamiętam też ten moment, kiedy po półrocznej misji mogliśmy zakoń- czyć nasze zadanie i wrócić do kraju .

Jak wyglądało przekazanie obowiązków między zmianami? Czy pański następca przyleciał wcześniej, miał czas by zapoznać się z rejonem działania?

Mój zmiennik – ppłk Adam Słodczyk – obecnie dowódca brygady logistycznej w Opolu31, przyleciał do Afganistanu dwa lub trzy dni wcześniej, zapoznałem go z warunkami służby i zadaniami . Następnie w dniu przylotu drugiego rzutu drugiej zmiany kontyngentu razem udaliśmy się na lotnisko w Kabulu, tam po raz ostatni uścisnęliśmy się na ziemi afgańskiej i ze swoimi żołnierzami wróciłem do kraju .

Czy nigdy nie żałował Pan tego wyzwania?

Nie, nigdy nie żałowałem . Po pierwsze, miałem okazję sprawdzić się i myślę, że sprawdziłem się nie tylko sam dla siebie, ale też w oczach przełożonych, skoro w dalszej służbie doszedłem do stopnia generalskiego . Po drugie, służba w kontyngencie zaprocentowała zdobyciem ogromnego doświadczenia, które później

31 Płk Adam Słodczyk dowodzi XV, ostatnią, zmianą PKW w ramach operacji ISAF .

81 wielokrotnie wykorzystywałem i wykorzystuję do tej pory . Niejednokrotnie w czasie służby w Afganistanie i już po powrocie meldowałem przełożonym o różnych kwestiach, które były później uwzględniane przy formowaniu kolejnych zmian . Dotyczyło to m .in . wyposażenia, dlatego odczuwam rodzaj satysfakcji, że miałem jakiś pośredni wpływ na to, jak zmieniło się nasze wojsko . Na bazie naszych doświadczeń z Afganistanu udało się później lepiej przygotować kolejny kontyngent kierowany do misji irackiej .

Patrząc na to, jak kolejni dowódcy zmian z Iraku byli po powrocie nagradzani, odznaczani i awansowani, czy nie czuł się Pan nieco niedoceniony? W Pana, przypadku nie przełożyło się to na awans na wyższy stopień bezpośrednio po powrocie.

Nie mam i nie miałem wówczas takiego poczucia . Wówczas nie było jeszcze Gwiazd Afganistanu ani innych tego typu odznaczeń pamiątkowych, które pojawiły się znacznie później . Sądzę, że byłem doceniony, choćby przez fakt przyznania mi „Buzdygana 2002”, nagrody tygodnika „Polska Zbrojna”; wybrania „Żołnierzem Roku” w 2002 roku; odznaczenia mnie przez polonię amerykańską . Minister Jerzy Szmajdziński, w uzgodnieniu z ówczesnym szefem Sztabu Generalnego WP gen . Czesławem Piątasem i dowódcą Wojsk Lądowych gen . Edwardem Pietrzykiem, pod- jął decyzję o wysłaniu mnie do służby w Dowództwie Centralnym USA w Tampie . Byłem tam szefem zespołu operacyjnego w okresie wojny w Iraku, a więc w momencie szczególnym . Cały czas byłem w centrum wydarzeń, które były ważne dla Wojska Polskiego . W czasie, gdy przygotowywano i rozwijano I zmianę PKW Irak, którą dowodził gen . Andrzej Tyszkiewicz, wszystkie związane z tym zadania i ich koordynacja przechodziły przez moje ręce . Po powrocie z Tampy skierowano mnie do służby w Sztabie Generalnym . Następnie zostałem wyznaczony na szefa Zarządu w Dowództwie Wojsk Lądowych, które było wysokim stanowiskiem, a ja jednym z młodszych szefów zarządów . Później skierowano mnie na studia w Londynie . To wszystko pokazuje, że zostałem doceniony przez moich przełożonych .

82 Apel na terenie polskiego obozowiska w bazie „Bagram”

Wyróżnienia dla polskich żołnierzy na zakończenie I zmiany PKW „Enduring Freedom” Minister obrony narodowej Jerzy Szmajdziński i szef Sztabu Generalnego WP gen. Czesław Piątas witają żołnierzy powracającej I zmiany PKW „Enduring Freedom”

Minister obrony narodowej Jerzy Szmajdziński dekoruje żołnierzy I zmiany PKW „Enduring Freedom” Szef Sztabu Generalnego WP gen. Czesław Piątas i dowódca Wojsk Lądowych gen. broni Edward Pietrzyk w trakcie powitania żołnierzy powracającej I zmiany PKW „Enduring Freedom”

Powitanie polskich żołnierzy powracających po wykonaniu zadania Powitanie polskich żołnierzy przez premiera Leszka Millera, ministra obrony narodowej Jerzego Szmajdzińskiego oraz szefa Sztabu Generalnego WP gen. Czesława Piątasa pOLsKi KONtYNGeNt wOJsKOwY w OperAcJi isAF 2007–2014

podstawy prawne funkcjonowania kontyngentu

Decyzja o zmianie polskiego zaangażowania na terenie Islamskiej Republiki Afganistanu zapadła w drugiej połowie 2006 roku . Wówczas to władze państwowe zde- cydowały o zakończeniu działalności Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach operacji „Enduring Freedom” i przyłączeniu się do operacji NATO prowadzonej w ramach międzynarodowych sił ISAF (International Security Assistance Force) . Decyzja ta zyskała poparcie wszystkich ugrupowań politycznych w naszym kraju . Podejmując tę decyzję, uzasadniano ją jako wywiązanie się naszego kraju ze zobo- wiązań wynikających z członkostwa w Traktacie Północnoatlantyckim . Podkreślano, że zwiększenie liczebności polskiego kontyngentu w Afganistanie ma związek z przy- jętymi w Sojuszu wskaźnikami określającymi skalę zaangażowania danej armii poza granicami kraju w stosunku do jej ogólnej liczebności . Innym argumentem był fakt naszych zobowiązań wobec samych Afgańczyków . Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski wielokrotnie podkreślał, że w latach 80 . XX wieku nasz naród zaciągnął dług wobec Afgańczyków . Ich walka ze Związkiem Radzieckim w okresie 1979–1989 nie pozwoliła bowiem władzom radzieckim na interwencję w naszym kraju . Dlatego, jak podkreślał minister, teraz istnieje moralny obowiązek spłacenia zaciągniętego długu . Decyzja o zmianie charakteru polskiego zaangażowania w Afganistanie zbiegła się z decyzją o wyznaczeniu końcowej daty pobytu polskich żołnierzy w ramach misji prowadzonej w Iraku . Choć poparcie społeczne dla polskiej misji w Afganistanie było, i nadal pozostaje, na niskim poziomie (zaledwie kilkanaście procent), zgodę na wysłanie polskich żoł- nierzy wyraziły wszystkie kręgi polityczne . Podstawę prawną, oprócz wspomnianych wcześniej rezolucji ONZ, stanowią następujące akty prawne:

87 –– Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r . o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz .U . nr 162, poz . 1117) –– Ustawa z dnia 11 września 2003 r . o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz U. . nr 179, poz . 1750, z późn . zm ). –– Postanowienie Prezydenta RP z dnia 20 listopada 2001 r . o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistanu, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim (M P. . nr 42, poz . 674, z późn . zm ). –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2006 r . zmieniające postanowienie o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskim Państwie Afganistanu (M P. . nr 85, poz . 862) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 października 2007 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . nr 72, poz . 774) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 marca 2008 r . zmieniające postanowienie o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M .P . nr 26, poz . 255) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 października 2008 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . nr 76, poz . 675) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 kwietnia 2009 r . zmieniające postanowienie o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . nr 22, poz . 278) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 października 2009 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . nr 65, poz . 857) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2010 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . nr 21, poz . 200) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 października 2010 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . nr 72, poz . 913)

88 Wizyta Zwierzchnika Sił Zbrojnych, Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, w kwietniu 2009 roku –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2011 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2011, nr 13, poz . 144) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 października 2011 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2011, nr 91, poz . 945) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2012 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2012, poz . 155) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 października 2012 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2012, poz . 744) –– Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 kwietnia 2013 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2013, poz . 225) –– Postanowienie Prezydenta RP z dnia 19 września 2013 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2013 r ,. poz . 780) –– Postanowienie Prezydenta RP z dnia 12 kwietnia 2014 r . o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu (M P. . 2014, poz . 265) –– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 maja 2004 r . w sprawie pełnie- nia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa (Dz U. . nr 140, poz . 1479, z późn . zm ). –– Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 czerwca 2004 r . w sprawie badań lekarskich żołnierzy zawodowych, skierowanych do służby poza granicami państwa oraz powracających do kraju po zakończeniu tej służby (Dz U. . nr 148, poz . 1557) –– Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2002 r . w sprawie szczegó- łowych uprawnień i obowiązków żołnierzy niezawodowych pełniących służbę poza granicami państwa (Dz U. . nr 16, poz . 150 z późn . zm ). .

90 Wizyta Zwierzchnika Sił Zbrojnych, Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, w czerwcu 2010 roku

Wizyta Zwierzchnika Sił Zbrojnych, Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, w marcu 2012 roku

Wizyta premiera RP Donalda Tuska w PKW Afganistan w sierpniu 2009 roku

Wizyta sekretarza generalnego NATO Jaapa de Hoop Scheﬀ era w bazie „Ghazni” w marcu 2009 roku Spotkanie gen. Franciszka Gągora z gubernatorem prowincji Ghazni Usmanem Usmanim

Głównodowodzący sił amerykańskich w Afganistanie, gen. Stanley McChrystal, w bazie „Ghazni” w towarzystwie płk. Rajmunda Andrzejczaka, dowódcy V zmiany PKW Polscy żołnierze na ulicach Ghazni Odbiór drogi zbudowanej w ramach programu pomocowego Umocnienia jednej z polskich baz Formowanie kolejnych zmian kontyngentu

Proces formowania kolejnych zmian Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach sił ISAF był rozbudowany i składał się z kilku etapów . Poza pierwszą zmianą, której formowanie trwało mniej więcej pół roku, wszystkie pozostałe przy- gotowywały się w ramach rocznego cyklu szkolenia, który dzielił się na trzy fazy: –– formowania obsady kontyngentu –– szkolenia –– przygotowania indywidualnego . W ramach pierwszej fazy dokonywano wszystkich czynności formalnoprawnych pozwalających na sformowanie zmiany . Polegało to na kwalifikowaniu żołnierzy na poszczególne stanowiska służbowe zgodnie z etatem zmiany . Przeprowadzano badania lekarskie, dopuszczające kandydatów do służby poza granicami kraju; był to czas pobierania wyposażenia indywidualnego i przedmiotów zaopatrzenia mundu- rowego . Wykonywano także inne czynności związane z ukompletowaniem zmiany . Każdorazowo kwalifikacji poddawana była grupa liczniejsza o kilka procent od tej, jaką przewidywał etat kontyngentu (wliczając w to odwód pozostający w kraju) . W ten sposób ewentualne „wykruszenia”, które z różnych powodów zdarzały się na każdym etapie formowania zmiany, uzupełniano na bieżąco stosownie do potrzeb . Druga faza to okres szkolenia na różnych szczeblach . Bazę stanowiło szkolenie szczebla podstawowego do drużyny i plutonu . W tym okresie żołnierze odbywali szereg zajęć na strzelnicach, przykoszarowych placach ćwiczeń i na poligonach . Obejmowały one zarówno strzelania, zajęcia z taktyki; szkolenie inżynieryjno-saperskie, jak również podstawy udzielania pomocy przedmedycznej . To na tym etapie szkolenia wojsko zapoznawało się ze sprzętem, który miało wykorzystywać w czasie misji, np . współdziałanie ze śmigłowcami . Dotyczyło to zwłaszcza tych jednostek, które na co dzień nie dysponowały sprzętem będącym w wyposażeniu kontyngentu, takim jak: KTO ROSOMAK, pojazdy typu MRAP itp . Kolejny etap to zgrywanie poszczególnych plutonów w ramach jednej kompanii (Zespołu Bojowego) . Były to zajęcia poligonowe służące doskonaleniu współdziałania pomiędzy poszczególnymi zespołami . Sprawdzano m .in . prowadzenie łączności radiowej, doskonalono procedury wezwania wsparcia ogniowego i wsparcia z powietrza . Ostatnim etapem przygotowań było ćwiczenie zgrywające pododdziały w ramach całego kontyngentu . Bardzo istotnym elementem szkolenia było, za każdym razem,

97 wykorzystanie doświadczeń żołnierzy poprzednich zmian, którzy powrócili z rejonu operacji i w ramach zajęć dzielili się swoim doświadczeniem . W roli mentorów wystę- powali także żołnierze amerykańscy (najczęściej byli to żołnierze Gwardii Narodowej Stanu Ilinois, którzy służyli wspólnie z Polakami w prowincji Ghazni) . Odrębnym ćwiczeniem sprawdzającym gotowość do działania sztabu kontyngentu było ćwiczenie dowódczo-sztabowe (pod kryptonimem „Bagram”) realizowane w ostatnim etapie przygotowań . Pozytywne przejście egzaminu przez komponent bojowy i sztabowy stanowiło warunek decyzji o skierowaniu danej zmiany do wykonywania zadań na teatrze . Istotne uzupełnienie szkolenia w kraju stanowiły szkolenia prowadzone poza jego granicami . Były to ćwiczenia poligonowe i kursy specjalistyczne prowadzone w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy w Austrii . Najczęściej żołnierze szkolili się w amerykańskiej bazie w niemieckim Hohenfels oraz w Wielkiej Brytanii, w ramach kolejnych edycji ćwiczenia „Pashtoon Eagle” . Udział w tych szkoleniach pozwalał nie tylko sprawdzić sprzęt, ale także w praktyce przećwiczyć procedury obowiązujące w strukturach międzynarodowych . Szkolenie krajowe uwzględniało specyfikę poszczególnych elementów kontyngentu . Oprócz ogólnego szkolenia prowadzono również zajęcia specjalistyczne . Swój cykl przygotowań realizowały na przykład jednostka działań psychologicznych, czy żołnierze kieleckiej jednostki Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej (przemia- nowanej później na Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych) . W odrębnym progamie uczestniczyli piloci i obsługa naziemna wystawiający komponent powietrzny (m in. . loty w dzień i w nocy i w warunkach górskich) . Podobnie rzecz się miała ze szkoleniem żołnierzy Żandarmerii Wojskowej . Na przykład własny program przygotowań realizował pluton ochrony polskiego zespołu specjalistów działającego w ramach amerykańsko-polskiego Zespołu Odbudowy Prowincji Ghazni (Provincial Reconstruction Team – PRT Ghazni) . Oprócz zajęć typowo wojskowych takich jak strzelanie czy zajęcia inżynieryjno- -saperskie, były też zajęcia z technik konwojowania, zabezpieczania miejsc w terenie zabudowanym czy poruszania się w tłumie . Wszystkie one miały związek ze specyfiką zadań wykonywanych przez ten pododdział . W ramach tego etapu przygotowań prowadzono także liczne zajęcia teoretyczne i praktyczne, mające przygotować żołnierzy do wykonywania zadań w odmien- nych warunkach kulturowych . Dlatego też w ramach szkolenia odbywały się liczne wykłady o różnym stopniu szczegółowości (zależnie od grupy docelowej), w czasie

98 których omawiano dorobek cywilizacyjny Afgańczyków, historię tego regionu, kwestie związane z różnicami kulturowymi i religijnymi . Ponadto żołnierze odbywali szereg szkoleń specjalistycznych . Zapoznawali się z ogólnymi założeniami misji ISAF w Afganistanie; przechodzili szkolenie z zakresu kontaktów z mediami . Szczególną wagę przywiązywano do szeroko pojętego aspektu prawnego, w tym znajomości przez szkolonych zasad użycia broni (rules of engagement –RoE) . Wszystkie te zajęcia miały za zadanie jak najlepsze i możliwie wszechstronne przygotowanie żołnierzy do wykonywania zadań w ramach mandatu kolejnych zmian . Ostatni etap przygotowań, poprzedzający przemieszczenie do rejonu misji, to czas na przygotowanie indywidualne . Po okresie intensywnych szkoleń żołnierze wyko- rzystwali urlopy, uzupełniali swoje wyposażenie i dopełniali ostatnich formalności . Okres ten trwał około miesiąca . W trakcie realizacji zadań w ramach operacji ISAF misję w Afganistanie wyko- nywało piętnaście zmian Polskiego Kontyngentu Wojskowego (od czwartej zmiany Polskich Sił Zadaniowych) . Do tego należy dodać żołnierzy z Wielonarodowego Korpusu Północ-Wschód ze Szczecina, którzy trzykrotnie wchodzili w skład Dowództwa Kompozytowego ISAF w Kabulu oraz żołnierzy jednostek specjalnych wykonujących swoje zadania na teatrze w czasie trwania kolejnych zmian Polskiego Kontyngentu Wojskowego . Przez jedną zmianę Polacy odpowiadali za funkcjonowanie międzynarodowego portu lotniczego w Kabulu – Kabul International Airport (KAIA) .

Bilans działalności

Głównym celem obecności koalicji sił międzynarodowych w Afganistanie było ustabilizowanie sytuacji wewnętrznej, poprawa warunków bezpieczeństwa oraz wsparcie dla władz lokalnych, co miało ułatwić normalizację życia w tym kraju . Po dzie- siątkach lat wojen, wewnętrznych konfliktów i niepokojów mieszkańcy Afganistanu oczekiwali spokoju . W związku z brakiem odpowiednio przygotowanych do tego afgańskich sił policyjnych i wojskowych, które byłyby w stanie samodzielnie zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa, do działań włączyła się społeczność międzynaro- dowa . Wśród podejmowanych działań, obok tych o charakterze stricte operacyjnym,

99 podjęto wysiłek zmierzający do odbudowania Afgańskich Sił Bezpieczeństwa (Afghan National Security Forces – ANSF) . Działania w obszarze bezpieczeństwa były jednym z trzech filarów, na jakich ISAF oparł swoje wsparcie . Pozostałe dwa to działania pomocowe oraz wsparcie dla afgańskiej administracji i wymiaru sprawiedliwości, czyli tzw . good governance . Swój wkład w obszarze działań operacyjnych (kinetycznych) mieli też Polacy . Począwszy od IV zmiany niemal całość swoich wysiłków skupili na terenie prowincji Ghazni . Konkretne cele i zadania dla poszczególnych zmian Polskiego Kontyngentu Wojskowego wynikały ze „Strategii zaangażowania Polski w Afganistanie” . PKW realizował swoje zadania w trzech etapach: Etap I – trwający do października 2010 roku – realizowany w ramach misji stabilizacyjnej i doradczo-szkoleniowej (I–VII zmiana) . Jego celem było zapewnienie swobody operacyjnej w prowincji Ghazni oraz poprawa poziomu bezpieczeństwa własnych żołnierzy poprzez stopniowe narastanie sił na teatrze . Ponadto wspieranie działań władz lokalnych oraz realizacja działalności doradczo-szkoleniowej i partner- stwo podczas zadań wykonywanych wspólnie z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa . Etap II – od października 2010 do maja 2013 roku – obejmował przedsięwzięcia w ramach misji stabilizacyjno-szkoleniowej (VIII–XI zmiana) i misji szkoleniowo- -stabilizacyjnej (XII zmiana) . Głównym celem było utrzymanie osiągniętego poziomu bezpieczeństwa w etapie I oraz skoncentrowanie wysiłku PKW na szkoleniu i dora- dzaniu Afgańskim Siłom Bezpieczeństwa, a także zwiększenie zakresu działalności pomocowej, polepszającej standard życia miejscowej ludności . Etap III – od maja 2013 do grudnia 2014 roku – to realizacja przedsięwzięć w ramach misji doradczo-wspierającej (XIII–XIV zmiana) ukierunkowanej na osią- gnięcie zdolności do wycofania PKW, a także wsparcie i doradztwo w działalności operacyjnej, prowadzonej samodzielnie przez ANSF oraz władze prowincji Ghazni . Jednocześnie w tym etapie realizowane jest planowe wycofanie sprzętu do kraju według planu i harmonogramu, w związku z zakończeniem udziału w misji ISAF z końcem grudnia 2014 roku .

Działalność operacyjna Cele wyznaczone w poszczególnych etapach polskiej obecności w Afganistanie żołnierze realizowali w ramach swoich codziennych obowiązków . Znaczna ich część była niezmienna, bez względu na ogólny charakter zadań mandatowych określonych dla konkretnej zmiany pełniącej służbę w Afganistanie . Priorytetem pozostawało

100 utrzymanie bezpieczeństwa i swobody manewru na głównych szlakach komunikacyjnych w prowincji Ghazni, w tym na najważniejszej drodze łączącej Kabul z Kandaharem, której część (Higway-1) przebiega przez prowincję Ghazni . By wypeł- nić to zadanie, żołnierze pododdziałów bojowych w trakcie trwania każdej zmiany wykonywali setki patroli . Ich zadaniem było nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa w poruszaniu się po prowincji, ale także manifestowanie obecności wojsk koalicyjnych wśród mieszkańców .

Rysunek 1. Miejsca stacjonowania Polaków w latach 2007–2014

Źródło: [dostęp: 28 .04 .2014] .

101 Równie istotną metodą zwiększania poziomu bezpieczeństwa, obok patrolowania, było prowadzenie operacji mających na celu likwidację grup rebeliantów operujących na terenie prowincji . Od samego początku były to działania prowadzone wspólnie ze stroną afgańską . W miarę postępu w budowaniu Afgańskich Sił Bezpieczeństwa zmieniały się proporcje w zaangażowaniu w nie Polaków i Afgańczyków, na korzyść tych drugich . Operacje te były na ogół powadzone na zasadzie taktyki cordon & serach (otocz i prze- szukaj), w których Polacy tworzyli zewnętrzny pierścień, zamykając daną strefę (jedną lub kilka wiosek jednocześnie), w której prowadzono działanie . Do tak zabezpieczonej strefy wkraczali afgańscy policjanci i żołnierze, którzy byli odpowiedzialni za szczegó- łowe sprawdzenie domostw . Ten sposób działania pozwalał na skuteczne prowadzenie operacji, przy jednoczesnym poszanowaniu dla zasad kulturowych tego regionu . Każda taka operacja poprzedzona była pracą rozpoznawczą i wywiadowczą, którą wykonywały narodowe komórki wywiadu i kontrwywiadu wojskowego oraz bezzało- gowe środki rozpoznawcze . Wielokrotnie w działaniach wymagających dużej precyzji, w tym wymierzonych w osoby znajdujące się na tzw . liście JPEL (Joint Prioritized Effects List – połączona lista priorytetowych celów), wykorzystywano żołnierzy Wojsk Specjalnych . To dzięki nim udało się m in. . kilkukrotnie odbić zakładników przetrzymywanych przez grupy przestępcze .

Tabela 1. Dane zbiorcze przedstawiające liczbę przeprowadzonych operacji i patroli w okresie, w którym PKW odpowiadał za prowincję Ghazni

Zmiana Operacje Patrole IV 26 1191 V 23 1761 VI 21 3030 VII 43 3665 VIII 46 4241 IX 56 2882 X 43 1228 XI 149 1043 XII 52 1669 XIII 35 1044 XIV b/d b/d

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych .

102 Główny ciężar zapewnienia bezpieczeństwa w prowincji poprzez prowadzenie patroli, wykrywanie miejsc podłożenia ładunków wybuchowych, przechwytywa- nia składów broni, amunicji i materiałów do produkcji min-pułapek, spoczywał na żołnierzach zespołów bojowych wspólnie z sekcjami rozminowania . Tylko w trakcie VIII zmiany wykryto i zneutralizowano 108 IED (Improvised Explosive Device), co stanowiło 66% wszystkich incydentów z użyciem IED (163) . W trakcie tej samej zmiany sekcja przewodników psów sprawdziła 2580 pojazdów wjeżdżających na teren bazy, pod względem przewożenia w nich ładunków materiałów wybuchowych oraz broni .

Tabela 2. Ilość IED w strefie odpowiedzialności Polskich Sił Zadaniowych w rozbiciu na poszczególne zmiany w ramach operacji ISAF. Wartości procentowe dotyczą skuteczności w wykrywaniu IED

Ilość incydentów IED w strefie odpowiedzialności PSZ/PKW Afganistan (ISAF)

IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV

60 190 113 226 163 386 108 162 53 128 97

b/d b/d b/d b/d 66% 56% 59% 60% 56% 51% 65%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych .

Wśród rzeczy zabezpieczanych w trakcie likwidacji składów broni i materiałów do produkcji min pułapek najczęściej znajdowano: rakiety różnego rodzaju, granatniki przeciwpancerne RPG-7, granaty moździerzowe, miny różnego typu, broń strzelecką . Nierzadko udawało się nie tylko zlikwidować taki skład, ale też zatrzymać korzystających z nich rebeliantów . Tylko w czasie VI zmiany zatrzymano 42, w czasie VII zmiany – 243, a w czasie XI – 127 rebeliantów . Często w trakcie realizowania tego typu operacji przechwytywano także narkotyki . Bardzo ważne miejsce w działalności operacyjnej Polskiego Kontyngentu Wojskowego zajmowało budowanie Afgańskich Sił Bezpieczeństwa . Głównym celem, rozłożonym na lata, było stworzenie sprawnych formacji, które po zakończeniu operacji ISAF byłyby zdolne do samodzielnego zapewnienia bezpieczeństwa na terenie kraju . Dotyczyło to w pierwszej kolejności policji i wojska, ale także straży pożar- nej czy służb odpowiedzialnych za reagowanie kryzysowe . Zadanie to realizowały wyspecjalizowane zespoły doradczo-łącznikowe, wojskowe (Operational Mentoring

103 Kołowe transportery opancerzone Rosomak w marszu. Na czele i z tyłu kolumny wozy w wersji bojowej z armatą kalibru 30 mm, w środku transporter z obrotnicą oraz wóz ewakuacji medycznej Rosomaki z dodatkowymi ekranami siatkowymi, chroniącymi przed ogniem ręcznych granatników przeciwpancernych Rosomak prowadzący kolumnę samochodów humvee. Wóz ma ekrany siatkowe oraz akustyczny system lokalizacji miejsca wystrzału

Afgańskie warunki klimatyczne są wymagające dla ludzi i sprzętu Ciężkie śmigłowce bojowe Mi-24 będące cennym wsparciem dla żołnierzy PKW Afganistan Liason Team – OMLT) oraz policyjne (Police Operational Mentoring Liason Team – POMLT) . Wraz ze zmianą charakteru misji na doradczo-szkoleniową zespoły prze- formowano w ekipy doradcze (odpowiednio Military Advisore Team – MAT oraz Police Advisore Team – PAT) . Zmiany dotyczyły nie tylko samej nazwy i wewnętrznej organizacji zespołów, ale także nowego określenia sposobu ich działania . Afgańskie Siły Bezpieczeństwa budowane przez Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa tworzono tak, by były lojalne wobec władz centralnych, a jednocześnie posiadały potencjał ludzki i techniczny pozwalający im wykonywać zadania z obszaru bezpieczeństwa . Nad tym czuwały wspomniane już zespoły pracujące z policją i armią . Dodatkowo powołano specjalne komórki sojusznicze, które zajmowały się pozyski- waniem potrzebnego wyposażenia i uzbrojenia . W te działania Polacy włączyli się od samego początku swojego udziału w ISAF . Ważną rolę odegrały zespoły umiejscowione w strukturach centralnych ISAF i władz afgańskich . Generał Mieczysław Bieniek pełnił rolę doradcy ds . wojskowych Ministra Obrony Afganistanu, a jednocześnie kierował podległym mu zespołem . Do zadań tego zespołu należało m .in . doradzanie ministrowi w zakresie: planowania i wdrażania reform w sektorze obrony, opracowywania doktryn obronnych, osiągnięcie interope- racyjności z NATO, organizacji systemu szkolenia i dowodzenia Siłami Zbrojnymi . Zespół realizował także zadania mające na celu skoordynowanie współpracy ANA z narodowymi i cywilnymi władzami . Ponadto koordynował współpracę międzyna- rodowych i pozarządowych organizacji działających w tym samym obszarze . Było to niezwykle ważne, zwłaszcza w początkowym okresie budowania nowych ANSF . Drugą ważną komórką był Zespół zastępcy dowódcy Połączonego Dowództwa ds . Bezpieczeństwa i Transformacji (Combined Security Transition Command – Afghanistan – CSTC-A) . Do jego zadań należało, m in. :. koordynowanie dostaw sprzętu dla armii i policji afgańskiej, projektowanie i koordynowanie szkolenia ANSF, budowanie i wyposażanie ośrodków szkoleniowych oraz przygotowywanie personelu do szkolenia wojska i policji . Najważniejszym zadaniem było jednak szkolenie żołnierzy nowo tworzonej armii afgańskiej, które realizowały wspomniane OMLT-y32 i MAT-y . Składały się one z kilku- kilkunastu żołnierzy występujących w charakterze doradców i instruktorów . Działały na wszystkich szczeblach organizacyjnych ANA, począwszy od poziomu kompanii/batalionu aż po poziom korpusu . Zadania konkretnego zespołu doradczego

32 Na ten temat zob . J . Matuszak, OMLT – nowa forma działalności, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2007, nr 5(005), s . 37–42 .

108 dostosowane były do wymagań i umiejętności, jakie musieli posiąść ich odpowiednicy po stronie afgańskiej . Inny był program realizowany przez zespoły działające wspólnie z poszczególnymi batalionami, a inny – bardziej zaawansowany – realizowali doradcy działający przy dowództwie brygady czy korpusu . Najliczniejsze były zespoły doradcze działające na poziomie batalionów afgańskich (kandaków) . Były to kilkuosobowe grupy instruktorów, które prowadziły szkolenie poszczególnych kompanii wchodzących w skład batalionów . Zakres zadań miały bardzo szeroki . Począwszy od podstaw musztry, zajęć strzeleckich, nauki obsługi podstawowego uzbrojenia będącego na wyposażeniu pododdziałów, po naukę udzielania pomocy medycznej . Zajęcia prowadzono nie tylko ze zwykłymi żołnierzami, ale także z kadrą dowódczą . W tym przypadku zajęcia miały raczej bardziej charakter doradczy, a mniej szkoleniowy . Polegały m .in . na wspólnym planowaniu operacji zarówno w wymiarze taktycznym, jak też logistycznym . Prowadzono zajęcia z topografii, nauki czytania map, znajomości procedur sojuszniczych, co było szczególnie istotne w przypadku prowadzenia wspólnych, koalicyjnych operacji . Należy podkreślić, że personel OMLT i MAT brał bezpośredni udział w operacjach prowadzonych przez Afgańczyków, doradzając im nie tylko na etapie planowania działań, ale także bez- pośrednio w czasie ich realizacji w terenie . Równie istotna, jak wyszkolenie pododdziałów z poziomu kompanii i batalionu, była działalność doradcza prowadzona przy dowództwie brygady i korpusu . Tu skupiano się głównie na doskonaleniu planowania operacji szczebla taktycznego i operacyjnego, znajomości regulaminów i procedur działania w środowisku mię- dzynarodowym . Dzięki działalności polskich zespołów doradczych na wszystkich szczeblach, bataliony wchodzące w skład 3 Brygady ANA oraz dowództwo brygady zostało uznane przez dowództwo ISAF za jeden z najlepiej wyszkolonych i przygotowanych do samodzielnego działania oddziałów armii afgańskiej w całym Afganistanie . Dowódca 3 Brygady był jednym z pierwszych, który przejął od sił koalicyjnych odpowiedzialność za bezpieczeństwo w swoim rejonie odpowiedzialności . Końcowym sprawdzianem przygotowania brygady do samodzielnego działania była tzw . cer- tyfikacja, którą przeprowadziło dowództwo regionalne ISAF, wystawiając całemu dowództwu i sztabowi brygady oraz jej dowódcy najwyższą ocenę . Dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego kraju ważne było stworzenie nie tylko sprawnie działającego wojska, ale także policji . W tym przypadku działalność szkoleniowo-doradczą prowadziły wspomniane wcześniej POMLT-y, a po zmianie charakteru misji PAT-y . Ich personel stanowili wszechstronnie przygotowani

109 instruktorzy z Żandarmerii Wojskowej33 . Prowadzili oni szkolenie zarówno z prewen- cji, jak też z policją drogową i dochodzeniówką . Ważną rolę w budowaniu struktur policji odegrała, działająca począwszy od IV zmiany (koniec 2008 roku), tzw . Akademia Policyjna utworzona w stolicy prowincji Ghazni . Do momentu jej likwidacji w lipcu 2013 roku (oficjalnie ośrodek zamknięto 20 czerwca 2013 roku) wyszkolono tu blisko dziewięć tysięcy funkcjonariuszy na dwóch rodzajach kursów . Pierwszy podstawowy (BASIC 6) trwał sześć tygodni i obejmował: podstawy prawne, naukę pisania i czytania, zapoznanie z regulaminami, teorię i praktykę prowadzenia działań policyjnych oraz zajęcia praktyczne ze strzelaniem włącznie . Po jego zakończeniu świeżo upieczeni policjanci byli przydzielani do jednostek terenowych i rozpoczynali służbę w terenie . Bardzo często wykonywali zadania wspólnie ze specjalistami z POMLT-u . Część policjantów, którzy ukończyli kurs podstawowy, wracała do szkoły policyjnej w Ghazni na kurs zaawansowany . Dotyczyło to najlepszych funkcjonariuszy, typowa- nych do dalszego szkolenia przez swoich komendantów . Trafiali oni na 16-tygodniowy kurs podoficerski do Centrum Szkolenia Policji Afgańskiej w Ghazni . Był to dla nich kolejny etap rozwoju zawodowego, w trakcie którego zdobywali wiedzę specjalistyczną . Wśród kursantów promowanych po ukończeniu szkolenia na funkcjonariusza policji, znalazły się również kobiety . Przechodziły one takie samo szkolenie jak męż- czyźni, a następnie były kierowane do służby w różnych częściach prowincji Ghazni . Prawdziwym sukcesem stało się stworzenie, wyszkolenie, wyposażenie i przygotowanie do samodzielnego działania afgańskiego oddziału antyterrorystycznego, czyli tzw . „Afgańskich Tygrysów” . Jest to jednostka antyterrorystyczna policji – Provincial Response Company, której powstanie było możliwe dzięki zaangażowaniu polskich żołnierzy wojsk specjalnych . Ich szkolenie rozpoczęto w trakcie X zmiany . Po kilku miesiącach treningów realizowanych według specjalnego programu, udało się przy- gotować do działania kilkudziesięcioosobowy oddział . Zarówno jego wyszkolenie, znajomość taktyki działania, jak i wyposażenie niczym nie ustępuje podobnym jednostkom działającym w krajach europejskich . Należy pamiętać, że szkoleniem ANP, obok działających w ramach PKW zespo- łów doradczych, zajmują się Europejskie Siły Żandarmerii (European Gendarmerie Force – EGF) . Wśród instruktorów znajdowali się również Polacy stacjonujący

33 Na temat działalności Żandarmerii Wojskowej w Afganistanie zob . B . Pacek, A . Rochnowski, Działanie Żandarmerii Wojskowej w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie, „Bellona” 2012, nr 4 (671), R . XCIV (VI), s . 107–119 .

110 w Regionalnych Centrach Szkolenia (Regional Training Center – RTC) w Mazar-i- -Szarif i Adraskan . Oba te ośrodki mają duży potencjał szkoleniowy, gdyż w ramach jednego kursu mogą przygotować prawie 2000 kadetów . Podobnie jak w innych centrach, przyszli funkcjonariusze uczą się podstawowych technik policyjnych . Ponadto w Adraskan organizowane są turnusy dla dowódców batalionów, kompanii, specjalnych oddziałów antyterrorystycznych (Special Weapon and Tactic – SWAT) oraz doskonalące dla oficerów i podoficerów . Polscy policjanci, delegowani przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, brali też udział w misji policyjnej Unii Europejskiej (European Union Police Mission – EUPOL), występując w roli instruktorów i doradców odpowiedzialnych za szkolenie funkcjonariuszy policji afgańskiej . W ramach budowania ANSF Polacy zaangażowali się także w szkolenie służb ratunkowych . Dzięki współpracy z Centralną Szkołą Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie kilkudziesięciu strażaków odbyło szkolenia specjalistyczne w Polsce . Stanowiło to uzupełnienie ich edukacji, którą na poziomie podstawowym odbyli w Ghazni . Oprócz szkolenia strażacy otrzymali także specjalistyczny sprzęt i wyposażenie . W Ghazni uruchomiono też nowoczesne Prowincjonalne Centrum Zarządzania Kryzysowego, którego personel przeszedł specjalistyczne szkolenie w zakresie działań reagowania w sytuacjach nadzwyczajnych . Poznał zasady postępowania w przypadkach powodzi, zdarzeń drogowych z dużą liczbą poszkodowanych . Funkcjonariusze doskonalili procedury współdziałania różnych służb ratunkowych . Siedziba Centrum została wyposażona w nowoczesny sprzęt łączności i monitorujący .

Odbudowa i rozwój Drugim obszarem działalności międzynarodowej koalicji były działania na rzecz odbudowy i rozwoju kraju . W tym obszarze Polacy odnieśli również znaczące sukcesy . Zadania z tym związane wykonywały wyspecjalizowane komórki, takie jak grupa współ- pracy cywilno-wojskowej (Civil Military Cooperation – CIMIC), Zespół Specjalistów PRT oraz Grupa Rozwoju Dystryktów (District Development Grup – DDG) . Podstawowym zadaniem żołnierzy CIMIC było nawiązanie kontaktu z ludnością lokalną na terenach, gdzie działał PKW, by rozpoznać warunki życia oraz opraco- wać propozycję działań34 . Ponadto byli oni przygotowani do realizacji doraźnych

34 Na temat działalności CIMIC zob . T . Kowal, CIMIC w działaniach przeciwpartyzanckich, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2008, nr 2 (59), s . 94–99; J . Matuszak, CIMIC w Afganistanie, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2008, nr 6(012), s . 52–57 .

111 projektów, które poprawiały warunki życia mieszkańców . Posiadane środki pozwalały, m .in .: wybudować studnie, zainstalować lampy solarne, zakupić podstawowe narzędzia do pracy czy też drewno na opał w okresie zimowym . Członkowie CIMIC dostarczali pomoc humanitarną, żywność, środki higieny osobistej, ubrania . Wielokrotnie brali również udział w szurach (zebraniach starszyzny), proponując sposoby rozwiązania zgłaszanych problemów oraz występując w roli pośredników w kontaktach między władzami lokalnymi i dowództwem kontyngentu . Bardzo cenione były, organizowane przez CIMIC przy współdziałaniu polskiego personelu medycznego, tzw . białe niedziele, w czasie których udzielano bezpłatnych porad lekarskich mieszkańcom, przede wszystkim z wiosek oddalonych od głównych szlaków komunikacyjnych . Dużym zainteresowanie cieszyła się też bezpłatna pomoc weterynaryjna organizowana wspólnie przez CIMC oraz polskich i amerykańskich weterynarzy . Polski Zespół Specjalistów w PRT Ghazni rozpoczął swoją działalność 28 czerwca 2008 roku w trakcie trwania III zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie35 . Zakończenie działalności nastąpiło 30 listopada 2013 roku . W jego strukturze znajdowali się specjaliści cywilni różnych dziedzin (m in. :. ds . edukacji, społecznych, infrastruktury, prawnych, budowy dróg i mostów, prawnych, drobnej przedsiębiorczości, kontaktów z mediami lokalnymi, irygacji, elektryfikacji) oraz grupa ochrony . Zespół realizował duże, długoterminowe projekty w ramach pomocy rozwojowej . Główna idea działania grup PRT, których na terenie całego Afganistanu działało 28, polegała na realizacji długoterminowych inwestycji i projektów . Ich celem była poprawa warunków życia mieszkańców Afganistanu doświadczonych długotrwałymi wojnami i waśniami plemiennymi . Ten cel osiągano, realizując projekty pomocowe, które w przypadku polskiej części PRT finansowano ze środków polskiego MSZ, a w 2013 roku z budżetu MON . Drugim ważnym obszarem aktywności PRT było doradztwo władzom prowincji na różnych szczeblach . Były to, m in. :. regularne spotkania z gubernatorem prowincji Ghazni i dyrektorami departamentów, udział w szurach, wizyty w dystryktach przynależnych administracyjnie do prowincji Ghazni, kontakty z przedstawicielami parlamentu afgańskiego i Radą Prowincji Ghazni . Miały one na celu podniesienie poziomu świadomości pracowników wszystkich szczebli administracji co do roli, jaką ich przedstawiciele powinni pełnić jako reprezentanci społeczności lokalnych .

35 Na temat funkcjonowania PRT zob . P . Chabielski, Przygotowanie personelu Zespołu Specjalistów PRT, „Przegląd Wojsk Lądowych” 2012, nr 2(59), s . 87–93; tenże, Zespół Specjalistów PRT Ghazni w Islamskiej Republice Afganistanu, „Bellona” 2013, nr 4 (675), R . XCV (VII), s . 136–159 .

112 Najważniejszym zadaniem PRT pozostawała realizacja projektów pomocowych . W trakcie swojego funkcjonowania w latach 2008–2013 polski zespół specjalistów zrealizował w sumie 191 projektów (dodatkowe trzy zrealizował CIMIC) . Środki potrzebne na sfinansowanie projektów pochodziły z rezerwy celowej, którą w ramach pomocy rozwojowej dysponowało Ministerstwo Spraw Zagranicznych . W ostatnim roku działalności finansowanie projektów przejęło Ministerstwo Obrony Narodowej . W sumie na realizację wszystkich projektów wydano ponad 80 mln zło- tych . Zgodnie z obowiązującymi przepisami w przypadku finansowania działalności zespołu obowiązywał roczny cykl rozliczania inwestycji . Oznaczało to konieczność zakończenia danego projektu w ramach jednego roku budżetowego . Ten zapis usta- wowy wprowadzał pewne ograniczenia, gdyż utrudniał realizację inwestycji wyma- gających dłuższego czasu realizacji .

Tabela 3. Zestawienie liczby projektów i kwot wydanych na działalność polskiego Zespołu Specjalistów PRT Ghazni w okresie jego działalności

Rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Razem

Liczba 20 35 32 33 37 37 194 projektów

Kwota 2.904.000 13.097.894 16.047.839 22.372.269 20.555.760 5.995.390 80.973.152

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych .

Idea realizacji działań PRT opierała się na dwóch filarach: 1) oszacowaniu potrzeb danej społeczności 2) przygotowaniu, w porozumieniu z władzami lokalnymi różnego szczebla (od starszyzny wioski do gubernatora prowincji włącznie), propozycji projektowej i następnie jej realizacji . Wszystkie propozycje projektowe wykonane w okresie funkcjonowania polskiego Zespołu Specjalistów opracowano i zrealizowano w porozumieniu z władzami prowincji . Znajdowały się one na liście priorytetów zgłoszonych przez Kabul . Wśród 191 projektów przeprowadzonych przez polską grupę PRT warto zwrócić szczególną uwagę na36:

36 Więcej na ten temat J . Matuszak, Contributing to development of Afghanistan – Poland`s footprint, Warszawa 2012 .

113 Mi-24 ponad ośnieżonymi górami Afganistanu

Śmigłowce bojowe Mi-24 Samodzielnej Grupy Powietrznej podczas startu

Powrót z misji. Śmigłowce Mi-17 Samodzielnej Grupy Powietrznej z dodatkowym opancerzeniem kokpitu Amerykański ciężki śmigłowiec transportowy Chinook zapewniający wsparcie powietrzne dla polskich żołnierzy • grupę projektów, których celem była rozbudowa sieci energetycznej w mieście Ghazni i poprawa dostępu do energii elektrycznej . Objęły one zakup generatorów wysokiej mocy do miejskiej elektrowni oraz rozbudowę i zmodernizowanie sieci energetycznej w mieście . Dzięki tym inwestycjom większość mieszkańców stolicy uzyskała dostęp do energii elektrycznej z miejskiej sieci, tańszej niż pozyskiwana dotąd z prywatnych generatorów . Dodatkowo sfinansowano remont lub powstanie kilku elektrowni wodnych w prowincji oraz zakup i montaż lamp słonecznych • grupę projektów drogowych, wśród których na szczególną uwagę zasługują te zrealizowane w stolicy prowincji Ghazni oraz w dystryktach Jaghori i Nawur grupę projektów infrastrukturalnych, a szczególnie wybudowaną oczyszczalnię ścieków i składowisko odpadów dla stolicy prowincji • cykl szkoleń zawodowych połączonych z nauką czytania i pisania skierowanych głównie do kobiet . Dużym zainteresowaniem cieszyły się zajęcia z tkania dywanów, warsztaty szewskie i krawieckie . Ich uzupełnieniem były lekcje czytania i pisania oraz podstaw przedsiębiorczości . Z dużym zainteresowaniem spotkało się seminarium dla kobiet i mułłów poświęcone prawom człowieka, w tym kobiet i dzieci we współcze- snym świecie • projekty wspierające afgański wymiar sprawiedliwości, w tym szczególnie liczne seminaria i warsztaty organizowane dla poszczególnych grup prawniczych . Dopełnieniem tej działalności był zakup wyposażenia dla Departamentu Sprawiedliwości, remont Sądu Prowincjonalnego w Ghazni i dostawa książek do biblioteki w tymże sądzie . Strona afgańska zaangażowała się w dwa projekty resocjalizacyjne dla więźniów . W ich ramach w prowincjonalnym więzieniu wybudowano stolarnię, a osadzeni uczyli się zawodu stolarza . W dalszej kolejności zorganizowano zajęcia zawodowe dla osadzonych kobiet • grupę projektów wodnych. Z powodu niskiego bilansu wodnego Afganistanu były one szczególnie ważne . W ramach swojej działalności Zespół Specjalistów m in. nadzorował. powstanie 30 studni w obozie uchodźców w Ghazni, rozbudowę sieci wodociągowej w stolicy prowincji oraz sfinansował badanie jakości wód gruntowych w wybranych dystryktach prowincji Ghazni . W 2011 roku w dystrykcie Nawur wybudowano tamy z hydroelektrowniami • grupę projektów edukacyjnych. W ramach poprawy warunków szkolnych sfinansowano budowę lub remont kilkunastu szkół dla dziewcząt i chłopców; zakup wyposażenia (w tym ławek, krzeseł, książek i pomocy naukowych) do już działają- cych szkół w dystryktach Jaghori, Malistan, Nawur i Khwaja Omari . Wybudowano pierwsze w prowincji przedszkole dla najmłodszych dzieci

118 • grupę projektów na rzecz opieki medycznej. Starając się poprawić poziom opieki zdrowotnej, przeprowadzono remont największego szpitala w prowincji Ghazni . Do placówki trafił nowoczesny sprzęt na oddział położniczy i na chirurgię . Podobne projekty zrealizowano w kilku klinikach na terenie prowincji . Inną wyspecjalizowaną komórką, działającą w strukturze kontyngentu, była grupa rozwoju dystryktów (District Development Group – DDG) . Tworzący ją oficerowie i pracownicy wojska zajmowali się głównie wspieraniem władz lokalnych w poszcze- gólnych dystryktach na terenie prowincji Ghazni . To dzięki nim w kilku dystryktach powstały lokalne centra reagowania kryzysowego . Ich działania przyczyniły się do wzrostu świadomości i odpowiedzialności za mieszkańców wśród urzędników i przedstawicieli władz na szczeblu dystryktu . Działania pomocowe były prowadzone zarówno w samym Afganistanie, jak też na rzecz Afgańczyków w Polsce przez różne podmioty i organizacje . Duży wkład miała m in. . Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Kabulu, która każdego roku realizuje projekty w ramach programu tzw . małych grantów . W Polsce, we współpracy z MSZ, Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (KSAP) zorganizowała kilka edycji programu SENSE (Strategic Economic Needs and Security Exercise) dla przedstawicieli instytucji rządowych, działaczy opozycyjnych i społecznych . Ich uczestnikami byli także przedstawiciele władz prowincji Ghazni . W grudniu 2013 roku w KSAP odbyło się szkolenie dla przedstawicieli Afgańskiej Narodowej Agencji Zarządzania Kryzysowego . Przedsięwzięcie to zostało zorganizowane w Warszawie przez MSZ we współpracy z KSAP oraz NATO . W Centralnej Szkole Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie prowadzono kilka edycji szkoleń dla afgańskich strażaków . Było to uzupełnienie działań wspierających afgańskich strażaków prowadzonych bezpośrednio na terenie Ghazni . Bardzo ważną rolę w odbudowie Afganistanu i poprawie losu mieszkańców ode- grały akcje organizowane przez organizacje pozarządowe oraz władze samorządowe w Polsce . Były to inicjatywy, które na zasadzie dobrowolnych zbiórek darów, w tym żywności i ubrań, pokazały solidarność Polaków z Afgańczykami . Do Afganistanu, m in. . dzięki takim akcjom, trafiło ponad 130 ton pomocy humanitarnej, przekazanej najbardziej potrzebującym . Warto podkreślić, że od 2012 roku miasta Ghazni i Giżycko są miastami partnerskimi .

119 Polscy żołnierze podczas przystrzeliwania broni – zmodernizowanych karabinków Beryl z celownikiem holografi cznym Polski patrol na drodze w Ghazni w trakcie wymijania wyrwy po wybuchu fugasu. Widoczne transportery Rosomak oraz wóz minoodporny Cougar 4x4 Napisy „ISAF” oraz „Polska” (po arabsku) wymalowane na pancerzu jednego z pojazdów PKW

Wnętrze śmigłowca transportowego Mi-17 podczas lotu nad pokrytym śniegiem Afganistanem Nowoczesna technika w dyspozycji PKW Afganistan

Przygotowania do startu bezzałogowego samolotu rozpoznawczego Wóz minoodporny Cougar 4x4 w jednej z polskich baz w prowincji Ghazni. Na dalszym planie w powietrzu śmigłowiec transportowy Mi-17

Wóz minoodporny MaxxPro w afgańskiej wiosce Armatohaubica samobieżna Dana o nazwie własnej „Fiona” w bazie „Ghazni”

Radiolokacyjny zestaw rozpoznania artyleryjskiego na pozycji Governance Trzecim filarem działalności było wsparcie instytucji i podmiotów władzy cywilnej odpowiedzialnych za zarządzanie prowincją . Skupiono się na budowaniu podstaw administracji, wsparciu dla wymiaru sprawiedliwości, służby zdrowia, edukacji i mediów . Ponieważ siłą każdego państwa jest sprawna i dobrze działająca władza ustawo- dawcza, wykonawcza i sądownicza, jednym z głównych obszarów, w których siły międzynarodowe wspierały Afgańczyków, było tworzenie silnej, dobrze zorganizowanej i sprawnie działającej administracji oraz niezależnego wymiaru sprawiedli- wości . O wadze tego problemu świadczy fakt, że tzw . good governance to drugi filar w obowiązującej w latach 2008–2013 Narodowej Strategii Rozwoju Afganistanu (Afghan National Development Strategy)37 . Pod tym pojęciem zapisano działania związane z rozwojem administracji od szczebla centralnego, aż do poziomu społecz- ności lokalnej, wzmacnianiem wymiaru sprawiedliwości i prawami człowieka oraz kwestie związane z religią38 . Wsparcie, jakiego afgańskiej administracji udzielali Polacy, realizowane było dwuto- rowo . Składały się na to inicjatywy podejmowane bezpośrednio w Afganistanie, jak też realizowane w Polsce . W te drugie angażowały się nie tylko organa władzy państwowej, ale też organizacje pozarządowe, stowarzyszenia, uczelnie i inne podmioty . Wsparcie dla władz afgańskich realizowane bezpośrednio w Afganistanie odbywało się na różnych poziomach . Przykładem aktywności na najwyższym szczeblu była działalność zespołu doradczego kierowanego przez gen . Mieczysława Bieńka, który doradzał afgańskiemu ministrowi obrony narodowej . Podobnie należy traktować spotkania, do których dochodziło w Afganistanie, w czasie których z najwyższymi władzami kraju spotykali się: polski prezydent, premier, ministrowie spraw zagranicznych i obrony narodowej . Do tej samej grupy należy zaliczyć regularne kontakty, jakie z władzami afgańskimi utrzymują kolejni ambasadorowie Rzeczypospolitej Polskiej w Afganistanie . Najwięcej uwag i wysiłków skupiono jednak na budowaniu struktur władzy na poziomie prowincji Ghazni, dystryktów oraz społeczności lokalnych . Szczególnie duże zasługi w tym obszarze odnieśli żołnierze i pracownicy wojska działający w wyspe- cjalizowanych komórkach wchodzących w skład PKW – sekcja S-5, PRT, DDG oraz CIMIC . Wszystkie one, w ramach swoich kompetencji, utrzymywały regularny i stały

37 Jak do tej pory dokument ten nie doczekał się aktualizacji . 38 Por . Afghanistan National Development Strategy 1387–1391 (2008–2013). A Strategy for Security, Governance, Economic Growth and Poverty Reduction, Kabul 2008, s . 61–71 .

