170-17 Foliaorientalia 54-17.Indd
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
FOLIA ORIENTALIA VOL. LIV — 2017 Václav Blažek Masaryk University of Brno Omotic numerals Dedicated to the memory of Andrzej Zaborski (1942–2014) Abstract More than 30 years ago Andrzej Zaborski (1983; 1987 {1983}) collected and analyzed all Cushitic and Omotic numerals, which were described in his time, and tried to analyze their internal structure. His two pioneering studies stimulated the present attempt to collect all available relevant data about Omotic numerals and to analyze them in both genetic (Afroasiatic) and areal (Cushitic, Ethio-Semitic and Nilo-Saharan) perspectives, all at the contemporary level of our knowledge. With respect to the long mutual interference between various groups of Cushitic and Omotic languages, it is necessary to study the numerals in both the language families together. The presented material is organized in agreement with the genetic classification of these languages. On the basis of concrete forms in individual languages the protoforms in partial groups are reconstructed, if it is possible, and these partial protoforms of numerals in the daughter protolanguages are finally compared to determine the inherited forms. The common cognates are finally compared with parallels in other Afroasiatic branches, if exist, or with counterparts in Ethio-Semitic or Nilo-Saharan languages, if they could be borrowed from or adapted into the Cushitic or Omotic languages. Keywords Cushitic, Omotic, Ethio-Semitic, Afroasiatic, Nilo-Saharan, etymology, borrowing. 64 Václav Blažek I. North Omotic 1. Dizoid 12 3 45678910 Dizi kʼoːj / tʼà ːɡŋ̩̄ / kà ːdū / kʼù bm̄ / ú͡ tʃū / jà kū / tù ːsū / zeːd / sā ɡŋ̀ / tá mū / k’ò y tà :gn kà dú kùb ḿ úxcú yà kú tù :sú zyέd sà gιl támú Nayi jí sn̩ tʼaːɡn̩ kä dú kubḿ̩ ú tʃːú jã kù tuːsu zì é t sá ɡn̩ tá mmù Sheko kʼò y tʼaaɡn̩ kà du kú bm̩ ù tʃú yakù tubsu zeed saɡn̩ təɓi 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1000 Dizi tʼà ːɡŋ̩̄ kà ːdū kʼù bm̄ ú͡ tʃū jà kū tùː sū zeːd sā ɡŋ̀ mà tū ʃí kʼoːj tà mū tà mū tà mū tà mū tà mū tàm ū tà mū tà mū kʼoːj ( ʃí < (mà tu < Amh.) Amh.) Nayi tʼà tá m ka tá m kubḿ ú tʃ jã ku tuːsn zé d sá ɡn̩ bá lla wuma tá m tá m tá m tá m tám tá m Sheko tʼaaɡn̩ kà du kú bm̩ ù tʃú yakù tubsu zeed saɡn̩ kʼoy kʼoy ʃi tamú tamú tamú tamú tamú tamú tamú tamú bara / ( ʃí < tiba kʼoy Amh.) 2. Yemsa 1234 56 7 8 910 ʔɪsːɔːn11 / hɛpʰ1 / ˈkʰeːz2 ʔa11ˈ͡tʃeː͡tʃ3 ˈʔʊː͡tʃ3 ʔɪ1ˈsiːʊn1 ˈnaː1fʊn1 ˈnaŋ2riːn1 ˈʔɪz1ɡɪn1 ʔa1sɪr1 ʔɪsa11 ʔɛpʰ1 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1000 hɛpʰ1ˌ ˈkʰeːz2ˌ ʔa11͡tʃeː͡tʃ3ˌ ˈʔʊː͡tʃ3ˌ ʔɪ1siːʊn1ˌ ˈnaː1fʊn1ˌ ˈnaŋ2riːn1ˌ ˈʔɪz1ɡɪn1ˌ ʔɪ1sa1 ʔɪ1sa1 a1sɪr1 a1sɪr1 a1sɪr1 a1sɪr1 a1sɪr1 a1sɪr1 a1sɪr1 a1sɪr1 tʰɪ1ja1 kʰʊ2ma2 3. Gimira 12345 6 7 8 910 Bench matʼ3 nam4 kaz4 od4 ut͡ ʃ 2 sa2pm3 na2pm3 nʸar2tn3 irs2tn3 tam5 She mātä nāmkāzoduc̣ sāpm̄ nāpm̄ nyārtṅ yrstn tām Omotic numerals 65 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1000 Bench nam3tam2 kaz3tam2 od3tam2 ut͡ ʃ5n3tam2 sa5pm3tam2 na5pm3tam2 nʸar5tn3tam2 irs5tn3tam2 bal2-3 nam4 wum2-3 She nām-tām kas-tem ot-tāmucen-ṭ āmsāpm̄ -tāmnāpm̄ -tāmnyārtn-tām yrstn-tāmbāllo tam bal 4. Ometo 12345 6 78 910 Chara ʔissa nanta keːza obda uč č a sapma lapma nandirsa bí ž a tansá Dorze ʔissino ~ nam(ʔ)á heezá ~ ʔoidá ʔitʃá ʃa ~ ʔusú pun lá ppun hó spun ʔudú fun ~ tá m(m)i istta heedzi ʔitʃá tʃa ~ ʔusú ɸun ~ lá ɸun ~ hó sɸun ʔudú ɸun Zala ista na’ā hezzā oiddā iččāšā usuffunā lāffunā hosfunā udduffunā támmā Gofa ʔistá namʔʔá heedzdzá ʔoiddá ʔitʃtʃá ʃa ʔusú ppuna laá ppuna hó sppuna ʔuddú funa tá mma Malo ista namʔa hedza oydda ičeša usúpuna lápuna hospuna uddupuna tamma Dache ʔissí no / namʔá heedzdzá ʔoiddá ʔitʃtʃá tʃa ʔusú ppuna laá ppuna hó spuna ʔuddú puna tá mma ʔistá Gamo ʔissio namʔa heedzdza ʔojdda ʔitʃtʃatʃtʃa ʔuspuna laappuna hospuna ʔuddupuna tamma (ʔista) Wolaitta1 ʔisttá naaʔʔá heezzá ʔoiddá ʔitʃtʃá ʃa ʔusú ppuna laá puna hó sppuna ʔuddú puna tá mma Wolaitta2 ʔistá / naaʔʔá heezzá ʔoidsá ʔič č á š a ʔusú ppuna laá puna hó spuna ʔuddú puna tá mma ʔisií no Kullo eso naha esa oïda ičaša ussupuno lapuna uspuna udupuna tama Ganjule1 bí zzó naḿ m ʔu há yzzí ʔó yddu ʔiʃitʃitʃi ʔizzí (u)pu lá ppu lá nkutʃtʃe tá nsí nde tá mmu Ganjule2 bizu lamʔ haydz oydu išič izúp lap‘u̥ laŋkuč tantsɪnde tαm Gats'ama bizέ ná:mʔo há :yʒi ʔó:idu ʔišíǯʔəzú láp laŋkúč tansínt támu Zargulla bizzó ná mʔa há idts ʔoí dd ʔiš í č č ʔizí p laá p lakkú č e tansí ne tá mm Koorete ˈbɪ́dzːɔ̀ ˈlá mʔɛ̀ ˈhá ʸdzɛ̀ ˈʔɔ́ ʸdːɛ̀ ʔɪ̀ˈtʃɪ́tʃɛ̀ ʔɪ̀ˈzːú ɸɛ̀ ˈlá ːpɛ̀ hà ˈzːú pːɛ̀ ʔɔ̀ ˈdːú pːɛ̀ ˈtʰá mːɛ̀ Zayse bizzō