126 kontakt ze swoimi afgańskimi partnerami . W czasie spotkań i narad wymieniano się doświadczeniami i dyskutowano sposoby rozwiązywania pojawiających się trudności . Przedstawiciele sił koalicji uczestniczyli w posiedzeniach Rady Rozwoju Prowincji, naradach organizowanych w siedzibie gubernatora i w poszczególnych resortach . To właśnie bezpośredni kontakt okazał się najlepszym sposobem na nawiązanie dobrych dwustronnych relacji, które pozwoliły na wypracowanie skutecznego modelu współdziałania . Drugim ważnym narzędziem była organizacja szkoleń specjalistycznych adresowanych do pracowników administracji . Były one finansowane z programu polskiej pomocy w ramach projektów rozwojowych . W ofercie edukacyjnej znalazły się, m .in .: kursy nauki języka angielskiego, obsługi komputera, ale także podstaw planowania budżetu, praw człowieka, zasad funkcjonowania administracji . Co istotne, kursy te były organizowane dla pracowników i przedstawicieli administracji różnego szczebla – zarówno kobiet, jak i mężczyzn . Bardzo ważną rolę w budowaniu relacji i wzmacnianiu pozycji władz na szczeblu prowincji i dystryktów odgrywali dowódcy kolejnych zmian PKW oraz dowódcy baz rozlokowanych na terenie prowincji . Ich osobiste zaangażowanie, częsty udział w spotkaniach, nie tylko o charakterze oficjalnym, szurach i wizyty w wioskach rozsianych na terenie prowincji, wzmacniały pozycję władz afgańskich działających na danym obszarze . Wymiernym dowodem wsparcia dla budowania demokratycznych i silnych struktur administracji była pomoc w organizacji wyborów prezydenckich (2009 i 2014) i parlamentarnych (2010) . Polacy, nie angażując się w sam przebieg procesu wyborczego, pomagali w transporcie członków komisji wyborczych, wyposażenia lokali wyborczych, kart i wykazów osób uprawnionych do głosowania . Pomagali też w zbudowaniu odpowiedniego systemu reagowania kryzysowego, który pozwalał na podjęcie skutecznych działań w sytuacji, gdyby miało dojść do próby zakłócenia procesu głosowania . Bardzo wartościowe dla budowania struktur afgańskiej administracji były szkolenia organizowane dla jej przedstawicieli w Polsce . Wśród nich warto wymienić szkolenie SENSE organizowane wspólnie przez MSZ i KSAP . W kilku edycjach wzięło w nim udział kilkudziesięciu przedstawicieli administracji średniego szczebla . Realizacja programu SENSE dla przedstawicieli Afganistanu była jedną z wielu inicjatyw podejmowanych przez Polskę w celu budowania zdolności instytucjonalnych władz afgańskich .

127 Ciekawym było zorganizowane w 2013 roku szkolenie z zakresu zarządzania przez wartości, w którym wzięło udział ośmiu wysokich rangą urzędników (w tym sześciu wiceministrów i dwóch dyrektorów departamentów) . W tym samym roku zorganizowano też szkolenie specjalistyczne dla 10-osobowej grupy pracowników Afgańskiej Narodowej Agencji Zarządzania Kryzysowego (Afghanistan National Disaster Managemement Authority) . W 2012 roku zrealizowano szkolenie z zakresu komunikacji strategicznej w administracji publicznej (Strategic Communication in Public Administration), którego uczestnicy poznawali tajniki efektywnej komunikacji pomiędzy urzędnikiem i petentem oraz pomiędzy samymi urzędami . Zdecydowana większość szkoleń oferowanych i organizowanych w Polsce odbyła się dzięki dobrej współpracy MSZ i KSAP . Cenną inicjatywą było doprowadzenie do podpisania porozumienia między naszą Krajową Szkołą Administracji Publicznej i jej odpowiednikiem Afgańskim Instytutem Służby Cywilnej (Afghanistan Civil Service Institute – ACSI) . Jego przedstawiciele gościli w naszym kraju w 2011 roku i wówczas doszło do podpisania porozumienia . Na szczególną uwagę zasługują relacje dwustronne nawiązywane na poziomie spo- łeczności lokalnych polskich województw i prowincji Ghazni . Przedstawiciele poszcze- gólnych dystryktów i departamentów regularnie gościli w Polsce, odwiedzając miejsca stacjonowania żołnierzy tworzących kolejne zmiany PKW . Przyglądali się m in. . jak działa samorząd w województwie lubuskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim . Jak wspomniano, władze Ghazni i Giżycka podpisały porozumienie o współpracy jako miasta partnerskie . Doszło do tego podczas obchodów Dnia Polskiego zorganizowanych w czasie X zmiany PKW w bazie wojskowej w prowincji Ghazni . Wymiar sprawiedliwości, obok administracji, jest drugim symbolem sprawności i spójności państwa . W przypadku Afganistanu sprawa jest bardziej złożona, gdyż równie silną pozycję jak prawo stanowione ma prawo zwyczajowe . Dlatego też społecz- ność międzynarodowa wspierała wysiłki władz afgańskich w dążeniu do wzmocnienia struktur wymiaru sprawiedliwości . Jedną z form pomocy były szkolenia organizowane dla przedstawicieli tego sektora . Dzięki staraniom Zespołu Odbudowy Prowincji udało się zorganizować kilka szkoleń adresowanych tylko do tej grupy zawodowej . Wzięli w nich udział sędziowie, prokuratorzy i pracownicy sektora sprawiedliwości . Wśród poruszanych zagadnień, oprócz tematów stricte prawniczych, znalazły się też podstawy języka angielskiego i zajęcia z praw człowieka, w tym praw kobiet i dzieci . Bardzo cennym wsparciem okazały się projekty pomocowe, w ramach których wyremontowano siedziby sądów, a jednocześnie dostarczono wyposażenie i księgozbiór

128 specjalistyczny do nowo otwartych bibliotek . Duża w tym zasługa prawników pracują- cych w strukturze PRT oaz organizacji pozarządowych, które pomogły w skompletowa- niu odpowiedniej literatury fachowej . Wsparciem służyli pracownicy działającej również na terenie prowincji Ghazni Misji Wsparcia Narodów Zjednoczonych w Afganistanie (United Nations Assistance Mission in Afghanistan – UNAMA) . Dopełnieniem działań prowadzonych w Afganistanie było, podobnie jak w przypadku przedstawicieli administracji, organizowanie wizyt studyjnych i szkoleń w naszym kraju . Odpowiadając na potrzeby strony afgańskiej, tylko w 2012 roku zorganizowano szereg wizyt studyjnych i szkoleń . W dwóch takich wizytach uczestniczyli przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości z prowincji Ghazni . Podczas tygodniowych pobytów dwie grupy urzędników niższego szczebla zapoznały się z funkcjonowaniem aparatu sprawiedliwości w Polsce . W ten sposób, dzieląc się doświadczeniami, Polska wsparła afgańskie władze i wymiar sprawiedliwości . Afganistan, ze względu na powszechne niedożywienie ludności oraz brak odpowiednich warunków sanitarnych, jest krajem o dużym ryzyku występowania chorób pasożytniczych i zakaźnych . Ciągłe wojny spowodowały masowe migracje ludności, co sprzyja zachorowaniom biegunkowym i chorobom szerzącym się drogą kropel- kową . Dużym problemem jest gruźlica . W wyniku ekstremalnych temperatur, latem ludność cierpi na cieplne udary, odwodnienie, a zimą na hipotermię i odmrożenia . Poważnym problemem są choroby odzwierzęce: wścieklizna, zakażenia pasożytnicze układu pokarmowego oraz bruceloza – spowodowana spożywaniem niepasteryzowa- nego mleka . Dużo chorób zakaźnych przenoszonych jest przez owady, a do najgroź- niejszych należy malaria . Dodatkowo złą sytuację zdrowotną pogarsza ograniczony dostęp do placówek medycznych: ponad milionowi mieszkańców prowincji Ghazni pomocy udziela tylko jeden prowincjonalny szpital . Pozostałe dwa są na poziomie dystryktów, mają niższy standard, ich stan pozostawia wiele do życzenia . W prowincji są także 24 kliniki, z których każda może zapewnić opiekę tylko 8–10 osobom na dobę . Podstawową pomoc zapewniają punkty medyczne, tylko z nazwy będące odpowiednikami polskich przychodni . Brakuje dosłownie wszystkiego: począwszy od sprzętu medycznego, po leki, których albo w ogóle nie ma albo docierają do punktów medycznych przeterminowane . Nie ma materiałów opatrunkowych, sterylizacyjnych i środków czystości . W całej prowincji pracuje tylko 100 lekarzy, z czego zaledwie ośmiu to kobiety . Na ponad 120 mężczyzn – pielęgniarzy przypada osiem pielęgnia- rek . Brak personelu medycznego, zwłaszcza płci żeńskiej jest bardzo dużym problemem afgańskiej służby zdrowia na terenie całego kraju . Zgodnie z kulturą afgańską,

129 Afgańska wioska widziana z pokładu śmigłowca

Śmigłowiec transportowy Mi-17 wzbijający tumany pyłu podczas startu Widok z kabiny załogi Mi-24 podczas lotu nad Afganistanem

Polscy żołnierze w czasie nocnej akcji Polscy żołnierze przed misją. Na drugim planie startujący ciężki śmigłowiec transportowy Chinook lekarz-mężczyzna nie może badać kobiety . W związku z powyższym, afgańskim kobietom bardzo trudno jest uzyskać szybką pomoc lekarską . W tak trudnej sytuacji opieki zdrowotnej pojawienie się w prowincji Ghazni polskich żołnierzy okazało się szansą na uzyskanie profesjonalnej i szybkiej pomocy medycznej przez wielu mieszkańców prowincji . Niemal od początku działalności PKW w bazie „Ghazni” uruchomiono szpital polowy, a w pozostałych bazach utworzono punkty ambulatoryjne . Szybko okazało się, że ich pacjentami, obok żołnierzy wojsk koalicyjnych, stali się też mieszkańcy okolicznych wiosek . Zdecydowana większość pacjentów nadal szukała pomocy medycznej w szpitalu miejskim w stolicy prowincji . Przez siedem lat obecności Polaków placówka znacznie podniosła standard świadczonej pomocy . Złożyło się na to kilka powodów . Zespół Specjalistów PRT zrealizował kilka projektów pomocowych, w tym m in. :. remont oddziału położniczego, zakup sprzętu specjalistycznego (stoły operacyjne, urządzenia rentgenowskie, kolumny anestezjologiczne, 40 łóżek na oddział pediatryczny), zakup generatora zapewniającego niezakłóconą dostawę prądu . Ale był to też remont poczekalni dla rodzin pacjentów, a także wymiana nawierzchni parkingu przed szpitalem . To szczególnie ważne, gdyż budynek, w którym znajduje się placówka ma ponad 70 lat . Równie cenna była pomoc, która dzięki żołnierzy trafiła do szpitala, a którą ofia- rowały organizacje pozarządowe działające w Polsce . W ten sposób placówka zyskała, m .in .: wyposażenie gabinetu na oddziale położniczym, inkubatory, USG, leki, środki medyczne, odczynniki potrzebne do wykonywania badań laboratoryjnych i wiele innych niezbędnych w szpitalu narzędzi i materiałów medycznych . W czasie jednej z ostatnich wizyt w szpitalu prowincjonalnym przed opuszczeniem Ghazni, która miała miejsce pod koniec marca 2014 roku, polscy żołnierze przekazali ponad 5 ton darów, w tym ponad 200 sztuk sprzętu szpitalnego . Do placówki trafiły, m .in .: dwa kompletne zestawy ultrasonograficzne z wyposażeniem, respirator stacjonarny, monitory EKG, pompy infuzyjne, lampy bakteriologiczne i wiele innych jednostek . Były to dary przekazane w imieniu Caritas Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego . Wszystkie przekazywane dary zostały zebrane w polskich szpitalach . Członkowie personelu medycznego PKW organizowali regularnie tzw . MEDCAP-y39, czyli wyjazdy do wiosek, w czasie których lekarze, pielęgniarki

39 MEDCAP-y zwane też „białymi niedzielami” były akcjami medycznymi, w czasie których udzielano podstawwej pomocy medycznej ludności lokalnej . Ich początki wywodzą się z wcześniej- szych misji . Choć w Afganistanie akcje te organizowano głównie w piątki – z uwagi na miejsce piątku w kalendarzu muzułmańskim – nadal nazywano je „białymi niedzielami .

136 i ratownicy medyczni udzielali porad, badali i wykonywali podstawowe zabiegi medyczne . W leczeniu wykorzystywano leki pochodzące z zasobów PKW . Każde pojawienie się zespołu medycznego przyciągało dziesiątki pacjentów, w tym nie tylko mężczyzn, ale też kobiety i dzieci . Zrealizowano profilaktyczne badania para- zytologiczne wśród populacji ludności afgańskiej prowincji Ghazni, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku szkolnym oraz leczenie osób zarażonych pasoży- tami . Badania prowadził dr hab . n . med . płk Krzysztof Korzeniewski z Wojskowego Instytutu Medycznego ze współpracy z DORSZ w ramach projektu „Wzmocnienie potencjału systemu opieki zdrowotnej w prowincji Ghazni” . Często organizowano szkolenia dla afgańskiego personelu medycznego . Były to wspólne konsultacje i różnego typu kursy oraz szkolenia, dotyczące zarówno postępo- wań terapeutycznych w konkretnych przypadkach chorobowych, jak i obsługi sprzętu medycznego przekazywanego w ramach pomocy humanitarnej (uruchomienie i kurs obsługi kolumn anestezjologicznych, aparatów USG i RTG) . Cenną inicjatywą były cyklicznie organizowane akcje szczepień profilaktycznych . Regularnie organizowano szkolenia w zakresie prawidłowych zasad udzielania pomocy przedmedycznej, które prowadzono z pracownikami różnych departamentów czy nauczycielami pracują- cymi w szkołach na terenie prowincji . Szkolenie medyczne stanowiło też integralną część programu nauczania, jaki realizowali polscy instruktorzy szkolący afgańskich żołnierzy, policjantów, strażaków i służby reagowania kryzysowego . Często łączono to z wyposażeniem szkolonych w przydatny im sprzęt . Dzięki inicjatywie Zespołu Doradczego MAT jedno z takich szkoleń zorganizowano w polskim szpitalu polowym w Ghazni w marcu 2014 roku . W czasie zajęć przekazano polski sprzęt medyczny afgańskim medykom służącym w 3 Brygadzie ANA . Wśród podarowanego ekwipunku znalazł się przede wszystkim sprzęt do transportu poszkodowanych i szyny transportowe do stabilizacji i unieruchomienia złamań . Przed przekazaniem sprzętu medycznego żołnierze z 3 Brygady zostali przeszkoleni z prawidłowego wykorzystania i użytkowania otrzymanych zestawów ratunkowych . Największe „usługi” mieszkańcom prowincji oddał jednak personel wojskowego szpitala polowego, który działał w polskiej bazie . Tu trafiali pacjenci, którzy przychodzili sami, byli przywożeni przez funkcjonariuszy Afgańskich Sił Bezpieczeństwa i przekierowywani do wojskowych lekarzy przez personel szpitala miejskiego, gdy afgańscy lekarze nie mogli sami udzielić pomocy . Przypadki, z jakimi spotkał się międzynarodowy personel medyczny pracujący w tym szpitalu, były rozmaite . To tu trafił m in. . 6-letni chłopiec, poparzony po

137 eksplozji puszki z benzyną, którą jego koledzy wrzucili do ogniska . Regularnie do szpitala trafiały ofiary wypadków drogowych zarówno takie, które ucierpiały na skutek eksplozji min pułapek, jak i typowych kolizji drogowych . Było bardzo wielu pacjentów zarówno dorosłych, jak i dzieci, którzy ucierpieli na skutek ostrzałów rakietowych czy wymiany ognia pomiędzy rebeliantami i funkcjonariuszami Afgańskich Sił Bezpieczeństwa . Tak było m in. . w przypadku 6-letniej dziewczynki, która została postrzelona, gdy przypadkiem znalazła się na linii wymiany ognia pomiędzy rebeliantami i afgańskimi policjantami . Takich przypadków w okresie kilkuletniej działalności szpitala było znacznie więcej . Tylko w czasie XII zmiany PKW personel szpitala polowego w bazie Ghazni odnotował: ponad 7000 przyjęć ambulatoryjnych, ok . 200 zabiegów chirurgicznych i leczeń szpitalnych oraz ponad 1000 wizyt stomatologicznych . Należy podkreślić, że personel pracujący w tym szpitalu był międzynarodowy . Wspólnie z Polakami pomoc potrzebującym niósł też amerykański i ukraiński personel medyczny . Bardzo ważnym wsparciem dla pracy, jaką w podniesienie poziomu opieki medycznej w prowincji Ghazni wkładali Polacy służący w Afganistanie, było leczenie organizowane dla Afgańczyków w Polsce . Każdy przypadek udzielenia takiej pomocy poka- zywał Afgańczykom, że opieka i troska, które okazuje im polski personel medyczny, są prawdziwe i szczere . Na przestrzeni siedmiu lat, dzięki pomocy zorganizowanej przez władze polskie i organizacje pozarządowe, z leczenia specjalistycznego w Polsce skorzystało kilkunastu afgańskich pacjentów . Warto przypomnieć kilka przykładów takiego działania: • w 2007 roku na leczenie do Polski przyleciało pięć kobiet, które ucier- piały w wyniku ostrzału wioski Nangar Khel . Przez dwa miesiące były leczone w Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie • w grudniu 2007 roku na czteromiesięcznym leczeniu w Polsce przebywał 17-letni chłopiec z wioski położonej niedaleko bazy „Wazi Khwa” . Dzięki trzem skomplikowanym operacjom udało się wyleczyć wadę serca, którą u chłopca zdia- gnozowali polscy lekarze w czasie jednego z tzw . MEDCAP-ów, organizowanych wspólnie przez CIMIC i personel medyczny PKW • 16 lutego 2011 roku, po leczeniu w Polsce, do Afganistanu wróciła 22-letnia kobieta, która doznała ciężkiego oparzenia prawej nogi . Dzięki zaangażowaniu wielu osób kobieta trafiła na leczenie do Polski, gdzie uratowano jej życie . Pacjentka trafiła do szpitala polowego w Ghazni w połowie stycznia, po tym jak tłumaczka pracująca dla sił koalicyjnych w Ghazni poinformowała polskich lekarzy, że żona jednego

138 z pracujących w bazie Afgańczyków doznała ciężkiego oparzenia prawej nogi i nie- zbędne jest udzielenie jej pomocy . Afganka zasłabła podczas wypieku chleba, jej noga dostała się do pieca i uległa silnemu oparzeniu . Rodzina przez trzy tygodnie bezsku- tecznie poszukiwała pomocy medycznej . Afgańskie szpitale w Kabulu i Ghazni nie były w stanie zabezpieczyć leczenia pacjentki . Dlatego jej mąż za pośrednictwem tłu- maczki zwrócił się o pomoc do polskich lekarzy z bazy Ghazni . Zadanie, przed którym stanęli lekarze szpitala polowego w Ghazni, nie było łatwe – w oparzoną nogę wdało się zakażenie . Ranę oczyszczono, pacjentce podano antybiotyki i z uwagi na poważne osłabienie organizmu rozpoczęto leczenie ogólne . Przeprowadzono konsultacje ze specjalistami Wojskowego Instytutu Medycznego oraz Oddziału Służby Zdrowia Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych, których wynikiem była decyzja o przetrans- portowaniu poszkodowanej do Warszawy na pokładzie samolotu CASA C-295M, wchodzącego w skład Zespołu Lotniczego Polskich Sił Zadaniowych w Afganistanie . 20 stycznia 2011 roku specjaliści z Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie przeprowadzili operację amputacji kończyny u afgańskiej pacjentki . W związku z poważnie pogarszającym się stanem zdrowia pacjentki operacja ta była zabiegiem ratującym jej życie . Trwająca kilka godzin operacja, połączona z plastyczną rekon- strukcją uszkodzonych struktur uda pacjentki, została przeprowadzony przez zespół specjalistów z Oddziału Chirurgii Plastycznej, Rekonstrukcyjnej i Leczenia Oparzeń oraz Kliniki Ortopedii i Zakażeń Narządu Ruchu WIM • we wrześniu 2012 roku, polscy żołnierze patrolując drogę w dystrykcie Waghez, znaleźli dwudniowego noworodka . Dziewczynka została przewieziona do szpitala polowego w bazie Ghazni, gdzie poddano ją szczegółowym badaniom . Dzięki zaan- gażowaniu personelu kontyngentu, w ciągu zaledwie dwóch tygodni udało się znaleźć rodzinę zastępczą dla dziecka . Rodzina, która adoptowała dziewczynkę wielokrotnie otrzymywała pomoc od polskiego kontyngentu w postaci wyprawek, żywności, opału czy cyklicznych badań lekarskich • w marcu 2013 roku, po czteromiesięcznym leczeniu w Polsce, do Afganistanu powróciła 6-letnia dziewczynka . Do zdarzenia, w wyniku którego ucierpiała, doszło w październiku 2012 roku . Podczas spaceru z ojcem dziewczynka niefortunnie znala- zła się na linii wymiany ognia pomiędzy rebeliantami a afgańską policją i została ranna w prawe udo . Dziecko w stanie ciężkim trafiło do szpitala polowego w bazie Ghazni . Tutaj dziewczynka przeszła prawie dwugodzinną operację . Po kilkutygodniowym okresie okazało się, że zoperowana noga wymaga bardziej specjalistycznego leczenia, którego nie można jej było zapewnić w warunkach afgańskich . W wyniku starań

139 polskich lekarzy z PKW oraz oficerów z Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych, udało się znaleźć w Polsce specjalistów, którzy podjęli się kompleksowego leczenia małej pacjentki . Dziewczynka trafiła do 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy . Zaangażowanie personelu szpitala oraz życzliwość, jaką została oto- czona mała Afganka w polskim szpitalu, sprawiły, że czuła się tam prawie jak w domu . Szybko poprawiał się stan jej zdrowia, a rehabilitacja przynosiła spodziewane rezultaty . Leczenie dziewczynki i jej rehabilitacja nie byłyby możliwe, gdyby nie wsparcie udzielone przez fundację „Amicus”, która przeprowadziła na ten cel zbiórkę pieniędzy • w kwietniu 2012 roku funkcjonariusz policji afgańskiej został poważnie ranny w wyniku ataku talibów . Oficer od dziewięciu lat służy w policji na terenie prowincji Ghazni . Afgańczyk przeszedł serię operacji w miejskim szpitalu, a później trafił pod opiekę polskich lekarzy w szpitalu polowym w Ghazni . Medycy, chcąc uratować mu życie, musieli amputować obie nogi . Mimo inwalidztwa kapitan wrócił do służby i z poświęceniem angażował się w walkę przeciwko rebeliantom . W sierpniu 2012 roku dowódca operacyjny gen . broni Edward Gruszka przekazał poszkodowanemu wózek inwalidzki . Był to dar, który pomógł w codziennym funkcjonowaniu odważ- nemu Afgańczykowi . Wózek, zakupiony przez Fundację „Redemptoris Missio”, służył kapitanowi dopóki jego stan zdrowia nie pozwolił na protezowanie . W międzyczasie jego stan zdrowia mocno się pogorszył, gdyż w rany wdał się rzadki szczep bakte- rii . Afgańczyka przetransportowano do Polski, gdzie przebywa od listopada 2013 roku . Najpierw trafił pod opiekę personelu w 10 Wojskowym Szpitalu Klinicznym w Bydgoszczy . Obecnie leczy się w łódzkim Centralnym Szpitalu Weteranów Uniwersytetu Medycznego . Opisane zdarzenia stanowią przykład tego, z jakimi przypadkami w swojej codziennej pracy stykał się personel medyczny kontyngentu . Gdyby nie jego zaan- gażowanie wielu z pacjentów z pewnością nie miałoby szans na przeżycie i powrót do normalnego życia . Bardzo ważne jest też wsparcie, jakiego bezinteresownie udzielali wolontariusze licznych organizacji pozarządowych oraz personel medyczny polskich placówek . Poważnym problemem Afganistanu jest słaby system edukacji . Wśród ludności bardzo wysoki jest poziom analfabetyzmu . W grupie osób powyżej 15 lat zaledwie około 28% z nich potrafi czytać i pisać (2000 rok) . W rozbiciu na płeć tę umiejętność posiada 43,1% mężczyzn i zaledwie 12,6% kobiet (dane szacunkowe z 2000 roku) . Wpływa na to kilka czynników, w tym długotrwały okres walk wewnętrznych, uwarunkowania kulturowe, utrudniony dostęp do szkół związany z trudnościami

140 Kolumna wozów PKW w marszu

Polski patrol zbliżający się do zabudowań afgańskiej wioski. Nad bezpieczeństwem kolumny składającej się z transporterów Rosomak i wozu minoodpornego czuwa załoga ciężkiego śmigłowca bojowego Mi-24 Wozy PKW w Afganistanie

Polscy żołnierze na patrolu Żołnierze PKW podczas wspólnej akcji z afgańskimi siłami bezpieczeństwa

Jednym z największych zagrożeń były improwizowane ładunki wybuchowe. Polski saper sprawdza przepust pod drogą w poszukiwaniu możliwych zagrożeń komunikacyjnymi . Statystycznie czas trwania nauki wynosi średnio osiem lat, z czego w przypadku mężczyzn jest to 11 lat, a w przypadku kobiet jedynie cztery lata . Walkę z problemem analfabetyzmu od lat prowadzi Organizacja Narodów Zjednoczonych . Znalazło to swoje odzwierciedlenie w przyjętych w 2000 roku Milenijnych Celach Rozwoju . Głównym celem tej deklaracji było określenie priorytetowych działań, których podjęcie powinno przyczynić się do skutecznej walki z ubóstwem, nierównościami społecznymi, wysoką śmiertelnością w tym z powodu HIV i AIDS . Dwa z ośmiu zapisanych w deklaracji celów odnoszą się do kwestii edukacji . Zakłada się, że do końca 2015 roku uda się upowszechnić dostęp do edukacji na poziomie podstawowym (cel 2) oraz promować równość płci i awans społeczny kobiet, w tym poprzez równy dostęp do pierwszego i drugiego szczebla edukacji (cel 3) . Wydaje się, że trudno będzie zrealizować te cele w założonej perspektywie czasowej, jednak działania prowadzone w tych obszarach niewątpliwie przyczyniły się do poprawy sytuacji w różnych zakątkach świata . Dotyczy to również Afganistanu . Podniesienie poziomu edukacji i walka z analfabetyzmem były kolejnym priorytetem w działalności Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie . Realizowano go na różne sposoby, z których projekty rozwojowe stanowiły główne narzędzie . Przez cały okres działania PRT zrealizowano 28 projektów dedykowanych bezpośrednio edukacji . Do tej liczby należy dodać kilkanaście innych, w programie których znalazły się zajęcia z nauki czytania, pisania i podstaw matematyki . Stanowiły one najczęściej uzupełnienie dla nauki konkretnego zawodu, m in. :. tkania dywanów, krawiectwa, szewstwa, fryzjerstwa . Wsparcie edukacji w prowincji Ghazni przybierało różne formy . Przede wszystkim były to projekty, które poprawiały infrastrukturę . Na przestrzeni sześciu lat udało się wyremontować kilkanaście budynków szkolnych znajdujących się zarówno w stolicy prowincji – np . Sultan Mahmood Rawza Girls High School i Sultan Mahmood Rawza Male High School, jak też szkoły w oddalonych od niej dystryktach na terenie całej prowincji . Pomoc dotarła do dystryktów Jaghori, Jaghato, Malistan, Khwaja Omari, Nawur, Rashidan, Qarabagh, Giro, Waghez, Moqur, Deh Yak – a więc do zdecydowanej większości spośród 19 dystryktów, na jakie administracyjnie podzielona jest prowincja . Remonty dotyczyły nie tylko samych budynków szkolnych, ale także okalających je ogrodzeń i aranżacji dziedzińców szkolnych . Dzięki temu przy placówkach udało się stworzyć kilkadziesiąt placów zabaw . Po wyposażeniu ich w oświetlenie solarne dzieci, nie tylko uczniowie, mogli spędzać tam więcej czasu .

146 Oprócz remontów Polacy finansowali projekty, dzięki którym powstało kilka nowych placówek . Przykładem może być szkoła wybudowana na terenie zamieszka- nej przez ok . sześć tysięcy osób tzw . Dzielnicy Uchodźców (Returnee town), znaj- dującej się na obrzeżach miasta Ghazni . Budynki złożone z ośmiu klas pojawiły się w wioskach Bahai w dystrykcie Nawur i Kak Khrak w dystrykcie Jaghato . Z bardzo dobrym przyjęciem spotkała się inicjatywa wybudowania przedszkola i świetlicy dla dzieci i kobiet w mieście Ghazni . Były to pierwsze takie placówki w prowincji i jedne z nielicznych w całym Afganistanie . Wszystkie szkoły, które zostały wyremontowane lub wybudowane od podstaw, zostały też odpowiednio wyposażone . Dzięki całej grupie projektów udało się do szkół dostarczyć najbardziej potrzebne przybory i pomoce szkolne, takie jak: tablice, ławki, krzesła, globusy, atlasy, mapy i stojaki . Wszystkie te przedmioty udało się zakupić na rynku lokalnym . Wiele z nich trafiło do już istniejących placówek . Część to szkoły działające w namiotach, gdyż lokalnych społeczności nie stać było na wybudowanie odpowiednich budynków . Dopełnieniem tej działalności było wyposażenie uczniów w przydatne im wyprawki . Przez cały okres pobytu polskich żołnierzy w prowincji Ghazni rozdano kilkadziesiąt tysięcy wyprawek szkolnych . Były to plecaki zawierające zeszyty, przybory do pisania, piórniki i inne przybory szkolne . Zdecydowana większość wyprawek pochodziła z zasobów ISAF . Ale równie cenne były dary przekazywane przez polskie organizacje pozarządowe (np . Stowarzyszenie „Szkoły dla Pokoju”, Fundacja Pomocy Humanitarnej „Redemptoris Missio”, Caritas) oraz pochodzące ze zbiórek prowadzonych w Polsce przez władze samorządowe (np . województw wielkopolskiego, lubuskiego, zachodniopomorskiego), szkoły i harcerzy . Wsparcie nie ograniczało się tylko do samych szkół i uczniów . W ramach możli- wości wspierano też Departament Edukacji, zwłaszcza w działaniach zmierzających do zwiększenia liczby nauczycieli . Temu służył m in. . projekt wyposażenia akademi- ków dla centrum szkolenia nauczycieli w dystrykcie Jaghori . Wspierano też ośrodki, gdzie kształcili się przyszli nauczyciele, jak centrum edukacyjne Danish Cultural and Educational Center w dzielnicy Nawabad czy Andisha Cultural Center – oba w mieście Ghazni . Wśród sfinansowanych przez Polaków projektów znalazły się też takie, które miały bezpośredni wpływ na poziom kwalifikacji zawodowych przyszłych pedagogów . Było to szkolenie dla nauczycieli w zakresie metodyki nauczania oraz zajęcia z udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej . Wszystkie te działania przyczyniały się do zmniejszenia deficytu kadry dydaktycznej oraz podniesienia poziomu przygotowania do wykonywania tego zawodu przez nowo promowanych absolwentów .

147 Wsparcie udzielano także jedynej wyższej uczelni działającej na terenie prowincji – uniwersytetowi w Ghazni . Na początku 2007 roku kształciło się w tu około 250 studentów na dwóch kierunkach – pedagogika i anglistyka . Dzięki wsparciu, jakiego udzielono uczelni, udało się niemal pięciokrotnie zwiększyć liczbę studentów . Było to możliwe dzięki współfinansowaniu powstania akademików dla studentów spoza stolicy prowincji, a także doposażeniu uczelni w potrzebne pomoce dydaktyczne, podręczniki i sprzęt komputerowy . Dzięki temu udało się też poszerzyć ofertę edukacyjną o kierunek informatyki i rolnictwa . Amerykański zespół Agrobusiness Development Team czynił starania, by powołano do życia oddzielną uczelnię o profilu rolniczym . Dzięki temu można by podnieść poziom kultury rolnej prowincji, która słynęła w przeszłości z licznych sadów i wysokiej, jak na warunki afgańskie, wydajności zbiorów rolnych . Działania w zakresie wsparcia rozwoju edukacji w prowincji Ghazni miały bardzo szeroki i wszechstronny charakter . Dotyczyły one kształcenia przyszłych kadr nauczycielskich, poprawy warunków nauczania m .in . poprzez poprawę infrastruktury szkolnej . Dbano też o wyposażenie placówek i samych uczniów . Choć trudno jest oszacować, jak zmienił się procent dzieci uczęszczających regularnie do szkół, warto podkreślić, że żadna ze szkół, które zostały wybudowane lub uzyskały wsparcie od Polaków, nie została zniszczona ani zaatakowana przez rebeliantów . Mimo wysokiego poziomu analfabetyzmu wśród mieszkańców Afganistanu media odgrywają tam bardzo ważną rolę . Podobnie jak w Polsce, pełnią funkcję tzw . czwartej władzy . Najbardziej popularnym wśród mediów jest radio, ale równie chętnie oglądana jest telewizja, zainteresowaniem cieszy się też prasa . Sposób działania mediów oraz rynek medialny wygląda jednak inaczej niż w Polsce . Na terenie prowincji Ghazni działa siedem rozgłośni radiowych . Największy zasięg posiadają dwie z nich – państwowa rozgłośnia radiowa oraz uruchomione przez Polaków radio Hamdard (wspólna ręka) . To drugie, po kilku latach funkcjonowania pod polskim nadzorem, przekazane zostało w ręce żołnierzy 3 Brygady ANA . Zanim to nastąpiło przez kilka lat afgańscy dziennikarze w mundurach poznawali arkana sztuki dziennikarstwa radiowego . Wspierani przez Polaków walczyli o słuchaczy, m in. . tworząc ramówkę, w której oprócz programów edukacyjnych znalazł się blok informacyjny i muzyczny . Prócz wspomnianych dwóch rozgłośni, które swoim zasięgiem pokrywają praktycznie całą prowincję Ghazni, a także kilka ościennych prowincji, działają też mniejsze stacje radiowe o zasięgu lokalnym, będące własnością prywatną . Dwie z nich

148 nadają z Ghazni („Omid-e Jawan” i „Dehkadah”), a pozostałe obejmują zasięgiem kilka dystryktów, jak choćby radio „Malistan” nadające w dystrykcie o tej samej nazwie, czy „Ertabat” nadające w dystrykcie Jaghori . Z uwagi na wysoki poziom analfabetyzmu oraz akcję dystrybucji darmowych odbiorników radiowych prowadzoną przez siły koalicji, to właśnie radio stało się głównym źródłem informacji o świecie, z którego korzystają Afgańczycy . W większych miejscowościach popularność zdobywa telewizja . Jej odbiór wymaga jednak dostępu do energii elektrycznej i to sprawia, że radio jest znacznie bardziej popularne (rozdawane odbiorniki mają wbudowane dynamo) . Mimo to mieszkańcy Ghazni mogą oglądać kilka kanałów telewizyjnych, w tym publiczną TV, której stacja znajduje się w stolicy prowincji . Warto podkreślić, że w Ghazni swoich stałych przedstawicieli posiadają takie stacje, jak: „Al Jazeera”, „BBC”, „Tolo TV” i „Ariana TV” . Najmniej popularne są gazety, które ukazują się nieregularnie i mają dość niskie nakłady . Jedna z największych gazet drukowanych w Ghazni – tygodnik „Sanayee” – wychodzi w nakładzie 10 000 egzemplarzy, z czego większość trafia do urzędników państwowych w prowincji i do władz centralnych w Kabulu . Mimo, że większość ukazujących się w Ghazni gazet ma problemy z utrzymaniem stałego cyklu wydaw- niczego, a znaczna część z nich trafia do Ghazni z zagranicy, systematycznie rośnie grono ludzi chcących wykonywać zawód dziennikarza prasy drukowanej . W ramach swojej działalności zespół PRT udzielił wsparcia mediom afgań- skim . Zrealizowano sześć projektów pomocowych adresowanych do mediów . Były to dwa projekty szkoleniowe i cztery polegające na wsparciu technicznym . W ramach pierwszego projektu edukacyjnego przeszkolono 35 kandydatów na dziennikarza . W czasie trzymiesięcznego kursu, poprowadzonego przez afgańską organizację pozarządową, kandydaci na dziennikarzy poznawali tajniki warsztatu publicysty, poprawiali swoją znajomość języka angielskiego oraz uczyli się wyko- rzystywać podstawowy sprzęt . Drugie ze zorganizowanych szkoleń dedykowane było dla dziennikarzy radiowych . W jego trakcie ponad 20 radiowców uczyło się, m in. :. obsługi sprzętu, technik realizacji audycji radiowych, zasad prowadzenia audycji i budowania tzw . ramówki . Dzięki wsparciu technicznemu nowy sprzęt trafił m .in . do państwowych stacji telewizyjnej i radiowej oraz do redakcji tygodnika „Sanayee” i agencji prasowej „Bakhtar” . Należy zwrócić uwagę, że dziennikarze afgańscy od samego początku intereso- wali się działalnością PKW w Ghazni . Relacjonowali najważniejsze momenty z życia

149 kontyngentu, byli obecni na uroczystościach przekazania dowodzenia pomiędzy kolejnymi zmianami, przybywali na obchody świąt państwowych i wojskowych . Na bieżąco informowali o realizowanych na terenie prowincji inwestycjach, prowadzonych dzia- łaniach kinetycznych i postępach w szkoleniu afgańskich żołnierzy i policjantów . Byli istotnym ogniwem w komunikacji ze społecznością zamieszkującą prowincję Ghazni . Dokonując podsumowania misji, warto zwrócić uwagę na jeszcze kilka aspektów działalności kontyngentu, niezwiązanych z bezpośrednio z wymienionymi powyżej trzema głównymi obszarami . Chodzi m .in . o zmiany, jakie zaszły w uzbrojeniu, wyszko- leniu i sposobie działania polskich żołnierzy . Odrębny temat, to ludzki wymiar misji, a zwłaszcza straty osobowe i zmiany w opiece nad weteranami i rodzinami poległych . Uwzględniając zarówno nasze narodowe doświadczenia z pięcioletniego okresu służby w Afganistanie (2002–2007), jak też doświadczenia innych sojuszników, wyspecyfikowano sprzęt i wyposażenie, które miało umożliwić wykonanie zadań w ramach misji ISAF . Zadań o zdecydowanie większej skali trudności i wymaga- jących dużo większego wykorzystania najnowszej techniki bojowej . Zarówno na etapie planowania pierwszych zmian kontyngentu, jak też w trakcie ich działania posłużono się również wnioskami, które Wojsko Polskie wyniosło z trwającej wówczas już piąty rok (od 2003 roku) misji w Iraku . Mając to na uwadze, żołnierze wyjeżdża- jący na pierwszą zmianę w ramach PKW ISAF zostali uzbrojeni m in. . w 24 kołowe transportery opancerzone ROSOMAK, moździerze M-98 kal . 98 mm, karabiny maszynowe PKM i UKM-2000 kal . 7,62 mm, 40 mm granatniki „Pallad”, karabi- nek wz . 1996 „Beryl” kal . 5,56 mm i pistolety „Wist” kal . 9 mm . Ponadto żołnierze zostali wyposażeni w: kamizelki kuloodporne i hełmy kompozytowe, kamizelki taktyczne, kamery noktowizyjne, środki łączności zapewniające łączność satelitarną i radiową, urządzenia zakłócające odpalanie improwizowanych urządzeń wybuchowych (IED – Improvised Explosive Device), urządzenia określające położenie wojsk własnych, systemy zobrazowania pola walki, systemy naprowadzania i wskazywania celów na podczerwień, system lokalizacji strzelca i wybuchu, sprzęt noktowizyjny umożliwiający prowadzenie działań w nocy . Jeszcze przed wyjazdem pierwszej zmiany poczyniono ustalenia ze stroną amery- kańską, która zadeklarowała wsparcie w zakresie doposażenia sprzętowego Polaków . Dzięki temu nasi żołnierze, już na teatrze, otrzymali pojazdy opancerzone typu HMMWV, które w czasie pierwszych trzech zmian stanowiły podstawowy środek transportu . Poza tym korzystano (do czwartej zmiany) z amerykańskich środków transportu powietrznego i bezzałogowych środków rozpoznawczych .

150 Detonacja wykrytego improwizowanego ładunku wybuchowego

Polscy saperzy podczas niszczenia znalezionych materiałów wybuchowych Krótka potyczka. Desant w transporterze Rosomak odpowiadający ogniem na ostrzał przeciwnika

Talibowie często wykorzystują sieć tuneli i jaskiń do przemieszczania się na polu walki. Polscy żołnierze sprawdzający drogę ucieczki przeciwnika Kolorowy dym jako sygnał dla wsparcia z powietrza

Zespół snajperski PKW w akcji Armatohaubica samobieżna Dana w trakcie strzelania

Stos wystrzelonych łusek po nabojach kalibru 152 mm W czasie pierwszych trzech zmian okazało się również, że w trudnych i wyma- gających warunkach klimatycznych i terenowych sprzęt bardzo szybko się zużywa i konieczne są jego naprawy, a często wymiana na zupełnie nowy . Skutkowało to zwiększeniem środków przeznaczanych na pokrycie wydatków związanych z funkcjonowaniem PKW . Dodatkowo, decyzja o przejęciu przez Polaków odpowiedzialności za całą prowincję Ghazni wymusiła dalsze zmiany w wyposażeniu kontyngentu . Znacznie zwiększył się wachlarz zadań, które przyszło wykonywać żołnierzom . To z kolei sprawiło, że kontyngent systematycznie zwiększał swoją liczebność, dochodząc w szczytowym momencie misji do liczby 2600 żołnierzy operujących na teatrze . Nowe zadania, potrzeba zwiększenia mobilności oraz konieczność uniezależnienia się od pomocy amerykańskiej sprawiły, że w trakcie III zmiany w Afganistanie pojawiły się pierwsze polskie śmigłowce – transportowe Mi-17 i bojowe Mi-24 . Pociągnęło to za sobą zmiany w strukturze organizacyjnej PKW (główne siły zgromadzone w prowincji Ghazni przemianowano na Polskie Siły Zadaniowe – PSZ, ale nadal używano określe- nia PKW dla wszystkich Polaków służących w Afganistanie, także tych niewchodzą- cych organizacyjnie w strukturę PSZ) . Na tym etapie misji, m in. . na skutek rosnącej liczby ataków nieprzyjaciela z użyciem IED, zdecydowano o rezygnacji z pojazdów typu HMMWV i zastąpieniu je kolejnymi transporterami ROSOMAK . W dalszej kolejności, po porozumieniu ze stroną amerykańską, Polacy otrzymali również wozy Cougar 4 × 4 – opancerzone pojazdy minoodporne (Mine Resistant Ambush Protected – MRAP) . Wszystkie te zmiany wprowadzano w reakcji na potrzeby zgłaszane przez kolejnych dowódców kontyngentów . Niestety, na skutek obowiązywania ówczesnych regulacji prawnych, czas realizacji zakupów był na tyle długi, że zamówiony sprzęt i wyposażenie docierały na teatr działań ze znacznym opóźnieniem . Taki stan rzeczy był uwarunkowany tym, że resort obrony narodowej dokonywał zakupów na tych samych zasadach, jakie stosowano na co dzień w kraju . Oznaczało to m .in . stosowanie wymogu dochowywania terminów zapisanych w ustawie prawo zamó- wień publicznych, a tym samym odkładało w czasie dostarczenie potrzebnego wyposa- żenia bezpośrednio do kontyngentu . Chcąc usprawnić całą procedurę w ministerstwie, po konsultacjach ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego, Dowództwem Wojsk Lądowych i Dowództwem Operacyjnym, powstała koncepcja wypracowania nowych regulacji prawnych, które poprawiłyby sytuację w tym obszarze . Podjęto starania, by wyspecyfikowane w kontyngencie potrzeby ująć w ramach jednego zapisu, któremu nadano nazwę „pakiet afgański” . Obok zebrania potrzeb sprzętowych podjęto działa- nia, by usprawnić sposób realizacji zakupów dokonywanych w ramach tego pakietu .

155 18 sierpnia 2009 roku Rada Ministrów wysłuchała informacji ministra obrony narodowej i zapoznała się z listą zadań zabezpieczających funkcjonowanie Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie . Na tym samym posiedzeniu rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy o niektórych umowach kompensacyjnych zawieranych w związku z umowami dostaw na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa . Zaproponowano w nim, aby z umów offsetowych zwolnione były dostawy uzbrojenia, sprzętu wojskowego, części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych niezbędnych do właściwego funkcjonowania i wyposażenia żołnierzy polskich kontyngentów wojskowych uczestniczących w misjach zagranicznych . Dzięki temu, jak zakładano, uniknie się uciążliwych, biurokratycznych procedur przewidzianych w obecnie obo- wiązującej ustawie offsetowej . Projekt nowelizacji ustawy został następnie skierowany w trybie pilnym do Sejmu . Na początku października tego samego roku Sejm zdecydował, że minister obrony narodowej może kupować sprzęt i uzbrojenie na rzecz żołnierzy przebywających na misjach, omijając w pewnym sensie ustawę offsetową . Umowy, które miał zawierać szef resortu w tej gestii, nie musiały być zatwierdzone przez Radę Ministrów . Szef MON został jedynie zobligowany do informowania Rady Ministrów i Sejmu o dokonanych w tym trybie transakcjach do 31 marca każdego roku . Ustawa zwalniała z wymogu offsetu dostawy uzbrojenia, sprzętu wojskowego, części zamiennych i materiałów eksploatacyjnych dla żołnierzy polskich kontyngentów wojskowych . Pozwoliło to uniknąć uciążliwych procedur przewidzianych w obowiązującej ustawie offsetowej . Był to ważny krok naprzód, szczególnie w związku z koniecznością dokonania pilnego zakupu tzw . pakietu afgańskiego . Na jego realizację pierwotnie przewidziano około 800 milionów złotych, ale ostatecznie w latach 2010–2014 wydano w jego ramach ponad 1,3 miliarda złotych . Szacuje się, że całościowe koszty obsługi misji afgańskiej, po zmianie jej charakteru w 2007 roku, wyniosą do jej zakończenia 6 miliardów złotych . Najbardziej spektakularnym wydatkiem w ramach pakietu afgańskiego był zakup pięciu nowych śmigłowców Mi-17, które w istotny sposób wzmocniły potencjał komponentu lotniczego PSZ . Ale lista zakupów zrealizowana w ten sposób była znacznie dłuższa . Znalazły się na niej m in. :. opancerzenia, lekkie systemy osłon (LSO) oraz nowy kamuflaż dla KTO ROSOMAK, wyposażenie dla wozów ewakuacji medycznej (WEM), amunicja, granatniki automatyczne, moździerze, wskaźniki laserowe, środki łączności, odbiorniki GPS, wielolufowe karabiny maszynowe do instalowania na śmigłowcach i granatniki automatyczne .

156 Rysunek 2. Ogólne zestawienie kosztów poniesionych na PKW ISAF

Źródło: [dostęp: 30 .03 .2014 ] .

Realizacja pakietu znacząco poprawiła sytuację żołnierzy na teatrze . Przyspieszenie procedur umożliwiających pozyskanie nowego sprzętu sprawiło, że czekano krócej na uzbrojenie, które w warunkach Afganistanu było niezbędne . Dodatkowo kon- tynuowano zakupy w ramach zwyczajowo stosowanych procedur . Dzięki synergii działań udało się do Afganistanu przerzucić sprzęt i uzbrojenie wojskowe różnego przeznaczenia . W marcu 2011 roku, w czasie dorocznej odprawy kierowniczej kadry MON i Sił Zbrojnych, ówczesny minister obrony narodowej Bogdan Klich wskazywał na korzystne zmiany, jakie przyniosły pierwsze zakupy dokonane w ramach nowych uregulowań: W naszych działaniach w kwestii Afganistanu jest uporczywa konsekwencja,

157 wynikająca z polskiego interesu narodowego. Tym interesem jest wzmacnianie spoistości i siły Sojuszu Północnoatlantyckiego, a tym samym naszego bezpieczeństwa. Jesteśmy aktywni w Afganistanie, bo chcemy takiego NATO, w którym zasada solidarności jest niezmienna. Przed 2008 rokiem nie mieliśmy w wojsku ani jednego opancerzonego samochodu patrolowego, a w Afganistanie ani jednego śmigłowca. Ta prawda warta jest powtarzania. Pierwsza zmiana PKW Afganistan: to zero śmigłowców, a ósma zmiana – 11. Pierwsza zmiana: 24 ROSOMAKI, ósma – 115. Pierwsza zmiana: zero MRAP-ów, ósma – 79. Pierwsza zmiana: zero bezzałogowców rozpoznawczych, ósma – 5 (w tym zestaw Scan Eagle). Pierwsza zmiana: to zero laserowych przyrządów rozpoznawczych, a ósma – 5. Nastąpiła radykalna poprawa systemu rozpoznania, które bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo naszego kontyngentu. Polscy żołnierze mają już techniczne możliwości skrytego obserwowania wszystkiego, co dzieje się w prowincji. Na ile potrzebujemy, na tyle korzystamy z amerykańskich Predatorów. Zaczynamy też używać zakupionych Aerostarów, które odpowiadają potrzebom naszych żołnierzy. Od roku wykorzystujemy także zestawy bezzałogowe typu Scan Eagle40 . W następnych latach sytuacja sprzętowa i wyposażenie indywidualne żołnierzy ulegały dalszej poprawie . Żołnierze wyjeżdżający w składzie kontyngentu otrzymy- wali nowe kamizelki kuloodporne i hełmy . Wprowadzono nowe wzory mundurów polowych, kombinezonów lotniczych i odzieży roboczej . Na wyposażeniu znalazły się buty trekkingowe, bielizna termoaktywna, kurtki puchowe . Znacznie rozbudowano apteczki, które otrzymywał każdy wyjeżdżający . Dzięki wnioskom konsumentów opracowano nowe zestawy suchych racji (tzw . eski) . Duży postęp nastąpił też w aspekcie uzbrojenia w cięższy sprzęt . Oprócz zwięk- szania liczby ROSOMAKÓW, pozyskano od strony amerykańskiej przeciwminowe zestawy torujące (Road Clean Patrol – RCP ) i pojazdy typu MRAP . Wiele uwagi poświęcono poprawie zdolności rozpoznawczych PSZ . Idąc za ogólno- światową tendencją, zaczęto powszechnie wykorzystywać do wykonywania tych zadań bezzałogowe środki rozpoznawcze . W ramach kolejnych transz do Afganistanu trafiło w sumie 11 miniaturowych bezpilotowych środków rozpoznawczych . Korzystano z Aerostatów i Scan Eagle . Do wyposażenia każdego żołnierza weszły środki noktowizyjne, takie jak: gogle, celowniki i lornetki . W pakiecie ze sprzętem noktowizyj- nym montowanym na KTO i pozostałych pojazdach, umożliwiło to prowadzenie aktywnych działań w warunkach nocnych .