nam hayts oyt išič izup lāp lakkuč tsingō tām Basketo pé ttɑ́ n nɑ̀ mʔí hɑ̀ izzí ò iddí ìʃʃ í n lè hí tɑ̀ bzɑ́ lɑ̀ mɑ́ hɑ́ i / sɑ̀ ɑkɑ̀ lí / tɑ́ ɓɓɑ́ pé ttí modif. lɑ̀ mɑ́ kɑ́ i sɑ̀ ɑkì lí Doko pεttεni nαmʔi haydzi oyddi ɪššɪ́ni lɪhí tαbzá lαmαkαy sa·kαli tαɓɓa Dollo pēttānnām ayz oyd ěššěn leh tābezā lāmākāysākäl tā’ba Oyda fé ttó lamʔí ɦaiddzí ʔoiddí ʔí ccin ʔizí ppun lá appun ʔó spun ʔiddí fun tá ɓɓó Male pé tte lamʔó haitsó ʔoidó dó nɡo lá hhó lánkayi sá lli tá suɓa tá ɓɓó 66 Václav Blažek 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1000 Chara nantansá keːztansá obda uč č a sapma lapma nandirsa bí ž a tansá sʼeːta ʔí ssa tansá tansá tansá tansá tansá š aʔa Dorze ná m(ʔ)í heé zí ʔoí dí ʔitʃtʃá tʃí ʔusú pú n lá pú n hó spun ʔudú pú n (ʔí ssí ) ʔí ssí ʃije tam(m)i ~ tam(m)i tam(m)i tam(m)i tam(m)i tam(m)i tam(m)i tam(m)i tsʼeete < Amh. laá tamna Gofa namʔu heé dzdzú ʔoí ddú ʔitʃtʃá ʃú ʔusú ppú n laá ppú n hó sppun ʔuddú fú n tsʼeé ta mukú la tamma / tamma / tamma / tamma / tamma tamma tamma tamma / (ʃá ʔa) laá tamma há stama ʔoí tama ʔiʃá tama ʃiʔa < Amh. Malo lá·tά ma hastαma oytά ma išεtαma s’e·ta Dache namʔu heé dzdzú ʔoí ddú ʔitʃtʃá tʃú ʔusú ppú n laá ppú n hó spun ʔuddú pú n (ʔí ssí ) ʔí ssí tamma tamma tamma tamma tamma tamma tamma tamma tsʼeé ta ʃiʔa < Amh. Gamo namʔu heedzdzu ʔojddu ʔitʃtʃatʃtʃu ʔispun laappun hospun ʔuddupun namʔa ʔissi tamma tamma tamma tamma tamma tamma tamma tamma sʼeeta ʃiʔa < (laatamma) Amh. Wolaitta1 laá tama / há stama ʔoí tama iʃá tama / ʔusú ppú n laá ppú n hó sppú n ʔuddú pú n (ʔissí ) (ʔissí ) naá ʔʔú / heé zzú / ʔoiddú ʔitʃtʃaʃú tamma tamma tamma tá mma tʼeé ta ʃá ʔa < tamma tamma tamma tamma Amh. Wolaitta2 laá tama há stama ʔoí tama ič č á tama ʔusú ppun laá pun hó spun ʔuddú pun tʼeé ta č á ʔa < tá mma tá mma tá mma tá mma Amh. Kullo latama as-tama oï-tama iča-tama ussupun- lapun- ospun- udupun- teta šaša tama tama tama tama Ganjule1 ná mmʔu há yzzí ʔó yddu ʔiʃitʃitʃi ʔizzí (u)pu lá ppu lá nkutʃtʃe tá nsí nde sʼeé t ʃi < tá mmu tá mmu tá mmu tá mmu tá mmu tá mmu tá mmu tá mmu Amh. α Ganjule2 lamʔu tαm haydzi oydi tαm išittαm izup tαm lap tαmlaŋkuče tantsɪnde ts’é·ti bizi tαm tαm tαm ts’its’ Zargulla namʔú haidtsú ʔoí dd ʔiš í č č ʔizí p laá p lakkú č e tansí ne sʼeé t š í ya < tá mm tá mm tá mm tá mm tá mm tá mm tá