40 Cytat za Armia musi się rozwijać naszym wspólnym wysiłkiem, [dostęp: 12 12. .2013] .

158 Patrol przedzierający się przez zaspy w czasie afgańskiej zimy Kołowy transporter opancerzony Rosomak w trakcie strzelania z armaty kalibru 30 mm Zmiana nastąpiła także w broni strzeleckiej, jaką dysponowali żołnierze w kontyngencie . Obok karabinka 5,56 BERYL wprowadzono MINI BERYLE . Zakupiono kil- kadziesiąt karabinów dla strzelców wyborowych i karabiny maszynowe . Wielolufowe karabiny maszynowe zwiększyły siłę ognia śmigłowców Mi-17, a montowane na KTO Lekkie Systemy Osłon (LSO) bardzo zwiększyły odporność na ataki rebeliantów . Zakupy dokonane na potrzeby PKW Afganistan w sposób znaczący wpłynęły na bezpieczeństwo naszych żołnierzy i efektywność wykonywania przez nich zadań . Pozwoliły zminimalizować straty osobowe, przez wprowadzenie do wyposażenia nowoczesnych środków ochrony indywidualnej . Znacząco podniesiono też bezpie- czeństwo, dopancerzając pojazdy wykorzystywane w kontyngencie w dodatkowe elementy . Na przykładzie kołowych transporterów opancerzonych widać wyraźnie, jak silnie wzmocniono jego pancerz i rozbudowano pakiet rozwiązań zwiększają- cych jego odporność na ostrzał z broni strzeleckiej i minimalizujący skutki ataku z użyciem IED . Dzięki misji afgańskiej nasza armia, w szczególności pododdziały Wojsk Lądowych, znacząco zwiększyły swój stan posiadania . Zebrane doświadczenia pokazały, czego potrzebuje żołnierz na współczesnym polu walki . Pozwoliło to lepiej wyspecyfiko- wać i określić kierunki rozwoju i modernizacji technicznej naszych Sił Zbrojnych . To szczególnie istotne, biorąc pod uwagę wyzwania, jakie stoją w tym obszarze przed naszą armią w najbliższych latach . Widać to wyraźnie w zapisach zawartych w „Planie modernizacji technicznej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2013–2022” . Z tego punktu widzenia należy wysoko ocenić doświadczenie, które zdobyliśmy jako wojsko w trakcie trwania misji afgańskiej . Bezcennym jest także doświadczenie indywidualne żołnierzy na każdym szczeblu . Misja w zasadniczy sposób wpłynęła na poziom wyszkolenia jednostek, także tych nie- zaangażowanych bezpośrednio w Afganistanie . Wyciągając wnioski, znowelizowano zapisy regulaminów wojskowych i obowiązujących procedur . Dodatkowym walorem jest poznanie procedur stosowanych w działaniach w międzynarodowym środowisku operacji . Wszystkie te aspekty należy brać pod uwagę, dokonując całościowej oceny polskiego zaangażowania w Afganistanie . Trwająca ponad dekadę polska obecność w Afganistanie, to czas, w którym dokonano wiele, by poprawić warunki życia mieszkańców tego kraju . Zrealizowano sze- roką gamę działań, począwszy od operacji bojowych, poprzez realizację projektów rozwojowych i dystrybucję pomocy humanitarnej, na wsparciu dla lokalnych władz państwowych i sądowych skończywszy . Wszystkie te działania po stronie polskiej

161 okupione zostały wysokimi kosztami nie tylko w wymiarze finansowym, ale przede wszystkim ludzkim . W trakcie trwania 10 zmian misji „Enduring Freedom” nie zginął żaden Polak . Niestety w czasie funkcjonowania 15 zmian PKW w ramach misji ISAF Polacy nie mieli już tyle żołnierskiego szczęścia . W okresie od kwietnia 2007 do października 2014 roku zginęło lub zmarło 45 członków kontyngentu, w tym 43 żołnierzy i dwóch pracowników wojska . Ponad 800 zostało rannych, w tym ponad 300 poważnie . Pierwszym Polakiem, który zginął w Afganistanie był ppor . Łukasz Kurowski, żoł- nierz 10 Brygady Kawalerii Pancernej pełniący służbę w ramach Zespołu Doradczo- Łącznikowego . Stracił życie w czasie patrolu 14 sierpnia 2007 roku . Najtragiczniejszym dniem w dziejach polskiej misji okazał się 21 grudnia 2011 roku, kiedy to w wyniku ataku na patrol wykonywany przez polskie PRT śmierć poniosło pięciu żołnierzy z plutonu ochrony . Byli to: st . kpr . Piotr Ciesielski oraz starsi szeregowi: Krystian Banach, Łukasz Krawiec, Marcin Szczurowski i Marek Tomala . Wszyscy służyli w 20 Bartoszyckiej Brygadzie Zmechanizowanej . Zaangażowanie w misje zagraniczne, a głównie ponoszone w nich straty, sprawiły, że w resorcie obrony narodowej podjęto działania zmierzające do uregulowania statusu żołnierzy, którzy ucierpieli w trakcie wykonywania obowiązków poza krajem . Dotyczyło to zarówno rannych, jak też rodzin poległych . Efektem tych działań jest Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r . o weteranach działań poza granicami państwa (Dz U. . nr 205, poz . 1203) . Weszła ona w życie 30 marca 2012 roku . Podstawowym celem ustawy oraz rozporządzeń wykonawczych do niej jest uhonorowanie i wsparcie osób biorących udział w różnego rodzaju działaniach poza granicami Polski . Chodzi głównie o działania militarne, prowadzone na podstawie skierowania w ramach misji pokojowych, stabilizacyjne oraz misje podejmowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych, Organizację Traktatu Północnoatlantyckiego i Unię Europejską . Ustawa przyznała weteranom i weteranom poszkodowanym szereg uprawnień związanych z uhonorowaniem ich służby oraz zapewnieniem im świadczeń opieki zdrowotnej i pomocy psychologicznej, dofinansowania nauki, uprawnień socjalnych i pracowniczych, a także możliwość przyznania dodatku weterana tym spośród nich, którzy pobierają emeryturę lub rentę inwalidzką . Celem ustawy jest również pomoc weteranom poszkodowanym w powrocie do pełnej kondycji fizycznej i psychicznej po ranach doznanych w trakcie pełnionej służby/ odbywanej pracy na rzecz pokoju . Jest to realizowane poprzez udzielanie dodatkowej

162 pomocy zdrowotnej, w tym wsparcia psychologicznego, pomocy w podniesieniu kwalifikacji zawodowych w postaci podniesienia poziomu wykształcenia lub jego zmiany czy też przyznanie dodatkowego wsparcia finansowego, często koniecznego na zakup dro- gich leków, bądź dostosowanie mieszkania/domu do potrzeb osób niepełnosprawnych . Wprowadzając uregulowania wynikające z ustawy o weteranach działań poza granicami państwa zagwarantowano im: • zapewnienie odpowiedniego uhonorowania (podziękowania) za udział w dzia- łaniach poza granicami państwa mających na celu utrzymanie pokoju na świecie, przez nadanie odrębnego statusu • zapewnienie pomocy w przystosowaniu do życia i pracy osobom poszkodowanym • związanie zakresu wsparcia z rzeczywistymi potrzebami wynikającymi z dozna- nego uszczerbku na zdrowiu • zapewnienie spójności pomiędzy istniejącymi przepisami regulującymi upraw- nienia osób poszkodowanych . Status weterana oraz weterana poszkodowanego przyznaje na wniosek zaintereso- wanego Minister Obrony Narodowej . Do chwili obecnej wydano 10 253 legitymacje potwierdzające status weterana (w tym 330 kobiet) oraz 526 weterana poszkodowanego, w tym 8 kobiet41 . Jako formę uhonorowania, dzień 29 maja ustanowiono Dniem Weterana Działań poza Granicami Państwa . Ponadto ustanowiono wojskową odznakę „Za Rany i Kontuzje” przyznawaną przez ministra obrony narodowej . Odznaka ta nawiązuje do przedwojennych tradycji historycznych i pozwalała na uhonorowanie osób, które podczas wykonywania obowiązków w celu utrzymania pokoju na świecie doznały uszczerbku na zdrowiu . Dużą rolę w aktywizacji uczestników misji zagranicznych odgrywają stowarzyszenia i fundacje . Ich członkowie aktywnie włączyli się w prace zmierzające do opracowania ustawy o weteranach oraz zbudowanie całego systemu pomocy . Ich członkowie zajmują się także popularyzacją tematu misji w społeczeństwie . Temu służą m .in . takie inicjatywy, jak akcja społeczna realizowana pod hasłem „Szacunek i wsparcie”, w ramach której zaprasza się osoby znane i rozpoznawalne do populary- zowania tematyki misyjnej oraz udzielania wsparcia tym uczestnikom misji, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu w wyniku służby poza granicami kraju . Ważną częścią działalności środowiska weteranów jest samopomoc oraz działania na rzecz przywracania weteranów społeczeństwu . Temu służy program aktywności

41 Stan na dzień 18 września 2014 roku .

163 sportowej, który promuje m .in . Stowarzyszenie Rannych i Poszkodowanych w Misjach Poza Granicami Kraju . Dzięki licznym inicjatywom wielu weteranów może wziąć udział w przedsięwzięciach sportowych, które pomagają ponownie uwierzyć w swoje siły . Rokrocznie organizowany jest rajd rowerowy stanowiący jeden z elementów obchodów „Dnia weterana” . Członkowie stowarzyszenia biorą udział w rowerowych rajdach górskich organizowanych w różnych krajach Europy . Coraz większą popu- larnością cieszą się też odbywające się w kraju kursy nurkowania, motorowodne czy piesze rajdy po Bieszczadach . Zwykle imprezy sportowe łączą się z zajęciami terapeu- tycznymi, gdyż weteranom towarzyszą psychologowie . Dzięki środowisku weteranów i kombatantów rozbudowuje się pomoc, na jaką liczyć mogą uczestnicy misji i ich rodziny . Przykładem jest działalność Stowarzyszenia Rodzin Poległych Żołnierzy „Pamięć i Przyszłość” zrzeszającego członków rodzin poległych w misjach . Jako organizacje pożytku publicznego pozyskują m in. . finan- sowe wsparcie dla potrzebujących w ramach zbiórki 1% . Zajmują się też organizacją obozów wypoczynkowych dla dzieci, pomagają uzyskać stypendia na naukę . Opisane wyżej działania stanowią jedynie fragment większej całości tematów związanych z funkcjonowaniem PKW ISAF oraz tematów z nim powiązanych . Należy podkreślić, że zakres zadań jaki wykonywali Polacy, był szeroki i bardzo skomplikowany . Doświadczenia i wnioski zdobyte w czasie tej misji przyczyniły się do daleko idących zmian w wojsku, a także w systemie prawnym i mechanizmach funkcjonowania całego państwa .

164 Polscy żołnierze podczas mierzenia drogi w Ghazni

Szpital prowincjonalny w Ghazni doposażony z pomocą Wojska Polskiego Polscy żołnierze z dziećmi w miejscowości Andisza

Otwarcie parku wyremontowanego dzięki pomocy Zespołu Odbudowy Prowincji Przedstawiciele społeczności afgańskiej i żołnierze PKW podczas otwarcia parku Jacek Zygmunt Matuszak wśród Afgańczyków Kalendarium

I zmiana PKW Afganistan 25 kwietnia 2007 roku w bazie „White Eagle” w Bagram odbyła się uro- czystość przekazania dowodzenia pomiędzy kończącą swoją misję X zmianą kontyngentu „Enduring Freedom” i rozpoczynającą swoją misję I zmianą PKW Afganistan. Dowódcą I zmiany PKW został gen . bryg . Marek Tomaszycki, a dowódcą Polskiej Grupy Bojowej (PGB) – ppłk Adam Stręk . W skład kontyngentu weszli m in. . żoł- nierze z: • 6 Brygady Desantowo-Szturmowej z Krakowa • 17 Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza • 10 Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 1 Pomorskiej Brygady Logistycznej z Bydgoszczy • 1 Pułku Specjalnego Komandosów z Lublińca • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno–Wojskowej z Kielc • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Żandarmerii Wojskowej . Żołnierze realizowali swoją misję w regionie północnym i wschodnim Afganistanu . Około 1200 żołnierzy służących w ramach I zmiany PKW stacjonowało w bazach w: Bagram, Gardez, Ghazni, Kabul, Kushamond, Mazar-e-Sharif, Sharana, Wazi-Khwa . Głównym zadaniem żołnierzy było zapewnienie stabilizacji w rejonie odpowie- dzialności oraz stworzenie warunków do prawidłowego funkcjonowania ludności cywilnej, a tym samym rozwoju regionu . Żołnierze realizowali to m in. . poprzez organizowanie szkoleń dla afgańskich sił bezpieczeństwa i wspieranie prowadzonych przez nich akcji . Zadanie to wypełniał m in. . działający w Gardez pierwszy polski OMLT współpracujący z 1 batalionem Narodowej Armii Afgańskiej (Afghan National Army) . Żołnierze PKW prowadzili również samodzielne operacje skierowane przeciwko rebeliantom . We współpracy z lokalną administracją, przywódcami religijnymi i społecznością afgańską organizowali akcje humanitarne skierowane do najbiedniejszych mieszkańców regionu . Podczas I zmiany polscy żołnierze udzielili wsparcia m .in . placówkom medycznym (szpital w Sharanie) oraz szkołom . Działania na rzecz szwedzkiego Zespołu Odbudowy Prowincji (Provincial Reconstruction Team – PRT)

171 wykonywał w Mazar-e-Sharif Ruchomy Zespół Obserwacyjny (Mobile Observation Team – MOT) . W Kabulu działał, kierowany przez gen . dyw . Mieczysława Bieńka, Zespół Doradcy ds . Wojskowych Ministra Obrony Afganistanu oraz Zespół zastępcy dowódcy Połączonego Dowództwa ds . Bezpieczeństwa i Transformacji (Combined Security Transition Command – Afghanistan – CSTC-A) .

Kalendarium I zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

23.03.2007 r. Do bazy Bagram dotarła pierwsza grupa żołnierzy wchodzących w skład I zmiany PKW ISAF . 25.04.2007 r. Przekazanie dowodzenia pomiędzy kończącą swoją misję X zmianą kontyngentu Enduring Freedom i rozpoczynającą misję I zmianą PKW Afganistan . (Bagram, baza „White Eagle”) . W obecności przedstawicieli władz polskich i afgańskich meldunek o zakończeniu misji złożył dowódca X zmiany „Enduring Freedom” ppłk Piotr Sołomonow; meldunek o rozpoczęciu misji złożył gen . dyw . Mieczysławowi Bieńkowi dowódca I zmiany PKW ISAF gen . bryg . Marek Tomaszycki . 22–23.05.2007 r. Wizyta w Afganistanie ministra obrony narodowej Aleksandra Szczygło . 29.05.2007 r. Wizyta w bazie w Bagram przedstawicieli mediów afgańskich i międzynarodo- wych . Tematem spotkania była aktywność PKW na terenie Afganistanu . 14.06.2007 r. Polska Grupa Bojowa przejęła odpowiedzialność za realizację zadań w rejonach prowincji Ghazni i Paktika . 21–22.06.2007 r. Wizyta marszałka Sejmu Ludwika Dorna w Afganistanie . 27.07.20 07 r. Do Polski na dwutygodniowe wakacje poleciało 25 chłopców z okolic Wazi-Khwa i Ghazni . 14.08.2007 r. Podczas wykonywania misji bojowej w Afganistanie zginął pierwszy polski żołnierz ppor . Łukasz Kurowski .

172 16.08.2007 r. W trakcie wykonywania zadania bojowego w okolicach Wazi-Khwa polscy żoł- nierze ostrzelali jedną z wiosek . W wyniku tego ostrzału zginęły osoby cywilne . 20.08.2007 r. Żołnierze Polskiej Grupy Bojowej przekazali pierwszą partię pomocy humanitarnej dla szpitala w Sharanie . 30.08.2007 r. Wizyta członków Sejmowej Komisji Obrony Narodowej w bazie w Bagram w Afganistanie . 3.09.2007 r. Spotkanie żołnierzy PGB z kuratorem oświaty i nauczycielami z lokalnych szkół poświęcone problemom edukacji w dystrykcie Wazi-Khwa . 5.09.2007 r. Polscy żołnierze przekazali pomoc humanitarną wychowankom sierocińca w miej- scowości Charikar . 6.09.2007 r. Dzięki projektom realizowanym przez żołnierzy Zespołu Bojowego (ZB) „C” PGB w dystrykcie Wazi-Khwa oddano do użytku studnię głębinową . 11–14.09.2007 r. Wizyta w Afganistanie ministra obrony narodowej Aleksandra Szczygły . 19.09.2007 r. W siedzibie gubernatora w Sharanie odbyło się spotkanie szefów dystryktów z żołnierzami PGB oraz PRT poświęcone bieżącym problemom prowincji . 24.09.2007 r. Przekazanie żywności oraz pomocy szkolnych dla ponad 250 uczniów z wiosek dystryktu Wazi-Khwa . 7.10.20 07 r. Żołnierze ZB „C” przekazali na rzecz miejscowej szkoły sprzęt i pomoce naukowe oraz książki do nauki języka angielskiego . 8.10.2007 r. Polscy żołnierze przeprowadzili dużą akcję humanitarną, dedykowaną mieszkań- com m in. . Khezer Khel, Nanghar Khel, w ramach której przekazali Afgańczykom ponad cztery tony żywności i udzielili pomocy medycznej ponad 50 osobom .

173 II zmiana PKW Afganistan

31 października 2007 roku nastąpiła zmiana dowodzenia. Gen. bryg. Marek Tomaszycki przekazał obowiązki swojemu następcy, gen. bryg. Jerzemu Biziewskiemu dowódcy II zmiany PKW Afganistan. Dowódcą (PGB) został ppłk Piotr Zieja. W skład II zmiany PKW weszli m in. . żołnierze z: • 17 Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza • 6 Brygady Desantowo–Szturmowej z Krakowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 1 Brygady Saperów z Brzegu • 1 Brygady Logistycznej z Bydgoszczy • 1 Pułku Specjalnego Komandosów z Lublińca • 5 Pułku Inżynieryjnego ze Szczecina • 9 Pułku Rozpoznawczego z Lidzbarka Warmińskiego • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego • 56 Pułku Śmigłowców Bojowych z Inowrocławia • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno–Wojskowej z Kielc • Żandarmerii Wojskowej . Żołnierze realizowali swoją misję w regionie północnym i wschodnim Afganistanu . 1200 żołnierzy służących w ramach II zmiany PKW stacjonowało w bazach w: Bagram, Gardez, Ghazni, Kabul, Kushamond, Maraz-e-Sharif, Sharana, Wazi-Khwa . Jednym z głównych zadań żołnierzy II zmiany PKW było utrzymanie bezpieczeń- stwa w przydzielonych strefach odpowiedzialności . Realizując te zadania wykonali ponad 970 patroli, 110 konwojów i blisko 90 operacji bojowych . Niewątpliwym sukcesem było zatrzymanie groźnych przestępców odpowiedzialnych za organizowanie ataków na siły koalicji . 12 listopada 2007 roku na terenie prowincji Paktika zatrzymano kluczowe osoby, ściśle powiązane z akcjami terrorystycznymi . Ich zatrzymanie spowodowało rozpad dobrze zorganizowanej siatki przestępczej . Polscy żołnierze kontynuowali także współpracę z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa – wojskiem, policją i wywiadem . Żołnierze z Operacyjnych Zespołów Doradczo-Łącznikowych szkolili afgańskich żołnierzy 1 batalionu (kandaku) 1 brygady . Żołnierze, szczególnie z CIMIC, podczas II zmiany PKW zrealizowali 25 pro- jektów finansowanych z amerykańskich funduszy . Do najważniejszych należało

174 wyposażenie placówek służby zdrowia prowincji Paktika w leki, środki medyczne i podstawowy sprzęt laboratoryjny, niezbędny w diagnozowaniu gruźlicy i malarii . Kompleksowe wyposażenie placówki służby zdrowia w Sharanie to bezsprzeczna zasługa polskiego MSZ i PKW . Na uwagę zasługują także projekty związane z budową studni, systemów melioracyjnych i nawadniania, a także odbudową, remontem i wyposażaniem szkół .

Kalendarium II zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

31.10.2007 r. Przekazanie dowodzenia . W bazie w Bagram gen . bryg . Marek Tomaszycki prze- kazał dowodzenie PKW gen . bryg . Jerzemu Biziewskiemu . 7.11.20 07 r. Przekazanie pomocy humanitarnej mieszkańcom wioski Marjaneh w prowincji Paktika . 12.11.2007 r. Żołnierze PKW, wraz z przedstawicielami służby wywiadu afgańskiego, zatrzymali w prowincji Paktika pięciu groźnych przestępców podejrzanych o organizowanie ataków terrorystycznych . 14.11.2007 r. Żołnierze z dowództwa PKW przekazali pomoc humanitarną wychowankom sierocińca w Charikar . 16.11.2007 r. Polscy żołnierze, w ramach akcji MEDCAP, udzielili pomocy medycznej ponad 120 mieszkańcom wioski Omna . 19.11.2007 r. Polscy żołnierze przekazali pomoc humanitarną i zorganizowali akcję MEDCAP mieszkańcom wioski Mehman Kalay . 28.11.2007 r. Spotkanie dowódcy PKW gen . bryg . Jerzego Biziewskiego z dowódcą 203 Korpusu Narodowej Armii Afgańskiej gen . Abdoul Khaliq . 7.12 .20 07 r. Polscy żołnierze dostarczyli odzież i żywność do miejscowości Mashurey .

175 Szkolenie zawodowe z tkactwa dla kobiet w Ghazni

12.12.2007 r. Zakończenie trzydniowej akcji niesienia pomocy humanitarnej mieszkańcom wioski Sahak w prowincji Paktia . 17.12 .20 07 r. Szura w Jani Khel z udziałem polskich żołnierzy, przedstawicieli amerykańskiego PRT (Zespół Odbudowy Prowincji), dowódcy 2 Brygady ANA oraz ponad 300 członków miejscowych klanów . 16.12.2007 r. Zakończenie wspólnej operacji sił polskich, amerykańskich oraz afgańskiej armii i policji, której celem było wzmocnienie pozycji rządu afgańskiego w dystryktach Dilla, Kushamond, Jani Khel, Kayhr Kot, Yosof Khel i Yahya Khel poprzez zwal- czanie rozpoznanych grup rebeliantów . Podczas akcji pod kryptonimem „Sham Shad” aresztowano kilkunastu podejrzanych o działalność terrorystyczną, skonfiskowano kilkadziesiąt sztuk broni palnej, kilkaset sztuk amunicji oraz sprzęt elektro- niczny . 20.12.2007 r. Wizyta w Afganistanie ministra obrony narodowej Bogdana Klicha . 31.12.2007 r. W bazie „Lightning” w Gardez uroczyście odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą pamięci por . Łukasza Kurowskiego, poległego w sierpniu 2007 roku w Afganistanie . 2–3.01.2008 r. Akcje humanitarne dla mieszkańców dystryktu Mata Khan i wioski Godowl-e-Mamay . 14.01.2008 r. XVI Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w bazach PKW . 17.01.2008 r. Polscy żołnierze przekazali mieszkańcom miejscowości Motakhan ponad tonę darów, w tym koce i przybory do higieny osobistej . 23.01.2008 r. Akcja humanitarna w dystrykcie Wazi-Khwa . Wydano kilkaset kilogramów fasoli, ryżu, mąki, soli, herbaty, a także odzież zimową, koce i zestawy do utrzymania higieny osobistej .

178 25.01.2008 r. Akcja pomocy humanitarnej, wsparta pomocą medyczną dla mieszkańców wioski Dżaj Sangin . 1.02.2008 r. Dwudniowa szura z udziałem ponad 600 przedstawicieli społeczności lokalnej . 5.02.2008 r. Akcja humanitarna skierowana do najmłodszych mieszkańców wioski Khezer Kheyl w dystrykcie Waza Khwa . 11.02.2008 r. Polscy mentorzy z OMLT przeprowadzili egzamin ogniowy szkolonej przez siebie kompanii wsparcia ze stacjonującego w Gardez kandaku afgańskiej armii . 26.02.2008 r. Podczas wykonywania misji bojowej zginęło dwóch polskich żołnierzy: st . kpr . Szymon Słowik i st . szer . Hubert Kowalewski . 11.03.2008 r. Polscy żołnierze przeprowadzili jedną z większych akcji humanitarnych, w ramach której udzielili pomocy medycznej ponad 300 mieszkańcom wioski Wor Mamay . 13.03.2008 r. Przeprowadzono operację „Winter Wind III” . 3.04.2008 r. Udzielono pomocy medycznej klinice w miejscowości Wazi-Khwa . 8.04.2008 r. W wyniku ran odniesionych podczas ataku na polski patrol zmarł st . szer . Grzegorz Politowski . 14.04.2008 r. Do Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie dotarły pierwsze wozy ewakuacji medycznej ROSOMAK WEM . 21.04.2008 r. Wizyta w Afganistanie ministra obrony narodowej Bogdana Klicha . 2.05.2008 r. Operacyjny Zespół Doradczo-Łącznikowy (OMLT) wraz z 1 afgańskim batalionem (kandakiem) uczestniczył w operacji pod kryptonimem „Cruel Storm” w dystrykcie Zormat, w prowincji Paktia . Głównymi celami operacji była eliminacja zasadzek

179 oraz podjęcie uzbrojenia, amunicji i środków do produkcji IED ze wskazanych przez wywiad miejsc . Podczas operacji zatrzymano także osoby zaangażowane w działalność przeciwko wojskom koalicji . Była to pierwsza operacja w historii ANA, przeprowadzona na szczeblu brygady . Uczestniczyły w niej trzy kandaki z trzech różnych brygad .

III zmiana PKW Afganistan

15 maja 2008 roku gen. bryg. Jerzy Biziewski przekazał dowodzenie Polskim Kontyngentem Wojskowym gen. bryg. Grzegorzowi Buszce, dowódcy III zmiany PK W. W skład kontyngentu weszli żołnierze z: • 12 Brygady Zmechanizowanej ze Szczecina • 6 Brygady Desantowo-Szturmowej z Krakowa (batalion z Gliwic) • 1 Brygady Logistycznej z Bydgoszczy • 2 Brygady Saperów z Kazunia • 2 Pułku Rozpoznawczego z Hrubieszowa • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Żandarmerii Wojskowej . Żołnierze realizowali swoją misję w regionie północnym i wschodnim Afganistanu . 1200 żołnierzy służących w ramach III zmiany PKW stacjonowało w bazach w: Bagram, „Four Corner”, Ghazni, Giro, Kabul, Qarabagh, Warrior, Wazi-Khwa . Podczas III zmiany PKW w Afganistanie żołnierze rozpoczęli przygotowania do planowanej na jesień 2008 roku konsolidacji polskiego kontyngentu w jednej prowincji oraz do przejęcia odpowiedzialności za prowincję Ghazni . W ramach działań żołnierze przeprowadzili m .in . operację logistyczną, mającą na celu przemieszczenie ludzi i sprzętu do nowych baz w prowincji Ghazni . W czasie III zmiany zostało przeprowadzonych wiele operacji bojowych m in. . „Thunder”, podczas której żołnierze zespołu OMLT wraz z batalionem ANA oraz siłami koalicji wykonywali zadania bojowe, biorąc czynny udział w walce z rebeliantami . 21 lipca 2008 roku żołnierze PGB we współpracy z ASB podczas operacji w prowincji Paktika zatrzymali kilkanaście osób, w tym kilka podejrzanych o aktywną współpracę z talibami . Teren operacji, uważany za rejon będący pod kontrolą talibów, obejmował bardzo trudny pod względem dostępności i możliwości prowadzenia działań bojowych rejon . Przedsięwzięcia realizowane podczas operacji

180 obejmowały: izolację strefy, patrolowanie dróg oraz wykonywanie zadań na punktach kontrolnych (check points) . Żołnierze polskiego kontyngentu pełnili misję stabilizacyjną pod dowództwem amerykańskiej Brygadowej Grupy Zadaniowej „Currahee” (Task Force Currahee), wchodzącej w skład 101 Dywizji Powietrznodesantowej . Podczas III zmiany swoją działalność rozpoczęła polska grupa specjalistów w ramach PRT Ghazni . Polscy specjaliści zaangażowani byli w realizację projektów rozwojowych na obszarze całej prowincji . Pierwszym szefem zespołu został ppłk Wiesław Pyć . W tym samym czasie swoją działalność w Afganistanie rozpoczęła Samodzielna Grupa Powietrzna . W związku z rozmieszczeniem naszych pododdziałów w kilku różnych bazach, z powodu braku własnych śmigłowców, działalność operacyjna i transport były znacznie utrudnione . Do tej pory żołnierze byli całkowicie uzależnieni od lotnictwa amerykańskiego . W związku z powyższym polski rząd podjął decyzję, że na potrzeby afgańskiej misji przeznaczone zostaną cztery śmigłowce bojowe Mi-24W i cztery śmigłowce transportowe w wersji Mi-171V . W sierpniu 2008 roku na lotnisku w Bagram wylądował An-124 „Rusłan” z dwoma pierwszymi śmigłowcami . Podczas III zmiany śmigłowce wykorzystywano do transportu ludzi i sprzętu, osłony konwojów oraz wsparcia pozostałych działań operacyjnych Polskiej Grupy Bojowej . Skład Samodzielnej Grupy Powietrznej III zmiany PKW stanowili przede wszystkim żołnierze z 49 pułku śmigłowców bojowych i 25 Brygady Kawalerii Powietrznej . Na docelowe miejsce stacjonowania śmigłowców wybrana została baza w Ghazni, tam gdzie miała być zgrupowana większość pododdziałów Polskich Sił Zadaniowych (PSZ) . Jedną z ważniejszych dat w historii Polskiego Kontyngentu Wojskowego była data 31 października 2008 roku, kiedy polscy żołnierze z Task Force White Eagle (PSZ „Biały Orzeł”) oficjalnie przejęli od Amerykanów odpowiedzialność za bezpieczeń- stwo w afgańskiej prowincji Ghazni . W uroczystości uczestniczył ówczesny minister obrony narodowej Bogdan Klich, dowódca Task Force White Eagle płk Rajmund Andrzejczak oraz reprezentant brygadowej grupy bojowej Currahee płk . Ghunter . W tym samym momencie służbę w Afganistanie rozpoczęła IV zmiana PKW .

Kalendarium III zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

15.05.2008 r. Gen . bryg . Jerzy Biziewski, dowódca II zmiany PKW Afganistan przekazał dowodzenie kontyngentem gen . bryg . Grzegorzowi Buszce .

181 15.05.2008 r. W bazie w Sharanie dowodzący Grupą Bojową II zmiany PKW Afganistan ppłk Piotr Zieja, w obecności dowódcy BCT (Brigade Combat Team) płk . Petera Johnsona, przekazał obowiązki swojemu następcy ppłk . Marcinowi Szymańskiemu . 27.05.2008 r. Dowódca PKW gen . bryg . Grzegorz Buszka spotkał się z gubernatorem prowincji Parwan . Tematem rozmów była współpraca kontyngentu z władzami lokalnymi w zakresie opieki nad sierocińcami w miejscowościach Charikar i Mahmood Ragi . 28.05.2008 r. Zespół Bojowy „B”, wraz z Grupą Wsparcia CIMIC oraz Grupą Wsparcia Psychologicznego (PSYOPS) z FOB (Forward Operating Base – wysunięta baza operacyjna) „Sharana” przeprowadził akcję związaną z pomocą humanitarną skiero- waną do przedstawicieli wędrownego plemienia nomadów – Kuczi . 3.06.2008 r. Żołnierze OMLT przy batalionie ANA uczestniczyli w dwutygodniowej operacji pk . „Thunder-2”, podczas której realizowali zadania bojowe oraz udzielali pomocy humanitarnej . 3.06.2008 r. W miejscowości Marjana, znajdującej się w strefie odpowiedzialności PGB, przeprowadzono akcję pomocy humanitarnej skierowanej do miejscowej ludności . 5.06.2008 r. Polscy żołnierze stacjonujący w dystrykcie Gardez, wspólnie z żołnierzami armii afgańskiej, przeprowadzili operację mającą na celu podniesienie poziomu bezpie- czeństwa w regionie . 5.06.2008 r. Logistycy z Narodowego Elementu Zaopatrywania rozpoczęli przygotowania do przemieszczenia polskich wojsk do nowych baz na terenie prowincji Ghazni . 5.06.2008 r. Wizyta w Afganistanie ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego . 5.06.2008 r. W miejscowości Wazi-Khwa, w strefie odpowiedzialności Zespołu Bojowego „C” PKW przeprowadzono akcję, podczas której żołnierze pomogli odbudować szkołę znajdującą się w stolicy dystryktu .

182 6.06.2008 r. Żołnierze zespołu CIMIC z PGB wykonali projekt renowacji szkoły w Yosuf Khel . 7.06. 2008 r. Zespół Wsparcia Taktycznego – jeden z elementów CIMIC – przekazał dla Departamentu Edukacji w Sharanie 10 namiotów szkolnych do wykorzystania w charakterze sal wykładowych . 18.06.2008 r. Zespół Bojowy „C”, wraz z Zespołem Wsparcia Taktycznego CIMIC, przepro- wadził akcję patrolowania centralnej części dystryktu Kushamond, podczas której zorganizowano spotkania z przywódcami z okolicznych wiosek . 23.06.2008 r. W trakcie wykonywania zadania bojowego przez żołnierzy z Zespołu Bojowego „C” jeden z pojazdów HMMWV najechał na ładunek niewiadomego pochodzenia . W wyniku eksplozji zginął dowódca patrolu ppor . Robert Marczewski . 25.06.2008 r. Polska Grupa Bojowa przekazała środki i wyposażenie medyczne Departamentowi Zdrowia prowincji Paktika . 25.06.2008 r. Żołnierze CIMIC, wchodzący w skład Polskiej Grupy Bojowej, przekazali wypo- sażenie medyczne dla placówek służby zdrowia . Odbiorcą był Departament Zdrowia Prowincji Paktika w Sharanie . 28.06.2008 r. Działalność rozpoczął polski personel PRT Ghazni . 30.06.2008 r. Działalność rozpoczęła Samodzielna Grupa Powietrzna . 2.07.2008 r. W bazie Bagram odbyło się spotkanie dowódcy PKW z przedstawicielami afgań- skich mediów, podczas którego przedstawione zostały zadania wykonywane przez polskich żołnierzy . 1.07.2008 r. Zespół Wsparcia Taktycznego CIMIC z bazy w Sharanie przeprowadził akcję dystrybucji pomocy humanitarnej wśród mieszkańców miejscowości Josuf Chel .

183 Realizowane przez Polaków programy pomocowe obejmują budowę placów zabaw dla dzieci Plac zabaw zbudowany dzięki pomocy polskich żołnierzy Otwarcie biblioteki w Ghazni Ważnym elementem działań polskich żołnierzy w Afganistanie jest budowa studni 8.07.2008 r. Z inicjatywy dowódcy PKW zorganizowano w Sharanie odprawę koordynacyjną ds . konsolidacji polskich pododdziałów w prowincji Ghazni . 12.07.2008 r. Żołnierze grupy CIMIC z Sharany wspomogli mieszkańców sąsiedniej wioski, przekazując żywność i niezbędne przedmioty gospodarstwa domowego . 14.07.2008 r. Pomoc humanitarna dla uczniów i nauczycieli placówki oświatowej położonej w miejscowości Khezer Khel w strefie odpowiedzialności PGB . 8.07.2008 r. Zespół Wsparcia Taktycznego CIMIC przeprowadził końcową inspekcję projektu realizowanego na rzecz szkoły w stolicy dystryktu Baki Khel . Projekt obejmował dostawę 92 kompletów szkolnych ławek i krzeseł, 40 map Afganistanu, 10 tablic szkolnych oraz sprzętu sportowego . 17.07.20 08 r. Żołnierze CIMIC z bazy „Sharana” przeprowadzili kontrolę realizacji projektu renowacji Alibaba School w Sharanie . 21–30.07.2008 r. Przeprowadzono operację „Thunder-3”, podczas której żołnierze OMLT, wraz z batalionem ANA oraz siłami koalicji wykonywali zadania bojowe, biorąc czynny udział w walce z rebeliantami . 21.07.2008 r. Żołnierze PGB przekazali opatrunki, lekarstwa i sprzęt medyczny na potrzeby ośrodków ochrony zdrowia z prowincji Paktika . 21.07.2008 r. Podczas operacji w prowincji Paktika żołnierze PGB we współpracy z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa zatrzymali kilkanaście osób, w tym kilka podejrzanych o aktywną współpracę z talibami . 28.07.2008 r. Zespół Wsparcia Taktycznego CIMIC, wraz z żołnierzami z Zespołu Bojowego „C” stacjonującego w bazie w Wazi-Khwa, udzielił pomocy humanitarnej uczniom szkoły podstawowej w miejscowości Padshakhan Kalay .

188 31.07.2008 r. W miejscowości Wasel Khel, znajdującej się w strefie odpowiedzialności Zespołu Bojowego „C” zorganizowano akcję pomocy humanitarnej, podczas której udzielono wsparcia kilkudziesięciu najbiedniejszym rodzinom zamieszkującym wioskę . 4.08.2008 r. W Wazi-Khwa, w strefie odpowiedzialności Zespołu Bojowego „C”, zorganizowano akcję przekazania miejscowej ludności książek do nauki języka angielskiego . 4.08.2008 r. Na lotnisku w Bagram wylądował An-124 „Rusłan” z dwoma śmigłowcami, przeznaczonymi dla PKW w Afganistanie . 7.08.2008 r. Dowództwo Grupy Wsparcia CIMIC przeniosło się z afgańskiej prowincji Paktika do Ghazni . 5–6.08.2008 r. W dystrykcie Wazi-Khwa leżącym w strefie odpowiedzialności Zespołu Bojowego „C”, zorganizowano akcję przekazania wyposażenia i pomocy szkolnych dla szkół znajdujących się na terenie tego dystryktu . 12.08.2008 r. Żołnierze PKW przekazali odzież, obuwie, sprzęt gospodarstwa domowego oraz narzędzia ogrodnicze mieszkańcom wiosek Marjana oraz Minzi, położonych na zachód od bazy „Wazi-Khwa” w południowej Paktice . 20.08.2008 r. W trakcie wykonywania zadania bojowego przez patrol z Zespołu Bojowego „B”, jeden z pojazdów HMMWV najechał na ładunek wybuchowy . W wyniku eksplozji ładunku śmierć poniosło trzech polskich żołnierzy: plut . Waldemar Sujdak, kpr . Paweł Brodzikowski i kpr . Paweł Szwed . 22.08.2008 r. Wizyta w Afganistanie Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska . Premierowi towarzyszyli: minister obrony narodowej Bogdan Klich, szef Sztabu Generalnego WP gen . Franciszek Gągor oraz dowódca operacyjny SZ gen . broni Bronisław Kwiatkowski . 5.09.2008 r. Żołnierze Grupy Patrolowej Zespołu Bojowego, przy wsparciu zespołu CIMIC, zorganizowali akcję dystrybucji pomocy humanitarnej dla mieszkańców wioski Khwarki Kalay położonej w dystrykcie Giro .

189 9.09.2008 r. Żołnierze Grupy Patrolowej ZB „A”, wspierani przez zespół wsparcia taktycznego CIMIC odwiedzili szkołę w Botur, położoną w dystrykcie Giro we wschodniej części prowincji Ghazni, gdzie przekazali pomoce dydaktyczne i wyposażenie dla placówki . 1.09.2008 r. Z początkiem września dla wszystkich muzułmanów w Afganistanie rozpoczął się Ramadan . 16.09.2008 r. Przejęcie bazy „Warrior” przez Zespół Bojowy „B” . 19.09.2008 r. Polscy żołnierze oficjalnie zakończyli swoją działalność w prowincji Paktika . 22.09.2008 r. Polskich żołnierzy w Ghazni odwiedził dowódca ISAF gen . David McKiernan . Celem wizyty amerykańskiego gena było zapoznanie się z warunkami służby żołnierzy i stanem prac związanych z konsolidacją polskich pododdziałów w nowej prowincji . 14.10.2008 r. Najstarsza w Ghazni szkoła oraz Ośrodek Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych otrzymały od polskich żołnierzy niezbędne wsparcie . Żołnierze CIMIC i PSYOPS przekazali tym placówkom materiały edukacyjne i sportowe . 14.10.2008 r. Dowódca Regionalnego Dowództwa Wschód (RC East) gen . dyw . Jeffrey Schloesser odwiedził bazy, w których stacjonują żołnierze PKW . 31.10.2008 r. Polscy żołnierze z PSZ oficjalnie przejęli z rąk Amerykanów odpowiedzialność za bezpieczeństwo w prowincji Ghazni .

IV zmiana Polskiego Kontyngentu Wojskowego Dowódcą IV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie był płk Rajmund Tomasz Andrzejczak, a zastępcą dowódcy RC EAST ds. koalicji – gen. bryg. Janusz Adamczak. W skład kontyngentu weszli żołnierze z: • 12 Dywizji Zmechanizowanej ze Szczecina • 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej z Elbląga

190 • 2 Korpusu Zmechanizowanego z Krakowa • 6 Brygady Desantowo-Szturmowej z Krakowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 1 Brygady Saperów z Brzegu • 56 Pułku Śmigłowców Bojowych z Inowrocławia • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Żandarmerii Wojskowej . Żołnierze, liczącej 1600 żołnierzy zmiany, stacjonowali w bazach: Ghazni, Warrior, Giro, „Four Corners”, Qarabach . W trakcie IV zmiany żołnierze pododdziałów bojowych przeprowadzili na terenie odpowiedzialności PSZ szereg operacji typu cordon & search . Były to m .in . operacje: „Morning Lightning”, „Spring Hurricane”, „Tunder Zameston” . Najistotniejsze oka- zały się wspólne działania prowadzone ze stroną afgańską . Były to nie tylko wspólne operacje prowadzone na terenie prowincji . Główny ciężar wsparcia ANA wziął na siebie zespół OMLT, który szkolił i wspierał dowództwo i sztab 3 Brygady 203 Korpusu ANA oraz personel dwóch batalionów tej brygady . Doradzał we wszystkich obszarach funkcjonalnych, włączając w to proces planowania, procedury bojowe, realizację procesu dowodzenia i kontroli, zgodnie z zasadniczymi zadaniami jednostki . Zapewniał doradztwo i szkolenie w zakresie wsparcia bojowego i zabezpieczenia logistycznego . Wspierał uzyskanie zdolności do prowadzenia pełnego spektrum zadań oraz zapew- niał samowystarczalność ANA . Koordynował działania operacyjne przydzielonych jednostek ANA z jednostkami partnerskimi ze składu sił ISAF . Znaczącym wzmocnieniem dla PSZ, dającym jednocześnie zwiększone możli- wości manewrowe, była SGP, mająca w swoim składzie osiem maszyn typu Mi-17 i Mi-24 . Wspierała ona i zabezpieczała działania sił PKW Afganistan . Zapewniała ograniczone wsparcie ogniowe pododdziałów kontyngentu wykonujących zadania poza obszarem bazy . Zapewniła również transport stanu osobowego kontyngentu w obszarze pełnienia misji . Realizowała transport do i z rejonu wykonywania zadań bojowych oraz wspierała Siły Szybkiego Reagowania (QRF) . Wyznaczona była rów- nież do realizacji zadania – ewakuacji rannych i chorych z pola walki przy pomocy śmigłowca (CASEVAC) . Realizowała osłonę z powietrza patroli i konwojów oraz prowadziła rozpoznanie obszarów działania sił kontyngentu i obiektów w strefie odpowiedzialności zgrupowań bojowych . Zapewniała efektywne zabezpieczenie logistyczne baz i żołnierzy . Realizowała zadania wsparcia dowodzenia zespołami

191 bojowymi z powietrza . Była w gotowości do zapewnienia wsparcia lotniczego Kontyngentu Kanadyjskiego w prowincji Kandahar dwoma śmigłowcami, wydzie- lanymi doraźnie na okres realizacji zadań (w okresie od listopada 2008 do stycznia 2009 roku) . Za zabezpieczenie logistyczne funkcjonowania kontyngentu odpowiadał Narodowy Element Zaopatrywania (NSE – National Support Element), który organizował i koordynował dostawy towarów i usług do wydzielonych pododdziałów (elementów) Polskich Sił Zadaniowych oraz elementów PKW Afganistan, realizujących zadania w składzie dowództw i struktur sojuszniczych oraz koalicyjnych w Kabulu i Bagram (m in. . Grupa Zastępcy Dowódcy RC East i Grupa Zastępcy Dowódcy CSTC-A) . Zapewnił ciągłość zabezpieczenia logistycznego oraz utrzymywał wymagane normy zapasów środków bojowych i materiałowych . Dowódca NSE został wyznaczony na zastępcę dowódcy Polskich Sił Zadaniowych ds . Logistyki (od lutego 2009 roku) . Wspólnie z pododdziałami zgrupowania „Alfa” i „Bravo” przeprowadzono kilkanaście konwojów pk . „PALANG” . Duży nacisk położono także na działania elementów niekinetycznych, takich jak Zespół Specjalistów działający w ramach PRT Ghazni, Grupy Wsparcia CIMIC i PSYOPS . Pierwszy z tych elementów zrealizował 17 projektów pomocowych, głównie z obszarów infrastruktury, edukacji, służby zdrowia . Ponadto przygotowano ponad 20 nowych propozycji projektowych, które będą realizowane w trakcie kolejnej zmiany . Działania z zakresu pomocy humanitarnej realizowała Grupa Wsparcia CIMIC . Wśród jej dokonań warto wymienić 54 konwoje z pomocą humanitarną, z których największą było dostarczenie do dystryktu Malistan ponad 300 ton żyw- ności, ubrań i środków higieny . Działająca w strukturach sztabu sekcja S-5 koordy- nowała współpracę dowódcy PSZ z władzami lokalnymi różnego szczebla . Jednym z poważniejszych zadań była koordynacja transportu materiałów z rejestracji wybor- ców, z dystryktów górskich do stolicy prowincji pk . „Wolny głos” .

Kalendarium IV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego 3.11.2008 r. Żołnierze CIMIC przekazali pomoc humanitarną na potrzeby sierocińca w Ghazni . 7.11.20 08 r. Spotkanie z gubernatorem prowincji Ghazni, podczas którego przedstawiciele Dowództwa PSZ przedstawili stan bezpieczeństwa w prowincji .

192 11.11.2008 r. Obchody Narodowego Święta Niepodległości, zorganizowane w bazie Ghazni . Uczestniczyli w nich także członkowie parlamentu afgańskiego, którzy spotkali się z przedstawicielami polskiej części PRT . 17.11.20 08 r. Nowym dowódcą PRT w Ghazni został kmdr Timothy Callaham . 18.11.2008 r. Sierżant Tomasz Wartoń z 3 batalionu logistycznego w Mostach (1 Brygada Logistyczna) został wyróżniony tytułem JOC HERO za nienaganne i pełne poświę- cenia wykonywanie obowiązków służbowych w sekcji transportu i ruchu wojsk w PKW Afganistan . 23.11.2008 r. Polski Zespół Odbudowy zakończył projekt w sierocińcu w mieście Ghazni . W ramach prac odnowiono wszystkie pomieszczenia zarówno klasy szkolne, jak i pokoje, w których mieszkają wychowankowie . Dostarczono też generator, dzięki któremu placówka zyskała stały dostęp do energii elektrycznej . 6.12.2008 r. Wizyta w Ghazni ambasadora Polski w Afganistanie Jacka Najdera, podczas któ- rej spotkał się z oficerami sztabu PSZ, PRT oraz przewodniczącym Rady Rozwoju Prowincji Ghazni . 8.12.2008 r. W bazie polskich żołnierzy w Ghazni ukończono budowę pasa startowego dla polskich śmigłowców bojowych Mi-24 . 10.12.2008 r. Polscy specjaliści PRT zakończyli rozpoczęte w czerwcu 2006 roku dwa projekty, których celem była poprawa warunków leczenia w miejskim szpitalu w stolicy prowincji Ghazni . 15.12.2008 r. Pierwsze na terenie polskiej bazy posiedzenie Rady Rozwoju Prowincji Ghazni . W spotkaniu uczestniczyli administratorzy dystryktów Malistan, Giro, Ajiristan, Gelan i Nawur . 15.12.2008 r. Dostawa do Ghazni pierwszych pojazdów minoodpornych „Cougar” 4 x 4 na potrzeby PK W .

193 3.01.2009 r. Dary o wartości 27 tysięcy dolarów przekazali mieszkańcom ośrodka dla uchodź- ców w Ghazni żołnierze CIMIC . 5.01.2009 r. Dowódca RC East gen . dyw . Jeffrey Schloesser odwiedził polskich żołnierzy służących w prowincji Ghazni . 5.01.2009 r. Członkowie polskiej części PRT przekazali narzędzia chirurgiczne, pulsoksymetry, ciśnieniomierze i inny sprzęt medyczny na potrzeby szpitala w Ghazni . Sprzęt ten podarowała łódzka organizacja „Bezpieczeństwo dla Pacjentów” . 4.02.2009 r. Zorganizowano spotkanie dowódcy PSZ z członkami Rady Rozwoju Prowincji Ghazni poświęcone kwestiom bezpieczeństwa w prowincji . 5.02.2009 r. Zespół Wsparcia Taktycznego ze składu komórki CIMIC przekazał pomoc humanitarną dla przychodni w miejscowości Janda . 6.02.2009 r. Przy udziale polskich żołnierzy rozpoczęto rozbudowę fortyfikacji koszar 2 Batalionu ANA w dystrykcie Moqur . 9–10.02.2009 r. W Bagram odbyła się konferencja nt . współdziałania w zakresie rozwoju infrastruktury drogowej Afganistanu, w której uczestniczyli członkowie PRT, Amerykańskiej Agencji ds . Międzynarodowego Rozwoju (United States Agency for International Development – USAID) oraz Korpusu Inżynierów w Afganistanie (Afghanistan Engineer District – AED) . Gospodarzem konferencji było dowództwo RC East . 10.02.2009 r. Podczas wykonywania zadania transportowego zginął polski żołnierz, chor . Andrzej Rozmiarek z 12 BZ . 24.02.2009 r. Zespół Wsparcia Taktycznego CIMIC z FOB „Warrior” przekazał dary dzieciom z wioski Qareh-ye Aghowjan . 24.02.2009 r. Polscy żołnierze z Zespołu Wsparcia Taktycznego CIMIC przekazali pomoc humanitarną mieszkańcom Qarabaghu .

194 2.03.2009 r. 1 batalion 3 Brygady 203 Korpusu armii afgańskiej (Afghan National Army) zakończył operację „Thunder-10”, której zadaniem było zwiększenie bezpieczeństwa w dystryktach Qarabagh i Waghez leżących w prowincji Ghazni . 4–5.03.2009 r. Wizyta ministra obrony narodowej Bogdana Klicha w bazach PKW w Afganistanie . 8.03.2009 r. Żołnierze 1 kandaku 3 Brygady 203 Korpusu armii afgańskiej, przy współudziale OMLT przekazali pomoc humanitarną dla mieszkańców Niazullah . 17.03.2009 r. Wizyta Sekretarza Generalnego NATO Jaap de Hoop Scheffera w PKW w Afganistanie . Sekretarzowi towarzyszyli ambasadorowie państw, członków Sojuszu w tym polski ambasador Bogusław Winid . 8.04.2009 r. Wizyta prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego w PKW w bazie Ghazni . 23.04.2009 r. Wizyta w bazie PKW w Ghazni członków misji UNAMA . Celem wizyty było zapoznanie się z warunkami bezpieczeństwa w prowincji Ghazni oraz stanem przy- gotowań do wyborów prezydenckich . 29.04.2009 r. W bazie PKW w Ghazni odbyło się uroczyste przekazanie obowiązków między żołnierzami IV i V zmiany PKW w Afganistanie . Dotychczasowy dowódca PSZ płk Rajmund Andrzejczak przyjął obowiązki na kolejną – V zmianę .

V zmiana Polskiego Kontyngentu Wojskowego 29 kwietnia 2009 roku nastąpiło uroczyste przekazanie obowiązków między żołnierzami IV i V zmiany PKW w Afganistanie. W związku z decyzją podjętą w marcu 2009 roku V zmiana PKW została zwięk- szona do poziomu 2000 żołnierzy wraz z 200-osobowym odwodem stacjonującym w Polsce . Polskie Siły Zadaniowe zostały wzmocnione pięcioma plutonami piechoty (cztery zmotoryzowane i jeden ochrony), zespołem OMLT szczebla batalionu (oraz dodatkowymi drużynami ochrony dla istniejących OMLT), dwoma Zespołami Doradczymi Policji Afgańskiej (POMLT), plutonem rozpoznania bojowego, trzema

195 zespołami rozpoznania (ogólny, HUMINT, SIGINT) oraz dwoma zespołami analizy środków walki i jednym plutonem inżynieryjnym . Od kwietnia do września 2009 roku PKW ponosił także odpowiedzialność za funkcjonowanie Międzynarodowego Portu Lotniczego w Kabulu . W skład V zmiany PKW weszli m in. . żołnierze: • 6 Brygady Powietrznodesantowej z Krakowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 1 Mazurskiej Brygady Artylerii z Węgorzewa • 1 Brygady Logistycznej z Bydgoszczy • 2 Brygady Saperów z Kazunia • 2 Pułku Rozpoznawczego z Hrubieszowa • 5 Pułku Inżynieryjnego ze Szczecina • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Żandarmerii Wojskowej . Żołnierze realizowali swoją misję głównie we wschodniej części Afganistanu . Około 2600 żołnierzy i pracowników wojska służących w ramach V zmiany PKW stacjonowało w bazach: Ajiristan, Bagram, „Four Corners”, Ghazni, Kabul, Qarabagh, Warrior, Vulcan . Głównym zadaniem żołnierzy było zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom prowincji Ghazni, w tym wsparcie Afgańskich Sił Bezpieczeństwa w zapewnieniu spokoju w czasie wyborów prezydenckich zaplanowanych na sierpień 2009 rok . W trakcie V zmiany żołnierze PSZ przeprowadzali samodzielnie bądź przy udziale amerykańskich i afgańskich żołnierzy i policjantów liczne operacje mające na celu poprawę bezpieczeństwa . W sumie Polacy uczestniczyli w 31 operacjach . Do naj- większych należy zaliczyć: „Orle Pióro” w Giro, „Czysta Przestrzeń” w Rashidanie, „Dobry Wybór” w Qarabaghu oraz „Over the Top” na terenie dystryktu Ajiristan . Oprócz działań bojowych polscy żołnierze zajmowali się szkoleniem afgańskich żołnierzy . Doradcy bojowi z trzech zespołów OMLT, szkolili i wspierali dowództwo i sztab 3 Brygady 203 Korpusu ANA oraz personel dwóch batalionów tej brygady . W czasie całej zmiany polska część PRT Ghazni opracowała 34 propozycje na reali- zację projektów pomocowych . Dotyczyły one, m .in .: zakupu sprzętu medycznego dla prowincjonalnego szpitala w Ghazni, zakupu wyposażenia dla sześciu szkół w dystrykcie Jaghori i siedmiu w dystrykcie Malistan, rozbudowy sieci energetycznej w mieści

196 Ghazni, kursów i szkoleń zawodowych dla kobiet z zakresu tkania dywanów, nauki czytania i pisania, obsługi komputerów dla kobiet pracujących w administracji, szkolenie dla dziennikarzy, rozbudowy sieci wodociągowej w mieście Ghazni, budowy placów zabaw przy szkołach . Specjaliści z PRT Ghazni kontynuowali także projekty rozpoczęte w czasie trwania IV zmiany . Wśród nich znalazły się m .in . trzy projekty budowy dróg o łącznej długości 6 000 metrów i zakup wyposażenia dla rozgłośni radiowej . W sumie rozpoczęto realizację 34 projektów rozwojowych, z których w trakcie trwania V zmiany udało się zakończyć dziewięć inwestycji . Całkowity budżet przeznaczony na działal- ność pomocową w 2009 roku wyniósł 23,5 mln złotych . Działania z zakresu pomocy humanitarnej realizowali żołnierze Grupy CIMIC . 20 000 kg żywności przekazano najbiedniejszym mieszkańcom prowincji . Żołnierze Grupy CIMIC we współpracy z USAID wdrożyli 13 projektów pomocowych dla Afgańczyków .

Kalendarium V zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

29.04.2009 r. Przekazanie obowiązków między żołnierzami IV i V zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego . 29.04.2009 r. Zmiana dowodzenia w POL PRT . Dotychczasowy dowódca ppłk Robert Pierzchała przekazał dowodzenie ppłk . Piotrowi Lewandowskiemu . 20.05.2009 r. Spotkanie dowódcy PKW płk . Rajmunda Andrzejczaka z dowódcą 3 Brygady ANA oraz szefem miejscowej policji (Afghan National Police – ANP) dotyczące bezpieczeństwa w prowincji Ghazni . 23.05.2009 r. W ramach operacji „Zachodnia granica” (Western Frontier), trwającej w dniach 11–23 maja, przeprowadzono jedną z największych amerykańsko-polskich operacji tzw . elementów niekinetycznych na terenie dystryktów Qarabagh, Jaghori i Malistan . Jej głównym celem było rozpoznanie sytuacji bezpieczeństwa i warunków życia mieszkańców oraz zaplanowanie propozycji projektowych . 25.05.2009 r. Wizyta w bazie Ghazni płk . Ronalda F . Lewisa – dowódcy Grupy Bojowej „Thunder” (Task Force Thunder) wchodzącej w skład 101 Dywizji Powietrznodesantowej .

197 30.05.2009 r. Żołnierze Grupy Rozpoznawczej przeprowadzili operację „Spring Wind”, której głównym celem było znalezienie alternatywnej drogi do jednej z polskich baz . 3.06.2009 r. Oficjalne przejęcie przez 82 Dywizję Powietrznodesantową dowodzenia w Regionie Wschodnim (RC-East) . 8.06.2009 r. Wizyta przedstawicieli UNAMA w Ghazni . Podczas spotkania rozmawiano głównie o warunkach bezpieczeństwa w prowincji, w kontekście zbliżających się wyborów prezydenckich . 8.06.2009 r. Żołnierze polscy, afgańscy i amerykańscy przeprowadzili w dystrykcie Giro operację pod kryptonimem „Orle Pióro” . W wyniku wspólnych działań zatrzymano ponad 20 osób podejrzanych o prowadzenie działalności terrorystycznej, w tym o konstruowanie i podkładanie IED . Zabezpieczono również wiele ważnych dowodów działalności przeciwko mieszkańcom prowincji Ghazni i siłom koalicji . 10.06.2009 r. Spotkanie gen . Curtisa Scaparrottiego, dowódcy RC-East z dowódcą Polskich Sił Zadaniowych White Eagle płk . Rajmundem Andrzejczakiem . 19.06.2009 r. Wizyta w bazie Ghazni gen . Cartera Hama, dowódcy 7 Armii Stanów Zjednoczonych i dowódcy Sił Amerykańskich w Europie (United States Army Europe – USAREUR) . 30.06.2009 r. W wyniku przeprowadzonej przez żołnierzy PSZ akcji w prowincji Ghazni wyeliminowano czterech terrorystów . 11.07.2009 r. Polscy żołnierze rozpoczęli operację „Over the top”, mającą na celu poprawę bezpieczeństwa w dystrykcie Ajiristan . 17.07.20 09 r. Zmiana dowódcy PRT Ghazni . Dotychczasowy dowódca kmdr Timothy Callaham przekazał dowodzenie kmdr . Donaldowi Marksowi .

198 20.07.2009 r. Wizyta gen . Curtisa Scaparrottiego – dowódcy Regionu Wschodniego (CJTF – 82) w bazie Warrior. 30.07.2009 r. Polskie Siły Zadaniowe, wspólnie z ASB przeprowadziły powietrzno-lądową operację „Clean Space’” w dystrykcie Rashidan, w południowo-wschodniej części prowincji Ghazni . 3.08.2009 r. Polscy żołnierze zakończyli akcję przekazywania pomocy humanitarnej mieszkań- com Ajiristanu . Pierwszy raz wykorzystali do tego transport powietrzny, organizując zrzut żywności . 5.08.2009 r. W bazie Ghazni przeprowadzono jedną z największych akcji ratowniczych . W akcji ratowania życia 19 rannych Afgańczyków uczestniczyło ponad 50 polskich i amery- kańskich lekarzy i ratowników medycznych oraz 100 wolontariuszy . 10.08.2009 r. W Afganistanie, w wyniku ran postrzałowych powstałych podczas kontaktu ogniowego z rebeliantami zginął polski żołnierz kpt . Daniel Ambroziński . 17.08.2009 r. Wizyta premiera Donalda Tuska w bazie Ghazni . 18.08.2009 r. Pierwsza szura ze starszyzną dystryktu Qarabagh . 20.08.2009 r. W Afganistanie odbyły się wybory prezydenckie . Na terenie prowincji Ghazni polscy żołnierze wspólnie z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa czuwali nad ich bezpiecznym przebiegiem . 1.09.2009 r. Dzięki żołnierzom CIMIC i przedstawicielom amerykańskiej agencji USAID wyremontowano i oddano do użytku meczet Qaim Ale Muhammad . 3.09.2009 r. Wizyta ministra obrony narodowej Bogdana Klicha w Afganistanie . 4.09.2009 r. W wyniku ataku na polski konwój logistyczny śmierć poniósł plut . Marcin Poręba .

199 7.09.2009 r. Polscy żołnierze przekazali studentom uniwersytetu w Ghazni ponad dwa tysiące podręczników do nauki języka angielskiego oraz materiały multimedialne . 9.09.2009 r. W 1 Szpitalu Wojskowym w Lublinie zmarł kpr . Artur Pyc, który został ranny w Afganistanie w maju 2009 roku . 10.09.2009 r. W trakcie kontaktu ogniowego pomiędzy siłami koalicji a rebeliantami śmierć poniósł st . szer . Piotr Marciniak . 15.09.2009 r. Spotkanie w bazie Ghazni gen . Stanley’a McChrystala dowódcy ISAF z gen . Curtisem Scaparrottim – dowódcą RC-East oraz dowódcą PSZ płk . Rajmundem Andrzejczakiem . 1.10.2009 r. Po półrocznym dyżurze żołnierze Polskich Sił Powietrznych przekazali Hiszpanom nadzór nad KAIA . 9.10.2009 r. Wizyta w Ghazni szefa sztabu Naczelnego Dowództwa Sojuszniczych Sił Europy (Supreme Headquarters Allied Powers Europe – SHAPE) gen . Karla-Heinza Lathera . 9.10.2009 r. Podczas ataku na konwój zginęli dwaj polscy żołnierze . st . szer . Radosław Szyszkiewicz i st . szer . Szymon Graczyk . 14.10.2009 r. W wyniku operacji „Over the top” polscy, amerykańscy i afgańscy żołnierze przejęli i zniszczyli znaczne ilości broni i amunicji . 19.10.2009 r. Wizyta w Ghazni dowódcy Task Force Thunder płk . Lewisa . 27.10.20 09 r. Przekazanie dowodzenia żołnierzom VI zmiany PKW . Nowym dowódcą Polskiego Kontyngentu Wojskowego został gen . bryg . Janusz Bronowicz .

200 VI zmiana PKW Afganistan

27 października 2009 roku w bazie Ghazni żołnierze V zmiany PKW przekazali swoje obowiązki następcom. Dowódcą VI zmiany PKW Afganistan został gen. bryg. Janusz Bronowicz. VI zmiana PKW została sformowana przez żołnierzy: • 21 Brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa • 2 Brygady Saperów z Kazunia • 23 Brygady Artylerii z Bolesławca • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 56 Pułku Śmigłowców Bojowych z Inowrocławia • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego • 2 Pułku Rozpoznawczego z Hrubieszowa • 9 Pułku Rozpoznawczego z Lidzbarka Warmińskiego • 29 Darłowskiej eskadry lotnictwa morskiego • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Żandarmerii Wojskowej . Ponad 2500 żołnierzy rozmieszczonych było w bazach: Ajiristan, Bagram, Ghazni, Giro, „Four Corners”, Qarabagh, Vulcan, Warrior . Głównym zadaniem VI zmiany PKW Afganistan było zapewnienie bezpieczeń- stwa w prowincji Ghazni, osiągnięcie stabilności w regionie oraz poprawa warun- ków socjalnych mieszkańców prowincji . Żołnierze szkolili także Afgańskie Siły Bezpieczeństwa . W ciągu sześciu miesięcy żołnierze VI zmiany PKW Afganistan realizowali zadania o charakterze stabilizacyjnym oraz doradczo-szkoleniowym . W tym czasie przeprowadzono 20 operacji i 1600 patroli, dzięki którym znacznie poprawił się poziom bezpie- czeństwa; zatrzymano osoby podejrzane o działalność rebeliancką oraz zlikwidowano ogromne ilości materiałów wybuchowych, broni i amunicji . Ponad 600 razy zgrupowania bojowe wyjeżdżały poza bazy w ramach sił QRF . Znaleziono i zlikwidowano prawie 80 IED i oczyszczono drogi z ponad 150 niewybuchów . Zorganizowano blisko 100 spotkań polskich żołnierzy ze starszyzną miejscowych wiosek . Żołnierze Samodzielnej Grupy Powietrznej wykonali, w ramach wspierania działań PKW szereg lotów rozpoznawczych, transportowych i bojowych . Śmigłowce Mi-24 i Mi-17 spędziły w powietrzu prawie 1600 godzin, wykonując blisko 1000 lotów .

201 Mi-17 przetransportowały 5795 osób i prawie 56 000 kg ładunku . Z powietrza zabezpieczane były zarówno konwoje, jak i całe operacje . Specjaliści z PRT nadzorowali realizację projektów pomocowych oraz planowali kolejne, przewidziane do realizacji w 2010 roku . Całkowity koszt zrealizowanych podczas VI zmiany projektów wyniósł prawie 11 900 000 złotych . Znalazły się wśród nich, m in. :. remont domu dziecka w miejscowości Sangemasha (dystrykt Jaghori), zakup sprzętu medycznego dla Prowincjonalnego Szpitala w Ghazni, zakup wypo- sażenia dla szkół w dystrykcie Malistan i Jaghori czy badanie stanu wód gruntowych i struktury geologicznej obszaru dystryktu Jaghatu w prowincji Ghazni . 34 propozycje projektów, które zostały przygotowane do realizacji na 2010 rok, opiewały na kwotę prawie 23 000 000 złotych . Grupa CIMIC w ramach pomocy humanitarnej rozdała ponad 1000 par butów, kilka tysięcy sztuk różnorodnej odzieży, 1000 kołder i rękawiczek . Żołnierze z CIMIC nawiązali współpracę z przedstawicielami agencji pomocowej Central Asia Development Group, która realizuje niskobudżetowe programy pomocowe typu „pieniądze za pracę” . Jednym z kluczowych przedsięwzięć podjętych przez VI zmianę było rozpoczęcie wspólnych patroli z Afgańską Narodową Armią, której pluton od lutego 2010 roku sta- cjonował w bazie Ghazni . Polscy i afgańscy żołnierze zaczęli wspólnie uczestniczyć w konwojach . Do polskiego kontyngentu dotarł przygotowany i wyposażony szpital polowy .

Kalendarium VI zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

27.10.20 09 r. Przekazanie dowodzenia VI zmianie PKW w bazie Ghazni . 4.11.2009 r. Pierwszy od momentu przejęcia obowiązków trening kierowania ogniem z użyciem 152 mm armatohaubic „Dana” . 9.11.2009 r. Uratowano afgańskiego policjanta postrzelonego w czasie wymiany ognia z talibami . 12.11.2009 r. Ponownie otwarto klinikę w bazie Ghazni, w której pomocy udziela się głównie mieszkańcom stolicy prowincji . Mogą na nią liczyć głównie afgańscy policjanci oraz kobiety i dzieci .

202 12.11.2009 r. Zespół Specjalistów PRT zakończył kolejne projekty pomocowe na terenie prowincji Ghazni . Były one realizowane w ramach operacji „Temida” i „Promień światła”, zapoczątkowanych jeszcze w czasie trwania IV zmiany . Były poświęcone wsparciu wymiaru sprawiedliwości i poprawie dostępu do energii elektrycznej na terenie prowincji Ghazni . 23.11.2009 r. Zbiórka krwi dla rannego afgańskiego żołnierza . W wyniku szybkiej akcji zebrano kilkanaście litrów (głównie wśród polskich żołnierzy) . Afgańczyka uratowano . 25.11.2009 r. Stacjonujący w bazie Warrior żołnierze CIMIC zakończyli projekt przebudowy bazaru w miejscowości Moqur, zapoczątkowany jeszcze w czasie IV zmiany . 3.12.2009 r. Śmigłowiec Mi-24 lądował awaryjnie w pobliżu bazy Ghazni . Żaden z obecnych na pokładzie żołnierzy nie odniósł poważniejszych obrażeń . 4.12.2009 r. IV zmiana amerykańskiego zespołu łącznikowego rozpoczęła służbę w strukturach PSZ . 10.12.2009 r. Kompleksowe ćwiczenie praktyczne zakończyło szkolenie ratowników medycznych i pilotów CASEVAC . 11.12.2009 r. W wyniku wspólnych działań z wojskami koalicji w operacji „Thunder-7”, afgań- scy żołnierze i policjanci z prowincji Ghazni odnaleźli i zlikwidowali dwa magazyny z nielegalną bronią i amunicją . 14.12.2009 r. Od początku listopada polscy i amerykańscy saperzy ze składu PSZ podjęli i zniszczyli w prowincji Ghazni ponad 230 granatów moździerzowych, rakiet oraz pocisków artyleryjskich . 17.12 .20 09 r. Poprawa warunków bezpieczeństwa ludności dystryktu Gelan była głównym celem zakończonej operacji wojskowej pod kryptonimem „Garden Roses” . Operację przeprowadzili afgańscy żołnierze i policjanci przy wsparciu sił koalicji .

203 19.12.2009 r. W wyniku ataku na patrol zginął polski żołnierz, st . szer . Michał Kołek . Wchodził w skład pododdziału sił QRF . 23.12.2009 r. Minister obrony narodowej Bogdan Klich złożył świąteczną wizytę w bazie Ghazni . 24.12.2009 r. W Wigilię Bożego Narodzenia dowódca sił ISAF gen . Stanley McChrystal odwie- dził polskich żołnierzy pełniących służbę na posterunku Qarabagh . 30.12.2009 r. Oddanie do użytku kolejnych dróg, zmodernizowanych według projektu polskiego Zespołu Specjalistów PRT . Uroczystego przecięcia symbolicznej wstęgi dokonała grupka afgańskich dzieci w obecności gubernatora prowincji Ghazni . 31.12.2019 r. Omówienie sytuacji bezpieczeństwa oraz nakreślenie kierunków rozwoju w ramach realizacji projektów pomocowych było głównym celem spotkania szefa PRT z admi- nistratorem dystryktu Zana Khan . 2.01.2010 r. Zespół Specjalistów PRT oficjalnie zakończył kolejny projekt – dzięki otrzyma- nemu sprzętowi państwowa rozgłośnia radiowa w mieście Ghazni znacząco zwiększyła zasięg nadawania . 5.01.2010 r. W wyniku dwóch operacji wojskowych, przeprowadzonych na terenie prowincji Ghazni, ASB zatrzymały sześć osób podejrzanych o prowadzenie działalności prze- stępczej . Afgańczyków wspierali polscy oraz amerykańscy żołnierze Sił Zadaniowych Task Force White Eagle . 6.01.2010 r. Ponad 260 afgańskich policjantów i żołnierzy Afgańskiej Narodowej Armii zaszczepili przeciwko grypie przez polscy medycy . 7.01.2010 r. Gubernator prowincji Ghazni dr Mohammad Usman Usmani odwiedził polską bazę w Ghazni . Spotkanie dotyczyło operacji prowadzonych na terenie całej prowincji Ghazni przez siły ISAF wraz z Afgańskimi Narodowymi Siłami Bezpieczeństwa .

204 8.01.2010 r. Koce, ubrania zimowe, przybory szkolne, radia, zabawki – to pomoc, jaką dostarczyli dzieciom z sierocińca w Ghazni polscy żołnierze z CIMIC . Pomoc humanitarna trafiła również do miejscowości Rundah i Elwagir w prowincji Ghazni . 12.01.2010 r. Blisko 11 tysięcy dolarów zebrano w trakcie XVII Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy wśród żołnierzy przebywających na misji w Afganistanie . 15.01.2010 r. Dzięki błyskawicznej pomocy polsko-amerykańskiego zespołu medycznego udało się uratować życie trzem afgańskim policjantom, którzy zostali ranni w wyniku wybuchu IED . 19.01.2010 r. Ponad 1000 sztuk amunicji, karabiny, materiały wybuchowe i granaty zostały odnalezione niedaleko bazy „Four Corners” przez polskich żołnierzy ZB „Alfa” . 19.01.2010 r. Na terenie prowincji Ghazni funkcjonariusze Afgańskich Narodowych Sił Bezpieczeństwa, wspierani przez żołnierzy wojsk koalicji, przeprowadzili operację, w wyniku której zginął ważny lokalny dowódca talibski . Zatrzymano również cztery osoby podejrzane o prowadzenie działalności przestępczej . 21.01.2010 r. Na terenie dystryktu Qarabagh Afgańskie Siły Bezpieczeństwa przeprowadziły, przy wsparciu wojsk koalicji, operację, której celem było zatrzymanie osób związanych z działalnością przestępczą i terrorystyczną . 27.01.2010 r. W pobliżu polskiej bazy Warrior skonfiskowano broń i zatrzymano kilku męż- czyzn podejrzanych o współpracę z rebeliantami . Natrafiono także na rozległą sieć podziemnych tuneli . 1.02.2010 r. W polskiej bazie „Ghazni” rozpoczęli stacjonowanie afgańscy żołnierze . Przez kolejne dwa miesiące wspólnie z Polakami wykonywali powierzone im zadania . 9.02.2010 r. Wolontariusze łódzkiej Fundacji „Bezpieczeństwo dla Pacjentów” z żołnierzami VI zmiany PKW Afganistan przekazali na potrzeby prowincjonalnego szpitala w Ghazni nowoczesny sprzęt do diagnostyki obrazowej .

205 16.02.2010 r. Afgańskie Narodowe Siły Bezpieczeństwa, przy współpracy żołnierzy koalicji, przeprowadziły akcję, w wyniku której znaleziono skład amunicji przygotowanej do wykorzystania przez uzbrojone grupy przestępcze . 18.02.2010 r. Afgańscy, amerykańscy oraz polscy lekarze w trakcie jednodniowej akcji medycznej w dystrykcie Gelan przebadali ponad 270 mieszkańców miejscowości Janda . 19.02.2010 r. Polscy medycy zaszczepili 200 pracowników prowincjonalnego szpitala w Ghazni . 21.02.2010 r. Afgański minister do spraw urbanizacji, Sultan Husain Ahsari złożył wizytę w polskiej bazie wojskowej Ghazni . 23.02.2010 r. Członkowie Rady Rozwoju Prowincji Ghazni, dzięki mediacjom polskich i ame- rykańskich specjalistów z PRT, osiągnęli porozumienie w kwestii dalszej współpracy na rzecz lokalnych społeczności . 27.02.2010 r. Żołnierze PSZ zlikwidowali skład amunicji w prowincji Ghazni (w miejscowości Qari Ahmatha, leżącej w dystrykcie Khogani) . 1.03.2010 r. W wyniku działań operacyjnych żołnierze ZB „Alfa” przechwycili na terenie miasta Ghazni broń oraz znaczną ilość amunicji strzeleckiej . 8.03.2010 r. Ponad 100 osób zebrało się w Ghazni, by przy okazji światowego Dnia Kobiet mówić o głównych problemach, z jakimi spotyka się społeczność kobieca: przemocy, braku dostępu do edukacji, biedzie większej niż przeciętna . 11.03.2010 r. Polscy żołnierze zatrzymali dwóch niebezpiecznych rebeliantów . Do zdarzenia doszło ok . 10 km na południe od bazy Warrior . 11.03.2010 r. Kompania odwodowa VI zmiany PKW rozpoczęła służbę w Afganistanie .

206 Żołnierze PKW wśród afgańskich dzieci Przekazywanie darów dla ludności afgańskiej Rosomak z transportem darów dla Afgańczyków Żołnierze afgańscy w trakcie ćwiczeń pod okiem polskich instruktorów 16.03.2010 r. W wyniku działań operacyjnych, przeprowadzonych na terenie prowincji Ghazni, Polacy przejęli kolejny skład uzbrojenia . Broń i amunicję przewieziono w bezpieczne miejsce i zniszczono . 19.03.2010 r. Dowódca sił ISAF gen . Stanley McChrystal spotkał się z Polakami, pełniącymi służbę w Giro . 19.03.2010 r. Zastępca dowódcy Połączonego Dowództwa ISAF (ISAF Joint Command –IJC) gen . dyw . Jacques Lechevallier złożył wizytę w bazie Ghazni . 25.03.2010 r. Afgańscy żołnierze i policjanci, wspierani przez pododdziały PSZ i amerykańskich saperów przeprowadzili na terenie dystryktu Gelan operację typu cordon & search pod kryptonimem „Cztery Pióra” . 31.03.2010 r. Żołnierze Zgrupowania Bojowego „Bravo” zlikwidowali kolejny skład amunicji, ukryty przez rebeliantów na terenie prowincji Ghazni . 31.03.2010 r. Blisko 600 kilogramów materiału wybuchowego, wykorzystywanego do budowania IED przejęto na terenie miasta Ghazni . 2.04.2010 r. Minister obrony narodowej Bogdan Klich odwiedził polskich żołnierzy przeby- wających na misji w Afganistanie . 6.04.2010 r. Zakończyła się operacja pod kryptonimem „Edelwaiss”, którą przeprowadzono w dystrykcie Andar, w prowincji Ghazni . Zatrzymano dwóch mężczyzn podejrzanych o produkcję improwizowanych ładunków wybuchowych (IED) . 10.04.2010 r. Żołnierze VI zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego zostali uhonorowani medalem NATO . 10.04.2010 r. W Afganistanie uczczono pamięć ofiar katastrofy samolotu Tu-154M pod Smoleńskiem . W polskiej bazie odprawiono specjalną mszę polową .

211 13.04.2010 r. Przeprowadzono patrole, które miały na celu oczyszczenie z min i ładunków wybuchowych drogi w południowej części dystryktu Gelan, prowadzącej do sąsied- niego dystryktu Nawa . 19.04.2010 r. Ponad 200 żołnierzy wzięło udział w jednej z największych operacji przeprowadzonych w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy na terenie prowincji Ghazni . W starciu rebeliantów z połączonymi polsko – amerykańsko – afgańskimi siłami zginęło czterech ważnych talibów . Ponadto zlikwidowano duży skład broni i amunicji . 20.04.2010 r. Polscy żołnierze przekazali w ręce Afgańczyków odpowiedzialność za dystrykt Ajiristan . 22.04.2010 r. Żołnierze PKW Afganistan zlokalizowali i zlikwidowali dwa składy amunicji .

VII zmiana PKW Afganistan 27 kwietnia 2010 roku w bazie Ghazni żołnierze VI zmiany PKW przekazali swoje obowiązki następcom. Dowódcą PSZ, a jednocześnie dowódcą VII zmiany PKW Afganistan został gen. bryg. Andrzej Przekwas. VII zmiana PKW została sformowana przez żołnierzy z: • 1 Brygady Pancernej z Wesołej • 3 Brygady Zmechanizowanej z Lublina • 1 Mazurskiej Brygady Artylerii z Węgorzewa • 2 Brygady Saperów z Kazunia • 15 Brygady Zmechanizowanej z Giżycka • 20 Brygady Zmechanizowanej z Bartoszyc • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 1 Pomorskiej Brygady Logistycznej • 10 Brygady Logistycznej z Opola • 2 Pułku Rozpoznawczego z Hrubieszowa • 2 Pułku Komunikacyjnego z Inowrocławia • 3 Pułku Drogowo-Mostowego z Chełmna • 5 Pułku Inżynieryjnego ze Szczecina • 15 Pułku Przeciwlotniczego z Gołdapi

212 • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego • 56 Pułku Śmigłowców Bojowych z Inowrocławia • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Żandarmerii Wojskowej . Do najważniejszych zadań VII zmiany PSZ w Afganistanie należała poprawa bezpieczeństwa w prowincji Ghazni, walka z rebeliantami, wsparcie władz lokalnych w procesie zarządzania prowincją, stworzenie warunków do ekonomicznego rozwoju prowincji, wsparcie administracji lokalnej oraz ASB w organizacji i zapewnieniu bezpieczeństwa podczas wyborów parlamentarnych . Poprawa poziomu bezpieczeństwa w prowincji była najważniejszym celem VII zmiany . Polskie Siły Zadaniowe, wspólnie z afgańskimi partnerami, zrealizo- wały szereg dedykowanych operacji . Były to m in. . „Eagle Shadow” (ograniczenie aktywności rebeliantów wzdłuż highway-1), „Shield-2” (ograniczenie ataków na bazy koalicyjne), „Liberty” (wsparcie lokalnych władz podczas wyborów parlamentarnych i jednoczesne wsparcie Afgańskich Sił Bezpieczeństwa) . Oprócz tych operacji na bieżąco realizowano intensywną działalność patrolową . Wspólnie z pododdzia- łami 3 Brygady Piechoty ANA oraz policji zrealizowano ponad 3,5 tysiaca patroli . Ponadto PSZ wsparły ponad 100 operacji sił specjalnych zarówno polskich, jak i amerykańskich . Uwolniono pięciu porwanych i przetrzymywanych funkcjonariuszy i żołnierzy ASB . W trakcie VII zmiany, wspólnie z Amerykanami i Afgańczykami, polscy żołnierze wyeliminowali 10 grup podkładających improwizowane ładunki wybuchowe . Dzięki pracy operacyjnej narodowych komórek Służby Wywiadu Wojskowego i Służby Kontrwywiadu Wojskowego odnaleziono 10 miejsc, w których talibowie przechowywali broń i amunicję . We współdziałaniu z Afgańskimi Narodowymi Siłami Bezpieczeństwa znaleziono i zniszczono 25 min przeciwpancernych i przeciw- piechotnych oraz 212 IED . Jednocześnie skonfiskowano ponad sześć ton materiałów służących do konstruowania improwizowanych urządzeń wybuchowych, wykryto i zniszczono 66 ładunków niebezpiecznych oraz 70 sztuk pojemników z plastycznym materiałem wybuchowym . Wykryto i zniszczono 16 stanowisk ogniowych i startowych rakiet, z których ostrzeliwano bazy sił koalicyjnych i afgańskich . Ponadto skonfiskowano i zniszczono 153 kg narkotyków . Przechwycono również 32 rakiety różnego kalibru, dwie wyrzutnie rakiet, 13 głowic bojowych do rakiet, 15 moździerzy 82 mm, ponad 130 granatów

213 moździerzowych, 12 ręcznych granatników przeciwpancernych (RPG-7, RPG-22), 150 pocisków do działa bezodrzutowego, niemal 240 granatów różnego rodzaju, 130 sztuk broni strzeleckiej różnego rodzaju i kilkanaście tysięcy sztuk amunicji do broni strzeleckiej . Podczas VII zmiany znaleziono i zneutralizowano samochód pułapkę . W wyniku prowadzonych przez Polskie Siły Zadaniowe operacji, w walce poległo blisko 250 rebeliantów . Jednocześnie zatrzymano ponad 250 osób podejrzanych o działalność terrorystyczną . W trakcie zmiany szczególny nacisk położono na szkolenie afgańskich sił bezpie- czeństwa, jako kluczowego elementu umożliwiającego przekazanie odpowiedzialności za prowincję władzom afgańskim . Na terenie bazy w Ghazni działało centrum szkoleniowe dla policjantów . Polscy żołnierze, przy współpracy Amerykanów i Afgańczyków, wyszkolili ponad 450 policjantów . W ramach pomocy rozwojowej dla Ghazni zespół polskich specjalistów PRT przygotował 42 projekty, stawiając na rozbudowę infrastruktury drogowej, wodnej i elektrycznej oraz poprawę warunków sanitarno-higienicznych . Większość przed- sięwzięć była realizowana w kontekście przygotowań do obchodów „Ghazni 2013”, kiedy stolica prowincji ma stać się światową stolicą kultury islamu . Najważniejsze projekty z 2010 roku to m .in . tzw . droga 30-metrowa, rozbudowa sieci wodociągowej w mieście Ghazni, budowa hydroelektrowni w dystrykcie Gelan, budowa pierwszego przedszkola w prowincji czy seminarium nt . praktyk dobrego rządzenia, uzależnień i praw kobiet . Działające w ramach PSZ Taktyczne Zespoły Wsparcia (TST), wchodzące w skład CIMIC, realizowały szereg zadań pomocowych dla miejscowych społeczności . Specjaliści TST m in. . nawiązywali i utrzymywali dobre relacje z przedstawicielami władzy lokalnej szczebla dystryktu oraz starszyzną i liderami wiosek, prowadzili dystrybucję pomocy humanitarnej dla najbiedniejszych, brali udział w 14 operacjach typu cordon & search oraz prowadzili akcje MEDCAP . VII zmiana PSZ wdrażała program zwiększenia ilości wojsk koalicyjnych w Afganistanie określany jako „Force Package 3” . Po jej zakończeniu, w strefie odpowiedzialności RC-East zwiększono liczbę Brygadowych Zgrupowań Bojowych do ośmiu . Polskie Siły Zadaniowe wsparł amerykański batalion piechoty, który zna- lazł się pod komendą polskiego dowódcy . Przejęcie odpowiedzialności za część baz przez wojska amerykańskie pozwoliło na koncentrację polskich wojsk i skuteczniejsze prowadzenie operacji . Amerykańska Batalionowa Grupa Bojowa stanowiła trzeci pododdział, obok ZB „Alfa” i „Bravo”, podlegający bezpośrednio dowódcy PSZ .

214 Kalendarium VII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego 27.04.2010 r. Przekazanie dowodzenia w PKW . Nowym dowódcą PKW został gen . bryg . Andrzej Przekwas . 28.04.2010 r. Dzięki pomocy polskich żołnierzy w dystrykcie Giro została otwarta szkoła, którą trzy lata wcześniej zamknęli talibowie . 28.04.2010 r. Polskich żołnierzy odwiedzili szef sztabu Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych (DORSZ) gen . dyw . Jerzy Michałowski i dowódca 1 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej gen . bryg . Ryszard Jabłoński . 4.05.2010 r. Żołnierze z PSYOPS przybyli z pomocą humanitarną do szkoły, która dzień wcześniej została ostrzelana przez talibów . 20.05.2010 r. Polscy żołnierze przejęli od Amerykanów i Afgańczyków bazę wojskową w Band-e-Sardeh . 23.05.2010 r. Polscy żołnierze przejęli dowodzenie w bazie Vulcan, położonej kilka kilometrów na północ od głównej polskiej bazy Ghazni . 25.05.2010 r. Polacy przejęli prawie pół tony materiałów do produkcji IED . Środki te miały trafić do jednej z grup rebeliantów działających na terenie prowincji Ghazni . 28.05.2010 r. Polscy żołnierze przejęli blisko dwie tony saletry amonowej i 20 naboi do działa bezodrzutowego . Z takiej ilości znalezionego materiału można przygotować nawet 250 ładunków IED . 2.06.2010 r. Dowódca sił specjalnych ISAF gen . bryg . Peter Warwick Gilmore odwiedził dwie polskie bazy Ghazni i Warrior . 10.06.2010 r. W Centrum Szkolenia Policji Afgańskiej (Troop Sustainment Site – TSS) w bazie Ghazni odbyła się uroczysta ceremonia zakończenia kursu dla policjantów z terenu

215 prowincji . Była to pierwsza promocja absolwentów szkolonych przez polskich żan- darmów w niedawno otwartej szkole policji . 10.06.2010 r. Ośmiu bojowników talibskich w ciągu niespełna tygodnia zostało zatrzymanych przez żołnierzy PSZ w prowincji Ghazni . Przy mężczyznach znaleziono m .in . znaczne ilości broni i amunicji . 11.06.2010 r. Dzięki błyskawicznej i profesjonalnie przygotowanej akcji polscy żołnierze namierzyli i przechwycili znaczne ilości broni i amunicji . Magazyn należał do jednej z grup przestępczych działających na terenie prowincji Ghazni . 12.06.2010 r. Polski konwój logistyczny, przemieszczający się z bazy Warrior do bazy Ghazni został zaatakowany przy pomocy IED . W wyniku ataku zginął polski żołnierz kpr . Miłosz Górka . Lekko poszkodowani zostali pozostali członkowie załogi . 15.06.2010 r. Według afgańskich władz miasto Ghazni potrzebuje co najmniej 200 mln USD przed planowanymi tu na 2013 rok światowymi obchodami kultury islamu . Amerykańsko-polski PRT włączył się w przygotowania, planując na ten rok dziewięć projektów pomocowych związanych z 2013 rokiem . 15.06.2010 r. W wyniku ostrzału bazy Warrior zginął polski żołnierz . Odłamki eksplodującego pocisku rakietowego śmiertelnie zraniły st . szer . Grzegorza Bukowskiego . Lekko poszkodowanych zostało dwóch innych żołnierzy . 16.06.2010 r. Polscy żołnierze, wspólnie z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa zatrzymali w wiosce Tut dwie osoby podejrzane o działalność rebeliancką . 21.06.2010 r. Wizyta ambasadora Pakistanu w bazie Ghazni . Mohammed Sadik zachęcał pakistańskie firmy i organizacje pozarządowe do włączenia się w przygotowania przed planowanymi w Ghazni światowymi obchodami kultury islamu w 2013 roku . 22.06.2010 r. Wykonujący obowiązki Prezydenta RP marszałek Sejmu Bronisław Komorowski odwiedził polskich żołnierzy w bazie Ghazni .

216 Polski żołnierz w trakcie dyskusji z amerykańskimi kolegami

Uroczystości Bożego Ciała w bazie „Ghazni” Żołnierze Narodowej Armii Afgańskiej

Zadaniem polskich żołnierzy było wspieranie afgańskich sił bezpieczeństwa, w tym policji 25.06.2010 r. Wizyta zastępcy DORSZ gen . dyw . pil . Sławomira Dygnatowskiego w Afganistanie . 26.06.2010 r. W trakcie wykonywania zadań bojowych przez polski pododdział szybkiego reagowania oraz amerykański zespół rozminowania doszło do eksplozji ładunku wybuchowego . Zginął polski saper kpr . Paweł Stypuła . 29.06.2010 r. W wyniku przeprowadzonej przez polskich żołnierzy operacji w dystrykcie Andar na terenie prowincji Ghazni odbito dwóch zakładników . 30.06.2010 r. Podczas prowadzonej wspólnie operacji afgańscy i polscy żołnierze zostali zaatakowani przez znaczne siły rebeliantów . Starcie trwało blisko trzy godziny . Wyeliminowano ponad 20 rebeliantów . 2.07.2010 r. Od połowy czerwca w rejon misji sukcesywnie docierały najnowsze wersje koło- wego transportera opancerzonego ROSOMAK . Zostały wzmocnione i lepiej wyposa- żone (m .in . montowano specjalne siatki zmniejszające zagrożenie ostrzałem z RPG), aby zwiększyć bezpieczeństwo poruszających się nimi żołnierzy . 5.07.2010 r. W wyniku działań żołnierzy sił koalicji wyeliminowano czterech i pojmano trzech talibów w prowincji Ghazni . 6.07.2010 r. Nowy dowódca RC East, bezpośredni przełożony polskich żołnierzy w Afganistanie, gen . John Campbell odwiedził polskie bazy Ghazni i Warrior . 6.07.2010 r. Sześciu rebeliantów zatrzymali polscy i afgańscy żołnierze w czasie wspólnej operacji, którą przeprowadzono w rejonie miejscowości Moqur . 11.07.2010 r. Polscy żołnierze wsparli funkcjonariuszy afgańskich policjantów zaatakowanych w rejonie Khawaja Omari . 12.07.2010 r. Polscy i amerykańscy żołnierze namierzyli i zneutralizowali samochód pułapkę, wypełniony materiałami wybuchowymi .

219 14.07.2010 r. Specjaliści CIMIC, PRT i S-5 przekazali uczniom szkoły w wiosce Qalai Now Bala w dystrykcie Khwaja Omari zeszyty, bloki rysunkowe, kredki, flamastry, farbki, temperówki i inne przybory szkolne zebrane przez uczniów szkoły podstawowej nr 144 w Krakowie . 15.07.2010 r. Wizytę w bazie „Ghazni” złożył dowódca Task Force La Fayette gen . bryg . Pierre Chavancy . 17.07.2010 r. Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych gen . broni Edward Gruszka odwiedził żoł- nierzy PSZ w Afganistanie . 19.07.2010 r. Wizyta ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego w bazie Ghazni . W trakcie spotkania z gubernatorem prowincji Ghazni Musa Khanem rozmawiano nt . realizacji projektów pomocowych, ram czasowych pobytu PKW oraz zbliżających się wyborów parlamentarnych w Afganistanie . 19.07.2010 r. Polscy żołnierze z zespołu POMLT-2 afgańskiej policji, działając wraz z żołnie- rzami afgańskimi, wykryli blisko 100 kg substancji narkotycznych . 21.07.2010 r. Polscy i afgańscy żołnierze ujęli 10 rebeliantów (w tym jednego z dowódców) podczas operacji w dystrykcie Gelan . 23.07.2010 r. W północnej części prowincji Ghazni żołnierze PSZ ujęli siedmiu rebeliantów . Wśród pojmanych znajdował się ekspert pirotechnik z zakresu konstruowania IED . 26.07.2010 r. Polscy żołnierze przejęli należące do rebeliantów ręczne granatniki przeciwpancerne oraz materiały wybuchowe . 2.08.2010 r. Polskie Siły Zadaniowe rozbiły siatkę jednego z liderów rebeliantów odpowiedzialnego za porwania i ataki w prowincji Ghazni . 2.08.2010 r. Rozpoczęcie afgańsko-polskiej operacji „Shamshir” . Celem akcji była poprawa bez- pieczeństwa w prowincji Ghazni przed zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi

220 oraz większa swoboda poruszania się na strategicznej drodze highway-1, łączącej Kabul z Kandaharem . 3.08.2010 r. Przechwyceniem dużych ilości materiałów wybuchowych i amunicji zakończyła się wspólna akcja żołnierzy polskich i afgańskich, którą zrealizowano na terenie kilku dystryktów prowincji Ghazni . 6.08.2010 r. W południowej części prowincji Ghazni doszło do ataku na siły zadaniowe Zgrupowania Bojowego „Bravo” . W wyniku wybuchu przydrożnej bomby zginął st . szer . Dariusz Tylenda, rany odniosło pięciu polskich żołnierzy . 9.08.2010 r. Magazyn broni, amunicji oraz sprzętu wojskowego ujawnili w trakcie operacji „Shamshir” żołnierze POMLT-2 i Zgrupowania Bojowego „Bravo” z bazy Warrior . 10.08.2010 r. Żołnierze sił QRF Zgrupowania Bojowego „Alfa” zatrzymali bezpośrednich sprawców nieudanej próby ataku rakietowego na bazę PSZ w Ghazni . 13.08.2010 r. Mur oporowy na rzece Ghazni, zbudowany dzięki polskim specjalistom zespołu PRT, uchronił przed zalaniem pola uprawne, sady oraz domy mieszkalne w części dystryktu Khwaja Omari . 13.08.2010 r. W ciągu dwóch dni żołnierze Zgrupowania Bojowego „Bravo” zatrzymali siedmiu rebeliantów . 17.08.2010 r. Żołnierze PSZ, w odstępie kilkunastu dni, przechwycili kilkadziesiąt sztuk amunicji przeciwpancernej, ładunków miotających, rakiet, min i amunicji strzeleckiej . 17.08.2010 r. Żołnierze PSZ przeprowadzili operację pod kryptonimem „Delphy” . Operacja ta miała na celu pojmanie jednego z dowódców talibskich . Zatrzymano dziesięciu talibów . 18.08.2010 r. Polacy ze Zgrupowania Bojowego „Alfa” wyeliminowali kilku rebeliantów, którzy wcześniej zaatakowali pociskami moździerzowymi żołnierzy PSZ .

221 19.09.2010 r. Żołnierze PSZ zlokalizowali i przejęli w prowincji Ghazni potężny skład amunicji . Całość przejętych materiałów została zabezpieczona, a następnie zdetonowana przez żołnierzy i saperów Zgrupowania Bojowego „Alfa” . 21.08.2010 r. Żołnierze zespołów szkoleniowo-doradczych Żandarmerii Wojskowej przekazali uczniom jednej ze szkół w Ghazni 700 plecaków szkolnych wraz z przyborami, zestawy do krykieta oraz latawce . 21.08.2010 r. Żołnierze PSYOPS z bazy Warrior przekazali dzieciom z wioski Aghowjan dary zebrane przez uczniów Szkoły Podstawowej nr 15 z Grudziądza . 18.09.2010 r. W całym Afganistanie odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego . Polscy żołnierze wspierali Afgańskie Siły Bezpieczeństwa, dbające o bezpieczny i spokojny przebieg wyborów . 27.09.2010 r. W wyniku ran odniesionych podczas eksplozji przydrożnego ładunku wybuchowego zmarł sierż . Kazimierz Kasprzak . Do zdarzenia doszło podczas patrolu bojowego żołnierzy Zgrupowania Bojowego „Bravo” w południowo-wschodniej części prowincji Ghazni . 29.09.2010 r. Polscy żołnierze prowadzący radio Hamdard w bazach Ghazni i Warrior przygotowali i przeprowadzili kampanię informacyjną na temat wyborów parlamentarnych w Afganistanie . 30.09.2010 r. Po raz pierwszy w historii PSZ zatrzymany został groźny przywódca talibów, znajdujący się na liście najbardziej poszukiwanych rebeliantów w Afganistanie (Join Priority Effects List – JPEL) . 13.10.2010 r. Polscy i amerykańscy żołnierze przekazali dla szkoły w Ghazni meble, pomoce szkolne oraz materiały piśmiennicze . 14.10.2010 r. Polski żołnierz st . szer . Adam Szada-Borzyszkowski zginął w wyniku ostrzału moździerzowego polskiego patrolu .

222 18.10.2010 r. Polscy żołnierze przechwycili ponad 1400 kg substancji do produkcji materiałów wybuchowych . W trakcie operacji talibowie podjęli próbę odbicia przejętych substancji . Atak został odparty, a napastnicy uciekli z miejsca zdarzenia . 28.10.2010 r. W bazie „Ghazni” odbyła się ceremonia przekazania dowodzenia pomiędzy VII i VIII zmianą PKW w Afganistanie .

VIII zmiana PKW Afganistan 28 października 2010 roku w bazie Ghazni VII zmiana PKW przeka- zała odpowiedzialność za bezpieczeństwo w prowincji Ghazni żołnierzom VIII zmiany. Dowódcą został gen. bryg. Andrzej Reudowicz. W skład VIII zmiany weszli żołnierze z: • 10 Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego • 1 Brzeskiej Brygady Saperów z Brzegu • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Wojsk Specjalnych • Żandarmerii Wojskowej . Około 2500 żołnierzy i pracowników wojska stacjonowało w bazach: Bagram, Gardez, Ghazni, Giro, Kabul, Warrior i Vulcan . Od 28 października 2010 do 21 kwietnia 2011 roku we współpracy z wojskami amerykańskimi i ASB VIII zmiana PKW realizowała misję, której celem było utrzymanie bezpieczeństwa i stabilizacji w prowincji Ghazni, wsparcie afgańskich władz i lokalnej administracji poprzez realizację projektów rozwojowych i odbudowę infrastruktury cywilnej . Równie ważnym zadaniem było szkolenie Afgańskich Sił Bezpieczeństwa . Żołnierze VIII zmiany Polskich Sił Zadaniowych przeprowadzili 14 operacji szczebla brygadowego, blisko 450 operacji na poziomie batalionu/kompanii oraz 5,5 tysiąca zadań bojowych różnego typu, w tym m in. :. ponad 4200 patroli, ponad 260 lotniczych zadań transportowo-rozpoznawczych Samodzielnej Grupy owietrznej oraz ponad 500 konwojów i eskort . W efekcie intensywnych działań operacyjnych przechwycono ponad 15 ton materiałów do produkcji improwizowanych urządzeń

223 Żołnierze polscy, amerykańscy i afgańscy w czasie uroczystości przekazania dowodzenia w PKW Afganistan

Do zadań PKW należy udzielanie pomocy żołnierzom Afgańskiej Narodowej Armii oraz ich szkolenie wybuchowych (IED), ponad 130 granatów moździerzowych, 270 granatów róż- nego rodzaju (RPG, ręcznych), 42 miny, ponad 120 sztuk broni strzeleckiej, blisko 43 tysiące sztuk amunicji do broni strzeleckiej . Żołnierze przechwycili prawie 200 kg narkotyków . Wykryto i unieszkodliwiono ponad 100 podłożonych IED . Podczas operacji antyrebelianckich, prowadzonych wspólnie z siłami amerykańskimi i afgań- skimi, w walce poległo ponad 30 rebeliantów, a kolejnych 300 zostało zatrzymanych . Oprócz działalności stricte bojowej istotnym obszarem aktywności VIII zmiany były projekty rozwojowe, realizowane przez amerykańsko-polski Zespół Odbudowy Prowincji PRT oraz amerykański Zespół Wsparcia Rozwoju Rolnictwa (ADT) . W 2012 roku polska część PRT zrealizowała 32 projekty finansowane w ramach polskiej pomocy zagranicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych . Ich łączna wartość wyniosła ponad 16 mln złotych . Dokonano rozbudowy dróg, wodociągów i sieci energetycznej . Projekty wsparły przedsięwzięcia edukacyjne, resocjalizację, budowę społeczeństwa obywatelskiego . Większość inwestycji w infrastrukturę zrealizowano w ramach przygotowań do obchodów „Ghazni 2013”, kiedy stolica prowincji ma stać się światową stolicą kultury islamu . Jednym z najważniejszych zadań Polskich Sił Zadaniowych w prowincji Ghazni podczas VIII zmiany było szkolenie, nadzór i koordynacja działań 3 Brygady 203 Korpusu ANA oraz afgańskiej policji . Szkolenie afgańskiej armii realizowały OMLT, a policji POMLT . Polskie Siły Zadaniowe prowadziły także działania wspierające rozwój administracji afgańskiej na terenie prowincji Ghazni . Grupa ds . Zarządzania i Rozwoju Dystryktów, we współpracy CIMIC, PRT, ADT i innymi komórkami Sztabu oraz Zgrupowań Bojowych Polskich Sił Zadaniowych, realizowała projekty mające na celu rozwój dystryktów, aktywizację subgubernatorów, pomoc w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, służby zdrowia, edukacji, ochrony dziedzictwa kulturowego, reintegracji, pomoc w projekcie „Ghazni 2013” . W grudniu 2010 roku zainaugurowano cykliczne spotkania z subgubernatorami . Na pierwszym tego typu spotkaniu w bazie Ghazni spotkało się 14 subgubernatorów, gubernator prowincji, dowódca i oficerowie Task Force White Eagle .

Kalendarium VIII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego 28.10.2010 r. Z udziałem ambasadora RP w Afganistanie Macieja Langa, gubernatora prowincji Ghazni Musy Khana, dowódcy Regionalnego Wschód gen . dyw . Johna F . Campbella, zastępcy szefa sztabu Dowódcy Operacyjnego SZ gen . dyw . Jerzego Michałowskiego,

225 dowódców VII i VIII zmiany Polskich Sił Zadaniowych w bazie Ghazni odbyła się uroczystość przekazania misji kolejnej zmianie . 29.10.2010 r. Trzech polskich żołnierzy zostało niegroźnie poszkodowanych w wyniku eksplozji improwizowanego ładunku wybuchowego pod kołowym transporterem opancerzo- nym ROSOMAK . Do zdarzenia doszło w prowincji Ghazni, podczas wykonywania przez polskich żołnierzy wspólnego patrolu z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa . 2.11.2010 r. Polscy i amerykańscy lekarze uratowali 8-letnią afgańską dziewczynkę . Została ona przypadkowo ranna w wyniku strzelaniny pomiędzy rebeliantami a ochroną cywilnego konwoju, do której doszło w południowej części prowincji Ghazni . 4.11.2010 r. Dzieci z afgańskiej żeńskiej szkoły Johan Maleka High School w Ghazni otrzy- mały przybory szkolne zebrane przez swych rówieśników z Żagania i Szlichtyngowej . Zbiórkę darów zorganizowano w odpowiedzi na apel dowódcy VIII zmiany PKW w Afganistanie gen . bryg . Andrzeja Reudowicza . 4.11.2010 r. Dzięki precyzyjnie przygotowanej i przeprowadzonej przez żołnierzy Polskich Sił Zadaniowych w Afganistanie operacji, aresztowano ważnego przywódcę rebeliantów . 6.11.2010 r. W bazie Polskich Sił Zadaniowych FOB Ghazni odbyła się uroczystość przekazania dowodzenia PRT . W obecności gubernatora prowincji Ghazni Musy Khana oraz dowódcy Polskich Sił Zadaniowych gen . bryg . Andrzeja Reudowicza, dotychczasowy dowódca PRT kmdr Philip Kapusta przekazał swoje obowiązki na ręce nowego szefa polsko-amerykańskiego zespołu kmdr . Johna Doolittle`a . 8.11.2010 r. Ponad 100 ton żywności dotarło do najbiedniejszych Afgańczyków dzięki skutecznej operacji polskich żołnierzy w Afganistanie . Zaatakowany przez rebeliantów w prowincji Ghazni konwój z pomocą humanitarną został wsparty przez żołnierzy Polskich Sił Zadaniowych . Polacy zapobiegli przejęciu żywności przez talibów . 8.11.2010 r. Ponad 3000 mieszkańców miasta Ghazni zyskało dostęp do bieżącej wody pitnej dzięki zakończonej drugiej części projektu PRT, którego celem była rozbudowa sieci wodociągowej w południowej części stolicy prowincji .

226 11.11.2010 r. W obecności przedstawicieli władz cywilnych i wojskowych prowincji Ghazni, żołnierzy i pracowników Polskiego Kontyngentu Wojskowego oraz żołnierzy amery- kańskich na placu apelowym bazy Ghazni odbyły się uroczyste obchody Narodowego Święta Niepodległości . 16.11.2010 r. Sytuacja bezpieczeństwa w prowincji Ghazni, bieżące zadania PSZ w Afganistanie oraz realizacja projektów PRT były przedmiotem zainteresowania podczas roboczej wizyty w FOB Ghazni wiceministra spraw zagranicznych Jacka Najdera . 16.11.2010 r. Żołnierze Zgrupowania Bojowego „B” stacjonującego w bazie Warrior w afgańskiej prowincji Ghazni zorganizowali szurę, czyli spotkanie starszyzny plemiennej, aby poznać oczekiwania oraz problemy społeczności dystryktu Gelan . 16.11.2010 r. Ponad 70 kobiet z miasta Ghazni przez siedem miesięcy uczestniczyło w kursach języka angielskiego i komputerowych, zorganizowanych w ramach projektu przygotowanego przez polskich specjalistów PRT . 18.11.2010 r. Z okazji Dnia Niepodległości 11 listopada, radio Hamdard (Wspólna Ręka), działające przy Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie, we współpracy z lokalnym radiem przygotowało blok programowy prezentujący wiadomości o Polsce . 18.11.2010 r. Dowódca Polskich Sił Zadaniowych gen . bryg . Andrzej Reudowicz, podczas obchodzonego przez muzułmanów święta Id al-Adha, przekazał na ręce gubernatora prowincji Ghazni czarnego byka . Tym gestem, w imieniu Polski i służących w Afganistanie polskich żołnierzy, gen . Reudowicz wyraził szacunek dla muzuł- mańskiej religii . 19.11.2010 r. Dwóch żołnierzy PSZ zostało rannych w wyniku ostrzału polskiego patrolu z ręcznych granatników przeciwpancernych . 23.11.2010 r. 400 kobiet i dziewcząt z ośmiu afgańskich wiosek dystryktu Khwaja Omari poznało podstawy czytania, pisania i matematyki podczas kursu zorganizowanego przez polskich specjalistów z PRT w prowincji Ghazni .