mm tá mm Amh. Koorete lá mˈtʰá mːɛ̀ há ʸdzɪ̀- ʔɔ́ ʸdɪ̀- ʔɪ̀ˈtʃɪ́tʃɪ̀- ʔɪ̀ˈzːú ɸ- lá ːp- hà ˈzːú ɸ- ʔɔ̀ ˈdːú ɸ- ˈtsʼí ːtsɛ̀ ('bɪ́dz-) ˈtʰá mːɛ̀ ˈtʰá mːɛ̀ tʰá mːɛ̀ tʰá mːɛ̀ / ˈtʰá mːɛ̀ ˈtʰá mːɛ̀ ˈtʰá mːɛ̀ 'kú mà < ʔɪ̀ˈzːú pp- Or. / tʰá mːɛ̀ (bɪ́dz'-) ʃí ʔɛ̀ < Amh. Zayse lamtam haytstam oyttam iččaštam izuptāmlāptam lakkučtam tsingtam tsietā Omotic numerals 67 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1000 Basketo lɑ̀ mtɑ́ mhɑ̀ izzí ò iddí ì ʃʃí n lè hí tɑ̀ bzɑ́ lɑ̀ mɑ́ hɑ́ i sɑ̀ ɑkɑ̀ lí tsʼé etɑ̀ / mú kì lɑ̀ / tɑ́ ɓɓɑ́ tɑ́ ɓɓɑ́ tɑ́ ɓɓɑ́ tɑ́ ɓɓɑ́ tɑ́ ɓɓɑ́ tɑ́ ɓɓɑ́ tɑ́ ɓɓɑ́ ɡɑ́ bbɑ̀ mú kù là Doko lαm tαm aydzi tsʼe·ta tαɓɓa Dollo lām- lām-tām lāmi lāmi oydi ŏšonās lēhē-sa tabezä-zā lāmākā- dāmmo tā’bo gābā gābā gābo gābā gābā gab’ā sā (2x10) 2x20 tā’bā 40+20 50+20 60+20 70+20 gab’ā +10 80+20 Oyda lamʔ tá m ɦaas tá m ʔoidd ʔí ccin ʔizí ppun lá appun ʔó spun ʔiddí fun (fé ttí ) mú kul tá m, tam tam tam tam tam ts’eet ʔoittá m Male lamá - haytsí - ʔoidí - dó nɡi- lá hhí - lá nkayi- sá lli- tá suɓi- sʼé é ta ʃǐ ya < tá mmi tá mmi tá mmi tá mmi tá mmi tá mmi tá mmi tá mmi Amh. ʃih 5. Gonga 12 3 4 5 6 7 8 9 10 Anfillo ikkó ɡuttó kedzó auddó amittó ʃirtó ʃabattó ʃimittó yiriŋɡó aʃiró B(w)oro1 í kka ɡittá keːzá á wddá uːsá š erita š awá ta š imí ta ǰ /yeːriyá tá sa B(w)oro2 í kkà ɡí ttà keezá aẃ ddà uttsá š irrᵊtà š awaatà š əmmətà jeedí yà tattsá B(w)oro3 íkka gítta kéğa áuda húča šírta säbáta semínta ğéta táča Kafa ʔì kkò ó ɡù ttò ó kè è mó á wù ddò ʔù ù ttʃò ó ʃí rì ttò ó ʃá bà à ttò ó ʃí mì ttò ó jì ì tʼijò ó à à ʃì rò ó Shekkacho ikka ɡuttaa keejjaa awuddaa uuč č aa š irittaa š abaattaa š imittaa yitʼiyaa aš iraa 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1000 Anfillo hiyó / ʃaʃó aribó amiʃó ʃirʃó ʃabó ʃinnó yirió (ikke-) humó hiʔó balló B(w)oro1 hiːyá š aːš á habá ballé ǰ a torba tá má sadeːt sá ɡal balla kú má ká sa tá má tá má tá má B(w)oro2 hiyyá š aaš à habbá baal- bel- bel-kʼatsᵊ- bel- bel- baallà (í kkò -) kʼatsᵊ = kʼatsᵊ- hiyyᵉ kʼatsᵊ- kʼatsᵊ- kumá half-100 tattsᵉ š aaš ᵉ habbᵊ B(w)oro3 héwo sáäso habbo ballikáčo síso säbbo símno zítana bállo šío Kafa hì jò ó ʃà à ʃò ó à à bbò ó à à ttʃò ó ʃí ttʃò ó ʃà bò ó ʃì nnò ó jìt ʼènò ó bá llò hù mó Shekkacho hiyaa š aaš aa aabbaa ač č aa š ič č aa š abaa š innaa yitʼana ballo umoo 68 Václav Blažek 6.