227 24.11.2010 r. Przez kilkanaście dni żołnierze 1 kompanii zmotoryzowanej (kpzmot) Zgrupowania Bojowego „A” wspierali działania afgańskich sił bezpieczeństwa, tj . żołnierzy ANA i policjantów ANP w dystrykcie Ajiristan prowincji Ghazni . Operacja pk . „Autumn Adventure” była wspólnym działaniem mającym na celu utrzymanie odpowiedniego stopnia bezpieczeństwa w dystrykcie . 25.11.2010 r. PRT wspólnie z Departamentem Telekomunikacji i IT w Ghazni zakończyło rozbudowę Centrum Szkolenia Komputerowego przeznaczonego dla mieszkańców Ghazni . 25.11.2010 r. W bazie Ghazni uroczyście otwarto nowo wybudowaną kaplicę . 27.11.2010 r. Zespół Odbudowy Prowincji Ghazni zakończył projekt zabudowy koryta rzecz- nego w pobliżu wioski No Berja, tworząc tym samym bufor przeciwpowodziowy dla okolicznych mieszkańców . 29.11.2010 r. Żołnierze PSZ w Afganistanie podczas działań operacyjnych w prowincji Ghazni zatrzymali rebeliantów prowadzących aktywną działalność terrorystyczną . 2.12.2010 r. W trakcie dwóch operacji prowadzonych z afgańskimi siłami bezpieczeństwa w prowincji Ghazni polscy żołnierze zniszczyli fabrykę improwizowanych urządzeń wybuchowych . Żołnierze przejęli ponad 3,5 tony substancji służących do produkcji materiałów wybuchowych . 6.12.2010 r. Niemal 3000 dzieci z Ghazni rozpocznie naukę w nowej szkole, którą przekazał do użytku Zespół Odbudowy Prowincji . 6.12.2010 r. Głównodowodzący międzynarodowych wojsk ISAF w Afganistanie gen . David Petraeus przebywał z wizytą w polskiej bazie „White Eagle” w Ghazni . 9.12.2010 r. Specjaliści PRT Ghazni przygotowali cykl audycji radiowych poświęconych historii prawa afgańskiego, wychodząc w ten sposób naprzeciw problemowi niskiej świadomości publicznej w tym zakresie .

228 9.12.2010 r. Przedstawiciele polskiej części PRT przekazali do użytku przedszkole w mieście Ghazni . 15.12.2010 r. Uroczyste otwarcie biura łącznikowego przy urzędzie gubernatora prowincji Ghazni . W biurze pracują przedstawiciele sił koalicyjnych obecnych w prowincji Ghazni, m in. :. polscy i amerykańscy doradcy polityczni, specjaliści projektów rozwojowych, wsparcia rolnictwa, rozwoju dystryktów . 18.12.2010 r. Polska część PRT Ghazni, razem z amerykańską komórką ds . współpracy woj- skowo-cywilnej, wyposażyła Departament Informacji i Kultury w sprzęt biurowy, wspomagając jego personel w rosnących obowiązkach przed obchodami „Ghazni 2013” . 20.12.2010 r. Prawie 2300 paczek świątecznych od rodzin i ponad trzy tysiące kartek od przedszkolaków i uczniów z całej Polski z życzeniami świątecznymi otrzymali polscy żołnierze służący w Afganistanie . 23.12.2010 r. 14 subgubernatorów, gubernator prowincji, dowódca i oficerowie PSZ spotkali się na zebraniu poświęconym bieżącym sprawom dystryktów prowincji Ghazni . 27.12 .2010 r. Polscy i amerykańscy żołnierze z bazy w Ghazni przeprowadzili wspólną operację, w wyniku której przechwycono kilkadziesiąt granatów moździerzowych . 28.12.2010 r. Żołnierze ZB „A” z bazy Ghazni przeprowadzili operację cordon & search w miej- scowości Espandi nieopodal Ghazni . 28.12.2010 r. Polscy żandarmi służący w ramach Europejskich Sił Żandarmerii (EGF) w Mazar- e-Sharif uczestniczyli w uroczystościach promocji na pierwszy stopień oficerski słu- chaczy studium oficerskiego Afghan National Civil Ordered Police ANCOP . 31.12.2010 r. Żołnierze PSZ, współdziałając z amerykańskimi sojusznikami w dystrykcie Andar, przeprowadzili operację, w wyniku której zlikwidowano wytwórnie materiałów słu- żących do produkcji ładunków wybuchowych .

229 4.01.2011 r. Dzięki pomocy żołnierzy i personelu medycznego z Warrior na świat bezpiecz- nie przyszła afgańska dziewczynka, a równocześnie uratowane zostało życie jej matki . 5.01.2011 r. Żołnierze PKW w Afganistanie, współdziałając z afgańskimi siłami bezpieczeń- stwa, przeprowadzili operację, w wyniku której przechwycono kilkadziesiąt granatów moździerzowych oraz komponenty służące do produkcji improwizowanych urządzeń wybuchowych . 5–6.01.2011 r. Żołnierze ze składu 1 Pułku Specjalnego z Lublińca, wspólnie ze swoimi afgań- skimi partnerami, przeprowadzili dynamiczną operację w dystrykcie Giro, gdzie zlikwidowano wytwórnię improwizowanych urządzeń wybuchowych (IED) . 9.01.2011 r. W jednej z wiosek prowincji Ghazni, podczas polsko-afgańskiej operacji zatrzymano jednego z rebeliantów oraz wykryto kilka skrytek z dużą ilością broni i amunicji . 22.01.2011 r. Starszy szeregowy Marcin Pastusiak i cywilny ratownik medyczny Marcin Knap zginęli w wyniku eksplozji improwizowanego ładunku wybuchowego . Do ataku doszło w prowincji Ghazni . Dwóch innych członków załogi zostało rannych, a pozo- stałych poszkodowanych zaopatrzono ambulatoryjnie . 26.01.2011 r. W czasie manewru startu (tzw . ważenia) uległ uszkodzeniu śmigłowiec bojowy Mi-24 PSZ w Afganistanie . Prawdopodobną przyczyną awarii była usterka techniczna śmigła ogonowego lub ostrzał maszyny . 1.02.2011 r. Ukraińscy lekarze – chirurg, anestezjolog i internista – od początku lutego dołą- czyli do Polaków i Amerykanów w szpitalu polowym w Ghazni . 2.02.2011 r. Ponad 70 osób zebrało się na specjalnej konferencji poświęconej rolnictwu w prowincji Ghazni . Spotkanie zostało przygotowane przez żołnierzy amerykańskiego zespołu Agribusiness Development Team (ADT) . Celem spotkania było zwrócenie uwagi na kluczowe problemy rolnicze w prowincji i dystryktach oraz wypracowanie planów poprawy poziomu rolnictwa w prowincji .

230 3.02.2011 r. Ponad 279 ton żywności zostało rozdzielonych wśród najbiedniejszych afgańskich rodzin w dystrykcie Qarabagh . W jednej z największych w prowincji Ghazni akcji pomocy humanitarnej pomagali polscy żołnierze z 4 Taktycznego Zespołu Wsparcia CIMIC . 8.02.2011 r. Słodycze, napoje i drobne upominki przekazali żołnierze POMLT z bazy Vulcan dla dzieci z sierocińca w Ghazni . 8.02.2011 r. Ponad 150 afgańskich przedsiębiorców reprezentujących 105 firm wzięło udział w konferencji szkoleniowej zorganizowanej przez PRT Ghazni . Celem szkolenia było zapoznanie afgańskich przedsiębiorców z prowincji Ghazni z wymogami dotyczącymi składania ofert na organizowane przez PRT przetargi . 10.02.2011 r. 89 funkcjonariuszy policji afgańskiej otrzymało certyfikaty ukończenia kursu podoficerskiego, przeprowadzonego w szkole policji znajdującej się na terenie bazy PSZ w Ghazni . 16.02.2011 r. Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie, we współpracy z Departamentem Sprawiedliwości Prowincji Ghazni, zapoczątkował akcję, której celem jest przybliżenie społeczeństwu afgańskiemu wiadomości o systemie prawnym państwa . 21.02.2011 r. Przez trzy kolejne tygodnie w dystrykcie Giro żołnierze Zgrupowania Bojowego „Bravo”, wsparci żołnierzami Grupy Rozpoznawczej, wspólnie z afgańskimi siłami bezpieczeństwa prowadzili operację pk . „Sentry”, której celem było podniesienie poziomu bezpieczeństwa w dystrykcie Giro . 22.02.2011 r. Jeden z głównych komendantów talibskich działających w dystrykcie Andar, dowódca lokalnej grupy rebelianckiej oraz prawdopodobny zamachowiec-samobójca zostali zatrzymani przez żołnierzy PSZ w Afganistanie . 22.02.2011 r. Jurek Owsiak podziękował osobiście żołnierzom PKW za udział w XIX Finale Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy . W sumie na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy zebrano 13 540 dolarów i 7391 złotych, a także mniejsze kwoty w innych walutach .

231 25.02.2011 r. Polscy żołnierze zatrzymali jednego z głównych dowódców talibskich w afgańskim dystrykcie Qarabagh . 28.02.2011 r. Przybory szkolne, buty zimowe, koce, ubrania, śpiwory (ufundowane przez Caritas Polska) oraz kilkaset kilogramów produktów żywnościowych przekazali dzieciom z państwowego sierocińca w Ghazni specjaliści współpracy cywilno-wojskowej CIMIC . 2.03.2011 r. 4000 sztuk dresów, ciepłej bielizny, ręczników i spodenek sportowych przekazali funkcjonariuszom Afgańskiej Policji z prowincji Ghazni żołnierze PSZ w Afganistanie . 3.03.2011 r. Żołnierze ZB „B” stacjonujący w bazie Warrior zakończyli kolejną niekinetyczną operację mającą na celu wsparcie ludności dystryktów Gelan i Moqur w okresie zimowym . 4.03.2011 r. W bazie Ghazni uruchomiono nowe Centrum Operacji Taktycznych (TOC) PSZ w Afganistanie . 8.03.2011 r. Ponad 350 afgańskich kobiet uczestniczyło w obchodach Międzynarodowego Dnia Kobiet, zorganizowanego przy współudziale amerykańskich i polskich kobiet z prowincji Ghazni . 12.03.2011 r. Polscy żołnierze, prowadząc wspólną operację z funkcjonariuszami afgańskiej policji (ANP), dokonali aresztowania jednego z ważnych członków grupy rebelianckiej „Jahadi”, operującej w dystrykcie Gelan . 15.03.2011 r. Podczas operacji likwidacji talibskiej fabryki materiałów wybuchowych w dystrykcie Qarabagh, polscy żołnierze wykryli rakiety, granaty moździerzowe oraz gotowe do użycia improwizowane ładunki wybuchowe . 15.03.2011 r. W połowie marca do bazy Ghazni dotarła partia wozów MaxxPro Dash . To kolejny typ pojazdu minoodpornego dla żołnierzy PSZ w Afganistanie .

232 Polscy żołnierze na patrolu Obecność żołnierzy PKW budziła ciekawość dzieci z afgańskich wiosek 18.03.2011 r. Podczas dorocznej odprawy rozliczeniowo-koordynacyjnej kierowniczej kadry MON i Sił Zbrojnych RP, PKW w Afganistanie został wyróżniony tytułem hono- rowym „Przodujący Oddział Wojska Polskiego” . 20.03.2011 r. W jednej z wiosek prowincji Ghazni, w polsko-afgańskiej operacji wykryto pod- ziemną sieć tuneli, gdzie znajdowały się duże ilości broni, amunicji oraz materiały służące do produkcji improwizowanych ładunków wybuchowych . 22.03.2011 r. Specjalną konferencją w Ghazni uczczono Nowruz, tradycyjne święto nowego, 1390 roku według miejscowego kalendarza oraz rozpoczęcie afgańskiego roku szkolnego . 25.03.2011 r. W imieniu Prezydenta Stanów Zjednoczonych Baracka Obamy, głównodowodzący misją ISAF gen . David Petraeus udekorował polskiego oficera Wojsk Specjalnych jednym z najwyższych amerykańskich odznaczeń wojskowych – „Meritorious Service Medal” . 27.03.2011 r. W bazie Ghazni została otwarta wystawa malarstwa, na której swoje prace przed- stawiają artyści z miasta Ghazni . 1.04.2011 r. Kilkadziesiąt skrzynek z amunicją zawierającą ponad 35 tysięcy sztuk nabojów oraz znaczne ilości pocisków do ręcznych granatników przeciwpancernych wykryli polscy żołnierze podczas akcji przeprowadzonej w afgańskim dystrykcie Waghez . 3.04.2011 r. W bazie Ghazni w Afganistanie zmarł mł . chor . Bartosz Spychała . 6.04.2011 r. Medalami NATO nadanymi przez Sekretarza Generalnego Sojuszu zostali uhonorowani polscy żołnierze kończący VIII zmianę PKW . 10.04.2011 r. W południowej części prowincji Ghazni polscy żołnierze wykryli rebelianckie schowki z amunicją . Przejęcie kilkudziesięciu 82 mm granatów do dział bezodrzu- towych oraz pocisków do ręcznych granatników przeciwpancernych to efekt działań operacyjnych wywiadu wojskowego .

235 11.04.2011 r. W prowincji Ghazni specjaliści CIMIC zakończyli realizację kolejnego projektu z funduszu CERP (Commander’s Emergency Response Program) . Dzięki polskim żołnierzom zbudowano w miejscowości Janda boisko do piłki nożnej oraz dostarczono sprzęt sportowy . 12.04.2011 r. Trzech żołnierzy PSZ zostało lekko poszkodowanych w wyniku eksplozji przy- drożnego ładunku wybuchowego . Do zdarzenia doszło podczas nocnego konwoju realizowanego przez polskich żołnierzy w południowej części prowincji Ghazni . 13.04.2011 r. Kilkunastu amerykańskich oficerów i podoficerów służących wspólnie z polskimi żołnierzami w bazie Ghazni odznaczono medalami Wojska Polskiego . 13.04.2011 r. W bazie Bagram dowódca Dowództwa Regionalnego Wschód gen . dyw . John F . Campbell wyróżnił, w imieniu Prezydenta Stanów Zjednoczonych, gen . bryg . Krzysztofa Motackiego odznaczeniem „The Meritorious Service Medal” . 18.04.2011 r. Postępy procesu reintegracji, zagadnienia prawne, tegoroczne projekty rozwojowe – to niektóre tematy spotkania przedstawicieli PSZ z gubernatorem i 12 subgubernatorami prowincji Ghazni . 20.04.2011 r. W Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie, po długotrwałym leczeniu zmarł st . szer . Paweł Staniaszek . Był żołnierzem VI zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie . Został ranny 9 października 2009 roku w prowincji Wardak, gdy pod jednym z pojazdów typu MRAP Cougar eksplodował improwizowany ładunek wybuchowy . 20.04.2011 r. Z udziałem ministra obrony narodowej Bogdana Klicha, w polskiej bazie Ghazni odbyła się uroczystość przekazania dowodzenia kolejnej zmianie PKW .

IX zmiana PKW Afganistan 21 kwietnia 2011 roku w bazie Ghazni VIII zmiana Polskiego Kontyngentu Wojskowego przekazała odpowiedzialność za bezpieczeństwo w prowincji Ghazni żołnierzom IX zmiany. Dowódcą został gen. bryg. Sławomir Wojciechowski.

236 W skład IX zmiany weszli żołnierze z: • 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej z Międzyrzecza • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego • 1 Brzeskiej Brygady Saperów z Brzegu • 9 Warmińskiego Pułku Rozpoznawczego z Lidzbarka Warmińskiego • Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej z Kielc • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Wojsk Specjalnych • Żandarmerii Wojskowej . Około 2500 żołnierzy i pracowników wojska stacjonowało w bazach: Bagram, Gardez, Ghazni, Giro, Kabul, Warrior, Vulcan . Przez sześć miesięcy polscy żołnierze IX zmiany PKW Afganistan, wraz z afgań- skimi żołnierzami i policjantami przeprowadzili prawie 14 000 różnych zadań bojowych w dzień i w nocy . Zlikwidowali prawie 60 skrytek na środki walki, 200 improwizowanych ładunków wybuchowych IED, przejęli i zlikwidowali 8,5 tony materiałów wybuchowych przeznaczonych na miny pułapki, ponad 650 sztuk rakiet, pocisków artyleryjskich i granatów różnego rodzaju, 75 000 sztuk amunicji . Zabito 140 rebe- liantów, a 270 aresztowano . Duży wkład w działalność operacyjną kontyngentu wniosły akcje przeprowadzone przez żołnierzy Zgrupowania Sił Specjalnych . Dzięki ich zaangażowaniu m .in . odbito trzech zakładników przetrzymywanych przez talibów, w tym przedstawiciela afgań- skiego Ministerstwa Edukacji, zatrzymano sześciu rebeliantów z listy najbardziej poszukiwanych celów w Afganistanie tzw . JPEL (Joint Prioritized Effects List) . Żołnierze wojsk specjalnych przechwycili kilka kamizelek samobójcy oraz skradzioną karetkę wypełnioną materiałem wybuchowym o wadze 500 kg . W 2011 roku specjaliści z polskiej części PRT Ghazni wydali przeszło 22 mln złotych na 33 projekty przeprowadzone w prowincji Ghazni . Polacy skupili swoje dzia- łania głównie na mieście i dystrykcie Ghazni, a amerykańska część PRT w pozostałych miejscach prowincji . Ponadto żołnierze CIMIC, we współdziałaniu z amerykańskim PRT oraz Zespołem ds . Rozwoju Rolnictwa ADT (Agribuissness Development Team), realizowali mniejsze projekty w ramach funduszy CERP (Commanders Emergency Response Program) . Polegały one na interwencyjnym działaniu pomocowym na kwotę jednorazową do 5000 dolarów . Razem polscy i amerykańscy żołnierze prowadzą lub już zakończyli 58 projektów pomocowych na łączną kwotę przeszło 30 mln dolarów .

237 Podczas IX zmiany polscy żołnierze pełnili również obowiązki w ramach Misji Szkoleniowej NATO w Afganistanie NTM-A (NATO Training Mission – Afghanistan) . Rozmieszczeni w kilku ośrodkach szkoleniowych w Rashmore, Mazar- e-Shariff, Adraskan, Ghazni i Gardez zajmowali się przygotowywaniem szeregowych, podoficerów oraz oficerów na potrzeby wojska i policji . Przeprowadzili 56 kursów, które ukończyło przeszło 5400 żołnierzy i funkcjonariuszy policji .

Kalendarium IX zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego 21.04.2011 r. Z udziałem ministra obrony narodowej Bogdana Klicha w polskiej bazie Ghazni odbyła się uroczystość przekazania dowodzenia kolejnej zmianie PKW . Podczas uro- czystości szefowi resortu obrony towarzyszyli m .in :. ambasador RP w Afganistanie Maciej Lang, gubernator prowincji Ghazni Musa Khan, dowódca CJTF-101 gen . dyw . John F . Campbell, dowódca Operacyjny SZ gen . broni Edward Gruszka oraz dowódcy VIII i IX zmiany Polskich Sił Zadaniowych . 27.04.2011 r. ADT uroczyście rozpoczęło projekt infrastrukturalny, którego celem jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa w budynkach mieszczących siedzibę władz prowincji Ghazni . 27.04.2011 r. Dowódca 1 kompanii piechoty zmotoryzowanej ZB „B” przejął dowodzenie w polskiej bazie Giro . 28.04.2011 r. Polscy żonierze IX zmiany PKW odnieśli pierwsze sukcesy już w pierwszych kilku dniach misji . Aresztowali Mullaha Bashara i Riaha Sudina znajdujących się na liście, najbardziej poszukiwanych rebeliantów oraz przechwycili materiały do produkcji improwizowanych urządzeń wybuchowych . 3.05.2011 r. Żołnierze i pracownicy PKW uroczyście obchodzili 220 . rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja . 3.05.2011 r. Skoordynowana akcja Samodzielnej Grupy Powietrzno-Szturmowej oraz żołnierzy ZB „B” i patrolu rozminowania RCP (Road Clearance Package) udaremniła próbę zasadzki na polsko-amerykańską kolumnę pojazdów zmierzającą z bazy Warrior do miejscowości Moqur .

238 5.05.2011 r. Polscy specjaliści PRT zorganizowali program edukacji ekologicznej i konkurs rysunku dla uczniów . 10.05.2011 r. W wyniku wymiany ognia z rebeliantami rannych zostało trzech polskich żołnierzy . Do zdarzenia doszło w centralnej części prowincji Ghazni w dystrykcie Qarabagh . 14.05.2011 r. Bezpieczeństwo w dystrykcie Giro było głównym tematem spotkania żołnierzy PSZ z przedstawicielami władz dystryktu, ASB i starszyzną plemienną, które odbyło się w pobliżu polskiej bazy . 18.05.2011 r. Zespół specjalistów PRT, w porozumieniu z komendą bazy wsparł Departament Edukacji prowincji Ghazni – przekazano wełnę mineralną, która ma być wykorzy- stana przy budowie nowych szkół . 18.05.2011 r. Żołnierze Zgrupowania Bojowego „B”, wspólnie z Agańską Armią Narodową (ANA), przeprowadzili operację mającą na celu zlokalizowanie oraz zlikwidowanie skrytek i miejsc przechowywania broni rebeliantów . Celem akcji było przeszukanie wioski Kadi Jan Moradi, położonej niedaleko bazy PSZ Qarabagh . 18.05.2011 r. Mullah Abdul Manan, znajdujący się na liście najbardziej poszukiwanych rebelian- tów w Afganistanie (Join Prioritized Effective List – JPEL), został pojmany podczas nocnej operacji żołnierzy polskich wojsk specjalnych w dystrykcie Andar . 19.05.2011 r. W Akademii Szkolenia Policji w Ghazni odbyła się uroczysta promocja 169 funkcjonariuszy A NP . 21.05.2011 r. W bazach PSZ w prowincji Ghazni gościł nowy dowódca Dowództwa Regionu Wschód (Regional Command East) gen . dyw . Dan Allyn . 21–22.05.2011 r. Oficerowie Służby Wywiadu Wojskowego (SWW), żołnierze ze ZB „A” oraz zgrupowania Sił Specjalnych przejęli znaczne ilości środków walki w Ghazni .

239 23.05.2011 r. Dowódca PSZ gen . bryg . Sławomir Wojciechowski i gubernator prowincji Ghazni Mussa Khan dokonali uroczystego otwarcia gospodarstwa demonstracyjnego oraz nowych obiektów urzędu rolnictwa dystryktu Jaghori . 26.05.2011 r. Zastępca ambasadora Stanów Zjednoczonych Ameryki w Afganistanie Earl Anthony Wayne złożył wizytę w prowincji Ghazni . Celem wizyty amerykańskiego dyplomaty były szeroko rozumiane sprawy rozwoju prowincji, za którą odpowiedzialni są polscy i amerykańscy żołnierze . 2.06.2011 r. Starszy kapral Jarosław Maćkowiak zginął, a dwóch innych żołnierzy zostało lekko rannych podczas ataku na patrol Polskich Sił Zadaniowych, do którego doszło w prowincji Ghazni . 9–11.06.2011 r. Ponad 250 żołnierzy ASB prowadziło operację przeciw talibom w dystrykcie Qarabagh, w południowej części prowincji Ghazni . Działania ASB wspierał także PKW, a w szczególności pododdziały ze ZB „B” . 11.06.2011 r. Z okazji święta Żandarmerii Wojskowej w bazie Vulcan odbyła się uroczysta zbiórka z udziałem dowódcy PKW gen . bryg . Sławomira Wojciechowskiego . 12.06.2011 r. W bazie Warrior, podczas powrotu z działań bojowych wykonywanych w ramach Sił Szybkiego Reagowania, awaryjnie lądował śmigłowiec Mi-24 . 17.06.2011 r. Podczas wspólnego patrolu z ASB polscy żołnierze wojsk specjalnych odnaleźli pociski artyleryjskie oraz kilkanaście min pułapek, w tym trzy 40-kilogramowe IED . 18.06.2011 r. Wizyta szefa Sztabu Generalnego WP gen . Mieczysława Cieniucha w Afganistanie . 19.06.2011 r. Polskie Siły Zadaniowe, w ramach walki z przestępczością zorganizowaną, prze- prowadziły udaną operację przejęcia 106 kg narkotyków . 20.06.2011 r. Dzięki akcji zorganizowanej przez polskich żołnierzy ponad 100 mieszkańców dystryktu Gelan miało okazję skorzystać z opieki polskich lekarzy i personelu medycznego .

240 22.06.2011 r. Z okazji święta 25 Brygady Kawalerii Powietrznej w bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka żołnierzy wchodzących w skład Samodzielnej Grupy Powietrzno- Szturmowej (SGPSz) . 27.06.2011 r. W obecności starszyzny dystryktu oraz ponad 100 uczniów społecznej szkoły koranicznej uroczyście położono kamień węgielny pod budowę nowej placówki oświatowej dla mieszkańców dystryktu Gelan . 28.06.2011 r. Minęły trzy lata działania polskiego Zespołu Specjalistów PRT Ghazni . 17.07.2011 r. W District Center w Waghez odbyła się szura . Była to okazja dla Afgańczyków, aby skorzystać z porady lekarskiej w zorganizowanym tam przez Polaków punkcie medycznym . 22–23.07.2011 r. Żołnierze Wojsk Specjalnych przeprowadzili szereg skutecznych operacji, które doprowadziły m in. . do zatrzymania niebezpiecznych terrorystów poszukiwanych przez siły koalicyjne . 23.07.2011 r. W północnej części prowincji przeprowadzono kolejną operację ASB, wspieraną przez żołnierzy ZB „A” oraz zespoły doradczo-łącznikowe ds . szkolenia afgańskiej armii i policji (OMLT i POMLT) . Rezultaty to m in. :. czterech zatrzymanych rebe- liantów oraz znaczne ilości przejętej broni i materiałów wybuchowych . 23.07.2011 r. Żołnierze polscy, amerykańscy i afgańscy przeprowadzili kilka niezależnych misji w różnych miejscach prowincji, w wyniku których poległo siedmiu rebeliantów . 25.07.2011 r. Ceremonia wkopania kamienia węgielnego pod budowę tamy zainauguro- wała rozpoczęcie projektu zarządzania zasobami wodnymi w dystrykcie Deh Yak w Afganistanie . Przedsięwzięcie realizowane jest przy współudziale i ze środków Zespołu ds . Rozwoju Rolnictwa ADT (Agriculture Development Team) . 28.07.2011 r. Podczas wykonywania zadań w ramach operacji pk . „White Eagle Fury” doszło do ataku na polski patrol . W wyniku odniesionych ran zginął st . szer . Paweł Poświat .

241 4.08.2011 r. Z wizytą w Ghazni przebywał dowódca Dowództwa Regionu Wschód (Regional Command East) gen . dyw . Daniel Allyn, który spotkał się m in. . z dowódcą PKW gen . bryg . Sławomirem Wojciechowskim, przedstawicielami administracji prowincji oraz żołnierzami ZB „A” . 9.08.2011 r. Żołnierze jednostki specjalnej GROM oraz komandosi Afgańskich Sił Bezpieczeństwa przeprowadzili operację uwolnienia zakładnika w pobliżu wioski Sahib Khan w dystrykcie Andar . 12.08.2011 r. Wizyta dowódcy operacyjnego Sił Zbrojnych gen . broni Edwarda Gruszki w Afganistanie . 15.08.2011 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka z okazji Święta Wojska Polskiego . 16.08.2011 r. Po raz pierwszy od objęcia dowodzenia nad wojskami NATO w Afganistanie czterogwiazdkowy gen . z Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych John R . Allen odwiedził polskich żołnierzy w Ghazni . 18.08.2011 r. Atak na polski patrol, w wyniku którego zginął saper st . szer . Szymon Sitarczuk . 20.08.2011 r. Żołnierze 2 kompanii piechoty 1 kandaku ANA w bazie Vulcan w Afganistanie ćwiczyli umiejętności taktyczne i strzeleckie pod okiem polskich instruktorów z OMLT-2 . 20.08.2011 r. Polscy żołnierze przechwycili 11 gotowych do podłożenia improwizowanych urządzeń wybuchowych IED o masie ponad 310 kg oraz aresztowali członków grupy przestępczej działającej na południu prowincji Ghazni . 31.08.2011 r. W godzinach wieczornych miał miejsce ostrzał bazy Warrior . W wyniku zdarzenia niegroźnie rannych zostało dwóch polskich żołnierzy i pracownik wojska .

242 1.09.2011 r. Żołnierze Zgrupowania Bojowego „B” wyeliminowali w walce dwóch rebelian- tów, a żołnierze zgrupowania „A” zlikwidowali kolejną skrytkę z niebezpiecznymi materiałami do produkcji min pułapek . 4.09.2011 r. Ponad 40 strażaków, policjantów oraz urzędników z prowincji Ghazni otrzymało certyfikaty ukończenia kursu podstawowego dla strażaków oraz kursu dotyczącego zarządzania w sytuacjach kryzysowych . 5.09.2011 r. W siedzibie Komendy Głównej Policji w Ghazni odbyło się pierwsze szkolenie zorganizowane przez Grupę ds . Zarządzania i Rozwoju Dystryktów, którego uczestniczkami były afgańskie policjantki . 11.09.2011 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka z okazji święta Wojsk Lądowych oraz 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej z Żagania . 11.09.2011 r. Ratownicy z 8 Zespołu Doradczo-Łącznikowego ds . szkolenia afgańskiej policji (POMLT-8), stacjonujący w bazie Giro pomogli afgańskiemu chłopcu . 18.09.2011 r. Edukacja ponad 7000 uczniów, problemy szyitów zamieszkujących Ghazni, współpraca z wojskami koalicji oraz sprawy związane z reintegracją, to tematy, jakie poruszane były podczas pierwszej w historii PKW szury szyickich mułłów . 19.09.2011 r. Żołnierze IX zmiany PKW przejęli i zniszczyli ponad 600 kg materiałów służących do produkcji improwizowanych urządzeń wybuchowych . 22.09.2011 r. Z wizytą w Ghazni przebywał przedstawiciel NATO w Afganistanie ambasador Simon Grass . 23.09.2011 r. Żołnierze Zgrupowania Bojowego „A”, wsparci innymi pododdziałami oraz komórkami ze składu PSZ, spotkali się w dystrykcie Waghez z przedstawicielami lokalnych władz oraz policji . Głównym tematem rozmów były sprawy bezpieczeństwa oraz rozwój regionu .

243 28.09.2011 r. Minister Abdul Khaliq Farah, zajmujący się sprawami lokalnych samorządów oraz ambasador Polski w Afganistanie Maciej Lang spotkali się w Ghazni z przedstawicielem wojsk koalicyjnych gen . bryg . Sławomirem Wojciechowskim . 3.10.2011 r. Dowódca PKW gen . bryg . Sławomir Wojciechowski oraz jego zastępca płk Michael Haerr, za nienaganną służbę i zaangażowanie podczas wykonywania zadań w Afganistanie odznaczyli polskich i amerykańskich żołnierzy medalami NATO . 4.10.2011 r. W trakcie patrolu wykonywanego przez żołnierzy ZB „B”, w celu sprawdzenia realizacji projektów PRT, na drodze highway-1, pod pojazdem typu MRAP eksplodo- wał improwizowany ładunek wybuchowy IED . W wyniku zdarzenia zginął st . szer . Rafał Nowakowski . Dwóch innych żołnierzy zostało niegroźnie poszkodowanych . 5.10.2011 r. Polski Zespół Odbudowy Prowincji oddał do użytku kolejny projekt zrealizowany w trakcie IX zmiany PKW – ogrodzenie siedziby burmistrza miasta, wraz z poste- runkiem ochronnym . 8-9.10.2011 r. Mawlawi Shafiq, znajdujący się na liście JPEL – najbardziej poszukiwanych rebe- liantów w Afganistanie, został schwytany przez żołnierzy Zgrupowania Sił Specjalnych . 9.10.2011 r. Żołnierze i cywilni pracownicy wojska pełniący służbę w strukturach PKW w Afganistanie wzięli udział w wyborach do parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej . 23.10.2011 r. W trakcie patrolu, wykonywanego przez żołnierzy Zgrupowania Bojowego „B”, pod KTO ROSOMAK eksplodował improwizowany ładunek wybuchowy IED . W wyniku zdarzenia zginął st . szer . Mariusz Deptuła . Poważnie ranny został inny żołnierz załogi .

X zmiana PKW Afganistan 26 października 2011 roku w bazie Ghazni nastąpiło przekazanie dowodzenia między IX i X zmianą Polskiego Kontyngentu Wojskowego. Dowódcą X zmiany został gen. bryg. Piotr Błazeusz. W skład X zmiany weszli żołnierze z: • 16 Dywizji Zmechanizowanej z Elbląga

244 • 12 Dywizji Zmechanizowanej ze Szczecina • 15 Brygady Zmechanizowanej z Giżycka • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 9 Brygady Kawalerii Pancernej z Braniewa • 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej z Bartoszyc • 21 Brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa • 23 Śląskiej Brygady Artylerii z Bolesławca • 10 Opolskiej Brygady Logistycznej z Opola • 2 Mazowieckiego Pułku Saperów z Kazunia Nowego • 9 Warmińskiego Pułku Rozpoznawczego • 56 Kujawskiego Pułku Śmigłowców Bojowych z Inowrocławia • Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych z Kielc • Wojsk Specjalnych • Żandarmerii Wojskowej . Od 20 października 2011 roku Polskie Siły Zadaniowe „Biały Orzeł ” zrealizowały blisko 1300 operacji kinetycznych (w tym 43 operacje i ponad 1200 patroli) oraz ponad 7200 operacji niekinetycznych . Główny wysiłek skupiony był na realizacji zadań bojowych w ramach kampanii zimowej pod kryptonimem „Eagle Rampage”, w trakcie której przeprowadzono operację „Devil Hammer”, polegającą na przekazaniu odpowiedzialności za południową część prowincji Ghazni . Skuteczność działalności operacyjnej w prowincji Ghazni doprowadziła do tego, że PSZ zidentyfikowały i zlikwidowały dwa duże składy środków bojowych weapon( cache) . W jednym z nich, zwanym „kaszakiem stulecia”, przechowywano blisko 840 sztuk różnego rodzaju materiałów wybuchowych, o łącznej masie około 6,5 tony . W drugim co do wielkości składzie środków bojowych odkryto 4,5 tony saletry amonowej, służącej rebeliantom jako podstawowy składnik do produkcji improwizowanych ładunków wybuchowych . Łącznie żołnierze X zmiany zlikwidowali blisko 60 składów ze środkami bojowymi . Spośród wszystkich jednostek rejonu RC East polscy żołnierze odnotowali najwyższy poziom wykrywalności tych niebezpiecznych miejsc . Należy dodać, że pod względem skuteczności odnajdywania oraz neutralizacji IED Polskie Siły Zadaniowe „Biały Orzeł” w ostatnim miesiącu 2011 roku oraz w pierwszych miesiącach 2012 roku wykazał się najwyższą, bo blisko 85%, skutecznością . Żołnierze PSZ przejęli prawie 13 000 kg materiałów do produkcji IED i blisko 22 000 różnego rodzaju środków bojowych . Pododdziały zgrupowań bojowych wyeliminowały z walki ponad 290 rebeliantów .

245 W wyniku prowadzonych na szeroką skalę działań operacyjnych przez X zmianę zatrzymano dziewięciu rebeliantów z listy najbardziej poszukiwanych terrorystów JPEL . Najważniejsi z nich to Mulla Abdul Wakhil oraz Maulawi Mohammad Wali . Operacja zatrzymania Maulawi Mohammad Wali była przeprowadzona na podstawie nakazu aresztowania wystawionego przez prokuraturę prowincji Ghazni i była to pierwsza tego typu operacja przeprowadzona przez polskie siły specjalne w Afganistanie . Współpraca PSZ z operatorami Wojsk Specjalnych oraz amerykań- skimi Siłami Specjalnymi doprowadziła do uwolnienia trzech zakładników . Transition to rozpoczęcie procesu przekazania odpowiedzialności . To pierwszy krok do przejęcia zobowiązania i odpowiedzialności przez administrację afgańską za prowincję Ghazni . Uroczysta ceremonia rozpoczęcia procesu transition odbyła się 12 stycznia z udziałem przewodniczącego JANIB (Joint Afghan-NATO Inteqal Board) dr . Ashrafa Ghani Ahmad Zai z Kabulu, gubernatora prowincji Ghazni Musa Khana, zastępcy dowódcy Dowództwa RC-East ds . rozwoju gen . bryg . McQuillana, zastępcy dowódcy dywizji ds . politycznych Grega Hugera oraz dowódcy Polskich Sił Zadaniowych gen . bryg . Piotra Błazeusza . 10 stycznia 2012 roku przyjęto w podporządkowanie dowódcy PSZ drugie ame- rykańskie batalionowe Zgrupowanie Bojowe „Creek” . Było to planowane działanie, uzgodnione z ISAF oraz oznaka dużego zaufania dla zdolności dowództwa i sztabu PSZ X zmiany . Przez miesiąc w podporządkowaniu PSZ było również Brygadowe Zgrupowanie Bojowe „Devil” . 7 kwietnia zakończył się proces rozmieszczania Polskich Sił Zadaniowych zgodnie z wcześniejszymi międzynarodowymi ustaleniami . Dotychczasowe „polskie” bazy: Warrior, Aryana i Giro przekazano amerykańskim żołnierzom z ZB „Devil” . Sposób dowodzenia pozostał bez zmian, nadal wszystkie siły Sojuszu podlegały natowskiemu dowództwu operacji . Strefa odpowiedzialności „White Eagle” obejmowała dziewięć dystryktów: Nawur, Ajiristan, Rashidan, Jaghato, Waghez, Ghazni, Zana Khan, Khawja Omari, Koghani oraz dodatkowo Andar i Deh Yak, w których stacjonowały pododdziały, podporządkowanego PSZ, batalionowego ZB „Black Scarves” . Zespół Odbudowy Prowincji od momentu przejęcia obowiązków zakończył realizację 14 projektów na kwotę blisko 3,8 mln dolarów . Do najważniejszych należy zaliczyć budowę składowiska odpadów dla Ghazni, modernizację dróg w centrum miasta oraz tereny zielone nad rzeką Ghazni . Zaplanowano 21 projektów zasadni- czych na kwotę prawie 7 mln dolarów, w tym: 14 projektów infrastrukturalnych, cztery zakupowe i trzy szkoleniowe . Wśród przygotowanych projektów znalazła się

246 modernizacja kolejnych sektorów drogi w centrum Ghazni, budowa zapory wodnej dla Marbulagh w dolinie Hokopii, a także budowa szkoły Qala-E-Now Kwajah Roshale . W zakresie działalności niekinetycznej zorganizowano i przeprowadzono zamie- rzenia o różnym charakterze, m in. . spotkania z przedstawicielami administracji lokalnej, starszyzny plemiennej oraz społeczności afgańskiej, w tym po raz pierwszy shury w dystrykcie Zanakhan . Wyposażono klasy w biurka i krzesła, które były darem od władz miasta Giżycka . Na ręce dyrektora szpitala przekazano również leki i środki opatrunkowe . W ambulatorium w bazie Ghazni, udzielono pomocy żołnierzom oraz ponad 800 pacjentom lokalnym . Najbardziej potrzebujący otrzymali m in. :. koce, odzież na zimę, a także środki czystości i zabawki dla dzieci . Na terenie bazy Ghazni odbyło się największe spotkanie przedstawicieli świata religijnego z żołnierzami PSZ . W spotkaniu uczestniczyło ponad 30 mułłów, czyli nauczycieli praw religijnych i doktryn islamu z terenu Ghazni, a także dystryktów wchodzących w skład prowincji . Priorytetowym zadaniem X zmiany było zapewnienie płynnego procesu przekazywania Afgańskim Siłom Bezpieczeństwa odpowiedzialności za szkolenie, planowanie i prowadzenie operacji . Główny wysiłek w tym zakresie spoczywał na żołnierzach szkolących ANA z OMLT i policjantów POMLT . Żołnierze doradzali i szkolili dowództwo, wraz z personelem komórek sztabowych 3 Brygady ANA oraz funkcjonariuszy policji afgańskiej AUP (Afghan Uniformed Police) . Zespoły OMLT i POMLT, wspólnie z ASB wzięły udział w blisko 660 operacjach . Od chwili przejęcia odpowiedzialności przez X zmianę PKW, tj . od października 2011 do końca marca 2012 roku poziom partneringu wzrósł z 52% do 91% . Zgrupowania Bojowe „Alfa” i „Bravo” przeprowadziły 243 spotkania i odprawy koordynacyjne z dowództwami i sztabami strony afgańskiej, w zakresie planowania działań na wszystkich szczeblach dowodzenia . Podczas X zmiany PKW sukcesem zakończyła się polsko-afgańska operacja w Paktice . Odzyskano cenny artefakt – głowę Buddy . Jest to fragment większej statuetki, który pochodzi prawdopodobnie z II lub III wieku naszej ery . Głowę odzyskano w czasie wspólnej akcji kompanii specjalnej policji afgańskiej oraz żołnierzy zgrupowania wojsk specjalnych . Operacja miała na celu przeciwdziałanie próbom przemytu dzieł sztuki . Artefakt podczas spotkania w Kabulu przekazał gen . bryg . Piotr Błazeusz ministrowi Informacji, Kultury i Turystyki Sayedowi Makhdum Rahinowi, w obecności ambasadora RP w Afganistanie Macieja Langa .

247 Kalendarium X zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

26.10.2011 r. Przekazanie obowiązków pomiędzy Dowódcą IX zmiany gen . bryg . Sławomirem Wojciechowskim, a jego następcą gen . bryg . Piotrem Błazeuszem . Podczas uroczy- stości obecny był minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak . 1.11.2011 r. Załogi polskich śmigłowców i polsko-afgańska grupa szybkiego reagowania odparły atak na posterunek afgańskiej policji w dystrykcie Rashidan . 6.11.2011 r. Przedstawiciele PKW, na zaproszenie gubernatora prowincji Ghazni Musa Khana, wzięli udział w obchodach muzułmańskiego Święta Id al-Adha (Święto Ofiarowania) . 9.11.2011 r. Rozmowy gubernatora prowincji Ghazni Musa Khana i szefa policji dystryktu Gelan z władzami oraz mieszkańcami dystryktu na temat programu ALP (Afghan Local Police) dotyczącego zwiększenia poziomu bezpieczeństwa w regionie . 11.11.2011 r. Obchody polskiego Święta Niepodległości w Afganistanie . 12.11.2011 r. Zespół Odbudowy Prowincji oddał do użytku kolejny projekt zrealizowany w trakcie X zmiany PKW – mechaniczną oczyszczalnię ścieków oraz składowisko odpadów dla miasta Ghazni . 13.11.2011 r. W dystrykcie Waghez PSZ, wspólnie z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa zakoń- czyły operację „Cavalier”, której głównym celem było doskonalenie współdziałania polskich i afgańskich żołnierzy . 15.11.2011 r. W bazie Ghazni otwarto nowe studio radia Hamdard . 18.11.2011 r. Wizyta w bazie Ghazni gen . dyw . Daniela B . Allyna, dowódcy Dowództwa Regionalnego Wschód (RC-East) . 19–20.11.2011 Polscy żołnierze Zespołu Sił Specjalnych schwytali Mulla Abdul Wakhila, rebelianta współodpowiedzialnego za śmierć polskiego żołnierza, sierż . Szymona Sitarczuka .

248 21.11.2011 r. Polscy żołnierze przekazali dziennikarzom narodowej stacji telewizyjnej z Ghazni nowe wyposażenie do studia i sprzęt do realizacji materiałów telewizyjnych . 21.11.2011 r. Spotkanie w Afgańskim Centrum Zarządzania Kryzysowego dowódców odpowiedzialnych za bezpieczeństwo we wschodnim regionie Afganistanu: dowódcy 505 obszaru policji w Afganistanie gen . dyw . Gulnabiego Ahmadzai, gen . bryg . Gordona B . Davisa – dowódcy RC-East DCG-AD (ang . Deputy Commanding General – Afghan National Security Forces Development), gen . bryg . Piotra Błazeusza – dowódcy PSZ oraz gen . bryg . Mohammada Dawooda Shah Wafadara – dowódcy 3 brygady ANA (ang . Afghan National Army) . 22.11.2011 r. W Departamencie ds . Uchodźców i Repatriantów w Ghazni dokonano odbioru technicznego studni z pompą, projektu realizowanego w ramach funduszu CERP (Commander’s Emergency Response Program) . 23.11.2011 r. Żołnierze ze Zgrupowania Sił Specjalnych zlikwidowali skład materiałów wybuchowych znajdujący się wiosce Sakhi Kheyl w dystrykcie Abband . 25.11.2011 r. W ramach projektu przygotowanego przez Zespół Specjalistów PRT ponad 50 szkół w prowincji Ghazni otrzymało 200 namiotów . 26.11.2011 r. W Ghazni odbyło się spotkanie dotyczące przejmowania przez Afgańczyków odpo- wiedzialności za prowincję . Gospodarzem spotkania, które odbyło się w rezydencji gubernatora prowincji, był przewodniczący Komisji ds . Koordynacji Przekazywania Odpowiedzialności dr Ashraf Ghani Ahmad Zai z Kabulu . 30.11.2011 r. Wizyta w bazie Ghazni dowódcy IJC gen . broni Curtisa M . Scaparrottiego . 2.12.2011 r. Polscy żołnierze, we współdziałaniu z funkcjonariuszami afgańskiego Zarządu Bezpieczeństwa Narodowego (NDS) i wsparciu Samodzielnej Grupy Powietrzno- Szturmowej, zatrzymali Mahammada Omara, odpowiedzialnego za organizowanie ataków na żołnierzy Polskich Sił Zadaniowych w dystrykcie Giro .

249 3.12.2011 r. Żołnierze Polskich Sił Zadaniowych zlikwidowali jeden z większych nielegalnych składów amunicji w prowincji Ghazni . 9.12.2011 r. Zespół Odbudowy Prowincji przekazał uczniom szkoły Shamir z Ghazni biurka, krzesła, książki do nauki angielskiego oraz przybory szkolne . 16.12.2011 r. Polscy żołnierze z wojsk specjalnych wraz z funkcjonariuszami sił specjalnych afgańskiej policji zatrzymali groźnego terrorystę – mułłę Muhammada Wali, odpowiedzialnego za planowanie i koordynację ataków na wojska koalicji oraz afgańskie siły bezpieczeństwa . 18.12.2011 r. Głowa Buddy, cenny artefakt odzyskany we wspólnej afgańsko-polskiej operacji, została przekazana Ministrowi Kultury Afganistanu . 21.12.2011 r. Pierwsze spotkanie dowódcy PSZ gen . bryg . Piotra Błazeusza ze starszyzną dystryktu Giro . 21.12.2011 r. W wyniku ataku na polski patrol zginęło pięciu polskich żołnierzy z 20 Brygady Zmechanizowanej w Bartoszycach: st . kpr . Piotr Ciesielski, st . szer . Łukasz Krawiec, st . szer . Marcin Szczurowski, st . szer . Marek Tomala, szer . Krystian Banach . 22.12.2011 r. W bazie Ghazni zmarł polski żołnierz, sierż . Zbigniew Biskup . 28.12.2011 r. Żołnierze CIMIC przekazali pomoc humanitarną dla uczniów szkoły znajdującej się w wiosce Petaw w dystrykcie Gelan . 3.01.2012 r. W bazie „Ghazni” odbyło się spotkanie przedstawicieli ministerstw: finansów, edukacji i rolnictwa Islamskiej Republiki Afganistanu . 5.01.2012 r. Dowódca 25 Brygady Kawalerii Powietrznej, gen . bryg . Marek Sokołowski, zgodnie z rozkazem szefa SG WP, został zastępcą dowódcy do spraw koalicyjnych Regionalnego Dowództwa Wschód (RC-E – Regional Command & East) . Siedziba

250 dowództwa znajduje się w Bagram, w Islamskiej Republice Afganistanu . To presti- żowe, dla polskich wojsk stacjonujących w Afganistanie, stanowisko gen . bryg . Marek Sokołowski przyjął z rąk dowódcy 20 Bartoszyckiej Brygady Zmechanizowanej, gen . bryg . Jarosława Miki, który od maja do grudnia 2011 roku reprezentował Wojsko Polskie w siłach ISAF . Meldunek o przekazaniu obowiązków przyjął dowódca – zastępca dowódcy ds . operacyjnych gen . bryg . Garry Volesky, w obecności zespołu dowódczego oraz kadry dowództwa . 10–11.01.2012 r. Polscy żołnierze Wojsk Specjalnych przeprowadzili operację, podczas której opanowano budynek, uwolniono przetrzymywanych w nim zakładników i zneutralizowano terrorystów . 11.01.2012 r. W Centrum Szkolenia Policji Paktika zakończono pierwszy w historii prowincji kurs podoficerski dla wyróżniających się policjantów afgańskich (Afghan Unit Police Non-Commissioned Officer – AUP NCO) . Doradcami w Centrum są polscy żołnierze Żandarmerii Wojskowej . 12.01.2012 r. Uroczysta inauguracja procesu przekazywania Afgańczykom odpowiedzialności w mieście Ghazni, z udziałem przewodniczącego Komisji ds . Koordynacji Przekazania Odpowiedzialności dr . Ashrafa Ghani Ahmad Zai z Kabulu . 14.01.2012 r. 125 żołnierzy ukończyło kurs IPTC AUP dla policjantów afgańskich w Akademii Policyjnej, mieszczącej się na terenie FOB Ghazni . 10.01.2012 r. Uroczystość przyjęcia w podporządkowanie dowódcy PSZ żołnierzy amerykań- skich z batalionowego Zgrupowania Bojowego „Creek” . 18.01.2012 r. Spotkanie dowództwa PSZ z przedstawicielami ministerstw: finansów, edukacji, rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich, wody i energii oraz kobiet Islamskiej Republiki Afganistanu . 18.01.2012 r. Żołnierze Wojsk Specjalnych wraz z funkcjonariuszami Sił Specjalnych afgańskiej policji zatrzymali znajdującego się na liście najbardziej poszukiwanych terrorystów JPEL Gulaba Khana Aka Saifudina .

251 22.01.2012 r. Żołnierze dwóch Kompanii Specjalnych Policji ukończyli zaawansowany kurs działań specjalnych, prowadzony w bazie Ghazni przez polskich żołnierzy Wojsk Specjalnych . 24.01.2012 r. W dystrykcie Andar, Polskie Siły Zadaniowe White Eagle wspólnie z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa (ANSF) przeprowadziły w ciągu dwóch dni operację pod kryptonimem „New Year Watch”, której celem było zwiększenie poziomu bezpie- czeństwa mieszkańców Alo Kala . 30.01.2012 r. Roczna odprawa z udziałem dowódcy Polskiego Kontyngentu Wojskowego gen . bryg . Piotra Błazeusza w Komendzie Policji w Ghazni . 3.02.2012 r. Żołnierze ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych w Afganistanie uwolnili zakładnika oraz zatrzymali pięciu porywaczy . 08.02.2012 r. Wizyta ambasadora Stanów Zjednoczonych w Afganistanie Ryana Cockera w bazie Ghazni . 13.02.2012 r. Żołnierze służb i wojsk specjalnych zatrzymali w Afganistanie dwóch kolejnych podejrzanych o udział w zamachu, w którym w grudniu 2011 roku zginęło pięciu polskich żołnierzy . 15.02.2012 r. Spotkanie dowództwa PSZ z 30 mułłami dystryktu Ghazni . 22.02.2012 r. Polscy i afgańscy żołnierze przeprowadzili operację „Eagle Rampage” w miej- scowości Nani Bazar w dystrykcie Waghez, której celem było zakłócenie swobody manewrów rebeliantów . 23.02.2012 r. Oficerowie wchodzący w skład grupy dowodzenia Zespołu Specjalistów PRT: mjr Paweł Chabielski, kpt . Robert Walkiewicz i por . Wojciech Zaborowski otrzymali od dowódcy PRT kmdr . Tristana Rizziego medale „Navy and Marine Corps Achievement” .

252 24.02.2012 r. W ramach obchodów Dnia Polskiego w Ghazni dowództwo Kontyngentu spotkało się z samorządowcami Ziemi Giżyckiej i Orzyskiej . 24.02.2012 r. Wizyta u żołnierzy PSZ „Biały Orzeł” w bazie Ghazni zastępcy sekretarza obrony USA Ashtona Baldwina Cartera . 2.03.2012 r. Podczas spotkania w Ghazni dotyczącego bezpieczeństwa, przekazano ASB naj- większą ilość broni i amunicji skonfiskowanej rebeliantom przez polskich żołnierzy . 6.03.2012 r. Wizyta w PKW w bazie Ghazni Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego i ministra obrony narodowej Tomasza Siemoniaka . 13.03.2012 r. Wizyta Michala Sveda, doradcy politycznego NATO ambasadora Simana Gassa, w bazie Ghazni . 19.03.2012 r. Polskie Siły Zadaniowe „Biały Orzeł” przyjęły w podporządkowanie Brygadowe Zgrupowanie Bojowe TF „Devil” . 25-26.03.2012 r. Operatorzy ze Zgrupowania Sił Specjalnych zatrzymali czterech terrorystów, powiązanych z atakiem na polski patrol 21 grudnia 2011 roku . 18.04.2012 r. Przekazanie dowodzenia pomiędzy X a XI zmianą PKW .

XI zmiana PKW Afganistan

18 kwietnia 2012 roku w bazie Ghazni nastąpiło przekazanie dowodzenia. Dowódca X zmiany gen. bryg. Piotr Błazeusz przekazał swoje obowiązki dowódcy XI zmiany gen. bryg. Bogdanowi Tworkowskiemu. W skład XI zmiany weszli żołnierze z: • 6 Brygady Powietrznodesantowej z Krakowa, Gliwic i Bielsko-Białej • 21 Brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 49 Pułku Śmigłowców Bojowych z Pruszcza Gdańskiego

253 • 56 Pułku Śmigłowców Bojowych z Inowrocławia • 10 Brygady Logistycznej z Opola • 1 Brygady Logistycznej z Bydgoszczy • 5 Pułku Inżynieryjnego ze Szczecina • 11 Mazurskiego Pułku Artylerii z Węgorzewa • 23 Pułku Artylerii z Bolesławca • 2 Korpusu Zmechanizowanego z Krakowa • 2 Ośrodka Radioelektronicznego z Przasnysza • 9 Pułku Rozpoznawczego z Lidzbarka Warmińskiego • 5 Pułku Chemicznego z Tarnowskich Gór • 2 Pułku Saperów z Kazunia • Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych z Kielc • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Żandarmerii Wojskowej . XI zmiana Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie liczyła ok . 2500 żoł- nierzy, którzy stacjonowali w bazach: Bagram, Ghazni, Kabul, Waghez, Vulcan . Główne zadania, jakie postawiono przed XI zmianą PKW, związane były z poprawą bezpieczeństwa w prowincji Ghazni i przygotowaniem Afgańskich Sił Bezpieczeństwa do przejęcia w przyszłości pełnej odpowiedzialności za tę część Afganistanu . Polscy żołnierze mieli też wspierać lokalną administrację, zwiększając jej efektywność, a także prowadzić działania pomocowe, ukierunkowane na podniesienie standardu życia ludności prowincji . Aby zrealizować te zadania, polscy żołnierze zaplanowali i przeprowadzili ponad 140 szeroko zakrojonych operacji i blisko 2500 innych działań bojowych . W wyniku tej działalności wykryto i zniszczono ponad 100 improwizowanych urządzeń wybuchowych IED . Przejęto i zlikwidowano 30 ton materiałów do ich produkcji, a także duże ilości uzbrojenia i amunicji . W efekcie prowadzonych działań zostało zabitych 19 rebeliantów, a 97 rannych . Informacje pozyskane przez Służby Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego umożliwiły zatrzymanie ponad 127 terrorystów, wśród których było kilkunastu liderów ugrupowań rebelianckich, znajdujących się na liście najbardziej poszukiwanych w Afganistanie . Kolejnym z zadań, stojących przed XI zmianą PKW, było przygotowanie żoł- nierzy i funkcjonariuszy ASB do samodzielnego prowadzenia działań operacyjnych . Osiem zespołów doradczych, wspierających wojsko i policję w zadaniach służących poprawie bezpieczeństwa w prowincji Ghazni monitorowało te działania . Innym,

254 ważnym elementem wsparcia dla ASB był też realizowany przez oba Zgrupowania Bojowe tzw . partnering, czyli wykonywanie zadań operacyjnych wspólnie przez Polaków i Afgańczyków . Działania te były realizowane nieprzerwanie przez cały okres funkcjonowania . W tej dziedzinie wymierne efekty osiągnęło również Zgrupowanie Wojsk Specjalnych, którego żołnierzom udało się zakończyć proces przygotowania kompanii antyterrorystycznych policji afgańskiej i żołnierzy Narodowego Dyrektoriatu Bezpieczeństwa (NDS) do prowadzenia samodzielnych operacji w prowincjach Ghazni i Paktika . Szkolone przez polskich instruktorów jednostki specjalne policji afgańskiej jako pierwsze w Afganistanie osiągnęły status zdolnych do samodzielnego prowadzenia operacji . W ramach XI zmiany PKW działało także 66 instruktorów zgrupowanych w czterech ośrodkach szkoleniowych armii i policji afgańskiej . W czasie prowadzonych przez nich 18 kursów wyszkolono o 1298 funkcjonariuszy i żołnierzy afgańskich, co przyczyniło się w istotny sposób do zwiększenia samodzielności i skuteczności obu głównych formacji ASB . Jednak działalność operacyjna to nie wszystko, na czym polscy żołnierze w Afganistanie skupiali swoją uwagę . Nie mniej ważne miejsce zaj- mowało udzielanie pomocy mieszkańcom Afganistanu oraz wspieranie administracji prowincji w zakresie odbudowy i rozwoju, co jest warunkiem koniecznym do stabilizacji sytuacji w Ghazni . Zajmujący się tym PRT zaplanował na rok 2012 realizację 39 projektów o wartości ponad 21 mln złotych . Spośród nich 12 projektów o wartości prawie 5 mln złotych zostało zakończonych, a pozostałych 27 jest w trakcie realizacji . Wysiłek polskich specjalistów z PRT skupiony był na rozbudowie oraz modernizacji infrastruktury drogowej i gospodarki komunalnej, rozwijaniu systemów energetycz- nych, a także wspieraniu edukacji, opieki medycznej i drobnej przedsiębiorczości . Innym ważnym aspektem działalności polskiego kontyngentu jest pomoc humanitarna, w której ramach najbardziej potrzebującym Afgańczykom rozdano kilkadzie- siąt ton różnego typu produktów . Pomoc ta służy nie tylko poprawianiu warunków ich życia, ale niejednokrotnie umożliwia im przeżycie, szczególnie w okresie zimowym . Aby skutecznie realizować zadania w Afganistanie, niezbędne było perfekcyjne współ- działanie pomiędzy wszystkimi elementami polskich wojsk w Afganistanie . Na szcze- gólne podkreślenie zasługuje znakomita współpraca Polskich Sił Zadaniowych ze Zgrupowaniem Wojsk Specjalnych, a także wsparcie, jakiego udzielały im polskie służby specjalne: wywiadu i kontrwywiadu wojskowego . Dzięki temu udało się zapobiec wielu atakom na afgańską ludność i siły koalicji, w tym także na polskich żołnierzy, realizujących zadania w Afganistanie .

255 XI zmiana PKW (Polskie Siły Zadaniowe i Zgrupowanie Wojsk Specjalnych) w liczbach: • 78 przeprowadzonych na szeroką skalę operacji bojowych (kinetycznych) • 71 operacji z pomocą humanitarną (niekinetycznych) • 70 operacji specjalnych (w tym 12 o stopniu wysokiego ryzyka), przeprowadzonych przez ZWS • 2846 patroli, eskort, konwojów • 104 wykryte na drogach i zniszczone improwizowane urządzenia wybuchowe (IED) • 30 478 kg przejętych i zniszczonych komponentów do produkcji materiałów wybuchowych • 27 wykrytych i zniszczonych składów amunicji i środków niebezpiecznych • 285 przejętych min, rakiet, granatów ręcznych i przeciwpancernych • ok . 4000 kg przejętej amunicji strzeleckiej • 19 poległych w walce rebeliantów • 97 rannych w walce rebeliantów • 127 zatrzymanych rebeliantów • 1565 godzin spędzonych w powietrzu przez polskie śmigłowce • 1225 zadań zrealizowanych przez polskie śmigłowce bojowe i transportowe .

Kalendarium XI zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

18.04.2012 r. W bazie Ghazni odbyło się przekazanie dowodzenia PKW między kończącym zmianę gen . bryg . Piotrem Błazeuszem i dowódcą XI zmiany gen . bryg . Bogdanem Tworkowskim . W uroczystości uczestniczyli m in. :. sekretarz stanu w MON Czesław Mroczek, posłowie: Stanisław Wziątek, Konstanty Miodowicz, Artur Dębski, Marek Opioła i Dariusz Seliga, zastępca dowódcy Operacyjnego Sił Zbrojnych gen . dyw . Jerzy Michałowski i dowódca Dowództwa Regionalnego-Wschód gen . dyw . Daniel B . Allyn . 19.04.2012 r. W bazie Ghazni odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą śp . sierż . Zbigniewa Biskupa, żołnierza ze składu X zmiany SGPSz, który zmarł w grudniu 2011 roku . 20.04.2012 r. W PKW złożyli wizytę posłowie z Sejmowej Komisji Obrony Narodowej . Delegacji przewodniczył poseł Stanisław Wziątek .

256 23.04.2012 r. Dzięki projektowi Zespołu Specjalistów PRT do 35 szkół w prowincji Ghazni dotarło wyposażenie pracowni biologicznych, geograficznych oraz sprzęt sportowy . 25.04.2012 r. Polscy lekarze ze składu PSZ, we współpracy z amerykańskimi chirurgami, zorganizowali szkolenie dla lekarzy afgańskich z zakresu torakotomii oraz diagnostyki przy użyciu ultrasonografu . 1.05.2012 r. Czterysta par butów, kołdry, koce, kurtki, ubrania letnie i zimowe otrzymali mieszkańcy wioski Chaghari w dystrykcie Waghez . Dostarczyli je żołnierze z zespołu CIMIC we wspólnej akcji z ANA . Dary zostały zebrane przez stowarzyszenie „Szkoły dla pokoju” i fundację pomocy humanitarnej „Redemptoris Missio” . 2.05.2012 r. W bazach gdzie stacjonują polscy żołnierze odbyły się uroczyste obchody Dnia Flagi . 3.05.2012 r. Uroczystym apelem żołnierze PSZ w Afganistanie uczcili Święto Narodowe 3 maja w bazie Ghazni . 6–9.05.2012 r. Przez trzy dni połączone afgańsko-polskie wojska prowadziły operację pod kryptonimem „Shamshir” w dystrykcie Zanakhan, w północno-wschodniej części prowincji Ghazni . Po raz pierwszy dowódcą wszystkich kluczowych działań lądowych był Afgańczyk i po raz pierwszy działania zostały w całości przygotowane przez oficerów afgańskich z 1 kandaku 3 Brygady ANA . W czasie działań Afgańczycy zatrzymali 13 osób podejrzanych o prowadzenie działalności terrorystycznej . Znaleziono także- 8osiem min pułapek, niewielkie ilości amunicji strzeleckiej i materiałów wybuchowych, dwa granaty moździerzowe oraz części do rakiet 107 mm . 9.05.2012 r. Z jednodniową wizytą w bazie Ghazni przebywał gen . David P . Bolger, dowódca do spraw misji szkoleniowych NATO w Afganistanie . Celem wizyty było zapoznanie się z sytuacją szkoleniową w strefie odpowiedzialności polskiego kontyngentu . 15.05.2012 r. W bazie Ghazni otwarto gabinet weterynaryjny, w którym opieką objęte zostaną psy służące w kontyngencie .

257 17.05.2012 r. W Ghazni odbyła się promocja 66 policjantów, absolwentów Akademii Policyjnej, na pierwszy stopień podoficerski . Wziął w niej udział m in. . gen . Zarawar Zahid, komendant Afgańskiej Policji w prowincji Ghazni oraz zastępca dowódcy PSZ w Afganistanie, płk Wiesław Kałkowski . 23.05.2012 r. Ponad 300 Afganek wzięło udział w pierwszej Szurze Kobiet, zorganizowanej przez ISAF na terenie lotniska KAIA w Kabulu . O pozycji kobiet w społeczeństwie patriar- chalnym oraz ich roli w tworzeniu ładu demokratycznego w Afganistanie dyskutowały przedstawicielki władz lokalnych, afgańskiej armii i organizacji pozarządowych . 23.05.2012 r. Zakończyła się, trwająca sześć dni, wspólna operacja żołnierzy ZB „B”, afgańskiej armii oraz funkcjonariuszy policji pod kryptonimem „Shamshir II”, w dystrykcie Khwaja Omari . W wyniku przeszukań wykryto 65 kg materiałów wybuchowych, 23 kg różnych narkotyków, broń strzelecką i amunicję, trzy beczki wypełnione sub- stancją wybuchową domowej roboty, pięć kompletnych i przygotowanych do założenia improwizowanych urządzeń wybuchowych IED, a także części i podzespoły do ich konstrukcji . O rozmachu operacji świadczyć może fakt przeszukania ponad 300 kalat (zagród) i prawie 800 osób, z których osiem zostało zatrzymanych jako podejrzane o prowadzenie działalności terrorystycznej . 27.05.2012 r. W bazie Ghazni w Afganistanie swoje święto obchodzili żołnierze z gliwickiego 6 batalionu powietrznodesantowego im . gen . dywizji Edwina Rozłubirskiego . 29.05.2012 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka z okazji Dnia Weterana Działań poza Granicami Państwa . 1.06.2012 r. 10 pojazdów opancerzonych typu MRAP otrzymali żołnierze PKW w ramach polsko-amerykańskich umów partnerskich . 5.06.2012 r. Z dwudniową wizytą w kontyngencie przebywał dowódca operacyjny Sił Zbrojnych gen . broni Edward Gruszka . Głównym celem wizyty było zapoznanie się z aktualną sytuacją w prowincji Ghazni oraz z zadaniami wynikającymi z planu operacji, przygotowanego przez Dowództwo Regionu Wschód (RC-East) .

258 8.06.2012 r. Wojska specjalne, wspólnie z ASB, opierając się na danych z polskiej komórki wywiadowczej, wzięły udział w operacji, której celem było przejęcie i zniszczenie składu z materiałami wybuchowymi . W wyniku prowadzonych działań udało się również przejąć i zniszczyć 16 skrzyń z amunicją o kalibrze 12,7 mm i 14,5 mm, 15 granatów moździerzowych 82 mm, 200 kg substancji domowej produkcji, uży- wanej do konstrukcji improwizowanych urządzeń wybuchowych, 100 m lontu detonującego oraz worki wypełnione kamizelkami taktycznymi z amunicją . 13.06.2012 r. Stacjonujący w bazie Ghazni żołnierze Wojsk Specjalnych, opierając się na danych wywiadowczych polskich służb specjalnych, przeprowadzili wspólnie z ASB dwie operacje, których celem było przejęcie talibskich składów z materiałami wybuchowymi . W pierwszym z nielegalnych magazynów wykryto 33 granaty do działa bezodrzutowego kaliber 82 mm, dwie wyrzutnie rakiet 107 mm wraz z rakietami oraz 10 improwizowanych urządzeń wybuchowych po 10 kilogramów każde . W czasie drugiej operacji, prowadzonej przy udziale saperów ze ZB „A”, zniszczono sześć improwizowanych urządzeń wybuchowych, amunicję strzelecką i granaty ręczne oraz minę przeciwpancerną, a także przejęto karabin maszynowy i pistolet . 19.06.2012 r. Żołnierze z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego oraz 49 Bazy Lotniczej z Pruszcza Gdańskiego uczcili święto swoich jednostek . Żołnierze obu tych jednostek tworzą trzon Samodzielnej Grupy Powietrzno-Szturmowej . 22.06.2012 r. W czasie operacji wojsk specjalnych przejęto dużą liczbę produktów używanych do konstruowania improwizowanych urządzeń wybuchowych . Zniszczono 10 beczek, zawierających ok . 800 kilogramów srebrzanki oraz 1,5 tony chlorku potasu, środka uży- wanego jako komponent do sporządzania silnych substancji wybuchowych . Dzień póź- niej, w innym dystrykcie prowincji Ghazni, żołnierze Zgrupowania Wojsk Specjalnych przejęli 13 granatów do granatnika przeciwpancernego oraz 11 min przeciwpancernych . 26.06.2012 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka z okazji święta 6 batalionu dowodzenia . 26.06.2012 r. Marynarze służący w ramach XI zmiany PSZ w Afganistanie uczcili uroczystym apelem obchodzone od ponad 80 lat Święto Marynarki Wojennej . W składzie

259 XI zmiany służy 41 żołnierzy, których macierzyste jednostki wpisane są w struktury Marynarki Wojennej . 2.07.2012 r. Żołnierzy służących w Afganistanie odwiedził polski zawodnik NBA Marcin Gortat . 10.07.2012 r. Zakończyła się jedna z największych przeprowadzonych w czasie XI zmiany PKW, trwająca blisko miesiąc, powietrzno-lądowa operacja pod kryptonimem „Tiger III” . Była to kolejna operacja zaplanowana i zrealizowana przez 1 kandak z afgańskiej 3 Brygady ANA oraz siły policji (ANP), przy wsparciu PSZ . W dwóch etapach „Tigera III”, operacji przeprowadzonej na terenie dystryktu Koghyani, zaangażowanych było ponad 1300 żołnierzy i funkcjonariuszy afgańskich, polskich i amerykańskich . 10.07.2012 r. W wyniku działań prowadzonych przez Zgrupowanie Wojsk Specjalnych przejęto prawie 20 ton materiałów wybuchowych i zatrzymano dwie osoby, znajdujące się na liście JPEL – najbardziej poszukiwanych terrorystów w Afganistanie . Pierwszy zatrzymany, to talibski przywódca organizujący działalność terrorystyczną w dystryktach Qarabagh oraz Ghazni . Drugim jest rebeliant odpowiedzialny za ataki w tym samym rejonie, a także w dystrykcie Waghez . 13.07.2012 r. Specjaliści Zespołu Odbudowy Prowincji podpisali z afgańskimi kontraktorami umowy na realizację dziewięciu projektów rozwojowych . 17.07.2012 r. W dystrykcie Waghez zakończyła się trzydniowa operacja pk . „Strong Protector” (Silny Obrońca), której celem było zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w dystrykcie uważanym za kluczowy w polskiej strefie w Afganistanie . Działania miały charakter powietrzno-lądowy . W ciągu trzech dni sprawdzono 12 miejscowości w północno- -zachodniej części dystryktu, w których przeszukano ponad 400 kalat (afgańskich zagród) . W wyniku tych działań przejęto: trzy karabinki AK-47 i jeden pistolet, trzy rakiety kalibru 107 mm, 16 granatów do granatnika przeciwpancernego, 18 granatów moździerzowych, miny przeciwpancerne i przeciwpiechotne, 20 kg substancji wybuchowych, środki łączności oraz liczne komponenty do wytwarzania improwizowanych urządzeń wybuchowych . W czasie operacji zatrzymano także trzy osoby, z których jedna podejrzana jest o konstruowanie IED .

260 17.07.2012 r. Z pierwszą wizytą u polskich żołnierzy, po objęciu stanowiska, przebywał Ambasador RP w Afganistanie Piotr Łukasiewicz . 18.07.2012 r. Z dwudniową wizytą do polskiej bazy Ghazni przybył gen . Sir Richard Shirreff, zastępca dowódcy Połączonych Sił NATO w Europie . 19.07.2012 r. W bazie Ghazni uroczyście pożegnano ukraińskich lekarzy, którzy zapewniali opiekę medyczną polskim żołnierzom . 26.07.2012 r. Dwudniowe ćwiczenie artyleryjskie (LFX Life Fire Exercise) oraz uroczysta promocja zakończyły piętnastotygodniowe szkolenie artylerzystów z 4 Brygady 203 Korpusu Armii Afgańskiej . Szkolenie prowadził polski Zespół Specjalistów do spraw Szkolenia Artylerii, którego trzon stanowili żołnierze z 23 Pułku Artylerii z Bolesławca . 31.07.2012 r. W wyniku nocnej operacji, przeprowadzonej przez żołnierzy Wojsk Specjalnych wspólnie z afgańskimi siłami bezpieczeństwa, aresztowano 15 terrorystów, stanowią- cych trzon grupy odpowiedzialnej za przeprowadzenie licznych ataków na przedstawicieli afgańskich władz oraz sił bezpieczeństwa, jak również na żołnierzy PKW . 3.08.2012 r. W Bagram odbyła się konferencja, w której wzięli udział starsi oficerowie narodowi reprezentujący państwa koalicji realizującej zadania w ramach Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF) w Afganistanie . 10.08.2012 r. Generał broni Edward Gruszka przekazał wózek inwalidzki dla Komendanta Policji dystryktu Kwaja Omari, któremu po wybuchu miny pułapki amputowano nogi . Wózek został zakupiony przez Fundację Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missio . 14.08.2012 r. Z trzydniową wizytą w Afganistanie przebywał dowódca operacyjny Sił Zbrojnych gen . broni Edward Gruszka . 15.08.2012 r. W Polskim Kontyngencie Wojskowym odbyły się uroczyste zbiórki z okazji święta Wojska Polskiego .

261 28.08.2012 r. Żołnierze-lotnicy stacjonujący w polskiej bazie Ghazni uczcili Święto Lotnictwa uroczystą zbiórką . 31.08.2012 r. Zakończył się kolejny kurs w Centrum Treningowym Policji w Ghazni . Tę edycję szkolenia ukończyło 49 funkcjonariuszy . Nowi policjanci odbyli dwumiesięczny kurs podstawowy pod okiem 15 polskich i 34 afgańskich instruktorów . 9.09.2012 r. W Ghazni odbyła się konferencja medyczna na temat zagrożeń zdrowotnych w Afganistanie . To kolejny etap prekursorskich badań, jakie Wojsko Polskie prowadzi w prowincji Ghazni . 10.09.2012 r. W prowincji Ghazni odbyła się pierwsza szura kobiet . Wzięło w niej udział ponad 170 osób, w tym około 120 kobiet i 50 mężczyzn . Większość kobiet, biorących udział w shurze, była pochodzenia tadżyckeigo i hazarskiego; tylko nieliczne wywodziły się z grupy etnicznej Pasztunów . Na spotkaniu obecni byli także przedstawiciele władz centralnych i prowincjonalnych . 12.09.2012 r. Zakończyła się, prowadzona przez Polskie Siły Zadaniowe od ponad miesiąca, operacja pod kryptonimem „Devil Hammer II” . Była ona wsparciem dla 1 Brygady 82 Dywizji Powietrznodesantowej, wycofującej się z południowej części prowincji Ghazni . 12.09.2012 r. W polskich bazach w Afganistanie obchodzono Święto Wojsk Lądowych . 14.09.2012 r. Z inicjatywy polskich żandarmów z Centrum Szkolenia Policji Afgańskiej w bazie Ghazni, zorganizowana została uroczystość upamiętnienia dwóch kadetów kursu podoficerskiego, poległych 17 sierpnia 2012 roku . 20.09.2012 r. Polscy żołnierze znaleźli afgańskiego noworodka przy highway-1 . Dziecko zostało porzucone na poboczu ruchliwej drogi Kabul – Kandahar . 2.10.2012 r. Dwa nielegalne składy środków bojowych przejęli i zniszczyli żołnierze PSZ w Afganistanie .

262 4.10.2012 r. Znaleziony przez polskich żołnierzy w dystrykcie Waghez dwudniowy noworodek zyskał nowych rodziców . Pola, bo takie imię nadali jej Polacy, ze szpitala w bazie Ghazni została przewieziona na oddział pediatryczny szpitala w Ghazni . Nie prze- bywała tam długo . Nowi rodzice dowiedzieli się o Poli z telewizji i już następnego dnia rano pojawili się w szpitalu . 5–6.10.2012 r. Polscy żołnierze w Afganistanie przeprowadzili udaną operację uwolnienia zakładników porwanych przez terrorystów . Operacja została przeprowadzona przez Zgrupowanie Wojsk Specjalnych na terenie prowincji Ghazni w dystrykcie Nawa . W jej wyniku uwolniono pięciu zakładników oraz zatrzymano dwóch podejrzanych o prowadzenie działalności terrorystycznej . 9.10.2012 r. Z wizytą w bazie Ghazni przebywał gen . Sher Mohammad Karimi . 17.10.2012 r. Żołnierze Wojsk Specjalnych przeprowadzili kolejną udaną operację w Afganistanie . Przy współudziale pododdziału afgańskich komandosów (Provincial Response Company – PRC) oraz wsparciu amerykańskich śmigłowców z powietrznej jednostki działań specjalnych zlikwidowali bazę szkoleniową talibów . Wsparcie informa- cyjne zabezpieczyli żołnierze z Grupy Wsparcia Informacyjnego Wojsk Specjalnych (JW NIL) . To pierwsza tego typu operacja przeprowadzona przez polskich koman- dosów . Akcję poprzedziło szczegółowe planowanie . Uderzono w kilka miejsc jedno- cześnie . W wyniku wymiany ognia poległo kilkunastu rebeliantów . 22.10.2012 r. Żołnierze XII zmiany odkryli i zlikwidowali skład broni, amunicji, granatów, zapalników i komponentów do produkcji improwizowanych urządzeń wybuchowych . 24.10.2012 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka, w trakcie której nastąpiło przekazanie dowodzenia między XI i XII zmianą .

XII zmiana PKW Afganistan 24 października 2012 roku w bazie Ghazni nastąpiło przekazanie dowodzenia. Dowódca XI zmiany gen. bryg. Bogdan Tworkowski przekazał swoje obowiązki dowódcy XII zmiany gen. bryg. Andrzejowi Tuzowi.

263 W skład XII zmiany weszli żołnierze z: • 12 Brygady Zmechanizowanej ze Szczecina • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 1 Wojskowego Szpitala Polowego z Bydgoszczy • 18 pułku rozpoznawczego z Białegostoku • 4 pułku chemicznego z Brodnicy • 9 pułku rozpoznawczego z Lidzbarka Warmińskiego • 1 pułku saperów z Brzegu • 2 pułku saperów z Kazunia • 10 Brygady Logistycznej z Opola • 1 Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych z Inowrocławia i Pruszcza Gdańskiego • Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych z Kielc • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • 2 Ośrodka Radioelektronicznego z Przasnysza • Żandarmerii Wojskowej • Zgrupowanie Wojsk Specjalnych w składzie: • Dowództwo Wojsk Specjalnych • Jednostka Wojskowa GROM • Jednostka Wojskowa Komandosów • Jednostka Wojskowa NIL . W składzie XII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie swoje obowiązki wykonywało 1800 żołnierzy i pracowników wojska stacjonujących w bazach: Bagram, Ghazni, Kabul, Waghez, Vulcan . XII zmiana PKW realizowała misję o charakterze szkoleniowo-stabilizacyjnym, której celem była odbudowa struktur władz afgańskich, instytucji państwa, zwłaszcza ASB do poziomu umożliwiającego im przejęcie pełnej odpowiedzialności za północną część prowincji Ghazni . Przez siedem miesięcy żołnierze z pododdziałów Zgrupowania Bojowego i Grupy Rozpoznawczej, którzy przejęli główny ciężar zapewnienia i utrzymania bezpieczeństwa w prowincji, zaplanowali i uczestniczyli w 30 operacjach wojskowych i wykonali ponad dwa tysiące patroli . Efektem ich działalności, wspieranej przez saperów z Grupy Inżynieryjnej, było wykrycie i zlikwidowanie 47 gotowych do użycia improwizowanych ładunków wybuchowych, których eksplozje były przyczyną śmierci wielu osób cywilnych, w tym kobiet i dzieci . Polscy żołnierze zlikwidowali 16 magazy- nów broni i amunicji, w tym ponad 21 ton śmiercionośnych materiałów wybuchowych domowej produkcji, 23 sztuki broni oraz ponad 2,5 tysiąca sztuk amunicji .

264 Nie należy zapominać o ogromnej roli naszych śmigieł . Każda przeprowadzona operacja lądowa i każdy patrol wspierany i osłaniany był przez śmigłowce z Samodzielnej Grupy Powietrzno-Szturmowej . 713 zadań transportowych, rozpoznawczych oraz wsparcia operacji sił specjalnych i zgrupowania bojowego świadczy o olbrzymiej roli, jaką odgrywają polskie śmigłowce w ramach działań PKW w Afganistanie . Natomiast nad bezpieczeństwem żołnierzy w samym FOB Ghazni czuwała obsada Komendy Bazy, której to żołnierze prowadzili ciągłą analizę systemu ochrony i na bieżąco reagowali na zmieniające się w tym zakresie potrzeby . Duży wkład w działalność operacyjną kontyngentu miały niewątpliwie sukcesy odnoszone przez komandosów ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych oraz działalność oficerów Służby Wywiadu i Kontrwywiadu Wojskowego . Ich połączone, a co najważ- niejsze skuteczne, działania doprowadziły do zatrzymania sześciu najgroźniejszych terrorystów znajdujących się na liście JPEL, w tym m .in . Abdula Kabira, najbardziej poszukiwanego taliba we wschodnim Afganistanie . Ten groźny terrorysta znajdował na pozycji nr 1 listy „TOP 10” RC East – najbardziej aktywnych talibów, operujących we wschodnich prowincjach Afganistanu . Operację specjalną przeprowadzili żołnie- rze z Zespołu Zadaniowego Wojsk Specjalnych wspólnie z „Afgańskimi Tygrysami” z kompanii antyterrorystycznej PRC Ghazni . Polscy komandosi znaleźli także i zniszczyli 25 miejsc, w których rebelianci magazynowali broń, amunicję i materiały do produkcji improwizowanych ładunków wybuchowych . Od samego początku działalności polskich żołnierzy w Afganistanie, grupy dorad- ców z: Wojsk Lądowych, Żandarmerii Wojskowej i Wojsk Specjalnych zajmowały się szkoleniem, a następnie doradzaniem Afgańskim Siłom Bezpieczeństwa . Zadania stawiane przed nimi zmieniały się wraz ze wzrostem umiejętności i samodzielności afgańskich policjantów i żołnierzy . Z upływem czasu proces szkolenia był coraz bardziej złożony . Działania zespołów doradczych wojska MAT (Military Advise Team) i policji PAT (Police Advisor Team) XII zmiany skupiały się na rozwoju i usamo- dzielnianiu wyższych szczebli dowodzenia struktur Afgańskich Sił Bezpieczeństwa, aż do ich pełnej samodzielności operacyjnej . Wysiłek szkoleniowy i doradczy polskich żołnierzy nie poszedł na marne . Ghazni zostało wybrane na Światową Stolicę Kultury Islamu w 2013 roku przez Islamską Organizację Edukacji, Nauki i Kultury w 2008 roku . W samodzielnych operacjach, przeprowadzonych przed terminem festiwalu, ASB zlikwidowały magazyny, w których rebelianci przechowywali broń, amunicję i materiały wybuchowe . Miały one być wykorzystane do przeprowadzenia ataków podczas inauguracji uroczystych obchodów festiwalu Ghazni 2013 .

265 Swój najważniejszy egzamin afgańscy żołnierze i policjanci zdali na piątkę . Skutecznie przeprowadzone akcje zapewniły mieszkańcom Ghazni i ich gościom bezpieczne celebrowanie tego najważniejszego dla kultury islamskiej wydarzenia . Oprócz aktywności wojskowej, ogromne znaczenie w naszej działalności miało udzielanie pomocy najbiedniejszym mieszkańcom prowincji, a także realizacja projek- tów związanych z rozbudową infrastruktury i szkoleniem urzędników państwowych . Nasi specjaliści współpracy cywilno-wojskowej, jako wsparcie działalności w terenie zrealizowali 48 akcji pomocy humanitarnej . Do najbardziej potrzebujących miesz- kańców prowincji trafiło: 19 tysięcy sztuk ubrań i prawie 900 par butów . Ponadto przekazaliśmy dla Afgańczyków tonę środków czystości, ponad trzy tysiące książek dla dzieci i młodzieży oraz dwie tony artykułów piśmienniczych . Było to również dziewięć tysięcy koców i tysiące zabawek dla dzieci . To wszystko dzięki prężnie działającym polskim organizacjom humanitarnym . Bardzo istotną rolę odegrała działalność PRT . Polscy specjaliści skupili się na zakończeniu realizacji 37 projektów rozwojowych, na łączną sumę ponad 20 mln złotych i sześciu mln dolarów . Były to projekty związane z rozbudową i poprawą infrastruktury w prowincji, szkoleniami pracowników administracji publicznej oraz szkoleniami zawodowymi dla kobiet i mężczyzn . Projekty dotyczące rozbudowy sieci wodociągowej, modernizacji i naprawy dróg czy chociażby najnowocześniejszego w Afganistanie Centrum Reagowania Kryzysowego przyczyniły się do poprawy infrastruktury miasta i prowincji Bardzo ważną rolę odgrywał i odgrywa polski szpital polowy w bazie Ghazni wraz ze wspaniałymi lekarzami i personelem medycznym . Polscy lekarze od samego początku misji opiekują się szpitalem miejskim w Ghazni . Do szpitala tego przekazali znaczne ilości leków . Usprawnili i uruchomili nieczynną od roku aparaturę aneste- zjologiczną, przeszkolili afgańskich anestezjologów i przeprowadzili z nimi wspólne operacje . Polski szpital w bazie Ghazni przeznaczony jest do zabezpieczenia wszystkich żołnierzy sił koalicyjnych, w tym żołnierzy i policjantów afgańskich .

Kalendarium XII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

24.10.2012 r. W bazie Ghazni dowódca XI zmiany gen . bryg . Bogdan Tworkowski przekazał dowodzenie dowódcy XII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego gen bryg. Andrzejowi. Tuzowi . W uroczystości wziął udział m in. . minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak .

266 24.10.2012 r. W godzinach popołudniowych, podczas rutynowego patrolu powietrznego, w wyniku ostrzału śmigłowca Mi-24, rannych zostało dwóch polskich żołnierzy . 29.10.2012 r. Szanując religię i tradycję narodu afgańskiego, żołnierze PKW uczestniczyli w obchodach święta ofiarowania Id al-Adha . 31.10.2012 r. Żołnierze z jednostki specjalnej wsparli afgańskich antyterrorystów w operacji zlikwidowania czterech magazynów broni w prowincji Ghazni . Zabezpieczono w nich m in. . 50 gotowych do użycia min pułapek, amunicję do granatników przeciwpancernych i pociski artyleryjskie . 1.11.2012 r. Udziałem we mszach świętych i zapaleniem symbolicznych zniczy żołnierze PKW w Afganistanie uczcili w Dniu Wszystkich Świętych pamięć tych, którzy odeszli na wieczną służbę . 5.11.2012 r. Polscy żołnierze przekazali środki czystości, żywność i słodycze dla dzieci rodzinie, której rebelianci zniszczyli dom . 6.11.2012 r. Półroczną służbę w Afganistanie zakończył gen . bryg . Jarosław Wierzcholski, który był zastępcą dowódcy Regionalnego Dowództwa Wschodniego do spraw koalicyjnych . Jego następcą został gen . bryg . Andrzej Knap . 9.11.2012 r. Po miesiącu leczenia w polskim szpitalu polowym w Ghazni, Zarka, 6-letnia afgańska dziewczynka raniona przez talibów, przyleciała do Polski na specjalistyczną operację . 10.11.2012 r. Po 14 tygodniach szkolenia w Centrum Szkolenia Policji Afgańskiej odbyła się promocja 90 studentów kursu podoficerskiego . 11.11.2012 r. Zakończył się projekt szkolenia zorganizowanego przez Polski Zespół Specjalistów PRT dla mężczyzn z wioski Qala-e-Shada . W trakcie trwającego trzy miesiące projektu 18 mężczyzn zapoznało się z zasadami farbowania i przygotowywania surowców do tkania dywanów .

267 Polska obecność wojskowa w prowincji Ghazni umożliwiła ponowne otwarcie szkół i szpitali oraz dystrybucję pomocy dla ludności afgańskiej

11.11.2012 r. Żołnierze XII zmiany PKW w Afganistanie, uroczyście obchodzili 94 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości . 13.11.2012 r. Lekarze z polskiego szpitala polowego w Afganistanie usprawnili stację aneste- zjologiczną w szpitalu w Ghazni . 13–14.11.2012 r. W polskiej bazie Ghazni przebywała delegacja polskich parlamentarzystów . 14.11.2012 r. Ponad 30 dowódców drużyn i sekcji XII zmiany ukończyło kurs instruktorów przeciwdziałania improwizowanym urządzeniom wybuchowym . 16.11.2012 r. Talibski dowódca Hafiz Sardar, odpowiedzialny za ataki na polskich żołnierzy, przedstawicieli administracji oraz ASB i ISAF, zginął w wyniku operacji przeprowadzonej przez sojusznicze Wojska Specjalne . 16.11.2012 r. Zakończył się, trwający cztery miesiące, projekt szkoleniowy zorganizowany przez specjalistów z polskiego Zespołu Odbudowy Prowincji . Beneficjentkami projektu było 60 kobiet, absolwentek szkół średnich, pochodzących z Ghazni i okolic, które w przyszłości planują otworzyć własną działalność gospodarczą . Szkolenie obejmowało podstawową wiedzę, związaną z drobną przedsiębiorczością, marketingu, zarządzania, podstaw ekonomii czy zarządzania zasobami ludzkimi . Program szkolenia obejmował również naukę języka angielskiego z zakresu biznesu . 20.11.2012 r. Przekazanie pomocy humanitarnej było końcowym elementem przeprowadzonej w dystrykcie Ghazni operacji niekinetycznej „Freedom Protector” (Obrońca wolności) . 21.11.2012 r. Stu przedstawicieli administracji publicznej prowincji Ghazni ukończyło szkolenie z zakresu zbierania i analizowania informacji oraz przygotowywania budżetu i planów rozwoju dystryktów . 21.11.2012 r. Zastępca dowódcy Misji Szkoleniowej NATO do spraw policji gen . Christian Dupouy odwiedził polskich żandarmów w bazie Ghazni .

270 22.11.2012 r. Zastępca dowódcy PKW Afganistan płk Tomasz Piotrowski, wspólnie z gubernatorem prowincji Ghazni Musa Khanem oraz żołnierzami i specjalistami polskiego z Zespołu Odbudowy Prowincji, otworzyli drogę o długości ponad 3,5 km w mieście Ghazni . 26.11.2012 r. Minister obrony narodowej Afganistanu Bismillah Khan Mohammadi złożył wizytę w u polskich żołnierzy w bazie Vulcan . 27.11.2012 r. Żołnierze PKW w Afganistanie przekazali pomoc humanitarną do szpitala prowincjonalnego w mieście Ghazni . Dary zebrały polskie organizacje pomocowe stowarzyszenie „Szkoły dla Pokoju” i fundacja „Redemptoris Missio” . 27.11.2012 r. Polscy żołnierze zlikwidowali kolejny skład materiałów do produkcji IED . 28.11.2012 r. W ciągu dwóch dni polscy żołnierze w Afganistanie zlikwidowali pięć składów broni, amunicji, środków łączności i materiałów wybuchowych . 30.11.2012 r. W andrzejki swój pierwszy koncert zagrał zespół „Major Medical Band”, który założyli żołnierze XII zmiany PSZ w Afganistanie . 4.12.2012 r. Zakończył się trzymiesięczny projekt szkoleniowy, realizowany przez żołnierzy i pracowników Zespołu Odbudowy Prowincji XII zmiany PKW . Uczestniczkami tego szkolenia było 50 dziewcząt i młodych kobiet, mieszkanek miasta Ghazni i okolic, uczących się fryzjerstwa i kosmetyki . 10.12.2012 r. W bazie Ghazni swoje święto uroczyście obchodzili piloci i personel naziemny 1 Dywizjonu Lotniczego Ziemi Łęczyckiej . 13.12.2012 r. Polscy żołnierze przekazali prezenty dla dzieci afgańskich funkcjonariuszy i żoł- nierzy, z którymi na co dzień współpracują w Centrum Koordynacyjnym . 16.12.2012 r. Centrum Szkolenia Policji w Ghazni przyjęło 120 kandydatów, którzy po 14 tygodniach nauki staną się podoficerami afgańskiej policji .

271 17.12.2012 r. Bezpośrednie wideopołączenie satelitarne pozwoliło żołnierzom w Ghazni obejrzeć w czasie rzeczywistym koncert świąteczny, który odbył się w hali Opery na Zamku w Szczecinie . 3–4.01.2013 r. W nocy z 3 na 4 stycznia br ,. w prowincji Ghazni, polscy i afgańscy żołnierze zatrzymali mułłę Abdula Kabira, najbardziej poszukiwanego taliba we wschodnim Afganistanie . Operację przeprowadzili żołnierze z Zespołu Zadaniowego Wojsk Specjalnych, wspólnie z „Afgańskimi Tygrysami” z jednostki antyterrorystycznej PRC Ghazni . Mułła Abdul Kabir znajdował się na pierwszej pozycji listy „TOP 10” RC EAST – najbardziej aktywnych talibów, operujących we wschodnich prowincjach Afganistanu . 10.01.2013 r. Afgańscy policjanci z jednostek antyterrorystycznych, wspierani przez żołnierzy ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych XII zmiany PKW, przejęli i zniszczyli ponad 1,5 tony materiałów wybuchowych i kilka tysięcy sztuk amunicji strzeleckiej dużego kalibru . 10–11.01.2013 r. Afgańscy antyterroryści i polscy komandosi schwytali mułłę Saeeda Rahmana . To kolejny groźny przestępca, znajdujący się na liście JPEL, aresztowany w wyniku akcji afgańskich i polskich „specjalsów” . Operację komandosów zabezpieczali żołnierze ze Zgrupowania Bojowego PKW . 13.01.2013 r. Żołnierze i pracownicy wojska PKW Afganistan zagrali razem z Wielką Orkiestrą Świątecznej Pomocy . 21.01.2013 r. Na terenie Akademii Policyjnej rozpoczął się trzymiesięczny kurs dla policjantów i funkcjonariuszy straży pożarnej w Ghazni . 23.01.2013 r. W godzinach nocnych, podczas wykonywania zadań w ramach operacji antyterrorystycznej, doszło do ataku na polskich żołnierzy . W wyniku odniesionych ran śmierć poniósł kpt . Krzysztof Woźniak . 27.01.2013 r. Plecaki z wyposażeniem do szkoły, koce, zabawki i wiele innych potrzebnych i przy- datnych rzeczy otrzymało od polskich żołnierzy ponad 80 dzieci z sierocińca w Ghazni .

272 29–30.01.2013 r. Dzięki informacjom zdobytym przez oficerów Służby Wywiadu Wojskowego polscy komandosi oraz afgańscy policyjni antyterroryści z tzw . Provincial Response Company zatrzymali kolejnego terrorystę, poszukiwanego listem gończym przez afgański wymiar sprawiedliwości i znajdującego się na liście JPEL . 5.02.2013 r. Polscy żołnierze zatrzymali Abdula Wali, byłego dowódcę grupy rebeliantów, operującej w dystryktach Moqur i Qarabach . 8.02.2013 r. Wydział Żandarmerii Wojskowej XII zmiany PKW w Afganistanie zorganizował specjalistyczne dochodzeniowo-śledcze szkolenie dla wojskowych policjantów afgań- skich stacjonujących przy 3 Brygadzie Afgańskiej Armii . 13.02.2013 r. Afgańscy policjanci z jednostek antyterrorystycznych, wspierani przez żołnierzy ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych XII zmiany, przejęli i zniszczyli prawie 700 kg materiałów wybuchowych . 25.02.2013 r. W ciągu niespełna 24 godzin, dzięki informacjom polskiego wywiadu wojskowego i skutecznej współpracy z afgańską policją, został namierzony i przejęty, największy w historii polskiej misji w Afganistanie, przemyt półproduktu do tworzenia improwizowanych ładunków wybuchowych . W dwóch ciężarówkach zabezpieczono 12 500 kg saletry, z której można zrobić blisko 350 pełnowartościowych ładunków IED . 28.02.2013 r. W obecności polskich i afgańskich żołnierzy dowódca XII zmiany PKW Afganistan gen . bryg . Andrzej Tuz uroczyście przekazał bazę Vulcan gubernatorowi prowincji Ghazni Musie Khanowi . 5.03.2013 r. Dowódca Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie wręczył żołnierzom XII zmiany medale NATO – międzynarodowe odznaczenie za udział w operacji sił wsparcia bezpieczeństwa NATO . 6.03.2013 r. W ramach prowadzonych na terenie Akademii Policyjnej zajęć dla funkcjonariuszy straży pożarnej i policji z prowincji Ghazni odbyły się praktyczne zajęcia z tematyki komory rozgorzeniowej .

273 11–12.03.2013 r. Żołnierze Zgrupowania Bojowego XII zmiany PKW zatrzymali Habiba Rahmana, specjalistę od budowy i podkładania min pułapek . Zatrzymany szkolił też innych rebeliantów . 12.03.2013 r. Dziewiętnastu żołnierzy i policjantów afgańskich ukończyło sześciodniowy kurs instruktorski z zakresu przeciwdziałania improwizowanym urządzeniom wybuchowym (counter-IED) . 13.03.2013 r. Afgańscy antyterroryści wspierani przez żołnierzy Zgrupowania Wojsk Specjalnych zlikwidowali nielegalny magazyn materiałów wybuchowych . 18.03.2013 r. Oficerowie ds . działań informacyjnych, doradcy religijni, rzecznicy prasowi afgańskiej armii oraz rzecznicy prasowi gubernatora Ghazni spotkali się na szkoleniu prowadzonym przez polskich żołnierzy XII zmiany PKW w wojskowej bazie „Ghazni” . Tematami jednodniowego szkolenia były zagadnienia dotyczące prowadzenia działań informacyjnych, bezpieczeństwa operacji i współpracy z dziennikarzami mediów lokalnych i międzynarodowych . 20.03.2013 r. Podczas wykonywania zadań patrolowych doszło do ataku na polski patrol . W wyniku wybuchu miny pułapki zginął polski żołnierz st . szer . Paweł Ordyński . 22.03.2013 r. Na terenie polskiej wojskowej bazy Ghazni zorganizowano kiermasz rękodzieła i wytwórczości kobiet afgańskich . To pierwsze tego typu przedsięwzięcie od początku działalności PKW na terenie prowincji Ghazni . 25.03.2013 r. 146 afgańskich policjantów zakończyło kurs podoficerski na terenie Akademii Policyjnej w bazie Ghazni . 26.03.2013 r. Blisko 100 funkcjonariuszy afgańskiej policji i straży pożarnej z Ghazni zakończyło szkolenie z zakresu bezpieczeństwa przeciwpożarowego Na zakończenie kursu zastęp afgańskiej straży pożarnej otrzymał z rąk zastępcy dowódcy PKW specjalistyczny sprzęt ochrony osobistej .

274 Żołnierze PKW w pełnym oporządzeniu 28.03.2013 r. Wiceminister obrony narodowej Beata Oczkowicz, radca ministra Obrony Narodowej Janusz Onyszkiewicz oraz dowódca operacyjny Sił Zbrojnych gen . broni Edward Gruszka odwiedzili żołnierzy XII zmiany PKW . 3.04.2013 r. Afgańscy antyterroryści, wspierani przez żołnierzy ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych PKW, zatrzymali najbardziej poszukiwanego w ostatnim czasie terro- rystę Mohammada Naeema Adila odpowiedzialnego za przeprowadzony 27 lutego 2013 roku atak na posterunek afgańskiej policji, w wyniku którego zginęło 17 policjantów . 7.04.2013 r. 110 biegaczy, w tym 19 żołnierzy amerykańskich, wystartowało w afgańskiej edycji 8 Półmaratonu Warszawskiego na dystansie powyżej 20 km . 9.04.2013 r. Afgańscy antyterroryści, przy wsparciu żołnierzy ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych PKW, zlikwidowali skład materiałów służących do produkcji improwizowanych ładunków wybuchowych . Na miejscu przejęli dwie tony materiałów wyko- rzystywanych do produkcji improwizowanych ładunków wybuchowych, ukrytych w jednym z kanałów nawadniających, zwanych karezami . 10.04.2013 r. W trakcie uroczystej zbiórki Polacy przekazali Afgańczykom bazę Waghez . Nasi żołnierze stacjonowali w niej przez ponad rok . 13.04.2013 r. Ponad 2000 osób uczestniczyło w ceremonii otwarcia festiwalu „Ghazni – Światowa Stolica Kultury Islamu”, która odbyła się na terenie siedziby gubernatora prowincji . 18.04.2013 r. Dowódca XII zmiany PKW gen . bryg . Andrzej Tuz został odznaczony przez ministra spraw wewnętrznych Islamskiej Republiki Afganistanu złotym medalem „Za Zasługi dla Bezpieczeństwa Afganistanu” . 26.04.2013 r. Jednostka antyterrorystyczna policji z Ghazni PRC (Provincial Response Company) oficjalnie otrzymała wyróżniającą nazwę „Afgańskie Tygrysy” . Określenie to nadali im komandosi ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych . Afgańczycy sami zaprojektowali oraz wykonali oznakę rozpoznawczą .

276 7.05.2013 r. Koce, odzież, podręczniki do nauki języka angielskiego, artykuły piśmiennicze oraz pluszowe zabawki przekazali oficerowie z Sekcji Współpracy Cywilno-Wojskowej przedstawicielowi organizacji pozarządowej „New Gulestan ARZO Organization” Baratowi Khanowi . Organizacja ta zajmuje się w Ghazni pomocą dla najuboższych rodzin i matek samotnie wychowujących dzieci . 9.05.2013 r. W polskiej bazie wojskowej Ghazni w Afganistanie miały miejsce dwa ważne wydarzenia: podpisanie aktu przekazania odpowiedzialności za bezpieczeństwo prowincji siłom afgańskim oraz przekazanie dowodzenia pomiędzy dowódcami XII i XIII zmiany PKW .

XIII zmiana PKW Afganistan 9 maja 2013 roku w bazie Ghazni nastąpiło przekazanie dowodzenia. Dowódca XII zmiany gen. bryg. Andrzej Tuz przekazał swoje obowiązki dowódcy XIII zmiany gen. bryg. Markowi Sokołowskiemu. W skład XIII zmiany weszli żołnierze z: • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 21 Brygady Strzelców Podhalańskich z Rzeszowa • 49 Bazy Lotniczej z Pruszcza Gdańskiego • 11 Pułku Artylerii z Węgorzewa • 2 Mazowieckiego Pułku Saperów z Kazunia • 10 Brygady Logistycznej z Opola • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych z Kielc • Żandarmerii Wojskowej • Wojsk Specjalnych • oraz innych jednostek i instytucji Wojska Polskiego . W składzie XIII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie swoje obowiązki wykonywało 1800 żołnierzy i pracowników wojska stacjonujących w bazach: Bagram, Ghazni, Kabul . Celem działania Polskiego Kontyngentu w ramach XIII zmiany było przekazanie odpowiedzialności w zakresie bezpieczeństwa prowincji Ghazni, wsparcie afgańskich sił bezpieczeństwa w rozwoju i zdolności do prowadzenia samodzielnych działań, wsparcie lokalnej administracji w dążeniu do przejmowania

277 odpowiedzialności za prowincję oraz rozwoju prowincji . Misja miała charakter doradczo-wspierający . W ramach działań operacyjnych polscy żołnierze przeprowadzili 35 operacji i uczestniczyli w ponad 1000 patroli . Zlikwidowali 26 nielegalnych magazynów broni i amunicji, przechwycili 5388 kilogramów materiałów do produkcji improwizowanych urządzeń wybuchowych oraz znaleźli 30 niewybuchów i 50 gotowych już do detonacji „ajdików” . Zatrzymali także 50 rebeliantów, w tym czterech znajdujących się na liście JPEL . W skład XIII zmiany PKW wchodziło 1800 żołnierzy, większość z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej i 21 Brygady Strzelców Podhalańskich . Podczas blisko sied- miomiesięcznej służby głównym zadaniem żołnierzy było doradztwo oraz wspieranie afgańskich sił bezpieczeństwa i władz lokalnych . Dwa zespoły doradcze wojska (Military Advise Team – MAT) i trzy policji (Police Advisor Team – PAT) szkoliły żołnierzy 3 Brygady ANA i funkcjonariuszy afgańskiej policji . Na XIII zmianę przypadło zakończenie działalności Zespołu Specjalistów w ramach Zespołu Odbudowy Prowincji . Zakończono ostatnie projekty pomocowe, które w 2013 roku finansowane były przez Ministerstwo Obrony Narodowej . W sumie przez ponad pięć lat działalności Polacy zrealizowali 194 projekty na kwotę ponad 80 mln złotych . W tym okresie zakończono także prace związane z wyposa- żeniem i rozpoczęciem działalności wybudowanego i wyposażonego przez Polaków Prowincjonalnego Centrum Zarządzania Kryzysowego . Ważną datą nie tylko w dziejach XIII zmiany, ale w historii całego polskiego kontyngentu, był 28 sierpnia 2013 roku . Tego dnia baza Ghazni została zaatakowana przez dobrze zorganizowaną grupę rebeliantów . Terroryści uderzyli z dwóch stron . Ciężarówka wypełniona materiałami wybuchowymi wjechała w zewnętrzne ogrodzenie . Nastąpił wybuch . Około dziesięciu zamachowców samobójców próbowało wtargnąć do bazy przez powstałą po wybuchu wyrwę . Przez cały czas inna grupa napastników prowadziła silny ostrzał . Z drugiej strony bazy kolejna grupa próbowała sforsować ogrodzenie, również wykorzystując samochód wypełniony materiałami wybuchowymi . Jego kierowca, przewidując, że nie zdoła przedostać się w bezpośred- nio w rejon ogrodzenia, zdetonował samochód nieco wcześniej . Dzięki błyskawicznej reakcji polskich, amerykańskich i afgańskich żołnierzy, a także policjantów, szturm został odparty . Żołnierze 3 Brygady armii afgańskiej i policjanci bardzo szybko pojawili się w rejonie walk i utworzyli zewnętrzny kordon . W czasie ataku zginęli wszyscy zamachowcy . Większość z nich nie zdążyła odpalić posiadanych ładunków . W wyniku

278 odniesionych ran zmarło dwóch żołnierzy – polski i amerykański . Zginęło też kilkunastu żołnierzy, policjantów i cywilów afgańskich, a około 50 zostało rannych .

Kalendarium XIII zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego 9.05.2013 r. W polskiej bazie wojskowej Ghazni w Afganistanie miały miejsce dwa ważne wydarzenia: podpisanie aktu przekazania odpowiedzialności za bezpieczeństwo prowincji siłom afgańskim oraz przekazanie dowodzenia pomiędzy dowódcami XII zmiany gen . bryg . Andrzejem Tuzem i XIII zmiany gen . bryg . Markiem Sokołowskim . Pod protokołami przekazania odpowiedzialności za bezpieczeństwo prowincji Ghazni swoje podpisy złożyli: dowódca Polskich Sił Zadaniowych gen . bryg . Andrzej Tuz, szef afgańskiej Policji w prowincji Ghazni gen . Zahid Zaravar, szef Służby Bezpieczeństwa prowincji gen . Meer Faizullah Sadat oraz płk Mohammad Amir . 10.05.2013 r. Afgańscy operatorzy i polscy żołnierze, we wspólnej operacji, zatrzymali talibskiego dowódcę Samiullaha Maulawiego Sahiba ściganego listem gończym przez afgański wymiar sprawiedliwości oraz znajdującego się na liście najbardziej poszukiwanych rebeliantów, operujących we wschodnich prowincjach Afganistanu, w tym na terenie prowincji Ghazni . 14.05.2013 r. Żołnierze ze Zgrupowania Wojsk Specjalnych i Zespołu Szybkiego Reagowania Grupy Rozpoznawczej PKW, opierając się na danych uzyskanych od Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Sekcji Rozpoznawczej PSZ, przeprowadzili działania, których efektem było przejęcie trzech składów z materiałami wybuchowymi . 14.05.2013 r. Kilkadziesiąt kołowych transporterów opancerzonych KTO ROSOMAK, wpły- nęło do portu w Gdyni na pokładzie samochodowca „Asian Breeze” . Pojazdy wypły- nęły z portu Salalah w Omanie na początku kwietnia i w drodze do Gdyni przebyły 6500 mil morskich . To jeden z transportów, za pomocą których rozpoczęto wycofy- wanie sprzętu z Afganistanu . 14.05.2013 r. W bazie Ghazni została podpisana umowa ws . utylizacji zbędnego mienia w PKW Afganistan . Stronę amerykańską reprezentowała firma Defense Logistics Agency (DLA) . W imieniu ministra obrony narodowej porozumienie to podpisał szef

279 sztabu – zastępca dowódcy operacyjnego Sił Zbrojnych gen . dyw . Jerzy Michałowski . Natomiast ze strony amerykańskiej, z upoważnienia Departamentu Obrony USA, podpis złożył zastępca dyrektora Defense Logistics Agency Fred T . Pribble . Finalizacja umowy była możliwa dzięki podpisaniu 3 grudnia 2012 roku Umowy ws . Nabycia i usług wzajemnych (ACSA) . 27.05.2013 r. W Dniu Pamięci, obchodzonym przez Amerykanów na dwa dni przed Dniem Weterana w Polsce, dla uczczenia pamięci poległych żołnierzy oraz weteranów misji poza granicami kraju, żołnierze Polskich Sił Zadaniowych „Biały Orzeł” stanęli na uroczystej zbiórce . 28.05.2013 r. Rozpoczęła się realizacja największego projektu, jaki zostanie poprowadzony przez specjalistów z Zespołu Odbudowy Prowincji XIII zmiany PKW – uruchomienie Centrum Zarządzania Kryzysowego . 3.06.2013 r. Afgańscy antyterroryści oraz polscy komandosi zatrzymali groźnego terrorystę o pseudonimie Sabahun, konstruktora min pułapek . 10.06.2013 r. Pododdziały 1 kandaku (batalionu) z 3 Brygady ANA, siły afgańskiej policji oraz agenci wywiadu Narodowego Dyrektoriatu Bezpieczeństwa zakończyli trwającą 10 dni operację „Shohab” . Działania miały na celu utrwalenie porządku oraz zapewnienie bezpieczeństwa w dystryktach Ghazni, Khoghani i Rashidan . W operacji wzięło udział przeszło 400 funkcjonariuszy ASB i ponad 50 pojazdów . W trakcie operacji przeszukano ponad 20 wiosek, zatrzymano podejrzanych o działalność terrorystyczną oraz odnaleziono nielegalne składy broni i amunicji 10.06.2013 r. W wyniku wybuchu miny, zginął polski żołnierz ‒ plut . Jan Kiepura . 22.06.2013 r. W bazie Ghazni żołnierze XIII zmiany PKW, której trzon stanowią kawalerzyści powietrzni, obchodzili Święto 25 Brygady Kawalerii Powietrznej . 24–25.06.2013 r. Na terenie bazy Ghazni przeprowadzono kurs dla przedstawicieli administracji afgańskiej oraz oficerów Afgańskich Sił Bezpieczeństwa odpowiedzialnych za prowadzenie działań w zakresie operacji informacyjnych .

280 25.06.2013 r. W bazie Ghazni ponad 60 polskich i amerykańskich żołnierzy pobiegło w półma- ratonie, aby w ten sposób oddać hołd poległemu koledze st . chor . Janowi Kiepurze . 27.06.2013 r. W bazie Ghazni odbyła się druga edycja kiermaszu rękodzieła i wytwórczości kobiet afgańskich, w której wzięła udział grupa 23 kobiet z okolicznych wiosek . 30.06.2013 r. Kończący służbę w Afganistanie gen . bryg . Andrzej Knap złożył wizytę w bazie PSZ w Ghazni, w czasie której podziękował żołnierzom za dotychczasową wspólną służbę . 4.07.2013 r. Funkcjonariusze afgańskiej policji przeprowadzili operację, w wyniku której zatrzymany został poszukiwany listem gończym Haija Hilal, jeden z liderów talibów działających we wschodnim Afganistanie . 5.07.2013 r. Specjaliści z PRT przeprowadzili szkolenia dla funkcjonariuszy policji z dystryktów Koghyani oraz Rashidan . 8.07.2013 r. W siedzibie gubernatora prowincji odbyło się spotkanie z udziałem gubernatora prowincji Ghazni Musy Khana, przedstawiciela cywilnego NATO ambasadora Mauritsa Jochemsa oraz dowódcy PKW gen . bryg . Marka Sokołowskiego . Przedstawiono na nim program festiwalu odbywającego się pod hasłem „Ghazni 2013 – Światowa Stolica Kultury Islamu” . Jego inauguracja miała miejsce w Ghazni 13 kwietnia . 10.07.2013 r. Odbyło się kolejne z serii szkoleń personelu XIII zmiany PKW Afganistan, przed nadchodzącym postem ramadanowym . 15.07.2013 r. W bazie Polskich Sił Zadaniowych w Ghazni odbyło się spotkanie najważniejszych osób w prowincji z przedstawicielami sił koalicyjnych . Na zaproszenie gen . bryg . Marka Sokołowskiego przybyli: gubernator prowincji Musa Khan, szef Narodowego Dyrektoriatu Bezpieczeństwa gen . Meer Faizullah Sadat, dowódca Policji prowincji gen . Zahid Zarawar i dowódca Kompanii Rezerwowej Policji płk Barakat Allah Rasoli . Spotkanie dotyczyło realizacji programu „Ghazni 2013 – Światowa Stolica Kultury

281 Islamu” . Głównym tematem dyskusji była kwestia zapewnienia bezpieczeństwa na wszystkich etapach realizacji programu, z których kolejny rozpocznie się w październiku . 16.07.2013 r. Specjaliści z Zespołu Odbudowy Prowincji zakończyli realizację kolejnego projektu rozwojowego – budowa drogi, która prowadzi do wybudowanej również przy wsparciu Polaków szkoły . 18.07.2013 r. W Sądzie Apelacyjnym w Ghazni zakończyło się trzydniowe seminarium z zakresu prawa i reintegracji przeprowadzone w ramach projektu pomocowego PRT . 19.07.2013 r. Swoją działalność zakończyła Akademia Policyjna w bazie Ghazni . Najlepsze w Afganistanie centrum szkoleniowe dla afgańskich policjantów i żołnierzy od początku było prowadzone przez polskich żandarmów . 22.07.2013 r. W Dowództwie ISAF w Kabulu przebywał z roboczą wizytą gen . Martin E . Dempsey, Przewodniczący Kolegium Połączonych Szefów Sztabów Armii Stanów Zjednoczonych . Jednym z punktów jego krótkiej wizyty było spotkanie z polskimi oficerami pracującymi w HQ ISAF, IJC oraz NSOCC-A . 25.07.2013 r. Po rocznym pobycie wśród żołnierzy Polskich Sił Zadaniowych ukraińscy oficerowie, lekarze Grupy Zabezpieczenia Medycznego z polskiego szpitala z bazy Ghazni zakończyli swoją służbę . 29.07.2013 r. W XXIII Biegu Powstania Warszawskiego w bazie Ghazni wystartowało 175 uczestników z Polski i Stanów Zjednoczonych, w tym pięć kobiet . 1.08.2013 r. Minister Tomasz Siemoniak złożył wizytę w bazie Ghazni . 3.08.2013 r. W Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie zmarł st . kpr . Łukasz Sroczyński, ciężko ranny w grudniu 2012 roku podczas ataku na polski patrol w Afganistanie . 6.08.2013 r. Żołnierze z Lublińca wspólnie z afgańskimi policjantami zlikwidowali potężną siatkę terrorystyczną odpowiedzialną za zamachy na żołnierzy koalicji i lokalne władze

282 w Ghazni . W czasie operacji zginął przywódca grupy Zia Mohammad i trzech innych przestępców, pięciu zatrzymano . 8.08.2013 r. Afgańscy policjanci z kompanii rezerwowej i polscy żołnierze z XIII zmiany zlikwidowali kolejny nielegalny skład amunicji . 13.08.2013 r. Gen . bryg . Marek Sokołowski został uhonorowany najwyższym odznaczeniem Afgańskiej Policji Narodowej . 15.08.2013 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka z okazji Święta Wojska Polskiego . W uroczystości uczestniczyło dowództwo i żołnierze PKW, najwyżsi przedstawiciele ASB oraz żołnierze armii amerykańskiej, służący na co dzień w bazie PSZ . 20.08.2013 r. Starszy szeregowy Filip Marciniak z Zespołu Inżynieryjnego Charlie, PSZ „Biały Orzeł”, został „Hero of the Battle” (Bohaterem Walk) . 23.08.2013 r. Na terenie bazy Ghazni przeprowadzono szkolenie dla Kompanii Specjalnej (Provincial Responce Company – PRC) z zakresu neutralizacji ładunków wybuchowych . 24.08.2013 r. W nocy z 23 na 24 sierpnia afgańscy policjanci z jednostki antyterrorystycznej, wspierani przez polskich żołnierzy, przeprowadzili operację przejęcia broni i mate- riałów wybuchowych . Podczas akcji zginął chor . Mirosław Łucki . 28.08.2013 r. We wczesnych godzinach popołudniowych grupa rebeliantów usiłowała wedrzeć się do polskiej bazy w Ghazni, dokonując jednocześnie ostrzału terenu wojskowego . 2.09.2013 r. W amerykańskim szpitalu koalicyjnym w Ramstein zmarł polski żołnierz, który odniósł najcięższe rany w ataku na bazę Ghazni 28 sierpnia br . 3.09.2013 r. Dowódca ISAF w Afganistanie gen . Joseph Dunford wizytował żołnierzy Polskich Sił Zadaniowych w bazie Ghazni .

283 9.09.2013 r. Z okazji święta 2 Mazowieckiego Pułku Saperów z Kazunia oraz 11 Mazurskiego Pułku Artylerii z Węgorzewa, w bazie Ghazni odbył się uroczysty apel . 12.09.2013 r. Fariba Kakar, afgańska parlamentarzystka uprowadzona w połowie sierpnia br ,. została uwolniona w wyniku działania m in. . polskich komandosów oraz naszych służb specjalnych wywiadu i kontrwywiadu wojskowego . 13.09.2013 r. Specjaliści polskiego Zespołu PRT przekazali władzom prowincji Ghazni, wybu- dowaną tuż przy głównym meczecie, świetlicę dla dzieci i kobiet . 15.09.2013 r. Polskich żołnierzy w bazie Ghazni odwiedził Zastępca Sekretarza Obrony Stanów Zjednoczonych Ashton B . Carter . 19.09.2013 r. Z dwudniową wizytą w bazie Ghazni przebywał dowódca operacyjny gen . broni Marek Tomaszycki . Celem wizyty dowódcy operacyjnego było przeprowadzenie rekonesansu miejsc, w których rozegrały się główne wydarzenia z 28 sierpnia . 23.09.2013 r. 230 kg opium i 11 kg heroiny przejęli afgańscy policjanci podczas dwóch operacji przeprowadzonych w prowincji Ghazni . Operację informacyjnie wspierały komórki PSZ . 23.09.2013 r. Przejęto 17 900 kg materiałów, które mogły być wykorzystane do wyprodukowania blisko 1000 improwizowanych urządzeń wybuchowych . Było to największe przejęcie materiałów do produkcji IED w historii PKW . 23.09.2013 r. W bazie Ghazni odbyła się konferencja szkoleniowa dla dowódców kandaków (batalionów) i sierżantów majorów z 3 brygady piechoty ANA . Ogółem udział w szkoleniu wzięło 18 afgańskich oficerów i podoficerów . 23.09.2013 r. Prezydent RP Bronisław Komorowski, na wniosek Rady Ministrów, 19 wrze- śnia podpisał postanowienie o przedłużeniu okresu użycia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Islamskiej Republice Afganistanu . Jednocześnie zdecydował o jego

284 znaczącej redukcji . Postanowienie zakłada, że w ramach XIV zmiany PKW użyte zostaną siły o liczebności do 1000 żołnierzy i pracowników wojska w Afganistanie oraz do 200 żołnierzy i pracowników wojska w odwodzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej . 24.09.2013 r. 72 kg haszyszu przejęli afgańscy policjanci, wspierani przez żołnierzy Polskich Sił Zadaniowych podczas operacji w prowincji Ghazni . 1.10.2013 r. Gen . bryg . Marek Sokołowski dowódca Polskich Sił Zadaniowych „Biały Orzeł” spotkał się w bazie Ghazni z dowódcą ISAF SOF (Special Operational Force) gen . bryg . Paul Andrew Kenny . 2.10.2013 r. Żołnierze Wojsk Specjalnych służący w Afganistanie na XIII zmianie zostali uhonorowani medalem NATO Non Article 5 ISAF . Szkoląc Afgańskie Siły Bezpieczeństwa stworzyliście model współpracy wojskowej dla całego Afganistanu – mówił gen . dyw . Austin S . Miller, dowódca Komponentu Sił Specjalnych . To pierwsze takie wyróżnienie dla polskich specjalsów . 3.10.2013 r. Zakończyła się trwająca pięć dni wizyta robocza Grupy Rekonesansowej XV zmiany z płk . Adamem Słodczykiem dowódcą 10 Brygady Logistycznej z Opola, ppłk . Dariuszem Zarembą, ppłk . Arkadiuszem Serówką i mjr . Januszem Baranowskim . 8.10.2013 r. W siedzibie Gubernatora prowincji Ghazni odbyło się spotkanie środowisk kobie- cych z Wysokim Przedstawicielem Cywilnym Stanów Zjednoczonych Dowództwa Regionalnego East panią Karen Decker oraz Zespołem Doradczym z Królestwa Jordanii . 14.10.2013 r. Swoją działalność zakończyła Grupa Wsparcia Ogniowego . W obecności dowódcy XIII zmiany PKW gen . bryg . Marka Sokołowskiego dokonano uroczystego przekazania odpowiedzialności za wsparcie ogniowe pomiędzy polskimi i amerykańskimi artylerzystami . 4.11.2013 r. Rozpoczęła się zbiórka odzieży i przyborów szkolnych dla afgańskich dzieci . Dary trafią do nich dzięki polskim żołnierzom . To ostatnia okazja, by pomóc potrzebują- cym . W przyszłym roku bowiem PKW w Afganistanie zostanie znacznie ograniczony .

285 4.11.2013 r. Na zbiórce Wojskowych Zespołów Doradczych MAT XIII zmiany PKW, dowódca gen . bryg . Marek Sokołowski podziękował żołnierzom zespołów dowodzonych przez ppłk . Krzysztofa Stańczyka za zaangażowanie podczas pracy z pododdziałami 3 Brygady Piechoty Afgańskiej Narodowej Armii (3 BDE ANA) stacjonującej w bazie Vulcan w Ghazni . Zespoły doradcze zakończyły swoją działalność 30 października . 19.11.2013 r. Zakończono budowę Centrum Zarządzania Kryzysowego . Dzięki Centrum afgań- skie służby ratunkowe, policja i wojsko będą mogły wspólnie działać w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu mieszkańców . 26.11.2013 r. Po pięciu latach swoją działalność zakończył cywilno-wojskowy polski Zespół Specjalistów PRT Ghazni . W tym okresie zrealizował 194 projekty na kwotę 81 mln złotych . 26.11.2013 r. W polskiej bazie wojskowej „Ghazni” w Afganistanie nastąpiło przekazanie dowodzenia pomiędzy dowódcami XIII i XIV zmiany PKW .

XIV zmiana PKW Afganistan 26 listopada 2013 roku w bazie Ghazni nastąpiło przekazanie dowodzenia. Dowódca XIII zmiany gen. bryg. Marek Sokołowski przekazał swoje obowiązki dowódcy XIV zmiany gen. bryg. Cezaremu Podlasińskiemu. W skład XIV zmiany weszli żołnierze z: • 10 Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa • 25 Brygady Kawalerii Powietrznej z Tomaszowa Mazowieckiego • 10 Brygady Logistycznej z Opola • 9 pułku rozpoznawczego z Lidzbarka Warmińskiego • 4 pułku chemicznego z Brodnicy • 1 Brygady Lotnictwa Wojsk Lądowych • Centralnej Grupy Działań Psychologicznych z Bydgoszczy • 1 Wojskowego Szpitala Polowego w Bydgoszczy • Oddziału Specjalnego Żandarmerii Wojskowej z Mińska Mazowieckiego . Licząca blisko 1000 żołnierzy XIV zmiana stacjonowała w bazach w Ghazni i Bagram . Zadania wykonywane przez tę zmianę miały charakter doradczo-wspierający,

286 Nowoczesne środki łączności zapewniają przewagę na polu walki

Odprawa przed patrolem Kierowca kołowego transportera opancerzonego ROSOMAK

Dowódca ROSOMAKA. Jazda z otwartym włazem ułatwia obserwację otoczenia oraz umożliwia natychmiastowe odpowiedzenie ogniem broni indywidualnej Pilot śmigłowca bojowego Mi-24 w kokpicie

Żołnierz na stanowisku strzelca w ROSOMAKU ale duży nacisk położono też na realizację procesu wycofywania sprzętu i uzbrojenia wojskowego do kraju oraz stopniowe wygaszanie aktywności . Mimo takiego rozłożenia akcentów, żołnierze nie zaprzestali działalności operacyjnej . Chociaż stopniowo wycofywano sprzęt, w tym kołowe transportery opancerzone i śmigłowc żołnierze uczestniczyli w ponad 170 operacjach patrolowych oraz ponad 600 patrolach i eskortach w ramach realizacji działań bojowych . Oprócz patroli naziemnych, Samodzielna Grupa Powietrzna PKW zrealizowała prawie 600 zadań z wykorzystaniem śmigłowców Mi-17 . Polegały one na zabezpieczeniu potrzeb wsparcia lotniczego podczas realizacji zadań operacyjnych przez Taktyczny Zespół Bojowy i Wojska Specjalne oraz na lotach transportowych . Łącznie przetransporotwano ponad 46 ton cargo w konwojach naziemnych i powietrznych . Zadanie wspierania i doradzania ASB realizowały głównie zespoły doradcze MAT i PAT . Zespół Doradczy MAT – zajmujący się mentorowaniem dla dowództwa i sztabu 3 Brygady ANA był m in. . odpowiedzialny za sprawny przepływ informacji między stroną polską i afgańską . Żołnierze 3 Brygady ANA uczestniczyli w 49 kursach i szkoleniach organizowanych w afgańskich ośrodkach szkolenia . Przeszkolono w sumie 316 żołnierzy brygady . Szczególny nacisk położono na szkolenie CLS (Combat Life Saver), w czasie którego polscy żołnierze koordynowali i nauczali przyszłych afgań- skich instruktorów w tym zakresie . Ponadto 65 żołnierzy przeszkolono metodą Train The Trainer (3T) . Jako pierwsza rozpoczęła je 3 Brygada, jednostka wchodząca w skład 203 Korpusu ANA . Pozwoliło jej to uzyskać pozycję lidera w zakresie szkolenia CLS . W sumie kursy ukończyło ponad 490 żołnierzy afgańskiej brygady . Aktywny w działalności szkoleniowej i doradczej był także zespół PAT, skupia- jący swoją działalność na wsparciu dla kompanii odwodowej i dowództwa policji w Ghazni . Polscy żandarmi przeprowadzili kursy instruktorskie dla policjantów afgańskich z zakresu strzelectwa, C-IED, taktyki i technik interwencji, CLS oraz topografii . Przeszkoleni przez nich instruktorzy zostali przygotowani do samodzielnego prowadzenia zajęć specjalistycznych z pozostałymi policjantami służącymi w prowincji Ghazni . Podobnie jak w przypadku działań doradców wojskowych współpracujących z ANA, wojskowi z zespołu PAT nadzorowali przebieg informacji pomiędzy dowództwem komendy policji w Ghazni, a Prowincjonalnym Centrum Koordynacji Sił Bezpieczeństwa (OCCP) w Ghazni . Wysoki poziom wyszkolenia i samodzielnego działania, jaki osiągnęli przedstawiciele ASB przy znacznym udziale polskich zespołów doradczych, przyczynił się w ciągu ostatnich lat do zdecydowanej i sprawnej reakcji Afgańskich Sił Bezpieczeństwa podczas kluczowych wydarzeń

290 kulturalnych i politycznych odbywających się w prowincji Ghazni . Żołnierze i policjanci afgańscy z Ghazni zostali poddani testowi ze sprawnego planowania i realizacji zadań podczas zabezpieczania obchodów festiwalu „Ghazni stolica islamu 2013” oraz pierwszej tury wyborów prezydenckich na początku kwietnia 2014 roku . Obecność żołnierzy XIV zmiany w prowincji Ghazni nie ograniczała się tylko do działalności operacyjnej . Do mieszkańców wiosek z okolic polskiej bazy Ghazni regularnie trafiała pomoc humanitarna oraz pomoc medyczna . Ważne dla poprawy funkcjonowania miejskiego szpitala w Ghazni było przekazanie na rzecz placówki ponad 200 sztuk sprzętu szpitalnego (m in. :. dwa kompletne zestawy ultrasonograficzne z wyposażeniem, respirator stacjonarny, monitory EKG, pompy infuzyjne, lampy bakteriologiczne), ofiarowanego przez Caritas Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego . W ramach wsparcia środowiska cywilnego przekazano także ponad 14 ton żyw- ności oraz 36 zestawów komputerów i drukarki (otrzymały je: szpital, uniwersytet i urzędy) . Zgodnie z decyzją Ministerstwa Obrony Narodowej organizacjom humanitarnym oraz instytucjom lokalnej administracji przekazano mienie PKW, które znalazło zastosowanie i ułatwiło codzienne życie wielu mieszkańcom prowincji Ghazni, a które nie było przeznaczone do transportu powrotnego do Polski . Dużym zaangażowaniem na rzecz pomocy afgańskim pacjentom wykazał się personel medyczny polskiego szpitala polowego w Ghazni . W ramach operacji pk . „Doctor Hussar”, udzielono pomocy medycznej ponad 600 Afgańczykom, głównie kobietom i dzieciom z okolicznych wsi i miasta Ghazni . Lekarze i pielęgniarki szpitala polowego byli zaangażowani w cykl szkoleń dla afgańskiego personelu medycznego 3 Brygady ANA . Końcówka działalności XIV zmiany oznaczała też zakończenie polskiej obecności w prowincji Ghazni i całkowite skupienie kontyngentu w bazie Bagram . Symboliczne opuszczenie polskiej flagi w siedzibie gubernatora Musy Khana, które nastąpiło 27 kwietnia 2014 roku, zakończyło działalność operacyjną PKW w prowincji Ghazni . Trzy dni później odbyła się oficjalna uroczystość zamykająca polską obecność w prowincji i Ghazni i opuszczenie bazy Ghazni .

Kalendarium XIV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

26.11.2013 r. W bazie Ghazni odbyło się uroczyste przekazanie dowodzenia między ustę- pującym dowódcą XIII zmiany gen . bryg . Markiem Sokołowskim i obejmującym

291 obowiązki dowódcą XIV zmiany gen . bryg . Cezarym Podlasińskim . W uroczystości wziął udział m in. :. dowódca operacyjny gen . broni Marek Tomaszycki, Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Afganistanie Piotr Łukasiewicz, dowódca Dowództwa Regionalnego Wschód NATO ISAF gen . dyw . James C . McConville, Wysoki Przedstawiciel Cywilny w Dowództwie Regionalnym Wschód Karin Deker, przedstawiciel władz prowincji Ghazni subgubernator dystryktu Andar Mohammad Qasim Desiwal oraz przedstawiciele afgańskich sił bezpieczeństwa: dowódca 3 Brygady Armii Afgańskiej gen . bryg . Haidar Nikpai, szef Policji Dystryktu Ghazni Ghulam Mahidin Sarwari, Szef Narodowej Komórki Wywiadu płk Ghulam Mahidin Sarwari oraz były szef policji w prowincji Ghazni gen . bryg . Zahid Zarawar . W ramach uroczystości dokonano również uroczystego zwinięcia sztandaru amerykańsko–polskiego Zespołu Odbudowy Prowincji . 2.12.2013 r. Kilkadziesiąt kołowych transporterów opancerzonych typu ROSOMAK, weszło do portu w Szczecinie na pokładach statków „Larissa” i „Henneke Rambow”, w dwóch partiach (w dniach 25 listopada i 2 grudnia br ). . ROSOMAKI wypłynęły z portu Salalah w Omanie i w drodze do Szczecina przebyły prawie 6500 mil morskich . To już drugi tak duży transport sprzętu powracającego z Afganistanu (pierwszy miał miejsce w połowie maja br ). . Obydwa transporty realizowane były na mocy umowy ACSA (Acquisition and Cross-Servicing Agreement) zawartej pomiędzy Ministerstwem Obrony Narodowej RP a Departamentem Obrony USA . Całość przedsięwzięć w tym zakresie koordynowało Centrum Wsparcia Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych . 4.12.2013 r. Swoją działalność doradczo-szkoleniową rozpoczęli żołnierze z Zespołów Doradczych MAT i PAT XIV zmiany . Zajmują się one wspieraniem żołnierzy i policji w prowincji Ghazni . Przy okazji przekazano stronie afgańskiej medyczne zestawy pierwszej pomocy dla 30 policjantów kompanii rezerwowej . 4.12.2013 r. W kanale NATO Chanel TV zaprezentowano materiał przedstawiający działal- ność Polskiego Kontyngentu Wojskowego . 7.12 .2013 r. Do kraju powrócili ostatni żołnierze XIII zmiany . Uroczystość powitania odbyła się na krakowskim lotnisku Kraków Balice . Rotacja realizowana była poprzez, wyczarterowane przez stronę amerykańską, samoloty pasażerskie typu Boeing 767

292 i 777 . Żołnierze zostali przetransportowani do bazy tranzytowej Manas w Kirgistanie . Natomiast z Kirgistanu do Afganistanu żołnierze przemieszczali się wojskowymi samolotami transportowymi C-17 . Następnie transport z bazy Bagram do Ghazni zorganizowano polskimi i koalicyjnymi śmigłowcami transportowymi . Proces rotacji przebiegł bez żadnych zakłóceń, zgodnie z planem i międzynarodowymi ustaleniami . W ramach rotacji przetransportowano blisko 2600 żołnierzy i pracowników wojska na teren Polski i Afganistanu . Wykonano w sumie 14 przelotów . 12.12.2013 r. Żołnierze Zespołu Doradczego PAT XIV zmiany rozpoczęli cykl szkoleń dla grupy policjantów afgańskich . Ich program obejmował zajęcia m .in . z zakresu działań ratowniczych w sytuacji zagrożenia dla funkcjonariuszy policji afgańskiej, w tym z udzielania pomocy przedmedycznej . 13.12.2013 r. Po raz ostatni zorganizowano transport paczek świątecznych, które żołnierze XIV zmiany wysłali do Polski . W transporcie znalazło się ponad 500 przesyłek o łącznej wadze ponad 1,5 tony . 14.12.2013 r. W Świętoszowie odbył się koncert bożonarodzeniowy dla rodzin żołnierzy, któ- rzy pełnią służbę w polskich kontyngentach, w tym w ramach XIV zmiany PKW Afganistan . W spotkaniu wziął udział minister Tomasz Siemoniak . 17.12 .2013 r. Do polskiej bazy Ghazni dotarło sześć żywych choinek i ponad cztery tony jedze- nia na wigilijną kolację . 19.12.2013 r. Zakończyła się wizyta polskich parlamentarzystów w Afganistanie . Przedstawiciele sejmowej i senackiej komisji obrony spotkali się z żołnierzami PKW, którzy stacjo- nują w bazie Ghazni i Bagram . Głównym tematem rozmów była ocena sytuacji bezpieczeństwa w rejonie prowincji, a także kwestie związane z zadaniami, jakie realizują obecnie polscy żołnierze . Goście zapoznali się również ze specyfiką funkcjonowania Centrum Operacji Taktycznych oraz spotkali się z personelem Grupy Zabezpieczenia Medycznego . Jednym z punktów wizyty była również prezentacja sprzętu i wyposażenia, jakim dysponują żołnierze XIV zmiany . Wizyta była też okazją do spotkania z zastępcą gubernatora prowincji Ghazni oraz przedstawicielami ASB . Rozmowy dotyczyły sytuacji bezpieczeństwa w prowincji, współpracy

293 polsko-afgańskiej na przestrzeni ostatnich lat w zakresie odbudowy prowincji, realizacji projektów pomocowych dla mieszkańców oraz prowadzenia szkoleń, głównie dla przedstawicieli afgańskiej policji i wojska . 21.12.2013 r. W drugą rocznicę ataku na polski patrol, w wyniku którego zginęło pięciu polskich żołnierzy, w bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka ku czci poległych . Atak z 21 grudnia 2011 roku był najkrwawszym atakiem w dziejach polskiej misji w Afganistanie . 24.12.2013 r. Tysiące pierogów, setki kilogramów bigosu i litrów czerwonego barszczu – to podstawowe dania, które zagościły na wigilijnych stołach w bazach, w których stacjonowali żołnierze XIV zmiany . Z okazji świąt do żołnierzy dotarło ponad 800 paczek, o łącznej wadze przekraczającej 2400 kg przygotowanych przez rodziny w kraju . 24. 12.2013 r. Z bazy Ghazni na żywo wyemitowane zostało specjalne, świąteczne wydanie programu informacyjnego „Fakty” TVN, które poprowadził redaktor Kamil Durczok . Było to drugie takie przedsięwzięcie zrealizowane przez telewizję TVN . 26.12.2013 r. Pokaz sprzętu do rozpoznania dróg oraz wzajemna wymiana doświadczeń wypełniły zajęcia żołnierzy Grupy Inżynieryjnej wraz z żołnierzami pododdziału rozpoznania i oczyszczania dróg 3 Brygady ANA . Wspólne zajęcia z żołnierzami 3 Brygady wcho- dzącymi w skład pododdziału zajmującego się na co dzień rozpoznaniem i oczyszcza- niem dróg, miały na celu, oprócz szerokiej wymiany doświadczeń między saperami, podniesienie umiejętności afgańskich dowódców plutonów w pododdziałach saperskich . 30.12.2013 r. Wysoka Przedstawiciel Cywilna przy PSZ w Afganistanie Angelika Szyszlo uho- norowana została medalem Commander’s Award for Civilian Service Wyróżnienie zostało przyznane przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych na wniosek dowódcy Zespołu Odbudowy Prowincji w uznaniu za działalność na rzecz odbudowy Afganistanu . 2.01.2014 r. Z okazji nowego roku w bazie Ghazni zorganizowano „Bieg Noworoczny” na dystansie pięciu kilometrów, w którym wystartowało 40 zawodników . Bieg został zorganizowany przez stronę amerykańską – polową Klinikę Stresu Bojowego .

294 7.01.2014 r. Lekarze z polskiego szpitala polowego XIV zmiany rozpoczęli cykl szkoleń dla afgańskiego personelu medycznego pracujących m .in . w klinice TMC (Tactical Military Clinic) 3 Brygady ANA . Pierwsze zajęcia dotyczyły czynności ratujących życie oraz badania pacjenta urazowego . Szkolenie zorganizowano na terenie polskiego szpitala polowego w Ghazni, a wzięło w nich udział czterech paramedyków lekarz z 3 Brygady ANA . 9.01.2014 r. Sierżant Tomasz Borowski – żołnierz Taktycznego Zespołu Bojowego XIV zmiany PKW Afganistan za swój bohaterski czyn został wyróżniony tytułem „Hero of Battle” . 22 listopada 2013 roku we wczesnych godzinach porannych, w czasie wykonywania swoich zadań w bazie Ghazni sierżant Tomasz Borowski był świadkiem wypadku amerykańskiego śmigłowca wojskowego . Pomimo realnego zagrożenia eksplozją uszkodzonego sprzętu, dowódca pododdziału ochrony nie zawahał się przystąpić do natychmiastowej pomocy poszkodowanej załodze . Z pomocą dwóch żołnierzy amerykańskich oraz żołnierzy polskich podlegającego mu pododdziału sierżant Borowski wydobył z uszkodzonego pojazdu dwóch poszkodowanych, ewakuował ich z niebezpiecznego rejonu oraz udzielił pierwszej pomocy medycznej, a następnie prze- transportował rannych do amerykańskiego szpitala polowego w bazie Ghazni . Gdy dostarczył poszkodowanych do punktu medycznego, powrócił na miejsce wypadku i zabezpieczył je . Żołnierz służy w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej im . gen . broni Stanisława Maczka w Świętoszowie od maja 2003 roku . 13.01.2014 r. Żołnierze XIV zmiany wzięli udział w 22 Finale Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy . W ramach finału WOŚP na terenie bazy Ghazni zorganizowano wiele imprez, m .in .: pokaz z udzielania pierwszej pomocy drogowej, turniej minipiłki noż- nej, zawody CrossFit (zawody siłowe), występ amerykańskiego zespołu „GOSPEL”, występ polskiego zespołu wokalno-instrumentalnego . Także w ramach WOŚP polski i amerykański personel medyczny zorganizował akcję badania krwi dla wszystkich chętnych . Dla wszystkich uczestników imprezy została przygotowana tradycyjna polska grochówka, której przygotowaniem zajął się Narodowy Element Wsparcia PKW . W ramach 22 Finału żołnierze w Afganistanie zebrali ponad 27 tysięcy złotych . 13.01.2014 r. W Szczecinie odbyło się oficjalne pożegnanie kilkudziesięciu żołnierzy Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego, którzy mają rozpocząć służbę

295 w Połączonym Dowództwie ISAF w Afganistanie . Dla Korpusu jest to trzecia misja w Afganistanie . Poprzednio żołnierze służyli pod Hindukuszem w 2007 i 2010 roku . 17.01.2014 r. Ponad osiem ton ciepłej odzieży oraz koce, materace i sprzęt użytku domowego przekazali polscy żołnierze XIV zmiany najbardziej potrzebującym mieszkańcom prowincji Ghazni . Całość pomocy trafiła do afgańskich organizacji charytatywnych i instytucji rządowych, które rozdzieliły ją wśród potrzebujących . 19.01.2014 r. W polskiej bazie Ghazni żołnierze XIV zmiany wystartowali w zorganizowanym Półmaratonie Aramco Houston . Polscy i amerykańscy żołnierze oraz pracownicy cywilni zmierzyli się z dystansem 21,0975 km . Sportową walkę rozegrano na wyso- kości 2219 m n p. m. . W biegu wystartowało 94 zawodników, w tym sześć kobiet . 21.01.2014 r. Personel polskiego szpitala polowego udzielił pomocy medycznej ponad 30 miesz- kańcom afgańskiej wioski Tawhid Abad sąsiadującej z bazą Ghazni . Mężczyźni poddawani byli konsultacjom medycznym w Wozie Ewakuacji Medycznej (WEM), zaś kobiety i dzieci otrzymały pomoc w wydzielonym na ten cel budynku meczetu . Wśród wykonanych podstawowych zabiegów zrobiono m in. . badania krwi oraz zaopatrzono u pacjentów stare rany po oparzeniach . 22.01.2014 r. Strażacy służący w ramach XIV zmiany zorganizowali kurs specjalistyczny z ratownictwa dla swoich afgańskich współpracowników . W programie znalazły się m in. . zajęcia z udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej oraz obsługi sprzętu ratownictwa technicznego . Kurs był kontynuacją cyklu szkoleń specjalistycznych zapoczątkowanych w 2011 roku . 23.01.2014 r. Afgańscy saperzy z 3 Brygady ANA ukończyli trzydniowy kurs doskonalący z zakresu procedur i zasad działania podczas rozpoznania, neutralizacji i przeciw- działania zagrożeniu IED . Został on przeprowadzony w bazie Ghazni . Szkolenie podzielone na dwie części . Pierwszego dnia, w części teoretycznej, omówiono podział, charakterystykę oraz procedury rozpoznania i neutralizacji IED, a także sprzęt saperski używany do rozpoznania i neutralizacji tych urządzeń . Drugą część kursu przeznaczono na zajęcia praktyczne, w których dodatkowo wzięła udział polska sekcja rozminowania grupy inżynieryjnej .

296 28.01.2014 r. Dowódca kontyngentu gen . bryg . Cezary Podlasiński oraz jego oficerowie spotkali się z władzami prowincji Ghazni aby omówić harmonogram przygotowań do zaplanowanych na początek kwietnia wyborów prezydenckich . W ten sposób zainaugurowano prace zespołu, którego celem było wsparcie strony afgańskiej w bezpiecznym i sprawnym zabezpieczeniu przebiegu wyborów . 29.01.2014 r. Działalność zainaugurowało Prowincjonalne Centrum Koordynacji Sił Bezpieczeństwa, mieszczące się w budynku Centrum Zarządzania Kryzysowego w Ghazni, wybudowanym przy wsparciu Polaków . To pierwsze takie centrum w całym Afganistanie, działające poza stolicą kraju Kabulem . Centrum będzie nadzorować poziom bezpieczeństwa w prowincji . Zainstalowany system kamer w mieście umożliwi monitoring sytuacji na ulicach Ghazni, szczególnie w najbardziej newralgicznych punktach . Dzięki najnowocześniejszym środkom łączności zatrudnieni w Centrum specjaliści ASB, policji, straży pożarnej i pogotowia ratunkowego uzyskali możliwość szybkiej reakcji na zagrożenia . 28–30.01.2014 r. 30 stycznia zakończyła się trzydniowa wizyta gen . broni Marka Tomaszyckiego dowódcy operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych w Afganistanie . W czasie swojego pobytu generał spotkał się z żołnierzami XIV zmiany PKW oraz uczestniczył w uroczystym otwarciu Centrum Zarządzania Kryzysowego . Generał broni Marek Tomaszycki odwiedził żołnierzy stacjonujących w bazach „Bagram” i „Ghazni” . Towarzyszyli mu m .in . Piotr Lis – dyrektor generalny MON oraz gen . brygady Józef Nasiadka – szef Zarządu Planowania Systemów Dowodzenia i Łączności (P-6) Sztabu Generalnego Wojska Polskiego . 1.02.2014 r. Żołnierze XIV zmiany podziękowali za współpracę Amerykanom z Biura Zabezpieczenia Wizyt (JVB) przy sztabie Dowództwa Regionalnego Wschód w Afganistanie, którzy zakończyli swoją działalność w Bagram . 4.02.2014 r. Ponad 4000 ręcznie robionych czapek, szalików, skarpet i rękawic za pośrednic- twem żołnierzy Taktycznego Zespołu Bojowego XIV zmiany trafiło do afgańskich dzieci w prowincji Ghazni . Akcję zbierania włóczki na zimowe czapki dla afgańskich dzieci zorganizowała Fundacja „Redemptoris Missio” z Poznania . To właśnie ze stolicy

297 Wielkopolski trafiły one do Afganistanu . Pierwszą partię czapek wykonała własno- ręcznie siostra Cecylia Śmiech z zakonu Urszulanek z Poznania . Do akcji przyłączyły się m .in :. osoby niewidome, staruszki czy więźniarki z Aresztu Śledczego w Lesznie . 7.02.2014 r. W bazie Ghazni odbyła się odprawa decyzyjna, mająca na celu przygotowanie zabezpieczenia zakończenia rocznych obchodów „Ghazni stolicą kultury islamu 2013” . Obok strony polskiej wzięli w niej udział przedstawiciele 3 Brygady ANA, Szef Policji prowincji Ghazni gen . Zahid Zarawar wraz z oficerami sztabu, szef Służby Bezpieczeństwa Narodowego prowincji Ghazni płk Ahmad Zijamasood oraz przedstawiciele władz prowincji . 13.02.2014 r. W polskim szpitalu polowym w Ghazni odbyło się kolejne szkolenie afgańskiego personelu medycznego . Dzięki Zespołowi Doradczemu MAT medycy z 3 Brygady ANA uczestniczyli w drugim zaplanowanym spotkaniu, podczas którego doskonalili swoje umiejętności w udzielaniu pierwszej pomocy ofiarom wypadków . 17.02.2014 r. Żołnierze Centralnej Grupy Działań Psychologicznych przeprowadzili kurs obsługi rozgłośni radiowej dla żołnierzy 3 Brygady ANA . Do szkolenia wykorzystano nadającą od 2009 roku z polskiej bazy Ghazni rozgłośnię Hamdard . 18.02.2914 r. Ponad 50 żołnierzy i pracowników cywilnych wojska zakończyło ostatni – siódmy etap „Zimowego Maratonu na Raty” . Na wszystkich uczestników biegu czekały na mecie okolicznościowe „Zimnarowe” medale – bałwanki, które były wyrazem uznania dla biegaczy i ich niezłomnej postawy, często w ekstremalnych warunkach pogodowych . 20.02.2014 r. Dowódca PSZ „Biały Orzeł” gen . bryg . Cezary Podlasiński uczestniczył w uroczystej ceremonii rozpoczęcia II fazy operacji ASB pk . „Thunder”, która miała miejsce w Centrum Szkolenia Policji w Ghazni . Celem operacji jest przygotowanie i zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim zaproszonym gościom oraz uczestnikom uroczystości z okazji zamknięcia rocznych obchodów „Ghazni Stolicą Kultury Islamu 2013” . 23.02.2014 r. W Centrum Kultury Islamskiej w Ghazni odbyła się ceremonia zakończenia festiwalu „Ghazni Stolicą Kultury Islamu 2013” . Wydarzenie to było symbolicznym

298 zamknięciem ponadrocznych obchodów, w trakcie których Ghazni pokazało swój dorobek historyczny i kulturowy . W uroczystości zakończenia obchodów festiwalu wzięło udział ok . 4000 osób, a wśród nich dyplomaci z Iranu, Turcji, Kirgistanu oraz Indii . 27.02.2014 r. Odbyła się kolejna akcja dostarczenia ponad trzech ton żywności dla mieszkańców wioski Sartar Baba . Pomoc polskich żołnierzy trafiła w pierwszej kolejności do najbardziej potrzebujących, zgodnie z ustaleniami dokonywanymi ze starszyzną wioski . Poprzedni transport pomocy humanitarnej dla wioski Sartar Baba zrealizowano na początku lutego 2014 roku . Zawierał on ok . 600 kg żywności przekazanej przez Stowarzyszenie „Szkoły dla Pokoju” . 1.03.2014 r. Zakończyła się wizyta przewodniczącej komisji sejmowej ds . służb specjalnych Elżbiety Radziszewskiej w Afganistanie . W czasie pobytu pani poseł spotkała się z żołnierzami PKW stacjonującymi w bazach Ghazni i Bagram . Głównym tematem rozmów była ocena poziomu bezpieczeństwa w rejonie prowincji, szczególnie w okresie zbliżających się kwietniowych wyborów w Afganistanie . Jednym z punktów wizyty było również spotkanie z kobietami – żołnierzami służącymi w PKW w Ghazni . 8.03.2014 r. Ponad 40 pań służących w składzie XIV zmiany PKW zostało uhonorowanych z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet . 12.03.2014 r. Dowódca XIV zmiany gen . bryg . Cezary Podlasiński wręczył żołnierzom kończą- cym służbę w Afganistanie medale NATO w dniu szczególnym – 15 rocznicy przyjęcia Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego . Medal NATO jest międzynarodowym odznaczeniem wojskowym, nadawanym przez Sekretarza Generalnego NATO żoł- nierzom za ich udział w operacji Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa NATO . 14.03.2014 r. Zakończył się, trwający od grudnia 2013 roku, kurs instruktorów rezerwowej policji w prowincji Ghazni poświęcony udzielaniu taktycznej pomocy medycznej rannemu na polu walki . Celem przeprowadzonego kursu CLS (Combat Life Saver) było wykształcenie grupy instruktorów zdolnych do przekazywania zdobytej przez siebie wiedzy innym policjantom . W ciągu całego kursu afgańscy policjanci

299 uczyli się, m in. :. udzielania taktycznej pomocy medycznej rannemu na polu walki i podejmowania decyzji przy udzielaniu tej pomocy pod ostrzałem lub bez ostrzału oraz podczas ewakuacji poszkodowanych z rejonu zagrożenia, a także oceny stanu rannego . Podczas zajęć kandydaci na instruktorów medycznych zapoznawali się także z czynnościami związanymi z udrażnianiem i kontrolą dróg oddechowych, postępowaniem z ranami drążącymi oraz tamowaniem krwawienia przez użycie opatrunku Quick Clot . 17.03.2014 r. Żołnierzom 3 Brygady ANA przekazano sprzęt medyczny . Wśród podarowanego ekwipunku znalazł się przede wszystkim sprzęt do transportu poszkodowanych i szyny transportowe do stabilizacji i unieruchomienia złamań . 17.03.2014 r. W imieniu Dowódcy Operacyjnego RSZ z ukraińskimi lekarzami, którzy przez kilka miesięcy współpracowali z polskim personelem medycznym w szpitalu polowym w Ghazni, spotkał się szef Sztabu Dowództwa gen . dyw . pil . Sławomir Kałuziński . Była to już trzecia grupa ukraińskich lekarzy, którzy współdziałali z Polakami w Afganistanie . Od początku 2011 roku w szpitalu polowym w Ghazni służyło dziewięciu Ukraińców . 21.03.2014 r. Z okazji Światowego Dnia Lasów dowódca kontyngentu gen . bryg . Cezary Podlasiński wspólnie z przedstawicielami ASB zasadził drzewa przyjaźni . Sadzonki – wierzby i świerki – przyleciały specjalnie na tę okazję z Polski, podarowane przez Nadleśnictwo ze Świętoszowa . 21.03.2014 r. Minister Spraw Wewnętrznych Islamskiej Republiki Afganistanu odznaczył dowódcę XIV zmiany PKW Afganistan gen . brygady Cezarego Podlasińskiego złotym medalem „Za zasługi dla Bezpieczeństwa Afganistanu” . W imieniu ministra odznaczenie wręczył komendant policji prowincji Ghazni – gen . Zahid Zarawar . 26.03.2014 r. Żołnierze Taktycznego Zespołu Bojowego XIV zmiany PKW Afganistan przejęli i zniszczyli nielegalny skład środków walki, wśród których znajdowały się granaty moździerzowe . Operacja zlokalizowania i przejęcia niebezpiecznych materiałów została przeprowadzona dzięki informacjom uzyskanym od oficerów Narodowej Komórki Kontrwywiadu .

300 30.03.2014 r. Ponad 200 sztuk sprzętu szpitalnego przekazano szpitalowi miejskiemu w Ghazni . Wśród przekazanego mienia znalazły się: dwa kompletne zestawy ultrasonograficzne z wyposażeniem, respirator stacjonarny, monitory EKG, pompy infuzyjne, lampy bakteriologiczne i wiele innych elementów . 4.04.2014 r. Odbyło się ostatnie spotkanie zespołu kryzysowego, którego personel odpowiadał za zaplanowanie sprawnego i bezpiecznego procesu wyborczego . W całym okresie poprzedzającym wybory prezydenckie stronę afgańską wspierali polscy żołnierze, którzy jednak nie angażowali się czynnie w sam proces wyborczy . 5.04.2014 r. W prowincji Ghazni, podobnie jak na terenie całego kraju, odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich . Cały proces wyborczy przebiegł bez poważniejszych incydentów . Podczas trwania głosowania nad bezpieczeństwem czuwało dziewieć tysięcy funkcjonariuszy policji i wojska ASB . 9.04.2014 r. Żołnierze Taktycznego Zespołu Bojowego przejęli i zniszczyli nielegalne środki pola walki – miny przeciwpiechotne i pojemnik z materiałami wybuchowymi . Było to możliwe dzięki informacjom uzyskanym od amerykańskiego wywiadu . 10.04.2014 r. Personel polskiego szpitala polowego w Ghazni przeprowadził operację usunięcia przepukliny u sześcioletniego Ahmeda, dzięki której chłopcu przywrócono sprawność fizyczną . 14.04.2014 r. W przededniu świąt wielkanocnych do żołnierzy pełniących służbę w bazie Ghazni i Bagram dotarły świąteczne paczki z Polski . 16.04.2014 r. Zakończyła się dwudniowa wizyta polskich posłów w Afganistanie . Grupie parlamentarzystów goszczących u żołnierzy pełniących służbę w Ghazni i Bagram towarzyszył szef Sztabu Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych (DORSZ) gen . dyw . pil . Sławomir Kałuziński . 16.04.2014 r. W bazie Ghazni odbyła się uroczysta zbiórka z okazji Dnia Sapera, w trakcie której oddano cześć saperom poległym w czasie służby w Afganistanie .

301 22.04.2014 r. W obecności dowódcy XIV zmiany żołnierze Centralnej Grupy Działań Psychologicznych przekazali rozgłośnię Hamdard swoim afgańskim partnerom . Teraz za działalność radia odpowiadać będą przeszkoleni wcześniej żołnierze 3 Brygady ANA . 24.04.2014 r. W 10 Brygadzie Logistycznej w Opolu odbyło się oficjalne pożegnanie żołnierzy XV zmiany PKW, którzy będą odpowiadać za zakończenie polskiego udziału w misji ISAF w Afganistanie . W uroczystości pożegnania – obok rodzin i przyjaciół żoł- nierzy – udział wzięli minister Tomasz Siemoniak, Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen . broni pil . Lech Majewski, Dowódca Operacyjny Rodzajów Sił Zbrojnych gen . broni Marek Tomaszycki oraz Szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych gen . broni Edward Gruszka oraz biskup polowy WP Józef Guzdek . 24.04.2014 r. 10 żołnierzy XIV zmiany PKW w Afganistanie ukończyło 118 edycję Maratonu Bostońskiego, którego jedyna odsłona na świecie, poza Bostonem, została zorganizowana w amerykańskiej bazie lotniczej w Bagram . Boston Maraton Afganistan został zorganizowany dla upamiętnienia i uczczenia poległych żołnierzy w ciągu 13 lat obecności wojsk ISAF w Afganistanie oraz osób, które zginęły w wyniku zamachu podczas zeszłorocznego maratonu w Bostonie . 27.04.2014 r. W siedzibie gubernatora prowincji Ghazni odbyła się oficjalna uroczystość koń- cząca polską działalność operacyjną na terenie prowincji . W trakcie zbiórki symbolicz- nie zdjęto polską flagę z masztu . W uroczystości, obok władz afgańskich oraz dowódcy XIV zmiany uczestniczył dowódca operacyjny gen . broni Marek Tomaszycki . 30.04.2014 r. Po siedmioletniej obecności polscy żołnierze zakończyli obecność w prowincji Ghazni . Tego dnia odbyła się uroczystość oraz nastąpiło symboliczne opuszczenie bazy Ghazni . Całość polskiego kontyngentu przemieściła się do bazy Bagram . Tu sta- cjonować będą także żołnierze XV zmiany . 4.05.2014 r. Uroczystość z okazji zakończenia działalności PKW Afganistan w prowincji Ghazni, zorganizowaną w polskim komponencie w bazie Bagram, zaszczycili swoją obecnością dowódca ISAF gen . broni . Joseph . F . Dunford wraz z dowódcami IJC

302 i RC-EAST . Wspólne spotkanie koalicjantów w PMC (Polish Military Contingent), gdzie obecnie stacjonują PSZ XIV zmiany PKW Afganistan, odbyło się z inicjatywy dowódcy RC-EAST (Dowództwo Regionu Wschód) – gen . dyw . Stephena Townsenda . W ten sposób amerykański dowódca podziękował polskim żołnierzom za ich długoletnią działalność w prowincji Ghazni . Oprócz licznych przedstawicieli strony amerykańskiej w uroczystości wzięli udział żołnierze z Czech, Jordanii i Republiki Korei Południowej . 23.05.2014 r. Działalność zakończyła grupa oficerów tworząca Zespół Oficerów Łącznikowych wykonujących swoje zadania w Dowództwie Regionu Wschodniego w bazie Bagram . 29.05.2014 r. Ponad 500 żołnierzy i osób cywilnych wzięło udział w zorganizowanym przez stronę amerykańską „Biegu Pamięci, którego celem było uczczenie pamięci żołnierzy poległych podczas pełnienia misji w Afganistanie . 29.05.2014 r. Uroczystą zbiórką żołnierze XIV i XV zmiany PKW Afganistan uczcili Międzynarodowy Dzień Uczestników Misji Pokojowych ONZ oraz Dzień Weterana Działań Poza Granicami Państwa, obchodzony 29 maja . 5.06.2014 r. W bazie Bagram nastąpiło przekazanie dowodzenia . Dowódca XIV zmiany gen . bryg . Cezary Podlasiński przekazał swoje obowiązki dowódcy XV zmiany płk . Adamowi Słodczykowi .

XV zmiana PKW Afganistan

5 czerwca 2014 roku w bazie Bagram nastąpiło przekazanie dowodzenia pomiędzy XIV i XV zmianą. Dowódcą ostatniej zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego został płk Adam Słodczyk, na co dzień dowódca 10 Brygady Logistycznej. W skład XV zmiany weszli żołnierze z: • 10 Opolskiej Brygady Logistycznej • 1 Warszawskiej Brygady Pancernej • 2 Korpusu Zmechanizowanego z Krakowa • 5 Pułku Chemicznego z Tarnowskich Gór • Wojsk Specjalnych

303 Technicy w czasie obsługi śmigłowca Mi-24 • 2 Wojskowego Szpitala Polowego z Wrocławia • Żandarmerii Wojskowej . Około 500 żołnierzy i pracowników wojska stacjonuje w bazie „Biały Orzeł” w Bagram . Podstawowym zadaniem XV zmiany jest zakończenie działalności Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie . W tym celu będą oni nadzorowali transport uzbrojenia do kraju oraz przekazywanie pozostałego mienia stronie afgańskiej . Ponadto przed logistykami stoi wyzwanie rozliczenia zobowiązań finansowych, zakończenie dokumentacji rzeczowo finansowej . Zgodnie z postanowieniem Prezydenta RP XV zmiana powinna zakończyć swoją działalność do 31 grudnia 2014 roku . Wówczas ma zakończyć się także cała operacja Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa .

Kalendarium XV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego

8.06.2014 r. Na pokładzie samolotu An-124 Rusłan do kraju przewieziono dwa ostatnie śmigłowce, stanowiące wyposażenie Samodzielnej Grupy Powietrzno-Szturmowej . W okresie funkcjonowania SGPSz wykorzystywano w sumie 24 śmigłowce, w tym 11 w wersji transportowej (Mi-17) i 13 w wersji bojowej (Mi-24) . Maszyny spędziły w powietrzu w sumie ponad 16 tysięcy godzin, z czego Mi-17 ok . 8660, a Mi-24 7790 godzin . 9.06.2014 r. Na placu apelowym 10 Brygady Kawalerii Pancernej w Świętoszowie, z udziałem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego oraz ministra obrony narodowej Tomasza Siemoniaka, odbyła się uroczystość powitania XIV zmiany PKW Afganistan . 16.06.2014 r. Na lotnisku w bazie Bagram żołnierze XV zmiany PKW wchodzący w skład Zespołu Zabezpieczenia i Przygotowania Transportu załadowali kolejny samolot transportowy An-124 „Rusłan” . Na jego pokładzie znalazła się kolejna partia mienia, które zakwalifikowano jako zdatne do ponownego wykorzystania w kraju . 16.06.2014 r. Z okazji święta Żandarmerii Wojskowej w bazie Bagram odbyła się skromna uro- czystość . Z żandarmami wchodzącymi w skład obecnej zmiany spotkał się dowódca polskiego kontyngentu płk Adam Słodczyk .

305 20.06.2014 r. W bazie Bagram odbył się kurs eksploatacyjno-operatorski dla operatorów robota inżynieryjnego „Tslon IV” . Jego organizatorem był mjr Piotr Hałys, służący w kraju we wrocławskim Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych . W szkoleniu wzięli udział żołnierze z sekcji rozminowania plutonu zmotoryzowanego . Dzięki zajęciom poznali oni pełen zakres możliwości robota, który stanowi narzędzie pracy sapera . 28.06.2014 r. Z okazji święta 10 Opolskiej Brygady Logistycznej w bazie Biały Orzeł w Bagram odbyła się uroczysta zbiórka . Dla większości żołnierzy XV zmiany, na co dzień żoł- nierzy Brygady, miała ona szczególny charakter, zwłaszcza, że w 2014 roku jednostka obchodzi swoje 15-lecie działalności . 1.07.2014 r. Ostatnia z armatohaubic samobieżnych 152 mm Dana, które w ramach Grup Wsparcia Ogniowego zapewniały osłonę polskim bazom wojskowym, opuściła Afganistan na pokładzie samolotu transportowego An 124 „Rusłan” . 7.07.2014 r. Dwie ostatnie armatohaubice Dana zakończyły pięcioletnią służbę w Afganistanie . Nazwana przez żołnierzy „Lady Gaga” do kraju przypłynęła statkiem, a „Danusia” przyleciała na pokładzie samolotu transportowego An-124 „Rusłan” .

21.07.2014 r. W Bagram odbył się bieg na dystansie 10 km „Run to home” . Bieg ten odbywa się w lipcu w trzech miejscach: w Bostonie w Stanch Zjednoczonych oraz w bazach w Kandaharze i Bagram w Afganistanie . W tym roku został on zorganizowany już po raz piąty przez fundację „Red Sox Foundation” i Massachusetts General Hospital, a jego celem jest wparcie weteranów z Iraku i Afganistanu oraz ich rodzin poprzez specjalnie utworzony program pomocy dla weteranów „Home Base Program” . W ciągu ostatnich czterech lat dzięki tej imprezie zebrano ponad 9 000 000 dolarów, które zostały przeznaczone na pomoc weteranom . 22.07.2014 r. Pokonując trasę z Bagram przez Oman drogą powietrzną, a następnie statkiem do Niemiec, a stamtąd do Polski wróciło 11 kołowych transporterów opancerzonych ROSOMAK .

306 4.08.2014 r. Żołnierze XV zmiany PKW zorganizowali zajęcia strzeleckie dla koalicjantów . Odbyły się one na strzelnicy w Bagram, a najlepsi strzelcy, którzy uzyskali odpowied- nie wyniki, zdobyli Wojskowe Odznaki Strzeleckie . 10.08.2014 r. Polscy żołnierze stacjonujący w bazie Bagram w Afganistanie przekazali mienie w ramach pomocy humanitarnej dla najuboższych mieszkańców tego kraju . Przekazano żywność i część wyposażenia będącego do niedawna w wyposażeniu kontyngentu, który następnie został zakwalifikowany jako pomoc humanitarna . 11.08.2014 r. Żołnierze trzech państw spotkali się na strzelnicy Maholic Range Compound w bazie Bagram, aby wspólnie doskonalić swoją wiedzę i umiejętności strzeleckie . Głównym organizatorem byli żołnierze amerykańscy, zaś uczestnikami zajęć strzeleckich – żołnierze czescy i polscy . Celem ćwiczeń było praktyczne zapoznanie się wszystkich żołnierzy koalicji z bronią będącą na wyposażeniu poszczególnych kontyngentów . 12.08.2014 r. W bazie Bagram zorganizowany został „Bieg Pamięci”, którego uczestnicy uczcili pamięć poległego w Afganistanie w 2012 roku majora Waltera Davida „DG” Greya . W tym roku na starcie biegu stanęło 500 zawodników, w tym Polacy . 15.08.2014 W bazie Bagram odbyła się uroczysta zbiórka z okazji Święta Wojska Polskiego . Z tej okazji żołnierzy XV zmiany odwiedził ambasador RP w Afganistanie Piotr Łukasiewicz . 1.09.2014 r. W czasie uroczystej mszy odprawionej w 75 . rocznicę wybuchu II wojny świa- towej w bazie Bagram żołnierze XV zmiany modlili się w intencji żołnierzy, którzy 1 września 1939 roku stanęli do walki w obronie niepodległości Polski . 4.09.2014 r. Żołnierze XV zmiany wzięli udział w szkoleniu doskonalącym medyczne procedury ratowania życia na polu walki (Combat Lifesaver – CLS) . Zorganizował je amerykański personel medyczny . 8.09.2014 r. Polskich żołnierzy w bazie Bagram odwiedził dowódca ISAF Joint Command (IJC) gen . broni Joseph Anderson . W czasie wizyty gość zapoznał się z zadaniami, jakie obecnie wykonują żołnierze XV zmiany .

307 13.09.2014 r. Na uroczystej zbiórce w bazie „White Eagle” najlepsi strzelcy wśród polskicj i amerykańskich żołnierzy otrzymali odznaki strzeleckie i certyfikaty . Był to ostatni akcent współzawodnictwa strzeleckiego zorganizowanego w bazie Bagram . 15.09.2014 r. Polacy przekazali kolejną partię pomocy humanitarnej przeznaczonej dla najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących mieszkańców prowincji Ghazni . 16.09.2014 r. W wyniki samobójczego ataku na konwój koalicyjny zginął polski żołnierz – plut . Rafał Celebudzki . Żołnierz został pośmiertnie awansowany na stopień starszego chorążego . 19.09.2014 r. Podczas debaty Rady Bezpieczeństwa ONZ nt . sytuacji w Afganistanie, Stały Przedstawiciel Polski przy Narodach Zjednoczonych przywołał pamięć o polskim żołnierzu poległym w zamachu terrorystycznym w Kabulu 16 września br . Ambasador Bogusław Winid wspomniał, iż śmierć plutonowego Rafała Celebudzkiego jest symbolem „poświęcenia wielu polskich rodzin, wysyłających swych synów i córki, by niosły pomoc na rzecz budowy stabilnego i bezpiecznego Afganistanu” . 20.09.2014 r. Ponad 500 zawodników stanęło na starcie biegu zorganizowanego w bazie Bagram przez amerykańskich żołnierzy Sił Powietrznych z okazji ich święta . Na trasie nie zabrakło żołnierzy XV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego . Najlepszym ze startujących na dystansie maratonu Polaków okazał się kpt . Łukasz Moskal . Trasę maratonu pokonał w czasie 4 godzin 3 minut i 43 sekund . Był to jego pierwszy maraton . 29.09.2014 r. Podczas wideokonferencji zorganizowanej przy pomocy komunikatora skype przez Centrum Weterana Działań poza Granicami Państwa z harcerzami Opolskiej Chorągwi ZHP spotkali się żołnierze XV zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie . Spotkanie było częścią przedsięwzięcia zorganizowanego przez Związek Harcerstwa Polskiego – Opolską Chorągiew pod hasłem „TOBIE OJCZYZNO” .

308 ZAKOńcZeNie

Trwająca od marca 2002 roku polska misja w Afganistanie nie jest łatwa w oce- nie . Tym bardziej, że jak mawiają jej uczestnicy, nawet w tej samej operacji nie ma dwóch takich samych zmian . W przypadku Afganistanu mieliśmy zaś do czynienia z dwiema różnymi operacjami . Mimo to, nie ulega wątpliwości, że można wskazać kilka istotnych kwestii, na które warto zwrócić uwagę . Udział Polski w operacji „Enduring Freedom” miał duże znaczenie dla naszego zaangażowania w misje zagraniczne w ogóle . Choć był to stosunkowo niewielki kontyngent, wykonujący głównie zadania o charkterze inżynieryjno-saperskim i logistycznym, zdobyte wówczas doświadczenia okazały się bardzo cenne . Posłużyły przy formowaniu pierwszych zmian do realizowanej w Iraku operacji „Iraqi Freedom” . Kontyngent ten zebrał także wnioski, które posłużyły do formowania pierwszej zmiany w operacji ISAF . Wspomina o tym w swojej relacji dowódca I zmiany PKW „Enduring Freedom” gen . dyw . Marek Mecherzyński . Zwraca również uwagę, że on i jego żołnierze przecierali niejako ścieżkę w relacjach międzynarodowych, ucząc się nie tylko obowiązujących procedur, ale też zdobywając uznanie dla żołnierza polskiego . Było to ważne, jeśli weźmie się pod uwagę, że w 2002 roku, gdy zaczynał się polski udział w operacji EF, dopiero od trzech lat byliśmy członkiem NATO . Zdobyte wówczas doświadczenia okazały się cennym kapitałem, który zaprocen- tował zarówno w procesie formowania pierwszych zmian wysyłanych do Iraku, jak też później, gdy zmienił się charakter polskiej obecności w Afganistanie . Ten czas stanowił też pierwszy impuls zmian, jakie zaszły w wyposażeniu i szkoleniu jednostek w kraju . Z tego punktu widzenia pobyt 10 zmian w ramach operacji „Enduring Freedom” okazał się bardzo wartościowy . Zaangażowanie w operację ISAF, głównie z punktu widzenia wojska, spowodowało prawdziwą rewolucję w naszej armii . Wpłynęło na jej poziom wyszkolenia, wypo- sażenie, znajomość procedur i standardów natowskich . Dziś trudno znaleźć ofi cera

309 wyższego szczebla, który w swoim wojskowym życiorysie nie miałby odnotowanego udziału w misji afgańskiej . Równie wysoki procent żołnierzy z tym doświadczeniem służy w pozostałych korpusach – podoficerskim i szeregowych . Z wojskowego punktu widzenia udział w misji afgańskiej należy oceni bardzo wysoko . W trwającej od kwietnia 2007 roku polskiej obecności w misji ISAF można wyróżnić kilka istotnych momentów . Niewątpliwie najważniejszym była decyzja o zakończeniu udziału w misji „Enduring Freedom” na rzecz udziału w drugiej operacji prowadzonej na terenie Afganistanu . Oznaczało to powiększenie kontyngentu do 1200 żołnierzy, rozlokowanych na terenie pięciu prowincji . Jego zadania o charakterze stabilizacyjno-doradczym wymusiły wprowadzenie zmian organizacyjnych w porów- naniu do dotychczas działającego kontyngentu . Był to duży wysiłek logistyczny, gdyż wymagał przerzutu zdecydowanie większej liczby żołnierzy i sprzętu wojskowego . Była to operacja powtarzana cyklicznie przez kolejne lata . Drugą równie ważną decyzją było skonsolidowanie całości polskich sił na terenie jednej prowincji oraz przejęcie odpowiedzialności za panującą w niej sytuację wewnętrzną . Wymusiło to nie tylko dalsze zwiększanie liczebności kontyngentu – do 2600 ludzi w szczytowym momencie – ale także jego dalsze dozbrajanie . Duży nacisk położono nie tylko na działalność stricte operacyjną, ale również na szkolenie Afgańskich Sił Bezpieczeństwa, wsparcie administracji i wymiaru sprawiedliwości oraz działalność pomocową . Trzecią ważną decyzją było, począwszy od III zmiany, wzmocnienie kontyngentu o śmigłowce bojowe Mi-24 i transportowe Mi-17 . W sumie, do końca XIV zmiany wykorzystywano 24 maszyny, które wykonały ponad 16 tys . godzin nalotu . Spowodowało to dalsze zmiany w wewnętrznej strukturze kontyngentu poprzez sformowanie Samodzielnej Grupy Powietrzno-Szturmowej oraz przeformowanie PKW w Polskie Siły Zadaniowe (począwszy od IV zmiany) . Skierowanie śmigłowców do Afganistanu w znaczący sposób poprawiło warunki bezpieczeństwa żołnierzy w czasie wykonywania zadań . Uniezależniło też Polaków od wsparcia innych sojuszników przy wykonywaniu zadań transporotwych czy też wsparcia lotniczego operacji bojowych prowadzonych w różnych częściach prowincji Ghazni . Dla dowódców, którzy dysponowali tym elementem, stanowiło to dobrą okazję, by doskonalić swoje umiejętności w prowadzeniu operacji połączonych, z wykorzystaniem elementu lotniczego . Równie ważna była decyzja o przezbrojeniu kontyngentu z pojazdów typu HMMWV w pojazdy typu MRAP i KTO ROSOMAK . Zwiększyło to znacznie bezpieczeństwo żołnierzy, choć oczywiście nie pozwoliło całkowicie uniknąć strat

310 w ludziach . Podobnie należy ocenić decyzję o utworzeniu grup wsparcia ogniowego wyposażonych w samobieżne armatohaubice Dana . Nową jakość w funkcjonowaniu kontyngentu i wykonywaniu zadań zapewniło wprowadzenie do uzbrojenia bezzałogowych środków rozpoznawczych oraz wyposażenie żołnierzy, na niespoty- kaną dotychczas skalę, w urządzenia noktowizyjne, pozwalające prowadzić operacje w warunkach nocnych . Do tych modyfikacji i zmian należy zaliczyć także wprowadzenie mundurów nowego typu, zmiany w wyposażeniu indywidualnym żołnierza, w tym nowe kamizelki kulo- i odłamkoodporne oraz dodatkowe oprzyrządowanie do karabinka Beryl . To także pozyskanie nowych środków łączności, sprzętu inży- nieryjno-saperskiego, zabezpieczenia logistycznego i medycznego . W tym kontekście należy zwrócić uwagę na decyzję o uruchomieniu tzw . pakietu afgańskiego, który pozwolił na szybsze i sprawniejsze niż wcześniej pozyskiwanie nowoczesnego sprzętu niezbędnego dla poprawnego funkcjonowania kontyngentu . Obok pozyskania pięciu śmigłowców, równie ważne były wydatki poniesione na wyposażenie indywidualne, broń i amunicję . Każda z rzeczy pozyskanych dzięki temu rozwiązaniu przyczyniła się do lepszego funkcjonowania kontyngentu . Inna kwestia, na którą warto zwrócić uwagę, to szerokie spektrum zadań, jakie wykonywał kontyngent . Należały do nich przede wszystkim zadania bojowe i szkoleniowe, których celem było zbudowanie nowych Afgańskich Sił Bezpieczeństwa . W tej działalności Polacy odnieśli wymierny sukces . Szkoleni przez nich żołnierze i funkcjonariusze afgańscy, jako jedni z pierwszych w całym Afganistanie, osiągnęli rzeczywistą zdolność do przejęcia odpowiedzialności za bezpieczeństwo na terenie prowincji . To w Ghazni powstało pierwsze poza Kabulem Centrum Zarządzania Kryzysowego, które swój sprawdzian przeszło przy okazji organizacji festiwalu „Ghazni 2013 Światową Stolicą Islamu” oraz w czasie wyborów prezydenckich w 2014 roku . Równie ważna, a dotąd niepraktykowana na tak szeroką skalę, okazała się działal- ność pomocowa i rozwojowa . W strukturze kontyngnetu utworzono specjalistyczne komórki – PRT i DDG – odpowiedzialne za realizację projektów rozwojowych . Dopełnienie ich aktywności stanowiły komórki CIMIC i S-5 . To dzięki zaanga- żowaniu personelu tych struktur zrealizowano 194 projekty rozowjowe o wartości ponad 80 mln złotych oraz rozdystrybuowano ponad 130 ton pomocy humanitarnej . Ta forma aktywności, podonie jak działalność kinetyczna, przyczyniła się do poprawy warunków życia mieszkańców prowincji Ghazni . Z dużym uznaniem spotkała się działalność doradcza i wspierająca, którą Polacy prowadzili nie tylko z Afgańskimi Siłami Bezpieczeństwa, ale też w codziennych

311 kontaktach z władzami lokalnymi i przedstawicielami wymiaru sprawiedliwości . W ten sposób podnosił się poziom przygotowania merytorycznego tych struktur do wypełniania ciążących na nich obowiązków . Rosła też świadomość roli, jaką te struktury powinny odgrywać w zapewnianiu mieszkacom swobodnego i bezpiecznego rozwoju i funkcjonowania . Z wojskowego punktu widzenia udział w misji afgańskiej oznaczał głębokie zmiany w funkcjonowaniu całych naszych Sił Zbrojnych . Jak podkreślano wyżej, niemal wszyscy oficerowie zajmujący dziś najwyższe stanowiska w armii, mają za sobą doświadczenie afgańskie . Misja spowodowała daleko idące zmiany w regulaminach, procesie szkolenia żołnierzy, sposobach wykonywania zadań na poligonach . Wpłynęła na proces kształcenia przyszłych oficerów, gdyż Afganistan pokazał, jak ważną rolę w tego typu działaniach odgrywają dowódcy plutonu i kompanii, którzy zazwyczaj samodzielnie muszą podejmować decyzje bezpośrednio w trakcie prowadzonych działań . To wymusiło nowe określenie wymagań i oczekiwań wobec dowódców najniższego szczebla . Wraz ze wzrostem doświadczenia zmienił się sam proces przygotowania kolejnych zmian kontyngentu . Do szkolenia powszechnie zaczęto stosować trenażery i symu- latory różnego typu . W ćwiczonych scenariuszach opierano się na rzeczywistych sytuacjach, jakie miały miejsce w czasie poprzednich zmian . Bezcennym okazała się współpraca z sojusznikami, zwłaszcza żołnierzami Gwardii Narodowej Stanu Illinois . To wspólnie z nimi Polacy wykonywali zadania bezpośrednio na teatrze działań . Ich zaangażowanie w porces przygotowawczy pozwoliło na lepsze poznanie się i dopra- cowanie obowiązujących procedur . Najważniejsze były jednak zmiany mentalne, jakie zaszły w całej armii . Żołnierze dysponujący nowoczesnym sprzętem, dobrze orientujący się w procedurach międzyna- rodowych i obyci w środowisku sojuszniczym, wielokrotnie udowodnili swoje umie- jętności i kwalifikacje . Doświadczenie z misji przełożyło się też na funkcjonowanie jednostek w kraju, co podniosło ich poziom wyszkolenia i gotowość do działania . Wszystkie te czynniki pozytywnie odmieniły także mentalną stronę naszego wojska . Cały okres trwania misji afgańskiej był prawdziwym sprawdzianem dla polskiej logistyki . Niejako zwieńczeniem tego jest działalność ostatniej – XV zmiany PKW ISAF, wystawionej głównie przez 10 Brygadę Logistyczną w Opolu . Jej nadrzędnym zadaniem pozostaje zakończenie polskiej obecności w Afganistanie, wycofanie całego sprzętu bojowego i uzbrojenia oraz rozdysponowanie pozostałych elementów mienia kontyngentu . Ale ten sprawdzian, na nieco inną skalę, logistycy zdawali od samego

312 początku . Wielokrotnie planowali i realizowali przerzut żołnierzy i sprzętu na teatr działań . Dbali o regularność dostaw z zaopatrzeniem, o sprawne funkcjonowanie infrastruktury baz . Wachlarz zadań, jakie przyszło im wykonać był naprawdę szeroki . Nie udałoby się zrealizować tak wielu różnorodnych zadań bez wsparcia ze strony środowiska cywilnego . Było to szczególnie widoczne w przypadku działań niekinetycznych . W ich realizacji pomagały ministerstwa, władze samorządowe, organizacje pozarządowe, uczelnie i ośrodki naukowe, organizacje społeczne i indywidualnie obywatele . Dzięki zaangażowaniu tych właśnie struktur udało się nie tylko zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom terenów, na których działali polscy żołnierze, ale też pozostawić trwałe ślady naszej obecności . Takimi śladami są wybudowane i wyremontowane szkoły, nowe drogi, elektryczność, tysiące przeszkolonych w różnych zawo- dach osób, sprzęt specjalistyczny i wiele innych . Ta część działalności kontyngentu pokazała, że polska obecność w Afganistanie miała nie tylko militarny charakter . Warto w tym miejscu pamiętać, że operacja w Afganistanie, oprócz wymiaru materialnego, miała też swoją ludzką cenę . O ile w czasie trwania misji „Enduring Freedom” nie zginął żaden polski żołnierz, to w latach 2007–2014 śmierć ponio- sło 45 Polaków, w tym dwóch cywilów . Kilkuset zostało rannych, w tym ponad 300 poważnie . Taki był ludzki koszt polskiej obecności u stóp Hindukuszu .

313 ZAłącZNiKi wykaz projektów pomocowych zrealizowanych w latach 2008–2013

Wykaz projektów pomocowych sfi nansowanych z budżetu Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Obrony Narodowej (w roku 2013) zrealizowanych przez Polski Kontyngent Wojskowy w Islamskiej Republice Afganistanu .

2008 rok42 • remont sierocińca w Ghazni • obszary zielone w mieście Ghazni • studnie w ośrodku uchodźców w Ghazni • modernizacja Kulah-e Sabez Road w Ghazni • remont oddziału położniczego w szpitalu prowincjonalnym w Ghazni • wyposażenie rozgłośni radiowej Dehkadah w Ghazni • zakup przyborów szkolnych oraz pomocy dydaktycznych dla Departamentu Edukacji w prowincji Ghazni • remont budynków zaplecza domu gościnnego gubernatora Ghazni • odzież zimowa dla mieszkańców prowincji Ghazni • mur wokół szkoły dla dziewcząt – Sultan Mahmood Rawza Girls High School • system zasilania w szpitalu prowincjonalnym w Ghazni • plac zabaw przy szkole Sayed Ahmad Makai Primary School • budowa mostu w dystrykcie Jaghatu • modernizacja dachu centrum kulturalnego w Gelan • przebudowa bazaru w mieście Gelan • budowa boisk szkolnych w dystrykcie Makhur • zakup i montaż lamp ulicznych zasilanych energią słoneczną w miejscowości Anguri (dystrykt Jaghori)

42 Na podstawie „Polska współpraca na rzecz rozwoju – raport roczny 2008”, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2009, s . 93 .

314 • zakup podstawowych artykułów gospodarstwa domowego (zrealizowany przez CIMIC) • podstawowe narzędzia rolnicze do gospodarstwa domowego (zrealizowany przez CIMIC) • dostawa drewna opałowego dla lokalnej ludności prowincji Ghazni (zrealizowany przez CIMIC) Łączna kwota dotacji na projekty polskiego zespołu w ramach PRT oraz CIMIC wyniosła 2 904 000 złotych43 . 2009 rok44 • modernizacja zespołu dróg od mostu Kenek do szpitala prowincjonalnego • modernizacja drogi od mostu Farokhy do bramy Sanayee w mieście Ghazni • rozbudowa sieci energetycznej w mieście Ghazni • zakup sprzętu medycznego dla szpitala prowincjonalnego w Ghazni • zakup mebli dla centrum dystryktu w Jaghori • modernizacja obwodnicy zachodniej w mieście Ghazni • zakup wyposażenia dla państwowej rozgłośni radiowo-telewizyjnej w mieście Ghazni • tereny zielone w Ghazni • przebudowa bazaru w Gelan • przebudowa bazaru w mieście Moqur • renowacja mauzoleum Al-Biruniego w mieście Ghazni • szkolenie dziennikarzy • budowa muru wokół szkoły Sultan Mahmood Male High School w Rouza • modernizacja bazaru Sangemasha (dystrykt Jaghori) • szkolenie zawodowe dla kobiet w dystrykcie Khwaja Omari • budowa parku dla kobiet • szkolenie zawodowe dla kobiet pracujących w administracji publicznej, organi- zacjach pozarządowych oraz uczennic ostatnich klas średnich w mieście Ghazni • wsparcie programu dokształcania fundacji Andisha Cultural Center • budowa sieci wodociągowej w „drodze 30-metrowej” w mieście Ghazni • budowa kuchni i piekarni w więzieniu prowincjonalnym w Ghazni

43 Misja w Afganistanie 2007–2012. Kalendarium, red . B . Puekut, G . Łyko, A . Wróbel, J . Matuszak, Warszawa 2012 . s . 154 . 44 Na podstawie „Polska współpraca na rzecz rozwoju – raport roczny 2009”, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2010, s . 99–100 .

315 • wyposażenie dla sektora sprawiedliwości w Ghazni • wyposażenie biblioteki sądu apelacyjnego w Ghazni • szkolenie zawodowe z zakresu tkania dywanów dla kobiet zamieszkujących osiedle repatriantów w mieście Ghazni • place zabaw przy szkołach w mieście Ghazni • remont domu dziecka w Sangemasha (dystrykt Jaghori) • zakup wyposażenia dla centrum konferencyjnego w dystrykcie Jaghori • szkolenie dla pracowników Departamentu Sprawiedliwości • seminarium z zakresu praw kobiet dla mężczyzn, w tym mułłów z miasta Ghazni i okolic • zakup wyposażenia dla szkół w dystrykcie Malistan • budowa dziedzińca oraz adaptacja poczekalni (szpital prowincjonalny w Ghazni) • zakup wyposażenia dla szkół w dystrykcie Jaghori • program resocjalizacji dla osadzonych w więzieniu prowincjonalnym • budowa muru wokół kliniki zdrowia w Tormai w dystrykcie Khwaja Omari • badanie stanu wód gruntowych i struktury geologicznej obszaru dystryktu Jaghatu • wsparcie centrum edukacyjnego Danish Cultural and Educational Center w Nawabad . Na projekty polskiego zespołu w PRT w 2009 roku wydatkowano 13 097 894 złotych45 .

2010 rok46 • budowa drogi do District Center Jaghori • budowa przedszkola w mieście Ghazni • rozbudowa sieci energetycznej w mieście Ghazni – II etap • seminarium z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom i zwalczania przemocy • nauka języka angielskiego i informatyki dla dzieci z sierocińca w mieście Ghazni • nauka czytania, pisania i matematyki dla mieszkanek dystryktu Khwaja Omari • ujęcie wód rzecznych w miejscowości Khwaja Omari • szkolenie dla kobiet z zakresu nauki języka angielskiego i obsługi komputera

45 Misja w Afganistanie 2007–2012…, dz . cyt ,. s . 154 . 46 Na podstawie „Polska współpraca na rzecz rozwoju – raport roczny 2010”, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2011, s . 113 .

316 • badanie stężenia związków arsenu i innych metali w wodzie pitnej ze studni wybranych lokalizacji miasta Ghazni • mur przeciwpowodziowy w miejscowości Qala Azad Khan (prowincja Ghazni) • szkolenie zawodowe dla mieszkanek północnego Qarabaghu • rozbudowa sieci wodociągowej w miejscowości Ghazni – etap I • renowacja mauzoleum Al-Biruniego (kontynuacja) • modernizacja drogi „30-metrowej” w miejscowości Ghazni • rozbudowa sieci wodociągowej w miejscowości Ghazni – II etap • tereny zielone nad rzeką Ghazni • zakup wyposażenia dla szkół w dystrykcie Malistan • budowa parku botaniczno-naukowego w miejscowości Ghazni • zakup wyposażenia dla szkół w dystrykcie Khwaja Omari • zabezpieczenie linii wysokiego napięcia w miejscowości Ghazni • budowa szkoły w dzielnicy repatriantów w Ghazni • centrum konferencyjne dla władz prowincji Ghazni • rozbudowa kompleksu biurowego Gubernatora Prowincji Ghazni • doposażenie zespołu specjalistów PRT • hydroelektrownia dla miejscowości Gelan • szkolenie nauczycieli – kurs metodyki nauczania • budowa parku dla kobiet – kontynuacja • program resocjalizacyjny dla młodocianych przestępców • informatyzacja prokuratury apelacyjnej w miejscowości Ghazni • szkolenie radiowców z dziennikarstwa, produkcji radiowej i obsługi komputera • program resocjalizacyjny dla kobiet osadzonych w więzieniu prowincjonalnym w Ghazni • doposażenie centrum szkolenia IT w Ghazni . Na projekty polskiego zespołu w PRT w 2010 roku wydatkowano 16 047 839 złotych47 . 2011 rok48 • budowa drogi do district center Nawur • modernizacja bazaru we wsi Patoo w dystrykcie Jaghori hydroelektrownia dla miejscowości Sarto w Jaghori

47 Misja w Afganistanie 2007–2012…, dz . cyt ,. s . 154 . 48 Na podstawie „Polska współpraca na rzecz rozwoju – raport roczny 2011”, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2012, s . 89 .

317 • solary dla szkoły w miejscowości Sanayee w Ghazni • tereny zielone nad rzeką Ghazni – etap II • zapora wodna w dolinie Tar Bulagh w dystrykcie Nawur • budowa mechanicznej oczyszczalni ścieków dla m . Ghazni • modernizacja drogi do Returnee Town w m . Ghazni • budowa mostu na rzece Saye do Ab w m . Ghazni • wsparcie techniczne lokalnego oddziału narodowej stacji telewizyjnej • centra szkoleniowe dla nauczycieli informatyki • kurs informatyki dla sędziów oraz pracowników administracyjnych sądu apelacyjnego w Ghazni • szkolenie z zarządzania i rozwoju drobnej przedsiębiorczości dla niepiśmien- nych osób rozpoczynających i prowadzących działalność gospodarczą • szkolenie z zarządzania i rozwoju drobnej przedsiębiorczości dla osób rozpo- czynających i prowadzących działalność gospodarczą • solary dla szkoły w miejscowości Tawhidaabad w Ghazni • szkolenie z zakresu tkania dywanów dla mieszkanek dystryktu Khwaja Omari • szkolenie z nauki czytania, pisania i matematyki oraz krawiectwa dla mieszkanek dystryktu Gelan • kursy języka angielskiego dla sędziów, prokuratorów oraz pracowników departamentu sprawiedliwości • zabezpieczenie przeciwpowodziowe szkoły Deh Daulat w dystrykcie Khwaja Omari • hydroelektrownia dla miejscowości Poul w dystrykcie Malistan • budowa dwóch mostów w dystrykcie Nawur • budowa składowiska odpadów dla m . Ghazni • modernizacja dróg wzdłuż rzeki Ghazni w centrum m . Ghazni • wsparcie materiałowe tygodnika Sanayee i agencji prasowej Bakhtar w Ghazni • szkolenie zawodowe dla mężczyzn z Moqur • budowa muru wokół budynku urzędu burmistrza w m . Ghazni • modernizacja dróg w centrum Ghazni – sektor I • szkolenie z zakresu produkcji „Noql” dla mieszkańców Khwaja Omari • zakup dwóch samochodów asenizacyjnych dla miasta Ghazni – wsparcie Urzędu Miasta w zarządzaniu i utylizacji ścieków i nieczystości komunalnych • zakup namiotów dla szkół w prowincji Ghazni – dystrykty: Moqur, Deh Yak, Qarabagh, Giro, Waghez, Jaghatu

318 • doposażenie elektrowni miejskiej w m . Ghazni • zakup wyposażenia dla Biblioteki Publicznej w dystrykcie Ghazni • wyposażenie departamentów w prowincji Ghazni w kontenery biurowo- -mieszkalne . Na projekty polskiego zespołu w PRT w 2011 roku wydatkowano 22 372 269,10 złotych49 . 201250 • modernizacja dróg w centrum Ghazni – sektor II • zagospodarowanie terenu usługowo-technicznego przy drodze H-W 1 w dystrykcie Ghazni • modernizacja drogi od siedziby gubernatora do drogi Adai Qarabagh wraz z drogami prostopadłymi do terenów zielonych • budowa szkoły w Qala-e-Now Kwajah Roshale w centrum Ghazni • budowa drogi do oczyszczalni ścieków i wysypiska śmieci w Ali Lala w dystrykcie Ghazni • szkolenie z zakresu krawiectwa firan w dystrykcie Ghazni • modernizacja dróg w centrum Ghazni – sektor III • szkolenie zawodowe elektryków przyszłego sektora energetycznego w dystrykcie Khwaja Omari • szkolenie z zakresu tkania dywanów w dystrykcie Nawur • zakup materiałów szkolnych oraz wyposażenia dla szkół z dystryktów Jaghatu i Nawur • zakup materiałów szkolnych oraz wyposażenia dla szkół z dystryktów Rashidan i Zanakhan • budowa zapory wodnej dla Marbulagh w Dolinie Hokopii w dystrykcie Nawur • doposażenie elektrowni miejskiej w mieście Ghazni • budowa 8-klasowego budynku szkoły w wiosce Bahai w dystrykcie Nawur • budowa 8-klasowego budynku szkoły we wsi Kakrak w dystrykcie Jaghatu • zabezpieczenie stanowiska archeologicznego Tepe Sardar w dystrykcie Ghazni • oświetlenie solarne dla kompleksu Gubernatora Prowincji Ghazni • oświetlenie solarne dla kompleksu Urzędu Miejskiego w Ghazni

49 Misja w Afganistanie 2007–2012…, dz . cyt ,. s . 154 . 50 Na podstawie „Polska współpraca na rzecz rozwoju – raport roczny 2012”, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2013, s . 89–90 .

319 • budowa spalarni odpadów medycznych przy wybranych placówkach służby zdrowia w prowincji Ghazni • zakup wyposażenia dla biblioteki Departamentu Informacji i Kultury w mie- ście Ghazni • remont budynków szkolnych w dystrykcie Jaghatu • szkolenie zawodowe dla kobiet z zakresu krawiectwa z podstawami matematyki w dystrykcie Jaghato • wyposażenie akademików dla centrum szkolenia nauczycieli w dystrykcie Jaghori • szkolenie z przędzenia wełny • podnoszenie kwalifikacji pracowników administracji publicznej w prowincji Ghazni • zagospodarowanie terenów dziedzińców przedszkola w Ghazni oraz gimnazjum w „Returnee Town” w mieście Ghazni • szkolenie zawodowe dla kobiet z zakresu szycia tradycyjnych kołder afgańskich w dystrykcie Ghazni • szkolenie z zarządzania i rozwoju drobnej przedsiębiorczości dla kobiet z dystryktu Ghazni • szkolenie w zakresie produkcji świec dla kobiet w dystrykcie Ghazni • szkolenie w zakresie produkcji „noqli” dla mężczyzn z dystryktu Kwajah Omari • zakup kontenerów biurowo-mieszkalnych . Wsparcie administracji prowincji • modernizacja odcinka 3500 m drogi w rejonie Faiz Mohammad Kateb w dystrykcie Ghazni • szkolenie z farbowania wełny do tkania dywanów w dystrykcie Ghazni • szkolenie zawodowe z zakresu fryzjerstwa i kosmetyki dla kobiet z dystryktu Ghazni • szkolenie zawodowe dla kobiet z zakresu krawiectwa z elementami matematyki w dystrykcie Khwaja Omari • zakup urządzeń geodezyjnych wraz ze szkoleniem dla pracowników Departamentu Geodezji i Kartografii w prowincji Ghazni • naprawa i modernizacja mostu w wiosce Podina w dystrykcie Nawur . • Na projekty polskiego zespołu w PRT w 2012 roku wydatkowano 20 555 760 złotych51 .

51 Tamże, s . 89 .

320 2013 rok52 • budowa Centrum Zarządzania Kryzysowego dla miasta Ghazni • szkolenie przyszłych pracowników Centrum Zarządzania Kryzysowego w Ghazni • budowa świetlicy dla dzieci i kobiet w mieście Ghazni • maszyna do zgniatania śmieci dla wysypiska w Rawza • modernizacja drogi od H-WY 1 do szkoły Qala-E-Now w Kwajah Roshale w mieście Ghazni • modernizacja systemu zasilania solarnego oraz wyposażenie w materiały i sprzęt biurowy siedziby władz dystryktu Khwaja Omari • nauka czytania i pisania wraz ze szkoleniem zawodowym z przędzenia wełny dla kobiet z dystryktu Nawur • szkolenie z podstaw pierwszej pomocy dla młodzieży ze szkół średnich z miasta Ghazni • podnoszenie kwalifikacji pracowników Biura Handlu i Przemysłu w prowincji Ghazni • szkolenie dla pracowników Departamentu Geodezji i Kartografii w prowincji Ghazni • podnoszenie kwalifikacji pracowników Departamentu Statystyki w prowincji Ghazni • szkolenie z zakresu podstawowej opieki medycznej dla położnych z dystryktów Ghazni, Khwajah’omari, Nawur, Jaghorii oraz Jaghatoo • szkolenie z murarstwa dla mężczyzn z dystryktu Ghazni • szkolenie zawodowe dla mężczyzn z dystryktu Nawur • wsparcie sektora organizacji pozarządowych w prowincji Ghazni • wyposażenie Centrum Szkolenia na terenie siedziby Gubernatora Prowincji oraz szkolenie administracji prowincji Ghazni z pisania propozycji projektowych, zarządzania projektami, monitoringu i ewaluacji oraz zarządzania zasobami ludzkimi • podnoszenie kwalifikacji pracowników administracji publicznej w dystryktach prowincji Ghazni • szkolenie z zakresu rolnictwa dla rolników i ogrodników • kurs języka angielskiego dla pracowników Departamentu Sprawiedliwości

52 Na podstawie danych DO SZ .

321 • seminarium z zakresu prawa i reintegracji • kurs informatyki dla pracowników Departamentu Sprawiedliwości • szkolenie z zakresu prawa dla pracowników Biur Hoquq • warsztaty z zakresu eliminacji przemocy wobec kobiet i ochrony dzieci • doposażenie elektrowni miejskiej w Ghazni – generator nr 1 • zakup urządzeń teleinformatycznych dla urzędu miasta Ghazni • zakup namiotów dla dystryktów prowincji Ghazni: Nawur i Ghazni • wzmocnienie potencjału systemu opieki zdrowotnej w prowincji Ghazni • wzmocnienie potencjału systemu penitencjarnego prowincji Ghazni • systemem powiadamiania głosowego dla miasta Ghazni • system monitoringu wizyjnego dla miasta Ghazni • zakup urządzeń teleinformatycznych dla Centrum Zarządzania Kryzysowego prowincji Ghazni • doposażenie Centrum Zarządzania Kryzysowego w mieście Ghazni w kontenery biurowo-mieszkalne • wyposażenie Centrum Zarządzania Kryzysowego w meble biurowe • naprawa budynku szkoły Tawhid Adbad w m . Ghazni • doposażenie administracji Ghazni w kontenery biurowo-mieszkalne • zorganizowanie trwałej ekspozycji osiągnięć władz lokalnych na rzecz ludności, zainicjowanej prezentacją z zakresu wsparcia rozwoju prowincji Ghazni • doposażenie Izby Handlowej Miasta Ghazni w kontenery biurowo magazynowe . Na projekty polskiego zespołu w PRT w 2013 roku wydatkowano 5995 390,16 złotych53 .

53 W 2013 roku wszystkie projekty zostały sfinansowane z budżetu MON .

322 Tabela 4. Zestawienie liczebności poszczególnych zmian PKW Afganistan w ramach misji EF i ISAF – dane szacunkowe

Liczebność zmian PKW Afganistan

International Security Assistance Enduring Freedom Force Liczba Liczba Dowódca Zmiana Dowódca żołnie- żołnierzy rzy ppłk M. Mecherzyński 180 I gen. bryg. M. Tomaszycki 1200 ppłk A. Słodczyk 180 II gen. bryg. J. Biziewski 1200 ppłk H. Łukasiewicz 100 III gen. bryg. G. Buszko 1500 ppłk K. Klupa 100 IV płk R. Andrzejczak 1600 ppłk K. Klupa 100 V płk R. Andrzejczak 2000 ppłk L. Kruczyński 100 VI gen. bryg. J. Bronowicz 2000 ppłk P. Bednarczyk 100 VII gen. bryg. A. Przekwas 2600 ppłk D. Tulin 100 VIII gen. bryg. A. Reudowicz 2600 ppłk B. Papierski 100 IX gen. bryg. Wojciechowski 2600 ppłk P. Sołomonow 150 X gen. bryg. P. Błazeusz 2500 XI gen. bryg. B. Tworkowski 2500 XII gen. bryg. A. Tuz 1800 XIII gen. bryg. M. Sokołowski 1600 XIV gen. bryg. C. Podlasiński 1000 XV płk A. Słodczyk 500 1210 Razem 27 500

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych .

323 POlEGlI I ZMARlI

por. Łukasz Kurowski, † 14 sierpnia 2007 roku

Pracownik cywilny kontyngentu, † 15 grudnia 2007 roku

st. kpr. Szymon Słowik, † 26 lutego 2008 roku

kpr. Hubert Kowalewski, † 26 lutego 2008 roku

kpr. Grzegorz Politowski, † 8 kwietnia 2008 roku

por. Robert Marczewski, † 21 czerwca 2008 roku

plut. Waldemar Sujdak, † 20 sierpnia 2008 roku

kpr. Paweł Brodzikowski, † 20 sierpnia 2008 roku

kpr. Paweł Szwed, † 20 sierpnia 2008 roku

st. chor. sztab. Andrzej Rozmiarek, † 10 lutego 2009 roku

kpt. Daniel Ambroziński, † 10 sierpnia 2009 roku

sierż. Marcin Poręba, † 4 września 2009 roku

kpr. Artur Pyc, † 8 września 2009 roku

kpr. Piotr Marciniak, † 10 września 2009 roku

kpr. Szymon Graczyk, † 9 października 2009 roku

kpr. Radosław Szyszkiewicz, † 9 października 2009 roku

kpr. Michał Kołek, † 19 grudnia 2009 roku

plut. Miłosz Aleksander Górka, † 12 czerwca 2010 roku

kpr. Grzegorz Bukowski, † 15 czerwca 2010 roku

plut. Paweł Stypuła, † 26 czerwca 2010 roku

st. kpr. Dariusz Tylenda, † 6 sierpnia 2010 roku

chor. Kazimierz Kasprzak, † 27 września 2010 roku

sierż. Adam Szada-Borzyszkowski, † 14 października 2010 roku

324 sierż. Marcin Pastusiak, † 22 stycznia 2011 roku

Marcin Knap, † 22 stycznia 2011 roku mł. chor. Bartosz Spychała, † 3 kwietnia 2011 roku kpr. Paweł Staniaszek, † 20 kwietnia 2011 roku mł. chor. Jarosław Maćkowiak, † 2 czerwca 2011 roku sierż. Paweł Poświat, † 28 lipca 2011 roku sierż. Szymon Sitarczuk, † 18 sierpnia 2011 roku sierż. Rafał Nowakowski, † 4 października 2011 roku sierż. Mariusz Deptuła, † 23 października 2011 roku sierż. Krystian Banach, † 21 grudnia 2011 roku mł. chor. Piotr Ciesielski, † 21 grudnia 2011 roku sierż. Łukasz Krawiec, † 21 grudnia 2011 roku sierż. Marcin Szczurowski, † 21 grudnia 2011 roku sierż. Marek Tomala, † 21 grudnia 2011 roku sierż. Zbigniew Biskup, † 22 grudnia 2011 roku mjr Krzysztof Woźniak, † 23 stycznia 2013 roku sierż. Paweł Ordyński, † 20 marca 2013 roku st. chor. Jan Kiepura, † 10 czerwca 2013 roku st. chor. Łukasz Sroczyński, † 3 sierpnia 2013 roku st. chor. sztab. Mirosław Łucki, † 24 sierpnia 2013 roku st. chor. Sylwester Dominik Janik, † 2 września 2013 roku st. chor. Rafał Celebudzki, † 16 września 2014 roku

325 Bibliografia selektywna

Afganistan. Doświadczenia i refleksje oficerów Sił Zbrojnych Ukrainy, weteranów wojny afgańskiej, red . nauk . Z . Smutniak, Warszawa 2009 . Afghanistan National Development Strategy 1387–1391 (2008–2013) . A Strategy for Security, Governance, Economic Growth and Poverty Reduction, Kabul 2008 . Braithwaite R ,. Afgańcy. Ostatnia wojna imperium, Kraków 2012 . Chabielski P ., Przygotowanie personelu Zespołu Specjalistów PRT, „Przegląd Wojsk Lądowych” nr 2(059) wrzesień 2012 . Chabielski P ,. Zespół Specjalistów PRT Ghazni w Islamskiej Republice Afganistanu, Bellona, R . XCV (VII) nr 4/2013(675) . Ciechanowski G ., Pierwsi polscy żołnierze w Afganistanie i Pakistanie, „Przegląd Historyczno- -Wojskowy”, R VIII (LIX) nr 4(219), Warszawa 2007 . Freifer G ,. Afgańska ruletka. Radziecka inwazja na Afganistan, Wrocław 2011 . Grąbczewski B ,. Na służbie rosyjskiej, Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1990 . Hopkirk P ,. The Great Game. The Struggle for Empire in Central Asia, London 1992 . Islamskie państwo Afganistanu: bibliografia, oprac . zbiorowe, Centralna Biblioteka Wojskowa, Warszawa 2007 . Jagielski W ,. Modlitwa o deszcz, wyd . I, Warszawa 2002 . Kamiński T ,. Afganistan Parła nist, Bydgoszcz – Warszawa 2008 . Komorowski K ., Afganistan jako teatr działań wojennych w świetle doświadczeń historycznych, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, R IX (LX) nr 3(223), Warszawa 2008 . Korzeniewski K ,. Afganistan. Gdzie regułą jest brak reguł, Warszawa 2006 . Korzeniewski K ,. Afganistan. Kompendium uczestnika misji stabilizacyjnej, Bydgoszcz 2006 . Korzeniewski K ,. Vademecum żołnierza Islamska Republika Afganistanu, Warszawa 2011 . Kowal T ., CIMIC w działaniach przeciwpartyzanckich, „Przegląd Wojsk Lądowych” nr 2(059) wrzesień 2012 . Królikowski H .M ,. Marcinkowski Cz ,. Afganistan 2002, Warszawa 2003 . Markowski W ,. Miliaczenko W ,. Specnaz w Afganistanie, Warszawa 2002 . Matuszak J ,. Przeździecki P ,. 10 lat Wojska Polskiego w Afganistanie, Warszawa 2011 . Matuszak J ., Afganistan 2001–2010 – inne spojrzenie, „Przegląd Wojsk Lądowych” nr 6(048) czerwiec 2011 . Matuszak J ., CIMIC w Afganistanie, „Przegląd Wojsk Lądowych”, nr 6(012) czerwiec 2008 .

326 Matuszak J ,. Contributing to development of Afghanistan – Poland`s footprint, Warsaw 2012 . Matuszak J ,. OMLT – nowa forma działalności, „Przegląd Wojsk Lądowych”, nr 5(005) listopad 2007 . Matuszak J ., Zespół Odbudowy Prowincji – szansa dla Afganistanu, „Przegląd Wojsk Lądowych”, nr 3(021) marzec 2009 . Matuszak J . Z ,. Operacja ISAF w Afganistanie, „Wojsko w społeczeństwie”, nr 1(2007), Warszawa 2007 . Michalski M ,. Vademecum żołnierza Afganistan, Warszawa 2005 . Misja w Afganistanie 2007–2012. Kalendarium, oprac . B . Piekut, G . Łyko, A . Wróbel, J . Matuszak, Warszawa 2012 . Modrzejewska-Leśniewska J ,. Afganistan, Warszawa 2010 . Ogdowski M ,. Z Afganistanu.PL. Alfabet polskiej misji, Ustroń 2011 . Pacek B ,. Rochnowski A ,. Działanie Żandarmerii Wojskowej w Polskim Kontyngencie Wojskowym w Afganistanie, „Bellona”, R . XCIV (VI) nr 4/2012(671) . Petrus J ,. Afganistan. Zarys dziejów, Warszawa 1987 . Piekarowicz R ,. Cień Amanullaha, Warszawa 1984 . Polska współpraca rozwojowa z Afganistanem, oprac . M . Wytrykowska, Warszawa 2010 . Sierakowska-Dyndo J ,. Afganistan – narodziny republiki, Warszawa 2002 . Sierakowska-Dyndo J ., Granice wyobraźni politycznej Afgańczyków. Normatywno-aksjologiczne aspekty tradycji afgańskiej, Warszawa 1998 . Sikorski R ,. Prochy świętych. Afganistan czas wojny, Warszawa 2007 . Warren T D. , . ISAF i Afganistan: wpływ porażki na przyszłość NATO, „Bellona”, R . XCIII (V) nr 1/2011(664) .

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

327 WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ

Z wojskiem i dla wojska

STUDIA PODYPLOMOWE EDUKACJA KURSY DOSKONALĄCE SZKOLENIA I WARSZTATY WOJSKOWE ZIELONE SZKOŁY

BADANIA HISTORYCZNE NAUKA BADANIA SPOŁECZNE KONFERENCJE NAUKOWE NAUKOWY ZASÓB BIBLIOTECZNY

AMATORSKA TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA FESTIWALE, KONKURSY, PRZEGLĄDY KULTURA TRADYCJE ORĘŻA POLSKIEGO TURYSTYKA HISTORYCZNA I MILITARNA

WYSTAWY MULTIMEDIA WYDAWNICTWA FILMY FOTOGRAFIA

ZAOPATRYWANIE W PRASĘ EWIDENCJA UTWORÓW LOGISTYKA NORMOWANIE I POZYSKIWANIE SPRZĘTU KULTURALNO-OŚWIATOWEGO

328 www.wceo.com.pl

OBYWATELSKIEJ

atuszak Polskie M EDUKACJI

o CENTRUM

Jacek Zygmunt Wojsk 2002–2014 w Afganistanie w Afganistanie WOJSKOWE